SVMMA ANGE
LICA REVERENDI PAtrĩs fratris Angeli de clauasio secundũ primũ exẽplar ipsius hac editione castigata: casus consciẽtie: &
 vitiorum remedia: quā plurimorũ dubiorum congrua serie digestorũ decisiones cōplectẽs: que vltra
 solertem et diligẽtem castigationem deprauata erat:
 non modicum est aucta: modernis additionibꝰ singulis capitibus in modum breuis summe premissis: &
 manus sculpte appositione denotatis.
 ¶ Rubricas tam iuris ciuilis quā canonici eorum
 autorum nomina quibus hec Summa innititur: studiosus lector in hoc primo quaternione inueniet.
 1534
 ¶ Venundantur Lugduni apud Scipionem de Gabiano in Vico mercuriali Sub signo fontis.
 



 ¶ Epistola. F. Hieronymi tormeli lectoris. Ad. R. P. F. Angelũ de clauasio p̃sentis operis auctorem: in quo orat eius reuerentiaʒ vt ipsum opus imprimi faciat: propter talem ⁊ tantam dicti operis excellentiam ⁊ vtilitatem. 
 
PLuribus retroactis temporibus. Reuerende ac mi corāislissime pr̃ ad lecturā casuũ ↄscĩe ꝓmotus oĩ cura ⁊ diligẽtia operā dedi. vt ꝟitatẽ ↄ fratribꝰ audiẽtibꝰ miromō hmeinde dispersam vt ꝑ diuersa libroꝝ volumina: n potius ꝑ varias doctrinaꝝ facultates vagātẽ enucleatā traderẽ. ad ꝙ parageñ. quibꝰ vigilijs busue oporteat curis insudare reuerẽtia tua plenius edocta dilucide ꝓspicit. Nō em̃ talis lect. vnica cōtẽtatur scientia vnico ve studio lʒ magnis voluminibus cōclusio subsistat. Exigit nā vera iuris ciuilis fundamẽta. Jn bus pene cōtractuũ tota decisio terminat̃. q qnidẽ ius quoniā ꝑ summoꝝ iura Pōtificũ in multis rectificat̃ ꝑficit̃ ac supplet̃. p̃cipue in cẽsuris p̃bẽdis ⁊ alijs eccłiasticis eiusdẽ sacri pōtificij iuris ignorantiā talis casuũ penitꝰ abhorret doctrina. Veꝝ cũ in p̃dictis quādo ꝓpter communẽ pacẽ oculus maiestatẽ aliquałr obscuret̃  lumine sacre theologie illustrati quam maxime hʒ necesse: nō modicā ipsiꝰ casuũ studij partem sibi sacre pagine lucidi doctores iure merito vẽdicarũt. Jtẽ si experientia teste phil. facit artem in ipsa casuũ doctrina magistrā pene cũcta limitātẽ fateri nō in cassum cōpelli mur. Cũ igit̃ vitā breuẽ. artẽ ꝟo lōgā aliꝰ hypocrates affirmet. Et ĩ vnaqua ar te tāta ducamur cecitatis caligine: vt teste mercurio trimegisto. maxima ꝑs eoꝝ que scimꝰ sit minima eoꝝ que ignoramꝰ: quis nisi insani penitus capitis dicere audebit hoĩem ad talis studij apicem nisi diuina p̃uentũ peculiari virtute posse deuenire. Vt tan alter Justinianꝰ opꝰ desperatũ q̃si ꝑ mediũ trāsiẽs ꝓfundum vnā reducat cōsonātiā. Forsitā alis dicet ꝟa fateor q̃ scribis nisi talis tantus labor ac difficultas a summistis tractatoribꝰ exilis data fuisset. Qui oẽs in vnũ facultates colligentes fasciculos casuũ cōtexuerũt ad quẽ ego hoc admittereʒ si dictos vt asseris tractatores ipsis in facultatibꝰ pene noscerẽ ephebos non dicā balbutiẽtes ne ꝑfectos: ex hisnā alij pictores  alienis codicibꝰ nō libros: sʒ quedam potiꝰ exemplaria cōponẽtes. alij more balbutiẽtiũ qui audierini ⁊ vide riut fari gestiũt. Quos tamẽ pia excusat intẽtione tā serui inutiles ex talẽtis cquā in principis erariũ nō inferẽtes repulsam patiantur pariter ⁊ penam. verum si eos intentio reddit innoxios mihi tamen alijs in huiuscemodi palestra militātibus labores non auferũt. sʒ incertiores sumꝰ at dudũ eramꝰ. Tenuit ergo me contiuuũ desideriũ sedula anxietas vt sator ille rerũ eternus increa ta veritas aclucis eterne cādor irradiās  solꝰ res penitꝰ disparatas ad optatũ finem de ducit. iuxta. l. j. ad fi. prime col. C. de veteri iure enucle. qui oĩm aucior est scientiarum. §. deni. xxvij. di. Qui omnium est gratiarum elargitor. c. reuerte mini. xvij. q. j. a quo in super est oẽ datum optimũ. Jac. j. ⁊. c. in scripturis. viij. q. j. Qui totius insuper est boni operis fundamentũ. c. cũ paulꝰ. j. q. j. hoĩem produceret in lucem talibꝰ insignitũ gratijs ac virtutibus. Cuius medio ⁊ salubri doctrina lectoribus ipsis tātus queritādi labor. Varios volutādi Codices adi meret̃. Et discipulis cōfessoribꝰ quo presertim fratribꝰ nr̃is quibꝰ in diuinis ⁊ alijs nostri ordinis laboribus occupatis: paulisper ocij suppeditare noscitur cla ra innotesceret veritas. Dum igitur pluribus iam annis elapsis talibꝰ estuarẽ desiderijs: communem omnium vtilitatem flagitans: ⁊ ex anhelanti corde gemebunda pene suspiria ad indeficientem diuine largitatis dulcedinẽ emitterẽ. Apparuit occulis mei quasi caligātibꝰ Liber summule a reuerẽtia tua cōpositꝰ quẽ clara luce cōspiciẽs ⁊ diligentius peruoluens dum placere cepit vltra pro grediẽs nec tota quidẽ nō visum p̃terij. Et sepius admirās in tractatibꝰ singulis plenitudinẽ ꝑstrictā. Jn decisionibꝰ vtrius iuris vera fundamẽta. Jn fundamẽtis allegationes fidas pariter ⁊ abũdātes. Theologorũ veritatis lucide enucleatas autoris quo q paternitas tua a iactantia aliena me ꝓ veritate dicere patiat̃ ingeniũ pene diuinũ vt merito re ⁊ noĩe Ange lus dicaris: experientiā quo tāto tꝑe ꝓbatissimā vtpote  tali ac tanto tꝑe annis fere vicẽnis digne ac laudabiliter talẽ ac tātā fratrũ oĩʒ cismōtanoꝝ familiā direxeris ꝟbo pariter ⁊ exemplo. nec nō in pluribꝰ sedis apłice arduis ꝑiclitātibus causis solitudĩe ac ingenij tui subtilissimo apice ad optatũ finẽ deductis ista inquam oĩa cōspiciẽs ⁊ letꝰ mẽte peruoluẽs pregaudio exiliẽs clamaui. Ecce q ↄcupiui iaʒ video: q q̃siui iā teneo: margaritā diutinis flagitatā suspirijs possideo: cō nocaui amicos pariter ⁊ famili ares ad tā pingues nuptias falubrẽ doctrinā dicẽs. Venite o pr̃es lectores posidere summulā Angelicis manibꝰ vobis p̃pa ratā ꝑ quā onus maximũ ab imbecilis extat scapulis vestris oblatũ. Nō am plius ꝑ varios vobis codices vagari libeat quicd alibi difficulter querit̃ ⁊ in nolutũ hic faciliter ⁊ enucleatũ ĩuenit̃. Venite oẽs vtrius iuris veri ꝓfessores ⁊ doc. Vobis. nō liber iste fidissima est clauis q̃ veri aperiunt̃ intellectus lata dat̃ plura inueniẽdi copia. vt quasi repertoriũ decisiuũ videat̃. Venite. ⁊ vos pa riter cōfessores at discipuli  iā diu sarcina libroꝝ p̃grauati. ĩsuꝑ ⁊ glossis varijs defessi pōdus eijcite hoc solo li. depascamini. Hic totũ verset̃ ĩgeniũ oĩs solicitudo at doctrina. Si boni eritis angelici pariter ⁊ optimi ↄfessores: hic em̃ ↄ̃cius plenissime habet̃ vsure lucidissime: interrogatoriũ enucleatũ matrimonia predicta honestate simul ac veritate. Restitutiōes ampli ssime censure. quo ꝑfectissime. Quid plura? Quid desit nōvideo nisi forsitā ex transcriptoꝝ tarditate paucis innotescat. Sed ⁊ hec diuina abstulit bonitas dũ nobis artẽ miro inuẽ tā studio impressoꝝ in lucẽ ꝓduxit. Reliquuʒ igit̃ est Renerẽde pr̃ ne reuerẽtia tua existimet hoc sibi dũtaxat cōdonatũ. quin potius cũ superne bonitati cōnaturalis sit cōicatio idip̃m tā celeste munꝰ largisve cōicandũ sibi ꝑsuadeat vo lo. Supplices igit̃ nos oẽs. Et ego vice oĩʒ pedibꝰ Reuertẽtie tne hũiliter ꝓstra ti deprecamur: vt tale ⁊ tm̃ ꝑ incuriā nō depereat opus: veꝝ citissime supradicte artis impressoribꝰ peritis tradat̃: quo sitis  maxima: esuries pluriũ p̃cipue nostra refocilet̃. Hoc em̃ deo ad honorẽ magnũ ꝓximis ad salutẽ. Pr̃nitati quo. T. ad maximũ cedit meritũ: ⁊ si q absit p̃fata Reuerentia tua his agitata stimulis vel recalcitraret aut saltẽ tardior incenderet nō dubito magnũ eiꝰ capiti iudiciũ iminere. Noli igitur qui fuisti semꝑ pius ac dulcis nobis ⁊ Reuerẽ tie tue hac ĩ re esse crudelis. Q ne fiat etiā at etiā supplices deprecamur: valeat in dño p̃fata paternitas quā dñs ꝓ oĩʒ salute conseruare dignetur. Amen. ¶ Rñsio venerādi patris Fratris Angeli ad fratrem Hieronymũ suprascriptũ. 
 
¶ Angelicā summā pro vtilitate confessorũ: ⁊ eoꝝ  cupiunt laudabiliter viuere nuper a me diuiua opitulante gratia compilatam mi. Hieronynie frater sua des vt arti imprimentium tribuam. Tardiusculo quo ⁊ pigritanti animo mi naruʒ dulcia figis calcaria. Quā ex quo vltra meā opinio. tot laudibus. extollia vt tuis votis morem gerā imprimendā transmitto. Vale in dño et ora pro me. 
 
Jn nomine domini nostri Jesu christi. amen. Jncipit prologus in summa angelica de casibus conscientie per fatrem Angelum de clauasio ordinis minorum vicarium generalem cismontanorum fratrum obseruantie compilata cui premittitur primo ꝓlogus deinde subnectitur tabula contentor um in ipsa declaratiua. Jncipit prologus. 
 
Angelici spiritus et si diuine contemplationi semper intendant: ex charita te tamen qua omnes homines complectũtur diuina pie tate sic disponente salutem nostram procurare solicite non desistunt. Nos defen sando ab inimicis: solicitando ad bonum et dirigendo in viam salutis. hoc ppe ipsa dei bonitas nobis insinuare voluit in scala Jacob ostensa. Geñ. xxviij. c. in qua angelos descendentes ⁊ ascendentes vidit vt sic intelligeremus to feruo re deuotionis teneamur beatos angelos prosequi. Quod ego frater Angelus de clauasio ordinis minorum minimus attendens: vt nomen meum sit consequens rei sicut debet. vt insti. de dona. §. est ⁊ aliud. ⁊. decernimꝰ. C. de epi. ⁊ cle. ⁊. l. j. C. de offic. p̃fe. vr. ⁊ ꝑ sanctoꝝ angeloꝝ imitationẽ ꝑuenire merear ad eoꝝ cōtẽ plationẽ aĩaꝝ salutẽ ꝓcurādo quo nihil deo est carius. viij. q. j. sciẽdũ. Cōspiciẽs etiā multitudinẽ summularum de casibus cōsciẽtialibus nō bene satisfacere pauperibus cōfessoribus. ⁊ simplicibus propter prolixitatẽ aliquarum ⁊ aliaꝝ nimiā breuitatem multoruʒ confratrum meorum charitatiua requisitione compulsus: attendens etiam ꝙ diuisiones gratiarum sunt ⁊ donorum ⁊ vnicui datur manifestatio spiritus ad vtilitatem. j. ad cor. xij. c. Decreui hanc summam compendiosam ordinare dei adiutorio inuocato ẜm illud. l. j. in principi. C. de vete. iur. enu. Quam ⁊ angelicam nominabo in qua medio critate seruata iuxta illud ĩstitu. de rerum diui. §. cum quis ⁊ in autenti. de consuli. §. igitur. ⁊ post quicũ eaʒ perlegerit inueniet quicquid in alijs summulis continetur quod pertineat ad confessores presertim in summa dicta Pisanela ac eius supplemento cuius casus consentiales hic omnes inserui. licet aliquando per alia verba: aut alio ordi ne. Et vltra predicta reperiet in. c. quod incipit. Jnterrogationes quecũ pertinent ad confessorem vel confiteri volentem circa quecun peccata mortalia cognoscenda dirigetur etiam ad multa consilia danda ac ad inueniendum doctores ⁊ iura vbi de talibus diffuse tractatur. Jta ꝙ hec angelica summa erit vt ilis non solum confessoribus verum etiam scholaribus vtrius iuris ⁊ alijs quibuscun ẜm deum ⁊ rectam ciuilitatem viuere cupientibus. Cuius ordinem infrascripta tabula demonstrabit. Rogo ergo vos lectores. vt hanc vltimam ⁊ Angeli cam summam ea charitate suscipiatis qua vobis offertur. Nec faciliter ad hmōi operis iudicia procedatis quandoquidem quod diutine summis vigilijs ac su doribus digestum non est leuiter vnico perscrutatur intuitu. Et quāuis in ca nihil sit dictum quod non arbitratus fuerim conuenire iustitie ⁊ veritati prelertiʒ in foro conscientie cui satisfaciendum magis censui  ad forum contentiosum: propterea non sum secutus aliquando communem opi. doctorum presertim canonistarum ⁊ legistarum quia cōsentiali ⁊ theologice veritati nō mihi visa fuit conuenire. Tamen iudicio sancte matris ecclesie ⁊ cuiuslibet melius sapientis corrigendam submitto vt sit ad laudem domini nostri resu ⁊ eius gloriosissime matris Marie ac seraphici patris mei Francisci in secula seculorum. Amen. 
 
¶ Explicit prologus. 
 





 ¶ Jncipit Tabula declaratoria ordinis contentorũ in predicta summa. 
 
¶ Et  hec Angelica summa principaliter edita est ꝓ simplicibꝰ cōfessoribus non habentibꝰ peritiam vniuersale inris. ideo hanc tabulā ei ꝓpono: que tria demonstrabit. Primo ordinem libri qui sic distinguitur: vʒ per literas Alphabe ti. ⁊ quelibet litera per capitula diuersa. quodlibet vero capitulum suos habet paragrafos. exceptis q̃tuor capitulis q̃ statim nō subdiuidunt̃ ꝑ. §. sʒ aliter. Nā capitulũ excōicatio. v. ⁊. vij. subdiuidit̃ per casus et casus in §. subsistunt. Jtem capitulum matrimonium. iij. distinguitur per impedimenta. ⁊ qlibet impedi mentum cōgruos habet. §. Jtem capitulum restitutio. j. vbi ponuntur qui sunt ad restitutionem obnoxij. quin cũ sint varij: ⁊ quamplures: vt ocius pateant oculis per alphabeti literas describuntur. ⁊ iuxta subsistentem materiam litera §. contiuent. Quorum capitulorum principia sunt que subsequuntur. 
 
 -  -  Abbas folio. j. -  Abbatissa. j. -  Aborsum. ij. -  Abrogatio. ij. -  Absens. ij. -  Absolutio. ij. -  Acceptio. v. -  Accidia. vj. -  Actiones. eodem. -  Acoliti. vij. -  Accommodatio. eodem. -  Actus. eodem. -  Accusatio. eodem. -  Adiuratio. viij. -  Administratio. ix. -  Admonitio. eodem. -  Adoptio. eodem. -  Adoratio. eodem. -  Adulatio. x. -  Adulterium. xj. -  Aduocatus. xij. -  Affinitas. xiij. -  Agnati. eodem. -  Alchimia. eodem. -  Alea. xiiij. -  Alienatio. eodem. -  Alimenta. xvj. -  Altare. eodem. -  Alternatiua. xvij. -  Ambitio. eodem. -  Amor sui. eodẽ. -  Amicitis. eodem. -  Amor seculi. eodem. -  Angaria. eodem. -  Appellatio. xviij. -  Apostasia. xix. -  Aqua benedicta. eodẽ. -  Arbiter. xx. -  Archidiaconus. xxj. -  Archiepiscopus. eo. -  Archipresbyter. eodẽ. -  Argumentatio. xxij. -  Arra. eodem. -  Arrogantia. eodem. -  Arrogatio. eodem. -  Ars baliste. eodem. -  Ascismus. xxiij. -  Astrologia. eodem. -  Astutia. eodem. -  Auaritia. eodem. -  Audatia. xxiiij. -  Augere. eodem. -  Augurium. eodem. -  Austeritas. eodem. -  -  Balistariorum ars. folio. eodem. -  Balneum. eodem. -  Bannum. eodem. -  Baptismus. xxv. -  Bellum. xxix. -  Benedictio. xxxj. -  Benefacere. xxxij. -  Beneficium. eodem. -  Bigamia. xxxv. -  Bissextus. xxxvj. -  Blasphemia. eodem. -  -  Capella. fo. xxxvij. -  Calix. eodem. -  Calũniator. eodem. -  Cambium. eodem. -  Canonica portio. eodẽ. -  Canonicus. xxxix. -  Canoniʒatio. eodem. -  Cantus. eodem. -  Capitulum. eodẽ. -  Caracter. xi. -  Carcer. eodem. -  Charitas. eodem. -  Castitas. xlj. -  Castratus. xlij. -  Casus episcopi. eodem. -  Casus fortuitus. eodem. -  Cathecismus. xliij. -  Causa. eodem. -  Cautio. xliiij. -  Cecitas mentis. eodem. -  Cedere bonis. eodem. -  Celare. eodem. -  Censure. eodem. -  Census. eodem. -  Certum. xlv. -  Cessatio. eodem. -  Cessio. eodem. -  Cimiterium. xlvij. -  Circũstantia. eo. -  Citatio. eo. -  Citarista. eo. -  Ciuitas. xlvij. -  Ciuis. eod. -  Clamor. eo. -  Clandestinuʒ. eo. -  Claues. xlviij. -  Clausula. eo. -  Clericus. eod. -  Coactio. lvj. -  Coadiutor. eodẽ. -  Cogitatio. eo. -  Cognatio. lvij. -  Collegium. eo. -  Collusio. eod. -  Collonus. eodem. -  Comenda. lviij. -  Commissio. eo. -  Comodatum. eo. -  Compaternitas. lix. -  Compensatio. eo. -  Compositio. eod. -  Compromissum. eodẽ. -  Cōmunicare. eod. -  Commutare. eodeʒ. -  Consensum. eodẽ. -  Concilium. eodeʒ. -  Concubinatus. lx. -  Concussionis crimẽ. eodẽ. -  Condẽnatus. eo. -  Conditio. eod. -  Conductor. lxj. -  Confessio. eodem. -  Cōfessio sacramẽtał. lxij. -  Cōfirmatio p̃latoꝝ. lxxvj. -  Cōfimatio sacr̃i. eod. -  Cōfirmatio pape. lxxvij. -  Confraternitas. eo. -  Cōiuratio. eodeʒ. -  Consanguinitas. eodeʒ. -  Conscientia. eodeʒ. -  Consecratio ep̃oꝝ. lxxviij. -  Cōsecratio eccłiaꝝ. eo. -  Cōsecratio altaris. lxxix. -  Cōsecratio cimiterij. eo. -  Cōsecratio ꝑamẽtoꝝ. eod. -  Constératio ꝟginũ. eodẽ. -  Consentire. eo. -  Conseruator. lxxxj. -  Consilium. eodeʒ. -  Conspiratio. lxxxij. -  Constellatio. eod. -  Constitutio. eodẽ. -  Consuetudo. eod. -  Contẽptus. lxxxiiij. -  Contentio. eodeʒ. -  Continuũ. lxxxv. -  Contractus. eodẽ. -  Contritto. eodem. -  Contumatia. lxxxvj. -  Coutumelia. eod. -  Correa. eo. -  Correctio p̃latoꝝ. lxxxvij. -  Correctio fraterna. eo. -  Corporalia. lxxxviij. -  Corpora sanctorũ. eod. -  Corpora vitiatꝰ. eo. -  Corpus xp̃i. eodem. -  Crapula. eodem. -  Credere. lxxxix. -  Credulitas. eodeʒ. -  Crescere. eo. -  Crimen. eo. -  Culpa. eodẽ. -  Crisma. eo. -  Cura animaruʒ. xc. -  Cupiditas. eodeʒ. -  Curialitas. eodeʒ. -  Curiositas. eodeʒ. -  Custos. eodẽ. -  -  Damnatus. folio xc. -  Damnificatus. xcj. -  Debitũ ↄiugale. eo. -  Decanus. xciij. -  Decima. eod. -  Defensio. xcv. -  Defunctꝰ. eodẽ. -  Degradatio. eodeʒ. -  Delectatio. xcvj. -  Delegatus. xcvj. -  Dementia. xcvij. -  Demoniacus. xcvij. -  Denunciatio. eo. -  Depositum. xclx. -  Derisio. c. -  Desperatio. eodẽ. -  Detractio. eodem. -  Diaconns. cj. -  Dialectica. eo. -  Dies sestus. eodẽ. -  Diffamatio. cij. -  Diffidatus. eodẽ. -  Dignitas. eo. -  Dilapidator. eod. -  Diligere. eodem. -  Diligentia. ciij. -  Diocesis. eo. -  Discere. eo. -  Disciplina. eodeʒ. -  Discordia. eo. -  Discretio. eo. -  Dispensatio. eod. -  Disputare. cv. -  Diuinatio. cvj. -  Diuortium. eodẽ. -  Diuturnitas. eodẽ. -  Doctor. eo. -  Dolus. eo. -  Domesticus. cvij. -  Domicilium. eod. -  Dominica dies. cviij. -  Dominium. eodeʒ. -  Dominus. eo. -  Donatio. cix. -  Dos. cxiiij. -  Dubium. cxvij. -  Duellum. eodẽ. -  -  Ebrietas. folio. cxviij. -  Ecclesia. eo. -  Electio. cxix. -  Elemosina. cxxij. -  Emancipatio. cxxiij. -  Emphitheosis. eo. -  Emptio. cxxvj. -  Emunitas. cxxix. -  Enormis. eodem. -  Episcopus. eo. -  Errare. cxxxj. -  Erubescere. eo. -  Etas. eo. -  Euagatio. cxxxij. -  Euangelium. eo. -  Eucharistia. eo. -  Eunuchus. cxxxix. -  Exactio. eo. -  Exaltatio. eo. -  Examinatio. eo. -  Excepta. sio. -  Exceptio. eo. -  Excōicatio= eo. -  Exculatio. clxj. -  Excecutor. eod. -  Exemptus. clxiiij. -  Exemplum. clxv. -  Exequie. eo. -  Exheredatio. eo. -  Exorbitantia. clxvj. -  Exorcista. eo. -  Exorcismus. eod. -  Expense. eo. -  Experientia. clxvij. -  Expositio. eo. -  Expositus. eod. -  Expressio. eod. -  Extensio. eod. Extimatio. eo. -  Extrema vncio. clxviij. -  -  Fabule. folio. clxviij. -  Facilitas. eo. -  Facultas. eo. -  Factum. eo. -  Falcidia. eo. -  Falsarius. eo. -  Fama. clxix. -  Familia. clxx. -  Familiaris. eo. -  Familiaritas. clxxj. -  Fatum. eo. -  Fauere. eo. -  Fautor. eo. -  Femina. eo. -  Fenus. eodeʒ. -  Ferie. eo. -  Feudum clxxiiij. -  Fictio. clxxvij. -  Fideicōmissum. eo. -  Fideiussor. eo. -  Fides. clxxviij. -  Filius. clxxix. -  Finis. clxxxij. -  Fiscus. eo. -  Flagella. eo. -  Fletus. eo. -  Fomes. eod. -  Forma. eod. -  Fornicatio. eo. -  Fortitudo. eodẽ. -  Forus. eo. -  Fratres. eod. -  Fraus. eod. -  Frigiditas. eod. -  Fructus. eo. -  Fugere. clxxxiij. -  Funus. eod. -  Furiolus. eo. -  Furtum. eo. -  -  Generalis clausula. folio. clxxxvij. -  Gladius. eod. -  Gloria. eo. -  Gratia. eod. -  Gradus. eo. -  Guerra. eo. -  Gula. eodẽ. -  -  Habitus. folio. clxxxix. -  Hebetudo. eo. -  Edificans. eo. -  Hereditas. eodẽ. -  Heres. cxc. -  Eremita. eo. -  Hereticus. cxciij. -  Hermafroditus. cxcv. -  Jronia. eo. -  Histrio. eodem. -  Homagium. cxcvj. -  Homicidium. eodẽ. -  Homo. ccj. -  Honestas. eo. -  Honor. eo. -  Hora canonica. ccij. -  Horror future vite. cciiij. -  Hospitale. eo. -  Hospitalis. eo. -  Hostiarius. eo. -  Hostis. eo. -  Humanitas. eo. -  -  Jactantia. folio. ccv. -  Eonomus. eo. -  Jdulia. eo. -  Jeiunium. eo. -  Jgnorantia. ccviij. -  Jllegitimus. ccix. -  Jmagines sctōꝝ. eod. -  Jmmisericordia. eo. -  Jmmunditia. eodẽ. -  Jmmunitas. eo. -  Jmpedimẽtũ. ccxiiij. -  Jmperiũ meꝝ. eo. -  Jmpossibile. eod. -  Jmpubes. eod. -  Jncantatio. eo. -  Jncarceratio. eo. -  Jncendiarius. eo. -  Jncestoꝝ restō. ccxv. -  Jncestus. eo. -  Jncōsideratio eod. -  Jncōstātia. eo. -  Jndicium. eod. -  Jndignatio. ccxvj. -  Jndulgentia. eod. -  Jnepta letitia. ccxix. -  Jnfamia. eo. -  Jnfidelitas. ccxx. -  Jnfirmꝰ famulꝰ. ccxxj -  Jngratitudo. eo. -  Jniuria. eod. -  Jniustitia. ccxxij. -  Jnobedientia. ccxxiij. -  Jnquietudo. eo. -  Jnquisitio. eo. -  Jnsitor hereticoruʒ. folio. ccxxiiij. -  Jnsignia. ccxxv. -  Jnscriptio. ccxxvj. -  Jnstitutio. eod. -  Jntentio. eo. -  Jnterdictum. ccxxijv. -  Jnteresse. ccxxxiij. -  Jnterpretatio. eo. -  Jnterrogationes. in contor. ccxxxiiij. -  Jntestatus. ccxlvj. -  Jntimiditas. eo. -  Jntrusus. eodeʒ. -  Jnuenta. eod. -  Juuestitura. ccxlvij. -  Jnuidia. eo. -  Hypochrisis. eodeʒ. -  Hypotheca. eod. -  Jra. eo. -  Jrregularitas. ccxlviij. -  Jrrisio. cclij. -  Jrronia. eo. -  Jstrio. eo. -  Judeus. eodem. -  Judex. ccliiij. -  Judicare. cclvj. -  Judicium. cclviij. -  Juramentum. cclix. -  Jurisditio. cclxviij. -  Jus. eodẽ. -  Juspatronatus. eo. -  Justitia. cclxx. -  Justificatio imperij. eod. -  -  Laicus. folio. eod. -  Latria. cclxxj. -  Latro. eo. -  Laudemium. eo. -  Lectoris. eo. -  Legatum. eodeʒ. -  Legatus. cclxxviij. -  Legitiatio filioꝝ. cclxxx. -  Legitima portio. cclxxx. -  Legitimꝰ filius. cclxxxij. -  Leno. eo. -  Leprosus. eo. -  Lex. eo. -  Libellariꝰ ↄ̃ctꝰ. cclxxxvj. -  Libellus famosus. eo. -  Liber. eo. -  Libertus. eodem. -  Litera eodem. -  Litigiosares. eodem. -  Litigiosus. eodẽ. -  Loca. eodem. -  Locatio. cclxxxvij. -  Lucrum. cclxxxix. -  Ludus. eo. -  Luxuria. ccxcj. -  -  Magister. folio. ccxcij. -  Maioritas. ccxciij. -  Maledictio. eo. -  Maleficium. eod. -  Malitia. eo. -  Mandatum. eodeʒ. -  Manifestuʒ. ccxciij. -  Manumissio. eo. -  Mathematici. ccxcv. -  Matrimoniũ. eo. -  Medicus. cccxiij. -  Membruʒ. cccxiiij. -  Mendacium. eo. -  Mensa. eodẽ. -  Mensuras. eod. -  Mercator. cccxv. -  Meretrix. eodem. -  Meritum. eodem. -  Metus. eo. -  Milites. cccxvj. -  Miuor. eo. -  Miserabilis persona. folio. cccxvij. -  Missa. eo. -  Misericordia. cccxxj. -  Moderamen. cccxxij. -  Modestia. eodem. -  Molities. eodem. -  Monachus. eodẽ. -  Monasterium. cccxxiij. -  Monialis. cccxxiiij. -  Moneta. eo. -  Mora. eodẽ. -  Mors. eo. -  Mulier. cccxxv. -  Multiloquiũ. eo. -  Munus. eo. -  Murmuratio. eodẽ. -  Mutilatio. eod. -  Mutus. eodẽ. -  Mutuum. eo. -  -  Naufragiũ. cccxxxvj. - Nauta. e. -  Necessitas. eodeʒ. -  Negligẽtia. cccxxvij. -  Negocium eodẽ. -  Neophitus. cccxxviij. -  Nigromācia. eo. -  Nominatim. eodem. -  Notarius. eodeʒ. -  Notorium. eodeʒ. -  Nouale. eodeʒ. -  Nouitius. eodeʒ. -  Nuptie. cccxxxj. -  Nũciatio no. oꝑis. eodẽ. -  -  Obedientia. folio. cccxxxj. -  Oblatio. cccxxxij. -  Obligatio. cccxxxiij. -  Obses. cccxxxiiij. -  Obstinatio. eodem. -  Occasio. eod. -  Occultũ. eo. -  Odium. eo. -  Officium. eodem. -  Oleum lctm̃t cccxxxv. -  Opinio. eo. -  Oratio. cccxxxvj. -  Oratoriuʒ. cccxxxviij. -  Ordo. cccxxxix. -  Ornatus. cccxlij. -  Ociositas. cccxliiij. -  -  Pactum. folio. cccxliiij. -  Pala. cccxlvj. -  Palium. eo. -  Papa. eodẽ. -  Parapherna. cccxlvij. -  Parẽtis appel. eo. -  Paricida. eodem. -  Parochia. eodem. -  Partis appellatiōe. folio. cccxlviij. -  Patientia. eo. -  Patria. eodem. -  Patriarcha. eodem. -  Patronus. eodeʒ. -  Peccatum. eodeʒ. -  Peculium. ccclxix. -  Pecunia cccl. -  Pedagium. eodeʒ. -  Pena. ccclv. -  Penitentia. ccclviij. -  Percussio. ccclix. -  Peregrinus. eo. -  Periculum. eodeʒ. -  Periurium. eodeʒ. -  Permissio. c cclxj. -  Permutatio. eodẽ. -  Perplexitas. eod. -  Pertinax. ccclxij. -  Perseuerantia. eod. -  Persona miserabił. eod. -  Personatus. eod. -  Pietas. eo. -  Pignus. eod. -  Pigritia. ccclxiij. -  Pirrata. eod. -  Placere. eo. -  Pollicitatio. ccclxiiij. -  Pollutio. eo. -  Portio canonica. eo. -  Possessor bo. fi. eo. -  Postnlatio. eodeʒ. -  Posthumus. eodẽ. -  Prebenda. eodeʒ. -  Precarium. eodem. -  Precaria. ccclxv. -  Preceptum. eodeʒ. -  Predicare. ccclxviij. -  Preces. eod. -  Precedentia. eodẽ. -  Preciosum. eodeʒ. -  Precipitatio. eodeʒ. -  Predia vrbana. ccclxix. -  Predo. eo. -  Prefatio. eo. -  Prelatus. eodem. -  Prescriptio. eodẽ. -  Presumptio. ccclxxv. -  Primas. ccclxxvj. -  Primitia. eo. -  Princeps. eodem. -  Priuilegium. eodẽ. -  Probatio. ccclxxvij. -  Procurator. eo. -  Proditio. eodem. -  Prodigalitas. eodẽ. -  Professio. eodem. -  Promissio. ccclxxviij. -  Proprietas. eodẽ. -  Prosoneta. eodem. -  Protestatio. eodẽ. -  Pronincia. eodeʒ. -  Prudentia. eodem. -  Pubes. ccclxxix. -  Publicum. eodẽ. -  Pudicus. eo. -  Pudicitia. eo. -  Punitio. eo. -  Purgatio. eodẽ. -  Purgatorium. eo. -  Purifica. post ꝑtũ. eodeʒ. -  Pusilanimitas. eo. -  -  Quadragesima. folio. eo. -  Quarta trebellia. eo. -  Questuarij. eo. -  Questus. ccclxxx. -  -  Rancor. folio. eodeʒ. -  Ratio eodẽ. -  Ratiocinia. eodẽ. -  Raptor. eodem. -  Rapina. eo. -  Rauhabitio. ccclxxxj. -  Reconciliatio. ccclxxxj. -  Recōpensatio. eo. -  Reculari. eodem. -  Regularis. eo. -  Religiosus. eo. -  Religiosꝰ locꝰ. ccclxxxviij. -  Reliquie. ccclxxxix. -  Remissio. eodẽ. -  Remittere. eodem. -  Renunciatio. eodem. -  Repreialia. cccxc. -  Residere. cccxcj. -  Rescriptũ eodẽ. -  Res. eodẽ. -  Restitutio. eodẽ. -  Resuscitatus. ccciij. -  Reuelare. eodem. -  Reuerentia. eodẽ. -  Rigor. eodem. -  Risus. eodẽ. -  Rixa. eod. -  Rogationũ dies. cccciiij. -  -  Sacerdos. folio cccciiij. -  Sacramentum. eodẽ. -  Sacrilegium. ccccv. -  Sacrista. eodem. -  Sagitarius. eodeʒ. -  Salarium. eodeʒ. -  Sanctus. eo. -  Saracenꝰ. eo. -  Satisfactio. eo. -  Scandalum. ccccvj. -  Scientia. ccccvij. -  Scisma. eo. -  Scriptura. ccccviij. -  Scurilitas. eodeʒ. -  Secretum. eo. -  Seditio. eodẽ. -  Sensualitas. eod. -  Sententia. eodeʒ. -  Sepultura. ccccix. -  Seruitus. ccccxij. -  Sigillum. ccccxiij. -  Simonia. eodẽ. -  Simplicitas. ccccxxj. -  Simulatio. eo. -  Sobrietas. ccccxxij. -  Societas. eodeʒ. -  Sodomia. ccccxxv. -  Solicitudo. eodẽ. -  Solutio. eodẽ. -  Sors. ccccxxvij. -  Spectacula. ccccxxviij. -  Sponsalia. eodeʒ. -  Statutuʒ. ccccxxxj. -  Stipulatio. ccccxxxiij. -  Stola. eod. -  Studium. eodem. -  Stulticia. eod. -  Stultus. eo. -  Stuprum. eodem. -  Suspitio. occccxxxiiij. -  Subarratio. eodẽ. -  Subdelegare. eo. -  Subditis. eodeʒ. -  Subdiaconus. eod. -  Subornatio. eodem. -  Subsannatio. eodem. -  Substitutio. eodẽ. -  Subtilitas. ccccxxxvij. -  Successio. eodem. -  Successor. eodem. -  Suffragia. eodem. -  Superbia. eodem. -  Suꝑstitio. ccccxxxviij. -  Suspensio. ccccxxxix. -  Suspitio. cccxlij. -  Susurratio eodem. -  -  Tabellio. folio eodem. -  Tacitutnitas. ccccxliij. -  Talliam. eodem. -  Tantum. ccccxliiij. -  Temperantia. eo. -  Temere. eodem. -  Temeritas. eodem. -  Tempus. eodem. -  Tergiuersator. eodem. -  Tentare. eodem. -  Testamentum. eodem. -  Testes. ccccxlviij. -  Thesaurus. ccccl. -  Timor. eodem. -  Tollerantia. eodem. -  Tonsura. eodem. -  Torneamentum. eo. -  Torpor. cccclj. -  Tortura. eodem. -  Transactio. eodẽ. -  Transitus. cccclij. -  Treuga. eodem. -  Tributum. eodem. -  Tribulatio. eodẽ. -  Tristitia. eodem. -  Turpe lucrum. eodem. -  Tumor. eodem. -  Tutella. eodem. -  -  Uana głia. fo. ccccliij. -  Uasa sacra. eodem. -  Uasallus. eodem. -  Uectigal. eodem. -  Uel atio virginũ. eodem. -  Uenatio. eodem. -  Uenditio. eodem. -  Ueneficium. eodem. -  Ueniale peccatum. eodẽ. -  Uerberatio. eodem. -  Uestis. eodem. -  Uicarius. ccccliiij. -  Uidua. eodem. -  Uilicus. eodem. -  Uendicatio. eodem. -  Uiolentia. eodem. -  Uirginitas. eodẽ. -  Uirtus. cccclv. -  Uis. eodem. -  Uisitatio. eodem. -  Uiciatus corpore. eodẽ. -  Uitium. eodem. -  Unanimiter. eodem. -  Uniuersitas. cccclvj. -  Unciio extrema. eodem. -  Uoluntas. eodem. -  Uotum. cccclvij. -  Usucapio. cccclxiij. -  Usura. cccclxiiij. -  Usus clauium. ccccixxvij. -  Usus. eodem. -  Ususfructus. eodem. -  Uxor. cccclxxix. -  -  Hypocrisis. folio. cccclxxx. -  Hypotheca. eodem. -  Yronia. eodem. -  Ystrio. eodem. -  -  Zelus. folio. cccclxxx. 
 
¶ Explicit prima tabula. 
 





 Secũdo presens tabula noĩa 
 
doctorũ sacre theologie ⁊ vtrius iuris  sunt cōtẽti in p̃fata summa auriga. et fidelissimi duces idicabit. ⁊ in allegādo eoꝝ abreuiatiōes q̃ sunt ĩfra scripta ordine alphabeti ordinata nō ẜm eoꝝ an titatẽ vel excellẽtiā adnotata: vʒ in sacra scriptura seu Theologia. 
 
 -  -  Albertus magnꝰ ordinis predicatorũ. -  Alexāder. scʒ de ales. ordinis minorũ. -  Alexander lōbar. de alexā dria ordi. mi. -  Ambrosins doctor ecclesie Sanctus. -  Anselmus cartuariẽsis archiep̃s sctũs. -  Augustinus doctor ecclesie sanctus. -  Aureolus. s. Petrꝰ aureolus ordi. mino. -  ¶ Jn iure Canonico vel Ciuili. -  Abbas Alanus. -  Albericꝰ de rosate. Albertus Papieñ. -  Alexander de imola. -  Alexāder neno vincentius. -  Andreas barbatius siculus. -  Angelus: scilicet de perusio. -  Angelus aretinus seu de aretio. -  Antonius de butrio. -  Archidiaconus. -  Aʒo. -  ¶ Summiste. -  Aluarus ordinis minorum. -  Archiep̃s Florẽtinꝰ ↄrdinis p̃dicatoꝝ. -  Astensis ordinis minorum. -  Augustinus de anconia. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theolo. -  Beda. -  Bernardus Sanctus. -  Bonauentura ordinis mino. sanctus. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Baldus. s. de Perusio. -  Bartolus videlicet de saxo ferato. -  Bernardus glossator decretalium. -  Bartholomeus Brixiensis. -  Bartholomeus cepola veronensis. -  Bonagratia. -  Butrigarius. s. Jacobus butrigarij. -  ¶ Summiste. -  Bernardinus de senis or. mi. sanctus. -  Bernardinus cardinalis ordinis mi. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Cassianus. -  Ciprianus martyr. -  ¶ Jn iure canonico seu ciuili. -  Calderinus qui fuit Joānes calderin. -  Cardinalis. s. Frāciscus de ʒabarellia. -  Cynus. -  Collectarius. -  Cōpostelanus cui nomen Bernardus. -  Clarus ordinis minorum summista. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Damascenus. -  Dionysius. -  Dynus vtrius iuris doctor. -  Dñicus de sancto georgio canonista. -  ¶ Summiste. -  Directoriũ iuris qui fuit Petrus casue le ordinis minorum. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theolo. -  Egidius ordinis eremitarum. -  Frā. s. Frāciscus de mayronis or. min. -  Franciscus de ampulis ordi. minoruʒ. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Federicus de senis. -  Florianus. -  Franciscus vercellensis. -  Franciscus de ramponibus. -  Franciscus de albertarijs. -  Franciscus tigni de pisis. -  Franciscus de aretio seu aretinus. -  Fulgosius. i. Raphael fulgo sius. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theol. -  Gilbertus. -  Grego. i. sanctꝰ Gregoriꝰ doctor eccłie. -  Gullelmus de marta. or. minorum. -  Jn iure canonico vel ciuili. -  Gabriel de osseletis mutinensis. -  Garsias. -  Gaspar de calderinis. -  Gemi. i. Dominicꝰ de sancto geminis. -  Girardus de senis. -  Gofredus. -  Gratianus compilator decreti. -  Guido de suʒaria. -  Guido episcopus concordiensis. -  Gullelmus de cuneo. -  Gullelmus nason. -  Gullelmꝰ de mōte lauduno qui scripsit suꝑ clemẽtinas ⁊ allegat̃ sic laudumꝰ. -  Gullelmus durandi qui secit speculũ. -  ¶ Summiste. -  Girardus obdonis ordi. minorum. -  Gregorius de arimino. -  Gualdensis. -  Gualterius ep̃s pictauiensis or. mino. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Henricus de gandauo. -  Hieronymus doctor ecclesie sanctus. -  Hugo. de sancto victore. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Henricus boych. -  Hermanus magnus legista. -  Hostiensis lumen iur is canonici. -  Hug. qui fecit multas glossas super de cretum. -  Hugo vercellensis. -  Hugolinꝰ de la fontana glossator iuris ciuilis. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Joānes scoti ordinis minorũ  allegat̃ sic scotus. -  Joannes de noto ordinis mino. siculꝰ. -  Joānes de neapoli ordinis p̃dicatorũ. -  Joannes de ripolis. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Jacobus butrigarius  allegatur butrigarius. -  Jacobus lotharius. -  Jacobus de beluisio. -  Jacobus de rauena. -  Jacobus de arena. -  Jnnocentius papa splendor canonista rum. -  Joānes theotonicus glossator decreti. -  Joannes fauentinus. -  Joannes de faucona. -  Joanes de deo hispanus. -  Joannes monachus cardinalis. -  Joannes audree irradiator iuris can. -  Joannes de annania. -  Joannes plagiarius de senis. -  Joannes de montemerio. -  Joannes de sancto georgio bononieñ. -  Joannes calderinus qui allegatur cal derinus. -  Joannes de lignano. -  Joānes de imola qui allegat̃ imola. -  Joannes de platea bononiensis. -  Joānes antoniꝰ de sancto georgio nũc episcopus alexādriuus mediolanẽ sis. -  ¶ Summiste. -  Jacobus de laude ordinis mi. -  Joannes de saxonia ordinis mino. -  Joannes de anconia. -  Joannes or. predicatorũ qui fecit summam confessorum. -  ¶ Jn sacra theologia. -  Landulphus ordinis minorum. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Lappus de castellione abbas. -  Laurentius de pium. -  Laudunꝰ vide. s̃. gullelmꝰ de mōte ⁊ c. -  Laurẽtius de rodulphis florentinus. -  Ludouicus de roma. -  Lucas de garsijs. -  Magister sententiarum. s. Petrus lonbardus. princeps theologorum. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Martinus silimani. -  Marsilius. -  Mattheus romanus. -  Mattheus de matheolosijs. -  Nicolaus de lira ordinis minorũ totiꝰ biblie subtilissimus expositor. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Nicolaus de metharelis. -  Nicolaus de neapoli. -  Odoardus. -  Odofredus. -  Oldradus de ponte legista. -  Oldradus de laude canonista qui fecit multa consilia. -  ¶ Jn theologia. -  Petrus. idest de tarantasio ordinis pre dicatorum. -  Petrus aureolus ordinis minorum. -  Petrus de palude ordinis predicatoꝝ. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Panormita. i. nicolaus abbas siculus episcopus panormitanus. -  Paulus de castro. -  Paulus de liaʒarijs. -  Petrus. i. debella pertica. -  Petrus helie. -  Petrus de stagno. -  Petrus de ancharano. -  Pileius. -  Philippus. -  Philippus de perusio. -  Placentinus. -  Petrus casuel. i. directorium. vt. s̃. -  ¶ Jn sacra scriptura ⁊ theolo. -  Rabanus. -  Ricardus. s. de mediauilla or. mino. -  Ricardus anglicus ordinis mino. vnꝰ ex quatuor expositoribus regule nr̃e. -  Ricardus de sancto victore. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Raynerius de forliuio. -  Raphael fulgosius. -  Ricardus malũbra. -  Rofredus beneuentanus. -  ¶ Summiste. -  Raymundus ordinis predicatorum. -  Rodonẽsis gullelmus noĩe glossator. -  Raymundꝰ ordinis predicatorum. -  Rogerins. -  Scotus. i. ioannes scotꝰ ordinis mino. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Salycetus. -  Stephanus prouincialis. -  Signorolus de homodeis. -  ¶ Summiste. -  Speculator. s. gullelmus durandi. -  Summa confestorũ ordinis p̃dicatoꝝ. -  ¶ Jn theologia. -  Thomas de ano ordinis p̃dic. sanctꝰ. -  Tancredus doctor iuris canonici. -  ¶ Jn theologia. -  Ugo de castro nouo ordinis minorum. -  Ubaldus de perusio. -  Ubertus de bobio. -  Uincentius. -  Uldericus. -  Jsidorus sanctus. -  Jmola. i. Joannes de Jmola. -  Jenselinus doctor iuris canonici. 
 
¶ Explicit secunda tabula. 
 





Tertio hec tabula pro simplicibus declarat modum allegandi tam theologos  iura canonica ⁊ ciuilia ac aliquas abreuiatōies doc. n. theologi allegātur vel in quolibetĩs vel. s̃. magi strum sententiarum sic vʒ Bo. in. j. vel ij. vel. iij. aut. iiij. subaudi supra magistrum sententiarum postea ponitur di. ⁊ post ponitur ar. j. vel. ij. ⁊ c. Aliquando additur prime vel secũ de partis subin tellige eiusdem distinctionis. aliquan do allegantur sic vʒ. Bo. in. j. vel. ij. ⁊ c. super literam. s. predicti magistri sententiarum sunt duo luminosi doc. qui aliter allegātur vcʒ alex. ⁊. S. Tho. Nā quia fecerunt summaʒ super magistrũ sententiarum quarum vna hʒ quatuor partes. scʒ illa alex. altera tantum tres ꝙ viderim. ⁊. ij. pars amborum diuiditur in duas partes. Jdeo allegātur sic. fi est in prima parte vel. iij. aut. iiij. ale. in prima. vel. iij. aut. iiij. s. parte summe predicte tractatu de potentia deivel de superbia ⁊ huiusmodi. q. j. vł. ij. ⁊ c. tho. vero allegat̃ similiter in prima vel tertia. s. parte. q. tali. ar. tali. Cuʒvero id ꝙ allegatur est in. ij. parte summe ipsoruʒ allegatur sic in Prima Secunde. vel in secunda secunde. s. in prima parte se cunde partis predicte summe. vel ĩ secũ da parte predicte secunde partis princi palis summe. iura vero canonica allegātur diuersimode. Nam decretum:  habet tres partes principales ⁊ secũda pars habet aliam parteʒ subdistictam ideo si allegatur quod est in prima par te notatur per distin. ⁊. c. vl. §. solummo do. ⁊ habet centum vnam distin. si vero allegatur quod est in. ij. parte principali sic quotatur prima vel secũda aut. iij. ⁊ c. vs ad tringintasex ⁊ subaudi causa  habet triginta sex causas post sub in fertur. q. j. vel. ij. ⁊ c. quia quilibet causa habet suas qō. postea. c. ⁊ §. si autem ꝙ allegatur est in. ij. parte subdistincta sic quotat̃ de penitẽtia di. j. vel. ij. vs ad vij. q. habet. vij. distinctiōes ille tractatus de penitẽtia  ponitur. ʒʒ. cā sub. q. iij. eiusdẽ cause. postea addit̃. c. vł §. ter tie vero partis cōtẽta allegantur sic. de conse. di. j. vel. ij. vs ad. v. quia tantum quin di. habet cuʒ suis. c. ⁊. §. decreta les auteʒ allegantur per rubricas suas ⁊. c. ⁊. §. Similiter sertus liber ⁊ clemen tine quibus rubricis additur. li. vj. vel in cle. vt appareat nō esse in decretalibus quod allegatur sʒ in altero istoruʒ aduerte etiā ꝙ non semper quotatur. c. ⁊ tunc id quod sequitur imme diate ad rubricam est principiuʒ capłi. similiter quādo est in cle. loco. c. ponitur cle. j. vel secũda aut principium ipsius capituli. ⁊ sic allegat̃ vʒ cle. si gratiose de rescrip. ⁊ hmōi. Jus vero ciuile allegatur cōmuniter ꝑ. l. ⁊. §. sub suis rubricis ⁊ si est in codice preponũtur Rubri. C. eleuatuʒ. si ẽ in digestis p̃ponũtur duo. ff. Siꝟo est in libro institutionũ prepōitur sic ĩsti. q̃ soluʒ post Ru. §. habet non leges. Fallunt ab hac regula tres libri. Primus est codex in quo quia sunt multe auten tice quando talis autentica allegatur quotatur sic aut̃. vcʒ ad hoc. C. devsu. vł aut̃. cassa. C.  sa. san. ecc. Nā talis aut̃. est posita sub tali Rub. ⁊ sic incipit vt se quitur ad istud auten. alius liber autenticorum quia allegatur sic in auten. sub Ru. sua. §. solum aliquando ponitur collatione prĩa vł secũda vs ad no nẽ quia habet collationes nouem. 
 
¶ Tertius liber est de vsibus feudorũ qui allegatur ꝑ rubricas suas. ⁊. c. ⁊. §. vnum tamen notabis ꝙ licet aliquando ca. vel. l. preponantur Ru. vel postponantur nihil est. summiste vero alle gantur ali ꝑ titulos ali ꝑ Ru. dā per libros ⁊ hmōi. Et aduerte ꝙ qñ allegatur Hosti. vł Gof. sine Ru. cōiter ta le dictum in sua summa sub titu. de tali materia. ⁊ ne propter abbreuiationes multas s erret in sine huius summe ponā oẽs Ru. tam iuris canonici  ciuilis ex bꝰ poterit intelligere eaꝝ abreuiatiōes. siłr hic ĩferā aliquas abreuia tiōes bꝰ sepius vtor ĩ hac summa. auc. qñ pōitur sub Ru. codicis dicitur autentica qñ non ponitur in codice dicit̃ autẽtico quod quidem est liber autenti corum ⁊ sequitur ad eũ. Rub. sua. 
 
C. si est eleuatuʒ dr̃. Codice si nō est elenatum dicitur capitulo. 
 
cle. j. clementina. 
 
Cōcor. i. concordat vel cũ cōcordantijs. 
 
d. i. dicto vel dicta vel dictis. 
 
di. i. distinctione. 
 
Eo. i. eodeʒ titulo vel capitulo. ⁊ hmōi. 
 
Ea. i. eadem di. vel cā vel. q. 
 
Fi. i. finali. vel in fine. 
 
glos. i. glossa. 
 
lib. i. libro. 
 
Not. i. notat. vel notatur vel notata. 
 
Ob. i. obstat. 
 
Opi. i. opinio. 
 
Oppo. i. opponitur. 
 
q. i. questione. 
 
Rñ. i. respondeo vel respondet. 
 
Rub. i. rubrica. 
 
ti. i. titulo. 
 
tex. i. textus. 
 
ꝟ. i. verbo vel versiculo. 
 
Eya ergo patres ⁊ fratres ꝓperate ⁊ cur rite ⁊ vt peritiā casuũ cōscientialiũ pos sitis habere hanc angelicā summā per legite quam si more mundorum anima liuʒ ruminabitis in casibus cōscientie non errabitis. 
 
¶ Explicit tertia tabula. 
 





 -  Rubrice iuris ciuilis et canonici et primo Rub. ffoꝝ. ⁊ ṗmo. ff. veteris cōtinẽtis. xxiiij. libros partiales designatos per numerum infra positum a latere sinistro. -  -  1 ADoptionibus. -  4 Alienatione iudicij mutādi causa facta. -  Ad legem aquiliam. -  9 Ad exhibendum. -  10 Allea toribus. -  11 Ad legem rhodiam de iactu. -  14 Ad senatuscon sultum macedonianuʒ. -  14 Ad velleianum. -  16 Actionibus empti ⁊ venditi. -  19 Arbitris. -  4 Quorum posiessionibus. -  -  12 COonstitutionibus principum. -  1 Calumniatoribus. -  3 Capitis dominutione. -  13 Cōmunia prediorum. -  8 Cōmuni diuidundo iudicio. -  10 Conditione causa deta. -  12 Conditione ob turpem causam. -  12 Conditione indebiti. -  12 Conditione sine causa. -  12 Conditione furtiua. -  13 Conditione ex lege. -  13 Conditione triticaria. -  13 Constituta pecunia. -  13 Cōmodati vel econtra. -  13 Compensationibus. -  16 Contrahenda emptione. -  -  1 DJuisione rerum. -  18 Dolo malo. -  4 Depositi vel econtra. -  16 Distractione pignorum. -  10 Donationibus inter virum ⁊ vxorem. -  24 Diuorijs. -  -  24 EO per quem factum est. -  2 Edendo. -  2 Eo quod metus causa. -  4 Ex quibus causis maiores. -  4 Eo quod certo loco. -  13 Exercitoria ratione. -  14 Estimatoria actione. -  16 Edilicio edicto ⁊  redhibitoria actiōe -  21 Euictionibꝰ ⁊ dupli stipulationibus. -  21 Exceptione rei tradite. -  -  21 FErijs ⁊ dilationibus. -  2 Fidei commissaria hereditatis -  5 petitione. -  Finium regundorum. -  Familie herciscunde. -  10 Fide instrumentorum. -  10 Fundo dotali. -  12 Fugitiuis seruis. -  -  22 HJs qui sunt sui vel alieni iuris. -  11 His qui notantur infamia. -  2 His  deiecerunt vel effuderũt. -  3 Hereditate vel actione vendita. -  -  9 IUstitia ⁊ iure -  18 Jurisditione omniuʒ iudicum. -  1 Jn ius vocando. -  2 Jn ius vocati vt eant. -  2 Jn integrum restitutionibus. -  4 Judicijs. -  5 Jnofficioso testamento. -  5 Jnterrogatorijs actionibus. -  11 Jureiurando. -  12 Jn litem iurando. -  12 Jnstitoria actione. -  14 Jn rem verso. -  15 Jn diem adiectione. -  18 Jn quibus causis pignus tacite con trahatur. -  20 Juris ⁊ facti ignorantia. -  22 Jure dotium. -  -  23 LEgibus ⁊ senatus cōsultis ⁊ lon -  1 ga consuetudine. -  18 Lege commissoria. -  3 Lege rhodia de iactu. -  19 Locati ⁊ conducti. -  -  4 MJnoribus vigintiquin ānis. -  7 Mandatis principum. -  11 Mortuo inferendo. -  17 Mandati vellecontra. -  -  2 NE quis euʒ qui in ius vocatꝰ est vi eximat. -  Negocus gestis. -  4 Neute caupones stabularij. -  4 Noralibus actionibus. -  9 Nautico fenore. -  -  22 ORigine iuris. -  1 Officio consulis. -  1 Officio prefecti pretoris. -  1 Officio prefecti vrbis. -  1 Officio questorum. -  1 Officio pretorum. -  1 Officio prefecti vigilum. -  1 Officio proconsulis ⁊ legati. -  1 Officio prefecti augustalis. -  1 Officio presidis prouincie. -  1 Officio procuratoris cesaris. -  1 Officio iudicis. -  1 Officio eius cui mandata est iurisditio. -  1 Officio assessorum. -  1 Operis seruorum. -  -  7 PActis. -  2 Postulando. -  3 Procuratoribus. -  3 Petitione hereditatĩs. -  5 Possessoria hereditatis pe -  5 titione. -  6 Publiciana in rem actione. -  3 Pignoratitia actione. -  15 Peculio. -  17 Pro socio. -  18 Periculo ⁊ commodo rei vendite. -  19 Prescriptis verbis. -  20 Pignoribus ⁊ hypothecis. -  22 Probationibus. -  23 Pactis dotalibus. -  -  2 QUod quis iuris in alteruʒ statuerit. -  2 Qui satisdare cogantur. -  3 Qui notantur infamia. -  3 Quod cuius vniuersitatis nomine. -  4 Quibus ex causis maiores. -  4 Quod metus causa. -  7 Quando dies vlufructus legati cedat. -  7 Quibus modis vsusfructus amittatur. -  7 Quemadmodum vsuffructuarius caueat. -  8 Quemadmodum seruitus amittatur. -  11 Quibus rebus ad eundem iudicem ea tur. -  14 Quod cum eo qui in aliena potestate est negocium. -  15 Quando actio de peculo est annalis. -  Quod iussu. -  15 Quibus modis pignus tacite contrahitur. -  20 Que res pignori obligari non pñt. -  20 Qui potiores in pignoribus habeant̃. -  20 Quibus modis pignusvel hypotheca -  20 soluitur. -  -  11 RErum diuisione ⁊ qualitate. -  4 Receptis arbitrijs ⁊  arbitriũ. -  6 Rei vendicatione. -  11 Religiosis ⁊ sumptibus funerum. -  12 Rebus creditis ⁊ si certũ petatur. -  18 Rescindenda venditione. -  19 Rerum permutatione. -  13 Ritu nuptiarum. -  24 Repudijs ⁊ diuortijs. -  -  1 S Tatu hominum. -  1 Senatoribus. -  2 Si siꝰ dicẽt inō obtẽperauerit. -  2 Si quis in ius vocatus non eirit. -  2 Si ex noxali causa agatur. -  2 Si quis cautionibus iudicio sistendi -  5 Si pars hereditatis petatur. -  6 si ager vectigalisvł ẽphytetiocariꝰ pe. -  7 si vsufructꝰ pet. vł ad aliũ ꝑtĩer̃ neget̃. -  8 Seruitus. -  8 Seruitutibꝰ rusticoruʒ prediorum. -  8 Seruitutibus vrbanorum prediorum -  8 Si seruitijs vendicetur vel ad alium pertinere negetur. -  9 Si quadrupes pauperiẽ fecisse dicat̃. -  11 Sepulchro violato. -  2 Sponsalibus. -  11 Serno corrupto. -  11 Seruis fugitiuis. -  11 Si mensor falsum modum dixerit. -  22 Si certum petatur. -  18 Seruis exportandis. -  -  2 TRransactionibus. -  13 Triticaria. -  14 Tributoria actione. -  22 Testibus. -  22 Traiectitia pecunia. -  -  6 USufructu ⁊ quẽad moduʒ quis vsufructu vtatur. -  7 Vsufructu acc escendo. -  7 Vsufructu eaꝝ rerũ q̃ vsu ↄsumuntur. -  7 Vsu ⁊ habitatione. -  7 Vsufructarius quẽadmo dum caueat. -  22 Vsuris ⁊ fructibus. -  Rubrice Jn fortiati continẽtis quatuordecim libros partiales representatos per numerum infra scriptum a latere sinistro. -  -  1 ACtione rerum amotarũ. -  2 Administratiōe ⁊ periculo tutorum. -  5 Autoritate ⁊ consensu tu torum. -  3 Acquirenda vel admi. he reditate. -  5 Ad senatus cōsultum siluianum. -  6 Annuis legatis ⁊ fideicommissis. -  10 Alimentis ⁊ cibarijs legatis. -  10 Auro ⁊ argento legato. -  10 Adimendis ⁊ trāsferendis legatis. -  12 Ad legem falcidiam. -  14 Ad senatusconsultum trebellianum. -  14 Assignandis libertis. -  14 Ad senatusconsultum tertulianum. -  1 Agnoscendis vel alendis liberis. -  -  13 BOnorum possessione furioso muto. -  13 Bonorum possessione cōtra tabulas. -  13 Bonoruʒ possessione secundum tabulas. -  13 Bonorum possessio. ex testamento militis. -  13 Bonis libertorum. -  -  1 COncubinis. -  2 Confirmando tutore vel cu ratore. -  3 Contrario iudicio tutele et vtili acctione. -  3 Curatoribus furiosis. -  4 Conditionibus institutionum. -  11 Cōditionibꝰ ⁊ demonstrationibus. -  14 Contratabulas. -  14 Collatione bonorum. -  13 Coniungendis cum emancipato liberis eius. -  14 Carboniano edicto. -  -  9 D Ote prelegata. -  13 Dotis collatione. -  -  EXcusationibus et temporibus earum. -  3 Excusatione tutorum. -  3 Eo qui pro tutore vel curatore negocia gesserit. -  -  3 FJdeiussoribus ⁊ nominatoribꝰ et heredibus tutorum et curatorum. -  9 Fundo instructo et instrumento legato. -  -  14 G Radibus ⁊ affinitatibus ⁊ nominibus eorum. -  -  5 HJs que in testamento delentur. -  5 Heredibus instituendis. -  11 His que pene causam in testamento relinquuntur. -  11 His que pro non scriptis habentur. -  11 His quibus vt indignis. -  -  2 IMpensis in rebus dotalibus factis. -  5 Jniusto rupto et irrito testamento. -  5 Jure deliberandi. -  6 Jure codicillorum. -  14 Jure patronatus. -  -  LJberis agnoscendis. -  2 Legitimis tutoribus. -  4 Liberis ⁊ posthumis. -  6 Legatis ⁊ fideicommissis. j. -  7 Legatis ⁊ fideicommissis. ij. -  8 Legatis ⁊ fideicommissis. iij. -  11 Liberatione legata. -  13 Legatis prestandis contra tabulas ho norum possessione petita. -  14 Liberis vniuersitatum. -  -  4 M Agistratibus conueniendis. -  9 Militari testamento. -  -  10 OPtime ⁊ electione legata. -  14 Obsequijs a liberis ⁊ liberijs. -  14 Operis libertorum. -  -  10 P Eeculio legato. -  Pena legata. -  -  3 QUi petant tutores vel curatores. -  3 Quando ex facto tutorũ vel curatorum. -  4 Quod cum falso tutore. -  6 Quẽadmodũ testamẽta aperiantur. -  13 Quando dies legatorum cedit. -  14 Quibus nō cōpetit bonorum possessio. -  14 Quis ordo in bonorum possessione sernetur. -  -  4 REbus eoꝝ  sub tutela velcura sunt sine decreto nō alienandis vel supponendis. -  11 Rebus dubijs. -  11 Regula cathoniana. -  -  1 SOluto matrimonio ⁊ quẽadmodum dos petatur. -  2 Si mulier ventris noĩe in posses sionẽ mittatur. -  2 Si mulier vẽtris noĩe calumnie causa. -  3 Suspectis tutoribus ac curatoribus. -  6 Si omissa causa testamenti. -  6 Si quis aliquem testari prohibuerit. -  10 Seruitute legata. -  10 Supellectili legata. -  2 Si cui plus per. l. falcidiam. -  14 Si tabule testamenti extabant. -  14 Si a parente quis fuerit manumissus. -  14 Si quid in fraudem patroni factum sit. -  14 Si tabule testamenti nulle extabunt. -  14 Successorio edicto. -  14 Suis ⁊ legitimis heredibus. -  -  3 TVtelis. -  3 Testamentaria tutela. -  3 Tutoribus ⁊ curatoribus datis ab his. -  4 Tutelis ⁊ rationibus distrahendis. -  5 Testis et qui testamenta facere possunt. -  10 Tritico vino ⁊ oleo legato. -  -  2 UEntre inspiciendo. -  4 Vbi pupillꝰ educari vel morari debeat. -  5 Vulgari ⁊ pupillari substitutione. -  10 Vsu ⁊ vsufructu legato. -  13 Vt legatorum causa caueatur. -  3 Vt in possessione legatorum. -  14 Ventre in possessione mittendo ⁊ curatore eius. -  14 Vnde legitimi. -  14 Vnde liberi cognati. -  14 Vnde vir ⁊ vxor. -  14 Veteranorum ⁊ militum successione. -  14 Vt ex legibus ⁊ senatus cōsultis bono rum possessio detur. -  ¶ Rubrice. ff. noui cōtinẽtis. xij. libros partiales deno tatos per numerũ infra positum a latere sinistro. -  -  1 AQua pluuiali arcenda. -  2 Ademptione libertatis. -  3 Acquirendo rerum dominio. -  3 Acquirenda possessione. -  5 Aqua quotidiana ⁊ estiua. -  5 Arboribus cedendis. -  6 Actionibns ⁊ obligationibus. -  8 Acceptilationibus. -  9 Arborum furtim cesarum. -  9 Abigeis. -  10 Accusationibus ⁊ inscriptionibus. -  10 Ad legem iuliam maiestatis. -  10 Ad legem iuliam de adulterijs. -  10 Ad legem iuliam de vi publica. -  10 Ad legem corneliam de siccarijs. -  10 Ad legem corneliam de falsis. -  10 Ad legem pompeiā de parricidijs. -  10 Ad legem iuliam repetundarum. -  10 Ad legem iuliam de annona. -  10 Ad legem iuliam de vi priuata. -  10 Ad legem iuliam peculatus. -  10 Ad legem ambitus. -  10 Ad legem fauiam de plagiarijs. -  10 Ad senatus consultum turpillianum. -  11 Appellationibus ⁊ relationibus. -  11 A quibus appellare non licet. -  11 Appellationibus recipiendis. -  11 An per alium causa appellationis. -  12 An eum a quo appellatur altam causam. -  12 Ad municipales ⁊ de incolis. -  12 Albo scribendo. -  12 Administratione rerum ad ciuitatem pertinentium. -  -  4 BOnis iudicis autoritate possidendis. -  10 Bonis damnatorum. -  10 Bonis eorum qui ante sententiam mor tem sibi consciuerunt. -  -  2 COllusione detegenda. -  4 Confessis. -  4 Cessione bonorum. -  4 Curatore bonis dando. -  5 Cloacis. -  9 Concussionibus. -  9 Crimine expillate hereditatis. -  9 Crimine stellionatus. -  9 Collegijs illicitis ⁊ corporibus. -  10 Custodia reorum ⁊ exhibitione. -  10 Cadaueribus punitorum. -  11 Captiuis ⁊ postliminio reuer. -  12 Castren si peculio. -  12 Censibus. -  -  1 DAmno infecto. -  1 Donationibus. -  1 Donatione causa mortis. -  9 Diuersis ⁊ tẽporatibus prescriptio. -  9 Doli mali exceptione. -  7 Duobus reis constituendis. -  12 Decurionibus ⁊ eorum filijs. -  12 Decretis ab ordine faciendis. -  -  12 EVictione libertatis. -  4 Ex quibus causis possessionem eatur. -  6 Exceptionibus ⁊ prescriptionibus. -  6 Exceptione rei iudicate. -  6 Exceptione doli mali. -  9 Extraordinarijs criminibus. -  9 Effractoribus ⁊ expilatoribus. -  11 Eum qui appellauerat in prouincia. -  12 Extraordinarijs cognitionibus. -  -  2 FJdeicōmissarijs libertatibus. -  5 Fluminibus ⁊ ne quid in flumine publico ripa ve eius fiat. -  5 Fonte. -  8 Fideiussoribus ⁊ mandatoribus heredibus tutorum ⁊ curatorum. -  9 Furtis. -  9 Furti aduersus nautas. -  5 Furibus balnearijs. -  5 G Laude legenda. -  -  2 IVre aureorum anullorum. -  5 Jnterdictis seu extraordinarijs actionibus. -  5 Jtinere actu priuato. -  9 Judicatum solui. -  9 Jncendis ruina naufragio. -  8 Jniurijs ⁊ famo sis libellis. -  10 Juterdictis ⁊ relegatis ⁊ deportatis. -  1 Jurefisci. -  2 Jureimmunitatis. -  -  12 LJberali caula. -  15 Locis ⁊ itineribus publicis. -  5 Loca publico fruendo. -  5 Libero homine exhibendo. -  5 Liberis exphibendis deducendis. -  5 Litigiosis. -  11 Libellis dimissorijs. -  12 Legationibus. -  -  2 M Anumissionibus. -  2 Manumissis vindicta. -  2 Manumissionibꝰ q̃ seruis. -  2 Manumissis testamento. -  21 Muneribus ⁊ honoribus. -  -  2 NAtalibus restituendis. -  2 Ne eo statu defunctorum post quinquenuium queratur. -  5 Ne vis fiat ei qui in possessionem missus est. -  5 Ne quid in loco sacro fiat. -  5 Ne quid in loco publico vel itinere fiat. -  5 Ne quid ĩ flumine publico ripa ve eiꝰ fiat quo aliter aqua fluat. -  8 Nouationibus ⁊ delegationibus. -  12 Nil innouari appellatione pendente. -  12 Nundiuis. -  -  1 O Peris noui nunciatione. -  12 Operibus publicis. -  -  1 PVblicanis ⁊ vectigalibus. -  3 Pro soluto. -  3 Pro emptore. -  3 Pro herede. -  3 Pro donato. -  3 Pro derelicto. -  3 Pro legato. -  3 Pro dote. -  3 Pro suo. -  4 Priuilegijs creditorum. -  5 Precario. -  8 Pactis inter emptorem ⁊ venditorem. -  8 Pretorijs stipulationibus. -  9 Priuatis delictis. -  9 Preuaricationibus. -  9 Popularibus actionibus. -  10 Publicis iudicijs. -  10 Penis. -  11 Priuilegijs veteranorum. -  12 Pollicitationbus. -  12 Prosonetis. -  -  2 QVi sine manumissione. -  2 Qui ⁊ a quibus manumissi. -  2 Quibus ad libertatem pro clamare non licet. -  4 Quibus ex causis in possessionem eatur. -  4 Que in fraudem creditorum facta sunt. -  5 Quorum bonorum. -  5 Quorum legatorum. -  5 Quod vi aut clam. -  6 Quarum rerum actio non datur. -  10 Questionibus. -  11 Quis ⁊ a quo appellatur. -  11 Quando appellandum sit. -  11 Que sententie sine appellatione rescin duntur. -  -  4 RE iudicata ⁊ de effectu sententiarum. -  4 Rebus autoritate iudicis possi dendis. -  5 Ripa munienda. -  5 Remissionibus. -  8 Rem pupilli saluam fore. -  8 Rem ratam habere et de ratihabitione. -  9 Receptatoribus. -  10 Requirẽdis reis. -  11 Remilitari. -  12 Regulis iuris. -  -  2 STatu liberis. -  2 Si libertinus ingenuus esse dicatur. -  2 Statu defunctorum. -  4 Separationibus. -  5 Super ficiebus. -  5 Si arbor vicine edibus impendeat. -  5 Saluiano interdicto. -  7 Stipulatione seruorum. -  9 Solutionibus ⁊ liberationibus. -  9 Si quis in testamento liber esse iussus fuerit. -  9 Si familia furtum fecisse dicatur. -  9 Sepulchro violato. -  10 Sententiam passis restitutis. -  1 Si tutor vel curator vel magistratus. -  11 Si pendente appellatione. -  -  5 TAbulis exhibendis. -  9 Termino moto. -  6 Tigno iniuncto. -  -  3 USucapionibus ⁊ vsurpationibus. -  5 Via publia ⁊ si quid in ea. -  5 Vt in flumine publico nauigare licet. -  5 Via publica ⁊ itinere reficiende. -  5 Vi ⁊ vi armata. -  5 Vti possidetis. -  5 Vtrobi. -  7 Verborum obligationibus. -  9 Vi bonorum raptorum. -  12 Vacatione ⁊ excusatione munerum. -  12 Varijs et extraordinarijs cognitionibus. -  12 Verborum ⁊ rerum significatione. -  Rubrice codicis continentis. xij. libros partiales representatos per numerum positum a latere si nistro. Et vltimi tres libri longe post primos nouem compositi sunt et rubrice eorũ seorsum ponuntur in sequen tibus. -  -  1 APostatis. -  1 Accessoribus ⁊ domesticis. -  1 Annonis. -  2 Aduocatis diuersorum iudiciorum. -  2 Aduocatis diuersorum iudicum. -  2 Aduocatis fisci. -  3 Alienatione iudicij mutandi causa facta. -  3 Ad exhibendum. -  3 Alee vsu ⁊ aleatoribus. -  4 Actionibus ⁊ obligationibus. -  4 An seruus ex suo facto post manumissionem. -  4 Actionibus hereditarijs. -  4 Actionibus empti ⁊ venditi. -  4 Ad senatus consultum macedonianum. -  4 Ad senatus consultum velleianum. -  5 Alendis liberis. -  5 Administratione tutorum et curatorum. -  5 Alimentis pupillo prestandis. -  5 Arbitrium tutele. -  5 Autoritate prestanda. -  5 Actore tutore seu curatore. -  6 Ad senatusconsultum trebellianum. -  6 Ad legem falcidiam. -  6 Ad senatu sconsultum tertulianum. -  6 Ad senatusconsultum orphicianum. -  7 Assertione tollenda. -  7 Acquirenda vel retinenda possessione. -  7 Aduersus creditorem. -  7 Ann ali exceptione italici contractus. -  7 Alluuionibꝰ ⁊ paludibꝰ pascuis ⁊ c. -  7 Appellationibꝰ ⁊ relationibus. -  8 Acceptilationibus. -  8 Adoptionibus. -  9 Accusationibus. -  9 Ad legem iuliam maiestatis. -  9 Ad legeʒ iuliā de adulterijs ⁊ stupro. -  9 Ad legẽ iuliā de vi publica ⁊ priuata. -  9 Ad legem corneliā de siccarijs. -  9 Ad legem fauiā de plagiarijs. -  9 Ad legem vicelliam. -  9 Ad legem corneliam de falsis. -  8 Ad legem iuliam repetundarum. -  9 Ad legẽ iuliā abolitionibus. -  9 Abigeis. -  9 Abolitonibus. -  9 Ad senatusconsultum turpilianuʒ. -  -  6 BOonis libertorum ⁊ iure patronatus. -  6 Bonoꝝ possessione ẜm tabulas. -  6 Bonorum possessione cōtra tabulas. -  6 Bonoꝝ possessione ↄ̃ tabulas liberti. -  6 Bonis naternis. -  6 Bonis que libetis in potestate constitutis. -  7 Bonis euctoritate iudicis possidẽdis -  9 Bonis eorum qui sibi mortem consciuerunt. -  9 Bonis prescriptorũ seu damnatorum. -  -  1 COmitibus rei familiaris. -  1 Contractibus iudicum ⁊ eoruʒ qui sunt circa eos. -  2 Causis in quibus infamia irrogat̃. -  3 Communi diuidundo. -  3 Communia vtrius iudicij. -  3 Consortibus eiusdem litis. -  4 Conditione indebiti. -  4 Conditione ob causam datorum. -  4 Conditione furtiua. -  4 Conditiōe ab turpem causam. -  4 Conditione ex lege sine causa. -  4 Constituta pecunia. -  4 Commodati. -  4 Compensationibus. -  4 Contrahenda emptione. -  4 Communium rerum alieuatione. -  4 Commertijs ⁊. mercatoribus. -  5 Concubinis. -  5 Confirmando tutore. -  5 Contrario iudicio tutele. -  5 Curatores furiosi ⁊ prodigi. -  6 Carboniano edicto. -  6 Collationibus. -  6 Codicillis. -  6 Cōmunia delegatis vel fideicōmissis. -  6 Cōditionibus incertis tā in legatis  infideicommissis. -  6 Caducis tollendis. -  6 Communia de successionibus. -  7 Communi seruo manumisso. -  7 Communia de manumissionibꝰ. -  7 Communia de vsucapionibus. -  7 Collusione detegenda. -  7 Cominatiōnes vel epistolas. -  7 Confessis. -  7 Cũ de momentanea possessione fuerit appellatum. -  8 Contrahẽda ⁊ ↄinittẽda stipulatione. -  8 Conditorem euictione pignoris ⁊ non debere. -  9 Custodia reorum. -  9 Crimine peculatus. -  9 Crimine sacrilegij. -  9 Crimine expilate hereditatis. -  9 Crimine stellionatus. -  9 Calumniatoribus. -  -  DJuersis rescriptis ⁊ pragmaticis sanctionibus. -  1 De fensoribus ciuitatum. -  2 Dolo malo. -  3 Dilat ionibus. -  4 Delictis defunctorum intum ⁊ in bus heredes conueniantur. -  4 Depositi. -  5 Donationibus ante nuptias. -  5 Dotis ꝓmissiōe vł nuda pollicitatiōe. -  5 Dote causa non numerata. -  5 Donationibus inter virum ⁊ vxorem. -  5 Dinortio fctō ap quẽ liberi educent. -  5 Diuidenda tutela. -  7 Dedititiā libertate tollenda. -  8 Distractione pignorum. -  8 Debitorem venditionem pignoris im pedire nō posse. -  8 Duobꝰ reis stipulādi ⁊ promittẽdi. -  8 Donationibus. -  8 Donationibus causa mortis. -  8 Donatione sub mō vel sub cōditione. -  -  1 EPisco pis ⁊ clericis. -  2 Episcopali audientia diuersis capitulis. -  2 Edendo. -  2 Errore calculi. -  2 Errore aduocatorum. -  2 Etiam per procuratorem in integrum restitutione agi pos. -  4 Eunuchis. -  4 Erdelictis defunctoꝝ. -  4 Erercitoria ⁊ institoriā actione. -  4 Edilitijs actionibus. -  5 Eo qui pro tutore negocia gerit. -  5 Excusationibus ⁊ tẽporibus eoꝝ. -  5 Excusatione veteranorum. -  6 Edicto diui adriani tollendo. -  7 Excusatio rei iudicate. -  8 Edilitijs priuatis. -  8 Etiaʒ ob chirographariā pecuniaʒ pignus teneri. -  8 Exceptionibus seu prescriptionibus. -  8 Euictionibus. -  8 Emancipationibus liberoꝝ. -  9 Exibendis vel transferẽdis reis. -  9 Emendatione seruoꝝ. -  9 Emendatione propinquoꝝ. -  -  2 FJliosfamilias minore. -  2 Fideiussoribus minoꝝ. -  2 Famulis ⁊ impetratione actionum sublatis. -  3 Ferijs. -  3 Familie herciscunde. -  4 Finiuʒ regundorum. -  5 Fide instrumentorũ ⁊ amissiōe eorum. -  5 Fundo dotali. -  5 Fideiussoribꝰ tutorũ. ⁊ curatorũ. -  6 Furtis ⁊ seruo corrupto. -  6 Fideicommissis. -  6 Falsa causa adiecta legato vel fideicōmis. -  4 Fideicommissarijs libertatibus. -  7 Fructibus ⁊ litis expensis. -  8 Fideiussoribus ⁊ mandatoribus. -  9 Falsa moneta -  9 Famosis libellis. -  1 G Enerali absolutione. -  -  1 H Ereticis ⁊ maniches. -  1 His qui in ecclesia ↄfugiunt -  1 His qui in ecclesia manumittuntur. -  2 His qui ad statuas confugiũt. -  2 His qui potentiorum nomine. -  2 His que vi metusve causa fiũt. -  4 His quiveniā etatis impetrauerunt -  5 Hereditate vel actione vẽdita -  6 Heredibus tutorum. -  6 heredibus instituendis. -  6 His quibus vt indignis. -  6 his que pene nomme relinqtunt̃. -  6 His que sub modo legati seu fideicom missi relinquuntur. -  6 his qui ante aperta tabulas. -  6 heredibus decurionũ -  7 his qui nō a dño manumissi sunt. -  7 His qui per metum iudicis non appel lauerunt. -  8 his  i prioꝝ creditoꝝ locosuccedũt -  9 His  parentes vel liberos occiderunt -  9 his qui sibi ascribunt in testamẽto. -  9 His qui latrones vel alijs criminibus reos occultant. -  -  1 IVstiniano codice confirmando. -  1 Justiniano codice euendando. -  1 Jndeis. -  1 Juris ⁊ facti ignorantia. -  2 Jn ius vocando. -  2 Jn integrum restitutione minorum -  2 Jn quibus causis in integrũ restitutio necessaria non est. -  2 Jn integrum restitutione postulata ne quid noui innouetur. -  2 Jureiurando propter calumniam. -  3 Judicijs. -  3 Jurisdictione omnium iudicum ⁊ de fo ro competenti. -  3 Jn quibus cafibus militantes fori pre scriptione vti non possunt. -  3 Jnofficio so testamento -  3 Jnofficiosis donationibus. -  3 Jnofficiosis dotibus. -  4 Jure emphiteotico. -  5 Jncestis ⁊ inutilibus nuptijs. -  5 Jnterdicto matrimonio inter pupilluʒ ⁊ tutorem ⁊ curatorem. -  5 Jure dotium. -  5 Jn quibus causis tutorem habenti tu tor vel curator dari non potest. -  5 Jn litem iurando. -  6 Jn litẽ dando tutore vel curatore. -  6 Jure aureorum anulorum. -  6 Jnstitutionibus ⁊ substitutiōibus vel restitutionibus sub conditione factis. -  6 Jmpuberũ ⁊ alijs substitutionibus. -  6 Jure deliberandi ⁊ adeunda vel acqui renda hereditate. -  6 Jndicta viduitate tollenda. -  7 Jngenuis et manumissis. -  7 Jndicta libertate. -  7 Jn quibus causis cessat longi temporis prescriptio. -  8 Jnterdictis. -  8 Jn quibus causis pignus tacite cōtrahitur. -  8 Jure dominij impetrando. -  8 Jnutilibus stipulationibus. -  8 Jngratis liberis. -  8 Jnfantibus expositis liberis ⁊ seruis. -  8 Jnfirmandis penis celibatus et orbatus. -  8 Jure libertorum. -  9 Jniurijs. -  -  1 LEgibus et constitutionibus principum. -  3 Litis contestatione. -  3 Lege aquilia. -  4 Locato ⁊ conducto. -  5 Legitima tutela. -  9 Libertinis ⁊ eorum filijs. -  6 Libertis preteritis ⁊ exheredatis. -  6 Legatis. -  6 Legitimis heredibus. -  7 Lege fusia canina tollenda. -  7 Latina libertate tollenda. -  7 Liberali causa. -  7 Longi temporis prescriptione. -  8 Litigiosis. -  8 Luitione pignoris. -  9 Liberis exhibendis seu deducendis. -  -  1 MAndatis principum. -  1 Modo mulctarum. -  1 Magistratibus municipalium. -  4 Mandati vel econtra. -  4 Monopolis et conuentu negociatorum. -  5 Magistratibus conueniendis. -  8 Manumissione pignoris. -  8 Mortis causa donationis. -  9 Mulieribus que seruis proprie se iunxerunt. -  9 Mutatione nominis. -  9 Maleficis et mathematicis. -  -  1 NOuo codice componendo. -  1 Noua constitutio Federici. -  1 Nec sanctum baptisma iteretur. -  1 Nemini licere signum saluatoris. -  1 Ne iudeis christianum mancipium. -  2 Nemini liceat potentioribus. -  2 Nec fiscus vel respublica. -  2 Negocijs gestis. -  3 Ne quis in sua causa iudicet. -  3 Noxalibus actionibus. -  4 Ne vxor pro marito vel econtra conueniatur. -  4 Ne filius pro patre vel pater pro filio. -  4 Non numerata pecunia. -  4 Nautico fenore. -  4 Nundinis et nouis mer cationibus. -  4 Noua vectigalia institui non posse. -  5 Nuptijs. -  5 Ne fideiussores dotium dentur. -  5 Ne pro dote mulieris. -  5 Naturalibus liberis et matribus eorum. -  5 Ne tutor vel curator vectigalia condu cunt. -  6 Necessarijs seruis heredibus instituẽ dis vel substituendis. -  7 Ne de statu defunctorum post quinquennium queratur. -  7 Nullo iure quiritum tollendo. -  7 Nec rei dominice vel templorum vendicatio temporis exceptiōe submoueatur. -  7 Ne liceat in vna eadem causa tertio prouocare. -  9 Nouationibus ⁊ delegationibus. -  9 Nili aggeribus non rumpendis. -  9 Ne sine iussu principis. -  -  1 OF ficio prefecti pretorio. -  1 Officio prefecti pretorio affrica. -  1 Officio prefecti vrbis. -  1 Officio magistri militum -  1 Officio prefecti questoris. -  1 Officio magistri officiorum. -  1 Officio comitis sacrarũ largitionum. -  1 Officio comitis rerum priuatarum. -  1 Officio comitis sacri patrimonij. -  1 Officio proconsulis ⁊ legati. -  1 Officio comitis orientis. -  1 Officio prefecti augustalis. -  1 Officio vicarij ⁊ prefecti. -  1 Officio pretorum. -  1 Officio rectoris prouincie. -  1 Officio prefecti vigilum. -  1 Officio ciuilium iudicum. -  1 Officio militarium iudicum. -  1 Officio diuersorum iudicum. -  1 Officio eius qui vicem alicuius iudicis obtinet. -  1 Officio iudicis alexandrie. -  3 Ordine iudiciorum. -  6 Operis libertorum. -  6 Obsequijs patrono prestandis. -  7 Ordine cognitionum. -  8 Operis noui nunciatione. -  8 Operibus publicis. -  -  PAganis sacrificijs ⁊ templis. -  1 Precibus imperatori offerendis. -  2 Pactis. -  2 Postulando. -  2 Procuratoribus. -  3 Pedaneis iudicibus. -  3 Plus petitionibus. -  3 Petitione hereditatis. -  4 Prohibita sequestratione pecuuie. -  4 Probationibus. -  4 Plus valere quod agitur  ꝙ simulate concipitur. -  4 Pignoraticia actione. -  4 Per quas personas nobis acquiritur. -  4 Pro socio. -  4 Patribus qui filios distraxerunt -  4 Periculo ⁊ commodato rei vendite. -  4 Pactis inter venditorem. -  5 Pactis conuentis tam super dote  su per donatione. -  5 Periculo tutorum ⁊ curatorum. -  5 Predijs vel alijs rebus minorum non alie. -  6 Posthumis heredibus instituẽdis vel exheredādis vel preteritis. -  7 Periculo eiꝰ qui libertatẽ meruit. -  7 Pro donato. -  7 Prescriptione longi tẽporis. x. vel. xx. annorum. -  7 Prescriptione. xxx. vel. xl. annorum. -  7 Pena iudicis qui male iudicauit. -  7 Priuilegio fisci. -  7 Priuilegio dotis. -  7 Precario saluiano interdicto. -  8 Pignoribus. -  8 Publicis operibus. -  8 Pretorio pignore vt in actionibus. -  8 Partu pignorum ⁊ omni causa. -  8 Pactis pignorum ⁊ de commissaria lege rescindenda. -  8 Patria potestate. -  8 Postliminio reuersis ⁊ redemptis ab hostibus. -  9 Priuatis carceribus. -  9 Penis. -  -  1 QVando libellus principi datus li tis contestationem facit. -  2 Quibus causis infamia irrogatur. -  2 Qui et aduersus quos in integrum restitutio postulatur. -  2 Quibus ex causis in integrum restitu tio maioribus datur. -  2 Qui pro sua iurisdictione iudices dare dari ve possunt. -  3 Qui legitimam personam habẽt in iu dicio. -  3 Qñ ĩperator inter pupillos ⁊ viduas. -  4 Quando licet vnicui se sine iudice vẽ dicare. -  4 Qñ fiscus vel prinatus debitores. -  4 Quod cum eo qui in aliena iurisditio ne vel potestate est. -  6 Que res vendi non possunt: ⁊ que ven dere vel emere vetantur. -  4 Que res exportari non possunt vel nō debent. -  4 Quando liceat ab emptore discedere. -  5 Qui petant tutores vel curatores. -  5 Qui dare ⁊ dari tutores possunt. -  5 Qñ mulier officio tutelle fungi pōt. -  5 Qñ ex facto tutoris vel curatoris. -  5 Qñ tutores ⁊ curatores eẽ desinũt. -  5 Qui numero liberoruʒ le excusant. -  5 Qui morbo se excusant. -  5 Qui etate se excusant. -  5 Qui numero tutelarũ. -  5 Qñ decreto opus non est. -  6 Quādo dies legati vel fideicommissi cedant. -  6 Qui admitti ad bonorũ possessionem possunt. -  6 Quando non petentium partes peten tibus acrescant. -  6 Qui testamẽta facere possunt vł nō. -  6 Quẽadmodũ testamẽta aperiātur. -  7 Quibus causis serui accipiunt premiũ libertatis. -  7 Qui manumitti non possunt. -  7 Qui nō possũt ad libertatẽ peruenire. -  7 Quibus ad libertatẽ ꝓclamare non lʒ. -  7 Quibꝰ nō obliget̃ lōgi tꝑis p̃scriptio. -  7 Quadriennij prescriptione. -  7 Qũo ⁊ qñ iudex sentẽtiā ꝓferre debet. -  7 Quibus res iudicata non nocet. -  7 Quando prouocare non est necesse. -  7 Quorũ appellationes non recipiātur. -  7 Qui bonis cedere possunt -  8 Quorum bonorum. -  8 Quorum legatorum. -  8 Que res pignori obligari possunt. -  8 Qui potiores in pignoribus habeant̃. -  8 Que sit longua consuetudo. -  9 Qui accusare non possunt. -  9 Qñ ciuilis actio preiudicet criminali. -  9 Questionibus. -  -  2 REputationibus q̃ fiũt in iudicio. -  2 Restitutione milituʒ ⁊ eorum que reipublice. -  2 Receptis arbitris. -  2 Rescriptis. -  3 Rei vendicatione. -  3 Religiosis ⁊ sumptibus funerum. -  4 Rebus creditis ⁊ iureiurando. -  4 Rescindenda venditione. -  4 Rebus alienis non alienandis. -  4 Rem alienaʒ gerẽtibus nō interdici. -  4 Reruʒ ꝑmutatiōe ⁊ de p̃scriptis ꝟbis. -  5 Rei vxorie actione in stipulatu actiōe transfusa. -  5 Repudijs ⁊ iudicio de maioribus sublata. -  5 Rerum amotarum. -  6 Repudianda bonorum possessione. -  6 Repudianda vel abstinenda hr̃ditate. -  7 Re iudicata. -  7 Res inter alios acta vel iudicata. -  7 Relationibus. -  8 Reuocādis his q̃ fiũt ĩ fraudẽ creditoꝝ. -  8 Ratiocinijs operum publicorum. -  8 Remissione pignorum. -  8 Reuocandis donationibus. -  9 Raptu virginum honestarum seu viduarum. -  9 Requirendis reis. -  -  1 SVmma trinitate ⁊ fide catholica. -  1 Senatusconsultis. -  1 Sacrosanctis ecclesijs ṗuilegijs earũ. -  1 Si contra ius velvtilitatẽ publicam. -  1 Statuis ⁊ imaginibus. -  2 Si tutor vel curator interuenerit. -  2 Si in cōi eadem causa in integrum restitutio postuletur. -  2 Si aduersus rem iudicatam. -  2 Si aduersus venditionem. -  2 Si aduersus venditionem pignoris. -  2 Si aduersus libertatem. -  2 Si aduersus donationem. -  2 Si aduersus transactionem. -  2 Si aduersus solutionem. -  2 Si aduersus dotem. -  2 Si aduersus delictum. -  2 Si aduersus vsucapionem. -  2 Si aduersus fiscum. -  2 Si aduersus creditorem. -  2 Si vt se ab hereditate abstineant. -  2 Si vt omissa hereditate vel bonorum possessione vel aliquid aliud. -  7 Si minor se maiorem dixerit. -  2 Si sepius in integrum restitutio postuletur. -  2 Si maior factus ratum habuerit. -  2 Satisdando. -  3 Sportulis ⁊ sumptibus. -  3 Seruitutibus ⁊ aqua. -  4 Si certum petatur. -  4 Suffragio. -  4 Si seruus extero se emi mandauerit. -  4 Si propter publicas prestationes ven ditio facta non fue rit celebrata. -  4 Si sine censu vel reliquijs fundum cōparari. -  4 Si qͦs alteri vel sibi sub alterius noĩe. -  4 Si seruus exportandus veniat. -  4 Si mācipiũ ita veniat ne restituatur. -  4 Si mācipiũ ita fuerit alienatumvt ma numittatur. -  5 Spōsalibus ⁊ arris sponsalitijs. -  5 Si rector ꝓuince vel ad cā ꝑtinentes. -  5 Si quacũ predictus potestate vel ad eum pertinentes. -  5 Si nuptie ex rescripto principis petāt̃. -  5 Secundis nuptijs. -  5 Si secundo nupserit mulier. -  5 Soluto matrimonio ⁊ quẽadmodum dos petatur. -  5 Si constāte matrimonio dos soluitur. -  5 Si ex pluribꝰ tutoribꝰ vel curatoribꝰ. -  5 Suspectis tutoribus. -  5 Si mater indennitatem promisit. -  5 Si contra matris voluntatem. -  5 Si tutor non gesserit. -  5 Si ex falsis allegationibus. -  5 Si quis ignorans rem minoris. -  5 Si tutor rei publice cā abierit -  5 Si maior factus ratum habuerit alie. -  6 Seruis fugitiuis. -  6 Sucessorio edicto. -  6 Si in fraudem patroni. -  6 Si quis aliquem testari prohibuerit. -  6 Si omissa cā testamenti. -  6 Suis ⁊ legitimis heredibꝰ ⁊ ex filia ne potibus. -  7 Senatusconsulto claudiano tollendo. -  7 Seruo pignori dato manumisso. -  7 Seruo cōi manumisso. -  7 Seruis reipublice manumittendis. -  7 Sententijs prefectorum: -  7 Sententijs prefectorum pretorio. -  7 Sententijs ex ꝑiculo recitandis. -  7 Sentẽtijs ⁊ interlocutionibus omniũ iudicum. -  7 Snia que sine certa quantitate. -  7 Sẽtentijs q̃ ꝓ eo quod interest profer. -  7 Si a non competente iudice. -  7 Snĩam rescindi non posse. -  7 Si plures simul vna sententia fuerint condemnati. -  7 Si ex falsis instrumentis. -  7 Si pendẽte appellatione mors interuenerit. -  4 Si vnus ex pluribus appellauerit. -  7 Si de momentanea possessione fuerit appellatum. -  8 Si per vim vel alio modo perturbata absentis sit possessio. -  8 Saluiano interdicto. -  8 Si res aliena pignori data sit. -  8 Si res antiquior creditor pignus vendiderit. -  8 Si cā iudicata pignus captum sit. -  8 Si cōis res pignori data sit. -  8 Si pignus pignori datum sit. -  8 Si vendito pignore agatur. -  8 Si vnus ex pluribus heredibus credi tores. -  8 Si pignoris conuentione. -  8 Solutionibus ⁊ liberationibus. -  9 Si reus vel accusator mortuus fuerit. -  9 Si quis imperatori maledixerit. -  9 Si quis eam cuius tutor fuerit corruperit. -  9 Sepulchro violato. -  9 Seditiosis ⁊ his qui plebem. -  9 Snĩam passis ⁊ restitutis. -  -  2 TRansactionibus. -  2 Temporibus in integruʒ rest itu tionis. -  4 Testibus. -  5 Testamentaria tutela. -  5 Tutoribus vel curatoribus illustrium per sonarum. -  5 Tutore vel curatore  non satisdedit. -  5 Tutoribus suspectis. -  6 Testamento militis. -  6 Testamentis ⁊ quẽadmodum testamẽ ta ordinentur. -  7 Testamentaria manumissione. -  7 Tꝑibus ⁊ reparatiōibꝰ appellationuʒ. -  7 Tabulis exihendia. -  -  UEteri iure enucleando. -  1 Vt lite pendente vel post. -  1 Vt omnes tā ciuiles  militares post administrationem. -  2 Vt nemo priuatus titulos predijs. -  2 Vt que desunt aduocatis partium iudex suppleat. -  2 Vt nemini liceat sine iudicis autoritate. -  2 Vt nemini liceat sineliudice se vindicare. -  2 Vbi ⁊ apud queʒ cognitio restitutiōis. -  2 Vxoribus militum ⁊ eorum. -  2 Vt nemo inuitus agere cogatur vel accusare. -  3 Vbi in rem actio. -  3 Vbi de ratiocinijs agi oportet. -  3 Vbi de passione agi oportet. -  3 Vbi quis de curiali vel cohartali. -  3 Vbi causa fiscalis agitur. -  3 Vbi de fideicōmisso agi oportet. -  3 Vbi de crimine agi oportet. -  3 Vbi de hereditate agatur. -  3 Vbi cōueniatur  certo loco promisit. -  3 Vbi de causa status agi oportet. -  3 Vbi senatores vel clarissimi viri. -  3 Vsufructu ⁊ habitatione. -  4 Vt actiones ab heredibus ⁊ contra heredes incipiant. -  4 Vsuris. -  4 Vectigalibus ⁊ commissis. -  5 Vt mulier si ante annuale spaciũ se ma rito coniunxit. -  5 Vbi petat̃ tutor vel curator. -  5 Vbi pupilli educantur. -  5 Vsuris pupillaribus. -  5 Vbi cause post pubertatem. -  6 Vnde legitimi ⁊ vnde cognati. -  6 Vnde liberi. -  6 Vnde vir ⁊ vxor. -  6 Verborũ ⁊ rerũ significatione. -  6 Vsuris ⁊ fructibus legatorum. -  6 Vt in possessione fideicōmissariorũ vel legatorum seruādorũ causa mittendi. -  7 Venditione libertatis. -  7 Vsucaptione pro emptore. -  7 Vsucapione pro donato. -  7 Vsucapione pro dote. -  7 Vsucapione pro herede. -  7 Vsucapione transformanda. -  7 Vsuris rei iudicate. -  8 Vnde vi. -  8 Vti possidetis. -  9 Vt infra certũ tempus criminalis questio terminetur. -  9 Vi bonorum raptorum. -  Rubrice autenticorum cōtinentium nouẽ collatiōes: quas rep̃sentat numerus infra scriptus positus a latere sinistro. -  -  3 ADministrationibus officia in sacris appellationibus. -  4 Appellationibus ⁊ intra que tempora debet appellari. -  6 Apud quos opʒ cāʒ dicere monachos. -  6 Armis. -  7 Administrationibus. -  8 Appellationibus. -  9 Alienatione ⁊ emphiteosi. -  -  1 Constitutio iustiniani ad prefectum pretorio. -  4 COnsulibus. -  5 Constitutio qui ex ascriptitio ⁊ libera natos. -  6 Consanguineis ⁊ vterinis fratribus. -  6 Constitutio que de dignitatibꝰ ⁊ episcopatu. -  8 Constitutio innou at legem. -  9 Collatoribus ⁊ alijs capitulis. -  -  3 DEfensoribus ciuitatum. -  7 Depositionibus ⁊ denunciatiobus inquilinorum. -  7 Duobus reis. -  -  5 ECclesiasticarum rerum immobiliũ alienatione. -  5 Exhibendis ⁊ introducendis reis. -  7 Equalitate dotis. -  7 Executoribus ⁊ qui conueniuntur. -  9 Ecclesiasticis titulis. -  -  1 FJdeiussoribus ⁊ mandatoribus. so lutionibus. -  3 Filijs ante dotalia instrumẽta natis. -  -  1 HEredibus ⁊ falcidia. -  5 His qui ingrediũtur ad appel. -  6 His qui ingrediuntur monasteria. -  6 Hec constitutio interpretatur priorem -  8 Hec cōstitutio ĩnouat cōstitutionem et prescriptionem. c. annorum. -  6 Heredibus ab intestato venientibus. -  -  2 IUsiurandum q prestatur ab his qui administrationem accipiunt -  3 Jncestis ⁊ inutilibus nuptijs. -  5 Jureiurando a moriente prestito. -  6 Justrumentorũ cautela ⁊ fide. -  6 Judicibus. -  7 Jmmensis donationibus in filios factis. -  8 Jn medio litis nō fieri sacras formas. -  9 Jnterdictis collegijs hereticorum. -  -  3 LEnonibus. -  8 Litigiosis ⁊ decima parte litis. -  -  1 MOnachus. -  3 Mensura ordinandorum clericorum. -  3 Mandatis principum. -  -  1 NOn eligendo secundo nubentes. -  2 Non alienandis aut permutādis rebus ecclesie. -  4 Nullum credenteʒ agricole traditione tenere illius terram. -  4 Nuptijs. -  5 Noui o peris nunciatio. -  8 Ne virum quod ex dote est. -  -  8 PRiuilegijs dotis. -  9 Priuilegijs archiepiscopi. -  -  1 QUomodo oporteat ep̃os et alios clericos ad ordinationem perduci. -  6 Questore. -  6 Quibus modis naturales efficiuntur legitimi. -  7 Quibus modis naturales efficiuntur sui. -  -  2 REferendarijs palatij sacri. -  4 Restitutionibus ⁊ ea que parit in xj. mense post mortem viri. -  7 Reis promittendis. -  8 Restitutionibus. -  9 Restitutionibus fideicommissi. -  9 Raptis mulieribus que raptoribus nubunt. -  -  2 SCriptum exemplar. -  5 Scenica non solum si fideiussoreʒ prestant. -  9 Sanctissimis episcopis. -  -  2 TAbulario vice consulis. -  3 Triente ⁊ semisse. -  4 Tabellionibus. -  7 Testibus. -  7 Tempore non solute pecunie super dote. -  8 Testamentis imperfectis. -  1 Vt determinatus sit numerus clericorum. -  -  2 UT iudices sine quoquo suffragio. -  2 Vt ecclesia romana. c. annorum prescri ptione gaudeat. -  4 Vt nullus mutuās agricole teneat eiꝰ terram. -  4 Vt prothocola diuidantur in chartis. -  5 Vt preponatur nomen imperatoris. -  5 Vt non fiant pignorationes pro alijs personis. -  5 Vt de cetero commutationes ecclesiasticarum rerum. -  5 Vt ea que vocantur insinuata super cle ricis. -  5 Vt clerici qui recedunt alijs pro eis sur rogatis. -  5 Vt in priuatis domibus sacra misteria non fiant. -  5 Vt immobilia ante nuptialem donationem. -  5 Vt facte noue constitutiones. -  5 Vt clerico sacra de expensis. -  5 Vt nullus fabricet oratorij domũ preter voluntatem episcopi. -  5 Vt ab illustribus ⁊ qui super eā dignitatem sunt. -  5 Vt defuncti seu funera eorum nō iniurientur a creditoribus. -  5 Vt vrbane ordinarie prefecture. -  5 Vt omnes obediant iudicibus prouinciarum. -  6 Vt hi qui obligatas se res habere ꝑhibent minorum. -  6 Vt nō luxurientur contra naturam. -  6 Vt liberti de cetero auro non egeant. -  6 Vt clerici apud proprios episcopos cōueniantur -  7 Vt sine ꝓhibitione matres debitrices ⁊ creditrices tutelam gerant minoruʒ. -  7 Vt exactione instantie dotis. -  8 Vt ne miles ne federatus. -  8 Vt amisse visiones prescriptiones habeantur. -  8 Vt cum de appellatione cognoscitur. -  8 Vt liceat matri ⁊ auie. -  8 Vt diuine iussiones. -  9 Vt sponsalia largitas sit spiritualis cō tractus. -  9 Vt litigantes iurent. -  9 Vt iudices non expectant sacras iussio nes. -  9 Vt nulli iudicũ liceat habere loci senatores. -  9 Vt fratrum filij succedant. -  9 Vt differentes iudices. -  9 Vsuris nauticis. -  Rubrice institutionũ cōtinentium. iiij. libros partiales quos representat numerꝰ. j. positus a latere sinistro. -  -  1 ADoptionibus. -  1 Attiliano tutore. -  1 Autoritate tutorum. -  2 Ademptione legatorum ⁊ translatoruʒ fideicommissorum. -  3 Assignatione libertorum -  3 Acquisitione per arrogationem. -  4 Acceptilationibus. -  4 Actionibus. -  3 Bonorum possessione. -  -  1 CApitis diminutione. -  1 Curatoribus. -  2 Codicillis. -  3 Contrahenda emptione. -  -  2 DOnationibus. -  3 Consensu et obligatione. -  3 Duobus reis stipulandi ⁊ promittẽdi. -  3 Diuisione stipulationum. -  -  1 EXcusationibus tutorum. -  2 Exheredatione liberorum. -  3 Eo cui libertatis causa bona adijciun tur. -  3 Emptione ⁊ venditione. -  4 Exceptionibus. -  -  1 FJduciaria tutela. -  2 Fideicommissarijs hereditatibꝰ. -  3 Fideiussoribus. -  -  3 GRadibus cognationum. -  2 Js  sui vel alieni iuris sunt. -  -  2 HEredibus instituendis. -  2 Hereditate libertorum. -  2 Heredum qualitate ⁊ differentia. -  3 Hereditatibus que ab intestato deferuntur. -  -  1 IUstitia ⁊ iure. -  1 Jure naturali gentium ⁊ ciuili. -  1 Jure personarum. -  1 Jngenuis libertinis. -  2 Jnofficioso testamento. -  2 Jure codicillorum. -  3 Jnutilibus stipulationibus. -  4 Jniurijs. -  4 Jnterdictis. -  -  1 LJbertinis. -  1 Lege fuscia canina tollenda. -  1 Legitima agnatorum tutela. -  1 Legitima parentum tutela. -  1 Legitima patronorum tutela. -  2 Lege falcidia. -  2 Legatis. -  3 Legitima agnatorum successione. -  3 Literarum obligationibus. -  3 Locatione ⁊ conductione. -  4 Lege aquilia. i -  -  2 MJlitari testamento. -  3 Mandati. -  -  1 NUptijs. -  4 Noxalibus actionibus. -  -  3 OBligationibus. -  3 Obligationibus que ex quasi cōtractu nascuntur. -  3 Obligationibusex consensu. -  4 Obligationibus que ex delicto nascun tur. -  4 Obligationibus que ex quasi delicto nascuntur. -  4 Officio iudicis. -  -  1 PAtria potestate. -  2 Pupillari substitutione. -  2 Per quas personas nobis acquiritur. -  3 Per quas ꝑsonas obligatio nobis acc ritur. -  4 Perpetuis et temporalibus actionĩbus. -  4 Pena temere litigantium. -  4 Publicis iudicijs. -  1 Quibus ex causis manumittere nō lʒ. -  -  QUibus modis ius patrie potesta tis soluitur. -  1 Qui dari tutores in testamẽto possunt. -  1 ¶ Quibus modis tutela finitur. -  2 Quibus alienare licet vel non. -  2 Quibus non est permissum facere testamentum. -  3 Quibus modis testamenta infirmantur. -  3 Quibus modis re cōtrahit̃ obligatio. -  4 Quibus modis obligatio tollitur. -  2 Quod cum eo qui in aliena potestate. -  -  2 RErum diuisione. -  Rebus corporalibus et incorpora -  4 libus. -  1 Replicationibus. -  -  1 SAtisdatione tutorum et curatorũ. -  2 Suspectis tutoribus et curatoribus. -  3 Seruitutibus prediorum rusticorum. -  3 Singulis rebus per fideicommissum relictis. -  3 Senatusconsulto tertuliano. -  3 Senatusconsulto orphiciano. -  3 Successione cognatorum. -  3 Seruili cognatione. -  3 Successione libertorum. -  3 Successionibus sublatis. -  3 Stipulatione seruorum. -  4 Societate. -  4 Si quadrupes pauperiem fecisse dicatur. -  1 Satisdationibus. -  -  2 TUtelis. -  2 Testamentis ordinandis. -  2 Testamento militari. -  -  2 USufructu. -  Vsu ⁊ habitatione. -  2 Vsucapionibus et longi temporis pre scrip. -  2 Vulgari substitutione. -  3 Verborum obligationibus. -  4 Vi bonorum raptorum. -  Rubricetrium libroruʒ. C. s. decimi vndecimi. et duodecimi  designantur per numerum a latere sinistro. -  -  10 ANnonis ⁊ tributis. -  10 Apothecis publicis. -  10 Athelis. -  10 Auri public. persecutoribus. -  10 Argenti p̃tio quod thesauris infertur. -  10 Auro coronario. -  11 Annonis ciuilis. -  11 Administratione rerum publicarum. -  11 Aqueductu. -  11 Alexandrie primatibus. -  11 Armorum vsus inscio principe interdi ctus sit. -  11 Agricolis censitis ⁊ colonis. -  11 Agricolis ⁊ mācipijs dominicis vel fiscalibus. -  12 Agentibus in rebus. -  12 Apparitoribus prefectorum pretorio. -  12 Apparitoribus prefecti vrbis. -  12 Apparitoribus magistroruʒ militum. -  12 Apparitoribus proconsulis et legati. -  12 Apparitoribus comitis orientis. -  12 Apparitoribus prefectis annone. -  10 Bonis vacantibus incorporatione. -  -  10 COnueniendis fisci debitoribus. -  10 Capiẽdis ⁊ distrahẽdis pignori bus causa tributorum. -  10 Canone largitionalium titulorum. -  10 Conditis in publicis horreis. -  10 Collatiōe donatorum vel reuelatoruʒ. -  10 Collatione eris. -  11 Classibus. -  11 Curialibus vrbis romane. -  11 Collegiatis. -  11 Canone frumentario vrbis romane. -  11 Capitatione ciuiũ cẽsibus eximenda. -  11 Colonis palestinis. -  11 Colonis tracensibus. -  11 Colonis illyricianis. -  11 Censibus: censitoribus: perequatoribus ⁊ inspectoribus. -  11 Collatione fundorũ patrimonialium ⁊ emphiteoticorum. -  11 Conductoribus ⁊ procuratoribus pre diorum fiscalium. -  11 Collatiōe fundorum fiscalĩum vel rei priuate. -  11 Cypressis ex lucro cānẽsi vel perseis. -  12 Consulibus ⁊ non spat gendis ab his pecunijs. -  12 Consistorianis militibus. -  12 Comitibus ⁊ tribunis scholariuʒ. -  12 Comitibus rei militaris. -  12 Comitibus ⁊ archiatris sacri palatij -  12 Comitibus qui procurationeʒ petunt. -  12 Curiosis. -  12 Comitibus consistorianis. -  12 Castrẽsi oĩm palatinoꝝ peculio. -  12 Castrẽsi peculio militum. -  12 Castrẽsiarijs ministeriarijs. -  12 Commeatu. -  12 Comitibus qui prouinciam regũt. -  12 Cursu publico ⁊ āgarijs ⁊ ꝑangarijs. -  12 Cohartalibꝰ principibꝰ. -  -  10 DElatoribus. -  10 Defensoribus. -  10 Discussoribus. -  10 Decretis decurionum. -  10 Decurionibus ⁊ filijs eorũ. -  10 Decurionibꝰ ciuitatum. -  10 Diuersis predijs. -  12 Dignitatibus. -  12 Domesticis ⁊ protectoribꝰ. -  12 Decanis. -  12 Desertoribꝰ ⁊ occultatoribꝰ. -  12 Diuersis officijs ⁊ apparitoribꝰ iudicum. -  -  10 EXac tionibꝰ tributorũ -  10 Excusationibus munerũ. -  10 Excusationibꝰ artificum. -  11 Expẽsis ludorum. -  12 Equestri dignitate -  12 Exactione ⁊ translatione militiarum annonarum. -  12 Executoribꝰ vel exactoribꝰ. -  12 Erogatione militaris annone. -  -  10 FJde instr̃oꝝ ⁊ iure haste fiscał. -  10 Fiscalibꝰ vsuris. -  10 Filiusfamilias ⁊ quemadmodũ pater pro his tenetur. -  11 Frumento vrbis constantini. -  11 Frumẽto alexādrino. -  11 Fabricensibus. -  11 Fundis limitosis ⁊ terris ⁊ paludibus ⁊ pascuis. -  11 Fundis patrimonialibus. -  11 Fugitiuis colonis patrimonialibus ⁊ emphyteoticis. -  11 Fundis rei publice. -  11 Fundis ⁊ saltibus. -  12 Filijs officialium militariũ qui in bello mori. -  -  11 G Ladiatoribus. -  11 Grege dominico. -  -  10 HJs qui ex publicis rationibus mutuam pecuniam funebrem acceperunt. -  10 His qui se defendunt -  10 Honoribꝰ non continuendis. -  10 His qui sponte munera publica suscipiunt. -  10 His  a prĩcipe vacationẽ acceperũt. -  10 His qui numero liberorum vel pauper tate excusationem meruerũt. -  10 His qui non impletis stipẽdijs. -  10 His qui exilio dati vel in ordine sunt amoti. -  10 His qui ex publica collatione illata sunt non vsur. -  11 Honoratorum vehiculis. -  11 His qui ex officio quod administrauerunt conueniant̃. -  12 His qui in sacra palatio. -  -  10 IUre fisci. -  10 Jnditionibus. -  10 Jmponenda lucratiuorum descriptione. -  10 Jncolia ⁊ vbi domicilium habere videantur ⁊ his qui studiorum causa in ia ciuitate degunt. -  10 Jnfamibus. -  10 Jrenarchis. -  10 Jmmunitate nemini concedenda. -  11 Jure reipublice. -  11 Jn quibꝰ causis coloni censiti dominos accusare possunt. -  -  10 LJbertinis. -  10 Legationibus. -  10 Lustralis auri collatione. -  11 Locatione prediorum ciuium vel fisca lium. -  12 Locorum ⁊ itinerũ custodia. -  12 Lucris aduocatorum. -  -  10 MUnicipibꝰ ⁊ origin arijs. -  10 Muneribꝰ patrimoniorum. -  10 Mulieribus in quo munera sexui congruẽtia. -  11 Metallarijs ⁊ metallis ⁊ procuratori bus metallorum. -  11 Murilegulis ⁊ genetiarijs. -  11 Metropoli berito. -  11 Medicantibus validis. -  11 Mamma. -  11 Mācipijs ⁊ colonis patrimonialiu. -  12 Magistris scriniorũ. -  12 Militari veste. -  12 Messoribus. -  12 Metatis ⁊ epidometicis. -  -  10 NE fiscus rem quā vẽdidit euicat -  10 Ne oꝑe a collatoribus exigant̃. -  11 Nauicularijs. -  11 Nauibus non excusandis. -  11 Ne quid oneri publico imponatur. -  11 Naufragijs. -  11 Nulli licere in frenis ⁊ fellis margaritas ⁊ smarados. -  11 Nautis tyberinis. -  11 Ne quis liber inuitus actum reipubli ce agere cogatur. -  11 Ne rusticani ad vllũ obsequium deuo centur. -  11 Non licere arbitratoribus. -  11 Negociatores ne militent. -  11 Numerarijs ⁊ adiutoribus scriniarijs. -  -  11 OMni agro deserto. -  12 Obligatione votorum. -  12 Officio prefecti vrbis. -  -  10 PEtitionibus bonorũ sublatis. -  10 Penis fiscalibus credito. p̃ferri. -  10 Predijs curialium ⁊ decu. sine decreto non alie. -  10 Prebendo salario. -  10 Professoribus ⁊ medicis. -  10 Periculo successorũ parẽtis. -  10 Ponderatoribus ⁊ auri illatione. -  10 Portitoribꝰ ad munera nominādis. -  11 Predijs ⁊ omnibus rebus nauiculario rum. -  11 Priuilegijs corporatorũ vrbis rome. -  11 Periculo nominatorum. -  11 Pistoribus. -  11 Priuilegijs constā tinopolis vrbis. -  11 Pascuis publicis priuatis. -  11 Periculis eorum qui pro magist ratibꝰ interuenerunt. -  11 Predijs damnatorum. -  11 Priuilegijs domus auguste. -  11 Palatinis ⁊ domibus dominicis. -  12 Prefectis pre torijs sacre vrbis. -  12 Pretoribus ⁊ honore prefecture. -  12 Prepo sitis sacri cubiculi. -  12 Primeserio. -  12 Prepositis libraruʒ. -  12 Publice leticie. -  12 Professoribꝰ  in vrbe constanti. -  12 Prepositis sacrorum scrineorum. -  12 Principibus a gentibꝰ in rebus. -  12 Primipilo. -  12 Priuilegijs eorum qui in sacro palatio militant. -  12 Priuilegijs scholarium. -  12 Prefectissimatus dignitate. -  12 Prepositis ⁊ tribunis scholarium. -  12 Prefecio pretorio. -  12 Palatinis sacrarum largitionuʒ. -  22 Palatinis. -  12 Publice leticie vel consulum nuncistiones. -  12 Perfectissima dignitate. -  21 Primipilo. -  -  10 QUando ⁊ quibus quarta pars debetur ex bonis. -  10 Quẽadmodum ciuilia munera vendicantur. -  10 Quibus muneribus excusantur hi qui post impletam mili. -  10 Qui etate. -  10 Qui morbo se excusant. -  11 Quibus ad conductionem rerum fisca lium non licet accedere. -  11 Quo quis ordine conueniatur. -  12 Questoribus. -  12 Qui militare possunt vel non. -  -  10 R Eis postulatis. -  12 Re militati. -  -  10 S Ententijs aduersus fiscũ latis retraciandis. -  10 Super iudicio. -  10 Libertatis imperialis. -  10 Si seruus aut libertus ad decurionatum aspirauerit. -  10 Si curia lis relicta ciuitate rus habitare maluerit. -  10 Si propter inimicitiam creatio facta sit. -  10 Sumptuum recuperatione. -  10 Susceptorijs ⁊ archarijs ꝓpositis. -  11 Suarijs ⁊ susceptoribus et ceteris corporibus. -  11 Studijs liberalibus vrbis rome et constantinopolitane. -  11 Sumptus iniuncti muneris ad om nes pertinere collegas. -  11 Spectaculis ⁊ scenicis ⁊ lenonibꝰ. -  11 Solutionibus debitorum. -  21 Silentiarijs ⁊ decurionibus eoruʒ. -  12 Stratoribus. -  12 Salgamo hospitibus non prebendo. -  12 Saltorum ⁊ itinerum cu. -  -  10 THesauris. -  Tabularijs scribis ⁊ ologra phis. -  10 Tyronibus. -  12 Tutorijs. -  -  10 UEnditione rerum fiscaliuʒ. -  10 Vt nemini liceat in cōparatione specierum se excusare. -  10 Vocatione publici numeris. -  11 Vestibus oloberis ⁊ auratis. -  11 Veteris numismatis potestatis. -  11 Vendendis rebus ciuitatis. -  11 Venatione ferarum. -  11 Vt nemo ad suum patrocinium sususcipiat vices. -  11 Vt nullus ex vicarijs pro alienis vi tus debitis pregra. -  12 Vt dignitatum ordo seruetur. -  12 Veteranis. -  11 Vt rusticani ad nullum deputentur officium. -  Rubrice de vsibus feudoruʒ. -  -  Alienatione feudi. -  An maritꝰ succedat vxori in beneficio. -  Apud quẽ vel quos cōtrouersia feudi. -  An remoueri debeant testes. -  An mutus vel alius imperfectus. -  Allodijs. -  An ille qui interficit fratrem domini sui. -  Alienatione feudi paterni. -  An agnatus vel filium defuncti. -  An apud iudicem questio feudi terminari debeat. -  -  B Eneficio fratris ⁊ q̃liter frater. -  Bene ficio femine. -  -  COntrouersia inuestiture. -  Contentione inter me ⁊ dominum ⁊ vasallum. -  Contentione inter dñm ⁊ fidelem. -  Contentione inter me ⁊ dominum. -  Contentiones domini Lotharij feudo rum. -  Controuersia feudi inter pares termi. -  Controuersia inter dominum emphy. ⁊ vasal. -  Consuetudine recti feudi. -  Clerico qui inuestituram facit. -  Capitulis contradi. -  Controuersia inter masculũ ⁊ feminā. -  Controuersia inter dominum ⁊ empto rem. -  Capitaneo qui curtem vendidit. -  Controuersia inter vas. ⁊ alium de beneficio. -  Constitutione dñi Federici. -  Controuersia inter ep̃m ⁊ vasallum. -  Clerico violatore pacis. -  D Vobus fratribus a capitaneo in uestitis. -  -  EPiscopum vel abbatem vel abbatissam vel dñm plebis feudũ dare non posse. -  Eo qui finem fecit agnato. de feu. pa. -  Eo  sibi ex heredibꝰ suis masculinis et feminis innestituram acceperit. -  -  FEudo guardie ⁊ castaldie. -  Feudo marchie ducatꝰ ⁊ comit. -  Feudo sine culpa nō amittẽdo. -  Feudo dato in vicem legis cōmissorie. -  Feudi cognitione. -  Forma fidelitatis. -  Filijs natis de matrimonio. -  Feudo non habẽte propriam feudi naturam. -  Fratribus de nouo feudo inuestitis. -  H Jc finitur lex: deinde consuetudines regni incipiunt. -  -  IMperator Lotharius. -  Jnuestitura feudi. -  Jnuestitura inter dñm ⁊ vasallũ. -  Jllis qui inuestiti sunt de ducatu. -  Jnuestitura de re aliena facta. -  Jnuestitura quā titiꝰ cepit a sẽpronio. -  Jnuestitura in maritum facta. -  Jnuestitura apud pares curie termi. -  Jn quibus causis feudũ amittatur. -  L Ege Conradi. -  -  M Jlite vasallo qui contumax est. Minimis valuasoribus. -  Mutus vel alius imperfectus feudum retineat. -  -  NAtura feudi. -  Noua forma fidelitatis. -  Natura successionis feudi. -  Notis feudorum. -  -  PAce iuramẽto firmanda. -  Per quos fiet inuestitura. -  Pace tenẽda ⁊ eius violatoribꝰ. -  Pignore dato quid iuris sit. -  Prohibita alienatiōe feudi ꝑ lothariũ. -  Prohibita feudi alienatiōe ꝑ Federicũ. -  Pugna. -  -  QUi feudum dare possunt. -  Qui successores feudum. -  Quo tꝑe miles inuestiturā pete re dẽbeat -  Quibus modis feudum amittatur. -  Qui successores teneantur. -  Quemadmodũ feudum ad filium pertineat. -  Quibus modis feudum cōstitui pōt. -  Quid sit inuestitura feudi. -  Quid precedere debeat inuestitura an fidelitas. -  Quałr vasallꝰ iurare debeat fidelitatẽ. -  Quałr olim feudũ poterat alienari. -  Quis dicatur dux: marchio. -  Que sit prima causa bñficij amittẽdi. -  Qui testes sũt necessarij ad ꝓbādā no uam inuestituram. -  Quid iuris sit si post alienationẽ feudi. -  Qualiter dñs de proprietate priuet̃. -  Que sunt regalia. -  Quot testes sũt necessarij ad ꝓbandũ. -  -  Successione feudi. -  Jngratitudinem feudi. -  SJ de inuestitura facta dominum peniteat. -  Si ↄtrouersia fuerit ĩ ĩuestitura. -  Si de feudo defuncti. -  Si ep̃s veł abbas vel abbatissa. -  Successione fratrum. -  Si de innestitura inter dñm ⁊ vasalluʒ lis oriatur. -  Si de feudo controuersia fuerit. -  Si de feudo vasallꝰ ab aliquo interpel latus fuerit. -  Si negatũ fuerit beneficiũ a vasallo. -  Si vasallꝰ feudo ṗuat̃ cui beat deferri. -  Si vasallus feudi conditionẽ negauerit ex certa scientia. -  -  UAsallo decrepite etatis qui feu dum refutauit. -  Uasallo  ↄ̃ cōstitutionẽ lotharij feudum alienauerit. -  Uasallo milite  arma bellica deposuit. -  Rubrice iuris canonici. -  ¶ Hic prĩo sciendũ ꝙ decretũ nō distin guit̃ ꝑrubricas: sʒ ĩ tres ṗncipales par tes. quarum prima continet centum ⁊ vnā distinctiones: ⁊ sub qualibet disti ctione capitula. Sca ꝑs cōtinet. xxvj. causas ⁊ sub qualibet causa questiōes ⁊ sub questionibus capitula. Et. xxxiij causas. ⁊. q. iij. vs ad. iiij. interponitur tractatus de pnĩa que diuiditur. in. vij. distinctiones. ⁊ sub qualibet dist. capi tula. Tertia pars est de cōsecratione q̃ diuiditur in. v. distinctiōes. ⁊ sub quali bet distictione capitula. Alij ꝟo libri iu ris canonici continent rubricas que sequuntur. -  Rubrice decretalium continentiuʒ. v. lib. partiales qui representantur per numerum infra posttum a latere sinistro. -  -  5 ACcusatiōibus. inquisitionibus ⁊ denunciationibꝰ. -  5 Adulterio ⁊ stupro. -  1 Alienatioine iudicij mutandi cā fa. -  5 Apostatis. -  2 Apellatiōibꝰ ⁊ recusationibꝰ ⁊ relationibus. -  1 Arbitris. -  1 Autoritate ⁊ vsupallij. -  -  3 B Aptismo ⁊ eius effectu. -  1 Bigamis ordinandis vel non. -  -  5 CAlumniatoribus. -  3 Capellis monachorum ⁊ aliorum religiosorum. -  2 Causa possessionis ⁊ proprietatis. -  3 Celebratione missarum ⁊ sacramentorum eucharistie ⁊ diuinis officijs. -  3 Censibus exactionibus et procurationibus. -  5 Cohabitatione clericorum et mulierum. -  4 Clandestina desponsatione. -  3 Clericis coniugatis. -  3 Clericis non residentibus. -  3 Clerico egrotante. -  5 Clericis pugnantibus in duello. -  1 Clericis peregrinis non admittendis. -  2 Clericis pereginantibus. -  3 Clerico venatore. -  5 Clerico percussore. -  5 Clerico non ordinato ministrante. -  5 Clerico excōmunicato deposito vel interdicto ministrante. -  5 Clerico per saltum promoto. -  5 Clerico qui ordines furriue suscepit. -  4 Cognatione spirituali. -  4 Cognatione legali. -  5 Collusione detegenda. -  3 Comodato. -  3 Concessione prebende ⁊ ecclesie nō va cantis. -  4 Conditionibus appositis in matrimo nio. -  2 Confessio. -  2 Confirmatione vtili vel inutili. -  1 Constitutionibus. -  1 Consuetudine. -  1 Corpore vitiatis non ordinandis. -  4 Coniugio leprosorum. -  4 Coniugro seruorum. -  4 Consanguinitate ⁊ affinitate. -  3 Consecratione ecclesie vel altaris. -  3 Conuersione coniugatorum. -  3 Conuersione in fidelium. -  5 Crimine falsi. -  3 Custodia eucharistie chrismatis ⁊ aliorum sacramentorum. -  -  3 DEcimis primitijs et oblationibus. -  5 Delictis puerorum. -  3 Deposito. -  3 Desponsatione impuberum. -  2 Dilationibus. -  4 Dinortijs. -  2 Dolo ⁊ contumacia. -  3 Donationibus. -  4 Donationibus inter virum et vxorem: et de dote post diuortium restituenda. -  -  5 EO qui ordines furtiue suscepit. -  3 Ecclesijs edificandis vel reparandis. -  1 Electione ⁊ electi potestate. -  3 Emptione ⁊ venditione. -  4 Eo qui cognouit consanguineam vxoris sue. -  4 Eo qui duxit in matrimoniũ quam pol luit per adulterium. -  1 Eo qui mittitur in possessionem causa rei seruande. -  2 Etate et qualitate et ordine preficiendorum. -  2 Exceptionibus. -  5 Excessibus prelatorum. -  -  2 FErijs. -  3 Feudis. -  2 Fide instrumentorum. -  3 Fide iusloribus. -  1 Filijs presbyterorum. -  2 Foro competenti. -  4 Frigidis ⁊ maleficiatis. -  5 Furtis. -  -  5 HEreticis. -  Homicidio voluntario vel casuali. -  5 His qui proprios filios occiderunt. -  1 His que vi metus ve causa fiunt. -  5 His que fiunt a prelatis sine consensu capituli. -  5 His que fiunt a maiori parte capituli. -  -  I 5 Vdeis ⁊ saracenis. -  3 Jmmunitate ecclesiarum. -  5 Jnfantibus ⁊ languidis expositis. -  1 Jn integrum restitutione. -  5 Jniurijs ⁊ damno dato. -  2 Judicijs. -  2 Jureturando. -  2 Juramento calumnie. -  3 Jure patronus. -  3 Jnstitutionibus. -  -  2 LJtis contestatione. -  2 Libelli oblatione. -  3 Lite pendẽte nihil innouetur. -  3 Locato ⁊ conducto. -  -  5 MAgistris ⁊ ne aliquid exigant pro docendo. -  1 Maioritate ⁊ obedientia. -  5 Maledicis clericis. -  4 Matrimonio contracto contra interdi ctum ecclesie. -  2 Mutuis petitionibus. -  -  4 NAtis er libero ventre. -  3 Ne clerici vel monachi secularibus negocijs se immisceant. -  5 Ne prelati vices suas. -  3 Ne sede vacante aliquid innouetur. -  5 Non ordinato ministrante clerico. -  5 Noni operis nunciationc. -  -  2 OBlatione libelli. -  1 Oblatis ad ratiocinia. -  5 Obseruatione teiuniorum. -  1 Officio archidiaconi. -  1 Officio archipresbyteri. -  1 Officio primicerij. -  1 Officio sacriste. -  1 Officio custodis. -  1 Officio vicarij. -  1 Officio et potestate iudicis delegati. -  1 Officio legati. -  1 Officio iudicis. -  1 Officio iudicis ordinarij. -  11 Ordinatis ab episccopo qui renuncianit episcopatui. -  13 Ordine cognitionum. -  -  1 PActis. -  Parochijs et alienis parochianis. -  3 Peculio clericorum. -  5 Penis. -  5 Penitentijs ⁊ remissionibus. -  5 Pignoribus et alijs cautionibus. -  2 Plus petitionibus. -  1 Postulatione prelatorum. -  3 Postulando. -  8 Prebendis ⁊ dignitatibus. -  3 Precarijs. -  3 Presbytero non baptisato. -  2 Prescriptionibus. -  5 Priuilegijs et excessibus priuilegiatorum. -  2 Presumptionibus. -  2 Probationibus. -  1 Procurationibus. -  5 Purgatione canonica. -  5 Purgatione vulgari. -  3 Purificatione post partum. -  -  4 QUi clerici vel vouẽtes matrimo nium contrahere possunt. -  4 Qui filij sunt legitimi. -  4 Qui matrimontum accusare possint. -  -  5 RAptoribus incendiarijs et violatoribus ecclesiarum. -  3 Rebus ecclesic alienandis vel non. -  1 Renunciatione. -  3 Regularibus ⁊ transeuntibus ad religionem. -  5 Regulis iuris. -  3 Religiosis dominibus vt episcopo sint subiecte. -  3 Reliquijs ⁊ veneratione sanctorum. -  3 Rerum permutatione. -  1 Rescriptis et eorum participationibus. -  2 Restitutione spoliatorum. -  -  1 SAcra vnctione. -  1 Sacramentis iterandis vel nō -  5 Sagittarijs. -  5 Schismaticis. -  1 Scrutinio in ordine faciendo. -  4 Secundis nuptijs. -  2 Sententia ⁊ re iudicata. -  5 Sententia excommunicationis. -  3 Sepulturis. -  2 Sequestratione possessionum. -  1 Seruis non ordinaudis ⁊ eorum manumissione. -  5 Simonia ⁊ ne aliquid pro spiritualibus erigatur vel promit tatur. -  1 Syndico ⁊ actore. -  3 Solutionibus. -  5 Sortilegus. -  4 Sponsalibus ⁊ matrimonio. -  4 Sponsa duorum. -  3 Statu monachorum et canonicorum. regulartum. -  3 Successionibus ab intestato. -  1 Summa trinitate ⁊ fide catholica. -  1 Supplenda negligentia prelatorum. -  -  3 TEmporibus ordinationũ ⁊ qua litate ordinandorum. -  3 Testamentis ⁊ vltimis voluntatibus. -  2 Testibus ⁊ attestationibus. -  2 Testibus cogendis vel non. -  5 Torneamentis. -  1 Transactionibus. -  1 Translatione prelatorum. -  1 Treuga ⁊ pace. -  -  5 UErborum significatione. -  3 Vita ⁊ honestate clericorum. -  3 Voto ⁊ voti redemptione. -  1 Vsuris. -  2 Vt lite non contestata. -  3 Vt ecclesiastica beneficia sine diminutione confera mur. -  2 Vt lite pendente nil innouetur. -  ¶ Sequit̃ diuisio decretalis. -  ¶ Versus. -  ¶ Pria creat cłicos officia p̃parat inde. Altera iudiciũ cũ requisitis appellat. Tertia vita ↄtractibus testa mitis. Nubere q̃rta docet ⁊ q̃ spectāt ad illud. Ultima criminibꝰ penas ĩiũgere curat. -  Rubrice libri texti Decretalium. -  -  ARbitris -  Appellationibus. -  Accusationibus inquisitionibus denunciationibus. -  B Jgamis. -  -  COnstitutionibus. -  Consuetudine. -  Confessis. -  Clericis coningatis. -  Clericis non residentibus. -  Clerico egrotante vel debilitato. -  Concessiōe eccłie ⁊ p̃bẽde non vacātis. -  Capellis monachorũ. -  Censibus ⁊ eractionibus. -  Cōsecratione ecclesie vel altaris. -  Cognatione spirituali. -  -  DOlo ⁊ contumacia. -  Decimis. -  Desponsatione impuberũ. -  -  ELectione ⁊ electi potestate. -  Erate ⁊ qualitate ⁊ ordine prestciendorum. -  Eo  mittit̃ i possessiōe causa rei ẜuāde -  Exceptionibns. -  Excessibus prelatoꝝ ⁊ subditorum. -  -  FJlijs presbyteroꝝ ⁊ alijs illegitimenatis. -  Foro competenti. -  -  HJs qui vi metusve causa fiunt. -  Hereticis. -  Homicidio. -  -  IN integrum restitutione. -  Judicis. -  Juramento calumnie. -  Jureiurando. -  Jnstitutionibus. -  Jure patronatus. -  Jmmunitate ecclesiarum. -  Jniurijs a damno dato. -  L Jtis contestatione. -  M Aiorit a te ⁊ obedientia. -  -  N E sede vacāte alid innouetur. -  Ne clerici vel monachi. -  -  OFficio vicarij. -  Officio ⁊ ptāte iudicis delegati. -  Officio legati. -  Officio ordinarij. -  -  POstulatione prelatorum. -  Pactis. -  Procuratoribus. -  Prescriptionibus. -  Prebendis. -  Priuilegijs. -  Penis. -  Penitentijs ⁊ remissionibus. -  -  REscriptis. -  Renunciatione. -  Restitntione spoliatorũ. -  Rebus ecclesie non alienandis. -  Rerum permutatione. -  Regularibus. -  Religiosis domibus. -  Reliquijs ⁊ veneratione sanctorum. -  Regulis iuris. -  -  SVmma trinitate ⁊ fidecatholica. -  Supplenda negligẽtia p̃latorũ. -  Sententia ⁊ re iudicata. -  Sepulturis. -  Statu regularium. -  Sponsalibus ⁊ matrimonijs. -  Schismaticis. -  Sententia excōmunicationis. -  -  TEmporibus ordinationum. -  Testibus. -  Testamentis. -  -  UT lite pẽdẽte nihil innouetur -  Vita ⁊ honestate clericorum. -  Voto ⁊ voti redemptione. -  Vsuris. -  Verborum signi ficatione. -  Rubrice clementinarum. -  A Ppellationibus. -  B Aptismo. -  -  CAusa possessionis ⁊ ꝓprietatis. -  Concessione prebende. -  Censibus. -  Celebratione missarum. -  Consanguinitate ⁊ affinitate. -  -  D Olo ⁊ contumacia. -  Decimis. -  -  ELectione. -  Etate ⁊ qualitate. -  Exceptionibus. -  Excessibus prelatorum. -  F Oro competenti. -  -  H Ereticus. -  Homicidio. -  -  IN integrum restitutione. -  Judicijs. -  Jureiurando. -  Jmmunitate ecclesiarum. -  Judeis ⁊ saracenis. -  M Agistris. -  -  OFficio vicarij. -  Officio delegati. -  Officio ordinarij. -  -  PRobationibus. -  Prebendis. ⁊ dignitatibus. -  Priuilegijs. -  Penis. -  Procuratoribus -  Penitentijs ⁊ remissionibus. -  -  REscriptis. -  Renunciatione. -  Rebus ecclesie non alienandis. -  Rerum permutatione. -  Regularibus. -  Religiosis domibus. -  Reliquijs ⁊ veneratione fanctorum. -  -  SVmma trinitate. -  Supplenda negligẽtia p̃latoꝝ. -  Sequestratione possessionis. -  Sententia ⁊ re iudicata. -  Sepulturis. -  Statu monachoruʒ. -  Sententia excommunicationis. -  -  T Estibus. -  Testamentis. -  -  UT lite pendente. -  Vita ⁊ honestate clericorum. -  Vsuris. -  Verborum significatione. 
 
¶ Finis. 
 







 ¶ Jncipit Sũma Angelica correcta ẜm primum exemplar ipsius Reuerendi patris Fratris Angeli de Clauasio. De Abbate an dicatur spōsus sui monasterij. not. Barto. in. l. si ita s. §. is cui. col. ij. ꝟsi. quarto ĩter mōasteriũ. ff. de leg. ij. ⁊ an abbas monasterij exẽpti habeatur pro ep̃o. no. Bal. in autẽ. causa que. col. fi. ꝟsi.  d si est. C. . epis. ⁊ cle. ⁊ in sua marg. in ꝟ. abbas. ꝟ. vij. ⁊ an dignitatẽ habeat. not. Cardi. ĩ cle. j. in prin. ⁊ ibi ĩ apostoli. Celsi. ĩ ꝟ. sit no mẽ dignitatis. de rescrip. Panor. in. c. exposuisti. ⁊ ibi in apostil. eiusdẽ. Celsi ĩ versi. vitiũ. de cor. vic. Fely. post Sicu. in. c. decernimꝰ. de iudi. ⁊ in. c. pastoralis. col. iiij. ꝟ. vtrũ ergo abbatis.  offi. deleg. ⁊ Gemi. ĩ. c. ij. nu. ix. ĩ ꝟ. abbatia. vbi etiaʒ per Philip. fran. nu. v. in ꝟsi. appellatione dignitatis abbatiam nō contineri. de preben. lib. vj. 
 
 ABbas debet eẽ presbyter. c. j.  etate ⁊ quali. ⁊ etatis annoꝝ. xxv. vt. j. etas. ¶ Abbas a qͦ debet [*]eligi? Rñ. a monasterio cui prefici dʒ. xviij. q. ij. c. abbatem. ¶ De cuiꝰ mōasterio. debet eligi. Rñ. [*]ꝙ de proprio: nisi quādo idoneam per sonam non haberet. quia tunc de alio monasterio eligi pōt. xviij. q. ij. c.  sit. ¶ A qͦdʒↄ firmari. vi. j. ↄfirmatio. §. iiij [*]¶ A quo debet benedici? rñ. ꝙ ab ep̃o [*]diocesano: per quā benedictionẽ intel ligitur ei dare curā monasterij ẜʒ Jnn. in. c. j. de sup. neg. prela. Nec ante sit benedictus debet exercere que ꝑtinẽt ad eius officiũ ẜʒ glo. in. d. c. j. Quod li mito ẜʒ Lau. in clemen. attendẽtes de sta. mona. quādo est cōsuetudo in monasterio ꝙ bñdicatur alias nō. Et sic intelligo. d. c. j. ¶ Sed quid si ep̃s recuset euʒ benedi[*]cere? Rñ. ꝙ si tertio requisitꝰ cũ humilitate ⁊ deuotione vt cōgruit recusaue rit eum benedicere: tunc pōt et monachos suos benedicere ⁊ alia q̃ad eius officium pertinẽt exercere: vt in. d. c. j. ¶ Quo die dʒ benedici? Rñ. ꝙ solũmo [*]do in diebus ĩ quibus ordines minores possunt conferri ẜm cōem opi. doc. vt no. gl. ĩ. d. cle. attendẽtes ⁊. Pa. in. c. cum sis. de conse. eccle. vel alta. ¶ Vtrum possit aliquid exigi ꝓ tali be [*]nedictione? Rñ. ꝙ nō aliter esset simonia tex. est in. c. sicut. el. iij. de simo. ¶ Vtrum vnus abbas possit p̃esse duo [*]bus monasterijs seu duabus ecclesijs curā aĩaꝝ habẽtibꝰ? Rñ. ꝙ nō sine dispensatione pape: nisi vnũ monasteriũ aut eccłia depẽdeat ex aliavel ad ĩuicẽ sunt annexa vt in. c. vl. in fi. j. de re. do. ¶ Vtrum abbas possit solẽniter popu [*]lo benedictionẽ dare? Rñ. ꝙ ĩ ecclesijs que ei pleno iure pertinẽt poterit post missarum vesperoruʒ ⁊ matutinarum officia. Alibi aũt publice ac ꝑvias non potest nisi ex speciali priuilegio ei cōce datur. vt in. c. abbates de priui. lib. vj. ¶ Vtrum possit benedicere paramen[*]ta ⁊ que vide. j. benedictio. §. j. ⁊. ij. ¶ Vtrum possit ordines conferre vide [*]j. ordo. ij. in prin. ¶ Vtrum abbas possit absoluere suos [*]monachos? Rñ. ꝙ sic ab oĩbꝰ pctĩs ⁊ cẽ suris: nisi specialiter alteri a iure reseruent̃. Et lʒ Pa. in. c. monachi. de sen. ex com. teneat ꝙ non pōt absoluere: nisi ab excōmunicatiōe pro iniectione manuum in personā ecclesiasticā: tu tamẽ tene ꝙ potest vt. j. absolutio. j. §. ij. ¶ Vtrum possit prohibere suo mona[*]cho ne cōfiteatur episcopovel eius penitẽtiario? Rñ. ẜʒ Jac. de lau. in sum. ꝙ nō. Quod limito nisi sit exemptus vel aliud habeat per priuilegium a papa. ¶ Vtrũ abbas possit dispensare cũ mo [*]nachis suꝑ irregularitate? Rñ. ꝙ sic su ꝑ irregularitate quā ↄtraxerũt recipiẽ do ordines in excōicatione facti. tamẽ memoriā vel iuris peritiā nō habẽtes Et hoc qñ graue et notabile factuʒ nō fuit: siue hāc irregularitatem incurrerũt ante ingressuʒ religionis siue post ẜm cōiter doc. in. c. cũ illoꝝ de sen. excō. Jn alijs aũt irregularitatibꝰ nō pōt de iure cōi. vt not. Host. ⁊ Pa. ĩ. d. c. cũ illoruʒ facit regula que a iure cōi de regu. iur. li. vj. nisi vbi ius exp̃sse ei cōcedat. ¶ Vtrũ possit dispensarecũ monachis [*]ĩvotis factis ante ingressuʒ religiōis? Rñ. ꝙ sicvtno. gl. ĩ. c. nouit. xxxiij. q. v. de votis ĩ religiōe factis vide. j. votũ. ij. §. iij. ¶ Vtrũ possit dispẽsare cũ monachis [*]in regula vide. j. Dispensatio. §. viij. ¶ Vtrũ possit cōcedere monachis vsuʒ [*]alicuius rei vel eius administrationẽ? Rñ. ẜm Jnno. ĩ. c. fi.  cle. vel vo. ꝙ pōt cōcedere cerros redditꝰ monacho vnde viuat. Et dicit Jo. an. in regula non ẽ obligatoriũ. de re. iur. li. vj. valere sta tutũ monasterijvt ꝓ indumẽtis ⁊ alijs necessarijs quis monachorũ recipiat certuʒ d: sed vt possit dispensare ad li bitum et disponere non potest. Simiłr ne possit ei auferri qñ suo suꝑiori placuerit nō pōt cōcedere etiā cũ licentia pape. c. cũ ad monasteriũ. de sta. mona. ¶ Vtrum possit expellere monachos [*]suos? Rñ. ꝙ nō ẜʒ Pa. in. c. cũ ad mona steriũ ⁊. c. fi. de regula. q vult vt fugiti uos requirat ⁊ cogat eos ad suũ redire mōasteriũ si pōt eos tenere abs graui scādalo: vł saltẽ ꝓuideat̃ eis de alio loco religioso eiusdẽ ordis vbi ad agẽdā pnĩaʒ deputẽt̃ ⁊ necessaria eis mistrẽt̃. ¶ Vtrum possit licentiare ad aliam re [*]ligionem vide. j. religiosus §. xxxiiij. ¶ Quid  bōis illiꝰ mōachi quẽ abbas [*]de facto expulit vide. j. mōasteriũ. §. vj. ¶ Vtrum possit dare licentiam mona[*]cho stādi seꝑate ĩ ali q̃ cella? Rñ. ꝙ sic dũmodo ex iusta causa ⁊. j. septa mona sterij: sed nō extra. vt in. c. vlti. xx. q. iiij. ¶ Vtrũ postit corrigere mōachos suos [*]rñ ꝙ sic nec tenet̃ ĩ hoc rerereↄsiliũ sui capituli ẜʒ Pa. in. c. Joānes de regula. ¶ Ad q̃ obligat̃ abbas? Rñ. ꝙ vltra a [*]lios monachos obligatur ad curā aĩarũ sibi subiectarũ ⁊ monasterij ac rerũ ipsius ⁊ magna negligentia est peccatũ mortale. vt. j. negligentia. §. j. ¶ Vtrũ liget̃ suo statuto etiā cũ ↄuẽtu [*]facto? Rñ. ẜʒ Pa. ĩ. d. c. cũ ad mōasteriũ ꝙ nō. Et dicit Jo. an. ĩ. d. regula nō est obligatoriũ ꝙ: etiā si iurasset seruare te net reuocatio: lʒ sit ꝑiurꝰ. Ex quo patet ꝙ lʒ ĩstituerit ṗorẽ cũ cōuẽtuaut aliũ of ficialẽ pōt reuocare.  abbas mōacho suo ĩ aliqͦ nō pōt obligari. sicut nec dñs seruo. l. interpositas. in fi. C. de transac. ¶ Vtrũ teneat̃ ire ad synodũ? Rñ. ꝙ sic [*]si hʒ populũvł capellas hñtes populũ etiā si ipse sit exẽptus dũmodo capelle seu populꝰ nō sit exẽptus ałs non. c. q super his. de ma. ⁊ obe. ⁊ quod ibi no. ¶ Vtrũ possit ṗoratibus eccłijs: admi[*]nistrationibꝰ aut quibuslibet alijs beneficijs nouas pẽsiones ĩponere: aut veteres augere aut ad mẽsam suā p̃dicta applicare? Rñ. ꝙ nō nec lʒ eiꝰ pre latꝰ regularis cle. vnica  sup. neg. p̃la. ¶ Vtrũ possit presentare clericos in ec[*]clesijs in quibꝰ habet ius patronatꝰ? Rñ. ꝙ nō sine cōsensu capituli. c. ea nos citur. de his que fi. a prela. Additio nisi ex approbata consuetudine vł priuilegio aliud habeatur. vt ibi. De abbatissa an habeat dignitatẽ. legiste habẽt tex. in. l. generali. C. de fac. san. ecc. ⁊ an bastarda possit eligi in abbatissaʒ. no. Col. postcollectariũ ĩ. c. bone. nu. xv. in ꝟ si. patiẽs defectũ ĩ natalibꝰ. ex̃ de postu. p̃la. Fely. ĩ. c. meminimꝰ col. ij. ꝟsi. q̃ro nũd. de accu. ⁊ vtrũ donare ⁊ testari possit. no. in. l. diuꝰ seue rus. ff. de jure codi. vbi ꝙ nō. ⁊ ĩ. c. iij. de testa. ⁊ an habeat prelationẽ ordinariā no. s̃. Tho. ꝙ nō i. iiij. distĩ. xxv. arg. iij. Abbatissa debet eligi a monasterio in quo preficienda est: in qua electione nulla debet admitti nisi complenerit. xij. annum. et si ꝓfessa tacite vel expresse ⁊ eligenda debet cōple uisse. xxx. annum: et esse ꝓfessa exp̃sse ordineʒ regularẽ. Jdem dic de priorissa per quā monasteriuʒ regit̃: cuiꝰ electio si due partes cōuẽtus ad eā accedunt qñ ꝑscrutinium ꝓcedit̃: nulla exceptio ne aut appellatione admissa est confir manda. Si vero nulla ad duas partes accessit tũc nō obstāte publicatiōe scru tinij ⁊ electione pñt alie accedere adeā q̃ hʒ maiorẽ partẽ totiꝰ capituli: que si ad duas partes accedit non obstante quocũ cōfirmet̃ ⁊ qui vocant̃ ad eas dirigẽdas ĩ hmōi electionibꝰ. nisi seab stineāt ab his ꝑ q̃ discordia pōt exori ri vel exorta nutriri sunt excōicati ip̃o facto. Et hec locũ habẽt nedũ ĩ mona sterijs religionis approbate verũetiā in mulieribꝰ: que ẜm quarũdā patria rum ↄsuetudines: nec ꝓprijs renũtiāt nec ꝓfessionẽ faciũt regularẽ: sʒ viuũt vt in eccłijs secularibꝰ canonici regula res hec no. ĩ. c. idẽnitatibꝰ. de elec. li. vj. de qͦ habes. j. Excōicatio. vij. casu. xvj. ¶ A quo debet confirmari vide. j. cōfir [*]matio. §. iiij. ¶ Vtrũ debeat bñdici? Rñ.  sic: vbi ẽ [*]cōsuetudo: ꝙ si non faciat se bñdici in fra annũ a sua cōfirmatione cōputan dum vbi est ↄsuetudo ꝙ bñdicat̃: nisi causa rōnabilis subsit cadit ipso facto a iure suo. cle. attẽdẽtes. de sta. mona. ¶ Vtrũ possit quocũ die bñdici? Rñ. [*]ẜm gl. in. d. cle. attendentes ꝙ sic. ¶ Vtrũ abbatissa possit ecclesias con[*]ferre ⁊ bñficia ⁊ instituere clericos in ecclesijs sui monasterij? Rñ. gl. ĩ. d. c. de licta de maio. ⁊ obe. ꝙ sic de ↄsensu sui capituli post suam confirmationem. ¶ Vtrũ possit abbatissa excōicare ab [*]offō suspẽdere vel ĩterdicere? Rñ. ꝙ nō ẜm glo. in. d. c. dilecta. nec iꝑtinent ad claues. c. tāta de exces. p̃la. Pōt tñ a be neficio ⁊ ab offō monachos ⁊ clericos suspẽdere ⁊ ꝓ hibere ne celebrẽt ĩ eius eccłijs: sed talis supẽsio nō est ꝓprie su spẽsio ẜʒ Pa. ĩ. d. c. dilecta  sicelebrarẽt nō essẽt irregulares clerici celebrātes. ¶ Vtrũ possit predicare moniales be[*]nedicere: confessiones audire ⁊ hmōi? Rñ. ꝙ nō pōt alid facere quod pertineat ad aliquẽordinẽ: vt pʒ in. c. noua. de pe. ⁊ re. Pōt tñ in matutinis euāgelium legere. Vnde etiā diaco nisse appellant̃. xxvij. q. j. diaconissaʒ ⁊ etiā mo niales seu subditas mōere ⁊ exhortari. ¶ Vtrũ abbatissa volens locũaliquo [*]debeat eẽ associata? Rñ. ꝙ sic saltẽ ꝑ ve tulā mōachā. xviij. q. ij. diffinimꝰ. ⁊. c. x. ea. q. r ꝙ due vel tres debẽt esse. ¶ Ouō abbatissa pōt exire ꝓ homagio [*]faciendo. habes. j. moniales. §. iij. Not. Bal. de pena ꝓcurantis abortiuũ fieri ĩ tract. schisma. col. xvij.  po nit̃ in rub. C. si s aliquẽ testa. ꝓhi. in lectu. Bar. in. l. necare. nu. j. ⁊ ibi ĩ apo stil. Cel. in ꝟ.  partum preferat. ff. de libe. agno. glo. ⁊ Bar. in. l. diuus ⁊ ibi Alex. in. j. col. in. fi. ff. de libe. ⁊ posthu. ⁊ Pa. in. c. sicut el. ij. nu. iij. in. ij. no. vbi etiaʒ apostil. Cel. in ver. infusio anime extra de homi. Aborsum procurās homicida est ⁊ qui sterilitatis venena procurat peccat mortaliter. c. aliqñ. ⁊. c. seq. xxij. q. ij. Et si aiatꝰ erat fetus debet puniri capite:  verus homicida. Si vero inaiatus erat si nobilis hoc facit parte bonoruʒ amissa relegat̃. Si vero ignobilis damnatur in metallũ ff. de pe. l. si quis aliquid. §. qui abortionis. Abrogatio legũ vel cōstitutionum fit tribꝰ de causis. Primo propter consuetudinem contrariā xxxj. dist. ante triennium insti. de test. .§. iiij. Secũda ꝓpter disparẽ successio nem temporum. xxxiiij. di. c. fraternitatis tue. vbi tex. De fectus nostri tempo ris quibus non solum merita sed corpora ipsa defecerunt districtionis illius non patitur manere censurā. Ter tia ꝓpter emergentia mala. lxiij. dis. §. verum in fi. vbi exemplum de serpen te eneo quẽ moyses bona fecit intẽtione. Eʒechias bona intẽtiōe destruxit. Absens causa reipub. vt ambasiatores et hmōi multa habẽt priuilegia. ¶ Sed nũ d illi  data oꝑa ⁊ affectare [*]etiā cā reipu. sunt absentes gaudeant illls ṗuilegijs? Rñ. ꝙ nō. vt. l. ⁊  data. ff. ex . cau. maio. ⁊. l. pe. C. quō ⁊ qñ iu. ⁊. l. vniuersi. C. de lega. ẜm vnam lectu. Et aduerte ꝙ ille qui in officio modici valoris absens est causa reipu. p̃sumit̃ affectare ⁊ data opera abesse. tex. estsin gu. in. l. spadonem. §. fi. ff. de excu. tuto. Sequit̃ hoc ludo. de ro. in vo. Et facit cōtra clericos absentes qui vt ampliores obtineāt dignitates cũ cardĩalibꝰ. Et ambasiatores tenẽt̃ restituere expẽ sas cōitati qñ stāt plus expediat dolose vel volũtate sua. vtĩ. d. l. ⁊  data. De absolutione ab excōicatiōe ⁊ ir rogata ip̃o iure an possit ꝑ quẽ lʒ ordi nariũ cōcedi. no. Bal. ꝙ sic: ĩ sua marg. in ver. absolutio. ꝟsi. ix. Bal. ⁊ Pau. de cast. in. l. peto. §. mater. ff.  leg. ij. Bart. in. l. qui liberis. §. hec ꝟba. col. j. ꝟ. vlti. hāc legẽ. ⁊ ibi Pau.  ca. ⁊ Alex. col. iiij. ꝟ. extra gl. tetigit. ff. de vulg. ⁊ pu. Jnn. in. c. prudẽtiā ĩ glo. sua in ꝟ. delegatis ⁊ in ver. astrictũ de offi. deleg. et oĩno ꝑ Cardi. in cle. j. §. j. q. iiij. v. vj. ⁊. vij. de reb. eccle. non alie. Absolutio. j. ab excōicatione vtrũ possit ĩpendi a nō sacerdote? Rñ. ẜm Mona. ti. excōicatio. ꝙ duplex est ipsiꝰ absolutio. Vna q̃ perti net ad forũ penitentiale. Et hec solũ a sacerdotibꝰ pōt impendi: vt in. c. cano nica. de sen. excō. Et sic intelligo. Jnn. in. c. quāto de cōsue. Alia est q̃ pertinet mere ad forũ cōtentiosum. Et hmōi ab solutio pōt cōmitti diacono ⁊ inferiori bus clericis. ⁊ de hac intellige glo. ĩ. c. pastoralis de offi. or. q̃ vult vt etiā laicꝰ absoluat de quo dic vt. j. absolutio. iij. .§. xvij. ita tñ ꝙ absolutus a talibꝰ opʒ ꝙ postea absoluat̃ iterũ a sacerdote de prima absolutione rōne mortalis pctĩ ꝓpter ꝙ suit excōicatus. rō ẜm Jnno. in. d. c. quanto. ⁊ in c. fi. de exces. p̃la.  ꝑtiner ad ptātiẽ clauiũ q̃ solis sacerdo tibus date sunt. xx. di. §. i. xcvj. di. §. ill aũt. ⁊. c. bene. de pe. ⁊ re. noua. ¶ Vtrũ oĩs sacerdos possit absoluere [*]ab excōicatione minori a iure quā s incurrit ꝑtipādo locutiōe ⁊ hmōi? Rñ. ꝙ nō: sʒ solũ ꝓprius ep̃s vel curatꝰ vel habens licẽtiā ad eis vel a papa. ar. c. nuper. §. in sca de sen. excō. etiā archi ep̃o in ꝓuincia: sed extra suā diccesim declarat̃ nō licere intellige nisi dũ visitat vt in. c. ꝑpetuo. de censi. lib. vj. ergo multominus alijs cōcor. Jnno. ⁊ Host. in. d. c. nuper. ¶ Vtrũ proprius ep̃s vel curatus pos [*]sit absoluere ab oĩ excōicatiōe maiori lata a iure? Rñ. ẜm Jnno. in. d. c. nuper ꝙ tā a maiori  a minori pōt absoluere ꝙ ꝓprius ep̃s vel ꝓprius sacerdos nisi in casibꝰ in bus cōditor canonis sibi absolutionẽ reseruaueritvel alteri. ⁊ cũ ipso cōcor. Host. ibidẽ vbi est q̃si tex. exp̃ssus. Et hāc opi. tenẽt theologi vt ĩ Dir. lib. iij. tit. iiij. Jnter quos ẽ sā. Boñ. in. iiij. di. xviij. q. vl. ⁊ sctũs Tho. ea. di. ar. vl. q. j. Siłr sũmiste. vt Mona. ti. excōicatio ⁊ sũma ↄfes. ti. xxx. §. xxxv. lib. iij. ⁊ Jo. de saxonia ĩ sua summa ti. absolutio cōtrariũ tenet. Pa. ĩ. c mona chi. ⁊. c. mulieres de sen. excō. ⁊ gl. ĩ. c. si ep̃s. de pe. ⁊ re. quā sequitur. Ge. ibidẽ ⁊ etiam glo. videt̃ in cle. attendẽtes. de sta. reg. ⁊ in cle. vni. de cōsan. ⁊ asti. et Fed. cōsi. xliij. Ego consulo ꝙ sacerdos proprius tā epi. sequat̃ q̃ sibi videt̃ in illo casu magis expedire saluti ipsius penitentis velcōitati fideliũ:  vtrā pōt tenere. Et pria de subtilitate iuris mihi videt̃ verior: ⁊ intellige nisi ep̃s sibi absolutionẽ a tali excōicatione reseruasset specialiter  tunc proprius sacerdos non posset absoluere: vt latiꝰ dicam. j. Casus Aduerte etiā ꝙ ep̃is solis cō cedatur absolutio ab excōicatione ꝓ violẽta iniectione manuũ in ꝑ sonā ecclesiasticam: vt. d. c. mulieres. c. es noscit̃. ⁊. c. peruenit quando iniuria est leuis. vel qñ adire non pōt papā et sic inferior non absoluit ab ea: nisi cui specialiter cōceditur vt abbati ⁊ hin ōi de quo. j. excommunicatio. v. casu. j. §. xxxviij. cum seq. ¶ Vtrũ idẽ sit dicendũ de excōicatiōe [*]statutorũ ꝓuincialiũ cōsilioꝝ aut syno daliũ seu q̃ faciũt legati ĩ suis legatiōi bus? Rñ. Dir. vbi. s̃. ꝙ Guil. dicit ꝙ sic. ⁊ ẽ verũ sicut vult Pa. in. c. graue. de p̃ben. in gl. ⁊ loquit̃ ipse de ep̃o:  tenet ꝙ pertinet ad ep̃m absolutio. Et addit etiā si ĩcurrat̃ in aliena diocesi a subdi to suo. ⁊ etiā si statutũ esset ↄfirmatũ ꝑ papam ẜm Jo. and. in. c. ex frequẽtibꝰ. de insti. ⁊ ibi Pa. ꝑ rationẽ:  ex qͦ conditores nō sibi nec alijs reseruarũt videtur alijs cōcessisse. Gnil. aũt ĩtelligit etiā de ꝓptijs sacerdotibus ex quo recipit religiosos quibꝰ est ꝓhibitũ a ta libus sententijs ꝓuincialibꝰ aut synodalibus absoluere. cle. religioũ. de ṗui le. Et sic tenet ẜm q dixi in p̃cedẽti. q. ¶ Vtrũ idẽ dicendum de suspensione [*]aut inter dicto q imponit̃ a iure aut ꝑ statuta ꝓuincialia synodalia vł legato rũ. Rñ. glo. in. d. c. graue. ꝙ sic ex quo cō ditor canonis nō reseruauit. facit gl. in d. c. si s. el. j. xvj. q. vij. gl. tñ in cle. j. de here. limitat verũ. qũ suspensio non hʒ tẽpus determinatũ.  qñ hʒ tẽpus de terminatũ nullꝰ interior absoluere pōt et eā sequit̃ Car. ibi ⁊ Pa. ĩ. c. tā lr̃is de testi. de. quo dic vt. j. suspẽsio. iiij. §. j. Sʒ que sunt in iure reseruata pape. vide. j. excōmunicatio. v. que aũt ep̃o. vide excommunicatio. vj. ⁊ a quibus alij possunt absoluere. Excommunicatio. vij. ¶ Vtrum in articulo mortis constitutꝰ [*]possit absolui ab excōmunicatione vel impeditus ⁊ quis potest absoluere. vide. j. absolutio. iij. §. xvj. ⁊. xvij. ¶ Quis absoluat exemptuʒ ab excom[*]municatione. vide. j. exemptus. §. vj. ¶ Vtrũ ille  incurrit excōicationeʒ in [*]vna diocesi ibi hñs domiciliuʒ postea trāsfert se ad aliā diocesim possit absol ui a prefata excōicatione ab ep̃o vel cu rato illiꝰ diocesis ad quam se trāstulit. Rñ. ẜʒ Ricar. ĩ. iiij. di. xviij. ar. ix. q. v. ꝙ sic. si excōicatio ẽ a iure vel ꝑ statuta qͦrumcũ. et nō sit reseruata ꝑ cōditorẽ. arg. d. c. nuꝑ. q nōdistiguit. an sit ↄ̃cta in diocesi vel alibi secꝰ si essent ab hoie vel si conditor canonis sibi reseruasset.  tũc nō posset. Hoc idẽ tenet Jo. an. ⁊ Pa. in. d. c. ex frequentibꝰ quo ad ep̃os. De notatis ⁊ dictis ĩ hoc ꝟsi. no. Pau. de cast. in. l. tale pactũ. §. fi. ff. de pact. et in. l. si decẽ. ff. de ꝟbo. obl. ⁊ q posui. s̃. ꝟsi. proxi. ⁊ Fede. de senis consi. cxciij. Absolutio. ij. ab excōicatiōe q̃ est ab homine seu iudi ce a quo pōt impediri. Rñ. ꝙ rłariter pōt ab illo  eā tulit:  rłariter qui pōt soluere pōt ⁊ ligare ⁊econtrario. xxiij. q. j. si petrus ⁊. xxj. di. inferior. ff. de re iud. l. qui ↄdẽnare. ff. de re iud. l. nemo. la. j. de pe. di. j. ꝟbũ. Fallit regula hec ĩ sex casibus. Primus in delegato pape qui inobediẽtem sue snĩe pōt excōicare sed post annũ a sua snĩa diffinitiua nō potest absoluere. vt de of. delega. c. q̃rẽti. Et ibi dicit Jnn. ꝙ si excōicat delegatꝰ pape ante diffinitiuam snĩam. semper vs ad diffinitiuā snĩam. ⁊ etiam post vs ad annum absoluere poterit. quia ꝑpetua est iurisditio sua. vt in. c. gratũ. et. c. licet. eo. titu.  ea que ad ius rescri buntur debent esse perpetua. C. de di. l. falso. Et hoc ideʒ tenet glosa. in. d. c. q̃rẽti. Secũdus in eo qui post excōica nit incidit ipse in maiorẽ excōmunicationẽ. xxiiij. q. j. audiuimꝰ. De hoc vide j. excōicatio. vel Secus si in maiorẽ:  posset de sen. excō. duobꝰ. de cle. ex. mi. si celebrat. Tertiꝰ ĩcẽdiario. vide. j. Ex cōmunicario. v. casu. v. Quartꝰ in snĩa lata ab inferiore: sed cōfirmata ex certa sciẽtia ꝑ papā. q itellige de snĩa  est ab hoĩe ẜm Jo. an. c. ex frequẽtibꝰ de in sti. Ratio  oĩa nostra facimꝰ quibꝰ au toritatẽ impartimur. c. si apostolice. de p̃bẽ. li. vj. C. de ve. iur. enu. l. j. §. ola. Se cus si sine certa sciẽtia aut cause cogni tione ↄfirmat. vel si snĩa esset ꝑ statutũ  quātũcun cōfirmatũ poterit inferior absoluere nisi papa in cōfirmatione sibi vel alij reseruasset sicut de alijs que sunt a iure. vt. s̃. dictũ est in prece. c. §. iij. Quintꝰ de illo  excōicauit. ⁊ tñ nō est sacerdos  lʒ possit absoluere de absolutione q̃ pertinet ad forũ contentiosum nō tñ de illa q̃ pertinet ad forũ penitẽtiale. de quo dic vt. s̃. absolutio. j. Sextꝰ est in illo cui papa mandat vt aliquẽ excōicet sine aliqua cause cogni tiōe:  talis est merus executor. ⁊ ideo absoluere nō poterit. ar. c. fi. super questionũ. ⁊. c. de offi. deleg. Secus si man dasset cause cognitionẽ:  tunc posset absoluere. ar. c. verbuʒ. de pe. dis. j. Hoc no. Jo. ⁊ Arch. xxj. dist. inferior. ⁊ Host. ⁊ Ber. in. c. cum inferior. de ma. et obe. ¶ Sʒ quid si papa mādat simpliciter [*]vt snĩaʒ excōicatiōis ĩ aliquẽ ferat? Rñ. Jnno. in. d. c. fi. ꝙ nō dʒ eā ferre nisi cũ cause cognitiōe monitione premissa. ij. q. j. nemo. ⁊. c. sacro. de sen. excōi. ⁊ facit gl. in. d. c. fi. Addit tñ ꝙ si cōstat papaʒ cognouisse de causa: ꝙ tunc ad eiꝰ mādatũ sine alia cognitiōe dʒ ferre snĩaʒ. l. de qua re. ff. de iudi. Et similiter dicẽdũ est de snĩa quā alij pñt ꝑ aliũ ferre. Hosti. tñ. ⁊ Jo. an. ⁊ Pau. in. d. c. fi. tenẽt ꝙ ꝑ tale mandatũ simpłr factũ nō ↄce dit̃ accessorie iurisditio uis Pau. di cat ꝙ opi. Vin.  dicit ꝙ dat̃ iurisditio cũ papa mādat aliq spũale extra curiā puta vt excōicet: ẽ valde eq̃. ego cre do ꝙ ⁊ si sit eq̃. tñ sit verior prĩa. ⁊ iō ad intentionẽ pape sit recurrẽdũ q̃ ꝑ ꝟba mādati pōt deprehẽdi. Et sic cũ cause cognitiōe mādet: vt puta:  dicit. Jntelleximꝰ ꝙ talis ⁊ c. q̃re mādamꝰ ꝟita te cognita. vt excōices ⁊ c. tũc absoluere poterit. Secꝰ si dicat:  certificati su mus ꝙ talis ⁊ c. ⁊ iō mādamꝰ q̃tenꝰ excōices ⁊ c. tũc a tali uō pot̃it absoluere. ¶ Vtrum archiep̃s possit absoluere a [*]snĩa excōicationis ep̃i sui suffraganei. aut alioꝝ inferiorũ  uis sint de sua ꝓuincia nō tñ sunt de sua diocesi? Rñ. ꝙ nō. c. romana. ⁊. c. venerabilibus de sent. exc. li. vj. nisi qñ hoc hʒ cōsuetudo vel ad eũ appellatũ est de quo dic: vt ĩ d. c. ⁊ in. c. ad reprimendam de. off. ord. et. c. per tuas de sen. excom. ¶ Vtrũ episcopus possit absoluere ex[*]communicatũ a suo inferiore puta archidiacono ⁊ huiusmodi? Rñ. ẜʒ Jnn. in. c. cuʒ ab ecclesiaꝝ. de offi. ordi. ꝙ sic etiā nō premissa satisfactione:  ordinarius est totius diocesis: vt in. c. j. de offi. ordi. C. de iuris. om. iu. l. fi. Jtem  tales officiales dicunt̃ vicarij episcopo ruʒ de offi. archi. c. j. lxxx. di. nō debere. Malefacit tñ episcopus:  iurisditionẽ nō seruat suis subditis de exces. pre la. c. ij. de offi. ordin. c. quāto. Quod intellige verũ nisi ex cōsuetudine haberent vt non possit ab episcopo absolui  tũc nō posset. de offi. archi. c. dilecto: ⁊ hec opi. Jnno. est cōis doctorũ uis alij cōtradicāt: vt not. Panor. in. d. c. cũ ab ecclesiarum. Et hanc teneas. ¶ Quid si ep̃s committit alicui vices [*]suas an tale valeat absoluere supradictos ĩ. §. p̃cedẽti sicut ep̃spōt? Rñ. Dir. li. iij. ti. v. ꝙ nō nisi hoc exp̃sse cōcedat̃. ar. de pe. ⁊ remis. si ep̃s. lib. vj. de ꝓcu. q̃ ad agẽdũ li. vj. etiā si diceret. Cōmittimus vobis vices nr̃as etiā ĩ his q̃ spe ciale mādatũ exigũt:  in tali manda to maiora ⁊ grauiora nō veniunt  in cōmissiōe sunt expressa cla. non pōt. de ꝓcu.  istud ẽ maius  absoluere sim pliciter:  fit cum iniuria inferioris. ¶ Vtrum ep̃s extra territorium suum [*]possit excōicatos a se vel a suis inferioribus absoluere? Rñ. ꝙ nō in his  rerũt cause cognitionẽ  vt dicit. Jnn. ĩ. c. nouit de offi. le. de cā cognoscere nō pōt: nisi sedens ꝓ tribunali. ar. ij. q. iij. abolitio sʒ hoc in aliena diocesi nō pōt facere. ix. q. iij. c. episcopũ ⁊ alijs pluribus. c. eiusdẽ. q. Et hoc verum nisi habeat licẽtiā ep̃i diocesani: vt in eisdẽ. c. dicit̃. fallit hoc in episcopo expulso:  petita licẽtia uis nō obtẽta ab ep̃o in cuius diocesi est pōt sedere ꝓ tribunali ⁊ exercere iurisditionẽ supra suos subditos dũmodo nō trahat eos vltra duas dietas a fine sue diocesis qui nō fuerunt expulsores seu fautores aut cō siliatores cle. vnica. de fo. cōpet. Jn his aũt q̃ nō requirũt cause cognitionem potest:  que sunt volũtarie iurisditionis possunt vbi exerceri. ar. l. oẽs ꝓcō. ff. de offi. ꝓcō. ⁊. l. Legatus aũt a latere an possit dic vt in. c. nouit. et. c. excōicatus de offi. le.  nō me extẽdo cũ hodie multa habeāt a papa bꝰ credi tur qñ nulli fit preiudiciũ vt. j. legatus .§. iiij. ⁊. v. ¶ Vtrum mortuo vel amoto ab excom [*]municatore capitulũ successor: aut ille ad quẽ eius pertinet iurisditio possit absoluere quos predecessor potuisset? Rñ. ꝙ sic. tex. est in. c. si episcopꝰ. el. ij. xj. q. iij. ⁊ in. c. vnico de ma. ⁊ obe. lib. vj. ¶ Vtrum participās in crimine crimi [*]noso sit absoluẽdus ab excommunica tore illius cui ꝑticipādo incurrit maio rem excommunicationem? Rñ. ꝙ sic. c. nuper. de sen. excom. de quo dic vt. j. ex communicatio. viij §. j. ¶ Absoluere  pōt ex officio in certis [*]casibus illos qui propter violentiam manuum iniectionem in personam ec clesiasticam excōmunicati sunt: potest alijs committere absolutionem si vide rit expedire. c. fi. de offi. ord. Jdẽ dic de quocun qui ex officio ordinarie pote statis pōt absoluere. Similiter dic de illo cui est commissum a papa rōne dignitatis. Secus si rōne ꝑsone vt in. d. c. fi. no. glo. De materia huius versi. scʒ absolutione cōditionali an valeat ⁊ an possit peti. ꝑ ꝓcuratorẽ. not. Bal. ⁊ Alex. in. l. post mortẽ. §. fi. ff. de adop. vbi tenẽt ꝙ nō nisi in cā necessitatis. Cy. ⁊ Angel. in. l. si s mihi bona. §. sed vtruʒ. ff. de acqui. here. Jdẽ Bal. in addi. ad Spe. versi. ꝑ pcuratorẽ. Jnno. in. c. cũ deside res in gl. sua in ver. absolutus de sen. excom. contra Hosti. in. d. c. cũ desideres. qui tenet ꝙ nun ⁊ potest concedi sine partis citatione si fuit excommunicatus ex officio secus si ad instantiaʒ partis. vt not. glo. xj. q. iij. c. excommunicatos. Jn versi. vtrius. Jnnoc. in. c. ab excommunicato ĩ gl. sua in ver. obtentis extra de rescrip. ⁊ Philip. frā. c. qua fronte. q. j. de appel. Absolutio. iij. quo ad modum ab soluendi ab excom municatione dic ꝙ nō debet esse condi tionalis aliter nō valeret. c. actus de re gu. iu. li. vj. ergo fiat absoluta. ¶ Vtrum teneatur quis seruare certaʒ [*]formā in absoluẽdo? Rñ. ꝙ sic ĩ. v. Primum ꝙ faciat illum siurare ꝙ parebit mādatis ipsius absoluentis. c. ex teno re de sen. excō. Limitat hoc Hug. in cri minibꝰ horrendis nō in leuibus ⁊ pla cet. Secũdũ ꝙ ante absoluat̃ sufficiẽ teʒ prestet emẽdā lesis iuxta proprias facultates. c. porro. et. c. parrochianos de senten. excom. de quo dic vt. j. §. ix. ⁊ xx. Tertiũ vt absoluatur cum psalmo ⁊ oratione dominica ⁊ alijs consuetis sci licet absolutione cōsueta vt in. c. a nobis el. ij. de sen. excom. Quartũ ꝙ preci piat ei ne vn faciat cōtra illũ canonẽ cōtra quẽ faciendo incurrit excōicatio nẽ. d. c. ex tenore. Jntellige nisi in casibus ↄcessis a iure  nemini bñficiũ iu ris est auferẽdũ. vt in autẽ. de nup. §. sʒ hoc q. ⁊. ff. de re iudi. l. iiij §. si s cōdẽ natus. Et ita  ꝑcussit clericũ iniũgen dũ est ne vn clericũ percutiat: nisi de mādato p̃lati vel causa defensionis et hmōi cōsuetudo etiā hʒ vt verberet̃: q̃ seruāda est ĩ masculis: sʒ nō ĩ feminis: nec in multis iuuenibꝰ p̃sertim in nudo. Quintũ ꝙ vtat̃ verbo absolutorio vel relaxatorio vñ cōiter obseruat̃ iste modꝰ. Primo dicat aliquẽ psalmũ vel orationẽ dñicaʒ. Sco dicat Saluum fac seruũ tuũ deus meꝰ sperantẽ in re. ver. Dñe exaudi oratione meā? Rñ. Et cla. meꝰ ad te. veni. versus. Dominꝰ vo biscũ? Rñ. Et cũ spũ tuo. oratio. Deus cui ꝓpriũ est misereri semꝑ et parcere suscipe deprecationẽ nostraʒ: vt hunc famulũ tuũ quẽ excōicatiōis cathena cōstringit miseratio tue pietatis absol uat ꝑ xp̃m dñm nostrũ. Amen. Deinde dicat. Ego te absoluo a vinculo excom municatiōis quā incurristi ꝓpter tale factũ⁊ restituo te sacr̃is eccłie. Jn noĩe patris ⁊ c. ¶ Vtrũ absolutio teneat si non seruet̃ [*]prefata forma. Videt̃ ꝙ nō:  forma re scripti exacta diligẽtia seruāda est ita nec ordo p̃posteret̃. c. cũ dilecta. de rescrip. ⁊ alijs ĩ gl. alł. ibidẽ. Sʒ ego dico distinguẽdo ꝙ si absolutio fit ab hole alicui cōmissa sub tali forma nō valet. nisi forma teneat̃ facit. c. fi. ⁊ qñ ibi. nō dep̃. ⁊. c. prudẽtia. j. rñ. de offi. dele. Rō  qñ omittit̃forma data ab hoĩe nulla ↄpetit iurisditio. Et ꝓpterea nōvaleat actus deficiente ptāte. Si vero absolu tio competat alicui de iure vel simpłr ↄmittat̃ tenet dẽ uis nō sit seruata forma p̃fata. dũmodo vtat̃ aliqͦ verbo absolutiōis vł relaxatiōis vt. s̃. dictũ ẽ Ratio  in absolutiōe ab excōmunica tione sicut ⁊ in excōicatione nulla est forma substātialis a iure vt no. in. c. j. de sen. ex. li. vj. et in. c. j. de iudi. facit. x. q. iij. c. j. Jta tenet Gof. vt no. Pa. ĩ. c. fi.  re. spo. Et idẽ tʒ. Jnn. d. c. cũ dilecta. Et sic ptʒ qñ absolutio solo ꝟbo facta tʒ. Et sic ĩtellige dictā distictionẽ scm Jo. et arch. ĩ. c. cōperimꝰ. xxiiij. q. iij. Jn no. ⁊ Hostiẽ. ĩ. c. cũ desideres. de sen. ex.  tenẽt ꝙ absolutio ab excōicatiōe solo ꝟbo facta tʒ sʒ peccat  ea nō seruat q̃ p̃dixi nisi ex rōnabili cā omittat. Si militer absolutio ab excōmunicatiōe siue ĩiusta siue iusta tʒ quo ad ecclesiā militātẽ. c. oĩs. de reg. iu. Qr iura sunt prōptiora ad absoluẽdum  ad ligādũ. ca. pōderet. j. di. ⁊ no. in. d. c. cũ desideres ⁊. c. ex literis de proba. ¶ Vtrũ papa salutāte vel ad osculũ re [*]cipiẽte excōicatũ absoluat ab excōicatiōe. Rñ. ꝙ nō nisi sic faciẽdo ĩtẽdat ab soluere. cle. si summꝰ pōtifex. de sen. excō. ⁊ nisi exprimat nō dʒ reputari abso lutꝰ ẜʒ Jnno. ĩ. c. cũ olĩ essemꝰ. de priui. ¶ An ep̃s vel aliꝰ ĩferior a papa possit [*]absoluere excōicatũ recipiendo euʒ ad osculũ vel salutādo. Rñ. Jnn. ĩ. d. c. cũ olim essemꝰ ꝙ nō. sʒ oʒ ꝙ vtat̃ aliqͦ ꝟbo denotāte absolutionẽ. ↄcor. glo. in. d. c. cũ desideres. in. §. fi. ⁊ est cōis opi. doc. in. d. c. cũ desideres ⁊ ĩ. d. cle. si summꝰ. ⁊ iō dicat. Ego absoluo te a tali excōicatione. ⁊ restituo te sacramẽtis ecclesie. Jn nomine patris ⁊ c. ¶ Vtruʒ absens ꝑ lr̃ as possit absolui [*]Rñ. Ric. in. iiij. di. xviij. ar. x. q. ij. ꝙ sic. tex. ẽ. ĩ. c. quāto. ij. q. v. ⁊ ibi gl. ⁊ in. c. de manifesta. ij. q. j. Sʒ qñ erit absolutus: qñ receperit literas: nisi aliud constet de mente. ¶ Vtrũ absens possit absolui ꝑ ꝓcura[*]torẽ? Rñ. Jo. an. ĩ. c.  ad agẽdũ de ꝓcu. li. vj. ⁊. Archi. ĩ. c. eos . de sen. exc. li. vj. ⁊ Spe. ti. de ꝓcu. tenẽt ꝙ sic. Sʒ ego cre do verum ẜm Jnno. in. d. c. cum deside res quando subest iusta causa. ałs nō: vt satis patet in. d. c. cum desideres. de sen. excom. ¶ Vtrũ inuitꝰ possit absolui ab excōi[*]catiōe? Rñ. ꝙ fuerũt multe opi. tā theo logorũ in. iiij. dist. xviij. ⁊ canonistaruʒ in ca. ab excōmunicato de rescrip. ⁊. c. significasti. de eo  du. ĩ vxo. quā pol. ꝑ adul. ⁊. c. j. de sen. excō. li. vj. Sed mihi placet opi. q̃ dicit ꝙ pōt. ex cā rōnabili q̃ est qñ videt ꝙ excōicatio nō prodest excōicato: ⁊ nocet cōicari ꝓpter partici pationem. ⁊ hoc no. Panor. ĩ. c. ad apo stolice. de excep. qui dicit ꝙ vbi imminet vtilitas ecclesiastica ex absolutiōe seu impedit̃ ordinatio eccłie si nō absoluit̃ tũc est absosuẽdꝰ: etiā inuitꝰ. facit ca. veniẽs. el. ij. de test. Si tñ absoluit sine cā etiā tenet absolutio:  sicut in ptāte p̃lati fuit excōicare etiā inuitũ sic ⁊ reuocare. par em̃ ius est ligādi ⁊ absoluendi. de pe. di. j. verbum. ¶ Vtrũ excōicatꝰ possit aliũ absoluere [*]vide excommunicatio. vlti. §. xix. ¶ Vtrũ excōicatꝰ  offert se ad iusticiā [*]debeat absolui? Rñ. ꝙ sic. si ↄpetẽs cau tio de parẽdo iuri prestet̃. nō obst. ↄtra dictione vel appellatiōe aduersarij. de appel. c. qua fronte. Fallit hoc in casu qñ excommunicatus dicit excōicationis iniam esse nullaʒ: tamen petit ab. lolui ad cautelā:  tũc si aduersariꝰ di cat eũ excōmunicatũ ꝓ manifesta offensa: ⁊ ꝓbet infra terminũ. viij. dierũ: tũc nō pōt absolui nisi prius sufficiẽtẽ prestet emendā. vt in. c. solet de sent. ex com. li. vj. facit. c. odoardꝰ. de solu. ⁊ q ibi no. ¶ Vtrũ ligatꝰ pluribꝰ excōicatiōibus [*]teneat̃ oẽs causas exprimere? Rñ. Pa. ĩ c. cũ ꝓ cā de sen. ex. Aut q̃libet cā de ꝑ se sufficiebat ad excōicationẽ Exẽ plũ de eo  facit rapinā cũ effractiōe eccłie  ẽ excōicatꝰ statuto ep̃i ⁊ canonis: statuto ꝑꝑ rapinā. a canone ꝓpter effractionẽ: ⁊ sic q̃libet videt̃ ṗn cipałr cōsiderata: ⁊ sic nō tʒ absolutio oĩbꝰ nō expressis  suꝑior nō intẽdebat absolue re nisi pro causa expressa. ar. optimũ. in c. officij. eo. ti. ⁊ in. c. ex ꝑte de offi. ordi. Additio. Nisi petijsset gñaliter ab solutionẽ ab oĩbꝰ excōica tionibꝰ ⁊ gñałr fuisset cōcessa:  lʒ nō debeat nisi spāliter exprimat̃: tñ facta tʒ. Si ꝟo fuit excōicatꝰ solũ vna excōicatione: sʒ ꝓpter plures cās tunc dicẽdũ. Aut vna cā de ꝑ se sufficit: ⁊ tũc expressit cāʒ sufficiẽtẽ tenet absolutio. ar. c. suꝑ lr̃is: de rescrip. aut oẽs de ꝑ se nō sufficiunt: sed simul iuncte: sic ⁊ tũc nō tenet absolutio: nisi in oĩbꝰ expressis. ¶ Vtrũ ligatꝰ a pluribus iudicibꝰ de[*]beat ob oĩbꝰ absolui? Rñ. ꝙ sic. ⁊ semꝑ dʒvitari donec ab oĩbꝰ sit absolutꝰ aut vni oẽs ↄmittat absolutionẽ. Jta no. doc. in. c. cũ pro cā. nisi sit superior iudi ciũ ẜm Ric. in. iiij. dist. xviij. ¶ Vtrũ absolutio obtẽta ex falsa causa valeat: Rñ. ꝙ ẜm. Jnn. ĩ. c. ex ꝑte. de off. [*]ord. ꝙ nō. j. q. iij. c. ij. Rō  talis nō descendit absoluere: facit gl. in. c. q suꝑ his. de fi. instru. ⁊. d. c. cũ pro causa. ¶ Vtrũ dubitās de excōicatiōe debeat petere absolutionẽ? Rñ. ꝙ si hʒ cōmo[*]ditatẽ absoluentis: ⁊ nullũ sibi imminet p̃iudiciũ dʒ  ĩ dubijs tutior ꝑs ẽ eligẽ da. c. iuuenis. de spon. si vero non hʒ cōmoditatẽ talẽ tũc aut dubitatio hec ꝓuenit ex ꝓbabili cā. ⁊ sic petere te net̃: aut ꝓuenit ex leui: ⁊ sic dr̃ depone re dubiũ nec tenet̃ petere arg. in. c. inquisitioni de sent. excō. ꝙ si non potest deponere dubiũ: tũc dʒ petere absolutionem ratione iam dicta. ¶ Vtrũ mortũꝰ  signa cōtritiōis ostẽ[*]dit sit absoluendꝰ? Rñ. ꝙ sic. c. a nobis. el. ij. de sen. exc. ⁊ nō nisi ab eo qui de iu re poterat vel de eiꝰ mādato. vt in. d. c. Sʒ nunquid exhumabit̃ corpꝰ? Rñ. ꝙ nō: si ẽ sepultũ in ecclesia ałs sic ⁊ sepe liet̃ in eccłia: ⁊ de ista materia vide in d. c. a nobis. el. ij. per doc. ¶ Quomodo teneant̃ heredes. vide. j. [*]heres §. iiij. ¶ Quomodo absoluet̃ ille  legitimo [*]tenet̃ ĩ pedimẽto ne possit adire eũ qui de iure poterat eũ absoluere: vt papaʒ ep̃ʒ ⁊ hmōi? Rñ. ꝙ dʒ ei ilũgi ꝙ cessan te tali ĩpedimẽto  primũ cōmode po terit adhibit eũ  illũ poterat absolue re offerẽdo se eiꝰ parere mādatis. intellige nisi impedimentũ sit ꝑpetuũ ẜm Jnn. ĩ. c. uis de sen. excō. ꝙ si nō fece rit iteꝝ ĩ eādẽ reĩcidet excōicationẽ siłr ⁊ illi  absoluti fuerũt a sede apłica. vł legatis qñ mādat̃ eis vt alibꝰ se pñ tẽt: ⁊ passis iniuriā satisfaciāt. c. eos . de. sen. exc. li. vj. ⁊ Jo. an. ibidẽ. vt recitat Pa. ĩ. c. porro. de sen. exc. extẽdit hec ad quẽcũ  absoluit̃ cũ onere pñtādi se vel satisfaciẽdi alicui ꝙ reincidit si nō facit  primũ comode poterit Sʒ ego nō credo veruʒ ẜm Jo. mo. Vñ dñi de ro. ꝓpter dictũ Jo. mo. dicũt ꝙ abso lutꝰ ab auditore si se nō reñtat nō est absol. sed excommunicandus. [*]¶ Sʒ ex hoc dubitat̃ s pōt absoluere excōicatũ detẽtũ tali ĩpedimẽto? Rñ. ꝙ si ẽ ĩ ꝑiculo mortis lʒ facerdos pōt ẜm Jnn. in. c. a nobis el. ij. ⁊. c. sacris de sen. exc. ⁊ Pa. ĩ. d. c. a. nobis tʒ ꝙ etiā lai cus pōt absoluere talẽ ab excōicatiōe. ⁊ est gl. ibidẽ. in. c. pastor alis in. §. p̃terea. de of. or. Et iura q̃ vident̃ contraria dicit ĩtelligẽda de pctis nō de excōicatiōe. Et hoc verũ nisi ep̃i vł ꝓprij sacer dotis: aut alteriꝰ pñtia haberi nō polsit. Si ꝟo detineat̃ aliquo legitimo im pedimẽto alio a ꝑiculo mortis ep̃s ẽ re quirẽdꝰ. vt no. Jnn. ⁊ sequit̃. Pañ. ĩ. d. c. de cetero de sen. exc. Et si ad eũ mitte re nō pōt ẜm Jnno. in. c. j. de sen. excō. sacerdos ꝓpriꝰ absoluet. Et hec locum habẽt tam in excōicatione iuris  ho minis. d. c. ad eos. ¶ Quid aũt sit impedimetũ legitimuʒ [*]vide. j. excōicatio. v. casu. j. §. j. Et s sit in periculo mortis. vide. j. mors. §. vj. ¶ Vtrũ absolutio ꝑ vim vel metũ exor [*]ta valeat? Rñ. ꝙ non vide. j. excōicatio. vij. casu. xviij. De absolutione a peccatis vide. j. cōfessio ĩ prin. ⁊. j. interrogationes. in fi. ¶ Sed nund excōicatus ꝓpter dānũ [*]dʒ priꝰ satisfacere añ absoluat̃? Rñ. ꝙ sic si pōt: si vero nō pōt dʒ p̃stare idoneā cautionẽ ꝙ satisfaciet cũ ad pinguiorẽ veniet fortunā. vt ĩ. c. ex ꝑte el. j. de ꝟb. sig. ⁊. d. c. odoardꝰ aliter peccat  absoluit. Sunt etiā casus in bꝰ nō valet absolutio añ satisfactionẽ de qui bus. j. excōmunicatio. vij. casu. vlt. §. ij. ¶ Vtrũ talis  nō pōt satisfacere tenea [*]tur cedere bonis añ absoluat̃? Rñ. ꝙ de rigore iuris sic: si aduersariꝰ exigit vt no. ĩ. d. c. odoardꝰ. Jn cōsciẽtia dico ꝙ nō sed sufficit ꝙ restituat ẜʒ q tene tur dic vt. j. Restitutio. iij. per totum. ¶ Cui applicabit̃ satisfactio pecunia [*]ria ꝓ iniectione in ecclesiasticũ? Rñ. ꝙ si fuit in religiosum applicabit̃ mona sterio. arg. xij. q. j. nō dicatis de sta. mo. c. cũ ad monasteriũ. j. rñ. Si ꝟo fuit in clericũ ipsi clerico applicabit̃ nisi fecis set iniuriā ecclesie ꝓpulsatus:  tunc etiā eccłia poterit agere ꝓ iniuria. ĩsti. de iniu. §. si cōi seruo: ⁊ sic etiaʒ ecclesie satisfiet. De acceptione personarũ ꝙ nō sit apud deũ. no. Bar. ⁊ doc. post gl. in. l. j. ĩ prin. ff. de postu. Dy. ĩ reg. ĩ iudicijs de reg. iur. li. vj. ⁊ cano. in. c. nouit de iud. Acceptio ꝑsonarum secundũ Alex. ij. ij. trac. de acceptatiōe personarũ ẽ iniusticia qua ꝑsona ꝑsone p̃fert̃ ĩ cōferẽdo ei aliq q ex debito iusticie alteri est ↄferẽdũ rōne alicuiꝰ ↄditiōis trāsitorie nō ↄgruẽtis ad ip̃aʒ ẽ existẽtis circa ꝑsonā puta diuitiaꝝ ptātis ter rene vel cognatiōis carnalis: ⁊ nō ob meritũ eiꝰ ad ip̃aʒ rẽ. Et sic pꝰ vt sic ac ceptatio persone q opʒ. Prĩo illud q ↄfert̃ sit ex debito ↄferẽdũ  si nō esset ex debito posset esse acceptio ꝑsonarũ:  tali r an nō lʒ mihi facer̃ q volo. s. de meo q nō teneor dare alicui. Sco opʒ ꝙ nō attẽdat ad meri tũ ⁊ ↄueniẽtiā illiꝰ cui dat ↄueniẽtẽ rei  dat̃ sʒ solũ ad alia nō cōgruẽtia ad ipsaʒ rẽ puta parẽtelā potẽtiam diuitias ⁊ hmōi. ¶ Vtrũ sit ap deũ? Rñ. ꝙ nō ar. xxxij. [*]q. iiij. sicut sanctiꝰ. de cōse. dist. iiij. nec quẽ de iudi. nouit. de p̃bẽ. venerabilis vbi dicit̃ nō gñis nobilitas: sed vir tutũ vite honestas gratũ deo faciũt. ¶ Vtrũ debeat esse apud hoĩes? Rñ. ꝙ nō. xlix. dist. vlt. lxiij. di. sacroꝝ. ij. q. v. si [*]s p̃sbyter. xj. q. iij. summopere. et. d. c. venerabilis. ¶ Jn bus ꝓhibet̃ acceptio ꝑsonaruʒ Rñ. ꝙ ĩ. viij. Prĩo ĩ pnĩe ĩpositiōe. xxvj. [*]q. vij. sacerdos. Sco ĩ snĩe diffinitiōe. iij. q. ix. necesse. Tertio in his q̃ sunt fidei. xxix. q. ij. §. j. Quarto in hospitũ receptiōe. xlij. dist. escamus. Quinto in elemosynaꝝ largitiōe. xvj. q. j. si cupis. Sexto in iudicijs. de reg. iur. in iudi. li. vj. Septimo in ꝓmotiōe dignitatũ. d. c. venerabilis. ⁊. xl. distinc. nō loca. et. c. multi. Octatio in exhibitione honoris. ¶ Vtrũ ꝓmouere aliquem ad dignitatẽ ꝓpter ↄsanguinitatẽ sit acceptio ꝑso [*]naꝝ? Rñ. ẜm Alex. vbi. s̃. ꝙ sunt bñficia tꝑalia ⁊ spũalia in collatiōe benefi cij tꝑalis cui nō ẽ annexũ spirituale. lʒ illud cōferre intuitu cōsanguinitatis si bonꝰ est:  ↄsanguinitas est bona cō ditio faciẽs ad negociũ circa dispensa tiōes patrimonioꝝ. Si ꝟo est annexuʒ spũali puta  sunt res eccłie vł  pau peribꝰ sunt dispẽsanda. Siłr lʒ ei ↄfer re. nō ex ratione. cōsanguinitatis principali: sed secũdaria vt nō egeat: sʒ non ita vt luxuriet̃. Si ꝟo ẽ spũale bñficiũ nō ẽ attẽdẽda rō ↄsanguinitatis vł car nis:  spũalia nō dant̃ iure sanguinis: sʒ diuino munere: sʒ attẽdi dʒ rō spũalis q̃ est vt det̃ iustiori ⁊ meliori nō sinpłr: sʒ ad ill regimẽ. vt ĩ. c. lʒ. viij. q. i. ꝙ si cōditiōes sint pares pōt ex illis cōdi tionibꝰ moueri ad dādũ cōsanguineo dũmodo nō sit scādalũ ex respectu con sanguinitatis:  ꝑꝑ scādalũ multa dimittẽda sũt ergo est acceptio ꝑsonaruʒ in ꝓmotionibꝰ ad dignitates ⁊ officia qñ bñ ficiũ spũale dat̃ ꝓpter ↄsanguini tateʒ ṗncipalit̃ facit. c. moyses. viij. q. j. vel qñ. nō dat̃ meliori ad illud regimẽ. vt in. d. c. lʒ.  talis ĩfideliter agit nego ciũ dñi nō meliorās cũ pōt vel quando quodcũ officiũ datur indigno. cōcor. Tho. in quoli. ⁊. ij. ij. q. lxiij. ¶ Vtrũ cũ ↄditiōes sũt ineq̃les excedẽ [*]tes ⁊ excesse puta lr̃atus sed ignobilis alter nobilis: sʒ illiteratus sit acceptio personarum si preponat̃ nobilis? Rñ. Alex. vbi. s̃. ꝙ lʒ lr̃atura sit simpłr p̃terẽda nobilitati. vt in. c. venerabilis. de p̃bẽ.  est necessaria in regimine eccle sie. tñ in casu pōt p̃ferri nobilitas vt ar ceant̃ lupi per potẽtiā: ⁊ in casu vt sint diuisa mẽbra in corpore ecclesie quibꝰ pax eius ↄseruetur ⁊ sic nobiles possũt promoueri dũmodo morum honestas eis suffragetur. ¶ Vtrũ si p̃ferat̃ minꝰ bonꝰ vir magis [*]bono sit acceptio ꝑsonaꝝ? Rñ. Alexan. vbi. s̃. ꝙ aliud ẽ ĩ maiori dignitate ali est in minoribꝰ bñficijs: aliud cũ eligit̃ de gremio illiꝰ eccłie. aliud cũ postulat̃ de alteriꝰ gremio. Cũ ergo electio ẽ faciẽda ad maiores diguitates rerit̃ ẜʒ ↄscĩaʒ: vt eligat̃ vtilior regimini: dũmo do sit bonus:  ẜm Alb. magnũ peccat mortałr  ꝓmouet malũ uis sit młtũ ꝓfuturꝰ:   sibi nequā ẽ alteri nō poterit esse bonꝰ: ⁊  sibi nō parcit multominꝰ alijs parcet. ff. de his lañ sẽtẽ. l. fi. nec excusat ẜm eũ paucitas ministroꝝ eccłie: Jn minori ꝟo bñficio sufficit ꝙ bonꝰ sit. Si ꝟo fiat postulatio rerit̃. vt ẜʒ ↄsciẽtiā suā eligat vtiliorẽ ⁊ meliorẽ. ¶ Vtrũ pauper possit p̃poni diuiti in [*]iudicio? Rñ. Ale. vbi. s̃. ꝙnō: sʒ equitas dʒ seruari. Et ill eccł. iiij. c. Jn iudicādo esto misericors pupilł. ⁊ Esa. j. Sub uenite opp̃sso: iudicate pupillo: ⁊ siłes ĩtelligunt̃ vt iudex tueat̃ miserabiles ꝑsonas ab oppressiōe potẽtũ Et si timo re vel amore defecerint ꝑsone necessarie ad instructionẽ suaꝝ causaꝝ iudex ei subuenire. Jn veritate autem senten tie nulli parti parcere. ¶ Vtrũ exhibitio honoris q̃ fit a p̃lato [*]malo ĩducat acceptionẽ ꝑsonaꝝ? Rñ. q̃ s̃. ibidem ꝙ p̃latus spũalis siue tꝑalis dʒ honorari rōne potestatis a deo acce pte. Cum s autẽ honorat peccatorem amore indebito a quo deberet corrigĩ. tunc peccatum est. ¶ Vtrũ exhibitio honoris ꝓpter diui[*]tias sit acceptio ꝑsonaꝝ? Rñ. Ale. vbi. s̃. ꝙ si tantũ hr̃ respectꝰ ad diuitias vt tā to melior  to ditior vide at̃ pctm̃ est: si militer si de exhibitione honoris eccle siastici. Hoc ĩtelligit̃. si vero hoc fiat ꝓ euitatione scādali: ita tamẽ ꝙ pauper non contineat̃ vel diues in peccato nō foueatur non erit peccatum. ¶ Vtrũ acceptio ꝑsonarũ sit pctm̃ mor [*]tale. Rñ. Ang. de anch. lib. de ptāte pa pe ꝙ pctm̃ mortale tollit nobis xp̃ʒ  ẽ vita nr̃a. ad. Coꝝ. iij. c. Xp̃s āt tribꝰ mo dis ĩ nobis est. s. ꝑ iusticie equitateʒ: ꝑ doctrine ꝟitatẽ: ꝑ vite sctĩtatẽ. Jo. xiij. Ego sum via. s. iusticie: ꝟitas. s. doctrĩe ⁊ vita. s. exẽpli. Qñ aũt acceptio ꝑsonarũ repugnat iusticie: puta nō reddens iusticiā cui debemꝰ: vel faciẽ: ↄtra amo rẽ amicitie pecunie⁊ hmōi sic mortale. Qñ ꝟo repugnat doctrine puta determinādo vel declarādo er cōplacen tia cōtra sanctā doctrinā sic ẽ mortale Qñ ꝟo repugnant vite puta cũ p̃fert̃ malus bono ĩdignꝰ digno ꝓpter cōsanguinitatẽ ⁊ hmōi nō cōgruẽtia ad ipsaʒ rẽ  dat̃. sic ẽ mortale. Adde etiā ꝙ ẽ morta le qñ melior ad dignitatẽ ecclesiasticā nō p̃fert̃ saltẽ in maioribꝰ dignitatibꝰ vt pʒ ꝑ ea q̃ not. j. de electio. §. xxj. tũcto quod dixi. s̃. hic. §. vj. ACcidia ẜm Ric. de sancto vic. est torpor mentis bona inchoare negligentis vel ẜʒ Dam̃. ẽ tristicia ag grauās mẽtẽ nichil bonũ ei agere libeat. Et hec ẽ diffinitio essẽtialis ẜm Alexan. in tractatu de accidia. Alie sunt ꝑ effectꝰ et differt ab innidia ẜm Alex. ibidẽ quia inuidia est de bono alieno. accidia vero de proprio. ¶ Vtrũ accidia sit cōtra aliquod prece [*]ptuʒ decalogi? Rñ. Alex. vbi. s̃. ꝙ ẽ spe cialiter ⁊ explicite ↄ̃ ill. Eccłe. xxxviij. Nec dederis ĩ tristiciā cor tuũ: sʒ repel le eā alte ⁊. xx. Tristiciā longe repelle a te multos em̃ occidit: ⁊ nō est vtilitas in illa. Jmplicite est ꝟo cōtra ill. Memento: vt diẽ sabbati sanctifices. Exo. xx. Jn accidia ẽ tristicia de spũali bono ⁊ laborioso cũ amore quietis carnalis. Jn illo vero p̃cepto est amor sancte etis qui cũ gaudio est in bono spũali: lʒ sic laboriosum vnde lʒ precipiat̃ ibi ab stinere ab opere seruili in quo est labor non tñ prohibetur bonũ spũale: vt ora re p̃dicare ⁊ hmōi que sunt bona spũa lia. lʒ laboriosa. Et ex istis ptʒ ꝙ de sua ratione accidia est mortale peccatum. Uñ. ij. ad Coꝝ. vij. Tristicia huiꝰ seculi mortem operat̃. Et vt aduertere possis qñ accidia hʒ ꝓpriā rōnem: ⁊ est morta le peccatũ. Attende ꝙ talis tristicia bo ni consistit in omissiōe necessarioꝝ ad salutẽ ⁊ sic est mortalis: aut in omissiōe eoꝝ q̃ nō sunt necessaria ⁊ sic est venia le pctm̃: aut deducit ad aliquod morta le. vt puta desperationẽ: ⁊ sic est mortale peccatũ. Et ex hoc ptʒ quid dicendũ de eo qui attediatꝰ abhominat̃ diuina ⁊ spũalia:  nisi sint necessaria ad salu tem ⁊ ea dimittat vel deliberare disponat dimittere nō peccat mortaliter Similiter de eo qui propter alicuius mor tem disponit nō bene facere ⁊ de neces sarijs: quod peccat mortaliter idẽ de eo  ꝓpter hoc nollet esse creatꝰ a deo vel vellet esse irrōnale aĩal  est mortale si deliberate. idẽ similiter de illo q̃ ꝓpter tristiciā ĩcurrit grauem ĩfirmitatẽtaut notabile corꝑis nocumẽtũ  mortale est si pōt se iuuare ⁊ hmōi Et ẜm predi cta intellige Tho. ij. ij. q. xxxv. ¶ Vtrũ accidia sit grauissimũ pctōrũ? Rñ. ẜm Alex. vbi. s̃. ꝙ ẽ lo de accidia [*]multipliciter. Vno mō ẜʒ ꝙ terminat̃ ⁊ cōsumat̃ in desperationẽ. Et sic est gra uissimũ pctōꝝ rōne desperatiōis adiũ cte in qua terminat̃. Aut loquimur de accidia rōne ociositatis sibi adiuncte. Et hec ociositas est occasio multoꝝ ma loꝝ:  aĩa nisi in bonis occupet̃ in ma lis: deffluit ⁊ sic est magnũ malũ: verũtñ rōne gñis peccati nō ẽ maximũ pec catoꝝ.  maius est infidelitas suꝑbia ⁊ huiusmodi. ¶ Que sunt filie accidie? Rñ. ẜʒ Greg. [*]xxxj. morał. ꝙ sunt. vj. Prĩa desperatio. Sca pusillanimitas respectu ↄsilioꝝ. Tertia ociositas. Quarta torpor seu pi gritia circa p̃cepta. Quinta ẽ vagatio mẽtis illicita. Sexta malicia qua quis detestat̃ bona spũalia de bꝰ dicet̃ in loco suo de qualibet. De actionibꝰ ⁊ q sint de iure ciui li lʒ obligatiōes sint de iure gentiũ. l. ex hoc iure. ⁊ ibi Bar. in fi. ff. de iusti. ⁊ iure. ⁊ de actiōe ꝑsonali ꝙ nō possit ab ossibꝰ seꝑari. no. in. l. s ergo casus. ff. de pecu. de reali. ⁊ qñ oriat̃. no. in. l. cũ lōge. C. de lon. tẽp. p̃scrip. de alijs vero per institutarijs ĩsti. de act. §. oĩm aũt. Actiones a iure ciuili ortũ habent ẜm Jnn. de cōsti. c.  ĩ ecclesiaꝝ ⁊ de spũalibꝰ gñalibꝰ ⁊ vłibus quales sint ⁊ quałr forment̃ vide Jnn. de offi. or. cōq̃rẽti de libel. obla. c. ij. de cā pos. ⁊ ꝓprie. cũ eccłia de sepul. certificari.  ꝑtinent ad forũ cōtentiosum. ¶ Que dicunt̃ actiōes bonefidei hr̃ in [*]sti. de act. ĩ. §. actionũ. ⁊ in gl. c. cũ vene rabilis de exc. Et sunt. xv. ex vẽdito: ex empto: locato: ⁊ cōducto: negocioꝝ gestio. mādati depositi. ꝓ socio: tutele: cō modati. pignoratitia. familie herciscũ de: cōi diuidũdo: p̃scriptis ꝟbis.  de esti mato ꝓponit̃ ꝑmutatio ⁊ hereditatis pe titio. Nec dñr bonefidei.  solũ in his vt seruāda bona fides: sʒ  ĩ hismagis exuberat iudicis officium  in alijs. ¶ Que dñr stricti iuris? Rñ. tex. insti. [*]vbi. s̃. ꝙ sũt alie ab his vt actio ex mutuo ⁊ arbitriũ ⁊ his similia. Et dñr stri cti iuris:  nō venit ĩ eis nisi ꝙ stricte exigit actionis natura. Et de ipsis vide gl. in. d. c. cum venerabilis. ¶ Que dñr actiōes ꝑsonales? Rñ. Frā. [*]verce. vt refert Ge. in. c. dispẽdia. de rescrip. li. vj. ꝙ sũt q̃ ꝑsonas tenẽt obliga tas ex cōtractu: vt mutua locatione ⁊ c. vel quasi ↄtractu vt negocioꝝ gestio tu tella ⁊ hmōi: aut maleficio vt ĩ furti dā ni infecti ⁊ c. vel quasi maleficio vt iudi ce male iudicāte ex imperitia ⁊ ꝓijcien te de cenaculo q nocuit. vt insti. de ob li. ⁊ in rubricis sequentibus. ¶ Que sũt actiōes reales? Rñ. Ge. vbi [*]s̃. ꝙ sunt q̃ sequunt̃ rẽ nō ꝑsonā: nec ꝑ eas dicit̃ ꝑsona obligata: vt rei vendicatio publiciana⁊ similes ẜʒ Jo.  imo. ¶ Vtrũ in actionibꝰ ꝑsonalibꝰ currat [*]prescriptio contra ecclesiam ⁊ alios vi de. j. prescri. §. xxxiij. ¶ Actio est inanis creditoris quā ex[*]cludit inopia debitoris. c. olim nobis de resti. spo. ff. de doł. l. nā his ⁊ q̃ nihil hʒ eius periculo nihil est. ff. de fur. l. ita ꝙ fusio. §. j. ⁊ extra de vsu. cum tu. Accoliti grece ceroferarij latine. xxj. dist. c. clericos in fi. vñ eius officiũ est p̃parare luminaria⁊ ipsa por tare corā ministris ad altare. xxv. dist. perlectis. xxxiij. di. §. deleruientes. Accommodatio vide. j. Commodatum. Actus requirit tria regulariter vt in c. magne de voto. ⁊ arg. ij. q. j aliud. Primũ d liceat ẜʒ etatẽ. Equi tas veta est iusticia dulcore mie tꝑata ẜm Cypri. Scm d decet ẜm honesta tem ⁊ est diuersum a verbo licet  mul ta licet q̃ non decent. Tertium  expediat ẜm vtilitatẽ. vnde filie sine cōsensu pr̃is ↄtrahere matrimoniũ licet: vt ĩ c. sufficiat. xxvij. q. ij. sed nō decet: vt ĩ. c. j. de spon. impu. nec expedit dum mulieres sepe laborent contra propria cōmoda. l. si pater. in fi. C. de spon. ¶ Quō cognoscet̃ si actꝰ estvalidꝰ? Rñ. [*]Pa. in. c. cũ olim. de cle. cōiu. ꝙ recurrẽ dũ est prĩo ad cōsuetudinẽ loci vbi q̃ oriundꝰ fuit vel vbi actꝰ est gestꝰ ⁊ nō ad cōsuetudinẽ loci alteriꝰ vbi actus est applicādꝰ. Exm̃ natꝰ de pr̃e sacerdote eccłie orientalis  ↄ̃xit ẜm eorũ ri tũ ẽ legitimꝰ vbi ⁊ iō pōt eligi ĩ eccłia occidẽtali ꝓ p̃lato. fac. ĩ ar. ad hoc. l. j. C. de cu. ⁊ no. ꝑ Bar. i. l. oẽs ppłi. ff. de iu ⁊ iur. ⁊. l. cunctos populos. C. de sum. tri. ⁊ facit ad. q. vtrũ testm̃ factũ Senis cuʒ tribus testibus ẜm eorũ statuta va leat quo ad bona alibi existentia. ¶ Jtẽ actus gestꝰ ab hñte duplicẽ ptā [*]tem sꝑ in dubio p̃sumit̃ gestus ẜm eaʒ ptātẽ ẜm quā actꝰ tolerari possit vt va leat. vt no. Pa. in. c. nisi essent. dep̃bẽ. fa cit. c. q sicut. de elec. vbi p̃sumit̃ actus factus respectu maioris ptātis ab eo  duplicẽ ptātẽ hʒ facit. l. iij. ff. de mi. tes. ¶ Actus legit. est ille  obuenit vel fir [*]mat̃ a lege. ff. de ꝟb. si. l. lege obue. ⁊ est emāci. accep. aditio hr̃e de ↄtract. ma. tuto. datio ⁊ hmōi ẜm vero ord. minoꝝ est regere p̃dicare ⁊ c.  oẽs intelligunt̃ solũ nomine actuũ legit ⁊ non alij. ¶ De accusatione. ꝑ qͦs fieri possit no. [*]in. l. ij. ff. de accu. ⁊ in. l. de crimine. ⁊ ĩ. l. vxor. C.  accu. nō pos. Jnn. ĩ. c. nōnulli: in gl. sua ĩ ꝟsi. mādato: de rescrip. ⁊ ibi Panor. §. sunt alij. ad fi. ⁊ an accusatio abolita possit ꝑ iudicẽ ꝑsequi. Bar. ĩ. l. libellorũ. §. fi. ff. de accu. ꝙ sit er officio ⁊ idẽ si nō sit abolita qñ accusator disse rit vt ibi ꝑ Alex. ⁊ de accusāte vltra hĩc deducta ⁊ ꝙ dʒ stare ĩ carceribꝰ donec discutiat̃ de crĩe. ꝙ sic. l. fi. C.  accu. ma xime si accusatꝰ sit incarceratꝰ ꝑ. l. j. de cust. reo. est tñ relaxādꝰ lidato delicto etiā añ snĩaʒ. Sali. ĩ. l. nullo ĩ fi. C. de ex hi. re. ⁊ quałr nō ꝓsequẽs puniat̃. not. Bar. in. l. iij. §. j. ff. de preuari. ⁊ in. l. j. §. si s āt. ff. ad turp. l. ⁊ ꝙ accusatꝰ de cri mine nō pōt habere honores vel digni tates. l. reꝰ. ⁊ ibi. Bar. ff. de mu. ⁊ hono. ⁊ plenissime ꝑ Ro. singu. ccccxl. inci. ac cusatus de crimine. Accusatio est aliquẽ ĩ libello reum de crimine deferre ad vindictā ẜm Aʒo. ĩ sum. ĩ rub. C. de accu. circa quā q̃renda sunt infrascipta. ¶ Vtrũ accusationẽ debeat precedere monitio? Rñ. ꝙ nō de necessitate. ar. c. ij. ⁊. c. q̃litet ⁊. qñ. el. ij. de accu. ⁊ ĩ gl. ij. q vlti. §. j. Ratio  fit solũ ad penā impo nendā vt in gl. in. c. licet de simo. ¶ Vtrũ alis teneat̃ accusare? Rñ. ẜm [*]gl. ĩ. c. qua ꝓpter. ij. q. vij. ꝙ nemo sacit tex. i. l. vnica. C. vt nemo inuitus. ⁊. c. si primates. v. q. ij. ⁊ gl. in. c. licet. in fi. de accu. Bar. ĩ. l. ĩ eũ. ff. de accu. dicit verũ nisi in homicidio qm̃ heredes tenent̃ accusare. ar. l. pretor. §. j. ff. de iniur. ałs perderẽt hereditatẽ. vt. l. j. ff. de his . vt indig. Sed contrariũ videt̃ tenere gl. in. l. si quis homicidij. C. de accu. et Cy. Bal. Sali. Ange. ⁊ Raph. in. d. l. in eum. s. ꝙ nō tenent̃ accusare. Et iura q̃ vident̃ contraria nō loquunt̃ de accusatione ꝓprie: sed de denũtiatione de qua dicā in ti. suo. ⁊ ĩ quo differt ab ac cusatione imo videt̃ ꝙ accusare sit cōtra preceptũ diuinum dũ dicit. Dimit te nobis debita nostra gl. est in. l. furti .§. partꝰ. ff. de his  no. infa. de quo dic vt. j §. iiij. ¶ Quis pōt accusare? Rñ. aut crimẽ est [*]priuatũ aut publicũ. Si priuatũ regu lariter nō admittit̃ nisi cuiꝰ interest: vt videt̃ velle gl. ĩ. l. fi. ff. de pri. deli. Q li mitat nisi sit tale delictũ ṗuatũ ex qͦ pe na pecuniaria applicāda fisco debeat imponi:  tũc quilibet de ppło admit tit̃ ad accusandũ ꝓ illa pena. ita vult gl. sing. Dy. ⁊ Bar. ĩ rub. ff. de po. act. lʒ Bal. teneat ↄ̃. in. l. aducrsus. C. de fur. Si ꝟo est crimẽ publicũ libet admit tit̃  nō ꝓhibet̃ spāliter lege vel statuto aut ↄsuetudiue. Et  prohibeantur habes. ij. q. vij. ⁊. iij. cā. ꝑ totũ de ac. ⁊ in multis. c. ⁊ in. l.  accusare cũ pluribꝰ le gibꝰ sequẽtibꝰ. ff. de accu. sicut sunt in fames minores pauꝑes ⁊ multi quos omitto:  nō ꝑtinet ad nos ⁊ hoc verũ nisi ĩ duobꝰ casibꝰ. Primus qñ suāvel suoꝝ iniuriā ꝓsequunt̃. vt no. in. l. fi. ff. de priua. deli. ⁊ in. l. fi. ff. de iniur. facit gl. in. l. cũ emācipati filij. §. emācipatꝰ ff. de col. bo. Scs qñ delictũ nō est cōmissum ↄ̃ ꝑsonā putastatuto cauet̃: vt  blasphemauerit vel iuerit de nocte puniat̃ in. x. tũc libet ad accusanduʒ talẽ admittit̃. vt no. Bar. ⁊ Jo. de imo. ĩ. l. j. ff. de pu. iudi. ⁊ bar. ĩ. l. lex corne. §. si s libellũ ff. de iniur. Rerũt tñ mul tas limitationes ⁊ districtiones quas dimitto quia ad nos nō pertinẽt. Vide. ij. q. j. ꝓhibẽtur vbi de hoc Clericꝰ tñ ad vindictā publicā accusare nō de bet: etiā si pena sanguinis nō venit im ponẽda: facit. c. sicut sacerdotes. ij. qō. vij.  hmōi odiosis nō dʒ se immiscere ẜm Panor. in. c. cũ. P de accu. sʒ si ꝓsequit̃ iniuriā suā pōt: etiā sivenit ĩponẽ da pena sanguinis ẜm Pañ. vbi. s̃. dũ mō dicat ꝙ nō ĩtẽdit accusar e: vt pena imponat̃. tex. est clarꝰ in. c. p̃latis deho mi. li. vj. facit. c. cũ sit gñale de fo. cōpe. ⁊. c. olim de iniu. ¶ Qua ĩtẽtiōe dʒ saccusare: vt sit sine [*]pctō accusatio? Rñ. ꝙ ꝓpter bonũ cōe s. vt ceteri eteviuāt. xxiij. q. v. non fru stra vel ꝓpter suũ ĩteresse. ałs tale erit pctm̃ qualis inordinatio intẽtionis. i. mortale si exodio veniale si aliqua pas sio fragilitatis ĩmsceat̃. ar. c. accusasti. de accusa. ⁊. ij. q. vij. si  sunt. ⁊. d. c. qua liter ⁊ qñ nō tñ tenet̃ ad aliquẽ restitu tionẽ ꝓpter hoc sed solum ad peniten tiam de peccato. ¶ Quis modus sit seruandus ĩ accusa [*]tione vide. ij. q. viij. per totum. ¶ Vtrũ pactũ seu iuramẽtũ de nō accu [*]sandovaleat? Rñ. ẜm gl. in. c. quẽadmo dũ: de iureiu. ꝙ nō tenet de crimine ꝑ ꝑetrādo. ff. de pac. l. si vnus. §. pcā. et. §. seq. Et peccat mortalit̃ si hoc iurat: vt ptʒ. j. Juramentuʒ. ij. §. vij. de pacto ꝟo cōmissovalet dicto. §. pacta ⁊ in tex. d. c. quẽadmodũ ibi nō solũ septies. Si tñ pecuniā reciperet turpiter accipit. ⁊ re stituere tenet̃ de bono ↄsilio. Rñ.  pro pter caritatẽ ꝓximi excōpassione dʒ mo neri credẽs ꝙ se emẽdabit: ⁊ nō ꝓpter pecuniā. multo fortiꝰ deberet restituere si recepisset ꝓ nō accusādo de pctō. ꝑ petrādo vel pro accusando calunniose j. q. j. iubemus. ¶ Vtrũ s possit desistere ab accusatio [*]ne incepta? Rñ. ꝙ si videt eũ que accusauit innocentẽ tenet̃ oĩmodo quo pōt desistere. ij. q. iij. siquẽ: aut ꝑabolitionẽ. Si ꝟo nō cognoscit innocẽtẽ eũ eẽ pōt desistere si vult quo ad cōsciẽtiā ex cha ritate: sed nō ex premio: vt no. glo. ĩ. c. j. de collu. sʒ quo ad impunitatẽ fori ↄtẽ tio si nō potest nisi in certis casibꝰ. De quibꝰ vide Barto. in. l. quesitum. ff. ad turpi. ⁊ Pano. in. c. licet de accusa. ¶ Quod modis accusatio redditur vi[*]tiosa? Rñ. ꝙ tribꝰ modis ẜʒ Gratianũ. ij. q. iij. ⁊ in §. notandũ. ⁊. l. j. ff. de aboli. scilicet prĩo calũniādo: ⁊ tũc est quādo falsum crimẽ imponit ⁊ talis tenet̃ de omni dāno dato proximo. c. vl. de calũ. ⁊ peccat mortaliter. xxij. q. ij. primũ. Se cũdo tergiuersando. ⁊ tũc est tergiuer sator quādo in totũ a lite recedit sine li cẽtia iudicis. Hoc intellige quo ad cōscientiaʒ si ex aliquo malo finẽ facit:  si ex ↄpassione proximi quo ad cōscientiā licet quo ad forũ cōtentiosum puni tur ĩ. v. libris auri. l. iij. ff. de p̃uari. Ter tio preuaricādo. ⁊ tũc est qñ colludit cũ reo falsas probatiōes ⁊ varias simulā do. ⁊ talis punit̃ arbitrio iudicisvt. l. j. ⁊. ij. ff. de p̃uari. sʒ in cōsciẽtia credo nō peccet. nisi talis falsitate vel mendatio vtatur ⁊ hmōi prohibitus vł ex aliquo malo fine de istis habes ĩ. l. j. ff. de abo li. ⁊ in. l. j. ff. ad turpilia. ¶ Vtrũ post peractā penitẽtiā de pctō [*]possit quis sine pctō accusare talẽ? Rñ. ẜʒ Jnno. in. c. de his de accu. ꝙ sic. ⁊ tenet glo. similiter. ibidem. Ratio:  per penitẽtiā satiffit deo sʒ per punitionẽ que imponitur in iudicio satisfit reipu blice vt ceteri timeāt ⁊ quietius viuāt. C. de apost. l. hi qui. cum suis cōcor. ¶ Vtrũ semel accusatꝰ possit de eodeʒ [*]iteꝝ accusari? Rñ. ꝙ nō. c.  his accu.  delictũ vniꝰ hoĩs sepiꝰ q̃ri nō dʒ. ff. nau. cau. sta. l. lʒ. §. vlti. xxiij. q. ix. veniā. Fallit in duobꝰ casibꝰ. Primus si secũ dꝰ accusator doceat primũ preuaricasse. ff. de p̃uari. l. iij. Secũdus si suũ dolo rẽ ꝓsequẽs ignoret accusationẽ ab alio institutā. ĩ. l. si cui. ff. de accu. vide ĩ glo. d. c. de his. ¶ Vtruʒ accusatus possit sine pctō ali[*]quid dare accusatori vt desistat ab accu satiōe? Rñ. Jnn. in. c. crimina. de collu. ꝙ que dā est causa crimĩalis ⁊ ĩ hac añ ĩchoatā accusationem ꝑ gr̃aʒ desistere pōtvt. ff. de his . no. ĩfa. l. furti. §. pactꝰ ⁊. ff. ad turpilia. l. mulier. ⁊. l. que situm post nō licet: nisi vt habetur. C. de abo. l. ij. ⁊. iij. ⁊. v. q. j. dā ⁊ trāsigere aliquo datovł retẽto in crimine publico nō lʒ. Et si fiat trāsactio nulla est ⁊ accusatꝰ habet̃ pro cōfesso. C. de trāsact. l. trāsigere. ff. de preuari. l. ĩ omnibꝰ. Vbi aũt est tale crimẽ quod irrogat penā sāguinis: licet vnicui sāguinẽ suũ redime re qualitercũ. ff. de bo. eo. l. j. vel penā detrusiōis ꝑpetue ẜm Panor. in. c. j. de collu.  licet tũc nisi ĩ adulterio. d. l. trā sigere. Jn alijs aũtvbi pena sanguinis nō irrogat̃ trāsigere nō lʒ nisi ĩ crimĩe falsi: vt ĩ. d. l. trāsigere. Jn crimine vero priuato trāsigere licet ẜm glo. ĩ. d. l. trā sigere. ¶ Et not. ꝙ ẜm canones omne crimẽ dicit̃ publicũ. Et ideo trāsigere non licet: vt de collu. ꝑ totũ: quia ecclesia pro nullo crimine imponit penā sā guĩs. C. señ. sāg. ne cleri. vel mona. Excepto vbi ĩponẽda est pena detrusiōis perpetue vt dictum est. Et que dican[*]tur crimina publica de iure ciuili habes infra criminẽ. §. vij. ¶ Vtrum accusatus teneatur respondere veritatem. dic. vt. infra confessio delicti in prin. ¶ Vtrum liceat accusato calũniose se [*]defedere? Rñ. ꝙ nō etiā si iniuste accusaretur  hoc esset genꝰ vindicte que sine peccato fieri nō potest: imo post iu ramentũ de calũnia receptũ esset periurus. Quādo etiā iuste accusatur defendẽdo se ẜʒ iuris ordinẽ semꝑ debet ꝓ posse accusatorẽ accusare nec peccat se defendẽdo ẜʒ ordinẽ iuris etiā si ac cusator remaneret infamatꝰ ẜm Scot. in. iiij. distĩ. xv. quia nō tenet̃ se ꝓdere vnde potest quascũ exceptiōes cōpetentes proponere ⁊ appellare ⁊ alia iu ridica facere nō tamẽ mẽdaciũ dicere:  peccaret mortaliter ẜm Sco. vbi. s̃. Appellare aũt in causa more afferẽde: ne cōtra eum iusta sentẽtia detur nō lʒ quia calũnia est. cōcor. Tho. ij. ij. q. lxix. arti. ij. ⁊ Ric. in iiij. dist. xv. arti. v. q. iij. ¶ Vtrũ accusator teneatur se ĩscribere [*]ad penā talionis: vide. j. inscriptio. §. j. ¶ Ad d tẽdit accusatio? Rñ. Panor. ĩ [*]c. suꝑ his. de accusa. quod tẽdit ad depositionem ab officio ⁊ beneficio. Et si crimen sit enorine ad perpetuũ carcerẽ vt ĩ. c. tue. de pe. ⁊ hoc de iure canonico: sʒ de iure ciuili tẽdit vt puniatur debita pena. Denũciatio vero tẽdit ad correctionẽ nō ad puniendũ peccatũ pena cōdigna: sed vt desistat a peccato et hoc procedit tā in denunciatione euāgelica  canonica: tam iudiciali  extra iudiciali. Adiuratio creaturarum deʒ? Rñ. Ric. ĩ. iiij. di. xxxv. ar. iiij. q. ij. ẽ ꝓ inuocatiōe diuini noĩs vel alteriꝰ rei sacre obsecrādovel impetrādo inclinare eas ẜm se: vel in cōparatione ad eas ad aliquid agendũ vt patiẽdũ. ¶ Vtruʒ adiuratio hoĩs sit licita? Rñ. [*]qui. s̃. ibidẽ ꝙ aut adiurās intẽdit eos inclinare ad bonum aut maluʒ culpe. Primo modo aut adiurat obsecrādo. ⁊ sic nō accepit nomẽ dei ĩuanũ. Sic em̃ adiurauit paulus. Ro. xij. Obsecrovos per mĩam dei vt exhibeatis corporave stra. ⁊ c. Aut adiurat imprecādo ⁊ tunc subdistingue: aut adiurat euʒ qui sibi tenetur obedire. ⁊ sic licet. Aut adiurat eũ in quẽ nullā hʒ potestatem: ⁊ sic assumit nomẽ dei inuanũ:  vsurpat po testatẽ in aliũ quā nō hʒ quantũ in se est. Et peccat mortaliter. Si autẽ adiurās intendit inclinare illũ quẽ adiurat ad maluʒ culpe: sic nomẽ dei invanam assumit. ¶ Vtrũ adiuratio demonum sit licita? [*]Rñ. qͦ. s̃. ibidẽ aut adiurat ĩp̃cādo aut abseruādo Primo modo aut vt xp̃ʒ do ceāt vel obsequiũ aliq faciāt: ⁊ sic licitũ est:  pertinet ad quādaʒ familia ritatẽ vel societatẽ: licitũ tñ est aliqñ. s. cũ ali sanctiviri ex spāli instinctu spi ritussancti vel reuelatione diuinavtũt̃ ministerio demonũ ad aliquos effectꝰ. Aut eos adiuratvt a se ⁊ a proximis ex pellat: ⁊ hoc lʒ  sunt aduersarij nostri obstinati. Et sic intelligitur ill Mar. vlti. Jn nomine meo demonia eijcient ⁊ c. Adiurare aũt eos obsecrādo semꝑ illicitũ est:  sic quoddā signum familiaritatis importat. ¶ Vtrũ adiuratio creaturaruʒ irratio[*]nabiliũ liceat? Rñ. Ric. vbi. s̃. ꝙ aut ad iuratur ẜʒ se ⁊ absolute. ⁊ sic eas adiurat nomẽ dei assumit inuanũ:  nō intelligũt adiurationẽ illā. Aut adiurāt̃ in relationeʒ ad aliũ: ⁊ hoc dupliciter. Aut in relatione ad deuʒ. vt cuʒ aliqui sancti ad infideliũ cōuersionẽ ⁊ ĩfirmo ruʒ in fidei cōfirmationẽ inuocāt nomẽ dei ad hoc vt eius virtute ipse creature irrationabiles adiurate aliqͦ motu mouent̃:  nō est per eatũ virtutem naturalẽ: ⁊ sic lʒ. Aut adiurātur in relatione ad diabolũ ad hoc: vt diabolꝰ ab eis repellatur nec eis vtat̃ vt instrumẽ to ad nocẽdũ. ⁊ sic adiurātur ab exorcistis ecclesie ⁊ sic etiam licet. ¶ Vtrũ adiuratio illicita sit pctm̃ mor[*]tale? Rñ. vt colligo exꝟbis prefati. Ric. vbi. s̃. ꝙ sic ex se:  sic est directe cōtra scʒ preceptum. Non assumes nomen dei tui invanum. Exo. xx. De administratore legitimo an in telligatur semꝑ liberũ mandatũ. no. ꝙ satis. l. quod si forte. §. sunt quidaʒ per Bar. ibi. q. iiij. ff. de solu. Administratio legitima et libera est quando quis potest in iudicio agere ⁊ conueniri: ⁊ etiam extra iudicium de aliqua re disponere. facit. c. ex literis: de proba. ⁊ ibi Jnnoc. allegat. l. ij. in. §. ij. C. de iura. calum. ¶ Vtrũ administrator teneat̃ de ma[*]la administratione satisfacere? Rñ. ẜm Jnno. ĩ. c. ex p̃sentiũ. de pig. ꝙ sic. ⁊ ille cuiꝰ est administrator hʒ actionẽ nego ciorũ gestoꝝ cōtra eũ qui male administrauit. ff. de neg. gest. l. iij. §. vlt. xij. q. ij. si qua de rebꝰ. ⁊. c. si s qualibet cōdi tiōe. Vnde aduerteꝙ tenet̃ administra tor ẜm gl. in. l. cũ ostẽdimus. ff. de fideius. tu. de dolo. vt ibi ⁊ lata culpa. vt. l. curatoris. C.  neg. gest. ⁊ etiā leui. vt. l. quicquid. C. arb. tu. De dolo solũ tenet̃ ẜm gl. in. l. j. ff. de neg. gest. qñ mea affectione ductꝰ solũ administrauit et lata culpa  equiparat̃ dolo. vt. l. q nerua. ff. depositi. De leuivero tenet̃ vt cōiter: vt ĩ. d. l. quicquid. Aliqñ etiā de leuissi ma vt qñ diligẽtissimus erat gesturꝰ. l. si pupilli. §. videamus. ff. de nego. gest. Aliqñ de casu: vt in casibꝰ. v. positis. in l. si negocia. ff. de neg. gest. Primꝰ si ac cessit aĩo depredādi. Secũdus si noua negocia ⁊ insolita fecit. Tertius si cul pa precessit. Quartꝰ si fuit ĩ mora. Qui tus si casuʒ recipit. Nota etiā ꝙ admi nistratus nō solũ hʒ actionẽ cōtra administratorẽ sed etiā cōtra heredes. et ĩtelligit Jnn. vbi. s̃. qñ dolo vł lata cul pa alid gessit ad quod heredes tenen tur. Si vero ex leui culpa nō tenentur heredes nisi in casibus. iiij. quorũ tres p̃onunt̃ in. l. j. C. de here. tuto. Primus siłis fuerit ĩchoata cōtra tutorẽ. Secũdus si aliquid ab eo peruenit de rebus administrati. Tertius de bonis administrati. alijs ex gr̃a cōcessit. . ff. de fur tis. l. si pignore r species lucri ẽ ex alie no largiri ex bñficio sibi debitore acrere. Quartꝰ ponit̃ in glos. d. l. cũ oñdimus. s. si non explicet inchoata per defunctũ:  tenetur de leui etiam. l. quic quid. C. arbi. tute. ¶ Vtrũ scienter cōmittẽs administra[*]tionẽ indigno teneat̃ ip̃e de mala administratiōe? Rñ. ꝙ sic ẜʒ Jnn. in. c. ex rōne. de eta. ⁊ quali. alleg. ff. de mune. l. lucius. §. imperator. ff. de ma. cōuẽ. l. j. in prin. per totum. ⁊ peccat mortaliter. De monitiōe ⁊ ꝙ trina requiratur et ꝙ non possint ꝑ iudiceʒ breuiari ad incurrẽdum penam gl. in. cle. j. de vi. ⁊ hoc. cle. in. c. j. de mil. vasal. qui cōtu. est nec sufficitvna peremptoria. vt ĩ. d. cle. j. ⁊ in. l. ij. C. quomodo ⁊ qñ iud. Admonitio an debeat fieri āte denunciationem? Rñ. ꝙ sic est gl. in. c. qualiter ⁊ qñ. el. ij. de accu. ⁊ not. gl. ĩ. c. lʒ hely de simo. vide de hoc. j. Denũciatio in prin. ⁊. §. ij. ⁊. x. ¶ Vtrũ ante admonitionẽ ↄstituat̃ in [*]mora qui est obligatus ad aliquid dādũ vel faciendum sine determinatione tẽporis. vide. j. Mora. §. j. De adoptione ꝙ debeat fieri ĩ scriptis gl. ⁊ doc. in. l. emācipatiōe. C. de fi de ĩstru. ⁊ ĩter pñtes. l. fi. C. de adop. ⁊ ꝙ possit fieri ꝑ ꝓcuratorẽ. l. ita aũt. §. gesse. ⁊ ibi Barto. ad. fi. ff. de admi. tuto. ⁊ ĩ l. post morteʒ. §. ne in. j. q. ff. de adop. Adoptio est legitimꝰ actus ꝑ quẽ qui filius nō est pro filio habet̃ pene naturam imitans. insti. de adop. in glo. Diuidit̃ aũtvt habetur in l. j. ⁊. ij. ff. de adop.  vna dicit̃ arrogatio.  rogatur. i. ĩterrogat̃ quis an velit istum habere in patrẽ ⁊ pater istum in filiũ. Alia stat ĩ noĩe generali ⁊ supponit hic pro specie: sicut ĩ hoc nomine creditor. ff. si. cer. pe. l. j. ⁊. ij §. mutui. ¶ Vtrũ adoptio et arrogatio in oĩbus [*]cōueniāt? Rñ. ꝙ sic nisi in alibꝰ specia libus que sunt. v. Primũ  adoptio fit cuiuslibet magistratus cōpetẽtis auctoritate. dum tamen apud eum plena sit actio. s. merũ et mixtum imperium. C. de adop. l. j. Arrogatio aũt tātum fit autoritate principis. insti. eo. in prĩci. Scm in arrogatiōe requirit̃ vtrius verbũ expressum in adoptiōe nō. Vnde infans nō pōt arrogari sʒ adoptari. sic. ff. de adop. l. j. ⁊. ij. ⁊. l. in adoptiōi bus hec ꝓbantur. Tertiũ ꝙ arrogatio statim arrogatum ⁊ res suas ⁊ liberas qui erāt in sua ptāte subijcit potestati arrogatoris. ff. de adop. l. ij. §. vlti. Ado ptiovero nō nisi ĩ casu qñ. s. datur auo materno vel si post emācipationeʒ genuit filiũ ⁊ auo paterno dederit. institu. de adop. §. si vero. Arrogatꝰ ergo  est sui iuris. Adoptatur vero. existẽs in aliena ptāte. Quartũ ꝙ arrogator tene tur satisdare de restituẽdis illis bonis ꝑsonis ad quas essent vẽtura si arroga tus ꝑmansisset in statu suo. ff. de adop. l. nec enĩ. §. fi. quĩtũ ꝙ si arrogator emā cipauit euʒvel exheredauerit sine causa tenetur ei relinquere quartā partem suorum bonorum etiam. s. que habiturus fuisset ab intestato ẜʒ glo. in. l. si ar rogator. ff. eo. que quarta non est augmentata: ⁊ aut̃. de triẽ. ⁊ se. ẜʒ Bar. ibi. ⁊ insti. de adop. §. cum autẽ impubes. Adoptiuovero nihil tenetur de necessi tate relinquere. C. eo. l. j. ⁊. ij. Si tñ moriatur adoptator sine testamento succe dit in bonis: eius. l. pe. C. de adop. post medium: nisi sit legitime emācipatus. ¶ Vtrum arrogatꝰ in filium filij sui ac [*]quirat quartā partẽ bonorũ sicut arrogatꝰ simpłr? Rñ. Aʒo. in sũ. instit. de adopt. ꝙ si pater adoptat aliquẽ locone potis si filius ↄsentit mortuo suo patre hic arrogatus in ptāteʒ filij cui arroga tus fuit trāsit. nec agnoscit̃ auo suo he res. Si aũt filius nō ↄsenserit mortuo patre nō reincidit in ptātẽ: sʒ agnoscetur auo suꝰ heres: vel tan nepos: lʒ in filiũ nō adoptauerit vel tā eũ quẽ vi det̃ suꝰ auꝰ voluisse eẽ sibi heredẽ. Jdẽ de adoptato in nepotẽ: vł deinceps q pōt fieri. vt ĩsti. de adop. §. lʒ. excepto ꝙ nō trāsit in ptātẽ patris adoptātis. Et quod dixit de masculo dic de feminis. ¶ Vtrũ fiat adoptio si quis dicat corā [*]multis accipio te in meũ filiũ? Rñ. Pa. in. c. vnico. de cogna. le. ꝙ nō. l. nō nudis. C. de ꝓba. nisi seruet̃ forma de qua s̃. scʒ ꝙ fiat autoritate magistratꝰ vel principis q est de substātia adoptionis et verbum in arrogatione: vt dictũ est in princi. ¶ Quis possit adoptari? Rñ. ꝙ libet [*]taʒ masculus  femina. ff. de adopt. l. adoptio. dum modo sit presens. l. ne absens. ff. eo. nec per procuratorem fieri potest. l. post mortẽ. §. ne. ff. eodem. Rationẽ huius habes per Bart. in. l. gallus §. forsitan. ff. de libe. ⁊ posthu. ¶ Vtrum s possit adoptari in fratreʒ [*]vel sororẽ? Rñ. ꝙ non: vt. l. nec apud. C. de here. insti. ⁊ ibi Ange. ita ꝙ nec etiā in patrem quia contra naturam. ¶ Quis auteʒ non pōt adoptare? Rñ. [*]ꝙ castrati. Et dicũtur castrati  sic nati sunt: vt nũ generare possint: spadones sic. Et dicunt̃ hi quibꝰ abscisi sũt te stes cũ spada vel cultello. Jtẽ nec femi ne nisi ex rescripto ṗncipis in solatio fi lioꝝ amissoꝝ. Jtẽ qui nō p̃cedit ꝑ. xvij. annos euʒ quẽ vult adoptare vel arro gare. hec habẽtur insti. de adop. Jtem qui non habet. xl. annos non potest ar rogare: licet adoptare possit: nisi iusta causa interueniente. l. si pater. §. vlti. ff. de. adop. Et iusta causa est morbꝰ aut coniunctio persone: alias debet intendere generationi: vt in. d. §. vlti. ¶ Vtrum ĩpediat matrimoniũ: vide. j. [*]matrimoniũ. iij. ⁊ x. impedimento. Adoratio que idem est quod vene ratiovtrũ rerat actũ cor ꝑalẽ? Rñ. ꝙ sic. Dicit em̃ damasce. iiij. li. ꝙ  cōditi sumꝰ ex duplici substātia s. intellectuali ⁊ sensibili. ita deo dupli cẽ adorationẽ debemꝰ. s. in anima q̃ cō sistit in interiori motu aĩe ⁊ corporalẽ q̃ cōsistit ĩ exteriori motu corporis. Et  in oĩbus actibus latrie illud q est exterius refertur ad ill quod est interiꝰ sicut ad principalius. iō exterior adoratio fit ꝓpter interiorẽ vt scʒ ꝓpter si gna humilitatis que corporaliter exhi bemus excitetur affectꝰ noster qui pro cedit per sensibilia ad ĩtelligibilia. Vñ genuflexiones signant nostrā infirmitatẽ respectu dei. ⁊ prosternimns nos quasi nihil nos esse ex nobis ꝓfitẽtes. ¶ Vtrũ adoratio requirat locũ determi[*]natũ? Rñ. ꝙ non principaliter quasi sit de necessitate eiꝰ: sʒ bñ requirit̃ ẜm cōdescẽtiā sicut ⁊ alia signa corꝑalia ẜm illud Jo. ij. Domꝰ mea domus orationis vocabit̃. Et iō Jo. iiij. Venit hora in qua veri adoratores adorabunt in spiritu:  est principalis actus adorationis: vt dictũ est. Locus tñ requirit̃ nō ꝓpter eũ qui adorat̃: sʒ ꝓpter adorantes. Primo ꝓpter loci cōsiderationẽ ex qua specialẽ deuotionẽ cōcipiũt adorantes vt exaudiant̃: vt pʒ. iij. Reg. viij. Sco ꝓpter sacra mysteria et alia sanctitatis signa q̃ ibi ↄtinent̃. Tertio ꝓpter concursum multorum adorantium: ex quo oratio fit magis exaudibi lis ẜm illud Math. xviij. Vbi duo vel tres ⁊ c. ¶ Vtrũ tres ꝑsone in deo adorent̃ vna [*]adoratione? Rñ. ꝙ sic.  sicut in eis est vna essentia substantia ⁊ excellẽtia: ita vnus honor ⁊ reuerentia eis debet̃: ⁊ ꝑ consequens vna adoratio. ¶ Vtruʒ aliqua creatura sit adoranda Rñ. ꝙ sic. ꝓpter quādā dei excellentiā qua deo debet̃ reuerẽtia: quā q̃dā creature ꝑticipāt non ẜm qualitatẽ sed vt dixi ẜm quandā ꝑticipationẽ. Et ideo alia veneratiōe veneramur deũ q ꝑti net ad latriā. Alia veneratione venera mur creaturas quasdā excellentes: q ꝑtinet ad duliam. ꝓpterea cũ ea que ex terius agunt̃ sint signa ĩterioris reuerẽtie. quedā exteriora ad reuerentiam pertinẽtia exhibent̃ excellentibꝰ creaturis inter que maximũ est adoratio. Sed aliquid est q soli deo debet̃ q est sacrificium. Hoc elicit̃ ex Aug. x. de ciui. dei ẜm ergo reuerentiā excellenti creature debitā nathan adorauit Dauid. iij. Reg. j. ẜm vero excellẽtiā q̃ deo debetur Mardocheus noluit adorare. amā: timens ne dei honorẽ trāsferret ad hominem: vt dicitur Hester. xiij. ¶ Vtrũ humanitas xp̃i sit adoranda [*]cultu latrie? Rñ. ꝙ habẽdo respectum ad hũanitatẽ xp̃i in se: ⁊ sic nō est adorāda latria cũ sit creatura: sed solũ illa que dulia dignior est ẜʒ gl. super illud p̃s. Adorate scabellum pedũ eius. Ha bendo tñ respectũ ad verbũ cũ quo est vnita hypostatice: sic debetur ei latria  vna adoratiōe adoratur supposituʒ ⁊ natura: ita ꝙ natura adorat̃ ꝑ suppo situm christus autem est nomen perso ne in duabus naturis hec ex Richar. ĩ iij. dist. ix. ¶ Vtrũ imago xp̃i sit adorāda latria? Rñ. ꝙ considerando eā ꝓut est quedā [*]res: sic nullꝰ honor ei debetur sicut nec alicui lapidi vel ligno sed cōsiderādo ꝓut est imago xp̃i: tunc  idẽ motus  est in imagine est in imaginato: ideo vnus honor debet̃ imagini et imaginato: ⁊ ꝓpterea cũ christus latria adoretur: sic eius imago:  vt dicit Dam̃. iij. li. c. viij. Honor imaginis ꝓuenit ad prothotipuʒ. i. imaginatũ de hoc ẽ tex. in. c. venerabiles. de cōse. dist. iij. Nec ob. Exo. xxvj. Nō facies tibi imagineʒ ⁊ c.  illud ꝓhibitũ fuit pro eo tempore quo deus naturam humanam non assumpserat: quia tunc figurari nō poterat. Secus in humanitate assumpta propterea imagines sunt libri simpli cium ad eorum instructionem recte a sanctis inuente: vt in. c. perlatum. de conse. di. iij. ¶ Vtrum crux xp̃i sit adorāda latria? [*]Rñ. ꝙ honor siue reuerẽtia nō debetur nisi rationabili creature. Jnsensibili vero nō debet̃ nisi rōne nature rōnalis. Et hoc dupliciter. Primo inquātũ representat creaturā rōnalẽ. Secundo inquantũ ei cōiungit̃ quocũ modo. Prĩo mō solent hoĩes venerari imaginẽ regis. Sco mō eins vestẽ. Vtrũ aũt venerantur homines eadem veneratione qua regem. Si ergo querat̃ de cruce qua christus fuit crucifixus an sit adoranda? dico ꝙ vtro modo est venerāda. Primo  representat figuraʒ. christi extensi in ea. Secundo ex contractu eius ad christi mẽbra: ⁊ hoc est  eius sanguine est perfusa. Vnde vtro modo adoratur adoratione eadem cum xp̃o. s. latrie. Et ideo crucem alloquimur ⁊ deprecamur quasi ipsuʒ xp̃ʒ. Si vero lomur de cruce xp̃i ĩ alia materia. s. lapidis ⁊ ligni ⁊ hmōi: sic ve neramur tantũ eā vt xp̃i imaginẽ quā veneramur adoratiōe latrine: vt dictũ est. Aliqui tñ vt Tho. tenẽt ĩ. iij. q. xxv. ꝙ crux xp̃i in qua pependit nō adorat̃ eadẽ adoratione. s. latrie cũ verbo cum non pertineat ad personaʒ eius quasi pars eius: sed rōne hyperdulie in qua est quedā res xp̃i rōne cuiꝰ vestes simi liter ⁊ alia q̃ ad humanitatẽ eiꝰ referũ tur hyperdulia adorant̃: sʒ sanctꝰ Bona. in. iij. di. ix. dicit ꝙ illa crux vt ẽ res quedā nō dʒ adorari latria nec dulia sʒ adoratione cuiusdā honoris ⁊ reueren tie tan instrumẽtũ nostre salutis. Si cut etiā reuerentur sacramẽta pro eo ꝙ sunt instrumẽta nostre salutis ⁊ quelibet harum potest teneri. ¶ Vtrũ mater xp̃i sit adorāda latria? [*]Rñ. ꝙ nō cũ sit pura creatura.  tamẽ est mater dei q est excellentissimũ ita ꝙ excellẽtiꝰ pure creature cōuenire nō pōt ideo sibi non tantũ cōuenit honor dulie sed etiā hyperdulie q̃ dicit̃ dulia maior ẜm glo. Here. iiij. c. ¶ Vtrũ. sanctoꝝ reliquie aliquo modo [*]sint venerāde? Rñ. ꝙ sic. vt vult Aug. j. de ciui. dei. quando aliquis afficit̃ ad aliquẽ: ea que sibi de eo relinqunt̃ post mortẽ veneratur non tantũ corpus et eius partes: sed etiam aliqua exteriora: vt vestes ⁊ hmōi Manifestũ est aũt ꝙ sanctos dei venerari debemꝰ inquātum sunt membra xp̃i filij ⁊ amici ⁊ intercessores nr̃i. Et ideo reliquias sanctorum qualescun in eorum memoriā honore congruo venerari debemꝰ. Vnde ⁊ xp̃s eas honorat in eoꝝ presen tia miracula faciendo. ¶ Quid aũt sit latria. vide. j. Latria et [*]dulia. in. c. suo. ¶ Vtrũ alis possit adorare aduersa[*]riũ sine peccato? Rñ. ꝙ non etiā si xp̃s fore credat̃: nisi interius vel exterius conditio exprimat̃ actualiter:  ipsa nouitas rei insolite cōsiderationẽ ⁊ attentionẽ actualẽ requirit sicut dicitur de beata vigine: ꝙ cogitabat qualis es set talis salutatio. Jn adoratione vero hostie sufficit hanc conditionẽ habere habitualiter scʒ. si consecratio debita est facta pro eo ꝙ hostie consecratio est consueta. De adulatione ⁊ ꝙ sapientibus et sapiẽtie amatoribus nō conueniat po nit. Sp. iij. de adula. §. nũc de exordijs. versi. aduocatꝰ. igit̃. ⁊ ꝙ adulator possit accusare. not. Ludo. Ro. sing. suis in versi. adulator. Adulatio d est? Rñ. ẜm Alexā. in ij. tractatu de adulatiōe est peccatũ ex sermone vane laudis ali cui exhibito intẽtione cōplacẽdi. Laudare em̃ aliquẽ de quo nō est laudādꝰ vel plus est laudādꝰ vel non eo sine quo fieri dʒ peccatũ est. Et de hac. xxv. di. §. alias. vj. q. j. sunt plurimi. xlvj. di. sunt nōnulli. ⁊. xj. q. iij. nemo peritorũ. ¶ Vtrũ adulatio sit peccatũ mortale? [*]Rñ. ẜm Alex. vbi. s̃. ꝙ triplex est genꝰ adulatiōts. Primũ q dicit malũ bonũ fouẽdo peccatorẽ in peccatis: ⁊ hoc est mortale. Q intellige si malũ tale esset mortale ẜm gl. in. d. c. sunt plurimi ꝑ. c. sunt nonnuili. xlvj. dist. Secus si illud malũ q laudat esse veniale.  tũc adu latio esset veniale peccatũ. xxv. dist. ałs et. xlvj. dist. clericꝰ qui. Scm genꝰ adu lationis est quod fit intentione nulli nocendi: sʒ vt alicui ꝓsit vel cōplaceat vel aliā vtilitatẽ cōsequat̃: et laudat in illis q̃ non sunt peccata: ⁊ illud est veniale. Si ꝟofit intẽtione nocẽdi alteri: lʒ alteri ꝓsit est mortale videt̃ em̃ facere libidine mortali. Tertiũ genꝰ est cir ca ea q̃ non sunt pctā: ⁊ nec ꝓdest nec obest sʒ tantũ cōtẽptũ dei gñat: ꝓpter assiduitatẽ ⁊ est mortale. s. vel in eo cui adulat̃: vt puta  ꝑ adulationẽ morta liter peccat in superbiā vel alio modo vel in eo qui adulat̃ puta non timere deũ offendere ⁊ etiā dat cāʒ alteri peccādi mortaliter ex adulatione laudare aũt aliquem non mendaciter ad sineʒ bonum vitium non est nec adulatio. cō cor. Tho. ij. ij. q. cxv. ¶ Vtrũ ĩpetrās bñficiũ ꝑ adulationẽ [*]teneat̃ resignare? Rñ. Alex. vbi. s̃. ꝙ dʒ reduci ad munꝰ ab absequio. vñ si non seruiret ei ĩ alio nisi ĩ hoc ꝙ sibi adula ret̃ credo ꝙ ĩdigne reciperet ⁊ resignare teneret̃ sicut ille  seruit in turpi offi cio. Turpe aũt officiũ r cui est annexũ peccatũ. hec Ale. Sed tu de hoc dic latius. vt. j. Simonia. v. §. iiij. ¶ Vtrũ dare adulatoribꝰ sit peccatũ? [*]Rñ. ꝙ tale pctm̃ est dare q̃lis est adula tio ꝓpter quā dat. Si veniale: veniale. si mortale. mortale. vt pʒ. lxxxvj. d. c. do nare et duobus. c. seq. Et sic intellige. Tho. ij. ij. q. clxviij. Dare tñ adulatori nō ꝓpter adulationẽ sed ꝓpter pietatẽ ad sustẽtationẽ nature nō est peccatuʒ vt in dictis. c. no. idẽ dic de dantibꝰ hy strionibus: vt in dictis. c. ¶ Clericis adulatio prohibet̃. ⁊ si exer [*]cent adulationẽ degradādi sunt. xlvj. d. c. clericus. el. j. ¶ Adulatio fit quatuor modis ẜʒ. alex. [*]vbi. s̃. Primo laudādo bonũ q nō habẽt. Secũdo augendo bonũ q habẽt plus sit. Tertio laudādo malũ quod hñt dicẽdo bonuʒ. Quarto minuendo malũ ip̃m. s. dicẽdo nō tā graue pctm̃. Primi duo modi sunt venialia pctā ni si immisceat̃ cōtẽptus dei: vel in eo qui laudat vel in eo  laudat̃. tertius ⁊ q̃r tus modus est pctm̃ mortale si malum sit mortale. facit. d. §. ałs. in glo. Ad ꝓpositũ eoꝝ  hic dicunt̃. et ꝙ adulter nō dicat̃  adulteriũ mandat. l. j. §. ne autẽ. ⁊ ibi Bar. ꝟ. tu altiꝰ consi dera. col. j. C. de cadu. tol. ⁊ quō puniat̃ no. in. l. uis. la. ij. ⁊ ibi Sali. ⁊ doct. C. de cad. tol. ⁊ in aut̃. sed hodie. eod. titu. Bar. in. l. adulteriũ incestu. in prin. ĩ. j. oppo. ⁊ latius in pe. col. ff. eo. tit. ⁊ ꝙ sit fori eccłiastici etiā si nō agat̃ ad thori separationẽ. no. Ro. sing. d. l. xx. ĩci. nos sumus in materia. Fely. in. c. cũ sit. col. vij. ꝟ. subdit marianus. de consti. Cel. ĩ apostil. ad Bar. in. l. ticia. nu. ij. ver. sed dubitat̃ in apostil. in eo. ꝟ. ff sol. ma. et in apostil. ad Bal. in. l. quotiẽs. nu. iij. in. ꝟ. fit accusatio. C. de iudi. Adulterium est alieni thori viola tio: vnde r adulteriũ q̃si ad alienũ thorũ accessio. xxxvj. q. j. §. cum ergo. ⁊ aliqñ est simplex. scʒ quādo solũ alter est solutꝰ qñ duplex s. quādo ambo sunt coniugati. ¶ Quot modis cōmittit̃? Rñ. ẜʒ. Alex. [*]ij. ij. tract. de adulterio ꝙ ꝓprie est solũ quādo s accedit ad alienā vxorẽ. Secũdo esset quādo cōiugatus peccat cũ soluta. Tertio ẜm quandā iuris interpretationem est quando quis ita ardẽ ter amat vxoreʒ ꝙ etiā si nō esset vxor cuberevellet cũ eavel ecōtrario vxor vi rũ. sic intellig. c. origo. xxxij. q. iiij. ¶ Vtrũ sit maximum mortalium pec[*]catorum? Rñ. qui. s̃. ibidem ꝙ non quo ad deum: sed est grauius incestus vel contra naturam: licet quo ad penaʒ sit grauissimum. ¶ Que est pena tā viri  vxoris adul[*]terātis? Rñ. ẜm Jnn. ĩ. c. tue. de ꝓcu. ꝙ olim erat pena capitis. C. de adul. l. castitati. hodie vero priꝰ verberata retru ditur in monasterio. C. de adult. aut̃. sʒ hodie. Et est alia pena:  ẜm Ponor. ĩ. c. plerũ. de dote post di. re. mulier per dit dotẽ: ⁊ vir donationẽ propter nuptias si matrimoniũ separetur ꝑ sentẽtiā iudicis ecclesiastici: ałs nō ẜm. Jo. an. Panor. tñ ibidẽ tenet ꝙ si est notoriũ adulteriũ: quia tũc cũ possit ꝓpria autoritate vir expellere vxorem ⁊ econtrario lucratur:  si petet obstabit ei ex ceptio adulterij. perdet etiā mulier do nationẽ ꝓpter nuptias quaʒ ex pacto aut statuto debeat lucrari soluto mr̃imonio. Bona vero parafernalia nō ꝑdit ẜm doct.  in penis verba debent restringi. regula odia. de regu. iur. lib. vj. uis glo. in. d. c. plerum teneat ꝙ perdat. Est ⁊ tertia pena quia amittit ius petendi ⁊ debitũ. de quo. dicā. j. de bitũ. §. vij. Si tamen recōciliātur recuperat omnia: vt in. d. c. plerum. ¶ Vtrum mulier adultera teneatur re [*]uelare filium quem de adulterio suscepit. et quō tenetur satisfacere? Rñ. uis diuersi diuersimode hic dixerunt ego credo opi. Panor in. c. officij. de pe. ⁊ re. iniustissimam.  dicit sic: aut nullũ imminet periculũ ⁊ verisimiliter vt sibi credet̃ vel pōt ꝓbare. et sic tenet reuelare aut nō pōt probare: nec sibi credetur: ⁊ sic nō tenetur  induceret sibi scandalũ sine aliq̃ vtilitate. ar. ij. q. vij. plerũ boni. Aut imminet periculum sibi vel alteri. ⁊ sic nō tenet̃:  in reuelādo imminet periculũ animaꝝ in nō reuelando solũ periculũ rerũ. Et inter duo mala minus est eligendũ. xij. dist. c. nerui. Satisfaciat ergo de suo quātũ pōt dānificatis. sicut sunt qui nutriunt puerũ vel priuant̃ hereditate propter ip̃ʒ: ⁊ doleat nō posse plene satisfacere: ⁊ si ip̃a nō pōt satisfacere tenet̃ adulter si scit vel ꝓbabiliter credit ꝙ sit eius fi lius si modo hoc facere nō pōt sine scādalo. ar. c. fi. de iureiurā. ałs nō. nec obstat regula qui scandaliʒauerit. de reg. iux. vbi r. Vtiliꝰ em̃ scādalũ nasci permittitur  veritas deseratur:  intelligitur in iudice ⁊ teste non in denũciatione ẜm eundem Panor. ¶ Vtrũ filiꝰ qui est in possessione filia[*]tionis teneat̃ credere matri dicẽti eum esse spuriũ vel suppositũ? Rñ. Pa. in. c. per tuas. de ꝓba. ꝙ nō. Et tenẽt. doc. ĩ l. filiũ. ff. de his  sunt sui vel alie. iur. ⁊ l. si vicinis. C. de nup. ⁊ ibi dicũt fatuũ fuisse illũ  regno renũciauit ꝓpter dictũ mr̃is. Et dicit. Pa. vbi. s̃. etiam. hoc ꝓcedere si ambo parẽtes negarẽt eum filiũ vt ꝓbat̃ in. c. trāsmisse. in fi. iuncta glo. in versi. iudicis  fi. sint leg. ⁊ text. cũ gl. ĩ. l. j. §. ij. ff. de car. edict. ⁊. l. si posthumꝰ. ff. de libe. ⁊. posthu. Et hoc verũ nisi ꝓbẽt tꝑe cōceptionis nō cōcubuisse simul: vel ꝓpter absentiaʒ vel ꝓpter infirmitatẽ: immo plꝰ dico etiā si ꝓbaret̃ ꝙ adulterabat̃ cum quodā alio tꝑe cōceptionis dũmodo vir eius habitaret cũ ea censebitur nihilominus talis filius legitimus: vt in. l. miles. §. defun cto. ff. de adul. Ratio  in dubio debemus fauore filiorum sic interpretari. vt no. Pa. ĩ. c. ĩtelleximꝰ. de adul. ⁊ facit. d. l. si vicinis. ⁊. l.  semꝑ. ff. de in ius vo. ¶ Vtrum aũt dictus filius post cōple[*]tam prescriptionem debeat sibi facere cōscientiā de successione in bonis si ꝓbetur vel sibi constet nō fuisse legitime conceptũ? Rñ. ꝙ non vt patebit ex his que no. in tit. de prescrip. §. xlvij. Secus ante cōpletā prescriptionẽ: quia si credit ⁊ ex scrupulosa cōscientia existimat veruʒ matrẽ dicere ⁊ se esse illegitimũ: sic tenetur abstinere a bonis patris pu tatitui nisi esset talis cōditionis ꝙ alio modo non posset viuere:  sic necessita tem vite posset capere: maxime nō existentibus alijs quibus deberet̃ in tan ta necessitate: et ꝓponere satisfacere si ad pinguiorẽ perueniret fortunā. Veꝝ est si de cōsumptis bona fide durante nō tenetur ẜm Host. ⁊ Ro. ⁊ tũc constituitur in possessione filiationis ⁊ ĩcipit prescribere quādo inceptus est nominari seu reputari pro filio legitimo: vt no. in. d. c. per tuas. ¶ Vtrũ adulteriuʒ cōmittat̃ sine dolo? [*]Rñ. ꝙ nō ptʒ. in. l. si ex lege. ff. de adul. vbi errātes in iure excusant̃ a pena incestꝰ ⁊ adulterij. facit. c. incretiā. ałs est sub. c. ꝓposito. xxxij. q. v. Et hoc intellige ẜm gl. in. d. c. nō quo ad culpā:  pec cat mortaliter quicũ eum cōmittit ex metu: siue ex ignorātia vel errore iuris. Secus in ignorātia facti que excusat a culpa puta  credit viꝝ erat adulter. Siłr qñ cōmittit ex coactione absolute dũ tñ in aĩo nō consentiat. Sed quo ad penā distingue ẜʒ Panor. ĩ. c. ⁊ sic neces se sit de do. post di. re. ꝙ aut lomur de pena corporali: vel pena ꝑditionis pro prie substantie vt dotis seu donatiōis ꝓpter nuptias ⁊ si excusat error etiam iuris. vt. d. l. ij. ar. iij. aut̃. ĩcestas nup. C. de incest. ⁊ inuti. nup. Et licet Jo. and. ⁊ communiter doct. in. c. ⁊ si necesse teneant contrariũ. s. ꝙ error iuris non ex cusat a pena tamẽ Bart. in. l. qui contra. C. de incest. est cum Panor. quia nō est in dolo qui errat. vide. j. dolus. §. j. ⁊ ij. Aut loquimur de pena perditionis lucri: ⁊ sic error non excusat: nisi sit iustus: vt in. l. ne passim. C. de iur. et fac. igno. similiter excusat a dolo mentis etiaʒ conditionalis: vt ĩ. d. c. propo sito. ¶ Qũo dicit̃ notoriũ adulterium. Rñ. [*]Pa. in. c. intelleximus adulte. publice dicitur adulterata quando stat in domo cum publico concubinario et conuincitur notorie de adulterio quando habet eam in mẽsa in domo ⁊ in lecto. vt in. c. fi. et in. c. tua de coha. cle. ⁊ mu. vnde ĩ. l. furẽ. ff. de fur. et in. l. capite. v. ff. de adulte. No. ꝙ adulterium dicitur notoriũ quando vir ⁊ mulier deprehẽduntur in latebris se osculantes ⁊ huiusmodi artibus propĩquis adulterio facit. l. si quis non dicam rapere. C. de epis. ⁊ cleri. Jtem quando passi admittit viros cause adulterij: vt in. l. palam. in prin. ff. de ri. nup. ⁊ quod not. in. c. cũ in diosi. de vsur. ¶ Vtrũ spurij possint institui heredes [*]⁊ quomodo succedunt. vide. j. filius. §. j. iij. ⁊. iiij. Jnquantum iste dicit prohibitum aduocare posse consulere in camera. cō trarium vt puto est verius per ea que no. Feli. in rub. de fi. instr. verũ cũ etiā quedā idẽ tenet Cel. ĩ apostil. ad Gar. post eũ. ⁊ Alex. in. l. j §. postulare. nu. j. ver. vlti. iste. §. in apostil. in ꝟ. possunt in camera consulere. ⁊ ꝙ illiteratus nō possitesse aduocatus. no. gl. in. l. ij. C. de postu. licet bene procuratores. l. j. §. ad uocatos. ff. de var. ⁊ extraor. cogn. licet etiam appellatũ aduocatorũ veniant procuratores largo modo. l. iij. §. j. in fi. ff. quod quis iur. Aduocatus r ille qui in iudicio apud eum qui iurisditioni preest desideriũ suũ vel amici exponit vel alterins desiderio contradicit. l. sciendum. §. j. ⁊ ibi per doct. et. l. paulus la. j. ⁊ ibi Bar. ff. de le. ⁊ ideo cō sulens in camera: non proprie dicitur aduocatus: ita ꝙ prohibitus aduocare non censetur prohibitus in camera cō sulere vel allegationes in scriptis face re ẜm Panor. ĩ ru. de postu. ⁊ tenet Bar. in. l. j. ff. de var. ⁊ extraor. cog. Et dʒ esse iurisperitus ⁊ studuisse per quinquennium saltem ⁊ iuramento doctorũ pro batus. l. nemini. et. C. de adi. iud. et no. Bar. in. d. l. j. ¶ Sed qui si sunt qui repelluntur ab [*]aduocando? Rñ. ꝙ multi. de bus. iiij. q. vij. infames. ⁊ est verius. Non cuicũ  datur ꝙ postulet. immo negatur. Ad ditus pene seruꝰ puer actor arene Luminibus carens mulier muliebria pas sus. ⁊ multi alij repelli possunt quos omitto solummodo dicam de his qui sine peccato aduocare non possunt: qui sunt in triplici differentia scilicet heretici ⁊ ceteri excommunicati. Secũdi clerici. Tertij religiosi. de quibus latiꝰ prosequemur. ¶ Heretici ⁊ infideles excommuni ca[*]ti propter suspitionẽ heresis nullo mo do possunt aduocare. l. nemo. C. de postu. et. l. nemo. la. ij. C. de episco. audi. de pe. distin. j. nemo vel in foro de here. excom. el. j. ¶ Excōicati etiā repellunt̃. xj. q. iij. ex[*]cōicatiōes.  excep. c. exceptionẽ ⁊ om̃s supradictos: ⁊ quẽlibet ipsoꝝ admittẽs iudex grauiter peccat: vt patet in. d. ca. nemo vel ĩ foro ⁊ in. d. c. excōicamꝰ. el. j. ¶ Vtrũ ep̃i et alij superiores possint [*]aduocare pro alijs? Rñ. ꝙ non corā ecclesiastico vel ciuili iudice. vt. xj. q. j. re  dẽ. lxxxviij. di. perl atum. ⁊. c. episcopꝰ xiiij. q. v. deni. xxj. q. iij. per totum. ¶ Vtrum sacerdos possint aduocare? [*]Rñ. ꝙ nō pñt ne coram ecclesiastico vel ciuili iudice nisi in. iiij. casibꝰ vt ĩ fi. de posthu. extra ne cle. vel monachi. sa cerdotibus. xv. q. ij. c. vni. xiiij. q. v. deni . Primus casus est ꝓ se. secũdus pro ecclesia sua. tertius ꝓ personis sibi cōiunctis: ⁊ hoc intellige qñ non possunt habere aliuʒ vel ita bonũ. persone aũt cōiũcte sunt in isto casu vs ad quartũ ḡdũ. C. de epis. ⁊ cle. aut̃. licẽtia. C. de ad uo. di. iu. l. petitionẽ. q̃rtꝰ casꝰ est ꝓ miserabilibꝰ ꝑsonis: ĩtellige miserabiles ꝑso nas oẽs illas q̃ ꝑ se ꝓprias cās nō pñt ministrar̃ vł eccłiastico auxilio ĩdigẽtes lxxxvj. di. c. fi. in fi. ⁊. lxxxvij. di. defen siones. C. qñ impe. ĩter pu. ⁊ vi. per tot. Jn criminali vero corā seculari iudice nullo modo possunt: vt. j. dicam. §. j. ¶ Vtrũ diaconi vel subdiaconi benefi [*]ciati vel nō bñficiati possint aduocare Rñ. ꝙ corā seculari iudice nō pñt. c. j.  postu. nisi pro causa sua: vel eccle sie fue vel miserabiliũ ꝑsonarũ ẜm Spec. tit. de aduo. alleg. d. c. j. in quo gl. dicit etiā ꝙ pro miserabilibꝰ ꝑsonis lʒ alle gat. d. c. fi. Et sic ptʒ ꝙ ĩ oĩ casu possunt in quo ⁊ sacerdotes ĩ foro seculari pñt. Coram aũt ecclesiastico pñt ẜm Jnno. in. d. c. j. beneficiati tñ nihil querent ꝓ salario: sʒ oblata spōte recipere pñt. xv. q. ij. c. vnico sed gl. dicit ꝙ nō seruat̃  nemo iudicat stipendijs. c. cũ ex officij de prescrip. ¶ Vtrũ in minoribus ordinibꝰ consti [*]tuti possunt aduocare? Rñ. ꝙ si sint bñ ficiati nō possunt nisi corā eccłiastico iudice. c. j. de postu. limita hoc ẜm Pa. ⁊ Host. qñ hñt sufficiẽs bñficiũ ad eoꝝ sustẽtationẽ:  sinō hñt pñt ꝑ aduoca tionẽ acrere sibi etiā si sũt diaconi vel subdiaconi. Si aũt nō sunt beneficiati possunt tam corā eccłiastico  etiā se culari in causa ciuili. Jn causa aũt criminali nullo modo possunt coram seculari iudice. ne clem. vel mo. c. snĩam. xxiij. q. viij. his a bꝰ. lj. di. aliquātos. quidā tñ dicũt eos posse ꝓ reis postu lare ⁊ appellare ⁊ appellationẽ ꝓse. ar. xxiij. q. v. c. j. ⁊. c. eos Sed tutius est in totũ abstinere. d. c. sniam. vt not. d. glo. in. d. c. aliquantos. ¶ Vtrũ religiosus possit postulare Rñ. [*]ꝙ nō nisi cũ vtilitas monasterij expos ceret abbate imperāte. c. ex parte. de postu. Et extẽdit̃ etiā ad canonicos re gulares vt ibidẽ patet. Et ibi di. Pa. ꝙ opʒ ꝙ predicta duo siłia cōcurrāt ałs nullo modo etiā corā ecclesiastico iudi ce esse aduocatꝰ vel ꝓcurator pōt. Si vero p̃dicta duo cōcurrant: pōt etiam corā iudice seculari. ar. in. c. j. ⁊. c. fi. eo. ti. Jntellige in causa ciuili tantum. ¶ Vtrũ ꝓpter lucrũ applicādũ mona [*]sterio abbate ĩperāte possit monachꝰ esse aduocatꝰ vel ꝓcurator? Rñ. Jnno. in. c. cũ. J. ⁊. A. de sen. ⁊ re. iudi. ꝙ etiam pro laico potest esse aduocatus ⁊ procurator monachus ꝓpter vtilitatẽ mo nasterij. Et ita r ꝙ do. Lap. seruauit. sed ↄ̃riũ ꝙ nō possit tenet. Jo. an. Ego aũt dico cũ Pa. in. d. c. ex parte fore ma gis honestũ ⁊ equũ vt abstineat ar. c. nō magno. ne cle. vel mo. ⁊. xvj. q. j. alia est cā. aduerte tñ q clerici ⁊ monachi solũ ꝓhibẽt̃ vt dixi: postulare qñ indifferẽter exercere volunt talia officia ẜm Jnn. in. c. vnico de ob. ad ratiosecus si volunt solũ assumere in vna causa. Et hoc sequitur Arch i. in. c. ꝑuenit. lxxxvj. dist. Et placet ⁊ videt̃ equũ licet. Colle in. c. dilecti. de arbi. teneat ꝙ nec etiā ĩ vna causa: ⁊ forte melius. ¶ Vtrũ aduocatus teneat̃ gratis ꝓ im [*]potente aduocare? Rñ. Pa. ĩ. c. j. de offi. iudi. Host. distinguit sic aut est potẽs ad soluendũr ⁊ sic est vera opi. Goffre. qui dicit ꝙ nō tenet̃: sed iudex dʒ sibi cōstituere salariũ ẜm facũdiā ⁊ ꝓ modo litis ⁊ cōsuetudinis patrie vt. l. j. §. in honorarijs. ff. de va. ⁊ extraor. cog. Aut est ĩpotẽs ⁊ tenet̃ gratis aduocare lege diuina hoc precipiẽte Matth. xxij. Diliges ꝓximũ tuũ sicut teipsum Et credo ꝙ peccat mortaliter qñ scit ta lẽ impotẽtẽ incurrrere notabile dānũ ex defectu aduocati: si requisitus eũnō adiuuat gratis. Secus si leue dānum  tunc essetveniale. Et similiter iudex peccat mortaliter vel veniałr sicut aduocatꝰ si sciẽs talẽ impotentẽ nō ꝓuidet sibi de aduocato: precipiẽdo alicui iploꝝ ꝙ gratis aduocet ꝓ tali impotẽ te. Et si ei nolũt obedire. pōt ⁊ dʒ eisin terdicere offm̃ aduoc ationis. l. ꝓuiden dũ. C. de post. ar. l. mortis est. ff. de penis ⁊ in. l. j. ff. de offi. p̃fect. vt. ⁊ in. d. c. j. Et etiā cauere ne potentior offendat aliā partẽ: vt no. Bar. in. l. illicitas. §. ne po tentiores. ff. de offi. presi. ¶ Vtrũ aduocare possit quis cōtra eũ [*]a quo recepit bñ ficia sine vitio ingratitudinis? Rñ. ꝙ non pōt: vt ptʒ in ca. de post. imoposset donatio reuocari. ar. d. c. fi. iuncto. c. fi. de dona. Sed aduerte  beneficiũ datũ pro mercede laboruʒ ⁊. seruitiorũ nō ẽ gratuitũ bñficiũ. facit l. aquiliꝰ regulus. ff. de dona. ibi dona tio facta magistro rōne discipline non est mera donatio ⁊ iō reuocari nō pos set ratione ingratitudinssʒ solũ modo qñ donatio seu beneficiũ est gratuitũ fallit hoc qñ pro se vel ꝓ parte vel matre impotente: aut pro alia miserabili ꝑsona aduocat vt colligit̃ vt specu. in titu. de aduo.  tunc pōt sine vitio ingratitudinis. ¶ Vtrũ aduocatus teneat̃ ad restitu[*]tionẽ si per imprudentiā aut negligẽtiā suam admisit causam cliẽtuli? Rñ. Host. vt recitat Spe. in tit. de aduo. ꝙ tenet̃. ar. l. ibidẽ iuris. ff. ad. l. aquil. Et breuiter tenet̃ ẜm eundẽ. Host. qualitercũ eiꝰ vitio ꝑdat̃. ar. l. si vero ideo ↄ̃ emptorẽ. ff. de euic. Secus si ex qualitate causa: vel defectu probationũ:  tunc vitiũ est materie non artificis. ff. ad. l. aquil. ĩ. seruus seruum. §. si calicẽ. De quanta aũt vel quali negligẽtia vł iperitia teneat̃. vide. j. culpa §. v. ⁊. vj. Multo magis tenet̃ si dolo suo cliẽtulꝰ amisit causam. ff. de iudi. l. si fi liusfa. l. di. sepe. ¶ Vtrũ aduoctꝰ fciẽ ter de fendẽs cau [*]saʒ inuistā teneat̃ ad restitutionẽ? Rñ. ꝙ vltra mortale pctm̃ q cōmisit tene tur ꝙ Monar. tit. resti. ad oẽ q amisit ille contra quem patrociniũ p̃stabat: siue ꝑ maliciā siue ꝑ ꝑtinatiam vel fal sitatẽ: ⁊ etiā cliẽ tulo si eũ decipit dās ei intelligere eũ hr̃e causam iustam:  aliter non litigasset ar. C. de admi. tu. l. non est ignotum. ¶ Quid si ignorabat iniustā cām? Rñ. [*]ꝙ si hec ignorātia ꝓuenit ex culpasua vt puta  nō ẽ peritꝰ in iure: aut  nō ĩsiuit a cliẽtulo vt debuit debita merita cause credo ꝙ similiter teneatur ad restitutionẽ: non solum illi contra quem aduocauit verũ etiam clientulo suo si aliter nō litigastet ẜm modum culpe ⁊ regulas de quibus. j. culpa. §. v. Si vero prefata ignorantia ꝓuenit ex qualitate negocij vel falsa informa tione vel mala cliẽtuli excusat̃. Tenet̃ tñ eā dimittere post cognoscit iniusticiā cause. l. rẽ nō nouā. §. patroni. C. de iusti. Et salariũ receptũ restituere te net̃ ẜm Mona. ti. de aduoca. Q credo necestariũ qñ ex culpa sua ꝓuenit talis ignorantia: ałs nō credo nisi de cōsilio Et sic tenet Hostien. his concor. Tho. ij. ij. q. lxxj. ¶ Vtrũ a duocatꝰ possit petere salariũ. [*]Rñ. ꝙ cā nōdũ incepta pōt petere ꝓut vult nisi ĩ casu vbi alius bonus nō in ueniretur. arg. eorũ que no. in. l. j. C. de epi. au. Cā ꝟo incepta vel finita vel qñ aliꝰ bonusnō inueni ret̃: nō pōt petere nisi moder atũ attent a qualitate cause laboris ⁊ consuetudine regionis ⁊ ido neitate aduocati: vt colligit̃. iij. q. vij. §. arcentur in tex. ⁊ gl. Aduerte hic ꝙ ad uocato ⁊ ꝓcuratori: non licet facere pa ctũ de quota litis ne etiā de certa  titate vel re cũ hac cōditione si vincat  est eadem rō sicut ⁊ de promissione quote litis q̃ ideo ꝓhibita est: ne per fas ⁊ nephas intẽdat ad victoriā cause vt possit cōse ꝓmissum. Sʒ qñ simplicit̃ ꝓmittit̃ alid certũ: siue titas siue res ꝓmercede siue vicat siue perdat: ⁊ etiā sivltra hoc ꝓmittit̃ alid no mine palmarij q est modicũ quid: nō magnũ. sic valet pactũ:  cessat ratio predicte prohibitionis in isto casu. Et ẜm hoc cōcor. doc. ⁊ gl. in. l. sumptus. ff. de pac. ⁊. l. j. in verbo. ⁊ si noĩe palmarij ff. de va. ⁊ extra or. cog. ⁊. l. si . C. de po stu. ⁊. l. litẽ. C. de ꝓcu. ⁊. l. salariũ. ff. mā. q̃ multum intricate ⁊ varie loquuntur. Jtẽ nota ꝙ aduocatꝰ ⁊ ꝓcurator nō pōt accipere salariũ q excedat centũ aureos in vna cā. l. j. §. in honorarijs. ff. de va. ⁊ extra ord. cog. ⁊ in gl. j. d. l. salariũ. Jtem non possunt predicti aliquẽ ↄtra ctũ facere cā inepta ⁊ nondũ finita cũ clientulo. C. de postu. l. ss. ⁊. iij. q. vij. .§. item si quis. ¶ Vtrũ salariꝰ de publico possit alid [*]petere ab aliqͦ particulariter? Rñ. Pa. ĩ. c. j. de postu. ẜm Jnn. ꝙ nō ab aliqͦ li tigāte: sic nec pōt salariatꝰ medicꝰ ab aliquo cōstituto in infirmitate: sʒ a nō litigantibꝰ vel sanis licite recipiũt:  salaria sunt cōstituta talibꝰ solum pro litigantibus ⁊ infirmis. probatur in. l. antepe. C. de profes. ⁊ me. li. x. ¶ Vtrũ s possit aduocare pro vtra [*]parte? Rñ. Spe. in ti. de aduo. ꝙ sic. ar. xl. v. di. disci plina q̃si ĩ fi. ⁊ ibi gl. extra de postu. p̃l. bone memorie. el. j. quasi ĩ princ. Q verũ credo ĩ casu dubio: ałs nō:  diu cā est dubia pōt aduocatꝰ patrocinari sine peccato ẜm Rod. ¶ Vtrũ aduocatus possit vtideceptiōe [*]cōtra eũ qui habet iniustā causam. dic vt. j. bellum. §. xix. AFfinitas quid sit ⁊ quomo do impediat ma trimonium. vide infra matri monium tertio impedimen to. xv. De affinitate ⁊ per quos incipiat: no. bal. in. l. affinitatis post prĩ. ꝟ. ⁊ no. ꝙ filiꝰ. C. cōia  susce. gl. ĩ. l. nō facile. ff. de gradi. ⁊ ibi Dy. in versi. non sunt af fines bar. in. l. q seruius. ff. de cōdi. ob causam vbi que affinitas matrimoniũ impediat. Agnati sunt qui ꝑ viriles sexus ꝑ sonas cognitione cōiũ cti sunt. nā in agnati cognatis intelligunt̃ vt genus in specie vñ fratres ex eodẽ patre: filius fratris nepos et huiusmodi agnati sunt. At  per feminini sexus cognitionẽ iũgunt̃ nō agnati. sed naturali ratione cognati sunt. sicut filij sororis vel amitte. ff. de legi. tute. l. sunt autem. Agnatorũ appella qui veniāt. gl. ⁊ bar. in. l. j. §. dñi. ff. ad sylle. Bal. in aut̃. successione ꝟsi. vl. q̃rit̃. C. de suis ⁊ legi. ⁊ agnati ⁊ cognati sint hodie cognati: no. in autẽ post fr̃es. C. de suis ⁊ legi. ⁊ quo ad que Bar. post gl. ij. §. fi. ꝟsi. an vero hodie. ff. de le. ij. ALchimia vtrũ liceat? Rñ. Oldra. in consilijs suis tenet ꝙ sic. qũo non faciant per artem magicam vel per aliam legibus odiosam vt dicit. l. vnica. C. de thesau. quia tales metallarij sunt qui labore ꝓprio sibi ⁊ reipublice commoda cōparant. C. de metal. lib. xj. Et iura propter publicam vtilitatem que ex eorum officio videt̃ resultare fauent eis. nā possunt inuito dño ingredi fundũ ad metallũ inquirẽdũ. l. iij. ⁊. l. quosdā. ⁊ ibi no. C. de me. q ałs non licet. l. vnica. ⁊. ff. de acqui. re. do. l. iij. Rō est:  vbi dicit̃ in li. de ꝓprietate rerũ. in. c. de alchimia. omnia metalla procedunt ex eodẽ prin cipio. s. ex sulphure ⁊ argẽto viuo: sed ex virtute elementorũ  hñt maiorẽ in fluentiā in vno loco  in alio ĩ vna mi neria sit stannũ: ĩ alia argẽtũ. Cũ ergo ars imittet̃ naturā. ff. de adop. l. adop. nō igit̃ est peccatũ si per virtutẽ q̃ est in elementis aut herbis archimiste de stāno volũt facere argentum  cũ sit ex eodẽ principio: ⁊ in habẽtibꝰ symbo lũ facilior sit trāsitus. ĩsti. . mo. tol. ob. .§. j. Cũmulte ꝟtutes sint ĩfinite herbis ⁊ lapidibꝰ. xxvj. q. v. nec mirũ circa me diũ. Sed his nō obstantibꝰ credoꝙ sit illicita ex multis respectibꝰ: tũ ṗmo  nullꝰ inuenit̃  habeat verā hmōi artẽ licet dicat̃ de multis: sʒ falsum ex ex periẽtia. tũc  videmꝰ ꝙ cōiter ipsam faciẽtes cōsumũt ⁊ a cōiter accidẽ tibꝰ est standũ. Vñ de ipsis dicit̃. ij. Thim̃. iij. semꝑ addiscentes ⁊ nun ad veritatis scientiā ꝑuenientes: experiẽtias multas faciũt ⁊ nun ad ꝑfectũ attin gunt: tp̃s vitam cōsumunt: nec id q operant̃ hʒ veritatẽ cũ aurovel argẽto sed solũ apparentiā: ĩdeo sunt semper cōdenādi alchimiste. Et hoc euidẽter probat̃:  nemo in publico eaʒ vult fa cere vt appareat ꝙ male agũt.  odiũt lucẽ: ⁊ si aliqñ alid veri faciũt: aut fit cũ damno cōputatis expẽsis vel ex ali qua deceptione imponendo aurũverũ vel aliqua diabolica fallacia. q̃ vt eos attendere faciat hmōi facit eis verum auruʒ ex appositione auri veri: occulte aliquando. Cũ ergo fit tale excercitum contra vtilitatem publicam: vt ptʒ ex cōsumptione rerum: ⁊  vt communiter faciunt ex eis monetā falsam: ideo simpliciter sunt condemnandi eam facientes. Alea vide. j. Ludus. §. iij. cum sequẽtibus. Alienatio quid dicitur? Rñ. ꝙ proprie et stricte est omnis actus per quā transfertur dñium. dicit tex. C. de fun. do. l. j. ⁊ ẜm glo. in. c. nulli liceat. de reb. ec. nō alie. ⁊ eaʒ sequũtur docto. ibidem. Largissime autẽ aliena tio r datio ĩ emphiteosim ⁊ locatio ad longum tempus: vt voluit Jac. de bel. in aut̃. de non alie. §. quia vero. Et quā do sola possessio in alium trāsfertur: vt not. Jnno. de re. ec. nō alie. c. ep̃i. ⁊ Albe. in aut̃. hoc ius por. C. de sa. san. ⁊ c. Sed cōtra videt̃ tex. in. c. nulli licet. vbi dic. Alienatiōis aũt verbũ cōtinet cōditionẽ. s. vendere sub cōditiōe. alij habent cōductionẽ ad longũ tp̃s donationeʒ: vẽditionẽ ꝑmutationẽ et emphiteosim ad perpetuũ cōtractũ. hec tex. sed scm verbũ cōtinet denotat propriam naturā vocabuli: vt dicit Bar. in. l. affinitates alias incipit. l.  eoꝝ. ff. de postu. §. itẽ pōpo. vbi dicit se dānasse gl. ĩ. l. gallus. §. vt institues. ff.  lib. ⁊ pohstu. Et sic cōsuluisset ꝙ vbi statuto cauetur q tutela solũ venia matri ⁊ auie. ꝙ etiam ꝓprie venit pro auus ⁊ noĩe nurus pro nurus: ⁊ noĩe filij venit nepos ⁊ prone pos nisi addatur alid quod faciat determinationẽ ad certam personā: ita li mitat Bar. in. d. §. vt instituẽs ⁊ no. idẽ in. l. liberorũ. ff. de ver. sig. Pa. in. c. nulli liceat dic ꝙ in materia fauorabili et larga: vt. d. c. nulli est veꝝ: sʒ in materia odiosa venit nisi quod dixit cōtractus per quẽ trāffertur dñium propterea in rebus eccłie alienādis accipitur alienatio: vt. d. c. nulli ẜm glo. ibidem. Quid veniat appellatiōe alienatio nis not. in. l. fi. C. de reb. eccle. nō alie. in stituarij. §. j. quibus alie. nō liceat. ⁊ ad quesitum. iiij. versi. vide. glo. in rub. ca. que sit long. consue. ⁊ in. l. fi. §. necessita tem. ⁊ ibi Bal. versi. ⁊ ex predictis dicimus. iuncto versi. ideo dicit Archi. col. v. C. de bo. que libe. ¶ Alienatio de fratre ad sororẽ non est [*]ẜm Jnno. eo. titu. alleg. C. de fideicom. voluntatis. ¶ Que requirũtur in alienatiōe rei eccle siastice? Rñ. Panor. in. c. cum aposto lica. de his que. fi. a prela. ꝙ. v. Primo tractatus. s. an expediat vel non. Secũ do consensus capituli. Tertio ꝙ fiat ꝓ vtilitate ecclesie. Quarto autoritas superioris. Quinto subscriptio. ⁊ hec ponitur. in. c. tua. de his que fi. a prela. in ca. j. eod. titu. et. c. nulli de reb. ecclesi. non alie. ¶ Vtrũ subscriptio requiratur necessa[*]rio? Rñ. Pa. in. c. j. de his que fi. a p̃la. ꝙ Jnno. dat vnā regulā ꝙ nũ requiratur subscriptio nisi in casibus a iure ex pressis. Rñ.  regulariter in qualibet dispositiōe sufficit cōsẽsus. nec requiri tur scriptura. l. pactũ. C. de pac. vide gl. in. c. j. de censi. lib. vj. ⁊ ideo venditionẽ permutationẽ: ⁊ donationem prelatus facere nō pōt: nisi de consensu capituli ⁊ subscriptione canonicoꝝ. Albe. in. d. aut̃. hoc ius. tenet ꝙ subscriptio in alie natiōe rei eccłiastice regulariter nō ẽ necessaria: nisi in tribꝰ casibus predictis. s. venditione permutatiōe ⁊ dona tiōe: vt in. d. c. tua. ⁊ in casibus no. per Archi. in. c. sine exceptione. xij. q. ij. ¶ Que sunt cause legitime alienatio[*]nis reꝝ ecclesiasticaꝝ. Rñ. Panor. in. d. c. nulli liceat: ꝙ sunt quatuor. Prĩa ne cessitas si debita vigent. ⁊ ecclesia non pōt satisfacere de fructibus. Secunda vtilitas. s. vt habeat rem meliorem. et ista ponuntur in aut̃. hoc ius. C. de sa. sā. ec. ⁊. r. q. ij. c. hoc ius. Tertia pietas xij. q. ij. aurũ. ⁊ c. sanctoꝝ. Quarta com moditas: vt quia res est magis damno sa ꝙ vtilis ecclesie: vt in. c. terrulas. xij. q. ij. ⁊ ibi plene in glo. ¶ Vtrũ oĩs alienatio rei eccłiastice sit [*]ꝓhibita sine prefata solẽnitate vel aliqua de p̃fatis causis? Rñ. ẜm doc. in. c. nulli liceat ꝙ nō. sʒ immobiliũ ⁊ noĩe immobiliũ reꝝ cōprehẽdũt̃ ea  seruā do seruari pñt. facit. l. tutores la. ij. C. de admi. tu. ⁊. c. tua. de his q̃ fi. a p̃la. ẜʒ Albe. in. d. aut̃. hoc ius tʒ ꝙ mobilia q̃ etiaʒ seruari pñt alienari possunt sine predicta solẽnitate vt oues ⁊ c. nisi sint ad diuinũ cultũ deputate:  tunc seruabitur. auten. propterea. C. de sa. san. ec. s. vt non vendantur nisi ꝓ necessita te ⁊ vtilitate ⁊ placet. ¶ Vtrũ pecunia sit de his q̃ seruando [*]seruari pñt. Rñ. Pa. ĩ. d. c. nulli liceat. ꝙ nō:  retẽta nihil operat̃. lxxxviij. dist. eijciens. ⁊ no. in. c. cũ plures in fi. ff. de admi. tuto. vbi tutor dʒ pecuniā pupil li ponere in emptiōe p̃dioꝝ. Q veruʒ credo nisi in duobꝰ casibꝰ. Primꝰ cum pecunia eccłie esset deputata ad emẽda bona immobilia:  tũc iudicat̃ bonũ immobile nec posset mutari. tex. est simgu. ⁊ ibi Bal. et Ludo. de ro. l. iij. §. d ergo. ff. de ↄ̃. iudi. tu. ⁊ vtil. actio. Et ꝑ hoc tenuit Albe. xxiiij. q. iij. ꝑte statu torum. ꝙ qñ statuto cauetur ꝙ mulier lucretur dimidiā partẽ bonorũ ĩmobi lium mariti decedẽtis sine liberis ꝙ lu crabit̃ partẽ pecunie deputate ad bona ĩmobilia emẽda:  illa pecunia iudicabit̃ vt ĩmobilis: sʒ Bal. ẽ ↄ̃rius. ĩ. l. cetera. §. fi. ff. de leg. j. ⁊ allegat mirabileʒ tex. in. l. cũ ĩ fundũ. §. si fundũ. ff. de iur. dot. Et istud credo verũ quo ad dictũ statutũ:  iura adducta per Albe. ff. de here. insti. l. ex facto. §. ceterũ. la. ij. loquunt̃ in actu fauorabili vltime volũtatis: siłr et cle. ne romani de elec. Et cũ p̃fatum statutũ sit cōtra cōem dispositionẽ iuris ergo illa iura ad hoc non debẽt allegari. Similiter. l. si nō sũt. ff. de aur. ⁊ arg. le. §. d ergo ponit casum vbi argentũ ceptũ sabricari habetur ꝓ facto ⁊ nō pro infecto fauore minoris. Scs casus est quādo pecunia esset in magna quantitate facit. c. licet hely. de simo. vbi accusatur prelatus ꝙ male expẽdit non modicam pecuniam. ergo non potest ea vti sicut fructibꝰ: secus si esset modica quātitas. Et sic limito di ctũ Panor. ⁊ ita intelligas. d. c. nulli. ¶ Quid est illud quod seruando serua [*]ri pōt? Rñ. ẜm Ange. §. quia parum. in gl. singłaris in. l. vnica. C. si aduer. vsu. auten. de nupt. ꝙ dicit̃ omne illud q nō consumitur triennio ⁊ est. Hoc limi to qñ tale quod seruatur pōt producere frustũ sic seruatũ: ałs nō. arg. l. j. §. fuit quesitũ. ff. ad trebel. ⁊ ita ĩtellige gl. in d. §. fuit q̃situm. ⁊ facit tex. in. l. aristo. §. fi. cũ. l. seq. ff. de iur. deli. Et sic q̃ vsu cō sumunt̃ nō sunt de illis que seruando seruari possunt. Fallit in pecunia vt di ctum est: quia est casus specialis. ¶ Vtrũ iura actiones ⁊ noĩa debitorũ [*]censeant̃ mobilia vel immobilia? Rñ. Pa. ĩ. d. c. nulli ꝙ nō ꝓprie:  mobile et immobile clauditur aliqͦ termino: vt. ĩ. momentũ. ff. de ꝟb. sig. Et iō cũ sint d incorporale sunt ĩ tertia spẽ: vt ptʒ in. l. a diuo pio. §. in vẽditiōe. ff. de re iudi. Jō ↄsuluit Oldr. ꝙ si ṗnceps relint bo na immobilia distribuẽda nō veniunt pene nondũ exacte. Vnũ tñ no. si quis volẽs cō prehẽdere totũ pr̃imoniũ suũ facit solā mentionẽ de mobilibꝰ ⁊ ĩmo bilibꝰ: tũc iura actiōes. ⁊ noĩa debitoꝝ sunt ĩmobilia si adherẽt ĩmobilibꝰ. Si ꝟo adherẽt mobilibꝰ sunt mobilia. et ideʒ de annuis redditibꝰ. Et sic limita cle. exiui. §. cum annui redditꝰ. de ꝟbo. sig. facit gl. ĩ. c. ij. de reb. ec. nō alie. li. vj. Alienari tñ nō pñt sine debita solennitate ⁊ cā:  seruando seruari pñt uis Dy. vt no. Albe. ĩ. d. aut̃. hoc ius ↄsulue rit posse alienari: q posset teneri post factũ vel etiā ante ex magna causa. ¶ Vtrũ mobilia p̃ciosa eccłie censeant̃ [*]immobilia? Rñ. ꝙ sic vt colligit̃ ex. l. lex qui tutores. C. de admi. tu. ⁊ ex glo. in. c. ep̃us. qui mancipium. xij. q. ij. simul iunctis. Jdẽ tenet Panor. in. d. c. tua de his que fi. a prela. ¶ Vtrũ p̃fata forma requirat̃ in oĩ alie [*]natiōe reꝝ ĩmobiliuʒ eccłiaꝝ? Rñ. Pa. vt refert Gemi. ĩ. c. de re. ec. nō alie. li. vj. q̃si in fi. ꝙ tractatꝰ non requirit̃ nisi in eccłijs cathedralibꝰ nō in eccłijs inferioribus sʒ sufficit ↄsensus superioris. Sed ego credo verum dictũ Panor. qñ ecclesie inferiores nō habẽt capłm ałs nō. ar. cle. j. de re. ec. non alie. Causa autẽ legitima. l. vt necessitas vel vtilitas semꝑ requirit̃: vt ĩ. d. cle. j. Et lʒ non di cat nisi de necessitate vel vtilitate etiā pōt fieri ꝓprietate. Rō  vbicũ statu tũ vel ↄstitutio loquit̃ in materia iuris ⁊ aliquos casus excipit nō per hoc firmat regulā in nō enumeratis ↄtra ius cōe antiquũ quinĩmo in casibꝰ nō exce ptis supplet̃ a iure cōi. facit. c. ad audienti. j. cũ ibi no. de cle. nō residẽ. facit gl. ⁊ Bar. ĩ. l. serui. ff. de vsucap. vbi no. volũt ꝙ si vnũ ius ponit regulā et excipit aliquos casus cũ dictione taxa tiua ꝙ nihilominꝰ excipiuntur alij casus q̃ reperiunt̃ a iure excepti in alia ꝑte iuris. facit. c. qm̃ frequẽter iũcta gl. j. rñ. vt lit. non contest. facit gl. in. l. j. C. de ↄdi. inde. q̃ videt̃ velle ꝙ excep. vno casu a regula videntur excipi oẽs simi les. Satis est em̃ vnũ positũ exẽpli gra tia. arg. l. nō possunt. de legi. c. trāsla. de cōsti. Et q dicit̃ ꝙ exceptio firmat regulā in nō exceptis: vt. ĩ. c dñs. xxxij. q. vij. ⁊. in. c. qm̃. de cō. lepro. vbi di. dñs. Nō lʒ dimittere vxorẽ excepta cā fornicationis: dʒ ĩtelligi ꝙ firmat regulā in casibꝰ nō similibꝰ ⁊ nō specifice exce ptis. sacit. l. j. ff. q vi aut clā. c. cũ dilecta. de confir. vt. l. Distingue tñ ꝙ si ca sus cōsimiles non excipiunt̃ specifice alibi tunc in materia fauorabili exten dit̃: ⁊ pia ꝑ idẽtitatẽ rationis: vt sentit gl. in. l. j. illud. C. de sa. san. ec. secꝰ ĩ materia restringibili: vt no. ĩ. l. j. C. de pac. qui fi. di. vide q no. in. c. cũ inter alia de immu. ec. ⁊. d. c. cũ dilecta. et. d. c. qm̃ quot nota. qui a facit ad multa. ¶ Quid si episcopꝰ non habet capitu[*]lũ:  ecclesia est destructa ꝓpter guerras ⁊ hmōi? Rñ. Panor. in. c. j. de his q̃ fi. a prela. dicunt doc. ꝙ loco canonicorũ aduocet aliquos clericos honestos ar. lxv. di. si forte. ⁊. l. vbi absunt. ff. de tu to. ⁊ cura. da. bonꝰ. tex. xvij. q. iiij. nulla res. Et hoc est vtile seruare etiā in alie natione ecclesie inferioris. ¶ Vtrũ necessitate occurrẽte q̃ nō pati [*]iur vt habeat̃ recursus ad superiorẽ licite possit fieri alienatio sine eiusdẽ su perioris licẽtia vide. j. iuramẽtũ. iij. §. j. ¶ Quis dicat̃ superior: vt ꝓ licẽtia ad ip̃m recurrāt̃ in cā alienationis rei ecclesiastice? Rñ. ꝙ in nō exẽptis est ep̃s ꝓprius. Jn exẽptis est p̃latus ipsoruʒ sub bꝰ sunt vt abbates in ecclesijs sibi subiectis: ⁊ ministri minorum quo ad monasteria sancte Clare: ⁊ ꝓuincia les p̃dicatoꝝ quo ad sua monasteria. Jta elicit̃ ex no. ĩ. clemẽ. j. ⁊ ꝑ Cardi. in c. statuimus. de transac. ¶ Vtrũ recipiẽs rẽ eccłie sine obserua tiōe solẽnitatis teneatur eā restituere Rñ. ꝙ sic ẜm Mo. titu. de alie. etiā cũ fructibꝰ. nec pōt repetere p̃ciũ ab eccle sia. xij. q. ij. non liceat. x. q. ij. hoc ius in aut̃. de nō alie. §. j. Limita hoc verũ ꝙ nō repetit p̃ciũ ab eccłia. nisi ↄuersum fuisset ĩ vtilitatẽ ecclesie arg. c. j. de deposi. Do. ⁊ aliā limitationẽ ẜm. d. Ant. ꝙ qñ cā legitima fuit alienationis lʒ nō sit seruata forma non tenet̃ in ↄsciẽ tia:  solennitates adinuente sunt ad euitādum deceptiōes. Et ideo qñ deceptio nō subest si fuit cā legitima alie nādi nō tenet̃ restituere in consciẽtia. q bene not. recitat Pañ. in. c.  pleri de immu. ec. ⁊ est equissimum. ¶ Vtrum prelatus ecclesie possit renũ ciare exceptioni competenti eccłie aut transigere euidenter in dānũ ecclesie? Rñ. Pa. in. c. j. de depo. ꝙ not. ẜm Jnn. ibidẽ: nisi ex spāli ↄcessiōe pape facit. l. preses. C. de trāsac. ⁊. l. cōtra iuris ciuilis regulas. ff. de pac. Ex quo infert̃ ꝙ nō pōt cedere liti ⁊ cause aut trāsige re nisi sit cā euidẽs ⁊ debita solẽnitas si actio sit ad rẽ immobilẽ: iuxta no. in c. nulli liceat. de re. ec. nō alie. Si vero sit ad rem mobilẽ pōt. vt no. gl. ĩ. d. aut̃. hoc ius. Et hoc est veriꝰ ꝑ. l. cũ hi. §. si cũ lis. ff. de trāsac. ⁊. l. nō solũ. C. de pre. mi. uis aliqui teneant indistincte ꝙ transigere potest. vt not. Alb. in. d. aut̃. hoc ius. ¶ Vtruʒ p̃latus solus possit repudiare legatũ sine solẽnitate p̃fata? Rñ. vt colligo et ↄsil. xj. Pau. de ca. ꝙ nō sʒ donationem sic. ⁊ dicit ꝓbari ⁊ bene ex. l. magis puto. §. fundo. ff. de re. ea. q̃ sub tu. Rō diuersitatis est.  in donatione non acquiritur donatario nisi volenti et non ignoranti: sed in legato sufficit factũ testatoris solius acquiritur enim ignorāti. lʒ reuocabiliter. l. cũ pater. §. surdo. ff. de leg. ij. ⁊. d. §. fundũ ergo legatũ est q̃sitũ ip̃o facto. Et sic intellige no. ꝑ doc. ĩ. c. vt suꝑ de re. ec. nō alie. ⁊ in c. tua de his que fi. a p̃la. Et mihi placet uis Fede. cōsi. j. cōsuluerit ꝙ etiā legatũ pōt repudiare. Et cũ Fed. ẽ. Jnn. in. c. ij. de dona. Bar. in. l. iubemus nul lā. C. de sa. san. ec. vbi bene distinguit. ⁊ Pa. in. c. j. de do. ⁊ contu. vbi late posuit: sed eos nō sequor nisi qñ q legat̃ esse de his que alienari sine solẽnitate possunt ante factũ: sʒ post factũ sic si le gitima cā subesset. Et idẽ dic in qͦcũ ꝓhibito alienari sine aliqua solẽnitate vel consensu alterius. ¶ Vtrũ iconomus ecclesie cui cōmis[*]sa est in aliquo casu alienatio possit illā facere ↄsanguineis suis? Rñ. Pa. in c. vt suꝑ de re. ec. nō alie. Legiste tenẽt ꝑ aut̃. buscũ modis. C. de sa. sanc. ec. positā. x. q. ij. ꝙ nō: nec aliꝰ administra tor cuiuscũ cōditiōis sit: sʒ Pa. dicit nō esse verũ in p̃lato: sed bene in icono mo ⁊ alijs. Ego tñ credo ꝙ in cōsciẽtia si ex cā legitima facit excuset̃: ⁊ valeat talis alienatio. ar. c. j. de coha. cle. ⁊ mu. in tex. ⁊ in glo. ¶ Quid dicit̃ perpetuũ? Rñ. gl. x. q. ij. [*]hoc ius. Prĩo ꝙ durat vs ad. xxx. annos. ĩsti. de ꝑpe. ⁊. tẽp. act. Sco ꝙ durat diu viuit cui ↄcedit̃. ff. ꝓ so. l. j. et c. precarie. x. q. ij. Tertio ꝙ durat diu pẽsio soluat̃. insti. de loca. §. adeo. Et sic omnis talis cōtractꝰ ꝓhibet̃ sine solen nitate et in causis de quibus supra dictum est. ¶ Vtrũ terre inculte date ad culturaʒ [*]cũ ꝓmissione dandi eas in emphitheo sim: possint dari post culturam ipsarũ? Rñ. Pa. in. c. ad aures. de. re. ec. nō alie. ꝙ sic extirpantibꝰ siue eoꝝ heredibus alijs nō nisi seruata debita solennitate:  nō sunt amplius terre siluestres. ¶ Vtruʒ sede vacante possint alienari [*]bona ecclesie? Rñ. Pa. in. c. j. ne se. vac. ꝙ aut sunt bona q̃ seruādo seruari nō possunt: tũc in ecclesia ep̃ali iconomꝰ siue capitulũ sine alia licentia poterit sicut dicimꝰ in tutore. l. ex bꝰ tutoris. C. de admi. tu. ⁊. l. tutor  repertoriũ. ff. eo. Si ꝟo bona seruari pñt: tũc in eccle sia ep̃ali nō poterũt alienari sine licen tia pape solũ. ar. d. c. j. ⁊ ĩ. c. j. de re. ec. nō alie. li. vj. Jn ecclesia ꝟo inferiori tũc si magna vrget necessitas ⁊ ecclesia diu est vacatura: nō pōt cōmode expectari creatio prelati: tũc in istis duobꝰ casibus dicit Jnn. ꝙ dabitur curator bonis: ⁊ per illũ fiet alienatio: nec prius poterit fieri etiam per archiep̃ʒ ante sit datus administrator ecclesie vacan ti. vt in. d. c. libr. vj. facit. l. iij. ff. de cura. bo. da. ⁊. q no. in cle. ij. de re. ec. nō alie. ⁊ concor. Aug. ⁊ Hug. similiter nō valet alienatio facta a scismaticis vel intrusis. de scisma. c. j. xij. q. ij. alienationes. Et tenet̃  eā recipit restituere nō solũ rem: sed etiā fructus perceptos et qui ꝑcipi poterũt a iusto possessore. c. grauis. de rest. spo. Et est excōicatus  innittitur talibus alienationibus vt. j. excommunicatio. vij. casu. ix. [*]¶ Vtrũ prelatus habẽs bona distĩcta a bonis capituli possit illā ↄcedere ali cui ad vitā ipsius prelati. sine capituli cōsensu alia solẽnitate? Rñ. Pa. in. d. c. cōtinebat̃. de his q̃ fi. a prela. ꝙ Fed. cō si. lj. tenet ꝙ sic. vide doc. in. c. veniens. de trāsac. ⁊ maxime cā pietatis ꝑ text. iũcta gl. xv. q. j. possessiōis. vide. Archi. in. c. j. de reb. ec. non alie. lib. vj. [*]¶ Vtrũin alienatiōe rei minoris requi ratur aliqua solennitas? Rñ. Jnn. in. c. j. de re. ec. non alie. lib. vj. ꝙ sic. s. cause cognitio ⁊ decretum ⁊ causa legitima. C. de pre. mi. l. minorũ. ⁊. l. si minores. ⁊ ff. de re. eo. qui sunt sub tu. l. magis puto. §. non passim. ⁊. §. si es. et. §. se. et hoc verũ etiā in immobilibus p̃ciosis ẜm eundẽ ibidẽ ałs habet cōtra possidẽtẽ rei vendicationẽ cōtra tutorem aut curatorem personalẽ actionem tutele vel negocioruʒ gesto. d. §. si ex. ⁊. §. seq. C. de premio. l. si p̃ses. Et dicit ibidẽ Jnnoc. ꝙ decretuʒ est snĩa ⁊ non imponit̃ sine cause cognitiōe: ⁊ ideo in scriptis ẽ dādum. C. de sen. ex pe. reci. l. ij. de re. eo.  sunt sub tu. l. j. et. d. §. si es. ⁊. d. l. minorum. Sepe tamen in iure decretum vo catur autoritas. l. j. C. de mi. et .l. j. C. quando decre. opus non est. ¶ De alienatiōe possessionis date sub [*]conditione non alienetur. vide. j. dona tio. §. xlvij. ¶ Vtrũ valeat alienatio facta per euʒ [*]qui commisit capita le crimẽ etiam ad piam causam? Rñ. Jnno. in. c.  ꝓpter de elec. ꝙ alienatio tenet dũmodo fiat añ snĩaʒ. l. post cōtractā. ff. de dona. ⁊. l. si s post hac. C. de bo. dā. q̃ precipit ꝙ bona illius qui capitale commisit crimen publicentur intelligenda est post snĩaʒ inuẽta: vł ex suspicione pene alie nata vt. ff. de dona. cau. mor. l. si alis. Fallit in crimine lese maiesta. vt in gl. d. l. post contractum similiter heresis: vt in. c. cum Secunduʒ de here. li. vj.  sunt in commissum a die commissi criminis vide. j. hereticus. Jdem dic in quocun crimine q ipso facto bona ipsum perpetrantis essent confiscata. ¶ Vtrũ alienatio ĩ fraudẽ creditoꝝ vel patrono valeat? Rñ. Jnno. vbi. s̃. ꝙ nō [*]qnia venit reuocanda. vt. ff. de his que in frau. cre. per totũ. immo plus uis non sit facta in fraudẽ: si tamen fraus ex ipso facto reuocatur. l. omnes. §. lutius. ff. eo titu. ¶ Vtrum alienatio reilitigiose valeat. [*]vide. j. cessio: in principio. ¶ Vtrũ alienatio fundi dotalis vel re[*]rum donatarum propter nup. valeat vide. j. dos. §. xj. ⁊. xij. ¶ Qui prohibeantur alienare: vide. j. [*]dona. §. iiij. cum sequentibus. ¶ De alienatiōe bonoꝝ mobiliũ q̃ ser[*]uādo seuarr non pñt facta ꝑ eccłiasticas ꝑsonas vide. j. clericus. j. per totũ. Alimenta alimẽtorum appellatione vestimenta et calciamenta intelliguntur in legatis. vt. ff. . alimen. ⁊ ciba. leg. Jdem dico si legatus est victus: vt. ff. de ꝟ. si g. l. ꝟbo. victue. Secus si cibaria sunt relicta: vt. ff. de ali. ⁊ cib. le. l. añ pe. Jtʒ noĩe alimẽtorum veniunt medicine ẜm Dy. Ang. ⁊ Jnno. in. l. si cum dotem. §. si cum maritus. ff. sol. ma. per. l. verbo victus. cuʒ se. vbi est casus. ff. de ver. sig. probatur ĩ. l. legatis. ff. de ali. ⁊. ci. lega. ⁊ Bal. in l. in rebus. ff. commo. uis dixerit cōtrariũ in. §. si maritus per copulā que ponit̃ int̃ diuersa: vt no. glo. in rub. ff. de iur. ⁊ fa. ign. Hoc nō ẽverũ  vbi po nitur inter genꝰ ⁊ spẽm: vt ĩ siłi no. gl. in. l. j. C. de ser. ⁊ aqua. sed appellatōe ci barioꝝ nōveniũt medicine ẜʒ Ang. in d. §. si maritꝰ. Siłr nomine alimōie ve niũt necessaria vite ẜm Pa. in. c. cũ ẜʒ. de prebẽ. ⁊ patet ex. c. nō lliceat. de prebẽ. in fi. lr̃e. Et nomẽvite necessaria im portatvestes: cibos: medicinas ⁊ hmōi sicut dicimus de alimẽtis legatis ĩ. d. l. legatis ⁊ ibi. tenet Bart. ꝙ ille cui debetur. alimenta debet habere expensas pro studio necessario sine quo viue re nō posset ẜm cōdecentiā persone: pu ta grāmaticā ⁊ hmōi: secus de expẽsis in studijs ĩ quibꝰ dicitur militare: sine quibus bene potest viuere et honeste secundum condecentiam sue persone. Jdem not. in. l. de bonis. §. nō solum. ff. de carbonia. edic. De materia alimẽtoꝝ. vide glo. in l. qui pupillũ. ff. vbi pupil. edu. deb. ⁊ ĩ l. de bonis. §. nō solũ. ⁊ ibi glo. Bart. ff. de carbo edic. bart. ĩ. l. legatis. in. ij. oppo. ff. de ali. ⁊ ciba. leg. ⁊ in. l. legatis in j. q. versi. quero vtrũ. ⁊ ibi in apo. Celsi post barto. ĩ eo. versi. eo. ti. ⁊ qñ debeāt prestari⁊ quo tꝑe. not. iā Celsus ĩ add. ad preal. bar. in. l. cum hi. §. vult igitur versi. quero circa me. vt. in eo. versic. ff. de transac. ¶ Quis tenetur ad alimenta prestan[*]da? ẜm Aʒo. in sum. C. de alen. liber. et mona. in titu. alimenta. ꝙ primo parẽtes liberos ⁊ liberi parentes alere tenẽtur: ⁊ omnia onera innicẽ sufferre. vt ptʒ. C. eo. ꝑ totũ nō. tñ  ere alieno. vt. ff. eo. titu. l. si quis. §. parẽs. No. tñ ꝙ noĩe patris hic ventũt ascendẽtes ex linea paterna. ⁊ mr̃is noĩe ex linea materna. Est tñ differẽtia:  mater nō tenet̃ nisi patervel ascendẽtes ex eius linea de sierint vel sint egẽtes. vt. l. si s §. verũ. ⁊. l. nō quẽadmodũ. ff. e. ti. Fallit hoc ẽt qñ filij pñt sibi sufficere in alimẽtis. vł ex bonis suis vt ex art: ficio. Limita ẜʒ Barto. nisi sit nobilis cui nō deceat talẽ artẽ exercere. ⁊ idẽ puto ĩ liberis circa parẽtes suos. ff. eo. l. si s. §. sʒ si filiꝰ. Nec distiguo an sit emācipatus vł ne. an sit legitimꝰ vel ne:  de iure canoni co tā pater  mater tenẽtur alere spurios vt not. Jnn. ĩ. c. ij. de reg. ⁊ Pa. ĩ. c. cũ hr̃et. de eo.  du. in ma. quā pol. per adul. Fallit etiā. vt. j. filius. §. xxj. Sco vir vxorẽ. ⁊ vxor virũ si vir sit inops et vxor locuplex. C. vñ vir ⁊ vxo. aut̃. preterea. ff. solu. ma. l. si cũ dotẽ. ff. ad sylle. l. j. ff. de iur. do. l. mutꝰ. Et hoc verũ nisi vir vel vxor esset ĩ culpa quominꝰ exhi beret debita obsea alteri. at. l. iulia. §. offerri. ff. de act. emp. cũ si. Tertio frater fratrẽ si egeat ẜm glo. in. l. parentẽ. C. de alen. li. ⁊. d. l. si s a liberis. Et eā approbat Saly. ĩ. d. l. parẽtũ. dicẽs esse rōnabile.  si tenet̃ alere fratrẽ natura lẽ tm̃ vt ĩ aut̃. lʒ. C. de natura. li. multomagis naturalẽ ⁊ legitimũ. ar. ff. de ad mi. tu. l. tutor ẜʒ dignitatẽ. §. ĩ soluẽdis. Quarto seruꝰ a dño. ff. de adi. le. l. cũ plu res. §. pe. Alion fiet q ẽ ĩ. l. ij. ff.  his  sũt lui vł alie. iur. ⁊ in. l. si sanꝰ. C. de lati. liber. tol. Quito socer nurũ suā. di. l. si quis. Sexto tutormatrẽ pupilli ⁊ so rorẽ si egẽt. l. si post in prin. ff. de tutel. ⁊ no. ꝙ alimẽta debẽt p̃stari ẜm ↄsuetudinẽ regiōis arbitrio boniviri. ⁊ ẜm fa cultatẽ debẽtis ⁊ dignitatẽ legatarij ẜm Bar. intractatu de duobꝰ fratribꝰ facit l. alimẽta. ff. de alimẽ. ⁊ ciba. leg. ⁊. l. cũ hi. §. cum in persona. ff. de transact. Altare duplex est ali stabile quod quidẽ in eccłia cōsecrata nō pōt cōstrui nisi q ep̃s ꝓpriꝰ cōsecrauit vel consecrari permisit. s. ab ep̃o. lxviij. d. c. uis ⁊ de cose. dist. j. c. nullus el. ij. Aliud aũt r viati cũ. s. in via portādũ vł portabile ẜm Jo. an. in. c. qm̃. de pri ui. li. vj. Et no. ꝙ istud altare portabile aliquādo fit ex tabula ⁊ lapide ita ꝙ lapis est sigillũ ⁊ sepnichrum est in ligno. Aliqñ vero fit ex lapide solũ ita ꝙ in ip̃o lapide est sepulchrũ. Aliqñ cum lig no ⁊ lapide ita tñ ꝙ tn lapide est se pulchrum ex sigillum ⁊ ponit̃ lignum pro augenda eius latitudine. Aliquā do fit in lapide solo sine sepulchro et reliquijs. Et istis quatuor modis solummodo potest fieri et debet esse latum ꝙ super eo possit stare hostia et ca lix arg. c. concedimus de conse. dist. j. ¶ Vtrum debeat esse consecratum ab episcopo tam stabile ꝙ viaticum? Rñ. [*]ꝙ sic. d. c. nullos. ⁊ di. ca. concedimus. ⁊ c. ꝙ in dubijs. de conse. ec. vel alt. ¶ Quomodo execratur altare? Rñ. ẜm Pa. in. c. proposuisti. de cōse. ec. vel alt. ꝙ duobus modis. Primo quando mẽ[*]sa altaris est amota. i. quando tabula superior de loco cui cōpaginatur amouetur Scm Jnno. in rubri. predi. ti. ⁊ Host. in. co. j. eo. ti. Et hoc verum in altari. stabili. ⁊ lʒ in ip̃a mensa fit forma cōsecrationis. tñ si remoueat̃ mensa a strictura execrat̃ altare:  ↄsecratio in telligit̃ prĩcipaliter in cōiunctiōe lapi dis superioris ⁊ stricture ĩferioris. Se cus si totũ trāsferatur cũ sibi coherẽtibus secus in portatili:  nō execratur nisi amoueatur illud paruũ sigillũ cōtinens cōsecrationẽ qñ factũ est itaꝙ in lapi de fit sepulchrũ. Sed qñ lapis est pro sigillo in ligno: tũc ẜʒ Jo. an. ĩ. c. ligneis eo. ti. amoto lapide a ligno ẽ exe cratum. Qñ vero est factũ tertio modo: tũc si lapis amoueat̃ a ligno Ab. ⁊ Jo. an. ĩ. d. c. ligneis. tenet ꝙ nō execrat̃:  cōsecratio est in ipso lapide. Pa. ibidẽ dubitat  cũ recipiat formaʒ ab ip̃o li gno ⁊ lapide puta  lapis est ita par uus ꝙ nō sufficit ad formā altaris via tici sublato ligno. ẽ verũ dicere ꝙ alta re patit̃ enormẽ lesionẽ. Tu dicas verũ esse qñ lapis est ita paruus ꝙ non pōt cōtinere calicẽ cũ hostia: eo modo quo debet suꝑ ip̃m poni ad celebrādũ. alias vera est opi. abb. ⁊ io. an. ¶ Sco mō execrat̃ qñ enormit̃ est fra[*]ctum. d. c. ligneis. ⁊ ibi dicit pau. ꝙ vbi cũ contingat enorm is fractura in a tari execratur.  vr̃ perdere formā secꝰ si fractura nō sit enormis. Jsto solũ mo do execrat̃ altare portatile quarto mō dictum ⁊ nō alijs modis. ⁊ no. eundeʒ pau. in gl. ĩ. d. c. j. ꝙ enormit̃ frāgitur ⁊ execratur altare stabile si alis de lapi dibꝰ tāgentibꝰ ip̃aʒ cōsecrationẽ vł sigillũ est amotꝰ. ⁊ no. qñ fit cōsecratio al taris fit vnũ foramen paruum immen sa lapidea altaris vel ante altare: vel in latere dextro. et post consecrationeʒ clauditur lapide paruo ⁊ dicitur ille la pis sigillum: quia denotat illud consecratuʒ. ⁊ ibi ponuntur reliquie ⁊ nomẽ episcopi consecrātis. ⁊ sancti ad cuius honorem consecratur. ¶ An aũt possit poni corpus xp̃i conse [*]cratum ꝓ relia. inno. cũ cōsilio assistẽ tiuʒ. Rñ. ꝙ nō fert̃ tñ ꝙ leo papa dedit ꝑtem corporalis. ⁊ corꝑis xp̃i ĩ cōsecra[*]tiōe cuiusdā ecclesie. hec pau. in. d. c. ꝓposuisti tenet astẽ. li. vj. ti. xxxix. ꝙ alta re portatile pōt cōsecrari sine reliquijs allegat. c. cōcedimꝰ. de conse. di. j. Et iu ra q̃vident̃ cōtraria dicit ꝙ loquuntur in altari stabili. Et ꝙ nō sint necessarie facit Rica. in missalibꝰ antis q̃ dicit ꝙ si relie nō fuerint omittatur illa ꝑticula illiꝰ oratiōis q̃ dr̃ post cōfessionem. s. Oramꝰ te dñe per merita sancto rũ tuorũ quorum reliquie hic sunt ⁊ c. [*]¶ Vtrum execrata eccłia execret̃ altare Rñ. pa. ĩ. d. c. proposuisti. ꝙ nō  ecclesia pōt destrui abs hoc ꝙ destruatur altare. Secꝰ si poluatur  tũc etiā poluitur altare ⁊ indiget reconciliatione. hoc intellige de stabili altari: nō de via tico seu portatili. ¶ Vtrũ plura altaria possint eadẽ die [*]in eadẽ ecclesia consecrari. Rñ. ꝙ sic sicut ⁊ plures ep̃i eodẽ die consecrari. c. cum sis de conse eccle. vel alta. ¶ Vtrũ altare in ecclesia cōsecrata pos [*]sit dirui sine licentia. ep̃i. vr̃ ꝙ nō ar. c. placuit. de conse. di. j. secus in non con secrata. arg. a ↄ̃rio ẜm glo. in. c. uis. p̃alle. Jdẽ dic  ereciōe ꝙ ⁊ de dirutiōe. ¶ Vtrũ sacerdos possit consecrare alta lre. Rñ. ꝙ non. xxvj. q. vj. ministrare. ¶ Vtrũ ĩn altari in quo ep̃s celebrauit [*]possit p̃sbyter eodeʒ die celebrare. Rñ. ꝙ nō. de conse. di. ij. c. fi. nisi de licentia episcopi: aut necessitate cũ episcopus nō potest perficere. vj. q. j. nihil hec glo. in dicto. c. fi. Alternatiua penalis seʒ Bar. in [*]l. vbicun. C. de ser. fu. si verba dirigũtur iudici: tũc optio est iudicis: puta cuʒ dicit puniaturvel condemnetur. Si vero diriguntnr reo puta soluat millevel exhibeat mediatẽ ⁊ hōmi. tũc optio datur reo. Si vero ꝟ ba non diriguntur nec iudici nec reo: puta dicit statutũ sit pena pedis ⁊ hu iusmodi: tũc ĩ penis corporalibꝰ electō est iudicis. l. j. §. expillatores. ff.  effra. Jn pecuniarijs vero erit rei. ar. l. plerũ . ff. de iur. do. ⁊ similis distinctio fit in legatis per dy. de reg. iu. li. vj. ⁊ doc. ĩ. l. lucio. ff. de le. ij. Si vero legatũ simpli citer fit alternatiue nō magis referendo verba ad heredem  ad legatariũ. tunc clerico est legatarij: vt puta lego ticio fundũ vel vsumfructum vendica bit ticio quod voluerit vt ĩ. d. l. lucio. Vide gl. in. l. si is. §. vtrũ ita in eo. ꝟ si. ⁊ ibi ĩ apostili. Celsi ad. d. gl. in. ꝟsi. sufficit vnā esse verā. ⁊ in add. Bar. ibi in ꝟsi sũt proprie. ff. de re. dub. Jo. fab. post gl. ĩst. de iure ꝑso. in prin. nu. j. ĩ ꝟsi. disiũctiua. ⁊ debitor alternatiue an habeat electionẽ: not. bal. post glo. in l. cum proponas. nu. iiij. in versi. alter natiua. C. de transact. ¶ Vtrum quādo quis tenetur ad alte[*]rũ duorum sub alternatione possit dare quo cũvoluerit. Rñ. gl. in. c. inter ce teras de rescri. ꝙ sic insti. de here. insti. .§. pe. C. de cōdi. inde. l. pe. ⁊. d. l. plerun . ff. de le. ij. l. si ita. extra. de prebẽ. referẽte. contra insti. de lega. §. si generaliter. Soluit gl. predicta vera prima iura: nisi eligens fuerit in mora. ff. de op. nisi eligens fuerit in mora. ff. de op. le. l. mācipioꝝ. ff. de lega. l. statu liberum .§. ṗmo. ff. de solu. l. stichuʒ. primo. Rñ. ff. de peti. here. l. itẽ. §. idẽ recte ait. Vnde talis si loco ⁊ tempore debito offerat alterum cui tenebatur ⁊ noluit recipere liberatur debitor. Vnde si periret vel alio modo alienaret: non propter hoc teneretur ad alterum ex quo solus creditor est in culpa per iura primo allegata. Sed si nullus sit ĩ culpa debens duo alternatiue puta stichum aut pam philum. si perijt periculuʒ pri mi ad venditorem periculum secundi ad emptorem pertinet. l. datio. §. si emptor. ff. de act. emp. ⁊ ven. Ambitio secundum Alexan. secunda secũde tractatu. de aua ritia. q. vij. est appetitus potentie. Potentia autem potest appeti prout per illam acquiritur honorificentia et sic reducitur ad superbiam vel prout est apparens sufficientia vel habundantia et sic reducitur ad concupiscentiaʒ [*]oculorum. Vnde Augusti. primo cōfe. auaricia possidere vult multa. ⁊ tu domine possides omnia. Potẽtia vero di citur in possessione omnium vnde glo. super illud. Cognoui quoniaʒ dominꝰ meus es quoniam bonorum meorum non eges ait. Quantũlibet auarus si mul sufficit tibi deus: ⁊ enim auaritia terram querit possidere totam. adde celum: adde quod plus est qui fecit celum et terram. et ideo Augusti. in lib. de vera religiōe. Ambitio seculi super bos facit concupiscentiam curio sos et in li. confes. Jussistivt contineam a con cupiscentia carnis concupiscentia ocu lorum et ambitio seculi. De ambitione et quale sit pecca[*]tum et  graue. not. bal. in. l. si quemquam. C. de epis. et cle. Cardinalis in clementina. j. in. iij. notabi. de regula et in clementina fina. de. elect. et quis dicatur ambitio. ibi nota. idem. j. versi. quem etiam de. conces. preben. ¶ Vtrum ambitio sit peccatum morta [*]le? Rñ. ꝙ non semper: sed primo ratione finis ⁊ est tunc quando in tali appe titu constitui finem. s. quia paratus es set quodcun mortale committere pro consequendo potentiam vel honorificentiam: vel secundo ratione rei que appetitur: vt puta que appetiuit vel plura beneficia ecclesiastica. ar. c. quia in tantum de preben. nisi in casu licito de quo dic vt. j. clericus. iij. §. ij. vel aliquod beneficium vel officium seculare vel ecclesiasticum sciens se indignũ ratione criminis vel ignorantie ⁊ huiuscemodi quia tunc mortale. Ratio  vult quod lex prohibet. similiter dico cum appetit beneficium aut dignitatem que habet curam animarum prin cipaliter propter honoreʒ videtur mor tale ratione predicta: facit in ar. c. statuimus. lxj. distin. ⁊. c. lʒ. vij. q. ij. ⁊ optime. c. miramur. lxj. di. ⁊ hoc intelligo si fit deliberatio voluntatis: alias venia le peccatum communiter est. Amor sui est quando quis ni mis diligit seipsum: querendo delectationes corporis nimis ⁊ quietem carnis et procedit ex luxuria que est peccatum mortale solum si propter eum non implet precepta vel facit contra. Aliter communiter est veniale qui tamen amor sui est ille qui aliquando cō ducit vs ad contemptum dei: vt dicit Augusti. et ab isto procedit pruden tia carnis de qua. j. prudentia. Amicitia vide infra diligere per totum et. j. placere. Amor seculi est filia luxurie: de quo vide infra diligere §. iij. Angaria est opus personale et munus mere personale. munus autem mere personale dicitur quod potest labore corporali expleri sine detrimento rerum. vt in lege numerum. la. ij. ff. de mu. ⁊ ho. ꝑ angaria vero in quihuscun consistit. vt vult gl. in. l. neminem. C. de sa. san. ec. ⁊ bene quia dictio perget vt. l. vrbana. §. ꝓuocare. ff. de. ꝟ. si. ⁊ no. in. c. si constiterit de ac. ⁊ sic est munus mixtũ: sicut angaria mere ꝑso nale est. Appellatio est a minore ad maiorem iudicem prouoca tio ẜm Canones. ij. q. vj. omnis oppres sus ⁊. c. sequenti. ⁊. c. placuit. De appel. quid sit gl. ⁊ Bar. in. l. sit minoris. ff. de admi. tu. Bald. in. l. eos .§. ne temere. C. de appel. ⁊ vbi proprie fiat. no. in. l. quod creditor. ff. de appel. ⁊ in. l. j. §. dies. ff. qñ appel. sit. Reliqua hic diffuse examinantur. ¶ Quando est appellandum. Rñ. ꝙ. j. [*]x. dies a die late snĩe vt. C. de ap. aut̃. hodie vero fallit in absente ex probabili: vel notoria causa quia talis infra x. dies a tempore quo sciuit sententiaʒ latam potest appellare. vt. C. quomodo et quando in. l. ab eo. ff. quando appel. sit. l. j. §. fi. ⁊ hoc verum nisi sit cōtumax vere in non comparendo vel veniẽdo ad iudicium quia tunc non auditur ni si veniat iudice sedente adhuc pro tribunali. lege diuus. ff. de in integ. resti. secus si fuisset contumax restituendo: quia potest appellare. lege creditor. ff. de appel. ¶ Vtrum appellatio interposita post [*]excommunicationem vel interdictum vel suspensionem ab officio: vel ad ingressu ecclesie tollat ipsarum censurarum effectũ. Rñ. ꝙ nō tex. est in. c. is cui de sent. ex. li. vj. et hoc verum quando tales censure absolute sunt inficte. Rō quia secum trahunt executionẽ. c. pastoralis. de app. secus esset si sub conditione forent posite vt puta si nō solueris hinc ad mensem excommunico te vel suspendo vel si non feceris hoc vel illud:  tunc si ante conditiōis euẽ tum appellauerit legitime bene suspẽ dit: vt in. c. preterea. el. ij. de appel. ¶ Quid si dicat excommunico te si ap[*]pellaueris. Rñ. Jnn. in. d. c. preterea ꝙ appellatio suspendit effectum. sed du bium esset si dicit excōico te si disposue ris ad appellandũ. ⁊ tunc dico ꝙ in ca su in quo talis prelatus nō pōt ꝓhibe re appellationem non erit excōicatus. alias sic. ¶ Vtrum excommunicatus post legiti mam appellationem sit euitandꝰ. Rñ. [*]ꝙ nō. vt no. in. c. licet. de sen. ex. li. vj. et c. pastoralis de appel. Veruntamen si excommunicatus nominatim speciali ter ⁊ expresse infra tp̃s a iure vel a iudice determinatum appellationẽ non fuerit ꝓsecutus vt debuit eo lapso poterit publice excommunicatꝰ denũcia ri ⁊ tunc erit euitādus tā in iudicio  extra ⁊ ab actibus legitimis remouen dus. d. c. licet. ⁊ debet reputari ꝓ excōmunicato post talem denunciationem donec sententialiter fuerit declaratum appellationẽ ante excōicationẽ fuisse interpositam. ¶ Sed vtrũ talis post denunciationẽ [*]excōicatiōis ⁊ desertionẽ appellatiōis celebrās aut ingerẽs se diuinis efficia tur irregularis. Rñ. arch. ĩ. d. c. lʒ ⁊ setur ibidem Ge. ꝙ nō  ex quo appella tio legitima fuit ante excōicationẽ po sita ipsam excōicationẽ suspendit: ⁊ licet post desertionem appellationis de nuncietur excommunicatus: nō tamẽ excommunicatur nec vere est excōicatus. vt ibi patet. ¶ Vtrum a qualibet snĩa vel grauami [*]ne possit appellari. Rñ. ꝙ sic est homi nis de iure canonico: de iure ciuili nō ab ĩterlocutoria nisi qñ iudex in crimi nali vel ciuili negocio questionem per tormenta interlocutꝰ est contra. l. ante snĩam. ff. de app. reci. facit gl. in. l. ante snĩe tp̃s. C. quoruʒ ap. non re. Realiter aũt non appellatur ab interlocutoria. vt in. l. ij. C. de epi. au. rō  grauamen quod per eam infertur potest reparari per appellationem a diffinitiua. sed quādo nō posset reparari liceret. Quidam tamen tenent ꝙ etiam ab interlocutoria potest appellari semper vt. l. ait pretor. §. quid tñ. ff. de mino. sed pri mum verius. ¶ Vtrũ s possit appellare a declara[*]tore pene legis videt̃ ꝙ nō  a pena le gis nō pōt appellari. l. si qua pena. ff. de ꝟ. sig. ⁊ ĩ. c.  nos. ⁊ ibi gl. de appel. sed tu. dic ꝙ a declaratore potest. gl. est sing. in. c. cupientes. §. ꝙ si per. xx. dies. de elec. lib. vj. quod no. ¶ Vtrũ s possit appellare a denũcia[*]tione aut declaratiōe excōicatiōis seu alteriꝰ cẽsure. Rñ. pa. in. c. peruenit de ap. ꝙ sic  hec non est snĩa iuris a qua nō licet appellare. c.  de appel. sʒ iudi cis declarātis q̃ est hoĩs: facit ad hoc gl. no. in. c. cupientes de ele. li. vj. ⁊ hoc verũ nisi notorius excessus:  notoriꝰ criminosus non auditur appellās: facit quod no. Jnn. ĩ. c. ex ꝑte el. j. de ver. sig. qui dicit ꝙ in notorijs nō requirit̃ proprie sententia: sed fit quedam iuris executio: ⁊ tex. in. c. qm̃. de filijs presby. Quod limita verũ qñ excessus est ita notorius ꝙ nulla tergiuersatione pōt celari. ¶ Quis pōt appellare. Rñ. ille cuiꝰ in[*]terest alias ꝑ aliũ facta nō valet. l. j. ff. de ap. non re. ⁊. c. ex ore. de hijs que fi. a ma. parte. c. nisi qñ ꝓuocaret pro eo qui ducitur ad suppliciuʒ. vt. l. non tantũ. ff. de appel. ¶ Vtrum religiosus possit appellare. [*]Rñ. ꝙ nō a correctione suoꝝ p̃latorũ si fiat ẜm statuta ordinis vel regule. c. ad nostrā. ⁊. c. reprehensibilis. de appel. et c. cum speciali. eodem titulo. ¶ Vtrũ appellatio extraiudicalis sic [*]annullet post facta sicut. iudicialj. Rñ. ẜm Jnn. in. c. ex ꝑte. el. j. de ver. si. ꝙ sic facit. c. ad audiẽtiā. de ap. in hoc tñ est differentia ẜm eũdẽ Jnn. in. c. j. de his que fi. a ma. ꝑte. c.  iudex  ꝓcedit in forma iudicij debet audire legitimas exceptiōes ⁊ nisi audiat iuste appellat̃ ab eo. sed secus est in eo  nō vt iudex sʒ vt priuata ꝑsona ꝑficit factũ suũ:  ista in forma iudicij nō ꝓcedit nec pro cedere potest. ⁊ ideo non ditet quin ꝑficiat factum super quo appellatur nec reuocabitur nisi probetur veritas cau se: nec imputabitur ei si non audit con tradictionẽ vel appellationẽ aduersarij nisi ꝓbet ꝟitatẽ cause appellatiōis vt de elec. c. cũ dilectus. ⁊ melius. c. cuʒ ĩter canonicos. iũcto q no. ĩ. c. ĩterposi ta in gl. in. ꝟ. sʒ etiā de ap. ⁊ sic collige ꝙ appellatio extraiudicialis dʒ fieri ex cā ꝓbata a iure vel ciuili vel cōsuetudinario vel canonico. ¶ Sco ꝙ tenẽt gesta etiā post appellationẽ ip̃ʒ nisi approbata ꝟitate cāe. ¶ Tertio no. ꝙ eo ipso approbat̃ veritas cause quo nō ꝓbatur contrarium. ¶ Quarto ꝙ snĩa excōicationis non tʒ post appellationẽ ex causis legitimis interpositā: etiā si nō ꝓbat̃ veritas. q quartũ ẽ speciale in excōicatione ⁊ cōtra. s̃. dicta. ⁊ est rō  nũ dʒ s excōicari nisi cā ꝓbetur. ij. q. j. nemo de hoc. vnde Jnno. ĩ. c. dilectis filijs de ap. qui in hoc concordat. ¶ Vbi et a quo est appellādũ. Rñ. ꝙ a [*]iudice  ꝓnũciauit ⁊ vbi ius reddi cōsueuit. nā regłr q̃ ad cās agẽdas pertinẽt in eo loco dicũt fieri ⁊ agitari. ff. de inter. act. l. voluit. §. ꝙ ait. ⁊ corā iudice  sentẽtiā tulit si eius sit copia nō ꝑ vi cos vel ortos. ff. qñ sit ap. l. j. §. dies et fi nō vult iudex reciꝑe ap pellationeʒ pu nitur. l. iudicibus. ⁊. l. quoniam. C. eod. ¶ Ad que est appellādũ. Rñ. ad suꝑio[*]reʒ ⁊ gradatim. ff. e. l. ĩperatores. ⁊. C. e. l. ad dictos. si ꝟo a delegato appellatur ad deleganteʒ. C. e. l. p̃cipimus. §. eorũ. si aũt a delegato delegati. seruet̃ forma posita. C.  ꝓ sua iurisdi. l. vnica. ĩ fi. ⁊ ĩ gl. ibidẽ: ⁊ ꝓpterea dat cautelaʒ. Rap. fulg. ĩ. l. eo casu. C. de ap. ꝙ ep̃s vel aliꝰ ordinarius deleget cām  si appellat̃ a snĩa deuoluetur ad ipsuʒ  iteꝝ dele get cām appellationis qui pōt delega ri vt. l. cũ post snĩam. C. de appel. no. gl. ⁊ Ang. in. l. eos in prin. C. eod. tit. ⁊ si ite rũ appellet ad eum reuertet̃ ⁊ cũ nō liceat apparet tertio loco nō exibit ꝙ de eius officio. ¶ Qualiter est fienda. Rñ. si in cōtinẽ[*]ti fit sufficit viuaʒ vocẽ sine scriptis. C. eo. l. litigatoribus si fit incōtinẽti tunc dʒ porrigere libellũ appellationũ. j. x. dies. C. e. aut̃. hodie qui libellus debet continere nomen appellantis et eius aduersarium ⁊ nomen iudicis a quo et ad quem appellatur. hoc not. l. j. §. fi. ff. eo. forma sic ego ticius dico sententiaʒ nullam quā tuli stis domine iudex. B. contra me condẽnando me sempronio in. x. libras persoluendas ⁊ si aliqua est ego sentiens me grauatum ad talem iudicem appello in scriptis petẽs apo stolos ⁊ c. ¶ Vtrũ appellare liceat. Rñ: ꝙ sic quā[*]do sit ex confidentia iuste cause vel ad declinandum in debitum grauamen iudicis. quia hoc fit autoritate iuris. et quod sit iuris autoritate nō hʒ calũniam. et ꝙ liceat appellare ex causis ex pressis habetur. in. c. pastoralis de ap. si vero appellet quis causa afferende more. ⁊ animo aggrauādi aduersariuʒ sic non potest fieri sine peccato mortali si est in notabile detrimentuʒ proximo ⁊ tenetur ei ad restitutionem quia. q. vj. c. quicun cōcor. Tho. ij. ij. q. lxiij: ¶ Not. ꝙ timens iniuriam inferri sibi [*]ab aliquo iudice ⁊ accipiens iter eundi ad principem precipe illi ne sibi in iuriam inferat per hoc videtur positus sub ꝓtectione principis vt sic istud pre ceptum cum areptione itineris habeat vim cuiusdam appellationis extraiudicialis facit ꝙ notat Bart. in. l. de pupilo. ff. de no. ope. nunc. ⁊ Jnno. ⁊ Joā. an. in. c. vt debitꝰ de ap. facit. c. dilecti. el. j. ⁊. c. ad audientiā de ap. vbi patet ꝙ areptio itineris ad superiorẽ cōstituit eũ sub eius ꝓtectiōe. ⁊ sic punit̃ ĩferẽs tali iniuria dũ ius cōtẽnit ⁊ eũ sub cuius protectione se posuit. vt not. Pa. in c. in causis de electio. Apostasia. secundum Alexan. secũda sce tractatu de apo stasia est temerarius a statu fidei: obedientie ecclesiastice vel religionis recessus. Et sic collige triplicẽ apostasiā. vt etiam no. gl. in. c. j. de apo. Jn prima fuit iulianus apostata vt in. c. iulianꝰ. ij. q. iij. ⁊ quicũ recedit a fide. ij. q. vij. nō potest. Et isti ẜm Host. in. d. c. j. sunt vere heretici. ⁊ in ipsis hñt locum oĩa iura de hereticis ex quo pʒ ꝙ ip̃o facto sunt excōicati. c. excōicamus de hereti. el. j. ⁊ sco ⁊ ita tʒ Jnno. in. d. c. j. nec te stamentũ facere possunt vt. j. testamẽtũ. §. j. Jn sca sunt oẽs xp̃iani  nollũt obedire suis p̃latis ecclesiasticis. viij. q. j. sciẽdũ. sʒ aduerte ꝙ aut iste inobediens ideo nō obedit pape. seu canonibus:  nō credit ꝙ habeāt potestatẽ condendi canones ⁊ iste debet puniri vt hereticus. xix. di. nulli fas est. et ibi dicit Hu. ꝙ est excōicatus ⁊ hereticus ⁊ scismaticus. c. lʒ de ele. c. excōicamus de here. c. j. de scis. ⁊ pa. in. cle. j. de eta. ⁊ quali. dicit ꝙ est infamis ⁊ no. gl. vj. q. j. infames ⁊. gl. in. d. c. gñali de ele. li. vj. ⁊ ibi Gemi. aut ideo nō obedit non  non credat eũ habere potestatẽ. sed  cont ẽnit ⁊ tale grauiter debet puni ri. d. c. nulli fas est. si vero nō vult obedire ex quadā cōcupiscẽtia q̃ ip̃ʒ tenet. tũc mitius punit̃ de quo vide. j. inobe diẽtia in ṗn. ĩ. iij. sunt large oẽs  ꝑdũt deum per peccatũ mortale iuxta illud. xxxviij. di. c. fi. ⁊ Eʒe. Ecce ego mitto te ad gẽtes apostatrices ⁊ c. Proprie ꝟo ĩ ista tertia ipse sunt apostate illi  recedũt ab ordie suo. sine sumpte religiōis vt in. d. c. j. ⁊. l. di. c. vlt. de quibꝰ loquit̃ Ang. xlvij. di. c. tũlibet dicẽs. Nun peiores   in monasterijs defecerũt. Pro cuius declinatione querẽda sunt aliqua dubia. Ad materiā apostasie quis dicat̃ apostata. not. in. l. apostatarũ. C. de he reti. gl. ĩ epistola ĩter claras. C. de sum. trini. Bar. in rub. C. de aposta. ⁊ an pos sit per papā ad episcopatũ vel aliā dignitatẽ promoueri not. Bart. in. l. barbaris. co. x. versi. sed quid si papa. ff. de offi. p̃to. ⁊ an possit creari doc. no. Bar. in. j. consi. C. §. hec q̃ necessario. col. iij. ad fi. versi. quero circa hec. ¶ Vtrũ clericus in sacris qui dimittit [*]solũ habitũ sit apostata. Rñ. pa. ĩ. c. tue de apo. ꝙ sic. ar. c. j. de voto. li. vj. secus si esset in minoribus ẜm Jnno. in. d. c. tue. licet alij contrariũ teneant scilicet ꝙ sint apostate tales existentes in minoribꝰ: sed mihi placet opi. Jnn. ꝙ nō per rōneʒ quā facit pa. in. d. c. tue  in cle. fi. devit. ⁊ ho. cle. nō punitur solũ ex desertiōe habitꝰ nisi dimittāt ⁊ tōsurā ⁊ ꝑ oĩa incedāt vt laici: ⁊ hoc verũ nisi tales existẽtes in minoribꝰ habeāt beneficiũ quia si tenẽt beneficiũ ⁊ dimittunt habitũ sunt apostate. d. c. fi. l. di. ⁊ quod ibi no. ¶ Vtrũ peccẽt clerici apostatātes. Rñ. [*]Aler. vbi. s̃. ꝙ sic ĩ prima vice  faciũt cōtra illud q dixerũt. Dñs pars here ditatis mee ⁊ c. nō tñ postea si sunt ĩ mi noribꝰ tātũ nec credo etiā ꝙ tales peccent mortaliter taliter apostatādo per c. vlti. de vi. ⁊ ho. cle. ⁊ per. c. Joānes de cle. cōiu. ⁊ q no. gl. in. d. c. tue nisi retinerent beneficium si quod habebant: quia nullum votum secerunt nec cōtra aliquod preceptũ faciunt. ⁊ propterea dicit Alex. vbi. s̃. ꝙ nō efficiũt̃ ĩfames si solũ erāt in minoribus sʒ alij aposta te sic. iij. q. iiij. si s a vero. ij. q. iij. si aũt. Ri. tñ in. iiij. dist. xxiiij. tʒ ꝙ etiā habẽs primā tonsuram nō potest eam deserere sine peccato mortali quod limitat verum nason: nisi causa rationalis euʒ moueat ad dimittẽdũ sed quando solũ ex sola libidine laicandi deserit tunc peccat mortaliter sed ꝙ nō peccet mortaliter videtur verius per iura prealle. Alij autem qui sũt in sacris. semꝑ sunt in peccato mortali. ⁊ sunt cohercẽdi vt redeant ad sumendum habitum ⁊ tonsuram: vt in. d. c. tue. quomodo autem si vxorem accepit dispensatur cum eo. vi de. j. bigamia. §. viij. ⁊. ix. ¶ Vtrũ in minoribus ordinibꝰ exñtes possint renuncare clericatui. Rñ. pa. in [*]d. c. tue ꝙ non verbo vt in. c. si diligẽti. de fo. cōpe. sed facto si exercẽdo actum omnino cōtrariũ clericatui. vt not. in. c. j. de aposta. vel quādo monitꝰ nō vult resipiscere: ⁊ idem in alijs casibus a iu re expressis de quo dic. vt. j. excōmunicatio. v. casu primo. §. xxij. cum seq. ¶ Vtrũ religiosus recedẽs in consulto prelato suo: ⁊ non subijciẽs se alterius [*]obedientie sit apostata proprie? Rñ. ẜʒ Jnnocen. in. c. fi. de renunc. ⁊ in. c. ĩtelleximus. de eta. ⁊ qua. ꝙ sic tuncun retineat habitum ⁊ tonsuram:  oportet ꝙ ingrediatur monasterium si vult euitare apostasiam de quo not. in. c. ex parte. de tempo. ordi. et in ca. ioannes de regula. ¶ Vtrum religiosus intrans monasterium magis latum sit apostata. Rñ. gl. in. c. fi. de apo. et in capi. ex parte. de tẽpo. ordi. ꝙ non proprie: an autem large sit apostata vide. j. religio. §. xxxiiij. ¶ Vtrum recipiens ordinem sacruʒ in apostasia proprie habeat ipsiꝰ ordinis executionem sine dispensatiōe. Rñ. pa. in. c. fi. de apo. ꝙ non si erat religiosus apostata tumcun peniteat et solus papa dispensat cum eo: secus si minorem tantum suscepisset quia episcopus posset dispensare: hoc intelligo si nō sit religiosus exemptus quia super exemptum nullam habet episcopus autoritatem: vt patet. j. exemptus. §. vj. sallit hoc si in tali apostasia dimisisset habitum ⁊ sic suscepisset postmodũ ordines quia cum esset excōmunicatus. c. vt pe riculosa. ne cler. vł mo. li. vj. solus papa poterit dispensare. vel melius dic ꝙ ha bebit locum quod dicitur in. c. cum illo rum in fi. de senten. excom. de quo vide s̃. abbas. §. xiiij. ¶ De clericis vel monachis contrahẽ[*]tibus matrimonium. vide. j. bigamia per totum. ¶ Vtrũ religiosus apostata sit requirẽ [*]dus vide. s̃. abbas. §. xvij. ⁊ de eius bonis vide. j. monasterium. §. vj. ¶ Vtrũ xp̃ianus qui propter timorem [*]mortis facit aliquẽ actuʒ infidelitatis exterius: puta reuerẽtiā idolo licet inte rius teneat fidẽ peccet mortaliter? Rñ. ꝙ sic licet ꝓprie nō sit apostata nec excō municatus facit ꝓ hoc. c. sicut sanctiꝰ. xxxij. q. iiij. ⁊ quod ibi not. ¶ Vtrũ liceat xp̃iano sine apostasia por tare habitũ ĩfideliũ vt. j. ĩfidelitas. §. ix. Aqua benedicta aliquando fit ad reconciliationem ecclesie polute sanguine vel femine: ⁊ hec bñdicitur ab episcopo so lum cum vino ⁊ cinere: vt in. c. aqua. ⁊ ĩ c. proposuisti. de conse. ec. vel al. aliquā do fit ad aspergendum hoĩes vel domos. ⁊ remouendam ster ilitatem rerũ humanarum: ⁊ ad multiplicationẽ ceterorum bonorum: ⁊ ad defensionẽ hominum aduersus insidias at versutias diaboli: ⁊ ad delẽda peccatavenia lia ⁊ hec bñdicitur a sacerdotibus cuʒ sale vt in. c. aqua. de cōse. di. iij. nec credo ꝙ diaconi possint hanc bñdicere. ar. d. c. aquam. ⁊ in. c. per lectis. §. ad p̃sbyterum. xxv. di. r ꝙ bñdicere bona dei est officiũ presbyterorum non diaconi: ⁊ mandatur omnibꝰ sacerdotibꝰ vt eam faciant in. d. c. aquam. ⁊ consue tudo interpretatur vt omni die dominico benedicatur. ¶ Vtrum aqua non sacrata addita sa[*]crate efficiat̃ sacra? Rñ. secunduʒ regu lam glo. in. c. quod in dubijs de conse. ecc. vel al. ꝙ sic quia dicit ꝙ sacrum tā dignius trahit ad se non sacruʒ. xiij. q. ij. non existimemus: ⁊ alijs concor. q intellige verum ẜm pa. in. d. c. q in dubijs in liquoribꝰ ⁊ in his q̃ mixtio ne cōfunduntur nec facio casum an sit maior titas aque. non bñdicte quaʒ bñ dicte ratione p̃dicta fallit hoc in sacramẽto sanguinis xp̃i:  liquor addi tus non miscet̃ sanguini cuʒ sit ibi san guis in venis sed solum cōmiscetur ac cidentibꝰ illis: ⁊ propterea non efficit̃ sanguis xp̃i: vt no. in. c. cum Marte de celeb. missa. ¶ Vtrum aqua bñdicta sit cā remissio [*]nis pctōrũ venialiũ sicut cetera sacramẽta? Rñ. ẜm pe. in. iiij. di. ij. ꝙ non:  non est sacramẽtum. sed remissio q̃ fit ꝑ ipsam sit per modum meriti non sacramẽti. Aqua enim bñdicta datur ad remouendum prohibẽs remissionẽ ⁊ disponendum ad deuotionem ⁊ dolorẽ peccatorum. Arbiter est secundum Jnn. in. c. n tauallis de iureiuran. ille qui eligitur vt iudex. s. vt procedat seruato in substantialibꝰ ordine iudicij. ff. de arbi. l. j. ⁊. l. qualẽ. Arbitrator est secundum eundem ibidẽ qui eligitur vt aliquid existimet vel quid sibividea tur de aliquare dicat sine ordĩe iudicia rio vel ea arbitretur. insti. de emp. §. p̃cium. ff. de ꝟ. ob. l. si s arbitratu. ff. de le. iij. l. fideicommissa. §. sic fideicōmissum. Jn multis differt arbitrator ab ar bitrio de quibꝰ no. do. pa. in. d. c. quintauallis q̃ omitto. De arbitio ⁊ arbitratore quid interest si differant ⁊ in quo conueniant vide. C. ⁊. ff. de arbi. Bal. in. l. fi. in ver. iteʒ quia coram. C. de cōtra. emp. Jnn. in. c. quintauallis circa medium ꝟ. itẽ nota differentiam. §. de iureiur. ⁊ Spe. in ti. de libel. concep. §. restat versi. sed nunquid. ¶ Vtrum arbiter permittens transire [*]tẽpus teneatur partibus? Rñ. ꝙ sic facit tex. in. l. j. §. sciendum. in ꝟ. prodesse iuncto. §. p̃cedenti. ff. de ma. conue. facit q no. in. l. fi. C. de contrahẽ. emp. ⁊ in. l. iij. §. tam ⁊ si neminem. ff. de arbi. ⁊ in. l. ij. ff. pro so. glo. insti. de obli. q̃ ex quasi delic. na. in prin. ⁊ inaut̃. decerni mus. C. de arbi. ⁊ in. l. si s in cōscribẽdo. ĩ fi. C.  pac. q limito verũ qñ ex do lo vel lata culpa hoc facit. alias nō nisi se obtulisset quia tunc teneret̃ etiaʒ de leui. multo magis tenetur ad restitutionem si iniustam dedit sententiam ex dolo vel lata culpa ⁊ etiam leui quā do se obtulit. ¶ Vtrũ arbitrator possit die feriata ꝓ [*]cedere ⁊ in causa snĩare? Rñ. Pau. in c. conquestus. de ferijs. ꝙ sic:  est ami cabilis compositor ⁊ pacismediator fa cere. c. j. de ferijs. in fi. concor. spe. ⁊ ĩno. in. d. c. quintauallis. Sed tamẽ peccat dicit pau. ibidem si ex suo arbitramen to solum habet̃ respectus ad cōplemẽtũ ↄ̃ctus secus si principaliter intende ret pacẽ vel aliquẽ pium actũ. vt in. d. c. j. ⁊ sic intellige Bar. in. l. si de meis. §. fi. ff. de arbi. qui dicit ꝙ potest ꝓcedere etiā die dñica. ⁊ sequit̃ Pau. in. c. cũ di lectus. de arbi. ¶ Vtrũ femina possit esse arbitratrix [*] Rñ. ꝙ sic: nō tñ arbitrix:  hr̃et ꝓcede re iudicialiter: q est offm̃ virile. vt ꝓbatur in. c. dilecti. de arbi. ⁊lin. l. fi. C. de arbi. nisi sit femina q̃ ex dignitate haberet iurisditionẽ. vt regina. vide ĩ. d. c. dilecti. in glo. ¶ Vtrũ monachus possit esse arbitra [*]tor? Rñ. ꝙ sic:  est offm̃ pietatis reducere discordātes. ad cōcordiā. ar. c. ĩiustũ. ij. q. iij. ff. pro so. l. si societatẽ. la. j. in aut̃. vt iudi. dif. si nō. lxxxvj. di. ꝑuenit ⁊ ꝙ possit esse tʒ Pau. ĩ. cle. ij. de rescrip. rerit tñ licentiā abbatis ⁊ idẽ ibi Jo. de ligna. Et rō est  nō habet ne vel le ne nolle. xij. q. j. nō dicatis. Oldr. tñ tenuit ꝙ etiā sine licentia abbatis. Et credo verũ si abbas scit ⁊ nō cōtradicit quia videtur consentire. et sequit̃ car. in. d. cle. ij. ¶ Vtrũ monachus possit esse arbiter? [*]Rñ. ꝙ nō: nisi de licẽtia abbatis ⁊ vtili tate monasterij. ar. c. ij. de test. li. vj. vbi non pōt esse testĩ executor sine licentia superioris ⁊ vtilitate monasterij licet sit actus fauorabilis: ergo nec arbitrium in se assumere. d. c. non dicatis. hic tenet Bal. in. l. si qui ex cōsensu. C. de epis. au. ¶ Vtrũ arbitrator possit ꝓ bono pacis [*]sine pctō de iure alterius capere ⁊ dare alteri? Rñ. Pa. ĩ. d. c. quintauallis ꝙ sic allegat. l. sʒ ⁊ si ĩ seruũ. §. si s. et. l. si de meis. §. recepisse. ff. de arbi. ⁊ in no. tex. est iũcta gl. in. c. nisi essent. de preben. facit. c. his que. ⁊ ibi pau. de ma. ⁊ obe. ⁊. c. fi. de trās. ff. ꝓ soc. l. societatẽ. la. ij. §. arbitrorũ. ⁊ nō solũ ĩ casu dubio: sʒ etiā licasu scito: ex quo facit ꝓ bono pacis. Bal. tenet ꝙ nō pōt ⁊ furtum cōmittit. de vsi. feu. Et credo verũ dicat qñ facit fine cā. secus pro bono pacis:  multũ lucratur qui a lite recedit. ar. eorũ que no. in fi. l. luciꝰ. ff. ad treb. ⁊ nisi nimis enormiter lederet partẽ facit quod no. idẽ pau. in. c. si. de trans. ¶ Vtrũ arbiter pro recompensatione [*]alicuius spiritualis possit iudicare dā num tꝑale? Rñ. Pa. in. c. fi. de re ꝑmu. ꝙ non  cum arbitrium videatur qui dā cōtractus vt in aut̃. vt diffe. iud. §. j. Vnde quẽadmodũ per viā cōtractꝰ nō pōt dari aliquid tẽporale pro spiritua li sine symonia. Sic nec per viam arbi trij. vt hic. ¶ Vtrũ in ecclesiasticis possit compro[*]mitti ĩ clericũ ⁊ laicũ. Rñ. ꝙsic. c. ꝑ tuas de arbi. nō vt in iudicibus:  laicusest oĩno incapax huius iurisditionis vt ĩ c. decernimꝰ. de iud. ⁊ iurisditio compe teret cuilibet insolidũ ⁊ indiuisibiliter vt no. gl. ĩ. c. prudẽtiā de offi. dele. ⁊ sic mixturā faceret habitabilẽ. ĩ. pediꝰ. ff. de arbi. ⁊ quod no. in. c. cum super. de offi. dele. ⁊ sic q esse non pōt. d. l. pediꝰ tenet tamen glo. in. c. contingit. de arbi. ꝙ etiam de spiritualibus potest cōpromitti in clericum et laicum autoritate superioris. ¶ Vtrũ de rebus temporalibus clerici [*]possint cōpromittere ĩ arbitros laicos. Rñ. ẜm Jnn. ĩ. c. cōtingit. de arbi. ꝙ sic. facit. c. dilecti. de arbi. ¶ Vtrũ cũ quis iurauit stare snĩe arbi [*]tratorũ possit sine periurio petere redu ctionẽ ipsius arbitramenti ad arbitriũ boni viri cũ tale arbitramentũ est siniquuʒ? Rñ. Pau. ĩ. d. c. quintauallis mul tas opi. recitat: sed in cōsciẽtia colligo ex eiꝰ dictis sic. Aut deceptio ĩteruen it ex ꝓposito. ⁊ tũc respectu cuiuscũ lesionis pōt peti reductio nō obstāte quo cũ pacto. Ratio  sicut expresse non pōt renũtiari dolus futurus. l. si vnus. .§. ill nulla. ff. de pac. ita nec tacite sub gñalitate verborũ: ⁊ hoc cōiter sequun tur doc. ⁊ r dolus ex proposito quādo sciẽter ꝑ fraudẽ: iram seu odiũ aggrauat partẽ alterā. Aut deceptio interue nit re ip̃a ⁊ sine dolo arbitratoris ⁊ tũc si lesio est modica nō pōt peti reductio vt in. l. si demeis. §. recepisse. ff. de arbi. etiā si renuntiatio nō interuenit: vt pa tet in. c. nisi essent de prebẽ. aut le sit nō modice. ⁊ cōis opi. est vt possit reduci. Sed hoc credo verũ si nō interuenit re nuntiatio. Si vero interuenit renũtiatio. s. vt possit dare vni ⁊ leuare alteri.  renũtiatio alid operatur. ar. c. si pa pa. de priui. li. vj. ⁊. c. ĩ his de priui. ⁊ in l. si quando. C. de inoffi. te. Jdeo tũc po terit ratione maxime ⁊ enormis lesionis ⁊ non magne: quia ista maxima le sio in dubio videt̃ excepta. arg. l. oẽs §. lucius. ff. de his qui in frau. cre. ⁊ ꝙ pos sit reduci facit. l. si quis cuʒ aliter. ff. de ver. ob. quia satis estꝙ nō fecit sicut bo nus vir facere debuisset. l. si libertꝰ. ff. de op. li. ⁊ ex quo maxima lesio nō fuit expressa non debet trahi vltra intẽtio nẽ agentis. Jta sentit Bal. in. l. pe. C.  arbi. ⁊ do. Ant. in. d. c. quintauallis. et magna titas dicit̃ respectu ꝑsonarũ vel cause secundũ Bal. alle. l. cum filiꝰ. .§. heres meus. ff. de leg. ij. vide bonam gl. in. c. fi. de re iu. lib. vj. Quid si fuisset dcm̃ vt possit alte ⁊ basse in totũ vel in partem de iure vnius dare alteri. et sic credo non possit si dolus nō interuenit nisi additum fuisset illi ptāti verbũ re strictiuum. s. alte ⁊ basse prout sibi videb itur vel placebit:  hec verba important arbitriũ boni viri. l. thays. §. so rore sua. ff. de fideicō. li. l. j. ff. de le. ij. ⁊. l. quisquis. ff. de le. iij. in prin. vide. j. iudicare. §. iij. ⁊. v. ¶ Qũo debẽt pronũtiare arbitri snĩaʒ. [*]Rñ. ꝙ in plurali dicendo. Nos arbitri pronunciamus ⁊ c. Excepto in electione q̃ debet fieri in singulari. vice oĩm de re iudi. cũ ab vno li. vj. ⁊ presentibꝰ oĩbus arbitris secundum pa. in. d. c. sa ne de arbi. Verũtñ dicit Bar. in. l. duo ex tribus. ff. de re iu. ꝙ si tertius fuit p̃sens in discrepatione suꝑ meritis cau se: ⁊ dixit quicd voluit ⁊ monitus ab alijs duobꝰ nō vult esse presens nec al legat causam legitimā absentie ꝙ tũc possunt duo procedere sine ipso tertio. ⁊ qũo pōt mutare snĩam vel corrigere vide. j. iudex. §. xxv. ¶ Cōpromissum est in duos arbitrato [*]res⁊ nō concordant: nund pōt cōpelli eligere tertiũ: aut iudex possit ip̃e elige re? Rñ. recitat pa. ĩ. d. c. ntaualis. bal. in. c. j. de inues. in ma. fcā dicẽtẽquosdā sapiẽtes ↄsuluisse ꝙ nō: ⁊ plʒ. secꝰ de ar bi.  cōpellunt̃ eligere. c. iij. cũ spāli. de ap. ⁊. l. itẽ si vnus. §. si in duos. ff.  arb. ¶ Arbitrio boni viri qñ dicitur debe[*]re relinqui vel stari intelligitur de iudice ordinario loci. no. glo. in. c. statutũ de rescrip. li. vj. ⁊ sequitur gemi. in. d. c. statutum. Spe. in titu. de arbi. §. j. ver. sed quis. vbi dicit ꝙ bonus vir cuius arbitrio debet stari dicit̃ iudex loci. l. continuꝰ. §. cum ita. ff. de verb. obl. cocor. lap. abbas. Archidiaconus multa pōt de iure. Sed  ẜm Jn nocẽ. in. c. j. de offi. Archi. cōstitutiones ⁊ cōsuetudines per diuersa loca preualent in officijs. de cōsue. cum olim de exces. prela. c. ad hec ipsis stabit̃. ⁊ ideo in officio suo faciet ẜm ꝙ consuetudo prescripta sue ecclesie habet. Vbi autẽ non esset talis consuetudo vel statutũ haberent locum capitula totius istius tituli ẜm eundem Jnno. Et sic post epi scopum est vicarius in omnibus ⁊ ha bet curam in clero: tam in vrbe quam in parrochijs habitantes ⁊ ipsos debet de tertio in tertium annũ si episcopus nō pōt visitare. vt in. d. c. j. ⁊. in. d. c. ad hec. Debet auscultare euāgeliũ ⁊ epistolam ⁊ responsoria: ⁊ nullus ea in ec clesia cantet nisi prius ab eo auscultatus ⁊ de eiꝰ iussu: ⁊ ceroferarios ordinare vt in. c. ij. eo. ti. tenet̃ si aliquid ex sua negligentia vel alterius fraude de perijt de rebus ecclesie: nisi pro posse ꝓ uideat. vt in. c. ij. eo. Debet examinare clericos qui sunt ad sacros ordines ꝓ mouendi. c. ad hoc. ⁊. c. ad nostrum. Ab bates ⁊ abbatissas ponit in sede suavt in. d. c. vt nostrum que omnia capitula sunt in. d. ti. de offi. archi. De archidiacono et quis esse possit. no. Jnno. in. c. cum olim. in glo. sua in ver. diaconatus ⁊ ibi Host. de re iudi. ⁊ an in diuersis ecclesijs no. Panor. c. preterea. de prebẽ. ⁊ ar. sit maior archipresbytero. no. . ꝙ sic. c. officiũ de offi. archi. ⁊ an sititas: not. idẽ ꝙ sic. cle. fi. de preben. ¶ Vtrum peccet archidiaconus respō [*]dendo episcopo dicenti. Scis hũc esse dignum. Scio quantuʒ humana fragilitas permittit? Rñ. ẜm Jnno. ĩ. c. vnico de scru. inordi. fa. ꝙ si talis ordinādꝰ presentat a ꝓbis pōt sana cōscientia re spondere: dummodo non sciat aliquid mali de eo. ar. de presum. dudũ. ꝙ si scit aliquid mali de eo quod est secretum: debet obtinere a prelato vt eo absente faciat ordinationem. Et si non pōt vel si de scandalo: tunc etiā pōt sana conscientia dicere: quia nō dicit nisi vt mi nister nō vt ipse: et ecclesia q̃ nihil scit de occultis per euʒ loquit̃: nec dʒ omittendo talia dicere: indirecte publicare crimen fratris secretum. Si vero esset publicum tale crimen. tunc peccaret mortaliter talia dicẽdo. xxij. q. ij. primũ si modo crimẽ est pecccatũ mortale q scit. secus si essetveniale. vt. xxv. distin. §. criminis. Archiepiscopus pōt in tota sua prouincia exercere iurisditionem tollendo prauam consuetudinem ⁊ fulminando senten tiam excommunicationis in seruantes eam ẜm Jnno. ⁊ sequitur pa. in. c. ex frequentibus. de insti. ⁊ sentit gl. in sum. ix. q. iij. ¶ Jtem. potest in sua diocesi existens [*]ratione notorietatis delicti delinquen tes suffraganeorum suorum sua senten tia afficere. ⁊ licet tex. in. c. romana. ĩ §. notoria. de censi. lib. vj. loquatur dum visitat. tamen docto. communiter extendunt in. d. c. ex frequentibus. etiam dum non visitat ratione notorietatis delicti. De archiepiscopoꝙ sit ordinarius prouincie no. gl. ix. q. iij. c. ij. ⁊ in. c. sicut de exces. prela. Jtem diocesanus indio cesi sua non in prouincia idẽ Car. cle. j. .§. j. q. j. de sup. neg. prela. ⁊ in cle. j. §. j. de priui. et in cle. ij. contra. eo. titu. vbi an sint idem archiepiscopus et metropolitanus. ¶ Vtrũ archiepiscopus possit ablolue [*]re subditos suffraganeorum suorum? Rñ. Gemi. in. c. perpetuo. de censi. lib. vj. ꝙ non potest ligare vel soluere: nisi dum visitat: vt tex. hic innuit: nec etiā a minori excommunicatione absoluere: vt in. c. nuper. §. in secunda vero de sententia excōmunicationis ⁊ hoc verũ nisi ꝑ appellationẽ causa ad eumde uoluta sit vel in casibus sibi specialiter a iure permissis. de quibushabes in. c. pastoralis de officio. or. in glo. ⁊ in. c. ve nera bilibus. de sententia excom. li. vj. ⁊ in. d. c. perpetuo. ¶ Vtrũ possit ante se crucem portari [*]facere? Rñ. ꝙ transiens per prouinciā suaʒ potest benedicere populo ⁊ in pō tificalibus: ⁊ sine pontificalibꝰ celebra re: ⁊ celebrari facere tam in locis exem ptis quam non exemptis. Et etiaʒ epi scopꝰ ĩ sua diocesi potest similiter hec. Tamen debent fieri sine violẽtia ⁊ gra uamine exemptorum. cle. archiepiscopo. de priui. multa alia que ad forũ cōscientie ꝑertinẽt tangentia statũ archi episcoporum vide. j. prelatus per totũ. ⁊ ep̃s per totum. Et an habeat iurisditionẽ no. specu. in tit. de iurisdi. om. iudi. versi. ẜm ea: ⁊ q sit suum officiũ. not. idẽ in cle. dudum. §. si vero. q. vj. de sepul. ⁊ quis possit esse no. lx. dist. c. j. ⁊. ij. Archip̃sbyter ecclesie cathedralis debet habere curā quomodo alij sacerdotes diuina officia celebrent dubito modo: ⁊ in absentia episcopi: potest fontes benedicere alijs sacerdotibus penitentiam iniun gere. c. ij. de offi. arch. Jsti alio nomine dicuntur decani. vt in. c. ad hec de officio archi. ¶ Vtrũ valeat ab soluere oẽs de episco [*]patu? Rñ. ꝙ sic oẽs  ad ip̃m ꝓ penitẽtia recipiẽda recurrũt:  est parochialis sacerdos oĩm de ep̃atu. c. officiũ. eo. ti. in ter. ⁊ in glo. ⁊. l. di. in capite. ¶ Vtrũ idem possit archiepresbyter ru [*]ralis? Rñ. ꝙ nō nisi intuʒ ep̃s ei dat autoritatẽ: plebibꝰ em̃ solũmodo p̃est ⁊ nihil dʒ facere sine relatione ep̃i: aut contra eius decreta. c. fi. eo. titulo. Argumentatio a minori ad maiꝰ vʒ affirmatiue. c. si in laicis. xxxviij. distin. a maiori ad minus valet negatiue. xxxij. q. v. si pau lus. ⁊ de hoc in. c. cum in cun. de elec. in glo. cum suis concor. ¶ A toto ad partem valet affirmatiue. [*]xiiij. q. penale est. ¶ A parte ad totum vʒ negatiue. xxxij. [*]q. iiij. meretrices. ¶ Ab ethimologia nominis. xvj. q. j. [*]placuit el. j. ⁊. ij. sed non valet nisi negatiue ⁊ nomine appellatiuo: quia ꝓpria nomina imponuntur ad placitum. vt not. Bar. in prohemio infortiati super rub. Limito etiam secundum pa. in. c. j. de iudi. verum quando nomen sumitur essentiali natura sua vt mutuum: te stamentum: quia hoc verum est. Testamentũ est mentis testatio. l. j. ff.  testa. vbi ergo non est testatio mentis nec testamentum similiter mutuum est q de meo sit tuum. l. ij. ff. si cert. pe. vbi ergo de meo non fit tuum non est mutuum. secus quando imponitur nomen ex eo quod deberet inesse in nominato. Vnde imperator dicitur augustus quia au gere debet rempub. si nō auget tamen imperator est. vt not. in prophe. ff. veteris. Papa pontifex dicitur  debet esse pons per exemplaritatem vite. Sed si non facit tamen pontifex est vt in. c. j. de cōsti. li. vj. Sic igitur intellige insti. de tute. in ṗn. ff. de ver. sig. l. bonoꝝ. ⁊. l. maluʒ. C. de defen. ci. l. defensores la. ij. ⁊ insti. de dona. §. est ⁊ alius. C. de fer. l. a nullo. C.  offi. p̃fe. vr. l. j. vbi tex. Scia tis profecto ex ipso noĩe quid p̃fecto de beatur annone. Ex quibus patet ꝙ argumentum potest sumi ab interpretatione nominis. ⁊ sic limita secũdũ bal. de vasallo milite qui arma bellica depo suit illud prouerbium si nomine priue ris nec rem habere mereris esse veruʒ. si nomen significat substātiam vel qua litatem necessariam inesse alicui subie cto vt. ff. de fideic. li. l. luciꝰ. ⁊. ff. de pac. l. tale pactũ. §. si secus si significat solaʒ simplicem demonstrationem. ff. de re. du. l. si cognatis. ⁊ ex hoc pʒ esse verum ꝙ scolares scolas intrantes non attendentes nec studentes non gaudent pri uilegio scholarium vt tenet Joan. de lig. in ꝓhemio cle. adducit no. ꝑ glo. in l. vna. C. de studijs. lib. vj. ro. ⁊ videtur tex. in. l. si quis. C. de dome. prote. ⁊ ideʒ si inhoneste viuunt. C. de curio. et sta. l. agentes alias incipit per id tempus. similiter est veruʒ ꝙ illi qui sunt de col legio alicuius artis: sed artem illā non exercent non gaudẽt priuilegio illius artis: vt not. Bart. in. l. semper. ff. de iu. immu. per illum text. §. negociatores. xvj. q. j. generaliter et hec faciunt tam contra scholares ⁊ artifices quam eorũ rectores qui grauant litigantes cũ eis ratione priuilegiorum ⁊ ideo si hoc est manifestum credo ꝙ teneantur ad restitutionem rectores omnium in quibus plus sunt grauati. ⁊ similiter scho lares si tales sunt ꝙ non gaudeant uis non sit manifestum. Jn nomine au tem proprio sepe sit argu. non validuʒ: ⁊ ideo homines querunt bona nomina. ⁊ dicebat vxor Joan. an. ꝙ si venderentur deberent emi pro magno bono propterea Jo. an. extollit nomen ꝓpriũ in prohemio cle. Similiter accursiꝰ in l. facta. §. si in danda. ff. ad treb. interp̃tando nomen suum. ⁊ hoc euenit quia ex horrido nomine sepe suspicantur ho mines sinistrum putantes a prauo enẽ tu impositum: pro hoc vide tex. cũ glo. in. d. §. si in danda. ¶ Ab autoritate. xxxij. q. j. dicit. [*]¶ Ab appositione vel cōtrarijs. viij. q. [*]j. sciendum. ¶ A simili. ij. q. j. multi in glo. [*]¶ Ab exemplis gentiliũ de ver. sig. fo[*]rus de conse. di. j. c. j. vide. Bal. ĩ. l. cōuẽ ticulam. C. de epi. ⁊ cle. quomodo multis alijs modis valeat: omitto propter breuitatem. De arris et an sit contractus nomi natus not. Bart. et Alexan. in. l. ex empto. §. is qui viua. in vltima opposi. ff. de ac. emptionis. Bal. post gl. in. l. ij. in j. q. C. quando lic. ab emp. dif. dicit ꝙnō est nominatio sed innominatus. idẽ te net in. l. cōtractus. ad fi. C. de fi. instru. Arra non precia. sed pignora dicuntur. ¶ Arrarum donatio est argumentum [*]emptionis vel venditionis: aut alteriꝰ cōtractus: qui tñ ↄ̃ctus valeret sine eis l. q sepe. in prin. ff. de cōtrahen. empt. ⁊ pōt quis ab emptione et venditione discedere post ipsaꝝ dationem nisi sint date nomine arre et pro parte solutionis: quia cum pars precij sit soluta res non est integra. C. quando li. ab empt. dis. l. vnica. Vtrum tamen ille per quẽ stat ne cōtractus perficiatur: qñ solum sunt dato ꝑ arris ipsas perdit  dedit ⁊ qui recepit restituet in duplum. insti. de empt. ⁊ vend. §. in his. ⁊ idem dic de pignore dummodo non sit datum exti matum nomine partis solutiōis. C. de rei vendi. l. precij. ¶ Vtrũ possint interuenire in matri[*]monio et quomodo faciunt matrimonium vide. j. spōsalia. §. xij. eum sequẽ. Arrogantia est quedam filia suꝑbie qua quis multum se eristimaus ceteros quos infra se videt despicit et quibus non consulendo loqui: sed vix dominādo dignatur. c. j. xl. dist. ¶ Arrogantes dicuntur qui garruli[*]tatem autoritatem putantes humiliter nesciunt inferre quod docent dist. xlvj. §. j. ⁊. c. j. ⁊ di. xlix. c. hinc ⁊ enim. cir ca medium. ¶ Arrogantia rusticorum nihil impu[*]dentius. d. §. j. ¶ Vtrum sit mortale peccatum? Rñ. ꝙ [*]sic quando ex tali superbia vel contentione fit que sit mortalis ⁊ ꝓpterea vide. j. suꝑbia ⁊ cōtẽptio. ałs cōiter pctm̃ Arrogatio. veniale erit. vide supra adoptio. Ars balistariorum vtruʒ liceat? Rñ. ꝙ non immo prohibetur sub pe na excōmunicationis inter christianos vt. in. c. vnico. de sagittarijs Quod ẽ ve rum secundum glosam. ibidem ⁊ doct. in bello in iniusto: secus in iusto:  data iusticia licituʒ est quibuscũ armis vti ⁊ pugnare: immo aduersarium deci pere per seditionem parando insidias vt. in. c. dñs. xxiij. q. ij. De arte sagittādi an ⁊ quibus sit ꝑ missa no. Jnno. in. c. snĩam. in gl. sua in ver. balistarijs. ne cle. vel mo. ⁊ Bar. in l. qui penum. ff. de penu. leg. ¶ Vtruʒ artifices  inter se cōueniunt [*]ꝙ alios non instruant: aut ꝙ non vendāt nisi certo modo⁊ hmōi peccẽt? Rñ. ẜm Jnno. in. c. significāte. de app. ꝙ sic si fraudulenter faciunt. Secus si ex pri uilegio vel consuetudine. C. de mono. l. vnica intelligit quando fraudulenter faciũt. vel dicit ꝙ locũ hʒ de personis ⁊ rebus: non de loco vel mō: vel dic ꝙ si faciant ex aliq̃ causa legitima ꝙ licet. Secus si ex auaricia: vel in damnum rei publice. Et sic intellige. d. l. vnica. ¶ Vtrum artifices facientes que per se [*]vel alio admixto non possunt esse vtilia de quibus dicit. l. quod sepe. §. vene ni mali. ff. de contrahen. empt. ꝙ fiagitiose rei nec emptio nec mendatuʒ nec societas valere potest peccent mortaliter? Rñ. ꝙ sic. immo omnia mala eis imputabuntur ex ipsis venientia. ca. fi. de iniur. ⁊ dā. da. ⁊ hoc videtur tenere. Jnno. in. c. j. ne cle. vel mo. qui dicit ꝙ in his nullo modo licet negociari. Sed si posset esse vtile cum aliquo admixto. vt puta pro feris occidẽdis. vel si sint forte gladij vel colores: quia possunt esse vtilia ad aliqua si ad defensio nem vel ad calorem. hominem vel mulierem in casu licito. ⁊ ꝓ bona causa licita est in his negociatio secundũ eundem. Jnn. vbi supra. Et hoc credo veꝝ quando existimat. vel potest existimare. probabiliter ꝙ talis emẽs vel cui ta lia dat: vel facit eis vti ad bonũ. Alias tale erit peccatum talia facere vel vendere aut donare quale peccatum est tali re vti Et ex hoc patet quid dicenduʒ de artificibus qui faciunt taxillos cartas: pompas: curiositates: ⁊ huiuscemo di que vt frequentius sunt mortale pec catũ illis qui ipsi vtũtur.  nō possunt absolui nisi a tali arte abstineant. ¶ Ars siue exercitium corporale extrin secum vtrum sit licitum. Rñ. quod sic. si hec concurrant. ¶ Primum recta intentio. nam cuius sinis bonus est. i. intentio ip̃m quo bonum est in his que de se nō sunt ma la. Finis ergo vltimus  dʒ haberi est deus. j. Cor. x. Omnia quecun facitis aut in verbo aut in opere ⁊ c. Finis ꝓpinquus debet esse aliquod rōnale. vt subuentio proximi. vel sue necessitatis ad ephe. iiij. Operetur manibus suis vt habeat vnde tribuat necessitatem pacienti. Qui ergo laborat laboret vt corpus exerceatine ocio torpescat: vel vt lucrũ acquirat quo se ⁊ suos gubernare possit vel vt alijs subueniat vnde viuere possint virtutose. ⁊ sic ad gloriā perueniant. Si autem alia intentione quis facit artem aliquā tale est peccatũ: qualis est intentio praua quaʒ hʒ. ¶ Scm ꝙ opus ip̃m nō sit ꝓhibitũ a deo vel ab ecclesia vel a legibꝰ. sicut ẽ ars vsure ⁊ oĩa q̃ nō sunt nisi ad pecca tum vel malum proximorum. ¶ Tertium ꝙ fiat modo debito et cum debitis circũstātijs. s. tꝑe debito nō festiuo. de quo dic vt.j. Ferie ꝑ totũ. Jteʒ sine fraude vel dolo periurijs: mendacijs: ⁊ hmōi:  tale peccatum erit ars quare mala circunstantia cuʒ qua fit. ¶ Quartũ q fiat ab eo  nō est ꝓhibi tus. Naʒ quedā sunt que clericis prohibentur. vt. j. Clericus. ix. per totum. Ascismus secũdũ Archi. in. c. ꝓ hu mani  homi. li. vj. dicit̃ a scindo scindis  scindunt animam a corpore. Jsti proprie sunt serui qui subsunt dominio alicuius: ⁊ pro pecunia occidunt homines ad alicuius in stantiā secundum predictũ Archi. alij volunt q sint quidam infideles liberi qui pro pecunia faciliter querũt inter ficere hoĩes nō curātes si se ipsi interficiant̃: sed q sint sub dñio alicuiꝰ vel nō fideles vel infideles. dũmodo ꝓ pe cunia eis data hoĩes interficiũt nō refert ẜm no. de imo. ⁊ sequit̃ Ge. in. d. c. pro humani. Adde de isto ascismo siue vt veriꝰ dicā: assassiuo. ⁊ quis dicat̃ Bar. in. l. ci cero. de. pe. Ang. in. l.  sepulchra. C. de sepul. vio. ⁊ an puniat̃ nō cōsummato delicto. no. idẽ Ang. q sic. in. l. itẽ ap labeonẽ. §. si curauerit. ff. de iniur. vbi quid in eius mandatore. ¶ Que pena ꝓcurātiũ mortẽ alicuius [*]ꝑ tales. Rñ. cũ princeps. ⁊ tũcũ magnꝰ p̃latus seu q̃uis alia ꝑsona ecclesia stica vel secularis quẽ piam christianorum ꝑ p̃dictos occidi fecerit vel mandauerit uis mors non sit secuta aut eos receptauerit vel occultauerit aut defensauerit excōicationis ⁊ depo sitionis a dignitate: honore ordine: offi cio: bñ ficio incurrit snĩas ipso facto et etiam cum suis bonis mũdanis oĩbꝰ diffidatus a toto xp̃iano populo ꝑpetuo. Nec requirit̃ alia snĩa post probabilibus constiterit argumẽtis istud scelus cōmisisse. hec in. d. c. ꝓ humani. ¶ Vtrũ tales deffidati possint interfi[*]ci impune. Rñ. ang. de ꝑu. cōsi. xiiij. ⁊ se quit̃ Ge. ĩ. d. c. pro humani. q sic nedũ ꝑ iudicẽ: sʒ ⁊ quẽcun priuatum. quia idẽ est bannire: ⁊ diffidare quod statue re. ⁊ precipere vt impune possit occidi. vt no. C. de accusa. l. reos. quod in conscientia licet. ⁊ quando fieret ʒelo iusti cie alias non. ¶ Vtruʒ clericus taliter diffidatus sit [*]spoliatꝰ oĩ priuilegio clericali. Rñ. Ge ne. in. d. c. pro humani ꝙ sic ⁊ sine alia degradatione pōt occidi vel verberari sine vel alia pena. ¶ Vtrũ bona p̃dictoꝝ sit capiẽtiũ. Rñ. ꝙ sic si sunt bona mũdana. Aduerte tñ hoc ẜm Archi. ibidẽ ꝙ rerit̃ priꝰ snĩa [*]iudicis declarātis ip̃m asasinũ vel fau torẽ taliũ añ liceat ↄtra tales ꝓcedere in ꝑsonis vel bonis. ⁊ ad text. d. c. ꝓ humani rñdet nō requiri aliam snĩam scʒ  det licẽtiā occidẽdi ⁊ hmōi: quia sufficit sit declaratus asasinus vel fau tor. quod no. quia facit ad multa. Astrologia nihil refert ad saluteʒ: sed potius mittit in er rorem et ideo a quolibet fideli est post ponenda. xxxvij. di. §. sed contra. xxvj. q. ij. illud circa fi. ⁊ c. sed ⁊ illud. De astrologo ⁊ an sit ei credẽdum no. ꝙ sic in. l. i tẽ apud labeonẽ. §. si s astrologꝰ. ff. de. eui c. ⁊ an sit ars ꝑmissa Bar. in. l. geometri. in lect. nyco. de ne apoli. ff. de excu. tut. Astutia ꝓprie ẜm Tho. ij. ij. q. lv. est cũ s ad cōsequẽdũ aliquẽ finẽ bonũ vel malũ vtit̃ nō veris medijs sed simulatis ⁊ apparẽtibꝰ ꝙ quidẽ est cōtra ronẽ ⁊ cōtra prudentiam ⁊ pactũ. Aliqñ tñ dicit̃ prudentia ꝓpter similitudinẽ: sed ĩproprie vt ꝓuer. prĩo vt detur paruulis astutia. De astutia ⁊ an ⁊ qñ sit ꝓhibita et qñ ꝑmissa vide tex. ⁊ ibi ang. in. aut̃. de testi §. ⁊ licet. col. ij. ⁊ versi. not. de isto. colla. vij. ¶ Astutia large est quedam apparens [*]fictio seu simulatio. et potest dupliciter fieri. ¶ Primo ad bonum alteriꝰ ⁊ ad illius malũ iniuste: ⁊ sic nō est peccatũ: vt pʒ xxij. q. ij. in. c. vtilẽ. vbi ponit̃ quomodo xp̃s ⁊ dauid ⁊ alij vsi sint simulatiōe ⁊ sanctitate. ⁊ gl. dicit ibidẽ ꝙ dolꝰ ↄtra hostẽ bonꝰ est. xxiiij. q. ij. dñs. ⁊. xliij. di. ĩ mādatis. ff. de cap. ⁊ postli. re. l. nihil interest. ⁊. xiiij. q. v. dixit. ꝙ verũ credo: dũmodo mẽdaciũ nō dicat̃. ⁊ hostis sit nobis cōtra iusticiam hostis. ¶ Sco modo astutia seu simulatio sit ad fallendum proximum. ⁊ sic semꝑ est peccatũ. xxvij. di. q interrogasti. xij. q. j. certe. Et aliqñ est veniale pctm̃: aliqñ mortale ẜm nocumẽtũ q infert proximo vel intendit inferre ex ea vt puta de re notabili sic est mortale. ar. c. j. xxij. q. ij. ⁊ hoc etiā si fieret ꝓpter bonũ alte rius  nulli facienda est iniuria pro alterius bono. d. c. primuʒ. ⁊ de hac ha bes. j. prudentia. §. iiij. Auaritia ẜm Tuliũ est inordinatꝰ amor habendi. ⁊ dicitur inordinatus dum s supra modũ mẽsure querit vel retinet diuitias. Nā bo na exteriora hominis consistere debẽt in quadam mensura. s. vt querat habe re diuitias prout sunt necessarie ad vi tā vel suā cōditionẽ. ⁊ sic auaritia sem per ẽ pctm̃ ẜʒ Tho. ij. ij. q. cxviij. ꝓ cuiꝰ declaratiōe est notādũ vt elicio ex snĩa Alex. ⁊ Tho. vbi. s̃. ꝙ auaritia ↄsistit ĩ tribꝰ. s. appetẽdo: in acrẽdo: ⁊ in retinendo inordinate res temporales. ¶ Vtrũ aũt sit pctm̃ mortale auaritia [*]q̃ cōsistit ĩ appetẽdo. Rñ. ꝙ sic tribꝰ mo dis: prĩo appetẽdo aliena illicite volũtate deliberata: ita ꝙ ꝓcederet in opꝰ si esset facultas. ⁊isto modo est mortale pctm̃:  cōtra illud p̃ceptũis exo. xc. non cōcupisces rẽ ꝓximi tui. Posset tñ esse veniale pctm̃ propter modicitatem rei appetite: sicut dicitur de furto. j. furtũ. .§. xxxiiij. ¶ Sco est mortale pctm̃ cũ appetit deliberate illicita q̃ sine peccate morta li teneri nō possunt puta bñficiũ ecclesi asticum cum sit indignus. ¶ Tertio posset esse mortale peccatum qñ appetit suꝑflua appetitu suffocāte totaliter mẽtẽ a debita cura sui ⁊ neces saria cōsideratione diuinoꝝ vt pʒ. ĩ. c. idolatria. xxviij. q. j. ⁊ facit. c. cũ oĩs aua ritia. j. q. j. Suꝑfluo igit̃ amore desiderare diuitias: dummodo sit. j. deum. vt puta quia nec illicito modo nec illicita vellet: nec ꝓpter hoc dimittit necessaria ad salutem communiter est peccatum veniale. ¶ Vtrũ auaritia in acquirendo sit mor [*]tale. Rñ. ꝙ sic duobus modis. ¶ Prĩo si acrit ꝑ illicitũ ↄ̃ctũ diuina vel hũana lege ꝓhibitũ. puta ꝑ vsurā: rapinā: falsum cōtractũ ⁊ huiusmodi. ¶ Sco si acquirit ꝑ opera q̃ sunt peccata mortalia: uis etiā nihil acrāt vt adulterari ⁊ similia. si ꝟo talia oꝑa uis illicita: nō essent pctm̃ mortale tunc auaritia nō esset mortale: vt puta cũ alis componit verba iocosa ad lucrũ: salua tñ honestate: sʒ esset veniale peccatum: sicut illud per quod querit. ¶ Vtrũ auaritia in retinendo sit mor[*]tale peccatum. Rñ. ꝙ sic tripliciter. ¶ Prĩo cũ retinet sciẽter ea q̃ restituere tenet̃ ⁊ pōt. c. sepe contingit. de resti. spo. ⁊ totiens quotiẽs pōt restituere et disponit non restituere ar. d. c. sepe. ¶ Sco cũ retinet ea q̃ sũt vltra suā ne cessitatem et sue familievidens aliquẽ in extrema necessitate: quia tenetur rei de tali superfluo subuenire de precepto vt dicit Ri. in. iiij. distinc. xv. de quo vide. j. elemosina. §. j. ¶ Tertio cum retinet superflua. ratio[*]ne cōdecentie sui status: quia de ipsis tenetur facere. elemosinas: etiam non existentibus in extrema necessitate secundum Ric. vbi. s̃. et hoc intelligo cũ retinet amore inordinato. secus si tene ret vt loco ⁊ tempore dispensaret: quia non tenetur simul talia superflua dare. Jn alijs autem casibus communiter est veniale. ¶ Que sunt eius filie. Rñ. ꝙ multe. ip̃a [*]est que fecit meũ ⁊ tuũ ↄ̃ ius naturale q oĩa cōia fecerat. viij. di. qͦ iure. xlvij. dist. sicut. xij. q. j. dilectissimis. ⁊. c. duo. ĩn ip̃a in terrenis facit fortes ĩ celestibꝰ debiles. xl. vij. di. oẽs huius seculi. Jpsa excecat rōnẽ ⁊ gratius facit videre aurũ  solẽ. d. c. sicut. ⁊. xxxvij. di. nōne. ip̃a facit idolatrar̃ ⁊ fornicari. xxviij. q. j. idolatriam. ⁊. j. q. j. cũ oĩs auaritia. Jtem facit adulari regibus vt captent alienas hr̃ditates. d. c. nōne. Jp̃a furtũ rap inā: vsuram. fraudem. falsitatẽ in iustitiā. simoniaʒ. acceptionẽ ꝑsonarũ ꝓditionẽ: turpe lucrũ ĩmisericordiā et inetudinẽ parit. de bus vide in titu lis suis. Et breuiter ip̃a est oĩum malo rũ radix. xlvij. di. bonoꝝ auctori. ⁊. xxiij. di. his igit̃. Jp̃a maiorẽ reuerẽtiaʒ exhibet auro  deo. xlvij. distĩc. sicut. Jpsa excecat mentem. de elec. c. quorumdam. li. vj. ⁊ in. c. auaritie eo. ti. ⁊li. dica tur auaritie cecitas. Audacia. vtrum sit pctm̃. Rñ. ꝙ sic ẜʒ ꝙ dicit excessuʒ passio nis qui ꝓprie dicitur audacia. de qua eccle. viij. cũ audace ne eas. ⁊ opponit̃ fortitudini que est contra timores et audacias. Augere an ꝓhibeatur  est prohibi tus acrere. Rñ. Gemi. in. c. cum ex. eo. de exces. prela. lib. vj. ꝙ non quia prohibitus acquirere nouuʒ ius in re non dicitur venire cōtra prohibitionẽ licet augmentet ṗstinum quod habebat ante ꝓhibitionẽ. vt est casus in. c. fina. secundo responso. de conces. prebend. lib. vj. vide. j. loca. §. iij. Augurium quod fit in consideratione auium ad scientiam futurorum est ex traditione malo rum angelorum. xxvj. q. ij. qui sine. De hoc et an sit hec ars permissa. no. saly. ⁊ do. in. l. nemo. C. de mal. ⁊ ma the. ⁊ in. l. ij. C. de sa. paga. ⁊ spe. in titu. de accusa. §. ij. versi. Jtem quod est homicidia. ¶ Vtrum hanc arrem exercere sit lici[*]tum. Rñ. ꝙ vanitas est et superstitio. xxvj. que. ij. ca. illud. Jmmo est idolatrie cultus augurij superstitionibus implicari. xxvj. q. ij. Sed et illud. et sic patet ꝙ est peccatum mortale ⁊ confir matur. hoc. quia in ca. augurijs. xxvj. questi. vj. dicitur ꝙ augurijs seruiens est ab ecclesia separandus. sed de hoc latius vide. infra sortilegium. Austeritas indiscreta in vigilijs ⁊ orationibus reprehenditur. de conse. di. v. non mediocriter. et posset esse mortale Peccatum. Vʒ quando notabiliter lederet vitam pro priam et scienter vel ex tali indiscretione que proueniret ex lata culpa vt patet ex. d. capitulo non mediocriter: quod demonstrat eos communiter rapinam. ¶ Austeritas in ĩpetrando est quādo [*]non cum tranlitate corrigit. sed aspere subditos ĩflectere festinat. xlvj. dist. hoc habet. ¶ Austerus nō debet esse dispensator [*]vbi deus est benignꝰ. xxvj. questio. vij. alligant in fine. Melius est per mansuetudinem peccatores ab errore erue re  per austeritatem in foueam perditionis propellere. xlv. distinct. recedite. quia austeritas immoderata nec correctionō ĩducit nec salutẽ. xlv. di. cũ beatꝰ. ⁊ sic pʒ ꝙ nec młta austeritate ex plcerādisũt subditinenimia begniui tate dissoluendi. xlv. distin. disciplina. 
 
 BAlistariorum ars quomodo prohibetur. vide. s̃. ars. in principio. Balneum. Vtrum sit intrandum die dominica. Rñ. ꝓvoluptate aut luxuria omni tempore pro hibetur: pro necessitate autem licet vt est tex. in. c. peruenit de cōse. distin. iij. De balneo et in quibus locis et quibus permittatur. not. bar. in. l. cum supra. C. de remi. le. li. vij. ⁊ bar. cepo. in tract. serui. vrba. c. xv. ĩ rub. de balneo. ¶ Vtrũ liceat clericisvel religiosis bal [*]nea ĩtrare. Rñ. ꝙ sic causa necessitatis. vt patet ex tex. xxiiij. q. j. omnis qui. ¶ Vtrum liceat balneum intrare cum [*]mulieribus. Rñ. ꝙ non. vt est tex. in. c. non. oportet. lxxxj. di. immo dicit glo. ibidem. Si vir ingreditur balneum cum muliere extranea. donatione propter nuptias priuatur et mulier dote. si cum viro alieno habuerit balneum. vt. C. de repu. l. vlti. §. inter culpas. immo infamis est qui tenet mulieres custodientes balneatorum vestes. vt. l. athletas. ff. de his qui not. infami. §. ait pretor. ¶ Vtrum liceat balneum intrare cum iudeo. Rñ. ꝙ. non vlli christiano. et si clericus est debet deponi laicus excom municari qui cũiudeo sebalneat. xxvij. q. j. nullus. Bannum. Qualiter puniatur banniens episcopumvide. j. excommunicatio. v. casu. xiij. ¶ Vtrum iniuste banniens aliquem teneatur ad restitutionẽ de amissis ra [*]tione talis bānitiōis. Rñ. ꝙ vltra pecca tum mortale quod incurrit tenetur ad restitutioneʒ ẜʒ Jnno. ĩ. c. fi. de his que vi me. ve. causa fi. ff. ꝙ me. causa. l. si cũ exceptiōe §. pedius. quia bānitio eius fuit amissionis occasio. d. l. si cum. §. in hac actione Nec ob. ff. eo. l. metũ. la. iij. in princi. vbi sentiẽs armatos contra sevenire ⁊ fugiẽs si occupatus fuit fun dus quem fugiẽdo dimisit non tenentur armati: quia loquitur quando metus fuit vanus: quia forte cōtra eũ non ibant. sed si promisissentire cōtra eum et huiusmodi bene tenerẽtur de omni danno quod iuraret sibi cōtigisse eoꝝ accusione. arg. dictarũ. l. ⁊. d. c. fi. ⁊. ij. q. j. in primis. De bānis que debẽt fieri in matrimonio. vide. j. clandestinũ in prin. de bannitione que est diffidatio. vide. j. diffidatio. ¶ Vtrũ bannitus amittat que sunt iu [*]ris ciuilis. Rñ. Secundum bar. aut est bannitus taliter ꝙ potest impune offẽ di. Et si est bannitus imperij perdit. Si vero est bannitus alicuius ciuitatis vel regni: sic nō perdit ea que sunt iuris ciuilis ciuiũ romanorum sed ea que sunt propria illiꝰ ciuitatis vel regni hoc no. bar. in. l. amissione. ff. de ca pi. di. ⁊ addit ꝙ ad hoc vt sit talis bannitus duo requiruntur. ¶ Primum ꝙ sit inobediens et aufu[*]gerit ab imperio cui subest ⁊ sit exbannitus. ¶ Secundum ꝙ in hostium nu mero se conferat. et habet eum pro hoste. Si autem quis esset bannitus. non tamen haberetur vt hostis. nec posset offen di impune ex forma statuti: tunc talis non perdit nisi ea que sũt ciuitatis. Et sic patet quomodo potest facere testamentum vel succedere: quia primus non potest. s. bannitus imperij: alius bannitus ciuitatis potest et multo fortius bannitus qui non potest offendi: sed secundus potest secun dum ius commune. secus in successiōe ẜm statuta ciuitatis et sic patet ꝙ bānitus ex debito ex quoveniũt bona pu blicanda nō equiparatur deportato  nō succedit nec ex testamẽto nec ab in testato. l. j. C. de here. insti.  talis succe dit ⁊ potest acquirere de nono si remanet liber. ⁊ hoc ẜm dispositioneʒ iuris communis: sed non vigore statutoruʒ ciuitatisvel terre de qua est bannitus. ¶ Sed quid valet ei cuʒ non possit iu dicta ciuitate vel terra agere. Rñ. ꝙ po test cedere alteri iura sua recepto precio. ⁊ nō obstabit cessionario bānitio. sic no. Bar. in. l. certa forma. C. de iur. fi. Baptismus primo quottuplex est. Rñ. triplexvtdicit āg. lib. iiij. de vnico baptismo. ⁊ de cōse. di. iiij. c. baptismi viceʒ. s. fluminis. de hoc Jo. iij. venit tesus in terrā iudee ⁊ baptisabat ⁊ iste ꝓprie d r̃ baptismꝰ. alij aũt methaphorice  vter ĩstar baptismi habet purificare. et ꝑ ↄñs vicẽ eius implere. ¶ Scus est baptismꝰ sanguinis. Jo. xij. Baptismo hoc habeo baptiʒari. et iste est baptismꝰ potissimus. de conse. d. iiij. cathecuminum. ¶ Tertiꝰ est baptismus flaminis siue spũssctĩ.  quo Act. ij. Vos aũt baptiʒa bimini spũsancto. ⁊ iste ẽ ꝓpositũ suscipiẽdi baptismũ mō debito sidabit̃ facł tas: vnde istud nō cōgruit nisi adultis habẽtibꝰ vsum rōnis. d. c. baptismi vicẽ. Jste baptismꝰ ñ epollet prĩo.  nō remittitur tota pena debita peccatis: si cut ĩ prĩo: sed plus ⁊ minꝰ ẜm suā deuo tionẽ. Jtẽ ꝑ istũ ñ ĩprimit̃ caracter. Jtẽ priuat̃. iste ecclesiastica sepultura sicut ⁊ cathecumini. uis ꝓ eis oret ecclesia Jtẽ in isto requirit̃ cōtritio vt salue tur: sed nō in prĩo sed solũ attritio. ¶ Scus ꝟo baptismus excedit ṗmuʒ quo ad premiũ accidẽtale: q est aureola ⁊ etiā essentiale ẜʒ Pe. de pał. in iiij.  plus de gratia cōfert: sicut ẽ ibi maius opꝰ sʒ nō imprimit̃ caracter per ip̃m sicut ꝑ primũ. Et iste scus est cō munis adultis ⁊ paruulis  si ꝑuuliinterfic iātur ꝓ xp̃o: puta in detestatio nẽ fidei xp̃i quā tenẽt parẽtes eius sũt martyres ẜʒ theologos: ⁊ ẜʒ pe. de pał. in. iiij. etiā si essent in vẽtre: ⁊ in despectũ christi mater percussa abortiuũ faceret vel interficeretur. Sʒ  hic intẽdo tractare de baptismofluminis. ideo videndum est quid sit baptismus fluminis. Rñ. baptismus est exterior hominis ablutio cum certa forma verborum ẜm Magistrum senten. in. iiij. di. iij. in quo ẜm Jnno. in rubri. de baptismo sũt tria sicut in sacramẽto altaris. ¶ Vnũ quod est tantum res sacramen ti. s. gratie infusio: ⁊ peccati remissio. ¶ Scm q ẽ tm̃ sacramẽtũ. s. aqua ab luẽs ⁊ ablutio passio intelligo cũ bita forma verboꝝ: aliter nō. j. q. j. detrahe. ¶ Tertiũ q ẽ sacramentũ. ⁊ res. s. caracter. Aqua ergo ꝟbo dñi sanctificata proprie est sacramentũ sicut species pa nis ⁊ caracter. secundario sicut verum corpus christi. De baptismo ⁊ illiꝰ materia no doc. in. l. j. ⁊ ꝑ totũ. C. ne sa. bap. ĩteretur. ⁊ in l. nihil. C.  mauu. vindi. q facit ad ver si. seq. cum seq. ¶ Vtꝝ sit de necessitate. Rñ. ẜm bonauẽ. in. iiij. sẽ. di. iij. ⁊ Ricar. ibidẽ ꝙ post tẽpus passiōis xp̃i: ex quo euāgeliũ est [*]publicatũ. libet etiā sanctificatꝰ ĩvte ro debitor esse cepit ipsius baptismi ex quo ad eũ ĩstitutio peruenit. Vnde ad uerte ꝙ nisi aliquo dictoꝝ baptismorũ quis suppleat vicẽ baptismi fluminis dānabitur nisi eo fuerit baptiʒatus. sʒ adultus etiā puniet̃ pena sensus ex ta li omissione  peccat mortaliter nō suscipiẽdo ex quo ad eũ ꝑuenit institutio sʒ paruulus carẽsvsu rōnis solũmodo puniet̃ pena dāni. Sʒ aduerte ꝙ non potest suppleri baptismꝰ fluminis aliquo modo quando habetur oportunitas ipsum capiendi si non capitur. Baptismus .ij. Queritur q̃ sit forma baptismi. Rñ. ẜm doc. in. ca. j. de baptismo ẽ hec. Ego te baptiʒo Jn noĩe patris ⁊ filij ⁊spiritus sancti amen. ponitur etiaʒ de conse. di. iiij. c. a quodaʒ ⁊. c. multi. ¶ Vtrũ ego sit de substātia. Rñ. Jnno. in. d. c. j. cũ gl. ꝙ non. ⁊ tex. est in. c. retu lerant. de conse. di. iiij. quod est baptis[*]mus. licet omittatur: ego. ⁊ ri. ĩ. iiij. dist. iij. ar. ij. q. iij. concordat ꝙ nō est de sub stantia. Ego. ¶ Quid si dimittatur te. Rñ. Jnn. ĩ. d. c. j. ꝙ nihil fit. Esset tamen baptismus si pro isto pronomine te: poneretur no[*]men proprium illius quem baptiʒat ẜm Pe. aureolum. in. iiij. sen. di. iij. q. ij. peccaret tamen grauiter si sic faceret. ¶ Quid si diceret. Ego te linio ĩ nomine patris ⁊ filij. Rñ. pe. aureol. vbi. s̃.  nō esset baptismus:  oportet vt expri mat verbũ denotās ablutionem: sicut baptiʒo id est abluo te: nō lineo te ⁊ hu iusmodi: quia nihil faceret. ¶ Quid si vnꝰ baptiʒās diceret. Nos [*]te baptisamus. Rñ. sctũs bona. ĩ. iiij. di stin. v. ꝙ esset baptismus quia cōmuni ter dicimꝰ nos. Et hoc verum nisi intẽderet alium sensum inducere: quia tunc non esset baptismus. vnde tenet Sco. in. iiij. di. vj. ꝙ si plures baptiʒan do dicerẽt: nos baptiʒamus ⁊ c. ꝙ non esset baptismus: quia nō representant xp̃m qui ẽ vnus scm Bon. intẽdit dicere ꝙ est baptismus quando pro nos intẽdit dicere. Ego sicut faciunt dñi. ¶ Quid si quis diceret in plurali. Ego [*]vos baptiʒo. Rñ. pe. au. vbi. s̃. ꝙ solus debet baptiʒari ⁊ ĩ singulari. Et faciẽs cōtrariũ grauiter peccat nisi necessitas sibi esset quia tunc liceret vt fecerunt apostoli. ¶ Quid si omittatur in. Rñ. Gualdẽsis [*]ꝙ non est baptismus. ¶ Vtrum possit dicere. Jn nominibus [*]patris ⁊ filij ⁊ c. Rñ pe. au. vbi. s̃. ꝙ nō. sed in singulari scilicet in nomĩe patris ⁊ c. quod idem est ac si diceret. Jn virtute sancte trinitatis scilicet patris et filij ⁊ c. ¶ Quid si dicatur. ego te baptiʒo ĩ no[*]mine xp̃i. Rñ. . s̃. ꝙ nō eẽt baptiʒatꝰ lʒ dispẽsatũ fuerit apłis adgłiā noĩs xp̃i Glo. tñ ĩ. c. a quodā. de cōse. di. iiij. tʒ ꝙ sic baptiʒatus per dictũ. c. Ego credo in dubio iterum baptiʒandũ scʒ modũ. vt. j. baptismus. iiij. §. x. ¶ Vtꝝ sit baptiʒatꝰ si dicat̃. Jn noĩe tri [*]nitatis. Rñ. ꝙ nō. ẜʒ glo. ĩ. d. c. a quodā facit. c. multi ibidem. ¶ Quid si dicat̃. Jn nomine genitoris [*]⁊ geniti ⁊ c. Rñ. qͦ. s̃. ⁊ cōiter theologi ꝙ nihil fit  ista nomi na pr̃is ⁊ filij. magis nom inātur yposteses  genitor ⁊ genitꝰ Gof. ⁊ Jo. tenẽt ꝙ sit baptiʒatꝰ. sed primũ verius. ⁊ ideo in dubio est baptiʒandus iterum. ¶ Quid si non dicat̃ copulatiua. ⁊ Rñ. [*]Jnno. ĩ. d. c. j. ꝙ valeret si poneret̃ lo co eius  nulla ẽ differẽtia inter has co pulatiuas ⁊ que alias nō valeret. ¶ Sed quero vtrũ sit de necessitate ꝙ [*]ꝓferat̃ in latino. Rñ. Aureolꝰ vbi. s̃. ꝙ sic a latino  scit lr̃as ab eo vero  lati nꝰ ẽ sʒ lr̃as nescit ꝓferant̃ in vulgari. a greco ĩ greco sermōe Et lʒ grecus si ꝓferat ĩ latino ⁊ latinꝰ ĩ greco. aut invul gari. sit baptismus. tamẽ peccat tu aũt dic ꝙ dʒ ꝓferre in ea lingua ĩ qua melius pōt ꝓferre vł literali vel vulgari. ¶ Vtrũ requirat̃ ↄtinuatio in ꝓlatiōe [*]dicte forme. Rñ. Au. vbi. s̃. ꝙ sic nō ĩter ponẽdo historiā. Et credoꝙ si notabilis eẽt discōtinuatio. nihil fieret secꝰ in modica discōtinuatiōe. puta tussis vel silentij: ⁊ huiusmodi que intentionem non discontinuent. ¶ Vtrum possit fieri trāspositio in di[*]ctis verbis. Rñ. Au. vbi. s̃. ꝙ non ⁊ pec cat grauiter trā sponẽdo lʒ baptiʒatus sit nisi transpositio mutet sensum vt di cẽdo. Ego te pr̃is ⁊ filij baptiʒo ĩ nomi ne spiritusancti. vel nisi intendat inducere errorem.  nō baptiʒaret. ¶ Quid si proferantur corrupte prefa [*]ta. verba. Rñ. au. vbi. s̃. ꝙ si fit ex impo tentia nō est peccatum. Ex loco est pec catum graue. tamẽ baptismus est. Ex mala ꝟo intentione est peccatum grauissimum ⁊ non erit baptiʒatus. ꝙ sit baptiʒatus ĩ duobꝰ primis casibꝰ. pʒ ĩ d. c. retulerũt. de ↄse. di. iiij. vbi ille dice bat. Ego te baptiʒo ĩ noĩe patria ⁊ filia ⁊ spũsancta. Rō ẜm gl. ibidẽ  error sil labe nō nocet. vt. ff.  ma. te. l.  hẽbat seruũ maxĩe ĩ fine dictiōnis. Secꝰ eẽt ĩ ṗncipiovł mediovñ tenet ꝙ qñ aliqua diminutio. vł corruptio ĩteruenit ĩ forma prefate ꝓlatiōis. nō ex malitia ꝙ si moritur statim credẽdũ est ꝙ deꝰ sup pleat ⁊ talis sepeliẽdus ẽ in cimiterio. Si ꝟo suꝑ vixerit reiterādũ ẽ sub ↄditiōe. nisi ĩ casu qñ certũ est ꝙ nō mutat aliquid de essentia prefate forme. sicut est error sillabe solum maxime in fi. [*]¶ Vtrũ sit necessaria expressiovocalis. rñ. sctũs bo. ĩ. iiij. di. iij. ar. i. q. ij. ꝙ sic. vñ sine ꝟbovocali nulliꝰ est efficatie. facit. c. detrahe. j. q. j. ¶ Vtrũ sit necesse ꝙ ꝓferantur cũ fide. [*]Rñ. sctũs bo. vbi. s̃. ar. ij. q. ij. ꝙ nō  ba ptismus nō est sacramentũ singularis ꝑsone. Jō fides ꝑsone nihil ꝓdest nec obest. sed est sacramẽtum ecclesie christi. vnde quicquid fit de fide cordis ꝑso ne baptiʒantis iudicandũ est scm expressionem oris. ¶ Vtrũ grecus qui dicit baptiʒet̃ de [*]nomine pr̃is ⁊ filij ⁊ spiritꝰ sancti rite baptiʒet. Rñ. cōis opi. theoloꝝ in. iiij. di. est ꝙ sic:  in forma baptismi requi rit̃ prĩo de necessitate vnũ ꝑtinens ad sanctificationẽ elemẽti quod est inuocatio trinitatis. Aliud ꝑtinens ad determinationẽ intẽtionis ministri. s. expressio actꝰ baptiʒādi. ⁊ circa istud cōcurrũt duo. s. expressio ipsiꝰ actꝰ ⁊ ꝑsone in quā trāsit actꝰ. Et ista sunt de neces sitate baptismi sʒ modꝰ exprimẽdi est ex institutione ecclesie. Et iō peccaret mortaliter latinus sic baptiʒās sʒ non grecꝰ Securiꝰ credo ꝙ iteꝝ baptiʒetur ꝓpter dubium quia alij contradicunt. ¶ Vtrũ alid addẽs ad p̃dictā formaʒ [*]baptiʒet. vt si dico. Ego Petrus sacerdos baptiʒo te: ĩ noĩe pr̃is ⁊ filij ⁊ spũs sctĩ amẽ. ⁊ sctĩ Jo. baptiste. ⁊ c. Rñ. Jnn. ĩ. c. j. de bap. ꝙ si tale additũ itẽdat esse de substātia forme ita ꝙ nō valeret q̃si volẽs nouũ ritũ adducere nō esset baptiʒatꝰ. Si aũt crederet nō esse de sub stātia forme sʒ ex simplicitate aut ex de uotiōe aut etiā ex malitia: etiā si diceret in noĩe diaboli aut hereticoꝝ. ego te baptiʒo in noĩe patris et filij ⁊ spũs scti amẽ: dũmō hoc nō credat esse de for ma ⁊ baptiʒare intẽdat: erit baptiʒatꝰ aut dummō talis additio nō distrahat intellectũ forme. seu corrũpat: vt puta. Jn noĩe pr̃is maioris: filij minoris ⁊. c. ẜm bo. in. iiij. di. iij. ar. ij. q. iij. prime par tis: quia non esset ba ptiʒatus. Baptismus. iij. quo ad materiaʒ q̃ est debita materia ba ptismi. Rñ. au. vbi. s̃. ꝙ ẽ aqua simplex naturalis potens abluere. Ex quo patet primo ꝙ ĩ nullo alio liquore potest fieri baptismꝰ nisi ĩ aqua extra de bap. c. non vt apponeres. ¶ Sco requirit̃ ꝙ pura. vnde nec in [*]brodio vel ĩ aqua mixta butiro vel pin guedine pōt fieri baptismus qñ. s. premixtũ soluit speciẽ aque. sicut sipaꝝ aq̃ multũ vinũ misceatur alias potest. ¶ Sʒ nũd sallẽdo impediat. Rñ. . s̃. [*]ꝙ nō  nō aufert speciẽ aq̃ immo ponit̃ in spera aque. Aqua vero teliquata sale nō videt̃ materia debita nisi et euaporationẽ ⁊ exalationeʒ reduceret̃ ad dulcedinem. ¶ Sed nũd quelibet admixtio aque [*]facta ĩpediat. Rñ. Ri. ĩ. iiij. di. iij. ar. iij. q. iij. ꝙ aque mixtio pōt dupliciter fieri. ¶ Vno modo vere ⁊ proprie quando ex mixtibilibus cōstituit̃ aliq vnũ ꝑ essentiā ⁊ sic impedit:  nō est aqua in actu. sʒ in potẽtia. ¶ Alio modo improprie scm quādā apparentiā ẜm q̃ mĩ scent̃ illa quoꝝ minime partes ẜm sen sum sunt iuxta se inuicẽ posite ⁊ actua liter alterate saluis eoꝝ essentijs q̃ dicit̃ ꝓprie cōfusio: ⁊ sic nō ĩpedit n pos sit fieri baptismꝰ: quia manet species aque. Et iō uis aqua maris sit altera ta ꝓpter admixtionẽ grossoꝝ vaporuʒ terrestriũ adustoꝝ q̃ ꝑmixtio ẜm philo sophũ. ij. metheoroꝝ ẽ cā saldinis mari: ⁊ aq̃ lisciuij ꝓpter sui collationẽ ꝑ ci neres: ⁊ alie aque ꝓpter eaꝝ transitũ ꝑ venas sulphureas: tñ  in eis manet salua species aque pōt fieri baptismꝰ. Dic ergo ꝙ ad cognoscẽdũ aquā debitā sacr̃o isti attẽdi debẽt. ¶ Primo origo. ⁊ sic saliua: vrina: aq̃ rosea et hmōi nō sunt materia debita. ¶ Sco ad spe cieʒ aque. s. vt sit liquida. ⁊ tertio vt sa por alicuius liquoris alterius nō tollat virtutẽ. nā alij sapores reꝝ nō liquidarũ nō ĩmutant speciem aque si manet liquida: sed. bñ sapores rerũ liquidarũ: vtputa vini ⁊ hmōi vnde quādo plꝰ habet de sapore vini et huiusmodi quam aque nō potest de ea baptiʒari. ¶ Tertio requiritur ꝙ possit lauare:  [*]aqua in linteo vel in lana nō est apta lauare nisi exprimatur extra. Similiter nec glaties. vel nix. vel grando nisi dissoluatur. nec lutum. ¶ Quarto ꝙ sit materialis nō artificia [*]lis. Et iō aqua rosea vel ardẽs nō valet: siłr nec aqua supernatans cruori q̃ dicit̃ fleuma: nec aq̃ quā faciunt alchimiste. Aq̃ tñ q̃ exiuit de latere xp̃i fuisset materia debita  vera aqua fuit. ¶ Vtrũ vrina possit esse materia debi[*]ta. Rñ. Ri. vbi. s̃. ꝙ nō nec ceruisia debito modo cocta. nec saliua:  in eis nō manet salua species aque. ¶ Vtrũ in aqua palludosa possit fieri. [*]Rñ. vbi s̃. ꝙ sic.  ibi est species aque. Jntellige nisi esset ita cōdensa sicut est aqua in glatie. Baptismus. iiij. quo admoduʒ s modus est tenendus in baptiʒando. Rñ. Pe. Au. ꝙ primo dʒ ablui ab eo  baptiʒat. non fricari. vel tingi. vel submergi. Ex qͦ pʒ ꝙ ꝓijciẽs puerũ in puteũ nō habens funem non baptiʒat. Quantũ ad hunc ver. ⁊ materia de qua hic tangit̃  hic dicit ver. ij. ꝙ dʒ immergi dic ꝙ pōt fieri in solo capite abs eo ꝙ lauet̃ totũ corpus. ar. l. si ex diuersis. ff. de rele. Bolog. in. l. possidere. ⁊ ibi in add. in ver. quamlibet. ff. de acqui. pos. vbi tangit̃ de not. j. arte. seq. cum alijs sequen. ¶ Quid de illo  deponit in canistro ꝑ [*]cordā cũ nō. pōt manu ad aquaʒ attingere extingens eũ ⁊ extrahens. Rñ. Ri. vbi. s̃. di. iiij. q. vl. ꝙ sic est baptiʒatus. ¶ Sco dʒ immergi vt apꝑeat mortuꝰ [*]cũ xp̃o. Vtrũ aũt totũ corpꝰ sit abluẽdũ. Rñ. Rica. vbi. s̃. ꝙ principaliter caput seu facies.  in ea vigent sensus. postea pectꝰ q̃ est sedes cordis. Tenetur tñ cōius ꝙ qualitercũ ↄtingat̃ est baptiʒatus. ⁊ ꝙ sufficit aspersio quantũcũ modica in casu necessitatis. ¶ Tertio dʒ talis immersio esse trina [*]vbi est cōsuetudo ałs nō:  est de neces sitate sacramẽti sed sufficit vna. de con se. distin. iiij. de trina. ¶ Vtrũ requirat̃ simultas in ꝓlatione [*]verboꝝ ⁊ ablutiōe. Rñ. Landul. in. iiij. di. vj. q. ij. ꝙ sic quāta reuirit̃ in actibꝰ hũanis. s. quātũ pōt nō pũctuale q̃ eẽ vix posset vñ ẜm Sco. ⁊ Ricar. i. iiij. di. iij. sufficit q ꝓlatio ꝟboꝝ ĩcipiat̃ ante quā ablutio terminetur vel econuerso. ¶ Vtrũ requirat̃ q aqua q̃ s bapti[*]ʒat sit sctificata a p̃sbytero prio ꝑ orationẽ. Rñ. ẜm sctm̃. Bo. in. iiij. di. iij. q nō de necessitate sʒ de ↄgruo. Jta tñ q nisi necessitas hoc requireret. peccaret mortałr sacerdos baptiʒās in aqua nō sanctificata eo modo quo dictũ est. s. ꝑ orationem sacerdotis. ¶ Quid si omittāt̃ alie solẽnitates. rñ. doc. ĩ. c. j. de bap. debent suppleri: lʒ nō [*]sint necessarie. Aduerte q baptismus dʒ fieri cũ chrismate illiꝰ anni. aliter punit̃ sacerdos si ↄtra fecerit nisi in ne cessitate. de cōse. di. iiij. c. si s de alio. De qua. j. oleum. ¶ Vtrũ adultꝰ baptiʒādus possit cōsti [*]tuere ꝓcuratorẽ ad rñdẽdũ ꝓ eo. vt sit paruulis. Rñ. ꝙ nō text. est in. c. cũ pro paruulis. ⁊ de conse. di. iiij. ¶ Quid faciẽdũ de eo qui dubitat̃ nō [*]fuisse baptiʒatꝰ. Rñdeoꝙ si dubiũ ẽ iu ris vt puta  doctores diuersa opināt̃ vel si dubiũ ẽ facti ꝓbabile. vt puta  ĩuenit̃ puer ꝓiectꝰ. nec apꝑet ꝙ fuerit baptiʒatꝰ tũc baptiʒādus est isto mō. Si tu nō es baptiʒatꝰ. ego te baptiʒo. Jn noĩe patris ⁊ filij ⁊ spũssctĩ: amẽ. Ex alio aũt dubio nō dʒ quis rebaptiʒari. ¶ Qñ dʒ s baptiʒari. Rñ. ꝙ aut sunt [*]ꝑuuli. Et si dico ꝙ statiʒ: tũ ꝓpter ꝑiculũ mortis: de cōse. di. iiij. venerabili. tũ etiā  demones nō tantũ pñt suꝑ eos ẜʒ Dio. c. vltĩo celestis ierachie. Vñ nō excuso a pctō illos  tm̃ differũt ꝑuulo rũ baptismũ. Nec credo euadāt pctm̃ mortale illi  tales pueros baptiʒāt in domo. nō seruata debita solẽnitate qñ nulla subest necessitas sʒ solũ faciũt ꝓpter expectationẽ cōpatrũ. aut ꝓpter maiorẽ pōpā postea fiẽdā. Et lʒ postea deferāt ad eccłiaʒ ⁊ suppleant omissa solẽnitas. nō tñ suscipiẽtes efficiuntur patrini  nō tenẽt ad baptismũ. etiaʒ si iterũ baptiʒarent̃: cũ semel sint vere baptiʒati. Si ꝟo sunt adulti sic si non ĩminet ꝑiculũ mortis ꝑ. viij. mẽses cathetiʒati ĩter cathecuminos debent teneri. ⁊ instrui ĩ fide. vel tꝑe arbitrario. Et sic intellige. c. iudei cũ sequen. de cō secrati. dist. iiij. Si vero ĩminet ꝑiculũ mortis. statim sunt baptiʒādi fide eis exposita de cōsecrati. distĩ. iiij. ne ꝙ absit. Et tp̃s propriũ taliũ adultorum qui nō sunt in periculo mortis est pascha ⁊ pẽthecostes. de conse. distin. iiij. c. de ca thecuminis ⁊. d. c. venerabilis. Baptismus. v. quo ad ministrum. Quis ẽ minister baptismi. Rñ. Aureolus vbi supra. distin. v. q. j. ꝙ est viator quilibet vnus personaliter distinctus: potens contingere ⁊ verba proferre intendens. in habitu fa cere. quod facit ecclesia. vel de quo presumitur quod intendat. Et sex dicit. ¶ Primo ꝙ sit viator:  nec angelus. vel sctũs est minister baptismi si tamẽ baptiʒaret nō esset rebaptiʒandus.  crederet̃ ꝙ deus dispẽsauerit. dũmodo esset certꝰ ꝙ esset angelus vel sanctus paradisi. ¶ Secũdo dicit quilibet scilicet tā fide [*]lis quā infidelis. hereticꝰ excōmunica tus ⁊ huiusmodi. siue vir siue mulier vł latinus bonus. vel malus. tñ nō debet baptiʒare nisi sacerdos ⁊ qui nō sit pre cisus nisi in casu necessitatis. de consecra. distin. iiij. c. in necessitate cum mul tis. c. xxx. q. iij. suꝑ bꝰ. Aliter peccaret mortaliter. ar. c. j. de cle. nō or. Aduerte ꝙ nec presente presbytero clericus sim plex. nec presente clerico laicus: nec pre sente viro mulier dʒ ba ptiʒare. de consecra. dist. iiij. c. mulier. ⁊. c. romanus. et xxx. q. iij. c. super quibus. Vnde nō sacer dos baptiʒans sine necessitate efficit̃ irregularis. c. j. de cleri. nō ordi. min. Jn necessitate vero solum pōt quilibet. sʒ tenet̃ baptiʒare aliter peccaret mortali ter. ar. c. quicũ. de consecra. distin. iiij. Et ideo bonum esset ꝙ quilibet adisce rer formam baptismi. ¶ Tertio dicit vnus: quia non plurres [*]vnde si plures dicerent. Nos baptiʒamus. non vere baptiʒarentur. Ricar. ve ro. in. iiij. distĩ. iij. dicit ꝙ tenet baptismus. Sed primum tutius vt. s̃. dictum est. Si vero quilibet eoruʒ diceret. Ego te baptiʒo ⁊ c. tũc bene esset baptismꝰ. ¶ Quarto dicit personaliter distinctus [*]quia nullus seipsum potest baptiʒare. c. dubium de baptismo. ¶ Quinto dicit potens contingere. Ex [*]quo patet ꝙ in vtero nullus potest baptiʒari.  natiuitas secunda presuppo nit primam. de quo dic vt. j. baptismꝰ. vj. §. j. ij. ⁊. iij. ¶ Vtrum nō habens manus possit ba ptiʒare. Rñ. Aureo. vbi. s̃. ꝙ non. [*]¶ Sexto dicit potens verba proferre quia mutus nō potest baptiʒare. vnde [*]uis non habens manus diceret verba: ⁊ mutus habẽs manꝰ ablueret nō esset baptiʒatꝰ. Pe. de pał. tenet ꝙ esset baptiʒatus. Sed primum verius. vt. s̃. baptismus. ij. §. iiij. ¶ Septimo subiungit ꝙ intendat: vel [*]saltem appareat ꝙ intendat baptiʒare non lauare tm̃: vnde ẜm Jnn. in. c. j. de baptismo. non est necesse quo ad effectum baptismi ꝙ sciat quid sit baptismus: scilicet ꝙ infundatur gratia. vel ꝙ sit sacramentum nec etiam oportet ꝙ credat hoc ipsum: immo si contrariũ credit ⁊ reputat truffam ⁊ deceptioneʒ baptismus tamen habet effectum suũ non requiritur tamen quod baptiʒās sciat quid sit ecclesia. nec ꝙ gerat ĩ mẽte facere quod facit ecclesie. immo si cō trarium generet in mente. i. non facere quod facit ecclesia: sed tamẽ facit. quia formam seruat nihilominus baptiʒatur dummodo baptiʒare intendat. Vn de si quis in necessitate vadat ad infidelem ⁊ dicat ei. Baptiʒa me docendo ei formam. Si ille baptiʒat eum scm intentionem parentis intendens face re. quod alij baptiʒantes faciunt esse baptismus. Secus si intenderet solum lauare. Laudul. tamen in. iij. distinc. v. q. ij. dicit ꝙ si non intendit facere quod facit ecclesia quod non est baptismus. Sed opi. Jnno. mihi placet. uis ista sit magis tuta:  sicut furiosus ⁊ amẽs quia nihil intendere possunt nō bapti ʒant. sic videtur ꝙ intentio baptiʒādi requiratur saltẽ. Et hoc potest dici intendere. quod intendit ecclesia. Et sic intellexit landul. ¶ Vtrũ requirat̃ intẽtio actualis in ba [*]ptiʒāte. Rñ. Landul. in. iiij. di. vj. q. iij. ꝙ nō de necessitate: nec suffict habitua lis precise.  licet possit exire in actuʒ: tamẽ nun erit. Virtualiter autẽ semper est necessaria. Dicitur autẽ virtualis quādo quis habuit actualem inten tionem nudam ministrādi sacramentum. ⁊ ex illa motus est ad ministrandũ posito ꝙ actualiter nō cogitet cā mi nistrat. virtualiter tamen manet inten tio prima. ⁊ hec est que mouet:  volũtas per suum imperium mouet potentias inferiores ad actus suos. vt pedẽ ad ambulādum ⁊ huiusmodi. Cũ ergo volũtas intẽdit aliquid exequi mouet potentias ad inferiores ad exequẽdũ. Et lʒ. cesset actualiter intẽtio volũtatis manet tamẽ executio potẽtie actualis. exemplũ cum in me sit actualis inteutio eũdi ad ecclesiā impero pedes moueri. ⁊ licet in medio motus esset inten tio actualis: manet tamẽ motio pedis. Dicit etiā Ri. ꝙ si baptiʒans nō sit diligens in applicādo intentionẽ suā ẜm ꝙ decet ad ipsum actum: non excusatur a peccato. ¶ Vtrũ quis debeat potius baptiʒari [*]a malo sacerdote  bono laico. Rñ. Lā dul. vbi. s̃. distĩ. vj. q. ij. ꝙ. sic  bonitas ministroꝝ nō tantũ spectat ad sacramẽ tum  autoritas ĩtellige quādo est paratus baptiʒare. alias non vt. j. §. xij. ¶ Vtrũ sacerdos existẽs in mortali pec [*]cet mortaliter baptiʒando. Rñ. ẜm ri. ĩ iiij. di. v. ꝙ sic: nisi conterat̃ de peccato. vel nisi baptiʒet̃ ĩ articulo necessitatis quia tunc nō peccat. Limita hoc veruʒ quando de peccato nō aduertit: ne ꝙ contritionem debeat habere. ¶ Vtrũ nō sacerdos baptiʒās in aqua [*]sanctificata ↄferat sacramẽtũ. Rñ. ri. in iiij. di. v. ar. vlt. q. s. ꝙ sic. sed peccat mor taliter nisi in necessitate quando aliaʒ habere non potest. ¶ Vtrũ baptismus sit suscipiendus ab [*]heretico vel excōicato: preciso: supenso ⁊ huiusmodi. Rñ. Jnn. in. c. fraternitati. decle. excō. mi. ꝙ non nisi in necessita te. Et volũtarie suscipiẽs sine necessita te ab heretico aut a quocun ab ecclesia p̃cilo: aut suspẽso a iure vel ab hoĩe nō recipit gr̃am. j. q. j. multe. ⁊. c. seq.  facit cōtra institutionẽ ecclesie: ⁊ sic pec cat mortaliter. Jn necessitate aũt licet. xxxij. di. §. verũ. Si vero nō sit precisus ab ecclesia uis sit ĩ mortali posset s recipere dummodo eũ non inducat ad ministradum etiam si alium posset ha bere concor. ri. vbi. s̃. ¶ Vtrum credens baptiʒare masculuʒ [*]⁊ baptiʒat feminam vere cōferat sacra mentum. Rñ. ẜm hosti. ꝙ si simpliciter baptiʒat est baptiʒata. Similiter si intendit baptiʒare personam cuiuscun sexus sit. Sed si soluʒ intenderet baptiʒare masculum tantum. sic non confert sacramentum ⁊ non esset baptiʒata. Baptismus. vj. quo ad eum  baptisʒandus est. ¶ Vtrum in vtero matris totaliter exi[*]stens nec ex aliquo apparens ab extra sit baptiʒandus. Rñ. ꝙ nō. c. qui in ma ternis de conse. dist. iiij. ¶ Vtruʒ mater sit aperienda. Rñ. ꝙ nō [*]si est viua quia non sunt facienda mala vt eueniant bona. Secus si iam est mortua. ¶ Sed nunquid si apparet aliquid ex[*]tra poterit baptiʒrai. Rñ. aureolus vbi s̃. ꝙ sic si est pars principalis. Si vero appareat pes vel manus: tenet ipse ꝙ non Landul. in. iiij. distĩ. iiij. q. j. tenet quod si pes vel manus appareat quod debet baptiʒari tamen natus postea debet iterum baptiʒari isto modo. Si tu non es baptiʒatus. ego te baptiʒo. Jn nomine patris ⁊ c. dominus Card. in cle. fidei. de sum. tri. tenet ꝙ opʒ vt totus sit natus nisi necessitas imineat.  in tali necessitate id q apparet dʒ baptiʒari ꝓpter occultaʒ operationem spũssancti. j. q. j. multi circa mediũ. gl. in. c. si ad matris.  cōse. di. iiij. tenet ꝙ nō potest baptiʒari per. c.  in maternis ea. di. Ratio  qui non est perfecte natus nō pōt dici hō. l. q certatũ ẽ. C. de postu. her. insti. vbi opʒ sit totus na tus vt dicat̃ quis posthumꝰ. Alij dicũt ꝙ si caput apparet debet baptiʒari. l. cũ ĩ diuersis. ff. de re. ⁊ sum. fu. facit. c. si baptiʒata. de cōse. di. iiij. multiplex est alia opi. doc. in hoc sed tu tene opi. Lā dul. que est securior ⁊ valde pia. quā te net tho. ⁊ Ricar. in. iiij. ¶ Quid si nascatur cũ pelle secundina [*]poterit ne baptiʒa. Respon. aure. vbi supra ꝙ sic. ¶ Vtrum monstrũ sit baptiʒandum ⁊ [*]quomodo. Rñ. ẜm Landui. ĩ. iiij. di. vj. q. ij. ꝙ si ꝑpendatur duas habere aĩas vt puta duo hʒ capita: quatuor pedes duas spinas in dorso ⁊ huiusmodi tũc baptiʒetur quilibet per se: ⁊ intingat̃ in loco quilibet per se. Si vero dubitat̃ an sint due anime: vt puta quia habet quatuor manus ⁊ vnum caput vel duas spinas in dorso: tũc credo ꝙ dẽat ba ptiʒari principalis absolute: et alius postea sub conditione. s. si tu nō es baptiʒatus: ego te baptiʒo ⁊ c. nec baptiʒet intẽtione vaga: sed determinando se ad vnum alias nihil faciet ẜm Hen ri. in quolibet. ¶ Vtrũ requirat̃ consensus baptiʒati. [*]Rñ. aureo di. iiij. q. j. iiij. sen. ꝙ nō ĩ pue ro. Jn adulto vero sicverꝰ. vel interpre tatiuus vnde vi: vel reclamās si baptiʒetur nec recipit primũ effectũ: nec ẜm baptismi. Sed de habente consensum inter pretatiuum est dubium: sicut qui per minas vel penas consentiret. ⁊ licet dā dixerint nō suscipere caracterẽ baptismi. Alij scientes ꝙ voluntas coacta: volũtas est tenẽt ẜm sctm̃ Bo. in iiij. di. iiij. ar. ij. q. j. ꝙ suscipit: nisi inten deret non suscipere sacramentum. sed solum illudere ⁊ tales penas euadere  tunc non susciperet. similiter Landul. in. iiij. di. iiij. q. j. tenet ꝙ qui dissen tit in corde necessario est rebaptiʒādꝰ. ¶ Vtrũ in adultis requiritur intentio [*]vt recipiant baptismũ. Rñ. Ricar. ĩ. iiij. di. vj. ar. ij. q. iij. ꝙ sic: vel in actu. vel in habitu. Jn actu in illo  prius hũit in tẽtionẽ. non recipiẽdi: quia necesse est vt habeat in actu contrariā. s. recipiẽdi ałs nō expelleret cōtrariā. ⁊ sic non reciperet sacrẽmẽtũ: similiter quādo ali quis admonetur vt actu consentiat. re quiritur consensus actualis: aliter nō consentiret nec actu nec habitu  ha bitu dispositus dicitur homo quando si actualiter ⁊ deliberate recogitaret de illa re actualiter consentiret in illā: ałs sufficit habitualis sicut si quis cathecuminũ nudũ baptiʒaret actus nō cogitantem de susceptione baptismi: vel furiosum: siue amentem qui ante amẽtiam habuit intentionem recipiendi: vel nun habuit contrariam. ¶ Vtrũ reqͦrat̃ fides ĩ adultis. Rñ. ẜm [*]tho. in. iiij. di. vj. ꝙ nō quo ad caracterẽ suscipiẽdũ. sed bñ quo ad hñdā gr̃am. ¶ Vtrũ requirat̃ rectitudo intẽtionis. [*]Rñ. ꝙ nō ad susceptionẽ caracteris vñ qui recipit baptismũ ꝓpter questũ sicut iudei sepe faciũt. verũ baptismum recipiunt: licet nō fructuum baptismi. ¶ Vtrũ amentes ⁊ dormiẽtes possint [*]baptiʒari. Rñ. ꝙ si ante habuerunt cōsensum ⁊ necessitas immineat possunt baptiʒari. vt in. d. c. maiores. ĩ fi. Si ve ro añ amentiā vel dormitionẽ cōtradi xerunt presumitur ꝙ ꝓpositum duret. Et iō nō suscipiũt: nec caracterẽ nec ba ptismũ. vt ibidẽ. Si ꝟo nō discenserũt tenet aureolus vbi. s̃. ꝙ suscipiũt caracterẽ. Hoc verũ ẜm ricar. vbi. s̃. dũmodo aliqñ cōsenserint de adultis loquẽdo  habuerũt vsum rōnis. secus ĩ illis  nun vsum rōnis. habuerunt  suscipiunt caractere in. ¶ Vtrũ pueri iudeorũ sint baptiʒādi? Rñ. ꝙ in hoc fuerũt opi. diuerse: busdam dicentibus ꝙ nō inuitis parenti bus. Sed ego dico cũ Sco. ⁊ Land ul. in. iiij. di. iiij. ꝙ etiā inuitis parentibꝰ sunt baptiʒ andi: non quidem ꝑ priua tas ꝑsonas: sed ꝑ principes aut eorum dños ⁊ educādi religiose caute ne occi dantur a parẽtibꝰ: ⁊ ꝓ hoc facit q no. oldra. ĩ cōsi. suis. vbi tenet ꝙ iudei sũt serui facti ꝑ passionẽ xp̃i. ex̃. de iudeis c. ⁊ si iudeos. ⁊ fuit mādatũ executioni ꝑ constantinũ vt no. Host. in. c. ↄsuluit. de iudeis. ⁊ hoc dicit archi. xlv. di. qui sincera. hoc idẽ tenet Tho. in epistola ad ducissam lothoringie Na cũ sint ser ni princeps qui est eorũ dñs pōt eos vẽ dere. ar. C. si ser. expor. vene. l. j. ⁊. ij ⁊ per istā rationẽ tenet archi. in. c. fraternita tem. liiij. di. ꝙ potest eis auferre bona eorũ cũ nō habeāt ea nisi vt peculium. allegat. c. iudei. el. ij. de iudeis vbi statuit̃ ꝙ si cōuertant̃ nō auferant̃ eis bo na. ergo si nō cōuertunt̃ possunt eis au ferri a contrario sensu. Melius facit. c. sicut iudei. eo. ti. vbi ꝓhibet̃ ꝙ sine iudicio terrene potestatis nullꝰ eis auferat bona vel offendat. ergo ex causa legitima possent. Preterea sustinent̃ ex pietate ⁊ gratia. vt dicit̃ ĩ. c. ⁊ si iudeos de iudeis ergo nō dʒ trahi ad necessita tem. ff. de offi. procon. l. solent. in fi. ⁊ ex hoc posset sustineri opi. aure. qui cũ lā dul. ⁊ Sco. ↄcordat ꝙ ĩuitis parẽi ibus pñt baptiʒari ꝑ dños ⁊ bñ facerẽt. ¶ Vtrũ iudei adulti aut alij adulti sint [*]compellendi ad baptismum? Rñ. de iu deis tenet Sco. vbi. s̃. ꝙ sic ꝑ dominos eorum pro quo facit tex. in. c. maiores. de bap. vbi comẽdatur ille tex. qui coegit infideles baptiʒari. Sed contra est tex. ĩ. c. sicut iudeis de iudeis. ⁊. xlv. di. de iudeis: qui prohibet compulsionem. Sed ego dico veram opi. Sco. intelligẽdo de cōpulsio ne indirecta hoc est. Jta sunt enguriandi ⁊ inseruituteʒ redigendi ꝙ eis eueniat voluntas con uertendi. sicut exponit grego. super illud cōpellit ĩtrare. facit. c. vl. xxiij. q. iij. cũ glo. ⁊. q. vj. c. iam vero. sed de copulsione directa nō licet quia deus voluntarium vult militem. d. c. de iudeis. siłr idem dico de alijs infidelibus ¶ Vtrum liceat emere aquā vel labo[*]rem ab eo qui non vult aliter baptiʒa re. vide. j. simonia. ij. §. xij. ¶ Quid si nō vult. baptiʒare nisi ↄmit[*]tat offerens aliq mortale: puta adulte rium? Rñ. landul. vbi. s̃. ꝙ si ipse non potest baptiʒare. puta  mancus vel mutus nullo modo assentiat.  fides offerentis ⁊ operatio ⁊ deuotio baptis mum flammis impetrabit:  credẽdũ est ꝙ in talibus necessitatibus diuina pietas supplet. ¶ Vtrũ requiratur contritio de pecca[*]tis factis ante baptismũa baptiʒādo. Rñ. ẜm alex. de ał. in sca sce ꝙ sic de necessitate de oĩbus mortalibꝰ q̃ recor datur etiam de venialibus in genere ⁊ forte de venialibꝰ maioribus q̃ recordatur particulariter: aliter nō suscipit gratiam baptismalem. s. gratiam ⁊ remissionem peccatorum. sed bñ suscipit effectuʒ baptismi qui est res ⁊ sacramẽ tum. i. caracterem. de cōse. di. iiij. c. ostẽ ditur. Sco. tñ in. iiij. di. iiij. clarius ex primendo dicit ꝙ licet nō doleat de ve niali ꝙ nō tollitur effectus gr̃e baptis malis: sed tm̃ complementum:  non delet illud veniale: de quo nō dolet: ⁊ sic. dicitur ficte simpliciter: vel ẜm quid ficte simpliciter accedit ad baptismuʒ ille qui habet in se mortale peccatũ: de quo non vult pe nitere: sed tñ recedẽte fictione. hoc est adueniente contrione habebit effectũ ba ptismi. s. remissionẽ peccatorũ vt in. d. c. oñdit̃ ĩ fi. Et hoc in tellige quo ad penā peccatorũ p̃ceden tiũ baptismũ sʒ nō quo ad penā sequẽ tiũ baptismũ. ⁊ ideo penitẽtia est ei in iungenda de ꝑpetratis post baptismũ ẜm sctm̃ bo. ĩ. iiij. di. iiij. ar. ij. q. iij. Ficte scm quid accedit  nō dolet de venia li: ⁊ iste non habet complemẽtum. Et aduerte ꝙ hic non accipio contritionem pro dolore informato a gratia. sʒ pro dolore qui excludit actualiter obicem mortalis peccati in actu. tenetur etiam talis postea confiteri peccata ante baptismum commissa vt patet. j. confes. ij. §. ij. Baptismus. vij. quo ad effectũ que ritur vtrum ꝑ ipsum auferātur oĩa peccata? Rñ. ꝙ sic. c. rege nerante. ⁊. c. sine penitẽtia. de conse. di. iiij. Rō  baptismus est ad regeneran dum institutus. Vñ ibi trāsit homo de ptāte tenebrarũ ĩ adoptionẽ filiorum dei. ⁊ ibi maxime aperit̃ largitas mise ricordie dei in primo aduẽtu. ⁊ hoc est quod Pau. dicit ad Thi. ij. ꝑ lauacruʒ regñationis ⁊ renouationis spiritussancti quẽ effudit in nos habunde. ¶ Vtrũ ꝑ baptismũ tollat̃ oĩs pena? [*]Rñ. ꝙ sic pena q̃ retardat ⁊ excludit a vita eterna. de ↄse. di. iiij. sine penitencia. hoc est pena quā s deberet exsol uere: aut in hac vita vel in alia ꝓ pctĩs cōmissis ante vitam eternam intraret alias autem penas nō tollit. ¶ Vtrũ baptismus tollat cōcupiscẽtiā [*]Rñ. ꝙ inquātũ hʒ rationẽ culpe extinguit̃ ꝑ baptismum: sʒ inquantum hʒ rationẽ vitij siue pene nō tollit̃ vt non sit nisi speciali dono dei et miraculo fiat sed vt nō obsit bñ fit ex infusione gratie q̃ ibi fit ex aqua superari pōt. de conse. di. iij. c. ij. ¶ Vtrũ ꝑ baptismũ tollat̃ irregulari[*]tas. Rñ. ꝙ illa q̃ ꝓuenit ex defectu sacramẽti nō tollit̃. vñ bigamus ante ba ptismũ vel post non pōt ꝓmoueri. siłr corrupta vel añ vł post nō pōt velari ⁊ de his habet̃. xxvj. di. acutiꝰ. Si vero ꝓueniat ex pctōsic tollit̃ ẜm cōiter doc. irregularitas homicidij: sed si homicidiũ fit sine pctō: vt in iudicie ⁊ hmōi. sic ẜm aliquos irregularitas nō tollit̃ vt no. xxvj. di. c. sed ẜm sco. in. iiij. distĩ. xxxiij. irregularitas cuiuscũ homicidij tollit̃ qualitercũ sit cōmissuʒ. hoc sequit̃. gl. l. di. c. si s viduā. ⁊. lj. dist. §. ecce. ⁊ hec est verior opi. alia aũt irregularitas que prouenit ex defectu natalium non tollitur. ¶ Vtrũ tollat infamiā? Rñ. ꝙ sic ẜm gl. [*]glo. in. d. c. sine pnĩa. Ratio  ꝑ baptis mum tolluntur peccata ⁊ ea q̃ sequun tur ex peccatis sub ratione qua sunt peccata. ⁊ ideo cum infamia consequa tur peccatum: ⁊ sub ratione peccati: ideo tollitur. ¶ Vtrũ ꝑ baptismũ conferant̃ hōi gr̃a [*]⁊ virtutes? Rñ. ꝙ sic ẜm gl. in. d. c. ij. ¶ Vtrũ effectus baptismi equaliter cō [*]ferat̃ oĩbus? Rñ. ẜm scrm̃ Bona. ĩ. iiij. di. iiij. ar. j. q. iij. prime partis. ꝙ triplex est effectus baptismi. ¶ Primus caracteris impressio. ¶ Scs gratie ifusio. ¶ Tertius innocẽtie restō. Quantum ad primũ ⁊ tertiũ equaliter oẽs suscipiunt si nō ficte accedunt. sed quantuʒ ad ẜm nō  gratia habet duplicem actũ. s. delere peccatũ: ⁊ sic magis delet in eo qui magis cōmisit:  delet oẽm culpā. Secũdus actus est habilitare ad bonum ⁊ in hoc maiorẽ efficatiam habet in eo qui se magis disponit. Jn paruulis autẽ equalis est efficatis cōmuniter. ¶ Vtrũ puer cũ aufert̃ ad baptismum [*]si occidat̃ saluet̃. Rñ. ꝙ si occiditur ne baptiʒari possit in odiuʒ baptismi seu xp̃i sic pie credo saluet̃. si vero occidat̃ ex alio respectu: sic damnabitur. ¶ Quid si puer moreretur qñ bapti[*]ʒans dicit ego te baptiʒo in noĩe pr̃is ante cōpleat. Rñ. ri. in. iiij. di. iij. ar. ij. q. iij. pie credẽdum est ꝙoeus supplet. Vñ ⁊ in cimiterio dʒ sepeliri siłr si sacerdos impediret̃ ne totũ cōplere esset baptiʒādus sic. si nō es baptiʒatus ⁊ c. ¶ Vtrũ baptismus sit reiterandꝰ. Rñ. [*]ꝙ nō imo tam ministrās quā suscipiẽs sciẽter vltimo supplicio plectunt̃. l. ij. C. ne sa. bap. ite. ⁊ sunt irregularesvt. j. irregularitas. j. §. xxiiij. ¶ Vtrũ ignorans si facit se baptiʒari [*]sine ↄditione sit irregularis si postea ĩ uenit ꝙ si fuerat baptiʒatus? Rñ. ꝙ ir regularis est  cōse. di. iiij. qui bis. ẜm cōem intellectũ. Pōt tñ ep̃s dispẽsare in necessitate magna. ¶ Vtrũ non baptiʒatus credẽs se ba[*]ptiʒatum saluetur? Rñ. si de p̃sby. non bap. c. apostolicam. ¶ Vtrum suscipiat caracterẽ ordinum [*]si ordinetur. Rñ. quod non. de p̃sb. non bap. c. j. ⁊. c. veniẽs. si celebrat tñ igno rans creditur quod cōficiat virtute ecclesie ẜm Jnn. Hoc idẽ tenet tho. ĩ. iiij. di. xxiiij. ⁊ alb. ĩ summa ↄfe. li. iij. ti. xxij. q. viij. ⁊ placet.  virtus spũssancti ve getans ecclesiam suam supplet potentiam in tali ne ecclesia decipiatur. Baptismus. viij. quo ad euʒ qui te net Queritur quis po test tenere ad baptismũ. Rñ. q nō pōt tenere abbas monachꝰ: vel religiosus. de ↄse. di. iiij. nō lʒ el. j. xvj. q. iiij. placuit el. ij. tñ si tenent sunt cōpatres. ¶ Vtrũ pater vel mater. Rñ. q non si [*]sunt in matrimonio. intellige. xxx. q. j. ad limina. alias ↄ̃hent cognationẽ spi ritualẽ: et etiam baptiʒando nisi in ne cessitate baptiʒarent. ¶ Vtrum nō baptiʒatus possit tenere ad baptismũ? Rñ. q nō de cōse. di. iiij. c. in baptismare. lʒ baptiʒare possit  baptiʒās ẽ de necessitate sacramẽti nō suscipẽs seu tenens ad baptismā et si tenet non erit cōpater: sed bñ baptiʒās cum sit vere paterspũalis. vide. j. matri monium. iij. impedimento. vij. §. x. ¶ Quot debent tenere ad baptismum [*]Rñ. q vnus tm̃. de conse. di. iiij. c. in ca thecismo. ⁊. c. non plures. sed tñ de con suetudine non seruatur. ¶ Ad d tenẽtur leuātes de baptismo [*]Rñ. ꝙ tenẽt̃ admonere quos tenuerũt vt castitatẽ custodiāt: iustitiā diligāt ⁊ caritatẽ teneāt: ⁊ añ oĩa simbolũ ⁊ orationẽ dñicā debẽt docere. vt in. c. vos ante omnia de conse. dist. iiij. ⁊ magister. in. iiij. distin. vj. c. penul. dicit quādo exigitur a patrino diligens cura cir ca eũ pro quo rñ. Quod limita verum secundum Tho. qñ parentes notabili ter negligunt. Bellum quidem dupliciter dicit̃. s. ꝓprie ⁊ improprie. Proprie autem bellũ est illud autoritate princi pis superiorem nō recognoscẽtis indi citur vt est imꝑator ⁊ papa ẜm Hosti. xxiij. q. j. ff. de capti. l. hostes. ⁊. ff. de ꝟb. sig. l. hostes. Et ĩ isto bello capti. efficiũ tur serui ⁊ bona efficiuntur capientiũ: ⁊ sequit̃ tertium ius. s. postliminij. de quo in. l. postliminium. ⁊. l. si quid bello. ⁊. l. hostes. ff. de capti. ⁊ hoc verum si bellũ sit iustũ. debẽt tñ bona capta assi gnare capitaneo. vt distribuat vnicui secundum merita: secundum Bart. in. d. l. si quid bello licet a principio efficiantur capientium. Et hoc verum credo quod dicit Barto. nisi consuetudo haberet ꝙ vn usquis sibi retineret quod cepit quia tunc non tenetur assignare quia illud intelligitur actum quod est consuetum. l. quod si nolit. §.  assidua. ff. de edil. edic. Hodie etiaʒ ex consuetudine inter christianos non seruantur iura capitatis ⁊ postliminij quo ad seruitutem cui standum est vt. l. postliminij ff. de captiui. ⁊ no. Bar to. in. d. l. hostes. ff. eo. Quid autem sit postliminium. Rñ. quod est ius amisse rei recipiende ab extraneo in statuʒ pristinum restituende moribus legibus constitutum dicit tex. in. d. l. post liminium. Vnde quo ad res bñ est seruandum: vt ille qui aliqua perdidit in iusto bello quo ad euʒ integre restituā tur. Et ideo non currit prescriptio con tra eum secundum gl. in. c. prima accusatione. xvj. q. iij. Arma tamen de rigore non restituuntur. l. ij. ff. de captiuis. sed secundum consciẽtiam sunt etiam restituenda. De materia de qua hic vide plene Barto. ⁊ docto. in. l. ex hoc iure. ff. de in sti. ⁊ iur. versi. quero q̃ sunt bella licita. Alex. in. l. hostes versi. hoc prem isso vi deamus. ff. de captiui. ⁊ in. l. si quid in bello. eod. titu. et an bellum q in fide les fit: sit licitum Bar. quod sic. in. l. j. C. de paga. ⁊ per quẽ possit indici not. in d. l. hostes ⁊ in. d. l. ex hoc iure ⁊ quod potest moneri siue diffida. Bal. in aũt nulla. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ in. l. ij. versi. nota ꝙ bellum. C. de serui. ¶ An autem hec locum habeāt in bel[*]lo iudicio ab hisqui de facto superiorẽ non recognoscunt: vt est rex francie: his panie: ⁊ huiusmodi. Rñ. secundum Jn no. in capi. olim. el. j. de rest. spo. ⁊ Bar to. in d. l. hostes. ff. de capi. et postliminium reuersis ꝙ sic: quia habent iura principis. ¶ Bellum aũt ĩproprie est illud quod [*] nō est indictũ ꝑ principẽ sʒ ꝑ inferiores qui recognoscũt superiorẽ ⁊ de hoc Pau. de iure iuran. c. sicut. el tertio. ¶ Vtrũ bellum in dubio sit presumendũ iustũ. Rñ. Pau. in. d. c sicut ꝙ in bel lo ĩdicto a ṗncipe summo: ĩ dubio p̃sumit̃ iustũ ⁊ legitimā cām esse in princi pe. iuxta no. ꝑ legistas in. l. p̃scriptiōe. ⁊ l. fi. C. si cōtra ius vel vti. pub. ⁊ ꝑ Ca no. in. c. q̃ in ecclesiaruʒ. de cōsti. sed in bello ĩdicto a recognoscẽte superiorẽ: in dubio p̃sumit̃ iniustũ ⁊ sic intellige hosti. ⁊ text. d. c. sicut facit. l. vnica. C. de gla. ⁊. capitulo primo de pu. c. cuʒ suis concor. ¶ Quid rerit̃ vt sit iustũ. Rñ. pa. vbi [*]s̃. ꝙ in bello ꝓprie oportet ꝙ subsit legitima ⁊ naturalis causa: puta quia cō tumaces ⁊ rebelles sunt imperio vel ec clesie. Adde. ij. vt nō fiat animo vindicandi sed puniendi delinquentes. Jn bello autẽ secundo modo dicto quin requirunt̃ ẜm glo. xxiiij. q. ij. in summa scʒ ꝑsone vt nō sit ecclesiasticus: cui nō licet sanguinẽ fundere. xxiij. q. viij. clerici. nisi necessitate ineuitabili. possũt tamẽ ẜm Tho. ij. ij. q. xl. inducere alios ad iustum bellum ⁊ eis assistere: vt pugnantibus: subueniant Exhortationibus: absolutionibus: ⁊ alijs spiritua lis. Non tamẽ debẽt hortari vt interficiāt vel mutilẽt. sʒ vt fidẽ ecclesia sticā: vel patriā liberent. Et lʒ aliqui interficiant̃: nō tñ eis imputabit̃ ⁊ multomagis prelati hoc possunt. imo peccarent si nō facerent. xxiij. q. v. de occidendis. de homi. postulasti. ⁊. c. tua nos. xxiij. q. iij. Maximianus. xxiij. q. j. ĩ summa. ⁊. c. militare. de cle. percu. c. iij. de resti. spo. c. olim. el. j. Jnnoc. tamen. in. c. quod in dubijs de penis. limitat predictam et hortationẽ nō posse fieri quādo sunt in percustiōibus. sed ante sic. ⁊ mihi placet et est securius. ¶ Sco cā legitima vt pro defensione sua vel suoꝝ aut paternarum legum. xxiij. qō. viij. si nulla. ¶ Tertio res. s. pro repetitione rerum ⁊ hmōi. d. c. olim. ¶ Quarto animꝰ vt nō ex odio sed vt habeat debituʒ ⁊ hmōi. xxiij. q. j. quid culpatur. ⁊. c. militare. ¶ Quinto autoritas superioris. d. c. d culpat̃ ⁊. l. vnica. C. armorum vsus ĩ suo prin. lib. xl. Potest etiam fieri autoritate episcopi ẜm Host. in sum. precipue quando pugnatur pro fide vel contra eum qui pro peccato mortali excommunicatus non vult parere. ¶ Vtrũ si alid p̃dictoꝝ defuerit tenea [*]tur ad restōne tam dānoꝝ datorum  etiam raptoꝝ bonoꝝ? Rñ. mo. eo. tit. ꝙ si deficit ẜm vel tertium. Si tamen res subsit ꝙ. s. pro rebus repetendis factuʒ sit. nō tenet̃ qui mouit bellũ restituere q ibi cepit. dũmodo nō excedat quod hr̃e debebat. Et hoc veꝝ in foro pnĩali vbi habet locũ lidi ad nō liquidũ cōpensatio. Sicut si s cōtineat̃ ꝑ furtuʒ accepisse. x. nō coget̃ restituere si dʒ habere alia. x. ab eodẽ. Si ꝟo dānificauit plꝰ aduersariũ: nō credo excusatũ nisi cōcurrat simul autoritas. nisi ĩ casu qñ vim vi repellere lʒ. sed tenet̃ cōpẽsare dāna data cũ eo q dʒ habere ⁊ si plus haberet restituat. c. qui habetis. ⁊ in. c. se. xiiij. q. v. ⁊ in. d. l. hostes. ff. de capiti. ⁊ ẜm quod dico in. §. se. ¶ Vtrũ istis ĩferioribꝰ a ṗncipe liceat facere bellũ. Rñ. Pa. in. d. c. sicut ꝙ aut his qui facit bellũ habet iurisditionẽ super his quibꝰ guerrāfacit. ⁊ illi sunt contumaces ⁊ rebelles. ⁊ sic potest statuere⁊ concedere ꝙ liceat vnicui res eorũ inuadere. ⁊ suas facere. ⁊ liberos hoĩes rebelles capere ⁊ detinere qͦus dño repñtare potuerint. c. a nobis el. j. de sen. excō. Si aũt nullā iurisditionẽ suꝑ eos habẽt nō pñt sine auctoritate principis. nisi essent inuasi.  tũc pñt se ⁊ sua defendere cũ moderamine in culpate tutele. ⁊ hoĩem ꝑ cutere ⁊ etiaʒ occidere. vt latius dicam. j. Defensio. Nō pōt tñ aduersariũ capere ⁊ nec inuadẽdo res aduersarij suas facere. Q intellige nisi in recō pensationẽ dānorum suorum ⁊ in satisfationem expensarum. laborum ⁊ operum etiam ipsuʒ adiuuantium. di. j. ius gentium. xxiij. q. vij. si de rebus. vel nisi in territorio fuo eos delinquẽtes inueniret itẽ qñ talis superiorem nō habet coram quo sua repetere possit: res suas ꝓpria auctoritate repetere posset ⁊ recuꝑare. l. iudei. ⁊ nullus. C. de iudeis. ¶ Vtrũ subditi teneant̃ ire ad bellũ iu [*]stũ dño mandante. Rñ. Pa. d. c. sicut. el. iij. ꝙ subditoꝝ dam sunt vasalli proprie. vtsunt qui tenẽt feudũ ab eo. Qui dā vasalli ĩproprie: vt sunt subditi rōne originis vel domicilij nihil tñ ab eo detinẽt. ⁊ tales ꝓprie nō sunt vasalli lʒ ibi habeāt possessiōes nec tenent̃ dño p̃stare fidelitatẽ. Quidā sunt mili tes veri. vt q̃ iurāt  ponit gl. ĩ. l. pe. ff. ex . cau. ma. q̃ sunt. j. Miles. Quidam nō veri miles. sʒ tātũ respectu honoris  ista nō ꝓmittũt. sʒ viuũt vt alij ciues vt ꝑ Cy. in. l. j. C. de. iu. ⁊ fac. igno. istis p̃missis distinguo. aut dñs vult alios ꝓ libito volũtatis ĩuadere nō fauore rei publice. ⁊ nō tenent̃ eũ se etiā vasalli proprie. arg. d. c. de forma. xxij. q. v. nisi aliud habeat ↄsuetudo. vel pactũ. Aut dñs ĩuadit̃. ⁊ tũc si timor est subitaneꝰ ⁊ ĩprouisus oẽs apti ad pugnā seu custodiā tenent̃ fauore reipublice. Nam clerici hoc casu tenent̃ ad custodiā. c. ꝑuenit. ⁊ q ibi notat̃. de ĩmuni. ec. Facit. c. oĩ timore. xxiij. q. viij. Aut nō ẽ tał timor. et tũc vasalli ꝓprie dicti tenent̃. ꝑ. d. c. de forma ⁊ milites veri. ꝑ. d. l. pe. alij ꝟo nō sunt cōpellẽdi dũmodo dñs sufficiat de ꝑ se ex reditibꝰ qͦs habet a loco. Nam ꝓpter hoc honorāt dñm in reditibꝰ: gabellis ⁊ hmōi vt necessitatis tꝑe eos defendat. ar. xxiij. q. v. prĩcipes. ⁊. c. regũ si ꝟo nō sufficit ꝑ se tũc te nent̃ oẽs pro salute dñi. vt patet ex. c. si nulla ⁊. d. c. omni timore. xxiij. q. viij. ¶ Vtrũ subditi sequẽtes dñm ĩ iniusto [*]bello excusent̃. Rñ. pa. ĩ. d. c. sicut ꝙ ĩno. dicit ꝙ nō si sciẽter hoc faciũt. nec excu sant̃ ex timore amittẽdi feudũ. vel alia bona. xxij. q. v. ita ne. si ꝟo dubitāt. ⁊ in sierũt quātũ potuerũt ꝑitiores: ⁊ sem ꝑ dubij remāserũt excusant̃ ꝓpter bonũ obediẽtie. c. d culpatur. xxiij. qō. j. aliter nō. argu. c. cum inhibitio. de clā. despō. nō tñ excusantur amici ⁊ cogna ti ⁊ alij.  volũtarie adiuuāt talẽ in dubio. ĩmo si erat iniustũ de omni damno dato tenet̃ ad restitutionem. ¶ Vtrũ subditus  in dubio bellādo. [*]multa acsiuit: teneat̃ ea restituere. cognito q bellũ erat iniustum. Rñ. q sic oĩa q̃ hʒ ⁊ credo q etiā consumpta:  nũ habuit bonā fidẽ ex quo semꝑ du biꝰ ꝑmāsit. Et de hoc vide. j. p̃scriptio. .§. iiij. ⁊ scm illam distinctionem dic. ¶ Vtrũ oẽs existentes in bello iniusto [*]teneant̃ insolidũ. Rñ. ẜm Mo. ti. re. j. ꝙ sic de oĩ dāno q suo auxilio ↄsilio fauo re datũ est: q aliter datũ nō fuisset. ar gu. xvj. q. iiij. oẽs. ⁊. ij. q. j. notũ. ĩ fi. si ꝟo ꝓbabiliter credit ꝙ ꝓpter suũ auxiliũ: ↄsiliũ: vel fauorẽ nō plꝰ fecerint  ałs facturi erāt nō tenet̃ nisi de his q̃ ipse habuit: vel damnũ dedit: vel ali s de familia sua directe ⁊ occasionałr. argu. de sen. ⁊ re. iudi. c. j. de eta. ⁊ quali. or. c. tuā. ⁊ de hoc vide etiā. j. furtum. §. xvj. ¶ Sed q̃rit̃ d tenet̃ restituere faciens [*]bellũ iniustũ. Rñ. Mo. vbi. s̃. ꝙ tenetur de omnibus dānis. q̃ ipse vel sui intulerunt aduersario vel eius hoĩbus tenetur etiam proprijs hominibꝰ de dānis datis ab aduersarijs. ¶ Vtrũ habẽs iustũ bellũ teneat̃ ĩ ali[*]quo de dāno aduersarij. Rñ. mo. vbi. s̃. ꝙ nō tenet̃ de illis dānis q̃ bona fide ĩ tulit. a quibꝰ comeste abstinere. nō pote rat ẜm ↄsuetudinem pugne. Si qua tñ aĩo crassandi ⁊ maliciose itu lit cuʒ ałs posset abstinere ⁊ sibi cōsulere tunc tenet̃ compẽsare cũ damno sibi dato ⁊ si excedunt tenet̃ eis satisfacere. ¶ Vtrũ habẽs iustũ bellũ teneat̃ de dā [*]na dato subditis aduersarijs. Rñ. . s̃. ꝙ nō immo licite bona capit. nō solum aduersarij. sed etiaʒ seruoꝝ ⁊ subditorũ suoꝝ donec sibi sit satisfactũ. subditi tñ aduersarij qui deũ timentes nolũt dño suo in bello illicito impendere au xiliũ vel cōsiliũ nullatenꝰ sunt spolian di ne pena excedat autores. ar. de his q̃ fi. a ma. par. ca. q̃siuit ⁊. j. q. iiij. c. j. imo. ẜm. Ric. in. iij. di. xv. qui scienter talibus adinferũt dānũ tenent̃ innocẽtibus restitutionẽ. Verũ credo nisi dñs eoꝝ direcre vel indirecte ex ꝑsonis vel rebꝰ eoꝝ iuuaret̃. Multo magis tenet̃ ad restitutionẽ  dānificat non subditos aduersarij innocentes scienter: vt sunt eccłiastici ⁊ hmōi. Secꝰ aũt esset a casu dānificare hoc. nō intendes nec obligatꝰ intẽdere vt puta  bellās cō tra aduersariũ nō valẽs eũ impugnare incendit ciuitatẽ. ⁊ sic cōburunt̃ ecclesie ⁊ bona ipsiꝰ ⁊ alioꝝ innocẽtiũ nam tũc nō tenent̃ ⁊ pʒ ꝙ ecclesie incastella te possunt incendi ⁊ bona ibi reposita ex bꝰ sustẽtabant̃ cōtra hostes in iusto bello possunt capi nō incastelate ve ro a ꝓposito nec res ecclesie sunt auferende ⁊ cōtrariũ faciẽtes tenent̃ ad restitutionem. ¶ Vtrũ dñi  habuerũt bellũ adinui[*]cẽ possunt cōponere simul de damnis. Rñ. Mona. ij. resti. ꝙ ille  habuit ĩiustũ bellũ nō pōt cōponere in p̃iudiciuʒ hoĩm suoꝝ quin ip̃e teneat̃ eis de dānis q̃ passi sunt nisi ⁊ ip̃i fuerĩt ĩ culpa. Hoc verũ in foro cōscientie: si ad taleʒ culpā nō venerũt. ex eiꝰ ꝑsuasione ałs nō facturi. Jlle aũt  habet iustũ bellũ dʒ ꝓcurare ꝓ viribꝰ vt satisfiat suis hominibꝰ. Et si nō potest et ipsi hoĩes cōtradicũt cōpositioni ẜm Mona. non pōtde dānis q̃ passi sunt incẽdijs ⁊ ra pinis cōponere. facit in. ar. l. j. ⁊. l. trāsla tionis placitũ. et. l. p̃ses. C. de trāsac. c. fi. de ma. ⁊ obe. Sed ego credo ꝙ ĩ oĩbꝰ pōt. arg. eoꝝ q̃ notant̃ in. l. fi. C. si cōtra ius vel vti. pu. ⁊ in. c. q̃ in ecclesiarũ de cōsti. vbi pʒ ꝙ ex rationabili causa pōt princeps tollere rẽ vniꝰ ⁊ dare alteri. et nō pōt esse maior rō  fauor publicus carere bello. Et similiter poterũt  habent iura imperialia. Vnde Host. tʒ ꝙ qñ duo milites habuerũt iniustũ bellũ inuicẽ pace inter eos facta ⁊ dāna remissa ꝙ hec remissio extendit̃ ad oẽs vtrius partis: licet non consentiāt qñ pax aliter haberi non posset. allegat. l. conuentionum. ff. de pact. concordat Pau. in. c. in nostra. de iniurijs. Aduer te hic scm eundẽ Pau. vbi. s̃. q noĩe dāni ꝓprie ⁊ restricte venit diminutio pr̃imonij ꝑ aliũ facta. l. iij. ff. de dā ĩfe. Et iō nō veniũt expẽse facte ꝓpria voluntate. etiaʒ coacta nomine dāni. Q no. ꝓ statutis ⁊ similibus odiosis. Jtẽ limita ꝙ predicta remissio non valet quo ad damna data ecclesijs⁊ ecclesiasticis personis nisi prelati ipsarũ consentiant. ¶ Vtrũ dñs teneatur mandatario de [*]dānis: que in bello est passus. Rñ. ẜm Pau. in. d. c. sicut q sic nisi cā pietatis humanitatis vel parentele bellũ fecerit vel nisi ex debito teneretur vel nisi aliquid recipere cōuenerint ꝓ mercede. ⁊ vide de hoc. j. mādatũ. §. v. et hoc ĩtellige de dānisq̃ verisimiliter potuit mandans prouidere. ¶ Vtrũ occupata ꝑ ṗnicipes xp̃ĩanos [*] hodie ĩter se bella gerentes ꝓpria te meritate q vnꝰ ete possedit ab anti quo aliꝰ violẽter de nouo accipit sint re stituẽda. Rñ. do. Anto. in. c. q suꝑ his de voto ẜm Host. q nō videt qũo iuste teneāt nec qualiter cōfessores eoꝝ pec cata  notoria palpitent. nec qualiter ab eisdẽ elemosinas aut possessiones accipiāt: aut eos absoluant. Vñ ca ueāt ne caternatim ad inferos vadāt et alios secũ trahāt. nec credit q ĩ Jtā lia prescribi talia possint. c. fi. de p̃scri. Et ideo restituere tenentur. ¶ Vtruʒ clericus in bello iusto cũ dño [*]suo vadẽs  lucrat aliqua de bonis ad uersariorum teneat̃ ea restituere. Rñ. Mona. ti. rest. q si ea rapuit: peccauit capiẽdo: ⁊ restituere tenet̃ eis a quibꝰ abstulit  illā rẽ capiẽdo nō potuit fa cere suā:  sicut dñs nō potuit ei dare autoritatem bellandi. sic nec rapiendi Posset tñ retinere si guerra durāte dñs vt illā teneat cōsensit. Si vero nō ip se rapuit. sed sibi ab his quibus licuit ra pere data sint. rẽ nō restituere tenetur. Quod verũ credo qñ ex consuetudine quilibet ꝙ rapuit sibi retinet. alias secus.  de iure libet tenet̃ capitaneo assignare. vt illa distribuat: vt. l. si quid bello. ⁊ ibi. Bar. ff. de cap. ergo sine eiꝰ autoritate tenere nō poterit facere. c. di cat. xxiij. q. v. nisi vt dixi cōsuetudo sit in contrarium. ¶ Vtrũ liceat oĩ tꝑe bellare. Rñ. q in [*]bello iusto nō lʒ bellare ĩ quadragesima. nec in diebꝰ festiuis nisi necessitas vrgeat ineuitabilis. textꝰ est cũ gl. ĩ. c. si nulla. xxiij. q. viij. Jtẽ nec tꝑe treuge. c. j. de treug. ⁊ pace. Q intellige in pu gnatore. nō in defensore. vt notat predicta glo. ¶ Vtrũ ĩ bello iusto liceat vti deceptio ne dolo: vel insidijs ad vincẽdũ inimi[*]cos. Rñ. ꝙ sic dũmodo mẽdaciũ nō dicat vel fidẽ ꝓmissam nō frāgat. facit. c. vtilẽ similationẽ. xxij. q. ij. c. dñs. q. vij. ĩ summa. xij. q. v. dixit. vide gl. ĩ. c. cupien tes in ver. malignantium de elec. li. vj. ¶ Vtrũ locas arma. equos ⁊ hmōi eũti ad bellũ repetat si amittant̃ in bello. Rñ. Jnn. ĩ. c. sicut. el. iij. de iuretur. ꝙ nō  sic ea cōduxit. ff. loca. l. itẽ q̃rit̃. §. si s seruũ facit. l. videamus. §. fi. eod. ¶ Vtrũ cōmodans possit similiter repe tere. Rñ. Jnno. vbi supra ꝙ non  non [*]excessit fines cōtractus. ff. cōmo. l. si vt certo. §. sed interdum. ¶ Vtrũ tenẽte aliquo rẽ meā liceat mi hi violenter auferre. Rñ. Paul. in. d. c. [*]sicut aut incōtinẽti recuperare vult. et lʒ  vim vi repellere lʒ. de quo. j. Defensio. Aut nō statim ⁊ sic dʒ ꝑ iudiceʒ eā recuperare si pōt ꝙ si nō pōt. sic in defectũ iudicis pōt dñs rẽ suā etiā vio lẽter si aliter nō pōt facere recuꝑare. ar. nullꝰ. C. de iude. in gl. ⁊. l. ait p̃tor. ff. de his q̃ ĩ frau. cre. §. si debitorẽ. nota. Jnn. in. c. olim. el. j. de resti. spol. ⁊ Alex. Ric. ⁊ Sco. in. iiij. distinc. xv. ꝙ si aliter non possum rem meā habere. licet furto eā tollere. de quo dic. vt. j. Furtũ. §. xl. Nō tamen licet per mendacium  non licet mentiri pro alterius vita. xx. q. ij. ne qui. sic limita gl. in. c. cupientes de cle. lib. vj. Benedictio. suꝑ populũ q̃dā solẽnis que fit cum illa so leunitate. Adiutorium nostrũ ⁊ c. ⁊ hāc solũ ep̃i possunt facere in tota sua diocesi. ⁊ archiep̃i in tota ꝓuincia cuʒ visitant. ⁊ legati in terminis sue legatos: ⁊ abbates quibus ex priuilegio cōcessum est. vt notatur. xxvj. q. vj. ministrare de cōse. di. j. cum ad celebrandas. de exces. prela. accedentibus. de priuileg. abbates lib. vj. Alia simplex. Et hec fit a sacerdotibus in missa absente episco po. aut de mandato eius cũ pñs est. xl. di. deni. xcv. dist. ecce. ego dico. De vtro benedict. pauca apud le gistas tangit tamen notando velut hic Spec. in ti. de elec. §. j. ver. consequẽter. ⁊ ibi Jo. an. in addi. ad eum. ¶ Vtrũ benedictio calicis paramento [*]rum huiusmodi pro missis celebrādis possit fieri a sacerdote. Rñ. doc. ĩ cle. attendentes. de sta. re. tenent ꝙ nō quia sunt potius ordinis episcopalis ⁊ hoc ideʒ in. d. c. abbates. Sed iudicio meo nullo iure eorum dictuʒ probat̃. Et cre do ꝙ ĩmo possint benedicere paramẽta tali rōne motus presbyter potest oĩa facere qui sunt ordinis: nisi sint ordinis episcopalis. vel specialiter interdi cta. c. uis. xcviij. di. ⁊. d. c. ecce. et. lxiiij. di. legimꝰ sed benedictio paramentoꝝ cũ nō sit ordinis ep̃alis pʒ  competit abbatibus ex ↄsuetudine vt tenẽt doc. in. d. c. abbates. ⁊. c. cle. attẽ dẽtes q fie ri nō posset si esset ordinis ep̃alis. arg. eoꝝ q̃ no. in. c. pe. de conse. ec. vel al. nec est etiam eis ꝓhibitum. pʒ  in hoc. c. uis prohibetur consecratio sacerdotum diaconorum ⁊ subdiaconorum. cō secratio virginum: consecratio ecclesie vel altaris: conficere criminate frontes baptismatorum signare: publice peni tentem reconciliari. ⁊ in. c. ministrare. xxvj. q. vj. additur ꝙ non benedicat pu blice plebem in ecclesia. Quod intellige vt dixi. s̃. ⁊ in. c. consulto de cōse. di. j. ꝙ nec corporalia debet consecrare. er go vestimẽta potest quia in. c. vestimẽta. ⁊ in. c. vasa de cōse. dist. j. nihil. dicit̃ de episcopo. quare credo oĩa que pertinent ad celebrationem missarum que non fiunt cuʒ sacra vnctione: vt est calix ⁊ patena. ⁊ nō sunt eis spāliter inhi bita sicut sunt corporalia que ab ep̃o de bent esse benedicta vt ĩ. d. c. cōsul. ⁊ alia hmōi possunt bñdicere. ar. d. c. quāuis ⁊. c. ecce. nisi ep̃s esset presens  non li ceret. arg. c. deni. xxj. di. ¶ Vtrũ abbates possint similiter bñdi [*]cere Gemi. in. d. c. abbates tenet ꝙ sic omnia quibus sit verbalis solum bñdictio: ⁊ quādo faciunt ad opus suarũ ecclesiaruʒ. alias non. Sed ego dubito de benedictiōe corporalium que licet sit verbalis solũ tamẽ vr̃ episcopis re seruata. d. c. cōsulto. nisi dicamus dero gatum contrariā consuetudinem cum sit potiꝰ episcopis reseruata ratiōe dignitatis  ordinis. ⁊ iō abbates possent ex consuetudine arg. d. c. accedẽti bus. Jdem dic de benedictone calicis de quo. j. calix. §. j. ¶ Vtrum vestis debeat iterum benedi [*]ci quādo repeciatur. Rñ. ꝙ nō nisi quā do sit talis repeciatio ꝙ sine ip̃a cũ di cta veste nō posset celebrari puta totiꝰ māice ⁊ hmōi  eũ amittat formam dʒ iterũ bñdici ar. eoꝝ q̃ no. ĩ. c. j. de ↄsec. eccle. vł. alta. Secus dico si manipulus Vel de manipulo stola:  nōvidet̃ alia forma. nisi ꝙ vnum ẽ breuius altero q̃ quidem breuitas non mutat formam. ¶ Vtrum sponsa que non est virgo de[*]beat benedici. Rñ. ꝙ non. xxxij. di. seriatim immo benedicens secundas nuptias ab officio ⁊ beneficio suspensus debet mitti ad papam. c. j. de secũ. nup. ¶ Vtrum diaconus possit benedicere [*]mẽsam. Rñ. ꝙ non presente presbytero nisi esset diaconus cardinalis: sed absente presbytero potest ẜm no. in. c. legi mus. xciij. di. ¶ Vtrum recipere pecuniam pro be[*]nedictione nubentiuʒ sit simonia. Rñ. ꝙ sic. tex. est in. capi. cum in ecclesie. de simo. ¶ Vtrum mulier possit bñdicere. Rñ. [*] nō. nisi vt potest quilibet bonus christianus. c. noua. de pe. ⁊ remis. . q̃ sũt ordinis nō cadũt ĩ mulierẽ. d. c. noua. ¶ Vtrum benedictio mense ⁊ aque sit [*]certi ordinis. Rñ. secunduʒ Jnn. in. c. j. de exces. prela. li. vj. ꝙ bñdictio aq̃ sic. ⁊ ideo esset irregularis: excommunicatus vel suspensus ipsam benedicẽdo. secus de benedictione mense que non est ordinis. ¶ Vtrum libri ecclesiastici sint benedi cendi. Rñ secundum glo. in. capi. j. de pigno. ꝙ non. Benefacere ex timore ⁊ nō ex amore non reputatur benefacere. sed pro non facere. xxxiij. que sti. v. ad finem. xxxij. questi. v. sicut eniʒ de cōsecra. distincti. v. quicquid. lxxxvj. distinctio non satis. de regulis iuris qui ex timore. Beneficium est quedam beniuola actio gaudiũ tribuẽs capienti in lib. feu. cap. j. ex qui. causis seu. amit. ⁊ Pa. in. ca. vnico. de como. ⁊ in. c. ad audientiam. de prescri. hec diffinitio comprehendit quodcun ꝙ di citur beneficium. Sed hic de ecclesiastico solum dicendum est. De multiplici beneficio ⁊ an illius appellatione veniat prebenda. nota. Barto. quod si largo modo. in. l. quia tale in patre ibi beneficium. ff. solu. ma. ⁊ an absenti possit conferri. Bald. ꝙ sic in. l. sanc imus. §. sed ⁊ si quis. C. de late. libe. tol. computatus in legitima filio clerico. no. guil. de cug. Bartolus. Bald. ⁊ saly. in. l. omnimoda. §. imputari. C. de inoffi. testa. ¶ Quotuplex est beneficium ecclesia[*]sticum. Rñ. ꝙ aliud est reliogiosum aliud seculare. Religiosum aliud simplex vt canonicatus regularis. Aliud duplex vt abbatia. prioratus: vel alius habens iurisditionem. Seculare vero. Aliud summum vt papatus. Aliud maius vt episcopatus. Aliud mediocre seu duplex vt dignitas vel personatus: vel aliud habens curam animarum. Aliud minus seu simplex. vt canonia cappellanta aduocatoria et huiusmodi. Aliud non. habens administrationem: et isto modo dicitur large beneficium. Et est quando s hʒ beneficium non in tituluʒ vt sunt capellania ad nutum ammouibiles: sed quando hʒ in titulum aliquod beneficium. cui est assignata dos quātuncum sit simplex dr̃ habere bñficium cum administratione. Secundũ Ge. in. c. p̃senti. de offi. ordi. lib. vj. ¶ Vtrũ p̃bẽda sit quid spirituale? Rñ. Pau. in. c. dilecto. de p̃bẽ. ꝙ si est annexa iuri canonie partim ẽ spũale ⁊ ꝑtim tꝑale. Si ꝟo nō est annexa canonie. vt puta  ecclesia nō sunt p̃bẽde distĩcte sʒ oĩa cōia: ⁊ ꝑ capłm assignat̃ isti vnũ p̃diũ ĩ p̃bẽda ⁊ alteri aliud. vł d simi le. Vł etiā si sũt distincte. tñ nō sunt ca nonicatibꝰ annexe.  nō est ibi nume rus canonicoꝝ. tũc ẽ mere tꝑale ⁊ p̃t cō cedi etiā laico ad ipsius sustẽtationẽ. [*]¶ Vtrũ altaria q̃ dant̃ ĩ titulũ ꝑpetuũ dicant̃ hñ ficia. Rñ. ẜʒ gl. ĩ. cle. j. de deci mis. ⁊ sequit̃ Ge. in. c. j. de cōsue. li. vj. ꝙ sic ⁊ appellatōe officij altaria p̃dicta intelligũtur. facit. c. ij. de conces. p̃ben. Secus si nō dantur in tituluʒ  beneficium non dicuntur proprie. ¶ Aqͦ dʒ dari bñficiũ eccłiasticũ. Rñ. [*]ꝙ regułr ꝑ ordinariũnisi ex speciali sta tuto vel consuetudine ad alium pertineat. vt. j. dicam. ¶ Vtrũ capłʒ sede vacante possit con[*]ferre. Rñ. quod nō illa bñficia q̃ ad ep̃i collationẽ ꝑtinẽt Sʒ bñ pōt ↄferre illa q̃ ad ep̃ʒ ⁊ ip̃ʒ capłm cōiter ꝑtinẽt. Similiter alia bñficia pōt cōferre qñ ep̃s ẽ suspẽsꝰ a collatōe bñficioꝝ etiā si epi scopus hẽret interesse in tali collatiōe tan prelatus. ⁊ idẽ pōt ep̃us qñ capi tulũ esset excōicatũ. seu maior pars ma iori excōicatiōe vł suspẽsuʒ. c. si ad ep̃ʒ. ne sede vacā. li. vj. Si ꝟo ꝑtinet ad ep̃ʒ collatio cũ cōsilio capituli. vł assẽsu nō posset capłʒ intromittere nisi suspensus esset in mora petẽde relaxationis. Si ꝟo capłm vel alius de consuetudine vel statuto deberet conferre de consilio ep̃i: defuncto ep̃o vel in remotis agente. ita ꝙ in breui eius p̃sentia nō possit haberi. non propterea debet dif ferri collatio. vt in. d. c. si ad episcopuʒ. ¶ Quid de bñficijs vacātibꝰ in curia. [*]Rñ. ꝙ oĩa bñficia: dignitates ⁊ ꝑsonatus vacātes ĩ curia romana nō possũt cōferri nisi ꝑ papā Siłiter bñficia dignitates vel ꝑsonatus curialiũ vł acce dẽtiũ seu redeũtiũ. de curia si decedũt in locis vicinis curie ad duas dietas legales. q̃faciũt. xx. miliaria ꝓdie. l. j. ff. si quis cau. ⁊ nota. gl. in. c. presẽti. de p̃ bẽ. lib. vj. Vnde si distarẽt per. xij. miliare non includerẽt̃. ff. de ver. sig. l. iij. limita nisi p̃dicti morarent̃ ĩ loco proprij domicilij: vł ꝓprie domꝰ:  tũc nō reseruatur pape nisi esset talis curialis  lʒ haberet ibi ꝓpriũ domiciliũ tñ ibi morabatur solũ ꝓpter curiā:  tũc reseruantur. Similiter reseruat̃ qñ ẽ curialis qui moritur in loco vnde recedit curia: vł in itinere dum curiā seq̃retur quātũcũ vbi decedit sit remotus ab ipsa curia. Verũ ẽ ꝙ post mẽsem si non fuerint collata bñficia p̃dictoꝝ ↄferre possũt illi ad quos ꝑtinet eoꝝ collatio ꝑ seipsos tm̃ vł ipsis agẽtibus in remotis ꝑ suos vicarios gñales: bus id cō missuʒ fuerit in eoꝝ diocesis existẽtia nisi essẽt parrochiales eccłie: ⁊ vacarẽt sede apostolica vacante. vel si ante papa ea cōferret mortuus ẽ hec notan tur in. c. lʒ. el. j. c. statutum. c. p̃senti. ⁊. c. fi. apłica. de p̃bẽ. li. vj. Aduerte etiā cir ca hec ad regulas cācellarie ⁊ reserua tiōes qui faciunt communiter pontifices in sua creatione.  non sem per se hñt vno mod. Jō non pono hec. ¶ Quid de presẽtatis a patronis sede [*]vacante. Rñ. ꝙ capitulum pōt eos ad mittere ⁊ instituere in bñficijs licet ad episcopum si viueret pertinuisset. c. ⁊ si capitulum. de insti. lib. vj. ¶ Quid si ep̃us conferat bñficium ab[*]senti. Rñ. ꝙ lʒ non fiat suũ donec cōsentiat. tamẽ ep̃s non poterit alteri cōfer re donec ille recuset: nec valet collatio si conferat nisi ep̃us assignasset terminum competentem cōsentiendi infra q non consentit. si tñ post terminũ ite rũ cōsentire ante alteri esset collatuʒ valeret. c. si tibi absẽti. de prebẽ. lib. vj ¶ Vtrũ ep̃s vł alius cui mandabatur [*] bñficio ꝓuideri pauꝑi clerico teneat̃ iteꝝ ꝓuidere si ille clericꝰ aliud ẽ cōsecutꝰ. Rñ. ꝙ nō. c. si pauꝑ de prebẽ. li. v j. ¶ Vtrũ ep̃s teneat̃ ordinatis ꝑ ip̃m ꝓ [*]uidere de bñficio. Rñ. ꝙ sic si ẽ ĩ sacris ordinatꝰ. c. cũ ẜʒ. de preben. Jdẽ qñ cō misit ꝙ ordinet̃ ꝑ aliuʒ. c. si ep̃s. de pre bẽ. li. vj. Et hoc veꝝ nisi habeat suā vł parternā hereditatẽvnde possit sustẽtari ẜʒ glo. in. d. c. si episcopus. ¶ Vtrum promittẽs alicui ꝓuidere de [*]beneficio ecclesiastico non vacante: vł qualitercun promittat cum potuerit teueatur. Rñ. ꝙ non  talis promis sio est nulla. ca. detestāda. de cōcessio. preben. li. vj. ¶ Vtrũ recipiẽs bñficiũ ecclesiasticum [*]de manu laici cadat in aliquā penam. Rñ. Jnno. in. c. ss. de elec. ꝙ sic  est ĩtelligibilis ipso iure de iu. pr̃o. preterea tñ ep̃s posset cũ eo dispensare ẜm eundem. ar. c. nuper. de sen. ex. ¶ Vtrũ quis possit renũciare suo bñ[*]ficio vt alij ꝓuideatur. Rñ. pau. ĩ. c. dile cto. de p̃ben. ꝙ sic. dũmodo in actu. renũciatiōis nō deducat ĩ pactũ. sʒ ip̃aʒ renũciationẽ faciat pure ⁊ libere alias esset simoniacũ. vt vult glo. in. d. c. dile cto. ⁊ glo. in. c. ex parte. el. j. de offi. dele. Si tñ in animo gereretvt alteri cōcede ret̃. nō esset simonia: dummodo pactuʒ non faciat lʒ peccet vt est clara. glo. ĩ. c. ordinationes. j. q. j. ¶ Cui pōt dari bñficium ecclesiasticũ. [*]Rñ. ꝙ solis clericis nō cōiugatis ⁊ habentibus etatẽ debitā. ⁊  sit etas debi ta. vide. j. Etas. ⁊ quis ordo requiratur vide. j. clericus. vij. §. v. ¶ Vtrũ clericus cōiugatꝰ possit hr̃e be [*]neficia ecclesiastica. Rñ. Pau. ĩ. c. sane. de cle. coniu. ꝙ nō. Sʒ nec etiā admini stratiōes ecclesiasticas. Et ꝑ hoc puto ꝙ nō possit esse vicariꝰ ep̃i. ꝙ tenẽt doc. l. c. vno. eo. titu. li. vj. ⁊ in. c. Joānes. Jtẽ pau. eo. ti. tenẽt ꝙ nec etiā potest dispẽ sari cũ eis vt habeāt bñficium simplex licʒ alij ↄ̃: iũ teneāt. ⁊ pōt saluari dictũ eoꝝ. vtvaleat dispẽsatio si fiat a papa. ⁊ Pau. intelligat nō valere si fiat ab in ferioribus pape. ¶ Vtrũ filius sacerdotis possit obtine [*]re bñficiũ in ecclesia patris. Rñ. q sic si alias est legitimꝰ. c. ad hec de fi. presby. dũmodo nō ad illas dignitates vł p̃bẽdas quas imediate pater eius habuit ꝓmoueat̃. c. cōstitutus. de fi. presby. Et noĩe filioꝝ in hocveniũt etiā ne potes de iure ĩ hereditate succedẽtes. vt sũt ꝑ rectā lineādescedẽtes nepotes ar. isti. de hr̃. q̃li. ⁊ di. §. sui ẜm hosti. et bar. ĩ. c. ad extirpādas de fi. ṗsby. Secꝰ in collateralibꝰ in bꝰ successio locum nō hʒ ar. de offi. dele. c. ex parte. Jtẽ ẜʒ host. nepos pōt poni ĩmediate ĩ eccłia uis auꝰ eiꝰ habuit patre eiꝰ viuẽte: sed pr̃e mortuo nō pōt.  cessat rō in ṗ mo casu successiōis: sed nō in sco. Jtẽ aduerte q si pater habuit personatũ ĩmediate nō poterit filius in eadẽ eccle sia: hr̃e vicariam vt in. c. michael de fi. presby. vel eↄ̃rio. si pater habuit vicariam perpetuam filius immediate nō poterit habere personatum vt in. c. cōstitutus. de fi. presby. ¶ Quis pōt dispensare cũ illegitimis [*]vt obtineāt beneficium ecclesiasticum Rñ. q ep̃s in bñficio simplici cui nō ĩ minet cura animaꝝ vt in. c. is . de fi. presby. li. vj. nec distinguo ẜʒ gl. ibidẽ an sit spuriꝰ adulterinus. vł naturalis lʒ qͦ ad successiōes distinguant̃ ⁊ ĩ difficultate dispẽsādi: ĩ alijs aũt solꝰ papa. ¶ Sed nunquid poterit ep̃s dispensa[*]re cum talibꝰ in ꝑsonatu vel dignitate siue cura. Rñ. gl. in. d. c. is . q non sed solus papa. et eaʒ sequũtur cōiter doct. etiā si efficeretur religiosus. ¶ Vtrũ ep̃s possit cũ predictis dispẽsa [*]re in canonicatu ecclesie cathedralis. Rñ. ẜm. Archi. in. d. c. is . q sic ex quo nō inuenitur ꝓhibitũ. Et cũ eo concor dat Ge. in. d. c. is qui. lʒ Jo. mo. ⁊ alij teneant q non pōt. Q non placet. ¶ Vtrũ episcopus cum predictis pos[*]sit dispensare in rectoria. Rñ. q sic in ommni beneficio dummodo nō in no men dignitatis vel personatus. vł habeat curaʒ aĩaꝝ. Et hoc tene lʒ daʒ te neant ↄ̃riũ vt no. Ge. in. d. c. is . Et rō potissima est  ptās dispẽsandi cōces su alicui: cuiꝰ effectꝰ nō in ip̃m sʒ ĩ aliũ deriuat̃ dʒ late ĩterp̃tart. vt no. Joa. an. ĩ. c. fi. de ver. sig. ⁊ se. Jo. de imo. ⁊ gemi. in. d. c. is . Et maxĩe qñ interpetratio fit ↄ̃ ip̃ʒ cōcedẽtẽ iuxta. no. de ṗuil. c.  circa. Et iō iura q̃vident̃ ↄ̃ria intellige ⁊ limita q loquũtur in dispẽsatiōe ali cui cōcessa cuius effectus in ipsum deriuatur que stricte interpretanda est. Quod nota. ¶ Quid si bñficiũ simplex habeatcurā [*]animaꝝ annexā. nũd ep̃s poterit dis pẽsare cũ predictis. Rñ. ẜʒ Archi. in. d. c. is  q sic.  talis nō dr̃ hr̃e curā ani maꝝ. vt ꝓbat tex. in. c. suꝑ eo. de prebẽ. li. vj. Nā vt ibi pʒ pōt s hr̃e prebẽdā ⁊ dignitatẽ: cui annexa ẽ parrochialis eccłia. ⁊ tñ nō posset quis hr̃e simul di gnitatẽ ⁊ eccłiā curatā. c. de multa. de prebẽ. Lapꝰ abbas limitat hoc verũ qñ eccłia curata hʒ vicariũ alium ab isto. ałs nō. alij doc. ĩdistincte tenẽt q nullo mō ep̃s pōt dispẽsare. vide Gemi. in d. c. is  mihi placet prima. opi. cu pre[*]dicta limitatione domini lapi. ¶ Pone q in eccłia est statutũ iuratũ ⁊ ꝑ papā approbatũ ꝙ nullus illegitimꝰ ibi ꝓmoueat̃ an ep̃s possit dispẽsa re. Rñ. Jo. mo. ⁊ sequit̃ ge. i. d. c. is . q nō. ex quo tale statutu est iuratũ vel cō firmatũ. Secꝰ esset si solũ esset statutũ non iuratũ vel cōfirmatũ.  tũc posset ep̃s dispẽsare ↄ̃ ꝓpriũ statutum. iuxta no. de elec. c. sed canũ. lib. vj. Limita p̃ dicta oĩa q ep̃s pōt dispẽsare cũ illegitimo ĩ bñficio simplici. veꝝ nisi ali ipedimẽtũ canoni cũ obstet  illegitimitas ⁊ suꝑ q̃ ep̃s non possit dispensare vt in. d. c. is qui. ¶ Vtrũ dispensatus vt ꝓmoueatur ad [*]ordines sacros ꝑ papā. per hoc videatur talis illegitimꝰ dispẽsatꝰ vt possit obtinere bñficiũ cũ cura. Rñ. ꝙ non  dispẽsatio nō trahit̃ ad cōsecutiua eiꝰ suꝑ qͦ dispẽsat̃ qñ dispensatio imṗmit effectũ validũ suꝑ actu in qͦ dispensat̃ abs eo ꝙ extendatur ad illud consecutiuũ ẜm Gemi. in dicto. c. is qui. ¶ Vtrũ ṗfatus illegitimꝰ dispensatꝰ vt possit obtinere bñficiũ ecclesiasticũ [*]possit post ṗmũ postea aliud obtinere ꝟtute dispẽsatiōts. Rñ. Ge. ĩ. d. c. is  ꝙ pausus hoc distinguit ꝙ aut dispẽsatio fuit facta suꝑ certo bññcio. ⁊ tũc si fuit ĩ culpavt ill nō hẽret. sic aliud nō poterit here. Si ꝟo no fuit ĩ culpa: vel dispẽsatio suꝑ in certo bñficio tuit. sic poterit post primũ ali here. Et plʒ ini hi lʒ Ge. ibi videat̃ tenere opi. do. Lapi. qui aliter distinguit. Sed mihi non plʒ. Vide eum ibi si placet. ¶ Vtrũ p̃fats dispensatꝰ vt possit hẽ [*]re bñficiũ curatũ possit ꝑ hoc obtinere dignitatẽ. Rñ. Ge. in. c. n. de fi. pres. ꝙ nō  ista ponuntur vt diuersa in. d. c. fi. ergo vno concesso non veniet aliud. Vnde in dispensatiōe nō ꝓcedit argu mẽtũ a maiori nec a siłi vt ibi no. Ge. ¶ Vtrũ illegitimꝰ vel irregularis dis[*]pesatꝰ ĩ ordine ⁊ bñficio at ꝓmotus possit postea ĩpetrare dispensationem super pluralitate nō facia mẽtione de defectu illegitimitatis vel irregularitatis. Rñ. ẜm Gemi. in. d. c. fi. ꝙ nō. tex. est in. d. c. fi. ¶ Vtrum ep̃s possit dispensare cum p̃ [*]dictis illegitimis vt possint plura bñ ficia simplicia retinere simul. Rñ. Ge. vbi. s̃. ꝙ nō facit. c. is cui primo. Rñ. de p̃bẽ. li. vj. vbi qñ cōcedit̃ alicuivt possit beneficiũ alteri cōferre intelligitur de vno non de pluribus. ¶ Vtrum ep̃s possit dispensare cum il[*]legitimis vt habeāt simplex beneficiũ seu p̃bẽdaʒ in ecclesijs suoꝝ patrum  sunt sacerdotes. Rñ. ꝙ non ipsis viuẽtibus. c. cum decorẽ. de fi. pres. Multominus in canonicatu. c cu ad abolendam. de. fi. p̃sby. Sed ipsis mortuis sic dummodo non dispenset super benefi cio seu prebenda quam eius pater tenebat ĩmediate. secꝰ si mediate. Gofre. tñ tenet ꝙ nũ canonicatũ in eadẽ ecclesia poterit hẽre. ex dispẽsatione ep̃i. Sʒ cōtrariũ credo verius. vt no. in. d. c. ¶ Pone papa dispensauit cuʒ illegiti[*]mo. vt possit ꝓmoueri ad bñficiũ etiā curā habẽs nun d ꝑ istā dispẽsationẽ poterit ꝓmoueri ad bñficiũ cui p̃ficiẽdus est ꝑ electionẽ eligẽdꝰ. Rñ. ẜm Ge. in. d. c. is . ꝙ sic. qm̃ qñ viciũ tollit̃ ex toto vt in casu p̃dicto pōt eligi vt in. c. cũ vitomense. de elec. etiā si esset dubiũ an verba dispensationis tollant ex toto vicium. ⁊ hoc tene. licet alij dicant ꝙ non potest eligi. ¶ Jnfra q tp̃s dʒ bñficiũ vacās cōce[*]di. Rñ. ꝙ in cathedrali ⁊ regulari eccle sia vacāte p̃lato infra tres mẽses elige re tenẽt̃. c. ne ꝓ defectu de ele. nisi eẽnt ṗuilegiati vt minores. Alia aũt bñficia ecclesiastica infra sex mẽses. c. nulla. de cōces p̃bẽ. Alias collatio seu ꝓuisio de uoluit̃ ad eũ  ꝓximo preesse dignoscit̃ nisi in casu in quo ꝓuisio ꝑtinet ad ca pitulũ deuoluit̃ ad ep̃m. ⁊ ecōtrario. et post ad metropolitanum ⁊ post ad papam. Hoc est verũ nisi legitimo impedimento essent impediti ⁊ incipit currere dictũ tp̃s a die sciẽtie nō vacationis. c.  diuersitatẽ de ↄces. p̃bẽ. Et intelligit̃ legitimũ impedimẽtũ peregrinatio vel suspẽsio etiā ex culpa nisi eẽt in mora petende absolutiōis. d. c.  diuersitatẽ. Et si bñficia ꝑtinerẽt ad regu lares exẽptos ep̃i ꝓuidebũt nō obstāte exẽptiōe cle. quia regulares. de sup. neg. prela. ¶ Vtrũ prefatũ tp̃s habeat locũ in ha [*]bẽte instituere pñtatũ ꝑ patrouũ. Rñ. dñi de rota tenẽt q nō. . d. c. nulla nō extẽdit̃ ad eũ  hʒ instituere: sed ad eũ qui habet conferre. ¶ Vtrũ liceat alicui sibi ꝓcurare bene [*]ficiũ. Rñ. Tho. ⁊ ray. q beneficium cũ cura animaruʒ nō licet.  idonee non potest administrare sine gr̃a seu carita te. quam nullus se habere scire potest. Secꝰ esset de alijs bñficijs.  possunt ꝓcurari. aug. de ancho. lib. de potestate pape tʒ generałr nō posse sine pctō. q veruʒ credo qñ principaliter ꝓcurat. vt habeat beneficium. secus qñ principaliter procuraret vt posset prodesse. ¶ Vtrũ occupās bñficiũ viuẽtis sciẽter [*]faciẽs se ĩstitui sit infamis. Rñ. pa. ĩ. c. j. de cōces. prebẽ. ꝙ sic. iij. q. ij. audiuimꝰ. ⁊ solus papa dispẽsat cũ eo: sicut cũ illo  viuẽte vxorẽ aliā accepit vt. in. c. fi. de eo  dux. in vx. quā pol. ꝑ adul. ex  concludit pa. ibidẽ ꝙ lʒ cũ vacaret fece rit se institui vel sibi cōferri a papa nō habita mentiōe de occupatione postea nō valet: ⁊ est subrepticia:  nō sic faci liter obtinuisset facit. c. postulasti. de re scri. Similiter dicit de eis qui de facto occupant vel per brachiũ seculare se in vacātibꝰ bñficijs intrudũt si nō faciũt mẽtionẽ in impetratiōe de tali occupa tiōe:  omne id ex quo nō ita faciliter obtineret̃ tacitā inducit surreptioneʒ per. d. c. postulasti. cum si. ¶ Quot bñficia pōt s habere. Rñ. ẜm pau. in. c. cōquerẽte. de cle. nō resi. ꝙ ha [*]bẽs beneficiũ tũcũ simplex q ꝑ se sufficit ad vitā beneficiati nō pōt ali tenere sine peccato mortali ẜm gl. in. c. dudũ el. ij. de elec. glo. pe. quod limitat idẽ pau. si ꝓpter se solũ hʒ. secus vero si collata sibi essent nō rōne sui. sʒ propter vtilitatẽ beneficiorũ. vt:  est hō industriosus ⁊ bone conscientie vt no. in. c. cum iam dudum. de preben. ¶ Vtrũ habẽs plura qñ vnũ sufficit ex cusetur per dispẽsationẽ. Rñ. gl. p̃dicta [*]ꝙ sic. sʒ pau. ĩ. c. dudũ. dicit ꝙ hʒ ꝓ ĩdubitato ꝙ non sit tutus quo ad ecclesiā triumphantẽ: etiam dispẽsatus per pa pam quando dispẽsatus est ꝓpter se ⁊ ad suā vtilitatẽ. quia in hoc casu nō so lũ alterat̃ iuris positiui dispositio: sed etiā xp̃i patrimoniũ iniuste dispergit̃. cũ ergo papa nō possit sine cā alienare bona ecclesie sine graui peccato: vt dicit archi. xij. q. ij. non liceat pape. ergo multominus potest dare licentiam alteri ipsum dispergẽ di vt in. c. nuper. de resti. do. post dist. ⁊ sic conuincit̃ ratio inno. in. c. cũ ad monasteriũ de sta. mona.  hic non solũ violatur ius positiuum sed potius diuinũ. hoc idẽ tʒ Host. in. d. c. dubiũ quẽ sequit̃ Jo. an. di cit etiam tho. in. ix. quoli. q. v. ꝙ habere plures p̃bendas absolute cōsiderandũ est d de se inordinatũ vtpote  quis nō potest in diuersis ecclesijs deseruire quibꝰ quasi ꝓ stipẽdio p̃bende sunt ordinate vt ministrantibꝰ in eis dent̃. Est etiā diminutio diuini cultꝰ: vnde vnꝰ loco pluriũ cōstituit̃. Est etiā ĩeq̃litas vñ vnꝰ hʒ multa bñficia: ⁊ aliꝰ nō pōt habere vnũ. Continet ⁊ aliqñ defraudationẽ volũtatũ testatorũ qui vt certus numerus seruientiũ deputaret̃ talia cōtulerunt. ⁊ multa alia. ⁊ nisi aliqua circunstantia superueniat q̃ remoueat totaliter in ordinationẽ eiꝰ nun erit sine peccato: sicut nec homicidium pōt fieri etiā cũ dispẽsatiōe nisi habeat circunstantiā q̃ remoueat eius inordinationẽ. Aduerte tñ ẜm Goffre. ꝙ ẽ triplex circũstātia que pōt remouere talẽ inordinationẽ ita ꝙ dispensatio sit legi tima ⁊ tutus dispensatus. ¶ Prima necessitas puta  plures non inueniunt̃ idonei. ¶ Secũda vtilitas ecclesiarũ ⁊ eoꝝ quibꝰ p̃sunt. ¶ Tertia p̃rogatiua meritoꝝ. Nec vʒ ↄsuetudo ẜm pa. ĩ. d. c. dudũ. ⁊ iura siue gl. q̃ dicũt valere ĩtellige ꝓ necessitate vel vtilitate bñficioꝝ vel p̃rogatiua meritoꝝ puta  plꝰ valet absens  aliꝰ pñs vel ꝓ potẽtia retinẽdi plura bñficia simplicia. sʒ nō vt fructꝰ lucrifaciat sibi ad vtilitatẽ ṗuatam. vel ad augẽdũ patrimoniũ. vel vt lautius viuat vel vt facilius ad ep̃atũ vel maiorẽ dignitatẽ possit ascendere:  cũ tali intentiōe etiā vnũ beneficiuʒ hab ere de se est inordinatũ.  est ↄtra omnem rōnẽ vt in. c. rō nulla. cũ ibi no tatis de preben. ⁊ cōtra officiũ pietatis xvj. q. j. c. fin. vide etiam de hoc. j. clericus. ij. iij. ¶ Vtrũ habens bñficiũ cũ cura si reci[*]piat. ẜm cũ cura ipso iure sit priuatus primo. Rñ. ꝙ sic statim adepta pacifica possessiōe. c. de multa de p̃ben. vel qñ ꝑ eũ stetit quominꝰ haberet. c. licet el. ij. de p̃bẽ. li. vj. Et nisi primũ resignet in manu ordinarij vel cui cōpetit ipso iure est priuatus etiā secũdo. ⁊ inhabilis ad quodcũ beneficiũ et etiā ordines sacros. ⁊ ad papā pertinet dispensatio ꝑ extraua. Jo. xxij. que incipit. Execrabilis. Et ideo nō poterit absoluere sub ditos rōne primi beneficij. Fallit hoc ĩ vij. casibus. ¶ Primus qñ ẜm annectit̃ primo. c. super eo. de preben. lib. vj. ¶ Scs casus qñ expẽ dit de bonis ꝓprijs in vtilitatẽ primi beneficij: ⁊ ip̃m retinet donec sit sibi satisfactũ ẜm An. de bu. ꝑ. c. cun. xij. q. iiij. Et sufficit ꝙ talis expẽsa sit vtiliter cepta: lʒ postea a casu sit totũ ꝑditũ. ẜm Jo. an. in. c. ex ꝑte. de cōsti. puta  domũ factā ignis postea cōbussit. ¶ Tertius casus quando acceptat calore iracundie ẜm Jo. an. de li. ⁊. d. Ant. et facit glo. in. c. ex literis de diuor. que vult ꝙ confessio ex iracundia facta nō preiudicet. ¶ Quartꝰ casus qñacceptat ad tp̃s. pu ta donec aliter fuerit bñficio prouisum ẜm Pe. de anc. in. c. j. de consue. libr. vj. Quintus casus qñ commutauit vnum bñficiũ in aliud habẽs alia bñficia cu rata: dũmodo possessioneʒ ipsiꝰ bñficij in q cōmutauit. sed si adeptꝰ est ipsaʒ possessionẽ vltimi vacāt prima oĩa que ex dispensatione tenebat nō fuerit uactus. tex. est in cle. si plures. de preben. Sextus casus qñ per dispensationẽ vt in. d. c. dudum. Septimus casus in ep̃a tu qui nō vacant priora beneficia. nisi post cōsecrationẽ ẜm gl. in. d. c. de multa. ⁊ Jmo. in cle. gratie de rescri. Jdem dic de quocun alio beneficio ecclesia stico ꝙ quis nō potest cum alio tenere nisi dispensetur cum eo ⁊ quis possit di spensare. j. dicam. §. xxxviij. ¶ Vtrũ habẽs bñficiũ in comendā te[*]neat̃ seruare ecclesiā ĩ statu suo. Rñ. pa. ĩ. c. de monachis de prebẽ. ꝙsic. nec pōt aliquid de statu ecclesie minuere sed de suꝑfluo pōt sibi ꝓuidere alias non. ¶ Quis pōt dispensare vt s. habeat [*]plura beneficia legitima cā interueniẽ te. Rñ. ꝙ ĩ pluribꝰ simplicibꝰ vel ĩ vno curare. ⁊ alio simplici pōt ep̃s dispensa re vt in diuersis ecclesijs habeat. sʒ in vna ecclesia potest si sunt simplitia. ẜm gl. ĩ. c. literas vr̃as. de cōces. pre. Jo. an. dicit veruʒ si sunt diformia. vñ dicit ꝙ pōt dispẽsare. vt s habeat dignitateʒ ⁊ canonicatũ in eadẽ ecclesia facit. c. j. cuʒ gl. de cōsue. lib. vj. Fede. consi. cxv. tʒ ꝙ pōt dispensare ep̃s vt s habeat canonicatũ ⁊ altare seu bñficiũ alicuiꝰ capelle. in eadẽ ecclesia. Et hoc sequit̃. Pa. in. d. c. literas. Jn duobꝰ aũt cōformibꝰ non pōt. puta vt s habeat duos canonicatꝰ in eadẽ eccłia. Et dicit. Pa. vbi. s̃. ꝙ hoc sequunt̃ cōiter doct. Et iō duo altaria in eadẽ ecclesia nō possunt in titulũ haberi ex dispẽsatiōe ep̃i ẜm Guil. de montelau. Et videt̃ sequi. Ge. vbi. s̃. ⁊ placet  altaria  dant̃ in titu lũ ꝑpetuũ dicũtur bñficia ẜm gl. ĩ cle. j. de deci. Et sequit̃ Ge. in. c. j. de cōsue. li. vj. Altaria vero q̃ nō dant̃ ĩ titulũ bene possunt haberi ex dispẽsatione ep̃i. Jn ꝑsonatibꝰ ꝟo vel dignitatibꝰ. vel admi nistrationibꝰ: aut officijs ꝑpetuis quo cũ noĩe censeant̃ nō pōt nisi solꝰ Papa dispẽsare. vt in. d. c. j. s. in eadẽ ecclesia. vel in diuersis. vt in. c. de multa. de prebẽ. licet tex. videat̃ solũ de eadẽ ecclesia ꝓhibere. Sed doc. in dictis. c. dicũt etiā locũ habere in diuersis. s. eccle fijs. ꝑ. c. quia nōnulli. de cle. nō resi. q nō licet. Jnno. dicat cōtrarium. in. d. c. de multa. s. ꝙ ep̃s pōt dispẽsare in pluribus ecclesijs dũmodo curam animarum non habeant. ¶ Quid fiendũ de fructibus bñficiorũ [*]vide. j. clericꝰ. iij. q. xiij. per totum. ¶ Vtrũ fructus beneficij vacantis sint [*]seruādi successori. Rñ. ꝙ sic vel in vtili tatẽ ecclesie expendendi. alias cōtrafacientes si sunt capitula: cōuẽtus collegia vel singulares ꝑsone in cathedrali bus ecclesijs ⁊ regularibꝰ. vel collegiatis sunt suspẽsi ipso facto ab officio et beneficio. donec plene restituerint dd ꝑceperint nō obstātibꝰ priuilegijs: vel cōsuetudinibꝰ vel statutis etiā iuramẽto vel sedis apostolice autoritate firmatis. c. quia sepe. de elec. lib. vt. ¶ Quid de prelatis q̃ bona ecclesiaruʒ dignitatũ prioratuũ ⁊ ꝑsonatuũ vacā[*]ciũ sibi subiectaꝝ vel q̃ ꝑtinẽt ad corũ custodiā occupāt. Rñ. ꝙ nisi speciali ṗuilegio. vel consuetudine p̃scripta: vel alia rōnabili cā hoc faciũt ep̃i ⁊ suꝑiores sunt suspẽsi ab ingressu eccłie. ⁊ alij ab officijs ⁊ beneficijs donec satisfacerint. Jdẽ dic de alijs ꝑsonis ecclesiasticis ad quoꝝcollationẽ p̃sentationẽ seu custodiā pertinẽt dignitates. personatus prioratus vel ecclesie vacantes. vt in. c. presenti. de offi. ordi. lib. vj. Et hec prohibitio loquit̃ de bonis aliaꝝ eccle siarũ ab his de quibus. s̃. in. §. precedẽ ti. ⁊ in. d. c. quia sepe. ¶ Vtrũ fructus bñficioꝝ possint loca[*]ri. vide. s̃. Alienatio. in prin. ⁊. §. xviij. ¶ Quid de distributionibus quotidia[*]nis vide. j. clericis. xiij. §. iij. ¶ Quid de iniuste possidẽtibꝰ benefi[*]cia eccłiastica. Rñ. q resignare tenent̃ in manu illiꝰ  pōt acciꝑe resignationẽ vel si esset ĩ articulo mortis alicui alteri recipiẽti eā noĩe illiꝰ cui est faciẽda ẜm Jnno. ⁊ etiā tenet̃ fructꝰ pceptos restituere.  renũ. c. post trāslationẽ. §. rursꝰ. Et dicit. Archi. q si alis minus cano nice obtinet bñficiũ. s. simoniace: vel ꝑ fraudẽ: aut surreptionẽaliquā ĩꝑpetuũ nō prescribit. c. postulasti. de cle. ex. mi. Verũ est q dicit hoc q vite necessaria stricte poteris retinere de cōsilio cōfessoris ita q solum nō egeat ⁊ alios fructus in eccłie vtilitatẽ ↄuertat.  restituere tenet̃. c. dilecto de p̃bẽ. aliter non pōt absolui nisi obtineat dispẽsationẽ ab eo  pōt: nec in futuro aĩe tenẽtur ei subditi obedire: vel soluere aliquid qñ sciũt ꝓcerto nec pōt eosdẽ subditos ab soluere: vel ligare: de quo tamẽ dic. ⁊ li mita: vt. j. Confessio quarto. §. xij. ¶ Vtrũ filiꝰ priuet̃ bñficio ecclesiastico ꝓpter crimẽ lese maiestatis ↄmissum a patre. Rñ. gl. ĩ. c. satis ꝑuersuʒ. lvj. di. q. nō. Jtẽ dicit nec propter crimẽ lese maiestatis diuine. vt puta  heriticꝰ. vel scismaticus. c. quicũ de here. lib. vj. de scisma. c. vnico. lib. vj. vbi licet ꝓhibeant admittit ad beneficia ecclesiastica talium filij tamẽ non dicit̃ q habitis priuentur. quod no. Bigamia est triplex ẜm glo. eo. tit. c. j. ¶ Prima dicitur vera. ¶ Secunda similitudinaria. ¶ Ter tia interpretatiua. De bigamia ⁊ ad quos ordines im pediat ꝓmoueri: ⁊ an impediat quem esse monachũ. not. Bal. in. l.  sub pretextu. ꝟsi. hic cadit quedam q̃stio. C. de sa. san. ec. not. Firmanus in suo trac. de ep̃o. ij. ti. ⁊ idẽ Bal. in aũt habita. ad fi. ꝟsi. idẽ dico de clerico. C. ne fi. ꝓ patre. not. ꝙ non pōt esse rector vniuersitatis scholariũ. ⁊ caret bigamus oĩ priuilegio clericali dicitur secularis ⁊ de foro seculari vt no. Spe. tit. de cleri. cōiuga. versi. bigami autem. ¶ Quot modis cōtrahit̃ bigamia vera [*]Rñ. ẜm Ric. in. iiij. di. xxvij. ar. iiij. q. j. et gl. vbi. s̃. vno modo qñ habuit plures legitimas vxores. xxvj. dist. acutiꝰ et. c. seq. Jntellige si ambas cognouit. alias secus ar. in. c. debitum de biga. ¶ Quot modis cōtrahit̃ bigamia ĩter[*]pretatiua. Rñ. ꝙ ẜm glo. in. d. c. j. ꝙ duo bus modis. ¶ Primus quādo cōtraxit cum corrupta. xxxiij. di. maritum. ⁊. q. a nobis. eo. ti. Jntellige si cognouit eam alias nō. d. c. debitũ. ¶ Scs qñ reddit debitũ vxori adultere. xxxiiij. di. c. si cuius. ⁊. seq. etiā si ad p̃ceptũ ecclesie red dere ẜm cōmuniorẽ opi. ⁊ etiā si ignora bat eaʒ adulteratā ẜm Pau. in. c. si vir. de adulte. allegat de biga. c. ij. ¶ Sed nund accipiens virginẽ quaʒ [*]nō cognouit: ⁊ ea mortua. accipit scaʒ virginem quam cognoscit vel a contra rio primam cognouit. sed non secundam efficitur bigamus. Rñ. Mo. titu. eodem. ꝙ non. Similiter si ducit inulie rem virginem ab aliquo desponsatam sed non cognitam premortuo sponso non est bigamus dist. xxxiij. c. si. ⁊. d. c. debitum. ¶ Quid si credebat virginẽ tẽpore cō[*]sũmationis matrimonij. ⁊ post cognouit corruptā. Rñ. ꝙ bigamꝰ est. xxxiiij. di. c. si cuius. cuʒ. c. seq. nec excusat error vel ignorantia ẜm. Goffr. ¶ Vtrũ defiorās virginẽ ⁊ postea acci[*]piẽs eũ vxorem si bigamus. Rñ. glo. et Pau. in. c. sane. de cle. cōiu. ꝙ nō. ⁊ licet Mo. vbi. s̃. dicat ꝙ celebrior opi. teneat cōtrariũ ego credo veriorẽ opi. q non sit bigamus  lʒ aucten. quō opo. opi. §. j. velit ꝙ vxorem habuerit virginem tamẽ si attendamus ad veritatẽ q̃ opi. p̃ferẽda est. c. nuꝑ a nobis de biga. viij. di. veritate. lxxxj. di. quicũ. et  fi. sint le. ꝑ tuas. C. plus vale. ꝙ agi. l. j. ij. ⁊. iij. non diuisit carnẽ suā. Nec ob. opi. preferatur veritati sponsa. iuuenis. iij. q. vu. §. tria. ff. de offi. pretor. l. barbarius. C. de testa. l. j. xxij. q. ij. hoĩes. ff. ad mace. l. iij. ⁊ in. d. c. nuꝑ a nobis.  respondet Jnno. in. d. c. nuꝑ ꝙ casualia sunt. Prefertur em̃ aliqñ opinio veritati fauore contrahentium ⁊ odio decipiẽtiũ vt. d. l. iij. ad mace. vel fauore prolis. c. cum inter  fil. sint leg. aut testamento rum. d. c. l. j. vel aliqua communis opi. prefertur veritati. d. l. barbariꝰ. ⁊ in. d. c. nuper a nobis. vbi factũ attendit q non excedit casum suum. ¶ Quid si vnā vxorẽ habuit et cogno[*]uit añ baptismũ ⁊ aliā post. Rñ. q bigamus est. xxviij. q. vl. c. opʒ. ⁊. c. acutiꝰ. licet Jo. cōtrariũ dixerit ⁊ male. ¶ Quot modis cōtrahat̃ bigamia simi [*]litudinaria. Rñ. ꝙ. iiij. modis. ¶ Primus cũ s ↄtrahit cũ deo ꝑ votũ solen ne postea ↄ̃hit matrimonium de facto. xxvij. q. j. quotquot ⁊de bigamis. c. a no bis. ¶ Scs qñ s diuersis tẽporibus habuit plures vxores vnā de iure alterā de facto ⁊ cognouit ambas. d. c. nuꝑ. ¶ Tertiꝰ si simul duas habuit vxores vnam de iure alteraʒ de facto vel ambas de facto ⁊ cognouit ambas. d. c. nu per. ¶ Quartus modus si existẽs in sacris contrahit. vt in. d. c. nuper. ¶ Sed quis dispẽsare potest cum biga [*]mis vere. Rñ. ꝙ quidā dixerũt ꝙ nemo pōt. tu dic cũ Ricar. vbi. s̃. ꝙ papa solꝰ pōt. xxxiiij. distin. lector. in gl. vbi luciꝰ dispẽsauit cũ panormitano archiep̃o  fuit bigamꝰ. Alius inferior nō pōt etiā in minoribꝰ. no. in. c. vnico. de biga. li. vj. Jdeʒ de bigamis interpetratiue.  sic in ipsis est defectus sacramenti. sicut in bigamis vere secundũ glo. in. d. c. j. de biga. ¶ Nunquid in bigamis stmilitudina [*]rie possit ep̃s dispẽsare. Respondeo ẜm Pau. in. d. c. de diacono ⁊. c. seq.  cle. vł vo. ꝙ si clericꝰ in sacris cōtraxit cũ cor rupta solus papa dispensauit. d. c. nuꝑ Si ꝟo clericus de iure cōtraxit cũ vna puta ante esset in sacris ⁊ de facto cũ altera scʒ post ordinationẽ ⁊ ambas co gnouit solus papa poterit dispensare. d. c. nuper. Et similiter in nō clericis  isto modo bigamiā ↄtraxerint. Quidā voluerũt restringere hoc verũ si sciens impedimetũ accepit de facto eā. Secꝰ si ignorabat: tñ cōiter tenetur ꝙ siue sciẽs siue ignorās de impedimẽto secũ dā acceperit ⁊ cognouit  tex. ad animũ cũ opere secuto attẽdit:  sic in ipsis ẽ defectꝰ sacramẽti sicut ĩ bigamis vere ẜm gl. in. d. c. j. ⁊ in. d. c. nuper. ẜm Ge. in. c. vnico de big. li. vj. Si ꝟo existẽs in sacris. uis cōtraxerit cũ virgi ne nec aliā habuerit vxorẽ ante ĩ laica li habitu vel in minoribꝰ poterit ep̃s dispẽsare. vt ministret. tex. est in. c. diuersis. de cle. cōiug. ⁊ in. c. j. qui cle. vel vo. cum glo. ibidem ⁊ etiā vt ꝓmouea tur ad vlteriora. c. sane de cle. cōiu. ⁊ ad d. c. nuper. q videt̃ contra. dicit ꝙ ĩtelligit de eo  ante sacros ordines aliaʒ habuit: ⁊ post ĩ sacris aliā accepit Ad c. ꝟo. ij. qui cle. velvo. dicit quod loquit̃ in illo quem non penitet vere vel estsu spicio de recidiuo ꝙ tũc nisi ingrediat̃ religionẽ nō pōt. Similiter quādo imminet scandalum. vt. in. d. c. nota. ¶ Vtrum bigamus bigamia vera ẜm [*]primũ modũ sit priuatꝰ priui legio cle ricali. Rñ. ꝙ nō sed solum illi  sunt in minoribus ordinibus. sed qui sunt ĩ sa cris bene gaudent ẜm Ge. in. c. vnico. de biga. Rō ẜm eũ:  ille  est in mino ribꝰ taliter ↄ̃hendo pōt viuere ⁊ dʒ vt laicus. Jlle vero qui est in sacris non pōt redire ad seculũ vt no. de aposta. c. tue in gl. fi. ẜm Jo. de san. Et ideo licet sit priuatus habilitate ordinum. nō tñ priuilegio clericali. Similiter religiosus religiōis approbate gaudet. ita ꝙ talis percutiẽs esset excommunicatus  licet tex. priuet eum priuilegio clericali nō tamẽ priuilegio monachali vel religionis ⁊ tex. in. d. c. vnico restringit̃ vt loquatur de existentibus in minoribus ordinibus. ⁊ nō de monachis. vel existẽt ibus in sacris. ⁊ hec verior ẽ opi nio quam sequunt̃ Archi. gl. in. c. quisquis. lxxxiiij. di. Guil. gar. Jo. mo. ⁊ Jo. cal. licet Bona gratia. in. c. de biga. eo. titu. teneat ꝙ sacerdos qui cōtraxit cũ vidua vel duo matrimonia successiue et postea cōmmisit homicidium poterit puniri per iudicem secularem per d. c. vnicum. ¶ Vtrũ bigamus interpretatiue simi[*]liter sit priuatus omni priuilegio sicut bigamus vere. Rñ. Ge. vbi. s̃. ꝙ fic. Jdẽ tenet gl. in. d. c. vnico. Nec ob. ꝙ in seq. .§. dicam de casu vero ad casum fictuʒ. quia in isto interpetratiuo idẽ est quo ad omnẽ modum sicut in vero quia sic est in eis defectus sacramẽti sicut inve ris bigamis. vt no. gl. i. c. j. de big. ⁊ pa tet in. c. debitum. eo. tit. vbi dixit ꝙ diuisit carnem suam facit etiam. d. c. quis quis. lxxxiiij. dist. ¶ Vtrum similitudinarie bigamus sit [*]priuatus siłr priuilegio clericali. Rñ. Ge. vbi. s̃. ꝙ non nisi quo ad executionẽ ordinũ. ⁊ ex hoc infert idẽ Ge. ꝙ cōstitutio penalis non extendit̃ de casu ꝟo ad casum fictũ. qñ casus sictus nō singit̃ idem esse quo ad oẽm effectum quẽ habet casus verus sicut est ĩ ꝓposi to vt pʒ in. c. nuꝑ a nobis de big. Jntellige ergo tex. d. c. vnici. de bigamo ꝟo ⁊ interpetratiue. ⁊  nō est in sacris vel religiosus  est nudatꝰ omni priuilegio clericali. ⁊ astrictus seculari foro ⁊ ei sub excōicationis pena p̃cipit̃ vt nō deferat tonsuram vel habitum clerica lem. d. c. vnico. ⁊ si portat peccat morta liter. vt. j. lex. §. iij. Bisextus dicitur. quia ꝑ duos dies stamus suꝑ sextum kał. Martũ. ⁊ no. quod vigilia sancti Mathie semper debet esse die immediate precedenti festo eiusdem nisi veniret festũ die lune  tunc fieret die sabbati. Et ẜm consuetudinem romane ecclesie tꝑe bisextus secunda die fit festũ sancti Mathie hec notant̃ in. c. quesiuit. de ver. signi. ¶ Vtrũ suspẽsus ꝑ annũ possit celebra [*]re tempore bisextus vltima die āni bisextilis? Rñ. glo. in. d. c. quesiuit q sic. sicut libertas promissa seruiẽti ꝑannũ acquiritur si seruit. ccclxv. diebus. ff. de sta. lib. l. cum haberes. §. stichus si heredi meo. Blasfemia importare vr̃ quādam derogationẽ excellẽtis bonitatis alicuius ⁊ p̃cipue diuine. Quicun ergo negat: alid de deo q sibi conuenit vel asserit alid de eo q ei nō cōuenit diuine derogat bonitati.  deꝰ ẽ ipsa bonitatis essentia ẜm Dio. de di. no. Q quidẽ cōtingere pōt vel ẜm intellectũ tm̃: vel ẜm intellectum ⁊ affetũ. Et vtro modohmōi derogatio si sit tm̃ in corde est blasfemia cordis. Si ꝟo ĩ ore est blasfemia oris q̃ blasfemia oris opponit̃ cōfessionis fidei et caritati diuine. ⁊ si ex gñe suo est pctm̃ mortale semꝑ nisi s aliqñ exsurreptio ne in verba blasfemie procũberet ita q hoc ꝙ diceret nō aduerteret.  tunc solũ venialiter peccaret nec haberet ꝓ prie rōnem blasfemie hec ex Alex. secũ da secunde. titu. de blasfemia. ⁊ Tho. ij. ij. q. xiij. ar. j. De blasphemia ⁊ an sit verbũ iniuriosum no. Bar. ĩ. l. itẽ apud labeonẽ §. ait pretor. col. ij. ver. sed quero vtrum blasfemia. ff. de iniur. ⁊ ibi Alex. in §. ait pretor. vbi per illum tex. no. q sic. ⁊ est maledictum non maleficuũ. Jdeo duplicatur pena vigore statuti loquen tis de maleficijs vt consuluit Bart. lʒ Bal. cōtra in. l. fi. C. vtrum. bo. cap. bar. ⁊ Alex. in. l. itẽ apud. §. ait pretor. col. ij. ver. quero vtrum inter blasphemare. ff. de iniur. ⁊ q̃ sit eius pena no. Alex. in. l. damni. de dan. infec. ¶ Quot sũt spẽs blasfemie. Rñ. ẜm am [*]bro. sunt due. Prĩa est cũ deo attribuit quod ei nō cōuenit. Sca cum ab eo re mouet̃ q ei cōuenit. adde tertiā ẜm Tho. vbi. s̃. cũ creature attribuit̃ q cō uenit creatori soli. Sʒ ꝓprie loquendo nō sunt diuerse spẽs:  negotio ⁊ affir matio nō diuersificant habitꝰ spẽ:  ꝑ eādẽ snĩam innotescit falsitas affirma tionũ ⁊ negationum. ¶ Vtrũ pctm̃ blasfemie sit remissibile [*]Rñ. q si blasfemia sit ex coactione vel deceptiōe vel infirmitate sic hʒ cām an nexā ꝓuocatiuā diuine mĩe ad remissionẽ. Et sic intellige illud Matt. xij. Om̃e pctm̃ ⁊ blasfemia ex. s. ĩfirmitate vel coactione remittit̃. Si aũt blasfemia cōmittat̃ certa malitia. tũc r irremissibilis. nō  nō possit remitti: sʒ  nō hʒ secũ cām motiuā ad remissionẽ ⁊ sic ĩtellige illud Mat. xij. spũs autẽ blasfemie. s. illate ex certa malitia non remittet̃. i. vix siue difficulter remittit̃:  non hʒ excusationem. ¶ Blasfemia ꝟo sctōrũ ↄñr redũdat in [*]deũ. dũ vel illis attribuũt quod Deus ex sua gr̃a declarauit nolle in eis esse ⁊ vel remanẽt q declarauit in eis esse eodem modo est peccatum sicut blasfemia dei. ¶ Vtrũ blasfemās possit absolui a ꝓ[*]prio sacerdote. Rñ. Pa. in. c. statuimus. de male. q nō publice blasfemans. sʒ ep̃s sacit glo. in. c. ij. de pe. ⁊ re. li. vj. Se cus si occulte.  ẜm Host. tũc nō ꝑtinet ad ep̃m. Ego ꝟo intelligo q est casus ep̃i bñ blassemia est publica nō simpli citer. sʒ. qñ ꝓpter publicatā defert̃ ad ep̃m. Vñ dicit Gof. ⁊ Host. q q̃ dicunt̃ in. d. c. statuimꝰ. de pena tꝑali vel pecuniaria intelligunt̃ sedente iudice ꝓ tribunali. Jn iudicio aũt anime p̃sbyter discretus molliendo rigorem dispẽsare poterit rigorẽ ex causa circa penā spiritualem superiorẽ. xxvj. q. vij. penitentibus. hec Hosti. ¶ Sed qñ dicitur publica. Rñ. Pau. et [*]Host. in. d. c. statuimus quod publica dicitur est notoria iuris puta coniũctꝰ vel cōfessus in iudicio vel notoria facti puta quia publice pluribus astantibꝰ blasfemiā. ĩtulit facit. c. fi. de coha. cle. ⁊ mul. Et breuiter qñ probari pōt ⁊ ad ep̃mdefertur dicitur publica. ar. l. palā ff. de verb. signi. ¶ Quid si calore iracundie vel ebrieta [*]tis s blasfemat. Rñ. Pa. ĩ. d. c. statuimus. doc. cōiter recitant dictũ abbatis dic ẽtis q lʒ peccet grauiter tñ nō punietur pena. d. c. statuimus quia nescit quodammodo quid facit. sicut nec con fessio sic facta preiudicat vt no. gl. in. c. ex literis de diuor ⁊ plʒ Pau. in ebrio. arg. l. omne debitum. §. qui se vulnerauit. ff. de re mil. Sed ĩ accenso calore ire dicit forte nō procedere. nisi calor esset ex iusta causa ꝓuocatus ar. l. si adulte riũ. §. imperatores. ff. de adul. secus qñ ex iniusta causa puta  in ludo amisit arg. c. inebriabunt. xv. q. j. sed ego dico quod tam ex ebrietate  ex ira blasfemans non excusatur a mortali si aduer tit quod dicit ⁊ significationem verbo rum vt patet ex dictis quo vero ad pe nam. d. c. statuimus credo omnino excusari propter verbum in eo positum: scilicet presumpserit relaxare: sed quo ad aliam penam extra ordinariam bene attendendum est an fuerit in culpa ebrietatis vel ire vt maior imponatur. ⁊ si non fuit vt culpa minor detur. ¶ Que est pena prefati. c. statui mus? [*]Rñ. quod. vij. dominicis stet preforibꝰ ecclesie dum aguntur missarum solem nia. et vltimo die sine pallio. ⁊ calciamentis. et ligatus corriga. in collo. Jtẽ in. vij. sextis feris prefatarum domini carum ieiunet in pane ⁊ aqua ⁊ non in ter ecclesiam. Jtem quod in quolibet prefatorum dierum tres si poterit. vel duos aut saltem vnum pauperem refi ciat ⁊ si non potest in aliam penam commutetur. Jtem si est diues. xl. solidos soluat. vel. xxx. vel. xx. vel saltem. v. vsualis monete quam pemtẽtiaʒ si no luerit sacere interdicatur ei ingressus ecclesie ⁊ in obitu careat ecclesiastica sepultura. 
 
 Cabella Vide. j. pedagium et talia quia pro eodem accipiuntur vel quasi. Calix nō dʒ esse de ere. aut auricalco: aut cupro nec de ligno. nec de vitro nec de cristallo vel lapide: de con se. dist. j. vasa. et. c. seq. sed dʒ esse de auro vel argento aut stagno. c. calix. de conse. dist. j. [*]¶ Quis pōt consecrare calicẽ ⁊ patenā Car. in cle. attendentes de sta. re. vidct̃ sentire ꝙ ep̃s ⁊ etiā abbates qui vtuntur insignijs pōtificalibꝰ qñ hñt ex cōsuetudine. quia ista suijt potiꝰ dignita tis  ordinis. Sed Ge. ĩ. c. abbates. de priuile. lib. vj. dicit ꝙ licet hec glo. sit ꝓ ipsis abbatibus. tamẽ debent abstine re propter vnctionẽ que fit in eius con secratione. c. vnico de sacra vnctione. ¶ Quomodo execratur. Rñ. ẜm pet. de pał. q cōsecratio calicis fit in superficie. Et ideo si calix argenteus consecra tus deauretur indiget recōsecratione. Secus credo si de auratio cadit ꝓpter vsum quia non reconsecrabitur. nec est simile incalice do aurato sicut ĩ pariete ecclesie. qui decrostatus indiget recon secratione vt in gl. c. ecclesus. de conse. di. j. sed in perdiitone auri q ita subti liter ponitur non videtur si ita consecratio in suꝑficte ipsiꝰ quin remaneat in argento ⁊ ita seruat consuetudo. Si militer si amittat formam suā execrat̃. ar. c. j. de cōse. ec. vel al. ⁊ quia districta forma iam non est calix si reparat̃ erit nouus calix. ⁊ ideo consecrandus. Secus si formam non amisit uis aliqua liter lesus fuerit. Calumniator quis dicatur vide supra accusatio. §. octauo. Cambium Vide infra vsura. primo .§. lj. Canonica portio dicitur  est cano nibus approbata ⁊ debi ta iure decretorum. x. q. j. de his ⁊. c. decernimus. ⁊. xvj. q. j. constitutũ. ⁊ ĩ. Cle. dudum de sepul. De hac canonica portione tota ma teria tractatur per Pet. de peru. in tracta. canonicarum portionum. per titu. vbi quibus debetur ⁊ qua actione petatur ⁊ per quas: ⁊ a quibus ⁊ quando no. Bal. in suo magi. in versi. canonica portio per totum. ¶ Quotuplex est canonica portio? Rñ. [*]ꝙ duplex. vna q̃ debet̃ episcopo ab oĩbus ecclesijs totiꝰ diocesis. de qua habes. x. q. in. c. de his. ⁊. c. se. in gl. ⁊ de te sta. c. officij. ⁊. c. se. cuʒ concordantijs in gl. Alia que debetur ecclesie parrochia li. de qua habetur. de sepul. per totũ in decre. ⁊. vj. ⁊ Cle. ¶ Quota est canonica portio episco pa [*]lis. Rñ. secundum gl. in. c. requifisti. de testa. c. tertia vel quarta secundum con suetudinem. ¶ Quota est canōica portio parrochia [*]lis. Rñ. q iura sunt diuersa ⁊ ideo erit quarta quia in illa omnia iura concor dant. licet quedā dicant mediam. quedam tertiam. ff. de arbi. l. diem. §. si plu res. ⁊ de arbi. c. si ex tribus. li. vj. nā in dubijs sequimur quod minimũ est. ff. de le. ij. l. si ita relictuʒ in fi. ff. de re. iur. l. semper. ita no. Archi. in. c. cuʒ quis de sepul. li. vj. ⁊ Jnn. in. d. c. resisti. ⁊ Ber. in. c. certificari. de sepul. ⁊ hoc verũ. nisi consuetudo esset dandi medietatem. vel tertiam. quia tunc ista esset debita. vt in. d. c. certificari. Et sic intellige iura q̃ videntur dicere quod est tertia vel medietas. ¶ Vtrum consuetudo. valeat qua nihil [*]datur episcopo vel parrochlali eccłie. Rñ. Host. in sum. ti. de sepul. tenet q nō. Similiter ⁊ Gofre. cũ sit irrationabilis capitu. fi. de consuetu. ⁊ contra iu ra de sepul. capitu. j. do. pe. de perusio. in tractatu. de canonica portione. Et Jnnocen. in dicto capitulo requisisti. te nent quod consuetudo valet dummodo sit prescripta spacio annorũ. xl. facit c. de quarta. de prescrip. ⁊ q notat Jo. in. d. c. certificari. ¶ Vtrum prescrĩptione etiam sicut con [*]suetudine possit in totum tolli. Rñ. Se cundum Hostien. vbi. s̃. et. d. pe. ꝙ sic. sed requiritur titulus vel cursus temporis cuius contrarij memoria nō existat. ⁊ ita loquit̃ capitulũ primũ de pre scrip. lib. vj. Ratio quia ius commune est pro ecclesia parrochiali vel episcopo. Et ideo vbicun presumptio est ↄ̃ possidẽtem oportet quod titulum alle get ⁊ probet per quẽ talis presumptio tollatur. ¶ Vtrum per pactũ possit renuntiari [*]dicta quarta. Rñ. Secundum archi. ca pitu. pactum de pac. lib. vj. quod quan do damnificatur ecclesia non valet pa ctum. Secus vbi non damnificaretur quia valeret sine autoritate superioris factum. l. non eo minus. C. de procuratoribus. ¶ Aquibus debetur quarta episcopa [*]lis. Rñ. Scm Hostiẽ. in sum. tit. de sepul quod debetur ⁊ potest peti ab omnibus ecclesijs. j. propriam diocesimcō stitutis. vt. xvj. q. j. constitutuʒ siue sint capelle monachorum vel a: iorum reli giosorum vel monasteria. Vel alia pia loca siue sint conuentualia. vel euis alia in ciuitate vel extra vt de offi. ord. conquerente de testa. officij. ⁊ capitu. re quisisti etiam si sint exempta. nisi ĩ priuilegio fiat specialis mentio de preiudicio episcopalis quarte. de deci. dudum. §. vlti. ff. ne quid in loco pu. l j. §. merito. Pa. vero in. d. capi. officij. tenet contrarium. scilicet ꝙ solum debeatur ab ecclesijs episcopo subiectis non ab exemptis seu subiectis immediate pa pe. ⁊ di cit ꝙ sic communiter ten et̃. pe. vero in prefato tractatu limitat pa. verum dicere quando legans eccłie exem pte non est subditus episcopivel exem ptus similiter alias debeat̃. Sed verior videt̃ opi. pa. quia ista quarta datur ep̃is ratione sollicitudinis quam debet habere in ecclesijs sibi subiectis vt patet. in. d. c. conquerente. non respectu legantium. ¶ Sed nunquid exempti tenent̃ solue [*]re quartā canonicā pape. Rñ. abbas in c. requisisti. de testa. ꝙ sic. ⁊ sequitur do. pe. vbi. s̃. Legatus tamen de latere pe tere nō poterit quia nō est diocesanus exẽptorũ de ṗuil. c. autoritate li. vj. ĩ gl. ¶ De quibꝰ debetur quaria canonica ep̃alis. Rñ. ꝙ de oĩbꝰ legatis factis qui buscũ ecclesijs vel pijs locis ẜm ꝙ di xi in. §. p̃cedẽti. ⁊ etiā quarta decimaꝝ ⁊ quarta eoꝝ que veniũt occasiōe fune ris vt in. c. resisti de test. si ibi pa Fallit hoc in. vij. casibus ẜm do. pe. vbi. s̃. ¶ Primus qñ relinquit̃ aliquid pro or namẽtis eccłie seu vestibꝰ videlicet cũ legat sericũ ꝓ planeta vel ali ornamẽ tũ pro altari vt no. doc. in. c. fi. de testa. Ex quo sequit̃ ꝙ si legatur aliquid vt fiat chorꝰ vel pictura vel maiestas vel calix vel hmōi nō det̃ quarta.  ista est fabrica ad lōgeuũhonorẽ dei. d. c. fi. ⁊. l. j. C. ne. fi. fal. Jste imagines ⁊ cruces ap pellant̃ signũ dei. l. ticia. §. seia. ff. de au ro et argẽ. leg. ⁊ Jnn. in c. cũ ad sedẽ. de resti. spol. dicit ꝙ cruces ⁊ calice sũt ornamẽta ecclesie. ¶ Scs qñ legatur ꝓ prefatis ornamentis redimẽdis ornan dis seu reparādis. vt dicit Jnnoc. in. d. c. fi. Jdem dic cũ legat̃ ꝓ libris necessarijs diuino officio. Siłr qñ legatur pro monumẽto fiẽdo  religionis interest monumẽta cōstrui vel exornari. l. j. §. in terdictũ. ff. de mor. infe. ¶ Tertius quā do legat̃ pro fabrica ecclesie repatione indigẽte ⁊ portio pro fabrica nō habet̃: vel si hr̃ nō sufficit. Si vero ecclesia nō indiget fabrica soluetur q̃rta ẜm Host. reliquum seruabitur pro tꝑe necessario ad fabricam. ¶ Quartꝰ quādo legatur ꝓ luminaribꝰ oleũ pro lampade vel ce rei hmōi. ¶ Quintꝰ quādo legat̃ ꝓ an niuersario celebrādo an annuati. c. cũ creatura. de cele. mis. ¶ Sertꝰ quādo le gat̃ pro. vij. xxx. ⁊ hmōi ẜm Hosti. in. d. c. fi. ¶ Septimꝰ quādo relinquit̃ ad ꝑpetuũ cultũ diuinũ puta q festũ vniꝰ sancti fiat annuatim vel dicit̃ officium in vna capella  in hmōi cōsistit cultꝰ diuinꝰ. c. fi. de rescri. lib. vj. ¶ Octauus fallit ẜm Pau. in. d. c. requisisti in obla tionibus de quibus non debet̃ quarta vt olim. ¶ Nonus fallit ẜm eundeʒ in donatiōe in vita de qua etiā nō debet̃. c. de his. de sepul. ⁊. c. j. de sta. mona. ¶ Vtrũ debeat̃ quarta ep̃o de relictis [*]factis hospitali. Rñ pau. in. d. c. officij. ꝙ sic si est religiosum puta autoritate episcopi constructum etiā ẜm Joā. an. si relictum fuisset factum pauperibus talis hospitalis  presumitur habuisse respectum ad locumnō ad personā. Secus si relictum esset pauperibꝰ simpliciter  non deberetur. l. nulli. et. l. si quis ad declinandam. C. de epis. et cle. si vero hospitale nō est religiosum licet diuersa sit opi. tamen tene cũ pau. ibidem ꝙ si hospitale est edificatum auto ritate iā defuncti sic ep̃s habebit quar tam  ep̃s habebit curā vt r in autẽ. de ec. tu. §. si s.  nō pōt ampliꝰ redire ad prophana. Si vero edificator viuit sic non debetur quarta ⁊ relictum vide tur factũ pauperibꝰ cũ talis locus non sit capax quia edificator potest eum de struere. c. inter dilectos. de dona. et ibi Jnnoc. Et ex dictis patet ꝙ de relictis istis fraternitatibus nō debetur quarta. vt tenet pet. qui. s̃. Limita tamẽ pre fatum dictum Joan and. de pauperibus simpliciter verum scilicet quando legatur in genere pauperibꝰ ẜm Bal. Jta q inter personas distribuatur et non inter loca vtputa quia testator iubet cuilibet pauperi dari tunicam vel certam quātitatẽ pecunie quia legatur vt singularibus ꝑsonis. ⁊ sic non dent̃ quarta ep̃o. c. ex parte el. iij. de verb. si. ałs legando pauperibus in genere ve ster legare hospitali quod est in ciuita te vbi testator habet domiciliuʒ. casus est in. d. l. si quis ad declinandam. ver. vbi aũt. ⁊ ideo deberet̃ quarta contra. Jo. an. ⁊ eũ sequẽtes ⁊ sic verum credo quando est tali hospitale ꝙ pauperea cōiter ibi mittantur. secus in hospitali bus vbi pauci pascuntur. Et sic intelligo. Joan. Andree. ¶ Vtrum debeat̃ quarta ep̃o de legato [*]facto alicui vt singulari ꝑsone. Rñ. do. pe. vbi. s̃. ꝙ nō sicut quādo legat̃ clerico nō hñti administrationẽ vel p̃lationem seu alicui canonico vt in. d. c. resisti. §. fi. vel cũ legat̃ leprosis morantibus in tali loco seu domo vel cũ legat̃ heremitis aut istis fratribus qui morā tur in aliquo loco vel aliquibꝰ mulieri bus ꝓ dote vł viduis ꝑegrinis ⁊ hmōi in quibꝰ cessat. d. c. ex parte. el. iij. vide q no. Jnno. in. c. relatũ. de sepul. ¶ Vtrũ debeat̃ quarta ep̃alis de lega[*]tis pro male ablatis. Rñ. do. pe. vbi. s̃. quod nō  sunt debita nō legata siue restitutio sit certa siue incerta. ¶ Vtrum debeat̃ quando subditus le[*]gat ecclesie extra diocesim ↄstitute? Rñ. ꝙ nō. ita tenet Abbas. in. c. requisisti. ⁊ Jnn. in. d. c. officiũ. ⁊ Jo. an. in. d. c. certi ficari. Et ita consuluit. Joan. de monte merello. Hoc intelligo nisi consuetudo vel prescriptio aliud habeat. c. cum inter. de ver. sign. el. ij. ¶ De quibus debetur canonica paro[*]chialis. Rñ. ꝙ de oĩbus que veniũt ratione funeris. ⁊ de omnibus legatis fa ctis ecclesie apud quā elegit sepulturā de sepul. per totum ⁊ in clem̃. dudũ. eo. titu. Fallit hoc in. xiiij. casibus ẜm do. Pet. vbi. s̃. ¶ Primus qñ per cōsuetudi nẽ vel prescriptionẽ nihil soluitur ẜm ꝙ dictũ est. ¶ Scs qñ per priuilegiuʒ pape eximitur a prestatione. de reli. do mi. c. constitutus. de testa. c. officij. in fi. de sep. in nostra huiusmodi sunt hodie fratres minores ⁊ predicatores per pri uilegium. ¶ Tertius qñ legat̃ ad vsus priuilegiatos de quibus. in. c. fi. de testa. qui sunt. vij. casus primi de quibus nō debet̃ quarta ep̃alis de quibꝰ. s̃. in §. ix. ¶ Quartus qñ eccłie donat̃ dona tione inter viuos. vt in. d. c. de his. §. si vero. ¶ Quintus quando post electionem sepulture in aliquo monasterio sa nus existens illud intrat: ⁊ in eo profitetur ante moriatur ⁊ ideʒ dico si intrauit cũ proposito absolute mutandi vitā. quia desinit esse parrochianus al teriꝰ ecclesie ar. c. beneficiũ de reg. lib. vj. Si vero non fecit professionẽ nec ha buit absolute ꝓpositũ vitam mutandi debetur quarta ẜm archi. in. c. cũ quis de sepul. lib. vj. ⁊ videtur veriꝰ ẜm ge. ibidẽ licet alij dicāt cōtra:  religiosus cẽset̃ cōtrahere domiciliũ ĩ monasterio facta ꝓfessione tacite vel expresse. non ante vt dicit archi. ⁊ Joā. in. c. statutum de rescri. lib. vj. Et idẽ vr̃ dicẽdũ de leproso  intrauit domũ leprosorũ ꝙ nō debet̃ ẜm Gu. secus de illo qui recipit̃ in cōfratrẽ qui tñ retinet bona sua quo ad ꝓprietatẽ  debet̃ q̃rta. c. cũ ⁊ plantare de priui.  nō transit in religionẽ. Secꝰ si solum sibi retinuisset vsumfru ctũ suoꝝ bonoꝝ:  gauderet ṗuilegio religiōis. c. vt ṗuilegia de ṗui. ¶ Sextꝰ qñ quis legat ecclesie in qua non sibi elegit sepulturā nec sepelit̃ ibideʒ ẜm glo. ordi. in. c. j. de sepul. ⁊ idẽ Jnno. ĩ. c. lj. de sep. ⁊ Arch. in. c. ij. eo. ti. li. vj. lʒ in c. placuit. xiij. q. ij. tenuisset ꝙ deberet̃ hoc idẽ ꝓbat Jo. an. ĩ. c. j. ⁊. c. certificari de sepul. in gl. ⁊ in cle. dudũ. §. veꝝ. vbi reprobat opi. Hosti. tenẽtis cōtrariũ in d. c. ij. ⁊ est opi. ꝟa. alia hosti. reprobata ẜm do. Ant. in. d. c. certificari. nā talia debẽt esse subiecta q̃lia p̃dicata. xxxij. q. ij. apłs. ¶ Septimo fallit qñ de facto sepelit̃: vt puta.  erat ibi interdicta ecclesia vel ciuitas fuit tñ de facto et ↄ̃ voluntatẽ fratrũ sepultꝰ in eoꝝ eccłia ⁊ multa oblata. Nā ẜm Fede. ↄsi. cxix. et sequit̃ Ge. in. d. c. j. de sepul. lib. vj. non debet̃ q̃rta. Rñ  talis tꝑe interdicti nō pōt eligere sepulturā apud mẽdicā tes vt no. Jnn. de ṗuil. c. vt preuiligia ⁊ c. cũ ⁊ plātare. ⁊ de pe. ⁊ re. q ĩ te. uis liceat ipsis recipere mortuaria vt orẽt ꝓ defunctis si cũ pnĩa decesserũt. xj. q. iij. quicũ intra. facit q no. Jnn. in. c. tāta de exces. p̃la. Jtẽ  quarta dent̃ rō ne iniurie facte eccłie parochiali. d. c. certificari. ergo nullā iniuriā ei facit ex quo ibi nō poterat sepeliri. ĩmo plꝰ dicit idẽ Fede. ꝙ si mẽdicātes spōte eũ ta li tꝑe sepeliũt nō debet̃ quarta. sʒ tenẽ tur tan violatores interdicti. cle. j. de sepul. ⁊ in. c. si canonici de offi. or. li. vj. tunc enim soluʒ debetur quarta quando sepeliunt in casu a iure concesso. secus si sepeliũt in casu a iure prohibito vt in. c. ex parte el. j. ⁊. c. cum liberum. et in. c. i nostra i fi. de sepul. ⁊ ibi dicit Jnno. ꝙ quando de facto non de iure sepelitur debent corpus ⁊ oblationes q̃ ratione sepulture sacte sunt. sed non le gata facta nō ratione sepulture vel occasione ipsius. ⁊ ita patet ꝙ si de facto sepelitur contra voluntatem illius cu ius est ecclesia ꝙ non tenetur ad quar tam aliquam. sed tenetur et corpus et omnia qua ratione sepulture habuit re stituere sed non quartam de legatis fa ctis non ratione sepulture vel eius occasiōe. Similiter non debentur de his que amici de bonis ipsorum tunc offerunt. ¶ Octauo fallit quando ecclesia parochialis erat interdicta ex culpa sua et non parochiani. tunc ecclesia nō habebit quartam: siue parochianus se pelliatur alibi ex electione sua siue nō. vt quia alibi est sepulchrum suorum maiorum ẜm Pet. et no. Ge. in. c. j. de se pul. libr. vj. ¶ Nono quando reuocat electionem quam fecit legando ⁊ alibi eligit sepulturam ⁊ sepelitur quia paria sunt non eligere ⁊ electam mutare. ff. de adi. lega. l. j. ⁊. ij. Sed primo casu non debetur. vt. s̃. dictum est ergo nec in secundo. Jta consuluit Fed. consi. x. Gem. in. d. c. j. videt̃ tenere ꝙ reuocata electione sepulture. reuocetur ⁊ legatũ et dabit̃ illi ecclesie vbi elegit sepeliri: quia subrogatus debet intelligi subrogatus cuʒ omnibus qualitatibꝰ onere et honore. l. j. §. hec actio. ff. si quis test. li. esse ius. fue. ⁊ ideo onus etiaʒ emolu menti commutatur ⁊ ecōtra. l. alunne. .§. seia. ff. de adi. leg. Et dicit veruʒ nisi aliter cōstet de volũtate legātis. ¶ Decimo quando licet elegerit: tamen non sepelitur ex sacto heredum vel ex facto contingenti circa personā defuncti: pu ta quia moritur nimis longe vel heredes nolũt ad ecclesiā electā deferri:  verba sunt intelligẽda cum effectu. l. j. ff. quod quis iuris. ⁊. l. ea quidem. C. si man. ita fue. alie. tex. est in. c. relatũ. de cle. nō resi. ergo cessabit canonica: ex quo ibi non sepelitur. Jta tenet Fede. vbi. s̃. ⁊ do. Pe. vbi. s̃. Ge. tamẽ in. d. c. j. vester sentire ꝙ isto casu ecclesia nō pri uat̃ legatis sactis gr̃a sepulture vt no. in. c. in nr̃a de sepul. ⁊ ideo forte nec sua quarta ecclesia parochialis. ¶ Vndeci mo cuʒ legatur pro incertis male ablatis ẜm do. pe. vbi. s̃. ¶ Duodecimo qñ legatum est ecclesie parochiali tantum tum est quarta pars legatorum facto rum ecclesie electe ẜm Hosti. in. d. c. offi cij. et do. pe. vbi. s̃. Alij volunt ꝙ nō cōputabitur: sed soluet quartam ecclesie electe: ac si nihil ecclesie parrochiali es set legatum: sicut Gof. Ray. in summa Jo. in. d. c. officij. Fede. consi. iij. Jo. de lig. in. d. cle. dudũ. Tu vero tene ꝙ si cō suetudo esset ꝙ teneretur tantũ legere ecclesie parochiali: tunc vera sit secunda opi. vt nō cōputetur. Si vero dicta consuetudo nō est: sic computabitur. et si minus est supplebitur. sicut filius fa cit in. l. si quando. C. de inoffi. testa. Si plus est legatum ei quā sua quarta nō defalcabit̃. ¶ Tertiodecimo qñ tꝑe testamenti ⁊ legati nō elegit sepeliri. sed postea tꝑe mortis elegit sepulturam fa cit. c. relatũ. de sepul. in. ij. gl. Ber. in. d. c. de his. dicit se dubitare. sʒ ego credo teneri nisi fiat donatio ĩter viuos ⁊ nō in fraudẽ. ¶ Decimo quarto quādo pa rochianꝰ nō potuit audire diuina: nec percipere eccłiastica sacramẽta in sua parochiali ecclesia ꝓpter vacationem longo tẽpore: ⁊ alibi elegit sepulturam ẜm Bald. in suo tractatu. De hoc ratio quia que legantur pro labore: cessante eo cessat ⁊ legatum. l. seio. in fi. ff. de annu. leg. Cum ergo quarta detur pro ad ministratione sacrametorum ⁊ celebra tione vt patet in. d. cle. dudũ. §. veꝝ ibi. cum mercedis exhibitio patet ꝙ non debetur quia cessante causa finali cessat effectus de quo in. c. cuʒ cessante. de appella. Hosti. vero ⁊ Jo. in. c. relatum. de sep. ⁊ Pe. vbi. s̃. tenent ꝙ immo debetur: quia vicium prelati non debet nocere ecclesie. Sed ego teneo cũ Bal. ⁊ dico ꝙ vicium prelati nocet ecclesie in acquirendis vt no. pa. in. c. vtsuper de re. ec. non ali. ¶ Vtrũ de legato facto rectori ecclesie [*]ĩ qua elegit sepulturā ꝓmissis dicẽdis ꝑ rectoreʒ debeat̃ quarta parochialis. Rñ. ꝙ sic etiaʒ debet̃ quarta ep̃alis. vt in. c. cum inter vos de. ver. si. ¶ Vtrũ de donatiōe cā mortis debeat̃. [*]Rñ. ꝙ sic accedit magis legato  ↄtra ctui. l. fin. C. de dona. cā mortis. cle. dudum. de sepul. ¶ Cui debet̃ canonica portio. Rñ. ep̃a[*]le. debet̃ ep̃o diocesis. parochialis ꝟo debet̃ eccłie. vbi audit diuina ⁊ ꝑcipit eccłiastica sacr̃a tex. ẽ in. c. cũ s. de sepul. li. vj. vel dʒ ꝑcipere de iure. si vero trāstulit domiciliũ alicubi ⁊ morit̃ ante nouũ domiciliũ acsierit tũc dent̃ eccłie ꝑochiali in qua morit̃ ẜm archi. in. c. j. de sepul. libr. vj. hug. ray. Gof. et Vin. ĩ. c. nos de sepul.  volũt ꝙ ibi dʒ sepeliri si nō elegisset. Sʒ tenẽdo opi. Jnn. in. d. c. nos. ĩsti. de sepul. ꝙ dʒ sepe liri in ecclesia cathedrali: ipsi debebit̃. Si vero hʒ domiciliũ in diuersis paro chijs vt sunt reges. tũc est equũ ꝙ diui dat̃. sed nō credo necessariũ: sʒ dabitur ecclesie in qua morit̃. licet Host. ⁊ Jnn. dicant diuidendā. ¶ Quid si audit diuina in vna. in alia [*]ꝟo recipit sacr̃a. Rñ. Jnn. ⁊ Jo. in. c. de his. de sepul. Arch. in. d. c. cũ s. q fiet diuisio portiōis. c. j. ⁊. c. relatũ. de sepul. limito si vtra hʒ cimitertũ ⁊ curā. ałs nō. arg. c. si ecclesia. de ↄse. eccl. vel alta. ¶ Quid de istis receptis in cōtractibꝰ [*]retẽtis bonis suis. Rñ. Hosti. ⁊ Gof. ꝙ sicut nō eximunt̃ a iurisdictiōe ep̃i. ita debetur quarta de legatis per ipsos de quo dic vt. s̃. §. xiiij. ¶ Qũo extrahent̃ iste quarte. Rñ. ho. ĩ [*]sum. de sep. q extrahetur primo quarta ep̃alis:  antiquior ⁊ dignior demũ parochialis si venit extrahẽda. Si ꝟo prius fuisset quarta parochialis extra cta: sic ep̃s habebit quartā quarte parochialis: ⁊ quartam de reliquis. Canonicus dʒ facere que ad cano nie officium spectant: et si puer est per aliũ. vt de. eta. ⁊ quali. c. ij. ff. de decurio. l. spurij. §. minores. De canonico ⁊ qũo ponat̃ in posses sione canonicatus no. Bal. ĩ. l. ij. col. xij. ver. suꝑ sco pũcto. C. de serui. ⁊ an pos sit per testes probare titulum sui cano nicatus. no. Ray. ꝙ sic in. l. si qua per ca lumniam. C. de epis. ⁊ cle. per. c. ij. de cle. peregri. ¶ Vtrũ possit esse laicus. Rñ. ẜʒ Vin. ꝙ [*]nō pōt tñ laicus ex iusta cā habere pre bendā. extra de cōsti. c. cũ. M. ferrarien sis. ⁊ ibi Pa. hoc tenet. ¶ Jn quo sunt interrogādi. vide. j. Jn[*]terrogationes. Canonisatio sanctoꝝ ẜm Jnno. in c. audiuimus. de reli. et ve. san. est canonice ⁊ regulariter sta tuere ꝙ alis honoret̃ pro sancto puta ꝙ fiat officiũ pro eo solẽne sicut ꝓ alijs sanctis  sunt eiusdẽ cōditiōis. vt si cōfessor fiat officiũ cōfessorum. si martyr martyrum. ¶ Que requiruntur in canoniʒatione. [*]Rñ. Jnno. vbi. s̃. ꝙ regulariter ꝓbatio nes de fide ⁊ excellentia vite: ⁊ miracu lis eius. extra de testi. venerabili fratri nostro. ¶ Vtrum oratio sit fundẽda ad nō san [*]ctũ. Rñ. Jnn. vbi. s̃. ꝙsic ad aliquẽ virũ  credit̃ bonꝰ ⁊ ꝓ se intercedat ad deũ quia deꝰ fidẽ illorũ attendens etiā si il le nō essetbonꝰ p̃ces eoꝝ acceptaret. ar. xxxij. di. §. verũ. xv. q. vl. c. fi. nō tñ licet de eo facere officiũ solenne vel preces solennes. ¶ Vtrũ alius  papa possit canoniʒa[*]re. Rñ. Jnno. ibidem quod non. Cantus in ecclesia inuẽtꝰ est ad pro uocandā cōpunctionem in animos auditorũ. xxj. di. cleros ante fi. de conse. di. v. non mediocriter. ¶ Vtrũ cantus theatrales sint cātẽdi [*]in ecclesia Rñ. ꝙ non. nec in modũ tra gediarum. sed cantandũ est cuʒ cordis deuotione. xcij. di. cantantes ⁊. d. c. non mediocriter. ⁊. xxxviij. distin. sedulo. xij. q. j. quia. Capitulum potest sede vacāte absoluere ab excōicatione taʒ iuris  hominis a q̃ ep̃s absoluere possʒ nisi. a sede apostolica spāliter sit ei interdictum. ca. vnico. de ma. ⁊ obe. lib. vj. De ca pitulo an cōsequat̃ iura episcopatus ⁊ d possit sede vacanti. no. plene Bar. in. l. vbi absunt. ff. de tuto. ⁊ cura. da. ab his. ⁊ intelligit̃ semꝑ ep̃o ĩ omni actu etiā si soli episcopo conueniat vt ꝑ Bal. in. l. j. oppo. C. de cōtrata. ¶ Vtrũ possit dispensare in casibus in [*]quibus ꝑmittit̃ep̃o dispensatio. Rñd. Fed. consi. xxix. ꝙ sic. ⁊ no. Pau. in. c. cũ olim. de ma. ⁊ obe. ¶ Vtrũ possit dare cōfessorẽ seu absol [*]uere in casibꝰ episcopo reseruatis. Rñ. Pa. vbi. s̃. quod sic. ¶ Vtrũ ptās capituli cōsistat in maio[*]ri. parte. Rñ. Mo. eo. ti. ꝙ in matori ⁊ sa niori. Jta. ꝙ totũ capitulũ dicitur facere q maior ⁊ sanior pars facit. c. cũ in cũctis de his q̃ fi. a. ma. par. ca. Fallit hoc in tribꝰ casibꝰ. ¶ Primus. qñ aliquid est pluribꝰ cōmune non vt collegiatis: sed vt singulis.  tũc non valet quod fit a maiori parte sed oportet cōsentiāt singuli. ff. de serui. rusti. predi. l. per fundũ. de cōsti. c. cum oẽs in glo. ¶ Scs qñ maior pars capituli delinquit ⁊ propterea est priuata ptāte sua. vt in. c. bone memorie. el. j. ⁊. c. cũnobis de elect. cũ si. ⁊. c. gratũ de postu. prela.  tũc tota potestas capituli residet in maiori parte q̃ nō deliquit no. Pau. in c. de his q̃fi. a ma. ꝑte. c. ¶ Tertiꝰ ĩ ele ctiōe romani pōtificis. vbi opʒ q due partes consentiant. c. lʒ. de elect. ¶ Sed q̃ dicitur maior pars capituli ⁊ [*]sanior. Rñ. Mo. ꝙ illa q̃ nitit̃ maiori rōni ⁊ pietati. viij. ↄi. sane. quippe presumitur. tñ semꝑ ꝓ maiori parte. ⁊ illi statur nisi ↄ̃riũ ꝓbet̃. lxj. di. nullꝰ. ⁊ d. c. j. de ele. dudũ. el. i. Multa tāgũt doc. de ptāte capituli. in. d. c. cum olim que nō pertinẽt confessoribus. vide ibi. Caracter quid est. Rñ. sanctus bona. in. iiij. di. vj. q. j. prime patris. ẜm cōem opi. est quedam spũa lis qualitas anime. Vñ nō est passiovł potẽtia anime. ĩmo est habitꝰ ĩ prĩa spe cie qualitatis accipiẽdo cōiter habitũ prout comprehẽdit oẽʒ qualitateʒ ani mam disponentem siue facile mobilẽ siue perfectam: siue imperfectam. Vñ dicicur habitꝰ  est ꝑpetuus. ⁊  non ꝑficit. sʒadvlteriorẽ ꝑfectionẽ disponit i. ad gratiam potest dici dispositio. De caractere an imprimatur in di gnitatibus secularibus. no. ꝙ nō in. l. iij. C. de dig. lib. xij. ¶ Ad d dat̃. Rñ. sctũs. Bo. vbi. s̃. q. ij. [*]ꝙ ad quatuor. ¶ Prĩo ad significāduʒ. ¶ Sco ad disponẽdũ. ¶ Ttertio ad assimilādũ. ¶ Quarto ad distĩguẽduʒ. nā cũ sit signusacr̃ale signat gratiā gra tũ faciẽtẽ nec solũ signat: sʒ disponit ad eā  vsus sacr̃oꝝ nō est tm̃ in significā do. sed etiā in disponẽdo: ⁊  disponit ad gr̃aʒ habet aliquā similitudinẽ cũ gr̃a q̃ est similitudo dei. Jdeo aliquo mō cũ signat̃ deo. ⁊  oẽs ↄfigurat deo ⁊ sic vni assimilat gregẽ dñi inter se. et sic distinguit ab his  nō sũt de grege dñi. vel etiā  distinctionẽ facit in eo de grege ẜʒ aliā ⁊ aliā rōnẽ assimilādi. ¶ Vtrũ ĩprimat̃ ĩ oĩbꝰ sacr̃is. Rñ. sctũs [*]Bona. vbi. s̃. d. c. iiij. ꝙ nō nisitm̃ ĩtribꝰ sacr̃is. ¶ Prĩo ĩbaptismo ĩ quo fides gi gnit̃. ⁊ distĩguit̃ ppłs ĩfidelis a fideli. ¶ Sco in cōfirmatiōe ĩ qua fides roboratur ⁊ hō vt pugil ad pugnādũ vn gitur ⁊ ab infirmis discernit̃. ¶ Tertio in ordine in quo virtꝰ multimoda datur ⁊ homo vt sctũs ad ministeriũ tem pli a laico separatur. ¶ Vtꝝ sit ĩdelebił. Rñ. sctũs Bo. vbi. s̃. [*]q. v. ꝙ sic. Rō est ex ꝑte cāe volũtarie. s. dei ĩprimẽtis ⁊ ex parte. subiecti nō est ṗncipałr ĩ effectiua q̃ maxie vertibilis est sʒ in tota imagine ⁊ prĩcipaliter in cognitiua  imago principaliter cōsistit in cognitiua vt r in lib. de spiritu ⁊ aĩa: tũ ex parte finis quia non datur ad actum alicuiꝰ virtutis vel scientie sʒ ad actum distinguendi. Carcer. Vtrũ s possit se includi fa cere ĩ arcto carcere ad pnĩaʒ ꝑagendam. Rñ. Pa. in. c. veniens. de re cu. ꝙ sic ex illo. c. ⁊. c. que vere. xvi. q. j. Carceratio ꝙ est meri imperij. not. Bar. ⁊ Alex. ĩ. l. iij. ff. de iurisd. oĩmiudi. ⁊ que sit pena carceris fracti. no. ĩ. l. j. ff. de effract. ⁊ ibi per Ang. ⁊ Spe. ĩsti. de presum §. ij. ꝟ. violentia. ¶ Vtrũ liceat ĩcarcerare aliquẽ. Rñ. ꝙ sic ẜʒ ordinẽ iusticie. s. aut in penā aut in cautelā. Et hoc pertinet ad euʒ qui vłr habet de actibꝰ ⁊ eiꝰ vita. dispone re. alius nō pōt nisi ad horam ne aliq pctm̃ faciat vel vt iudici representet ẜm Tho. sca sce. q. lxv. ¶ Vtrũ cedeus bonis possit incarcera [*]ri ꝓ debito. Rñ. ꝙ nō. Nā vt tenet Pa. in. c. lator de pig. nō pōt quis etiā ꝑ pa ctũ se obligare carcerari ꝓ debito renũ ciādo bñficio cessiōis bonoꝝ  est con tra bonos mores. Jdẽ tenet Dy. ꝑ. §. ele gāter. l. alia cā. ff. sol. matri. ⁊ Ri. allegat glo. in autẽ. immo. C. de ac. ⁊ ob. ⁊ putat verũ bar. in. d. §. elegāter nisi in duobus casibus. ¶ Primus si alienauit oĩa suabona in [*]fraudẽ creditorum casus est in. l. fi. ff. de his que in frau. cre. ꝙ tenet Dy. in .§. si quis in frau. insti. de act. ¶ Scs si debitor tꝑe quo cōtraxit sciebat se nō soluẽdo esse. vt. ff. de iure. do. l. pe. Naʒ in istis duobꝰ casibus nō dabit̃ sibi bñ ficiũ cessiōis bonorũ. Et plʒ mihi ista opi.  equa ⁊ sequẽda ĩ ↄscĩa. lʒ alij cōtrariũ teneāt ꝙ. s. possit incarcerari sim płr. Adde etiā ꝙ teneri facere aliquẽ ĩ carcere ꝓ debito. aliqñ est cōtra preceptũ caritatis ꝓ ximi. vt puta qñ in nul la culpa ẽ de dāno ꝓximi. ⁊ nō heat vñ satisfaciat ip̃e nec sperat̃ ꝙ aliquis ꝓ eo sit satisfacturus. secꝰ si fuit ĩ culpa  tũc ad penā posset detineri q bñ no. ¶ Vtrũ incarcerās aliquẽĩiuste teneat̃. [*]Rñ. ꝙ siue sit iudex siue nō tenetur de oĩ dāno ei dato ad restiōnem. ⁊ etiā de iniuria sibi satisfacere arg. c. penale. cũ ibi no. xiiij. q. v. ⁊ quicũ priuatus ali queʒ incarcerauerit: etiaʒ pro manifesto crimine capite punitur de iure ciui li. vt. C. de coarta. l. omnes. lib. xij. cōmit tit em̃ crimeʒ lese maiestatis. ⁊ vltimo suppliciopunitur quisquis habet car cerẽ ad detinẽdũ aliquẽvt. C. de priua. car. l. vnica. Veruʒ intelligit glo. s. publice accusatũ. Secus si ad detinendũ proprios seruos ne fugiant. ¶ Vtrũ ille qui iurauit redire ad car[*]cerem teneatur. Rñ. pau. in. c. sivero de iure iurā. ꝙ sic etiam si sit sibi periculũ mortis dũmō carcer nō sit iniuriosus  quo dicit glo. sing. in cle. pastoralis. in ꝟbo violentā iniuriā. de re iudi. ꝙ nō tenetur tunc redire. ¶ Vtrũ contractus gesti ꝑ incarceratũ [*]valeant. Rñ. pa. in. c. accedẽs. de ꝓcu. ꝙ detẽtus in carcere: publico ⁊ iuste si est dānatus pena capitali nō valẽt q: est effectus seruus pene ⁊ bona sua ve niunt ad succedẽtes ab intestato. nisi ĩ crimine lese maiestatis vt in autẽ. bo na damnatoꝝ. C. de bo. dā. vnde etiam nō pōt disponere ad pias cās ẜm Jo. an. in. c. ij. de vsu. li. vj. Si nō est sic dānatus valẽt. vt no. in. l.  ĩ carcerẽ. ff. q me. cā. etiā cũ eo  eũ fecit detinere: vt dicit bar. ibidẽ. Aut detinetur in carce re. iniurioso. ⁊ sic cũ illo  eũ tenet non valẽt sʒ debẽt rescindi actione q metꝰ cā di. l.  in carcerẽ. Cũ alio aũtvalẽt ni si ad hoc ñ tineat̃. iuxta no. ĩ. c. dñs. de sec. nup. De capto ab hostibꝰ in bello nihil dico  hodie vt dixi. s̃. Bellũ nō efficit̃ seruus de cōsuetudine. ⁊ iōvalẽt cōtractꝰ ꝑ eũ facti. lʒ secꝰ sit de iure vt in. l. eius qui in prin. ff. de testa. ⁊ in. l. diuus. ff. de iure fi. ⁊ no. secundum eũdem pa. vbi. s̃. ꝙ nō dicitur liberatus a carcere qui custoditur. et ideo opʒ sit in loco tuto. vt no. Barto. in. d. l. qui in carcerẽ cōtra practicā illorum qui educunt aliquem de carcere ⁊ custoditur ibi per familiam. ¶ Not. ꝙ iudex debet visitare carcera[*]tos ⁊ facere ꝙ hẽantnecessaria. vt. C. de epi. audi. l. iij. ⁊ pōt liberare eum queʒ videt ad nullius instantiaʒ vel sine de licto aut cā debita detẽtũ ex mero officio. vt not. Bart. in. l. si quis vxori. §. si fugitiuum. ff. de fur. Caritas est secundum Aug. rectissima aĩ affectio que diligitur. De charitate ⁊ ꝙ ordinata ĩcipit a seipso. l. preses. C. de serui. ⁊ aqua. Jteʒ prefert suis extraneis. l. cũ acutissimi. et ibi Bal. in. j. nota. C. de fideicō. ¶ Vtrũ teneamur ex caritate diligere [*]deũ ex toto corde tota aĩa ⁊ tota mẽte sicut dicitur. Ma. xxij. Rñ. S. bo. in. iij. di. xxvij. q. vlt. ꝙ nō ꝑ exclusionẽ affectꝰ extranei. s. ꝙ nihil sit ĩ amore nostro ni si deus. nec in cogitatiōe. nec in mẽte. quia impossibile est sic implere in hac vita. sed per exclusionẽ affectus cōtra rij sic tenẽtur hoc est ꝙ nihil diligamꝰ supra deum vel equaliter ipsi deo. ¶ Qui sũt diligẽdi ex caritate. Rñ. ẜm [*]sanctũ bo. ĩ. iij. dis. xxviij. ar. j. q. j. ⁊. ij. q summũ bonũ vel cui summũ bonũ est natũvniri velvnit̃ ꝑ cognitionẽ ⁊ amo reʒ hoc aũt bonũ vnit̃ vel ꝑticipat̃ ab alibꝰ in actu vt in blĩs. A busda in habitu vt in iustis viatoribꝰ. Abusdā in potẽtia solũ vt in malis viatoribꝰ. Jn busdā nullo modo reducibile ẽ ad actũ vt in dānatis ⁊ creaturis irra tionabilibꝰ. ¶ Primi sunt maxime ex caritate diligẽdi. ¶ Secũdi minus  primi. ¶ Tertij minꝰ  secũdi. ¶ Quarti nullo modo sint diligẽdi ex [*]caritate uis amore queʒ in cludit vł imperat caritas inquantum dei creatu re possunt diligi nō ita ꝙ caritas feratur directe ad ipsos sed ad deum cuius sunt creature. ¶ Vtrum sit aliquis ordo caritatis de [*]precepto. rñ. S. bo. vbi. s̃. q. vlt. ꝙ sic ẜʒ Aug. de doc. christiana. ¶ Et primo su per omnia diligẽdus est deꝰ. ẜʒ ꝙ nos sumus tertio ꝙ iuxta nos ẽ. s. proximꝰ quarto ꝙ. j. nos est. s. corpus proprium ⁊ corpꝰ proxi. de pe. dis. ij. c. caritas est. ¶ Vtruʒ prefatus ordo attendatur pe nes affectuʒ. ⁊ effectũ. Rñ. S. bo. vbi. s̃. di. ix. q. vj. ꝙ attenditur penes vtrun sed sciendum ꝙ effectus accipitur ali quando pro motu. Et sic est quedaʒ ra tionalis eligẽtia. est aũt iste affectus aliquādo a caritate elicitꝰ. s. quo quis optat alteri summum bonuʒ ⁊ tum ad istum affectuʒ debet esse ordo quia magis mihi  patri ⁊ magis ṗmi  alij debeo optare vitā eternā. Aliquādo effectus est a caritate imperatus. vt est ille quo quis optat alteri aliq bonũ tẽ porale q est ordinatũ ad cōserua tionẽ naturalẽ ⁊ sic ẜʒ diuersas ↄditio nes ordo pōt p̃dictus posterari affectꝰ aũt quādo accipit̃ nō ꝓ motu sʒ ꝓ pas sione. idem est ꝙ quedā muliebris cō placẽtia. ⁊ isto modo minime respicit̃ a caritatis ordine quia potius respicit sensualeʒ experientiā  rationis eligẽ tiā sicut patet ꝙ plus delectatur quis cũ videt amicũ  de ṗme absolute. uis plus diligat pr̃eʒ cuiꝰ signũ est  plus faceret pro patre. Effectus auteʒ est triplex. ¶ Primus respicit salutẽ anime. ⁊ hũc respicit ordo caritatis principaliter.  primo debeo ꝓcurare saluteʒ meam  ꝓximi ⁊ prius patris  extranei. ¶ Se cundus respicit sustẽtationẽ vite. ⁊ tũc respicit minꝰ principaliter. quia ẜʒ diuersas ↄditiōes ⁊ opportunitates de bet homo magis ⁊ minus esse benefi cus in collatiōe alicuius temporalis. ¶ Tertius est in collatiōe beneficij ecclesiastici. ⁊ tũc minime respicit  in taliuʒ collatione dignitas meriti soluʒ est attendẽda. ⁊ parum vel nihil propinquitas sanguinis. ¶ Vtrũ homo teneat̃ excaritate subire [*]mortẽ ꝓ xp̃o. rñ. ẜʒ. S. b. vbi. s̃. q. ij. Aut adest necessitas vel deferẽdi iustitiam vel amittẽdi vitā. ⁊ sic quilibet tenetur magis mori dilecto deo. ꝙ eo offẽso vi uere. ⁊ hoc dico si dat̃ optio vel ꝙ iusti cia deferat̃vł q vita perdat̃. Addo q cuʒ quisvidet ꝙ ꝑ mortẽ suā pōt fides leruari vel iusticia. ⁊ persecutio nō est ꝑsonalis sʒ vniuersalis: tũc te netur de precepto sustinere morteʒ. vnde prela tus tenetur se morti exponere quando videt ꝙ ex fuga sua sequetur dispẽdiũ in fide vel in iustitia in ecclesia. similiter libʒ sicut fecit tho. cātuariẽsis. aut est soluʒ oportunitas manifestādi diuinā gloriā ⁊ edificādi ecclesiā. Et isto mō ẽ suꝑerogatiōis nō necessitatis ad ꝑfectionẽ nō oẽs tenent̃. Si aũt homo daret se morti pro xp̃o: eo ꝙ vitā suam habet exosaʒ. mortalissime peccaret. ¶ Vtrũ hō existẽs ĩ caritate teneat̃ ad [*]ꝑfectionẽ. Rñ. ẜm sctm̃ bo. vbi. s̃. q. iiij. quod. v. modis obligat̃ s ad aliquid. ¶ Primo ꝓpter diuinũ mādatũ: ⁊ sic non magis obligat̃  alij nisi ex equo  maiorẽ. gr̃aʒ hʒ. ¶ Sco obligatur ꝓ pter votũ emissum. ⁊ sic solũ  fecit te nent̃ nō  nō fecit. ¶ Tertio ꝓpter susceptũ officiũ ⁊ sic quilibet tenet̃ ad illā ꝓfectionẽ q̃ rerit̃ necessario ad ill officiũ sicut in p̃lato regimẽ subditoꝝ. ¶ Quarto ꝓptervitandũ scandalũ. vñ tũc tenet̃. ad oꝑa exemplorũ qñ aliter scādalũ sequeret̃. ¶ Quĩto ꝓpter ↄsciẽtie iudicium quod dictat de necessitate fiendum. ¶ Vtrũ caritas semel hĩta possit amit[*]ti invia. Rñ. ẜʒ cōiter doc. ĩ. iij. di. xxvij. quod sic ⁊ aliter tenere esset erroneũ.  caritas nō tollit vertibilitateʒ arbitrij j. Cor. x. tu qui stas vide ne cadas. ¶ Quō amittit̃. Rñ. ꝑ peccatũ mortale [*]solũ ꝑ quod volũtas auertit̃ a deo vñ Aug. suꝑ ge. li. viij. dicit ꝙ hō deo presente sibi illuminat̃ ꝑ caritatẽ. absente vero ↄtinue tenebrat̃ a quo nō locoꝝ ĩ teruallis sʒvolũtatis auersiōe discedit̃. ¶ Qũo recuperat̃. Rñ. quod ꝑ peniten [*]tiā  tollit auersionẽ illā. Vñ. aug. li. v. cōte. Penitẽtia ẽq̃dā res optĩa ⁊ ꝑfecta oẽs defectus reuocans ad perfectum. ¶ Vtrũ quis possit scire certitudinali [*]ter ĩ hac vita se hr̃e caritatẽ. Rñ. q nō eccle. ix. nẽo scit vtrũ odio vł amore sit dignus. Et rō vna est ꝓpter caritatis ⁊ dilectiōis acsite similitudinẽvt dicit Ber. de amore. Alia ꝓpter diumaʒ dispẽsationẽ per quā deus claudit oculos seruoꝝ suoꝝ ne extollāt̃. Aliqui tñ dicũt quod hoc est verũ loquẽdo de ca ritate finali ꝓ oĩt ꝑe ⁊ absolute sʒ accipiẽdo ꝓ caritate aliquo mō nō pōt hō scire certitudĩe fidei se caritatẽ hr̃e puta cũ adultꝰ bñ dispositus baptiʒat̃vł s suscipit sacramẽtũ pnĩe sine obice peccat mortalis in volũtate inherẽtis. ¶ Vtrũ opera bona fctā extra caritatẽr [*]valeāt. rñ. ꝙ nō quo ad premiũvite eter ne: vł quod ad diminutionẽ pene debi te peccatis directe. sʒ bñ valẽt indirecte.  qͦ dicā. j. pnĩa. §. xiiij. ⁊ satisfactō. §. vj. ¶ Vtrũ bona facta ĩ ca ritate ⁊ ꝑ pctm̃ [*]morta. mortificata reuiuilcāt ꝑ verā pe nitẽtiā. rñ. ꝙ sic ẜʒ cōit̃. the. ĩ. iiij. d. xxiij Castitas etiā inuenit̃ in mr̃imo nia li ↄiugio. tex. notabilis est in. c. nicena. ⁊. c. aliter. xxxj. di. ⁊ ar. in. c. vt clericorũ. de vi. ⁊ hone. cle. ⁊ glos. in c. quod a te. de cle. coniu. Castitas qñ p̃sumat̃. no. in. l. eũ qui. infi. C. de epi. ⁊ cle. et qualier intel ligatu. ꝟbũ caste viuere. bal. no. ĩ. l. deo nobis. col. xiiij. versi. iuxta p̃dict a que ritur. C. de epi. ⁊ cle. glo. ⁊ docto. in aũt. sui relictũ. et ibi. Bald. col. iiij. versicu. no. ꝙ anima mariti post glo. inversicu lo nuptijs. C. de indi. vidui. tol. ¶ Vtrum mulier que mortuo viro cuʒ [*]alio ↄ̃hit amittat legatũ sibi factũ sub ista cōditiōe. si castevixerit. Rñ. Bar. in l. mulier. §. cũ ꝓponeret̃. ff. ad tre. ꝙ nō nisi aliud senserit testator: vel habeat vsum loquẽdi:  ꝟba dubia debent in ↄ̃ctu ĩtelligi ẜʒ cōeʒ opi. facit quod no. idẽ Bar. ĩ. l. labeo. ff. de sup. le. ⁊ ĩ. l. oẽs ppłi. ff. de iust. ⁊ iu. ⁊ ĩno. ĩ. c. olim. de ꝟ. sig. ⁊ gl. in. c. nōnulli. de rescrip.  cōis vsus loquẽdi p̃fert̃ ꝓprie significationi ꝟboꝝ ĩ quacũ materia idem Bar. in. l. v. que incipit. Gñaliter. C. de secũ. nup. ꝙ lucret̃ tʒ ⁊ fac̃ ille tex. cũ au. sua. Jdẽ iʒ pau. ĩ. d. c. vt clericoꝝ. ⁊ addit ꝙ caute addat si caste vixerit ĩ viduitate vide ꝓ hoc q legit̃ in. l. vnica. C. si sec. nup. limitat ang. ĩ autẽ. quō opʒ epi. §. hoc  deo veꝝ si nubat tm̃ semł ꝑ tex. ĩ l. boues. §. hoc sermōe. ff. ꝟ. sig. ꝑ quẽ tex. dicit ꝙ si s relit sua bōa ꝓ maritādis mulieribꝰ ĩdistĩcte ꝙ ĩtelligit̃ so lũ  mulieribꝰ prĩa vł sca vice ↄtrahẽ tibꝰ nō de tertio nubẽtibꝰ. siłr dicit idẽ ang. idẽ ꝙ si p̃dicta ꝟba caste vixerit ꝓ ferũt̃ a lege sic lucrat̃ legatũ. etiā trās eũdo ad scavota:  oẽs nuptie sũt ho neste. sʒ si ꝓferaut̃ a marito filio vł eiꝰ herede.  ledunt̃ ꝑ trāsitũ ad sca vota sic ꝑdet. si aũt ꝓferant̃ ab alijs puta a cōsanguineis vxoris aut extraneis: sic non perdet per secunda vota: sed bene transeundo ad tertia connubia. Castratus vtrũ possit ordinari. vide. j. corpe viciatꝰ. §. j. Casus ep̃is reseruati  sunt. Rñ. ꝙ de casibus a iure reseruatis modica est controuersia inter doctores. Cōiter em̃ doctores se remittũt ad glo. in. c. si ep̃s de pe. ⁊ remi. lib. vj. q̃ ponit sex casus. ¶ Primus est de excōicatiōe maiori: ⁊ hoc intellige de illa quā cōditor canonis sibi vel alteri reseruauit.  allegat. c. nuꝑ. de sen. excō. ⁊ iō dic vt. s̃. absolutio. j. §. ij. ¶ Scs de blasphemā te publice deũ vel sctōs. Hoc veruʒ siłr qñ denunciat̃ ep̃o ⁊ pōt cōuinci.  alleg. c. ij. de male. q dẽ loquit̃ de foro ↄtentioso: vt pʒ intuẽti ergo vr̃ ꝙ si nō denũciat̃ ep̃o nec ↄ̃ eũ alid ꝓcedit: ꝙ in foro aĩe possit a ꝓprio sacerdote absolui cũ pena nō debeat. excedere casuʒ suũ. vt. s̃. dixitblasphemia. §. iiij. ¶ Tertius de sortilegijs alleg. c. ij. de sortil. sʒ nihil facit:  si faceret potiꝰ esset casus reseruatꝰ patriarche  ep̃o  pr̃iarche cōmittit̃ illiꝰ sacerdotis absolutio ⁊ dispẽsatio: ⁊ iō nō vr̃ reseruatꝰ. ¶ Quartꝰ cōmutatio votoꝝ seu dispẽsatio. ⁊ hoc veꝝ est ꝙ ꝑtinet ẜm cōiorẽ opi. ad ep̃os c. j. de voto. ¶ Quintꝰ est restō incertoꝝ alleg. c. cũ sit de iudeis. sʒ nō facit vt. j. restitutio. ij. §. xiij. nisi ĩ manifestis vsurarijs. vt dicet̃. j. vsura. ij. §. viij. ¶ Sextꝰ est cōtractus matrimonij. interdictum ecclesie allegat. c. j. ⁊. c. vlt. de ma. ↄ̃. inter. eccł. ↄ̃. ⁊ ẽ verũ quō ep̃s p̃ciperet ali cui ne ↄ̃heret ꝓpter aliquam rōnabilẽ cām. ⁊ talis cōtẽneret:  tũc ad ep̃m esset mittẽdus ꝓpter honorẽ. ar. c. graue. de p̃bẽ. ¶ Septimus clādestinũ ma trimoniũ ↄ̃ctũ. de clā. despō. c. cũ inhibitio. sʒ nihil dicit de hoc. c. ill. Ho. tñ ti. de pnĩa ponit primũ scm ⁊ q̃rtum ⁊ post ponit ꝓ quarto scm eũ de solẽni pnĩa allegat. l. di. c. miror. ⁊. c. in capite. Sed hec tm̃ pro notorio imponi debet vt. pʒ. xxvj. q. vj. c. vlt. in tex. ⁊ in gl. Vbi ergo talis pnĩa a p̃latis cōiter non im ponit̃ ꝓ talibus. nō video quin ĩferior possit absoluere. ¶ Quintꝰ ẜm Ho. ẽ di spẽsatio irregularitatis in clerico. ⁊ cōcedẽdũ est. ¶ Sextꝰ de incẽdiarijs ante denũciationẽ. Et satis facit ad hoc. c. pessimā. xxiij. q. viij. ĩ. verbo si s aũt archiep̃s vel ep̃s. Et intellige de incen diarijs qui dolo hoc fecerint: vł fieri fe cerint auxilio vel cōsilio aut mandato vt ibidẽ. ¶ Septimꝰ si audiuit ep̃s cōfessionẽ alicuius: ⁊ eũ noluit absoluere ab aliquo peccato:  tunc inferior non debet se intromittere. xxj. dis. inferior. Mo. in sum. ti. de penitentia ponit solum quatuor de prefatis. de re. iu. li. j. ti. xv. ponit. vij. de predictis. Benedictꝰ x. in extrauagāti reuocata per Bonifa cium. in cle. dudũ. de sepul. ponit quattuor de predictis. Et sic patet d tenẽduʒ de casibus de iure reseruatis quia in veritate nō sunt nisi. v. vt patet sed de casibus ꝑ consuetudineʒ reseruatis est magna diuer sitas inter doc. quibus dā ponẽtibꝰ plures quibusdā pauciores. Gl. in. d. c. si ep̃s sic dicit. Solet epi scopis reseruari pnĩa oĩm publicorum enormiũ criminũ oppressiōes filioꝝ ex proposito vel casu cuiuslibet homicidij falsi testimonij vel instrumenti. periurij. Jncestus. corruptiōes monialiũ coeuntes cũ brutis ⁊ his similia. Sʒ certe nō potest dari certa determinatio.  vnaque diocesis habet cōsuetudinẽ suam. nec est vna cōsuetudo generalis in oĩbus diocesibꝰ quo ad hoc. ĩmo ali qñ ep̃i vno anno reseruāt sibi plus aliqñ minꝰ sicut eis videt̃. Vnde tene ẜm spe. in reꝑtorio ĩ regula suꝑ bꝰ sit penitẽs ad ep̃ʒ remittẽdus ꝙ ꝓprius sacerdos pōt absoluere ab o ĩbꝰ q̃ specialiter a iure non sunt reseruata ep̃is vel alijs vel q̃ nō sũt ipsis sacerdotibꝰ directe vel ꝑ aliquā cōsequẽtiā ĩterdicta. ar. c. atsi clerici.  iudi. ⁊. c. nuꝑ. ĩ fi. de sen. exc. ⁊ ĩ. c. ĩter corꝑalia. de trāsla. p̃la.  talis hʒ ordinariā iurisditionẽ suꝑ popolũ sibi commissum a iure. de pe. dist. vj. c. placuit. de pe. ⁊ remis. c. oĩs. sʒ aduerte ẜm eũdẽ spe. ꝙ ep̃s directe vel ali qua ↄsequẽtia seu ↄsuetudĩe pōt interdicere dictis sacerdotibus aliquos casus ne absoluāt. ¶ Primo si talis sacer dos commisit crimẽ ꝓpter q meretur tali ptāte priuari. ¶ Sco qñ ad vtilitatẽ cōitatis expedit: ałs nec pōt obligare sacerdotes parochiales quin ab soluāt. facit. c. de ecclesiasticis priuilegijs. xxv. q. ij. c. priuilagia el. j. ⁊ el. ij. ibi dẽ no. etiā ꝙ uis talis. sacerdos habeat autoritatẽ absoluẽdi ab aliqͦ casu ꝙ nō dʒ absoluere si videt expedire saluti aĩe ↄfitẽtis sʒ remittere ad superio rẽ  vt dicit apłs. ij. cor. xiij. Ptātẽ dedit deꝰ in edificationẽ nō in destructio nẽ. Siłr lʒ ep̃s sibi ꝓ cōi vtilitate reseruasset aliquẽ casum: ⁊ sacerdos videret in aliquo singulari nō expedire saluti eiꝰ ĩmo obesse si remiteret̃ ꝙ pōt absol nere iuxta no. ꝑ pau. in. c. q dilecto. de cōsan. ⁊ affi. ⁊ in. c. at si clerici de iu. Et sic collige q sacerdos parochialis de iure pōt absoluere ab oĩ excōicatiōe ẜʒ ꝙ dixi. s̃. Absolutio primo et ab oĩbus pctĩs excepto crimine incẽdiariorum ⁊ cōtrahẽtis cōtra interdictũ ecclesie ma trimoniũ. ⁊. ab eo a qͦ ep̃s noluit eũ absoluere post audiuit eũ ĩ cōfessiōe. et quādo publica pnĩa est imponẽda: nisi ep̃s ꝓpter eius delictũ: vel ꝓpter vtilitatẽ aĩaꝝ ei interdixerit aliquoꝝ alioꝝ absolutionẽ pctōꝝ. Dispẽsare autẽ vel in irregularitate. aut votis vel alijs buscũ nō pōt nisi spāliter ei ↄcedat̃. tenet etiā hen. in primo quolib. q. xxv. ꝙ p̃lati nō possũt sibi reseruare nouos casus vltra illos qui de iure eis reseruant̃ nisi ex cā legitima. Et hoc verum quo ad sacerdotes qui habẽt curā aĩarum. Quo vero ad alios bene possunt tot quot volunt: excepto quo ad minores et predicatores de quibus dic vt j. confessio. iij. §. xxviij. Casus fortuitus est repẽte rei euentꝰ qui p̃uideri nec resisti potest vt colligitur in. l. in rebus cōmodatis in prin. ff. cōmo. vt mors seruorum sine culpa: hostiuʒ incursus piratarum vel naufragiũ. Jncendiũ: fuga seruoꝝ qui custodiri non solent. vt ibi ponit̃. Vbi no. ꝙ vbi diligẽtissimus preuidisset nō est casus fortuitus. veluti si domũ quā ruiturā diligẽtissimus preuidisset. nō preuidisti ⁊ ꝓpterea equm in ea dimisisti qui perijt ex ruina. Secꝰ si ex teremoto: aut subito impetu ventorum. Casus fortuitus quis dicat̃. ⁊ Bal. in. c. j. in ti. quib. mo. feu. amit. no. ꝙ est qui de facili nō euenit. ⁊ cui ꝓuidentia hoĩs nō pōt resistere ⁊ hoc proprie. improprie vero quando culpa precedit vt incendiũ ⁊ furtum. l. si vendita. ff. de pe ri. ⁊ cō. rei vendi. Jdem Bal. ⁊ doc. in. l. que fortuitis. C. de pig. act. ¶ Vtrũ furtũ sit casus fortuitꝰ. Rñ. pa. [*]in. c. vnico. de como. ꝙ gl. iuris ciuilis vi dent̃ ↄ̃rie sʒ ipse dicit ꝙ si ꝑ violentiaʒ subtrahit̃ est fortuitus nisi fueris ĩ cul pa trāseundo ꝑ loca periculosa ar. l. nō est verisimile in ṗn. ff. q. me. cā. Si aũt claudestine. ⁊ tunc si ab ea ꝑsona a qua diligẽtissimꝰ precauisset. puta a vili fa mulo. nō est casus fortuitꝰ. alias sic facit q nō. in. l. q̃ fortuitis. C. de pig. ac. ¶ Vtrũ quis teneatur de casu fortuito [*]Rñ. tex. in. d. c. vnico ꝙ sic in tribus casibus. ¶ Primꝰ quādo culpa precessit puta comodaui tibi equuʒ vt ires mediolanũ ⁊ iuisti placentiā ⁊ incidisti in latrones imputabit̃ tibi. vt hic ⁊ in. l. si vt certo. §. sed interdũ. ff. como. ¶ Secũ dus qñ precessit mora puta nō reddidi sti quādo debuisti ⁊ fortuito ꝑdidisti. tibi imputabitur vt in. d. c. vnico ⁊ ĩ bo na fides depositi. Hoc veꝝ. cōscientia. nisi eodẽ mō fuisset peritura apud dfiʒ  tũc nō tenet̃ nisi de eo in quo eũ dānificauit per non factā restitutionẽ rei tꝑe debito. ar. c. fi. de iuiurijs. Sed quā do dubiũ est an fuisset peritura vide. j. mora. §. vl. ¶ Tertiũ quādo pactũ ĩtercessit vt teneretur de fortuito. vt. in. d. c. vnico ⁊ bona fides. limitat nisi adueniat culpa eius cui permisit.  sic non teneret̃. l. cũ ꝓponas. C. de nau. fe. et. l. qui officij. §. fi. ff. de ↄtrahen. emp. ¶ Sed d si generaliter renunciauit ⁊ [*]nullus casus fuit expressus. puta dicẽdo. ꝙ volebat teneri de oĩ casu fortuito. an teneat̃. Rñ. ꝙ lʒ varia sit opi. vt refert. Bal. ĩ. l. j. C. como. ego dico tñ ẜʒ io. an. ĩ. d. c. vnico ꝙ nō tenet̃ facit. l. sʒ ⁊ si in. §. quesitũ. ff. si quis cau. Q verũ est infallẽter in ↄscĩa nisi casibꝰ in quibꝰ specialiter fuisset renũciaturus si fuissent expressi. ar. c. fi. de off. vi. li. vj. ⁊ no. accursius in. d. §. quesitũ. ⁊ bñ  contra eũ  legẽ dicere potuit apertiꝰ est inter petratio facienda de re. iur. li. vj. ⁊ in. l. quicquid. ff. de ver. ob. dicit̃. Quicquid astrigẽde obligatiōis cā dictũ est: id ni si palā ꝟbis exprimatur omissum intelligendum est. ¶ Sʒ d si aliqui casus fuerũt enume[*]rati specialiter. ⁊ postea secuta fuit renũciatio gñalis. Rñ. ẜm. Bar. d. §. q̃sitũ ꝙ ꝑ illā gñalẽ renũtionẽ nō veniũt casus maiores expressis. sed solũ cōsimiles exp̃ssis. Q dẽ veꝝ est gñaliter in oĩbꝰ odiosis: sicut hic. Secꝰ esset in fauorabilibꝰ vt no. in. cle. nō pōt. de ꝓcu. ⁊ Jnno. in. c. sedes de rescrip. ¶ Sʒ d si renũciatiōi gñali ĩteruenit [*]iuramentũ. Rñ. Jo. an. vbi. s̃. ꝙ nō obli gat Ratio ẜm ip̃m est  iuramẽtũ non obligat vltra cōsensum iurātis. facit. c. veniẽs el. prĩo. ⁊ q ibi no. Jnn. de iureiurādo. ⁊ hoc credo veꝝ in casibꝰ ꝓ qui bus specialiter si fuissent expressi cōsen sisset. pro quibus facit. c. tua nos cũ ibi notatis de sponsal. Cōcordat Bal. vbi s̃. Ratio  iuramentũ hʒ vim casus ex pressi. l. cũ pater. §. si quis matrem. ff. de lega. ij. ¶ Vtrũ extimatio faciat venire casum fortuitũ. Rñ. ẜm Jo. an. in. d. c. vnico et [*]Bar. in. l. si vt certo. §. nũc vidẽdũ. ff. co mo. ⁊. l. j. eo. ti. qñ sumꝰ in ↄ̃ctu. cuiꝰ nature nō repugnat q dñiũ trāsferatur tũc extimatio facit emptionẽ. vt. l. plerũ. ff. de iure. do. ⁊. l. quotiẽs. C. eodeʒ. Et sic extimatio facit ꝑiculũ oẽ ⁊ como dũ recipiẽtis. l. necessario ĩ ṗn. ff. de peri. ⁊ co. rei vẽ. ⁊. d. l. qͦtiẽs ⁊ plerũ ẽt de terioratiōis. vt. l. si extimatis. cũ. l. se. ff. so. ma. exemplũ cũ mulier dedit viro rẽ extimatā: vt ĩ. d. l. plerũ. vł s extima tā rẽ tradit. ita q extimatio cedat̃ non res vt in. d. §. nũc vidẽdũ Si aũt sumꝰ in cōtractu de cuiꝰ natura ẽ vt solũ pro ꝑte dñiũ trāsferat̃ ⁊ ꝓ ꝑte nō sicut ẽ in societate sic periculũ partis solũ si exti matio fit trāsit ĩ accipiẽtẽ. vt. l. cũ duobus. §. dāna. ff. ꝓ socio. Si aũt sumꝰ ĩ cō tractu cuiꝰ nature repugnat dñij. trāslatio vt in locato ⁊ hmōi. sic extimatio nō facit emptionẽ nec trāsire periculũ casus magis ꝙ teneat̃ ex natura ↄ̃ctꝰ Nec ob. ꝙ Bar. vbi. s̃. vultvt alid ope ret̃ ⁊ sic si tenebat̃ de lata solũ teneatur de leui. si de leui tũc de leuissima si de leuissima: tunc de casu.  hoc nō teneo sic nec. Pa. in. d. c. vnico. Sʒ dico ꝙ ope rat̃ extimatio tũc solũ vt sciat̃ preciũ si deterioraret̃ vel ꝑderet̃ ex vicio recipiẽtis ⁊ sic releuatur dñs ab onere ꝓbādi veꝝ p̃ciũ rei. Si aũt res extimata daret̃ cũ pacto ꝙ aut res vel extimatio redde ret̃ sic facit transire periculũ perẽptionis: sed non deteriorationis vt. d. l. plerun in fi. Cathecismus quid est. Rñ. ꝙ est ille exorcismꝰ  fit ante ianuā eccłie suꝑ baptiʒādo. Vñ dici tur cathecismus a cathetiʒo. i. instruo vel doceo. Jdeo cathecismꝰ instructio vel doctrina dicit̃ de hoc ĩ. c. ꝑ cathecismum de co. spi. li. vj. ⁊ in. c. ante baptismum de conse. di. iiij. Cathecismi materia tangitur per legistas in. l. nulli. C. ne sacrum baptis. reite. ¶ Vtrũ ↄtrahat̃ aliqua cognatio spũa lis in tenẽtibus cathecismo sicut in ba [*]ptismo. Rñ. ꝙ sic q̃ ĩpedit matrimoniũ contrahẽdũ. sed non dirimit. contractũ vt in. d. c. per cathecismum. ¶ Ad d tenet̃ qui tenet in cathecismũ Dic. vt. s̃. baptismus. viij. in fi. [*]¶ Ad quid valet cathecismus. Rñ. ẜm [*]Tho. in. iiij. distinctio. vj. ꝙ minuit po testatem demonis. ne tantum possit in corpore ⁊ anima vide. j. exorcismus  idem est. Causa dicit̃ multiplicit̃ aliqñ cā pia vide. j. legatũ. ij. in ṗn. cā ciui lis cuiꝰ finisẽ comodũ ꝑtis. seu aliquo rũ sine alterius punitiōe. Jn hoc tracta tur de pecunijs ⁊ possessionũ negocijs ⁊ hmōi. vt in. xiiij. q. ij. suꝑ prudentiam tuā. Causa criminalis cuius est finis punitio pctĩ vel vindicta publica: vt in c. at si clerici ⁊ in. c. cũ nō ab hoĩe. de iu di. ⁊. d. c. suꝑ prudẽtiātuā. ⁊. xvij. q. j. fra ter nr̃. circa mediũ. Cā mixta est q̃ participat de vtro. de ꝓcu. c. tue. Et lʒ gl. videant̃ varie ponẽdo pecuniariā penā aliquādo ꝓ ciuili aliquādo ꝓ crimi nali. vt in. l. p̃tor. in ṗn. ff. de sepul. vj. et in. l. vnica. C. quando ci. ac. crimi. pre. Tamẽ cōcordat q quādo pecuniaria pena applicat̃ fisco: criminalis est sicut tʒ Jnn. in. c. qualiter ⁊ qñ. el. ij. de accus. ⁊ est gl. ⁊ Bar. in. d. l. pretor. §. j.  sic in tẽditur vindicta publica ꝑ penā pecuniariā: sicut ꝑ penā corporis. Si vero applicatur fisco pro interesse fisci: ciuilis est vt in. l. j. C. de his qui. vt indig. Nec obstat. c. per tuas. de symo. ⁊ quod ibi notat. Pau. in rubrica de iudi.  illud. c. loquit̃ de ammonitione a prelatiōe. que est ciuilis: quia facit ad bonũ subditorũ habere bonũ prelatuʒ. Et ta li non imponitur pena debita delicto. sed nō permittitur exercere quod ei nō cōuenit. s. prelationem ad quā est indi gnus. Jtem nō dicũt doc. ꝙ precise est agere ciuiliter quādo pena applicatur ꝑti sʒ etiā alio modo. sicut ĩ. d. c. ꝑ tuas hoc sequit̃ gl. ⁊ Bar. ⁊ Ang. in. l. iij. ff. de se. vio. ⁊ Bar. in. l. fi. in questiōe. Quero qũo cognoscā. ff. de pri. delic. Jtem glo. Alber. ⁊ Saly. in. l. j. C. de se. vio. ⁊ gl. in l. aut dānũ cũ infamia. in prin. ff. de pe. ⁊ communior est opi. de hoc no. d. Ant. in rubri. de iudi. ¶ Noĩe cāe intelligit̃ de cā ꝓpinqua [*]nō remota. vide gl. in. c. de cetero. de ho mi. Et no. ꝙ cā remota r occasio. facit l.  domũ in fi. ff. loca. Vñ faciẽs turrĩ: ẽ occasio homicidij illiꝰ  ascẽdit ⁊ se p̃ci pitauit. Jpsa ꝟo ẽ cā ꝓpinqua. Qñ aũt s teneat̃ ꝓ cā remota no. gl. in. c. sicut nobis. de testi. q̃ distinguit. Aut dabat operā rei licite. ⁊ si adhibuit diligẽtiā debitā. nō tenet̃. xxiij. q. v. de occidẽdis. Si ꝟo nō adhibuit tenet̃. l. d. sepe. ff. ad l. ac.  occidit. §. pe. Si aũt dabat oꝑaʒ rei illicite. ĩputant̃ ei semꝑ oĩa q̃ ĩde sequũt̃. l. di. c. quātũ dixit.  ĩiur. c. fi. ff. ad l. aqui. l. itẽ Mella. ĩ ṗn. ij. §. itẽ ⁊ cũ eo. Qr dixit iste dixit cām dici multiplex. Tu dic ꝙ cāꝝ tria sunt gña ciuilis. s. crimĩalis ⁊ spũalis. vt no. Spe. ĩ ti. de ↄtu. §. sequit̃ videre paulo post ṗn. ꝟsi. ad huiꝰ aũt. ⁊ in ti. de iuris. om. iudi. ꝟ. et breuiter. ⁊ de oĩbꝰ generibꝰ causarũ tangit idẽ Spe. ti. de offi. om. iudi. §. fi. et in titu. de inceden. quest. per totum. ¶ Cā eccłie nō r cā ꝓpria rectoris vñ [*]ĩ cā eccłie sue pōt esse iudex. ij. ṗ. vij. c. si s erga ep̃ʒ ĩ gl. facit. c. fi. de postu. vbi ponit vt diuersa ꝓ se vel ꝓ ecclesia. Et hoc veꝝdũmō aliꝰ ↄstituat̃  agat noĩe eccłie vt ĩ. c. ĩsuꝑ. de testi. Similiter pōt esse testis in cā eccłie quādo aliꝰ ẽ cōsti tutꝰ  agat noĩe eccłie. d. c. ĩsuꝑ. Sʒ no. ꝙ lʒ canonicꝰ possit esse testis ꝓ cōcani co suo cōtra extraneum  nō dicit̃ domesticꝰ eiꝰ sed eccłie tantũ ẜm Hug. vt in gl. d. c. suꝑ prudentiā. xiiij. q. ij. nō tñ pōt esse iudex pro eo cōtra extraneũ  minor cā repellit aliquẽ a iudicio  a testi. de offi. dele. c. cum. Rñ. canoni. [*]¶ Cām ꝓpriā palā ẽ eā esse cuiꝰ emolumẽtũ vel damnũ ad aliquẽ suo noĩe pertinet. ca. biduum. §. palam. ij. q. vj. [*]¶ Cā cōis vtrius est. vt. ff. de ri. nup. l. illud. Et iō testis nō pōt esse in re cōi sibi cũ alijs nisi ĩdirecte. vt legatariꝰ  pōt esse testis in cā testamẽti in quo sibi est alid relictũ. insti. de testa. §. lega tarijs sed cā vniuersitatis nō videtur singularis ꝑsone. vt in. c.  manumittitur. xij. q. ij. ⁊ ibi vide doc. in. d. §. legata rijs. cum limitationibus suis. ¶ Causa alia impulsiua que occasionẽ [*]remotam prestat sicut Calfurnia que importune postulando cām dedit. vt mulier nō possit postulare. vt in. l. j. §. sexum. ff. de postu. Et ista cessante non cessat effectus. alia finalis. et ista regulat dispositionẽ. c. cũ cessante causa. de appel. l. gñaliter. C. de epis. et cle. ⁊ ibi Bal. multa dicit de hac materia. c. gña liter. vj. q. j. Hec cognoscit̃ ex. v. Primo quando illud quod exprimitur in viā cause respicit vtilitatem tā alterius  etiam partium. l. titio centum. in prin. ff. de cōdi. ⁊ demō. puta dono tibi centũ vt inde facias fieri capellā in tali eccle sia que illa indiget ⁊ hmōi. Si vero respiceret solũ vtilitatẽ illius qui debet implere ⁊ non sit pia: sic presumit̃ causa impulsiua. d. l. titio. §. sed si filio. Vñ si lego tibi. x. vt caligas emas nihilominus tenet legatũ. lʒ nō emas. Simi liter sivt fundum. Sʒ sivt emas fundũ alteri minus industrioso nō valet nisi caueat. vt ibi. Secudo cognoscitur qñ exprimitur pius actus in viam cause. l. si quis pro redemptione. C. de dona. ⁊ l. si ego. ĩ prin. ff. de iur. do. ⁊ vult Bar. ĩ l. ij. §. fi. ff. de dona. vt puta dono tibi cẽ tuʒ vt facias hospitale: nā hospitale ꝙ fiat erit cā finalis. Tertio cognoscit̃ qñ ĩgerẽdo actũ exprimit̃ ab hoĩe cā vbicũ  lex rerit de necessitate eā ad validi tateʒ actꝰ  tũc intelligit̃ finalis vt actus sustineat̃. l. sʒ si mors. §. fi. cũ. l. seq. ff. de do. ĩter vi. ⁊ vxo. vbi r ꝙ donatio facta vxori ad restaurationẽ ediũ igne cōbustarũ valet vs ad earũ reparationẽ. ⁊ nō in plus. Quarto vbicun nō pōt esse alia rō illa censet̃ cā finalis l. uis. vbi gl. C.  fideicō. Vñ  legat iter ad fōtẽ vr̃ legare ⁊ haustũ. ff.  ser. ru. pre. l. itẽ si. Quinto vbicun lex ex primit cāʒ censet̃ finalis gl. est notabilis in. l. cũ tale. §. legato cām falsaʒ. ff. de cōdi. ⁊ demō. quā ad hoc ponderat ang. ĩ. l. sciendũ. ff. de edi. edic. ⁊ bar. in d. §. fina. cuius sunt ista dicta. ¶ Est ⁊ alia cā que est cātiua alicuius [*]effectus sed non sufficiẽter ⁊ efficaciter ⁊ talis nō tenet̃ ad restitutionẽ dāni da ti proximo licet peccauerit. Est ⁊ alia q̃ ẽ cātiua ⁊ inductiua alicuiꝰ effectꝰ suf ficienter ⁊ efficaciter ita ꝙ sine ea non sequeretur. ⁊ talis tenetur ad restitutionem vltra peccatum commissuʒ. Et de ista loquitur. c. fi. de iniur. Quod no.  facit ad multa. Cautio simpliciter dicta regulariter ĩtelligit̃ nuda ꝓmissio vt. l. sancimꝰ. C. dever. sig. Fallit in cautiōe expressa a lege p̃toria. vt. ff. de p̃to. stip. l. p̃torie. la. j. Et sic intelligegl. in. c. prio igit̃. de cōse. di. iiij. Jtẽ ẜm gl. in. l. pe. ĩ fi. ff. de pe. he. qñ est ꝑsona suspecta. vt l. si fideiussor. §. fi. ff. qui sa. co. quia tũc debet cauere cum fideiussoria. Sed cũ addit̃ idonea vel sufficiẽs: intelligit̃ de pignoratitia vel fideiussoria: vt. ff. de fi deicom. li. l. ergo  diu. §. adici. ita vide gl. in. c. ad nr̃am. el. jde iureiur. ⁊ in c. vlti. de pig. ⁊ in. c. ex publico. de conuer. cōiu. Si vero dicitur cautio medio cris: tunc venit obligatio omnium bo norũ. tex. est sing. in. l. filio. in fi. ff. vt le. nomine cane. Si vero dicitur cautio cō petẽs intelligitur arbitrio iudicis ẜm aliquos. vel ẜm alios fideiussoria vel pi gnoraticia. vt in gl. l. si debitori. ff. deiu di. no. tamen Bald. in. l. vniuersa. C. de p̃ct. impera. of. ꝙ quando statuto caue tur ꝙ cauet̃ idonee: qñ cōpromissum pe titur intelligitur arbitrio iudicis. ⁊ in l. oẽs. C. de epis. ⁊ cle. dicit tenet̃ quis dare fideiussores: ⁊ nō potest: tũc tenet̃ obligare omnia bona sua meliori mo do qui potest. Si vero dicatur. satisdet vel satisfaciat. fideiussoria intelligitur vt in. d. l. j. qui satisda. cogan. et ẜʒ gl. in. d. l. penul. Cautio idonea vt paucis absoluā. dicitur ẜm qualitatem ⁊ conditionẽ ꝑ sone. vt per Bal. in aut̃. cui relictũ col. iij. versi. item nota ꝙ idonea cautio. C. de indic. vidui. tol. et in. l. sciendum. C. quorum apppel. Cecitas mentis ẜm tho. secunda secunde. q. xv. ar. prĩo ꝓuenit dupliciter. Primo ex hoc ꝙ auertit se spontanee a cōsideratione primi principij intelligibilis secundũ illud psal. Noluit intelligere vt bene ageret. Alio modo per occupationem mentis circa alia que magis diligit  dictum principum secundum psal. Super cecidit ignis. s. concupiscentie ⁊ nō vide runt solẽ. Et sic pʒ ꝙ est pctm̃. ⁊ a Gre. xxj. mora. ponitur filia luxurie. ¶ Sʒ vtrũ sit mortale? Rñ. ꝙ sic qñ sic [*]nō vult intelligere necessaria ad salutẽ xxxviij. di. c. qui ea. siłr qñ ita occupat̃ in tꝑalibus: ꝙ omittit necessariā vaca tionẽ quā deo tenet̃ exhibere. vt in die bus festiuis in bus ẜm Ri. in. iij. dis. xxxvij. arg. iij. q. iiij. ĩ aliqua hora tenet̃ deovacare mẽte vel hmōi. secus si omit tit que non sunt necessaria ad salutem  tunc est peccatum venale. Cedere bonis dʒ  soluere nō valet creditoribus suis. Et valebit ei ad tria. primũ ne incarceret̃. l. j. C. qui bo. ce. po. de quo vide. s̃. Carcer. §. ij. ẜm ne excōicet̃. ⁊ si erat excōicatus dʒ absolui recepta idonea cautione de soluẽdo debito si ad pinguiorẽ fortunā venerit de solu. c. odoardus Tertiũ ꝙ nō cōdẽnet̃ nisi in tũ facere pōt ha bita rōne ne egeat: necem̃ fraudādꝰ est alimẽtis quotidianis. ff. de re iud. l. sũt  in id ꝙ facere possunt: ⁊. ff. qui bo. ce. pos. l. is  ⁊. l.  bonis. ⁊. l. si debitores. Nec ob. c. ꝑuenit. de fideius.  ibi non cesserat bonis. limita tñ tertiũ: qñ non cōuenit̃ rōne delicti. qui si cōueniretur rōne delicti: non haberet̃ respectus ne egeret etiā in clerico. vt no. Pan. in. c. olim nobis. de rest. spo. Qũo vero sit vi de. j. solutio. §. xxiij. De materia cedẽtis bonis ⁊ an nu dus exulet ⁊ an cogat̃ mendicare not. Bar. in. l. qui cedit ĩ. vlti. q. ff. de ces. bo. gl. in. l. ij. iij. ver. possit. C. q cũ ⁊ iuste de act. §. fi. vbi ꝙ non deducit ne egeat sed tamen ꝙ non dʒ spoliari. vestibus in. l. j. C. qui bo. ce. pos. ⁊ Bart. in. l. diuꝰ in prin. ff. de bo. dan. ⁊ remanet obliga tus naturaliter tantum  ciuili obligatione liberatur Bal. in. l. cum quis col. ix. ver. vj. exẽplum. C. de iur. ⁊ fact. igno. per glo. in. l. vbicun in versi. teneri. ff. de fideius. Celare peccatum alicuiꝰ propter pe cuniā vel gratiam: aut cōsan guinitatẽ simonia est vt in. c. nemo. de simo. vbi glo. ⁊ Jnno. dicit ꝙ rō est  q̃ libet tenetur alterius peccatũ ad peni tentiā indicare. xxiiij. q. iij. tam sacerdo tes. Secus aũt in ind icatiōe furis. vł serui fugitiuivt capiat̃  licite merces accipit̃. ff. de offi. p̃fec. vrb. l. solẽt. et. ff. de cōdi. ob. tur. cām. l. iiij. §. vlti. Nec ꝓ prie dicit. Jnno. ꝙ est simonia vbi ex gr̃a s nō iudicat. sʒ dʒ puniri sicut simoniacus. tu dic ẜm gl. ĩ. l. iiij. §. si tibi. ff. de ↄdi. ob. tur. causam. ꝙ ille  nō te netur ꝑ officiũ vel actionem vel iudicẽ reuelare furẽ licite accipit alid. vt in dicet sed accipere vt non indicet turpi ter accipit  ↄ̃ publicā vtilitatẽ q̃ est maleficia puniri. vt. ff. de fideius. l. sis a reo. §. pe. Et sic ptʒ ꝙ rōne naturali non tenet̃ s indicare  tũc non liceret accipere ꝓ indicando. vt. ff. de condi. ob tur. cau. l. j. in fine. ⁊. l. ij. j. Rñ. Q tñ lʒ vt in. d. §. si tibi quod limito verũ de indicatione q̃ sit prelato vt puniat. secus de illa que fit alicui vt ꝓuideat:  teneretur. Censura ecclesiastica d comprehẽ dat. Rñ. ꝙ interdictum suspensionem ⁊ excōicationem: de verb. signi. c. querenti. Census est q̃dā pensio q̃ de prouẽtibus soluit̃. j. q. iij. quesitum. vel potest dici census quicquid annua tim soluitur in quātitatevel summa. ff. de censi. l. etatem. De censu ⁊ quid sit ⁊ an sit signum subiectionis ⁊ ecōtra an nō soluere sit vsurpatio libertatis. no. Bal. in. l. plures col. ij. versi. no. ꝙ non soluere. C. de fide instru. ⁊ in. l. data. col. xvj. C. qui ac cu. non pos. ⁊ in aut̃. bus mo. natur. effi. sui. §. si quis. ¶ Cẽsus nouos imponere ecclesijs aut [*]veteres augere prohibetur oĩbus episcopis ⁊ prelatis in. c. prohibemus de censi. etiam si eripuerunt eas de manu laici. vt in c. ecclesijs. eo. titu. Dicit tñ Pau. in. d. c. prohibemus ꝙ hoc veruʒ est ad vtilitatem eorum pro priā vt in cle. ij. de re. ec. non alie. Secus esset ad vtilitatẽ alterius ecclesie. rationabili causa subsistente ⁊ a prelato iurisditio nem habente episcopalem ⁊ in eccłia pleno iure sibi subiecta.  tunc potest vt no. Jnno. in. d. c. prohibemus. ⁊ facit. c. preterea. eo. titu. ¶ Quis pōt imponere cẽsum. Rñ. ꝙ [*]cun hʒ ius in re tali. vt insti. de vsufru. §. sine testamento. ¶ Quod argumẽtũ prestat census. so[*]lutio. Rñ. ꝙ aliqñ subiectionẽ de censi. c. oĩs aĩa. Aliqñ prestitā libertatẽ vel ꝑ ceptam protectionem vt in. c. percepimus. de priui. Certum dicit̃ id de quo ꝓprio nomi ne vel indubitata circũ locutione cōstat. vt in glo. de priui. c. cũ ⁊ plātare. Jnsti. de exhereda. li. §. noĩatiʒ vbi r ꝙ  vnũ filiũ solũ hʒ noĩatim ex heredat siue dicat. tit iũ filiũ meũ exhe redo. siue filiũ meum exheredo. Cassatio a diuinis officijs alia generalis. ⁊ hec eparat̃ ĩterdicto. ita ꝙ posita generali cessatione ab eo qui pōt vel de iure vel de cōsuetudine in loco aliquo. si quisibi celebrat est irregularis ⁊ religiosus talem cessatio nem non seruās est excōicatꝰ ipso facto si matrix ecclesia seruat. Et sic ĩtellige cle. j. de sen. ex. ⁊ Jnn. in. c. nō est nobis de spō. Cessatio vero specialis est illa que solũ in aliqua eccłia ponit̃. Et hec non comparatur interdicto. Vnde cele brans in eadẽ ecclesia nō efficit̃ irregularis nec religiosus excōicatꝰ si nō sernat uis talis ecclesia esset matrix. Et sic intellige glo. ij. capitu. si canonici de offi. ordi. li. vj. ⁊ Jnno. in. c. dilectis filijs de appel. ¶ Que est pena imponẽtis generaleʒ [*]vel specialẽ cessationẽ indebite. Rñ. ꝙ illi qui imponũt tenent̃ restituere oẽs fructus quos interim ab ecclesia perce perunt. Jn qua cessatum est etiā si talis eccłia sua erat. ⁊ ipsi ecclesie. Jt em tenent̃ de omni dāno quod alij incurrũt ꝓpter talẽ cessationẽ. d. c. si canonici. ⁊ ibi Ge. dicit ꝙ lʒ. d. c. loquit̃ de capitulo canonicorũ tñ idẽ erit in alijs  ipsam cessationem imponunt. ¶ Que est pena illius qui dat cām ces[*]sationi. Rñ. tenet̃ ad oẽ intercesse q ca nonici. aut alij incurrerũt. ⁊ ad aliquā aliā satisfactionẽ extimandā arbitrio superioris in recōpẽsationẽ cessationis facte in ecclesia. d. c. ij canonici. ¶ Que requirunt̃ ad hoc vt cessatio de [*]beat seruari? Rñ. ẜm Jo. an. in. c. uis de offi. or. li. vj. ꝙ. x. ¶ Prĩo ꝙ hi  cessant habeāt ex ↄsuetudĩe. vł alio iurc. ¶ Sco ꝙ cōuocent̃ absentes ad ↄ̃ctādũ  cessatione. ¶ Tertio ꝙ tractẽt diligẽter. ¶ Quarto ꝙ de cessando deliberẽt. ¶ Quinto ꝙ sit manifesta offensa: vel ĩiuria. ⁊ ẜm Jnno. ⁊ Host. dʒ esse no toria. ꝙ si nō esset nulla ↄsuetudo ꝓdes set:  esset ecclesijs onerosa de consue. c. j. ⁊. c. cũ venerabilis  ille ↄ̃ quẽ cessatur non dʒ cōuinci ꝓbādis sʒ apertis ⁊ notorijs maxĩe in cultu diuino tol lẽdo. C. de acti. ⁊ obli. l. negātes. ¶ Sex to ꝙ sit cā rōnabilis. ¶ Septimo ꝙ an te cessationẽ instr̃o publico vel patentibus literis autentico. Sigillo munitis cām cessationis exprimāt. ¶ Octauo ꝙ illud instr̃m vł lr̃as tradāt ei con tra quẽ cessant. ¶ Nono ꝙ requirāt illum. vt emẽdet competẽter iniuriam ꝓ pter quā cessare volunt: ꝙ si non fecerit tunc locum habet cessatio. ¶ Decimo ꝙ post cessationeʒ vtra ꝑs iter dʒ arripere ad sedẽ aposto licam infra mẽ sem per se vel per pro curatores sufficiẽ ter instructo. ⁊ continuatis diebꝰ quā cito poterunt se sedi apostolice representent vt discut iatur quid super hoc sit agendum. his non seruatis non ser natur cessatio. Similiter si pars que posuit cessationem eam non seruauerit ab alijs non seruetur similit er hoc no. Jo. mo. ⁊ Gari. in. c. si canonici. de offi. or. li. vj. in quo. c. reprobatur consuetudo illorum qui in aggrauatiōe cessatio nis imagines crucis vel aliorum sanctorũ prosternunt: vtricis supponũt vel lapidibus ⁊ huiusmodi. ⁊ qui talia fa ciunt grauiter sunt puniendi vt ibidẽ. Cessio actionum an valeat. Rñ. pau. in. c. fi. de ali. iu. mu. causa fac. colligendo dicta doc. distinguendo sic. ¶ũ querit̃ an valeat cessio actionũ dic aut fuit facta in vltimavolũtate. ⁊ tʒ vt no. ĩ. l. nomẽ. ff.  le. iij. Sic tñ ꝙ si actio erat ĩ iudiciũ deducta ꝑ defunctũ non debet agere legatarius. sed heres oẽm talem vtilitatẽ quam cōsequetur heres dʒ legatario restituere. Et si nihil con sequitur. nihil restituet:  videtur testator legando actionẽ legasse euentuʒ illius iudicij. Et ob hoc ne fiat collusio per heredem pōt legatarius si vult assi stere heredi in iudicio. vt in aut̃. nunc si heredi. C. de liti. Si vero actio nō erat deduc ta in iudicium poterit legatariꝰ post cessionẽagere. vt ibi. Sed cuiꝰ sum ptibus. Rñ. glo. in aut̃. nunc si heres ꝙ si erat litigiosa cum legabatur tũc sum ptu. heredis. l. cũ seruis. ff. de le. j. Si ve ro facta est litigiosa viuo vel mortuo te statore tũc sumptu legatarij. vt. ff. de le. j. l. seruuslegatus. nisi heres fuerit in mora ar. ff. de le. j. l. cũ res. Aut cessio fit inter viuos. ⁊ distingue  aut sit potẽtiori ratione officij seu dignitatis preci pue ⁊ non valet ⁊ ced ẽs debet perdere oẽ ius q habebat. Et iste est propriꝰ ca sus. l. ij. C. ne. li. po. Et hoc verũ ẜm spe. in ti. de cessione actionum. post Vin. qñ sit potentiori malitiose: causà opprimẽ di aduersarium secus si fieret bona fide. car. l. qui stipendia. C. de procu. ⁊ pla cet pau. Si vero cessio sit potentiori nō rōne officij vel dignitatis: sed rōne no bilitatis: vel  ditior vel alio res pectu tũc si fuit facta cessio rōe iudicij mutā di pōt excludi cessionarius ꝑ exceptio nẽ. vt. l. pe. ⁊ q ibi no. ff. de ali. iu. mu. cā fa. nō perdit tñ actionẽ cedẽs: sʒ pu nit̃ ẜm vnam opi.  nō pōt ampliusce dere istā actionẽ alteri: nec pōt in ea cō stituere ꝓcuratorem: sed tenet̃ ipse pro se: vt vr̃ ĩnuere. d. l. pe. gl. tñ. in. d. l. pe. dicit ꝙ ĩ isto casu videt̃ trāstulisse magis rẽ  litẽ: ⁊ sic cessiōariꝰ habebit rẽ si euincat̃ ⁊ cedens expensas litis facit ĩ dānũ suũ. secus si nō fuit facta rōe iudicij mutandi:  tʒ vt patet ex not. ĩ sl. in. l. j. C. ne li. po. Aut cessio q̃ fit. ĩter viuos ⁊ q̃ nō sit potentiori est dubitata. ⁊ dicit̃ dubitata eoipso q est in litigio deducta:  dubius euentus litis: ⁊ sic non potest regulariter alteri cedi ⁊ cedens incidit in viciũ litigiosi. vnde dʒ puniri. vt habet̃ in. l. fi. C. de liti. ⁊ ꝑ gl. ĩ. c. eccłia el. j. ne li. pẽ. fallit ĩ casibꝰ ibi nũeratis. No. hic ꝙ ĩ casibꝰ in bꝰ pōt fieri cessio: ꝙ ꝓsecutio actiōis fiet a cedẽ te: non a cessionario secundum Jnno. in quadā glo. in. d. c. fi. allegat in ar. l. . ff. de aqua plu. Aut actio nō ẽ du bitata tũc regułr pōt cedi titulo donatiōis: vẽditōis vel alio titulo legitĩo. vt ꝓbat̃. C. de he. vel ac. vẽ. l. noĩs vẽditio. ⁊ ĩ. l. ꝑ diuersas. C. man. Pretẽdit̃ tñ siłatꝰ cōtractꝰ ex sex. Primo ex modicitate precij: ⁊ extimat̃ ista actio ẜm dubiũ expẽsas labores ⁊ hmōi ẜm Pau. ibidẽ. ¶ Sco qñ in cessiōe nō exprimi tur titulꝰ: vt qñ dicit cedo actionẽ ⁊ c. nec r ꝓ qua cā vt ꝓbat̃ in. d. l. ꝑ diuer sas. ⁊ tenent cōiter doc. ¶ Tertioqñ ces sio fuit ꝓ ꝑte vẽdita. ⁊ ꝓ ꝑte donata. vt d. l. ꝑ diuersas. Rō  ista cessio est odio sa secus in alijs  vʒ. Et isto casu admittitur sessionarius vs ad titatẽ quā exbursauit. Jn alia ꝑdit actio. vt ĩ d. l. per diuersas. ¶ Quarto qñ cessio pure vẽdit̃. tñ p̃ciũ nō soluit̃ nisi ꝓ ꝑte. ⁊ de reliqua cōfitet̃ recepisse. ¶ Quinto qñ dicit se donare ꝓpter bñmerita. q̃ nō sunt. Fallit in casibꝰ cōtẽtis ĩ. d. l. ꝑ diuersas. vbi nō presumit̃ siłatio. vt pu ta si inter coherdes est facta cessio: vel cũ est facta insolutũ: vel pro minime rei sue: vt cũ domꝰ tua minat̃ ruinā do mui mee ego timẽs eĩ oẽ ius tue. Jtẽ si sit inter legatarios ⁊ fidei cōmissārios vel qñ heres cessit actionẽ legatario. Siłr in societate. s. quando socij sibi ce dunt actionem. Cedentis actionem materia vltra hic dicta quid sit Bal. no. ⁊ doc. in. l. le gato. C. le. ⁊ an cedere actionẽ cōtra si s possit. Bal. in. l. ij. C. an seruus ex fa cto suo. An autem officium iudicis pos sit cedi. no. Bald. ibideʒ ꝙ sic Bar. in. l. ꝙ si minor. ff. de mino. ¶ Vtrũ clericꝰ possit emere cessionem [*]Rñ. pa. in. d. c. fi. ꝙ nō:  vilius emere ⁊ carius vendere nō licet ei: sed posset tñ donari ecclesie vel clerico bonafide et tenet nec credo illicitum secundũ pau. ibidem. ¶ Sed q̃rit̃ quando dicit̃ res litigiosa. Rñ. litigiosa res est de cuiꝰ dñio causa mouet̃ inter petitorẽ ⁊ possessorẽ iudi ciaria cōuẽtiōe. vel p̃cibꝰ principi obla tis ⁊ iudici insinuatis: ac ꝑ euʒ futuro reo cognitis. Jta dicit̃ in aut̃. litigiosa res. C. de liti. sed Bar. in. l. j. C. de liti. di stinguit. ꝙ aut agit̃ actiōe reali: ⁊ tũc si cōtẽdit̃ de dñio vel quasi. puta  dicit̃ rẽ suā esse. vel de eiꝰ dñio vel quasi. sic res efficit̃ litigiosa ꝑ simplicẽ cōuentio nẽ vt in. d. aut̃. litigiosa. Si vero nō con tendit̃ de dominio sed de alio iure prin cipaliter: puta hypothecaria et hmōi: sic nō efficit̃ litigiosa. Aut agit̃ actione ꝑsonali ⁊ sic nun efficit̃ litigiosa Aut agit̃ actione mixta: ⁊ sic si est vniuersalis efficit̃ litigiosa ꝑ solā cōtrouersiam. Si vero est particularis: sic efficit̃ litigiosa ꝑ litis ↄtestationẽ cōcordat Jnn. in. c. cũ. M. ferrarĩẽsis de ↄsti. ex hoc pʒ ꝙ quando res non est litigiosa pōt alie nari abs vicio litigiosi. alias nō sine pena litigiosi. ¶ Que est pena litigiosi. Rñ. vt no. ĩ. l. [*]fi. C. de liti. ꝙ qui sciẽter ex aliquo cōtra ctu rẽ litigiosaʒ acceꝑit restituere tene tur rẽ ⁊ p̃cio eiꝰ priuabit̃ ⁊ fisco applicabit̃. Si ꝟo ignorās rẽ litigiosaʒ eme rit: vel ex alio ↄ̃ctu acceperit: tũc ↄ̃ctus nō tʒ: sʒ cōdẽnat̃ vẽdẽs testituere p̃ciũ ⁊ vltra tertiā ꝑtẽ. Et si ꝑ donationẽ sit facta alieuatio extimabit̃. ⁊ idẽ fiet de p̃cio quo est extimata: vt dictũ est. de cō tractu emptiōis vel alio ↄ̃ctu exceptio casibꝰ donatiōis añ nuptias vel trans actionũ: aut diuisiōts reꝝ hereditariarũ facte vel ꝑ legati: vel ꝑ fideicōmissi cām quibꝰ in. d. l. fi. ⁊ in. d. gl. d. c. eccle sia. el. j. ⁊. ij. q. j.  res in litigio. bꝰ pōt fieri alienatio sine vitio litigiosi. ¶ Vtrum res litigiosa possit alienari [*]ab alijs inter quos nulla lis est de ea. Rñ. Angelus. in autentica de litigio. quod sic. CJmiterimm grece dicit̃ a cinis grece ꝙ est dulcis statio aiarum vel potiꝰ corpoꝝ:  ibi cinis mortuoꝝ detinet vel altis ꝙ est ante  ecclesias fieri solet. hec Ge. ĩ c. vnico de consec. eccle. vel alta. lib. vj. de immunitate cimiterij: vide. j. Jmmu nitas: et de eius consecratione et pollutione. vide. j. cōsecratio. iiij. per totuʒ. De cimiterio ⁊ ꝙ est priuilegiatũ si cut ecclesia ꝑ. xxx. passus circa ecclesiaʒ not. Flo. in. l. quidā hyberꝰ. in prin. ff. de ser. vrba. predi. Ang. aret. in tra. malefi. in. glo. in versic. schalis. et Oldr. cō si. lv. vbi dicit de priuilegio cimiterij multa ⁊ quid veniat appellatione illiꝰ. Circũstātia dicit q circũstat actũ quasi extrinsecus extra actus substantiā cōsideratum. Hoc aũt vno modo est ex parte cause. ⁊ sic vel finale. ⁊ sic cōsideramus cur fecerit. sine respectu agentis principalis: ⁊ si quis secerit. Aliquando reipectu instrumen ti: ⁊ sic quo instrumeto: vel quibꝰ auxilijs fecerit. Aliqñ circũstat̃ ex ꝑte mẽsu re: ⁊ sic consideramus vbi vel in quo lo co: aut quando fecerit aliquādo ⁊ tertio ex ꝑte ipsiꝰ actus cōsideramꝰ modũ agendi. puta fortiter vellẽte: si sepe vel semel solum siue cōsideramus obiectũ: siue materiā actus. puta verum patreʒ percussit vel extraneum: siue effectum quem agendo inducit: puta vtruʒ percutiẽdo vel vulnerauerit vel occiderit que omnia cōtinentur in his ꝟsibus. Quis d vbi: quibus auxilijs: cur. qũo qñ ⁊ quotiẽs. Jta tñ ꝙ in d includat̃ nō solum effectus. sed etiā obiectuʒ vt intelligat. ⁊ quod circa quod. ¶ Vtrum cicunstantia mutet speciem [*]pcti. Rñ. ꝙ circunstantia tripliciter sehabet ad actum peccati. Aliquādo em̃ cicunstantia adueniens actui indifferenter se habet quantum ad rationem ⁊ tũc non dat speciem peccator: nec aggrauat. Nihil enim ad rationem perti net vt ille  ꝑcutit̃ tali vel tali veste induat̃. Aliqñ ꝟo dr̃am aliquā hʒ ꝑ cōparationẽ ad rōnẽ ĩportās. alid repu gnās rōni primo ⁊ ꝑ se: ⁊ tũc dat speciẽ pctō: sicut acciꝑe alienũ. Si aũt prĩo et ꝑ se nō importat alid repugnās rōni: sʒ ꝑ cōparationẽ ad id q prĩo ⁊ ꝑ se rō ni repugnat aliquā repugnātiā hʒ ad rōneʒ. Sicut accipere alid in magna titate: nihil: repugnās rōni dicit: sed acciꝑe alienũ ĩ quātitate dicit maiorẽ repugnantiam ad rōnẽ. Vnde illa circũstātia aggrauat. Vel sic ẜm philosophũ. v. ethi. ꝙ pctm̃ recipit speciẽ ex in tentione peccātis. Vñ ille qui mechat̃ vt furetur magis est fur. quā mechus. ¶ Vtrũ circunstātia aggrauet peccatũ [*]in infinitũ. Rñ. ꝙ qñ circunstātia non cōstituit speciẽ nouā. tũc nō aggrauat pctm̃ in infinitũ, vt veniale possit fieri mortale:  peccatum veniale ⁊ mortale nō sunt eiusdẽ speciei: sʒ qñ circũstātia ↄstituit nouā speciẽ pōt cōstituere peccatũ mortale. ⁊ ita aggrauare in infini tũ sicut si quis dicat verbũ ociosum: vt prouocet aliquem ad luxuriam. ¶ Vtrũ circũstātia ꝑsone aggrauet in [*]ifinitũ. Rñ. ꝙ nō nisi solũ dupłr. ¶ Pri mo qñ ꝓpter ↄditionẽ sui statꝰ ẽ alid ei necessitate: puta religioso nō accipe re vxorẽ. ¶ Sco rōne scādali q etiā ẽ cōtra p̃ceptũ p̃bere ruinā ꝓximo: aliter non pōt. vt. s̃. per supradicta: hec oĩa ex fran. in. ij. senten. Citatio debet fieri tribꝰ edictis: vel vno perẽptorio: q cōtinere dʒ tm̃ tp̃s quātũ tria edicta nisi necessi tas vrgeat. de dila. c. j. vbi de hoc in gl. Citatio requirit̃ regulariter in oĩ actu in quo vertit̃ pluris interesse. l. de vno quo. ff. de re iudi. l. nā ita diuus. ff. de adop. nisi in casibus no per Alex. in. l. ne quic. §. vbi. in princ. ff. de offi. procon. ⁊ lega. ¶ Vtrũ qñ iura exigũt trinā monitio[*]neʒ sufficiat vna vide. j. clericꝰ. ix. §. iiij. ¶ Vtruʒ corporaliter impeditꝰ teneat̃ [*]ꝑ aliũ cōparere. Rñ. pa. in. c. ĩ noĩe dñi de testi. q nō ⁊ actꝰ gestus eo absente est perinde: ac si non fuisset citatus. ¶ Vtrũ snĩa lata ↄtra nō citatũ valeat. [*]Rñ. Car. in cle. pastoralis ĩ. §. deni. de re. iudi. q si nullo mō fuit citatꝰ ẽ nulla ip̃o iure. de maio. ⁊ obe. c. ĩter q̃tuor. Pa. tñ dicit ĩ. c. cām de rescrip. ⁊ in. c. cũsit de appel. q ĩ fctō notorio cũ certũ sit absenti nullā cōpetere defẽsionẽ pōt ferri snĩa ↄ̃ absentẽ nō citatũ: excepta snĩa excōicationis. c. sacro. de sen. excō. ¶ Sed d si citatꝰ sit nō legitime. Rñ. [*]car. vbi. s̃. ꝙ debeat haberi pro non fa cta. c. bone. el. ij. de elec. ¶ Vtrũ s possit denũciari excōicatus [*]nō citatus. Rñ. pau. in. c. ꝑuenit de ap. ꝙ nō vbi excessus nō sit notoriꝰ facit. c. cũ ẜm de hered. li. vj. ¶ Vtrũ p̃lati religiosoꝝ possit subdi[*]tos ab officijs deponere: suspendere. et hmōi: ipsis nō citatis. Rñ. ꝙ sic si ita hʒ eoꝝ consuetudo. aut cōstitutiones ẜm quas dʒ ꝓcedere ⁊ no. ĩ. c. cũ speciali. ⁊ c.  nos. de ap. ⁊ ĩ. c. cũ medicinalis. de sen. excō. li. vj. ⁊ dicit gl. ĩ. d. c. cũ speciali. quā sequit̃ pau. ibidẽ ꝙ dispositio. c. sacro. de sen. excō. nō est necessario seruāda in religiosis cōtra suas obseruātias speciales. ⁊ ibi dicit pa. hoc ꝓcede re: vbi regula vel cōstitutio religiosoꝝ dat certũ modũ excōicandi religiosuʒ. vt satis sit seruari eā. ⁊ hoc idẽ tʒ Fede. in consi. v. ¶ Vtrũ citatio aliquādo sit nulla. i. nō valeat. Rñ. gl. ĩ. c. si ep̃s. iij. q. ij. ꝙ sic in [*]viij. casibus. ¶ Primus  in angusta tꝑa. ¶ Secũdus  non exprimit̃ causa citationis. ¶ Tertius  nimis maturat peremptoriũ. ¶ Quartꝰ ratione tẽporis. ¶ Quintus rōne loci. ¶ Sextus rōne iudicis. ¶ Septimꝰ  rescriptum apostolicũ non inserit̃ in ea. ¶ Octauꝰ quando sit spoliatio de quibꝰ vide ibi. Tutius tamẽ est vt semꝑ citatꝰ compareat allegaturus priuilegiũ: vel appel laturus si eũ grauauerit. nisi quādo cō stat eum non esse iudicem suum vt in d. glo. ⁊ in. c. veniens. de accu. in glo. Citaristis  varijs vtũt̃ instr̃is licite pōt aliquid dari: ⁊ talia audire vel talibus vti: quādo fit ad laudẽ dei: vel ob aliam iustam causam puta recreationis:  debilis est vel in firmus ⁊ huiusmodi. de cōse. di. iij. ꝑue nit. Ad voluptatẽ aũt vł luxuriā talibꝰ vti vel aliquid dare est peccatum mortale. xcij. di. in sancta. no. hec gl. in. c. do nare. lxxxvj. di. Ciuitas vel vniuersitas non dicitur aliquid facere nisi sit id col legialiter deliberatum: etiam si maior pars illud facit. Jta dicit gl. notabilis in. l. sicut. ff. q cuius vniuer. sequitur bar. in. l. aut facta. ff. de pe. sacit q not. in. l. felices. de pe. lib. vj. ⁊ gl. ĩ. l. aliud. .§. refert̃. ff. de reg. iur. querentes quando vniuersitas delinquit ↄmunis opi. tenet ẜm pau. in. c. ij. de postu. pre. ⁊ Jo. an. in. d. c. felicis. ꝙ est quādo priꝰ alid fuit deliberatũ in vniuersitate ip̃a. pulsata campana ⁊ alijs requisitis ad congregationem: vnde si omnes huiꝰ ciuitatis facerent delictũ nō diceretur factũ ab vniuersitate sʒ ꝑ singulos vni uersitatis. etiā si facerent pulsare campanam. ⁊ leuarent vexillum nam istud est potius factum singulorũ facit quod no. in. c. cum omnes. de consti. Pau. in c. dilectus. el. ij. de simo. De ciuitate ⁊ quādo dicat̃ fieri a ci uitate tex. est nō iuncta. gl. in ver. cōsen su oĩm in. l. cũ. ⁊ ibi Bar. C. de omni agro. deser. vbi dicit ꝙ id q fit a maio ri ꝑte not. l. q maior. ff. ad munici. ⁊ q̃ dicit̃ ciuitas ⁊ q̃ villa not. li. j. §. si autẽ. ff. de no. ope. nun. Bart. in. l. si duas. §. grāmatici col. ij. ver. querit glo. que dicuntur in lec. nico. de neapo. ff. de excu. tu. ⁊ an veniant suburbia Bar. ⁊ Alex. ꝙ sic in. l. ij. ff. de ver. sig. ¶ Vtrum destructa ciuitate destruant̃ [*]oĩa priuilegia eiꝰ. Rñ. Jnno. in. c. ij. de no. ope. nun. ꝙ si ecclesia: vel ciuitas. vł alia loca. siue sacra siue prophana autoritate superioris ꝓpter delictũ eorum destruant̃: de cetero nō dʒ vocari clericus illiꝰ eccłie vel municeps illiꝰ ciuitatis. ⁊ ille locus priuilegiũ ꝑdit. vt de conse. di. j. placuit. xvj. q. vij. ⁊ hoc dicimus. ar. ff. quādo di. le. vsufru. ce. l. j. Si autem ab hostibꝰ destruat̃: aut ꝑ tiran nissem vel ⁊ vt reedificetur retinet oĩa ṗuilegia facit. vij. q. j. pastoralis. ⁊. xix. q. iij. que semel idem dicit quando destruit̃ de facto in totũ vel paulatim vt reedificet̃ ẜm angel. de are. insti. de re. di. §. sacrā allegat. l. inter stipulantẽ. §. sacrā. de verb. sig. ⁊ idẽ vr̃ si autoritate suꝑioris trāsferat̃ ad aliũ locũ: vel alij vniat̃. vt no. ĩ. c. j. ne se. va. de reli. do. c.  monasteriũ. ⁊ idẽ intelligit̃ in ciuita te ⁊ alijs locis ꝓphanis. arg. ff. de ↄtra hen. emptio. l. ede sacra. ¶ Vtrũ ciuitatis appellatiōe ali  q [*]est infra menia veniat. Rñ. ẜʒ po. ĩ. c. ro dulphꝰ. de p̃scrip. ꝙ nō ĩ materia odiosa seu stricta. nisi quādo dispositio cōce pta nomine ciuitatis esset inutilis vel posset fieri francꝰ tũc ↄtinent̃ superbia ⁊ cōtinẽtia edificia ⁊ sic ĩtellige Jo. an. ĩ. c. si ciuitas. de sen. exc. li. vj. sʒ ĩ materia larga seu ĩdiferẽti noĩe ciuitatis ve nit ciuitas cũ suo territorio vt est text. ĩ l. vnica. §. ⁊ vrbe. ff. de offi. p̃fec. vrb. siłr ĩ materia larga noĩe ciuiũ veniũt etiaʒ illi de comitatu ⁊ de toto territorio. vt ĩ l. qui ex vico. ff. ad muni. ⁊ ĩ. l. nō dubito ff. de capti. ⁊. l. qui cōtinentibꝰ. ff. de ꝟ. sig. ⁊ per Bar. ĩ. l. j. ff. ad muni. vide bonam glos. in. c. j. de vsur. lib. vj. Sed in materia stricta secus: licet contrariũ vi deatur tenere Bar. in. l. j. ⁊. l. mille passus. ff. de ver. sig. ⁊. l. nam q liquide. §. si ita legetur. ff. de pe. lega. que volunt ꝙ mille passus a muro comprehendātur. t̃ellige quando subiecta materia ita requirit in speciali. ¶ Vtrũ natꝰ in aliqua ciuitate ex parẽ [*]tibus qui ibi non habẽt domiciliũ sit ciuis. Rñ. ꝙ nō ẜm bar. ĩ. l. filios. C. demu. ⁊ orig. lʒ. in. j. filij. ff. ad munic. licet dubitatiue loquat̃ pa. vbi. s̃. tʒ ꝙ non. ¶ Vtruʒ ciuitas censeat̃ iure minoris. [*]Rñ. Jnn. in. c. j. de resti. in inte. quod sic Et tñ dr̃ia inter minorem ecclesiā rempublicā ⁊ ciuitatẽ in ĩtegrũ restitutiōe licet lex dicat ꝙ respublica fungit̃ vice minoris. C. qui. ex cau. mal. l. pe. ⁊. C. de iure repu. l. rẽpublicā. C. de sac. eccł. l. fi.  pupillo. ⁊ ẽt minori nō currit hodie vsucapio aut p̃scriptio. x. vel. xx. annoꝝ in rebꝰ q̃ seruādo seruari pñt. siue sint mobiles siue immobiles. C. de admit. tut. l. lex q̃ tutores in fi. Jō suꝑ eis nō ẽ necessaria restitutio ĩ ĩtegrũ: lʒ añ tp̃s huiꝰ legalis curreret ↄ̃ minorẽ nō ↄ̃ pu pillũ. ff. de acqui. re. do. l. bonefidei emptor. §. j. Sʒ ↄ̃ ecclesiā ⁊ rẽpublicā ⁊ ciuitatẽ currit vsucapio ⁊ p̃scriptio⁊ alie tꝑales ⁊ ꝑpetue p̃scriptiōes. sed dat̃ ei restitutio sicut minori:  p̃dicti fingũt̃ esse in vltima instā tia minoris etatis. Prescriptio aũt. xxx. vel. xl. an. certũ ẽ ꝙ currit ↄ̃ oẽs p̃dictos sʒ dat̃ eis restitutio ex verbis gñalibꝰ edicti q̃ sunt. Si d cũ minore gestũ erit. ⁊ c. Pupillꝰ aũt ab his p̃scriptionibꝰ seruat̃ illesus. C. de p̃scrip. xxx. annoꝝ. l. sicut. Quod aũt ciuitati det̃ restitutio in ĩtegrũ nō plʒ Jnn. vbi. s̃. arg. l. nihil ĩterest. ff. ad ma ced. sʒ. Bar. ĩ. l. respublica. C. . cau. ma. poss. Jac. bu. tʒ ꝙ sic saltẽ ex clausula ge nerali:  ex quo regit̃ ꝑ administratores hʒ iustā causaʒ petẽdi restitutionẽ. Hoc etiā tenet Bal. ibi ⁊ est verior opi. lʒ gl. in. d. l. teneat ↄ̃riũ facit ꝓ hoc. l. sʒ ⁊ hi . ff. de publi. vbi ciuitas r respublica. Sequit̃ hec Jo. an. ĩ addi. ad spe. ti. de in ĩte. resti. vbi post multas opi. re sidet ĩ opi. Odof.  tʒ ꝙ nō solũ ciuitas sed ẽt castrũ ⁊ villa possunt petere restō nẽ in integrũ: cum ibi sint multe ꝑsone vidue ⁊ pupilli. ⁊ lʒ Bar. post but. in. d. l. respublica nō admittat nisi in villa ⁊ castro populosa. Bal. tñ ⁊ Ja. de are. te nẽt ẽt in villa nō populosa ex  regit̃ ꝑ alios ⁊ ibi sint minores ⁊ mulieres. et hāc opi. Pa. in. c. j. de resti. in ĩteg. dicit iniorẽ facit q not. ĩ. l. rẽpublicā. C. de iure reipu. ⁊ in. d. l. sʒ ⁊ hi. vbi r ꝙ qlibet municipiũ dicitur respublica. Ciuis. Vtrũ efficiat̃ ĩ loco vbi cōsetur s dignitatẽ. Rñ. bar. in. l. j. ff. ad munici. ꝙ sic. sacit. l. municeps .§. miles. ff. eo. ⁊ q notāt doc. ĩ. c.  ĩ tm̃ de p̃bẽ. vbi ↄcludũt ꝙ clericꝰ sortit̃ domiciliũ vbi est bñ ficiatꝰ si residere ĩ eo tenet̃: ałs nō sicut hi quibꝰ dispẽsatum est suꝑ pluralitate beneficiorum. ¶ Vtrũ dicẽsvolo te hr̃e ꝓ ciue efficiat [*]ciuẽ si hẽt autoritatẽ. Rñ. q sic vñ statutũ q dicit ꝙ talis hẽat̃ ꝓ ciue efficit ciuẽ. arg. optimũ ĩ. c. ex ꝑte. de spō. ⁊ q no. Bar. ĩ. l. si maritꝰ. ff. de adul. ⁊ in. l. si is  ꝓ emptore. ff. de vsuca. Rō ẜm pa. ĩ d. c. ex ꝑte.  vbi actus depẽdet a mera volũtate loquẽtis. paria sunt dicere ꝙ vult talẽ hr̃e ꝓ vxore vel ciue. sicut dice re te duco ĩ vxorẽ vel facio ciuẽ. Et sic si statutum dicit ꝙ scholares tan ciues debẽt tractari: ex hoc creati sunt ciues rōne predicta. Et iō dictio tan ponit ꝟitatẽ nō similitudinẽ. Et hoc veꝝ quā do ꝟba ⁊ materia subiecta patiuntur. Clamor est filia ire q̃ quis clamat cō tra aliquẽ ↄsuse ⁊ inordina te. aut furiose loquit̃. ⁊ ẜm se est veniale pctm̃ ꝑ accidẽs posset esse mortale rō ne scandali quando illud preuidet vel debuit preuidere ⁊ non curat desistere a clamore tali. Clandestinum matrimoniũ quādo dicat̃. Rñ. gl. in c. cũ inhibitio de clā. despon. q tribus modis. ¶ Primo cũ nō hñtur testes. vt in. c. q nobis. eo. ti. ¶ Sco cum nō sit cũ solẽnitate illa. de qua in. c. aliter. xxx. q. v. ⁊ ẽ vt despōset̃ a parẽtibꝰ vel bus cura cōpetit mulieris dotet̃ suo tꝑe. ⁊ a sacerdote bñdicat̃. ¶ Tertio qñ nō per missis bānis a p̃sbytero publice cũ termino: vt qui voluerit ꝓponere impedi mẽtũ si ẽ cōpareat. vt. ĩ. d. c. cũ ĩhibitio. Tu tñ dic. vt colligit̃ ex dictis Jo. an. ĩ addi. ad spe. ti.  clā. despō. ⁊ Old. ↄsil. cclvj. Jnn. ⁊ da. ĩ. d. c. cũ ĩhibitio: ꝙ quo tiẽscũ s ↄ̃hit ẜm ↄsuetudinẽ patrie sue corā amicis vel vicinis ⁊ sufficientibꝰ testibꝰ ꝙ nō ↄ̃hit clandestine. facit l. si vicinis. C. de nup. ⁊ de ↄse. dist. j. ecclesia. el. j. r ecclesia. i. catholicorũ colle ctio ergo in faciem eccłie. i. contraxit. Clā fieri qñ dicat̃. Bar. ĩ. l. fi. ff. de ri tu nup. no. ꝙ id q sine debita solẽnita te fit idẽ not. ĩ. j. ij. ꝟ. ⁊ fina. C.  his  ex pub. rō. li. x. ⁊ Alex. ĩ. l. ij. ff. de vi bo. rap. ¶ Quid si. ↄ̃hit solũ corā duobꝰ testibꝰ [*]Rñ. si ex ra tiōnabili cā facit puta  ti met aliq ĩpedimẽtũ ĩiuste vł est senex ⁊ verecũdat̃ ⁊ hmōi excusat̃: uis ↄsue tudo sit vt fiāt bāna vel alia solẽnia ar gu. eorũ  notant̃ in. d. c. cũ ĩhibitio. ꝑ pa. dũmodo tꝑe debito postea publicet nisi ep̃s excōicaret ↄ̃hẽtes sine bānis ꝑ statuta sua synodalia.  sic esset excōi catus alias nō peccat. Cōsulo ꝙ hoc fa ciat de lnĩa ep̃i ẜʒ Hug. xxx. q. v. ĩ prin. Sʒ ↄ̃here solus cum sola mortale pctm̃ videtu. rarg. d. c. cũ inhibitio:  materia valde pōderosa rōne cuiꝰ pōderositatis videt̃ p̃ceptiua. tex. ẽ cũ gl. in. c. ro go. xj. q. iij. facitgl. ĩ. c. nostrates. xxx. q. v. ¶ Vtrũ ↄ̃hẽtes publice corā testibꝰ: lʒ [*]sine bānis: cũ tñ consuetudo sic quod banna fiant  postea inueniuntur in gradu ꝓbito ignorāter cōtraxisse ambo vel alter eorũ ꝓcreent filios legitimos. Rñ. gl. ĩ. d. c. cũ inhibitio tʒ q nō. sʒ Jnno. ⁊ Pau. q sic.  isti clādestine nō cōtraxerunt. ex quo in faciẽ ecclesie nemine ꝓhibente cōtraxerũt Et ẽ veꝝ si attẽdamus ad tex. d. c. secus tñ si am bo sciuissent impedimẽtum. vt ibideʒ. Et no. q in ↄ̃ctu matrimonij semꝑ deberet interuenire presentia aut scia ꝓprij sacerdotis. vt in. d. c. ałr. ⁊ ĩ. d. c. cuʒ inhibitio. ⁊ sacerdos qui scit ĩpedimẽtũ ⁊ nō ꝓhibet matrimoniũ ↄ̃henduʒ ex ↄtẽptu vł religiosus seu regularis  p̃sumpserit interesse clādestino matrimonio ↄ̃hendo ꝑ triẽniũ suspendendi sunt ab officio vt in. d. c. cũ inhibitio. ¶ Vtrum sponsalia similiter sint pro[*]hibita clandestine cōtrahi. Rñ. Joan. and. post eum alij. in. d. c. cum inhibitio quod sic sicut ⁊ matrimonium. l. ora tio. ff. de spon. Claues ecclesie ẜm Ric. in. iiij. dist. xviij. ar. j. q. iij. sunt aliqua ptās supra naturale facultatẽ: q̃ ẽ ṗnci pium aliquoꝝ actuũ supernatur aliuʒ. ¶ Quod sũt iste claues. Rñ. qͦ. s̃. ibideʒ q sunt due quātũ ad effectũ ⁊ relationeʒ vna tamẽ in radice. Claues em̃ ecclesie sũt potestas iudicādi in foro aĩaruʒ  ptās ex duobꝰ integrat̃. s. ex ptā te discernẽdi ĩ cause examinatiōe ⁊ po testate diffiniẽdi ĩ cause determinatio ne. ¶ Prima dr̃ clauis scientie. vñ clanis scĩe nō est habitꝰ scĩe nec actꝰ scien di uis claues ecclesie nō dʒ recipere nisi habẽs habitũ sciẽtie sufficiẽtẽ ad executionẽ ptātis ¶ Sca dicit̃ clauis potẽtie. cuiꝰ actus est determinare cāʒ ligādo vel soluẽdo. ⁊ ista dicit̃ principalior:  prima ordinat̃ ad istā. ptās aũt ligādi vel soluẽdi in foro causaruʒ nō est ꝓprie clauis. ⁊ uis p̃facte cla ues distiguāt̃ penes actꝰ tñ in radice sunt vna. nō tm̃ inter se sʒ cũ potestate sacramẽtum conficiendi: quia iste tres potestates fundantur in caractere sacerdotali. Et ideo omnibus ⁊ solis sacerdotibus noue legis date sunt. sco. tamen. in. iiij. di. xix. q. vnica tenet contrariuʒ. s. quod non sitvna inradice cũ potestate conficiendi. de quovide. j. Or do. j. §. vij. ⁊. xvj. ¶ Quō dicit̃ sacerdos aperire. ⁊ ligare. [*]Rñ. Ri. vbi. s̃. q. ij. q tripliciter. ¶ Primo iudicādo. s. cũ examinata hominis cōsciẽtia iudicat ei celũ clausuʒ vel aꝑ tũ. ¶ Sco aperit relexando aliquam partẽ pene peccato bitā. ⁊ claudit. pe nitẽ tẽ aliqua pena sensus ligādo. quā explere eũ opʒvel hic vł in purgatorio ante ingrediat̃ celum. ¶ Tertio clau dit ⁊ aperit excōmunicādo: ⁊ ab excōmunicatione absoluẽdo. sed hec respicit forũ cōtentiosuʒ potius  peniten tie. ¶ Addo. quartũ de nō contrito cōtritum faciẽdo ex vi absolutionis. vt. j. confessio. ij. §. j. ¶ Vtrũ quilibet sacerdos possit vsum [*]clauiuʒ exercere. Rñ. Ri. ĩ. iiij. di. xix. ar. j. q. ij. ꝙ actio nō tātum requirit potentiam a qua fit: sed subiectũ debituʒ in quo recipiatur. Materia auteʒ debita sunt persone super quas habens claues habet inrisditionẽ. Et iō non oĩs sacerdos habet iurisditioneʒ suꝑ quẽlibet nisi ẜʒ ordinationem vicarij chri sti. Et ꝓpterea nō omnis sacerdos po test exercere vsum clauium. sed solum ẜm eum moduʒ quem ecclesia statuit. Ob hoc quidam priuātur vsu potesta tis sicut excōmunicati ⁊ heretici. Quidā materia sicut illi  nō habẽt pplm. ¶ Vtrũ liceat sacerdoti vti clauibns ꝓ [*]sua volũtate. Rñ. Ri. ĩ. iiij. di. xviij. ar. j. q. iiij. ꝙ nō  sicut minister ⁊ instrumẽ tum non habet efficatiam in agendo nisi ẜm ꝙ mouetur a prĩcipali agente. sic sacerdos cũ operetur ꝑ istas claues instrumentaliter: si vtit̃ istis clauibus ẜm ꝓpriũ arbitrium dimittẽs rectitudinem motionis diuĩe peccat. ¶ Vtrũ sacerdos ꝑ potestatẽ clauiũ di [*]mitiat culpā pctĩ. Rñ. ri. vbi. s̃. ar. ij. q. j. ꝙ uis nō possit absoluẽdo remittere culpā effectiue.  sic ẽ solius dei. vt dicit magister in littera. tñ ministraliter ⁊ instrumẽtaliter illi qui ꝑ attritionem remouit obstaculũ gratie spũssctĩ dispositiue remittit maculā peccati in quātũ suo ministerio assistit virtus di uina que peccatum remittit hec ille. ¶ Vtrũ sacerdos ꝑ ptātẽ clauiũ possit remitere penā pctĩ. Rñ. Ri. vbi. s̃. q. ij. q sic aliquā partẽ pene tꝑalis peccato debite. nō tm̃ illiꝰ quā sibi ĩponit. sʒ etiā illius q̃ in purgatorio ẽ explẽ da: ⁊ plꝰ vel minnꝰ ẜʒ ꝙ penitẽs est bñ dispositꝰ ⁊ de hoc habes. j. ĩdulgẽtia. §. v. ¶ Quādo date sunt claues beato petro. Rñ. qñ eccłia fuit sibi data. xxiiij. [*]q. j. quodcũ. ⁊ de pe. di. j. quem penitet. Et ligāt omnia super terram si nō erāt. ij. q. iij. cepisti. ⁊. d. c. queʒ penitet. ¶ Claues horreorum  dedit: videt̃ de [*]disse oĩa que ĩ eis sũt. de fid. instr. c. ij. ẜʒ Jnnocẽ. ⁊ eis datisvr̃ data possessio oĩm que sub illls sunt. extra. de cōsue. c. ex literis. in. fi. Clausula generalis sequens intel ligitur ẜm species precedentes expressas. de capel. mo. dilectꝰ filius se cũdũ Jnno. facit cle. nō pōt. de ꝓcurt. in. c. sedes. de rescrip. in. l. fin .§. cui dulcia. ff. de. vi. tri. ⁊ oleo. vide. s̃. ca sus. §. iij. ⁊. iiij. Dico ꝙ causula gñalis sequẽs post quedā specificata restringit̃ ad illa sola. Bal. no. in. l. pactũ. col. xiiij. C. de col la. Bar. in. l. si seruus cōmunis. lo. j. ff. de. stip. ser. ⁊ in. l. emptor. §. lucius. ꝟsi. clausula gñalis. ff. de pact. ⁊ Saly ce. ĩ l. j. ibi nota teneri de grauioribus. C. de commo. Clericus. primo quis dicatur. Rñ. Pau. in. rub.  vi. ⁊ ho. cle. ꝙ largo sumpto vocabulo appellatione clericoꝝ veniũt omnes qui habent ordines in quacũ dignitate sint aut ordine: etiā in prima tōsura. c. cũ cōtingat. de eta. ⁊ quali. ex quo sũt addei ser uitiũ electi. vnde oẽs  nō sunt laici di cũtur clerici. xij. q. j. duo sunt genera fa cit. xxj. di. cleros. in prin. de preben. cũ ẜʒ. ⁊ in rub. predicta iũcto nigro priuilegiũ ergo tributũ clericis concedit̃ oĩ bus etiā in dignitate:  si ep̃s est cleri cus est ⁊ etiā religiosus  etiā noĩe cle ricoꝝ in fauorabilibꝰ comprehendit̃. liiij. di. §. hac autẽ autoritate ⁊ q not. in. c. ij. de sup. neg. p̃la. li. vj. Sʒ ĩ mate ria odiosa ⁊ in stricta significatiōe appellatiōe clericoꝝ nō cōprehenduntur ep̃i. nec alij existẽtes in dignitate: nec etiā canonici ecclesiaꝝ cathedralium: nec canonici seu religiosi. facit. c.  pe riculosũ de sẽ. ex. li. vj. ⁊. c. fidei feruorẽ. de hr̃. li. vj. c. statutũ. de ele. li. vj. ⁊ gl. in cle. j. de sup. ne. prela. Rō  ĩ eis ẽ qualitas suꝑ alios q̃ nō reperit̃ in simplicibꝰ clericis faciũt ad hoc dctā Jo. an. in. d. c. statutũ  inquit ꝙ noĩe ecclesia rũ parochialiũ nō veniũt eccłie parochiales collegiate in materia stricta  habẽt qualitatẽ collegij supra casum: sʒ in materia nō odiosa sic: facit simili ter quod no. ideʒ pa. in. c. j. deinstit. qui dicit ꝙ in materia fauorabili nomĩe ec clesie veniũt monasteria: secus ĩ stricta materia. q. no.  facit ad multa. ¶ Vtrũ appellatiōe monasteriorũ ve[*]niāt eccłie seculares vł appellatiōe mo nachoꝝ veniāt clericiseculares. Rñ. pa. ĩ. d. c. j.  istitu. ꝙ nō siue materia sit ĩar ga siue stricta. xvj. q. j. placuit facit ꝙ no. Bar. ĩ. l. j. ff. ad muni.  dicit ꝙ noĩe ciuiũ veniũt ↄtadini. l.  ⁊ vico. ff. admuni. ⁊ nō ecōtrario. facit. c. rodolphꝰ. ⁊. c. signi fic ante ⁊ quod ibi no. de rescri. Quiveniāt appellatiōe clericoꝝ an monachi. no. ꝙ nōĩ. l. oẽs. §. preterea. C. de epis. ⁊ cle. nec ep̃i. Spe. no. ti.  rescrip. pñta. §. fi. ff. d ĩ rescrip. Sʒ p̃sbyteri diacom subdiaconi. ⁊ alij inferiores. idẽ Spe. vbi. s̃. §. nũc vero aliq̃. ꝟ si. d de p̃positis nec dicunt̃ de ppłovt ꝑ Bal. ĩ. l. cũctos ppłos. col. ix. §. de sum. trimi. Sʒ bene veniũt appellatiōe sub ditoꝝ vt ꝑ eundẽvbi. s̃. versi. ex hoc ap paret ꝙ ist ĩstrumẽtũ. ⁊ ista faciunt ꝓ his que no. j. versi. seq. ¶ Vtꝝ appellatiōe ppłi veniāt clerici [*]Rñ. pa. ĩ. c. j. . vi. ⁊ ho. cle. ꝙ in materia odiosa nō nec a ↄ̃rio. facit. c. si sẽ. de sẽ. ex. li. vj. cũ gl. Et sic limita text. Jnsti. de iu. na. gẽ. ⁊. ci. ĩ. §. plebiscitũ  dicit q appellatiōe ppłi vniuersi ciues signifi cāt̃ cōnumeratis ẽt patricijs ⁊ senatoribꝰ. vt intelligat̃ de his  sũt eiusdẽ ꝓ fessiōis. secꝰ in alijs vt ꝓbat dictꝰ tex. ĩ. c. si. sen. cũ sua gl. Jn materia aũt ṗui legiatiua pōt dici q cōprehādant̃. facit. c. dilecti cũ sua materia de fo. cōp. q no. Bar. ĩ. d. l. j. ⁊ qnotat̃ĩ. d. c. rodol phus. ⁊ q no. Jo. an. ĩ. c. Joānes  cle. cōiu.  dicit ꝙ statuti excōmunicās cer to casu laicos nō ↄprehẽdit clericos ẽt coniugatos. Et hoc sequitur Pa. in. c. j. de preben. prefata intellige secundum ꝙ dico. j. lex. §. vj ¶ Vtrũ dispẽsatio cũ illegitimovt pos [*]sit effici clericus debeat intelligivt pos sit ꝓmoueri ad minores solũ gl. ĩ. c. lr̃as de fi. pres. tʒ q sic cũ sit materia odiosa ⁊ Pa. in. c. si s de coha. cle. ⁊ mu. dicit. q ꝑmissio in genere mediocritatẽ respicit. l. vl. C. eo. de leg. §. j. ⁊ de le. j. legato generaliter cũ alijs con cor. in gl. d. c. literas. Ex quo cōcluditur cuʒ predictis ꝙ solũ ad minores poterit ꝓmoueri:  ordines minores sũt medij ĩter primaʒ tonsuraʒ ⁊ sacros ordines. Jtẽ dicũt Ber. Gof. ⁊ Ho. quādo dispẽsatur cuʒ aliquovt ad beneficia ecclesiastica promoueatur quod soluʒ intelligit̃ de beneficijs que non sunt p̃latiōes aut dignitates. predicta tamẽ limita ẜʒ ꝙ dicam. j. dispensatio. §. ix. Clericus. ij. Quid debet habere. rñ. multa vt sunt virtutes. vt xl. di. per totũ. ⁊ quecũ alia que quilibet bonꝰ christianus debet habere sʒ specialiter aliqua que ipsi debent habere inferamus. que quidem sunt nouem in summa. ¶ Primo debet esse literatus. patet hoc [*]xxxvj. di. xxxvij. ⁊. xxxviij. pertotũ. ⁊. xvj. q. j. sic viue. ¶ Vtrũ omnino illiteratus sit ordinā[*]dus. Rñ. ĩno. in. c. cũ ĩ cũctis. de elec. ꝙ nō parum tamen scientes si spes est ꝙ possint proficere ꝓmoueri possunt ałs nō nisi sint monachi  magis indigẽt cōtemplatione  scientia ⁊ facit quod legitur. xvj. q. j. legi. vbi dicit Jo. sufficit monacho si sit bonꝰ: lʒ sit illiteratꝰ. ¶ Sed q̃ sciẽtia est necessaria. Rñ. Jnno. vbi. s̃. ꝙ est requirẽda ẜm dignita[*]teʒ locũ ⁊ ordinem ad queʒ assumitur vt in. c. ecclesia vestra. de electi Si em̃ assumitur ad episcopatuʒ. debet habe re scientiā noui ⁊ veteris testamẽti cuʒ sit iudex animarũ ⁊ iuris: cũ ius dicere debeat. xj. q. j. de persona. Presbyteroa ũt sufficit quod sciat canones com munes penitẽtiales ⁊ c. de bꝰ. xxxviij. di. que ipsis. Cātor debet scire cantuʒ. ⁊ sic de omnibus ordinibꝰ quod satis colligitur ex eis que eis dantur in ordinationem. xxiij. di. per totũ. ⁊ ex potestate ⁊ officio quod habent exercere. De scientia vero confessorum. vide. j. confessio. iij. ¶ Vtrũ peccet qui suscipit aliquaʒ di[*]gnitatẽ vel aliud officium ad quod nō habet sufficiẽtẽ scientiā. Rñ. Jnno. vbi s̃. ꝙ sic. xxxviij. di. oẽs. xviij. q. ij. si s ab bas de eta. ⁊ quali. c. fi. Sed aduerte ꝙ est quedam scientia eminens q̃ subtiles questiōes diffinire nouit. ⁊ in prōptu respōsiōes habet. Mediocris sciẽtia est q̃ scit aliquo modo examinare negocia uis ad omnia nesciat rẽspōdere. ⁊ in libris veritateʒ eoꝝ q̃ scire dʒ scit rere: vel saltem circa ea dubitare ⁊ cōsulere peritiores: etiam si in promptu omnia nō habet fufficiens tamen scientia est que sufficit ad faciendũ q̃ sibi ĩminẽt ex officio quod hʒ: hāc qui nō habet credo q peccet mortaliter ac ceptādo officiũ. ar. d. c. fi. Et similiter  ei scienter dat tale officiũ nisi ex causa dispẽsaretur.  imperfectũ sciẽtie sup plet perfectio caritatis. de renun. c. nisi cum pridem. §. pro defectu. Clericus. iij. debet esse hospi talis xliij. dist. per totum: non cupidus seu auarus. xlij. di. per touʒ. ¶ Vtrũ clericus p̃bendatus teneat̃ fa[*]cere quattuor partes de redditibꝰ eccle sie ⁊ oblationibꝰ fideliũ. s. ep̃o pauperi busip̃t sacerdoti ⁊ clericis ⁊ fabrice si cut volunt antiqua iura. vt in. c. quatuor ⁊. c. cognouimus. ⁊. c. se. xij. q. j. Rñ. ẜʒ ꝙ colligo ex pa. ĩ. c. de ec. edi. ꝙ qͦ ad quartam ep̃i. ⁊ quartaʒ fabrice standũ est cōsuetudini. que quidem vʒ in prefatis iuribus de rogare. nisi qñ fabrica remaneret derelicta.  tunc esset irrationabilis ⁊ non valeret: ⁊ sic teneretur dare quartā ar. d. c. cognouimus. ⁊ in. d. c. j. Et hoc intellige quando redditus supersunt detractis necessarijs. Quo aũt ad quartā debitā pauper ibꝰ nō valet aliqua consuetudo in ↄtrariũ quin teneatur. Ego plus dico q non solũ quartā parteʒ sed ⁊ oĩa q̃ suꝑsunt eoꝝ necessitatibꝰ tenetur pauperibus erogare si fabrica nō egeat reparatione. vel nisivellet cōuertere talia ad am pliādũ cultũ dei in tali. ecclesia. Nulla extrema necessitate in aliquo occurrẽte. Nā ĩ istis duobus casibus licite de sistit ab errogatiōe in pauperes ałs nō sine mortali peccato. ar. eoꝝ que no. ĩ. c. dudũ el. ij. de elec. ⁊ in. c. cũ ẜʒ. de preben. facit. c. clericꝰ . ⁊. c. duo. ⁊. c. vl. xij. q. j. ⁊. x. q. ij. ep̃s. Nā eis dicit̃. xij. q. ij. au rũ hʒ ecclesia ⁊ c. Tho. in quoł. ⁊ sca sce. q. clxxv. dicit ꝙ si ista bona sũt distincta ⁊ aliqua sibi retinẽt q dʒ fabri ce vel pauperibus vł ministris. peccat mortaliter: ⁊ tenet̃ ad restitutionẽ si ve ro nō sunt distincta eiꝰ fidei cōmittũt̃. ⁊ si in modico deficiat q obuiet bone fidei erit veniale peccatũ. Jn notabili ꝟo excessu erit peccatuʒ mortale. ¶ Vtrũ habẽs bona patrimonialia licite possit ecclesiasticũ bñ ficiũ susciꝑe. [*]Rñ. ẜʒ Ri. ĩ quoł. iij. q. xx. ꝙ si bona patrimonialia sufficiũt ad necessitatẽ na ture solũ pōt eccłiasticũ bñficiũ recipe re in tm̃ in tũ exigit necessitas statꝰ ⁊ ꝑsone. Sivero tm̃ hʒ ĩ patrimonio  tũ rerit necessitas statꝰ nature ⁊ ꝑsone in tm̃ ꝙ multa ẽt posset pauꝑibꝰ erogare si vltra hic accipit ecclesiasticũ bñ ficiũ nō intẽdẽs eccłie deseruire sed vt amicos possit ditare ⁊ magis honorari⁊ delicatiꝰ viuere peccat mortaliter facit. c. clericos. j. q. ij. ⁊. c. se. ĩmo in. d. c. clericos dicit Jo. q ẽt seruiẽ do eccłie. si bōa eccłie cōsumat. ⁊ ex cupiditate suũ pr̃imoniũ reẜuat  mortałr peccat facit tex. ĩ. c. qm̃ ĩ fi. xvj. q. j. ꝓ ista opi. ałs ẜuiẽdo ec. lʒviuere de eccłia ⁊ ↄseruare pr̃imoniũ suis hẽdibꝰ ẜʒ ĩno. ĩ. c. ep̃s.  p̃bẽ si ꝟo recipit vt bñ dispẽset sic non peccat ẜʒ Ri. vbi. s̃. dũmō sit idoneus. ¶ Vtꝝ p̃latꝰ possit satisfacere ꝓ debito ꝑsonali de fructibꝰ eccłie. Rñ. dñs Ant. ĩ. c. olĩ nobis de resti. spo. ꝙ sic facit. c. ꝑuenit.  fideius. Arch. ĩ. c. statutũ. de rescri. li. vj. tʒ ↄ̃riũ pa. ĩ. d. c. olĩ limitat ar ch. dicẽs. ꝟũ ĩ debito ↄ̃cto ꝓdelictovł ꝓ pr̃imonio suo. ⁊ sic ẜua. ⁊ de hoc vide. j. ĩmunitas. §. ij. cũ duobꝰ. §. seq. ¶ Vtrũ [*]clericꝰ p̃bẽdatꝰ ↄuertẽs redditꝰ bñ ficij ĩvsus ĩhonestos teneat̃ restituere. Rñ. pa. ĩ. d. c. cũ ẜʒ  p̃bẽ. ꝙ sic eccłie si hʒ de pr̃imonio vł aliũde. xij. q. iiij. c. j. ⁊. ij.   altari dʒviuere nō luxurtari. ⁊ accipit̃ luxuria ꝓ oĩ luxu. seu illicita ↄcupiscẽtia. xliij. di. ĩ ṗn. ⁊ mai. ĩ cle. qm̃. vi. ⁊ ho. cl. dicitꝙ tał ↄ̃ctat rẽ ĩuito dño  cd hñt clerici sũt bona paupeꝝ. xij. q. ij. au rũ. ⁊. xvj. q. j. c. fi. Et quātũ sit eoꝝ pctm̃ mortale pʒ ĩ. d. c. fi. illi. xij. q. ij. Et iō recipiẽtes ẽt tenẽt̃ ad restitutionẽ nisi in casu ↄcesso. xiiij. q. vj. si. res. et hoc verũ quo ad forũ cōscientie nec sufficit ꝙ re stituāt de fructibus bñficij ẜʒ Ho. nisi quatenꝰ subtraherent sibi necessaria. Clericus. iiij. dʒ esse habitu honestꝰ xlj. di. ꝑ totuʒ ⁊ in. c. clerici officia. de vi. ⁊ ho. cle. vbi dicitur q co ronā ⁊ tonsurā habeāt cōgruentẽ indu menta clausa desuꝑ deferāt nimia bre nitate vel lōgitudine nō notāda pānis viridibꝰ ⁊ rubeis nō vtant̃ nō sotulari bus cōsuticijs freuis sellis pectoralibꝰ deauratis aut aliā superfluitatẽ habẽ tes fibulas nec corrigias aureũ vel argenteũ ornatũ habẽtes. nec annulos nisi bꝰ cōpetit ex offici. Q dẽ capitulũ  nō loquit̃ in oĩbus p̃ceptiue ẜm Jnn. ibidẽ lʒ pe. dicat ꝙ sic tu tñ dic me liꝰ ẜm Pa. ibidẽ ꝙ aliq̃ sunt de p̃cepto aliqua nō ꝓpterea inferā dubia ad ea que de necessitate sunt faciẽda. Ad hoc ꝓpositũ bus vestibus de beat clericꝰ vti ⁊ bꝰ nō et an nō incedẽs in habitu ⁊ tonsura possit impune offendi. no. gl. ꝙ sic in. l. si ignorans. ff. loca. ⁊ in. l. itẽ apud labeonẽ. §. si s vir ginẽ. ⁊ ibi dignũ in verbo nō deferat. ff. de mino. Guil. de cug. ⁊ Bal. ĩ. l. si q̃ ꝑ calũniā. col. j. ⁊ sumit gl. in hoc. arg. C. de epi. ⁊ cle. vbi ponit an sufficiat si por tet tonsuram ⁊ non vestem. ¶ Vtrũ clericꝰ teneat̃ deferre tonsuraʒ. [*]Rñ. ꝙ si est in minoribus et non hʒ beneficium non tenetur ar. c. Joannes de cle. coniu. ⁊ in. c. vnico eo. ti. lib. vj. ⁊ gl. in. c. fi. l. di. Si vero est in sacris vel beneficiatus tenetur de precepto facit. d. c. Joannes ⁊ quod ibi no. in. c. vnico de biga. li. vj. Et limita dictũ pa. in. c. si s de vi. ⁊ ho. cle. vbi dicit indistĩcte ꝙ pec cat mortaliter. ¶ Qualis habitꝰ ꝓhibet̃ clericis. Rñ. [*]tex. ĩ cle. qm̃. de vi. ⁊ ho. cle. ꝙ vestis vir gata vel partita. i. diuersi coloris epito gium seu tobardum foderatuʒ vs ad orā: ⁊ ita breue ꝙ vestis inferior videatur notabiliter epitogiuʒ seu tobardũ est vestis superior. ⁊ talia portātes qui cun sint clerici etiam habentes primam tonsuraʒ solũ peccant mortaliter si tales in minoribꝰ cōstituti habẽt beneficiũ aut si nō habent p̃fatas vestes portant cum tonsura clericali alias nō: ⁊ ꝙ peccẽt mortałr ꝓbat Stephanꝰ ꝓpter verbũ sancimꝰ. allegat. xviij. di. §. j. ⁊. j. q. vij. si s oẽʒ. ⁊ hoc veꝝnisi cā rō nabilis subsit. vt ĩ. d. c. ⁊ qñ publice Se cus si in domo. Et dicit̃ publice portare dum multitudini hoc ptʒ sicut dicit̃ publicus aleator: vel vsurarius vel ma ledicus de exces. p̃la. inter. de male. c. ij. de excep. exceptioneʒ. xxxiiij. di. vidua. Jn domo dicit̃ fieri secrete.  domꝰ reʒ secretā importat nō publicam. vj. q. ex merito. ⁊ nō solũ peccat mortaliter verũ etiā si est beneficiatus est suspẽsus per sex menses a perceptiōe fructuum beneficiorum suorum. Si nō est benefi ciatus: ⁊ est in sacris citra sacerdotium ꝑ idẽ tp̃s est inhabilis ad beneficium obtinendum. Jdem de alijs clericis ta lem vestẽ ⁊ tōsurā simul publice deferentibus. Sacerdotes vero vel religio si ac habentes dignitatẽ ꝑsonatũ seu bñ ficium cui cura aĩaꝝ ĩminet ꝑ annũ sunt suspẽsi a perceptione fructuũ suo rũ bñficioꝝ si habẽt beneficia. si nō ha bẽt per idẽ tempus sunt inhabiles ad obtinendum beneficiũ. Et istis. s. sacer dotibus vel religiosis. aut dignitatem seu beneficiũ cũ cura habentibus prohibetur non solum predicta vestis sed etiam infula. seu pileuʒ lineuʒ in capi te publice portare. Sub eisdẽ penis et p̃cepto p̃cipit̃ ꝙ habẽtes administrationeʒ infra mẽsem: p̃dictũ epitogium debẽt pauperibꝰ. Religiosi vero  non habent administrationẽ infra menseʒ suis suꝑioribꝰ assignẽt ĩ pios vsus con uertẽdum. Et lʒ infula sit vestis pōpo sa ad collũ perforata circũqua. tamẽ hic accipitur ꝓ bireto ꝙ ponitur sub capucio ad enitadum sudorẽ ẜm Mathe. in. d. cle. licet tñ portare de nocte vel latenter sub caputio. ẜm ʒẽ. ⁊ lau. ¶ Quid si epitogiũ seu tobardũ sit bre [*]ue solũ. sed nō foderatum aut sit locus pene prefate. Math. tenet ꝙ sic. ʒen. ꝙ nō. Ego dico ꝙ quo ad penā dicit veꝝ ʒen. sed quo ad culpam ligantur per identitatem rationis. ar. ff. de adul. l. si postulauerit. §. ratio facit. xxiij. dist. c. nō liceat el. ij. vbi vult canō. ꝙ vesteʒ talarẽ habeant clerici. ⁊ clarius. xxj. q. xiiij. c. nullus: cum tribus capitulis se. ¶ Vtrũ clericꝰ vtẽs viridis aut rubeis [*]vestibꝰ peccet mortaliter. Rñ. ẜm Jnn. in. d. c. clerici officia ꝙ nō tñ male facit . ĩ. c. clerici. xxiij. di. dicitur ꝙ vestimẽ ta ⁊ calciamẽta que religionẽ nō decẽt eis nō licẽt. Sed Pa. ibidẽ tʒ ꝙ peccet mortaliter per. d. cle. qm̃ q̃ sub p̃cepto ampliat etiā ad caligas precipiens ne caligis scachatis. viridibꝰ aut rubeis vtantur publice. car. vero in. d. cle. quo niam. tenet quod caliga rubea vel viridis nō ꝓhibet̃ nisi sit scachata. Et q nō valet argumẽtũ  oẽs vestes licẽt clericis cuiuscũ coloris: nisi sint expresse ꝓhibite Sed cōtra ipsum Car. est expressus tex. in. c. nullus. xxj. q. iiij. vbi dicit̃ solis vtat̃ vestibꝰ q̃ ↄcesse sũt clericis. ergo nisi cōcesse sint cōcesse intelligunt̃ ꝓhibite. pʒ etiā ĩ. c. ep̃i ⁊ duo bus ca. se. ea cā ⁊. q. Et ideo tene quod est mortale. ar. dictoruʒ. c. xxj. q. iiij. Jdẽ dic de quacũ veste in religiosa respectu forme. purpurea vel cindata veste nō est eis ꝓhibitũ vti ẜʒ gl. j. §. j. xxj. q. iiij. nec etiā p̃ciosa dũmodo sit ẜm cōsuetudinẽ eoꝝ inter quos viuunt ne vi lescant. ar. c. episcopi. lxxx. di. ¶ Vtrũ clericꝰ nutriẽs comā vel bar[*]bā peccet mortałr. Rñ. ꝙ sic.  pōt excōicari. c. si quis. de vi. ⁊ ho. cle. xxiij. di. c. si quis. ⁊ hoc quādo facit sine rōnabi li cā ẜm glo. in. d. c. si s ex rōnabili cā licet facit. c. pe. eo. titu. Clericus. v. debet seruare castitateʒ vt in. c. vt clericorũ de vi. ⁊ ho. cle. ⁊ nō solũ ꝟe: sʒ etiā apparenter. ꝓpterea nō debent cohabitare cũ mulieribus decoha. cle. ⁊ mu. per to. Non tamen debet alid sinistri su spicari si inueniatur solus cũ muliere alijs suspitionibus testantibus. imo si amplectatur vxorẽ alienā presumit ꝙ bono ʒelo. ⁊ causa benedictionis dandum ẜm Alex. ĩ. l. j. ff. de var. ⁊ extraor. cri. Bald. in. l. d ergo. §. si heres. ff. de leg. j. ⁊ Are. in trac. male. in glo. in versi. adultera. col. ij. ꝑ gl. in. c. absit. x. q. iij. ¶ Vtrum clericus in minoribus possit [*]contrahere sine peccato mortali. Rñ. ꝙ sic si non habet beneficium. Si vero habet peccat mortaliter reti nendo beneficium. Faciunt ad hec que notant̃ in gl. c. fi. l. di. ⁊ q no. in. c. tue. de aposta. ⁊. in. c. Joannes de cle. coniu. quia cum beneficiũ perdat ipso iure post contraxit vt tenet gl. ⁊ doc. in. c. j. de cle. coniu. ⁊ etiā si ante vxor agnoscatur intraret monasteriuʒ non propter hoc recuperaret nisi ei de nouo concederetur. quia ius semel extinctum non reuiuiscit. licet cesset causa extinctionis. vij. q. j.  periculosum de conse. di. iiij. queris. ⁊ cōmuniter tenẽt doc. similiter etiā si matrimoniũ non tenuit. puta  erat cōsanguinea vel affinis priuatur nihilominꝰ ipso facto ẜm Pa. in. d. c. j. uis alij teneāt cōtra. Jdeo retinẽdo beneficiũ inique facit ⁊ cũ peccato mor tali cũ nullo iure ipsum habeat. sed sit intrusus. ¶ Vtrũ clericꝰ peccet mortaliter coha[*]bitando cũ mulieribus. Rñ. ꝙ sic si ha bitat cum quacun de qua possit esse rationabilis suspitio etiam si sit cōsan guinea siue affinis. facit. c. j. de cohabi. cleri. ⁊ muli. et. c. interdixit. xxxij. di. Multo magis peccat mortaliter si tales masculos tʒ de bꝰ rationabiliter possit suspici. argumentum a minori. Cuʒ alijs de bꝰ nulla potest esse suspicio licite cohabitat: siue cōsanguinee sint siue non. De cōcubinarijs: vide. j. Concubinatus. §. ij. ¶ Sʒ que sunt de quibus suspicio non [*]orit̃. Rñ. ꝙ mater soror ⁊ amita. s. soror pr̃is. et matertera. s. soror matris. xxxij. di. interdixit. lxxxj. di. cũ oĩbus.  fedꝰ nature nō ꝑmittit alid seui criminis cũ istis suspicari. c. a nobis. de coha. cl. ⁊ mu. ⁊. c. cũ ĩ iuuẽtute. de p̃sum. ⁊ idem dic de filia ⁊ hmōi. Similiter de multũ antiquis vt in. c. feminas. lxxxj. di. ⁊ in d. c. interdixit in fi. Et idẽ dico cũ oĩbꝰ bꝰ ante ordinationẽ sine suspitiōe po terat cohabitare: vt vxores fratrũ ⁊ de familia. ⁊ huiusmodi. vt. c. cum omnibus. lxxxj. di. ¶ Vtrũ accessus ad domos quarũcũ [*]mulierum suspectarũ sit clericis prohi bitũ. Rñ. ꝙ sic. sicut⁊ cohabitatio. lxxxj. di. clericis cum duobus. c. seq. ¶ Vtrum frequẽtatio monasteriorum [*]monialiũ clericis ꝓhibeatur. Rñ. ꝙ sic. nisi ex manifesta. ⁊ ratiōabili causa vt in. c. monasteria. de vi. ⁊ ho. cle. Et vt di cit gl. frequentare est vltra vnam vicẽ. ire. xxv. q. ij. ita nos. Clericus. vj. debet laudes debitas exoluere. xcj. di. clericꝰ viciũ ⁊. c. fi. ⁊. xcij. di. c. fi. Quō autẽ teneat̃ ⁊ quādo: ⁊ d ad officium dicẽdum. vide. j. hora canonica. per totum. Clericus. vij. debet ĩ suis beneficijs residentiā debi tā exhibere. c. quia nōnulli. de cle. nō resi. De clerico beneficiato dispẽsato vi de ꝑ Bal. multa ĩ. l. liberos. C. de colla. ⁊ in. l. j. in. j. no. C. de his bꝰ vt est dig. vbi ꝙ talis nō dicẽs officium debet be neficio priuari. idem. Bald. in. l. nesennius. circa me. ff. de excu. tuto. q nō est verũ in beneficio rurali: ẜm eũdẽ Bal. ⁊ Ang. in. l. j. in fi. ff. vbi pup. edu. dʒ. ¶ Vtrum clericus possit deseruire per [*]aliũ in suo beneficio potẽs ipse ꝑ se ser uire. Rñ. pa. in. d. c.  nonnulli ꝙ non de iure. tex. est in. l. nullꝰ qui nexu. C. de decu. siue beneficiũ sit simplex: siue curatũ: siue de consuetudine sit in benefi cijs simplicibus. Jn beneficijs autẽ cu ratis nō valet consuetudo nisi esset rōnabilis. vtputa.  bñficiũ tenue ⁊ huiusmodi:  tũc valeret consuetudo. facit. c. licet. de elec. li. vj. Ego autem idẽ teneo etiā in beneficio simplici q nisi cōsuetudo sit ex legitima ⁊ rationabili causa nō valet: quia esset damnosa ecclesie. Similiter nō valet dispẽsatio ni si fiat ex rōnabili cā  est dissipatio nō dispẽsatio. facit q no. inno. in. c. ex tue de cle. nō resi. Et hoc ꝓpter multa mala q̃ ecclesijs veniũt. ⁊ pauperibus ep̃i ex nō residẽtia: quia tales deseruiẽtes cũ vix possint viuere querũt q̃ sua sunt nō christi ⁊ tales principales comedũ q̃ vel in reparationẽ ecclesie vel pauperibus dare deberent Et ideo dic ẜm tex. c.  nōnulli. de cle. non re. ꝙ debet residere in propria persona ⁊ curam illius per se exercere ẜm ordinẽ suum in tellige: vt extra de fi. pres. c. proposuit. Old. tamẽ tenet ꝙ in cōsciẽtia si prouidet suis impensis ꝙ ecclesia decenter ⁊ populus bene regit̃: ⁊ ipse honeste vi uit ⁊ bonũ exẽplum subditis prebet. ⁊ aliquādo per se exercet officium et vide quomodo cōstituti officiant̃ ꝙ excusat̃ a pctō. Sed ego nō credo nisi quan do pro necessaria causa vel vtili stat ab sens. l. de pollicitationibus. ff. de polli. ⁊. l. si absente. ff. de lega. ¶ Jn quibus casibus absens habetur [*]ꝓ residẽte. Rñ. ꝙ in tribus. ¶ Primus si est in seruitio pape de cle. nō re. c. cũ dilectus. ¶ Secũdus si est in seruitio episcopi sui de cle. nō re. ad audientiā ⁊. c. de cetero. Sed hoc nō credo vera. in his qui cum papa ⁊ ep̃o morantur. nō propter eoꝝ seruitia exhidẽda sed propter ambitionem vt obtineant beneficia. ¶ Tertius propter causam licitam ẜm modũ. de quo in se. §. dicit̃. Jn istis casibus absens habetur pro presente in omnibꝰ: nisi quo ad quotidianas di stributiōes que nō solẽt talibus dari. ¶ Vtrum aliquando possit se absenta[*]re a beneficio clericus. Rñ. ꝙ non: nisi duo cōcurrāt simul vcʒ causa honesta ⁊ rationabilis ⁊ licẽtia sui prelati vt in c. relatum. de cle. non re. Dicit tamẽ inno. in. c. ex tue. e. ti. ꝙ posset ex cōsuetudine induci. vt sine licẽtia ex causa rōnabili se absentet. Pa. autem in. d. c. relatuʒ. dicit ꝙ si necessitas occurret que nō pateretur dilationeʒ vt posset adire prelatum pro licentia: tunc siue licentia posset. l. j. in princi. ff. de exerci. ac. et l. tutor qui repertoria in prin. ff. de admi. tu. Quod dictum ẜm Jo. an. in. c. re latum. limito quādo in breui est reuersurus. ar. l. iij. ff. de diuor. ¶ Vtrũ clericus teneat̃ restituere fru[*]ctus quos in absentia ꝑcepit ex beneficio suo. Rñ. ꝙ si subest legitima causa nō tenetur: sʒ si legitima causa nō subest credo ꝙ teneatur restituere:  fructus beneficioꝝ dant̃ in stipendiuʒ vt dixi. s̃. in. §. j. Sed aduerte ꝙ qñ clericꝰ tenet̃ restituere in quocũ casu ĩtelligi tur si hʒ alia bona q̃ non sint de eccłia. Si ꝟo nihil hʒ nisi de eccłia. tũc credo nō teneat̃. Nā cũ sint de eccłia restitue re nō hʒ. Et credo etiā ꝙ nō debeat sibi subtrahere necessaria vite ne recipiat ab ecclesia ꝓ faciẽda tali restōne. ar. eo rũ q̃ no. in. c. cuʒ suꝑ. de cā pos. ⁊ ꝓprie. vbi no. Jo. de lig. ꝙ nudus etiā possessor ecclesiastici beneficij nō tenet̃ de cōsumptis sicut alij nudi possessores. Q limitat pau. ibidẽ qñ consumpsit bono mō sicut dʒ facere aliꝰ clericꝰ. Peccat ta mẽ mortaliter recipiẽdo tales fructus ante ex beneficio suo. vt pʒ in. c. quia nōnulli. de cle. nō resi. Secꝰ si recipere. tan alius pauꝑ ex necessitate:  non credo peccaret mortaliter: ne veniali ter ĩ recipiẽdo: sʒ bene nō residẽdo ẜm ꝙ tenet̃ vel in tenẽdo beneficiũ ĩiuste. ¶ Vtrũ recipiẽs ecclesiā parochialem [*]nō intẽdẽs ꝓmoueri. j. annum ad sacer dotiũ: sed vt habeat fructꝰ vniꝰ anni teneat̃ ad restōnẽ. Rñ. ꝙ sic: nisi mutata volũtate ꝓmotꝰ fuerit. vt i. c. cōmissa tibi de ele. li. vj. ⁊ si nō restituet tenetur ille  sciẽter tali cā dedit vt ibidẽ ⁊ pec cauerũt mortaliter iste dādo indigno ille acceptādo indigne. arg. eoꝝ q̃ no. ĩ c. nihil de elec. vacabit tamẽ dicta eccle sia parochialis si nō est collegiata ipso iure statim post annũ si ꝓmotꝰ in sacer dotẽ nō fuerit. c. lʒ de elec. li. vj. ⁊ ĩcipit annus a pacifica possessione: vel quan do ꝑ euʒ stetit quin hẽret intellige nisi legitimo impedimẽto sit ĩpeditus ordi nari. nec poterit ea vice iterato ei cōfer ri. d. c. ↄmissa. Nō vacat tamẽ dicta ecclesia statĩ qñ venit ad talẽ ↄditioneʒ. ꝙ ampliꝰ illo anno ꝓmoueri nō pōt. sʒ solũ elapso anno vt in. d. c. ↄmissa. Siłr non vacat ecclesia curata collegiata. lʒ non ꝓmoueat̃. j. annũ. c. statutũ. de ele. lib. vj. Sed pōt priuari vt ibidẽ potest tñ ep̃s insistẽti studio dispẽsare ꝙ non teneat̃ infra annum ꝓmoueri nisi subdiaconatum ad quẽ si nō fuerit ꝓmotꝰ priuatꝰ erit. Ad sacerdotiuʒ ꝟo vs ad septẽniũ. ita ꝙ elapso septẽnio. j. annũ efficiat̃ sacerdos. Alioquin incurrit dictā penā. c. cũ ex eo. de ele. lib. vj. interĩ ꝓuideatur ecclesie de vicario. ¶ Vtrũ clericꝰ qui recipit beneficiũ nō [*]vt ibi seruiat. sʒ donec hẽre possit pinguiꝰ peccet. Rñ. Pa. ĩ. c. relatũ. de cle. nō resi. q sic:  nō iuste est ꝓmotꝰ habẽs talẽ aĩm nō tenet̃ resignare: sed sufficit penitere de iniqua voluntate. ¶ Vtrũ clericus infirmus licite debeat [*]hẽre fructꝰ p̃bende vel distributiones quotidianas. Rñ. Pau. in. c. ad audien tiā eo. doc. dicũt ⁊bñ ꝙ si ĩfirmitas est q̃ impediat eũ residere vel interesse diui nis. sic sine dubio dʒ habere. Si ꝟo infirmitas nō p̃stat cām nō residẽtie vel absentie diuinis. puta  ałs nō ĩteresset vel nō resideret nō debet habere:  casus superueniens recipit interpetra tionem ẜm statum precedentem. vt in c. maiores quasi infi. de bap. ¶ Vtrũ clerici qui personaliter non in[*]tersunt officijs possint ꝑcipere distribu tiōes quotidianas. Rñ. q nō exceptis illis quos infirmitas seu iusta ⁊ rōnabilis corporis necessitas aut euidẽs ec clesie vtilitas ĩteresse nō ꝑmittit. ⁊ si re cipiũt tenent̃ ad restitutioneʒ. vt in. c. vnico. de cle. nō resi. li. vj. nec vʒ ↄsuetu do aut statutũ in cōtrariũ: nec remissio aliorum canonicorũ quādo eis nō arescunt. alias sic vbi no. ¶ Vtrũ ille qui nō residet possit priua[*]ri beneficio. Rñ. ẜm Jnno. ĩ. c. ex tue. de cle. nō re. q si est absens ex causa ꝓbabili ⁊ necessaria vel probabili tm̃ puta studiorũ vel cuʒ episcopo ⁊ huiusmodi tũc nō pōt priuari nisi citet̃ primo vbi cũ fuerit. limitat tamẽ q qñ haberet certũ tp̃s ad redendũ ex qualitate negocij vel ałs: ⁊ non veniret ex tũc alteri licite darẽtur: nec est necessaria citatio. nec expectatio sex mensiuʒ de quibus in. d. c. ex tue. et. vij. qō. j. presentium Alij dicũt q requirit̃ citatio ad domũ ⁊ expectatio sex mensiũ: ⁊ mihi magis plʒ. Nō em̃ debuit ei obesse ꝙ bonum initiũ habuit absentie. Tenet̃ tñ talis semꝑ notificare ecclesie vbi morat̃ cuʒ ex cā rōnabili possit semper reuocari ꝓ necessitate ecclesie q si nō fecerit latitare presumitur. Si vero absens nō est ex causa legitima: si hoc est certum pōt priuari: alias debet citari post sex men ses ⁊ dari alteri ⁊ no. ꝙ habens officiũ in ecclesia semꝑ dʒ apparere: nec ad eũ est mittenda citatio post expectationem sex mensium quia edictum emissum est secundum Jnnocentiuʒ. ibidẽ. Et ideo poterit eius beneficium alteri assignari. ¶ Vtrũ clericꝰ possit peregrinari. Rñ. [*]Jnno. in. d. c. vnico. de cleri. ꝑegri. ꝙ nō sine autoritate suꝑ ioris. de cōse. dist. v. nō opʒ nec ẽt ep̃s. devoto. c. magne. Ex cā tñ ꝓsequẽde appellatiōis siue ꝓ eui tāda oppressiōe pōt ire ad papāvelad aliũ suꝑiorẽ iuito ep̃o vł p̃lato suo. ij. q. vj. oĩs oppressus. ⁊ tribꝰ. c. se. idẽ no. gl. in. c. vt debitꝰ. de ap. Credo tñ ꝙ semꝑ dʒ ad minus de honestate petere licentiam. arg. c. lʒ de regu. Sine necessaria aũt cā: sʒ ꝓ aliq̃ vtilitate tm̃ non lʒ ad papā accedere sine autoritate: sui prelati vel pape. in aut̃. de epi. ⁊ cle. §. ĩter dicimus: nec dʒ admitti in aliena diocesi ad celebrādũ nisi habeat licentiaʒ sui episcopi. vt no. Pau. in. c. fraternitatis. de cleri. non resi. Clericus. viij. debet esse sine crimine. xxv. di. per totũ. Et crimen hic accipio pro omni peccato mor tali licet stricte accipiatur pro peccato quod accusatione ⁊ depositione est dignum §. non autem in. fi. xxv. di. De clerico criminoso ⁊ delinquẽte ⁊ ꝑ quẽ ⁊ quałr puniat̃ no. plene Bal. in aut̃. qua in ꝓuincia. col. iij. ꝟ. vñ si cle ricus gallicanꝰ. C. vbi de cri. agi. opor. ⁊ Alex. in. l. iij. ff. de fur. ⁊ in. l. si miles. vbi plene Bar. ff. de exhi. reis. ¶ Vtrũ clericus semꝑ peccet morialit̃ [*]exercendo suũ officiũ in mortali? Rñ. ẜm Tho. in. iiij. dist. xxiiij. ꝙ sic quādo cun talis exhibet se ĩ aliquo vt mini ster ecclesie: ⁊ totiens quotiens huiusmodi actum exercet. Vnde quando tangit res sacras quasi suo vtens officio mortaliter peccat facit. cap. fina. de tempo. ordi. facit. c. quotidie. de ↄse. di. ij. ⁊. c. de hoĩe de cele. mis. Secus si exeq̃ret̃ in aliqͦ casu ĩ qͦ etiā laicis exe lice ret. sicut baptiʒare in articulo necessitatis: ẜm quod dixi. s̃. baptismus. v. §. xj. vel si colligeret corpus christi proie ctum in terra. ¶ Vtrũ sit abstinẽdũ a clericis in cri[*]mine iacentibꝰ quo ad diuina ⁊ receptionẽ sacramẽtorũ. Rñ. ẜm pa. in. c. ve stra. de coha. cle. ⁊ mu. distinguendum aut sunt precisi a canone vel a iudice. Si a canone tũc subdistĩguo. aut factũ est occultũ ⁊ sic sentiũt doc. hic ꝙ a sacramẽtis necessarijs nō sit abstinẽdũ: sʒ volũtarijs sic. Ego credo etiā a neces sarijs dʒ abstinere qñ ab alio possunt habere: nisi qñ ipse paratus est dare:  qñ ipse non est paratus dare: non debeo eũ inducere administrandum sacramẽta etiā necessaria. Si vero para tus est ministrare possuʒ etiam voluntaria ab eo reciꝑe sicut dicimꝰ devsura rio. j. vsura. ij. §. ij. ⁊ sic ĩtellige. c. sit tm̃ ⁊ c. placuit. vj. q. ij. cũ ibi no. Aut factũ ẽ notoriũ. ⁊ sic nullo mō lʒ reciꝑe aliq̃ sacramẽta a talibꝰ excepto baptismo de quo dic. vts̃. baptismꝰ. v. §. x. ⁊. §. xij. aut sunt p̃cisi a iudice ⁊ sic nullo mō lʒ reci cipere sacramenta ab eis vł audire di uina.  nullo mō possunt dici tollerati: ex quo ꝑ snĩaʒ sũt cōdẽnati. vt ĩ. d. c. vr̃a. ⁊. ix. q. j. c. j. ⁊. ij. ⁊. no. Jn. in. c. quałr ⁊. qñ. el. ij. de accu. Si ꝟo p̃cisio nō sit fa cta ne ab hoĩe ne a canone tenent doc. ĩ. d. c. vestra ꝙ non pecco si nō abstineo a sacramẽtis ẽt vōlũtarijs:  nō sunt suspẽsi quo ad nos. c. fi. de coha. cle. ⁊ mu. ego verũ credo qñ ꝑati sũt da re ałsnō nisi ĩ sacramẽtis necessarijs vt dixi:  cũ peccent mortałr facramẽta administrando. c. fi. de tempo. or. nō de beo eos inducere sine nessitate. Jn ne cessarijs autem sacramentis quādo ab alio non possunt ea habere lʒ:  ego fa cio ad quod teneor licet ille nō. ⁊ ideo sibi imputatur. facit gl. in. c. non est. de spō. Nec ob. glo. in. §. verũ. xxxj. dist.  loquitur quando possum habere aliũ. Non tamen dʒ esse aliquis nimis scru pulosus: quia potest presumere ꝙ saltẽ habeat attritioneʒ quando ea admini strat. Hodie tamen cōtra iura predicta quo ad precisos a canone vel a iudice est facta dispẽsatio per concilium. Cōstantiẽse cōfirmata ꝑ Basiliẽse. de quo infra excōmunicatio. viij. §. iij. Et ideo eam serua. ¶ Quis dictur tolleratus ab ecclesia. [*]Rñ. Pa. vbi. s̃. ꝙ ille qui non fuit condemnatus nec cōfessus nec habet ope ris euidentiam. ¶ Vtrũ oẽ pctm̃ notoriũ inducat preci [*]sionem seu suspensionem a canone ne exerceat officiũ suum. Rñ. ẜm. d. Anto. in. d. c. vestra ꝙ sic. Nec ob. d. c. q lot̃ solũ de fornicatione ex quo. Pa. ibideʒ est contradictũ. d. Ant. sʒ ego teneo ve rissimũ dictũ do. Ant. quia constitutio penalis etiā quoad penā extendit̃ ad casum similẽ ex idẽptitate rōnis si ratio in ea constitutione est expressa. vt ĩ l. his solis. C. de reuo. do. Ad hoc tex. op timus in. l. ij. ĩ §. quid si curatores ⁊. §. d si decesserint. ff. ad tertul. ⁊. l. palā ĩ §. natus. ff. de ri. nup. Nec pōt dici. ꝙ sit interpetratio extensiua  est potiꝰ ĩtẽsiua seu intellectiua. quia lex nō est aliud quā ipsa ratio legisvt probatur in. l. non dubium. C. de legi. Et q lex penalis extendat̃ si in ea est scripta ra tio naturalis vel ciuilis. tenet bal. post Bar. ⁊ est bonus tex. in. c. j. in. §. porro. in ti. q̃ fuit prima cā amit. bñ. Et cũ. d. c. vestra ꝑ rationẽ notorietatis peccati cōcludat notoriũ cocubinariũ suspensum. ergo idẽ erit ĩ oi mortali pctō noto rio vide q dicā. j. lex. §. vj. ⁊ pena. §. v. ¶ Vtrũ clericus teneat̃ restituere fru[*]ctus quos ꝑcipit de bñficio existens in pctō mortali. Rñ. ꝙ si pctm̃ est notoriũ. ego habeo pro indubitato ꝙ tenet̃ restituere  cũ sit suspẽsus. vt dictũ est ĩ p̃cedẽti. §. perinde est ac si nō residet  nullũ ⁊ inutile. Jdẽ est. c. inter corpora. de trāsla. prela. Sicut nō rite ⁊ nō fieri paria iudicantur. in. c. veniẽs de p̃sby. nō bap. Facit q notat Bar. in. l. j. ff. q cuius vniuer. vbi ꝑ illũ text. cō cludit ꝙ procurator qui non fecit fidẽ de mādato perinde est ac si nō cōparuisset ⁊ dñs tā cōtumax dʒ puniri. Nā non excipere ⁊ excipere sʒ nō ꝓbare idẽ est. c. cũ suꝑ de cōces. prebẽ. ⁊ nō esse ⁊ esse ⁊ nō apparere paria sunt quo ad iuris effectũ. l. duo sunt titij. ff. de testa. tu. Et iō tenet̃ sicut. s̃. dixi de nō residẽte. Cle ricus. vij. §. iiij. de occulto ꝟo pctōre cre do ꝙ nō tenet̃ uis tutiꝰ esset restitue re:  ⁊ si inutiliter seruiat quo ad se nō tñ quo ad alios aut quo ad ecclesiam. Clericus. ix. debet a quibusdā actibus secularibus esse remo tus. c. fi. de vi. ⁊ ho. cle. ne cle. vel mo. per totum. et qui sint isti actus ⁊dubia inseram. Adde q̃ artificia ⁊ negocia clericis sint ꝓhibita. no. Spe. ĩ ti.  cle. ↄiu. col. ij. ꝟsi. sʒ quā dices hōestā vbi ponit q̃s artes exerceat ⁊ dico ꝙ clericus artifex vel negotiator pōt conueniri coram ca pitaneo artis vel mercatorum vt per Bal. in. addi. ad Spe. vbi. s̃. ver. si autẽ clericus. ⁊ in ti. de reo. col. ij. in prin. ꝟ. scholaris et an tales teneant̃ seruare statuta laicornʒ loci in quo negotiant̃ ⁊ tenet Bal. in sua marg. in ver. clericꝰ ver. xix. ꝙ sic. ¶ Vtrũ clericꝰ possit negotiari. Rñ. ꝙ [*]nō negotia secularia. c. j. ne cle. vł mo. ⁊ c. fi. de vi. ⁊ ho. cle. Sʒ no. ẜm Pa. ĩ Rubrica ne cle. vel mo. ꝙ negocium secula re r duplex. ¶ Prĩo large vt cōprehẽdat quicquid ꝓuenit ex carnali cōcupiscentia nō subiecta freno rōnis ⁊ hoc ĩnuit tex. in. d. c. in prin. vñ dicit̃ negotiũ seculare.  ꝑ illud viuit̃ oĩno secularit̃. s. ẜm seculũ ⁊ carnẽ ⁊ nō ẜm deũ⁊ spm̃. Et hoc ꝓhibet̃ eti ā laicis. magis tñ clericis. vt ĩ. d. c. j. ¶ Sconegociũ se culare r magis stricte vt cōprehendat negociũ pertinẽs ad rempublicā mun danā ⁊ seculares hoĩes. Q quidẽ lʒ sit ꝑmissum laicis tñ clericis nō lʒ. Vñ in l. placet. C. de epis. ⁊ cle. dicit tex. ꝙ cleri ci nihil cōe habẽt cũ publicis actibus vł ad curiā ꝑtinentibꝰ cuiꝰ corpori nō sunt annexi. ꝑ quẽ tex. pʒ q clerici nul lũ officiũ possunt habere ĩ republica vt ꝓbat̃ in. d. c. j. in fi. facit. c. reprdhẽsi bile. xxiij. q. viij. nec sunt de vniuersita te scłari: vt no. Jnn. in. c. dilecta de ex. p̃la. Et sic cōcludo ꝙ clerici nō debent attẽdere nec habere curā de mũdanis nisi quatenus sunt necessaria ad sustẽtationẽ corꝑis ar. j. q. iij. si quis obiece rit vel in casu pietatis vt. j. tutela. §. j. ⁊ s̃. aduocatꝰ §. v. cũ se. ¶ Vtrũ clericus possit per artificiũ q̃re [*]re sibi necessaria ad victũ. Rñ. ẜm Pa. ĩ. c. clerici officia de vi. ⁊ ho cle. ꝙ sic ex honesto artificio facit. c. j. de celeb. mis. ⁊. xcj. di. ꝑ totũ. Et hoc verũ ẜm gl. xcj. di. ĩ sũma dũmōꝑꝑ hoc nō se subtrahat a. diuis officijs nec ob. d. c. j. ne cle. vel mo. ⁊. lxxxviij. di. ꝑ totũ vbi ꝓhibet̃ oĩs negotiatio clericis  vt dicit gl. ĩ cano ne. xiiij. q. iiij. emere cartā ꝓ libro ↄscribendo vel coreũ ꝓ sotulari faciẽdo. et hmōi. vt sic lucret̃ alid ꝓ victu nō est negotiatio sʒ artificiũ. ⁊ iō nō ꝓhibet̃ clericis ⁊ ĩ iuribꝰ p̃allegatis. vbi ꝓhibet̃ negotiatio ĩtelligit̃ qñclerici alid emũt vt ĩmutatũ carius vẽdāt  hec est ꝓprie negotiatio: vt ibidẽ pʒ. ⁊. lxxx viij. di. c. eijciẽs. Secus. si preter ꝓpositũ bladũ ꝙ emerũt suꝑesse vẽderent ca rius ⁊ hmōi  liceret ẜm Host. ¶ Que pena clerici negotiatoris? Rñ. [*]ꝙ vltra mortale pctm̃ si tertio monitus nō destiterit perdit priuilegiũ clericale vt in. c. fi. de vi. ⁊ ho. cle. ⁊.  doc. sint varij ĩ opi. ego saluo meliori iudiciosic ĩtelligo vt clericꝰ ĩ minoribꝰ siue sit cōiugatꝰ siue nō ꝙ nō peccat mortałr ne gotiādo dũmō tale negotiũ nō sit ꝓhi bitũ etiā laicis: sʒ si nō est cōiugatꝰ pōt cōpelli ꝑ ṗnationẽ ṗuilegij clericał nō dẽ illiꝰ si s suadẽte. xvj. q. iiij. sʒ ṗuilegij qͦ pñt vexari exactionibꝰ in ꝑsona vł ĩ bonis ꝓprijs. vt. l. ij. C. de epi. ⁊ cle. Cōiugati ꝟo nō  ꝑdũt ip̃o fctō ꝑ ↄ̃ctũ matrimonij. vt ĩ. c. vno.  cle. cōiu. li. vj. ⁊ ĩ. c. ioānes. e. ti. Alij ꝟo  sunt ĩ sacris aut religiosi peccāt mortałr. c. ẜʒ ne cle. vł mo. ⁊ siłr pñt cōpelli ṗuatiōe ṗuilegij cłicalis sicut dixit  existẽtibꝰ ĩ mino ribus. Et ꝙ nō ꝑdant tā isti  p̃fati in minoribꝰ ẽt post trinā monitionẽ ṗuilegiũ canonis si s suadẽte vt nō sit ex cōicatus quiss eos ꝑcutit. nec ẽt fori vt possint ꝓ criminalibꝰ aut excessibꝰ puniri seu cōdẽnari criminałr vel ciui liter ꝑ iudicẽ secularẽ pʒ hoc:  clerici cōiugati. quos pʒ negocijs secularibꝰ intẽddere. vt in. d. c. ioānes. his gaudẽt si habitũ ⁊ tōsurā portāt. ergo mul to fortiꝰ isti nōcōiugati. Et credo istud sit securius in conscientia. ¶ Vtrũ rerat̃ trina monitio aut suffi[*]ciat vna gñalis vt ꝑdāt ṗuilegiũ de qͦ ij. rñ. pa. ĩ. c. fi. de vita. ⁊ hone. cleri. ꝙ ob sit trĩa  nō sufficit vna ꝑemptoria vbi cun agit̃ de pena icurrẽda ⁊ ius exigit trinā monitionẽ vł trinā citationẽ hic voluit gl. no. in. cle. j. de vi. ⁊ ho. cle. ⁊ Jo. an. ĩ. c. ex tũc de cle. non resi. Nec obstat ꝙ vbi a iure rerit̃ triplex citatio sufficit vna perẽptoria q̃ hʒ vim tri ne citationis. vt in. l. tres denũtiatiōes C. qũo ⁊ qñ iud. vide gl. ĩ. c. ↄsuluit. de offi. dele. Pan. ĩ. c. ĩ noĩe dñi de testi.  hoc verũ in citatiōe.  ius ita vult secus ĩ monitione nec sufficit trina moni tio sʒ opʒ sit specificata nō gñalis. Et ꝓ hoc facit tex. in. d. c. fi. in ꝟ. si tales. ⁊ dicta cle. j. in ver. nominatim ⁊ ꝙ nota tur in. c. statutũ. de sen. excō. li. vj. valeret tñ si fieret ꝑ viā statuti  statutum hʒ vim legis ⁊ p̃latus pōt statuẽdo au gere infligere penā iuris ⁊ infligere pe nā sine monitione verbali ałs requirit̃ monitio vt in. c. ij. de consti. lib. v. ¶ Sed ꝑ quẽ dʒ fieri hec monitio. Rñ. [*]Pau. ĩ. c. ↄtingit el. ij. de sen. ex. ꝙ non per iudicẽ secularẽ. sʒ opʒ fiat per ep̃m aut ꝑ eũ qui hʒ iurisditionem episcopalem super eum ⁊ ẜm glo. in. c. ij. cleri cos: de sen. ex. li. vj. nō refert an habeat eam ex priuilegio. vel consuetudine: vel a jure. ¶ Vtrũ clerici tenent̃ restituere quicd [*]lucrati sunt per negotiationẽ eis prohibitā. Rñ. mat. in. cle. j. de vi. ⁊ ho. cle. ꝙ ĩ foro aĩe tenẽt̃ pauperibꝰ dare. xiiij. q. v. qui habetis ego credo ꝙ sit bonuʒ cōsiliũ: sʒ de necessitate nō. xiiij. q. v. nō sane in ꝟ. tan sua. Et hoc videt̃ sequi ʒen. ⁊ Cardi. in. d. c. cle. j. De quo dic. vt j. Restitutio. j. in ver. turpiter. ¶ Vtrũ clerici possint exercere offm̃ ta [*]bernariorũ: aut macellariorũ. Rñ. ꝙ nō imo si ꝑsonaliter publice exercẽt. ⁊. iij. moniti noĩatim a suis prelatis nō destiterint clerici cōiugati perdũt priuile giũ clericale omne etiā istud si s sua dente. xvij. q. iiij. nō cōiugati aũt solum perdunt in rebus si deferũt habitũ cle ricalẽ. sed si nō deferunt sʒ incedẽt om nino vt laici amittũt etiā in ꝑsonis. ve rũ est q si prefatum officiũ dimittunt rcasumũt tā ↄiugati nō cōiugati. Jn tellige q coniugati reasumunt nō ista sicut nō cōiugati. sed illud in quo gau dẽt. vt. ĩ. c. vnico. de cle. ↄiu. li. vj. Et iste est verꝰ intellectꝰ lr̃e: lʒ alij ałr intellexerit. Hec habẽt̃ ex cle. j. de vi. ⁊ ho. cle. immo prohibẽtur tabernā ĩtrare. xliiij distĩ. non oportet intellige nisi in itine re causa necessitatis vt j. c. clerici. ea. di. ¶ Vtrũ clerici possint exercere officia [*]a prefatis viliora. vt aptare pelles et hmōi. Rñ. ꝙ nō ꝑ idẽptitatẽ rōnis ẜm Pa. in. d. cle. j. Rō  in his status cleri ricalis dehonestat̃. ar. l. athletas. §. ait pretor. ff. de his qui no. infa. non tñ in currerẽt penā statutā ↄtra exercẽtes of ficiũ tabernariorũ. credendum tamen est eos peccare mortaliter si sunt in sacris vt religiosi talia publice. exercẽtes secus si occulte pro artificio ad sustentatronem vite. ¶ Vtrũ clericus possit exercere officiũ [*]tabellionatꝰ. Rñ. ẜm ho. ĩ. c. sicut ne cle. vel mo. ꝙ clericus cōstitutus tabellioa laico nō pōt si est in sacris post est sibi interdictuʒ etiā causis ecclesiasticis ẜm Jnno in. d. c. sicut. Tñ si ante sibi interdicat̃ facit instrumentũ tenet. sed post est sibi interdictum nō. Si vero est cōstitutus a papavel ab ep̃o quoad diocesim suā poterit in causis ecclesiasticis cũ ei nō dẽat ꝑꝑ ordines sacros: aut bñficiũ ecclesiasticũ officiũ interdi ci. ar. de deci. c. tua. el. ij. ⁊ de iudi. decernimus. de arbi. cōtingit. Si ꝟo sunt in minoribus possunt exercere etiā sunt bñficiati. ar. d. c. sicut a cōtrario sensu. li cet sit honestius abstinere. ¶ Vtrũ liceat clericis ioculatoris offi[*]ciũ facẽ. Rñ. ꝙnō publice ⁊ tales sunt  faciũt spectaculũ ꝓprij. corꝑis facit. l. ij. §. fi. ff. de his  no. ĩfa. Et si hoc faciũt ꝑ annũ ip̃o iure ꝑdũt oẽ priuilegiũ cle ricale. Hic no. ꝙ arch. quẽ sequit̃ Ge. ĩ c. vnico de vi. ⁊ ho. cle. li. vj. dicit ꝙ cleri cus ĩ sacris  et ẽt monachꝰ ꝑdit priui legiũ canonis si s suadẽte. xvij. q. iiij. Et vr̃ veriꝰ uis Jo. mo. teneat ↄ̃riũ ⁊ dicat ꝙ solũ exñtes ĩ minoribꝰ ꝑdunt. Siłr etiā ꝑdũt si minori tꝑe post trinā monitionẽ nō desistāt. c. vnico de vi. ⁊ ho. cle. li. vj. in occulto tñ vel cā ĩfirmitatis vel alterius honeste rei cā loci ali d facere non reprobatur ẜm glo. in. d. c. vnico ⁊ facit quod no. Jo. de citaristis et his qui varijs vtuntur instr̃is. lxxxvj. di. donare. in glo. ¶ Vtrũ clericus possit esse ꝓcurator se [*]cularium personarũ. Rñ. Pau. ĩ. c. ij. ne cle. vel mo. ꝙ ꝓcurator gñalis in causa eccłiastica bñ posset ⁊ corā iudice eccle siastico. Sʒ in causis secularibꝰ in iudi cio vel extra nō pōt esse: posset tñ esse in aliqua causa particulari. ¶ Et sũmarie dic ꝙ clericus non potest [*]in placitis secularibus disceptare: exce ptis causis de bꝰ. s̃. aduocatꝰ. §. v. vj. ⁊. vij. Nec ꝓcurator nisi vt dixi. nec con ductor rerũ seculariũ nisi cā necessitatis victꝰ:  tũc posset cōducere vineam vel domũ vt alidvñ viueret lucraret̃ nec canes vel aues sequi vt ĩ. c. j. ne cle. vel mo. nec ꝓcurationes villarũ: aut iu risditiōes seculares sub alibꝰ ṗncipi bus secularibꝰ viris exercere vt iustitia rius eorum fiat. vt in. c. sed nec eo. titu. nec snĩam sanguinis si est in sacris da re nec sacerdos offm̃ vicecomitis. aut ꝓ positi secularis hr̃e. c. clericis. eo. ti. nec snĩam sanguinis dictare aut inter esse. vbi vindicta sanguinis exercet̃. nec p̃positꝰ balistarioꝝ. ⁊ hmōi viris sangui nũ. nec vllā cirurgie artẽ q̃ adustiōe vel incisione indigeat nec impẽdere benedictiōe aq̃ feruẽti. seu ferro candẽti ad purgationẽ. vt ĩ. c. snĩam. eo. tit. Et oẽs talia vel aliq hoꝝ exercẽtes. si tertio a suis p̃latis moniti nō desistũt ꝑdũt pri uilegiũ clericale vt no. doc. ĩ. d. c. sʒ nec. Jtẽ p̃sbyteris decanis: archidiaconis: plebanis: p̃positis cātoribꝰ ⁊ alijs clericis ꝑsonaꝝ habẽtibꝰ ꝑcipit̃ sub excōi catiōis late snĩe pena. ne leges aut phi sicā audiāt. vt. in. c. fi. eo. tit. De quo casu dic vt. j. excōicatio. vij. casu. vij. Clericus. x. debet esse nō vindicatiuus. sed patiens. vnde p̃cipitur eis ne arma portẽt nisi ad defen sionẽ. vnde clerici  relicto habitu clericali arma portent si tertio moniti nō deponunt perdũt priuilegium clericale. de sen. excō. c. in audientia. De armoꝝ vsu clericis prohibito. not. legiste. C. vt armoꝝ vius ĩscio ṗn. in rub. ⁊ nigro. immo dico ꝙ rex cogno scit de portu armoꝝ etiā cōtra clericuʒ. vt in stilo parla. Par. j. in titu. quoꝝ co gnitio specialiter ꝑtinet ad regẽ. ꝟ. j. et in q̃rta ꝑte. ⁊. ccx. xliiij. ⁊ Aufrerij in repe. cle. j. nu. iij. q. j. de offi. or. vbi dicit ꝙ per armorum delationem clericus fit fori secularis. ¶ Quid si misceat se clericꝰ tirānidi vł [*]crudelitatibꝰ. Rñ. ꝙ si s cōtẽpto hĩtu clericali guerrā vel seditionẽ mouet vł atrociter delint publice aut ĩ factũ ar moꝝ se ĩmiscet ipso facto sine monitiōe ꝑdit priuilegiũ canonis. si s suadẽte xvij. q. iiij. vt in. c. ꝑpẽdimꝰ. de sen. excō. de aposta. in. c. j. i prin. Priuilegiũ aũt fori nō amittit nisi post monitioneʒ. facit. c. si iudex de sen. excom. lib. vj. ¶ Vtrũ clericus miles effectꝰ ꝑdat pri[*]uilegiũ clericoꝝ. Rñ. Jnn. ĩ. c. j. de apostatis. ꝙ si facit actũ oĩno clericatui cōtrariũ vt puta exerceret seua. vadit ad bellũ statim ꝑdit.  eligẽs ↄ̃riam viaʒ excludit̃ ipso facto a prima. xxxij. q. j. cũ renunciat̃. Si vero nō exercet seua nec aliũ actũ cōtrariũ clericatui. Sed viuit honeste vt clericus etiā si duxit vxorem virginẽ. ⁊ sic nō ꝑdit. Pau. tamẽ dubitat in. c. vt ↄsultationi de cler. cōiuga. ĩ eo milite  iurauit illa de bus in glo. l. pe. ff. ex . ca. ma.  iste actus vr̃ oĩno ↄ̃rius clericatui qui pugnare non dʒ etiam cum infidelidus. c. ex multa. de voto. Sed primum equius. ¶ Vtrũ clericus occidens vel mutilās [*]inuasorem suum perdat priuilegiũ cle ricale. Rñ. Pa. in. c. clerici arma. de vi. ⁊ ho. cle. ꝙ non. ¶ Vtrũ ꝓ defensiōe proximi liceat ei su [*]mere arma. Rñ. Pa. vbi. s̃. ꝙ si hʒ iuris ditionẽ in loco sic lʒ ꝓ defensiōe suorũ mouere arma nō tamẽ ipse in ꝓpria ꝑsona. c. dilecto. de sen. excō. li. vj. Si vero iurisditionẽ nō hʒ aut sine clerico ꝓ pulsari pōt ⁊ sic non dʒ arma sumere. c. ex multa. de voto. Jdẽ. xxiij. q. viij. rep̃hẽsibile ⁊. vij. q. j. sciscitatis. ⁊ q ibi no. Si aũt nō pōt alter ꝓpulsari tunc licet aggressiorẽ capere. ꝟberare ⁊ etiā occidere si alter nō pōt ꝓximũ defendere. xxiij. q. iij. maximianꝰ ⁊. c. si s cũ duobus. c. sequẽtibꝰ. irregularitatẽ tamen ĩcurrit sine pctō p̃dicta cle. si furiosus. Et de hoc vide. j. defensio. ex quo ad ir regularitatem homicidium. iij. Clericus. xj. dʒ esse sobrius vt in. c. a crapula. de vi. ⁊ho. cle. vbi precipit̃ eis vt vinũ sibi tẽperẽt ⁊ a vino se tẽperẽt. ⁊ uis ali teneāt ibideʒ ꝙ peccet mortałr si bibat vinũ sine aq̃. tñ cōiter doc. nō tenẽt sʒ sufficit hibere tẽperate. vñ tex. dicit ꝙ dʒ esse cōtẽtus trina potatiōe in. c. qñ quod palea est. xliiij. di. ⁊ de conse. di. v. non oportet. ¶ Vtrũ liceat eis cogere alios ad bibẽ dũ. Rñ. ꝙ nō. Jntelligevltra necessitatẽ ne fabulas inanes cātare vel turpia ioca. pilla vł viso vł laruas demonũ añ se ferre ↄ sentiāt  hoc ẽ diabolicũ. ⁊ sa cris canonibus ꝓhibitũ. vt dicit tex. ĩ. c. nullus presbyterorum. di. xiiij. ¶ Vtrũ liceat clericis facere conuiuia. [*]Rñ. ꝙ sic: si ex caritate dũmō abstineāt a suꝑfluitate detractiōe ⁊ irrisiōe aliorũ vt in. c. cōuiuia. xliiij. dj. ĩ ṗncipio et in fine mẽse laudes deo reddant̃ ⁊ alid legāt de sancta scriptura. vt ĩ. c. qñ. ⁊ in. c. ꝓ reuerentia. ea. di. alias non lʒ. vt in. c. non liceat. ea di. ¶ Vtrũ debeat bñdicere mẽsaʒ ante  [*]comedat. Rñ. ꝙ sic. ⁊ post sumptũ cibũ reddere gratias. xliiij. di. c. nō liceat. ¶ Vtrũ debeat comedere ante tertiaʒ. [*]Rñ. q non. vt in. d. c. non liceat. ¶ Que debẽt esse in eoꝝ conuiuio. Rñ. [*]¶ Primo lectio diuinaꝝ scripturarum. ¶ Secundo quod nulli detrahatur. ¶ Tertio q inanes seculariũ negocio rũ fabule nō recitentur ⁊ multominus aliud turpe. ¶ Quarto ꝙ solũ ꝓ susten tatiōe cibꝰ sumat̃. habent̃ ista in. c. cōuiuia. ⁊. c. nullus p̃sbiteroꝝ. ⁊. c. ꝓ reuerentia. ⁊. c. nō liceat. xliiij. di. ¶ Vtrũ peccẽt mortaliter si ↄ̃ aliq p̃fa [*]torũ faciũt. Rñ. ꝙ nō sed venialiter nisi qñ turpia vel laruas demonum ante se fieri cōsentiunt  talia sunt eis ꝓhibi ta. vt in. d. c. nullus p̃sbyteroꝝ. Et ideo vr̃ esse mortale. ⁊ lʒ. d. c. nullꝰ presbyteroꝝ loquit̃ solum de p̃sbyteris. tamẽ. c. presbyteri. xliiij. di. extendit ad oẽs existẽtes in sacris. Qui aũt nō sũt ĩ sacris non credo mortaliter peccẽt: nisi prout etiā seculares in hmōi peccarent. Clericus xij. dʒ esse alienꝰ ab his q̃ irregularitatem inducunt de quo vide. j. irregularitas prĩo.  sũt  nō pñt ꝓmoueri. ⁊ bus ꝟtutibꝰ debeāt refulgere. hẽs. xl. di. ꝑ totũ Nā debẽt eẽ exẽplũ oĩbus laicis. viij. q. j. q̃lis. vbi r vehementer ecclesia xp̃i destruit hoc. s. meliores esse laicos  clericos. facit. vj. q. j. §. verum hac autoritate. Clericus xiij. quo ad bona ipsorum et eorũ dispositione. Jnquātũ hic tāgit̃ de bonis clerici ego dico ꝙ bona clericis p̃sumit̃ de bo nis eccłie acsiuisse vt ꝑ gl. in. l. ẽt ĩ ꝟ. credidissent. C. de dona. ĩter virũ ⁊ vxo. no. idẽ bal. in. l. si s p̃sbyter in fi. ⁊ aut̃. licentiā. C. de epis. ⁊ cle. etiā si sint feudalia vt ꝑ eundẽ Bal. in. c. j. ad fi. ver. q̃ro. ꝙ in dubio de cle. q̃ inuesti. feudi. ĩ vsibus feu. ⁊ in. l. cũ ipse col. ij. ver. tertio casu. C. de contra. emp. ¶ Vtrũ clericꝰ possit testari de rebꝰ ec[*]cłie mobilibꝰ. Rñ. Jnn. ĩ. c. cũ ĩ officijs. de testa. ꝙ nō. vt ibi. ⁊. c. ad hec ⁊. c. rela tũ. el. ij. xij. que. iij. c. j. ⁊ no. ꝙ oĩa dicunt̃ bona eccłie q̃ ĩtuitu eccłie vel de facultatibꝰ eccłie acsiuit vt ĩ. c. j. de testa. in tex. ⁊ ĩ gl. verũtamẽ glo. j. c. pñti de offi. or. li. vj. post host. tʒ ꝙ clerici nō hñtes administrationẽ ⁊ dicunt̃ nō hr̃e admi nistrationẽ qñ nō hñt beneficiũ cui sit assignata dos ẜm Ge. ĩ. d. c. pñti. sʒ simpłr beneficiati vt sunt canonici et siłes bus id q habẽt obuenit sibi rōne ꝑsone nō ꝙ habeāt p̃bendā i eccłia disti ctā:  sic haberẽt administrationẽ pos sunt disponere ⁊ testari de fructibꝰ ꝑceptis vs ad diẽ mortis. de cōsuetudine ⁊ etiā si ↄsuetudo esset possent testa ri redditibus ꝑcipiẽdis anno sequenti post mortẽ suā vt refert pau. d. c. cuʒ in officijs. Sed ego credo licere qñ disponit in pios vsus vel in casibus de bꝰ in sequenti. §. alia consuetudo est irrationalis. ar. c. fi. xvj. q. j. ¶ Vtrum clericus possit de rebus p̃di[*]ctis donare aut alio mō disponere. Rñ. pa. vbi. s̃. ꝙ nō nisi in q̃tuor casibus. ¶ Primꝰ qñ tantũdẽ expẽdit de suo in vtilitatem eccłie. c. si s. xij. q. ij. ⁊. q. v. si ep̃s.  in hoc casu posset ẽt testari ĩmo si nō testaret̃ heres posset petere. facit c. de multa. ⁊ q ibi no. de p̃ben. ⁊. l. que oĩa in fi. ff. de ꝓcur. ⁊ gl. in. l. si non sortẽ .§. si centũ. ff. de condi. inde. ¶ Scs qñ hoc hʒ cōsuetudo ẜm ho. ⁊ Lau. in. c. si ep̃s. sʒ pau. hoc intelligit de rebus mobilibus ⁊ modicis. Et ego addo qñ disponit pie et rationabiter alias non. ¶ Tertiꝰ qñ donat intuitu elemosine quā clericꝰ etiā ĩ egritudinẽ pōt facere vt in. c. ad hec. ⁊. c. relatũ. el. ij. de testa. ¶ Quartus casus qñ vult remunerare seruitia honesta. tā a ↄsāguineis  ab extraneis recepta. d. c. relatum. §. licet. ¶ Addo ntũ qñ dat religiosis locis. d. c. relatũ. ⁊ no. practicā ẜm pau. vbi. s̃. ꝙ si clericꝰ vult aliquo respectu istoꝝ qua tuor vltimoꝝ dare faciat ip̃e dũ viuit ⁊ nō relinquat:  nō valet. d. c. ad hoc. et no. ꝙ cũ accipit alio mō de rebꝰ ecclesiasticis tenet̃ ad restitutioneʒ. facit q no. Jnn. in. d. c. ad hoc. ⁊ q no. in. c. cũ ẜm de preben. sed melius ꝙ no. pa. ĩ. c. vt vnus quis de pec. cle. vide ꝙ dico. j. immunitas. §. lij. ⁊ se. ¶ Vtrũ clerici possint de distributiōibꝰ [*]qͦtidianis disponere. Rñ. ꝙ sic. si nō hñt admistrationẽ ĩ eccłia  dāt̃ ꝓ stipẽdio ꝑsonali. vt ĩ. c. vnico de cle. nō resi. li. vj. ¶ Quid de donatiōe ĩter viuos facta. [*]Rñ. ꝙ valet.  p̃sumit̃ donatũ intuitu amicitie. vel spe future remuneratiōis ẜm glo. in. c. requisisti. de te. ¶ Sʒ d de bonis acsitis intuitu di[*]gnitatis clericalis. vt puta ꝓ missis dicẽ dis. Rñ. Pe. vt fefert Cy. in aũt. licẽtiā. C.  epi. ⁊ cle. ꝙ pōt testari. ⁊ placet ho. ĩ. c.  nos. de testa. ⁊ Jnn. ibidẽ q̃ dicũt ꝙ si clericꝰ rōne officij aliq̃ acquisiuit puta  fuit cappellanꝰ alicuiꝰ principis q̃ multa ei donauit ꝙ pōt de talibꝰ donatis ad libitum disponere. limitat pa. hic. in. d. c. cũ in officijs quo ad missas verũ nisi dedisset ꝓ missis dicẽdis tan ꝑrochiali sacerdoti quia sic non posset disponere multo magis potest di sponere de bonis acsitis ĩtuitu perso ne. puta ex successiōe cognatoꝝ vel donatiōe amicoꝝ seu ĩdustria clericoꝝ. vt puta doctrina seu artificio pōt dispone re. vt in. d. c.  nos. ⁊ ꝙ ibi no. pe. tñ refert Cy. vbi. s̃. limitat hoc veꝝ in clericis inferioribꝰ. nō aũt in ep̃o. Et addit Bal. ibidẽ etiā si esset Cardinalis. Jdẽ de p̃latis regulariũ eccłiaꝝ⁊ ẽ tex. in. d. aũt.  solũ ↄcedit ꝙ p̃dicti ep̃i ⁊ p̃lati re gulariũ ecclesiaꝝ possint disponere ad libitũ de acsitis ante ep̃atũ vel p̃latio nẽ. ⁊ de acquisitis in ep̃atu vel p̃latiōe ꝑ cognationẽ vs ad quartũ gradũ. de relis ꝟo q̃litercũ acquisitis nō pōt disponere: sed acquirit eccłie. Cōis tñ opi. aliter tʒ vt. j. legatũ. j. §. xvj. sʒ ego li mito ĩ istis ĩ bꝰ pōt facere: ꝙ vult veꝝ esse nisi ĩ. v. casibꝰ. ¶ Primus qñ ip̃e eẽt obligatꝰ restituere eccłie. vt puta  do lo vel culpa nō leui tñ ẜʒ Jnn. ĩ. d. c. cũ ĩ officijs dānificauit eccłiaʒ sʒ ꝙ teneat̃  leui culpa ẽt ẽ tex. aꝑtꝰ. C. arbi. tu. l. c d facit. ff. de admi. tu. l. si res. sicut em̃ vt no. Jnn. ĩ. c. ea q̃ de offi. arch. ille  ac cipit p̃ciũ ꝙ deposito seruādo tenet̃ de leui cłpa. sic ⁊dignitatẽ hʒ cui hoc offm̃ est annexũ. s. cōseruādi bona eccłie tene tur. cũ plus sit habere dignitatẽ. Nec ob. l. noĩa. C. arbi. tuto. vbi si noĩa debitoꝝ minus idonea fiunt q̃ tꝑe tutele erāt bona. nō tenet̃ tutor nisi fuerit in lata culpa. ff. de ad. tu. l. tutor q̃ repertoriũ. s. cōpetit. vbi tutor emẽs p̃dia minꝰ idonea. nō tenetur nisi de lata culpa.  sunt casus speciales sʒ regulare est vt teneat̃ de leui culpa. ⁊ sic tʒ Ber. ⁊ hosti. in. c. ea q̃: do offi. arch. ¶ Scs si de bonis ipsiꝰ ecclesie alicui fecit gr̃aʒ ẜʒ Jnn. vbi. s̃. allegat. l. cũ ostẽdimꝰ. ff. de fideius. tu. ⁊. C. e. l. ij. ⁊ vlt. ¶ Tertiꝰ casus passꝰ si ẽ ꝑꝑ negligẽtiā suā rẽ eccle sie p̃scribi secũdũ. pa. in. c. ex presentiũ de pig. allegat. c. placuit el. ij. xvj. q. iij. ¶ Quartꝰ ẽ si redditꝰ in vsus inhonestos cōuertit. xj. q. iiij. c. j. Quintus in casibꝰ de quibꝰ. s̃. dixi clericus. iij. ꝙ te net̃ ad restitutionẽ.  ĩ istis casibꝰ prĩo tenet̃ satisfacere eccłie ante aliud di sponat. de hoc etiā vide ĩmunitas. §. ij. ¶ Vtrũ acsitũ ꝑ sacerdotẽ in iniungẽ do pnĩas ꝑrochianis debeat esse eccle sie. Rñ. Jnn. in. c. cũ inter. de. ꝟ. si. ꝙ sic. Et ideo disponere ad libitũ nō potest. ¶ Vtrũ p̃latus inducẽs testatorem ad sibi relinquendũ ꝙ ecclesie reliquisset teneat̃ illud restituere ⁊ an possit disponere. Rñ. pau. in. c. ij. de pe. cle. ꝙ qui dam dicunt ꝙ nō potest disponere. sed tunc restituere. ꝑ. l. quicd. C. arg. tut. Sed Cy. formando hāc. q. in tutore dicit ꝙ si blādo sermone ipsum induxit ad sibi reliqnẽdũ ꝙ nō tenet̃ ar. l. si. ff. si quis ali. te. vbi patet ꝙ talis non cōmittit delictũ. Si vero dolo seu fraude cuʒ induxit. tenet̃ ecclesie ad interesse. Sed q teneat̃ eccłie simpłr tex. est cuʒ gl. in. c. quicun. xij. q. iiij. vbi patet q prelatꝰ tenet̃ ad interesse ecclesie qñ ei potuit querere ⁊ neglexit ad instar tutoris vt in. d. l. cquid. ⁊ in. l. pupilloꝝ. C. de admi. tu. Nec. n. debet vtilitatem suaʒ proponere vtilitati ecclesie. sicut nec tutor vtilitatem suam vtilitati pupilli. l. tutor ẜm dignitatẽ. §. j. ff. de admi. tu. l. si vt certo. §. commodatuʒ. ff. cō mo. ff. depo. l. q nerua. in fin. ⁊. vij. q. j. presentium. ⁊. c. placuit. Pau. vbi. s̃. tenet ⁊ sequitur opi. Cy. Sʒ ego credo ve ruʒ in tutore: quia de eo pōt dici ꝙ suā personam potest preferre cuicun. ar. c. petitio de iureiu. ⁊ de pe. di. ij. caritas sed in prelato teneo gl. cum tex. in predicto. c. quicun. ¶ Cui restituet qui ĩdebite aliquid ab [*]eccłiasticis recepit. Rñ. rod. ⁊ ray. ꝙ au toritate iudicis penitentialis fiet resti tutio ecclesie cui ablatũ ẽ si pauper est eccłia vel siẽ habũdās fiet pauperibꝰ qui indigent. idem hos. ar. xvij. q. iiij. si quis in atrio. ¶ Vtrũ clericus qui rem ecclesie melio [*]rauit ex sua industria possit de sua melioratiōe disponere. Rñ. ꝙ nō facit. c. in quirẽdũ. ⁊. c. si quis de pe. cle. Ratio  ad hoc tenet̃ si de eiꝰ fructibꝰ viuit per dicta in. q. prece. Secus si de patrimonio. vel de suo meliorasset vt. s̃. dictum est. §. ij. ¶ Vtrũ relictũ clerico in dubiop̃sumat̃ [*]intuitu eccłie datũ. Rñ. ꝙ si administrationem non habet non presumitur. secus si administrationem habet. Tamẽ ad coniecturas est recurrendũ vt in. c. requisisti de testa. ⁊ ꝙ notat. Jnn. ĩ. c. cũ in officijs eo. ti. vide. j. legatum. j. §. xvj. xvij. ⁊. xviij. ¶ Vtrũ clericꝰ possit de bonis eccłiedo [*]tare sororẽ vel alere parẽtes. Rñ. Pa. in c. ꝑuenit de arbi. ꝙ sic sororẽ. vel aliam cōsanguineā si indiget de redditibꝰ ec clesie. probatur per. c. j. de co. cle. ⁊ mu. ⁊ per glo. cum text. in. c. omnino confitemur. xxxi. di. vbi gl. dicit ꝙ clericus ha bẽs vxorem: vel filios pōt eos pascere de redditibꝰ ecclesie ergo multo magis dotare cuʒ causa dotis sit fauorabilior  cā alimentorum vt notat Cy. facit ꝙ no. ĩ. l. cũ in plures. §. pe. ff. de admi. tu. ⁊ in. l. nō oĩ. C. eo. ti. in gl. ⁊ hoc intellige si indigẽt vt in gl. p̃fati. c. oĩno. ⁊ nō ad pōpā vel aliũ statũ. ar. eo. q̃ no. xlij. di. ĩ prin. q. sic tā dātes recipientes tenẽtur ad restitutionẽ. xvj. q. vij. ꝑuenit. et no. Mat. ⁊ Car. in cle. ij. de vi. ⁊ hoc. cle ri. limita tñ quo ad accipiẽtes vt teneā tur ad restitutionẽ. verũ qñ clericus est nō soluẽdo. ałs nō qñ accipit de rebus que alienari possunt ad libitũ clericoꝝ sicut sunt fructꝰ ⁊ hmōi ẜm Vlde. ⁊ pla cet licet alij indistincte velint ꝙ teneā tur. Quod esset tutius. ¶ Vtrũ peculiũ q est aduẽticiũ in lai[*]co sit quasi castrense in clerico. Rñ. pa. in. c.  nos de testa. ⁊ in. c. ↄstitutꝰ dere sti. in inte. ꝙ sic. ⁊ iō lʒ sit filiusfa. tamẽ vsusfructus non acquiritur patri. Hoc tenuit Ho. in. d. c.  nos ⁊ casus est in aut̃. presbyteros. C. de epis. ⁊ cle. vbi dicit ꝙ res ad dominium clericorum venientes sit eis ad similitudinem castrẽ sium vt testari possint. ¶ Quis succedet clerico decedẽti ab in [*]testato. Rñ. ꝙ in bonis ecclesie ecclesia in bonis ꝟo suis de bꝰ pōt ad libituʒ disponere. succedent cōsanguinei si hʒ xij. q. iiij. cũ. ⁊. q. vl. c. vltimo in aut̃. de ec. tu. §. si quis ep̃s ꝙ si non hʒ tales qui de iure veniunt ab intestato. succe det ecclesia. c. j. de suc. ab intest. ¶ Vtrũ clericꝰ ordinatꝰ ad titulũ patri [*]monij sui tacitevel expresse possit de di cto patrimonio ad libitum disponere. Rñ. ꝙ sic ẜm ge. in. c. si ep̃s de prebẽ. li. vj. nisi expresse sit actũ q trāsierit ĩ rẽ ecclesiasticā ẜʒ Jo. de li. ⁊ Jo. an. ibidẽ. Jn dubio vero cum nescit̃ an bona fue rint ecclesie vel ꝑsone presumenduʒ est pro ecclesia si tamẽ constat eũ habuisse aliqua: sed dubitatur an sint ista vel il la presumitur ꝓ possessore ⁊ alius probabit. arti. xij. q. iiij. c. j. et. q. v. c. j. in fin. Si nullus sit in possessione. ⁊ in dubio stant fieri distributio equalis de suc. abinte. c. ij. in glo. Clericus. xiiij. quo ad eorum priuilegia. ¶ Quero que sunt priuilegia clericoꝝ Rñ. pa. in. c. ep̃s de prebẽ. quod oĩa pri uilegia militũ que cōgruũt clericis ha bẽt de quibꝰ priuilegijs militũ dicit̃ in gl. l. pe. ff. ex qui. ca. ma. Rō  sunt veri milites illi ĩperatoris: sed isti deifacit c. j. cũ gl. de cle. egro. tex. cũ gl. ĩ. c. xp̃ianis. xj. q. j. ⁊ siłr gl. in. c. militare. xxiij. q. j. ⁊ tex. cũ gl. j. q. iij. saluator circa mediũ. Et merito dixi que cōuentũt clericis  ignorātia iuris nō ĩputatur militi cuʒ habeat vacare armis. l. j. ⁊ q ibi no. C. de iu. ⁊ fac. igno. sed nō sic ĩ clericis cuʒ habeāt sciẽtie intendere ẜm ꝙ dixit. s̃. Clericus. ij. §. iij. ⁊ sic de ceteris vnde ꝓ debito cōueniri nō possunt vltra  fa cere possunt. nec tenẽtur cedere bonis l. miles. ff. de re iudi. nisi sit ex delicto cōtractum. vt. s̃. Cedere bonis. ¶ Jtẽ bertrādus enumerat. xiiij. q̃ re[*]citat car. ĩ cle. j. de vi. ⁊ ho. cle. ¶ Primũ ꝙ nō cōueniunt̃ coram iudice seculari de fo. cōpe. c. si diligẽti. ¶ Secundũ ꝙ verberās est excōmunicatꝰ. xvij. q. iiij. si quis suadẽte. ¶ Tertiũ ꝙ non tenetur regułr prestare munera seu onera ꝑsonalia vel realia. de ĩmu. ec. c. nō mi nꝰ. vide. j. Jmmunitas. §. xxxiij. cũ seq. ¶ Quartũ  possunt vendicare rẽ cōcessaʒ ecclesia ante iraditionẽ. l. fi. C. de sa. san. ec. ⁊. c. ex literis de consue. ¶ Quintũ  gaudẽt eodeʒ priuilegio familie eoꝝ. xj. q. j. clericũ. el. j. xxxij. di. eos ⁊ vtrobi in gl. intellige qͦ ad forũ vt in dictis gl. pʒ. ¶ Sextum  facien tes sta tuta contra clericos sunt excom municati de. immu. ec. eos qui. li. vj. ¶ Septimũ ꝙ soluʒ clerici possunt ob tinere beneficiuʒ ecclesiasticum de trās ac. ex literis. ¶ Octauum ꝙ per literas contra laicũ impetratas cũ clausa generali non pos sunt coueniri vt ĩ gl. c. sedes de rescri. ¶ Nonuʒ ꝙ non tenentur dare sportulas de vi. ⁊ ho. cle. cũ ab omni. ¶ Decimuʒ ꝙ acquisita etiam sub potestate patris disponunt. vt volũt auc. presby teros. C. de epi. ⁊ cle. ¶ Vndecimũ quia pro rebus suis recuperādis agere possunt sine consensu patris. no. arch. in. c. fi. de iud. li. vj. ¶ Duodecimũ ꝙ ꝓ necessitate nō possunt distrahi a patre. ẜʒ. l ij. C. de pac.  fi. di. ¶ Tertiũdecimũ ꝙ seruus sciente dño clericatꝰ liberat̃ a seruitute dñica ⁊ ptāte. liiij. di. si seruus. ¶ Quartũdecimũ ꝙ possunt facere collegiũ. ar. c. fi. de re. do. vbi solũ noua religio ꝓhibet̃. q laicis nō. lʒ nisi vt dicā. j. collegiũ ⁊ de multis alijs priuilegijs. j. Jmmuni tas. ¶ Vtrũ clericꝰ coniugatus supradictis priuilegijs gaudeat. Rñ. ꝙ nō sʒ si cōtraxit cũ virgine ⁊ defert tōsura ⁊ vestes clericales solũ gaudet in duobus. ¶ Prĩo priuilegio canonis si s suadẽ [*]te. xvij. q. iiij. ¶ Sco ꝓ aliquo crimine nō pōt trahi ad iudiciũ seculare: nec iu dex secularis pretextu cuiuscũ excessus pōt eũ punire pecunialitervel ꝑso naliter. c. vnico. de cle coniu. li. vj. ¶ Vtrũ clericꝰ possit vti statutis ⁊ ↄsue [*]tudinibꝰ laicoꝝ ad suũ commodũ. Rñ. pau. in. c. fi. devi. ⁊ hoc. cle. ⁊ facit tex. in ar. ꝙ sic facit ẽt tex. ĩ. c. ad nr̃aʒ de ꝓba. Attñ eos ñ ligāt ĩ eoꝝ p̃iudiciũ vide gl. ĩ. c. j. ne. se. va. ⁊ q dico. j. statutũ. §. vij. Coactio. alia absoluta qua quis totaliter cogitur ad alid faci endũ corporaliter ↄ̃ eiꝰ voluntatem sicut ille  ligat̃ ⁊ hmōi  qua ĩ. c. p̃sby teros. l. di. ⁊ uis alid faciat ex tali [*]coactiōe ↄ̃ deũ nō peccat. vt pʒ i. d. c. et no. gl. ĩ. c. ad eiꝰ. v. di. facit. c. q latẽt̃. et q ibi no. de reg. iur. Q ĩtellige veꝝ ni si anĩo ↄsẽtiat post. Est ⁊ alia coactio q̃ r cōditionalis: q̃ s cogit̃ vt vnum de duobꝰ eligat de q̃ ĩ. c. lectores. xxxij. di. ⁊ ĩ glo. p̃dicta ⁊ hec ñ excusat ĩ pctis. c. sa cris de his q̃ vi metusue cā fi. de q̃ dic vt. j. metꝰ. §. vj. ¶ Vtꝝ coactꝰ suscipiat baptismũvł ordinẽrñ. gl. ĩ. c. ep̃s. lxxiiij. [*]dist. ⁊ Jnn. ĩ. c. fraternitatis.  here. ꝙ si co actio fuit absoluta ñ: sʒ ĩ coactiōe cō ditio nali suscipit caracterẽ uis ñ gr̃aʒ vt. s̃. baptismus. vj. §. vj. ¶ Vtꝝ seruitia facta deo per coactionẽ ei placeāt. Rñ. ꝙ nō. xxiij. q. v. ad finẽ ⁊. xx. q. iij. presens vtilia tñ sunt facienti. [*]sʒ non ad salutẽ nisi dispositiue. ¶ Vtrũ matrimoniũ teneatꝑ coactonẽ ↄ̃ctuʒ. Rñ. ꝑ absolutā certũ est ꝙ non: sed ꝑ ↄditionalẽ tʒ nisi int̃uenisset me [*]tus  posset cadere in cōstātẽ de qͦ dic vt. j. metꝰ ⁊ matrimōiũ. iij. ĩ pedimẽto. xj Coadiutor. dari non potest ep̃o et alijs superioribꝰ prela tis sine licẽtia pape: nisi in duobꝰ casi bus. ¶ Primꝰ qñ ep̃us vel alius suꝑior prelatꝰ est grauatꝰ senio aut valitudi ne corꝑali ita grauatus ꝙ ꝑpetuo suũ offm̃ ne t exercere tũc de cōsilio ⁊ assen su capłi sui vel maioris ꝑtis vnuʒ vel duos assumere pōt coadiutores. Scs qñ p̃lati essent amẽtes: ita ꝙ velint vel nolint nesciāt exprimere: tũc capituluʒ vel due partes vnum vel duos coadiu tores eis dare possunt. vt in. ca. vnico. de cle. eg. li. vj. De coadiutore inquātũ dicit esse dādũ ep̃o de licẽtia pape tñ preter in certis casibꝰ qͦs ponit. ⁊ illos cũ alijs ponit Old. ↄsil. xliiij. in prĩ. vbi etiā po nit qualis possit eẽ ⁊ quā autoritatem hẽat ⁊ desinis esse coadiutor ep̃o mortuo cui est datus. vt hisꝟ. v. ⁊ no. Bar. in. l. solet ꝟsi. vltimo hec lex. ff. de tute. ⁊ Ang. ĩ. l. j. C.  pe. tu. Sʒ ꝑ quẽ det̃ regi vel baroni aut alij iurisditionẽ habẽti ⁊ ad cuiꝰ petitionẽ ⁊ ex bꝰ causis ⁊ d possit facere no. Spe tituł. de feu. §. qm̃ ad fi. ⁊ Bal. ĩ. l. post susceptam. ff. de excusa. tuto. ¶ Ouibꝰ dari dʒ coadiutor. Rñ. ẜʒ Jnno. in c. nisi cũ pridẽ de renũ. ꝙ dʒ dari cuicũ p̃lato qui nō pōt suũ offm̃ exer cere. vij. q. j. quasi per totum. ¶ Vtꝝ dilapidāti bōa eccłie sit dādus Rñ. inn. ĩ. c. venerabili  of. dele. q sic. ¶ Quid pōt coadiutor. Rñ. hʒ liberā ⁊ legitimā administrationẽ excepto ꝙ ni hil pōt alienare. vtpʒ in. d. c. vnico nec dʒ aliquid de bōis ecclsie cui est adiutor sumere nisi sumptus moderatos vt ibidẽ. vide ad hoc. c. scripsit. vij. q j. ¶ Sed nunquid episcopi ⁊ alij p̃lati su periores possint sibi facere cōmissariũ in adiutoriũ. Rñ. qsic. vt not. docto. in [*]d. c. vnico. ⁊ differt iste a coadiutore.  non habet nisi eam autoritatem quam sibi volũt dare. secus in coadiutore. ¶ Quādo expirat officiũ coadiutoris Rñ. q morte illiꝰ cui datꝰ ẽ coadiutor [*]vt no. do. ĩ. grandi. c.  sup. ne. p̃la. li. vj. Cogitatio non meretur penam ab homine cum suis termi nis est contenta. de pe. di. j. §. cogitationes. in tex. ⁊. in glo. De cogitatiōe an ⁊ qñ puniat̃ no. ĩ. l. pñ ti. C. de his  ad eccłiam cōfu. ⁊ ĩ [*]l. j. in fi. ff. q quis iur. ⁊ in. l. si s non dicam. C. de epi. ⁊ cle. ¶ Vtꝝ cogitatio deliberata in malum mortale: sit pctm̃ mortale. Rñ. quod sic. xlix. di. c. hinc ⁊ em̃. §. ponderosus. etiā si opus non sequatur. ¶ Vtrum cogitatio morosa sit mortale pctm̃. Rñ. ↄsẽsus ĩ delectationẽ alicuiꝰ [*]actus  ex gñe suo sit peccatũ mortale ẽ mortale pctm̃ ẜʒ. S. bo. in. ij. di. xxiiij. ⁊ ric. ibidẽ. ⁊ alex. ecũda secũde. in tra cta. de pctō veniali ⁊ inhoc cōiter cōcor dant docto. Delectari aũt cũ consensu solũ de cogitatione.  hoc prouenit ex inclinatione affectus in ipsam cogitationẽ  quideʒ secundum se nō est mor tale pctm̃ sed qñ veniale. vt cuʒ quis vtiliter cogitat. de ea qñ nullũ. vt cũ s vtiliter cogitat: puta  vult predica re vel disputare. ideo consensus in talem delectationem non erit mortale se cundum tho. prima secunde. q. lxxiiij. ar. viij. sed solum quādo delectatur de fornicatione cogitata. ⁊ consentit in ta lem delectationem secundum prefatum Tho. vbi supra. Si vero cogitationi morose non adest consensus in delectationem cogitationis actus pro hibiti tunc secundum. S. bo. vbi supra distinguenduʒ est ꝙ aut imminet periculum casus in peccatum mortale. ⁊ tunc si aduertit periculum q sibi imminet. ⁊ non repellit sed patitur in huiusmodi cogitationibꝰ occupari. tũc ẜm magistros peccat mortaliter. si vero non aduertit periculum delectationis nec repellit nō peccat mortaliter et hoc magis mihi placet. ⁊ ẽ tutior. uis ali qui dicant nō esse mortale etiam quan do aduertit periculum. dũ modo nō cō sentiat in delectationem. Similiter qñ non imminet periculum casus non est mortale peccatum si nō repellit: sed tamen periculosũ. Collige ergo sic quan do quis habet cogitationem in qua de lectatur. ꝙ aut delectatio est de eo q nō est peccatum vel saltẽ mortale. ⁊ sic tũcũ in eam consentiat non peccat mortaliter ẜm Ri. vbi. s̃. puta mulier vi dua cogitat de actu coniugali quẽ habuit cũ marito. licet delectetur ĩ ip̃a de lectalione cogitationis vt preteritā nō vt presentem nō peccat mortaliter. nisi immineat sibi periculũ casus. puta pol lutiōis ⁊ huiusmodi  tũc si aduertit peccat mortaliter nō repellendo. Si ꝟo est de eo quod ẽ mortale ex genere suo vt fornicari ⁊ occidere hominẽ propter vindictaʒ ⁊ huiusmodi. ⁊ tunc aut pla cet ip̃a delectatio. ⁊ operis ↄsũmatio si facultas adesset ⁊ si est mortale peccatũ. Aut placet delectatio. sed desplicet operis cōsũ matio ⁊ similiter ẽ mortale peccatũ. aut neutrũ placet ⁊ tũc si iminet periculũ ⁊ aduertit si nō repellit ẽ mortale ẜʒ tutiorẽ viaʒ. Si autem non iminet periculum: aut nō aduertit sic erit veniale si nō repellit. Si auteʒ statim repellit sic nullũ est peccatum. Si aũt delectatio solum est in cogitatione non in recogitationis puta delector de aliqua cogitatione quia est pulchra ad inuentio et huiusmodi ⁊ tũc si est propter bonum finem. puta vt predicere contra tale peccatũ vel disputare. sic est meritorium si autem non est propter fi nem bonum: sed propter vanitateʒ sic erit peccatum veniale: nisi vt dixit imineret periculuʒ  tunc vt dictũ est pec caret mortaliter quando aduerteret nō repellendo. Et de hoc etiam vide. j. Sẽ tualitas quando est peccatum vel non. Cognatio. est triplex carnalis lega lis ⁊ spiritualis de quibus vide. j. Matrimonium. iij. impedi mento. vj. ⁊. vij. ⁊. viij. ⁊. xv. Collegium.  simul colliguntur. vel quia simul cohabitant dictum est ẜʒ glo. in. l. j. ff. quod cu ius vni. ⁊ dicitur ecclesiasticũ si maior pars inequalis est clericorũ  magis dignũ trahit minus dignũ. c. quod ĩ dubijs de ↄse. ec. vel al. l. quod maior ff. de mino. no. Bar. ĩ. l. fi. ff. de coll. illi. De materia collegij ⁊ collegiatorũ ⁊ an veniat collegiũ appellatione ꝑsone no. Bal. ꝙ non in rub. C. ad trebel. ⁊ qualiter congreget ⁊ an preseruatur. si sint casualiter ↄgregati. no. alex. ĩ. l. nul li. ff. q cuius vniuer. ⁊ in. l. fi. de col. illi. ⁊ quod dicatur collegiũ integrum bar. no. ĩ. l. nomĩationũ. C. de decu. li. x. [*]¶ Vtrum liceat facere collegium. Rñ. Jnn. in. c. dilecta  exces. p̃. lʒ alij aliter dicantur ꝙ homines cuiuscun professionis. vt grāmatici vel negociatores ⁊ huiusmodi possunt simul conuenire propria autoritate ⁊ facere sibi rectore ʒet sindicum: dummodo coheant vel collegium faciant pro causa honesta. puta ad defensionem iusticie suevł ne in officijs suis fiat fraus ⁊ multomagis si faciāt cā pietatis vel religiōis. ⁊ ꝙ liceāt talia collegia ptʒ. C. de iu. om. iud. l. fi. ff quod cuiusvni. l. j. ff. ad tre. l. omnibꝰ ⁊ de procu. c. . ⁊. ff. de colle. illi. l. j. §. j. vbi aliqua prohibẽdo cōcedere vr̃ alia collegia. ⁊ ibi etiā dicitur ꝙ senatusconsulto illicita arcẽtur ergo licita concedũtur. ⁊ illicitum est quod fit pro malo aliquo. ⁊ destruẽdum est. l. vlt. ff. de colle. illi dicit Bar. ĩ. l. ff. de colle. illi. ꝙ de iure cōmuni collegia q̃ fiunt causa religiōis sunt permissa. l. j. in prin. ff. quod cuius vni. facit quod no. Jo. in. c. delicta. de exces. p̃. ⁊ Jnn. ⁊ Host. in. c. inter dilectos de dona. ⁊ q not. pe. de ꝑusio. in. tractatu de canoni ca portiōe ep̃i. c. iiij. Q no.  facit pro istis disciplinatis. ⁊ hmōi cōtra quos clament aliqui inquisitores. ¶ Sed quod holesfaciũt collegiũ. Rñ. [*]ꝙ duo vel tres. de elec. c. j. ẜʒ leges tres nequirũtur vt. l. neratiꝰ. ff. de ver. sig. sʒ x. homines faciũt plebẽ vel populũ. ij. q. iiij. presbyter. j. ⁊. ij. x. q. iij. vnio. ⁊. x. vł xv. faciũt turbā vł cetũ. ff. de vi. bo. rap. l. pretor. la. ij. §. sicut. x ouesfaciũt gregẽ ff. de abige. l. oues vnus vel duo nō faciũt familiā. ff. de ꝟ. sig. l. detestatio. in fi. vide gl. ĩ. c. j. x. q. j. sed paterfa. dicit̃  hʒ dominiũ ĩ domo lʒ filios nō habeat nō em̃ personā solam demonstramus. sed ⁊ ius dicit. l. pronũciatio in. §. pater ff. de. ver. sig. ¶ Vtrum deserẽtes collegiuʒ debeant [*]habere partẽ suaʒ bonorũ collegij. Rñ. Jnno. vbi. s̃. ꝙ sic de his  in eo cōferũt ip̃i de collegio ⁊ sic loquit̃. l. j §. fi. ff. de colle. illi facit ꝓ hoc. l. ij. §. viarũ. ff. ned ĩ lo. pub. de cle. cōiu. qa te. vbi not.  hoc. xvj. q. vj. de lapsis. Sʒ de alijs q̃ donant̃ vel legant̃ vniuersitati nō debet habere partẽ. facit. l. sicut. §. si quid. ff. quod vnius cuius vniuer. cuʒ alijs no. in gl. d. §. fi. que concor cum inno. ¶ Vtꝝ collegiũ differat a societate. Rñ. [*]Jnno. vbi. s̃. ꝙ sic pʒ ĩ. l. j. ff. q cuius vni. vbi. r ꝙ socij alicuius professiōis possũt facere collegiũ ergo societas nō est collegij. Jtẽ collegiũ residet invno. ff. q cuius vni. l. sicut in fi. sʒ Societas morte vniꝰ socij soluitur. ff. ꝓ. so. l. adeo morte socij finitur societas. vt nec ab initio pacisci possumus. vthaberes succedat societati. dicit tex. ibi. ¶ Vtrum collegium possit sibi facere [*]vnum rectorem sub quo possint omnes decollegio conueniri. Rñ. ꝙ sic tex. est ĩ. l. fi. C. de iur. om. iu. ⁊ tenetur eiobe dire vt ibi. ¶ Vtrũ destructo collegio extinguant̃ oĩa priuilegia eiꝰ. Rñ. pau. ĩ. c. ij. de po. [*]p̃la. ꝙ sic si ẽ eccłiasticũ ⁊ destruat̃ ꝑ su periorẽ. Sivero est seculare sunt opi. sʒ verior ẜʒ eũ ẽ ꝙ durāt apud ciuitatẽ vł locũ si ip̃i ciuitati erāt ↄcessa sicut ĩ eccl. durat ap ec. vi  h. s̃. Ciuitas. §. j. ¶ Vtrũ collegiũ vł vniuersitas petat re [*]stitutionẽ in ĩtegrũ sicut minor. Rñ. ali  dicũt ꝙ sic. Sʒ tu tene veꝝ ĩ collegio pro sicut sunt hospitalia ⁊ hmōi ẜʒ Jo. an. in. c. ij. de resti. ĩ inte. li. vj. ar. c. resi sti.  test. sʒ pau. ĩ. c. j.  rest. ĩ ĩte.  hoc se tur. allegat. l. oĩa. C. de epis. ⁊ cle. q̃ dicit oĩa ṗuilegia cōcessa ecclesijs extẽ di ad hospitalia ⁊ pia loca. vide de hoc. s̃. Ciuitas. §. iiij. ¶ Qũo collegiũ pōt disponere suꝑ re ṗ [*]uati. ⁊ quod debent ↄuenire possit alid facerevide. j. Statutũ. §. xj. xij. ⁊. xiij. ⁊. j. electio. §. xvj. et qũo singuli pñt esse testes ꝓ collegiovt. j. testes. §. xv. Collusio est aliquẽ cũ suo aduersario pecunia mediante vel gr̃a pacisci vt ꝓ se ĩ cā vł iudicio ꝑmittat sñ iari  collu. c. j. ⁊ se. Vtꝝ liceat col ludere cum aduersario. vide. s̃ accusatio. §. ij. Collonus mō efficit̃ s. Rñ. pa. ĩ. c. iudicatum de immu. ec. ꝙ tũc quādo per. xxx. annos tan obli gatꝰ ⁊ ascriptꝰ solo stat. aʒo vult ꝙ etiā requirat̃ ꝓmissio. secus si nō tan obli gatꝰ vt in colonis nr̃i iꝑis ĩ bꝰ nulla acritur seruitꝰ ar. l. pōponiꝰ rit. §. j. ff. quẽad. ser. amit. Et no. ẜʒ ho. in sum. de natis ex libero vẽtre ꝙ quidā dicũtur ascriptitij qui. s. ꝑ scripturā solo vł terre aut glebe sunt astricti quidaʒ di cuntur censiti. ⁊ eodem modo cōstituti sicut ascripticij sed differũt quia isti sunt obligati ad tertiam vel quartam ⁊ huiusmodi partẽ censiti vero certum cẽsuʒ soluere tenent̃ annuatiʒ. l. ij. C. in . c. col. cẽ. do. ac. po. li. xj. Quidam dicũ tur perpetui. Oliʒ eniʒ tempore famis constituebant̃ redditus ex publico et ideo qui ribaldos  se simulabant inualidos ꝓdebāt si erāt liberi in perpe tuo habebant colonam si serui proditori dabantur. C. de medi. vali. l. vnica. ⁊ secundum. Bar. ibidem lʒ redditꝰ nō constituantur habet locum hec pena hodie. nec ob. ĩ auc. de questo. §. si vero  lot̃ qñ ꝓditur apublica ꝑsona.  tũc ĩ publicũ opus dant̃. ẜui vero suis dñis. ⁊. l. vnica p̃dictalotur. qñ a ṗua ta persona prodũtur. Quidaʒ sunt ĩli ni stricte vt sunt qui fundo tenentur ta men in suburbio possunt commorari: ⁊ differũt a colono  tenet̃ ĩhibitare in fundo. Jnlini large suntq̃ domũ nr̃aʒ inhabitāt ad certũ tp̃s soluendo certũ d. vt. ĩ. l. ꝓpter de loca. Quidā dicũtur originarij vt sunt nati ex colonis: siue in possessiōe: siue alibi vt in. l. cũ satis prio. Rñ C. de agri. cẽsi. ⁊ colo. lib. xj. et hoc veꝝ si mater erat colona ałs secꝰ. facit. l. si. C. de agri. cẽ. ⁊ co. Quidā sunt coloni simplices qui sub certa mercede predia colẽda accipiũt annuatim. et hi oẽs agricole noĩe aliqñ cōprehendunt̃ vnde agricola quasi agrium colens. De colono ⁊ s dicat̃ colonꝰ no. gl. doct. ⁊ saly. in. l. emptorẽ C. loca. ⁊ in. l. merces. §. vis maior. ⁊ ibi Bar. ĩ. iij. no. ff. de loc. ⁊ nō dicit̃ possidere. l. si pignꝰ. ⁊ ibi gl. ff. de pig. actio. gl. ⁊ Bar. ĩ. l.  le gatorum. §. qui vulgo. ff. pro here. ¶ Vtrũ colonꝰ  terrā collẽdā accepit [*]ad tertiā vel quartā partẽ vel aliũ redi tũ possit deducere semen vel expensas ałs. Rñ. Jnn. c. tua. el. ij. de deci. ꝙ nō de iure nisi ꝑ spāle pctm̃ aliud fiat. Et si pactũ nō fit. cōsuetudo dʒ attendi si est ꝙ si non est stabimus iuri. Cōmẽda qũo possit haberi de beneficio ecclesiastico vide supra beneficium. §. xxxvij. Quod commẽda nō dicatur titulꝰ nec transferat in beneficialibꝰ titulum notat Bal. in. l. ex verbo. C. de fideicom missis liber. Cōmissio facta per papā alicui expresso noie dignitatis fa ciendo mentionem quod residet ĩ alio loco facit vt talis possit cognoscere in loco residentie ẜm Jo. and. in. c. exhibi ta de re. permu. Vbi vero nō fit mentio de residẽtia tũc cōmissio est facta in locodignitatis expresse. nec extra illādio cesiʒ poterit cognoscere de illa cā. c. sta tutũ. §. in nullo. de rescriptis. li. vj. ⁊ q ibi notat. ¶ Vtrũ ↄmissio facta ĩ genere de dispẽ sando restringatur ad mediocritatem dic vt supra Clericus primo. §. vltimo. Commendatum est alicuius rei ad aliquem specialẽ vsum gratuita facta concessio secundum gl. in. c. vnico de como. Et pro declaratiōe p̃scripte diffinitiōis multa sunt querenda. De commodato habes ex Bald. in l. ij. C. comm. vnũ notabile quod nō dicatur nisi habeat vsum determinatuʒ ad certũ vsum cũ tempore expresso vt si datur equus pro sex diebus vel cum tempore tacito vt si datur ad eundum romam inest tantũ tempus infra quod possit verisimiliter ire ⁊ redire. nec pōt repeti finito vsu ⁊ tempore vt in. l. ij. et ibi Bal. ⁊ in. l. iij. eo. ti. ¶ Vtrũ cōmodatũ cōsistat solũ in rebꝰ [*]mobilibꝰ. Rñ. gl. p̃dicta ꝙ nō sʒ etiā in rebꝰ immobilibꝰ. similiter ⁊ ĩcorꝑalibꝰ puta seruitute habitandi. ff. como. l. j. vbi textꝰ dicit posse cōmodari rẽ mobilem ⁊ etiam seli ⁊ etiā habitationem. ¶ Vtrũ ↄsistat in rebꝰ que vsu cōsumũ [*]tur. Rñ. quod nō nisi cũ cōseduntur ad pompam vt ditior appareat. ff. eod. tit. l. iij. §. vltimo et. l. se. Et ideo patet verbum alicuius rei. ¶ Vtrũ comodari possit res ad incertũ vsum. Rñ. q nō  tũc p̃cariũ esset etiā [*]hoc differt  precariũ ad incertũ vsum est quo ad tp̃s duratiōis puta pro se et heredibus suis. ff. de p̃ca. l. cũ precario. comodatũ ꝟo ad certũ vsuʒ. . s. hʒtp̃s tacitũ vel expressum ante q nō pōt reuocari. Et dico tantũ puta comodaui tibi librũ ad trāscribẽdũ hʒ tp̃s in quo possit cōmodo trāscribi. ff. como. l. iij. §. vltimo. et. l. iiij. ⁊. l. si vt certo. §. interdũ et. l. vlti. ẜm Jnno. in. d. c. vnico. ¶ Vtrũ possit reuocari comodatũ ante [*]vsuʒ expletũ. Rñ. ꝙ nō. d. c. vnico. ⁊. l. in comodato. §. sicut. ff. eod. ti. Precarium vero bñ pōt reuocari.  nō est ad certũ vsum. ff. de p̃ca. l. ij. §. j. ⁊. de p̃ca. c. vlt. ⁊ si reuocat ante tp̃s tenetur de dāno cō modatario. l. in rebus. ff. como. Limito tñ hic in cōsciẽtia veꝝ nisi comodans siłr erat passurꝰ dānũ nisi renoc assent. ⁊ comodatariꝰ alias etiā ꝓuidere non potuisset  potiꝰ ex re mea debeo mihi consulere nec comodatarius pōt dici deceptꝰ. ex quo alias etiam sibi ꝓui dere non potuisset. ¶ Sed d si comodatariꝰ nō potuit si ne culpa sua re comodata vti. j. tp̃s pre [*]fixũ tacite vel expresse. nũd ĩuito dño possit vti alio tꝑe. Rñ. Bar. ĩ. l. in ↄmodato. §. sicut. ff. cōmo. ⁊ sequit̃ pa. in. d. c. vnico ꝙ nō.  cũ dñs certet de dāno vitādo. ⁊ ipse de lucro captando. dʒ casus potius cōmodatario ĩputari. facit l. si vno anno. §. item cuʒ quidā. ff. loca. ¶ Vtrũ vtẽs re cōmodata ↄtra volũtatẽ dñi sciẽter ad aliũ vsuʒ teneat̃. Rñ. ꝙ sic ad restitutionẽ. d. l. si vt certo. §. sʒ in terdũ. ĩmo comisit furtũ ⁊ peccauit con tractādo rem alienā inuito dño ⁊ aliqñ posset esse mortale puta quādo est res magni ponderis ⁊ dāni vel ex intẽtiōe qñ etiā faceret in magno dāno sicut de furto dicit̃. j. furtũ. §. xxxiiij. Si ꝟo credit ꝓbabiliter dñm cōcessurũ non com mittit furtũ. Si vero dubitat si cōmittit furtuʒ. l. qui vas. §. vetare. ff. de fur. itẽ qñ non credit ꝓbabiliter. §. placuit. insti. de oblig. que ex delic. nas. in glo. ¶ Vtrũ comodās vasa vitiosavel equũ [*]teneat̃ de dāno ꝓximi. Rñ. ꝙ sic ẜm gl. et doc. in. d. c. vnico. si sciẽter hoc facit. nec reuelauerit commodatario. secus si ignorabat viciũ. ff. cōmo. l. ĩ rebꝰ. §. possunt. ⁊. §. itẽ qui sciẽs ⁊. l. pe. secus in lo cato. Et sic pʒ quare dictũ ẽ ad aliqueʒ specialem vsum. ¶ Vtrũ in comodato possit ĩteruenire [*]merces. Rñ. gl. in. d. c. vnico. q non.  si interuenit merces tran sit in locatum vel in cōtractũ innominatũ. insti. mā. .§. vlt. Et ꝓpterea dicitur in diffinitiōe gratuito. ¶ Vtrũ dñiũ rei commodati trāseat in [*]comodatar ium. Rñ. gl. predicta q nō  is qui cōmodat retinet dominium ⁊ possessioneʒ. ff. como. l. rei commodate. ¶ Quid si res ↄmodata perit cuiꝰ peri [*]culo peribit. Rñ. q dño peribit nisi cō modatarius fuerit in culpa. d. c. vnico. ¶ Vtrũ teneat̃ cōmodatariꝰ de oĩ cul[*]pa. Rñ. ꝙ si ↄmodatũ fit gr̃a recipiẽtis tm̃ tenet̃ ẽt de leuissima. d. c. vnico. ⁊. d. l. in rebꝰ. ⁊. d. l. si vt certo. §. cōmodatũ. Si ꝟo fit gr̃a cōmẽdātis tm̃. vt puta co modaui tibi iocalia vt ornatior venires ad me sic tenet̃ solũ de dolo. d. §. ĩter dũ. ⁊. l. si mei cā. e. ti. ⁊. ff. de ac. et ob. l. j. .§. is. qͦ. Si aũt fit gr̃a vtrius: vt puta. vt cōis amicꝰ ĩuitaret̃ comodaui tibi vasa ⁊ hmōi tũc tenet̃ de dolo ⁊ lata culpa ⁊ leui ẜm gl. in. d. §. interdũ. ⁊. d. l. ĩ rebꝰ ⁊ no. ẜm. pau. ĩ. d. c. vnico. ꝙ hoc nō est spāle ĩ cōmodato. sʒ ẽ gñale ĩ oĩbus ↄ̃ctibꝰ. vt ĩ. l. ↄ̃ctꝰ. ⁊ q ibi notat̃. ff. de re. iur. Fallit in p̃cario vbi nō tenet̃ nisi de dolo: uis fiat gr̃a recipiẽtis tā tũ. Rō diuersitatis reddit̃  p̃cariũ pōt semꝑ reuocari. sʒ comodatũ nō ⁊ iō ma gis grauat̃ comodatariꝰ. facit. l. q̃sitũ. .§. illud. ff. de p̃ca. ⁊. d. l. ↄ̃ctꝰ. Fallit etiā ẜm q dicā. j. Locatio. §. xxij. Quid aũt sit culpa leuis: leuissima: ⁊ lata et qñ  tenet̃ de dolo teneat̃ etiā de lata culpa vide. j. culpa per totum. [*]¶ Vtrũ comodatariꝰ teneat̃ de deterio ratiōe rei. Rñ. q nō. si in ea re vsus est quā accepit ⁊ sine sua culpa deterioreʒ facta. vt. ff. como. l. eũ  rẽ in ṗn. ⁊. l. fi. et ꝙ dicit̃ in. l. sed mihi videt̃. ff. eo. ti. vbi tex. Proprie enim res dicit̃ nō reddita qñ deterior facta redditur. Jntellige ex culpa sua dicta. l. eum qui rem. ¶ Vtrũ comodatarius possit repetere [*]impẽsas quas fecit ĩ re comodata. Rñ. q nō. illa q̃ naturali rōne fiũt. vt puta cibarioꝝ ⁊ hmōi sʒ alias sic. vtputa im pẽsas valitudinis: vel fuge ⁊ hmōi. vt l. in rebus. ff. como. §. possunt. ¶ Vtrũ comodatariꝰ teneat̃ decasu for [*]tuito. Rñ. q nō nisi pctm̃ seu mora interuenerit. d. c. vnico. ⁊. d. l. in rebꝰ. et. C. como. l. j. ff. de ac. ⁊ ob. l. j. §. is vero qui. Aduerte tñ ꝙ licet morosus teneat̃ si res perijt. tñ ĩ ↄsciẽtia si eodẽ mō apud dñʒ fuisset peritura nō credo teneatur nisi solũ ad aliq interesse. si dominus passus est ꝓpter moraʒ de quo vide. j. Mora. §. pe. ⁊ vl. ¶ Vtrũ remittẽs rẽ cōmodatā ꝑ nun[*]ciũ. ⁊ casu fortuito ꝑijt teneat̃. Rñ. ꝙ nō casus est in. l. argentũ. ff. cōmo. ⁊ ibi gl. Nec ob. c. significā te. de pig.  loquit̃ ĩ mutuo. q  est debitoris. ꝑijt sibi.  debitor est obligatꝰ in gñe ⁊ genꝰ ꝑire nō pōt. l. incẽdiũ. C. si cert. pe. Res vero cōmodata remanet in dñio cōmodātis ⁊ iō perijt dño. Si ꝟo perijt culpa nuncij: vel si fuit ĩfidelis qũo tenet̃. habẽs s̃. §. xj. ẜm illā distinctionẽ ẜm culpā in q̃ sint. puta  cōiter habebat̃ idoneus. in nulla culpa est. l. argentũ. ff. cōmo. si nō sic. Sic vide de qua culpa tenetur. et ẜm illam iudica. ¶ Vtrũ cōmodatariꝰ possit p̃ferre res [*]suas cōmodatis qñ oẽs saluare nō pōt. Rñ. ꝙ si sue erāt viliores nō pōt facit. l. ꝙ ne tua in fi. ff. dep. Si ꝟo erāt eiusdẽ p̃ciositatis. siłr nō pōt si cōmodatũ est factũ gr̃a ↄmodatarij facit. l. rebꝰ. ff. cōmo. Si ꝟo ẽ factũ gr̃a ↄmodātis. tm̃ ẽt suas viliores pōt p̃ponere. facit. d. §. in terdũ. Si aũt gr̃a vtrius tũc solũ pōt p̃ponere res suas si sũt eque p̃ciose. Qñ aũt sue erāt p̃ciosiores pōt eas p̃ponere rebꝰ cōmodatis uis cōmodatũ fit factũ gr̃a recipiẽtis tm̃:  libet diligẽs hoc faceret. ⁊ nō tenet̃ facere nisi ꝙ diligẽtissimus fecisset. d. l. in rebꝰ. prĩo Rñ. Et sic intellige. d. l. si vt certo. §.  ꝟo senectute ꝙ no.  facit ad multa vt  tenet̃ de dolo possit p̃ponere viliores suas. Quivero de leui. equales. Qui de leuissima. preciosiores solum. ¶ Quis pōt ↄmodare. Rñ. ẜm Mo. tit. [*]cōmodati ꝙ ille  pōt ↄtrahere. facit in ar. l. Julianꝰ. §. añpe. ff. de ac. emp. ⁊ vẽ. ⁊ ea q̃ bona fide possidemus. l. cōmoda re. ff. ↄmo. ⁊ etiā q̃ mala fide possidemꝰ vt ibidem sed non in conscientia. ¶ Que sit natura cōmodati. Rñ. idem [*]mo. vbi. s̃. ꝙ ẽ vt res ip̃a cōmodata restituat̃  hoc ẽ de iure naturali. dist. j. ius naturale nec pōt rōne cōpẽsatiōis directe retineri p̃textu alicuiꝰ debiti. l. vltima. C. cōmo. in cōtrariũ tñ tenetur ibidẽ cōiter. ⁊ facit q no. pa. ⁊ gl. in. c. bona fides de deposito.  solũ ꝓhibetur compensatio in deposito. vt. l. fi. C. de compen. ergo in alijs contractibus admittitur.  exceptio firmat regulā. xxxij. q. v. dominus. Compaternitas vide infra Matrimonium. iij. impedimento. vij. Compensatio est debiti ⁊ crediti inter se contributio vt. ff. de compensa. l. j. ¶ Vtruʒ admi ttatur in omnibus. Rñ. [*]pa. in. c. bona fides. de deposito. ꝙ sic in omnibus que in suo genere recipiunt functionẽ. i. quādo vna res potest fungi vice alteriꝰ sicut sunt cōmuniter que consistunt in numero: pondere ⁊ mẽsu ra Jn alijs autem cessat compensatio. Vnde si tu teneris mihi restituere equũ ⁊ ego tibi. v. ducatos non fiet compẽsatio. quia posset esse maior affectio quaʒ habeo ad equuʒ.  sit titas pecunie. Secus autem quando nullum possumus pretendere interesse. vt puta. Mu tuaui tibi pecuniam: ⁊ tu mihi quid si mile. Jtẽ requiritur ꝙ debitum sit lidum vel de proximo liquidandum. l. fi. C. de compensa. ¶ Vtrum cōpensatio indirecta habeat [*]locũ vbi non habet locum directa. Rñ. pa. in. d. c. bonafides ꝙ sic puta res tua venit ad me potero illam tenere donec mihi satisfeceris ꝓ debito meo vide ꝑ cy. distinguentẽ in. l. si non sortem. §. si centum. ff. de cōdi. inde. Jnno. vero. in c. cum olim causa. de re. spo. dicit ꝙ autoritate superioris possum accipere eualens quando rem meam habere nō possum. alle. c. dominus. xxiij. q. ij. dum modo sine fraude mendacio vel calũnia recuperet aliter dixit quod tenetur ad restitutionem alle. c. non sane. xiiij. q. v. Quod credo verum quando calum nia vel fraus ꝑseuerat: alias non quia licet peccauerit in recuperando non ta men peccat in retinendo. nisi ẜm ꝙ dicam. j. furtũ. §. xl. ⁊. xlj. Et sic serua in cō scientia licet quo ad forũ contentiosum aliter foret dicendum. Compositio amicabilis an possit interuenire ĩ decimio et alijs spiritualibus contractibꝰ. Rñ. glo. in. c. statuimus de trans. quod sic vt ibi ⁊ de deci. ex multiplici. ⁊. c. nuper cũ alijs. Jta tamen intellige ꝙ nullum tẽ porale detur pro spirituali. quia simoniacum esset. vt in iuribus in ea allega tis patet. Compromissum potest facere qui libet super rebꝰ quas potest alienare seu libere dispone re. Jn alijs autem quas alienare non potest sine certa solennitate. nec potest compromittere sine illa solennitate. fa cit. c. cum tempore. de arb. ⁊ pa. ibidem facit glo. ⁊ Bar. in. l. nulli. ff. de trans. et l. non solum. iuncta glo. C. de predi. mi. non ali. vbi cauetur quod tutor non po test transigere sine autoritate iudici su per illis rebus quas alienare non potest intellige quando per transactionem sequeretur alienatio sed super fru ctibus ⁊ alijs que solus potest alienare. potest etiam trasigere quomodo cōpromittens teneatur vide supra arbiter. §. x. De compromisso quid sit et inter quos approbetur ⁊ commendetur. not. gl. in. l. fi. C. fa. her. in qua sunt fundata statuta cogentia coniunctis ad compromissum: vt not. in. l. congruentius. de pa. po. Communicare vide. j. encharĩstia iij. per totum. Commutare vide infra permutatio. Concessum intelligitur de iure cōmuni quod non est pro hibitum arg. xxx. q. iiij. q. qui spiritualẽ ⁊. xvj. q. j. sunt nonnulli. v. dist. ad eius. ff. ex qui. cau. ma. l. necnon. §. quod eis. ff. de procu. l. mutus §. j. de testi. l. j. con tra de trans. pre. inter corporalia. ff. de colł. illi. l. Soluit glo. in. d. c. inter corporalia. ꝙ prima iura loquuntur in consti tutionibus affirmatiuis ⁊ nō prohibitiuis sicut secunda. Exemplum cōcedi tur ꝙ contrahatur matrĩmonium ergo semper ⁊ cuilibet. Exemplum in prohi bitis. homicidiũ prohibetur ergo semper nisi vbi inuenitur concessum. ¶ Cōceditur aliquid alicui tribus mo [*]dis ẜ. pau. in. c. super. de do. post di. re. ¶ Primo in donatione vel hereditate vt possit libere disponere sicut de re ꝓpria. ¶ Secundo in feudo. vt vtile dominium transeat in vasallum. ⁊ directũ remaneat penes dominum de quo de feu. c. ij. ¶ Tertio donec vixerit qui reci pit. ⁊ videtur hoc casu cōcessus vsufructus rei ⁊ talis potest ius suum alteri concedere in vita sua. ¶ Vtrum concessum propter necessita[*]tem extendatur vltra necessitateʒ. Rñ. pa. in. c. deus qui de vi. ⁊ ho. cle. ꝙ non nisi tum necessitas expostulat. Et sie causa limitata limitatum producit effectum arg. dicti. c. deus qui in verbo tum ad hoc spectat. ¶ Vtrum concedens concedat necessario omnia que sequuntur ex illo. Rñ. q sic. viij distinc. quo iure. et de offic. delega. cum super. de dolo ⁊ cōtuma. cum dilecti. ¶ Vtrum concesso principali conceda[*]tur ⁊ accessorium. Rñ. sic. quia cōmissa causa cōmittuntur ea q̃ ad causam spectant. de officio. deleg. preterea. in text. ⁊ in glo. ¶ Vtrum concessum de gratia speciali [*]debeat trahi ab alijs in exemplũ. Rñ. ꝙ non de priui. sane vbi de hoc. ¶ Vtrum cōcessum a papa. vel ab alijs expiret morte vide. j. Gratia. §. ij. ⁊. iij. Concilium generale cōgregare est priuilegium solius pape. xcvij. dis. c. j. ⁊. ij. ⁊. iij. q. vj. c. iō. el. j. et iij. di. §. porro vnde sine autoritate pape congregatum nullum habet firmamẽtum. xvij. dis. §. j. ⁊ per totum. de ele. significasti ante fi. Concilium ⁊ consiliuʒ differunt in hoc quia concilium dicitur adnnatio ⁊ consilium admonitꝰ: vt no. Bal. in. l. j. circa mediũ. ver. queritur vtrum sic. C. de mand. ⁊ per quem possit congregari conciliũ generale. no. Bal. ĩ trac. scisma tis. col. xv. ⁊ an possit committere alibus consiliarijs ꝙ aliquid faciāt nota. ĩn. l. illud ałs ẽ. l. ĩteʒ eorũ. §. si. decuriones ⁊ ibi vni. no. ¶ Quatuor cōcilia vcʒ Vicenũ: Con[*]stantino politanũ Ephesinum: ⁊ calcedonense sunt tā quatuor euāgelia ser uanda. xv. di. sicut sancti. ¶ Vtrũ ꝓuincialia concilia possit cele [*]brari sine autoritate pape. Rñ. ꝙ sic tamẽ cũ autoritate pr̃iarche. aut primatꝰ autarhiep̃i. iij. di §. porro. xviij in sũma ¶ Quādo prouincialia concilia dñt ce [*]lebrari et qui conuenire teneātur: hẽs plene. xviij. di. per totũ. ⁊ ad quid debeant celebrari que notāda sũt contra ar chiep̃os si cōfiten tur. Concubinatus vtrum liceat. Rñd. Joan. and. post Ho stien. in regula sine culpa in mercuria libus ⁊ recitat pa in. c. vt clericorum de vi. ⁊ ho. cle. nō ꝙ etiam de iure ciuili  ex quo ius canonicũ expresse ꝓhibet vt est tex. no. xxxij. q. iiij. nemo immo deus vt in. c. meretrices ea. q. vbi rꝙ ĩ illo p̃ cepto exo. x. nō mecaberis prohibet̃oĩs coitus preter vxoriũ ⁊ lex ciuilis ĩ spiri tualibꝰ subiciat se dispōni iuris cāoni ci. ĩ auc. vt cle apre. ꝓ. epi. ⁊ āt. . ec. tu. facit. c. clerici.  iudi. ergo ⁊ c. Ad hoc propositũ ad hoc vt cōcubinatus sit permissus quot requirātur vide glo. in. l. cũ tabulis in versi. nō de negabit̃. ff. de his quibꝰ vt indig. Bal. in. l. j. ff. de concub. ⁊ in addi. ad spe. ti. de succes. ab intesta. versi. naturalis filius de quo per Feli. cap. cum sit. col. vij. versicu. respectu concubinatus. de foro compe. ¶ Vtrũ cōcubinariꝰ possit absolui nisi [*]abijciat concubinā. Rñ. ꝙ si est periculũ rec diui nō pōt absolui nisi abijciat:  nō est cōtritus. xxiiij. q. ij. legat̃. si ve ro non est periculũ de residuo tũc si fa ctũ est notoriũ non pōt absolui  tene tur eā abijcere ad tollẽdũ scandalum populi maxĩe qñ est violẽta suspiciode eorum incontinentia propter mores eo rum ałs sic. ⁊ quod dico  cōcubinario idem dic de cōcubina. facit ad hoc. xxx iiij. di. audite. ¶ Vtrũ sacerdos cōcubinariꝰ sit suspẽ [*]sus. Rñ. pa. in. c. vestra de eo. cle. ⁊ mu. ꝙ quo ad deũ ⁊ se nulli dubiũ cũ sit in mortali pctō. ⁊ iō peccat mortałr celebrādo de quo dic. vt. s̃. clericus. viij. §. j. si est occultꝰ nō efficit̃ irregularis celebrādo vt no. Jnn. ĩ. c. si celebrat de cle. ex. mi. Si ꝟo est manifestꝰ. ita ꝙ nulla possit tergiuersatione celari. tũc suspẽsus est ab officio pʒ. xxxij. di. c. p̃ter. Nā nō est differẽtia ĩter interdicimꝰ ⁊ suspendimus.  nō refert d de equipolẽtibus fiat. c. lʒ ex quadā. de resti. l. nō possunt. ff. de legi. ⁊ hoc est clarũ. xxxij. di. §. verũ. Et iō si celebrat est irregularis. c. j. de re iud. li. vj. ⁊ etiā suspẽsus a bñficio vt in. d. c. preter cũ gl. Secus si nō hʒ talẽ oꝑis euidẽtiā. Multi tñ do cto. volũt ꝙ requirat̃ monitio. aliternō sit suspẽsus ip̃o facto. nec incurrat irregularitatẽ. Sʒ ṗmũ veriꝰ. Et id q  sa cerdote r dic de clerico ĩ minoribꝰ Aut quocũ alio ĩferiora sacerdote vt no. arch. in. §. hec de mal. xxxij. di. Et siłiter sunt irregulares si exercẽt actũ cuiuscũ  ordinis. ⁊ solus papa dispẽsat. c. j. da re iud. li. vj. ⁊. c. j. de sen. ex. li. vj. Et ideʒ dic de quocũpctō mortali. sicut de for nicatione vt. s̃. clericus. viij. §. iij. ¶ Vtrũ peccet mortaliter audiẽs mis[*]saʒ sacerdotis cōcubinarij: vel recipiẽs sacr̃a. dic vt. s̃. clericus. viij. §. ij. ¶ Quis r cōcubinariꝰ manifestus vt [*]incurrat ipso iure prefatā penā suspen siōis. Rñ. pau. ĩ. d. c. vestra. ꝙ tũc qñ for nicatio est ita notoria ꝙ nullā hʒ dubi tationẽ vtputa qñ publice tenet concu binā sic vxorẽ ⁊ nutrit filios ita ꝙ non auderet diffiteri: aut negatio nulla eẽt vt dicit gl. in. c. tua nos de coh. cleri. et mul. allegat. l.  snĩaʒ. C. ĩ ver. celari. de pe. facit. l. illud. §. pen. ff. de tribu. ac. et xxxij. distin. nullus. et. c. preter. Si autem non est ita notorium sed probabi liter potest tergiuersari. vt quia tenet concubinam cũ matre ⁊ dicit esse perdisce quā mr̃is ⁊ hmōi tũc rerit̃ moni tio⁊ añ eā nō incurrit. facit. c. fi. q. lxxxj. di. ⁊. c. sicut de  cle. post monitionẽ ne nisi denstat. ⁊ sic cōcordāt doc.  sũt va rij in hoc vt illi dicũt monitionẽneces sariā intelligunt̃ qñ non pōt tergiuersari: alij quidicunt nō esse necessariā in telligantur qñ pōt tergiuersari. Coucussionis crimen est: cum s minatur alicui nisi ita vel ita faciam: vel nō faciam ⁊ c. ẜm glo. in. §. concussionis. j. q. j. in. l. iubemus. C. ad. l. iul. repe. posita. j. q. j. §. iubemus videt̃ sentire ꝙ concussio est qñ iudex venalẽ dat snĩam. ałs nō daturus vł penā p̃mio remisit. vel cupidita te ingessit. ⁊. ff. de cōcus. l. ij. cōcussio nẽ facit  pecuniā accipit eo ꝙ crimẽ minatus sit. ⁊ qui in accusationẽ innocen cẽtiũ coierunt: vel qui pecuniā ob accu sandum: vel non accusandũ. denũtian dum: vel non denuntiandũ: vel ferendum testimonium accipit ⁊ breuitercō cussio est proprie qñ s habens aliquā ptātem vel officiũ pecuniā accipit ob iudicandum aut decernẽdum: vel quo magis vel minus faciat q ex officio fa cere deberet: vel ꝑ minas cogit aliquẽ ad faciendũ vel nō faciendũ indebite vtcolligit̃ ex. l. j. iij. iiij. v. ⁊. vj. ff. ad. l. iu. rep. Vnde taliscōcussor efficit̃ infamis si condẽnet̃ de hoc crimine ⁊ ẜm canones punit̃ pena quadrupli. xviij. di. qm̃. [*]¶ Vtrũ sit pctm̃ mortale cōcussio. Rñ. ꝙ sic pʒ. lu. iij. vbi Jo. militibꝰ vt saluarẽtur dixit. Neminẽ cōcutiatis ne  calũ niam facietis: facit ꝙ sit peccatũ mortale. xxiij. q. j. militare in fi. ¶ Vtrũ sit restituẽdũ de necessitate per [*]cōcussioneʒ accpetũ. Rñ. ꝙ sic nisi sit da tũ ob malũ faciẽdũ. quia tunc cũ taliter dans non repetat propter turpitudinẽ suam si restitui debet dabitur pauperi bus. ꝙ cũ ius non precipiat erit  consi lio vt patebit. j. Restō. j. inꝟ. turpe. sʒ da tũ ꝑ cōcussionẽ ałs vt faciat ꝙ tenebatur necessario est restituẽdũ illi qui dedit vel eius heredibus aut si ignorant̃ pauperibus:  in cōsciẽtia nō valet ta lis donatio. ac. l. j. §. que honorande. ff. quarũre. ar. nō da. facit. c. sane. xiiij. q. v ⁊. l. j. ff. quod me. cā. ⁊ hoc verũ ĩ his  pñt stipẽdia publica vt talia officia ad ministrẽt te neantur recipiendo debitas sportnlas nisi in casu quo gratis esset obligatus officium administrare vt puta pauperi ⁊ hmōi sacit. d. c. militare cũ glo. sua. vide. j. iudex. §. viij. Condemnatus ad mortẽ vel muti lationẽ mẽbri. an possit fugere. vide. j. Fugere. §. j. Conditio est triplex. ¶ Prima ratione status persone. vt cũ quis libere: vel seruilis conditionis r de ser. nō or. c. vlt. xxxij. q. iiij. liberi. ⁊. s̃. ti. Colonus. ¶ Secũda est in rebꝰ que libere vel seruilis cōdi. dicunt̃. ff. ⁊. C. de serui per totũ. ¶ Tertia dicitur conditio promissionis velal terins contractus. Et hec differt maxi me a modo ⁊ a causa. ¶ Qũo conditio concipit̃. Rñ. ꝙ per si [*]modus prout causa vero per . ¶ Quid est conditio tertio modo dicta [*]Rñ. est futurus euentus in quẽ actus suspẽdit̃ ẜm Bar. in. l. j. in. j. col. ff. de cō di. ⁊ demō. ⁊ Jo. an. ⁊ car. in. c. verũ de cōdi. oppo. vnde ante euentũ cōditiōis nihil. est. l. j. C. de cōdi. inser. ⁊. l. cedere diẽ. ff. de ver. sig. ¶ Modus autem est exhortatio siue in [*]uitatio ad remunerationẽ quādā: siue implemẽtũ loco eiꝰ q est factũ ⁊ ideo nō suspẽdit sed clarificat: vñ ꝓmissum sub mō pōt peti de pñti prestita cautio ne de mō obseruādo. l.  heredi tũcta. l. quibꝰ diebus. §. termilius. ff. de cōdi. ⁊ de. ⁊ q no. in. c. verũ de condi. ap. ¶ Causa vero de preterito vel presenti est sumpta ratio dispositionis vel motus. ¶ Demonstratio est ex preterito vel [*]presenti aliquo accidenti vel qualitate rei que geritur certificatio vel liqui datio. ¶ Vtrum cōditio cōprehẽdat aliqñ mo [*]dũ. Rñ. ꝙ conditio sumitur primo latis sime. ⁊ tunc comprehendit etiam modum vt ĩ. c. ij. ⁊. c. verũ de cōdi. ap. ¶ Se cunda late: ⁊ tunc cōprehẽdit cōditiōes que etiā sunt de preterito vel pñti: que proprie nō sũt cōditiōnes:  nō suspendũt actũ cũ ĩ rerũ natura sint certe. l. cũ ad pñs. ff. si cert. pe. ¶ Tertio proprie. ⁊ tũc est qñ cōfert̃ in futurũ euẽtũ siue in certitudo sit respectu rei siue diei lʒ ali que gl. dubitauerint de die mortis. Jta tenet gl. in. l. in oĩbus. ff. de regu. iur. tex est in. l. quodcũ. §. j. ff. de. ver. ob. ¶ De cōditiōe in matrimonio. aut ĩ re[*]ligione vide. j. matrimoniũ. iij. impedimẽto. iij. ⁊ religiosus. §. iiij. de. condi. dona. vide. j. donatio. j. §. x lvj. ¶ Cōditio possidẽtis potior est vbi est [*]par cā turpitudinis. ff.  ↄdi. ob tur. cau sam. l. si ob turpem. §. porro. ¶ Vtrũ conditio tacita faciat cōtractũ cōditionalẽ. Rñ. ꝙ ñ facit. l. conditiōes. ff. de con. ⁊ demon. de quo dic. vt. j. matrimonium. iij. impedimẽtum. iij. §. j. ¶ Vtrum conditio que omnino est exti [*]tura suspendat. vide. j. matrimoniũ. iij. impepimento. iij. in prin. ¶ Vtrum cōditio viciet aliquando con [*]tractũ an viciet̃. Rñ. vt colligit̃ ĩ ti. decō di. ap. per doc. ⁊. ꝑ legistas  condi. ⁊ . ⁊ alijs locis ꝙ aut cōditio est cōtra naturā ⁊ substātiā cōtractꝰ ⁊ sic viciat ↄ̃ctũ: ⁊ nō viciat̃ vt ĩ. c. fi. de cōdi ap. facit l. cũ hi. §. si pretor. ff.  trās. ⁊ id r  sub stātia actꝰ sine quo nō pōt stare actus ⁊ ecōtra nō r  substātia actꝰ sine quo pōt stare: vt cōiter no. doc. in. d. c. fi. facit q no. bar. in. l. j. ff. de. li. ⁊ po. ⁊ q no. in l. j. ĩ prin. ff. de verb. ob. ¶ Et hoc veruʒ primo si apponit̃ a principio cōtractus Secꝰ si post cōtractũ qñ cōtractꝰ nō pōt dissolui volũtate partiũ vt matrimoniũ c. dixit. xxxij. q. iiij. ⁊. ca. ex lr̃is  diuor. ⁊ votũ ⁊ hmōi. facit. l. per seruũ. §. deni ff. de vsu ⁊ habi. ¶ Sco verũ si ꝑ ambas ꝑtes apponat̃. ⁊ de alijs vide. j. ma trimoniũ. iij. ĩpedimẽto. iij. Aut nō ẽ cōtra substātiā. cōtractus: sʒ. ẽ aut impossibilis aut turpis: ⁊ sic viciat̃ ⁊ reijcit̃. ⁊ nō intrat in cōtractibꝰ spũalibꝰ: puta matrimonio. ⁊ voto ⁊ hmōi. vt not. ĩ. d. c. si. Jn cōtractibus aũt tꝑalibꝰ regulariter viciat vt no. in gl. ĩ. d. ca. fi. periura in ea allegata. Et hoc iterũ in cōtractibus qui fiunt ĩter viuos. Jn cōtractibꝰ vero qui fiunt ĩ vltima volũtate sic distinguo aut cōditio impossibilis addici tur in ꝑsonā onerati. vt puta testator iubet ꝙ heres suus digito tangat celũ ⁊ si non tet igerit det centum Dyno. et sic non valet legatũ de centum factum Dyno.  cōditio vitiat. insti. de lega. §. fi. no. gl. in. l. vnica. C. de his que pe. no. ta. ⁊ ibi tenet cũ hac distinctione Aut impossibilis conditio dicitur in ꝑsona onerati. i. eius cui fit legatum vel eius qui heres instituit̃: quia sub conditio ne impossibili alicui fit legatum. vel aliquis instituitur heres. puta si titiꝰ celum digito tetigerit heres esto: vel habeto centum ⁊ isto casu fauore vltime voluntatis reijcitur cōditio. ⁊ valet institutio ⁊ legatũ insti. de her. insti. §. impossibilis: ⁊ cōtter doc. in. d. §. fi. bar. tñ in. l. j. ff. de cōdi. insti. tenet contra p̃dictam distinctionem de qua ibi vide sed parum ad nos. ⁊ no. ꝙ conditio tur pis aut ĩpossibilis quo ad hoc equiperantur. vt in. d. c. fi. no. aut conditio nō est nec turpis nec impossibilis: nec cōtra substantiā actus. ⁊ sic vitiat. vt no: in. c. de illis. de condi. ap. Conductor quis dicatur vide. j. lo catio. in princi. Et qũo est excōicatus qui ante tempus conductionis conducit domum bononie ali cuius doctoris vel scholaris sine cōsen su ipsius inquilini. vide. j. excōicatio. vij. casu. iiij. Confessio delicti an sit faciẽda ad interrogationemiudicis Rñ. Pau. in. c. suꝑ. de confes. aut ꝓcedit̃ a iudice per inquisitionẽ ex motu officio iudicis: ⁊ tunc si factum est notoriũ vel infamia flagrat. vel quādo semiple ne probatum est: ⁊ sic respondere tene tur veritatem sub pena mortalis peccati ẜm Tho. secunda secunde. q. lxix. ar. j. tex. no. in. c. cũ dilecti. de accu. ⁊ hoc verumquādo non agitur ad aliam pe nam  spiritualem. Si vero factum nō est notoriũ: ne flagrat infamia. tunc non tenetur respondere. ar. c. qualiter ⁊ quando. el. j. de accu. etiam si iurasset dicere veritatem ẜm Hen. de gan. ĩ pri mo quo. q. xxxiij. nec est obediendũ in hoc prelato  contra caritatẽ. Occulta em̃ publicanda nō sed soli deo delinquẽda. vj. q. j. si omnia. et c. oues. ⁊. c. ex merito aut ꝓceditur a iudice ad instantiam partis ⁊ sic necessario non est respondendũ. nisi id de quo queritur fit famosum ⁊ impediat ordinis executio nẽ: seu beneficij retentionẽ: de qua nec venit imponenda pena tẽporalis. sed dicet ne mendaciũ. Rñ. ꝙ nos: sed vtet̃ alijs verbis duplicibꝰ ⁊ simulatis. ar. xxij. q. v. §. ex his. Quia hic tangitur materia confessionis iudiciarie pro illius enucleatio ne est videndum q̃ dicat̃ confessio iudi cialis ⁊ qñ ⁊ dic ꝙ dicit̃ illa q̃ fit coram iudice etiā tacẽte. l. iusiurandum quod ex cōnentio. §. j. cũ glo. in ver. obstabit. ff. de iureiur. Bar. plene ⁊ doc. in. l. j. in C. de confes. ¶ Vtrũ cōfessio iudicialis preiudicet [*]cōfitenti. Rñ. ẜm pau. ĩ. c. ex parte. de cō fe. ꝙ sic si sit maior. xxv. an. ⁊ sit spōte: et ex certa scĩa: ⁊ expressa causa: ⁊ corā suo iudice. ⁊ ꝑte pñte: ⁊ nō sit cōtra naturā: nec cōtra ius. ⁊ fiat de re litigiosa: ⁊ nō sit contra libertatem ałs nō preiudicat vide diffuse in. d. c. ex parte: quia potiꝰ est fori contentiosi. ¶ Vtrũ cōfessio extraiudicialis preiu[*]dicet in absentia ꝑtis. Rñ. pa. ĩ. c. si cau tio de si. instr. ꝙ qñ ꝓmissio sit pñti sic ꝓinitto tibi pñti ꝙ dabo absenti cẽtũ. ⁊ tũc obligat̃ naturaliter: ⁊ de iure ciui li. secus si diceret ꝓmitto tali absenti cẽtũ.  tunc nō obligat̃ et naturaliter:  nō est cui acquiratur obligatio. Jtẽ ad gl. ⁊ doc. in. l. stipulatio. §. si s insulam. ff. de ver. ob. ⁊ ĩ. l. j. ff. de pac. ⁊ in. l. si tibi absenti de prebẽ. li. vj. Fallit hoc quando dicit tutori pupilli: curatori fu riosi: actori vniuersitatis ꝙ promittit eius pupillo furioso vel vniuersitati:  obligatur. l. eum. qui. §. iiij. cum tribus se. ff. de consti. pec. ¶ An quis teneantur consiteri positio[*]nem in qua quis petit. xx. cum solum x. habere debeat: aut cum absolute petit q ei debetur sub cōditione. Rñ. ẜm Bar. in. l. j. §. si stipulāti. ff. de verb. ob. ⁊ in. l. si is qui ducenta. ff. de reb. dub. Aut quod ponitur in positionibꝰ seu libello est falsum rōne qualitatis: et sic pōt negari in totum:  videt̃ aliud fa ctũ. ⁊ sic intellige gl. in. c. fi. de cōnfe. li. vj. ⁊ in. c. ij. de test. eo. li. vt puta quod debeo sub cōditione peti absolute aut dixi. ꝙ cōedi hodie ⁊ fuit heri ⁊ hmōi. Ratio  si confiteretur sic. Debeo: sed sub cōditione actor posset accipere par tem confessionis pro se. s. ꝙ tenet̃ ei. et reus haberet probare ꝙ teneatur sub conditione ẜm cautelā pa. in. c. j. de po. p̃la. ⁊ doc. bar. in. l. aurelius. §. idẽ quesi uit. ff. de lib. le. vbi dicit. ꝙ si quis confitetur se interfecisse hoĩem: sed propter suā defensionẽ ꝙ non credetur ei ꝙ ꝓpter suā desensionẽ. Et ponit rationeʒ quia presumptio est contra eum ratione operis perpetrati. cum sit factũ a iu re damnatum. Jtem quia communiter non contingit. ꝙ aggressus interficiat aggressorem vbi vero hec cessant. tene ꝙ non pōt quis accipere partem consessionis pro se. ⁊ partẽ refutare: quando cōfessio est facta vnico cōstrictu. sic tenet arch. in. c. j. de cōfe. li. vj. Tamen  magis tutus est non confitendo ve ritatẽ poterit negare. Aut q ponitur in libello: sed positionibus est falsum in quātitate seu in parte summe seu in parte rei. vt  petit. xx. cũ non dʒ habe re nisi. x. vel petit totũ ⁊ non debet habere nisi mediũ ⁊ tunc tenetur confite ri veritatẽ. vñ tenuit pe. ꝙ si talẽ positionẽ negat ex toto ꝙ est periurus. ⁊ fa cit tex. cũ glo. in. l. pupillꝰ §. fi. ff. de ver. sig. vbi patet ꝙ debitor negans rẽ esse suā negat sibi esse cōem ⁊ glo. c. fi. xij. q. j. Jbi tamẽ addit glo. ꝙ res ciuitatis vel vniuersitatis non est cuiuslibet. xij. q. ij. qui manumittit̃. ⁊ in. l. qui soliduʒ in prin. ff. de le. ij. vbi petens totum cō stituit aduersariũ in mora in parte de bita. ⁊ hoc est ↄ̃ ꝓcuratores nr̃i tꝑis. ¶ Vtrũ ↄsitẽs ↄsociũ criminis sit testis [*]idoneus. ↄ̃ sociũ. Rñ. ꝙ nō vt no. gl. in l. si filiũ. C. de li. causa. Et ideo nō debet interrogari de consocijs vt in. l. fi. ⁊ ibi per doc. C. de questio. Jntellige ꝙ non debet interrogari quo ad hoc vt sit testis. sed bene potest interrogari. vt per eius dictuʒ possit inueniri veritas ab alijs. ¶ Vtrũ interrogatus vel sua spōte di[*]cẽs faciat ĩdictũ ↄ̃ sociũ. Rñ. nō. vt no. bar. ĩ. l. j. §. sernꝰ. ff. de questioni. Maxixime cũ oẽ ĩdiciũ debeat ꝓbari ꝑ duos testes. vt ꝑ gl. ⁊ doc. in. l. fi. C. fa. herc. ⁊ ꝑ Bar. in. l. fi. in antepe. q. ff. de questio. ꝑ ang. in. l. fi. ff. q me. causa. ꝑ bal. in. l.  proponebat̃. ff. de le. ij. vnde licet vnus testis quādo deponit directe super tp̃o facto principali puta quia vidit cōmit ti ipsum maleficiũ faciat iudiciuʒ si est oĩ excptiōe maior vt not. in. l. si quis. C. ad. l. iul. maie. bar. in. l. fi. ff. ad. l. cor. de sic. ⁊ bal. in. l. fi. C. fa. her. Saly. ĩ. l. fi. C. de q̃stio. no. bar. ⁊ Ang. in. l. j. ff. de fur. tñ supradictꝰ socius ex quo confessus est crimen suum est infamis infamia fa cti saltem ideo nō est testis omni exceptione maior:  vilis ⁊ infamis nō facit indiciũ aliquomodo Jta dicit bal. ĩ l. j. §. j. idẽ cornelio. per illũ tex. ff. de que sti. ⁊ bal. in. c. j. in. §. sacramẽtum de cōsue. re. feu. dicit. ꝙ illud ꝙ dicitur vnuʒ testẽ facere indicium. debet intelligi si est vite ꝓbate vel bone opinionis: nec pōt haberi suspectus familiaritate: vel sama mala. vel alia causa arbitrio iudi cis. Et ideo ẜm eũ infamis infamia fa cti nō est idoneus testis. vt no. etiā ip̃e bal. in. l. fi. C. de requi. re. per no. ibi per gl. Et quid sit indiciũ: ⁊ quomō probatur. ⁊ in quibus fallit quod supradictũ est. vide. j. Jndicium per totum. ¶ Quid si essent duo vel tres testes sin [*]gulares  cōfiterent̃ ↄ̃ tertiũ. Rñ. ꝙ nul lo modo pñt ↄiungi ad faciẽdũ ĩdiciũ nisi sit testis oĩ exceptione maior. vt. s̃. dixi. in. §. p̃cedẽti ⁊ mul tominus adfaciẽdā plenā ꝓbationẽ Ratio quia cum duo testes reqnirant̃ regulariter vt dictũ est: tales nō sufficiũt.  vnũquod de ꝑ se imperfectũ est. ta no. bal. in. l. si s ex argẽtarijs. §. j. ff. de edẽ. ⁊ patet ꝑ no. per. d. ant. in. c. lʒ. de testi. dũ loquit̃ de ꝓbatiōe per testes singulares. Nec ob. ꝙ vnꝰ testis deponens super facto principali iungat̃ cũ ꝓbatiōe fame. vt ꝓbat̃ in. l. iij. §. eiusdẽ. ff. de test. ⁊. ꝑ bar. in. l admonẽdi ff. de iureiur. Jstud ẽ  hoc est perfectum. s. vnus testis ĩteger vt dictum est. Jtem fama que facit per fectum indicium. vt no. Bar. in. l. de mi nore. §. si plures. ff. de q̃stio. Jtẽ nec ob. ꝙ due ꝓbationes semiplene diuersi ge neris cōiungant̃ ad vnam plenā faciẽ dam. iuxta no. ꝑ bar. in. d. l. admonẽdi.  illud veꝝ qñ cōiũgũt̃ ad eũde actũ. sʒ due ꝓbationes diuersoꝝ actuũ: ⁊ diuersoꝝ generũ nun cōtũgunt̃ ad plenā ꝓbationẽ faciendā. Jste est casus ⁊ ita deducit Bal. in. l. testium in fi. C. de testib. ⁊ idẽ bal. in. l. obseruare. C. quomodo ap. nō reci. posuit. d. an. in. c. veniẽs. el. j. de testi. Ex istis infert̃ ꝙ due mulieres dicẽtes se peccasse cũ liqͦ nō possint iungi ad faciẽdum indiciũ per fectũ: nec arrandũ ad veritatẽ dicendā etiā cũ aliquibꝰ cōiecturis: maxime cũ deponāt de delicto ꝑpetrato in eoꝝ cor pore iuxta no. ꝑ Bar. in. l. si quis in gra ui. ff. ad sena. cōsul. sillanianũ. vbi dicit ꝙ nullum facit iudiciũ. ⁊ idẽ Ang. in. l. u. C. de cal. vide. j. testis. §. xxiij. quando dicantur singulares. Confessio sacramẽtalis primo quid est. Rñ. ẜm ho. ꝙ est legitima corā sacerdote peccatorum suorũ declaratio vel ẜm dir. Confessio dicit̃ quasi similis vel ex toto: vel vndi facto. Nam sicut sententia sit confessio q̃ generat sententiam debet esse certa. vn de in. l. certum. ff. de cōfes. certũ inquit confessus pro iudicato erit. De hac confessione sacramenti seu penitẽtiaria ꝙ parum ꝓsit in articulo mortis facta ad remissionem peccatorum not. flo. in. l. j. §. hec actio. ff. ad. l. aquil. Bal. in aut̃. contra qui. C. de non nu. pe. ⁊ an ꝓbet in iudicio. no. Bal. ĩ. l. archigerentis. C. de epis. audi. ꝙ nō q tñ fallit qñ fieret ad fauorẽ matrimonij  talis cōfessio facta corā sacerdote ꝓbabit gl. est sing. in. c. tua nos. in ꝟsi. cō stiterit extra de spōsa. quā solus Roma. pōderauit in. l. si non speciali. C. de testa. ⁊ Jason in. l. pr̃e furioso. col. v. ꝟsic. q cōfirmo. ff. de his qui sunt sui iuris. q facit. ad versi. sequen. ¶ Qualis dʒ esse confessio vt sit legiti[*]ma. Rñ. ẜm cōiter theologos ĩ. iiij. dist. xvij. q. xvj. dʒ hr̃e cōditiōes q̃ cōtinent̃ ĩ his ꝟsibꝰ. Sit simplex hũilis: confessio pura fideł. At frequẽs: nuda: discreta libẽs: verecũda ĩtegra: secreta. lachrymabilis accelerata. Fortis ⁊ accusans: ⁊ sit parere parata. Quas Ri. exponit ĩ iiij. di. xvj. ar. iij. q. v. Simplex. i. vt nihil admisceat̃ ꝙ nō faciat ad peccati titatem. humilis. in ꝟbo ⁊ signo Pura. i. recta intẽtione facta. Fidelis. i. vera vt nihil de falsitate admisceat̃. Frequens  valde ẽ vtilis. Nuda: nō ĩuoluta ver boruʒ obscuritate. Discreta: vt maiora cũ maiori grauitate. Libẽs nō necessitate sed libera voluntate. Verecunda: nō iactantia plena. Jntegra vt nullum retineat. Secreta: nō publica. Lachrimabilis: ex dolore cordis. Accelerata: ne nimis ꝓlonget̃. Fortiter: ne ex verecũdia dimittat. accusans. se nō alios Parere parata. s. ad obedientiā ↄfessoris. ¶ Vtrũ p̃fate ↄditiones sint oẽs de ne[*]cessitate ↄfessionis. Rñ. Ric. vbi. s̃. dicit ꝙ nō: sʒ q̃dā de cōgruitate: sʒ vt clariꝰ intelligantur multas inferam qōnes. ¶ Vtrũ nosatio ꝑsone cũ qua q̃uis pec [*]cauit sit necessaria ad pctĩ confessionẽ. Rñ. ẜm. Ri. vbi. s̃ di. xxj. ar. fi. q. ij. quod aut noĩatio ꝑsone est necessaria ad pec cati magnitudinẽ ⁊ spem exprimẽdā. et tunc est necessaria vt puta  peccauit cũ matre nec habeat altā cōsanguineā  si hr̃et aliā cōsanguineā puta so rores: sufficeret dicere peccaui cũ cōsan guinea mea in primo gradu. Aut talis noĩatio solũ est vtilis ↄfitẽti vt cōfessor melius sciat imponere cōsiliũ ⁊ pnĩam ⁊ sic siłr est necessaria. Aut ẽ vtilis illi cũ quo peccauit: ⁊ tũc pōt dicere: sʒ non in ↄfessiōe:  sic ↄfessor nō posset aliter d facere nisi extra ↄfessionem ei dicat aut nō est vtilis nec ei cōfitetur: nec ad correctionẽ illius cũ quo peccauit nec ad expressionẽ spẽi pctĩ: ⁊ sic non solum dʒ tacere eius expressionẽ: immo dicit Ric. q credit teneatur celare. ⁊ vt dicit sanctus bo. ĩ. iiij. di. xxj. parte. ij. arg. j. q. iij. quod confitens si exprimit non effu git detractionẽ: nec confessor si ad hec consentit. similiter quādo noĩatio persone esset cũ ꝑiculo alteriꝰ: etiā si circũstātia esset de necessitate omittenda est ẜm pe. de pał. in. iiij. dist. xxj. ¶ Vtrũ requirat̃ ad ↄfessionẽ ꝙ fiat ge [*]nufiexo capite discooꝑto ⁊ hmiōi. Rñ. ꝙ nō: nisi de bono ⁊ equo. principaliter em̃ humilitatẽ cordis requirit deꝰ. xiiij. q. v. si d uis actus humiles corporis ipsam inducant ⁊ in ipsis meremur. ¶ Vtrũ cōfitens ꝓpter gloriā vanā. vł [*]alium malũ finẽ peccet mortaliter. Rñ. ꝙ sic.  peruertit finẽ sacr̃i. facit ad hoc ꝙ dico. j. honor. §. vij. immo nec sacramentum suscepit quia pars essentialis huius sacr̃i q̃ cōsistit in actu suscipientis est actus interior. Vnde sine eo non est sicut in eo cōtraheret matrimoniuʒ quo ↄ̃hẽdo nō intenderet nisi in carnalẽ copulā ad tp̃s. Tenetur em̃ s cōfite ri pctā sua: vt deo satisfaciat quẽ offendit ⁊ ecclesie: ⁊ vt de suis pctĩs veniam consequatur. Alia aũt intentione confessio facta non vʒ ⁊ tenetur eā iterare: nisi in casu vt. j. dicam. §. xiiij. ¶ Vtrũ cōfitẽs pctm̃ q nō fecit peccet [*]mortałr. Rñ. ꝙ sic. tñ  cōscĩam nō manifestat. tñ  mẽtit̃. xxij. q. ij. cũ hũilita tis. Limito istud verũ quādo cōscĩa di ctat ꝙ non fecit. Jtem qñ pctm̃ q confitet̃ esset mortale si fecisset. ⁊ sic intellige Ri. in. iiij. di. xxj. ⁊ dic. ti. de pe. ⁊ re. ⁊ illud Gre. quod hr̃. di. v. ad eius ĩ fi. bo narum mentium est culpā cognoscere vbi culpa non est. intelligit̃ ꝓ formida re vel ingerere se peccatorem cōfitẽdo sed non in specie. ¶ Vtrũ oẽ mẽdatiũ dictũ in cōfessione sit pctm̃ mortale. Rñ. ꝙ nō: sed solũ ill q est pernitiosum puta ↄ̃ famam suā vel alteriꝰ aut ↄ̃ id q necessario hʒ cō fiteri. vnde si taceret vel negaret aliq mortale q fecit ⁊ de quo nō ẽ legitime cōfessus peccaret mortaliter: nisi forte timeret ꝓbabiłr de reuelatiōe cōfessionis vel ꝙ sollicitaret eũ admalũ tali cō fitẽtis.  altũ nō hʒ posse alid tacere vel negare cũ ꝟbis paleatis tałr ꝙ mẽ datiũ nō dicat: ⁊ etiā si diceret propter hoc nō esset mortale: sed erit veniale. xxij. q. ij. c. j. cũ ibi no. Jdẽ dicẽdũ de eo  habens aliqua peccata a quibus scit ꝙ cōfessor solitꝰ nō pōt eũ absoluere tñ ue scandaliʒetur de eo confitet̃ de solitis solũ ⁊ tacet illa a quibus nō pōt ab eo absolui cũ ꝓposito confitendi integre cum eo que eum possit absoluere. ¶ Vtrum ↄfessio facta sit necessario ite [*]rāda. Rñ. ẜm Ric. ĩ. iiij. di. xvij. ꝙ vere ⁊ legitime ↄfessus nō tenet̃ reiterare ↄfes sionẽ de necessitate: nec tenet̃ quis obe dire p̃cipiẽti sibi vt iteꝝ talia cōfiteat̃ nec papa posset cōdere legẽ hoc p̃cipiẽ tem ẜm pe. de pał. nisi ex bono consilio quis velit vt facilius iuueniat remissio nem fit quod sepius confitendo. de pe. di. j. quem petinet circa medium. ¶ Assignāt tñ doc. ĩ. iiij. di. xvij. aliquos [*]casus in bus cōfessus tenet̃ iteruʒ cō fiteri eadẽ peccata. ¶ Primo quādo cōfitetur ei qui non potest absoluere. ¶ Scs qñ cōfitet̃ sciẽter ei  nescit li[*]gare vel soluere. de bus dicam latiꝰ. j. confessio. iij. ꝑ totũ. ⁊ cōfessio. iiij. §. iij. ¶ Tertiꝰ qñ s nō cōfitet̃ integre oĩa [*]pctā mortalia. de bꝰ non est legitime cōfessus vni cōfessori etiā si ↄfiteret̃ di uersis cōfessoribꝰ: sed sciẽter tacet aliq pctm̃ mortale vel de quo dubitat vtruʒ sit mortale vel alid aliud quod est de necessitate confessionis: vt puta circũstantiam q̃ mutat speciẽ⁊ hmōi ex vere cũdia vel aliquo quocun respectu de pe. di. v. c. j. circa finem. ¶ Quid si tacuit ex ignorātia seu obli[*]uiōe. Rñ. ẜʒ Ri. vbi. s̃. arg. ij. q. vj. ꝙ aut penitẽs adhibuit debitā diligentiam ꝓut de lege cōi hũana ꝑmittit fragilitas vt memoriā haberet oĩʒ pctōꝝ suo rũ mortaliũ q̃ est ẜm Sco. ea. di. qñ tātā diligẽtiā adhibet vt memoriam habeat tā s apponeret in re multũ ar dua: ⁊ q̃ sibi multũ esset cordi. ⁊ tũc nō tenet̃ cōfiteri alia pctā de bꝰ cōfessus est nec etiā istud pctm̃ oblitũ tenet̃ ↄfiteri priori sacerdoti ĩtẽtiōe necessitatis sʒ solũ tenet̃ cōfiteri alij sacerdoti quia uis de isto fuerit absotutꝰ tũ ad iu diciũ dei ⁊ ecclesie  ↄfessor pōt absoluere. de cōfessis ⁊ p̃dicto modo oblitis. tñ subintelligit̃ tale cōditio. s. ꝙ quando ad memoriā reducent̃. ꝙ illa ↄsiteat̃ sacerdoti  possit eũ absoluere. Et no. hoc ẜm pe. de pał. in. iiij. ꝙ si primꝰ ↄfes sor habebat autoritatẽ absoluẽdi ab oĩ excōicatiōe ⁊ casibꝰ ⁊ sic intendebat ab soluere quādo cũ ea cōfessus fuit ꝙ lʒ pctm̃ oblitũ tali modo esset casus reseruatꝰ. vel excōicatio poterit nihilominꝰ scs ↄfessor eũ absoluere.  nō pōt esse ampliꝰ casus reseruatꝰ nec excōicatio. sʒ solũ pctm̃ simplex. q bñ no. ꝓ istis q̃ eligũt sibi cōfessorẽ autoritate apostolica. vt faciat ꝙ in absolutiōe intẽdat eos absoluere ab oĩ excōicatiōe intuʒ eoꝝ autoritas se extendit ⁊ ab oĩ casu. alias oporteret recurrere ad eũ q̃ de iure posset eũ a tali absoluere facit. c. offi cij. de sen. ex. a cōtrario. ⁊. c. suꝑ literis de rescript. claꝝ est pro hoc. Aut penitẽs nō adhibuit debitā diligentiā: sed fuit ignorans ignorontia crassa vel af fectata: tũc tenetur oĩa priꝰ cōfessa ⁊ ta liter oblita recōfiteri nisi ĩ casu quando posset habere priorẽ sacerdotẽ: ⁊ nō esset ei interdicta potestas absoluendi. adde ẜm sanctũ bo. in. iiii. dist. xvij. in qōnibꝰ circa lr̃am q. s. fuerit recẽter cũ eo confessus ita q habeat memoriam suoꝝ pctōrũ.  antea fuit confessus: vel saltẽ recordet̃ pnĩe imposite. vt. j. dicā. .§. xiiij.  tunc sufficeret solũ illud obli tum cum sua negligentia confiteri. alias non. ¶ Quartꝰ casus ĩ quo ↄfessio ẽ iteran[*]da est qñ s obliuiscitur pnĩam iniun ctā vel cōtempsit facere. Jntellige pro mortali peccato quia si pro veniali fuit iniuncta non tenetur eā facere de necessitate ẜm Tho. Jteʒ ꝙ si per imposi bilitatem vel infirmitateʒ dimisit que pro mortali imposita est nō tenetur ite rare. sʒ sufficeret intimare eam confessori vt eā cōmutet. Jdem dic si fuisset sibi commutata ab alio cōfessore ẜm ꝙ j. dicam. ¶ Quintus casus est quando cōfitetur [*]sine contritione vel attritiōe debita. q̃ sufficiat ad gratie susceptionẽ cũ sacra mẽto. puta  est in voluntate peccādi. vel ex mala intẽtione cōfitetur vel non vult satisfacere quod tenetur ⁊ huiusmodi. Et licet quidā dicāt ꝙ in isto ca su non tenetur reiterare quia recedẽte fictione susciptet fructũ penitentie. tu tñ tene ꝙ iterare tenetur. ⁊ hec est cōis opi. theo. vt dicit sanctus Bo. in. q. vl. p̃fate di. ⁊ ho. ⁊ Jnn. ⁊ arch. vt no. Dir. ⁊ ro est  si suscipit absolutionẽ peccat mortaliter ẜm Ric. ea. di. ar. ij. q. viij. ꝓ hoc habes tex. de pe. di. iij. c. ĩter hoc ei. ij. vbi dicit̃ sicut veniam promeret̃ penitentia vera sic deũ irritat simulata ⁊ etiā qui eũ absoluit sciẽter. ⁊ sic nō pōt dici absolutꝰ:  implicaret cōtradictio nẽ ꝙ simul absoluetur ⁊ ligaretur respectũ eiusdẽ vt no. doc. in. c. ꝙ quidā de pe. ⁊ re. ꝙ lʒ pnĩa ⁊ ↄfessio illorũ qui notũt abstinere sit acceptāda ⁊ salubri bus monitis sit ei pnĩa ĩdicẽda.  va let ei ad multa non tamẽ est absolutio impẽdẽda.  nō est capax eius nec in isto sacramẽto imprimit̃ caracter virtu te cuius dostea valeat sicut in baptismo. Addit tñ sctũs bo. in. v. d. vl. ꝙ veꝝ est ꝙ tenet̃ reiterare in isto casu ⁊ duobus precedentibus quando mutat cō fessorẽ secus si ad eũdẽ redeat ⁊ adhuc memoriam habeāt suoruʒ peccatorum quia recenter cōfessus est pe. tamen de pał. in. iiij. di. xvij. dicit quod si etiā sit oblitus cōfessor peccata sibi cōfessa sed tamẽ pnĩam pro eis ĩposita scit q tali cōfessori sufficiet confiteri alia peccata prius cōfessa solũ implicita dicẽdo de illis peccatis que alias vobis dixi dico meā culpā. secꝰ si pnĩa nō fuisset taxata tũc  oporteret vt pctōꝝ memoriaʒ haberet ⁊ satis placet. Et addo etiā ꝙ nō sit interdicta et potestas absoluẽdi. ⁊ sic nō oportet ꝙ reiteret sed sufficit cō fiteri. vel peccatũ scienter retentum vel penitentiam oblitam vel fictionẽ suā explicite ⁊ de alijs cōfessis implicite vt s̃. dixi. Nec intelligo ꝙ cōfessor habeat memoriam de singulis peccatis in numero vel speciei. sed sufficit recordet̃ in genere de peccatis que ei cōfessus fuit ⁊ de qualitate vite eius quod no. ¶ Sextus casus ẜm aliquos est quādo [*]quis recidiuat sed hũc nō sequunt̃ cōmunit̃ do. ẜm Ric. ea. di. ar. ij. q. viij. qñ peccata dimissa ⁊ reciduata notabiliter tātũ aggrauāt ꝙ notabilis ⁊ periculosa grauitas peccati exprimi nō posset nisi dicendo aliq pctm̃ priꝰ cōfessuʒ ⁊ dimissum alias non. ⁊ sic tene. ¶ Septimꝰ casus est qñ quis cōfitetur [*]pctm̃ a quo suus cōfessor nō potuit euʒ absoluere  licet istud ↄfessus fuerit ⁊ oĩa alia. tñ istud a quo nō potuit absol ui tenet̃ iterato superiori confiteri. nec ꝓprie ista dicit̃ iteratio  suꝑior accipit̃ pro vna ꝑsona cũ cōfessore. nā cōfes sor absoluit a bꝰ pōt ⁊ superior ꝑficit vnde ẜm Ric. vbi. s̃. deberet precedere absolutio superioris q credo de hone state nō de necessitate ẜʒ Dir. ⁊ iste due absolutiones faciũt vnā cōpletā. Sed de hoc dic vt. j. confessio. v. §. ix. ⁊. x. ¶ Octauus casus est ẜm aliquos vt po [*]nit san. Bo. vbi. s̃. ꝓpter peccati obliti recordationem  s cōfitet̃ ⁊ alicuius peccati obliuiscit̃ volunt vt oĩa postea cōsiteat̃ vt cōfessio sit integra. sʒ hoc nō sequunt̃ cōiter doct. tu dic vt. s̃. dixi. §. xij. ẜm illam di. ¶ Sʒ quid dicemꝰ de illis  iō nō cōfitentur de aliquo pctō mortali  nō co[*]gnoscũt ꝙ sit mortale pctm̃. Rñ. vt colli go ex doctrina doc. in. iiij. di. xvij. ꝙ fi fa cta diligẽtia ẜm eorũ fragilitatẽ vt me motiā haberẽt suoꝝ pctōꝝ ↄfitent̃ ĩtegre de his que cognoscũt fore pctā mor talia: ⁊ ea quando nō recogno scũt peccata mortalia: propterea non cōfitent̃ ꝙ non tenentur reiterare confessioneʒ qñ de hoc postea aduertũt sʒ sufficit so lũ confiteri taliter nō cōfessa sicut diri s̃. de oblitis. ⁊ lʒ ignorantia iurisnatu ralis aut diuini aliqñ nō excuset quin peccet mortaliter faciẽs ↄ̃ eius p̃cepta ex igno: ātia tñ nō tenet̃ homo hoc nō cognoscẽs de eo specialiter peuitere vł confiteri. sed solum quādo agnoscit sʒ sufficit de hoc doleat in gñe ⁊ dicat cũ ꝓpheta. Delicta iuuẽtutis mee ⁊ igno rantias meas ne memineris. ⁊ cōfitea tur in gñe sic ignorata sicut oblita et qñ cognoscet. tũc confiteat̃ illa solũ spe cifice ⁊ sufficit. Ex quo ptʒ d dicendũ de pueris ⁊ puellis ⁊ alijs  faciũt mul ta pctā mortalia q̃ nō cognoscunt fore pctā saltẽ mortalia  lʒ sepius cōfiten do illa dimiserint propter talẽ ignorā tiam ꝙ non tenẽtur iterare ↄfessiones sʒ sufficit solũ de illis cōfiteri qñ ea cognoscũt nec distinguo an habeant an nexam excōmunicationẽ vel ne  etiā si haberent annexaʒ excommunicatio nem non propterea tenerentur cōfiteri iterum confessa vt patebit. j. ↄfessio. v. .§. ix. ⁊. x. q no. bene ¶ Nonus casus ẜʒ aliquos est quādo [*]quis ante cōpletā pnĩaʒ cōmittit aliq mortale. Sʒ ego dico ꝙ sufficit ꝙ penitentiā expleat: ⁊ de commisso ↄfiteatur solũ. ⁊ est verius de quo vide. j. penitẽtia. §. xiiij. Cautiꝰ tamen esset ꝙ ↄfessor aliquā penitentiā iniũgere quam statim ⁊ in statu gratie penitẽs possit age re. ⁊ postea aliā addicere quā nō inten dat pro penitẽtia sacramẽtali ĩponere sed pro quadā voluntaria satisfactiōe inungere. ita ꝙ qualitercũ impleat sufficiat: ⁊ etiā nō impleat nō intendat illaq̃are. sed in suo arbitrio ponere. ¶ Decimus casus ẜm pe. de pał. ẽ cum [*]quis confitetur excoimunicatꝰ existẽs quam tũc ignorat: nam cum non sit ca pax sacramẽti penitẽtie tenetur iterato cōfiteri de oĩbus. Sed istud non cre do vt. j. patebit confessio. v. §. x. ¶ Vtrũ sit confitendũ per verba obscu [*]ra. Rñ. ꝙ nō sed taliter clara ꝙ cōfessor plene intelligat aliter nō valeret. dʒ tñ cōfitens loqui de peccat is ꝑ verba pu blica ⁊ sobria ⁊tali honestate ornata ꝙ nō sonẽt ĩpudicitiā in auditu: dum ta men sufficienter exprimat factum. ¶ Quid de illo qui cōfitet̃ sacerdoti  [*]dormit aut eũ nō ĩtelligit. rñ. ꝙ sciẽter tali cofessus tenet̃ iterato cōfiteri si est peccatũ mortale ⁊ sacerdos dʒ ei dicere q̃cōfessio ĩportat releuationẽ pctōꝝ  nō pōt esse sine relatiōe vniꝰ. s. penitẽtis. ⁊ ꝑceptiōe alteriꝰ. s. ↄfessoris. ⁊ iōvno eoꝝ deficiẽte nō ẽ ↄfessio. secꝰ veniali. ¶ Vtrũ pctōr teneat̃ de necessitate con fiteri pctōꝝ circũstātias. Rñ. ẜʒ Sco. in [*]iiij. di. xvij. ar. ij. ꝙ nō solũ peccatum est confitendum: sed etiam circunstātia il la necessario est cōfitenda q̃ speciali ꝓ hibitione ꝓhibet̃: ꝟbi gr̃a cognoscere nō suā ꝓhibet̃ cognoscere ↄsanguineā prohibet̃ specialiter. ⁊ iō ĩcestꝰ ẽ spũale pctm̃ q ꝑ ipsaʒ ↄstituit̃ siłr frequẽtia est necessaria confitenda. Siłr ponens aliud pctm̃  qualibetvice nouũ pctm̃ committit̃. Dicit tamẽ archi. vt refer Dic: ꝙ sufficit dicere se multotiens pet casse ⁊ de similibus idem iudiciũ hac beatur. Alie autem circũstantie ex quibus aliquo modo pctm̃ est grauiꝰ veex parte obiccti nō ẽ certũ q oporteal cōfiteri uis cōis opi. theologorũ tet neat quod non sunt de necessitate totũ tñ est ⁊ vtile eas confiteri: maxime q̃notabiłr aggrauāt nisi sint in pctĩs car nalibꝰ in quibꝰ ẜm tho. in. iiij. di. xvij. laudabile est circũstantias tacere  spe ciẽ nō mutāt ⁊ audiẽtẽ vel cōfitẽtẽ aliciunt ad turpitudinẽ licet aggrauent pctm̃ immo possent esse ita ꝓuocatiue ꝙ necessario essent tacẽde: alie aũt circũstātie q̃ nihil faciũt ad grauitatẽ pec cati fatuũ est cōfiteri nisi ẜʒ san. Bo. qñ faceretvt sacerdoti satilfaceret. puta co medit carnes ĩ quadragesima ex infirmitate ⁊ huiusmodi ⁊ de hmōi circũstātijs dicit Augu. de penitẽ. di. v. c. j. ⁊ sumuntur ab aris. iij. eth. c. iij. Quis: quid vbi per quos: cur quotiẽs quomō quā do. Quis scʒ si religiosus vel secularis. Quid scʒ fecisti furtũ vel homicidiuʒ. Vbi. s. in quo loco ꝑ quos. s. an solꝰ vel associatus ꝑ se an per aliũ. Cur. i. quo aninio qua intẽtione. Quotiẽs. s. semel ⁊ pluries. Quomodo. s. an naturaliter vel cōtra naturā. an preuentꝰ a tẽpta tione aut potius ipsaʒ preueniẽs. Qñ s. an ĩ die festo vł ieiuniorũ. Et de istis vide. s̃. circũstātia. quādo. s. mutet speciem. ⁊ ideo aduerte ꝙ circunstantia. Quis est necessaria. vt. s. cōfessor sciat si est sui fori vel non si est cōiugatus vel religiosus. ⁊ propterea semꝑ prius est q̃rẽda circũstantia. Quid similiter circunstātia. cur aliquando est necessaria quādo speciali ꝓhibitione ꝓhibet̃ sicut cũ quis facit elemosinaʒ vt ꝓuocet ad luxuriā aliquẽ ałs nō circunstātia quotiẽs similiter est necessaria saltem ẜm eā cōputationem quā quis facere potest puta  bis in ebdomada vł ter fecit cōmuniter: ⁊ perseuerauit ꝑ annñ ⁊ huiusmodi ⁊ sufficit. Et hoc est tutiꝰ uis opi. archi. p̃dicta nō sit im probā da. Circũstātia quomodo similiter est necessaria qñ sub speciali ꝓhibitione cadit puta ↄtra naturā ⁊ hmōi ałr nō. Jdẽ dic de circũstātia. Vbi puta in ecclesia quando est aliquod opus quia tunc est sacrilegium. Circũstantia vero quando videtur esse de necessitate quando sit peccatum die festo. De quo dic vt. j. ĩterrogatiōes per totum. ¶ Quid de illo  consitetur solũmodo [*]ne reddatur notatus in populo. Rñ. ꝙ si ibi cōstituitur finis. nō valet ĩmo tenetur iterũ cōfieri. Et tũc constituitur finis quādo nullo modo cōfiteretur si nō dubitaret de ĩfamia. Secus qñ non cōstituitur finis puta  confitetur pro pter deũ ⁊ ꝓpter remissionẽ peccatorũ inductus tñ ad hoc ex pudore. vel timore ⁊ hmōi. Et idẽ dic de iilis qui cōfiteri coguntur a suis prelatis. ¶ Vtrũ ille  ↄfitet̃ aliq peccatũ vt vi [*]deat̃ strenuus ⁊ głietur satisfaciat. Rñ. ꝙ nō sʒ peccat mortaliter sic ↄfitẽdo  tali dr̃. Quid gloriaris ĩ malitia ⁊ c. ⁊ ꝓ pt̃ ea dʒ ↄfiteri ⁊ erubescat de pctō suo nō vt laudet̃. ¶ Vtꝝ diuidẽs ↄfessionẽ suā satisfaciat. Rñ. ẜʒ Sco. vbi. s̃. ꝙ ñ sʒ [*]opʒ oĩa nō ↄfessa tā secreta  publica de bꝰ memoriā hʒ premissa debita di ligẽtia cōfiteat̃ vni etiā si ille nō posset eũ absoluere ab oĩbꝰ ⁊ habeat necesse de aliquo ad suꝑiorẽ recurrere. alit̃ nihil faceret pʒ de pe. di. v. c. j. §. cautꝰ sit. ¶ Vtrũ pctā manifesta sint cōfitenda. Rñ. ẜʒ cōiter the o. ĩ. iiij. d. xvij. ꝙ sic.  [*]lʒ sint no. sacerdoti. non tamen in forma iudicij. nisi per confessionem. ¶ Vtrũ pctā venialia necessario sint cō fitenda. Rñ. ẜm Sco. vbi. s̃. q. j. ar. iij. ꝙ [*]nō etiā si nullũ hʒmortale  ꝑ pctm̃ ve niale etiā in ꝓposito hō nō potest dānari nec periclitari penitẽtia ẽ sca ta bula ꝓ periclitātibꝰ igitur nō obligatur ad eā nisi habẽs mortale. ĩmo dicit pet. de pał. in. iij ꝙ nec etiā papa posset ad hoc obligare.  hoc esset mutare sa cramẽti materiā. Dicit tamẽ sctũs Bo. in. iiij. d. xvj. q. vltima verũ nisi ratione periculi ad q dicit̃.  tũc tenet̃ penitere qñ periculũ aduertit ałs nō. Adde secũdo ꝙ tenet̃ ↄfiteri de veniali quan do scʒ dubitat an sit mortalevt dicet̃. j. Tertio tenetur cōfiteri de veniali rōne professiōis. puta  professus ẽ aliquā religionẽ q̃ ad hoc obligat. vel exvoto tenetur obedire in oĩbus que nō sunt cōtra deũ ⁊ aĩam ⁊ prelatus sic p̃cipit. Nec ob. quod dicũt quidā quod nō ha bẽs mortale tenet̃ saltẽ de veniali con fiteri propter p̃ceptũ ecclesie in. c. oĩs de pe. ⁊ re.  respondet Scot. vbi. s̃. ꝙ si omnia in. d. c. distribuit ꝓ mortalibus solum et non pro venialibus. Et ita etiam dicit glo. in. d. ca. Et sic tene ꝙ de perfectione est venialia confiteri bono consilio nisi vt dictũ est. ¶ Vtrũ ↄfessio necessario sit faciẽda so [*]li sacerdoti ⁊ a solo. Rñ. ꝙ sic de necessi tate p̃cepti eccłie. ĩ. d. c. oĩs. ĩ. ꝟ. solꝰ ⁊ in ver. sacerdoti cōtra multos sacerdotes  pueros  tenent̃ ad ↄfessionẽ ĩ simul cōfitentur quos nō credo euadere mor tate peccatũ cũ faciāt eos preuaricari ecclesie preceptũ. Dicit Ric. vbi. s̃. ar. iij. q. viij. quod in articulo necessitatis s. quādo mors ĩminet de ꝓpinquo. ita ꝙ vnus post altũ nō pōt cōfiteri nec ꝑ hoc euacuat̃ virtꝰ sacramẽti siłr idẽ ibi dẽ tʒ q si quisvellet cōfiteri. duobꝰ fa cerdotibꝰ simul vt certiꝰ cōsiliũ haberet q vere absoluit̃: ⁊ taliter audiẽtes nō peccāt ałs sic  faciũt cōtra preceptũ ecclesie lʒ talisvere absoluat̃  nō est tātũ necessaria solicitudo ex parte sacerdotis sicut cōfitentisvñ qñ ex feruore ⁊ vt sit magis tranquilla eiꝰ ↄscĩa duobꝰ cōfitetur simul. illi pñt sine pctō audire ⁊ absoluere. Sco. tñ ĩ iiij. d. xvj. tʒ ꝙ cōfiteri sił pluribꝰ sacerdo tibꝰ nō est cōfessio sacr̃ał  vnꝰẽ xp̃s quā sacer dos representat ¶ Vtrũ cōfessio sit fiẽda cũ lachrimis. Rñ. ꝙ si lachrima accipiat̃ ꝓ cōtritiōe seu attrititiōe ꝙ sic ẜʒ ꝙ dico. j. cōtritio .§. iiij. dʒ og dolere  pctō mortali cōmis so in preterito cessare in pñti abstinere saltẽ qͦ ad ꝓpositũ in futuro ⁊ satisface re ꝓut tenet̃ aliter nihil facit. Aduerte tñ ẜʒ sco. vbi. s̃. d. xiiij. vlti. ꝙ attritus cōfitẽs uis nō habeat actũ talẽ  suf ficiat ad meritũ de cōgruo tñ habẽsvo lũtatẽ suscipiẽdi sacr̃m ecclesie: ⁊ sine obice peccati mortalis actualiter sibi facto: vł in volũtate in herẽtis recipit nō ex merito sʒ ex pacto diuino effectũ istiꝰ sacramẽti in vltimo ĩstāti ꝓlationis ĩ qͦ ẽ vis huiꝰ sacr̃i. Jta etiā tʒ tho. ĩ. iiij. quol. q. x. dicẽs ꝙ nō perfecte conuersi aut attriti virtute clauiũ gratiaʒ cōtritiōis acquirũt dummō nō ponāt obicere spũisctō cum quibus concor. Ri. in. iiij. d. xvij. ar. ij. q. viij. ¶ Vtrũ hō teneat̃ stati cōfiteri peccato [*]mortali ꝑpetrato. Rñ. Sco. ĩ. iiij. d. xvij. ar. iij. ꝙ dubiũ est alijs dicẽtibus ꝙ sic alijs ꝙ nō tenet̃. sʒ tm̃ in voto pro aliqͦ tꝑe. s. semel in anno nũc: sʒ añ. d. c. om̃is solũ ante mortẽ. ⁊ istudvr̃ mitius ẜʒ eũ dẽ sco. Et cũ ipso cōiter ↄurrũt theolo gi. Sʒ magis mihi vr̃ tuta opi. sancti Bo. ea. d. ar. ij. q. ij. q̃ vult vt religiosi nō possint differre: sʒ ꝙ habita oportuni tate idonei cōfessoris teneāt̃. De clericis nō audet affirmare: sʒ tñ sibi videt̃ idẽ dicendũ ꝙ de religiosis. laicivero si differũt ꝓpter maiorẽ oportunitatem tꝑis ⁊ cōfessoris vs ad xl. excusantur. Si vero talẽ oportunitatẽ temporis et cōfessoris haberẽt: ita ꝙ maiorem non sperāt habere in illo anno tũc statim tenẽtur nec possunt differre vs ad an nũ. Quo vero ad votũ confitendi oẽs concordāt ꝙ statim tenẽtur oẽs tamen religiosi  clerici ⁊ seculares q tamẽ limito quo ad preceptũ veruʒ quando excitātur a gr̃a dei ẜʒ alex. sca secunde tractatu de negligẽtia. de quo vide j. contritio. §. iiij. s. qñ tenet̃ conteri de peccato. ałs nō de p̃cepto. Sunt etiaʒ multi casus in quibꝰ concordāt doctores in bꝰ hō tenetur statim confiteri habita oportunitate quos ponit Ric. vbi. s̃. ar. iij. q. vj. ¶ Primꝰ qñ vult com municare vel celebrare vide. j. eucharistia. iij. §. xviij. cũ seq. Jdẽ dicit laud. ea d. q. ij. quādo dʒ administrare sacramẽ ta vel aliqueʒ actũ solenneʒ in ecclesia exercere. puta legere euangeliũ ⁊ hmōi Jdẽ Tho. ĩ. j. qͦlibet. q. vj. ⁊. Jo. de nea. qñ vult ordinẽ sacrũ recipere. Sed hoc nō probat̃ aliquo iure nisi peccatũ eẽt manifestũ. Et sic limito ⁊ intelligo gl. in prin. de pe. di. v. que dicit quando peccatum mortale est manifestum sta tim homo tenetur consiteri. ¶ Secundus casus qñ est in ꝑiculo no tabili ⁊ ĩminẽti mortis: vtputa  vult intrare mare ꝑ longũ tempus et periculosuʒ iter. vel bellum vel est infirmꝰ infirmitate periculosa propterea p̃cipit̃ medicis ꝙ cũ eos ad infirmos vocari cōtingerit vt efficit̃ faciāt ꝙ prius aduocẽt medicos spirituales de  dic vt. j. medicus. s̃. viij. Et aduerte ẜʒ Pe.  pał. ꝙ tũc ꝑiculũ mortis ẽ qñ s ẽ ĩ ta li casu ĩ qͦ frequẽter homĩes moriũtur. ¶ Tertiꝰ casus est qñ sibi dicat ↄscien tia ꝙ statiʒ teneat̃ ↄfiteri  necessitate. ¶ Quartus casus qñ ꝓbabiłr videt ꝙ illo anno copiā idonei cōfessoris habe re nō poterit  ipsuʒ possit absoluere. ¶ Quintus casus qñ per statutũ quis est obligatus ad plures cōfitendũ. vt sunt religiosi ⁊ similes  nō sufficit tũc semel in anno confiteri. Limito verũ si statutuʒ obligat ad mortale ałs nō cre do teneatur de necessitate nisi ẜm ꝙ di xi. s̃. xxviij. ¶ Vtrũ quis possit ↄfiteri ꝑ ĩterpositā personā vel per scriptũ. Rñ. ꝙ nō loquẽ do de cōfessiōe ꝓut ẽ sacramẽtũ ẜʒ cōit̃ Theo. vbi. s̃. facit de pe. d. j. quem peni tet  qui peccauerit tenet̃ se accusare ⁊ ad. c. qualis. xxx. q. v. respondet Sco. vbi. s̃. ꝙ pōt confiteri ꝑ scriptũ si ẽ presens ⁊ ipse legit quod scripsit. ¶ Sed quid si est mutꝰ vel ignorat lin [*]guā. Rñ. ꝙ nō tenet̃ cōfiteri nisi eo mō quo pōt. s. ꝑ signa ⁊ hmōi. Et ꝙ dicunt ali ꝙ ↄfiteat̃ ꝑ ĩterpretẽ ĩprobat. Sco. ⁊ bñ siłr ꝑ scriptũ  ẽ cōtra rōnẽ sacra mẽti. Et iō nullo mō faciat. sʒ vt dixi cō fiteat̃ ꝓut pōt ꝑ signa ⁊ sufficit ẜʒ Sco. in. iiij. d. xvij. q. vnica. ⁊ Ric. ea. dis. ¶ Vtrũ ille qui rñdet cōfessori ad inter [*]rogata satisfaciat. Rñ. ẜʒ Ro. ꝙ sic quā tũ ad ea de quibꝰ interrogat̃. Siłr  ro gat cōfessore vt eũ ĩterroget vt plenius ↄfiteatur. nisi si tał q̃ potiꝰ dimitteret cōfiteri  ore proṗo ↄfiteret̃ suũ pctm̃  de superbia ꝓuenit. de pe. d. v. c. j. q̃ quidẽ est pctm̃ mortale. vñ prudẽs con fessor qñ hoc ꝑpendit faciat eum rectiff care conscientiaʒ ⁊ dolere de tali dispositione. ¶ Sʒ d si dubitat. Rñ. S. bo. ea. d. ar. [*]ij. q. j. ꝙ si ꝓbabiłr dubitat  aliqͦ an sit peccatũ veniale vł mortale nisi certificet̃ ꝑ aliquẽ doctũ tenet̃ cōfiteri ẜʒ q in dubio hʒ. ⁊ ab eo abstinere in futurũ aliter si nō cōsitetur peccat mortaliter.  exponit se periculo. Cōcor. s. tho. ibidem. di. xxj. ¶ Vtrũ cōfitẽs teneat̃ acceptare omnẽ [*]pnĩaʒ quā sibi ↄfessorvult ĩiũgere. Rñ. q nō ẜʒ Ho. ⁊ set̃. Pa. ĩ. c. significauit . pe. ⁊ re. sʒ ẜʒ Sco. ĩ. iiij. dist. xvj. q. vni ca. sufficit ei ꝓpositun acceptādi a deo hocvł ĩ pugatorio. sʒ si accepta tenet̃ im plere aduerte tñ q si cōfessor ĩiũgeret penitẽti vt satisfaceret ꝓximo quẽ lesit puta restituẽdo ablata ⁊ hmōi q illā tenet̃ de necessitate explere. ĩmo deberet p̃cedere ↄfessionẽ talis satisfactio si foret possibile vt latius ptʒ. j. restitutio iij. Siłr tenet̃ acceptare ill q ↄfessor iniungit ꝓ necessaria cautela ne in pec catũ recidiuat. Et ꝓpterea no. q cōfes sor tripliciter alid imponit penitẽti. ¶ Primo per modũ exortationis cum admonetvt quotidie oret. faciat largas elemosinas ⁊ huiusmodi. ⁊ ad ista non tenetur ex necessitate penitens. ¶ Secundo modo per moduʒ declara tiōis communis obligationis. sicut qñ declarat ꝙ restituat ablata: communicet in pascha. ⁊ huiusmodi. si nō obseruat penitẽs euacuat sibi fructum peni tentie. non tamẽ propter hoc tenet̃ rei terare cōfessionem. nec cōmittit peccatum inobediẽtie speciale nō obediẽdo sacerdoti. quia sacerdos nihil sibi im ponit. sed declarat q tenetur facere. ¶ Tertio modo pro speciali satisfactio ne peccatorum ⁊ ad istā tenetur ex p̃ce pto ałs cōmitteret speciale peccatũno bedientie. si eaʒ acceptauit ⁊ nō imple ret ⁊ iterare cōfessionẽ teneretur ẜm q dictum est. s̃. quod intelligo de penitẽ tia quaʒ sacerdos imponit preceptiue secus si imponeret exortatiue. sicut faci unt periti cōfessores qui aliquaʒ par uam penitẽtiā dant de precepto ⁊ post ea aliam maiorem de consilio propter periculum transgressionis. Cofessio. ij. de eius obligatiōe. Pro cuius intelligentia queruntur multa. De ista ↄfessiōe pnĩali seu sacramẽ talivi remissiō es q̃s posuit ĩ ꝟ. s̃. ꝓxi. p̃cedẽti vbi tāgũt̃ materie ĩ h. ꝟ. tacte. ¶ Vtꝝ ↄfessio sit  iure diuino p̃cepta. Rñ. ẜʒ sco. ĩ. iiij. d. xvij. q. vnica q sic ⁊ ꝓ [*]bat̃ prĩo sic lʒ tenet̃ recuꝑare gr̃aʒ ꝑdi tā ꝑviā faciliorẽ ⁊ certiorẽ ex p̃cepto dĩ no qͦ dr̃ diliges. dñʒ deũ tuũ ⁊ ꝓxi. tuũ ałr vr̃ ↄtẽnere deũ ⁊ ꝓṗā salutẽ. sʒ h nō pōt fieri. nisi ꝑ confessionẽ. q ꝓbat sic atritꝰ ↄfitẽs uis nō habeat actũ talẽ  sufficiat. ad meritũ de cōgruo tñ habẽs volũtatẽ. suscipiẽdi sacr̃m eccłie: ⁊ sine obice mortalis pctĩ actuałr sibi facto vel in volũtate inherẽtis recipit nō ex merito sʒ ex pacto diuĩo effectũ istiꝰ sacr̃i vt si paꝝ atritꝰ ⁊ atritiōe q̃ nō hʒ rōnẽ meriti ad remissionẽ pctĩ nolẽs tñ reciꝑe sacr̃m pnĩesicut dispẽsat̃ ecclesia ⁊ sine obice in volũtate pctĩ mortalis in actu ĩ vl. instāti illiꝰ ꝓlatiōis in quo ẽ vis sacramẽti istiꝰ recidit remissionẽ ⁊ gratiaʒ pnialẽ nō ex merito vt dixi  nō erat: sed ex pacto dei asistẽtis sacr̃o suo ad effectũ illũ ad quẽ instituit: alio n nō apparet qũo sacr̃m pnĩe eẽt serua tabula si nun ꝑ ip̃m vt sacr̃m posset recuꝑari serua gr̃a amissa sʒ tātũ ꝑ attritionẽ tā ꝑ priuiā dispositionẽ et ꝑ ↄtritionẽ tā ꝑ cōpletiuā ista ponit Sc. in. iiij. di. xiiij. q. vl. ⁊ hoc ideʒ tʒ S. Tho. in. iiij. quoł. q. x. et Hen. de gā. in quoł. q. xxxij. Ex qͦ. pʒ ꝙ nō est alia facilior via ad ĩueniẽdũ gratiā.  hic in cō fessiōe nō requirit̃ aliud. nisi q homo nō ponat obicẽ gr̃e. q est multo minꝰ  habere attritioneʒ q̃ ꝑ modũ meriti de ↄgruo sufficiat ad iustificationẽ nec etiā certior.  pōt magis eẽ certꝰ hō ꝙ nō ponat obicẽ. i. actualiter peccando  ꝙ habeat attritionẽ ergo quilibet te net̃ per hāc viā cōfessionis gratiā recuperare cũ sit. facilior ⁊ certior ꝓbat̃ etiā q cōfessio est de iure diuino per argumentũ a cōtrario suꝑ illud Ja. xx. quorũ remiseritis pctā remittunt̃ eis ergo quoꝝ nō remiseritis nō remittunt̃. sed sacerdotes si remittunt̃ nisi ↄfitẽtibus ergo tenent̃ ex p̃cepto xp̃i. hāc rationeʒ facit Pe. aureolus in quarto di. xvij. q. j. Probatur etiā per id ꝙ no. Jo. an. in c. significasti. de foro cōpe. vbi tʒ ꝙ papa tenet̃ cōfiteri de necessitate. sed melior rō q̃ ꝓbatur q sit de iure diuino ẽ ꝙ nō credẽdũ q eccłia ⁊ apostoli istud iugũ imposuissent hoĩbus tā periculo rũ nisi xp̃s verbaliter apostolis istud p̃ceptũ dedisset sicut ⁊ de alijs sacramẽtis excepto baptismate. de q̃bus nō pʒ qñ ⁊ qũo a xp̃o exp̃sse fuerint instituta. Jndubitāter ergo tenẽdũ q est de iure diuino. ⁊ semper hoĩes tenebant̃ ad eā post casum in peccato mortali in vo to sed nō in effectu.  nōdũ erant insti tuti cōfessores: nisi post passionẽ xp̃i  haberent autoritatem absoluendi. ¶ Vtrũ oẽs teneant̃ ad cōfessionẽ. Rñ. [*]q sic oẽs qui pctm̃ mortale cōmiserũt ⁊ tam ĩfideles  fideles. ẜm Ri. in. iiij. di. xvij. ita ꝙ nō ↄfitẽs mortale peccatũ cōmissum tam ante baptismũ  post si habet copiā idonei ↄfessoris memoriā peccati ⁊ tp̃s ad loquelā ad cōfitenduʒ oĩno damnabitur cũ sit de iure diuino precepta. vt. s̃. patuit. veꝝ tñ ꝓut cōfessio est p̃cepta ab eccłia vt fiat semel in anno in. c. omnis de pe. et re. non ligat nisi fideles. ¶ Vtrũ pueri teneant̃ cōfiteri. Rñ. ẜm Sco. in. iiij. di. xvij. ⁊ cōmuniter docto. [*]pueri  nō discernũt ⁊ quoꝝ etas igno rat quid videat. ⁊ furiosi nō tenent̃ cōsi teri. Sʒ qñ quis instructꝰ ⁊ interrogatꝰ ordinate ꝑcipit distincte quid iustũ et quid iniustũ in lege diuina q pōt faciliter videri si ad ordinatas ĩterrogatiōes ordinate rñdit sicut alius adultꝰ ꝑfecte ex similibus p̃missis simpliciter responderet tũc hʒ etatẽ sufficientẽ ad cognoscendum iustũ vel iniustũ cōtra dei legem ⁊ confiteri tenetur. ¶ Vtrũ nō hñs mortale teneat̃ ex p̃ce[*]pto ecclesie cōfiteri saltẽ semel in anno. Rñ. S. bo. Tho. Ri. ⁊ pe. in. iiij. di. xvij. tenẽt ꝙ sic nō ex vi sacr̃i sʒ ex statuti ecclesiastici Sco. ea. di. tʒ ꝙ nec etiā statu to eccłie tenet̃ sʒ sufficit ꝙ se presentẽt sacerdoti et dicāt se nō habere cōscĩam mortalis peccativt ad cōionẽ possit ad mitti Tu ꝟo dic cũ hō teneat̃ ↄfiteri ẜʒ Ri. in. iiij. di. xxj. de moralibꝰ oblitis ge neraliter non de singulis geneꝝ sed de generibꝰ singuloꝝ. Jtẽ  dicit p̃s ab occultis mets mũda me domine q ꝟa est opi. prima ꝙ s tenet̃ cōfiteri salteʒ gñaliter de generibus singuloꝝ ꝓpter periculũ peccatorũ ignoratoꝝ ⁊ occultorũ. ⁊ opi. Sco. intelligit̃ quādo quis est certus ꝙ nullũ mortale habet. quia tũc non tenetur confiteri. Et sic serua. ¶ Vtrũ possit dispensari cuʒ aliquo vt [*]nō teneat̃ confiteri. Rñ. ẜm Ri. in. iiij. di. xvij. ⁊ Tho. ea. di. ꝙ nō ẜʒ ꝙ obligat ex vi sacramenti. potest tamẽ papa dispensare ẜm q obligat ex p̃cepto eccle sie. s. vt possit diutiꝰ ↄfessionẽ differre:  sit statutũ ab ecclesia. Vnde etiā papa tenet̃ confiteri  lʒ ille cui confiteri dʒ sit inferior eo in tũ est p̃latꝰ est tamen superior in tũ est peccator. ⁊ ipse confessor dei minister. Confessio Tertio cui faciẽda ẽvtrũ soli sacerdoti. Rñ. ẜm. S. Bo. in. iiij. di. xvij. quod de confessione possumus loqui dupliciter. vno modo prout est opus virtutis directe repugnās hipochrisi in quo quis seip̃m accusat ne alius sit  appareat vel mala sua aperit ad inuestigandā curationẽ. ⁊ hoc modo ↄfessio potest fieri cuilibet etiā laico qui potest adiuuare instruẽdo vel orādo: ⁊ de quo homo potest eru bescere ⁊ humiliari. ⁊ ille exemplo humilitatis meliorari non peccatorũ cognitiōe deprauari. alio modo ꝓut ↄfes sio est opus sacramẽtale ⁊ ꝓut ordinat̃ ad reconciliationẽ  fit ꝑ absolutionẽ ⁊ ligationẽ. Et qm̃ hec potestas collata est solis p̃sbyteris. iō hec confessio nul lis nisi presbyteris est fienda. ¶ Sʒ d si p̃sbyter deest tenet̃ s con[*]fiteri laico ĩ casu necessitatis. Rñ. Magister sniaꝝ in. iiij. di. xvij. ⁊. S. tho. ea. di. ⁊ tex. Aug. de pe. di. j. quẽ penitet. et gl. extra. de officio. or. in. c. pastoralis ve rior volũt q sic sʒ opinio Sco. Ri. Pe. ⁊ cōiter theo. in. iiij. dist. xvij. q non te netur de necessitate. Et hoc pʒ ex predi etis ĩmo vt dicit. Sco. ea. di. ꝙ si peccator sic posset ꝑ se verecundari ⁊ in generali sic q̃rere ↄsiliũ vel laicus non est magis discretus  ip̃e q non est vtile confiteri Laico nec expedit posset bene esse vtile ex materia verecũdie q̃ est vna pena debita ꝓ peccato. vnde sic cō fitẽs laico solueret vnā penam debitaʒ ꝓ peccato ⁊ sic eẽt bonũ ↄsiliũ eidẽ con fiteri in tali ca su dummodo sit talis  non habeat deprauari exauditiōe pec catorum ⁊ sic intelligit. Aug. vbi. s̃. vt ibi patet. ¶ Vtrũ oĩ sacerdoti sit confitẽdũ. Rñ. [*]ẜm communiter doc. q non sʒ solũ sacerdoti ꝓprio loquẽdo de ↄfessiōe ꝓut est facramẽtalis. ⁊ de p̃cepto Juris diuini ⁊ ecclesie vt clare patet. ĩ. c. oĩs. de pe. ⁊ remis. ẜm Ri. in. iiij. di. xvij. ĩ casu extreme necessitatis quādo alicui iminet periculũ mortis ꝓbabillter. ⁊ ꝓpriũ sacerdotẽ habere nō potes nā tũc quilibet sacerdos pōt quẽlibet peccatoreʒ audire in cōfessiōe ⁊ absoluere ab oĩbꝰ peccatis casibus ⁊ excōicationibus vt tʒ gl. in. c. pastoralis de offi. or. quā sequunt̃ cōiter doc. ar. ad hoc. xxvj. q. vj. si p̃sbyter. ⁊. c. se. ⁊ de fur. c. fures de sen. ex. c. eos. li. vj. ita quod non oportet am pliꝰ de ipsis cōfiteri seu ad aliqueʒ recurrere etiā si erat casus reseruatꝰ ar. d. c. eos. sʒ tamẽ quo ad excōicationẽ serua ꝙ dixi. s̃. absolutio. iij. §. xvj. dũmō talis sacerdos nō sit hereticꝰ excōmunicatus aut ab ecclesia p̃cisus ẜm. S. Bo. ea. di. ego tñ credo q nisi sit periculũ ꝑuersionis in confitente. q etiaʒ in tali casu liceat fieri heretico ⁊ excōmunicatio aut p̃ciso ⁊ absolui ab ipsis si aliꝰ sacerdos haberi nō pōt. ⁊ sit paratꝰ audire:  inducere talẽ nō lʒ vt. s̃. Clericus. viij. §. ij. Et q tales sacerdotes vere absoluāt ĩ iali casu nec peccāt sic absoluẽdo dũmō penitet  pctō suo. rō ẽ  ẜm pet. aurel. ĩ. iiij. di. xvij. ptās clauis q̃ẽ absoluẽdi a pctō. ⁊ ex ↄsequẽ ti ad penā eternā cōmutādā in tꝑalẽ ⁊ ad gr̃aʒ actiue cōferẽdā ꝑ modũ appli cātis actu meritũ passiōis xp̃i fundat̃ ĩ caractere sacerdotali  dẽ ẽ ĩdelebile. ⁊ uis ab eccłia ĩ tali sit ligata talis ptās tñ ĩ tali casu nō credo.  necessitas nō subiacet legi positiue. vt ĩ. c. q nō ẽ de re. iur. hoc tʒ gl. ĩ. c. nō ẽ de spō. Et ẜʒ pet.  pał. i. iiij. sicut a tali pōt ba ptismũ reciꝑe. sic ⁊ pnĩaʒ cũ ⁊ ip̃a sit sa cr̃ʒ necessitatis. ⁊ ẽ tutiꝰ ĩ iali articulo cō teri ꝑ ea que supra dixi. confessio. ij. §. j. ¶ Sʒ s r propriꝰ sacerdos. Rñ. vt col [*]ligo ex Ri. vbi. s̃. ⁊ Pa. ĩ. d. c. oĩs ⁊ Car. ĩ Cle. dudũ de sepul. ¶ Prĩo papa ĩ toto mũdo. ¶ Sco legatꝰ in tota sua ꝓuincia. ¶ Tertio penitẽtiariꝰ eiusdẽ legati in ꝓuincia. ¶ Quarto archiep̃s dum visitat est ꝓprius sacerdos suoꝝ suffraganeoruʒ ⁊ eos absoluere pōt. c. nr̃o de pe. ⁊ re. Quinto ep̃s ĩ tota sua diocesi. ¶ Sexto archip̃sbyter eccłie cathedrał. ¶ Septimo vicariꝰ generalis ep̃s. Jsti duo possũt audire oẽs  diocesi. ar. l. cũ p̃tor. ff. de iudi. ⁊. c. offm̃ de officio archi p̃sbyteri. ¶ Octaua p̃sbyter parochialis in tota sua ꝑochia. ¶ Nono vicarij p̃fatoꝝ. ¶ Decimo oẽs habẽtes licẽtiā ab aliquo predictorum. ¶ Sed nund nō habẽtes executioneʒ [*]ordinũ possit licentiari ad audiendas ↄfessiones ab aliquo  executioneʒ dare nō pōt. Rñ. vt colligo ex arch. ĩ. c. ꝑlectis. xxv. di. ⁊ a. Pa. ĩ. d. c. oĩs. ꝙ tripłr r s non habere executionem ordinum. ¶ Prio  nō hʒ velle vel nolle sʒ eius velle depẽdet ab alio sicut sũt religiosi. vt. xij. q. j. nō dicat de elec. si religiosus. li. vj. de testa. religiosus de sepul. c. fi. li. vj. vnde nisi tales habilitent̃ a suis p̃latis. nullo mō ẽt ex licẽtia sacerdotum parochialiũ vel ep̃oꝝ si sint exẽpti pñt absoluere vel ligare. Sco r s nō ha bere executionẽ ordinũ  est excōicatꝰ suspẽsus vel interdictꝰ ⁊ hmōi ⁊ talibꝰ nō pōt dari licẽtia audiẽdi ↄfessiones nisi priꝰ habilitent̃ ab eo  tale ĩpedimentũ pōt auferre. ¶ Tertio r s nō hẽre executionẽ ordinũ  nō hʒ pplm sibi subditũ sicut sũt religiosi a suis p̃latis habilitati. ⁊ oẽs sacerdotes  non habent curam animarũ vnde bene ta libus pōt cōcedi licẽtia audiẽdi nō solum ab his qui habẽt curā in actu specialiter ip̃is cōmittẽdo: sʒ etiā gñaliter dādo licẽtiā subditis ep̃oꝝ vt quecũ voluerint eligāt sibi cōfessorẽ. Nec ob. ꝙ iudex prorogatꝰ iudicat iure ꝓprio. Et ideo si nō hʒ iurisdictionẽ ĩ actũ nō pōt. ar. c. significatio. defo. cōpe. Rñ  priuatꝰ nō pōt dare iurisdictionẽ. quā nō hʒ. l. priuatoꝝ. C. de iuris. om. iu. Jtẽ prorogare idẽ est ꝙ extendere ⁊ ideo ꝙ nō est non pōt extẽdi. c. ad disoluenduʒ de despō. impu. Qr rñdeo ꝙ libet sacerdos ex quo est sacerdos ordinatꝰ hʒ iurisdictionẽ. solũ deficit materia in q̃ exerceatur ⁊ ideo cũ sibi exhibet̃ ꝑ talẽ licentiā in genere datā absoluit autoritate ꝓpria quā hʒ ⁊ pōt exercere obla ta sibi materia debita. Nō obstat etiā c. ad hec de rescrip. vbi ↄcessio iudicis ĩcerti nō vʒ  illud verũ est tũ ad fo rũ cōtẽtiosum vt no. Gemi. in. c. fin. de pe. ⁊ re. li. vj. Et istā opi. tʒ Host. ⁊ setur. pa. in cle. j. de priui. lʒ prius tenuis set ↄ̃rium. Et ideo ẜm hoc limita ⁊ intellige dicta doc. in cle. j. de priui. ⁊. xvj. q. j. §. ecce. ⁊ in cle. dudũ de sepul. ¶ Vndecimo r ꝓpriꝰ sacerdos eiꝰ ille [*] eligit̃ a papa ꝓ suo cōfessore. ⁊ siłr ab ep̃is archiep̃is pr̃iarchis cardinalibꝰ et similibꝰ p̃latis ep̃is superiobꝰ ẽt ab inferiobꝰ p̃latis dũmodo sint extenti. vt pʒ in. fi. de pe. ⁊ re. Sʒ no. ꝙ tales in feriores ep̃is oportet ṗmo q sit imme diate sub papa.  exempti qui habent abbatẽ vł generalẽ ⁊ hmōi super se nō pñt sibi eligere cōfessorẽ de iure cōi ẜm Ho. ⁊ pa. in. d. c. fin. ¶ Secundo q sint prelati ⁊ capit̃ large p̃lati ẜm pa. ibidẽ etiā ꝓ sacerdotibꝰ curatis  large dicũ tur prelati. vt in. c. tua de elec. ego. licet stricte noĩe p̃lati veniāt solũ illi  hñt iurisdictionẽ fori cōtẽtiosi vide bonaʒ glo. in. c. ij. de iudi. ⁊ in cle. dudũ de sepul. in versi. p̃lati. ¶ Tertio ꝙ sint exẽpti. vno istorum deficiente non possunt sibi eligere confessorem. ¶ Vtrũ prefati possint vna vice elige[*]re vnũ alia vice aliũ Rñ. ꝙ nō. dummō nō faciāt in fraudẽ secũ Directoriā nō. ¶ Sʒ quā autoritatẽ hʒ talis electꝰ su[*]per eos qui eũ elegerũt. Rñ. ẜʒ pa. ĩ. c. si gnificasti. de fo. cō. q electi per exemptos ep̃is inferiores nō possunt absoluere ab excōicatiōe ⁊ casibꝰ ep̃is resernatis. ar. c. iij. de pe. ⁊ re. li. vj. nisi spālẽ indulgẽtiā habeāt suꝑ hoc. ẜm Ho. tenet ꝙ vbi exẽptus elegit electus habʒ ptātẽ pnĩarij pape quo ad absolutionẽ non quo ad dispensationẽ nisi de speciali mandato. A nō exceptis vero electus hʒ potestatẽ illius cui subest vnde confessor ep̃i potest ipsum sicut archiep̃s. ⁊ sic de ceteris. ⁊ hoc magis pla cet quo ad predictos. de quibus loquitur. d. c. fi. de pe. ⁊ re. ⁊ idẽ dicerẽ de illo cui papa concedit vt possit sibi eligere confessorem vt cōfessor possit eũ absoluere ab oĩbus nō reseruatis pape. ⁊ ad c. ij. p̃dictũ dico intelligendum in casu suo quando ep̃s dat suo subdito talem licentiā sed nō quando papa.  potuis set loqui generaliter si voluisset. ¶ Vtrum eo ipso quo ep̃s vel tales exẽ [*]pti de quibus. s̃. confitentur alicui videantur eum eligere. Rñ. ꝙ sic.  plus est factis eligere  verbis. l. nō dubiũ. C. dele. ⁊ in. c. legebatur. de maio. ⁊ obe. ⁊ in. c. fi. xv. q. vj. ¶ Duodecimo dicitur ꝓpriꝰ sacerdos [*]quilibet prosbyter parochialis oĩm va gabũdoꝝ ⁊ illoꝝ  nō hñt ꝓpriũ domi ciliũ. Et hoc tandiu diu in eius paro chia inueniunt̃ quia a quocun parochiali presbytero ad queʒ se transferũt possũt absolui ⁊ a fortiori ab episcopo. aut licentiā habentibus ab eo. episcopo in sua diocesi audiendi confessiōes. ⁊ non ẜm. pa. in. c. fi. de for. compe. ꝙ va gabũdi dicunt̃ qui nō hñt domicilium certũ vel habitationũ ẜm gl. ⁊ Bar. in l. dies. §. pretor. ff. de dam. infec. ¶ Sed quid dicemus de scolaribꝰ. mer [*]cẽnarijs mercatoribꝰ stipẽdiarijs ⁊ hu iusmodi cōmorantibus in aliqua paro chia nunquid poterāt absolui ab illis sacerdotibꝰ a quibus possunt absolui parochiales illiꝰ parochie. licet ibi nō cōtraxerint domiciliũ. Rñ. ẜm pa. ĩ. d. c. omnis. quod sic quia ille dicit̃ propriꝰ sacerdos prefatorũ in cuius parochia habitant de presenti nec possunt cōmo de adire propriũ sacerdotem. ar. c. fi. de parochijs. vide gl. que hoc tenet in cle. prima. de priuił. ⁊. hec est cōmunis opi. hoc idem tenet pa. in. c. cuʒ cōtingat de foro compe. quam opi. limito verā quā do per maiorem partem anm ibi steterunt vt dicam in se. §. aliter non. ¶ Nunquid idem sit dicendũ de pere[*]grinis viatoribus aut mercatoribꝰ discurrẽtibus hincinde pro negociatiōe. Rñ. vt colligo ex inno. et ho. in. d. c. oĩs ꝙ si alicubi morātur per annum vel ꝑ maiorẽ partẽ anni. presertim vltra pasca in quo tenẽt confiteri ⁊ maxime qñ in pascate communiter non declinant ad domum sui loci quia tunc non vidẽ tur habere ibi domicilnm vbi est eorũ domus quo ad sacramenta ideo tunc licite cōfitentur parochiali vbi sunt et ab eo pñt absolui. xvj. q. j. q. ar. de deci. ad apostolice. si vero talẽ moram alicubi nō ↄtrahunt nō poterũt cōfiteri ibidẽ nisi licentiam acceperint ꝓprio ep̃o vel sacerdote parochiali vbilibet confitendi vel saltẽ peregrinādi siue itinerandi.  tunc etiā ibidẽ ↄfiteri possent ⁊ absolni.  p̃sumit̃ ꝙ eo ipso quo licẽtiam itinerandi dederũt: ⁊ etiā cōfitendi ⁊ sacr̃a suscipiẽdi dederint. tutiꝰ. tamẽ esset specialiter licentiam petere. ⁊ quos casus sibi reseruat suus ep̃s face re sibi declarari. cũ nō possit absolui a talibus sine eiꝰ licẽtia. ꝙ intelligo qñ per talẽ morā alicubi nō steterũt ꝙ pos sint ab illo ordinario absolui. ¶ Quid de illis  in diuersis locis mo [*]rātur equaliter aut in diuersis castris habẽt domicilia nec apparet q sit ṗncipale. Rñ. q debẽt cōfiteri illi in cuiꝰ parochia se inueniũt tẽpore confessionis fiende. ar. c. ex parte. de fo. comp. fa cit gl. in. l. ij. C. vbi de cri. agi. opo. q̃ dicit quẽcũ conueniri posse vbi degit ⁊ moratur. Ho. tamẽ dicit q tutiꝰ esset ꝙ ab vtro ep̃o vel p̃sbytero in cuius iurisditione moratur licẽtiam peteret. ¶ Cui debẽt cōfiteri sacerdotes. prepo [*]siti decani. Canonici seculares. Et huiusmodi ecclesiastici non exẽpti inferio res episcopis. similiter religiosi etiam exempti qui non sunt p̃lati. Rñ. ẜʒ omnes doc. q tenentur confiteri suis pre latis vel de eorum licentia. ¶ Vtrũ prefati proprij sacerdotes possint alijs suā autoritatẽ delegare. Rñ. ẜm Ric. anglicũ in quoł. aut talis sacer dos hʒ autoritatẽ ordinariam: ⁊ sic pōt aut habet cōmissam: ⁊ tũc distinguo ꝙ aut a papa ⁊ sic pōt. Jntellige verũ qñ a papa cōmittit̃ iurisditio. Secus cũ cōmittit̃ nudũ officiũ sine iurisditione vt puta audire confessiones:  nō pōt. facit. c. fi. de off. de. vide. j. delegatus. §. vj. Aut ab inferiore vt ab ep̃o: ⁊ tũc aut ad vniuersitatẽ causarũ: ⁊ sic pōt in particulari aliquā cām cōmittere vt officia lis ⁊ gñalis penitentiarius ep̃i. nisi sit eis spāliter ĩter dictũ. Si vero hʒ cōmis sionẽ particularẽ nō pōt sicut si sacerdos fuerit conductꝰ ad officiādũ eccle sie parochialis. cũ nō sit ordinariꝰ illi parochie. Et sic loquitur. c. fi. de offi. dele. in. §. ceterum. vbi r. salua legatorum sedis apłice autoritate nulli cui cōmissum fuerit predicare crucẽ excōicare ab soluere. dispẽsare. vel iniũgere peniten tias liceat de cetero hoc alijsdemādare [*]¶ Vtrũ in aliquo casu liceat cōfiteri alteri  proprio sacerdoti. Rñ. ẜm pa. ĩ. d c. oĩs  sic qñcun subest aliqua legitima cā. puta  est reuelator confessionis vel sollicitator ad malum: vel nōha bet debitā scĩam vel ꝓbab iliter videt̃ sibi periculũ vel sacerdoti immineret vel est excōicatus ⁊ hmoi. ⁊ tũc dʒ pete re licentiā. ⁊ obtinere ꝙ si nō pōt obtinere nec audire pōt suꝑiorem sufficit ꝙ petijt ⁊ sic supplet cle. c. oĩs. ꝑ. c. placuit ⁊ ibi glo. de pe. di. vj. sic vt sensus debet obtinere licentiā. l. si potest. vt in. d. c. ois vel adeat alienũ si nō pōt. vt in. d. c. placait. ego vero in hoc multum non insisto:  verissimũ puto ⁊ quia hodie habentur multi proprij sacerdotes bus legiti me cōfiteri possumus si vnꝰ nō est idoneꝰ: ⁊ si casus accideret tenet quod dixi quia precepta nō se extendũt vltra caritatẽ etiā si licet cā meliorāde vite. extra de regula. c. licet. to magis causa recuperande. ¶ Vtrũ liceat abs ali a licẽtia confite [*]ri fratribꝰ minoribꝰ ⁊ pdicatoribꝰ. Rñ. ꝙ sic si. v. concurrant. ¶ Primum ꝙ generalis vel prouincialis minister. aut custos quo ad minores: ⁊ magister aut prior prouincialis aut eius vicarius quo ad predicatores accedat ad presentiam prelatorum petendo ꝙ fratresqui fuerint electi possint libere cōfessiones snorũ subditorũ audire. Sed istud primum est de bñ esse vt. j. patebit. §. xxj. ¶ Scm ꝙ fuerĩt electi ⁊ habilitati ad audiẽdas ↄfessiones ꝑ gñalẽ aut ꝓuin cialẽ ministrum quo ad minores vel ꝑ magistrum aut priorẽ prouincialẽ quo ad p̃dicatores. ¶ Tertiũ ꝙ sic electos pñtent ꝑ se vel frẽs quos ad hoc depu tauerĩt ep̃is: seu eorũ vicegerẽtibꝰ petẽdo humiłr vt de eorũ bñplacito possint audire cōfessiōes suorũ subditorũ. An aũt requirat̃ ꝙ ꝑsonałr ducat tales fr̃es electos. ego credoꝙ nō. sʒ sufficitꝙ ꝟbałr vel aliter qualitercũ. Ratio  [*]qñ aliq onus ĩponit̃ alicui sine determinatione quo ĩpleto ad aliq bñficiũ meret̃ admitti. quoccũ leuiori modo im pleat̃ onus cōditio r impleta: ⁊ sic ad bñficiũ meret̃ admi tti hoc ꝓbat̃. ff. de cōdi. ⁊ de. l. ꝙ traditũ. Cũ ergo onus p̃sentatiōis impositũ p̃fatis electis nō distinguat qũo debeat fieri cũ possit fie ri multis modis. vt. ff. de ꝓcu. l. pñs et ibi gl. igit̃ qualitercũ fiat siue ꝑ scriptũ siue verbali intelligit̃ ↄditio imple ta. Nec ob. gl. in cle. dudũ de sepul. q̃ di cũt ꝙ debet fieri p̃sentatio ꝑsonalis:  pñs r  p̃bet̃ sensibꝰ corꝑis. ar. ff. de ꝟ. ob. l. j. ĩ ṗn.  si aduertis. hec rō nōvalet  pñtatio ꝑsonalis etiā pōt fieri ꝑ ꝓcu ratorẽ: vt in. l. fi. C. de procur. Et sic p̃bẽt se. s sensibꝰ ꝑ se aut ꝑ aliũ vt. d. l. pñs. Sic intellige gl. ꝑ. d. l. pñs. ⁊ ibi. ⁊ no. ꝑ Jo. an. ĩ. c. pñti. de p̃bẽ. li. vj. facit. c. tue. de procu. vbi oportet ꝙ pñs nominali[*]ter non infert necessariovt per se faciat sed bene si aduerbialiter dicaturvt ibi pʒ. ¶ Quartũ ꝙ rerit̃ est ꝙ nō audiāt cōfessiōes extra diocesim: illiꝰ cui sunt pñtati: ⁊ ĩ hoc differũt a ꝓprijs sacerdo tibꝰ parochialibꝰ: vel ep̃is vel prelatis ordinarijs  pñt vbi andire suũ subditũ. ⁊ absoluere in foro pñiali:  ĩ his q̃ fiunt sine strepitu ⁊ sub silẽtio nulliꝰ leditur territoriũ. l. ij. ff. de of. procō. fa cit q no. pa. ĩ. c. cũ ↄtingat. de fo. cōpe. ⁊ ita tenet Car. in. d. cle. dudũ. Quintũ ꝙ ille  vult eis cōfiteri sit de iurisditio ne illius prelati cui tales sunt p̃sentati hec habentur ex. d. cle. dudum. ¶ Vtrũ p̃dicta pñtatio solũ sit fienda ep̃is. Rñ. car in. d. cle. dudum. ꝙ nō sed ibi noĩe p̃lati ĩtelligit̃ libet hñs iuris ditionẽ ep̃alẽ ita ꝙ nulli diocesanosub sint eorũ subditi nec ipsi. ar. c. abbates. in fi. de priuile. li. vj. ¶ Vtrũ hec pñtatio possit eis fieri extra territoriũ existentibus. Rñ. ꝙ sic ẜm Pa. in. d. cle. dudum. ¶ Quid si sedes vacat. Rñ. pa. vbi. s̃. ꝙ [*]fiet capło. ar. c. olim de. ma. ⁊ obe. ¶ Sed pone ꝙ nō possit hr̃i capitalis p̃lati. Rñ. Pa. vbi. s̃. ꝙ petet̃ a vicario [*]suo in spũalibꝰ si habet de tẽ. or. c. cum nullꝰ li. vj. si non hʒ ⁊ malitiose hoc fa cit dʒ adire superiorẽ qui eius negligẽ tiādʒ supplere. c.  diuersitatẽ de conces. prebẽ: Et idẽ dic si esset excōicatus vel suspẽsus vel interdictus ꝙ adire debet superiorem. ¶ Quid presentet̃ electi ante petitionem licentie. Rñ. ʒen. in. d. cle. dudum [*]ꝙ valet concessio facta: sed ꝙ possent prelati dicere ꝙ volunt quod fiat primo petitio. ¶ Vtrum vicarij ministrorũ aut magi strorum ꝓuincialiũ possint eligere con [*]fessores. Rñ. car. in. d. cle. dudum ꝙ nō ⁊ sic tenet gl. ibidem ⁊ paulus. ¶ Quid si prelati nolunt dare licentiā predictam petentibus. Rñ. car. vbi. s̃. [*]ꝙ nihil refert: quia expectato congruo tempore possunt eligere ⁊ electi confes siones audire. ¶ Quid si dicāt prelati: nō presentatis aliquos quia nō admittemꝰ. Rñ. Car. [*]vbi. s̃. ꝙ poterunt audire sine alia pre sentatione. ¶ Vtrum prefati electi ⁊ semel pñtati aut deputati durẽt post mortẽ acceptā [*]tis p̃lati. Rñ. car. vbi. s̃. ꝙ nō si sua istis verbis sint deputati. s. vs ad eorũ bñ placitũ cũ istud morte extinguat̃ vt in c. si gratiose. de rescrip. li. vj. si vero sim pliciter deputent̃ durat post mortẽ et sic debẽt deputari nec credo ꝙ ip̃is in uitis possint ałr deputari: nisi ꝙ eorum ptās sit ꝑ petua:  eorñ autoritas est papalis q̃ durat ar. de trāsac. c. veniẽs ⁊ de iure cōi approbata ar. c. super que stionum de offi. deleg. c. ne romani. in prin. in cle. ¶ Vtrũ p̃fati deputati possint cōmitte [*]re alijs. Rñ. car. vbi. s̃. ꝙ non  hñt nu dũ ministeriũ. Et ĩ hoc dicit Lau. ꝙ ha bẽt ptātẽ sine administratiōe ad ĩstar illorũ de bus de resti. in teg. c. j. dicit̃. ¶ Quos pñt absoluere prefati deputa [*]ti. Rñ. vt. s̃. pʒ oẽs qui ab illo p̃lato cui sũt p̃sentati pñt absolui tā exẽptos  nō exẽptos: tā eccłiasticos  seculares ẜm car. vbi. s̃. ⁊ etiā sine alia snia sacer dotis parochialis: ⁊ nō obstāte eiꝰ ↄ̃di tione imo oẽ preceptũ ⁊ oĩsexcōicatio cōtra tales cōfitentes ipso iure est nul la per extraua gātẽ. Marti. iiij. que inse ritur in. Rubrica. de priuile. ¶ A bꝰ pcrĩs pñt talesdeputati absol [*]uere. Rñ. ꝙ ab oĩbꝰ a bꝰ pñt sacerdotes ꝑochiales a iure. ⁊ lʒ ep̃i possint sibi vel ꝑ ↄstōes aut ex ↄsuetudine reseruare casus: ita ꝙ curati absoluere non poterunt: tñ p̃fati fratres bñ absoluāt ⁊ facit ad hoc ꝙ no. Guil. in. l. ṗuilegia. C. de sa. san. ec. ⁊ sequit̃ pa. ĩ. c. suꝑ specula. nec cle. vel mo. vbi dicit ꝙ reuoca to ṗuilegio boñ. nō est reuocatũ ꝑ hoc priuilegiũ studij señ. uis sit cōcessum ad ĩ star boñ.  tā illiꝰ est q̃sitũ studio señ. hoc idẽ ptʒ ꝑ ꝟbũ. d. cle. dudũ. vbi dicit a iure: ergo veniũt oẽs casus p̃ter illos s ius ẜuauit spāłr ep̃is nec. ob. motiua. Jo. imo. ĩ. gl. d. cle.  cum dicit ꝙ in re sua libet pōt facere ꝙ vult dico verũ nisi suꝑior ad quẽ ꝑtinet ṗncipałr ałr velit dis onere: vt ẽ ĩ ꝓposito. Jtẽ cũ dicit ꝙ si ep̃s pōt artare ordina riũ multo magis extraordinariũ. nego prĩo ꝙ ptās p̃fatorũ fratrũ sit extraordinaria imo est ordinaria furges a p̃fa ta cle. dudũ. vt tʒ ʒen. ⁊ Lau. ĩ. d. Cle. du dũ. itẽ posito ꝙ sit extraordinaria verũ cōcluderẽt si ptās p̃fatorũ esset ab ep̃o sʒ cũ sit a papa vt. s̃. dictũ est. nō pōt in ferior tollere cōcessa ꝑ suꝑiorẽ. xx. di. in ferior. cle. ne cle. romani. de elec. ałr pos sent tot casus reseruare ꝙ in totũ tolle rẽt istud priuilegiũ fratrũꝙ esse nō pōt c. to de priul. Nec his obuiat rō sua s. ne idẽ subditus cẽseat̃ diuerse cure  ex hoc nō sequit̃ ꝙ sint diuerse sʒ bñ subordinate cure vt pʒ in quotidianis cōcessionibꝰ: tā pape quā ep̃orũ: itẽ cũ dicit nō est iure cōcessum q iure reuo catũ est Dico hoc verũ in iure cōi. non aũt ꝙ reuocat̃ in iure ꝓuinciali: vł sino dali nisi qͦ ad determinatos subditos. Jtẽ cũ dicit ꝙ ꝑochiani nō sũt exẽpti lʒ fr̃es sint. c. ꝑ exẽptionẽ de ṗuil. li. vj. Cō cedo sʒ nō sequit̃ ex hoc q nō possitab solui ab oĩbꝰ exceptis a iure resernatis ep̃is  sicut nec pñt ĩpediri n ↄfiteat̃ p̃fatis fratribꝰ: ita ꝙ nō absosuant̃ ẜm eorũ autoritatẽ ꝑ regulā accessoriũ de reg. iu. li. vj.  autoritas respicit fr̃es ñ subditosep̃i  ĩ actu pñt exercer̃ qñ ad est materia debita. q̃ est quorũcũ volẽtiũ ↄfiteri de diocesi. d. cle. dudũ Jteʒ cũ cōcludit nō absoluat fr̃ ꝙ nō absoluit curatꝰ verũ diceret nisi ei ꝑ aliũ suꝑiorẽ esset ↄcessũ. vt ĩ istis ẽ. nō ob. cle. religiosi de priui. ꝙ nō absoluāt ĩ casibꝰ sedi apłice aut locorũ ordinarijs reseruatis  subĩtelligitur quo ad casus ep̃ales a iure statuto: vela cōsuetudine  cũ excludant̃. ꝑ. d. cle. dudũ: sic opʒ ista siłr eos excludat: ne leges ludibrio fiant. l. fin. §. vbi autem de bo. que li. et iura iuribus sint cōcordanda. l. vnica. C. de inoffi. do. de elec. cum expediat. li. vj. ⁊ sic firm iter tene in consci entia: si cut etiā hoc idem tenet Joā. de ligna. in. d. c. omnis vtrius sexus nisi qñ ali cui casui esset snĩa excōicatōis ip̃o fctō ānexa ꝑ statutũ ⁊ ep̃isreseruata.  tũc absoluere nō possent. itẽ qñ videret expedire salutiaĩe alicuiꝰ vł alioꝝaliquẽ mittere ad suꝑiorẽ: tũc lʒ posset absoluere mittendus esset  debenius esse coadiutores eorũ ⁊ de hoc ⁊  sunt casus episcopis a iure reseruati vide supra casus primo. ¶ Vtrũ p̃fati fr̃es possint ꝑ ep̃os aut [*]prelatos admitti si nō accessu ministro rũ hmōi ad petẽdā licẽtiā: ⁊ pñtationẽ electorũ. Rñ. Ho. ⁊ Jnn. vt resert dic. ꝙ sic: si ꝓcedit volũtate vtrius ꝑtis. ar. l. cũ pr̃. ff. de pac. do. vñ si admittunt̃ ac si esset obseruata p̃fata forma a p̃latis eandẽ habebũt autoritatẽ sicut si seruata fuisset. Si ꝟo solũ concedit lnĩam audiẽti cōfessiones suorũ subditoꝝ tũc nō possent absoluere nisi intũ p̃lati eis ↄcedũt ⁊ possent sibi ꝙ vellẽt casus reseruare.  tũc nō absolmeruũt autoritate d. cle. dudũ. sʒ exmera cōcessione prela torũ. verũ tñ est ⁊ tales ex sola lnĩa ad missi solẽt vbi subditos taliũ prelatorũ audire sicut ⁊ ipsi p̃lati nec durat tał autoritas nisi ad eorũ bñ placitum q no. bñ. Jō sint cauti cōfessores vt qñ nō seruata p̃fata solẽnitate petunt licẽtiā audiẽdi ↄfessiōes rogẽt p̃f atos pre latos. siłr ꝙ velĩt eos admittere. acsicẽt seruata p̃fata forma si autoritatẽ p̃fate cle. volunt habere. ¶ Vtrũ ex cōsuetudine possit inducivt [*]s ↄfiteat̃ ad libitũcui vnlt Rñ. vt ĩ. c. si ep̃s de. pe. ⁊re. li. vj. ꝙnulla ↄsuetudine posset introduci vt s eligat sibi ↄfesso rẽ sine sui suꝑioris lnĩa ĩtelligo an faci te vt puta  vidẽt ⁊ tollerāt cũ possint ꝓhibere: aut expressa. Dictũ tñ pa. in. c. cōquerẽte. de offi. or. veꝝ quo ad subdi tos: sʒ quo ad exñtẽ ĩ dignitate noie di gnitatis posset p̃scribere hāc curā ⁊ fie ret ꝓpriꝰ sacerdos ẜʒ Ho. ⁊ allegat. ca. dudũ el. ij. de elec. ⁊. c. cũ olĩ  prescrip. ⁊ est verũ post presriptionem. ¶ Vtrũ sacerdos ꝑochiał dẽat faciliter [*]dare lnĩaʒ suis subditis alteri cōfitẽdi Rñ. sctũs Tho. ĩ. iij. dis. xviij. ꝙ  multi sũt adeo ĩfirmi ꝙ potiꝰ sine ↄfessiōe  cederẽt  ↄfiterent̃ tale p̃bytero iō da re debet. vñ illt̃ qui sunt nimis sollicitĩ vt cōscientias subditoꝝ sciant: multis laqueum dānatiōis incidũt ⁊ ꝑ ↄñs si bi ip̃is hoc sctũs Tho. Q credo verũ nisi quando propter hoc sollicitāt scire ne alios inficiāt: aut vt ceteri hoc scien tes magis a peccatis preseruentur: debet tñ exigere specificationẽ illiꝰ cũ quo vult cōfiteri ⁊ si est eque bonꝰ: sicut ip̃e concedat. Si vero nō est eque bonꝰ nō debet dare. Et si ille ↄfessor ad quẽ vult ire habet alio mō autoritatẽ audiendi: tũc dicat sibi non expedit ⁊ inducat vt nō vadat: sed si vult ire relinquat cũ ar bitrio suo:  sibi nō imputabitur alias sic si male confiteretur. ¶ Vtrũ sit credẽdũ dicẽti se hr̃e licẽtiā [*]a suo p̃lato cōfitẽdi alteri. Rñ. ẜm ri. in iiij. di. xvij. ar. iij. q. ij. q sic. ⁊ siłr dicenti se esse ↄfessuʒ. rō  cognitio ĩ foro pnĩe depẽdet a volũtate subditi: iō debet eũ reputare idoneũ ad eucharistiā sumẽdā si se asserit penitẽtẽ ⁊ legitime ↄfessum ei  potuit eũ absoluere. ss tamen sacerdos haberet aliqua signa ꝓbabilia ꝙ ille non diceret verũ nō teneretur ei credere nisi faceret fidẽ sufficiẽter ei nō dico ꝙ si vere penitẽs ⁊ vere cōfessus:  ista nō cadũt sub ꝓbatiōe: sʒꝙ il livel illi est ↄfessus  eũ potuit absolue re fallit hoc ĩ excōicato cui nō tenet̃ cre dere nisi probet se absolutũ ⁊ in illo  habet perseuerātiā in pctō vt puta qui tenet concubinam ⁊ huiusmodi. ¶ Vtrũ illi qui cōfitentur illis quibus dat̃ lnĩa a papa vel legato: aut ep̃o au[*]diẽdi cōfessiones vel  hñt lniam a pre dictis eligẽdi sibi cōfessorẽ saltẽ semel ĩ anno teneant̃ cōfiteri proprio sacerdoti parochiali. Rñ. glo. ber. in. d. c. oĩs tʒ ꝙ sic. sʒ male ⁊ falle ẜm cōiter doc. in. d. c. oĩs. ⁊ in. c. ij. de pe. ⁊ re. li. vj. sufficit eĩ lnia alterius eorũ vel sacerdotis parochialis ẜm Jo. an. in. d. c. ij. multo sortiꝰ non tenentur si sunt cōfessi ep̃o proprio  r parochialis presbyter. in. c. nullꝰ de parochijs. ⁊ in. c. ij. ix. q. ij. ⁊ cũ ałr teneret esset temerariꝰ vt ptʒ ꝑ extraua gātẽ. Jo. xxij. que incipit vas electiōis q̃ dānat predictā opi. ber. cũ habentes lnĩam in predictis possint etiā inuitis ⁊ contradi centibꝰ parochialibus sacer dotibus eorũ subditos absoluere. et vt dicit sanctꝰ Tho. in quadā. q. de quol. quod nō pōt aliquis autoritate cuiuscũ hois cōpelli ad confiten dũ peccatũ ꝙ alteri confessus est  eũ absoluere potuit  cōfessio peccatorũ est quoddā sacramẽtale diuino imperio subiacens nō humano. addo tñ cũ sctō bo. ĩ. iiij. di. xvij. ꝙ si sacerdos parochialis est bonꝰ ⁊ idoneꝰ bonũ est cōsiliũ q remittant̃ ad eũ a quocũ audiant̃: nō tñ necessariũ est nec oportet ꝙ illa pctā a quibns sunt vere a talibꝰ absoluti iterũ confiteantur: sed possent ea tacere ⁊ alia occurrentia confiteri. Et dic etiā ꝙ tutiꝰ est confiteri ꝓprio parochiali sacerdoti vel prelato  alteri propter multas de ceptiones ⁊ illegitimitates que sunt in alijs deputatis: vnde semper cōsulo ꝙ nemo dimittat ꝓpriũ parochialẽ ꝓ alio deputato nisi clare cōiter eũ quẽ eligit esse bone ↄscĩe ⁊ debiie ꝑitie ⁊ melioris  ꝓpriꝰ parochialis  si inest alis de fectꝰ parochiali magis excusat̃ subditꝰ ei cōfitẽdo  alteri: cũ superiores cum instituendo pro sufficiente eum approbare videantur. ¶ Quid si aliquis vult sepius cōfiteri [*]in anno nund sacerdos parochialis tenetur eũ totiẽs audire. Rñ. ẜm Ri. in iiij. di. xviij. ꝙ sic de necessitate precepti si ille qui vult cōfiteri de necessitate ha bet cōfiteri. Sivero nō teneret̃ de prece pto cōfiteri nec sacerdos prefatus obli garetur eum audire nisi de cōsilio. Addit tñ Ri. ꝙ si subditꝰ vult pluries cōfiteri ⁊ sacerdos noluerit audire ꝙ tunc talis libere pōt cōfiteri alteri cōfessori. ille potest eũ absoluere: nisi eius sacerdos eum ad determinatum confessorẽ miserit: quia si nō vult eum audire nec alium determinatũ assignare videt̃ tacite ei licentiam dare: vt pro illa vice al teri cōfiteatur cui voluerit: sed sic electꝰ nō poterit absoluere nisi ab his a bꝰ proprius sacerdos potuisset. Confessio. iiij. quo ad qualitatẽ illiꝰ cui fienda est circa quod queritur. De cōtentis in hoc. §. aduerte ꝙ cōfessor laicus pōt esse in casu necessitatis no. Col. lect. c. omnis vtrius sexus. versi. laico licitum est cōfiteri. de peni. ⁊ remis. gl. in. c. pastoralis. ⁊ ibi Pa. ver si. tẽpore necessitatis. ⁊ Fely. ibidem. §. p̃terea. col pe. versi. licitum est confiteri laico. de offi. ordi. vbi dicit ipse Fely. ꝙ si confitens sit excommunicatus intelligitur intantuʒ absolutus ꝙ potest in cymiterio sepcliri. de quo per vicari. de petra sanc. sing. vlt. quod incip. necessitas non habet legem. ¶ Qualis dʒ eẽ ↄfessor. Rñ. ꝙ dʒ hr̃e. v. [*]¶ Primo bonitatẽ vite. s. vt nō sit ĩ peccato mortali. de pe. di. vj. c. j. vñ existẽs ĩ peccato mortali qñ absoluit penitẽtẽ nisi ipse de sua mortali culpa peniteat grauiter peccat ẜm sctm̃ Bo. ĩ. iiij. dist. xix. ĩmo mortaliter ẜm Di. ti. xv. li. j. ar. d. c. j. vide ꝙ. s̃. dixi clericus. viij. §. j. ¶ Sed nunquid tali sciẽter cōfitẽs pec [*]cat mortaliter vt. s̃. clericus. viij. §. ij. ¶ Sco dʒ hr̃e sciẽtiam. sed quātā sciẽ [*]tiaʒ dʒ habere necessario. Rñ. ẜm sctm̃ Bo. ĩ. iiij. di. xvij. ⁊ elicitur ex. c. nulli sacerdotum. xxxviij. di. ꝙ tantā sciẽtiā dʒ habere ꝙ sciat discernere in pctĩs cōibꝰ ꝙ veniale ⁊ ꝙ mortale ⁊ q sciat sem ꝑ ad q̃ pctā sua ptās se pōt extẽdere. rō  alia pnĩa ꝓ mortali: alia ꝓ veniali ẽ imponẽda. item  si esset aliq peccati genus ad quod nō posset manũ extẽde re nisi hoc cognosceret in ꝑiculũ aĩe eiꝰ audire cōfessiones ⁊ etiā cōfitẽtiũ. Vñ hoĩes  hoc cognoscunt tenent̃ ↄsulere discretos alion. vter peccat grauit̃. Et hoc voluit dicere Ang. de pe. di. j.  vult. Est ⁊ alia scia qua quis scĩa ꝑ habitũ acquisitũ discernere inter ꝑplexitates peccatoꝝ: ⁊ hec est de bñ esse. Jn talibꝰ em̃ semꝑ dʒ securiorẽ viā eligere ⁊ sapiẽtes ↄsulere: hec ex sctō Bo. ⁊ hoc tene uis diuersi diuersa dixerint suꝑ hoc. Aduerte tamẽ ꝙ si dubium verset̃ circa aliq faciendũ vel dandũ vel penam subeundā tũc benignior opi. ẽ eligẽda. ff. de eo ꝙ cer. lo. l. ꝙ si eph esi. vn de in. c. ij. de transac. dicit̃. Jn his suꝑ quibus ius nō inuenit̃ expressum ꝓcedas equitate seruata: semꝑ inhũaniorẽ ꝑtẽ declinādo ẜm ꝙ ꝑsonas: cās. loca: ⁊ tꝑa videris postulare. hec ibi. hoc ideʒ tʒ Bar. ĩ. l. oẽs populi. ff. de iusti. ⁊ iu. ni si forte etiam alid faciẽdũ ꝙ faciliter posset expediri. Si ꝟo dubiũ eẽt abstineat: tũc securior ꝑs est eligẽda. s. abstinere. pur. si diuersitas eẽt inter doc. et penitẽs ex aliqua rōnabili cā vult ab herere vni opi. nō ẽ sibi denegāda absolutio: sʒ sue ↄsciẽtie relĩquẽdu. Quid aũt sit dubiũ ⁊ opi. ⁊ d fiẽdũ in his vi de. j. du biũ ⁊ opi. Similiter ⁊ sacerdos nō dʒ asserere mortale id de quo nō est certꝰ ne iniciat laqueos alteri nec tene tur de singulis q̃ audiuit determinare si sunt mortalia vel ne. sʒ de bꝰ est cla rũ de bꝰ sunt varie opi. vel etiā ip̃e pe nitẽs nescit exprimere mentẽ suā circa cōsensum vel morā. Hen. tamẽ in quoł. sic distinguit ꝙ peccata sunt in duplici genere. ¶ Quedā iō  ꝓhibita aliter nō essent mala vt nō audire missaʒ ĩ festo⁊ hmōi q̃ sunt de iure positiuo mero ⁊ talia dʒ scireↄfessor. nisi hẽat caʒ rōnalẽ q̃ eũ ex cuser puta  absens ⁊ hmōi. Alia sunt pctā  de se sũt mala vt ea q̃ sũt ↄ̃ ius diuinũ: ẽt si ab hoĩe nō sint ꝓhibita ⁊ hoꝝq̃dā sũt capitalia. s. vij. q̃si elemẽta: ⁊ ista opʒ scire de necessitate. q̃dā sunt species capitaliũ: vt illa q̃ recipiũt horũ p̃dicationẽ. vt fornicatio: ebrietas ⁊ huiusmodi. Nam fornicatio luxuria ⁊ ebrietas gula est. ⁊ horũ spẽs q̃dā importāt malũ de substātia sui actꝰ eo ꝙ statĩ natura habẽt annexũ malũ: vt for nicatio. ⁊ talia ↄfessor tenet̃ scire vtrũ sint mortalia vel nō q̃dā de substantia sui actꝰ nō habet deformitatẽ. sʒ ex libidine faciẽtis sicut cognoscere vxorẽ ꝓpriā nō ẽ peccatũ. sʒ libidine sic etiā est mortale qñ excedit limites matrimonij. s. etiā si nō eẽt sua. ⁊ talia nō opʒ ꝙ  necessitate ↄfessor sciat vtrũ sint mo talia vel vẽialia alia sũt pctā  sũt fi pctōꝝ capitaliũ vt illa pctā qͦrũ fines terminant̃ ⁊ ordinant̃ ad fines cap liũ. ⁊ sicut dolꝰ acquisitio rei iniuste et huiusmodi. ⁊ de talibꝰ nō ordinariꝰ nō tenẽtur scire vtrũ sint mortalia vel non sed curatꝰ ordinariꝰ. vt ep̃s. archiep̃s. ⁊ ceteri alij suꝑiores tenent̃ scire.  tenẽ tur purgare. ꝑficere ⁊ illuminare alios. ⁊ ideo nouũ ⁊ vetꝰ testamentũ tenent̃ scire hec ille. Caueat igit̃ cōfessor ne sit preceps in dādo sentẽtiam de mortali. vbi sunt varie opi. doc. sicut de decimis soluendis vbi non est consuetudo de lo cis. Janue. sed cōsulet semper ꝙ sibi vr̃ tutiꝰ nec moueat̃ ꝓpter dictum vnius doc. nisi rōnaliter vt dicā. j. opinio. §. j. ¶ Sed d si cōfessor propter suā imperitiā dubitat de aliquo. Rñ. q optimũ q possit esse in confessore scire dubitare. vnde nisi sciat ꝓ certo se legisse deci sionem alicuius casus. vel non habeat rōnes euidentes semꝑ dʒ dubitare ⁊ pe ritos consulere vel ipse de nouo studere dicẽdo peccatori vt reuertat̃:  vult melius videre vel saltem si hoc nō pōt facere absoluat penitẽtẽ intũ sua autoritas se extendit. ⁊ ĩponat ei ꝙ consu lat peritos. deliberet facere cquid faciendũ ei fuerit declaratũ ⁊ sufficit ⁊ ꝓ hoc facit in ar. c. si quis positꝰ ⁊. c. nullꝰ de pe. dist. vij. vbi uis de tali dubitet̃ tñ absolutio nō negat̃. de qua aũt culpa teneat̃ cōfesso vide. j. culpa. §. v. ¶ Tertio debet habere caritatem erga [*]penitẽtẽ vt eũ interroget ⁊ instruat de pe. di. v. c. j. an aũt de necessitate teneat̃ facere interrogatiōes ⁊ quomodo vide j. interrogatiōes. in prin. ⁊ per totum. ¶ Quarto debet habere pietatẽ in cō[*]patiendo peccatori benigne cũ cōsolādo infandẽdo vinũ ⁊ oleũ vt dicitur in d. c. oĩs. vt potiꝰ velit saluũ in purgatorio  nimiā penitentiā imponẽdo desperatum in inferno: nec exigat iuramẽ tum vel promissionẽ a penitẽte nisi in casibꝰ in quibus ius ita vult etiā si videat ꝙ nō inplebit que sibi imponet. ¶ Sed pone quod presbyter parochia[*]lĩs habeat aliquos parochianos. surdos mutos: vel furiosos ⁊ huiusmodi. Rñ. q debet facere posse suum vt ĩducat eos ad contritionem. ⁊ pnĩam ẜm ꝙ est possibile. s. signis. aut nutibus ⁊ hu iusmodi. ⁊ si nō pōt ꝓficere oret deuʒ ꝓ ipsis ⁊ faciat orare ppłm vt dñs eos illustret: ⁊ cũ nihil omiserit de contigentibꝰ nō ĩputabit̃ ei facit de cōse. di. iiij. solet queri. ⁊. xliiij. di. ephesis. ¶ Quid si eger petat p̃sbyteꝝ ⁊ añ ꝙad [*]iungat ꝑdit loq̃laʒ vel efficit̃ furiosus. Rñ. ꝙ vel ad nutũ ĩfirmi vel ad testimo niũ eoꝝ  ip̃m audierũt petere pniam vel p̃sbyterũ dʒ ei cd pōt humanitatis ĩpẽdere absoluẽdo vel recōciliādo: ⁊ si pōt sine periculo ori eius eucharistiam infundendo. ⁊ sufficit vnꝰ testis in hoc cũ nulli fiat preiudicum. ¶ Vtrũ adiudicatꝰ morti petẽdo pnĩaʒ sit absoluẽdus. Rñ. ꝙ sic debẽt cōpelli [*]officiales vt hoc ꝑmittāt ⁊ cogi ecclesia stica censura. cle. cum ẜm de pe. ⁊ re. ¶ Quid si sacerdos scit impedimẽtũ in [*]mr̃imonio alicuiꝰ sui ꝑochiolis⁊ hmōi Rñ. ẜʒ Mo. ti. pnĩa. vij. ꝙ si p̃t ꝓbari tenet̃ sibi reuelare. q. cũ sit eiꝰ p̃latꝰ tenet̃ ad ill p̃ceptũ. Ma. xviij. Si peccauerit in te frater tuꝰ ⁊ c. Si aũt ꝓbari nō pōt lʒ sciat nō tenet̃ ei dicere nisi credat q laboret ignorātia crassa ⁊ supina q̃ euʒ nō excuset vł qñ ꝓbabiłr credit ꝙ ꝑati erũt acescere ↄsilio bonoꝝ suꝑ hoc in his duobꝰ casibꝰ tenet̃ ei reuelare ałs nō ĩmo ego credo ꝙ grauiter peccaret aliter reuelādo: quia esset occasio pctĩ. ¶ Quinto debet habere potestatẽ ab[*]soluendi ẜm quod. s̃. dictum est. ¶ Sʒ qui de cōfessoribꝰ illis qui vel de [*]iure nō tenẽt bñficiũ: vel sunt ĩtrusi aut excōicati: vel nō hñt lnĩaʒ audiẽdi ⁊ hu iusmodi. Rñ. ꝙ tũ ẽ ex ꝑte taliũ sacer dotũ decipiũt aĩas cũ nō possint nec li gare nec soluere. de ꝑoc. c. nullꝰ: sʒ quo ad ↄfitẽtes distinguẽdũ est: ꝙ aut hñt iustā cām ignorātie: ⁊ sic sunt absoluti quo ad deũ diu talis ignorātia durat sʒ si postea hoc sciat ẜʒ iu. tenet̃ cōfiteri iteꝝ sacerdoti legitimo  eos possit ab soluere. ar. d. c. oĩs ⁊de p̃s. nō bap. d. c. ve niẽs. distinguo tamẽ hic ẜm. pe. de pał. in. iiij. di. xvij. ꝙ si impedimẽtũ ẽ iuris diuini: puta  nō est baptiʒatꝰ vel nō est ordinatꝰ sic lʒ quo ad deũ sit absolu tus ↄfessus tali diu ignorātia durat tñ cũ sic tenetur iterũ ↄfiteri legitimo cōfessori. nec papa posset disponere de ↄtrario. Si vero ĩpedimẽtũ est iurispo tiui tũc aut talis cũ quo est ↄfessus habebat̃ cōiter ꝓ prelato. puta  erat in possessione ⁊ cōfirmatur ꝑ superiorẽ lʒ nō lnĩe obtinuerit bñficiũ. ⁊ ↄfessus est quis tali tā suo p̃lato.  sic reputaba tur cōiter ⁊ sic ipse credebat ex ignoran tia facti ⁊ tali cōfessus nō tenet̃ iterare cōfessionẽ. licet postea sciat nō fuisse le gitime positũ. si ꝟo ex ignorantia iuris hoc ꝓuenit vtputa  vidit eũ verbera re clericũ. sʒ nō putabat excōicatũ ⁊ hu iusmodi sic tenet̃ ẜm eundẽ pe. reiterare. ⁊ ita tenẽt doc. ⁊ glo. vl. in. c. nihil de ele. ⁊ ita est verũ de iure antiquo. sʒ hodie dic ꝙ cōfessus sciẽter etiā cũ eo qui est suꝰ p̃latus uis sit excōmunicatus vel suspẽsus nō tenetur iterare vt. j. excōicatio. viij. §. iij. si autẽ nō erat cōfirmatus sʒ intrusus sic tenet̃ iterare con fessionẽ factaʒ tali post scit ẜm pa. in d. c. nihil. ⁊ ad. l. barbarius. ff. de offi. p̃. dicit ꝙ loquitur qñ talis ponit̃ in officio a superiore hoc tenet̃ in cōfessis cũ suo prelato. secꝰ in cōfessis cũ extraordi narijs volũtarie electis sicut sunt religiosi  post sciũt de impedimẽto cre do teneat̃ iterare confessionẽ ẜm ꝙ tenet Jnno. vt. s̃. dictũ est. ¶ Vtrũ sacerdos dẽat absoluere eum  [*]nō vult in aliqͦ desistere q ipse con fessor credit mortale eẽ. Rñ. ẜʒ. Gof. i quoł. ix. ꝙ si est certꝰ mortale esse  nulla diuersitas est t̃er doc. de hoc nullo modo dʒ eũ absoluere. Si ꝟo nō ẽ certꝰ  est dubiũ inter doc. ⁊ diuersa opi. tũc si est ordinariꝰ eiꝰ tenet̃ eũ absoluere ⁊ si ip̃e cōfessor nō pōt formare sibi ↄscĩam n sit pctm̃ ĩ diuersitate doctoꝝ tũc nihil ominus dicat ei ↄscĩaʒ suā ⁊ ĩformet vt cosultat peritos ⁊ disponat facere ꝙ te net̃ ⁊absoluat eũ⁊si pure penitẽs nolet agnoscẽ tale d pctm̃ nihilominꝰ absoluat  hoc ꝓc edit ex rōne ⁊ nō ex ꝓpterua  ordinariꝰ dʒ sed cōe iudiciuʒ ecclesie nō suum. Si vero nō est ordina rius dʒ sequi ꝓpriũ iudicium. Et ideo sic reddit mortale ⁊ nō pōt deponere cō sciẽtiam nullo modo potest eum absol uere sine peccato. Confessio. v. quo ad absolutionem queritur quomodo debeat fieri absolutio ĩ foro pnĩe a pctĩs. Rñ. ꝙ p̃mitti dʒ. Misereat̃ tunc ⁊ c. Jndulgẽtiā ⁊ c. ne effectꝰ sacr̃. ĩpediat̃ ex ꝑte penitẽtis postea dicat. Ego te absoluo: ab oĩbꝰ pctĩs tuis. Jn noĩe pr̃is ⁊ filij. ⁊. s. s. Sed nund supradicta oĩa sint necessaria. Rñ. ꝙ nō nisi. Ego te ab soluo ab oĩbus pctĩs tuis. Jn noĩe patris ⁊ c. ẜm Jo. de no. in. iiij. di. xviij. q. v. Dicit tñ Tho. ĩ q̃dā. q. de quoł. ꝙ laudabiliter addit cōfessor cd boni feceris sit in remissionẽ tuoꝝ pctōꝝ. Et ad hoc addit Ho. ⁊ cd mali passus fueris  sic iniũc tũ a sacerdote valet tali ex duobꝰ vʒ ex vi oꝑis ⁊ clauiũ. Et ideo imponat̃ penitẽti ita ꝙ ĩtelligat nō secrete vt faciũt ali  ꝑ modũ absolutio nis illud dicũt.  sic non valet nisi ex vi operis. De materia huius. §. nihil. ꝑ legistas tangitur iō nihil hic addit̃ nec in versi. seq. ¶ Vtrũ absolutio debeat fieri añ iniũ[*]ctionẽ pnĩe siue satisfactiōis. Rñ. ꝙ nō vt pʒ in cle. dudũ de sepul. ⁊ ibi Jo. an. Nā prĩo dʒ audire cōfessionẽ. Sco im ponere pnĩaʒ. Tertio absoluere sacr̃ałr Attñ q fit ĩcōtinẽti vr̃ inesse. C. de pac. l. petẽs iō nō obesset si absolutio prius fieret ⁊ post penitentia iniungeretur. [*]¶ Vtrũ sacerdos ꝑochialis possit absoluere ab oĩbꝰ suos subditos. Rñ. ẜm cōiter doc. ĩ. c. deꝰ  de pe. ⁊ re. ꝙ sic de iure ab oĩbꝰ pctĩs  grauibꝰ exceptis his  reseruant̃ ĩ iure ep̃is aut suꝑioribus vel q̃ ex legitima cā sunt eis spāłr ĩterdicta ar. d. c. deꝰ  cuius subscriptio dicit ep̃o ⁊ fratribꝰ eiꝰ. i. sacerdotibꝰ et q̃ pctā reseruan¶ vide. s̃. casus ideʒ dic de excōicatione. vt. s̃. absolutio primo. ¶ Quid de his cōfessoribꝰ  de lnĩa sa cerdotum parochalium vel altorum prelatorũ audiunt cōfessiōes. Rñ. ꝙ nō pñt absoluere nisi ab his q̃ eis ↄcedũt̃. Et aduerte ꝙ maiorẽ autoritatẽ si pñt eis dare  habeāt ip̃i ꝑrochialis sacer dotes dātes lnĩam aut alij. c. nemo de re. iu. libr. vj. excipe fratres minores et predicatores ⁊ clectos. ab his  de iure possunt eligere cōfessores de bꝰ dic vt s̃. confessio. iij. §. vij. et. xxviij. ¶ Vtrũ officiales ep̃i habeāt autorita[*]tẽ in penitẽtijs casuum ep̃aliũ. Rñ. ẜm ho. in sum. ti. de pe. ⁊ re. ꝙ nō pñt absol uere in foro pnĩe. sʒ tātũ in foro ↄtẽtio so nisi hoc eis exp̃sse ↄcedat̃. Fallit hoc in vicario gñali ep̃i:  etiā si nō sit sacerdos pōt hoc alijs delegare nisi sit ex presse ꝓhibitũ ar. de procu. c. petitio et xciij. di. c. fi. ¶ Vtrũ ep̃s cōmittẽs alicui suā autori [*]tatẽ generałr audiẽdi cōfessiōes ex hoc intelligat̃ ꝙ possit absoluere a casibus ep̃o spāliter reseruatis. Rñ. ꝙ nō  in generali cōcessiōe nō veniũt illa q̃ non esset s verisimiliter spāliter cōcessurꝰ vt in. c. si ep̃s de pe. ⁊ re. li. vj. ⁊ de re. iu. in generali li. vj. ⁊ de offi. vic. c. vl. ĩ suis cōcor. Sʒ si aliquẽ casum spāliter reseruatũ specificẽ cōcedat cũ clausula generali tũc bene pōt absoluere etiā de nō expressis ẜm ꝙ ep̃s pōt de iure. arg. c.  ad agendũ de ꝓcu. li. vj. nisi casus esset adeo grauis ꝙ verisimiliter non venit in tali generalitate sicut de iniectiōe violẽta in personam ecclesiasticā de quo in. c. ꝑuenit de sen. excōi.  non venit nisi exprimat̃ ẜm Jo. mo. ĩ. d. c.  ad agẽdũ. Ego tñ credo ꝙ in foro aĩe in tali generalitate etiā si nullũ exprimat pōt absoluere ab oĩbꝰ  verisimili ter cōcessisset in spẽ  ꝟba generalia sunt generaliter accipiẽda de deci. ad audiẽtiā p̃sertim in fauore salutis aĩarũ quo nihil ẽ fauorabiliꝰ. xxxiiij. q. iij. si habes de peni. ⁊ re. ne pro dilatione. ¶ Vtrũ ep̃s ↄcedẽs licẽtiā alicui vt eli[*]gat sibi cōfessorẽ idoneu eoip̃o ↄcedat licẽtiā absoluẽdi a casibꝰ suis dicto cō fessori electo. Rñ. ꝙ nō nisi hoc exṗmat vel euidẽter ↄstet ꝑ alia signa ꝙ hoc in speciali voluit ↄcedere. c. si ep̃s de pe. ⁊ re. lib. vj. ¶ Vtrũ vnus sacerdos possit absolue[*]re ⁊ aliꝰ audire. Rñ. ꝙ nō  sacr̃a non sunt diuidenda ar. xxiij. di. quorũdam. ¶ Vtrũ ꝓpriꝰ sacerdos possit absoluere [*]eā cũ qua peccauit. Rñ. ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xvij. ꝙ sic intellige nisi sit casus reseruatꝰ ꝑ superiorẽ. itẽ si nō imminet peri culũ aut ex ꝑte sacerdotis aut ex parte mulieris ꝓpter eoꝝ fragilitatẽ: vnde si imminet tale periculũ nullo modo cōfiteat̃ sed petat licẽtiā alteri ↄfitẽdi si nō vult dare malitiose pōt nihilominꝰ alteri cōfiteri melius tñ faceret si eā ad aliũ cōfessorem mitteret cũ quo magis verecundaretur. ¶ Vtrũ cōfessor audiẽs penitentẽ  hʒ [*]casum a quo nō pōt eũ absoluere possit eũ absoluere a casibꝰ ꝑtinẽtibꝰ ad se: ⁊ postea remittere eũ ad suꝑiorẽ ꝓ absolutiōe alioꝝ ꝑtinẽtiũ ad ip̃ʒ. Rñ. ꝙ lʒ ĩ hoc fuerit opin. tñ hec est verior quā tʒ Hen. de gan. in quoł. j. q. xxx. ꝙ sic. ⁊ ita seruat curia⁊ cōis ↄsuetudo. vnde peni tẽs dʒ omnia cōfiteri integre de bꝰ est memor ⁊ sacerdos absoluet a bꝰ pōt ⁊ postea remittet eũ ad suꝑiorẽ vt absoluat eũ a relis. Rō  ꝑ ↄfessionẽ factā inferiori oĩa pctā sunt ↄfitẽti remissa ⁊ iā pctōr est absolutꝰ a deo. absolutioꝟo sacramẽtalis fienda per ecclesiā duo fa cit vnũ  partẽ debite satisfactiōis remittit. aliud  absolutũ ecclesie militā tia qua ꝑ peccatũ suũ separatꝰ fuerat reconciliat. Omnis em̃ mortaliter peccans tũ ad se a cōione sacr̃oꝝ ⁊ ecclesie separatꝰ est ⁊ excōicatus. Nunc aũt n. ri hoꝝ repugnat separare absolutionẽ ⁊ facere eā ꝑ partes. Satisfactio enim per partes bene pōt iniungi. pōt quippe facerdos dicere facias hoc vs ad. viij. dies ⁊ postea reuertaris ad me et iniungam tibi residuuʒ. similiter re conciliatio pōt fieri per partes sicut pa tet de excōicato pluribus excōicationi bus  potest absolui ab vna postea ab alia. c. cum pro cā. de sen. ex. ⁊ idẽ gl. in c. officij. eod. tit. et glo. in. c. ex parte de of. or. vel pōt dici. ꝙ prima absolutio cũ sca est vna. Jta ꝙ prima sit sub ratihabitione de secunda subsequẽda. Jta ꝙ factũ in prima suspẽdit̃. nec hʒ effectũ donec veniat secunda. ⁊ tunc secun da agẽs in propria virtute prime precedẽtis agit totũ ꝙ vnica absolutio de oĩbus agere deberet. si ratificat primā ĩmo illa cũ ista vnica simpliciter ⁊ indiuisa reputabit̃: ⁊  ita sit nō debet in prima absolutiōe aliqua cōditio ap poni de secũda sequẽda. ne in secunda de prima:  de iure subintelligit̃ vt nō sit necesse ꝙ exprimat. hec ille. Et subdit verũ fore dũmodo disponat penitẽs ire ad superiorẽ ałs si videret eũ rebellẽ de nullo dʒ absoluere.  iā in penitẽtẽ se ostẽderet. ⁊. ĩ. q. xxxj. subdit ꝙ si inferior absolueret sub cōditiōe. i. si de illis absoluat̃ ꝑ superiorẽ vel ad tẽpus. s. quous superior committeret inferiori tali mō vʒ. ꝙ absoluere possit sub tali cōditiōe. ꝙ etiā sibi cōfiteatur. ꝙ vʒ talis cōmissio. ⁊ pōt fieri  cōfessio nihil ali est  ligaminis ostẽsio: ⁊ idẽ ligamen pluribus potest ostendi: tũc nō hʒ vigoreʒ prĩa cōfessio nisi sub ꝓposito faciẽdi secũdā. sʒ si postmodũ cōfiteri superiori renuerit q̃ dimissa sũt nō redeũt sed nonũ crimẽ incurrit: ⁊ si dictā cōditionẽ acceptat dʒ eā absolue re sine oĩ cōditione apposita ex parte absolutionis. Si vero cōmittat sic valet possit sub conditione. scilicet ꝙ nō valeat nisi ei confiteatur. vel eā ratam ha buerit non valet talis commissio nec absolutio. ¶ Quid sit talis casus reseruatꝰ sit ex[*]cōmunicatio nũquid poterit absolui a peccatis prius ⁊ postea mitti ad superiorẽ ꝓ absolutiōe ab excōmunicatiōe Rñ. multi tenẽt ꝙ non  cũ excōmuni catus sit extra ecclesiā non pōt reponi nisi. ꝑ eũ ad quem spectat absolutio ip sius ꝑ ea q̃ no. in. c. pñti de sen. ex. li. vj. ⁊ licet hec opi. videatur bona tamẽ mi hi magis placet cōtraria. s. ꝙ pōt absol ui a pctĩs ⁊ postea mitti ad superiorẽ vt absoluatur ab excōmunicatiōe ꝙ dẽ patet ex predictis in precedẽti. q. ⁊ hoc est benignior opi. ẜm Mo. ⁊ verior iudicio meo. vnde non ob eorum ratio.  talis non reponitur in ecclesia licet ab soluatur ab alijs nisi per eum ad quem spectat nec debet se ĩmiscere diuinisdo nec sit absolutꝰ ab excōmicatione. Nec ob. etiam si dicatur qũo potest ergo absolui a sacerdote si non dʒ se immiscere diuinis: quia etiam excōmunicatis nō prohibet̃ talis immssio. ⁊ ꝙ r ꝙ excōicatus non est particeps sacramẽtoꝝ ve rũ est cōpletiuc. sed non initiatiue nec ob. c. quicũ. xxiiij. q. j. vbi dicit̃ ꝙ qui se segregauit ab vnitate fidei vel societate petri ⁊ pauli nō pōt a vinculis pec catorũ absolui. nec ianuā regni celestis intrare:  vt ptʒ loquit̃ de hereticis et alijs  in ꝓposito malo perseuerāt nō de cōtritis aliter nũ possent absolui Aduerte tamẽ ꝙ si foret in mora peten de absolutiōis sic nullo modo dʒ absol ui. a pctĩs nisi certis cōiecturis appare ret ꝙ nullo mō cōstitueret̃ in mora ex tali absolutiōe. Si vero nō fuit ĩ mora vł si fuit tñ verisimiliter apparet ꝙ am plius nō erit credo ꝙ confessor debeat absoluere a peccatis nec eũ grauarevt prius vadat ꝓ absolutiōe excōicatiōis preseruat qñ cōmode hoc facere non pōt. Et sicvidet̃ velle Ri. in. iiij. d. xviij. ar. ix. q. iiij. in ver. ibi  presumẽdũ est vt ĩ pluribus ꝙ iuste excōmunicati fue rāt ⁊ ꝙ nisi ꝑ eos staret excōmunicatio ne absoluerent̃ ergovbi cessat talis pre sumptio absoluẽdus est. Hoc idẽ tenet Rod. ti. de sen. ex §. xxvij. ¶ Vtrũ peccās in alieno territorio effi [*]ciat̃ de iurisditiōe illius ĩ cuius territorio delit. vt possit absolui ab eo. Rñ. ẜʒ pa. in. c. cũ cōtingat.  fo. cōpe. q in fo. pnĩali nō sortit̃ quis foruʒ alterius sacerdotis ex delicto cōmisso in eiꝰ territorio etiā notorie facto. ⁊ no. ꝑ gl. ĩ. c. j. xvj. q. j. ⁊. q no. in. c. j. de. rap. ratio:  penitẽtia ĩponit̃ propter offensam det ⁊ adme proprie ẜm Jo. de ling. ⁊ ideo illi soli subijcitur quem habet loco dei et qui est iudex anime sue. ¶ Vtruʒ peregrini ⁊ viatores  de licẽ [*]tia proprij larcerdotis cōfitentur alteri  tamẽ habent casus reseruatos ep̃is possint ab eo quẽ elegerũt in cōfessorẽ absolui. Rñ. ẜʒ Rol. ꝙ sic maxime si ĩsti terit tp̃s gñalis confessiōis: vt in pasca debet tamẽ ei iniũgi ꝙ cũ habebit copiā sui ep̃i iterũ ei conficiatur ill peccatũ reseruatum ⁊ ab eo recipiat penitentiam de illo. ¶ Quid si sacerdos absoluit a quo nō pōt. Rñ. ẜʒ Ri. in. iiij. d. xviij. q siue fa ciat ex malicia siue ex crassa vel affecta ta ignorātia mortaliter peccat. ⁊ ẜʒ dir. ti. de penitẽtia tenet̃ dicere cōfesso q talis confessio non tenuit vł obtinere autoritatẽ ⁊ postea lo cum eo de aliquibus quasi dubitet ne bñ euʒ intellexerit ⁊ sic eũ absoluere. Quod intelligo si comode pōt ⁊ sine scādalo: ałs nō credo teneat̃:  talis confessus ꝓpter bonā fidẽ excusat̃. ar. xxxvij. d. §. vl. Aduerte ꝙ qñ s confessus fuit ei qui eũ nō potuit absoluere. post hoc scit tenet̃ iterũ confiteri illa eadẽ peccata si ad huc est memor sacerdoti  eũ possit ab soluere ẜʒ Ric. in. iiij. d. xvij. Sed tu distingue ẜʒ ꝙ. s̃. dixi confessio quarta .§. xij. aduerte tamen ꝙ si p̃dictus confessor potuit eũ absoluere ab altbꝰ lʒ nō ab oĩbꝰ sufficeret cōfiteri illa solũ a bꝰ nō potuit eũ absoluere et  habet potestatem ⁊ non alia. Confessio. vj. quo ad penitentie iniun. tioneʒ gl. in. ca. sunt plures de pe. di. iij. tenet quod regulariter pro quolibet mortali pentrentia septẽnis debetur. At tamẽ tenetur ẜm doc. in. c. deus qui de pe. ⁊ re. quod penitẽtie sunt hodie arbitrarie ꝑ. d. c. deꝰ qui. et per. c. mẽsuram. de pe. di. j. ita ꝙ Joan. an. in. c. vt mẽsure. de emp. ⁊vẽ. tenet quod ca nones penitẽtiales hodie nihilo seruiũt nihilominꝰ sacerdos et si possit recedere a dictis canonibꝰ in imponẽdo penitentiaʒ quamvult ꝓ pter fragilitatẽ hominũ et consequent̃ ex causa et pro hoc facit glo. bona in. d. c. sunt plures tamẽ bonuʒ est vt eos ca nones sciat: vt ẜʒ eos sciat temperare et peccatori innotescere quid meretur. ¶ Sed quid sacerdosvidet ꝙ nō faciet penitentiaʒ vel nō subire. Rñ. ẜʒ Mo. ti. penitentia. vj. ꝙ debet sacerdos talẽ imponere quā sine murmure et spōte velit portare: et nō aliā propter periculum. et etiā concedat ꝙ ipse possit redimire ieiunia que ei imposuit: ⁊ ꝙ remissiones prelatoꝝ posint ei nec debet exigere iuramẽtum vel ꝓmissioneʒ de abstinẽdo in futurum ab aliquo pctō vel de faciẽdo ꝙ sibi iniũget nisi in ca sibus a iure expressis. sʒ absoluat eum simpliciter sine conditione cũ protesta tione ꝙ si nō restituat aliena. vł faciat debituʒ ꝙ euacuabit fructum cōfessionis uis sibi videatur ꝓ non sit factu rus ad ꝙ obligat̃ cautiꝰ tamẽ esset quā do adest comoditas mittere eum ṗmo ad satisfaciendũ ꝙ postea reuertat̃ ẜʒ euangeliuʒ. si comode non potest suffi cit disponat  primũ poterit satisfacere vnde presbyter nullatenꝰ debet pec catorẽ permittere a se desperatũ recede re. Et ĩhis concor. Jnno. in. d. c. omnis. ⁊ Scot. in. iiij. di. xv. ¶ Quid si peccator cōfitetur. nō tamẽ [*]vult abstinere in futurũ. Rñ. ꝙ dʒ sibi cōsiliũ dare et penitẽtia iniungere et hortari vt nō desistat bñfacere.  oñs citius eum illuminabit. ⁊ valẽt ad mul ta bona ẜʒ doc. in. c. ꝙquidā de pe. ⁊ re. nō tamen debet eũ absoluere.  pecca ret mortaliter tā absoluens  penitẽs ẜʒ Ri. in. iiij. di. xvij. ¶ Vtrũ bona oꝑa q̃ penitẽs faciet sint [*]magis efficati a ad expiandā culpam preteritā qñ per confessorẽ et iniungũ tur sic dicendo oĩa bona q̃ facies vł in tendis facere iniungo tibi in remissio nẽ pctōꝝ. Rñ. secundum Tho. in quoł. ꝙ sic  sicvalent dupliciter. Prĩo ex na tura operis. Secundo ex vi clauiũ. ⁊ iō plus habẽt expirare culpam preteritā. Et ꝓpterea bonũ est ꝙ sacerdos hoc ei iniungat taliter ꝙ intelligat vt. s̃. dixi confessio. v. in prin. ¶ Vtrũ vnꝰ cōtessor possit ex causa re[*]laxare aut cōmutare penitẽtiā quā alter imposuit. Rñ. Breuiter loquẽdo de penitẽtia sacramentali ꝙ sic si talis hʒ autoritatẽ absoluendi a tali peccato ꝓ pter q fuit sibi ĩposita etiā si ille  im posuit esset superior. Si vero nō hʒ autoritatẽ absoluẽdi a tali pctō nō poterit eā nec relaxar̃ nec ↄmutare nisi necessitas vrgeat vł pietas suadeat. piũ n. tunc esset interpretari ꝙ superior in hmōi casibꝰ acceptet ẜʒ Ro. ar. c. latorẽ xxxiij. q. ij. gl. xxvi. q. vij. c. tꝑa tenet ꝙ ep̃s pōt diminuere pnĩam quā papa ĩposuit ar. d. c. latorẽ. Q ego admitterẽ qñ nō pōt haberi recursus ad superiorẽ cōmode et ex cā ałs nō credo. ⁊ hoc etiā tʒ Alua. ⁊ sequit̃ car. in cle. fi. de pe. ⁊ re. ⁊ ẜʒ predictā di. cōcordabis opi. cō trarias q̃ recitant̃ in. d. cle. fi. Fallit hoc ẜʒ aliquos nisi alicui in pnĩa fuisset im positũ vt iret ad terrā sanctaʒ  tũc sine autoritate pape nō posset cōmutare ar. c. j. ⁊. c. suꝑ his de voto. iuncto. ca. ex multa. e. ti. q ego limito qñ iniunxisset vt iret in subsidiũ terre sancte: ałs nō ꝑ iura prealle. Et secundum hanc distin. limita ⁊ intellige glo. ⁊ do. in. d. c. j. ⁊ ita tenet Mo. ti. pnĩa. iiij. ⁊ Asten. titulo. v. tit. xxxij. ¶ Sʒ quero q̃ sũt canones pnĩales. Rñ. ꝙ eos reduco ad viginti quoꝝ primus hr̃. lxxxij. d. presbyter vbi datur cuilibet presbytero fornicatori vel cōmittẽti q cũ pctm̃ q inducit dispositionẽ penitẽtic. x. annoꝝ in quibus ṗmos tres mẽses dʒ ieiunare in pane ⁊ aqua tātũ exceptis dñicis ⁊ festis p̃cipuis in bꝰ pōt recreari vino pisciculis ⁊ liguminibꝰ inclusus tñ stādo post exiẽs dʒ vnũ ānũ cũ dimidio ieiunare ĩ pane ⁊ aqua post vs ad septimũ annũ ieiunare dʒ tres ferias in pane ⁊ aqua. s. ij. iiij. ⁊. vj. nisi secundā feriā debet redimere vno psalterio vel denario post tres sequentres annos. vj. fe. ĩ pane ⁊ aqua ieiunet. Quidā intelligũt in adulterio vł ĩcestu solũ. Sʒ tu dic etiā in fornicatione. ¶ Secundꝰ canon hr̃. xxx. q. j. c. si quis sacerdos ⁊. c. ñ dʒ vbi dat̃ pnĩa. xij. ānoꝝ presbytero  cognouit filiā spũalem ẽt quā audiuit in cōfessione. ⁊. si est publĩ cũ vł si est ep̃s. xv. an. peniteat: ⁊ mulier dʒ oĩa pauperibꝰ dare ⁊ ĩ monasterio ꝑ petuo seruire deo. ¶ Tertiꝰ est de spō. duo. c. accepisti. vbi ↄ̃hẽti ꝑ verba de p̃ senti cũ aliquo alij despōsato ĩponit̃ pe nitẽtia ꝙ ieiunet in pane ⁊ aqua. xl. die bꝰ ⁊. vij. an. sequẽtibꝰ pẽiteat. ¶ Quartus ẽ in. c. de filia ⁊. c. deuotā. xxvij. q. j. vbi peccāti cũ monialivłreligiosa pnĩa x. an. iniũgit̃ ⁊ cōsentiẽti. ¶ Quintꝰ est in. c. si s cũ duabꝰ. ⁊ in. c. si quis cũ ma tre. xxxiij. q. vl. vbi ignorāter cognoscẽs duas sorores: vł mr̃eʒ: vł neptẽ. vł amitā aut filiā: ĩponit̃ pnia. vij. an. si sciẽter priuatur ꝑpetuo cōiugio. ¶ Sextus est de exces. p̃la. c. clerici vbi clerico peccā ti cōtra naturā ꝑpetua pnĩa ĩpōit̃ detrusus ĩ monasterio. Laico vero vs ad di gnam satisfactionẽ imponit̃ separatio a cetu fideliũ. ¶ Septimus est ĩ. c. hoc ipsum. xxxiij. q. ij. vbi incestuosovel pec canti cum brutis inponit̃ pnĩa plus septem anno. ¶ Octauus est ĩ ca. admonere. xxxiij. q. ij. vbi vxoricide ĩponit̃ pnĩa aspera ⁊ ꝑ petua. s. ne vinũvel sicerā bibat. carnes nũ comedat. nisi ĩ pasca ⁊ natiuitate dñi in pane ⁊ aqua ⁊ sale viuat ieiunijs ⁊ orationibꝰ intentꝰ vł intret mona steriũ. ¶ Nonꝰ ẽ in. c. latorẽ. xxxiij. q. iij. in matricidis bꝰ quasi eadẽ cũ vxori cida iponitur nisi ꝙ ista est solũ septẽnis. ¶ Decimus est in. c. ij. de pe. ⁊ re. vbi interficiẽti p̃sbyteꝝ ĩponit̃ pnĩa. xij. ānoꝝ. ¶ Xj. ẽ ĩ. c. accusasti de accu. vbi accusanti ĩiuste aliquẽ ad mortẽ si occi sus fuerit ĩponit̃ pnĩa. xl. dieꝝ. ĩ pane ⁊ aq̃ ⁊. vij. an. peniteat. si ꝟo mẽbrũ ꝑdiderit tribꝰ. ¶ Xij. ĩ. c. quicũ. vj. q. j. vbi ꝑimo ĩponit̃ ieiuniũ. xl. dicꝝ ĩ pane ⁊ aq̃ ⁊ pnĩa. vij. an. Jdẽ de eo  eũ inducit vel cōsuluit vł cogit. ⁊ si erat seruꝰ dñs tribꝰ q̃dragesimis ⁊ legitimis ferijs. s. ij. ⁊. iiij. ⁊. vj. in pane ⁊ aqua ieiunet. c.  cōpulsos. xxij. q. v. ¶ Xiij. est in. c. vt mẽ sure  ẽp. ⁊ vẽ. vbi. xxx. dieꝝ ĩ pane ⁊ aq̃ ieiuniũ ĩponit̃ falsanti mẽsuras. sʒ gra nior penitẽtia ĩponitur falsario literaꝝ apłicarũ ĩ. c. dura ⁊ in. c. ad falsarioꝝ et in. c. ad audiẽtiā de cri. fal. ⁊ in. c. nouimus de verb. sig. ¶ Xiiij. est ĩ. c. de his vero xxxiij. q. ij. ⁊ ĩ. c. si quis de pe. di. v. vbi dimittẽdi pnĩaʒ i solẽnẽ ĩponit̃ pe nitẽtia. x. an. ⁊ exhbitio eucharistie in fine vite sue solũ. ¶ Xv. est in. c. nemo ꝑ ignorātiā de cōse. d. j. vbi presbytero  clericũ mortuũ inuoluit inpala altaris ĩponitur pnĩa. x. an. ⁊. v. mensiũ. Diaco no vero triũ an. cũ dimidio. ¶ Xvj. est ĩ. c. de viro. xij. q. ij. vbi cōmittẽti sacrilegiũ ĩponitur pnĩa. vij. an. Jta ꝙ ĩ tribꝰ ṗmis carnes nō comedat nec vinũ bi bat nisi ĩ pasca ⁊ natali dñi. Jn alijs. vt an. tribꝰ ferijs carnibꝰ ⁊ vino abstineat. Cōburẽs tñ ecclesiā. xv. ann. penite re dʒ ⁊ resarcire: vt ĩ. c. si quis eccle. xvij. q. iiij. ¶ Xvij. est in. c. statuimꝰ de maledi. vbi blasphemātibꝰ publice deũ vel sanctos ĩpōitur illa pnĩa de q̃. s̃. blasphemia. §. vij. ¶ Xviij. ẽ. in. c. oĩs de pe. ⁊ re. vbi sacerdoti reuelāti cōfessionem ĩponitur pena de qua. j. cōfessio. vlti. §. xx. ¶ Xix. est in. c. si quis dederit. xxiiij. q. j. vbi dās cōmunionẽ heretico vel ac cipiẽs ab eo nesciens hoc prohibitum ab eccłia dʒ penitere vno anno. si erat sciẽs. x. an. ita  permittit hereticũ celebrare in ecclesiacatholica ꝑ ignorātiā iuris. xl. diebꝰ penite at si scienter ꝑ an nũ peniteat Qui aũt pro eiꝰ reuerentia ⁊ damnatiōe eccłie. x. ann. peniteat Qui aũt trāsierit ad hereticos vł alios ad hoc induxerit peniteat. xij. an. ¶ Sunt multi alij canones in quibꝰ pe [*]nitentia. vij. an. aliquando minor imponitur quos pretereo quia ex quo re gulare est ꝙ pro quolibet mortali sit se ptennis non fuit necessarium eos exprimere. ¶ Ad regulas aũt predictas dʒcōfessor sꝑ habere oculũ ⁊  ex cā puta  de bilis vel alteri obligatꝰ vel ꝓpter peri culũ ne eam faciat penitẽs possit relaxare predictas penas cũvt dictũ est ho die sint in arbitrio cōfessoris: tamẽ bonũ est ĩnotescere eā peccatorivt magis timeat pecc are ⁊ intelligat d sit ei age dũ si vult absolui a pena pctĩ vel ĩ hoc mũdo vel in alio:  credendũ est eccle sie instinctu spũssctĩ eas sic taxasse si cut deus pro iusticia exigit. vel hic vel in pugatorio a quocũ talia ꝑpetrāte vt aperte dr̃ in. c. hoc ipsum. xxxiij. q. ij. Hoc ipsuʒ ꝙ canonum cẽsura post. vij. annos remeare penitẽtẽ in statum pri stinũ p̃cepit nō electione ꝓprij arbitrij sancti patres. sʒ. potius sentẽtia diuini iudicij sanxerũt ⁊. j. r. Hincẽt eccłiasti ca cōsuetudine ẽ vsurpatũ. vt maioruʒ criminũ pnĩa. vij. an. spacio ↄcludat̃ ni si vel officij excellẽtia vel criminũ ma gnitudo premissum spacium transcen dere cogat hoc ibi. aduerte etiā ꝙ in fo ro pnĩali ferie ltĩe dicuntur. ij. iiij. ⁊. vj. feria vt in ca. p̃sby. lxxxij. d. ⁊. in. c. ieiunia. de conse. di. iij. facit de homi. c. ij. ⁊ ideo sanctiꝰ est in. his penitẽtes affligere si modo induci possunt. Confessio septima. quo ad eius effectum. [*]¶ Vtrũ confessio liberet a culpa pctĩ Rñ. ꝙ sic. Nā ẜʒ Aureo. in. iiij. di. xvij. q. j. nisi meritũ xp̃i actualiter applicetur isti vel illi nulla culpa deletur  so lũ ꝑ meritũ passiōis xp̃i peccata remittũtur cũ ergo sacramẽta sint immedia tũ applicatiuũ passtois xp̃i ad nos iō oĩs culpa delet̃ mediātibꝰ sacr̃is de facto exhibitis vel in voto ꝓpterea cũ pe nitẽtia sit sacr̃ʒ ⁊ ꝑcipiatur in ↄfessiōe  ꝑ eā hō sesubdit ministris eccłie qui sũt sacr̃orũ dispẽsatores. Jō cōfessio ex vi absolutiōis cōiuncte culpā remitit nisi hō obicẽ pctĩ mortałin actu ponat ẜʒ Sc. in. iiij. d. xiiij. q. vl. Nec ob. q in cōtritione peccata remittuntur. quia cōtritio votũ cōfessio is hʒ annexũ. Et iō sicut baptismꝰ liberat a cłpa nō tm̃ ẜʒ ꝙ actu ꝑcipit̃ sʒ etiā ẜʒ ꝙ invoto hr̃ sicut pʒ in illis  iustificati ad baptismũ accedũt nec frustra postea baptismus per cipit̃. sic ⁊ de cōfessiōe dicẽdũ est ꝙ si quis cōtritus accederet ad confessionẽ ĩ actu absolutiōis gr̃a augere tur ⁊ etiā pctā remiterent̃ si precedẽs dolor nō suffecisset ad cōtritionẽ. ⁊ ipse tunc obicẽ gr̃e nō preberet. His etiam concordat sanctus Tho. in. iiij. di. xvij. De materia in hoc. §. tacta notatnr aliquid ꝑ Bal. in aut̃. cōtra qui ꝓpriũ. C. de non nu. pe. ⁊ tit. s̃. in eo. ver. .§. iij. ¶ Vtrũ cōfessio liberet a pena pctĩ. Rñ. [*]ꝙ sic triplicit̃. Vno mō ex via bsolutionis in voto vel in actu liberat a pena eterna sicut ⁊ culpa a qua liberatꝰ nihilominꝰ remanet obligatꝰ ad penā tꝑalẽ ẜm ꝙ pena est medicina ꝓmouẽs et purgās q̃ restat in purgatorio paciẽda q̃ dẽ est improportionata viribꝰ peni tẽtis in hoc mũdo viuẽtis. sʒ ꝑ vim cla uiũ in tātũ minuit̃ ꝙ remanet ꝓportio nata viribus penitentis viuentis hoc mundo ita ꝙ satisfaciendo in hac vita purgare se potest. ¶ Secundo quia sacerdos pōt dimittere de pena debita ẜm Pan. in. c. sicut dignum de homic. et de hoc habes. j. indulgentia. §. v. ¶ Tertio dimittit̃ pena ex ipsa natura actꝰ ↄfitẽtis  penā hʒ annexā erubescẽtie. ⁊iō quāto pluribꝰ ↄfitet̃ s de pctĩs tāto magis pena minuit̃ ꝓpterea ↄfessus ⁊ absolutꝰ ĩ purgatorio minꝰ punie tur  ↄtritꝰ tm̃ p̃serti ꝓpter duo vltĩa. ¶ Vtrũ cōfessio generalis sufficiat ad [*]delẽda mortalia. Rñ. ẜm Ric. ĩ. iiij. dist. xxj. arg. iij. q. iij. ꝙ sic peccata oblita aduerte tamẽ q ad remissionẽ mortaliuʒ oblitoꝝ⁊ ignoratoꝝ nō sufficit cōfessio generalis q̃ sit ĩ eccłia sine sacr̃ali si hō hʒ copiā p̃sbyteri ⁊ facultatẽ ↄfitẽdi sʒ tenet̃ de eis generałr cōfiteri ⁊ p̃bytero petere absolntionẽ ẜm eundẽ Ric. vbi s̃. vʒ tñ ↄfessio generalis ad delẽda venialia. Vñ no. ꝙ ↄfessiogeneralis sacr̃a lis q̃ fit in secreto sacerdoti de generibus singuloꝝ nō de singulis geneꝝ va let ad remissionẽ pene ⁊ culpe venialiũ ex q̃tuor ẜm sctm̃ Tho. ĩ. iiij. distin. xxj. ¶ Prĩo ex cōtritiōe penitẽtis. ¶ Sco ex humilitate cōfessionis. ¶ Tertio ex oratiōe sacerdotis. Quarto ex vi clauiũ alia aũt cōfessio que nō est sacr̃alis: sed solum generale valet ex tribus primis tantummodo. Confessio vltio quo ad figillũ ⁊ eiꝰ celationem. ¶ Vtrũ sigillũ cōfessiōis sit de essentia [*]sacr̃i. Rñ. aureo ĩ. iiij. di. xxj. ꝙ sic. nā de rōne sacr̃i est ꝙ sit signũ efficax. est eniʒ sacr̃m sensibile efficiẽs ꝙ figurat. Sed sacr̃m istud fignificat ⁊ figurat ꝙ deus audit peccatũ ⁊ cōstituit̃ foruʒ secretũ in quo mori dʒ pctm̃ ⁊ extingui ergo cũ sig nificatio sacr̃i cōfessionis sit signifitio occulte deletiōis pctĩ ⁊ fori. ideo ad rōnẽ eiꝰ ꝑtinet vt nullo mō reuelet̃. Vn de qui reuelat facit irritũ sacramentũ aufferendo cōfessioni naturā sue signi ficationis ⁊ figurationis. ¶ Vtrũ sigillũ ↄfessiōissit de iure natu [*]re. Rñ. Sco. in. iiij. dist. xxj. q. ij. q sic rō ne caritatis fidelitatis: veritatis ꝓmis se tacite et vtilitatis quo sigillo multi confitentur qui non facerent. ¶ Vtrũ papa possit p̃cipere sacerdoti [*]vt reuelet cōfessionẽ. Rñ. ẜm Ric. ĩ. iiij. di. xxj. ꝙ non. Et si p̃cipit nō est ei obediẽdũ.  secretũ cōfessionis est de iure naturali diuisio ⁊ eccłie suꝑ qua papa nō pōt p̃cipere. vel dic ꝙ cũ sacerdos ĩ actu cōfessiōis sit specialis vicarius et specialis quo ad illā speciẽ sit maior ge nerali. c. studuisti de offi. leg. Jō papa ĩ hoc nō est maior cũ sit vicarius generalis. Hanc rōnẽ ponit pa. in. c. dilectꝰ de exces. prelato. ¶ Quid si interrogat̃ sacerdos au sciat [*]aliquid de eo ꝙ audiuit in cōfessione: vel p̃stet̃ ei iuramentũ vt dicat si alid audiuit in ↄfessiōe. Rñ. ẜm Sco. ⁊ Ric. vbi. s̃. ꝙ dʒ rñdere se nihil scire vel audiuisse supple. ad reuelādũ: sicut ⁊ xp̃s dixit Mar. xiij. ꝙ nec filius hoĩs scit de die. iudicij intelligitur ad reuelanduʒ generaliter. vnde nō debet tacere vt di cunt aliqui ⁊ male. sed audacter dicere ꝙ nihil scit ⁊ ꝙ nihil audiuit:  subinteltigitur ad reuelandũ. Et in hoc concor. S. Bo. ea. dis. ⁊ cōiter doc. ⁊ pa. ĩ. d. c. dilectus. licet quidaʒ dicant ꝙ potest dicere se nihil scire vt homo sed vt deꝰ ita dicitur in. c. si sacerdos. de offi. ordina. Melius est vt dixi. s. ad reuelandũ  nō pōt negari qui sciat vt homo. ¶ Vtrũ liceat saltẽ reuelare de lnĩa cō[*]fitẽtis. Rñ. tenẽt dā ꝙ sic illi  vtilis ⁊ necessariꝰ est ad ꝑficiẽda q̃ requirunt̃ ad illud foꝝ:  adhuc gerit ꝑsonā. dei sʒ alij persone nō lʒ ⁊ hmōi opi. est Ri. vbi. s̃. S. Bo. ꝟo ⁊ pe. ⁊. S. tho. ea. di. te nẽt ꝙ licite pōt reuelare nisi timeat̃ de scādalo ⁊ hoc solũ ei qui pōt ꝓdesse et nō obesse. ita tamẽ q sacerdos constituat se nunciũ cōfitẽtis. Sʒ magis mihi placet opinio prefati Aureo. vbi. s̃. Land. ea. di. ꝙ nullo mō: lʒ  ↄfitẽs nō pōt dispensare in. l. nature diuina ⁊ in essentia sacramẽti. Et iō cautius est q faciat sibi dicere extra cōfessionem hoc quod vult ꝙ reuelet. ¶ Vtrũ ille cui reuelat̃ peccatũ alicuiꝰ [*]ex aliqua cā de licẽtia cōfitẽtis tenẽdo opinionẽ q hoc possit facere teneat̃ ce lare. Rñ. sctũs Tho. vbi. s̃. ꝙ sic sicut te netur ⁊ interpres celare. ¶ Vtrũ ĩ aliquo casu liceat reuelare cō [*]fessionẽ. Rñ. q sic ĩ. vj. casibꝰ. ¶ Primꝰ quādo sacerdos ĩdiget cōsilio: ita tamẽ ꝙ dicẽs peccatũ sibi indetectũ in cōfes sione nullo mō referat ad ꝑsonā cōfitẽtẽ taliter ꝙ possit deueniri ad eiꝰ noticiā istud pʒ in. c. officij de pe. ⁊ re. vbi papa nō reprehẽdit legatũ petẽtẽ cōsiliũ de peccato. Q asserit se in cōfessione habuisse ĩ vniuersali. vnde credo ꝙ cōfessores nō peccẽt mortałr  aliquan do ẽt dicũt se audiuisse tale pctm̃ ĩ cōfessione quādo in tali generalitate ita dicũt ꝙ nullo modo pōt dep̃hẽdi ꝑsona q̃ ip̃m cōfessa ẽ: lʒ sit ꝑiculosuʒ talia referre nisi in casu necessitatis ꝓ ↄsilio habendo propter scandalum ⁊ periculum ne deueniatur in noticiā persone. ¶ Scs casus ĩ quo lʒ reuelare est de li centia cōfitẽtis q tñ nō placet. vt dixi. s̃. ¶ Tertiꝰ casus ẜm Jnn. ⁊ sequit̃ pa. in. d. c. oĩs de pe. ⁊ re. est. qñ s ↄfitet̃ se velle facere aliq malũ:  istud nō est dictũ in pnĩali foro ⁊ ideo ꝓpter rationẽ istius sacramẽti nō tenet̃ celare. nec etiam propter p̃ceptũ legis nature seu diuine. ratio impromissionis saltẽ taci te de non reuelando: quia vt dicit sanctus Bo. in. iiij. di. xxj. intelligit̃ ꝙ dʒ ce lare nisi ꝟitas vel obediẽtia aliud exigat. vt ẽ ĩ ꝓposito. Nec ob. q cōiter tenẽt the. ea. di. ꝙ nō liceat  dictũ eoꝝ limito ⁊ ĩtelligo qñ s ↄfitet̃ se habere pctm̃ de qͦ nō pōt penitere: ⁊ a  nō pōt nec vult abstinere. ⁊ hoc iō ↄfitet̃ vt sa cerdos p̃beat ↄsiliũ ⁊ oret ꝓ eo vt deus eũ illuminet ⁊ hmōi: ⁊ tale pctm̃ nō ver git in periculũ alioꝝ sʒ tātũ ipsiꝰ ↄfitẽtis. nā tũc nullo modo pōt reuelari.  talis ↄfessio disponit ad cōtritionẽ ⁊ cō sequẽter ad pctōrũ in cōspectu dei cela tionẽ ẜʒ Ri. ĩ. iiij. di. xxj. ar. iiij. q. ij. sʒ qñ vergeret in ꝑiculũ cōicatis vel alterius tũc si nullo mō vult cessare talis n illud faciat. credo sine p̃iudicio ꝙ nō so lum pōt: imo tenetur reuelare ei  pōt ꝓdesse et non obesse vt malo obuietur. ¶ Quartꝰ casus est qñ s hʒ ꝑ aliā viā pctm̃ sibi detectũ in cōfessiōe ẜʒ sanctũ Bo. ⁊ Ri. ⁊ cōiorẽ opi. the. ĩ. d. xxj. di. Ve rũ est ꝙ ꝓpter scandalũ nō dʒ reuelare nisi ꝓ necessitate vel vtilitate ill dicat vel nisi iurauerit dicere ꝟitatẽ ẜʒ Jnn. ĩ. c. oĩs de pe. ⁊ re. recitat Pan. ĩ. d. c. dilectus. de exces. prel. nun tamẽ dʒ dicere se audiuisse illud in cōfessione  ẜm Sco. vbi. s̃. peccaret mortałr ⁊ idẽ dic. si reuelat alid plus sciat extra cōfessionẽ puta scit semiplene aliq factuʒ extra cōfessionẽ ⁊ plene in cōfessiōe nō lʒ sine pctō mortali nisi semiplene expri mere. vel si hʒ dubie aliter  dubie reuelare nō dʒ. ¶ Quintus casus est quā do essent aliqui qui cōdixerũt interfice re p̃sbyteꝝ eũ existẽtẽ in nemore quoꝝ vnꝰ penitet ⁊ cōfitet̃ ante nemoris ingressum nā tũc pōt sacerdos retrocedere. lʒ ex hoc alij socij cognoscāt sociũ cō fessuʒ fuisse proditionẽ ẜm enim Sco. in. iiij. di. xxj. generaliter dici pōt quod signũ ꝙ de se est indiferẽs ad fignificā dũ tale peccatũ fuisse confessum. vel nō fuisse lʒ aliquibus sit signũ magis determin atũ ex aliquo p̃supposito nō tamẽ ex se est signũ reuelatiuũ cōfessiōis. nec ꝑ cōsequẽs simpliciter illicitũ ↄfessioni. quidā tñ tenẽt ꝙ ĩ tali casu tenẽtur potiꝰ intrare nemꝰ ⁊ subire morteʒ  tali signo reuelare. sʒ eis non credo. Meliꝰ tñ faceret si aliquā cām fingeret cur intrare renuit. sʒ si nō pōt inuenire credo cũ Sco. q pōt desistere ab ĩgressu uis illi ꝑ tale signũ deprehẽdant cōfessionẽ ei fuisse factā. si tñ signũ nō esset indifferẽs lʒ certũ nullo mō liceret signũ facere vel alio mō cōfessionẽ reuelare: sed potius tenet̃ ẜm Ri. vbi. s̃. mor tem sustinere ne confessionem reuelet. ¶ Sextꝰ casus in quo licet reuelare cōfessionẽ est qñ id ꝙ r non est pctm̃ nec est circũstantia pctĩ illius  cōfitet̃ nā tale d nō cadit sub sacramẽto cōfessio nis nisi esset quid potẽs deducere adme nifestationẽ pctĩ. vnde si s cōfiten do inserat q in tali terra sunt boni fru ctus vel pulchrum castrũ: vel q ex tali licito cōtractu dʒ dare centum ducatos alicui. ⁊ hmōi que non sunt peccata nec dedncẽtia ad manifestationem pctĩ licite ẜm ric. vbi. s̃. pōt manifestare nisi talis ĩnotescat ↄfessori quod talia sibi dicit sub sigillo secreti.  tunc non potest reuelare nisi ẜm q sigillum secreti potest reuelari vt. j. dicam. ¶ Quid si presbyter haberet aliq pec[*]catum mortale q nō posset cōfiteri nisi cōfessionẽ sibi factaʒ reuelaret. Rñ. ẜm ri. vbi. s̃. ⁊ sco. q nō dʒ cōfiteri durante tali casu illud pctm̃ sʒ sufficit ↄfiteri de eo cũ ꝓposito cōfitẽdi qñ poterit facere sine p̃iudicio sigilli confessiōis ⁊ reuelatiōis persone cōfesse: fortiori em̃ vin culo tenetur ad celandum confessionẽ  penitens ad confitendum. ¶ Vtrum sacerdos qui audit duos ĩ cō [*]fessione ⁊ vnus eorum dixit se peccasse cum illo alio. sed ille alius cōfitẽdo hoc nō dicit possit eum de hoc interrogare. Rñ. quod sic in genere: sed non potest dicere q alius sibi reuelauerit nisi ille extra confessionem sibi dixisset. ¶ Vtrũ sciẽs ꝑ confessionẽ aliquem ex [*]cōicatũ teneat̃ eũ vitare. Rñ. ẜʒ Ri. vbi s̃. q nō etiā in secreto. ⁊ ad. c. cũ nō ab hoĩe. de sen. ex. q vr̃ dicere contrariuʒ Rñdet q intelligit̃ q scit per aliā viā in secreto  per confessionem Sco. tamen vbi. s̃. tenet q debet euʒ vitare si potest sine ꝓditione eius excōicatiōis. si vero hoc nō pōt facere n eũ prodat non tenetur immo tenet̃ non vitare  fortiori vinculo ligatur ad celandũ. s̃. per legẽ nature diuinam ⁊ ecclesiasticā  ad vitandum excōmunicatum. ¶ Quid si sacerdos sciat ꝑ cōfessionem [*]q alis dormiuit cũ muliere in eccłia Rñ. q hoc nō pōt reuelare ep̃o nisi in gñe dicẽdo talis eccłia est polluta: ⁊ in diget recōcialiatiōe. ar. c. significasti de adul. ⁊. c. si sacerdos. de of. or. ⁊hoc tutiꝰ est lʒ dā teneāt q nec ẽt ĩ gñe dẽat re uelare. q verũ credo qñ est oĩo occultũ quia sic non indiget reconciliatione. ¶ Vtrũ abbas vel aliꝰ p̃latꝰ possit am[*]mouere subditũ ab aliqͦ offō ꝓpter deli ctũ q sit in cōfessione. Rñ. ẜm Ri. ⁊. S. vbi. s̃. q nō. etiā si scit eũ male vti tali officio. nisi qñ hoc facere posset sine suspitiōe penitẽtis. ⁊ alteriꝰ cuiuscũ ꝙ eũ āmoueat ꝓpter cōfessionẽ:  tũc pos set. sʒ ego credo istud verum nisi qñ ta lis subditus cōfiteret̃ pctm̃ a quo non vult desistere ⁊ q vergit in ꝑiculũ alio rũ  tũc credo possit eũ officio priuare qñ ad libitũ ipsius spectat ammouere vel confirmare. vt. s̃. §. vij. ¶ Quid de p̃sbytero  scit ĩ ↄfessiōe im [*]pedimẽtũ ĩ mr̃imonio ↄ̃hẽdo. vłcanꝰ in ꝓmouẽdo ⁊ ꝑ eũ pñtādo. Rñ. ꝙ secre te dʒ eos monere vt desistāt quod si cōtrahũt bñdicat nuptias si petit ꝙ pñtet ordinādũ pñtet qñ ałr facer̃ nō pōt sine manifestatiōe ↄfessiōis. facit ꝙ no. glo. ⁊ doc. ĩ. c. vnico. de scru. in or. fa. rō quia etiā si diceret nō sibi crederet̃ nisi quatenus posset ꝓbare. ⁊sic frustra faceret. ¶ Quid est q cadit sub sigillo cōfessio [*]nis. Rñ. q directe se extendit ad oĩa q̃ cadũt sub sacramentali confessione vt sunt pctā ĩdirecte ꝟo cadũt oĩa illa per q̃ dep̃hẽdi pōt pctm̃ vł pctōr vñ ẜm ri. vbi. s̃. cd ꝑ se vel ꝑ accñs directe vel indirecte posset verecũ diā vel cōfusionẽ vel malā suspitionẽ vel aliq aliud nocumẽtũ gñare penitẽti ex pctō confesso. cadit sub isto sigillo. Vnde locꝰ et tp̃s ⁊ siłia ex bꝰ pōt deueniri in noticiā pctĩ cōfessi. nō simpliciter sed sub re latiōe ad personam que ipsum est ↄfes sa cadit sub isto sigillo. ⁊ durat ẽt post mortẽ penitẽtis ẜm So. vbi. Vñ ẽ p̃ceptũ negatiuũ q obligat etiā ad semꝑ. ¶ Vtrũ ille cui ↄfessor reuelauit cōfes[*]sionem teneat̃ celare q sibi reuelauit. Rñ. ẜm. Ri. vbi. s̃. ꝙ sic ĩmo p̃lato sibi p̃ cipiẽti ꝙ reuelet nō tenet̃ nec dʒ obedi re:  talis cōfessor  sibi reuelauit dedit de facto sibi potestatem loquẽdi nō de iure. ⁊ iō nullo mō lʒ ei reuelare. ¶ Quid de illo  audiuit a ꝓposito aut [*]a casu cōfessionem  quis facit cōfesso ri. Rñ. Ri. vbi. s̃. ꝙ tenet̃ celare de iure nature ⁊ diuino. ⁊ ideo nullo modo po terit sine pctō mortali reuelare sine con sensu expresso penitẽtis Et addit Sco. vbi. s̃. qui dolose ⁊ insidiose audiuit q̃ quis confitetur peccat mortaliter. ¶ Vtrum ꝑsona cũ q̃ s peccauit cadat [*]sub sigillo ↄfessiōis. Rñ. Ri. vbi. s̃. ꝙ sic siue penitẽs potuerit suũ peccatũ ↄfite ri sine exp̃ssiōe illius ꝑsone. siue non. ¶ Vtrũ penitẽs teneat̃ celare pnĩaʒ si[*]bi a ↄfessore iniũctā. Rñ. ẜm ri. vbi. s̃. ꝙ si penitẽs ĩ manifestādo q sibi a ↄfessore ẽ iũctũ facere p̃iudiciũ fame ꝓprie abs vlla vtilitate aut ↄfessori.  si for te sciret̃ q sibi ĩiũxit ĩcurreret odiũ ali quoꝝ. ⁊ hmōi tũc tenet̃ celare. Si vero nec fame ꝓprie resultat p̃iudiciũ nec sa cerdoti. tunc potest reuelare. si vult. ¶ Que est pena reuelantis cōfessioneʒ [*]Rñ. q vltra pctm̃ mortale dʒ detrudi in arto monasterio ⁊ deponi. vt ĩ. c. omnis. de pe. ⁊ re. ¶ Sed nud laicus reuelans cōfessio[*]nẽ sibi factā sit detrudẽdus in arto mo nasterio. Rñ. ẜm host. in. d. c. oĩs quod nō sed alia penitentia puniendus. ¶ Cui incũbit ꝓbatio q talis reuela[*]uit cōfessionẽ. Rñ. Pa. ĩ. d. c. oĩs ꝙ si cōfessor. cōfiteat̃ se dixisse tale pctm̃. sʒ ne gat se habuisse ill ĩ cōfessiōe nisi probet si aliũde habuisse  ꝑ cōfessionem p̃sumet̃ ↄ̃ eũ. s. q in ↄfessione. habuit. ar. vj. q. ij. placuit nō tñ puniet̃ pena or dinaria. d. c. ois sed pena arbitraria  non aperte conuincitur. ¶ Vtrũ eadẽ sit rō de sigillo ↄfessionis [*]⁊ sigillo secreti. Rñ. ꝙ lʒ sigillũ secreti ⁊ sigilli ↄfessiōis se hẽant ẜʒ inferiꝰ ⁊ superiꝰ.  oẽ sigillũ ↄfessiōis ẽ sigillũ secreti ⁊ nō eↄ̃rio. tñ nō ẽ eadẽ rō de vno sicut de alio. Veꝝ est ꝙ peccat mortałr frāgẽs qlibet istoꝝ sigilloꝝ vñ tʒ Sc. vbi. s̃. ꝙsiue ille q̃ alicui aliq̃ t exṗmat q ea t sibi sub sigillo secreti: siue nō tenet̃ celare dũmō ĩtelligat q sub secreto ei dicit. ⁊ addit ri. vbi. s̃.  ĩ hoc cō cor. ꝙ si reuelat. crimẽ ꝓditiōis ĩcurrit. Limita tñ ẜʒ. S. Bo. di. ea. veꝝ ꝙ nullo mō lʒ reuelare sigillũ secreti ĩ duobꝰ ca sibꝰ. ¶ Primꝰ qñ ꝟitas id exigit. puta  vergit ꝑiculũ alioꝝ. ¶ Scs qñ dubio cogit ad reuelādũ. Vñ ↄ̃ ista duo et iur̃iu ⁊ ꝓmissio nō vʒ. Vñ dicit pa. ĩ. d. c. oĩs q si talis assumit̃ ĩ testẽ tenet̃ reuelare uis sub sigillo secreti sit ei dictũ nō tñ tenet̃ denũciare.  ali ẽ testi moniũ dicere ali denũciare nā denũciare nō tenet̃ quis q ꝓbare non pōt. vj. q. ij. placuit. ij. q. j. si peccauerit. ij. q. vij. plerũ. He. tm̃ de gaʒ. ix. quoł. dicit q subditꝰ qui recipit aliquid ab alio in secreto nō vergens in dānum cnius nō tenet̃ reuelare etiam prelato p̃cipienti vt reuelet. Et ẜm hoc limito. S. Bo. vt intelligat̃ teneri ex obedientia qñ p̃latus vult scire q pōt cedere in de trimẽt uʒ religionis. aut alteriꝰ. ałs nō sigillũ ꝟo ↄfessiōis nullo mō lʒ reuela re nisi ẜm ꝙ. s̃. dictum est. ¶ Vtrũ cōfessor dicẽs aliquẽ sibi cōfes[*]sum de pctĩs suis sit reuelator cōfessionis. Rñ. ẜʒ. ri. vbi. s̃. ꝙ nō  nihil occul tum manifestat: sed solum manifestum ꝙ scit extra cōfessionẽ  si dixerimꝰ ꝙ pctm̃ nō habemus ipsi nos seducimus ⁊ c. j. Jo. j. Si ꝟo diceret ꝙ ẽ sibi ↄfessus de magnis criminibꝰ ⁊ multꝰ. bñ esset reuelator cōfessiōis. Quidā etiā dicunt q dicere talia ꝟba. s. hoc pctm̃ audiui in confessione ꝙ est pctm̃ mortale. ⁊ satis ad hoc videt̃ facere tex. d. c. oĩs. sed ego hoc nō credo. Et est ꝟsus ẜm Sco. vbi. s̃. nisi ꝑ tale deueniatur in notitiā ꝑsone  eũ commissit. periculosum est tamen talia dicere. Confirmatio electorũ an sit de necessitate petẽda. Rñ. quod sic de iure cōi ita quod electus ad regimen cuiuscun ecclesie aut reli gionis si administrationi dignitatis se ingesserit ante confirmationẽ. siue tan prelatus vel procurator. aut iconomus aut alio nouo q̃sito colore ĩ spi ritualibus aut tꝑalibus per se vel aliũ in totũ vel in parte ante confirmationẽ ipso facto priuatur omni iure q ꝑ electionẽ in ipsa dignitate habebat. c. auaritie de elec. li. vj. Fallit hoc in casu qñ abbatissa electa a maiori parte. non tamen a duabus partibus impugnat̃ ne cōfirmetur:  interĩ pōt administra re. c. indẽnitatibꝰ. §. si ꝟo de ele. lib. vj. Jtẽ fallit qñ confirmatio a papa est pe tenda ⁊ electus est valde remotꝰ valet vltra italiā tũc bñ pōt administrare in tꝑalibus ⁊ spũalibus ante cōfirmationẽ. Excepto q nullā alienationẽ facere pōt. vt in. c. nihil de elec. Quod verũ credo qñ nō est in mora petende confir mationis. ałs habebit locũ pena. d. c. auaritie. Et q t tex. de vltramōtanis credo habeat locũ in citramontano qñ cura esset vltramōtes vt tenet Ho. ⁊ Jo. an. in. d. c. nihil ⁊ Guil. in. d. c. auaritie. Secus esset si haberet ꝑ priuilegiũ. vt nos fratres minores qui habemus ꝙ electus generalis noster statim potest administrare. De confirmatione electi. ⁊ quo iure fiat not. Bal. in. l. si s sepulchrũ de rele. ꝙ dʒ peti fieri iudicis officio ⁊ trās fert dñium p̃latorũ vt not. Bal. in sua marg. in ver. cōfirmatio ver. ij. vbi etiā ꝙ nō tribuit ius qñ requiritur dispẽsa tio que deficit. ita Dynꝰ in. l. ij. ⁊ in apo stil. ff. de excu. tut. ¶ Vtrum prefata habeant locũ in ep̃o. [*]Rñ. Ge. in. d. c. auaritie ẜm Jo. an. ꝙ sic ex quo no. ꝙ ↄstitutio penalis emanās ad coadiuuationẽ vel executionem iu ris antiqui interpetratur late vt inclu dat cōtẽta in iure antiquo ałs non ha beret locum in episcopo  appellatio ne dignitatis non comprehẽditur episcopalis. vt dicit gl. in. c. ij. de p̃bẽ. li. vj. Sed hoc sic: quia in iure antiquo inclu debatur ep̃s. vt in. c. nostri. ⁊. c. qualiter de elec. ¶ Vtrum habeat locum p̃fata pena in [*]imperatore. Rñ. hu. ⁊ Jo. and. in. c. legi mus. xciiij. di. quod non ⁊ vt tenet glo. in cle. vnica de iureiur. in ver. reges ro manos potest administrare ⁊ omnem iurisditionem exercere imperij uis pa. ibidem teneat contrarium. sed pla cet mihi op. glo. ¶ Quando debet peti cōfirmatio. Rñ. [*]ꝙ. j. tres menses post prestitũ consensum aliter limito cessante impedimen to si non petatur vel ab electoribus vel ab ipso electo: vel ab alio ꝓ ipso electo est nulla. c.  sit de elec. li. vj. Jn cathedralibus vero ⁊ regularibus ecclesijs quarum confirmatio a papa est peten da serua moderatione. ca. cupiẽtes de elec. lib. vj. ¶ A quo dʒ peti confirmatio. Rñ. q si [*]electus est exemptus dʒ peti a papa vel ab eius legato de latere si est alis suꝑ illa pro uincia. vt in. c. si abbatẽ de ele. li. vj. Jntellige qñ talis exẽptus sub est immediate pape secus si mediatevt sunt prouinciales ministri ordinis mi norum qui uis sint exẽpti. tñ habẽt suꝑ se gñalẽ totius ordinis a quo habẽt cōfirmari. Tñ Pa. in. c. j. de sup. ne. p̃la. tenet quod abbates etiam exẽpti sunt ꝑ ep̃os confirmandi si autẽ non sunt exẽpti debẽt confirmari per suos p̃latos immediatos superiores. vt puta ep̃s inferiores suos. Archiep̃s ep̃os suffraneos suos. ¶ Primas vel patriarcha archiep̃os non exẽptos hec colli guntur ex. c. cũ monasteriũ. ⁊ ex. c. nihil ⁊ ex. c. bone memorie. el. j. de ele. cũ ibi no. ⁊. lxiiij. distin. illud. ¶ Qũo dʒ fieri confirmatio a fuꝑiore [*]vel ab eo cui de iure cōi siue soeciali pu ta priuilegio vł cōsuetudine p̃scripta siue ex delegatiōe cōfirmatio pertinet. Rñ. ꝙ debet vocare noĩatim si est aliquis coelectus simul cum eo vel appa ret alis oppositor. ałs generalis in ec clesia in qua debet talis presse vocatio debet fieri. vt si qui sint qui se velint op ponere cōpareat assignato termino ꝑemptorio. etiam si nullus appareat dʒ ipse confirmator diligenter examinare ⁊ electionis ꝓcessum ⁊ personaʒ electi. maxime in scientia ⁊ honestate vite et etate:  si indignũ cōfirmat vel illegitime mortałr peccat ⁊ est priuatꝰ ip̃oiu re a potestate cōfirmādi primũ successo rẽ illiꝰ. ⁊ cōfirmatio ipso iure est nulla. qñ nō vocatis qui sunt vocādi si est ali quis coelectus vel alius  velit opponere ↄ̃ electũ vel electionem ⁊ nō discu so negotio fit. hec habent̃ ex. c. nihil de elec. ⁊. c. fi. de elec. li. vj. cũ ibi no. ¶ Sʒ nund si electꝰ administrat post [*]cōfirmationẽ nullā cadat in penā de q̃ s̃. in prin. Rñ. gl. ĩ. d. c. fi. q si errauit in facto. puta credidit factā vocationẽ ⁊ di scussionẽ. ⁊ sic nō cadit. sʒ excusat̃. sʒ si errauit in iure non excusat̃ a dicta pena de re. iu. ignorantia. li. vj. cũ concor. ¶ Vtrũ prefata nullitas cōfirmatiōis [*]hẽat locũ in postulatiōe. Rñ. gl. in. d. c. fi. ꝙ sic ĩ admissiōe postulationis q̃ fit a fuperiore qui postulatũ admittendo cō firmat. secus in postulatione q̃ est in eo ꝙ postulatur monachus electus a prelato suo. siłr hʒ locũ ĩ pñtatione. vt ille cui fit pñtatio seruet decretalẽ. d. ca. fi. nec ob. si dicas ꝙ constitutio videt̃ penalis ⁊ sic extendi nō debet:  non est penalis cũ non priuet iure quesito sed querendo. vide ibi. doct. ¶ Vtrum sit seruandũ ꝙ dictũ est. §. iij [*]precedenti in oĩbus beneficijs etiam simplicibus. Rñ. Ge. in. d. c. fi. ꝙ sic siue habeāt curā animarũ. siue nō:  cũ in oĩ bñficio requirat̃ examinatio ⁊ cōfirmatio electi seu pñtati seu postulati. sʒ Jo. an. post ho. in. c. proposuit. de cōces. pre. ergo seruanda sunt predicta. ¶ Vtrũ in hospitali siłr. Rñ. Lap. ẜm [*]ge. vbi. s̃. ꝙ sic si dat̃ bñficiũ ꝑviā pñta tionis vel electionis. secus qñ nō dat̃ in bñficiũ  tũc fit cōmissio. nō electio vel collatio. seu presentatio vt in cle.  contingit de reli. domi. ¶ Vtrum prelatus superior possit con [*]firmare sine capło. Rñ. Ge. in. c. qm̃ de elec. li. vj. ꝙ Arch. hic post opi. recitatas tenet ꝙ nō valet confirmatio si ĩ abñtia capituli fiat. arg. eorũ q̃ no. de of. dele. cām. ff. de admi. tu. l. titiũ ⁊ meuiũ ĩ ṗn. ⁊. ff. de exerci. l. j. §. ꝙ si plures. ⁊ hoc ve rũ nisi cōsuetudo ecclesie haberet ↄtra riũ quia tunc valeret confirmatio decō sue. c. non est. lxvj. Confirmationis sacramentuʒ ad quid valet. Rñd. Melchiades papa in. c. spiritussanctꝰ de cōse. dist. v. ꝙ valet ad augmẽtũ gr̃e ad cō firmandũ in pugna cōtra vicia ⁊ diabolũ ⁊ arma ⁊ instruit ad agones huius mundi ⁊ prelia. ¶ Vtrum sit necessariũ ad salutẽ. Rñ. [*]ꝙ non absolute:  baptiʒatus si statim decedit soluatur vt pʒ ĩ. d. c. spũssanctꝰ uis sit cōfirmatꝰ tñ necessariũ est ita ꝙ contẽnens ip̃m suscipere mortaliter peccaret. ⁊ dānaretur. vt colligit̃ ex̃. d. c. spiritussanctus cum ibi no. Et ꝓ pter ea credo ꝙ notabilis negligentia ep̃orum in non conferendo istud sacramẽ tum sit eis peccatum mortale. per ar. in d. c. spiritussanctus. ¶ Vtrũ soli ep̃i hoc sacramentum pos[*]sint cōferre. Rñ. ꝙ sic vt pʒ in. c. de his. ⁊ duobus. c. se. de cōse. di. v. tñ ẜm Jnno. in. c. to de ↄsue. pa. posset dare lnĩam sacerdotibus vt cōferrẽt  ẜm gl. in. c. manus de cōse. di. v. sequit̃ Jnn. vbi. s̃. ex demandatione pape quilibet clericꝰ potest conferre ordinem ⁊ sacramentũ quod habet. ¶ Quibus debet conferri istud sacra[*]mentũ? Rñ. ꝙ omnibus fidelibꝰ baptiʒatis tam sanis  etiam morte pericli tantibus. vt pʒ in. c. vt ieiunij ⁊. c. se. de conse. di. v. uis glo. sentire videat̃ ꝙ debeat dari solũ habentibus perfectā etatẽ. s. xij. annorum non credo verum. ¶ Vtrum perfecte etatis volens susci[*]pere istud sacramentum teneat̃ cōfiteri prius. Rñ. ꝙ uis teneat̃ cōfiteri de mortali si q cōmsit añ  suscipiat ałr peccaret mortałr tñ cōfiteri nō credo te neat̃ de necessitate ar. d. c. vt ieiunij in verbo moueantur. ¶ Vtrum de chrismate tantum ⁊ illius [*]anni debeat fieri. Rñ. ꝙ sic cũ sit minoris necessitatis cōfirmatio  baptismꝰ ar. c. qm̃ de sen. ex. li. vj. ⁊. c. si s de alio de conse. di. iiij. ¶ Vtrum omni tempore possit confer[*]ri. Rñ. q sic ar. c. oẽs fideles ⁊. c. de his ⁊. c. vt ieiunij ⁊. c. se. de cōse. di. v. sʒ ep̃s dʒ esse ieiunus vt in. c. vt ep̃i de cōse. di. v. sed non de precepto. ¶ Vtrum ieiunus tm̃ debeat suscipere [*]Rñ. ꝙ sic. nisi necessitas aliud suadeat tamẽ credo sit consilium nō preceptũ. vt opʒ in. d. c. vt ieiunij. ⁊ ꝓpterea dicit Alex. ꝙ melius est confirmari post praudium  ep̃o postea discedente nō possit confirmari. ¶ Quid si s oleo pro chrismate sit vn[*]ctus Rñ. ẜm Ho. ⁊ in. c. vnico de sa. vn. ꝙ debet iterum chrismate liniri. ⁊ debet illaoratio reiterari. signote ⁊ c. Alie autem orationes que precedunt ⁊ sequunt̃ non iterantur. ¶ Que est forma huius sacramẽti. Rñ. [*]ꝙ in iure non muenitur nisi ꝙ in fron te chrismate debet signari. Tamẽ inpō tificalibus cōiter habet̃. Ego te consigno signo crucis ⁊ cōfirmo te chrisma te salutis. Jn noĩe patris ⁊ filij. ⁊ c. Et hec est seruanda. ¶ Vtrũ sit reiterabile istud sacr̃m. Rñ. [*]ꝙ nō. vt in. c. dictũ est. ⁊. c. se. ea. dist. Et peccaret mortaliter sciẽter iterās: secus si ignoraret aut dubitaret  nō r iteratũ quod nescitur factum. ¶ Vtrũ nō ↄfirmatus possit tenere aliũ [*]ad cōfirmationẽ. Rñ. ꝙ non. c. in bapti mat. de cōse. di. iiij. Et si tenet nō cōtra hit cōpaternitatem vt ibi patet cōcor. Tho. et Pet. ¶ Quot possunt tenere ad istud sacra[*]mentũ. Rñ. tantũ vnus dʒ esse  teneat c. nō plures de conse. di. iiij. Sicut ⁊ in baptismo. vt ibidem. ¶ Vtrũ ille  tenuit in cathecismo vel [*]baptismo possit tenere in hoc sacr̃o. rñ. q cōsuetudo romana est q non. sed ꝑ singulos singuli suscipiant. Tamẽ fieri pōt si necessitas cogit. ałs nō vt ĩ. c. cathecismo de cōse. di. iiij. Sed no. ꝙ ho die ex consuetudine est vt  tenet in ca thecismo teneat ĩ baptismo ⁊ ideo sine peccato fit. Si tamen plures sunt  tenent omnes efficiuntur compatres su scepti. vt in. c. fi. de co. spi. li. vj. Et ideo vir nō debet tenere vxorem ⁊ econuerso.  orietur imped imentum. Confirmatio summi pontificis ex certa scientia facitva lidum quod erat nullum respectu iuris positiui. ẜm Jo. de lin. vt refert Pa. in. c. cum super de causa pos. ⁊ proprie. facit firmum quod alias est infirmum. Solemne quod non est solenne supplẽ do defectus solennitatis omisse. ij. q. j. in primis de trāsac. c. j. de cōces. pre. . Si vero sit in forma cōi nō ex certa scĩa nihil iuris tribuit. sed solũ vetus conseruat. de cōfir. vti. vel inuti. c. dilecta. ⁊ c. j. in gl. ⁊ de cōces. pre.  diuersitatẽ. ⁊ de priui.  intentionis nec ꝑ ipsam de rogatur iuri cōi. de offi. or. lʒ. de fi. instr. inter dilectos. ¶ Cōfirmatio ꝓprie nō est qñ successor [*]cōfirmat cōstōnẽ p̃decessoris: seu eiꝰ ge sta. vt dicit Pa. in. c. j. de loca. ⁊ est dictũ Ho. vñ potiꝰ est ratificatio vel innoua tio. Sed cōfirmatio est qñ superior con firmat factum inferioris. Quod nō.  facit ad multa. Confraternitas an sit licita. Rñ. Petr. de perusio tractatu de canonica portione ep̃i. ca. iiij. ꝙ si fiat ex cā licita. facit glo. in. c. si s clericorũ. xj. q. j. que dicit ꝙ fraterni tates bone admittunt̃. q. ij. di. si s despicit. Sed que fiunt ad malum ꝓhibẽ tur. C. de mono. l. vnica. de hoc do. An. barbatius in. c. officij de test. plene tra ctat archi. etiam in. d. c. si quis despicit ⁊ vide. s̃. collegium. De hac materia cōfraternitatis in quātũ iste allegauit Ro. in suis no. voluit eũ allegare sin. cccxlvj. inci. nũc ha beo cōsulere de quo per Colle. c. cum et plātare. ꝟ. quid de istis cōfratris de pri ui. vbi tenet cũ archi. vbi. s̃. allegatur. ¶ Vtrũ statutũ confraternitatũ quo ca [*]uet̃ ne s recipiat̃ nisi soluat tm̃ liceat. Rñ. pe. vbi. s̃. q sic si fit ꝓpter honestā cām. puta alẽdis pauperibꝰ ⁊ hmōi. d. c. si s despicit. ⁊ ar. xxvj. q. ij. non exem plo: dā tñ dicũt nō licere.  excludit pietatẽ. s. ne quis recipiatur nisi soluat ⁊ videt̃ magis equũ. Si tñ statutũ dice ret q receptus soluat tm̃ oĩ mense lice ret. Ludo. de ro. in no. dicit ꝙ arc. q. ij. d. c. si quis despicit consuluit ꝙ si sit sta tutũ ꝑ ꝟba affirmatiua sic valet. Si per verba negatiua. s. nullus admittat̃ sic nō vʒ. allegat. c. ad apłicā de simo. Et addit idẽ. Ludo. q si ptās inuenit societatẽ in qua sit statutũ inhonestũ pōt statim eoipso cassare societatẽ ẜʒ Bar. in. l. sub pretextu. ff. de extraor. cri. ⁊ se tur Bal. in. c. j. §. cōuẽ ticulas. de pa. te. in vsi. feu. Coniuratio est quādo aliqui rebel li autoritate in vnum se colligendo iuramenta inter se dederunt. ij. q. j. si qui clericorũ. ⁊ no. ꝙ conturatio ⁊ conspiratio ꝓ vno eodem crimine accipiuntur. ij. q. j. coniurationum. vnde coniurare est simul vel vnũ iurare conspirare vero est simul vel in idẽ spirare ẜm glo. in. c. constitutioneʒ. de sen. ex. li. vj. De materia cōiurationis supple. j. in versi. conspiratio. ⁊ illa an possit pro bari per socios criminisno. Bal. ĩ. l. qm̃ ver. q̃ro igit̃. C. de test. vbi tenet ꝙ sic qñ aliter nō pōt probari. ¶ Vtrũ oĩs coniuratio sit illicita. Rñ. [*]ꝙ proprie cōspiratio vt patet ex precedentibus est illicita. Dicit̃ tñ aliqñ lar go mō ↄspiratio seu cōiuratio qua ali cōiurant vel in idẽ aspirāt q de se est licitũ ⁊ bonũ ⁊ tũc lʒ talis cōspiratio. vt no. gl. in. d. c. si quis clericorũ alle. j. q. j. concussionis. xxij. q. j. c. j. no Jnno. in. c. cũ. J. ⁊. A. de sen. ⁊ re iud. ⁊ Pa. in. c. exhibita de iud. Qñ ergo s ↄiurat vt re bellet p̃lato vel obediẽtie ⁊ hmōi sic est ↄspirator vt opʒ de ver. sig. cōstitutionẽ. li. vj. ⁊ sic cōspiratio de se est mortale pctm̃. Jn dubio ꝟo semꝑ p̃sumit̃ ma la. ẜm Jnno. ĩ. c. j. de scis. ⁊ Vin. ĩ. c. fi. de testi. co. ⁊ Jo. an. in. c. iij. de ver. sig. ¶ Que est pena ↄinrātiũ vł ↄspirātiũ. [*]Rñ. laici debẽt excōicari si ↄ̃ ep̃ʒ ẜm gl. in. c. fi. de testi. co. ⁊ ẜm Ho. ⁊ Jo. an. in vna libra auri ↄdẽnari singuli. ĩ ↄstitu tione Federici de pace. te. c. hac edicta li. ⁊ si s tumultũ ↄ̃ aliquẽ fecerit vel seditiosas voces emiserit capitał ẽ pena. l. denũtiamꝰ. C. de his  ad ec. ↄfu. ⁊ l. j. ⁊. ij. C. de sed. ⁊. ff. de pe. l. aut facta. ⁊ C. de epi. ⁊ cle. l. ↄuẽticulāvbi ꝓhibent̃ cetꝰ vł turba cōgregari nisi inueniał cōcessum expresse. ff. de col. illi. ꝑ totum clerici debent deponi. Consanguinitas vide. j. matrimo nium. iij. impedimento vj. Conscientia conuenit cum lege na turali rationalis creature. ⁊ cũ sinderesi in hoc q est. regula re: sed differunt in mō lex naturalis di ctat ei bonũ faciẽdũ ⁊ malũ fugiẽdum post hoc sequit̃ iudiciũ ĩ rōne. ⁊ sic format̃ ↄscĩa vlteriꝰ facto iudicio ꝙ sic dʒ eẽ sequit̃ sinderests q̃ ẽ sintilla cōscie q̃ stimulat volũtatẽ ad bonũ faciẽdũ. ⁊ sic pʒ ꝙ cōscĩa ꝓprie est regula in rōne sin deresis ꝟo in volũtate instigādo eā ad bonũ ⁊ stimulādohec ex alex. in. iij. par te summe. Cōsciẽtia ⁊ cōsensus ĩ quo differũt no. Ange. in aut̃. de alie. ⁊ emphi. §. em phiteosis ꝟ. ⁊ hoc no. ad. q. colla. ix. ⁊est cōsciẽtia statutũmẽtis in suo esse. Bal. no. ĩ tra. scisma. col. iij. ꝟ si. ⁊ rursus etiā obligatio. vbi etiā dicit ꝙ nō pōt cogi. ¶ Vtrum conscientia liget ad faciẽdũ [*]omne ꝙ dictat per modum p̃ceptionis vel prohibitionis. Rñ. sctũs bon. in. ij. sen. di. xxxix. arg. j. q. iij. ꝙ aut cōsciẽtia dictat aliquid ꝙ est ẜm legem dei. ⁊ sic tenetur facere: aut dictat ꝙ est p̃ter legem dei. ⁊ sic tenet̃ facere vel ↄscientiā deponere. vt pote si dictat necessariũ ad salutẽ festucam de terra leuare si nō de ponit ↄsciẽtiā aut nō leuat: mortałr pec cat. aut cōsciẽtia dictat q ẽ ↄ̃ legẽ dei: ⁊ sic nō ligat ad faciẽdũ: sʒ ligat ad depo nendũ:  erronea errore repugnāte legi diuĩe vñ diu manet ponit hoieʒ ex tra statum salutis: ⁊ iō necessario tenet̃ eā deponere:  siue faciat ꝙ ↄsciẽtia di ctat siue nō faciat semꝑ mortałr peccat faciẽdo ꝙ dictat peccat mortałr  face re ↄ̃ legẽ dei. nō faciẽ do peccat mortałr  faciẽdo bonũ facit in cōtẽptũ dei dũ credit dictāte sibi cōsciẽtia ⁊ hoc deo di splicet. ⁊ sic itellige. xxviij. q. j. §. ex his. de sy. per tuas el. ij. de resti. spo. lr̃as de p̃scri. c. fi. q fit cōtra cōscĩaʒ edificat ad gehennam. ¶ Quid si p̃latꝰ p̃cipiat alid q cōsciẽ [*]tia subditi dictat ẽt ↄ̃ legẽ dei. rñ. sctũs Bo. vbi. s̃. ꝙtenet̃ deponere eā nisi cla rũ sit ill fore ↄ̃ legẽ dei. Et si nescit de illa iudicare dʒ sapiẽtiores ↄsuluere. vł ꝑ orationẽ a deo declarationẽ postulare. vł dic vt habet̃ ĩ. c. ĩsitiōi de sen. ex. ꝙ qñ scit ꝓ certo q ẽ ↄ̃ legẽ dei nō obe diat.  mortałr peccaret. sʒ potiꝰ tolleret etiā excōicationẽ. Si nō scit ꝓ certo sʒ ex leui ⁊ temeraria credulitate: tunc ad cōsiliũ sui p̃lati deponat. Si ꝟo habeat credulitatẽ. ꝓbabilẽ ⁊ discretam. uis nō manifestā ⁊ euidẽtẽ: tũc ꝓpter obediẽtiā faciat q sibi p̃cipit̃  tenetur ĩ tali dubio ⁊ ꝓpter bonũ obediẽtie excusat̃: sʒ nullo modo ex ꝓpria volũta le faciat  nō lʒ ĩmo mortałr peccaret.   amat ꝑ iculũ ꝑibit ĩ illo. Et istud ẽ ꝙ dicit tex. ĩ. c. nō solũ. de regula. lib. vj. Decet int ⁊ expedit vt cōsciẽtie puritati nō desijt iudiciũ rōnis ne dũ spũa lis ꝓfectus q̃rit̃ inde salutis dispẽdiũ incurratur. vide et. j. religiosus. §. xxix. ¶ Vtrũ cōfidens de cōscĩa famā negli[*]gẽs peccet mortaliter. vide. j. fama §. j. Consecratio ep̃oꝝ ⁊ archiepiscorũ. j. tres mẽses post electionẽ ⁊ ↄfirmationẽ differri nō nisi ne cessitas aliud suadeat. lxxv. di. qm̃ dā. De hac materia ↄsecratiōis paꝝ ꝑ legistas tāgit Bal. tñ in. l. dixectis: ĩ fi. C. ma. est. dicit ꝙ ↄsecratio sola nō facit papā nisi p̃cesserit solẽnis electa. Nec valet cōsecratio p̃lati quādo eiꝰ electio fuit inualida. no. idẽ Bal. in. c. j. in fine qui feu. da. pos. in vsi. feu. ¶ A qͦ dʒ cōsecrari archiep̃s. Rñ. ꝙ ab [*]oibꝰ suffraganeis suis q̃ tũc ad metropolitanā eccłiā sũt vocādi. de tẽ. or. si ar chiep̃s ⁊ cũ ↄsensu primatis. c. plʒ. lxv. dis. ita ꝙ sine eo nō recipit executioneʒ ↄsecratꝰ vt no. Jnn. ĩ. c. ne ep̃i de tẽ. or. ¶ Quis cōsecrabit ep̃m. Rñ. si ẽ exẽptꝰ cōsecrabit̃ a papa vel de eiꝰ mādato. si [*]ꝟo nō est. exẽptꝰ ꝙ archiep̃s cũ duobꝰ ꝓuincialibꝰ ep̃is. aut tres cōprouinciales ep̃i ex iussu archiep̃i. ita tamẽ ꝙ oẽs ep̃i cōprouinciales sunt ꝑ epłam requi rẽdi vt cōsentiāt: vt ĩ. d. c. nec ep̃i. vbi di cit Jnn. ꝙ si alis ep̃oꝝ cōprouincialiũ cōtẽnat̃ ĩ ↄsecratiōe archiep̃i vel ep̃i ꝙ poterit agere vt priuet̃ executiōe officij sicut in electiōe agit̃ vt casset̃. de elec. ꝙ sicut. arg. de elec. cum in veteri. de arbi. cum olim. lxv. di. non dʒ. ⁊ etiā grauior penitentia sibi poterit imponi. ¶ Quo die debent consecrari predicti. Rñ. ꝙ die dominico hora tertiaꝝ lj. di. qui in aliquo. quasi in fine. lxxv. di. q die ⁊. c. ordinationes. ¶ Qũo dʒ fieri. vide in. d. c. ordinatio[*]nes. sʒ melius in eoꝝ pastorali. ⁊ quid sit de substantia no. in d. c. ordinationes. lxv. di. in summa. ¶ Patriarcha aũt ⁊ primas ac cardina[*]les credo ꝙ a papa sunt consecrādi vel de eius mādato ⁊ nō ab alio. ar. c. pudẽ da. ⁊ q ibi no. xxiiij. q. j. Dicit etiā Pa. in. c. meminimꝰ de accu. ꝙ quilibet pre latus cōfirmatꝰ a papa nō pōt benedici seu cōsecrari ꝑ inferiorẽ: nisi de licen tia pape. vt in. c. cũ in distribuendis de tem. or. nisi cōsuetudo aliud habeat. pa pa. ꝟo consecrari dʒ ab episcopo. hostiẽ sis. xxiij. di. in nomine domini. ¶ Jn quo loco sunt prefati consecrandi [*]Rñ. q archiep̃s in sua inetropolitana ecclesia vt in. d. c. si archiepiscopus alij autem vbi placuerit ad quem pertinet consecratio. lv. di. c. fi. Comsecratio ecclesie a quo dʒ fieri Rñ. ꝙ ab episcopo ꝓ prio nō ab alieno. nisi de licentia proprij. facit. c. tua fraternitas. de cōse. ec. vel al. nō ep̃s ergo non potest etiam de licentia ep̃i nec etiam reconcilare. vt in c. ea que. eo. ti. Dicit tñ Jnn. ibidem ꝙ papa pluribꝰ episcopis cōcessit vt possit simplices sacerdotes recōcialiare ec clesiam a qua tamẽ prius per episcopũ benedicta. Est sic patet ꝙ ex concessiōe pape solum possunt recōciliare nō con secrare. Jntellige de ecclesia cōsecrata. quia ecclesia non consecrata bene potest reconciliari per sacerdotem aqua exorciʒata tantum. vt in. d. c. fi. de conse. ec. vel al. quia aqua exorciʒata potest fieri per simplicem sacerdoteʒ. Ex quo patet. ꝙ nō oportet ꝙ fiat per ep̃m. vel de licentia eius ẜm glo. in. d. c. fi. Et est communis opi. ¶ Quo tempore potest consecrari. Rñ. [*]ꝙ in omni tempore tam festiuo  non. d. c. tua fraternitas. ¶ Quō dʒ cōsecrari. Rñ. ꝙ modꝰ habe[*]tur. in eoꝝ pastorali. ⁊ aliquid de cōse. di. j. omnes basilice. ⁊ ꝙ ibi no. Sʒ a pa storali non est recedendum. ¶ Vtrum aliquando sit reconsecrāda. [*]Rñ. pa. in. c. ꝓposuisti. de cōsec. ec. vł al. ꝙ sic in tribus casibꝰ. ¶ Primus qñ ne scit̃ an fuerit consecrata vtputa  non apparet aliq signũ ꝑ ꝙ appareat con secrata nec scriptura. nec testis ⁊ huius modi. de ↄse. di. j. ecclesie vel altaris.  nō dicitur literatũ q nescitur factum. c. solẽnitates. el. j. de cōse. di. j. c. veniẽs. de presby. nō bap. Secũdus si parietes sunt combusti ⁊ decrustati. Ratio quia consecratio. ⁊ linitio fit in ipsis parieti bus. Et ideo licet nō corruant. si tñ cōburantur est reconsecranda gl. est de cō se. di. j. ecclesijs. Secus si tectuʒ comburatur vel destruatur:  non est reconsecranda vt in. c. ligneis. de conse. ec. vel al. de nouo opʒ ipsam reficere etiam de eisdem lapidibus. Et licet gl. ⁊ ali ibi velint ꝙ si nunc vna pars reficiat̃. et postea alia ꝙ non sit reconsecranda. ta men Pau. vbi. s̃. tenet ꝙ debet reconse crari. quia in spiritualibus consideramus veritatem ⁊ non fictionem. vt no. Archi. in. c. j. de voto. li. vj. Jdeo est verum ꝙ nō est in veritate illa prima ecclesia. nec cōsecratio que fuit in illa pri ma est in ista quia nō est liquor qui cōmisceatur. Et hanc opi. sequitur Jnno. in rubri. eo. ti. ¶ Jn quibus casibus ecclesia poluitur [*]⁊ indiget recōciliatione. Rñ. pa. in. d. c. ꝓposuisti: ponit duos casus. ¶ Primꝰ quādo in ea effundit̃ sanguis. Et not. ꝙ effusio significat abundantiā. ꝓ quo vide bonũ tex. cum glo. in. c. cum illoꝝ. §. q si claustrales. de sen. exc. ⁊ ideo ex modica lesiōe uis modicũ de sanguine effluat nō ĩdigeret recōciliatiōe. Aduerte ꝙ ista effusio sanguinis oportet ꝙ sit facta ex contẽtione. vel ex iniuria ẜm Rod.  si furiosus vel ligno caden te effunderetur sanguis nō esset reconciliāda ⁊ hoc videt̃ velle Hug. de conse. di. j. ecclesijs. ⁊ Ho. in. c. si ecclesie de ↄse. ec. vel al. ¶ Secundus quādo in ea aliquis occidit̃. licet sanguis nō effundatur puta quia suspẽditur ⁊ huiusmo di: ⁊ intellige de homicidio violẽto vel iniurioso. ẜm no. in. c. vnico. eo. ti. li. vj. Secꝰ in homicidio casuali: vel cũ quis se defendẽdo aliũ occidit. vel si sanctꝰ ibi occidatur. quia tunc non est reconcilianda. Sed glo. in. d. c. vnico tenet ꝙ in hoc vltimo casu polluitur. ⁊ est recō cilanda: sed non lauandus est locus vbi sanguis effusus est ⁊ communiter hoc tenetur. ¶ Sed quid si quis in ea letaliter vul[*]neretur. ⁊ extra ecclesiaʒ moriatur. Rñ. glo. d. c. vnici quod reconciliabit̃ etiam si sanguinẽ recollegisset in scutella. sed non econtrario si vulneratur extra ⁊ co fugit ad ecclesiā licet ibi moriat̃ ⁊ sanguis effundatur. nō recōciliabitur. Si militer dic ẜm hu. si existẽs in tecto ecciesse sagitetur nō reconciliabitur quia extra ecclesiam videtur factum. ¶ Quid si quis sane mẽtis seip̃m vulneret vel occidat in eccłia irato animo [*]Rñ. Ge. in. d. c. vnico ꝙ reconciliabit̃ si est publicuʒ. de sen. ex. contingit. el. j.  homicida est. Secꝰ si esset furiosus ⁊ nō sanemẽtis. ar. cle. si furiosus. de homi. ¶ Tertius quādo excommunicatꝰ sepelitur in ecclesia vel paganus. quia si erat consecrata est reconcilianda ⁊ cor pora predictorum proijcienda si discer ni possunt ab alijs. de cōse. di. j. ecclesiā ⁊ de cōse. ec. vel al. consuluisti ⁊ ibi pa. ponit istum cũ casu se. ¶ Quartꝰ quādo fuit consecrata per notorium excom municatum. Naʒ ea que consistunt in exterioribus benedictiōibus ⁊ cōsecra tionibus facta per notoriuʒ excommu nicatũ nō debent per fideles exercitari ante reconciliationem. ¶ Quintus ẜm gl. in. d. c. ꝓposuisti quādo parietes suc cessiue reparant̃. sed credo sit recon secranda. ¶ Sextus quando effunditur semẽ. de adul. c. significasti. Sʒ quādo est occultũ nō poluit̃. vt tenet gl. in. d. c. vnico. ⁊ ex. d. c. significasti. in. ver. publice. ⁊ fit publicum vel ex confessione eorũ qui fecerunt vel rei euidentia. et intelligunt quidam de omni effusione seminis criminosa. Secus de effnsione q̃ fit in somnis. ⁊ ea que sit in matrimo nio causa procreāde prolis ⁊ huinsmo di. Contrariuʒ tamẽ tenetur communi ter. vt ptʒ in gl. d. c. vnici. ⁊ ꝙ ibi no. vt habeat locum in oĩ polutiōe humana. Et hoc magis cōsonat tex. in. c. ecclesijs de conse. di. j. ⁊ hoc tene. ¶ Quid si ecclesia nō erat ↄsecrata. Rñ. [*]ꝙ uis ecclesia non sit cōsecrata tamẽ poluitur seminis aut sanguinis effusione. vt pʒ in. c. fi. de con. ec. vel al. ⁊ de bet lauari aqua exorciʒata tantũ ꝑ sacerdotem. vt ibidem. ¶ Vtrũ celebrās ĩ eccłia poluta efficia [*]tur irregularis. Rñ. Ge. in. d. c. vnico ꝙ nō de sen. ex. is li. vj. tamẽ in ea nā dʒ celebrari de ṗui. tuaꝝ ĩ ṗn. Dicit tamẽ Lapus ꝙ talis est suspẽsus ab ingressu ecclesie. de priui. ep̃oꝝ li. vj. ⁊ si cũ ta li suspẽsiōe in eccłia diuina celebraret vt prius suo agens officio erit irregularis de sen. ex. is cui. lj. vj. ¶ Qũo dʒ recōciliari eccłia poluta. Rñ. [*]ꝙ cũ aqua de qua in. c. cōsuluisti. ⁊ in. c. aqua de conse. ec. vel al. Et similiter cimiterium sed melius habetur in pasto rali. et sic serua. ¶ Vtrũ faciens cōsecrare ecclesiā possit cōpelli ed ipsaʒ dotādā. Rñ. Pau. in. c. [*]cũ sicut de cōsec. ec. vel alt. q sic. et dos debet esse tāta q vnꝰ presbyter cũ ministro possit viuere habito respectu ad obuẽtiones spirituales. Et si esset collegiata habetur respectus ad numerũ collegiatorũ. Fallit hoc in ecclesijs mẽdicantium. ¶ Vtrum possit aliquid exigi ꝓ conse[*]cratione ecclesie. Rñ. ꝙ non. vide. j. Simonia. iij. §. xviij. Consecratio altaris est alia a cōsecratiōe eccłie. c. j. de cō se. ec. vel altar. Jō vna sine alia fieri po test de quo vide. s̃. altare. Consecratio. cimiterij qũo debet fieri habetur in pastorali. ¶ Quomodo poluit̃. Rñ. ꝙ si cimiteriũ est cōtiguũ ecclesie tũc po luta ecclesia [*]poluit̃ cimiteriũ sed nō ecōuerso. vt ĩ. d. c. vnico de cōse. ec. vel al. li. vj. Si ꝟo nō ẽ cōtiguũ eccłie vel si est cōtiguũ sʒ nō poluit̃ ec. tũc poluit̃ ꝑ sanguinis vel se minis effusionẽ. sicut dictũ ẽ de eccłia. Jtẽ quādo alis excōmunicatꝰ vel infi delis ĩ eo sepelit̃. vt ĩ. d. c. cōsuluisti ⁊ in d. c. ecclesiaʒ. el. ij. aduerte tñ ꝙ si essent plura cimiteria. ↄtigua tñ parietẽ habẽ tia in medio se iungentẽ ꝙ poluto vno nō poluitur aliud etiā si per portā mediam habeat̃ accessus de vno ad aliud vt in. d. c. vnico. ¶ Sʒ d si polutio vel sanguinis effu[*]sio fiat in porta ĩ medio posita. Rñ. Jo. an. vt refert Ge. ĩ. d. c. vnico. ꝙ ill cimiteriũ est violatum cuiꝰ causa paries et porta fuerũt facta quasi sit illius accessio ꝑ. l. ⁊ si nō sunt. §. pe. ⁊ vl. ff. de auro ⁊ ar. le. vbi dicitur spectamꝰ q̃ res cuius rei ornāde causa fuerit adhibita. nō q̃ cā fuerit adhibita. nō q̃ sit p̃ciosior. Et iō legato auro legata sunt vasa aurea et legatisgẽmis. gẽmea vasa ⁊. ẜm hoc siue gẽme sint in aureis vasis. auro cedẽt. ⁊ idẽ de argento. cũ. l. se. ⁊ dicit Ge. ibidẽ ꝙ in dubio paries ĩtermediꝰ videt̃ principaliter factus. vt faciat duo cimiteria non accessorie. vt innuit text. ibidem. ¶ Vtrũ siłr sit dicẽ dũ si polutio vel effu [*]sio sanguinis fiat in porta ecclesie. Rñ. Ge. vbi. s̃. ꝙ Jo. de Jmo. dicit ꝙ sic quā do ĩtra clausurā hostij ꝟsus eccłiā ẽ fa cta. Secꝰ si in ꝑte q̃ est extra clausulam ar. no. per Bar. in. l. j. ff. ve dona. ¶ A quo dʒ recōciliari. Rñ. ꝙ ab ep̃o si[*]cut dictũ est de ecclesia cũ aqua benedicta. vt in. d. c. consuluisti. ¶ Vtrũ debeat s sepeliri in cimiterio [*]poluto. Rñ. ꝙ non. vt in. d. c. vnico. ¶ Vtrũ corꝑa excōicatorũ hereticoruʒ. [*]aut paganorũ sint exhumanda quādo cōsecrare vult cimiteriũ: vel recōciliare polutũ. Rñ. q sic si discerni possunt de conse. di. j. ecclesiam el. ij. ¶ Vtrũ recōciliata ecclesia recōciliatuʒ [*]sit cimiteriũ. Rñ. ẜʒ ar. ⁊ Jo. an. d. c. vni co quod sic si estc ontiguuꝰ alias secꝰ. Consecratio vestimentorũ ⁊ vasoꝝ ad diuinũ cultũ neces sariorum ad quem pertinet vide. s̃. benedictio. §. j. ⁊. ij. ¶ Vtrũ polsit alienari. Rñ. ꝙ in vsus ꝓ [*]phanos nullo modo debẽt cōuerti q̃ se mel deo dicata sunt. sʒ vetustate ↄsumpta debẽt cōburi. ⁊ cineres in ecclesia reponi. c. q̃ semel. ⁊ ꝙ ibi not. xix. q. iij. ⁊ in regula semel deo. de reg. iu. lib. vj. Possunt tamẽ vasa ecclesiastica ⁊ calices cōfracti seu minuti vẽdi in casibꝰ cōcessis de bꝰ. s̃. Alienatio. §. ij. x. q. ij. hoc ius ⁊ in glos. prefate regule. Jntegra non nisi alteri ecclesie vel loco religioso. vt in. l. c. ligna. de conse. distin. j. Consecratio virginũ quo tẽpore de bet fieri. Rñ. ꝙ in die epiphanie ⁊ in natalibus apostolorũ. ⁊ ꝑ totā ebdomadā resurrectiōis. ⁊ omni die dominico vt no. xx. q. j. §. velamẽ. et. c. se. ⁊ in casu necessitatis puta ꝑiculi mortis oĩ die priuato. xx. q. j. deuotis et in gl. ij. de cōse. ec. vel al. Jnno. in. c. j. de tem. or. tʒ ꝙ etiā in solẽnibus festiui tatibus possunt consecrari. ¶ A quo debẽt cōsecrari. Rñ. ꝙ ab ep̃o [*]proprio vt in. d. c. deuotis. ¶ Vtrũ illa q̃ est corrupta sit cōsecrāda. [*]Rñ. ꝙ nō. xxvj. di. acutiꝰ. ⁊. d. c. deuotis. ⁊. c. iuuẽculas. ea. q. Et uis fuerit vio lẽter corrupta. tamẽ cōsecrāda nō est  lʒ corona ei duplicetur tũ ad meritũ nō tamen habebit aureolā virginũ. vt no. in summa. xxij. q. v. facit. c. ille famu le. ea. q. Sʒ theologi tenẽt ⁊ bene q ha bebit̃. ⁊ nec ꝓpter hoc nō cōsecrat̃. sʒ  ecclesie nō cōstat an consenserit vel ne. ¶ Quid fiet de ea que occulte corrupta fuit ⁊ nisi cōsecretur imminet scādalũ. Rñ. ꝙ ep̃s simulabit eā cōsecrare faciẽ do ea q̃ nō sunt de substātia cōsecratio nis ⁊ omittẽdo substātilia. ꝙ lʒ sicut pʒ in. c. j. de his que vi. me. ve. causa fi. et facit. c. vtilem. xxij. q. ij. ⁊ nomen virginitatis mutabit in nomen castitatis. Consentire. videt̃ ẜm Jnn. ĩ. c. j. genesi. de elec. quādo s tacet in actui honorabili seu concupiscibili. sed in actu vituperabili: ⁊ preiu diciali ⁊ in quo esset verecundũ loqui ⁊ cōtradicere plerũ videt̃ dissentire. l. fi liusfa. §. inuitus ⁊ ibi gl. ff. de ꝓcu. ⁊ est gl. in. l. qui patitur. ff. mā. Et gl. ĩ. c. plerũ. ij. q. vij. limitat Jo. de Jmo. in. c. ve stra de loca. ⁊ gl. in. c. diaconꝰ. xxvij. di. in. d. l. qui patitur quādo actus qui fit in. preiudiciũ valet etiā illo cōtradicẽte secus si nō valet nisi presens cōsentiat  tũc tacẽs habet̃ pro cōsentiẽte. Exẽplũ primi vendo rẽ alienā domino pre sente ⁊ tacente. ⁊ sic nō valet.  etiā eo absente vel ↄ̃dicẽte potuit vẽdi in preiudiciũ vendẽtis. vt no. in. l. rẽ alienā. ff. de ↄtrahẽ. emp. sicut ⁊ legare possunt rẽ alienā in p̃iudiciũ sui heredisvt no. in. c. filius de testa. Exemplũ sci impignorat s rem alienā presente domino et sic valet vt no. in. l. gaius. ff. de pi. ac. Et de hac distinctiōe habes tex. singularẽ in. l. sepe. §. currāt his. ff. de re. iud. facit. l. ff seruus cōis. fi. de. do. intervi. ⁊ vxo. vbi frater donās rẽ cōmunẽ sibi et fratri pñte fratre ⁊ nō cōtradicẽtevalet cōcessio. facit. c. cōtinebat̃ de his q̃ fi. a p̃. vbi si p̃latꝰ cōtulit bñficium pñte. c. ⁊ non ↄ̃dicẽte tʒ collatio. facitq no. bal. in. l. si tutor. C. in. cau. in iure. re nō est ne. vbi dicit ꝙ si s scit aliquẽ se gerere ꝓ eius ꝓcuratore. tũc si cōtradicẽdo potest illũ impedire. si tacet consentit. Secꝰ si nō pōt impedire. Similẽ decisionẽ ponũt dñi de rota in habẽtibus causaʒ cōmunẽ sivnus illoꝝ constituit procuratorẽ vt consentire videantur si possunt ĩpedire ⁊ qñ no. bald. in. l. ij. §. si vir. ff. so. ma. vbi dicit ꝙ q cōsensus requitur ad habilitandā ꝑsonam non cōntradictio habet̃ pro consensu. vt in l. quo ei. §. j. ff. rẽ ra. ha. vbi dicit glo. nō contradicere rati habitione par ẽ. Ex quo arguit bal. ꝙ satisfactũ est statuto florẽtinorum requirenti consensum. cō sanguineoꝝ in cōtractibus si consanguinei sciũt nec contradicunt pro quo facit illud singulare dictum. bal. in. l. potuit in vl. q. C. de iure. deli. vbi vult ꝙ si pupillus maior infante vna cum tutore ingressus est possessionẽ ꝙ per hoc hereditas est legitime comprehen sa. Nec ob. ꝙ autoritas debeat p̃stari verbis expressis: vt facit. l. j. ad fi. ff. de auc. tu.  hoc est verũ circa actꝰ expres sos. sed in tacitis tacite loquimur rebꝰ istis ⁊ factis. iuxta ill: ⁊ factis lomur argumẽ tũin. l. de quibus. ff. de legi. ⁊. l. itẽ . ff. de pac. facit q idẽ bal. ĩ. l. mādatũ. C. mā. ĩ. ij. col. dicit q societas cō tracta cũ parte intelligit̃ cũ filio renoua si interueniat patiẽtia tutoris. Jtẽ aliud dictũ. in. l. post mortẽ. ff. de ado p. vbi idem bal. dicit ꝙ si filius vixit seor suʒ a pr̃e negociando. vt emancipatus per. x. annos pr̃e sciente ⁊ patiẽte presumitur emancipatus. De cōsensu ⁊ quid dicat̃ Bal. in. l. fi. co. j. ꝟ. q̃ro nũquid sit dr̃ia. C. ad velł. dicit ꝙ est simul sensus. Jdẽ in. l. pacta nouissima. C. de pac. vbi ponit qualiter accipiat verbũ cōcedo ⁊ facit cōsensas ꝑditus suuʒ. bar. no. ẽ. l. si pater. in x. op. C. de insti. ⁊ substi. ⁊ an sufficiat ꝓ autoritate bal. no. ꝙ nō. ĩ. l. quecũ ad fi. versi. dicit arch. C. de. bo. q̃ lib. ¶ Sed nũquid in actu negatiuo rera [*]tur ꝓ testatio nevideatur ↄsentire. Rñ. quod in actu negatiuo abstinens ⁊ tacẽs non hr̃ pro cōsentiente. facit ꝙ no. ho. ⁊ Jnn. in. c. oliʒ. inter de re. spo. ⁊ q no. in cle. j. de procu. iuncta gl. fi. ff. de ꝓ cu. Similiter no. q qñ duo ꝓponũtur vni ⁊ solũ negat vnũ vr̃ alteꝝ affirmare vt ĩ. c. nōne bñdicimꝰ de p̃sũp. facit c. j.  post. p̃la. Sʒ bñ attende istam. q. qũo tacẽsvr̃ ↄsentire  vr̃ eẽ q̃si brocardica qō  multas patitur limitatiōes. ¶ Vtrũ exstẽtes ĩ ↄsilio ⁊ tacẽtes qñ ali q multũ tractat̃ sint culpabiles. Rñ. [*]ꝙ existẽs in cōsilio inuoluunt̃ peccato ⁊ tenetur ad restitutionẽ de dāno. ⁊ siłr de buscũ alijs qñ malo obuiare pos sunt ⁊ nō faciũt. Rō   tenetur lo et tacʒ cōsentit ĩ eiꝰ preiudiciũ. l. de etate .§.  tacuit. ff. de ĩterro. act. ⁊. c. si post ṗstinũ. de cōse. li. vj. Quilibʒ aũt de vniuersitate tenẽtur votũ suũ exprimere ĩ cōcernẽtibꝰ facta cōitatis ex debito offi cij. ar. in. c. j. de his q̃ si. a ma. par. c. et iō ibi dicit. Jnno. ꝙ nisi cōtradic at si aliq̃ ibi male agerẽt̃ hr̃ ꝓ cōsentiẽte quo ad pctm̃ ⁊ quo ad penā. Q quidẽ vłt quo ad culpam habeo ꝓ ĩdubitato de qͦcũ  qui potest obuiare peccato ne committat̃ nō facit. xxij. q. v. hoc vr̃. Sed de pena nō credo nisi in prelatovel cui ex officio cōpetit vt istis qui habẽt vocem in capło arg. eorum  no. in. c. negligere. ij. q. vij. vel nisi dolose taceat ⁊ non prohibeat ar. eorũ q̃ no. in. c.  te. de sẽ. excō. ⁊ ẜʒ hāc distin. limita Bart. in. l. vtrũ. ff. de peri. vbi vult ꝙ solũ teneat̃ obuiare qui est subiectus illi qui debet offendi sicut seruꝰ filiꝰ ⁊ gl. ĩ. l. cłpa caret. ff. de re. iu. ⁊ tex. insti.  pu. iu. §. alia qui vult ꝙ cōsciꝰ uis extrantꝰ sit puniatur intellige qñ hʒ ex offō vł quādo dolose non ꝓhibet̃ vel in crimine lese maiestatis. l. quisquis. C. ad. l. iul. maiestatis. l. quisquis. C. ad l. iul. maiest. [*]¶ Quādo debet prestari cōsensus. Rñ. vt colligitur ex bar. ĩ. l. si s mihi bona .§. iusium. ff. de ac. he. ⁊ pa. in. c. cũ nos de his q̃ si. a p̃. ⁊ ab alijs doc. ibidem ꝙ quādo in actu requirit̃ iussus alicuiꝰ ⁊ tũc debet precedere vt. in. d. §. iussum quādo reritur autoritas. i. cōsensus autoriʒabilis. ⁊ dʒ interuenire in ip̃o actu ẜʒ ꝙ verbũ sonat vel modicũ ante seu immediate post vt. in. d. §. iussum et in. l. obligari. §. tutor. ff de au. tu. ⁊ insti. eo. §. tutor. qñ  reritur legitima ⁊ dʒ precedere. c. lʒ. de regula qñ consiliuʒ ⁊ debet reri ante ⁊ expectari respōsum c. cũ in veteri de elec. qñ requiritur cō sensus ⁊ tũc si de solennitate actus re ritur vt interueniat certo tꝑe nō potest interuenire post. c. auditis iũcto. c.  ꝓ pter de elec. aut non requiritur certo tẽ pore sed simpliciter advaliditatẽ actus ⁊ tunc si actꝰ tenuit potest consentire ꝑ vnde canonicꝰ cōtẽptus in electiōe po test cōsentire quandocũ vult. c. quod sicut de elec. Si vero actꝰ non tenuit et tunc pōt etiaʒ interuenire post factum sed validat actũ non vt ex tunc. sed vt ex nunc. facit ꝙ no. gl. in rła ratum ⁊ in rła ratihabitio ⁊ in regula nō firmatur. de reg. iur. li. vj. quod limito verum in alijs sed non in sacramentis. ¶ Quid requiritur vt ratihabitio cōfir [*]met actum p̃cedentẽ. Rñ. bal. in. l. fi. C admace. ⁊ in. l. obseruare. §. fi. ff. de offic. ꝓcō. multa dicit. ¶ Sed tu dic clarius ꝙ prĩo op ortet sit factũ noĩe meo vt ĩ. d. regula ratũ. Jntellige ẜm gl. in. c. cũ s de sen. ex. li. vj. factũ nomine meo quan do mea contẽplatione fecit. ¶ Secũdo ꝙ habeā ratũ tan gestum noĩe meo nā possuʒ habere ratũ factum sed qua litatẽ facti non. s. ꝙ sit factum nomine meo. l. cũ interdicte venditiōis. C. ar. tu. ⁊ no. ĩ. l. pō ponius. ff. de neg. ge. ⁊ ista est opi. Ja. de arte approbata in. l. j. §. de jecisse. ff. de vi ⁊. vi. ar. ⁊ per gl. ẜm bart. ibidem in. §. sed ⁊ si cũ quis lʒ ẜʒ bal. sit gl. contraria ibidẽ in. §. quotiẽs. hoc tñ aduerte ꝙ non soluʒ ratihabitio exp̃ssa fufficit sʒ etiā tacita ĩ maleficijs vt puta  non reuocat post scit ꝙ est factum noĩe eiꝰ ant nō ↄtradicitvt. li. nō cōt. c. j. ĩ. fi. de offi. dele. c. cũ olim el. j. C. de inces. nup. l. cũ ancillis. j C. de fer. l. j. ⁊ no. gl. in. c. cũ impositionibꝰ de iureiu. li. vj.  tũc est rati habitio presumpta. ij. q. j. no. tñ secus esset innō maleficijs. ¶ Tertio ꝙ actꝰ nō requirat pñtiā  que pñtiā requirũt ratihabitio nō pōt cōfirmare. Jnst. de auc. tu. §. tutor. ¶ Quarto reritur ẜʒ pau. ĩ. c. j. de cōuer. infi. ꝙ ertre ma sint habilia ad illũ actũ perpetrandũ. s. tp̃s in quo actus gestus est ⁊ ratihabitionis tp̃s  si vnũ istorum deficit nō procedit ratihabitio  cũ ratihabi tio sit fictio iuris nō pōt ꝓcedere super impossibili de quo plene per Bar. ĩ. l. si quis ꝓ emptore. ff. de vsuca. Exempluʒ quidā noĩe ĩfantis ĩterficit maior factꝰ ratũ habet certe talis ratihabitio nō re tro trahit̃  impossibile erat tunc tꝑis talẽ mādare. Exemplũ de alio extremo. Ab aliquo habebā terminũ ad aliquid agendũ amicus meꝰ noĩe meo fecit ego post terminũ ratuʒ habui nō retrotrahitur  sicut post terminũ nō potuissẽ vere facere sic nec ficte. Rō quia vbi cer tũ tp̃s est de substātia ibi opʒ obserua ri tp̃s ałs actus est nullꝰ ipso iure. ff. de excu. tu. l. scire opʒ. §. ↄñs  recedere a tꝑe est recedere a forma. ff. de ver. ob. l.  rome. §. augeriꝰ vide bonā gl. ĩ. l. fi. ĩ gl. ff. de ne. ge. i. fi. ⁊ ꝓ hoc facit text. ĩ. l. bonoꝝ. ff. rẽ ra. ha. vide bonam glo. in. ca.  sit de elec. li. vj. facit q no. Car. ĩ cle. quod circa de elec. vbi dicit ꝙ fictio nō potest id quod ẜm naturā est impossibi le exemplum instit. de adop. §. minoreʒ vbi s nō potest adoptare eum quem non antecedit ꝑ tot annos ꝙ eũ generare posset. Similiter non posset fingi ꝙ quis viueret hodie . ccc. annis pre teritis mortuus est. insti. de excu. tu. §. sed si in bello. ¶ Quinto requiritur ẜʒ Jnno. in. c. prudẽtia de offic. deleg. ꝙ illud quod quis facit valeat vt sit alid quia q nihil est nō pōt ratũ haberi vñ excōicās nomine alterius non vʒ licet ille ratum habeat nisi ipse qui pōt excōicet. Similiter si s iurisditioneʒ faciat noĩe iudicis nō pōt ratũ haberi.  q̃ facta sũt ⁊ so lẽnita tẽ requirũt non pñt rata haberi. Et iō cũ snĩa a nō suo iudice lata sit nul la  iudi. ac si clerici. ⁊ cũ alie solẽnitates requirant̃ q̃s ip̃emet  ratũ habere vult si omitteret nō teneret q facit. ergo nec ratũ habere pōt si ab aliqͦ omittantur facit. d. l. obseruare in fine. ¶ Sexto rerit̃ ꝙ. possit mandatuʒ per aliũ fieri.  si per aliũ nō pōt fieri rati habitio nō retrotrahit̃ vt puta facit s adulteriũvel fornicationẽ nomine meo nō possum ratũ habere vt dicit gl. in. l. j. §. quotiens. ff. de vi ⁊ vi ar. ⁊ Cy. l. non dñs. C. de accus. ⁊ ĩ. c. sciāt cũcti de elec. li. vj. limita istud verũ in alijs q̃ nō sunt delicta sed quo ad delicta. licet nō proprie cōmittat sʒ ĩter pretatiue. iō eadem pena puniet̃ tā eiusdẽdelicti ꝑticeps ⁊ mādatorvt no. bal. in. l. vnica. §. ne āt. C. de cadu. tol. ¶ Septimo ꝙ lex non rerat nisi delictum simpliciter  si lex requireret ma leficiũ ⁊ per prius machinationeʒ seu tractatũ nō sufficeret sola ratihabitio. facit gl. ⁊ Jo. an. in. c. j. de cōuer. cōiu. ex quo pʒ ꝙ lʒ mulier habeat ratuʒ homi cidiũ viri post morteʒ tamẽ.  requirit machinatio per prius. Jdeo non impe diet matrimoniũ sequens. cũ illo  occi dit ẜʒ Ge. in. c. cũ s de sen. excō. lib. vj. ¶ Vtrũ actus qui dʒ expediri ꝑ consen [*]suʒ in cōmuni prestitũ valeat si singuli cōsentiāt vt singuli nōcollegialiter. Rñ. Pa. in. c. cũ in ec. de cā pos. ⁊ ꝓpri. quod non vt in. c. ge. de elec.. ⁊. l. ij. C. de decu. nec est speciale in electione uis glo. dicat cōtrariũ. in. c. j. de re. ec. nō ali. lib. vj. Sʒ tu tene quod nō vʒ. Et hoc sentit postmodũ Jo. an. ibidẽ in nouella ⁊ fir mat Jo. cal. ĩ. c. cũ oẽs de cōsti. ⁊ bar. ĩ. l. omnes populi. ff. de iu. ⁊. iu. Conseruator. s potest eẽ. Rñ. ꝙ si dat̃ a papa oʒ q sit ep̃s vel suꝑior p̃latꝰ. vel abbas. vel habẽs dignitatẽ vł ꝑsonatũ in cathedrali bus aut collegiatis ecclesijs. itẽ q non sit  iurisditiōe vł dñio seu districtu ec. vel tꝑali illiꝰ cui dat̃ ꝓ cōseruatore: exceptis illis  regibꝰ ⁊ regis dāt̃. Jtẽ ꝙ nō sit ↄseruator cōseruatoris sui. hñtur hec ĩ. c. hac ↄstitutiōe de offi. dele. li. vj. ⁊ extra ciuitates vł dioceses ĩ bꝰ fuerĩt deputati. vł alibi  ĩ ciuitatibꝰ: seu locis insignibꝰ vbi copia possit haberi ꝑi toꝝ ꝓcedere non pñt nec aliquos vltra vnā dietā a fine diocesis eorũdẽ trahere possunt vt in. d. c. hac cōstitutione. De cōseruatore ⁊ quis possit esse ⁊ cuiꝰ ⁊ de officio eiꝰ no. Spe. ĩ. ti. de lega. .§. fi. ꝟsi. itẽ ꝙ nō estis. ⁊ Bal. inaddi. ad eũ. eodẽ. ti. ꝟsi. fin. ⁊ eoꝝ officiũ consistit quasi in mero ĩperiovt ibi no. Bal. ⁊ Jn no. in. c. statuimꝰ. ĩ fi. in glo. inꝟ. ad alia ꝟ. iurisditio authorum. ¶ De quibꝰ possint se ĩtromittere. Rñ. ꝙ solũ de manifestis ĩiurijs ⁊ violẽtijs. [*]si de alijs se ĩtromiserint vel ad ea q̃ iudicialẽ indaginẽ rerũt suā potestateʒ extenderint. sunt suspensi ꝑ vnũ annũ ab officio: ⁊ pars  hoc fieri ꝓcuraueit excōicationis snĩam incurrit ipso facto a q̃ non poterit absolui nisi primo satis faciat integraliter de expensis vt. ĩ. d. c. hac cōstitutione. ¶ Que expẽse debent restitui. Rñ. Ge. ibidẽ q solũ legitime ⁊ propter hanc [*]causaʒ facte. ij. q. j. c. in primis. ¶ Quid si reꝰ negat notoriũ ⁊ actorvult ꝓbare. Rñ. ꝙ ↄẜuator cognoscere pote[*]rit  libet iudexcognoscere pōt an sua sit iurisdi. l. si quis ex aliena. ff. de iudi. ¶ Quātũ durat eoꝝ off. Rñ q vs ab obitũ ↄcedẽtis. ⁊. tũc expirat qͦ ad nego [*]cia non cepta. vt ĩ. d. c. hac ↄstitutione. ¶ Circa munera ⁊ expẽsas assessoruʒ ⁊ notarioꝝ tenet̃ obẜuare q legatis statutũ ẽ  qͦ vi. j. iudex. §. j. cũ seq̃ntibus. ¶ Quid de attẽptatis ꝑ ↄẜuatores ↄ̃ p̃missa. Rñ. ꝙ irrita sũt ip̃o iure. d. c. hac cōstitutiōe. ⁊ hec ꝟa sũt nisi ĩ eoꝝ lr̃is [*]alia ptās eis daretur vt fit cōiter. Et sic patʒ ꝙ hodie parũ valet hec prouisio. ¶ Sʒ d si aliꝰ  ille cuiꝰ ẽ cōseruator ꝓcuraretvt se ĩtromitteret  alijs nũd esset excōicātꝰ. Rñ. Ge. j. d. c. hac cōstitu tiōe q nō nisi ꝑticiparet cũ parte post  excōmunicationẽ incurrit  tũc liga retur eadẽ excōicatione participādo in crimine criminoso. ałs non. ¶ Quis pōt absosuere istũ. Rñ. Ar. Jo. [*]mo. ⁊ Jo. an. ĩ. d. c. hac cōstitutiōe quod ordinarius ex quo conditor canonis nō sibi reseruauit. ¶ Vtrũ possit vices suas alteri cōmitte [*]re. Rñ. ꝙ nō: nisi citatiōes ⁊ snĩaruʒ denũciationes: nisi aliud specialiter ĩ eoꝝ lr̃is cōtineat̃. d. c. hac constitutione. Consilium. est voluntatis preceptũ necessitas. xiiij. q. j. q p̃ cipitur. tñ qui consilio dñi nō vtit̃ minꝰ boni ad ipiscit̃. c. quisquis. ea. q. Et merito arguit̃ ꝙ consilia sapiẽtum ⁊ recta suadẽtiũ nō vult recipere. lxxxiiij. di. c. j. Et ĩ dubijs debet homo requirere cōsiliuʒ. xvj. q. ij. visis. ⁊ d. xx. c. vlt. xj. q. iij. excellentissimus. De consilio ⁊ an ⁊ qñ obliget not. plene in. l. nullus ex cōsilio. ff. de re. iu. ⁊ an cōsiliũ a pluribꝰ prestitũ circa ideʒ p̃stitũ a pluribꝰ dicatur vnuʒ vel plura Bal. ĩ. l. si familia. ff. de iurisd. om. iudi. no. fit vnum ⁊ non plura. ¶ Vtrũ quis teneat̃ ex cōsilio dato. Rñ. [*]ꝙ aut dat quis consilium delinquenti aut contrahenti si delinquenti quo ad peccatũ indistincte inuoluit̃. sʒ quo ad penā seu ad restitutionẽ faciẽdā distin guo aut tał erat facturꝰ ẽt sine cōsilio ⁊ tũc si dedit. cōsiliũ ope tenet̃ insti. . ob. q̃ ex delic. na. §. at vbi ope. ff. de. fur. l. si s vxori. §. j. etiā si cōsiliũ nō adhibuit principaliter. sʒ secundario. ff. de fur. l. si pignore. §. pe isti. de fur. §. ope. vt puta acomodauit scalā ad ascendendum ⁊ huiusmodi. si ꝟo dedit consilium sine ope alias facturo non tenetur. di. §. atvbi ope. Nec ob. l. j. §. si quis. ff. de ser. cor. quia est casus specialis in qͦ non dʒ augeri malitia serui laudādo vł pōt di ci ꝙ ibi nō solũ cōsulit. sʒ etiā laudādo ĩcitauit ꝙ magis est ꝓ hoc facit q no. ĩ. l. sepe. §. fi. ff. de ꝟ. si. ⁊ ĩ. l. ij. §. fi. ff. mā. si ꝟo nō erat facturꝰ tenet̃. l. si remunerā di gr̃a. §. plane. ff. mā. sʒ. nō eicuidit cō siliũ ẜʒ gl. in rła nullꝰ ex cōsilio de reg. iur. li. vj. sed ei cōtra queʒ ⁊ eius maleficij noĩe puta si fecit homicidiũ homicida ẽ. l. d. si s viduā. ⁊ hmōi. Sʒ tu dic in cōscĩa teneri etiā ei quẽ mate cōsulen do corrupit tũ pōt exhortādo ad bonũ ar. vj. q. j. teriores. Si ꝟo dat ↄsiliũ ↄ̃hẽti ⁊ tũc si est fraudulẽdũ tenet̃ ĩdisticie. ff. de dolo. l. ꝙ si cũ scire vbi ille  cōsuluit dolose ⁊ sui lucri cāmutuare de bitori nō idoneo tenet̃ actiōe de dolo ei cui ↄsiliũ dit ad idẽ. ff. ꝓ soc. l. ij. Siꝟo nō ẽ fraudulẽtũ nō tenet̃. vt ĩ. d. cła nul lꝰ ex ↄsilio. ff.  dolo. l. elegāter ĩ fi. ⁊ hoc veꝝ si ẽ simplex ↄsiliũ  si eẽt mādatũ uis nō sit fraudulẽtũ si ẽ signata cer ta ꝑsona. puta mādat s tibi vt titio pe cuniā tradas ⁊ sic tenet̃idistĩcte ẽt si ałs erat facturꝰ. ff. mā. l. ij. §. tua ⁊ aliena et ff. de. ne. ge. l. iij. §. fi. si ꝟo nō est designa ta certa persona ⁊ tũc si ałs nō erat facturꝰ tenetur vt in. d. §. fi. ałs no. ¶ Vtrũ ille  dʒ alid agere cũ consilio [*]alicuiꝰ possit ꝓcedere si ille mortuꝰ ẽvel est absẽs vel nō vult cōsulere. Rñ. vtcolligo ex Ge. ĩ. c. j. ne se. va. li. vj. ⁊ pa. ĩ. c. ex parte  cōsti. ꝙ ant cōsiliũ dʒ peti ex sta tuto vel ex consuetudine. ⁊ tũc pōt ꝓce dere si ille mortuꝰ est vł remotꝰ vel non vult dare qñ ꝑiculosũ est expectare respectu actꝰ suꝑ qͦ reri dʒ sicut collatio bñficij ⁊ hmōi. Si ꝟo cōsiliũ nō rerit̃ ꝑ statutũ vel cōsuetudinẽ sʒ de mādato alicuiꝰ Ge. ibidẽ tʒ ꝙ nō pōt ꝓcedere. sed dʒ ad mā dāteʒ referri. ⁊ hoc veꝝ ẜʒ Vin. ⁊ Cōpo. nisi cōmissio facta fuisset sub nomĩe dignitatis  si. mortuꝰ est expectabit̃ successor ar. c. qm̃ abbas de of. deleg. Pan. ꝟo limitat veꝝ nisi imineat ꝑiculũ in dilatiōe ar. l. si lōgꝰ. §. si filius. ff. de iud. ⁊. in. l. si cum dotẽ. §. sʒ si latitat. ff. sol. ma. ⁊ hoc sentit barto. in. l. j. §. si plures. ff. de exerci. Ratio ẜm eum  mādatum dʒ ĩtelligi ẜm iura ar. c. ex lr̃is de consti. et. c. ij. de rescrip. Sed de mente iuris est ꝙ si potest haberi habeatur ⁊ si non pōt haberi ⁊ periculuʒ sit in mora procedatur ad consummationẽ actus vt in. d. c. j. Et placet mihi quia sic videtur de mente mandantis. ¶ Vtrũ actꝰ gestꝰ teneat si pōt peti cōsi [*]liũ ⁊ nō petit̃. Rñ. pa. in. d. c. ex ꝑte ꝙ si mādator ex forma mādati voluit reri ↄsiliũ nō tʒ actꝰ nisi rerat̃. vt ĩ. c. cũ ĩ ve teri. de ele. Si ꝟo ẽ ex dispōne legis. et tũc si lex a ṗncipio eũ dedit ptātẽ man dauit cōsiliũ reri siłr nō valet ex defectu ptātis  habuit eā modificatā ⁊ q̃li ficatā. ⁊ sic intelligerẽ. c. nouit. de his q̃ fi. a p̃la. ita ꝙ sine clausula decreti actꝰ ẽ nullꝰ aut habẽti priꝰ ptātẽ mādauit. suꝑior. vt ꝓcedat cũ cōsilio. ⁊ tũc tʒ lʒ sit puniẽdꝰ. ar. c. dilectꝰ. el. ij. de p̃bẽ. vide gl. singularem. in cle. j. de iurepatro. ¶ Vtrũ obligatꝰ petere ↄsiliũ teneat̃ il [*]lud se. Rñ. Ge. ĩ. d. c. ꝙ aut peti dʒ ab eo a cuiꝰ ptāte dependet ṗncipałr actꝰ vt ꝙ clericꝰ nō ↄueniat̃ corā alio ep̃o si ne ↄsilio ꝓprij ⁊ sic tenet̃ se ⁊ iste ẽ casus ĩ. c. j. de fo. cōp. cũ gl. si ꝟo nō depẽdet actꝰ ab eo sʒ vna cũ alijs dʒ ĩteresse tũc si ꝑ alia iura dʒ se claꝝ ẽ ꝙ artabit̃ ⁊ ita ꝓcedit gl. ĩ. c. ij. de co. vj. ẜm ĩtellectũ Ho. pʒ hec ĩ. c. studeat. l. di. ꝙ rerit ↄsiliũ alioꝝ ep̃oꝝ ĩ depositiōe sacerdotis: ⁊ ĩtelligit̃ ꝙ set̃ ꝓpter. c. si aũt pres by. xv. q. vij. aut nō apꝑet ꝑ alia iura exp̃sse ꝙ debeat se tũc si dʒ reri a ꝑti cipe officijsuꝑ illa opʒ seq̃t̃ ↄclusio ẽ ĩ. c. venerabili de off. dele. Nam coadiutor ibi datꝰ hʒ offm̃ super rebꝰ eccłie sicut p̃latꝰ cui dat̃ ergo dʒ se eiꝰ ↄsiliũ. Aut nō dʒ reri a ꝑticipe officij sʒ ab habẽte ius. ⁊ sic tenet̃ se. vñ si mādat̃ ꝓuideri alicui de eccłia resito ↄsilio patro ni. dʒ ↄsiliũ se cũ habeat ius ĩ tali ꝓuisiōe eccłie dictũ ẽ Jo. an. ĩ. c. dilectꝰ. de off. le. ⁊ ĩ. c. j. de cap. mo. aut nō dʒ reri ab habẽtibꝰ ius. tũc si materia habeat ꝙ debeat se sequẽdũ est puta si ↄsulat̃ alicui ne ordĩet̃ ꝓpter irregularitatẽ. ⁊ ita ꝓcedit tex. ĩ. c. ad aures. de eta. ⁊ q̃li. ⁊ ita eũ ĩtelligit Jo. an. in. d. rła nullus ex ↄsilio aut materia nō hʒ vt sequat̃. ⁊ sic nō tenet̃ se. de ele. cũ ĩ veteri. de arbi. cũ oliʒ. adde ẜm Jo. an. ĩ regula nul lus li. vj. in mer. ꝙ si dicat̃ iuxta ↄsiliũ. vel ẜm ↄsiliũ talis tenet̃ se. Et ẜʒ Cy. ĩ. l. id ꝙ pauꝑibꝰ. C.  epi. ⁊ cle. idẽ dicẽ dũ qñ dicit̃ de ↄfilio talis secꝰ si dicit̃ cũ ↄsilio sʒ Jo. an. vbi. s̃. ⁊ Bar. ĩ. d. l. id ꝙ nō approbāt hoc sʒ tenẽt ꝙ nō tenet̃ sequi. Ego recurrerem ad intentionem mandantis. ¶ Sod pone ꝙ tali obigato se cōsiliũ [*]det̃ ↄsiliũ ĩiustũ. Rñ. ho. ⁊ sequit̃ pa. ꝙ nō dʒ se.  ↄsiliũ ĩportat ꝙ sit iustũ vt in. l. titiũ ⁊ meuiuʒ. ff. de admi. tu. ⁊ no. Bar. ĩ. l. j. §. plures. ff. de exer. ⁊ ẜm eũdẽ ho. possent ꝓferre snĩaʒ ↄ̃riā. q veꝝ ẜʒ Pa. de etate. secꝰ de rigore iuris. Q veꝝ credo. nisi periculũ esset expectare quia posset dare etiam de rigore iuris vt supra dictum est. ¶ Quid si papa mādet collegio vt eli[*]get vnũ cũ ↄsilio talis poterũt ne elige re eũ a quo ↄsiliũ petere debẽt. Rñ. pa. ĩ d. c. cũ ĩ veteri ꝙ sic ẜm ho. secꝰ si ↄsilio ⁊ assensu mādasset  nō possent.  ĩ. j. casu pōt ↄsulere ne ip̃m eligāt. ⁊ sic nō ↄsentit añ electionẽ. sʒ ĩ sco casu  oʒ ↄsentiat notabit̃ ambitiosusvt ĩ. c. post petitā de electiōe ex  pʒ q lʒ statuto caueat̃. ne mulier possit alienare. nisi de cōsensu duoꝝ agnatoꝝ tñ alienatio fctā vni  ↄsensu alteriꝰ agnati vʒ. ĩmo plꝰ dicit ho. vt recitat pa. vbi. s̃. q si cō mittat̃ alid sic cũ cōsensu ⁊ ↄsilio triũ ⁊ vnus dissentit ⁊ duo cōsentiũt q suf ficit dummodo tertius non cōtẽnatur. ¶ Quid de ꝓponẽtibꝰ ĩ ↄsilijs alid qͦ [*]ꝓximi ĩiuste dānificent̃. vel q fiāt iniq̃ statuta. Rñ. ẜm. Dy. q tenent̃ ad resti tutionẽ ĩsolidũ. qñ talis danificatio nō fuisset facta nisi ex eoꝝ ꝓpositiōe vltra mortale pctm̃ q cōmiserũt ꝓponẽdo. Conspiratio vide supra coniunctio. Constellatio vide infra sortilegium. Constitutio alia ciuilis. alia eccłia stica. Ciuił. ciuile vel forẽse ius appellat̃ eccłiastica ꝟo cano nis noĩe cẽset̃. iij. §. j. vbi dicit gl. ꝙ etiā aliqñ ↄstō eccłiastica appellat̃ canō qñ ↄstituit̃ in vniuersali cōsilio. Aliqñ docertũ qñ papa statuit de ↄsensu cardinaliũ ad nullius cōsultationẽ extra de elec. bone. el. j. qñ etiā solꝰ extra de re scrip. c. j. aliqñ epistola decretalis qñ pa pa statuit alid ad alicuiꝰ ↄsultationẽ aliquādo dogma ꝙ cōsistit in doctrina fidei xp̃iane aliqñ mādatũ ꝙ ↄsistit in doctrina morũ aliqñ ĩterdictũ quo nul la pena addicit̃ facit. c. si s dogmata. xxv. q. ij. aliquādo sanctio quādo addit penā. xvij. q. iiij. si quis. Constitutio ta mẽ ꝓprie dicit̃ quod princeps statuit. c. constitutio di. ij. large accipitur pro omni iure scripto. c. cum oẽs de consti. Ad ꝓpositũ eoꝝ q̃ ĩ hoc. §. dicũt̃ dico ꝙ si ↄstitutio fiat cā pẽdẽte ꝙ iudex ẜm illā nō dʒ iudicare sed ẜm veterem no. Alex. in. l. omnes populi. col. viij. ff. de iusti. ⁊ iure ⁊ Spe. in tit. de appel. §. officijs vexum. sed quid si dum causa. ¶ Vtrũ cōstitutio pape q̃ a principio. [*]cōiter nō recipit̃ ipso sciẽte ⁊ tollerante obliget ad pctm̃. Rñ. Pa. ĩ. c.  circa de cōsan. ⁊ af. post. d. Ant. ꝙ nō. pro quo fa cit ꝙ no. iiij. di. §. leges de tre. ⁊ pa. c. j. si vero a principio a maiori parte recipit̃ sic obligat: uis minor pars. nō seruet Et sic intelligo. c. cuʒ iamdudũ de preben. ꝙ multa per patientiam tollerant̃ q̃ si deducta fuerint ĩ iudiciũ: exigente iustitia nō debẽt tollerari. vide ꝙ dico. Consuetudo. §. x. ¶ Vtrũ oẽs cōstitutiōes emanate post [*]cōpillationeʒ decretaliũ habeant vim. Rñ. ꝙ nō nisi de his fiat mentio in. vj. lib. decretalium. vel nisi sint facte post dictum sextum vt probatur in prologo dicti sexti. De hac materia vide. j. lex. Consuetudo est ius quoddam mo ribus institutũ quod pro lege suscipit̃. c. cōsuetudo. j. di. ⁊ de hac hic loquor nō de illa ↄsuetudie large dicta qua s dicit̃ consuetus facere alid q̃ est quoddā ius priuatũ nō publicum vt ista de qua hic vt. l. de quibus. ⁊. l. cum de cōsuetudine. ff. de legi. De materia huiꝰ. §. ⁊ ꝙ seruāda sit cōsuetudo no. gl. in. l. si primꝰ. §. placuit in ver. ꝑ lapidẽ. ff. de aqua plu. arcẽ. ⁊ di cit̃ ius cōe in loco in quo est. Alex. in. l. de quibus. ff. deleg. ⁊ viget in ꝑpetuũ fi nō reperitur mutata. no. Bal. ĩ. c. j. §. sed et res. col. ij. ver. itẽ no. istā gl. in ti. per quos fiat ignosce. in li. feu. ¶ Quis pōt consuetudinẽ introducere [*]Rñ. ꝙ ille pōt facere legẽ  a quo remouetur genꝰ ⁊ eius species. l. filius in fi. ff. de do. ⁊. l. iurisgẽtiũ. §. si fraudandi. ff. de pactis in gl. ergo a cōtrario sensu cōsuetudo est species iuris. Jnsti. de iu re natu rali. §. constat. ¶ Que requirunt̃ ad faciẽdā cōsuetudi[*]nem. Rñ. ꝙ. v. de necessitate. vt habeat vim legis. ¶ Primũ ꝙ sit rōnabilis.  de substātia legis ẽ ꝙ sit rōnabilis. iiij. di. erit aũt. Jdeo cōsuetudo rōne carẽs nũ habebit viʒ legis. ⁊ no. q vt dicit d. an. i. c. fi. de ↄsue. ⁊ refert ge. in. c. lʒ de cōsti. li. vj. cōsuetudo in tātũ rōnabilis in tũ ꝑticipat de fine iuris. Finis canonici est felicitas aĩe finis iuris ciuilis ẽ bonũ publicũ. vt. no. gl. de iureiu. cũ cōtingat. Et iō cōsuetudo dʒ cōueni ri religioni discipline et saluti. si ergo istis est cōtraria puta  nutrit pctm̃ de se est irrōnabilis ⁊ non pōt seruari sine pctō. viij. di. q̃ cōtra. ⁊ sex. c. ij. uis ↄue niret iuri ciuili. sicut vsure q̃ ꝓ bono pu blico ꝑmittebant̃. vel dic ẜm pa. in. d. c. fin. ꝙ quādo cōsuetudo aliquo bono fine instituit̃ dicit̃ rōnalis licet sit cōtra ius q est rōnabile quia illud vno respectu istud alio exemplũ ius statuit ꝙ ep̃s tractet negocia cũ cōsilio capituli. c. nouit ⁊. c. to de his que fi. a pre. ⁊ est ratio  firmus est iudiciũ plurimoꝝ. c. prudentiā: de of. del. ⁊. xx. di. quibꝰ vbi dicit̃ faciliꝰ inuenit̃ q a pluribꝰ senio ribus querit̃. tamen cōsuetudo pōt introducere cōtrariũ vt in. c. nō est d econ sue. li. vj. q̃ tamẽ erit rōnabile alia rōne valet vt faciliꝰ expediant̃ negocia hoc verũ dummodo non sit contra veritatẽ et bonos mores. ¶ Sʒ q̃ro an alia ↄsuetudo possit eẽ rō [*]nabilis  sit ↄ̃ legẽ dei ⁊ naturalẽ. Rñ. pa. vbi. s̃. q p̃cepta dei dā sũt mortalia vt puta. q̃ mores ĩstruũt ⁊ĩformāt sicut nō occidẽs ⁊ honora patrẽ tuũ ⁊ hu iusmodi. ⁊ in istis pōt ↄsuetudo distin guere limitare ⁊ augere si rō naturalis suadet nec est pctm̃  p̃sumẽdũ est ip̃ʒ deũ sic voluisse cũ noluerit oẽs casusdi stinguere sʒ dederit regulas ⁊ ptātẽ vi cario suo. xxviij. di. quodcũ ligaueris sed vbi rō nulla naturalis suggerit ius diuinuʒ distinguere seu limitare nulla lex pōt ⁊ minus cōsuetudo ⁊ eā faciens dicit̃ errare. ⁊ sic intellige text. in. c. sunt quidam. xxv. q. j. Quidā sunt precepta mistica. i. figuralia. ⁊ istoꝝ quedam sacramentalia de quibus poterat rō reddi ad literā vt de circũsione ⁊ de purificatiōe post partũ mulieris. Quedam ꝟo cerimonialia de bꝰ rō reddi nō po terat qͦ ad literā. sʒ solũ quo ad intellectũ. vt nō arabis cũ boue ⁊ asino. ⁊ huiusmodi. Jtẽ quedā iudicialia sunt que nō obligant hodie nisi ẜm ꝙ dicā. j. decime. §. j. ⁊ ↄ̃ ista valet consuetudo. ¶ Scm q requiritur est ꝙ mores et [*]actus hoĩm ꝑ quos introducit̃ cōsuetu do solũ vt. d. l. de bꝰ sint tales ꝙ ꝓbabiliter arguāt cōsensum ppłi illiꝰ  po test facere cōsuetudinẽ. d. l. de quibus. ¶ Sʒ quō possuʒ p̃sumere de consensu [*]ppłi volẽtis introducere cōsuetudnem Rñ. ꝙ actꝰ aut ꝓcedũt a suꝑiori vt sunt actꝰ iudiciales. tũc si cōsensus ppłi accedat a ṗncipio vel ex post facto tacite ⁊ sint frequẽtati ita ꝙ saltẽ sint duo. vt due sentẽtie ⁊ lapsus tꝑis sic p̃sumit̃ cō suetudo  hñt aptitudinẽ ad consuetu dinẽ inducendā. ff. de in offi. test. l. nā ⁊ his ⁊. ff. ad sil. l. si quis. §. q sub eodem tecto. si ꝟo tales actꝰ nō sũt iudiciales vt vẽdere locare ⁊ hmōi aut actus priuatoꝝ. vt est videre ĩ porticibꝰ suꝑ viā publicā tũc nō sufficiũt duo actꝰ sʒ rerit̃ trequẽtia ⁊ multitudo actuũ ita ꝙ totus ppłs sciat. l. sʒ ⁊ ea. ff. de legi. ⁊. l. nam ĩperator ibidẽ. ⁊. ff. de insti. ac. l. sʒ ⁊ si pupillus. Jtem ꝙ sint actus taliter publici. ⁊ ita notorij ↄ̃riā cōmunioneʒ opi. doc. vt verisiłr trāsierint in noticiā totiꝰ ppłi. d. l. sʒ ⁊ si pupilꝰ. §. p̃scribere ⁊ rō est quia oportet vt interueniat tacitus consensus populi si debet esse consuetudo quia ex vno actu agnosci non potest uis sit notoriꝰ nisi habeat cau sam successiuam per tempus debitum ad introducendā cōsuetudinẽ vt puta si pons edificaret̃ in publico ⁊ haberet causam ꝑmanentẽ. Siłr si beneficiũ seculare cōfert̃ regulari ⁊ possidetur tꝑe habili ad consuetudinẽ efficit regulare ⁊ ecōtrario vt ĩ. c. cũ de bñficio de pre ben. li. vj. vel nisi apparet de exp̃sso con sensu ppłi volẽtis introducere ↄsuetudinẽ per illũ actũ sine quo consensu nũ  erit cōsuetudo vt no. gl. in. d. c. cōsuetudo. ⁊ lʒ gl. ĩ. c. ita nos. xxv. q. ij. ⁊ ĩ. c. cũ ecclesia de cā pos. ⁊ ꝓprie. dicat ꝙ binꝰ actus in criminalibꝰ facit ↄsuetudinẽ. Jntellige de ↄsuetudine large accepta non de ista de qua hic. ¶ Tertiũ ꝙ requiritur est vt sit ĩtrodu[*]cta ex certa scĩa nō per errorẽ  si talis est error  tollat cōsensum nō pōt eẽ cōsuetudo quia deficit causa. s. consensus populi. d. l. de quibus. ¶ Quartũ ꝙ requirit̃ est ꝙ maior pars [*]ppłi sit via illa cōsuetudine. Jntellige de moiori ꝑte ppłi habẽtis ↄsensuʒ ha bilem ad faciẽdũ legẽ. vnde pueri mulieres ⁊ furiosi ⁊ hmōi computant̃ ĩ nu mero  nōcōdere legẽ vt ĩ. l. j. ff. de legi. ⁊ non solũ maior pars sed oportet sint due ꝑtes populi vel collegij vt. l. nulli ⁊ in. l. plane. ff. quod cuius. vni. aliter sicut legem non possunt facere sic nec cō suetudinem. ¶ Quintũ ꝙ requirit̃ est tp̃s debitum [*]sed quero quātũ tp̃s requirat̃. Rñ. pa. ĩ d. c. fi. de cōsu. ꝙ licet varie sint opi. tamen istud sibi vr̃ ꝙ de iure ciuili reritur tp̃s. x. an.  iura requirunt tempus longũ ad introducẽduʒ consuetudinẽ. C. que sit lō. cōsue. in rubro ⁊ in nigro ⁊ ar. in. l. ij. C. de serui. ⁊ longũ tempus ẽ x. an. C. de p̃scri. lon. tẽp. per totum ⁊ in gl. dicte. Ru. C. q̃ sit lōg. consue. ⁊ hoc tʒ bar. in. d. l. de bꝰ ⁊ Cy. in. d. l. ij. de iure aũt canonico dic ꝙ aũt cōsuetudo est p̃ ter ius. ⁊ sufficit tp̃s. x. an. facit gl. ĩ. c. fi. de cōsue. li. vj. ⁊ in. c. ↄsuetudo. xij. di. li. mita ẜm Jnn. in. c. cũ dilectus de ↄsue. nisi veniret ad detrahẽdũ iuri alicuiꝰ ecclesie ꝑticularis  tũc requirit̃ tẽpus debitũ ad p̃scriptionẽ. secꝰ si esset ↄtra ecclesiā vłem. sed pa. in. d. c. fi. etiā ideʒ tẽpus requirit ↄ̃ ecclesiā vłem aut consuetudo est ↄ̃ ius canonicũ et reritur tp̃s. xl. an.  opʒ sit p̃scripta vt in. d. c. fi. ⁊ in. c. iij. de ↄsue. li. vj. dicit tñ. d. ant. in. d c. fi. ꝙ si papa scit sufficit tẽpus. x. an. q est sing. si vero cōsuetudo esset cō tra ea que reseruata sunt principi in signum specialis priuilegij: tunc tam de iure ciuili  cano. requiritur tp̃s de cu ius initio memoria non sit vt est tex. in c. super quibusdā de. verb. sig. ¶ Vtrũ talis cōsuetudo tollat legẽ con [*]trariā. Rñ. ꝙ sic si suꝑior fecit ⁊ tollerat facit gl. in. c. j. de treu. ⁊ pac. ⁊ q ibi no. Gof. vnde dicit do. ant. ꝙ non requirit̃ alia prescripto  ex qͦ superior videt et tollerat nō videt̃ velle vinculũ inijcere. pa. ibi dicit ꝙ sufficit binus vel trinus actꝰ vt tollat̃. si vero suꝑior ignorat tũc distingue aut lex cōtraria hʒ clausulaʒ derogatoriā ad cōsuetudinẽ: ⁊ nō vʒ cō suetudo  lex semꝑ loquit̃. l. arriani. C. de here. Et hoc veꝝ ẜm Ant. ĩ. c. fi. de cō sue. nisi ex noua causa vel etiā antiqua verisimiliter nō cogitata cōsuetudo induceret̃ quā si ṗnceps cogitasset admi sisset ar. l. si hominẽ. ff. mā. est tex. iũcta glo. in cle. statutũ de elec. vel ẜm Ge. in c. lʒ de cōsti. lib. vj. ni si lex tm̃ resisteret ad fineʒ vt cōsuetudinẽ preteritā tollat ꝙ patet qñ nō facit mentionem de ea nisi vt eam tollat qñ aliter non tolleret̃ vt pʒ in. d. c. lʒ  tũc potest induci nona cōsuetudo ⁊ ita potest ꝓcedere glo. in cle. statutum. de elec. Preterea tenet Pe. de peru. in trac. de canonica portio ne circa fi. ꝙ potest introduci noua cōsuetudo cōtra cle. dudũ de sepul. si vero nō hʒ clausulā derogatoriā vʒ cōsuetudo ↄ̃ legẽ ar. l. ex facto. ff.  vulg. ⁊ pup. sub. dũmodo sit p̃scriptio quo ad tollen dũ ius canonicũ  quo ad tollẽdũ ius ciuile nō oportet sit p̃scripta sʒ sufficit tacitus consensus populi. quia seculares habeāt ius ↄdẽdi leges etiā ↄ̃ legẽ ĩperatoris ab ip̃o ĩperatore. l. oẽs ppłi. ff. de iust. ⁊ iu. ⁊ iō pñt ĩducere cōsuetudinẽ nō sic ẽ ↄ̃ ius canonicũ. Sʒ opʒ p̃scripta sit ⁊ nō sic ius q p̃scribi nō pos sit: ⁊ iō  laici nō pñt p̃scribere spũalia sic nec ↄsuetudinẽ inducere. c. masana. de ele. etiā si nō esset memoria de eius inicio vt no. Jo. an. ĩ. c. ij. de p̃bẽ. li. vj. fa cit q dicā. j. matrimonium. iij. impedi mento. xvij. §. j. de statuto. ¶ Sʒ pone ꝙ lex seu statutuʒ hʒ excōi[*]cationẽ annexā in ↄ̃ faciẽtes nũd idẽ erit vt ↄsuetudo tollat. Rñ. vt colligo ex Car. in ꝓlogo cle. Jnn. ⁊ Cal. do. Ant. ⁊ Pa. in. c. j. de treu. ⁊ pac. dā tenẽt ꝙ nō excusant̃ faciẽtes ↄ̃ etiā qñ solẽt eẽt p̃ceptiua  ex quo a ṗncipio legauit ↄ̃ueniẽtes ad pctm̃ nō tollit̃ eis dispositio.  tp̃s nō est modus tollẽde obliga tionis. l. obligationum. la. ij. §. plʒ. ff. de act. ⁊ ob. Sed tu tene ꝙ si ↄ̃rium legis vel statuti nō est de se mortale pctm̃ remota lege vel statuto nō ligat ẜm ꝙ. s̃. dixi  lege simplici. ⁊ sic tene ꝙ nō erũt excōicati faciẽtes ↄ̃riũ ex quo ꝑ binum actũ factũ est ↄtra legislatorẽ scientẽ ⁊ valentẽ ↄ̃dicere ⁊ nō ↄ̃dicentẽ. vbi autẽ ignorat reritur tp̃s. xl. an. si est ius canonicuʒ vel si est statutum ep̃i. ⁊ credo sufficiũt. x. an. vñ delinquẽtes sine rōnabili cā bñ ligabunt̃ ⁊ pena ⁊ culpa. sed post non. nec ob. ꝙ ex quo tales peccauerũt nō poterit induci consuetudo.  successoris possunt extimare ꝙ ex iusta causa nō seruauerũt. facit tex. in. c. cum olim de cle. cōiug. q. vlt. c. cũ multe vbi loquit̃ de lege penali abrogata per con trariā ↄsuetudinẽ. si ꝟo ex rōnabili cā nō seruauerũt p̃decessores. sic etiā non peccauerũt nec ligati fuerunt. facit q no. archi. in. c. vtinam. lxxvj. dist. ¶ Quō interrũpit̃ consuetudo. Rñ. pa. [*]c. fi. de cōsue. q si est completa ⁊ ꝑfecta rerit̃ tp̃s. x. annoꝝ ⁊ sic intellige Jo. an. ibidẽ. ałs nō frangit̃ etiā ꝑ plures alios ↄ̃rios actꝰ. Si vero nō est cōpleta sufficit vnus actus contrarius ita ꝙ de nouo oportet incipiat̃ ar. l. vbi duo. ff. de reg. iur. ¶ Vtrũ ex ↄsuetudine possit introduci [*]vt exigatur alid pro spũli sine symonia. Rñ. Pau. in. c. suam de symo. q sic qñ nō precessit exactio. sed ex mera libe ralitate ⁊ deuotione populi talis ↄsue tudo est introducta. facit. c. ad apticam de symo. vbi dicit cōpellendos ad laudabilẽ consuetudinem seruādā. si vero exactio p̃cedens dedit causam cōsuetudini tũc non valet cũ habeat initiũ vi tiosum ⁊ sic intelligit̃ tex. in. c. cũ in ecclesie de sy. si bene ponderetur limita hec vt. j. sy. ij. §. xxj. ¶ Sed tuʒ tp̃s requirit̃ ad istā cōsue [*]tudinẽ introducẽdā. Rñ. Pa. vbi. s̃. ꝙ tp̃s. x. annorũ tũ  clericos nō astrĩgit sʒ laicos inter quos regłr currit consue tudo ex cursu. x. annorũ vt cōiter no. in l. de quibus. ff. de legi. itẽ  pia ⁊ ideo etiā de iure canonico sufficit prefatũ tp̃s. vt no. gl. in. c. fi. de consue. lib. vj. ¶ Vtrum in oĩ pacto intelligat̃ actũ ꝙ [*]est cōsuetũ. Rñ. ꝙ sic. l. semper in stipulatiōibꝰ. ff. de re. iu. tex. est ĩ. l. ꝙ si nolit. .§. qui assidua. ff. de edil. edi. ff. de aqua plu. ar. i. si prius. §. placuit. C. lo. l. lʒ. ⁊. ff de le. cōmis. l. iij. si q̃ incipit fundus. ar. ff. de prescri. ver. l. si tibi. proptereadicit bal. in. l. liberto. C. de ope. li. ꝙ  cōduxit operarios alio nō expresso tenet̃ eis ꝓuidere in expẽsis ⁊ ferramẽtis ẜm ꝙ est cōsuetũ ⁊ nō ałr. allegat. d. §. placuit ⁊ bar. in. l. nemo est.  nec sciat. ff.  duo. reis dicit ꝙ si consuetudo est ꝙ doctor legat per substitutũ. intelligit̃ q istud possit licet non sit actum. ¶ Vtrũ ↄsuetudo praua excuset a pena [*]huiꝰ scłi. Rñ. ẜm gl. iiij. di. j. c. deni ꝙ sic. si ↄsuetudĩs prauitas nōdũ est declarata ꝑ ius. secꝰ quo ad deũ. Q verũ ĩtelligo ꝙ nō excusat quo ad deum qñ ignorātia praue cōsuetudinis esset cras sa: vt puta ↄ̃ ius naturale. xxxij. q. vij. flagitia. Secus vbi esset ꝓbabile dubiũ suꝑ cōsuetudinis validitate nā tunc ignorātia legis non est pctm̃ vti. l. regu la. ff. de iu. ⁊ fac. igno. ⁊ in. c. cũ dilectꝰ. de ↄsue. ⁊ ꝙ no. in. c. ꝑ tuas. de. sy. ⁊ gl. in. c. vno de po. p̃. li. vj. in ꝟ. de cetero. ¶ Vtrũ ↄsue tudo ĩterpretet̃ ṗuilegia ĩ [*]dulgẽtias ⁊ statu ta sicut ⁊ legẽ. Rñ. ꝙ sic. c. cũ dilectꝰ. de ↄsue. l. si de ĩterpretatione. ff. de le. ꝙ not. Jo. an. in. c. ꝙ dilectio. de consang. ⁊ affi. ¶ Vbi hʒ locũ ↄsuerudo. Rñ. ꝙ ĩ illis lo [*]cis vbi viguit. vt no. Pa. ĩ. c. cũ olim de cōsue. ⁊ iō nocet cōtra priuilegia gene ralia studij in loco vbi viguit. sed nō in alio loco de bꝰ ĩ aut̃. hĩta. C. ne fi. ꝓ pa. ¶ Vtrũ papa reuocet cōsuetudinẽ par [*]ticularẽ si de ea nō facit mentionẽ. Rñ. ꝙ non licet de cōsti. li. vj. ¶ Vtrũ oẽs teneant̃ seruare vnā ↄsue[*]tudinẽ. Rñ. ꝙ nō sʒ lʒ suā nec ẽt cōsue tudinẽ romane eccłie vbi ꝟsat̃ extra fi dẽ ⁊ articłos eiꝰ nec papa mādat vt ser uet̃ vide gl. ĩ. c. j. de sum. tri. li. vj. ⁊. c. no lite. ij. di. facit. c. qm̃ de ferijs. ⁊ ibi Pa. ¶ Vtrũ ĩ his q̃ sunt mere facultatis ĩdu[*]cat̃ ↄsuetudo ꝓut est ius priuatũ ĩ p̃iudiciũ faciẽtis. rñ. ꝙ nō. ne exdonatiōe mere facta. vt no. ĩ. l. j. ff. de seruitu. et ꝑ Cy. ĩ. l. ij. C. q̃ sit lō. ↄsue. ⁊ ꝑ Jo. an. ĩ. c. j.  cle. ↄiu. facit q no. Jnn. ĩ. c. bone el. ij de postu. p̃. vbi dicit ꝙ recepto de lōge veniẽti nō acquirit̃ quasi possessio: nec cōsuetudo. lʒ pluries fuerit receptus ⁊ Bar. ĩ. l. cũ de ĩ rẽ ꝟ. ff. de vsur. ⁊. l. oꝑas ff. . ope. li. dicit ꝙ lʒ rusticꝰ dederitvnũ par caponũ ꝑ decenniũ ex liberalitate siłr iuit s ad molẽdinũ tuũ nō iducit̃ ↄsuetudo:  isti actꝰ sũt mere facultatis. ¶ Quot actus requiruntur vt quis di[*]catur habere alid incōsuetudinẽ. Rñ. ꝙ in ciuilibus requirit̃ q sint tot actꝰ ꝙ faciāt p̃scriptionẽ: nā tres actus aut quatuor non faciunt cōsuetudinẽ nisi sit legitime prescripta vt not. gl. in. d. c. cũ eccłia de cā pos. ⁊ ꝓprie. Verũ est ꝙ duo vel tres actꝰ tuent̃ aliquẽ in posses sione quons sit dubiũ. xviij. q. ij. serui tium. Jn criminalbus vero introducit̃ ꝑ binum actum. vt. s̃ §. v. ¶ Vtrum oĩs cōsuetudo proprie dicta [*]sit obligatoria sub pena mortalis peccati. Rñ. ꝙ nō  uis sit lex: siue habeat vim legis cōsuetudo. tñ sicut non ois lex obligat ad mortale. sic nec oĩs cō suetudo. Sola ergo illa cōsuetudo obli gat ad mortale q̃ introducta est ea mẽ te vt sit prohibitiua vel p̃ceptiua sub peccato mortali. quod pōt ꝑpendi qñ cōiter tenetur ab oĩbus ꝙ faciẽs cōtra peccat mortaliter. Contemptus ẜm colle. in. c. j. de cō sti. proprie est quan do ex solavolũtate nō vult quis subijce re se statuto vel precepto obedire. ⁊ nō potest apparere quoad forum extrinsecum nisi post monitionem. Sed si s transgreditur preceptum ex concupiscentia ⁊ ira vel negligẽtia aut alia par ticulari causa nō peccat ex cōtẽptu. Jdẽ tenet Ste. vt refert Card. in cle. eos de sepul. nisi quis ex particulari causa induceretur sepius ad iterandũ  tunc etiā videt̃ contẽnere ẜm eũ. Et hoc ve rũ quo ad presumptionẽ nō quo ad ve ritatẽ  etiā frequẽter factũ ex aliqua causa nō est cōtẽptus. Disponit tñ con suetudo ad contemptũ vt not. Tho. secũda sce. q. lxxxvj. arg. pe. in responsio ne vltimi argumenti pro his facit. xj. q iij. c. excellẽtissimꝰ. vbi ponit aliud esse peccare ex necessitate aliud ex ignoran tia aliud ex contemptu. De hic notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ contẽptus ex conuersatione equali nascatur no. Spe. in titu. de lega. §. superest. ꝟsi. in summa. ⁊ ideo dicimus ꝙ nimia fa miliaritas parit contẽptum. l. obseruā dum ff. de offi. presidis. ¶ Vtrũ faciẽs ex cōtẽptu cōtra exhorta [*]tionẽ superioris peccet mortaliter. Rñ. vt colligit̃ ex dictis doc. ꝙ aut facit ↄ̃  cōtẽnit autorẽ ⁊ illũ negando ⁊ talis cōtẽptor nō solũ peccat mortaliter sedsi talis superior est papa velut hereticus dʒ puniri vt dicit glo. in. c. generali. de ele. li. vj. ⁊ Pau. in cle. j. de eta. ⁊ quali. ⁊ est infamis. vt no. gl. vj. q. j. ĩfames. Si ꝟo nō cōtẽnit autoris ptātẽ sed obsernantiā cōsilij seu exhortationis ⁊ sic so lum peccat venialiter si cōsiliũ est reue rentie: vt puta  subditusdeberet face re tñ p̃latꝰ nō vult p̃cipere sʒ potius cō sulere. Si ꝟo esset necessitatis ꝙ prela tus cōsulit lʒ nolit p̃cipere forte ꝓpter scādalũ sic peccat mortaliter vt no. ĩ. c. ad aures ⁊ in. c. fi. de tẽp. or. Si verocōsiliũ est ꝑfectionis nec etiā venialiter peccat. Et tunc est ꝑfectionis quando licite potest dimittere sic no. Archi. vj. dist. c. test. ⁊. xxv. di. §. alias. Et sic intellige glo. ⁊ iura que allegat in. d. c. gene rali ⁊ ibi Ge. Contentio proprie est impugnatio veritatis cũ cōfidentia clamoris ẜm Ambro. Largo aũt modo est etiā sine impugnatiōe veritatis de qua r. xlvj. di. in ṗn. nihil est ĩpudẽtiꝰ arrogātia rusticorũ qni garulitatẽ autoritatem putant. ¶ Quotuplex est cōtẽtio. Rñ. ꝙ triplex. [*]Vna emulatiōis ⁊ hec est de qua. j. cor. j. ⁊ que hodie est ĩ secularibꝰ erga doct. qñ aliũ magis laudare vidẽt cōtẽdunt cōtra laudatores. Jtẽ circa p̃dicatores circa religiosos aut religiones ⁊ lʒ de se nō sit nisi pctm̃ veniale tñ multotiẽs eueniũt mortalia puta detractiōesaut aliud malũ iuxta illud vbi est ʒelus et cōtẽtio ibi ĩstātia ⁊ oẽ opꝰ prauũ Jac. iiij. Alia est disputationis: ⁊ hoc pōt eẽ mortalis tripłr. ¶ Primo  est ↄ̃ veritatem etiā si nō fiat cũ inordinato clamore ⁊ hoc intelligo de re alicuins ĩportant ie puta cōtra fidem bonos mores vel ꝑtinentia ad vtiles doctrinas ⁊ notabiłr. Nā cōtẽtio q̃ fit ĩterpureos etiā cōtra veritatẽ non videtur peccatum mortale. ¶ Secundo quia est cōtra honestatẽ vt puta ita inordinate contendẽdo etiā ꝓ veritate ꝙ notabile scādalũ sequat̃. alias erat veniale inordinate cōtendere de fide. et hmōi. ¶ Tertio  materia est prohibita sic vt publice disputare ⁊ contendere de fide ⁊ hmōi: nisi doctis ⁊ necessitate iminente aut contendere aut iudicio de eo quod face re tenetur sicut illi  debẽt dare vt habeant dilationẽ soluẽdi contendunt. Alia est ↄtẽtio litigatiōis ⁊ hec est ꝑiculosa ꝓpter multa mala  ibi immisceā tur nō tñ ꝓhibita. ałs ius canonicum esset dānādũ pōt tñ esse illicita dupłr. ¶ Primo rōne iniustitie  sciẽter ligat cōtra iustitiā ⁊ sic est mortale pctm̃ ¶ Sco rōne scādali scʒ illius a quope titur. Et hoc intelligo si est scandalum pusillorũ nō phariseorũ. Et tũc est phariseorũ qñ declarat̃ eis sua nō esse que ab eis petuntur vel iniustā causam fouere. tñ ex militia nolunt debitũ facere sʒ turbant̃: ⁊ scandaliʒantur quia tunc nō est necesse desistere ẜm no. i. §. j. xiiij. q. j. Alex. aũt sca sce titulo de cōtẽtio ne dicit contentio potest fieri pluribus de causis. ¶ Primo causa malignitatis vt cum quis vult iniuste vincerevel animas simplicium peruertere ⁊ sic est pctm̃ mortale ⁊ ꝓhiberet̃. ij. Thi. ij. No li cōtẽdere ꝟbis. Si tñ hoc sit in his in quibus nullũ est periculũ ⁊ ex quadā leuitate nō erit mortale pctm̃. ¶ Sco cā necessitatis ⁊ hoc nō est pctm̃. vñ gl. suꝑ illud ꝓuer. Nō cōtẽdas aduersus hoĩeʒ frustra dicit nō vetat ↄtẽtionẽ cō tra malefacientẽ vt corrigat̃  frustra nō sit sed certa necessitas cogit. ¶ Ter tio ex cā exer citatiōis. ⁊ hoc nō est mor tale pctm̃ lʒ aliqñ cōtingat esse veniale peccatum ꝓpter indebitum modum. ¶ Quarto causa eruditionis ⁊ licet. ¶ Quinto ex quadā titilatiōe głie vel honoris ⁊ sic ẽ pctm̃ veniale sic fuit Lu ce. xxij. Facta est cōtentio quis eorũ ⁊ c. ¶ Sexto ex cā conatus bone oꝑatiōis ⁊ hoc precipitur Luce. xiij. Cōtẽdite in trare per angustam portam. ⁊ hec est meritoria. Continuum est partiũ inter se non intermissas cōiunctio vnitas est sine mixtura. ¶ Contigua dicũtur quorũ extrema se [*]cōtingũt. v. phi. Et iō est differẽtia ĩter ↄtinua ⁊ cōtigua  cōtinua sine medio cōtigua cũ mediostant. no. Ge. in. c. vni co de cōse. ec. vel alt. li. vj. Contractus est ẜm glo. ray. in ti. de negocijs secularibus quasi in prin. vtro citro obligatio ex volũtate ⁊ pacto surgens partium. Cōtractus quid sit Bar. in. l. liber. la. j. §. contractũ. ff. de ꝟb. sig. dicit vt ꝑ istũ hic ⁊ sunt fere oẽs cōtractus intro ducti de iure gẽtiũ no. spe. in ti. deloca. §. nũc aliqua circa prin. ⁊ ĩ. l. ex hoc iure. ff. de iusti. ⁊ iure ꝑ gl. ⁊ doc. ⁊  dicũtur cotractus legitimi no. idẽ Spe. ĩ ti. de emp. ⁊ vend. §. j. ⁊ quottuplex sit cōtractus no. Bar. in. l. ij. ff. si cer. pe. ⁊ ĩ. l. titia. §. idẽ respondit. ff. de ꝟb. obli. vbi dicit ꝙ sortit̃ nomẽ specificatũ etiā in prefationibus incontinẽti prehabitis. ¶ Quod modis ↄ̃hit̃. Rñ. ꝙ. iiij. modis [*]re ꝟbis lr̃is ⁊ cōsensu. insti. de ob. in fi. De quo dic vt. j. obligatio. §. iij. ¶ Quasi ↄ̃ctus aũt est obligatio q̃ ꝓue [*]nit non ex contractu: vel maleficio vel quasi sed quodam medio sicut qñ quis agit negotia alterius sine eius mandato aut exercet tutelā. vel est curator ⁊ hmōi. vt insti. de ob. que ex quasi contrac. na. per totum. ¶ Qũo dolus annullet cōtractũ vide. j. [*]Dolus. §. ix. ¶ Vtrũ ↄ̃ctus intelligat̃ geri ẜm con[*]suetudinẽ loci. lʒ nō exprimat̃. Rñ. Pa. c. cũ. M. de consti. ꝙ sic no. bar. in. l. nemo est  nesciat. ff. de duo. testi. facit. s̃. cōsuetudo. §. iiij. ⁊ not. ꝙ vt dicit glo. in l. si vno anno in ꝟsi. sed transactio. ff. lo ca. ꝙ ei qualitate ⁊ natura ↄ̃ctus ꝟba accipiunt̃ ↄ̃ ꝓpriā significationem: vt ibi vbi donatio accipit̃ pro transactione facit. l. j. lege eo. ti. ⁊ no. de re iu. l. nō videtur ⁊ ita talia sunt predicata qualia subiecta esse ostendunt ⁊ econtra xxxiij. q. vij. apostolus. ⁊ de hoc vide. j. religiosus. §. xix. ¶ Cōtractꝰ ali si bone fidei. s. emptio [*]vẽditio locatio cōductio. mādatũ depo sitũ. Societas pignus comodatũ. et ꝑ mutatio. Alij sũt stricti iur. s. stipulatio mutuũ ⁊ similia bone fidei dñr ꝓpter duo. ¶ Prio  si dolus dat cām eis nō tenẽt. ¶ Sco  ventũt vsure ex mora ⁊ index pōt extimare ex bono ⁊ equod venit recōpensandũ. vel restituẽdũ nō sic in cōtractibus stricti iuris vide gl. ĩ .§. actionũ. insti. de actio. ¶ Cōtractus quidā dñr noĩati. vt vẽdi [*] cto locatio ⁊ hmōi habent ꝓpria noĩa eis solũ conuenientia. ¶ Cōtractꝰ alij dñr ĩnoĩati.  sint. iiij. [*]¶ Primꝰ do vt des. ¶ Scs do vt faci. ¶ Tertius facio vt facias. ¶ Quartus facio. vt des. ⁊ ideo dicunt̃ innoĩati  noĩa eorũ pñt alijs noĩatis ↄ̃ctibꝰ conuenire. ⁊ isti sequunt̃ naturam cōtractuũ noĩatorũ qui eis assimilant̃. l. naturales. §. sʒ si facio. ff. de prescrip. ver. Contritio ẜm quod no. S. Bo. ĩ. iiij. di. xvj. ar. j. q. j. prime par tis est dolor volũtarie assumptus pro pctĩs cũ ꝓposito cōfitendi ⁊ satisfacien di. ⁊ no. q sicut ↄteri alid r qñ ĩ minimas ꝑtes frāgit̃ ⁊ quasi anihilat̃ frā gi aũt qñ solũ in magnas ꝑtes diuidit̃ sic metaphorice cor hoĩs durũ r diu diuine inspirationi quasi manui se tan gẽti nō cedit sicut durũ est ꝙ tacui non cedit sʒ obuiat. i. dũ in affectu peccādi morat̃. Cōterit̃ aũt qñ affectꝰ pctĩ ẜm oẽm sui ꝑtẽ in eo totałr destruit̃. i. qñ volũtas ꝑfecte recedit. Frāgit̃ ꝟo solũ qñ respicere ĩcipit. uis nũdũ totałr cōuertat̃. ⁊ sic dicit̃ alteri nō conteri. ¶ Jn quo differt cōtritio ab attritione. [*]Rñ. ẜm Frā. ⁊ alios theo. q in duobꝰ. ¶ Primo  attritio est dolor imperfectus. Contritio vero est dolor ꝑfectus. ¶ Sco  attritio est dolor sine gratia gratũ faciẽte. sʒ nō cōtritio ⁊ iō ↄtritio ⁊ attritio materiałr idẽ sunt sicut domꝰ obscura ⁊ illuminata. Attritio quippe est lux aurore q̃ crescẽdo fit meridies. i. contritio. ⁊ aduerte ẜm. S. Bo. vbi. s̃. ꝙ duobꝰ modis s conterit̃. Vna superiꝰ eleuās q̃ est spes venie ex ↄsideratione diuine misericordie. Alia deorsum de primẽs q̃ est timor pene ex cōsideratio ne diuine iustitie. ¶ Vtrũ dolor cōtritiōis dẽat esse maxi[*]mus. Rñ. qͦ. s̃. ar. ij. q. j. ꝙ duplex est do lor. Vnus in volũtate  nō est aliud ꝙ pctĩ displicẽtia ⁊ iste dʒ esse maximus in gñe ⁊ in cōparatione ad alios dolores oĩm tꝑaliũ. Vñ in casu ĩ quo cōtingeret vel cōmitteret pctm̃ mortale vel incurreretdānũ tꝑaliũ aut mortẽlibʒ tenetur magis eligere penā  peccare: vel peccasse. Nō dʒ tñ ẜm sctm̃ Tho. in quoł. descẽdere in spāli ad hāc penā imo stulte facit qui seip̃m in hoc solici tat. Est alius dolor in sensualitate qui causatur ex prĩo dolorevel ẜm necessita tẽ nature ex motu superiorũ viriũ quẽ sequunt̃ inferiores vel ẜm electionẽ ꝓ ut volũtas excitat dolorẽ illũ ⁊ sic non est necesse ꝙ dolor ille sit maximus: im mo nec etiā est necesse dolere istomodo ¶ Vtrũ ĩ dolore cōtritiōs possit esse ex [*]cessus. Rñ. sctũs Bo. vbi. s̃. q. ij. ꝙ non prĩo mō accipiẽdo ꝓ displicẽtia rōnis. Sed sco mō ꝓut est passio sensualitatis sic. Vñ si aduertit ꝙ nō pōt sustinere sine magno detrimẽto tenetur tꝑare si aũt nō aduertit. ⁊ iō nō tꝑat nō credo peccet  dabat operam rei licite. ¶ Vtrũ hō semꝑ debeat conteri. Rñ. qͦ [*]s̃. ar. iij. q. ij. ꝙ sic. Aduertẽdũ tñ est q est duplex cōtritio seu detestatio pctĩ quedā in habitu ⁊ hāc tenet̃ etiā post pctĩ ꝑfectā remissionẽ  vt dicit Hug. de sā. vic. Cũ deꝰ absoluit aliquẽ apctō obligat eũ vinculo detestatōis ꝑpetue dā est in actu ⁊ ad hāc non tenetur semper: sed pro loco ⁊ tꝑe scilicet cum recogitat peccata sua intellige de mor talibus quia de venialibus uō est necesse habere cōtritionẽ vt. s̃. cōfessio. j. §. xxviij. Aduerte hoc ẜm Tho. in. iiij. dist. xvij. non sufficit contritio gencralisquādo homo specialiter peccatasua mortalia habet in memoria. q̃ sibi adhuc nō sunt remissa: sed oportet sit. spe cialis de eis: sʒ post sunt remissa suf ficit generalis. Attende etiam ẜm Hẽ. de gā. in quoł. ꝙ circa peccatũ possunt considerari primo substātia actus. ij. aliquod bonũ quod euenit ex peccato puta filiũ generatum ex adulterio tertio inordinatio actus ipsius adulterij. Non tenet̃ ergo homo dolere de substantia actus ne de bono sequuto ex eo: sʒ solũ de inordinatione actus. ⁊ iō licet homo non possit dolere de delectatione quam habuit nec de filio ge[*]nerato nihilominus nō est extra statũ falutis: sed sufficit doleat ꝙ talem dele ctationem ⁊ filium habuit ex inordina to modo ⁊ cum offensa dei. ¶ Vtrum homo teneatur confiteri sta[*]tim cōmisso mortali. Rñ. ꝙ non  sicut precptũ delectationis dei tũ ad actũ interiorem non semper obligat sed solũ quando materia occurreret practice non speculatiue. s. cũ cosideratur deus vt diligẽdus vel non diligẽdus tenet̃ homo iudicare vt diligẽdus ⁊ diligere: sic ⁊ peccatũ mortale commissum si mẽ ti occurrit pratice vł vt materia delectationis vel detestationis tenet̃ homo iu dicare detestandum ⁊ detestari ẜm pe. de pał. in. iiij. vel dic vt. j. volũtas §. vj. ¶ Quis est effectus cōtritionis. Rñ. ꝙ [*]est remissio culpe ⁊ pene de pe. dist. iij. Contumatia est quedam voluntaria in obediẽtia qua quis monitionem iudis implere contẽ nit: ita elicitur ex. c. ij. de do. et coniuncta gl. ver. contumaciter ⁊ ibi no. quomodo fit multis modis ⁊ consistit cōtu macia proprie in non faciendo voluntarie. q facere sciat se dẽre: vt pʒ ĩ. d. gl. De duplici cōtumacia. s. graui que est quādo presens non vult obedire iu dici ⁊ leui. s. si absens citatus nō venit. vide per Ro. qui ponit ꝙ ꝓpter secundam nō potest quis diffinitiue condẽnari in. l. j. §. fi. ff. si quis ius di. non obtem. Et interpretatur. contumacia sem per in id quod est deterius contumaci ter vtilius aduersario vt no. Bar. in. l. diu. vlti. col. j. versi. venio ad vlti. gl. ff. de acqui. here. ¶ Vtrũ excōmunicatus ꝓ contumacia [*]absolui debeat ante satisfaciat de expẽsis. ⁊ caueat de sistẽdo ĩ iudicio. Rñ. nō si vere fuit contumax. Secus si presumptiue: puta quia inpeditus tamen nundũ constat si hoc allegat ⁊ petit ab solui dʒ. vt in. c. venerabilibus. §. idem est etiam de sen. excō. lib. vj. ¶ Vtrũ lite nō cōtes. testes possunt re[*]cipi contra contumacem ⁊ ꝓcedere ad sententiam diffinitiuam vide. c. qm̃ frequenter vt li. non conte. Contumelia est. vt colligit̃ ex Tho. ij. ij. q. lxxij. ⁊ Alexan. ij. ij. tractatu de contumelia quādo s id quod est contra honorem alicuiꝰ deducit in noticiam eius aliorum siue ꝑ signa siue per verba ⁊ differt a cōuicio ⁊ improperio nam conuicium importat generaliter defectum culpe ⁊ pene. contumelia vero solum culpe. Vnde si quis dicat alicui iniuriose eum esse cecum aut claudum cum sit conuiciũ di cit sed non contumeliam si autem iniu riose dicat eum furem non solum conuicium sed etiā cōtumeliā infert ⁊ hoc ẜm theologos sed ẜm legistas cōuiciũ dicit̃ a collectione vocũ cũ in vnũ plures voces cōferunt̃ conuiciũ appellat̃ quasi cōuiciũ. ita dicit tex. in. l. apud la beonẽ §. conuiciũ. ff de ĩiur. ⁊ pōt fieri etiā absenti vt cũ quis ad. domum tuā venerit te absenti nec em̃ qui dicit sʒ ⁊ qui concitauit alios ad vociferationẽ conuiciũ fecit vt. d. l. itẽ apud ⁊ oportet sit aduersus bonos mores vociferatio. s. ad infamiā vel inturiā vel inuidiam alicuius ałs nō est cōuiciũ ⁊ ꝙ in cetu dictũ sit vt in. d. l. itẽ apud labeo. ĩproperiũ vero ꝓprie est qñ aliquis iniurio se alteri ad. memorā reducit auxiliũ q contulit ei necessitatẽ patiẽti vnde ec. xx. Exigna dabit ⁊ multa improperabit. accipit̃ tñ vnũ qñ ꝓ alio. vñ Alex. vbi. s̃. ita diffinit contumelia est pctm̃ ex ĩproperio sermonis manifesto tendens ad nocumentum pxoximi. ¶ Vtruʒ contumelia sit pctm̃ mortale. [*]Rñ. ẜm. s. Tho. ⁊ Alex. vbi. s̃. ꝙ in pctĩs verboꝝ maxime attendendum est quo affectu verba ꝓferant̃ si ergo ĩtẽtio pro ferẽtis ad hoc feratur vt ꝑ verba q̃ ꝓfert auferat honorẽ alterius hoc ꝓprie ⁊ ꝑ se est dicere cōuiciũ vel contumeliā ⁊ hoc est pctm̃ mortale non minus  furtũ. si aũt verba cōuicij vel contume lie alteri diceret nō aĩo dehonorādi. sʒ ꝓpter correctionẽ vel hmōi nō cōuiciũ dicit vel cōtumelie ṗprie ⁊ formałr sed ꝑ accñs ⁊ materiałr ĩ tũ. s. r id q pōt eẽ cōuiciũ vł ↄtumelia. Vñ hoc pōt esse quādo veniale peccatũ sicut qñ cōuiciũ nō multũ est dehonestas ⁊ ꝓfert̃ ex aliq̃ animi leu itate vł leui ira abs fir mo ꝓposito dehonestādi vtputa  ĩtẽdit cōtristare leuiter solum aliquẽ qñ nullũ vt in dubio sequẽti. vñ habenda est magna discretio vt moderate homo talibus verbis vtatur  posset esse ita graue cōuiciũ ꝙ auferret honorẽ cōtra quẽ ꝓfert̃ ⁊ posset homo peccare mortaliter ⁊ si nō intẽderet dehonorationẽ alterius sicut grauiter ꝑcutiens in ludo nō caret culpa ⁊ tenet̃ cōuicia:  vltra pctm̃ ẜm Ni. de li. ꝑ se vel inter posi tā ꝑsonam dicere suā culpā contumeliato vel saltẽ signa equipollẽtia ei oñdere nisi deprehendat ꝙ cōtumeliatus ei remisit iniuriā puta  ridet cũ eo et hmōi excipit̃ p̃latus ⁊ paterfa. qui corrigẽdo licet excedat nō tenet̃ petere veniam ẜm Ang. in regula dũmodo non fecerit a ꝓposito ⁊ potiꝰ vigore. vindicte:  sic teneret̃ similiter petere veniā de quo dic vt. j. correctio. j. §. ij. ¶ Vtrũ liceat cā correctiōis dicere ↄui [*]ciũ vel cōtumeliā. Rñ. ẜʒ Tho. vbi. s̃. ꝙ sicut lʒ verberare vel in. rebꝰ dāni ficare cā discipline: ita ⁊ conuiciũ dicere sicut dñs discipulos stultos. et Pau. corinthios insensatos. Dicit tñ Aug. ĩ lib. de ser. do. in mōte raro ⁊ ex magna necessitate obiurgatiōes sũt adhibẽde ĩ bꝰ. nō vt nobis sʒ vt dño seruiat̃ instemꝰ. ¶ Vtrũ hō teneat̃ illatas contumelias substinere. Rñ. ẜm sctm̃. Tho. vbi. s̃. ꝙ [*]sic quātũ ad p̃parationẽ animi. s. quan do opus esset sicut ⁊ alia dāna sed quātum ad actũ nō sem ꝑ aliqñ enim tenemur non substinere. ¶ Primo quando cederet in bonũ eius qui dicit vtputa ad reprimẽdā eius audaciam ne talia diceret iuxta illud ꝓuerb. xxvj. responde stulto iuxta stulticiā suā. ¶ Sco qñ ex sufferentia alioꝝ ꝓfectus impediretur. vnde Gre. in homeł. ix. super Eʒec. Hij. inquit quorũ vita in exempto mutationis est posita debẽt si possunt detrahentiā sibi verba cōpescere: ne eorũ predicationẽ nō audiāt qui audire poterant. ⁊ in prauis moribus remanentes bene viuere contemnant. Corea vtrum sit licita. Rñ. vt colligo ex dictis doc. q sic si. vij. concurrant. ¶ Primum tempus debitum scʒ ꝙ nō sit deputatũ orationi necessarie vel pnĩe. Vnde tenẽt magistri vt refert Ri. in. iij. di. xxxvij. ar. iij. q. iiij. ꝙ est peccatũ mortale coreas ducere diebus dñicis ꝓpter dictũ Aug. di. ꝙ facerent meliꝰ femine iudeorũ si lanā fillarẽt  toto die ĩ neomenijs ĩpudice saltare ꝙ quidẽ credo verũ qñ omissa missa vł p̃dicatiōe aut vesꝑoꝝ celebratiōe hmōi intẽderent: vel per notabile spaciũ puta ꝑ maiorẽ partẽ diei. ałs non facit. l. fin. C. de fe. ⁊. c. qui dei. de consec. dist. j. ¶ Scm ꝑsona conueniẽs. nam ecclesiasticis ꝑsonis ꝓhibent̃. xlvj. di. c. cleri cum de cōse. di. v. c. nullus p̃sbyterorũ. c. nō opʒ. el. j. ar. xxxiiij. di. p̃sbyteri diacones. ita ꝙ credo eos peccare mortali ter nisi forte modicitas ⁊ qualitas coriʒādi excusaret: puta in secreto ⁊ hmōi. ¶ Tertiũ modus honestus nam hone stas est vnũ iuris p̃ceptum. insti. de iu sti. ⁊ iur. §. iure. p̃cepta. ⁊ ideo si fiet modo inhonesto est peccatum mortale. vt puta gestillationibꝰ ꝓuocantibus ad libidinẽ cantibus turpibus vel cum or namẽtis lasciuis ⁊ inhonestis. facit ꝓhemiũ. ff. veteris. §. illud vero s illos ludos appellet ex quibus crimina oriũ tur. ¶ Quartum recta intẽtio: si fiet ad ꝓuocandũ ad libidinem vel alio malo sine vt fiunt cōiter est peccatũ mortale. secus si ex aliqua leuitate superbie vel inanis glorie. Nā si ꝙ inten dit̃ est pec catum mortale. similiter ⁊ ipsum opus si veniale: erit veniale. arg. c. vide. j. q. j. ⁊. xxiij. q. j. noli. ⁊. c. militare. ¶ Quintũ locꝰ aptꝰ scʒ ꝓphanus nō ecclesia seu alia loca sacra vel religiosa.  videtur mortale coriʒare in loco sacro. ar. c. decet. de ĩmu. eccle. lib. vj. ¶ Sextuʒ raritas coriʒationis. Nam Rod. dicit ꝙ co reas ducẽs ex cōsuetudine peccat mortaliter. Coriʒantem aũt raro ⁊ sine corrupta intẽtione dicit nō audeo dicere ꝙ peccet mortaliter. sʒ nec audeo excusare a mortali: cum ingerat se periculo alios ꝓuocandi ad libidinẽ ⁊ exemplo suo alios ad similia faciẽda prouocare. ¶ Septimũ stabilitas coriʒātis. Nā  ita fragilis est ꝙ lʒ bona intẽtiōe coriʒare incipiat tamẽ nō exit  ad libidinẽ mortalẽ ꝓuocet̃ peccat mortałr aduertẽs de tali sua fragilitate. se ingerẽdo:  ecclesia. iij. Qui amat periculũ pe ribit ĩ illo. ⁊ ꝓpterea  dicit Hie. ĩ qua daʒ homeł. Nō credo viro si dicat se illesum euasisse a talibꝰ spectaculis: cuʒ Dauid ex eo ꝙ vidit Bersabee lauātẽ se ꝓuocatꝰ sit in libid inẽ hec ille. Et ẽt  p̃fate cōditiōes nō ĩueniunt̃ ĩ coreis nostri tꝑis: iō nō video qũo sine morta li peccato s eas faciat ex ↄsuetudine sicut cōiter fiũt. Dicit tñ Alle. ij. ij. ti. de ludo. ꝙ ludꝰ vel saltatio qñcũ ꝓuenit ex spũali iocũditate. ⁊ sic ẽ meritorius sicut dauid lusit ⁊ saltauit coram archa domini. Aliquādo ꝓuenit ex recreatio ne vel exercitatiōe. ⁊ sic pōt esse sine pec cato. Aliquādo ex dissolutione mentis lasciue. ⁊ sic est peccatũ scʒ mortale vel veniale ẜm quod dictum est. ¶ Vtrũ suspectio coreaꝝ ludorũ vel io[*]culationũ sit peccatũ. Rñ. Ale. vbi. s̃. ꝙ inspectio q̃dā est in trāsitũ nō tẽdẽs vl terius ad delectationẽ peccati mortalis: vt fornicationis: ⁊ hec est venialis. Quedā est studiosa in qua. s. est fomẽtũ peccati mortālis ⁊ hec quādo est pec catũ mortale: intellige quādo aduertit de periculo. vel cogitatiōis morose vel oꝑis. itẽ ioculatio quedā est hystrionica: ⁊ q̃dā corealis mulieꝝ lasciuaꝝ. q̃dā cā exertij vel fastidij tollendi siue accidie vitāde. Jnspectio ergo studiosa ioculationis prime ⁊ secunde vergere po test in mortale peccatum. tertio vero et quarto potest esse venialis. ⁊ aliquando meritoria. Correctio prelatorũ ĩ puniẽdo subditos ⁊ increpādo nō debet fieri aĩo nocẽdi:  sic peccaret mor tałr si deliberate ⁊ in notabili nocumẽto. secꝰ si ĩ modico malo vel indeliberate: sʒ dʒ fieri ʒelo caritatis ꝓximi. s. ad bonũ subditi deliquẽtis vt corrigatur. vł ad alioꝝ bonũ. vtvł timeāt siłia face re vel quietiꝰ viuāt vt. xxiij. q. v. ꝓdest. De materia ĩ hoc. §. ⁊ seq. tacta tāgi tur ꝑ doc. li. ĩ. l. C. de emẽ. ꝓpĩ. ⁊ ĩ. l. nullꝰ vr̃ de reg. iu. ⁊ in. l. j. C. de emẽ. seruorũ. ¶ Qualis dʒ esse. Rñ. ꝙ miscẽda est se[*]ueritas cũ lenitate. vt ne multa aspe ritate vlcerent̃ subditi: ne nimia benignitate soluant̃. vt plene dicit̃ ĩ. c. di sciplina. xlv. di. ꝑ totā di. potius dʒ declinare in beniuolẽtiam  seueritatẽ. vt in. c. licet ea. di. l. di. ponderet. ¶ Quid si excedat modũ. Rñ. ꝙ pōt ap [*]pellari ab ea etiā si sit religiosus ꝙ pro batur in. c. reprehensibilis de ap. in fi. nulliꝰ em̃ negāda ẽ defensio etiā si sit excōicatꝰ. c. cũ inter. de excep. Nō tamẽ tenet̃ p̃latus modũ excedẽs petere veniā a subditis: vt ĩ. c. quādo necessitas. lxxxvj. di. quod veꝝ nisi ex malignitate seu odio faceret:  tũc tenet̃ petere veniam  tenet̃ iniuriaꝝ. ff. ad. l. acqui. l. quemadmodũ. §. magistratus vt no. in gl. in. d. c. quādo. tex. est in. l. nec magistra tibus. ff. de iniur. ¶ Vtrũ peccet mortałr p̃latꝰ nō corrigẽ [*]di. Rñ. ꝙ si loquimur de punitione in pctō oĩno occulto nō tenet̃ p̃latꝰ immo nec dʒ nisi secrete. si vero in pctō mani festo sic tenet̃ p̃latꝰ de p̃cepto eā facere sub pena mortalis pctĩ arg. lxxxiij. di. per totum. ⁊. ij. q. vij. qui nec regiminis nisi in casu qñ videret nō expedire cōitati nec illi qui corrigẽdus est  in. d. c. ꝓdest dicit̃ siue plectẽdo siue ignoscẽ do hoc solũ agit̃ vt vita hoĩm corrigatur ⁊ ẜm istũ finẽ debet eā exercere vel omittere facit. c. ip̃a pietas ea. cā. q̃. iiij. ⁊ in. c. cōmensatiōes. xliiij. dis. ⁊ in. c. vt cōstitueret̃. l. di. Si ꝟo nō expediret cōi tati nec etiā noceret ⁊ omittẽdo profice ret delinquẽti ad emandationem licite omittit̃ ⁊ ex debito. Si vero non expedit delinquenti correctio sed tamẽ com munitati nō est omitten da. si vero loquimur de correctiōe que fit verbo vel doctrina sic tenet̃ multo magis  aliquis aliꝰ siue pctm̃ sit secretũ. siue publicũ veꝝ est ꝙ secreta dʒ secrete corrigere ałs si nō corrigit ⁊ emedat eũ potiꝰ peccat mortałr. xliij. di. sit rector ĩtellige ĩ criminalibꝰ ⁊ sic. ĩtellige gl. xxv. di. §. ałs ea demũ que dicit ꝙ taciturni tas in prelato est mortale peccatũ hoc ⁊ etiam limita in secretis ẜm ꝙ dico. j. correctio. fraterna. §. vj. ¶ Vtrũ prelatꝰ existẽs in pctō mortali [*]peccet mortałr corrigẽdo. Rñ. q sic ẜm pe. de pal. in. iiij. di. xix. etiā si peccatuʒ suũ occultũ  suspẽsus est corā deo facit ad hoc. ij. q. vij.  nec. et de cōse. di. v. c. fi. hoc limitat idẽ Pe. in p̃lato ĩ spũalibus secꝰ de p̃lato in tẽporalibꝰ  si iu dex suspẽdit aliquẽ latronẽ nō peccat mortaliter lʒ sit ip̃e ĩ mortali. idẽ tenet S Tho. in. iiij. ⁊ sequit̃ Archi. l. di. cum exaudiero ⁊. iij. q. vij. §. idẽ testat̃ ĩ p̃lato corrigẽte p̃dicādo mortali etiā occulto ꝙ peccat mortaliter. Secꝰ si corrigit ꝑ modũ magisterij publice docendo. i. le gẽdo scripturā sacrā  si est occultꝰ vt dicũt quidam nō peccat mortaliter sed solum quando est notorius quia scandiliʒat. fran. in. ij. tenet ꝙ si peccatũ est occultũ ⁊ ei quem corrigit ⁊ alijs astan tibus ꝙ sine peccato corrigit ⁊ autoritates q̃ vident̃ dicere cōtrariũ dicit intelligẽdas ꝙ digne non pōt corrigere sʒ si pctm̃ ẽ notoriũ sic nullo modo pōt corrigere  scādaliʒat corrigẽdo autoritatẽ ⁊ predicationẽ Tu aduerte ꝙ si casus occurrẽt correctiōis ĩ quo existẽs in mortali nō habet oportunitatẽ cōfitẽdi de peccato suo sic vera est opi. frā. Sed si habet oportunitatẽ ⁊ nō facit ꝙ in se est vt conteratur cum sit suspẽsus quo ad se peccat mortaliter officiuʒ exe quendo. c. fi. de temp. or. Correctio fraterna est admonitio ca ritatiua fratris de emendatione peccatorum ex fraterna carita te ꝓcedẽs ⁊ hec est de p̃cepto oĩbus ẜm Ri. in. iiij. di. xix. ar. ij. q. j. ⁊ quia est p̃ceptum affirmatiuum ideo non obligat nisi pro loco ⁊ tempore debito. ¶ Vtrũ omissio fraterne correctiōis sit [*]mortale peccatum. Rñ. Ri. vbi. s̃. q tri pliciter pōt omitti. ¶ Primo meritorie quādo homo nō corrigit  nec tempꝰ nec locus est corrigẽdi ⁊ expectat illud. ¶ Secundo cum peccato mortali qñ. s. homo sperat posse fratrẽ a peccato retrahere ⁊ tñ ꝓpter incōmodũ corporale vel tꝑale omittit  tũc ordinẽ caritatis peruertit plus diligens bonũ tꝑale  animam ꝓximi. ¶ Tertio omittit̃ cũ pctō veniali quādo. s. ꝓpter incommodũ tꝑale fit tardior tamẽ si crederet posse reuocare nō dimitteret adde. iiij. ẜm Tho. ij. ij. q. xxxiij. ar. ij. ꝙ pōt omitti sine peccato ĩmo meritorie quando metuit ne deteriores fiant vel ne alios a bona vita impediant. adde. v. ẜm gl. in. c. qui aliud de hereti. in peccato cōmisso quod nō habet ꝑseuerātiā  nō tenet̃ corrigere quilibet sed solũ p̃latꝰ. Secꝰ si haberet ꝑseuerantiā  teneret̃ quilibet sicut tenet̃ in peccato cōmittẽ do adde ⁊. vj. q peccatũ sit mortale vel veniale talis qualitatis ꝙ habet causa re mortale ałs de peccato veniali nō te netur corrigere aliquem de precepto. ¶ Vtrũ teneamur q̃rere quos corripia mus. Rñdeo ẜm Tho. vbi. s̃. q non  [*]beneficia q̃ nō debemus certe persone sed cōiter oĩbus sufficit si impedimus primis occurrẽtibus alioquin oportet nos facere contra illud ꝓuer. xxiiij. Ne queras impietatem in domo iusti. ¶ Vtrũ subditi teneant̃ corrigere p̃la[*]tos. Rñ. Ri. vbi. s̃. q. iij. ꝙ loquendo de correctiōe fraterna ⁊ hũili sic sed de cor rectione increpationis vel punitionis nō nisi manifeste erraret ĩ fide tũc em̃ si nō essent suꝑiores iudicantes vel no lẽt inferiores possent  heresis reddit oĩ catholico inferiorem nō solũ quo ad forum intrinsecũ. sed etiā extrinsecũ fa cit ad hoc quod no. ij. q. vij. in. c. secuti ⁊ in. c. paulus. ¶ Vtrũ existẽs ĩ pctō mortali excusetur a p̃cepto farterne correctiōis. Rñ. ẜʒ Ri. [*]vbi. s̃. q. ij. ꝙ peccator aut est occultus aut manifestꝰ ⁊ est correctio in publico ⁊ in occulto. Peccutori autẽ manifesto nō licet corrigere in publico ꝑꝑ scādalũ.  cũ talis correctio sit assumptio verbi dei nō debet propter sui dignita teʒ manifeste assumi per os manifeste polutũ ne ꝟbum dei vilescat ĩ cōspectu hominuʒ. Si autẽ pctm̃ est occultum et corrigit in occulto aut manifestũ ẜʒ q factuʒ exigit ⁊ hoc facit humiliter suaʒ prauitatẽ recognoscẽs nō peccat corrigẽdo ĩmo tenet̃  pctm̃ nō absoluit ho mineʒ a precepto nec ꝓpterea hō est ꝑ plexus quia si vult facere quod in se est dominꝰ paratus est sibi remittere peccatum. ¶ Quo ordine est ꝓcedendum in corre[*]ctiōe fr̃na. Rñ. ẜʒ Tho. vbi. s̃. quod pec cata publica publice sunt corrigẽda. Jn pctĩs ꝟo occultis locũ hʒ ꝙ dr̃ math. xviij. di. Si peccauerit in te frater tuꝰ va de ⁊ corripe euʒ inter te ⁊ ip̃ʒ solum q si videt nō proficere dicat prelato secrete qui possit prodesse vt no. Pa. in. c. nouit  iu. et  hoc vi. j. Denũciatio. §. ij. ¶ Quid si scio pctm̃ alteriꝰ quod qui cō [*]missitignorat. Rñ. vtcolligo ex mo. ĩ ti.  pnĩa. ⁊ Rñ. ꝙ si peccatuʒ est tale q non excusat ignorātia tunc aut non pōt pro bari  occultũ ⁊ sic. si spero de correctio ne teneor dicere ałs. nō. ij. q. vij. plerũ  efficeretur peior. sed debeo secrete reuelare prelato qui possit prodesse. Si autem potest probari tunc si est p̃latus suus tenetur ei dicere  ei precipit̃. Si peccauerit ⁊ c. Mat. xviij. Si vero nō est prelatus aut sperat de correctione ⁊ sic tenetur ei dicere aut non sperat sed de terior ratione ⁊ tunc non tenetur ẜʒ pre dictos nisi quādo sequeretur ex tali pec cato alioꝝ periculuʒ seu maluʒ vt puta quia administrat sacramẽta cum non vt sacerdos ⁊ hmōi Pa. tñ in. d. c. nouit tenet q indi stincte tenetur siue efficia tur melior siue peior q credo veruʒ qñ facit ad bonuʒ aliorum talis correctio ⁊ sꝑat q fiet iusticia ałs nō credo tenea tur. xj. q. iij. qñ vbi apertꝰ tex. Hic. Si ꝟo ignorātia eos excusat nō credo teneat̃ dicere nisi quando videret quod desisteret vł fieret alicui sacramẽto iuiuria. Corporalia altaris debent esse de puro pāno lineoab ep̃o benedicta non de panno intincto aut de serico. c. cōsulto de cōse. di. j. que non debent lauari per feminas nec tangi. xxiiij. di. sacratas ⁊ de conse. di. j. nemo el. ij. Vñ ministri altaris debent habere peluim nouam quam pro ipsis lauandis teneāt. ⁊ quā in sanctuario ꝓijciant vt in. d. c. nemo. Et similiter de alijs altaris paramẽtis dr̃ ibideʒ. Sʒ hodie ꝑ cōtrariā cōsuetudinem derogatum est ⁊ credo excuset de alijs sed nō de corporalibꝰ ꝓpter rationẽ positā in. d. c. s. ne fragmẽta dñici corporis male tractentur. ⁊ ideo cōtraria cōsuetudo esset irratiōabilis ⁊ credo obligei de p̃ceptoetiā hodie ex quo cōsuetudo non potest ei derogare. siłr etiā forte posset dic  pala altaris eadeʒ ratione. Sed no. quod credo sufficiat si solum prima lauatura proijciatur intra sanctuariũ propter litem rationis predicte. ¶ Vtrũ post lauationẽ sint iterũ conse[*]crāda. Rñ. q nō  lʒ amitꝰ recedat lauādo ⁊ de alio pōat̃ nō ꝓpter hoc mutatur forma. nec bñdictio fit ĩsuperficie ipsoꝝ. idẽ dico si reperiātur dũ ruptura nō fuerit tāta q corrũpat formam tũc est qñ est tāta q ꝓ corporalibꝰ vti nō possent ꝓ hoc faciũt no. ĩ. c. j. de cōse. ec. vel al. vide hoc. s̃. Benedictio. §. j. cũ sequentibus. Corpora sanctoꝝ vtꝝ possint trāsfer ri de loco adio cũ. Rñ. quod nō sine licẽtia ep̃i  conse. di. j. corpora. Et hocveꝝ qñ iā erāttradita sepulture. l. vltima. ff. de reli. ⁊ sump. fu. Et de hac materia vide. j. Reliquie. per totum. Quia in hoc. §. tangitur de corpori bus sanctorũ adde vnũ singulare ꝟbũ ꝙ corpꝰ christi ẽ priuilegiatũ sicut eccłia  liberat ↄfugiẽtẽ ad ip̃ʒ vt no. Ar ch. xiij. q. ij. q̃sitũ q̃ glo. ibi ita no. eo. sin. suos in ꝟ. eccłia ver. fugiẽs de quo per Car. ĩ. cle. in. vj. questiōe de pe. ⁊ remis. Corpore viciatꝰ dr̃ qui hʒ membruʒ debilitatũ vł mutilatũ. De bilitatũ hʒ  eũ hʒ iefficax vt oculũ cecũ. manuʒ aridā mutilatũ  ipso caret. ¶ Corꝑe viciati vtrum sint ꝓmouendi ad sacros ordines. Rñ. vt no. in. su. lv. dist. q aut sunt spōte viciati in qͦcũ mẽbro. ⁊ tunc nō pñt ꝓmoueri ⁊ ꝓmo ti deijciuntur. c. penitẽtes ea. di.  sunt homicide. c. si s ea. di. ⁊. c.  parteʒ ibi dem Ho. in apparatu tʒ q pōt ep̃s dispẽsare si tale mẽbrũ est occultũ tamen excepto in castrato. vnde dicit q cuʒ re ligioso pōt dispẽsare vt cũ pede ligneo celebret. Si ꝟo apꝑet. nō pōt nisi papa qñ fuit ĩ culpaviciationis. de cor. vi. c. et de cle. pu. in due. c. j. Dicit tñ gl. in. d. c.  partẽ ꝙ si s haberet digitos super fluos posset sibi p̃cidere sicut ⁊ vngues ⁊ dẽtes nimis ꝓlixos. sed nō firmat pe des. Mihi tñ placet qñ posset fieri talis abscisio sine periculovite ⁊ deformitate corporis. Aut nō sunt spōteviciati sʒ ca su. vt puta ab hostibꝰ invia vel propter egritudinem voluntarij. siue a se siue a medicis. ⁊ tũc si nō parit nimiā deformitatem possunt promoueri. vt de cle. egro. c. presbyterũ. Et sic ĩtellige. c. si s el. ij. et. iij. lv. di. Si vero ałs suntviciati a casu distingue: aut dabāt operā rei il licite. ⁊ nō pñt ꝓmoueri aut rei licite. et tũc si sunt viciati in mẽbris minimis si ue ocultis nō repellunt̃. vt in. c.  partẽ. et in. c. eunuchus. lv. di. Si vero in magnis mẽbris ⁊ manifestis non possunt promoueri. vt si ĩ oculo hʒ enormeviciũ vł in manu. vt in. c. si euāgelica. lv. dist. Similiter si modicũ q generat scādalũ. d. c. presbyterũ de cor. vi. c. j. et. ij. ¶ Quid de ceco aut habẽte maculam [*]ĩ oculo a natiuitate. vel ex infirmitate: aut a casu sine culpa sua. Rñ. ꝙ si macu la gñat deformitatẽ nō pōt promoueri nisi dispenset̃ ꝑ papāvł nisi efficiat̃ reli giosus ẜʒ Jnno. de cor vi. cũ de tua. ¶ Quid de claudo ex consimili cā. vt [*]s̃. Rñ. si sine baculo pōt. ire. ⁊ stare potest promoueri. c. si quis el. iiij. in tex. et in glo. lv. di. ¶ Vtrũ auulsio vngule in police impe[*]diat. Rñ. ꝙ hoc tenẽdũ est q qcun viciuʒ corꝑis quomōcun prouenerit si reddit inhabilẽ ad frangendum hostiaʒ ⁊ cōtractandũ ĩpedit ꝓmouẽdum ⁊ ꝓmotus ministrare in altari non pōt siłr quodcũ viciuʒ corporis notabile siue in oculo siue in manu: aut ĩ spatulis sicut gibosus ⁊ hmōi ꝙ generat scādalũ ałs secus nisi vt dictũ est. s̃. ĩ. §. j. vt colligitur ĩ. c. j. ⁊. de cor. fivi. verũ est ꝙ iā ꝓmoti quibꝰ istud euenit post pro motionẽ possunt oĩa q̃ sunt sacerdotalis ordinis exercere p̃ter celebrationem misse qui. c. presbyteꝝ intellige nisi fue rit culpa sua. ¶ Quis indicabit qñ dubitat̃ an gñet [*]scandalũ. Rñ. Jnn. ĩ. c. j. de cor. vi. ꝙ ep̃s vt ĩ. c. ij. e. ti. ĩ religiosis exemptis suus prelatus ordinarius. ¶ Quid si quis ex indignatiōe dẽtem [*]sibi amputauerit. vł qcũ mẽbrum se cauerit. Rñ. Jnno. in. c. significauit. de cor. vi. ꝙ nō ẽ irregularis nisi mẽbrũ vł partẽ membri amiserit q̃ generet deformitatẽ. Sivero nō generat deformitatẽ tñ est notoriũ ꝙ ex indignatiōe sibi ab scĩdet partẽ mẽbri non pōt promoueri: vel ministrare in susceptis sine dispẽsa tione. siłr si ita secauerit ꝙ claudicaret repellitur tan corporeviciatus. [*]¶ Vtrum cades morbo caduco possit celebrare. Rñ. gl. in. c. cōiter. xxxiij. d. ꝙ si cadit frequẽter nō pōt. vij. q. ij. c. j. si vero raro nec emittit vocẽ cōfusaʒ. potest dũmō habeat coadiutorẽ. vij. q. j. iliud. Promoueri tamẽ non pōt ex quo semel passus est vt in. c. maritum. xxxiij. di. ¶ Vtrũ demoniaci vel amẽtes possunt [*]mĩstrare. Rñ. ꝙ lʒ fuerĩt opi. vt no. ĩ. d. c. cōiter mihi placet ꝙ si ꝑ ānũ flecterit li beri ꝙ pñt ministrare ẜʒ discretionem ep̃i ꝓmoueri auteʒ non debent vt in. c. clerici ⁊. c. se. xxxiij. di. ¶ Vtrum leprosi possint ꝓmoueri. Rñ. [*]Hugo. xlix. di. §. hinc. etenĩ. ꝙ non. sed ꝓmoti celebrare pñt ĩ occulto ⁊ etiā in publico alijs leprosis. nisi tm̃ inualuerit lepra ꝙ ꝑ corrosionẽ membroꝝ eum reddidit impotentem. presertim in digitis cum quibus contractare habet scr̃ʒ eucharistie. vide. j. leprosus. §. vj. ¶ Corpꝰ christi vide infra eucharistia. Crapula quid sit. Rñ. glo. in. c. a crapula de vi. ⁊ ho. cle. est superfluitas ciborumvnde crapula quasi cruda epula. ¶ Vtrum sit peccatum mortale. Dic vt [*]j. gula. §. ij. Credere in deum est amando in i p̃ʒ tendere de conse. di. ij. crede re. ⁊ de pe. di. ij §. caritas. Vnde aliud est credere deum. ⁊ credere deo ⁊ credere in deum vt no. glo. de conse. dist. iiij. c. j. igitnr ⁊. ij. predicatione. ⁊ de credulitate vide. j. fides per totum. Credulitas maledicẽtibꝰ de alijs ĩ probat̃. lxxxvj. di. si d quia ante probetur illud malum nō debemus credere. ij. q. j. deus. xj. q. iij. in cunctis ⁊. c. uis. xv. q. vij. si quid ⁊. q. viij. c. vltimo. in. fi. xxx. q. v. nullũ ante. De materia huius. §. s. credulitate e quando imputet. no. in. l. j. ⁊ ibi Alex. ff. de eo per quem fac. erit. ⁊ in. l. j. §. si alias est. l. ij. ⁊ in glo. ff. quando act. de pecu. est annalis. ⁊ Jnno. in. l. si insulā ff. de verb. obli. vbi. dicit ꝙ credulitas bestialis excusata dolo. ¶ Quotuplex ẽ crudelitas. Rñ. vt notatur in. c. inquisitioni de sen. ex. ꝙ du[*]plex quedam temeraria ⁊ leuis vt puta quando audiuit aliquid a leuibus personis vel a paucis quibus credi nō debet. ⁊ hec deponenda est ad cōsiliuʒ sui pastoris. quedam probabilis ⁊ discreta puta quia videt solũ cum sola in latebris. vł quia cōiter ita dicitur. Crescere spirituałiter an quis possit cōpelli. Rñ. vt notat̃ in. ca. gesta. lxxiiij. d. ꝙ non. Sedvide ꝙ dico. j. obedientia. §. ij. ⁊ religiosus. §. xxix. Crimẽ proprie est mortale peccatum vt ptʒ ꝑ gre. in Hoł. xij. facit. xxv. di. §. criminis. ĩ ꝟ. qui fiat crimina le dũ plʒ largo āt mō accipit̃ qñ ꝓ ve niali et iux. ill. Nemo sine crimine vi uit. qñꝓ ĩfamia. qñ ꝓ peccato depo sitiōe digno. Vide gl. in. d. §. criminis. ¶ Que sũt crimina suspẽtiōe digna. rñ. d. An. ĩ. c. at si cłici  iudi. ꝙ. oĩa ex bꝰ s  facto est infamatꝰ intellige taliter ꝙ populus scandaliʒet̃. c. ij. de pur. cano. etiam si sit ep̃s ẜʒ Jo. an. post arch. in. c. j. de accu. in glo. ¶ Que sũt crimina depōne digna. Rñ. [*]d. An. vbi. s̃. ꝙ omne delictũ causās irregularitatẽ  enumerant doc. ĩ. c. nisi cũ pridẽ. §. ꝓpter cōscientiā de renũ. in gl. magna.  bꝰ. j. irregularitas ṗmo. Jtẽ si est diu cōtinuatũ. lxxxj. d. p̃sbyter ĩ gl. Jtẽ fornicatio notoria vł diu cōtinuata vel scandalosa. c. quam sit. de exces. prela. ¶ Que sunt crimina degradatione di[*]gna. Rñ. qͦ. s̃. ibidẽ ꝙ oẽ crimẽ cũ incor rigibilitate. c. cũ. nō ab hoĩe  iudi. Fal lit in heretico. c. ad abolẽdā ⁊. c. excōicamꝰ de here. ⁊. c. j. e. ti. li. vj. Jtẽ ĩ falsario lr̃aꝝ apłicarũ. c. ad falsarioꝝ de crimine fal. itẽ ĩ sortilego. xxvj. q. v. c. cũ sa cerdotũ. de homici. dubiũ est. ⁊ dic ꝙ si ĩtelligat̃ de ꝟbali est verũ secꝰ si de rea li. vide tamen eodem ibidem quia mul te sunt limitationes. ¶ Vtruʒ criminosus. añ peractā penĩtẽtiā vł post possit celebrare sine dispẽ [*]satiōevł possit ꝓmoueri ad ordĩes. Rñ. ẜʒ gl. ⁊ Jnn. ĩ. c. ex tenore  tẽpo. ordi. ꝙ aut crimẽ est occultũ ⁊ sic pōt dũ tamẽ vere peniteat tex. est ĩ. c. fi. de tẽ. or. Suf ficit eniʒ absolutio sacerdotis ex potestate clauiũ nisi sit tale crimẽ ꝙ impediat executionẽ post penitẽtiā. vt in. d. c. nisi cũ pridẽ. §. j. vt est in crimine ꝙ in ducit irregularitatẽ de qͦ. j. irregularitas ṗmo Si vero crimẽ ẽ manifestũ.  uis nō sit crimẽ enorme sʒ mediocre nō pōt sine dispẽsatione ẽt post peractam pnĩaʒ Et dr̃ manifestũ si ↄuictꝰ est ĩ iu dicio vł timore ꝓbatiōis cōfessus estvł operis publicatiōe. nec ob. c. p̃sbyteꝝ. ⁊ c. ꝑuenit. l. d.  ꝑ ill nō est ablata facultas dispẽsandi cũ ꝟe penitẽtibꝰ. et maxĩe vbi nō eminet scādalũ vt. l. d. vt cōstitueret̃. c. dño sctō. Et hec vera sũt in criminibꝰ capitalibꝰ. q̃ dicuntur me diocra. secus in leuibꝰ ⁊ dicũtur leuia  cōtingũt ꝑ ĩperitiā vł culpā sine dolo vel si est dolus est tamẽ cum re modica vt no. ĩ. l. inspiciendũ. ff. de pe. ⁊ in l. leuia. ff. de accu. ⁊. ĩ. c. cũ dilecti. eo. ti. ¶ Quis pōt dispẽsare cũ talibꝰ. Rñ. ꝙ [*]ep̃s i criminibꝰ minoribꝰ adulterio. Jn maioribꝰ aũt solus papa. vt no. in. c. at si clerici de iud. nisi ex magna cā. vide j. Dispẽsatio. §. v. ⁊ etiā nō posset qñ in ducũt irregularitatẽ. vt puta  celebra uit excōmunicatus. ⁊ hmōi nisi in casibꝰ ĩ bus a iure cōceditur dispẽsatio ĩ irregularitate. vt. j. irregularitas per totum. ¶ Crimẽ dr̃ publicũ ꝙ ad publicũ spe [*]ctat iudiciũ. ⁊ hec sunt q̃ no. ff. . pub. iu. l. j. q̃ sunt lex iulia. mai. ⁊ sub hac cōprehẽde sacrilegia. ⁊ residua. Lex iul. de adul. lex cornelia de siccarijs ⁊ bene ficijs. Lex pon. de pari. Lex iulia. pec. Lex cornelia de testib. falsis. an aũt in alijs. Aʒo dicit ꝙ sic. Jntellige ĩ instrumẽtis non in alijs scriptutis ẜʒ Accu. Lex iuli.  vi publica. ⁊ priuata.  ābi tu. repetũdarũ ⁊ de annona ⁊ hmōi in bꝰ lex exṗmit ꝙ sit publicũ. vt in. l. iij. in fi. ff. de preuarica. ⁊ ibi Bar. ⁊ Jo. de Jmo. ĩ. fi. ff. de priua. delic. ⁊ in. l. ij. ff. de cōcus. Sʒ ẜʒ ius canonicũ omne crimẽ dicitur publicũ  ad publicũ iudiciũ spectat puniẽdũ vt in. c. crimina de col lu. in gl. ⁊ sic dānatꝰ in iudicio de quocũ crimine ab ecclesiastico efficit̃ infamis sicut dānatus ꝓpter publicum crimen ꝙ limita veꝝ si dānat̃ propter dolum sed non si dānatur propter culpamvt no. Ange. are. insti. desuspec. tu. §. suspectus. ¶ Jtẽ publicoꝝ iudicioꝝ daʒ sunt ca [*]pitalia. ex bꝰ mors aut exiliũ ĩponitur hoc est aq̃ ⁊ ignis ĩterdictio ꝑ has penas eximit̃ caput  ciuitate. Nā cetera non exilia sʒ relegatiōes ꝓprie dicunt̃  tũc ciuitas retinet̃. Quedaʒ sunt nō capitalia ex bꝰ pecuniaria aut in corpus aliqua cohertio pena est vt in. l. publicorum. ff. de pub. iudi. ¶ Chrisma vide infra oleum sanctum. Culpa alia latissima: ẜm Bartolum ĩ. l. ꝙ nerua. ff. depositi. Et idẽ est ꝙ verus dolus ⁊ manitestꝰ. Alia latior. ⁊ est dolus presumptꝰ. Alia lata. ⁊ hec est nō intelligere ꝙ oẽs intelligerẽt vel maior pars tex. est ĩ. l. late culpe. ff.  ver. sign. Sʒ no. ꝙ cōiter glo. nō ponũt nisi latam culpam ⁊ tex. in. d. l. ꝙ nerua exponit latiorẽ ꝓlata ⁊ sic colligo ẜʒ gl. ĩ. d. l. ꝙ nerua ꝙ noĩe doli ꝓprie nō com prehẽditur  ex culpa. fecit  dolꝰ dif fert ⁊ noĩe a culpa  dolꝰ est a proposito. vt ꝓbat̃ in. l. j. §. dolũ. ff. de dolore. cul pa vero nō. vt in. l. si ꝓcuratorẽ. §. dolo. ff. man. ⁊ ꝓ hoc facit dictũ Bal. in. l. d ergo. §. pena. ff. de his no. ĩfa. vbi dicit accusatur s dehomicidio dolose facto ⁊ ꝓbatur culpa. an absoluet̃ seu mitius aget̃ in eadẽ instātia. Rñ. ꝙ mitiꝰ aget̃. ⁊ sic sentit ꝙ dolus nō ẽ realiter culpa verũ est ꝙ lata culpa est dolꝰ p̃sumptꝰ ita ꝙ vbicũ quis tenet̃ de dolo venit ⁊ lata culpa. Sʒ tamẽ verus dolus nō est vt no. gl. in. c. bona fides de depo. et ĩ cōscientia vbi cessat presumptio non hr̃ ꝓ dolo. ⁊ quis debeat ꝓbare dolũvł latā culpā ĩteruenisse. vi. j. Custos. §. j. no. et ꝙ lata culpa est deuiatio ĩ circũ specta ab ea diligẽtia quam hñt hoĩes cōit̃ eiusdẽ ꝓfessiōis. Et iō error artificis ñ ẽ lata cłpa nisi qñ erat ĩ eo ꝙ cōiter hoĩes ĩ illa arte sciũt nō qñ erat ĩ eo ꝙ excellẽtissimi sciũt. Jta limitat bar. ĩ d. l. ꝙ nerua vñ si deposui pecuniā ap cā psorẽ  cōiter habebat̃ bōe ↄditiōis ⁊ nō erat nō est lata culpa. ⁊ Bar. ĩ. l. pignoris. C.  pig. ac. dicit accessi ad molẽdinũ ⁊ ĩ cursu hostiũ ꝑdidi bestias. nō est lata culpa ex qͦ maior pars crede bat securum accessum. De hoc. §. s. de culpa ⁊ ꝙ sit triplex vt ꝑ bar. ĩ. l. q nerua. ff. depo. Bal. no. ĩ l. fi. C. mā. vbi ẽt ꝙ culpa ẽ male agere. ⁊ ĩ. l. si s fũdũ. §. ĩ ꝑator ꝟ. celsus. ff. de loca. vbi no. Bar. ꝙ culpa ẽ ĩꝑitia. Sʒ  mare culpe vide ꝑ saly. ⁊ doc. ĩ. l. si nullā. C. de pig. ac. ⁊ ꝑ Bar. in. l. nullꝰ. e. ti. [*]¶ Vtrum lata culpa equiparetur dolo. Vide. j. dolus. §. iij. [*]¶ Quid est leuis culpa. Rñ. ẽ omittere ꝙ diligẽs hō nō omisisset. vł facere q diligẽs hō nō fecisset. exemplũ fenera tor nō excussit res pignoratas a tineis tali tempore quo diligens fecisset. ¶ Quid est leuissima culpa. Rñ. est nō [*]p̃uidere ꝙ diligẽtissimus p̃uidisset. l. si putator. ff. ad. l. acqui. vel omitteret q diligẽtissimꝰ nō omitteret. l. diuꝰ. ff. de offi. p̃si. nō equitare vt diligentissimus equitaret leuissima culpa est vel nō curare facere ꝙ diligentissimus curaret. ¶ Qua culpa tenetur quis ex contra[*]ctu vide. s̃. comodatum. §. xj. ¶ Qua culpa tenet̃ quis ex officio. Rñ. [*]Pa. in. c. cũ cām. de testi. ꝙ iudex tenetur de dolo ⁊ lata culpa. sed non de leui. ꝙ credo verum in eo qui a superiore ponitur in officio ꝑ obediẽtiā solũ: secꝰ de eo qui illud q̃stuit si modo alius dili gẽtior fuisset  tunc tenet̃ etiā de leui. Siłr dico ꝙ nō tenet̃ nisi de dolo ⁊ lata culpa agrimẽsor ⁊ alij qui assumunt̃ ad calculũ vel concordiam tex. est in. l. fi. ⁊ ibi Bar. ff. si mes. fal. mo. dixerit. ⁊ ĩ. l. fi. ff. de varijs ⁊ extraordi. cogni. no. gl. in c.  indicante. de p̃scri. fallit hec in his qui exercẽt ali artẽ sicut ꝑiti. hic est ꝓ fitent̃ se ꝑitos ⁊ magr̃os  tenent̃ etiā de leuissima facit ꝙ no. gl. insti. de ob. q̃ ex q̃si deli. na. ⁊ tʒ Pa. in. d. c. ĩdicāte. Sʒ ego credo verũ qñ diligẽtissimũ q̃si uisset nisi fuisset deceptꝰ ex sua ꝓfessio ne:  tunc de leuissima aut diligẽtem:  tunc de leui solum tenetur. ¶ Vtrũ in foro aĩe teneat̃ quis restitue [*]re dānum ꝙ dedit ꝓximo ex culpa sua. Rñ. ꝙ lʒ Jnn. in. c.  pleri de ĩmu. ec. velit ꝙ soluʒ de dolo ⁊ lata culpa tenea tur ⁊ multi doc. pro singulari dicto habeant: tñ ego credo ꝙ teneat̃ de oĩ dāno ex quacũ culpa sua de qua tenetur tam de iure ciuili  canonico ꝑ ea que dicā. j. lex. §. iiij. ⁊ ꝓ hac opi. est glo. cum tex. in. c. cōsuluisti. ij. q. v. q̃ dicit q tene tur etiā quo ad deum si diligentiā debi tam nō adhibuit vt in. d. c. cōsuluisti. ⁊ l. di. clerico. ⁊ xxxiiij. q. ij. in lectũ. Dicit tñ ꝙ nō punit̃ rōne homicidij sed negli gẽtie vt. xv. q. j. c. inebriauerũt ⁊ facit. c. fi. de iniu. ⁊ dā. da. ꝙ indiffinite loquit̃ ⁊ hoc est tutiꝰ cũ ipse Jnnoc. nullo iure ꝓbet dictũ suũ . d. c. inebriauerũt nihil facit ꝓ eo ĩmo potiꝰ ↄ̃ si bene inspiciat̃ lʒ adducat ꝓ se cum hoc cōcor. Jo. an. in. c. qm̃ ↄtra de ꝓba. ⁊ ibi eũ sequit̃ Pau.  negligẽtia in ꝓprio facto culpanda est in alieno vituperāda. l. si cōstante. §. si maritus. ff. de sol. matri. Cura animarum ẜm Jnno. in. c. cũ sa tis. de offi. archi. stricte est pote stas ligādi ⁊ soluendi in foro penitentiali ⁊ hec nulli cōuenit p̃lato nisi sacer dotivt habet̃. xxj. dis. ĩ nouo. de pe. ⁊ re. c. omnis. ⁊ hāc potestatẽ ligandi ⁊ soluẽdi quilibet sacerdos cũ ordine accepit lʒ nō in istos vel in illos qui sibi nō sunt cōmissi. Dr̃ etiā cure large ⁊ est po testas eijciẽdi ⁊ recipiẽdi in ecclesia co gẽdi. ⁊ puniẽdi excessus. xxj. di. §. j. sub hac etiam est excōicare interdicere suspẽdere ⁊ huiusmodi que sunt ad morum correctionem. de elec. dudum el. ij. Et de vtra istarum intelligitur. c. de multa. de preben. Cupiditas vide supra auaritia. Curialis dicit̃ qui nexibus curie ligatus adulatur principibus. xxxvij. di. nōne. lj. dist. qui ĩ aliquo. Jtẽ curiales dicunt̃ aduocati in cā san guinis vel milites seu officiales fceua exercentes. lj. di. aliquātos. ⁊ c. seq. Ad matertā huius. §. dic vnũ ꝟbũ notabile. s. ꝙ. curiales pape nō pñt ĩ cu ria cōueniri sʒ in eoꝝ domicilio ita no. Pe. de su. in. l. ij. §. legatis. ff. de iud. ¶ Vtrũ tales sint ad ordines ꝓmouen [*]divel ad religionẽ. Rñ. ꝙ nō nisi cũ ma gna dissensiōe vt intelligatur vtrũ sit solutus a curialibus vel si est irregularis vel vt fugiat obligationem ⁊ huius modi: vt in. c. lege. liij. di. ⁊ dicit ꝙ ꝑ tri ennium debent ꝓbari ⁊ est bonũ Cōsilium nisi aliquod rōnale ali suadeat non debet tamen recipi ad religionem nec ordinari etiā si non est irregularis ⁊ si ex deuotiōe mouetur nisi sit solutꝰ a curia. lj. di. c. j. Curiositas est postpositis diuinis et sanctorum eloquijs scrĩptĩs philosophoꝝ ⁊ poetaruʒ rōne vanitatis vel delectationis intendere. xxxviij. di. sacerdotes ⁊. c. seq. Jtẽ cũ sa cra scriptura nō ẜm sanctoꝝ expositionẽ sʒ ẜm secularẽ sapiẽtiā ⁊ proprij sen sus vanitatẽ exponit̃. c. vnico. eadẽ distinctione. Jtem qui plura volunt sape re  oporteat aut de his de quibus nō est dubitandum faciunt questiōes de renun. c. quoniam aliqui curiosi li. vj. ex qnibus cum ibi notatis patet ꝙ vel le cognoscere quod non conuenit est cu riositas ⁊ peccatum quia inordinatio quedam. ¶ Vtrũ sit peccatũ mortale. Rñ. ꝙ siue [*]curiositas sit respectu partis intellecti ue siue respectu partis sensitiue ẽ mortale peccatum. in. vij. casibus vt colligo ex Tho. ij. ij. quest. clxvij. ale. ij. ij. ¶ Primo rōne finis puta quia propter superbiaʒ vel aliquid ꝙ si mortale pec catuʒ querit cognoscere vel videre aut audire. ⁊ c. ¶ Sco rōne illoꝝ a quibus vult scire vel audire puta a demonibꝰ vel alijs a quibus sub ẜcepto prohibemur aliquid adiscere vel cognoscere. xxvj. q. j. illud. ¶ Tertio ratione eorũ  cognoscere vel videre aut sentire volumus vt puta quia sunt ꝓhibita sicut a ꝓposito velle audire peccatũ illius  confitetur alteri ⁊ similiter incantationes diuinatiōes ⁊ huiusmodi prohibi ta vt eorũ libros velle tenere quia simi lis culpa est discere sicut docere ꝓhibita. l. culpa. C.  male. ⁊ ma. Similiter di co de quocun ꝓhibito ꝙ exerceri nō pōt sine mortali peccato sicut sunt artes alique male aut velle scire quomodo fit tale peccatũ. aut videre aut senti re nā talis curiositas est peccatũ mortale nisi ĩ casu quādo quis talia vellet scire vt posset cōdẽnare ⁊ improbare fa cit. c. nec miꝝ. xxvj. q. v. ¶ Quarto rōne eoꝝ que omittuntur ꝓpter curiositateʒ puta cum quis omittit adiscere necessaria ad salutẽ vel ad suum officium vt intẽdat poetis aut curiosis facit. c. non ne. ⁊. c. vnico. xxxij. distin. ¶ Quinto rō ne illius ad quem talis cognitio seu vi sio inducit vt puta si ad erroreʒ contra fidẽ vel ad peccatũ mortale sicut velle videre coeũtes ⁊ aliqua spectacula ex quibꝰ ꝓuocatur ad mortale peccatum vel audire hmōi facit. c. ideo. xxxvij. di. ¶ Sexto rōne modi vt cũ s ꝓpter talia scienda vel vidẽda facit ꝓhibita pu ta suꝑstitiosa vel dimittit audire diuina que tenetur vt videat spectacula et hmōi facit. c.  die. de conse. di. j. ⁊. c. qui sine. xxvj. q. j. vel  de bonis pauperuʒ eccłiasticꝰ emit libros vel soluit doctoribꝰ qui ei legāt inutilia facit. c. legāt. xxxvij. di. ¶ Septimo ratiōe eorum qui inducunt̃ ad talia facienda vt puta qñ s ex curiositate sua sciẽdi ꝓuocat aliquem ad detrahẽdum vel auiditate vi dendi prouocat ad faciendum spectacula prohibita sicut sunt torneamenta ⁊ huiusmodi que fieri non possunt sine mortali facit. c. qui venatoribꝰ. lxxxvj. dis. de conse. di. iij. pro dilatiōe in alijs communiter est veniale pecca tum. Custos qui mercedeʒ accipit nō spe cialiter pro custodia tenetur de dolo lata ⁊ leui culpa. ff. loc. l.  mercedem in gl. ⁊ quod not. xiiij. q. iiij. tres personas. no. Jnno. in. c. uis de re. iu. sed si specialiter pro custodia. mercedẽ accipere teneretur etiā de leuissima vt. d. gl. quā limita vt. j. locatio §. xxiij. ¶ Quid si neget dolo vel negligentia [*]amisisse quis probabit. Rñ. glo. vbi. s̃. ꝙ ipse custos ar. ff. de eden. l. si quis. §. vlti. ⁊ hoc verum quo ad forum contentiosum. secus in foro conscientie. vt pa tet ex dictis. j. lex. §. iiij. Jdem dic de cu stode carceris. ff. de cu. ⁊ exi. rei. l. vlti. ⁊ ideʒ in deposito. c. bona fides de depo. concor. in glo. j. ibidem in alijs autem casibus regulariter qui dolum allegat debet probare. ff. de ꝓbati. l. quotiens. .§. qui dolum. 
 
 DAmnatus per sententiam ad mortem an possit disponere de rebus suis vide alienatio. .§. xxiiij. ¶ Vtrũ dānatꝰ ad mortẽ possit fugere [*] de carcere vel quomodocun dic vt. j. fugere. §. j. ¶ Vtrũ hñtes de bonis alicuius dāna [*]ti ꝓpter crimẽ eius postea restituit̃ per ṗncipẽ ad bona sua teneant̃ restituere Rñ. Ge. ĩ. c. uis. de rescrip. li. vj. ꝙ aut restitutio facta p̃iudicat iuri q̃sito tertio. qui ea legitime habuerat ⁊ sic non tenet̃ restituere  ea habuit  nō fit in tegratio in tali casu ⁊ iste est casus. d. c. uis ⁊ in iuris alleg. in glo. ibidẽ ⁊ faciũt no. per Bar. ⁊ Bal. in. l. gallus. §. ⁊ quid si tm̃. ff. de lib. ⁊ po. Aut ꝑ restitutionẽ principis tali factā nō preiudica tur nisi ipsi cōcedenti ⁊ sic reintegrat̃ ad oĩa q̃ amiserat ⁊ sic oĩa sunt sibi resti tuenda. ⁊ sic ꝓcedunt iura alleg. ꝓ alia ꝑte in. d. gl. ar. c. cũ dilecti de dona. cuʒ ibi no. Hoc tʒ Jo. de imo. ⁊ no. ꝙ ista fa ciũt ꝓ legitimato post mortẽ testatoris vñ nō p̃iudicet veniẽtibꝰ ab ĩtestato ẽt si nō audiuerũt hereditatẽ  talis legi timatio est quedā restō natalis. l. fi. de nata. Secꝰ si nō ante mortem testatoris  preiudicat quia nullũ ius adhuc habebat. l. post emācipationẽ. ff. de lib. leg. vide etiam. j. gratia. §. j. Damnificatus vtrum furtiue ⁊ se crete possit sibi satisfacere vide. j. furtum. §. xl. DEbitum coniugale iō r  sub pena mortalis pctĩ vir vxori ⁊ vxor viro petenti reddere tenetur ẜʒ cōiter docto. ⁊ apłm. j. cor. vij. nisi ex rationabili causa excusetur ⁊ assignant̃ a doc. vij. cause ꝓpter quas nō tenentur redddere. ¶ Prima r ꝓhibitio sctẽ ecclesie. nam [*]ↄ̃ interdictũ eccłie est pctm̃ mortale ac tus ↄiugalis. eccłia autẽ ꝓhibet ne s cōsumat mr̃imoniũ certis tꝑibꝰ de bꝰ j. mr̃imoniũ. iij. ĩpedimẽto. ij. Similiter ꝓhibet eccłia ne añ bñdictionẽ ↄiũgāt̃ qñ s ducit eā q̃ alteri nō fuit cōiuncta ꝑ matrimoniũ. Vnde ẜm Rod. cognoscens ante benedictionẽ vbi est cōsuetudo ꝙ benedicant̃ peccat mortaliter  dam tamen vt dicit Ri. in. iiij. di. xxxij. q. j. vltima. argu. iij. dicũt hoc esse verũ respectu actus petendi non respectu actus reddẽdi  reddẽs nō peccat ẜm Tho. ĩ. iiij. ea. di. Ego vero istud de bñdictiōe limito verũ nisi ex rationabili causa moueretur ad petendũ puta pro pter fornicationẽ euitandā cum nō pos sit cōtineri: ⁊ vxorem ducere vt benedicatur nō possit ꝓpter dotẽ habendam ⁊ hmōi  nec tũc mortaliter peccaret: nisi esset scādalũ in prima. ar. eoꝝ q̃ dicā. j. obedientiā. in prin. Alber. ẽt dicit dictũ Ro. est nimis durum. ⁊ hoc etiaʒ videt̃ sentire Jnn. ⁊. d. An. in. c. j.  spō. quia licet cōsuetudo habeat vim legis tamẽ lex nō obligat ad mortale nisi fit preceptiua de elec. c. generali. li. vj. ⁊ sic nō videtur ꝙ peccet mortaliter quādo etiaʒ simpliciter cōsumaret ante benedictionẽ. nisi vt dixi esset scandalum ⁊ ideo vbi nō imminet scandalũ consulẽ dum esset istis sponsis qui faciunt pec cata multa mortalia ante tẽpus cōductionis ꝙ quādo notũ est matrimoniũ in patria cōsumarẽt. ex quo ducere non possunt propter dotem habendam. ¶ Sed nũquid totiens peccat mortali [*]ter quotiens exigit sine rationabili cā ante benedictionẽ tenẽdo opi. Ro. Rñ. ꝙ nō nisi prima vice nisi nouo cōtẽptu exigat. Ex quo sequitur ꝙ possit in isto casu negare debitũ sine peccato nisi ser uet statutum ecclesie. ¶ Secũda cā dicitur impotentia quas [*]quis nō potest reddere debitum salua incolumitate sui corꝑis.  ẜm Ri. ĩ. iiij. dist. xxxij. ar. j. q. j. deus nō obligauit vi rum mulieri contra ordinem nature re fectum que per prius attendit ad actũ nutritiue: quo cōseruatur propriũ indi uiduũ quo ad actũ gñatiue  ordinat̃ ad cōseruationẽ speciei ⁊ ideo nō tenet̃ ad actũ gñatiue in notabile preiudiciũ incolumitatis corporis proprij. ¶ Vtrũ teneat̃ reddere debitũ leproso [*]Rñ. ẜm Ric. ĩ. iiij. di. xxxij. art. iiij. q. ij. ꝙ sic lʒnō teneat̃ cohabitare  nō ẽ sic pe riculũ in reddẽdo sicut in cohabitādo vide. j. leprosus. §. ij. ¶ Vtrũ furioso vel fatuo sit reddendũ Rñ. ẜm Ri. vbi. s̃. ꝙ quotienscun pōt reddi sine periculo ꝓprie ꝑsone tenet̃. ¶ Vtrũ reddẽs se ĩpotẽtẽ ad reddẽdũ [*]peccet. Rñ. ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xxxij. ar. j. q. j. ꝙ ille  mō illicito sciẽter reddit se im potẽtẽ peccat mortałr: nō aũt ille  mō licito puta ieiunādo. orando bona intentiōe si tamen sit rōnabile obsequiũ quia uis se reddat minus potentem non tamen totaliter impotentem. ¶ Tertia cā dicit̃ crimen adulterij. vñ [*]vir vxori adultere. vł ecōuerso nō tenẽt̃ si ino cẽs est reddere debitũ ẜʒ Ri. ĩ. iiij. di. xxxv. ar. j.  lʒ q̃ advinculũ nō possit tñ pōt eā dimittere q̃ ad cohabitationẽ ⁊ hoꝝ. Fallit hoc ĩ. viij. casibꝰ. ¶ Primꝰ si ip̃e sit formicatus. xxxij. q. vl. c. j. c. pe. et vl. de adul. ⁊. c. significasti. de diuor. ¶ Scs si vxor vi opp̃ssa sit ea cā. q. v. ita ne. ¶ Tertiꝰ si credebat maritũ pro babiłr mortuũ. xxxiij. q. j. cũ ꝑ bellicaʒ. ¶ Quartꝰ si alter sub specie mariti cognouit eā. xxxiiij. q. ij. in lectũ. ¶ Quĩtꝰ si maritꝰ tradidit eā adulterādā p̃sertĩ ĩuitā. de eo  cog. ↄsang. vxo. sue discre tionẽ. ¶ Sextꝰ si maritꝰ post adulteriũ cognouit tollerauit eā ar. xxxij. q. j. si s vxorẽ. ¶ Septimꝰ si mr̃imonio ĩ in fide litate ↄtracto vir dedit vxori libellũ re pudij ⁊ vxor alteri nupserit.  si ↄuerte ret̃ vir tenet̃ eā accipere. c. gaudemus. de diuor. ¶ Octauꝰ ẜm aliquos vir ab stinẽdo ↄ̃ volũtatẽ vxoris ei occasionẽ dedit. xxvij. q. ij. si tu. Et placet mihi: lʒ contrarium teneat glo. ibidem. ¶ Vtrũ placet exigẽdo debitũ scienter [*]ab adultero innocẽs. vel reddẽdo. Rñ. ẜm Ri. vbi. s̃ q. ij. ꝙ aut est correctꝰ vel paratꝰ corrigi. ⁊ sic nō peccat. Si ꝟo sit incorrigibilis: tenet̃ eũ dimittere: ⁊ sic peccat mortałr cognosẽdo. tex. est in. c. si vir. de adul. ⁊ ĩ. d. c. si s vxorẽ siue sit manifestũ siue occultũ dũmō sciat ip̃a. Quẽ tex. sic limito ĩtelligẽdũ qñ innocẽti nō ĩminet ꝑiculũ fornicatiōis ⁊ de negādo debitũ ↄuerteret̃ adulter. sed qñ ex denegatiōe efficit̃ peior ⁊ ex redditiōc nō facit tot pctā. ⁊ inocẽti fit eua sio fornicatiōis nō video mortale pctm̃ exigere ⁊ reddere ꝙ etiā tʒ hu. de ca. no. in. iiij. di. xxxiij. q. j. ¶ Vtrũ possit vir vxori adultere neces[*]saria ministrare. Rñ. ꝙ nō si negando emẽdaret̃  vtiliꝰ esuriẽti panis tollit̃ cũ de cibo securꝰ iusticiā negligit. v. q. v. c. nō oĩs. ⁊ male meritꝰ dʒ egestate la borare. l. bōa fides. ff. po. §. j. ⁊ de alijs penis adulterij. vide. s̃. adulteriũ. §. iij. ¶ Vtrũ teneat̃ inocẽs ad p̃ceptũ eccłie [*]reddere adulterio debitũ. Rñ. ꝙ si adul teriũ pōt ꝓ bare ĩfra paucos dies nō te net̃ ar. c. solet de sen. ex. libr. vj. Si vero nō pōt ꝓbare tenetur. ar. xj. q. iij. c. j. Et idẽ in casibꝰ in quibꝰ separari pōt ma trimoniũ: vt. j. matrimoniũ. iiij. in ṗn. ¶ Quarta cā dicit̃ votũ emissuʒ ab am [*]bobus de communi consensu. vt. j. ma trimonium. iij. impedimento. v. ¶ Quĩta cā r honestas: puta  petit [*]ĩ eccłia vł ĩ publico.  nō tenet̃ sibi red dere debitũ nisi honesto mō. j. cor. xiiij. oĩa honeste ⁊ ẜm ordinẽ fiāt in vobis. ¶ Sexta cā ẽ scādalũ. Nā vbi eẽt scādalũ cōsũmare mr̃imoniũ añ adhibitas [*]aliquas solẽnitates ẜʒ morẽ patrie nō tenet̃ reddere. añ illaꝝ obseruātiā nō tñ mortałr peccaret reddẽssʒ bñ exigẽs si sine rōnabili cā faceret vt. s̃. dixi. §. j. ¶ Septima cā est religio quā s vult [*]intrare quia nō tenent̃ reddere. sed dʒ sibi stat. tp̃s. j. q ingredi teneat̃. c. ex publico. de ↄuer. cōiu. vñ si nulla istaꝝ causaꝝ inest cōtracto matrimonio per verba de presenti tenet̃ exactꝰ reddere. ¶ Vtrũ nō reddẽs petenti  non vult [*]cōcipere excusetur. Rñ. ꝙ nō. A fortiori peccat mortaliter qui ex ira vel alio ma lo fine non vult reddere. ¶ Vtrũ teneatur petere. Rñ. Ri. vbi. s̃. [*]xxxij. di. q. ij. j. ar. ꝙ nō.  nemo tenetur vti iure suo. Quod verũ credo nisi in ca su quādo nō petẽdo alter caderet ĩ aliquod mortale: quia tunc tenetur. ¶ Vtrũ teneat̃ reddere nō petenti. Rñ. [*]Ri. vbi. s̃. q. ij. ꝙ sic. nō tm̃ petẽti. expres se. sʒ ẽt petẽti ꝑ aliq̃ signa ꝑ q̃ cōiecturat alteꝝ affectare sibi reddi debitũ cōĩugale: alias si non petit tacite vel expresse nō tenet̃ reddere. Auertere anteʒ alterũ ne petat nō licet nisi cũ debita sanctimonia. Vnde dicit Aug. de ancona ꝙ si ex negatiōe debiti alter scādali ʒatur non excusatur a mortalidenegās quod limita nisi ex aliqua causa predictarum faciat. ¶ Vtrũ cōtracto mr̃imonio cũ vna clādestine ⁊ publice postea cũ alia teneat̃ prime reddere debitũ. Rñ. ꝙ si nō pōt reddi sine scādalo puta  eccłia excōi cat eũ ⁊ hmōi q tenet̃ non reddere:  ab omni specie mali est abstinẽdum. j. thesalo. vltimo. alias sic. ¶ Sed nund cohabitabit cum secunda ad preceptũ ecclesie. Rñ. q sic. ⁊ necessaria ministrabit. si mō pōt facere sine periculo coitus seu adulterij cum di cta sca  qñ cũ periculo ꝓbabili tunc patiat̃ excōicationẽ ⁊ nō cohabitet. sed necessaria ministrabit separatus tuʒ pōt cũ prĩa etiā nō cohabitabit qñ sine scādalo cohabitare nō pōt. ⁊ ibi ĩputet qui sic cōtraxit ⁊ iō cōsulendũ est tali ꝙ patriā mutet vbi cũ prima sine scanda lo cohabitare possit. ¶ Vtrũ actꝰ mr̃imonialis sit pctm̃. Rñ. [*]ẜm Ale. in. iij. parte sũ. ĩ. vj. precepto ꝙ nō. sed fit pctm̃ ẜm eũdẽ sca sce trac. de adul. qñ priuat̃ istis circunstantijs. ¶ Prima r recta intẽtio puta  exce[*]dit fines mr̃imonij facturus cũ quacũ alia vł cũ ea etiā si nō esset sua coiret vel cōstituit ibi finẽ vltimũ ⁊ sic est mor tale pctm̃. xxxij. q. iiij. origo ⁊. c. liberorũ Aduerte tñ ꝙ hoc ĩtelligit̃ qñ hoc actu cogitat vt sic mortale  actibꝰ nō habi tibus meremur vel demeremur ẜʒ Pe. de pal. in. iiij. di. xxxij. q. iij. Dʒ ergo intẽtio sistere ĩfra limites mr̃imonij. si ta lis actꝰ dʒ esse sine pctō: hoc est ꝙ nō co gnosceret si nō esset sua legitima vxor ⁊ idẽ dic de vxore erga virum sufficit tñ ẜm Ricar. in. iiij. dist. xxxj. q. pe. q actu vel habitu hāc intentionem habeat. ¶ Sca r cā. nā ex triplici cā sine pctō [*]exigit̃ ⁊ reddit̃ ẽt cũ merito ex ṗmis dua bus ṗma ꝓlis ꝓcreāde. ẜa debiti reddẽ di. tertia fornicatōisvitāde. cōiter tñ te nẽt̃ ꝙ sit pctm̃ veniale exigere cā fornicatiōis vitāde ĩ se. vide gl. in. c. quicd xxxij. q. ij. Alia ex cā cognoscere estpctm̃ aliqñ mortale aliquando veniale. vt in §. seq. patebit. ¶ Vtꝝ si fiat cā satiāde libidĩs sit pctm̃ [*]mortale. Rñ. ꝙcāonistaꝝ. xxxij. q. iiij. ĩ. c. origo. ⁊. c. liberoꝝ ⁊ theologoꝝ ĩ. iiij. di. xxxj. ⁊. xxxij. fuit diuersa opi. Alij tenẽt ꝙ sꝑ ẽ mortale coitꝰ ↄiugał cā saciādeli bidinis ⁊ r qñ p̃uenit voluptatẽ ⁊ cogitationẽ manibꝰ ꝓuocando ⁊ calidis vtẽdovt possit pluries coire sed magis cōiter tenẽt̃ ꝙ nō ẽ pctm̃ mortale dũmō si nō eẽt vxor nō facere ⁊. d. c. origo ⁊ liberoꝝ exponũt qñ ita finałr q̃rit delectationẽ ꝙ ẽt si nō eẽtvxor nō curaret ⁊ hec opi. ẽ magis rōnabilis:  apłs dicit hẽat vnuss suā propter delectationẽ inea ⁊ nō in alia q̃rẽda ꝓpter fornicationẽ vitā dā nec sequit̃ q ponat ibi fi nem  nō vltimũ hāc. s. Bo. Ri. ⁊ Alex. ⁊ cōiter theo. tenet ⁊ plʒ  pro ista sca opi. est gl. Aug. j. ad cor. vij. in prin. vbi dicit. Cōiugalis cōcubitꝰ generādi gr̃a nō habet culpā cōcupiscẽtie vero faciẽ de. sed tñ cum cōiuge habet culpā pro pter thori fidem venialẽ hec ille. ¶ Vtrum cognoscere vxorem causa sa[*]nitatis sit licitũ. Rñ. Ri. i. iiij. di. xxxj. ar. iij. q. ij. ꝙ ẜm quosdā sic. vel forte potest dici ꝙ sit veniale pctm̃ ⁊ hoc veriꝰ ⁊ sequitur Tho. in. iiij. di. xxxij. ¶ Tertia r modus debitꝰ naturalis [*]⁊ hoc dupliciter. ¶ Primo quo ad vas: quia si fiat extra ⁊ ibi emittatur semen indubitanter est mortale grauissimum xxxij. q. vij. ca. adulterij. ¶ Sco quo ad modum standi naturalẽ qui quideʒ est vt mulier jaceat in dorso vir aũt in vẽtre incũbat ei quia sic faciliꝰ concipiũt mulieres nisi per accidẽs impediatur. Deuiatio aũt ab isto est lateralis cōcubitus ⁊ maior sedentis ⁊ iterum maior stantis vel vxore supergrediente maxi ma horum est eorum qui retro more iu mẽtoꝝ hũc vltimũ modũ dā ĩdistincte reputāt mortale lʒ in vase fiat Pet. de pał. vbi. s̃. Hen. boich. in. c. insitioni de sen. ex. tenet ꝙ suꝑ gressio mulierum: siłr est mortale nisi aliqua necessi tate vel rōnabili causa fiat puta ĩfirmi tatisvel periculi aborsus  sic ꝑuertẽs vsum ⁊ ritum sacramenti scienter etiā in accidẽtalibus peccat mortałr sicut tales gl. Ray. tenet ꝙquelibet deuiatio a modo naturali si fiat cā voluptatis ampliꝰ sic q̃rẽde solũ ꝙ est pctm̃ morta le. Tho. ꝟo. in. iiij. di. xxxj. in literadicit ꝙ. quidā dicũt fore signũ mortalis con cupiscẽt ie aliqñ vero pctm̃ veniale. ali quādo nullũ qñ ex iusta causa puta infirmitatis. vel ꝓpter periculũ ꝓlis suf focande. Albe. in. iiij. dist. xxxj. dicit̃ q nihil eorum que facit maritus cũ vxore seruato vase debito ẜm se est mortale sed pōt esse signũ mortalis cōcupiscẽtie. tu ꝟo detestaberis oẽs istas deuiationes ⁊ periculosas fore declarabis ⁊ persuadebis vt desistant tũ poteris tñ snĩam nō p̃cipitabis.  vxor ꝑmitti tur vt in ea hō delectet̃ ꝓpter fornicationẽ vitādā. Et iō hoc tenebis ꝙ qua litercũ opus incipiat̃ qũocũ fiat. dũmō in vase debito semẽ emittat̃ ⁊ ta liter ꝙ mulier retinere eũ possit nō erit mortale de se. Secꝰ si mulier taliter sta ret: ꝙ ex hoc semẽ retinere nō posset  esset mortale uis ĩ vase emitteret. Et ẜm hoc cōcordant predictos doct. ¶ Sed quid de eo  fricationibꝰ oscu[*]lis ⁊ tactibꝰ delectat̃ nō intendẽdo venire ad actũ ↄiugalẽ. sʒ finẽ in his ponere. Rñ. Pet. de pal. vbi. s̃. tenet ꝙ est peccatũ mortale. Sed ego non credo nisi se vel alterũ ad pollutionẽ extraor dinariam prouocaret ⁊ sic tene per ea que. s̃. dicta sunt. ¶ Quid de illo  ante cōplexionẽ actꝰ [*]se retrahit. nec semẽ emittit etiā extra vas ne hẽat plures filios. Rñ. pe. vbi. s̃ ꝙ nō peccat mortaliter: nisi ex hoc mulier ad seminandum prouocaret̃. idẽ di cit de eo  ne hẽat filios abstinet:  lʒ appetere nō plures habere  possitpa scere. nec tenetur actũ incohatũ cōsum mare vxore nō petente. ⁊ cadẽ ratione videtur ẜm eundeʒ posse dici de mulie re  post est cognita a viro vadit statim ad mingẽdum vel sc cito erigit vt emittat semẽ ne concipiat. Sed de opi. valde dubito ꝓpter. c. aliqñ. xxxij. q. ij. ꝙ videtur innuere q sit pctm̃ mortale Sed posset dici ꝙ. d. c. loquit̃ qñ quis ex sola voluptate hoc facit vel qñ post cōceptio est facta querit aborsum sʒ Pe. intelligit qñ hoc fit ex rōnabili cā. puta  nō possunt eos pascere ⁊ hmōi ⁊ ante concipiatur in ventricula ma tris ⁊ sic posset teneri. licet sit periculo sa. Dare autem vel recipere venena sterilitatis omnino est mortale. vt ĩ. d. c. aliquando. ¶ Quarta r tp̃s debitũ. Nā tꝑe festi [*]orationis ⁊ cōionis est abstinendum. ¶ Vtrũ peccet mortaliter  exigit siue [*]reddit tꝑesolẽnitatis. Rñ. ẜm cōiter doc. in. iiij. di. xxxij. ꝙ non limitat sctũs Bo. ibidem arg. iij. q. ij. nisi ↄscĩa obliget:  credit mortale vel nisi ĩterueniat sacre diei cōtẽ ptus. Alex. tñ sca sce in trac. de adulterio. tenet ꝙ si cognoscit ꝓpter delectationẽ. s. explendā q est mortale q veruʒ credo qñ interuenit cōtẽptus sacre diei ꝓpter talẽ delectationẽ faciẽdā. Et sic cōcordat gl. que in summa. xxxiij. q. iiij. cũ Ale. ↄcordat ałs nō  circũstātia que nō cadit sub spāli ꝓhibitiōe nō pōt mutare speciẽ pctĩ nisi vt dictũ est qñ rōne cōtẽptus. Nā nullo iure cauet̃ ꝙ de p̃cepto nō cogno scatur vxor in festo. sʒ. c. xxxiij. q. iiij. sũt de consilio vt patet intuenti. ⁊ sic etiam tenet Ri. in. iiij. di. xxxij. ¶ An possit cōicare  reddidit. Rñ. ẜm [*]Ale. vbi. s̃. ⁊ sco. in. iiij. di. xxxij. ꝙ sic nec de necessitate precepti tenetur abstine re: sed non dʒ ꝓpter reuerentiā sacramenti de bono cōsilio nisi forte solẽ nitas aliud suaderet vt r de pollutione. j. Euch aristia. iij. §. xxix. Jdem tenet gl. in. c. sciatis. xxxiij. q. iiij. de exigente dũ modo non causa satiande libidinis ex egerit. sed tu breuiter dic vt in. d. c. xxix cum seq. ¶ Quinta r qualitas perso[*]ne cum qua est concubitus vt non sit mẽstruata vel vicina partui. ¶ Sed nũquid peccat mortałr qui co[*]gnoscit tꝑe mẽstrui. Rñ. ꝙ casus dubiꝰ est inter doc. Sed saluo meliori iudicio mihi videt̃ distinguẽduʒ. vt colligo ex dictis ac rōnibus theologorũ. ĩ iiij. di. xxxij. Aut ex tali coitu p̃t fieri gñatio ꝓ babiliter aut nō. Si nōvt puta  senex vel sterilis vel fluxũ hʒ ⁊ hmōi ⁊ tũc nō est pctm̃ mortale. nec in erigente nec ĩ reddẽte ẜm cōiter doc. Nec ob. ꝙ illud leui. xv. ⁊ Eʒec. xviij. r preceptũ mortale: quia non est mortale respectu turpitudinis ałs esset peccatum mortale etiam quando habet continuũ ⁊ ad cun cuiuscũ turpitudinis ire quod est contra doc. cōiter. Est ergo respectu periculi ꝓlis mortale solũ. c. intelligen tia de verb. sig. Si ꝟo potest fieri gñatio ꝓbabiliter vt cũ non hʒ cōtinuũ flu xum vel est debite etatis etiā distingue aut cōsiderat periculũ prolis. s. ꝙ possit generare leprosa que alio tꝑe generare tur sana. ⁊ cōtennit propter suā delecta tionẽ habendā ⁊ sic mortałr peccat. taʒ exigẽs quā reddens isto mō. Aut licet cōtennat periculũ ꝓlis: tñ exigit vł red dit ꝓpter fornicationẽ vitādā in se vel in alio nō ṗnci paliter ꝓpter delectatio nẽ ⁊ sic non peccat mortaliter exigens vel reddens:  tenetur hō magis diligere salutẽ suā vel ꝓximi  bonũ corporis proximi aut nō considerat periculum prolis nec de generatione. ⁊ tũc si exigat causa fornicationis vitande in se vel in alio. vel debiti reddẽdi nō pec cat mortaliter. licet concipiat̃ proles le prosa:  cũ det operā rei licite: lʒ nō debitā diligentiā posuerit tñ nō reputabitur ad mortale ar. eoruʒ que no. in. c. inebri auerũt. xv. q. j. Si autem solũ exi git cā libidinis vł reddit tũc ex futuro euentu cognoscetur si peccauit mortałr vel nō querit̃ si ꝓles generabit̃ leprosa reputabit̃ mortale:  dedit operā rei il licite. ar. c. j.  p̃sũ. Si ꝟo generet̃ lepro sa erit veniale. Jō añ euentũ debet cōsi teri tā de mortali. c. iuuenis. de spon. [*]¶ Qui de exigẽte tꝑe ꝑtui vicino. Rñ. Ri. in. iiij. di. xxxij. ar. iij. q. ij. ꝙ si sine pe riculo aborsusvir pōt carnałr copulari sue vxori pregnāti pōt exigere sine mor tali. ⁊ mulier sibi tenetur reddere: quia matrimonium non solum est in officiũ sed etiā in remediũ. Si aũt nō pōt sine ꝓbabili periculo aborsus nō debet nec reddere nec exigere. imo ẜm Pe. de pal. vbi. s̃. peccat mortałr tā reddens  exi gens  nō curat occidere aiam paruuli vna cũ corpore. Aduerte ꝙ maius est periculũ aborsus in principio cōceptꝰ Rō:  uis ẜm auicẽ. matrix mulierũ post impregnationem claudatur. tamẽ per declarationẽ mouetur aliquando ⁊ aperit̃. ⁊ sic materia nōdum perfecte coagulata disꝑdit̃ ⁊ effundit̃. ⁊ iō vituperat. Hic accedẽtem añ pregnantẽ. in d. c. origo nō tñ erit pctm̃ mortale ex qͦ nōdum est sormatus si hoc nō intẽdit. [*]¶ Vtrum immediate post partum pos sit exigi. Rñ. Ri. vbi. s̃. ar. iiij. q. j. ꝙ nō  congruo donec sit purificata. non tñ de ne cessitate est abstinendũ limitat pe. de pał. vbi. s̃. nisi mulier esset ex par tu infirma. ⁊ esset ei periculũ mortis vł aggrauatiōis infirmitatis. ⁊ plʒ: ⁊. c. ad eius. v. di. ⁊. c. si causa. xxxiij. q. iiij. ⁊. q. vij. c. non solũ loquuntur de honestate. ¶ Sexta r conuenien tia loci.  nō de [*]bet fieri in loco sacro. vñ si est cōsecratus locus peccat mortałr tamẽ exigẽs quā reddẽs ꝓpter contemptũ sacr̃i ẜm Alex. vbi. s̃. si non sit necessitas ꝓpter quā non possit cognoscere in alio loco vt puta  violẽter sunt reclusi ꝑ longũ tp̃s.  tũc esset de bono ↄsilio abstinere nō de precepto concor. Ri. in. iiij. Sed Pe. de pal. vbi. s̃. tenet indistincte ꝙ est mortale sed nō credas ei nec valet eius ratio. s. ꝙ nulla sit necessitas sicut in vrina. immo maior ꝙ quis stet iuxta ignem longo tꝑe ⁊ nō calefiat nec etiā alia ratio. s. ꝙ locus poluitur quia polutio nocturna in somnis etiam po luit tñ nō est pctm̃: iō tene cũ alex. ⁊ Ri. Decanus idem est q archidiaconus. et ideo dic. vt. s̃. archidiaconus. Ego dico ꝙ ꝓprie r decanꝰ  decẽ clericis preest. vt ꝑ Archi. ca. in capit. l. di. ⁊ si est ĩ ciuitate:  habet iurisditionẽ⁊ primũ locũ ĩ choro: ideo r habere dignitatẽ vt per Pa. c. cũ inter vniuersas. in ver. decanum. de elec. ⁊ not. rota deci. ccccxlviij. incipi. fuit dubitatũ in no. decani aũt rurales nō hñt dignitatẽ. vt ꝑ Cardi. in cle. ij. in fi. in ver. deca ni rurales. de rescrip. Decima alia predialis. scʒ de his q̃ ꝓueniũt ex predijs. Alia ꝑ sonalis. s. de his q̃ ꝓueniũt ex negotiatiōe. artificio. scĩa militia. venatione et hmōi industrijs ꝑsonaꝝ. Alie mixte sicut que proueniũt de aĩalibus ⁊ eoꝝ fe tibus que partim sunt prediales a pre dijs. vnde viuũt. partim personales ꝓpter custodiam ⁊ eorum curam. de hoc habet̃ in. c. apłice. ⁊ in. c. pastoralis. de deci. ⁊ de parochijs. c. fi. ¶ Vtrum sint de precepto dande tem[*]pore gratie. Rñ. Alex. ĩ. iij. parte sum. ꝙ sic quecũ cum necessitas est ⁊ petunt̃ a ministris ecclesie: vel etiā si non petũ tur. dummodo sit consuetudo regionis vt in. c. peruenit. sed melius in. c. in ali quibus. de deci. in fi. dicit̃. Jlle quippe decime necessario soluẽde sunt que debentur ex lege diuina. vel consuetudine approbata. ¶ Sed nunquid consuetudoexcuset ab [*]solutiōe decimaꝝ. Rñ. vt colligo ex ale. vbi. s̃. Solutio decimevno modo est de iure nature ⁊ morale scilicet intũ cōscientia dictat q deus honorādus est de ꝓpria substantia. ⁊ ꝙ aliquota pars substātie detur ad sustentationem ministrorum dei ⁊ hec fuit semper in precepto. vñ Gene. xlvij. sacerdotibus egy pti cibaria ex horreis publicis ministrabant̃ alio modo dicit̃ iudiciale pre ceptum intum determinat. certam. s. decimam partem dandā ministris ẜm rationem equitatis mutue distributio nis vt fit equalitas dati ⁊ accepti inter seminantem spiritualia et temporalia Dantẽ ẜm q possibile est: ⁊ hoc fuit in lege tn precepto simpliciter. Exo. xxiij. ⁊ numeri. xviij. ante legẽvero fuit de cō silio. vt patet ge. xxviij. vbi Jaco. voluit decimas. q facere nō potuisset si fuisset in precepto. ¶ Tertio modo solutio decime est quid cerimoniale tum ad aliquam significationeʒ sicut ⁊ omnia an tique legis facta scm illud. j. cor. x. Oĩa in figura cōtigebant illis. Qui em̃ decimā dat que est perfectionis signuʒ eo q denariꝰ numerus est perfectus quasi primus limes numerorum. vltra quẽ numeri non procedunt sed reuertuntur ab vno nouẽ partibꝰ reseruatia protestatur quasi in quodam signo ad se pertinere imperfectionem. perfectionem vero que erat futura per xp̃m esse expectandam a deo vnde cũ iudicialia hodie non obligent nisi prout recipiũtur ab eo qui potest. patet q isto sco modo decime sunt de iure positiuo ꝓut vero sunt cerimonialia hodie prohibẽtur. ⁊ in hoc cōcor. Ri. in. iiij. dist. xvij. et sanctus Tho. secũda secũde. q. lxxxvij. ⁊ hoc tene. licet Jnno in Rub. de deci. et Ho. teneāt ꝙ simpliciter sint de iure di uino morali ⁊ naturali. q nō est verũ nisi vt dictum est. ⁊ in hoc decipiuntur multi canoniste. Cum ergo queritur an consuetndo excuset a solutione ipsarũ. dico quod si sacerdos qui ministrat spi ritualia petit propter indigẽtiam ⁊ sustentationem non excusatur propter cō suetudinem quin teneatur dare tā prediales quam personales: quia nulla cō suetudo potest contrarius naturale et morale. ⁊. viij. dist. que contra. Similiter nō potest consuetudo excusare quin homo teneatur ex aliquota parte substantie sue honorare deum excusare au tem potest cōsuetudo ⁊ excusat in alijs casibus si sit prescripta. Nam quod detur sacerdoti non indigenti decima ex institutione ⁊ precepto ecclesie solũ est tempore gratie. Et hoc videtur innuere Host. in. c. a nobis. de deci. cum dicit q consuetudo excusat a decimis ⁊ predialibus nō soluendis cũ nō petunt̃. ꝓ quo facit. c. suggestũ. e. ti. q esse nō pōt si eẽt p̃ceptũ morale. Nec ob. xiij. q. j. § his ita. ⁊. xvj. q. j. reuertimini. c. decime ⁊. c. in sacris. ⁊. c. decimas. ⁊ de decimis ꝑrochianos. ⁊ in. c. tua nos. ⁊ ĩ. c. tua no bis ⁊. c. cũ nō sit in hoĩe. ⁊. c. ĩ alibꝰ r ꝙ a deo sunt ĩstitute vel diuĩa lege precipiunt̃  ibi accipit̃ lex diuĩa ꝓ lege mosa yca. vt pʒ. xiij. q. j. §. his ita deʒ filios gr̃e nō ligat: nisi quo ad moralia. vt pʒ di. v. §. j. ⁊. vj. di. §. his ita ⁊ de pur. post par. c. vnico. vel nisi vt dixi iudicia lia p̃cipiant̃ ab eccłia. vt facit in decimis. vt ĩ ti. de deci. in multis. c. ⁊ ĩ alibus alijs vt pʒ de ĩiur. c. j. xxiij. q. iiij. et vj. ⁊ tũc lʒ si preceptũ legis diuine date moysi. nō tñ obligat vt tale. sʒ vt p̃ceptũ eccłie. Et iō male reprehẽdũt ali canoniste theologos  dicũt decimas nō esse de iure diuino.  negāt n fue rint p̃cepte a deo ĩ lege veteri. sʒ  nō obligāt vt lex diuina intũ sunt iudicialia p̃cepta: sʒ solũ vt p̃cepta ecclesie. Jntũ aũt sũt a iure naturali ⁊ morali bñ sunt de iure diuĩo debite etiā hodie Et iō ↄclude ꝙ si minister eccłie ĩdiget ꝓpter sustẽtationẽ ⁊ petit ꝙ nō excusat̃ ꝓpter ↄsuetudinẽ ↄ̃riā. si aũt nō ĩdiget tenet̃ soluere ẜm ꝙ cōsuetudo se hʒ vel decimā vel vigesimā. aut trigesimam aut si nihil soluit̃ excusat̃ dũmō ↄsuetu do sit p̃scripta ꝑ ea q̃ dixi. s̃. cōsuetudo. Santiꝰ tm̃ eẽt eas ĩtegre soluere. ⁊ pro hoc facit. c. a nobis de dec. vbi r ꝙ libet tenet̃ soluere decimas. nisi a p̃statio ne eaꝝ spāliter sit exẽptꝰ. ꝙ quidẽ esse nō posset si essent simpłr de iure diuĩo ar. iiij. di. erit. facit etiā ꝙ not. arch. xvj. q. j. ⁊ sequit̃ pa. in. c. in aliquibꝰ de dec. ¶ Vtrũ papa possit dispẽsare ne s de [*]cimas soluat. Rñ. Ale. vbi. s̃. ꝙ p̃ceptũ de decimis ĩtũ ẽ iudiciale pōt eccłia ordinare  ⁊ quas debeāt reciꝑe et qui soluere: sicut fecit ĩ multis religiosis. vt s̃. dictũ est ⁊ hoc intelligit rōne necessi tatis vel vtilitatis. aliter nō dʒ facere. ¶ Sʒ q̃rit̃ qñ dari debẽt. Rñ. vt r in. c. [*]cũ hoĩes de deci. ꝙ statim fructibꝰ collectis. Et hoc ad prediales. quo ad ꝑso nales debẽt solui ĩ fine anni. Sʒ tu dic ꝙ ẜʒ ↄsuetudinẽ p̃scriptā sunt soluẽde ⁊ si pereunt peribũt illi qui est in mora alias non sed cui debentur. ¶ De quibꝰ debẽt solui. Rñ. ꝙ de oĩbꝰ [*]fructibꝰ terraꝝ. arboꝝ: animaliũ. pisca tionũ. venationũ. ficuũ pẽsionũ. in olẽdinoꝝ. etiā aduentum balneoꝝ: fullonioꝝ lapidicinioꝝ methalarioꝝ. Jteʒ de negocijs ⁊ artificijs ⁊ ceteris bonis. vt colligitur. xvj. q. j. ⁊. q. vij. et de deci. in multis. c. sed hodie consuetudo seruauda est. ¶ Vtrũ  illicite acsitis. Rñ. al. vbi. s̃. [*]ꝙ in ꝑsonalibꝰ ẽ distinguẽdũ aut trāsfert̃ dñium in acquirẽte. ⁊ sic tenet̃ dare sʒ eccłia nō dʒ reciꝑe diu ꝑsona est in scelere ne videat̃ approbare eiꝰ mores. sʒ si correxerit poterit reciꝑe sic in meretrice ⁊ histrione ⁊ hmōi. si aũt dominũ nō trāsfert̃: sicut ĩ vsura. furto ra pina ⁊ hmōi sic non tenet̃ nec ecclesia pōt recipere. Si ꝟo decime sunt p̃diales indistincte quilibet tenet̃ tũcũ peccator ⁊ iudeꝰ ⁊ inuasor. ⁊ eccłia pōt reciꝑe:  nō dantur intuitu ꝑsone. sed quasi ex censu debito p̃diorum. facit. c. de terris. de deci. Non tenent̃ tamẽ iudei soluere ꝑsonales decimas cũ nō ꝑci piant sacramẽta: nec audiant diuina. dicti. c. de terris. ¶ Qui tenẽtur dare decimaʒ. Rñ. Ale. [*]vbi. s̃. ꝙ oẽs laici tā pauperes  diuites. Jtẽ etiā iudei de p̃dijs. d. c. de terris. vt. s̃. in. §. p̃cedẽti. xvj. q. j. decimas. Jtẽ clerici de rebus patrimonij sui nisi deseruiant illi eccłie cui debent̃. e. c. ij. Jtẽ Alex. dicit ꝙ vbi esset consuetudo ꝙ de fructibꝰ possessionũ eccłie possent testari in morte siłr tenerentur de ipsis ad decimaʒ. et sic intellige. c. ij. de deci. itẽ religiosi nisi sint exẽ pti ṗuilegio se dis apłe sicut sunt monachi albi tẽpla rij. hospitalarij ⁊ hierosolomitāi ⁊ mul ti alij de quo no. in. c. suggestiũ. cũ mul tis. c. se. de deci. Dicit tñ Ale. vbi. s̃. ꝙ ṗuilegiũ de nō soluẽdis decimis nō li berat eos n teneant̃ soluere in tribꝰ casibꝰ. ¶ Primꝰ cũ pactiōe tenent̃:  priuilegiũ nō reuocat pcm̃ p̃cedẽs nisi fieret mẽtio specialis in eo. vt in. c. ex multiplici. de deci. ¶ Scs cum parrochialis ecclesie cui debebant̃ enormit̃ ledit̃. arg. d. c. suggestũ. ¶ Tertius cuʒ eas soluẽdo tacita renũciant ṗuilegio sʒ de hoc vide gl. ⁊ doct. ĩ. d. c. suggestũ. ¶ Cui debeant dari. Rñ. ꝙ p̃diales de[*]bẽt dari illi eccłie in cuiꝰ parrochia p̃diũ sitũ vt in. c. qm̃ de deci. ⁊ ĩ. fi.  ꝑoc. nisi aliud habeat ↄsuetudo. in. c. j. ⁊. ij. ⁊ in. c. ↄmissuʒ ⁊ multis alijs. c. de deci. Personales vero debẽt dari eccłie parrochiali in q̃ audiuit diuina. vel vbi re cepit eccłiastcca sacr̃a. xvj. q. j. c. questi. Mixte vero debẽt dari vbi consuetudo est vel si nō est cōsuetudo. si pascuntur in vna debẽtur illi parrochie. Si vero partim in vna partim in alia diuidant̃ facit q not. c. apostolice. de deci. et pa. no. diffuse in. c. cum contingat. eo. titu. ¶ Vtrũ soluẽdo ei qui de iure ecclesiaʒ [*]nō tenet sed de facto excuset̃. Rñ. ꝙ nō si scit. nisi ex iusto metu excuset̃. vel nisi ꝑ tollerantiā ecclesie q̃ cũ nō ↄtradicat vr̃ cōsentire ẜm Rod. Et hoc vltimũ ve rũ nisi placet eis ecclesiam fraudari. ¶ Vtrũ clericꝰ  hʒ sufficiens patrimo[*]nium vñ viuat ẜm statum sue persone possit decimas recipere. Rñ. Ale. vbi. s̃. ꝙ sic. vt ꝓcurator ĩ necessitates pauperũ vel vtilitates eccłie expẽdendas. nō aũt in vsus ꝓprios cōuertẽdas imo si in ꝓprios vsus cōuertit cōmittit sacrilegiũ si in malos incurrit iudiciũ. facit c. qm̃ in fi. xvj. q. j. ⁊. c. pastor. j. q. ij. ¶ Vtrũ decime possint p̃scribi. Rñ. q [*]layci nullo mō pñt p̃scribere vt eis soluant̃ de p̃scri. c. cām. sʒ clerici si parrochiā hñt pñt de p̃scri. de q̃rta. si ꝟo non hñt nō pñt. siłr ⁊ de religiosis dicẽdũ ẽ ar. eoꝝ q̃ no. iij. c. placuit. de p̃scrip. ⁊ in c. cum contingat. ⁊. c. seq. de deci. ¶ Cui soluet qui antiquitꝰ nō soluit et [*]nũc vult satisfacere. Rñ. ꝙ nō ei  p̃scri psit sʒ eccłie parrochiali ẜm Ro. ⁊ Ray. Q verũ credo si eccłie parrochiali. tũc erant soluende. alias secus. ¶ Vtrũ sacerdos parrochialis possit re [*]mittere decimas non solutas tꝑe p̃terito. Rñ. ẜm Ro. ꝙ sic in totũ vel in partẽ ex quo in posterũ vult abstinere ⁊ facere debitũ suũ. sed mihi vr̃ ꝙ non possit nisi sit pauꝑ cui remittuntur arg. c. sin. xvj. q. j.  cũ sint ṗauperũ non possunt in nō pios vsus cōuerti nā ⁊ suꝑ alimẽ tis legatis nō vʒ transactio sine iudicis autoritate. l. cũ hi bꝰ. ff. de trāsac. ¶ Vtrũ layco possit ↄcedi decima. Rñ. [*]ẜm docto. in. c. ad hec. de deci. ꝙ nullus cōtractus pōt iniri cum layco de decimis ꝑ quẽ dominium directũ vel vtile transferat̃ in ip̃m  videt̃ alienatio q̃dam vt ꝓbat̃ ꝑ tex. cũ glo. in cle. j. de re. ec. non alie. Sed cōcessio ad modicum tempus q̃ nō videt̃ alienatio bene potest fieri ⁊ etiā ad tempus vite alicuiꝰ ex causa ⁊ cũ autoritate prelati ẜm glo. in. c. quāuis eo. ti.  ꝓpter dubium vite pōt dici modicuʒ tẽpus. Sed de hoc dicto glo. dubito propterea que dixi. s̃. alienatio. §. xviij. ⁊ potius credo ꝙ nō possint cōcedi ad vitā alicuius nisi au toritate pape ⁊ hoc intelligo in layco  laycaliter viuit secus in layco conuerso ⁊ religioso cui concedi possent scm ꝙ not. docto. in. d. c. quāuis. Jus vero decimandi nullo modo potest cadere in layco cum sit spirituale vt in dictis. c. no. ⁊ hoc intelligo sine autoritate pape qui solus pōt ẜm not. in. c. ij. de iudi. ⁊ tutiꝰ est in foro anime si ex hoc papa facit ałs non. vt no. do. An. in. c. a nobis. de deci. ⁊ sequitur Pau. ¶ Vtrũ laycꝰ habẽs in feudũ decimas [*]secura ↄsciẽtia teneat. Rñ. ꝙ si scit se ha bere post ↄcilium Laterañ. ꝙ fuit celebratum. Mcclxxix. sine autoritate pape non potest tenere: vt not. in. c. prohibemus. de deci. Si scit se habuisse an illud concilium vel post sed cum autoritate pape ⁊ ex causa sic potest tenere. Si vero ignorat: an ante vel an interuenerit autoritas pape seu causa legitima tunc. Ho. vt refert Joan. an. in. c. cũ apo stolica de his que fi. a p̃la. tenet q non pōt tenere. Jdẽ Arc. ⁊ Jo. mo. c. ij. de deci. lib. vj. Sʒ Jo. an. tenet cōtrariũ qñ cō munis. est opinio ꝙ autoritate pape vł ante illud concilium fuerint ↄcesse que opi. mihi placet maxime  vnus quis foro aĩe p̃sumẽdꝰ ẽ bonꝰ nisi cōstet de malo. ⁊ iō dʒ credere ꝙ p̃decessores sui non tenuissent nisi cum bono titulo. ¶ Vtrũ talis laicꝰ possit eas trāsferre. [*]Rñ. ꝙ nō in laicum quocũ titulo ex quo trāsferat̃ dñiuʒ vtile vel directũ ⁊ lʒ gl. in. c. ꝓhibemꝰ. de deci. tenuerit ꝙ autoritate ep̃i posset tñ cōiter nō tenet̃ ⁊ bene. Jn aliā aũt ecclesiā vel religiosum locum bene pōt donare: vt in. c. cũ apostolica. de his que fi. a p̃la. ⁊ hoc de cōsensu dyocesani. Pignorare aũt non potest ẜm Joan. an. sed Host. tenet ꝙ sic. ⁊ Pau. placet ⁊ mihi vt cui plus liceat ⁊ minus. ¶ Vtrũ eccłia possit sine symonĩa redi [*]mere decimas ab aliquo iusto detento re. Rñ. ꝙ pōt redimere qñ ex tali pecunia nullũ ius de nouo acrit ałs nō lʒ: vt no. in. c. dilectus. el primo de symo. ¶ Vtrũ liceat clericis acciꝑe in pignꝰ [*]decimas detẽtas a layco. Rñ. Ale. vbi s̃. ꝙ sic sicut quālibet aliā possessioneʒ  laycus detineret iniuste nec tenent̃ fructꝰ cōputare ĩ sorteʒ dũmodo hmōi decime nō pertineant ad ałs ecclesias. sʒ ad suas  ad ałs si ꝓhibetur: vt ĩ. c. interdicimus. de deci. ¶ Qũo ⁊ qñ religiosi tenent̃ facere con [*]scientiam ⁊ predicare. de decimis. vide excommunicatio. vij. casu. xliiij. ¶ Que ẽ remuneratio fideliter soluen[*]tiũ decimas. Rñ. ꝙ multiplex. prĩa habundantia fructuum. Sca sanitas de quibꝰ Mał. iij. ⁊ in. c. reuertimini. ⁊ in c. decime. xvj. q. j. Tertia bonitas ṗncipatus. xvj. q. vij. maiores. Hoc tollit fiscus ꝙ non accipit christus. Defensio Vtrũ sit licita ad sue persone tuitionẽ ne ledatur. Rñ. ꝙ sic vt in. l. vt viʒ. ff. de iusti. ⁊ iur. ⁊ ibi Bar. ⁊ Bal. ⁊ alij in. l. scientiā. §.  cũ aliter. ff. ad. l. acquil. etiaʒ religiosis sine licẽtia suꝑioris quādo licentia comode haberi non potest ẜm Jo. de li. in tractatu de iusto bello Ratio  hec cōpetit de iure naturali di. j. ius naturale ⁊ quo ad actus naturales religiosi nō censent̃ mortui. xvj. q. j. c. placuit. el. ij. l. deo nobis. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ etiā aduersus suũsuperiorẽ pōt s se defende re. ar. c. ex parte. de accu. ⁊ hec veꝝ si ille contra quẽ se defendit iniuriose vult eũ ledere. quia si iuste ⁊ ordine iusticie seruato procedere nō posset sine peccato se defendere. alias sic dummodo fiat defensio cum moderamine inculpate tutele. Jstis. n. duobus concurrentibꝰ. s. ꝙ sit ad repelleñ. iniuriam ⁊ cum mo deramine inculpate tutele licet. Aduer te hic ꝙ non licet percusso repercutere etiam incontinenti: quia hoc esset vindicta. l. non est singulis. ff. de reg. iur. ni si timeret de percussione geminata faciunt not. per Jnno. in. c. olim causam. de resti. spo. ⁊ ꝙ no. in summa. xxiij. q. j. facit. l. iiij. in prin. ff. ad. l. acqui. [*]¶ Vtrum defensio possit tolli per papam vel principem vel legeʒ vniuersa lem: vel municipaleʒ. Rñ. Alb. in. l. om nes. C. de epi. ⁊ cle. quidem dicũt ꝙ nō cũ sit de iure naturali. ⁊ videtur expres suʒ in cle. pastoralis. §. pe. de re iudica. dominus Gabrieł de osseletis ĩ suo tra ctatu tenet ꝙ si statuto cauetur ꝙ possit procedi nulla data defensione ꝙ va leat ⁊ ꝓ hoc facit. quia licet a populo sit spẽs defensiōis. tñ tollitur in multis ca sibus: vt. C. quorum ap. nō re. per totũ. Jdem quia iura volunt in multis casibus nullam dari defensionem. vt. C. de sic. l. fi. in fi. C. de adu. l. j. adulterij. C. de fal. mo. l. ij. cum similibus. nec ob. ꝙ de fensio sit de iure naturali.  vtrũ est in defensione manuali ⁊ de ista loquitur. d. l. vt vim sed defensio danda per iudi cem reo petenti vel nō petenti est de iu re gentiũ vel ciuili ⁊ ideo per aliud ius tolli potest. ⁊ hoc dicit esse veriꝰ Albri. ibidem. ¶ Vtrũ defensio ꝓ rebus liceat. Rñ. ẜʒ [*]Jnn. in. d. c. olim ⁊ Bar. in. d. l. vt vim. ⁊ gl. ⁊ doc. in. l. j. C. vnde vi. ꝙ sic ⁊ pro rebus auferendus ne auferantur ⁊abla tis vt recuperentur. Et hoc veꝝ ĩ ablatis si incontinenti fit idest ante ad alia negocia diuertat. tex. est. ff. de vi et vi. ar. l. idem est. §. cũ igit̃ qui armatus. Et dicit pa. in. c. significasti sco de ho mi. ꝙ r ĩteruallum qñ relicta prima se diuertit ad alia nō necessaria. Secꝰ si co medit vel bibit vel cōgregat amicos ⁊ hmōi. ff.  ꝟ. ob. l. ↄtinuꝰ. ṗmo Rñ. ff. de du. re. l. ij. §. vl. C. vñ vi. l. j. ⁊ cũ hoc scit a iure cōcessuʒ nō requiritur autoritas superioris nisi de bono cōsilio nec inci dit talis in excōicationẽ si persona a q̃ aufert esset ecclesiastica etiā si in ꝑsonā ĩmittit manũ qñ ałs recuperare nō poterat vt colligit̃. ĩ. d. c. olĩ. ⁊. d. c. significa sti nisi a ꝓposito modũ excedat vt ĩ. d. c. olim ⁊. d. c. significasti. ⁊ de appella. c. si gnificauerunt. ¶ Vtrũ quilibʒ de populo possit quẽli[*]bet defendere impune. respondet Bar. in. l. si quis in seruitute in fin. ff. de fur. ⁊ in. d. l. vim ⁊ ibi glo. ⁊. xxiij. q̃stio. viij. §. j. in glo. ⁊ Cy. ⁊ pe. in. l. j. C. vnde vi. ꝙ sic consuluit tamẽ Bar. in. d. l. vim ad tollendũ oẽ dubiũ ꝙ faciat sibi manda ri vt ip̃m defendat clamando defendite vel currite ⁊ similia vt not. Bal. in. d. l. j. quia tunc oẽs licite ⁊ impune facit in ar. l. gracus. C. de adul Aduerte tñ ꝙ irregularitatem nō effugit qui pro alte rius defensione aliũ occidit de quo vide. j. homicidium. iij. §. iij. ¶ Quid r moderamẽ inculpate tutele [*]Rñ. gl. ĩ. d. l. j. multũ laborat sed bar. ibi ⁊ in. l. furẽ. ff. ad. l. cor. de sic. dicit q inculpata tutela est id facere sine quo ałr se defendere non potest sine periculo ꝑ sone vel rerum vnde non debet pati ꝙ dānificetur in aliquo si damnũ est irrecuperabile ałs secus vt in. d. l. furẽ. Ex quo infert ꝙ etiā si non possum effugere quin me percutias nisi te interficiaʒ ꝙ licite te interficio  eũ iniuria perso nalis sit maior  realis vt in. l. in seruo rum in fi. ff. de penis ⁊ ꝓpter realẽ irrecuperabilẽ possum te interficere vt ĩ. d. l. furẽ. ergo fortius ꝓ ꝑsonali facit glo. de resti. spo. olim el. j. ad fi. ⁊ glo. in. c. sisignificasti el. ij. de homi. Et istud tenet Flo. in. d. §. que cum aliter Bald. vero in. d. l. j. dicit quod tria debent esse vt si moderamen. ¶ Primum equalitas vt fit cuʒ armis. vt. ff. de vi ⁊ vi. arma. lege prima. §. vim vi. Sed ego hoc credo verum quando potest repellere. quia paruus vix cum armis potest se defendere a magno qui cum pugno forte eum interficeret ar. in. q. vij. §. tria. ¶ Secundũ tẽporis vicinitas. quia si post esset vindicta contra. c. seditionario. xlvj. distin. ¶ Tertium talis et tanta quāta est necessitas. ¶ Adde quartũ ꝙ intentio sua feratur vt se defendat. quia actus ex in tentione nemo accipit non ex eo quod est per accidens. j. preter proposituʒ in actus moralibus. Vnde duo effectꝰ ex vno actu possunt venire. puta proprie vite conseruatio ⁊ inuadentis occisio. Si ergo intenderet occisionem vt finẽ. sic nō liceret sine pctō mortali. Si autẽ suā defensionẽ. sic denominabit̃ defensio non occisio cũ debebeat denominari actus mortalis. nisi ab eo ꝙ intendit nō ab eo ꝙ est p̃ter intẽtionẽ. cũ sit causa per accidẽs vt ptʒ. v. ethi. c. iiij. ⁊ sic non erit peccatum. ¶ Quid si excedit modũ. Rñ. ẜʒ Jnno. [*]Ho. ⁊. d. Ant. in. c. olim causam. de resti. społ. ꝙ si excedit a ꝓposito sic tenet̃ de dāno. Si aũt nō a ꝓposito sic nō tenet̃ ad aliquam satisfactioneʒ nisi forte ad cautelā facit. l. si ex plagijs. §. tabernariꝰ. ff. ad. l. ac. nec excōicationẽ ĩcurrit. vt no. in. d. c. olim. el. j. ⁊. d. c. significasti. el. ij. lʒ Ray. dicat ꝙ est tutiꝰ ꝙ petat ab solutionẽ vel dispẽsatonẽ. ⁊ est bonum qñ comode pōt haberi. Dicit tñ. d. Ant. in. d. c. olim ꝙ  insequit̃ ꝑcussorẽ de fa cto ⁊ vulnerauit nō dʒ puniri vt dolosus. sed vt culpabilis  inconsultus ca lor vicio calũnie caret. l. j. §. queri posset ff. ad turpilia. ij. q. iij. §. notandum tex. ĩ l. si adulteriũ. §. imperatores. ff. de adul. glo. xxiiij. q. j. §. j. Defunctus. Vide infra mortuus. Degradatio. duplex quedam verbalis quedam actua lis. Et hec actualis fit sic. quando clericus indutus vestibus sicut si in offitio esset dispoliatur cũ verbis ad hoc cōgruis. vt habetur in. c. degradatio.  penis. li. vj. ⁊ dicit Ge. ĩ. d. c. ꝙ actualis degradatio est executio ꝟbalis deposi tiōs ꝓpterea tenet ꝙ pōt fieri sine numero ep̃oꝝ. sed nō verbalis.  oportet fiat a ꝓprio ep̃o ⁊sit debitus numerus ep̃oꝝ vt in. d. c. in tex. ⁊ in glos. De his duabꝰ degradationibꝰ. de quibus hic tāgitur. no. gl. in. l. ij. §. sʒ et si cũ. ⁊ ibi doc. ff. de infa. vbi no. ꝙ degradatio actualis fuit adinuẽta ad in star exautoratiōis de qua ibi de qͦ vide Bar. in. l.  vno exauctorato. ff. de re mi li. ⁊ Bal. in auten. p̃sbyteri. C. de epis. et cle. ⁊ an debeat fieri degradatio cleri ci ad mortẽ cōdẽnati prius executio. no. bal. ꝙ sic in. l. j. C. an seruus ex fac. suo. ⁊ an requirāt̃ duo ꝓcessus no. Bar. in. l. ij. §. ignominie causa. ff. de infa. ꝙ quando fit ab eodem iudice ꝙ sufficit vnus alias duo requiruntur. ¶ Vtrũ verberās clericũ degradatum [*]sit excōmunicatus. Fuerũt opi. sed plʒ mihi opi. gl. in. d. degradatio. ꝙ verberās degradatũ actualiter nō sit excōmunicatus. sʒdegradatũverbaliter sic. ⁊est securior opi. dicit tñ Pa. ĩ. c. ad abo lendā de hereti. veꝝ nisi post verbaleʒ sequatur incorrigibilitas.  tũc perdit etiā ẜʒ vnũ intellectũ. c. cũ non ab hoĩe de iudi. ⁊ abs alia traditione posset comprimi per iudicem secularem. ¶ Vtrum iudex secularis possit iudica [*]re degradatũ actualiter. Rñ. ẜʒ no. ĩ. d. ca. degradatio. ꝙ uis tutius esset vt traderet̃ ꝑ iudicem ecclesiasticũ. tñ ex qͦ actualiter degradatum est potest per tex. prefati capłi. ¶ Vtrũ degradatꝰ ↄficiat celebrando. [*]Rñ. ẜʒ Ar. de cōse. di. iiij. in. c. ostẽditur ꝙ sic ⁊ ista est verissima opi.  caracter a deo impressus in aĩa per hominẽ nō pōt auferri. lʒ gl. l. di. dixerit contrariũ in. c. accedens. ⁊ multi alij. ¶ Vtrum degradatus teneatur dicere [*]officiũ si est in sacris. Rñ. ẜʒ Ro. ꝙ sic ꝙ ꝓbatur ꝑ. c. dolẽtes de cele. miss. quia ex quo oĩbꝰ ordinatis precipitur. ⁊ iste ordinatus sit ⁊ caractereʒ habeat licet degradatus offici uʒ dicere tenetur nō tamẽ debet dicere Dñs vobiscũ. ⁊ silia que ad dignitateʒ ordinis pertinent. ¶ Quis potest restituere degradatum depositũ. Rñ. ꝙ solus papa. c. j. ⁊. ij. l. d. Sic ⁊ preses prou ĩcie nō pōt restitue re quẽ dānauit. ff. de qō. l. j. in fine Delectatio in cogitatione vtruʒ sit [*]peccatum mortale vide. s̃. cogitato. §. ij. Delegatus est is cui a sũmo pontifice vel ordinario cuʒ cōmittitur cā qͦ ad ecclesiasticos. Siłr dico de ĩperatore ⁊ alijs dominis quo ad secularia. De materia de qua in li. §.  tāgi tur de varijs generibꝰ delegatoꝝ ideo in pluribus locis doct. l. de hac inateria tetigerunt sed quia in prin. hic tan git de delegato pape ⁊ principis. ⁊ illi nō possunt cognoscere nisi in loco insignivbi fit copia ꝑitoꝝ vt omnis ꝑ rom. sin. cccclvij. inci. si al legatur causa. ¶ Quis potest delegare. rñ. ꝙ quilibet [*]ordinarius ⁊ quilibet qui ex ordinari a iurisditione aliquid potest. ¶ Quis potest esse delegatus in eccle[*]siastico foro. Rñ. ꝙ delegatus pape nō pōt esse quis nisi sit in dignitate cōstitutus vel personatum habẽs: aut cano nicus ecclesie cathedralis vt in. c. statu tũ de rescri. li. vj. ⁊ ꝙ habeat ad minus xx. annos nisi ex certa sciẽtia papa causam commiteret nō existenti in dignitate vel minori de of. dele. cũ vicesimũ de elec. cũ in cunctis aliorum pōt quilibet esse qui nō prohibetur. veruʒ est ꝙ cause spirituales vt  decimis. de iu re patronatꝰ ⁊ huiusmodi non pñt delegari laicis sed clericis tantum de iu di. decernimus. [*]¶ Vtrum guardiani ordinis nostri mi noruʒ ⁊ priores fratrum mendicantiũ habeāt dignitatẽ. Rñ. Ge. in. c. nullus de elec. glossa. hic tenet ꝙ sic. Et iō pos sunt esse delegati pape facit ꝙ no. Pa. in capitnlo causaʒ de iudicijs. et in capitulo cũ olim de maiorita. ⁊ obediẽtia ⁊ Car. ĩ cle. ij. de rescri. ⁊ ibi gl. pa. tamẽ ĩ. d. cle. ij. distinguit de priore ꝙ aut hʒ supra se ĩ monasterio superiorẽ sicut  ẽ sub abbate ⁊ iste nō habet dignitatẽ sʒ ille  non habet supra se superiorem ĩ monasterio habʒ dignitatẽ uis nō sit perpetuus sufficit ꝙ posset esse. ¶ Quid pōt delegari. Rñ. ꝙ q̃dā perti [*]nent ad ordinem ep̃alem: vt consecrare ordinare ⁊ ista delegari nō pñt nō habẽti illũ ordinẽ: alia oĩa possũt delegari nisi ꝓhibeantur a iure. hec habent̃ de offi. or. q sedem. de conse. ec. aqua. ¶ Quid pōt delegatus. Rñ. Ge. ĩ. c. pre[*]sentium de testi. ex gl. in. c. solet de sent. ex. li. vj. que dicit ꝙ delegata potestas ẽ stricti iuris. ⁊ iō id solũ pōt ꝙ ẽ ei ↄmis sũ: ⁊ sine quo causa expediri nō potest  off. dele. c. j. ⁊. c. prudentia ⁊. l. ad lega tũ. ff.  proc. ⁊ id propter quod facilius expediri posset causa non venit nisi expresse comitatur. ¶ Vtꝝ legatꝰ possit subdelegare. Rñ. [*]ꝙ delegatus a prĩcipe pōt subdelgare no. ĩno. ĩ. c. pastoralis  of. dele. facit. l. j. ff.  offi. eiꝰ cui man. ẽ. iu. ⁊. c. suꝑ q̃stio nũ. ⁊. c. fi. e. ti. ⁊ hocverũ nisi quando cer tum ministeriũ ei committitur limitat Jnn. ĩ. d. c. fi.  magno ministerio sicut predicare crucẽ. dispẽsare cũ irregulari penitẽtiam iniungere absoluere excōmunicatos. ⁊ hmōi. vel qñ per rescripti verba cōp̃hẽditur ꝙ ẽ electa Jndustria vel fides eius sicut qñ dr̃. Cōfidimꝰ de tua industria: vel ꝑsonaliter exequaris vel quando negocium non est bene expedibile per alium. Fallit in legato sedis apostolice qui etiaʒ in predictis potest sebdelegare: vt in. d. ica. si patet. Delegatus autem ab inferiore nō pōt nisi sit delegatus ad vniuersitatẽ causarũ. ff. de iudi. l. cũ pret or. §. j. ff. quis ⁊ aquo ap. l. j. §. j. vel nisi hoc sibi speciali ter concedatur ẜm Joan. ꝑ. c. is cui deoffi. de li. vj. vł nisi quando vnum articulum totius cause committeret cle. j. de offi. deleg. ¶ Nũquid poterit subdelegare nō exi [*]stenti in dignitate vel ꝑsonatu ne ca nonico eccłie cathedr alis. Rñ. ꝙ nō vt cōmuniter tenet̃ in. d. c. statutum. ¶ Quid de snĩa duo delegatoꝝ discor[*]dantiuʒ. Rñ. ꝙ depẽdet ex delegāte vt acceptet quā voluerit. Secus si in snĩa arbitroꝝ ex cōpromisso  nō tʒ similit̃ p̃sidẽtes loco pape ĩ cōcilio generali ni si oẽs cōsentiāt in actu gerẽdo nihil fa ciũt:  vnius cōtradictio ĩficit totũ no. Pa. ĩ. c. nō est de reg. ⁊ ĩ. c. pe. de sta. mo. Secus in snĩa duoꝝ ordinarioꝝ discor dantiũ q̃ tenet pro reo niss in causa ma trimonij libertatis ⁊ testĩ ⁊ in hmōi fauorabilibus: quia tũc tenet pro actore vt in. c. vl. de sen. ⁊ re iud. intellige si agit vt matrimonium ⁊ huiusmodi teneant aliter valeret pro eo qui vt valeat agit vel se defendit. ¶ Vtrũ quis teneat̃ acceptare subdele [*]gationẽ in casu qͦ subdelegare pōt. Rñ. Jnno. in. c. pastotalis.  of. del. ꝙ sic ni si qñ constat ꝙ delegatus maliciose se exoneratvt in tex. p̃fati. c. pastoralis. nā tũc nō tenet̃: ⁊ si vellet eũ cogere iusta ẽ appellatio eius secus si nō cōstaret. et est differẽtia inter delegatũ a principe et ab inferiore.  delegatus s principe pōt cogere oẽs ẽt si nō sint sui fori. C.  ꝓ sua iuris. l vnica. ff. de mune. et ho. l. muneꝝ. §. iudicādi exceptis aduocatis  alibi  ĩ foro suo recipere iudiciũ nō possũt cogi. C. de aduo. d. iu. l. sancimꝰ in fi. delegatus ab ordinario nō potest cogere hoĩeʒ alterius fori. ff. de iurisdi. om. iu. l. vlt. ff. de tu. ⁊ cu. dat. ab his. l. j.  offi. or. pastoralis ĩ prin. ⁊ in gl. p̃fati. c. pastoralis de of. dele. [*]¶ Vbi pōt cognoscere delegatus pape vide. s̃. cōmissio. ¶ Qñ expirat iurisditio eiꝰ. Rñ. re inte [*]gra expirat ꝑ scĩaʒ mortis delegātis. l. eius qui in prin. ff. si cer. pe. de of. dele. gratum. Jtem per mortem illius cōtra quam mandatur remtegra de rescri. significauit ⁊ młtis alijs modis. vt in. c. quoniaʒ abbas de of. dele. ⁊ in multis alijs locis que omitto. [*]¶ Qũo potest absoluere excōicatos a se vide. s̃. abso lutio. ij. in princ. ⁊. §. j ¶ Quid si delegatus nō vult facere fideʒ de mādato suo. ⁊ propterea alis nō vult ei credere cũ nō teneatur. vt in c. cũ in iure  of. dele. ⁊ cũ excōicat. Rñ. ẜʒ doc. in. d. c. ꝙ nō tenet  delegatꝰ nō habet autoritatẽ excōicādi nisi q eẽt sibi rebellis: ⁊ cũ talis nō sit ex iurisdictiōis defectu nulla est excōmunicatio. Demẽtia si est perseuerans. excusat a culpa tum ad factum in ipsa cōmissum. xv. q. j. aliquos xxxij. q. vij. quẽadmodũ ⁊ ab irregulari tate. vt in cle. vnica de homi. De demẽte ⁊ quis dicatur demẽs ⁊ multas circa illuʒ questiones ponit Bal. in aut̃. ex causa. col. C.  libe. prete. ¶ Vtrum qui aliqñ fuit demens possit [*]promoueri ad ordines vide. s̃. corpore viciatus. §. viij. Demoniacus. an possit promoueri vide. s̃. corporeviciatus. §. viij. ¶ Quomodo in dubio possit probari an quis sit demoniacus. Rñ. ꝙ si ꝑ. xxx. dies carnibꝰ indifferetervesci cogatur: et maxime edinis que demones prouo cāt. vt hr̃ ĩ. c. ij. vij. q. ij. in. tex. ⁊ in glo. si nullam sentiet lesionem apparebit ꝙ non sit demoniacus. Denunciatio quadruplex prima euangelica quia ab euāgelio sumpta mat. xviij. ⁊ requirit. vj. ¶ Primũ ꝙ si frater. i. christianꝰ. ij. q. iij. ad mẽsam. lʒ infidelis posset nũ ciari si cōtra legẽ nature vel cōtra legẽ eos in moralibꝰ offẽdit  papa habet iurisditionẽ in eos in istis casibꝰ de qͦ j. iudeus. §. xxvij. ałs non. ¶ Secunduʒ ꝙ p̃cedat secreta monitio ĩ qua vt emẽ detvel desistat obsecrādus ẽ. ¶ Tertiũ ꝙ peccatũ nō sit oĩno ocultũ. sʒ ꝙ possit ꝓbari ꝑ testes  si esset oĩno occultuʒ non haberet locum ⁊ sequitur Pa. in. ca. nouit de iudi. ij. q. j. si peccauerit immo si etiam vnus solus testis esset non posset denunciari ad penitentiaʒ imponendam. ¶ Quartum ꝙ si nō desistit vel emendat se ad eius monitioneʒ adhibeat te stes qni sciunt: vel cũ quibus possit eũ cōuincere. ¶ Quintũ ꝙ si se non corrigit dicatur prelato ⁊ denunciet̃. ¶ Sex tũ ꝙ ꝓbet se eũ bis monuissevt. j. dicā. De materia que in hoc. §. tāgitur. ⁊ an ⁊ qualiter denunciatio ⁊ accusatio differāt no. Bal. ĩ repe. l. edita col. lxvij. C. de edẽ. vbi dicit ꝙ denunciatio dicit̃ quādo denũcians se non subscribit ad penam tallionis nec concludit: sed accusatio sit. ⁊ an debeat denũciatio maleficiorũ fieri in scriptis. Bal. in. l. fi. co. pe. C. de nego. gest. tenet ꝙ sic cuʒ succe dat loco libelli. ¶ Vtrũ quilibet teneatur ad supradi[*]ctā denũciationẽ. Rñ. do. cano. in. d. c. nouit ⁊ si peccauerit varie loquũtur. sʒ vr̃ mihi dicẽdũ ꝓ cōcordia ꝙ si loqua mur prout est solum fraterna correctio sic tene opi. Arc. ĩ. d. c. si peccauerit ꝙ ẽ omnibꝰ de p̃cepto ꝙ ẜʒ dixi. s̃. correctio fraterna. Et ista correctio solum proce dit ab actu caritatis. ⁊ ista proprie nō dicitur denũciatio euāgelica nec tene mur de denũciatiōe ꝓprie euangelica rerũtur supradicta. si vero loquat̃ et tunc distinguo ẜʒ Jnn. in. d. c. nouit ꝙ āt loquimur  pctō ꝑpetrato qr̃cipit augmẽtũ vel młtiplicationẽ seu cōtinuatiōeʒ mali ⁊ etiā de perpetrando ⁊ sic libet qui credit se eā posse ꝑficere sine graui detrimẽto puta  non opor teret eũ desistere a negocijs suis vł incurrere in ĩmicitiā vel aliud periculũ tenetur de precepto. xxij. q. v. ca. hic vr̃ quod verum in: elligo qñ talis est prelatus per quem finis huius denũciationis obtineri possit qui est vt vel ille emendet nam si vellet ad aliud ꝓcedere prelatus peccatore emendādo se nō potest de iure ẜm doc. in. d. c. nouit  per istam viam non queritur nisi peni tentia peccati vel si corrigi non vult ad terrorem aliorum excommunicetur: et taliter prouideatur ꝙ ceteri timeant. si vero talis nō sit prelatus vel nō possit sine graui damno eam prosequi sic nō tenetur nisi solum qui ex officio hʒ cui dr̃. lxxxiij. di. Error cui nō resistitur approbatur ⁊ c. cuʒ si. sivero loquamur de peccato perpetrato quod nō habet cōtinuationem sic dico ꝙ solum tenen tur qui habẽt ex officio. rō quia hoc ꝓcedit ab actu iusticie ad instruẽdũ alios per exemplũ q quidẽ pertinet adsu periores. xj. q. iij. precipue. ⁊. xxiij. q. iiij. duo ista. ¶ Vtrũ denuntiationẽ euangelicaʒ sꝑ [*]debeat p̃cedere admonitio de qua. s̃. di ctũ est. Rñ. ꝙ si peccatũ est publicũ nul la reritur mẽitio ẜʒ Arch. ĩ. d. c. si peccauerit iuxta illud peccantẽ corā omni bus argue. xlv. d. sʒ illud si vero peccatuʒ est ocultuʒ ⁊ tardatio denunciatio nis inferret nocumẽtũ ꝓximo temporale vel spirituale puta traditio ciuitatis heresis ĩfectio ⁊ hmōi similiter sine monitiōe denunciabitur nisi constet ꝙ ad eius monitionẽ desistet nā quilibʒ debet corrigi vt si potest eius fama nō ledatur. Si vero nō fit nocumentũ pro ximo nisi ipsi peccāti solum debet precedere duplex monitio. Vna ꝑ monẽtẽ soluʒ q̃ per iuramẽtum ipsiꝰ hʒ probari. Alia permonẽtẽ ⁊ vno testevł duobꝰ ⁊ per ipsos probatur. limitat Ric. ĩ. iiij. di. xix. ar. iij. q. j. qui cōcordat cuʒ supra dictis nisi ꝓbabiliter crederet nō profi cereper secretaʒ monitioneʒ: sʒ potius ille irritaretur cōtra corrigẽtẽ ⁊ premo nitus subterfugia quereretvt corigi nō posset iuxta ill ꝓuerb. ix. Noli arguere derisorem ne oderit te.  non debet tunc monere ałs sic. ¶ Qui admittũtur ad hāc euangelicā [*]denũciationẽ. Rñ. ẜʒ gl. in. di. c. sipecca uerit et nouit ꝙ admittuntur omnes infames mulieres minores nisi ꝑmaneant in crimine similiter etiā ad testi monium. Limitat Jnn. in. d. c. nouit si solum penitentia de crimine queritur vt debet fieri in ista ⁊ non aliquod tem porale nec directe nec incidẽter  tũc tantum legitimi testes admittũtur ẜm eundem Jnno. ¶ Vtrũ sit ordo iuris seruādus ĩ ea. Rñ. [*]ẜʒ Jnn. ĩ. d. c. nouit ꝙ nō. arg. c. j.  dolo ⁊ cōtu. ¶ Secũda dr̃ canonica q̃ a cano [*]nibꝰ inuenta est tñ q̃ habet ortum ẜm Jnn. l. veteri. ⁊ ista est duplex. quedam specialis cōpetẽs illi soli cui ĩterest ha bere bonum prelatum ⁊ fit vt quis de bñficio āmoueatur ⁊ requiritur trina monitio ẜm cōmuniter do. ⁊ facit gl. ij. q. vij. c. qua propter. alia est generalis ⁊ publica ⁊ hoc ẜm Jnn. etiā locũ habet in criminibus ꝑpetratis si crimina re cipiũt augmentũ propter multiplicationẽ actuũ vel ꝓpter cōtinuationẽ in iurie ałs nō nisi solũ de ꝑpetrandis et de hac hr̃ de iureiu. c. quẽadmodum in fi. quo vero ad ꝑpetrāda hr̃ de despon. ĩpu. c. ad dissoluendũ. xxij. q. v. hoc vr̃ ⁊ nō opʒ in ista gñali p̃cedat secreta mo nitio ẜʒ glo. in. d. c. ad dissoluendum. ¶ Tertia dr̃ iudicialis ⁊ hec ẽ duplex [*]Quedā publica q̃. s. ↄpetit ex officiopu ro in qua nō reritur monitio sʒ iudex ex officio suo ⁊ per denũciationẽ suorũ officialiũ ĩ ea ꝓcedit ⁊ hʒ locũ tantũ in notorijs vt in. l. ea quidẽ. C. de accu. ⁊ so lũ iudex  habet merũvel mixtũ ĩperiũ tales denũciatores ↄstituere pōt vt ĩ. l. j. §. quies quo. ff. de offi. p̃fec. vr. ¶ Quedā ṗuata q̃ competit leso ꝓ suo interesse ⁊ ista qñ ĩ foro ciuili ⁊  pla no expedit̃ etiā si nō p̃cessit monitio vt qñ ille  ꝓponit nō pōt agere puta  seruus vel ptāti alteriꝰ subditus. insti. de his qui sunt sui vel ali. iu. §. pe. ff. de of. prefe. vr. l. j. §. q autem. ⁊ idem dic de religiosis conquerentibus de iniustis grauaminibus suoꝝ p̃latoruʒ. Jtẽ de his  spectāt ad forum venale vt iu sto precio vendantur. Jdem de rusticis oppressis. in foro autem canonico requiritur triplex monitio ẜm Hos. ⁊ cōmuniter doc. in. d. c. nouit. sʒ pa. ibideʒ tenet sufficere binam sicut in euāgelica ⁊ hoc credo verũ ꝙ dʒ precedere mo nitio nisi timor ĩpediret eā et licet iudex eccłiasticꝰ ĩdistincte admittat nũ ciationẽ euāgelicā. non tñ istā nisi qñ crimẽ est ecclesiasticũ de sui naturavel rōne pacis vł iuramẽti vł crimẽ notori um nō auditur ĩ foro se culari vł qñ est miserabilis ꝑsona q̃ eā ꝓpōit. Jtem qñ ꝓpter potentiā se non potest iuuare in foro seculari quia eius dominus vel tyrannus et hec differt ab euangelica. ¶ Primo quia non admittitur nisi ille cuius interest. Jtẽ ille cuius ĩterest nō repellitur p̃texru criminis. Jteʒ in ista nō recipiunt̃ nisi legitimi testes. Jtẽ in ista nō solũ requirit̃ vt corrigat̃ pctm̃ vt in illa sed etiā vt res restituatur et le sus seruetur indẽnis. Jtem in ista ꝓce ditur iudicialiter vnde danda est ĩ scriptis fienda litis conte. ⁊ sententia scriptis ferenda non ĩ illa lʒ ista expediatur de plano. et ideo dicitur iudicialis quia in iudicio fit ⁊ iudicialiter proceditur licet non vsquequa. Jn illa vero non et de hoc vide Pau. in. d. c. nouit diffuse. ¶ Quomodo formabitur libellus seu [*]denũtiatio ĩ ista iudiciali. Rñ. ẜʒ Jnn. in. d. c. nouit sic domine iudex talis tʒ librum meum cōtra conscientiam et in periculum anime sue cum ad me perti neat. Jdeo peto officium vestrum vt co gatis eum ad penitẽtiā ⁊ restitutionẽ. ¶ Quarta dicitur regularis.  ẜm di[*]uersas religiones ⁊ religiosorum cōstitutiōes expeditur ⁊ ꝓcedit̃ simpłr ⁊ de plano ⁊ nō pōt appellari ẜm Jo. an. fa cit. c. reprehensibilis. de ap. ⁊ ad istas vltimas nemo obligatur nisi qñ a suo prelato cogitur: vt. j. patebit. ¶ Vtrũ teneat̃ quis denunciare alicui [*]eis peccatum quod ipse  ↄmisit ignorat. vide. s̃. correctio. ij. §. vj. ¶ Vtrũ prelato precipienti denunciā[*]dũ peccatum alterius teneatur subditus obedire nisi seruata forma euangelica. Rñ. si peccatum est publicũ vel in nocumentum ꝓximi fiendum dic ꝙ sic vt. s̃. patet in prin. idem dic quādo nō sperat̃ correctio lʒ nō sit in nocumentũ vt. s̃. dictum est. §. j. si vero peccatuʒ nō est ad nocumentũ ꝓximo ⁊ ocultum et speratur correctio si secrete corrigatur vt cōmuniter dʒ p̃sumi nisi sint signa ꝓbabilia in cōtrariũ tũc dico ẜm Ric. vbi. s̃. ꝙ publicā denunciationẽ dʒ pro cedere secreta monitio ex p̃cepto diuino cōtra q p̃latus nō potest precipere nec subditus obedire ⁊ si frater se corri git debeo desistere a publica denuntia tione: ⁊ sic intellige. ij. q. j. si peccauerit. ij. q. vij. accusatio. nam ex precepto dei teneor si possum sine detrimento bonĩ spiritualis illius quem corrigo famaʒ ipsius non ledere quia preciosior  tẽporalia ⁊ valet ad bona temporalia vt de test. c. testimonium de exces. prela. in ter dilectos. Jtem ad bona spiritualia quia multi timore ĩfamie a peccato re trahuntur qui quādo se infamatos cō siderant sine freno peccant. vnde glo. super illud Math. xviij. vade ⁊ corripe eum ⁊ c. dicit ne publice correctus vere cundiam perdat qua perdita in pecca to remaneat secretam autem denuntia tionem non est necesse precedat monitio. ⁊ ideo siue secrete monuerim siue non. siue secrete correxerit. sed ad meaʒ monitionem siue non tenet̃ secrete denunciare prelato p̃cipiẽti:  valet ad p̃cauẽdas peccata recidiui nec est in fa me fratris p̃iudiciũ si talis est prelatꝰ qualis esse debet rō est  quilibet tene tur obedire suo prelato in his que ꝑtinent ad eorũ officium ⁊ nō sunt contra deũ vel animā sed sic obedire nō est cō tra deum imo ẜm deum ⁊ intentionem euangelicā in qua nō solũ dñs intẽdit peccatorẽ corrigere sed etiā correctio de reciduo p̃cauere  nō ẽ opus valentibus. Mat. ix. ⁊ sic prelatos medicos vo luit esse est etiā de his q̃ ꝑtinẽt ad offi cium p̃latorum. Vñ Ber. lib. de dispẽsa tione ⁊ p̃cepto. c. v. dicit regularis pro fessio qua se minor sponte subdit maio ri cum allegat ⁊ communis equidẽ pa cti reo: vtrũ necessitate teneri vinum fidelis cure alterum fidelis obedientie. Cura autem non est tantum ad curandum sʒ etiam ad preseruandum a peccato quod fieri non potest nisi peccator correctus in quo ẽ pronitas dere licta cognoscatur nec pōt cognosci nisi ꝑte  solꝰ nosti ergo teneris dicere ad bonum fratris tui. Vñ videmus quod semel lapsus in pctm̃ carnis facilius relaxabit̃ ĩmo vix retinet̃ huius snĩa est aug. suꝑ leui. v. c. ⁊. xxij. q. v. c. hoc vi det̃ itẽ Gual. in sum. Guil. de mara. et cōiter oẽs doc. ordinis nr̃i et sanctus Tho. in quoł. si tñ ꝑ signa valde ꝓbabilia ⁊ p̃sumptiōes q̃si violẽtas crederet̃ ꝙ p̃latꝰ ex illa denũciatiōe fratrem infamare vellet tũc crimẽ oculum fratris tam veraciter correcti sibi denũcia ri nō debet ⁊ hoc qua de denũciatione publica dixi vera sunt ẜʒ sanctũ Tho. ij. ij. q. xxxiij. ar. vij. in grauibus peccatis nō in leuibus que fame non derogant. Nec ob. his dictũ Aug. in regula qui dicit ꝙ peccatũ fratris priꝰ debet ostendi p̃posito  testibus quia vt dicit Ri. vbi. s̃. q. ij. ibi loquit̃ ẜm ꝙ p̃positus est singularis ꝑsona que potest ⁊ dʒ ꝓdesse magis  aliꝰ libet sʒ osten dere p̃lato tan ecclesie. i. sicut in loco iudicis residenti dʒ sequi testiuʒ indu ctionem vt dictũ est in princi. huius. c. similiter exponit Tho. vbi. s̃. q. viij. ¶ Quid de eo qui iurauit denunciare [*]oẽ crimẽ q sciuerit. Rñ. ꝙ tale iuramẽ tũ debet interpetrari vt denunciet mō debito facit. c. ex parte tua de cler. nō re si. cũ si. Et ideo si loquimur ne denũcia tiōe publica sic nō pōt nisi primo monuerit peccantem sco ꝙ possit ꝓbare eius dictum. Tertio ꝙ monuerit eum presente vno vel duobus ꝑ quos possit ꝓbare monitionẽ ⁊ quarto ꝙ noluerit se cōuertere  istis deficiẽtibꝰ si reuelaret faceret ↄ̃ ius diuinũ ⁊ sic peccaret mortaliter vt no. Theo. ⁊ Cano. maxĩe in. d. c. si peccauerit quod limita veruʒ de omni peccato occulto quod non ha bet nocere proximo vt dictum est. s̃. si vero loquamur de denunciatione secre ta fienda prelato: tunc dic ꝙ tenetur siue probare possit siue non siue monue rit indistincte si modo p̃latus sit qualis esse dʒ ałs non vt puta  crudelis  bestialis vel diffamator ⁊ hmōi  ĩ tali nō dʒ nisi vt pius pater orando mo liẽdo caritatiue inducendo fratreʒ ad corrigendum ⁊ si nō pōt dimittat eum deo ⁊ a ꝑte probat̃ in. d. c. si peccauerit. ¶ Quid si iurauit vel ꝓmisit nō denũ[*]ciare. Rñ. ꝙ si intẽdebat qñ ꝓmisit vel iurauit ꝙ etiā adp̃ceptũ superioris vel etiā sine p̃cepto suꝑioris in peccato cō mitttẽdo nō reuelare mortaliter peccauit ꝓmittẽdo et tenet̃ nō ob. iuramẽto ⁊ ꝓmissione denunciare in casu in quo denunciatio cadit sub p̃cepto. Jn alijs aũt casibꝰ in quibꝰ est de cōsilio nō tenet̃ sʒ bñ pōt denũciare nō obstante ta li iuramẽto vel promissione sine pecca to ẜm no. xxij. q. iiij. ĩ multis capitulis. ¶ Vtrũ ep̃o vel alio suꝑiore p̃cipiẽte vt quilibet qui scit s fecerit tale furtum teneatur reuelare sub excōicatiōe late snĩe sit reuelandũ cd alis scit. Rñ. vt colligo ex. s̃. dictis ⁊ per ea q̃ dicā. j. inquisitio. §. j. ꝙ aut ep̃s hʒ infamatuʒ aliquẽ de aliquo⁊  nō plene ꝓbat̃ ad monet vt qui scit dicat tũc ĩdistĩcte tenetur deponere quicd scit lʒ nō p̃cesse rit monitio ⁊ lʒ nō possit ꝓbare.  tunc non venit vt denunciet sed vt testificet̃ de eo. quod scit facit. c. j. de testi. cog. et quod ibi no. Fallit hoc in parẽtibus et filijs qui nec etiaʒ volentes ad testimonium aduersus se inuicẽ admittuntur tex. est in. l. parẽtes. C. de testi. et. iiij. q. iij. §. itẽ parẽtes ⁊ intelligitur solum de ascendentibus ⁊ de descendẽtibus nō collateralibus ẜm gl. in. d. §. item. Nec etiam debẽt compelli vxor contra virũ nec socer aduersus generum priuignũ sobrinum sobrinam ⁊ ex sobrinis natũ ⁊ eos qui in priori gradu sunt vt. iiij. q. iiij. §. itẽ. l. iul. ponitur in. l. lege iul. iudi ciorum publicorum. ff. de testi. vbi dicit glo. sobrini sobrine sunt qui ex feminis puta consobrinis descendunt sicut consobrini quasi consorbrini. vt instit. de gra. §. iiij. et. vj. Hoc limito quando proceditur criminaliter secus si ciuiliter. vt. j. familia. §. vij. Si autem non ex tat infamia contra aliquem sed in generali inquirit quis fecerit tale quid vt fit communiter sic tenetur talem ad monere ẜm ordinem euangelicum vt prouideat ⁊ emendet quod fecit et satisfaciat ep̃o p̃cipienti alias si noluerit tunc si pōt ꝓbare tenet̃ reuelare aliter erit excōicatus sʒ si ꝓbare nō posset nō tenet̃. Jta tʒ gl. in. c. sacerdos. de pe. di. vj. ⁊. vj. q. j. c. si oĩa ⁊. q. ij. placuit ⁊. d. c. si peccauerit. ij. q. vij. plerũ facit. c. si sacerdos de off. or. ⁊ ratio est quia tũc re ritur vt denũciator non vt testis q no. quia sepe venit in practica ⁊ per hoc in fert Joā. de pla. insti. de pub. iu. q puniẽs illum qui scit aliquẽ cōmisisse cri mẽ lese maiestatis  nō denũciauit cũ ꝓbare nōposset ꝙ tenet̃ ei ad oẽ dānũ. Et idem tenet bal. in quodā cōsilio q incipit  alleg. sint multa. vñ qñ r qui scit intelligit̃ de sciẽtia ꝓbabili. l.  accusare. C. de edẽ. facit. l. nostris. C. de calũ. si tñ esset talis p̃latus  secrete ꝓuidere vellet deberet sibi secrete tan patri dicere. xxij. q. v. c. hoc vr̃ sed cũ cōi ter requirāt vt ꝓcedāt iudicialiter nō tenetur nisi de eo q probare pōt. ⁊ ẜm limita q. j. dicam furtũ. §. xlj. ⁊ vide q dicam. j. familia. §. viij. Depositum est quod custodiendũ alicui datum est vt. ff. depo. l. j. in prin. De materia huiꝰ. §. ⁊ ꝙ de re ꝓpria fieri nō potest no. in. l. qui rẽ. ⁊ ibi Bar. ff. de po. ⁊ qua. act. petatur ꝑ creditoreʒ no. glo. in. l. acceptaʒ. C. de vsu. vbi etiā in. viij. q. dicit ꝙ dñiũ depositi est ĩ aere donec creditor consentiat quo facto est apud creditorem. ⁊ est depositum contractus nominatus. sed pactum de deponendo nō. no. Bar. in. l. iurisgentiũ. in prin. ff. de pac. ¶ Jn quibus consistit depositum. Rñ. [*]glo. in. c. bona fides. eo. titu. ꝙ in rebus mobilibus ⁊ se mouentibus nisi forte vbi a pluribus res que est in cōtrouersia ꝓ sequestro deponit̃ vt in. c. exaĩata de iud. ⁊ in. l. licet. ff. depo. ¶ Vtrũ dñium ⁊ possessio transferatur [*]in dopositarium. Rñ. ꝙ nō sed remanet apud deponentem. d. l. licet. ¶ De qua culpa tenetur depositarius. [*]Rñ. ꝙ regulariter nō tenetur nisi de do lo ⁊ lata culpa quia communiter fit gra tia deponetis tantum vt placet in. d. c. bona fides. ⁊ in. d. l. j. §. vlti. sed in duobus casibus tenetur etiam de leui. ¶ Primus si mercedem accipit ꝓ custo dia. d. l. j §. si quis seruum ⁊. d. c. bona fi des. ¶ Secundus si cōuenit vt teneretur. d. l. j. §. si ↄueniat vbi dicitur cōtractus ex ↄtẽtione legẽ accipiunt dũmō non conuenĩat vt non teneatur de dolo  hec conuentio est contra bonos mores ⁊ contra bonā fidẽ ⁊ ideo non est se quẽda. d. §. si conueniat. ⁊ tribus casibꝰ tenetur de leuissima. ¶ Primus si causa depositarij apud eum sit res deposita. ¶ Secundus si deposito se obtulit intellige quādo diligẽtissimũ excludit. ¶ Tertius si cōuenit vt in. d. l. j. §. sepe euenit de casu fortuito non tenetur nisi fuerit ĩ mora restituẽdi vel ex pacto cō uenerit. d. c bona fides. ¶ Vtrum ecclesia teneat̃ ꝓ deposito fa[*]cto prelato ecclesie si perijt. Rñ. ꝙ nō vt pʒ. in. c. j. de depo. nisi sit versum in vtili tatẽ ecclesie vt ibidẽ secus si factũ fuisset prelato cũ consensu capłi ⁊ alijs solẽ nitatibus q̃ requiruntur vt obliget̃ ecclesie  est factũ ecclesie depositũ tunc ⁊ sic tenetur aliqui tamẽ tenent ꝙ si de positũ sit factũ apud sacristam deputa tum ad custodiam vasorum ⁊ depossto rum a prelato ⁊ toto capło ecclesia tene tur vt in gl. in. c. j. eo. ti. siłr qñ prelatus est cōsuetus bene administrare ⁊ gubernare bona eccłie p̃sumet̃ in vtilitatẽ ec clesie ↄuenisse. ita dicit arch. ĩ. c. hoc hu ius. x. q. ij. ⁊ Bar. ĩ. l. ciuitas. ff. si cer. pe. ⁊ latiꝰ ꝑ bal. ĩ aut̃. hoc ius. C.  sa. san. ⁊ c. ¶ Sed quis ꝓbabit versum in vtilita[*]teʒ ecclesie. Rñ. ꝙ ille  dicit. l. ei. ff. de ꝓ ba. ẜm Jnn. ĩ. d. c. j. ⁊ dicit speciale hoc in deposito ⁊ ĩ mutuo vt. d. aut̃. hoc ius .§. his creditor. x. q. ij. sed in deposito nō credo ego verum nisi qñ ꝓ eius satisfafactione oporteret vẽdere res immobiles ecclesie sed quando potest satisfieri de fructibus nō oportet ꝓbare versum in vtilitatem ecclesie vt in. d. §. is credi tor. Similiter nec in alijs contractibus excepto mutuo. vide opi. diuersas. c. ꝙ quibusdam de fideiu. ¶ Vtrũ depositariꝰ possit res suas ꝓpo[*]nere depositis qñ ambas saluare non pōt. Rñ. ẜm distinctionẽ positā. s̃. cōmo datum. §. xvj. ⁊ lʒ. d. c. bona fides videa tur velle eum esse in dolo si casu aliquo habet saluas suas depositis perditis intellige verum quo ad presumptionẽ que cessat in foro anime. ¶ Quid si depositũ reddat̃ sʒ deteriora [*]tũ. Rñ. ꝙ tenet̃ quasi redditũ non sit vt dicit tex. in. l. j. §. si res deposita q intellige si dolo deterioratũ sit vł etiā culpa qñ de culpa tenebat̃  tũc tenet̃ restituere vel totā extimationẽ si deterioratio talis sit ꝙ inutile factũ est deponẽti aut si nō saltẽ quāto deterius ar. eoꝝ q̃ no. in. l. j. in princ. ff. de edil. edic. ¶ Quid si heres aut alius distraxit de[*]positũ factũ mortuo. Rñ. ꝙ si dolose fecit tenet̃ si aũt ignorās rẽ depositā ⁊ bo na fide distraxit nō tenet̃ nisi de eo q ad eũ ꝑuenit. Siłr dic in cōmodato vt ĩ l. j. §. vltimo. ⁊. l. sed ⁊ si non heres. ff. eo. ti. Quod si minus vendidit vel preciuʒ nōdum exigit sine dolo tũc actiones tā tum prestabit deponẽti. aut cōmodāti vt in. l. ij. ff. depo. Si vero rẽ possit redimere ⁊ prestare nec velit nō caret culpa l. dolo vi. l. plane. ff. deposi. iuncta. l. dolus. ff. man. Et ideo tenetur. ¶ Vtrũ depositor possit reuocare depo[*]situm semꝑ qñ vult. Rñ. ꝙ sic. d. c. bona fides etiā si deposuisset vt sibi reddere tur certo tꝑe vt in. d. l. j. §. si deposuero. ¶ Vtrũ semꝑ sit reddendũ depositũ qñ [*]petit̃. Rñ. ꝙ regulariter sic ar. d. §. si deposuero ⁊. d. c. bona fides ĩmo denegās cōmittit furtũ ⁊ cōdẽnatꝰ suo noĩe efficit̃ ĩfamis. C. deposi. l.  depositũ. ⁊ no. suo noĩe  si ꝓcuratorio. tutorio. curato rio vł defensorio noĩe ↄdẽnet̃ nō efficit̃ ĩfamis. vt in. l. furti. §. si s alieno. ff. de his  no. infa. Fallit tñ hoc scʒ ꝙ tenea tur reddere in. iiij. casibꝰ. ¶ Primus qñ quis gladio deposito efficitur furiosus ⁊. sic eum petit nō tenetur etiam si iuras set semper reddere qñ. petet. xxij. q. ij. ne quis. ¶ Scs si deponẽs post depositũ fuit deportatꝰ ⁊ bona eiꝰ publicata sũt  in publicũ deferẽdũ est depositũ nō ei  deposuit vt. l. bona fides in prin. ff. deposi. ¶ Tertiꝰ qñ fur ⁊ dñs cōcurrũt in petitione.  dñs p̃ponit̃. d. l. bona fi des. ¶ Quartus qñ fur deposuit apud dominiũ cui surripuit vel apud ꝓprietarium. vt in. d. l. bona fides. ¶ Vtrũ cā cōpẽsationis possit retinere [*]depositũ. Rñ. ꝙ nō vt. ĩ. d. c. bona fides. ⁊ est singulare in deposito. lʒ in alijs sit secꝰ per regulā. xxij. q. vij. dñs q veruʒ est de cōpensatione directa. sed de compensatione indirecta loquẽdo bene po test fieri in cōscĩa simpliciter de buscũ  vbi. s̃. cōpensatio. §. ij. lʒ quo ad eorũ cōtẽtiosum foret distinguendũ presertim qñ dolose denegat facere debitũ. ¶ Vtrũ depositarius possit vti re depo [*]sita. Rñ. ꝙ nō alias cōmittit furtũvt. l.  furtũ. ff. de cōdi. fur. Fallit hoc in duobus casibus. ¶ Primus si pecunia non obsignata deponat̃. l. quintꝰ. ff. deposi. secus si signata. l. si saculum. ff. deposi. ⁊ idẽ dic de quibuscũ  cōsistunt in nu mero pondere ⁊ mensura eadem rōne. ¶ Scs si putauit dominiũ ꝑmissurũ. ff. de fur. l. qui rẽ. in prin. ¶ Vtrũ aliquis possit rẽ suā apud aliũ [*]depositam furtim accipere. Rñ. ẜm. s. Tho. ij. ij. q. lxvj. ar. v. ꝙ non  grauat depositarium ad restituendum vel se ostendendũ immunẽ. ⁊ ideo si facit tenetur eum reuelare q verum intelligo nisi ipse depositarius sciuisset rem depositam iniuste detentam a deponente vel nisi vero domino eā petente simul cũ vsurpatore eā sibi denegasset  cuʒ iniuste eā teneat videt̃ ꝙ sine pctō furtum possit auferri ar. l. ancille. C. de fur. ⁊. l. bona fides. ff. depo. ¶ Qui credendum est qñ depositũ non [*]est ostẽsum depositario seu tabernario vtputa  deposuit bursam vel saculuʒ plenũ. tñ nō ostendit quid erat intus ⁊ tũ. Rñ. Math. ĩ cle. ne in agro. de sta. mo. in. §. sane ꝙ non credetur deponen ti nisi probet ne stabitur eiꝰ iuramẽto quia iuramentum nō datur nisi quā do precedit semiplena probatio vt in. c. fi. q metus causa vide. j. nauta. §. j. ¶ Qũo teneat̃ tabernariꝰ ⁊ nauta hu[*]iusmodi de his que deponunt̃ ap eos vide. j. nauta in princ. ¶ Ad d teneatur deputatus ad custo [*]diam libroꝝ vide. s̃. custos in ṗnc. Derisio ẜm sctm̃ Tho. sca. sce. q. lxxv. est cum aliquismalum alicuius persone vel defectũ in luduʒ vel risum ponit vt erubescat ⁊ verecun detur Et propterea differt a cōuicĩo seu cōtumelia quia sicut finis ipsius est vt tollat honorẽ sic deridẽs ĩtẽdit vt erubescat. Fit aũt derisio in ꝟbo cachino et sic est derisio. Aliqñ fit naso rugato ⁊ sic est subsānatio aliqñ factis ⁊ sic ẽ illusio tñ in fine idẽ suntvt no. gl. suꝑ p̃s. Qui habitat in celis irridebit eos. ¶ Vtrũ sit mortale pctm̃. Rñ. qui. s̃. ibi [*]dem ꝙ sic qñ irridẽdo oĩo peruipendit aliquẽ ⁊ tā vilem existimat vt de eius malo nō sitcurandũ. sed sit ꝓ ludo habendũ ⁊ tanto grauius to magis te net̃ reuereri eũ. ¶ Vñ irrisio dei est gra uissimũ peccatũ ¶ Scm locũ tenet irrisio scr̃oꝝ ⁊ sctōꝝ. Tertiũ parentũ et p̃latorũ ꝓpterea chā fuit maledictꝰ. ij. q vij. snĩa. xv. q. v. c. j. ¶ Quartũ iustorũ  grauis est quia multi bene agẽdo retrahunt̃ irridere aũt de malo ꝓximi in tum est leue seu paruũ ⁊ sine notabili vtilitate proximi vel perturbatiōe erit veniale pctm̃ ẜm. Alex. secunda secun ti. de derisione. Desperatio est quādo ex falsa extimatōe ꝓpter peccata q̃ fecit vel bona q̃ omisit desperat de dei misericordia credens deũ nolle vel nō posse sibi parcere: vel in gratiā recipere ¶ Vtrũ sit grauissimũ peccatorum. Rñ. [*]ꝙ ex parte nr̃a est grauius  odium dei quia per spẽ reuocamur amalis et introducimur ad bona ꝓsequẽda. ideo sublata spe hoĩes ĩfrenate labũt̃ ĩ pctā ⁊ a bonis retrahunt̃. Vñ. gl. suꝑ illud ꝓ uer. xxiiij. si desꝑaueris. Nihil execrabi lius desperatiōe quā  hʒ ⁊ in generali bus huius vite loboribꝰ. ⁊ q peius est in fidei certitudiue cōstantiā ꝓerdit. et Jsi. de sum. bo. perpetrare flagitiũ aliquod mors est desperare est descẽdere in infernũ. Odiũ tñ dei ꝙ ꝓuenit ex eo ꝙ volũtas hoĩs diuine bonitati contra riatur scm se est grauius pctm̃ similiter infidelitas. ⁊ intellige q est grauis simũ pctm̃ qñ homo sciẽter ⁊ aduertent̃ tenet q deꝰ nolit parcere penitentibꝰ ⁊ gratiā dare redeũtibus  sicut motus spei  conformiter se hʒ ad extimationẽ verā laudabilis est meritoriꝰ sic mo tus oppositus. s. desperationis  se cōformat existimationi false de deo est vi ciosus ⁊ mortale pctm̃ ⁊ grauissimũ secus si desperatio esset in subito ⁊ indeliberato motu cum aliquotiẽs ex complexione nature causetur.  esset venia le. vel nullũ peccatum hec ex Tho. ij. ij. q. xx. ⁊ Alex. ¶ Desperatio aliqñ ꝓuenit ex accidia [*] propter tristitiā quā cōcipit erga bo nũ desperat posse per se vel per aliũ illud perficere. Aliqñ procedit ex luxuria qua homo deditꝰ delectatiōibusvenerets fastidit bona spũalia ⁊ nō sperat ea quasi bona ardua aliqñ ex auaritia que hoĩem qui habet multa restituere ligat vt desperet. Aliqñ ex nature complexione: quia homo melẽcolicus incidit in eam. ¶ Vtrũ sit de aliquo desperādũ in hac [*]vita. Rñ. q non. c. nemo. de pe. dist. vij. xxvj. q. vj. c. is  in infirmitate ⁊. c. si pre sbyter. ⁊. c. agnouimus. Detractio est aliene fame ꝑ occulta verba denigratio. Et dicitur occulta respectu eiusde quo r:  in eius abñtia proferunt̃. Et differt scm Tho. sca sce. q. lxxxiij. a cōtume lia:  contumeliosus per aperta verba dicta in faciẽ intendit derogare honorĩ detractor vero ĩ abñtia ꝓximi eiꝰ famā ledit ⁊ sic patet ꝙ in modo quia iste occulte. ille aperte ⁊ in fine differt  iste famā ille honorem auferre intendit. Materiā huiꝰ. §. vide per spe. in ti. de accu. ver. item q est conspirator. et peccant in: spiritum sanctum. c. homici dium. j. distin. ¶ Quot modis fit detractio. Rñ. scm [*]Ale. sca sce tracta. eo. q. vij. modis. ¶ Primus est occultatiuus qñ. ꝙ esset manifestādũ necessario ad honorẽ ⁊ sa lutẽ animaꝝ nōvult ꝓpalare: vnde Gilbertus. Grauis inquit rapacitas. cũ ve rā alteriꝰ gloriā ⁊ si mẽdatio nō corrũpis silẽtio preteris. ¶ Scs est negatinus scʒ cũ negat sciẽter alteriꝰ bonũ. s. dicẽdo non est verũ q talis sit bonus. ¶ Tertius est deprauatiuus. s. cũ dicit bonũ factũ. sed mala intẽtiōe. seu  secuta tot scādala sunt ⁊ hmōi cōtra ill. xj. q. iij. c. Vhe qui dicitis ⁊ c. ¶ Quartus est venenatiuꝰ. s. cũ mala imiscent̃ bonis sicut fit cōiter  dicũt prius bona postea addunt mala⁊ hmōi. ¶ Quintꝰ est publicatiꝰ. s. cũ occulta pctā manife sta his quibꝰ nō debet aut ordine quo nō debet. ¶ Sextus est augumẽtatiꝰ. s. addẽdo vel ex modo loquẽdi aggrauā do factũ. ¶ Septimꝰ est inuẽtiuꝰ. s. falsa crimina imponẽdo siue p̃dicti modi fiant verbis claris. siue obscuris. siue si gnis vel literis aut alio modo equiualẽti  factis ⁊ signis loquimur de spō. cum apud. ⁊. c. tue. ¶ Vtrũ sit mortale pctm̃. Rñ. vt colligo [*]ex doctrina alex. vbi. s̃. ⁊ tho. vbi. s̃. q tripłr r s detractor. ¶ Primo modo solũ formałr ⁊ hic est ille  dicit occultat negat ⁊ c. qͦdā q̃ de se nō sunt in infa miā proximi sed tñ ea intẽtionevt diffa met̃ ⁊ talis semper peccat mortałr facit c. cũ volũtarie de sen. exc. cũ similibus. Nō tenet̃ tñ ad restitutionem fame. ¶ Sco modo r a detractor materia liter tm̃ ⁊ est ille  nō animo infamādi sed ex loquacitate vel alio mō indebito occultādo negādo verba profert. ĩ infa miā proximi ⁊ si talis occultatio. negatio ⁊ c. de se infamāt. puta  sunt cōtra honestatẽ vite ⁊ morũ ⁊ apud illũ vel illos quibus occultat negat ⁊ c. sequit̃ in famia proximi ↄ̃ quẽ tałr detrahit. tũc mortałr peccat. ar. c. sepe cōtĩgit. c. hi  l. di. si vero de se talia nō infamāt puta  possunt ĩtelligi ita de culpa veniali sicut de mortali. sicut cũ quisdicit talis est magnus superbus alter auarus ira cũdus ⁊ huiusmodi. que possunt accipi ⁊ pro primo motu qui est venialis. ⁊ etiā ꝓ pctō mortali. tũc nō peccat mortaliter talis proferens ex loquacitate:  si proximi audiẽtes scandaliʒant̃ est eis ĩputādũ cũ faciāt cōtra illud. estote misericordes. de reg. iu.  in meliorẽ partẽ debebāt interpretari. Jdẽ dicẽdũ in his que sunt modice importātie pu ta pctā venialia que cōiter nō infamāt. Jdẽ siłr dic ẜm sco. in. iiij. di. xv. q. iiij. de eo qui ex loquacitate dicit se audiuisse aliqua mala infamatoria proximi. Ratio  talis ex natura actꝰ nō aufert illi famā in opinione audiẽtis:  qui cito credit leuis est corde. dũmodo aliquid nō addat quo prouocent̃ audiẽtes ad credendũ:  tũc esset mortale ẜm Lan. vbi. s̃. Similiter si ille cui dicit habebat eũ pro scelerato  iā infamatꝰ erat apud eũ de alijs ⁊ si nō de isto. ¶ Tertio mō r quis detractor materialiter ⁊ formałr qñ. s. occultat vel negat. vel dicit verba ĩfamatoria ⁊ cũ intentiōe infamādi. ⁊ talis sine dubio magis mortaliter peccat  raptores rerum. vj. q. j. ex merito. ⁊. c. deteriores. Et quod detractio sit mortale pctm̃ ex se facit. c. accusatio. ij. q. vij. ⁊. c. nemo peritoꝝ. xj. q. iij. ⁊. c. homicidioꝝ. de pe. di. j. ⁊. c. clericus. el. ij. xlvj. distin. ¶ Vtrũ ille  per detractationẽ suā ab[*]stulit famā ꝓximi teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ẜm oẽs doc. in. iiij. di. xv. q sic si cut  res rapuit alienas. distingue tñ sic. aut occultatio negatio ⁊ siłia de sui natura erāt ĩfamatoria ⁊ ea occultauit negauit ⁊ c. ei  bonā opinionem habe bat de ꝓximo ei quibꝰ nũc malā habet nec sciuit aliũde. ⁊ sic indistincte tenet̃. s. si dixit verũ sine mẽdatio excusando proximũ. s. ꝙ male dixit. ⁊ q nō credat si occultauit reuelādo ⁊ hmōi. Si vero imposuit falsum dicẽdo se mẽdaciũ dixisse etiā si deberet remaneret infamatus  magis tenet̃ seruare famā iuste ꝓximo  iniuste sibivñ si in publico di xit retractet in publico si in occulto. ĩoc culto. Fallit hoc in. vij. casibus. ¶ Primus qñ sequeret̃ maior infamatio vt puta  nō ampliꝰ forte recordant̃. ⁊ ꝓ pterea qñ vult restituere famā dicat de eo malo q dixi de tali. nō credatis nec specificet quid. Scs casus qñ restitutio nō posset fieri sine periculo ꝓbabili alicuiꝰ mortalis pctĩ vel mortis corporalis ⁊ hmōi:  tũc cũ tale malũ sit preponendũ. fame nō tenet̃ aduertẽdũ tñ ẜm doc. ꝙ qñ restō fame nō pōt fieri infamator tenet̃ ad aliq equiualẽs in re bus. ar. c. ecclesie scẽ Marie. vt li. pẽ. ni. inno. ¶ Tertiꝰ qñ dixit his quibꝰ debe bat. puta. p̃lato ꝑ denũciationẽ aut accusationẽ. vel his qui poterāt prodesse nō obesse. ¶ Quartꝰ qñ talia de sui natura nō erāt in famatoria puta  poterāt interpretari in pctm̃ veniale. ¶ Quĩ tus qñ dixit qñ se audiuisse nihil ipse addẽda ex quo credulitatẽ faceret ⁊ sic nō tenet̃ ad restitutionẽ ẜm Sco. ĩ. iiij. ⁊ Land. ⁊ Asteñ. tñ Asteñ. q si sequat̃ ĩfamia nihilominꝰ tenet̃ uis simpłr dixerit se audiuisse nihil addẽdo. Sic vero dicit q vr̃ durũ dicere ꝙ exeat ge nus peccati venialis qñ ex cōsideratione talia refert. ¶ Sextꝰ casus est qñ ille cui dixerat sciuit per aliā viā postea vt puta q tũc erat secretũ nũc publicatũ est per alios. ¶ Septimus qñ ille oĩno erat infamis saltem apud illos cũ quibus detraxit de eo. ¶ Vtrũ ille qui infamauit ꝓximũ indi recte. s. negādo crimẽ sibi ĩpositũ ab ac [*]cusatore in iudicio aut denũciatore teneat̃. Rñ. ẜm sco. vbi. s̃. q nō tenet̃ pec catũ suũ in iudicio cōfiteri nisi modo ⁊ ordine de qͦ. s̃. Cōfessio delicti ⁊ iō sibi imputet  accusat de quo nō pōt proba re cōcor. Ri. ibidẽ. ar. v. q. iij. debet tñ ꝑ verba sobria excusare eũ dicẽdo nō cre datis ꝙ maligne ꝓcesserit sed sic crede bat aut alis eũ seduxerit ⁊ hmōi. ¶ Vtrũ audiẽs detractionẽ peccet mor tałr. Rñ. ẜm Tho. ij. ij. q. iiij. ar. iiij. ꝙ cō sentire ꝑ audiẽtiā detractiōi pōt eẽ du pliciter. Vno mō directe qñ. s. s ĩducit [*]aliũ ad pctm̃ detractiōis ⁊ placet ei ꝑꝑ odiũ ꝙ hʒ ad eũ cui detrahitur ⁊ sic est eq̃le pctm̃ cũ detractore. Et iō si detractio erit mortalis sic ⁊ auditio ad ro. nō solũ qui faciũt sed qui cōsentiũt. facit. c. nō solũ. xj. q. iij. Alio mō ↄsentit s in directe. s. qñ si resistit cũ resistere possit. Et hoc cōtingit aliqñ nō  pctm̃ ei pla ceat sed propter timorẽ humanũ vel ne gligẽtiā. aut verecũdiā ⁊ tũc aliqñ est mortale puta  p̃latꝰ  tenet̃ cōpescere vel ꝓpterscādalũ aut  preponit. timo rẽ humanũ caritati de ei alias veniale est. concor. alex. vbi. s̃. ¶ Vtrũ infamās seip̃m dicẽdo aliqua [*]mala q̃ nō cōmisit peccet mortałr. Rñ. q si facit ꝓpter tormẽta euitāda sicut faciũt illi  ad torturā ponunt̃ nō peccat sed licite fieri pōt  talis cōfessio fa cta tali metu nōvalet nec etiā si fiat cōtra aliũ sʒ si nō fiat ex tali metu peccat mortaliter ⁊ tenet̃ retractare. ar. c. non sunt audiẽdi. xj. q. in. gl. tñ. ĩ. c. j. xv. q. vj. tenet ꝙ etiā si facit ꝓpter. tormẽta peccat mortałr sʒ ei nō credo  non est mẽ dactũ ꝑnitiosum nisi forte ĩ casu qñ ratificaret post tormẽta ex q̃ ratificatione esset occidẽdus ipsevel aliꝰ dānificādꝰ  sic mortałr peccaret ⁊ teneret̃ retractare quo ad id q false. dixit de alio sʒ quo ad id q dixit de se si propter dolo rem tormentorũ quẽ timeret iterum sibi infligi potiꝰ preeligeret mori  ip̃m pati credo non tenerentur de necessita te retractare. Diaconus debet assistere sacerdoti bus ministrare in omni bus que agunt̃ in sacramẽtis xp̃i predi care euāgeliũ donare pacẽ annũciare. xxv. di. perlectis. §. ad diaconũ. ⁊. xciiij. dist. in multis capitults. ¶ Vtrum possit dispensare corpus xp̃i. Rñ. ꝙ non de cō. di. ij. peruenit nisi necessitate cogẽte de iussu ep̃i vel presby teri. xciij. dist. presente vel si longe esset [*]episcopus vel presbyter ⁊ necessitas co geret posset si sine alia lnĩa ea. distĩ. c. diacones. ¶ Vtrũ diaconus inductus ad cantan dum euangeliũ possit cantare in choro. Rñ. Hus. in. c. sctẽ romane. xcvij. di. tenet q nō ⁊ si facit excōicatꝰ est. vt in d. c. sed verius credo ꝙ illa prohibitio tantum locum habeat in ecclesia roma na in cardinali propter verbum ibi po situm in hac sede imo credo mereatur si ideo cantat vt chorũ adiuuet  forte pauci sunt. si vero faceret quasi contẽnens officiũ suũvel ex iactātia sic pecca ret ⁊ ita posset intelligi dicta ꝓhibitio prefati. c. quo ad rationẽ prohibitiōis sed nō quo ad penā excōicationis: iso lum locũ habet in cardinali. vt. s̃. dixi. [*]¶ Quomodo vtitur stola. vide. j. sacerdos. §. v. Dialetica dissuadetur in. e. nōne et in. c. vino. ⁊. §. hinc etiaʒ. xxxvij. dist. per totum. Dies festus qñ incipit. Rñ. vt colligi tur ex glo. in. c. qm̃. de fer. ⁊ glo. in. c. pronunciandum. de conse. dist. iij. q diuersis respectibus diuersis horis incipit quo ad officiũ incipit in vesperis quo ad esum carniuʒ incipit a cene termino limita nisi protraheretur vltra mediam noctẽ cena ⁊ qñ dies sequens dies ieiunij. vel sexta feria  sicut quo ad ieiuniũ incipit in media nocte. sic ⁊ abstinẽtia carniũ ⁊ r terminus cene. media nox qñ dies ieiunijvł sexta feria sequit̃ scm Pa. in. d. c. qm̃ quo vero ad cessationẽ ab operibus seruilibus ẜm pa. in. c. j. de ferijs. incipit ẜm consuetu dinẽ pr̃ie. facit. c. qm̃ eo. ti. Et ideo si est consuetudo q incipiant festare in ma ne tenenda est dũmodo cessent vs ad aliud mane. si in sero sic serua. Vnũ tñ est notandum q licet consuetudo pos sit determinare qua hora sit incipiẽdũ festũ nō tñ pōt diminuere quin ad minus per. xxiiij. horas nō cessemꝰ ab ope re seruili semel in eba. quia isto modo est de iure diuino quod consuetudo nō potest diminuere licet possit augerevel declarare pōt etiā consuetudo augere vel faciamus festũ plus per. xxiiij. ho ras vt pater in. d. c. qm̃ ꝙ limita nisi au geret taliter ꝙ sabbatuʒ videremur festare quia tunc nō valet ar. c. quidā de aposta. incipit etiā dies alijs respectibus alijs horis: sed nihil ad conscientiā ⁊ ex predictis patet d dicendũ de barbitonsoribus ⁊ alijs artificibus qui laborāt vs ad mediā noctem vel vs mane diei festi. quia licet sint inducendi vt desistāt nō tñ condẽnandi de mor tali ex quo sic est consuetudo dummodo protrahant festum postea vs ad se quens mane ita quod per. xxiiij. horas ipsum seruent quod not. Arg. die duplici naturali. s. ⁊ artificiali. vide in. l. mors romane. ff. de fer. ⁊ l. ita vulneratꝰ ad. l. aquil. vbi de naturali qui cōtinet etiam noctem ⁊ habent vbi. xxiiij. horas artificiales. ꝟ. xij. l. j. ff. de mā. nō crescens nec decrescens estate nec hyeme gl. ⁊ Bar. cepo. in. l. ij. §. fi. ff. de ver. sig. ⁊ aduerte ꝙ dies in statutis intelligit̃ de artificiali ⁊ nō de naturali. vt no. Pau. de cast. in. d. l. mors. ⁊ Fed. de senis consilio. ccxlix. ¶ Vtrũ die assignata ad aliquid faciẽdum alicui teneatur sine alia monitione. Rñ. q sic quia tũc dies interpellat pro homine de locato. c. potuit. C. de cō trahẽ. ⁊ cō. sti. l. magna. C. de iu. emph. l. ij. facit. c. ij. de conces. pre. ¶ Quot miliaria continet q̃libet dies. Rñ. q in iudicijs scm. ll. xx. vt. l. j. ff. si [*]s ca. ⁊. ff. de ver. sig. l. in itinere ⁊ quod libet miliare habet mille passus. ⁊ qui libet passus. v. pedes vt. d. l. in itinere in tex. ⁊ in gl. sed in cōtractibus standũ est arbitrio bon viri vt attẽta qualitate ⁊ conditione promittentis limitet. vt ff. de ver. ob. l. cōtinuus §. cũ ita sed gl. in. c. nonnulli. de rescrip. vult q attendamus cōmunem vsum loquendi scm quem assignabuntur miliaria ⁊ ideo si cōsuetudo est q dentur. xxv. illi stabit̃ ⁊ de illa intelligentur rescripta sed iudicio meo arbitrio boni viri est relinquendũ  tñ a cōi cōsuetudine recedere non debet cũ sit optima interpres. l. de cōsue. c. cũ dilectꝰ. ff. de. ll. ĩ. si de ĩterpretatiōe nisi sit cā euidẽs ali dicẽdi. Diffamatio vide. s̃. detractio. ⁊ no ta. quod potest quis ĩmplorare officium iudicis vt compellat diffamantem cessare ⁊ iudex tenetur vt in. l. diffamari. C. de inge. et ma. not. Jnnocen. in. c. conquerente de offi. or. propterea dicit tex. in. d. l. diffamari statum ingenuoruʒ siue errore siue ma lignitate quorundam per iniquum est idest valde iniquum. Ad propositum eorum qui hic dicũ tur an proferens in aliquem aliquod verbum iniuriosum dicatur eum diffamasse. vide Bar. in. l. turpis. ff. de leg. j. vbi dicit ꝙ sit si contra veritateʒ ⁊ si in quem. Jta not. Ang. in. l. ij. ⁊. iij. de lib. ⁊ post. Are. in tract. malefi. in versi. verba iniuriosa. Diffidatus an possit occidi impune ⁊ rebus spoliari. vide. s̃. assasinus. §. iij. Dignitas est ẜm archi. c. j. de consue. lib. vj. administratio rerum ecclesiasticarum cum iurisditione propterea habere dignitatem est ẜʒ pa. in. c. de multa de preben. habere iu risditionem. s. quo ad forum contentiosum etiam in modicis causis ẜm pet. de anch. in cle. si dignitatem de preben. sicut archipresbyteri in ecclesia pictauiẽ si qui excommunicant suspendunt et absoluunt. vñ quilibet rector seu prior ecclesie collegiate dicitur habere digni tatem vt no. pa. in. cle. j. de ele. ⁊ in cle. ne. in agro de sta. mo. ⁊ dñi de ro. deci. clxvj. pro hoc facit tex. in. c. idemnitatibus de ele. li. vj. vbi abbatissa dicit̃ habere dignitatem. hoc tenet Car. in cle. ij. de rescri. ⁊ ibi est glo. que dicit hoc esse apprebatam opi. abbatis in hoc limitat Jnno. in. d. c. de multa: si est perpetua allegat. c. ij. de sta. mo. §. fi. ⁊ licet non sit perpetua dummodo possit esse perpetua sicut est in ministris ordinis minorum sufficit non dicitur esse perpe tuum q est in potẽtia perpetuũ vt no. Car. ĩ. d. cle. ij. tex. est pro hoc in. c. clericos in ꝟ. ꝑpetua. iuncta glo. de cōha. cl. ⁊ mu. item dicitur dignitas si in ecclesia vbi est reputetur pro dignitate ⁊ ha beat administrationem temporaliũ rerum ꝑpetuā licet nō sit munerata inter dignitates ecclesia sticas ẜʒ Jnn. ibidẽ ministri autem qui sine penitꝰ iurisditione exercent officium aliquod sicut ꝓ curatores sindici ⁊ sacriste  pulsant cā panas nō habẽt dignitatẽ etiā si essent perpetui secus si haberẽt iurisditionẽ. ff. de of. procō. cesa. l. vlti. ẜm eundẽ Jnno. Siłiter dicitur dignitatis que appellatur aliquo noĩe de dignitatibꝰ iuris vt archidiaconus ⁊ huiusmodi etiā si nō exerceret officium ẜm Jun. ibideʒ ex quibꝰ patet ꝙ vicartus episcopi nō habet aliquam dignitatem ẜm pa. vbi s̃. ⁊ differt a personatu dignitas  per sonatus ẜm archi. vbi. s̃. est quedaʒ pre rogatiua ĩ ecclesia sine iurisditiōe vt ha bere stallum honorificum in choro ĩ ca pitulo in optionibus in processionibꝰ in vocibus dādis ⁊ similibꝰ plus alij sui ordinis canonici ⁊ nō tan alij di gnitate cōstituti uis ẜm Jnn. vbi. s̃. aliquando accipiat̃ pro dignitate. Officium vero ẜm eundẽ arch. vbi. s̃. est administratio rerum ecclesiasticarum sine iurisditione sicut sindici procuratores castaldi de quibus. j. q. iij. saluator Jteʒ vice dominus et similes qui sicut pice habent referre tunc habent officium non dignitatem. Adde ad propositum corum que in hoc. §. dicuntur ꝙ appellatione dignita tis nō venit pōtificalis. vt. per Philip. fran. ca. auaritie. post prin. ibi nō venit episcopatus de elec. lib. vj. ⁊ an ⁊ ĩ quo differt dignitas personatus: officium ⁊ prebẽ. not. Cardi. in cle. ij. §. j. de eta. ⁊ qua. ⁊ in cle. j. de preben. ¶ Vtrum succesor in dignitate tenea[*]tur ex contractu inito cũ precessore suo Rñ. pa. ĩ. c. j. de ꝓba. ꝙ sic si fuit initus nomine dignitacis etiā si fuerit initus cũ subdito suo ita tenet Cy. in. l. digna vox. C. de legib. ⁊ Jo. an. ⁊ communitcr sequẽtes etiam si talis sit papa vel im perator facit. l. cesar. ff. de publi. ⁊ etiam talis obligatio est de iure naturali cui princeps submittitur. sacit cle. pastoralis. §. ceterum. de sen. ⁊ re iudi. ¶ Vtrũ dignitas possit appeti vel q̃ri. [*]Rñ. ꝙ dignitas eccłiastica nō. ĩmo ipso iure efficit̃ indignꝰ ⁊ dʒ repelli. j. q. vj. sicut is qui. dignitas vero secularis siẽ dignus ⁊ aptus potest appeti ⁊ peti et ab eo qui pōt eā dare etiam mediante pecunia dũmodo palā det̃ ⁊ petatur. vt ff. de polli. l. j. §. j. ff. de decu. l. eos. ⁊. ff. de offi. p̃to. l. barbarius. in princi. Secus si ctā: vt. C. ad. l. iul. rep. l. fi. in prin. ibi nō ambitu vel p̃cio. similiter licet dare pecuniā vel petere vt cōfirmet̃: vt no. glo. sing. in. d. l. eos facit ꝓ his oĩbus gl. in l. vnica. ff. ad. l. iul. de ābitu. Similiter licet emere militiā. ff. de ac. emp. l. credi tor §. inter vẽditorẽ q limita si q̃rit̃ vt ꝓsit vt nō p̃sit  sic peccat de quo vide s̃. ambitio. §. j. ⁊. j. offm̃. §. ij. Aristo. tñ. j. polli. c. v. dicit ꝙ licite appetitur princi patus si tria concurrant. ¶ Primo q habeat amorẽ ad cōsistentẽ polliciam. ¶ Sco potentiā maximorum operuʒ principatꝰ. ¶ Tertio virtutẽ ⁊ iustitiā in vnaqua politia eā q̃ ad politiā ꝑti net. vñ ẜm euʒ lʒ sciẽti se hẽre predicta tria appetere prĩcipatũ ꝓpter vtilitatẽ reipublice sʒ nō lʒ ei eũ petere. vnde di cit. ij. poli. c. vj. nō bene statutũ est ip̃m petere qui principatu significabitur. ¶ Vtrum quis possit habere plures di [*]gnitates ecclesiasticas simul: vide. s̃. be neficium. §. xxxv. cum seq. ¶ Vtrũ ep̃s possit dispensare cũ eo qui [*]xx. hʒ annũ solũ vt possit hẽre dignitatẽ eccłiasticaʒ sine cura aĩarũ. Rñ. ꝙ sic c. ꝑmittimꝰ. de eta. ⁊ quali. li. vj. officiuʒ quā tũcũ vile r dignitas qñ fit ṗncipe mandāte. tex. est in. l. nemo p̃fectus. C. de digni. et sic verificat̃. l. vnica. C. de man. prin. vbi r ꝙ nulli credat̃ se man dato principis venisse nisi inscriptis ostẽdat ⁊ additur nec vllius dignitate terreri siue tribuni siue notarij siue comitis proferat dignitatem hec ibi. Dilapidator dicitur prelatus qui res ecclesiasticas alie nat ⁊ male expendit qui debet deponi. xij. questio. ij. apostolicos. et. xvij. q. iiij. nullus rex. Dilapidator quis dicatur. Bal. no. in. l. ĩ fideiussor. §. fi. ff. qui satisda. cog. vbi dicit ꝙ etiam qui in suos vsus conuertit. Jtem no. Ang. in. l. si seruꝰ. §. ait pretor. ff. de acqui. here. Jtem ⁊ quis cō mittit delictum ex quo facit bona confiscari et in quo differt a dissipatore no. idem. l. si pro ea. co. j. C. manda. ¶ Vtrũ suspecto de dilapidatione de[*]beat dari coadiutor. Rñ. ꝙ sic. vide in. c. venerabili. de officio delega. et. c. licet hely. §. quia vero. de symo. Diligere deum debemus ex toto cor de ⁊ c. de peni. di. ij. §. chari tas est. vide. s̃. charitas. ¶ Vtrum teneamur diligere inimicos. Rñ. sanctus Bo. in. iij. di. xxx. q. iiij. ⁊. v. ꝙ est affectus ⁊ effectus dilectionis du plex. ¶ Primus innocentie quo nolumus nocere ⁊ isto modo est in precepto vnde quilibet tenet̃ nō optare eis malum inquantũ malum est. i. per se possu mus tamẽ per accñs optare eis malum puta si credimus ꝙ sit expediens sibi vel eccłie vel comitati sed inferre qͦ ad effectum nō licet nisi sit officialis cui cō petit ⁊ ʒelo iusticie faciat vel ĩ casu per misso a iure. alius est affectꝰ ⁊ effectus beneficentie. ⁊ hec est duplex quidam a charitate elicitus quo quis optat alij summũ bonũ vel bona spũalia. s. gr̃am ⁊ gloriam ⁊ iste est in precepto erga inimicos. quidam est charitate imperatus quo quis optat alij bonum tẽporale et prosperitatẽ transitoriaʒ ⁊ iste nō est in p̃cepto nec ad affectum nec quo ad effectum nisi in casu necessitatis est tamen perfectionis optare talia inimico nisi ꝑ accidẽs inquātũ putant̃ ei vel alijs nociua vel si est inimicus ecclesie: aut comitatus  tũc esset imꝑfectiōis opta re sibi bona tꝑalia. ĩtellige tñ ẜm Alex. in. iij. parte sum. trac. de charitate ꝙ est p̃ceptũ affirmatiuũ q non obligat ad semꝑ. i. cũ nō sumus in consideratione: aut dormimꝰ sʒ solũ ꝓ loco ⁊ tꝑe qñ de hoc cogitamus vel necessitatis casus occurrit. Limita etiā p̃dicta ẜm sanctũ Bo. vbi. s̃. q. v. ⁊ Ric. ibideʒ arg. j. q. j. in effectibus specia libus sed quo ad affectus generales tenet̃ quis  p̃cepto di ligere inimicos puta quis orat ĩ gene rali ꝓ ppło p̃dicat facit elemosynam generalẽ ⁊ hmōi  tenet̃ nō excludere eos a talibꝰ ⁊ etiā tenet̃ ad effectũ salutationis ẜm Ric. ibidẽ ꝙ cōiter impe ditur nisi casu quādo timeret eos prouocari ad malum aliquod vel aliud in conueniens oriri. ¶ Vtrum teneamur remittere signatā [*]coris. Rñ. ẜm. Ric. vbi. s̃. q. ij. ꝙ sic si. pe petit veniā actionẽ aũt nun vel dic ẜm Alex. vbi. s̃. ꝙ est rancor  cōmittat̃ appetitũ vindicte ⁊ hunc dimittere est p̃cepti: vt. s̃. patet ⁊ est punitio quā cōmittat̃ ʒelus iustitie ⁊ hāc nullus tene tur remittere de necessitate no. tamẽ  sunt q̃dā signa ꝓpinqua q̃ gerũt ꝓbabilẽ suspitionem rancoris vt cuʒ quis nun vult loqui iniuriāti vel cum ob uiat diuertit vel toruo vultu respicit ⁊ hmōi ⁊ talia nulli lʒ tenere siue añ satisfactionẽ siue post  ab oĩ specie mali est abstinendum. nam ex talibus signis patet inimicitia facit. c. ij. de renun. lib. vj. et. l. dolum. C. de dolo. vide quod no. in. c. cum adrianus. lxiij. di. vbi glo. vult ꝙ quando quis aliuʒ non salutat presumitur esse inimicus quaʒ limitat Pau. in. c. repellantur. de accu. veram quando erat solutus salutare. Sunt alia signa remota vt nō cōuersa amicabiłr nō faceret sibi mutua seruitia nō cōtinue cōuersari. ⁊ huiusmodi ⁊ si hoc facit vt magis viuat in pace ⁊ ille magis cognoscat delictũ suum non peccat ałs petenti veniā ⁊ satisfacienti pro posse nō poterit sine peccato veniali tamẽ ista denegarevide de hoc j. iniuria. §. vj. ⁊. vij. ¶ Vtrum diligere mundũ sit peccatuʒ. [*]Rñ. ẜm Alex. ij. ij. trac. de auaricia. q. ij. ꝙ aut diligit̃ ad necessitatẽ. ⁊ sic nō est pctm̃. vnde Beda suꝑ Joan. ij. vtimini mũdo ad necessitatẽ nō ad voluptateʒ aut diligit̃ ad voluptatẽ ⁊ suꝑfluitateʒ ⁊ sic est ꝓhibitũ. ⁊ lʒ ordinate quis pos sit amare mũdũ tñ difficile est qm̃ ẽ occasio peccacorũ aut diligitur mundus vt finis in eo cōstituatur ⁊ ꝓpter se ⁊ li cet nō fit in eo aliquid appetendũ propter se. tamen extimatur in eis sufficiẽ tia cum non sit: ⁊ sic cadit sub prohibitione talis dilectio ⁊ istis duobus modis dicitur nolite diligere mundum. j. Jo. ij. ⁊ nomine mundi intelligũtur tẽporalia. est etiā diligere mundum. i. lōgo tempore velle stare in mũdo ꝓpter delitias. ⁊ sic est veniale peccatum sed perpetuo velle stare nō pōt etiam sine mortali peccato si est deliberatio volũtatis ẜʒ Pe. de pał. in. liij. dist. xxj. velle stare ꝓpter ꝓlongari solũ non est pecca tũ sʒ si vt magis mereatur ⁊ meliꝰ ope retur est meritorium. Diligentiam qualeʒ tenetur quis ponere ĩ rebus alienis vide. s̃. commodum. §. xj. Diocesis est vbi episcopꝰ. xvj. q. iij. c. quicuu. De diocesi. d sit ⁊ an veniat appel latione territorij vel districtꝰ no. Alex. in. l. pupillꝰ. ff. de ver. si. ꝙ nō. ⁊ an ciuitas. ⁊ econtra idem in. l. ij. eo. ti. ꝙ nō ꝑ c. rhodulphus de rescrip. gl. in. c. accepimus. de eta. ⁊ quali. Discere debet libet ante doceat. xxiij. dis. c. his igitur in fi. et xxxvij. di. relatum. ⁊. lxj. di. c. in sacerdo tibus. ⁊. xvj. q. j. si clericatus. ⁊ qui recu sat discere diaboli membrũ est. xxxviij. di. nullus. ⁊ sacerdotes debẽt semper sacris literis intẽdere similiter predica tores. xxxvj. di. §. ecce. ⁊. xxxviij. di. ignorantia etiam senes. ⁊ Aug. dicit se libẽter a iuniore adiscere. xxiiij. q. iij. si habes circa medium. Disciplina ẽ vltrix male vite. xxiij. q. v. c. ad fideʒ nō amat filium aut seruum qui eum nō discipli nat eadem. q. c. non putes. Mali sunt flagellandi non interficiẽdi. xxiij. q. v. c. j. ⁊. ij. ⁊ per totam. q. facit elemosynaʒ qui per disciplinam corrigit. xlv. di. et qui emendat eum misericordia est tem peranda. c. disciplina. xlv. di. ⁊ citra effu sionem sanguinis ar. de rap. c. in archi episcopatus vide. s̃. correctio. j. Discordia vtrum sit peccatum mor tale. Rñ. ẜm Tho. ij. ij. q. xxxvij. arg. j. ꝙ discordia est peccatum intum concordie contrariatur quod quidem potest esse dupliciter scilicet ꝑ se aut per accidens per se. i. cum scienter et ex intentione si accipitur per se in humanis actibus ⁊ motibus dissen tit a bono diuino ⁊ bono proximi ĩ quo tenetur consentire ⁊ tunc est mortale ex genere suo propter contrarietatem ad caritatem et hoc est quando cognoscit tale quid ẜm rationem esse fiendum ta men non vult alijs assentire ne videatur sequi op. aliorum tan minus sapiens vel ex odio aut displicentia ad alinʒ cui queritur prouideri vel alia ex causa. Et sic intellige. c. oblatiōes diffidentium. xc. di. ⁊ ca. abijt. xj. q. iij. et ca. ismael. distinctiōe. lvj. Limito hoc in re bus alicuius importātie alias esset ve niale sicut in pueris patet. primi etiaʒ motꝰ huius discordie sunt veniale pec catũ ꝓpter imperfectionẽ actus quādo autem discordia est per accidẽs q est quando in actibus humanis est preter intentionem sicut cum vnus dicit ⁊ cre dit bonum tale quid alius opinatur cō trarium tunc non est peccatũ nisi sit cũ errore circa ea q̃ sunt de necessitate salutis. vel cum pertinatia indebita  caritas est volũtatũ vnio nō opinionũ. De discordia ꝙ diuersitatẽ cordiũ signat gl. est in cle. j. §. j. de iureiu. ⁊ ibi per Car. ⁊ ꝙ illi sit obuiandum. et in. c. suscepimus. de homi. Discretio est mater omnium virtu tum. j. q. v. presentium de officio custo. c. j. est necessaria in prelato in corrigendo. l. di. ponderet predica tori. xliij. di. sit rector. §. vl. ↄfessori. xxiij. q. iiij. his qui de pe. di. j. quam penitet de pe. et re. communis. Dispensatio est iuris communis relaxatio facta cum cause cognitione ab eo qui ius habet dispensandi ẜm gloss. j. q. vij. §. multorum alias est. §. nisi rigor. ⁊ addit dispẽ sare est diuersa pensare naʒ oĩa hoc de quibus ibi fit mẽtio pẽsare debet  dispensare vuli et que sint illa infero in questione sequẽti ⁊ ideo ẜm Ber. in li. de dispensatione ⁊ p̃cepto prelati sine causa rationabili vel saltem dubia sed pro sola voluntate dantes licentiam ve niendi contra legem sunt dissipatores non dispensatores. De dispensatiōe quid sit not. Bal. q̃ latius diffinit  isto ĩ addi. ad Spe. in tit. de dispen. versi. j. ⁊ in Spe. ibidẽ. .§. j. vbi dicit ꝙ ẽ rigoris mitigatio vel penalitatis moderatio facta per habẽtẽ autoritatẽ ex publica autoritate vel vtilitate vel alia rōnabili equitate quā lex ciuilis indulgẽtiā vocat. ⁊ ibi ideʒ Bal. ver. ij. ponit qualiter dispensatio rigor et equitas differant. [*]¶ Que sunt cause legitime dispensandi. Rñ. vt colligo ꝑ totā. q. vij. prĩe cause sunt sex. Prima tp̃s ibidẽ. c. necessaria. ⁊. c. ꝙ pro remedio. nā defectus nr̃i tꝑis quibꝰ nō solũ merita sed corpora ipsa defecerũt districtionis illius non patitur manere cẽsurā. xxxiiij. di. frater nitatis tue. ¶ Secũda vtilitas valet vt alij facilius reuertant̃. xxiij. q. iiij. ipsa pietas. et. j. q. vij. tali. ¶ Tertia q̃litas ꝑsone ⁊ meriti ⁊ sciẽtie. d. c. tali ⁊. c. didi ci cũ alius eque dignꝰ non sit. ¶ Quar ta religio. lxxviij. di. c. monachꝰ de sẽ. ex. c. cũ illoꝝ. ¶ Quinta multitudo ratiōe scandali vitādi. l. distin. vt cōstitueret̃. ¶ Sexta necessitas. d. c. tali. [*]¶ Vtrũ dispẽsatio necessario requirat cause cognitionuʒ. Rñ. pa. ĩ. c. diuersis de clericis ↄiu. ꝙ ĩ ṗncipe nō. sʒ sufficit sola ipsius voluntas in his que sunt iu ris positiui solũ vt no. ĩ. c. cũ ad monasterium de sta. mo. sʒ inferiore sic vt no. gl. in. d. §. nisurigor vñ si fiat sine cogni tiōe cause est dissipatio non dispensatio ⁊ venit pumendus  egit contra le gem vide bonam glo. in. c. ij. de scis. vbi plene no. doc. tenet tamen quo ad eum qui dispensauit  non pōt contraueni re ne eam reuocare ex quo egitfactum in quo potuit dispẽsare. licet nō tene  ad superiorẽ. vt no. gl. ĩ. d. c. diuersis. ¶ Vtrũ dispensatus sine causa legiti[*]ma sit tutus quo ad deũ. Rñ. vt colligo ex Jnn. in. d. c. cũ ad monasteriũ ⁊ Pa. in. c. nō est voti de voto ꝙ aut loquimur  papa aut  alijs si  pap. aut lomur in his que sunt iuris diuinivt ĩvoto iu ramẽ to ⁊ hmōi. ⁊ sic non pōt dispensa re sine iusta cā aliter dispẽsatus nō est tutꝰ qͦ ad deũ si autẽ subest iusta causa tenet dispẽsatio ⁊ est tutꝰ ẽt in voto ca stitatis ⁊ proprietatis ẜʒ Jnno. vbi. s̃. Si ꝟo lomur  his q̃ sũt iuris positiui pōt sine causa ⁊ est tutus in ↄscientia  eius est destruere cuius est cōdere nec princeps tenetur legibꝰ suis ligatus. s. digna vox. C. de le. lĩtat tamen Pau. de płitate beneficiorũ in qua nō potest sine causa lita. ⁊ ita tenet. Jo. an. in. c. de multa. de prebẽ  omnia bona ecclesiarum sunt dei vt in. c. cũ ex eo de elec. li. vj. ⁊ ideo nō est tutius taliter di spẽsatꝰ de qͦ dic vt. s̃. beneficiũ. §. xxxv. Ex quibꝰ infert pa. ꝙ nō est tutus reli giosus cuʒ quo dispensat sine causa iu sta vt transeat ad latiorẽ religionẽ siłr si preficitur eccłie curate cā ltĩa nō sub sistẽte puta  nō est aptꝰ ad offm̃ predicādi vel exercitium cure. Vnde dicit gl. sing. in. c. mōachivagātes. xvj. q. j. ꝙ religiosus ꝓmotus ecclesie seculari nō vt prosit sedvt presit peccat mortaliter:  facit cōtra votũ suum. Si loquimur de alijs a papa sic clarũ est ꝙ nō est tutus quo ad deũ nec ṗmo ad ecclesiāvt notat. Jnn. vbi. s̃. cuicũ alio apapa cōcedit̃ dispẽsare intelligitur ꝙ hoc fa ciat ex cā legitima. ⁊ ideo debet fieri cũ causa cognitione quod no. bene. ¶ Jn quibus potest dispensare papa [*]vide. j. papa. ¶ Jn bus casibus pōt ep̃s di spẽsare [*]Rñ. ꝙ gl. in sum. l. d. ⁊ ĩ. d. §. nisi rigor. ⁊ doc. ĩ. c. at si cleri de iudicijs satis confu se loquunt̃ ⁊ cōtrarie. Sed tu dic clare ꝙ aut dispẽsa tio est in faciendo cōtra canones vel cōcilium ⁊ sic non potest nisi hoc ei expresse a iure cōcedatur. ca. dilectus de tẽpo. or. ⁊ sic intellige opi. que dicit ꝙ nō potest nisi ea concedat̃ expresse. vt in. d. c. dilectus. ⁊ sic colligo ep̃is cōceditur dispẽsatio in omnibus criminibus minoribus adulterio nam peccās mortaliter notorie. notorietate iuris nō potest promoueri. xxv. di. primũ ita in gl. ⁊ promotus deponitur. l. dist. qui semel. ⁊ ideo indiget dispẽsa tione que episcopis in criminibus mi noribus adulterio cōceditur generaliter vt no. in. d. c. at si clerici. cōcedit̃ etiā in aliquibꝰ maioribusvt de heretico ⁊ scismatico. l. d. presbyteros in gl. Jtẽ in sacrilego. l. dist. si quis presbyter ⁊ qͦmo do in istis ⁊ multis alijs dispẽsat. j. sub ijciā. Jn tribus tam en casibus potest ep̃s dispẽsare contra canonem ⁊ concilium licet ei expresse non concedatur. ¶ Primo ratione consuetudinis vt  cōsuetudo prescripta habet vt dispensare possit. c. fi. de consue. xj. q. j. quicũ cōsuetudo enim facit valere dispẽsatio nem que alias non valeret ar. de cele. mis. pernitiosus. cum suis concor. et. ar. de trans. ca. fi. ¶ Secundo ratione magne necessitatis vel vtilitatis de nouo mergẽtis et in excogitato tempore cōstitutionis  tũc ep̃s potest dispensare vt tenẽt dñi de ro. ⁊ Jo. de lig. ĩ. d. c. at si clerici ⁊ se tur pau. ibidẽ ⁊ Bal. no. in. l. omnes po puli. ff. de iustic. ⁊ iur. ⁊ Bar. ĩ. l. si hoĩeʒ ff. mā. ponit exemplum quod in ciuita te perusij fuit factuʒ statutum ne quis deferret arma ⁊ tamẽ priores possent dare licentiā portandi propter brigaʒ ciuitatis quam de nouo habet ⁊ etiam statuere quia est casus nouus nō preuisus a statuentibus etiā si iurassent seruare illud statutuʒ vt no. Bal. j. Rñ. C. qui adue. bo. pos. ⁊ Bar. in. ij. cōstitutione. C. §. quibꝰ facit. d. l. si hominem vbi procurator generalis ex noua causa ꝓhibet speciali ꝓcuratori ne exequa tur manumissionẽ sibi cōmissam ⁊ bñ vt ibi ex quibꝰ cōcludo ep̃ʒ posse dispẽ sare in gradibꝰ ꝓhibitis in matrimonio qñ ĩped mẽtũ ẽ ocultũ ⁊ ad papā ñ pōt haberi recursus ⁊ seꝑatio ñ pōt fie ri sine notabili scādalo sicut sepe euenit in mulieribꝰ que cognite fuerunt ad consanguineis viri ante contraheret matrimonium. ¶ Tertio quādo ea nō dicit dispẽsatio nem posse fieri licet aliter expresse non indulgeat. ꝙ tũc ep̃s pōt. ar. c. nup. de sẽ. ex. ita tenet Jo. de lig. ⁊ Jo. cald. ⁊ ori ginaliter fuit dictũ Jnn. ĩ. c. dilectus de tẽp. or.  frustratorie intelligeret̃  pa pa  sꝑ pōt indulgere ⁊ hoc etiā tenet gl. in. c. postulast. de cle. ex. Aut dispẽsa tio est suꝑ eo. q iam est factuʒ vt tolle ret̃ ⁊ sic pōt ep̃s nisi ꝓhibeat̃ vt. in. d. c. nuper. ar. ad hoc. xxij. q. vr̃ hoc vł. ⁊ sic ĩ tellige secũdā opi. illoꝝ  dicũt ꝙ ep̃s pōt dispẽsare nisi in casibꝰ vbi expresse ꝓhibet̃ sibi. Sʒ vt clariꝰ scias qñ ei cō cedit̃ ⁊ quomō ⁊ qñ ei ꝓhibet̃ hoc r̃colli go quo ad forũ cōscientie ꝑtinent qua si ꝓ tabula totiꝰ istiꝰ summe. ⁊ ṗmo quo mō dispẽs at cũ apostata vide. s̃. aposta sia. §. vj. ⁊. j. irregularitas. j. §. xxvij. Jtẽ in bis baptiʒato vide baptismꝰ. vij. §. ix. ⁊. x. ⁊ irrgularitas. j. xxiiij. §. Jtẽ cũ eo  recipit bñ ficiũ de manu laici vide be neficiũ. §. xij. Jtẽ in clerico ↄiugato vt habeat bñficiũ vide bñ ficiũ. §. xv. itẽ il legitimo vt habeat beneficiu ibidẽ. §. xvij. cum multis. §. se. Jtem quomodo quis habeat beneficia plura ibidẽ. §. xxxviij. itẽ in bigamo vide bigamia. §. ix. itẽ vt quis contrahat matrimonium sine bannis vide. s̃. clandestinum. §. j. item cum clerico existente in studio ne promoueatur ad sacerdotium ⁊ super residentia vide clericus. vij. §. v. Jtẽ in viciato in corpore vt promoueat̃. vide corpore viciatꝰ. §. j. Jtẽ in quibꝰ criminibꝰ dispensat vide crimen. §. v. Jtẽ in dignitate cũ eo qui hʒ. xx. an. vide. s̃. di gnitas. §. iiij. Jtẽ in pugnante ĩ duello vide duelluʒ. §. j. itẽ in etate quomodo pōt dispẽsare vide etas. itẽ quomodo dispẽsat cum filio illius qui occidit sa cerdotẽ ecclesie aqua habebat feudum vide hereditas. §. xij. iteʒ quomodo dispensat cũ homicida vide homicidiuʒ ij. §. j. §. x. ⁊ homicidiũ. v. §. j. ⁊. ij. ⁊. iiij. item cũ eo qui est in bello iniusto vide irregularitas. j. §. v. itẽ quomō dispẽsat cũ infami vi im famia. §. xij. Jteʒ qũo dispẽsat cũ prelatis ne ab officio amoneantur qñ procedit inquirẽdo vide. j. insitio. §. ix. itẽ quomō dispẽsat cũ illo  ligna ꝓ hereticis ↄburẽdis posuit vide irregularitas. j. §. xviij. Jtem qũo dispẽsat ĩ eo  ordinat̃ in excōmunicatiōe exñsvide ibidẽ. §. xxij. item cũ eo  duos ordines sacros vno die accepit ibidẽ. §. xxiij. itẽ cũ acolito  ministrat ad baptismũ bis vni collatũ vide ibidẽ. §. xxiiij. Jtẽ qũo dispẽsat cũ eo  suscepit ordinẽ ab ep̃o excōicato vel  resignauit ep̃atui ibidẽ. §. xxx. ⁊. xxxj. Jtẽ quomō dispẽsat cũ eo  suscepit ordines extra tẽ pora debita ibideʒ. §. xxxv. itẽ cũ eo  ministrat ĩ ordine quẽ non hʒ ibidẽ. §. xxxviij. itẽ cũ publice penitẽ teibidẽ. §. xlix. itẽ cũ illegitimo ibidẽ. §. iij. tẽ cũ filio illiꝰ  occidit sacerdotẽ ec clesie aqua habeat feudũ vide. j. hereditas. §. xij. itẽ impedimẽtis matrimo nij vide matrimoniũ. iij. impedimẽto. xviij. §. itẽ in solẽniter penitẽtie. vide pnĩa. §. v. itẽ quomodo dispẽsat cũ ordinatis a scismaticis vide scis. §. iiij. itẽ qũo in simoniaco ĩ ordine vel in beneficio vide. j. simo. vj. §. ij. ⁊. iij. itẽ in alia simonia ibidẽ. §. v. itẽ cũ sortilegijs vide sors. §. iiij. itẽ qũo dispensat cũ pugnāte ĩ torneamẽtis vide. j. torneamẽtũ. §. vlti. itẽ quomō dispensat in voto scti Jacobi ⁊ ierłʒvide. j. votũ. iiij. §. vj. Jtem in voto castitatis ibidem. §. ix. ¶ Vtrũ ep̃s in casibus in bus dispẽ[*]sare potest possit hoc facere sine capło. Rñ. arch. in. c. is . de fi. p̃lb. li. vj. tenet ꝙ non sed ego teneo cum glo. ĩ. c. cũ ex eo. de el. li. vj. ꝙ sic. [*]¶ Vtrũ abbas vel aliꝰ prelatꝰ religiosorũ possit dispensare cũ suis subditis. Rñ. ꝙ non nisi intum eis a iure vel regula aut per priuilegium conceditur vt no. Jnno. in. c. ij. de eo qui fur. or. susce. ⁊ do. Ant. in. di. c. at si clerici ⁊ ibi dicit pa. ꝙ est communis opi. ¶ Sʒ ĩ bꝰ casibꝰ cōceditur abbati vt dispẽlare possit Rñ. ꝙ in. x. ¶ Primo ĩnouitio vt promoueatur ad sacros ordines. lxxvij. di. monachus. ¶ Sco cũ apostata monachovt possit ministrare ⁊ ascendere ad alios ordines ar. l. d. c. fi. nisi in apostasia sit ordinatus vt de apostatis. c. fi.  ad papā tũc pertinet vt ibidẽ. ¶ Tertio cũ illegitimo mona steriuʒ intrante vt ꝓmoueatur ĩ. c. j. de fi. p̃sby. ¶ Quarto ꝙ nō cōfiteantur et eucharistiā sumant semel in mẽse cle. j. de sta. mo. Quĩto ꝙ monachus detur in capellanũ eccłie parrochialis si ep̃i ⁊ populi cōsensus accedat. lviij. d. c. j. ⁊ xvj. q. j. doctos cũ multis alijs capitulis. ¶ Serto ꝙ monachus hẽat ꝓpriā cellā. j. septa mōasterij ex causa. xviij. q. ij. nullꝰ. xx. q. vl. c. fi. ad fi. Septĩo ĩ ieiunijs cibis ⁊ esu carniũ silẽtio ⁊ operibꝰ manuũ ad que tenetur monachus vt de cōsec. d. v. nō mediocriter ⁊. c. carnẽ ⁊. c. nũ  sta. mo. c. cũ ad monasteriũ. Sed host. in. d c. cuʒ ad monasteriũ de esu carniũ videtur tenere ꝙ nō potest sed cōtra ipsum est gl. Jnno. ⁊ pa. ĩ. di. c. cum ad monasteriũ immo dico plus ꝙ potest dispẽsare in omnibus regule exceptis tribus votis per ar. a cōtrario in. d. c. cum ad monasterium in fi. lĩtat pau. ibidẽ dũmodo sit dispensatio nō dissipatio vt puta ꝓ necessitate ⁊ alijs de quibus. s̃. §. j. ¶ Viij. in irregularita te  qua. s̃. abbas. §. xiiij. ¶ Nono ĩ ob seruātijs regule remittẽdis. xx. q. vlti. c. fi. in. gl. de conse. di. v. carnẽ saltem in his q̃ nō sunt de substantia ar. de vi. ⁊ ho. cle. deus pro cuius declaratiōe notādum ẜʒ alex. ꝙ in regula beati bñdi cti quedaʒ sunt pure spiritualia vt cari tas humilitas ⁊ ceterevirtutes. ⁊ ĩ istis nō potest abbas disponere. Quedā sũt partim spiritualia ⁊ partiʒ corporalia vt cātare psallere orare ⁊ hmōi ⁊  istis potest abbas disponere. nō tñ ẜm libituʒ voluntatis sed ẜʒ ꝙ bonũ ⁊ equuʒ viderit expedire ẜm occurrẽtia q proprie est dispẽsare. Quedam vero sunt que sunt in obseruātijs corporalibꝰ pu ta comestio carniũ fractio ieiunij ⁊ hu iusmodi ⁊ tũc si talia a regula p̃cipiũt̃ vel prohibẽtur nō pōt abbas ea mutare nisi ẜʒ ꝙ cōuenit caritativt dicit bea tus benedictus in regula. j. ꝙ subsit ra tionabilis cā ałs nō. Ratio: quia licet abbas presit subditis regula tamẽ p̃est abbat i ⁊ subditis ⁊ iō eiꝰ oĩa p̃ponẽda ⁊ cũ dicitur in regula beati Bñdicti ꝙ oĩa dispositione abbatis fiant intelligitur de illis de bꝰ regula expresse nō precipit vł ꝓhibet si tñ abbas monacho multũ laborāti cognita necessi tate ꝑsone p̃cipiat ꝙ carnes māducet debet sibi obedire aliter siex sola volũ tate precipiat nłlo mō debet sibi obedire vñ beatus benedictus in . Quādiu militāt caritati ĩmobiliter fi xa sunt precepta regule ita. s. ꝙ mutari nō possũt nec ab ipsis p̃positis sine of fensa. Quid autem debeat facere talis moāchus cui precipitur aliquid q est cōtra regulam ⁊ dubitat de causa legi tima vel in cōscientia timet vide. j. reli giosus. §. xxix. ⁊ q hoc dicit Alexā. deabbate serua in quocũ prelato cuius cũ religiōis si ei permittitur ex regu la dispẽsatio sicut fit ministris fratruʒ minorũ qui possunt dispensare in oĩbꝰ exceptis tribꝰ votis ⁊ que sunt contra dei precepta ẜʒ dir. li. ij. ti. xix. ẜʒ ꝙ con uenit caritati. ⁊ hoc ĩnuit beatꝰ Frāciscus cũ dicit si qui fratruʒ scirent et co gnoscerẽt se non posse regulā spiritua liter obseruare ad suos ministros beant ⁊ possint recurrere. s. vt dispensentur si conueniat caritati vt dictũ est. et sic patet in quibus ⁊ quando possunt prelati religio sorum dispensare in regula. quod bene no. ¶ Vtrũ potestas dispẽsandi sit late in terpretāda. Rñ. ẜʒ pa. ĩ. c. fi. de symo. ꝙ [*]sic qñ datur ptās dispẽsandi nō expres sis personis dispẽsandistā ṗncipijs beneficiũ. Et sic sentit gl. in. d. c. fi. ⁊ sic intellige bar. ĩ. l. iij. ff. de ver. ob. vbi dicit ꝙ si datur potestas alicui legitimā di filiũ adulterinũ. itẽ incestuosuʒ pote rit legit imare adulterinũ ⁊ ĩcestuosuʒ simul  ĩ materia larga sub simplici veniũt mixtavt in. l. si ita. ff. de li. ⁊ post hu. secus si exprimerẽt ꝑsone cũ quibꝰ debet fieri dispẽsatio ar. in. c. si cui de p̃ bẽ. li. vj.  omnis recessus a iure cōmu ni odiosus vt est tex. in. c. fi. de fil. p̃sby. li. vj. ⁊ in. c. ꝙ dilectio de ↄsan. ⁊ affi. et sic distingue canonistas tenẽtes ↄtra bar. i. c. per venerabilẽ qui fi. sint le. ad de ẽt q dico. s̃. bñficiũ. §. xx aduerte ta men ꝙ licet dispensatio sit stricti iuris vt puta  cōtra ius est ⁊ stricte sit ĩter petrāda quādo. s. exprimuntur ꝑsone vt in. d. c. ꝙ dilectio ⁊ in. c. j. ⁊. ij. de fi. p̃s by. li. vj. nihilominus extẽditur ad necessaria cōsecutiua seu ad depẽ dẽt̃ia ex eo super qͦ est dispensatũ quādo ałr nō imprimeret actũ validũ suꝑ eo in quo dispẽsatur vt. s̃. beneficiũ. §. xxiij. facit gl. ⁊ pa. in. c.  tantuʒ de preben. ⁊ gl. ĩ c. si quis in clero. vij. q. j. qui dicũt ꝙ di spẽsatus super pluralitate beneficioꝝ vr̃ dispẽsatus suꝑ residẽtia vide ꝙ no. host. in. c. cũ in cunctis de elec. ⁊ gl. ĩ. c. nō pōt de preben. li. vj. ⁊ de hoc vide. s̃. clericus. vij. §. j. ¶ Sed nũd extendet̃ di spẽsatio ĩ af[*]finitate ad publice honestatis iustitiā. Rñ. pa. in. c. nō debet de cōsan. ⁊ affi. ꝙ nō. nisi in narratione affinitatis vnuʒ cōprehendat aliud ẜʒ gl. in. arbore affi nitatis secꝰ est in dispensatiōe qñ solũ gradꝰ remotior ẽ exp̃ssus de quovi ma trimoniũ. iij. ĩpedimẽto. vj. §. vlti. ¶ Quid si impetretur dispensatio taci [*]ta veritate vel ex falla causa. Rñ. ꝙ nul la est vt in. ca. ij. de fi. presbyte. lib. vj. et idem de qualibet gratia alia vt not. in c. ad audientiam. el. ij. de rescrip. ⁊. di. c. non potest. ¶ Vtruʒ superior assumẽdo aliquẽ ad [*]aliquod officium videatur dispensare eidem in impedimẽto quod hʒ ad ali. Rñ. Jnno. in. c. preterea de te. co. ⁊ in. c. veniẽs de fi. presby. videtur sibi contra dicere ⁊ gl. in. c. si quis sine. lxxx. di. ⁊. in c. qui in aliquo lib. di. sed ego sic dist in guo ꝙ aut impedimentum est notoriũ superiori ⁊ tunc si est princeps intelligetur dispensatus si vero est inferior si potest disp ensare ⁊ subest cā similiter est dispẽsatus: ałs nō facit ꝑ hoc quod no. Jo. an. ĩ. c. ij. de scis. aut ĩpedimẽtũ ẽ occłtũ superiori tan iudici ⁊ sic nō in telligit̃ dispẽsatꝰ sʒ sibi ĩputet ꝙ ill ta cuit facit. c. cum non ignores de prebẽ. et tenet bar. ĩ. l. ij. C. si seruus vel liber. ad decu. aspi. [*]¶ Vtrũ ptās dispẽsandi suꝑ irregularitate vel illegitimitate concessa a papa alicui duret post mortẽ pape. Rñ. sʒ cōsi. l. xxviij. ꝙ sic  gratia semel facta ꝑ papā in ꝑsonaʒ aliquaʒ non expirat per morteʒ pape vt est casus de offi. de le. super gratia lib. vj. ¶ Vtrũ per mortẽ illiꝰ cui cōcessa erat [*]talis autori tas expiret dispẽsatio iam facta si ille dispẽsatus vsus nō fuit tali gratia puta di spensatus fuit vt posset ordines accipere vł in prelatũ eligi nō accepit ordines nec fuit promotus añ morteʒ dispẽsantis an poterit ordinari vel ꝓmoueri. Rñ. fede. vbi. s̃. ꝙ sic et ꝙ nō expirat  dispẽsatio canonice se mel facta ex superueniẽti facto nō retra ctat̃ casus est in. c. ex tua de fi. p̃sby. facit q no. de accus. ca. de his bñficia. in cōcessa ĩtẽpestatiue reuocari nō debẽt de cōmo. c. vnico. de re. iu. decet li. vj. fa cit q no. de elec. li. vj. in gl. c. cũ ex eo. ⁊ ibidem in nouella Jo. an. Disputare de fide publice vł oculte cuicun laico ꝓhibi tũ est ⁊ si contrafacit dʒ excōmunicari de hereti. c. quicũ. §. inhibemꝰ qͦ li. vj. hec quo prohibitio fit ĩ. c. sicut in vno corpore eo. ti. ĩ decretalibꝰ sʒ ĩ. l. ne mo. C.  sũ. tri. ꝓhibet̃ ne dũ laicis sʒ ẽt clericis publice turbis coadunatis disputare  fide. sctũs aũt Tho. sca sce q. x. ar. vij. tʒ fore illicitũ de fide disputare qñ s disputat aut  dubitat  fi de ⁊ per disputationem experiri vult  talis ĩfidelis ẽ aut  disputat corā simplicibꝰ ⁊ titubātibꝰ  nō sũt solicitati ab infidelibꝰ sicut ẽ ĩ terris fideliũ  tāto firmiꝰ credũt to nō audiũt mo tiua ⁊ argumẽta infideliũ sed disputa re ad confundendũ errores etiā coram simplicibꝰ qui sunt solicitati ab hereti cis vel infidelibus nitentibus corrũpe re in eis fidẽ si est sufficienter ĩstructꝰ ⁊ aptus ad cōfundẽdũ errores nō solum nō est ꝓhibitũ. ĩmo est necessarium disputatur ne taciturnitas esset cōfirmatio erroris pro quo facit. l. quoniam. C. de epis. et cle. et. xxiij. q. vj. vides simili ter licet ad exercitium coram instructis ⁊ firmis in fide disputare ad quod facit. c. in mandatis. xiiij. dist. pro hac distinctione Tho. ꝓbanda. vide de hoc xcvj. dist. nos in gl. ⁊ Jnn. ĩ. c. ij. de summa trinitate. Diuinatio a persis fertur inuenta. c. j. xxvj. q. iij. vnde diui ni dicti sunt quasi deo pleni diuinitate enim se esse plenos simulant et astutia fraudulenta hominibus futura coniectant vt ibidem. Diuinatio ꝙ sit ꝓhibita adeo ꝙ di uinatores nō sunt cōsulendi. l. nemo ⁊ ibi Saly. C. de male. ⁊ mathe. ⁊ qualiter puniatur no. ĩ. l. ij. C. de sacra paga. ꝙ de iure ciuili pena capitis vt ibi de iure aũt canonico qualiter no. Roma. sin. cccccclxvj. incip. scis tu. ¶ Quot modis fit diumatio. Rñ. vt pa [*]tet. xxvj. q. iij. §. j. ⁊. c. j. ⁊. q. v. c. nec mirũ. ꝙ multis modis. vnde nuncupatur di uersimode. vñ diuini dicunt̃ aliquādo arioli. aliquādo auspices. aliquādo au gures. aliquādo nigromantici. ⁊ multis alijs nominibus ẜʒ ꝙ diuersimode quis vult scire futura que omitto  nō est necesse: vide ibi si vis. ⁊ de hoc vide j. sortes. §. iij. ¶ Qũo aũt demones possunt scire fu[*]tura  nō habẽt certā ⁊ infallibile cām. Rñ. sctũs Bo. vbi. s̃. ⁊ elicit̃ ex. c. sciẽdũ est. xxvij. q. iiij. ꝙ ex. iiij. ¶ Primo ex ingenij acrimonia vt qñ cōsiderāt ad d ĩclinat̃ affectio nostra. ¶ Sco ex multa experiẽtia q̃ cōfiderāt in talibꝰ accidere talia. ¶ Tertio ex dolosa cantela quando scilicet proponunt aliquid facere ⁊ predicũt. ¶ Quarto ex aliena do ctrina. vt quādo permittitur vt a bono angelo adiscant. Diuortium est viri ab vxore vł ecōuerso legitima separa tio. legitima dico vt nō fiat sine lege vel rōne  quos deus cōiunxit hō nō sepa ret. xxxj. q. j. §. obijcitur. ⁊ dicitur diuortium a diuersitate mẽtiũ vel  hi  ma trimoniũ distrahunt in diuersas ꝑtes eunt. l. j. ff. de diuor. de quo dic vt. j. matrimonium quarto. Quod diuortium de iure canonico nō possit fieri no. Bar. ĩ. l. reꝝ. ĩ prin. ibi non pōt fieri diuortiũ de iur. cañ. ff. re. amo. ⁊ oĩno ꝑ Bal. ĩ. l. ij. C. de secũ. nup. ⁊ per cano. in. c. gaudemꝰ. de diuor. Et ꝙ possit pena apponi ne fiat ẜm Pau. de cast. et Alex. in. l. si ita stipulatus. de verb. obli. Diuturnitas in malo auget pecca tum de consue. c. fin. dicitur tāto grauiora sunt pctā quāto diutius infelicẽ aĩam detinẽt alligatā cum suis concor. Doctor dicit̃ a docẽdo. vñ ⁊ noĩe doctoꝝ veniũt magistri ⁊ econtrario ẜm Pau. in. c. j. de loca. Vñ tex. in l. bꝰ p̃cipua. ff. de verb. si. dicit cuiuslibet discipline p̃ceptores magistros ap pellari a monẽdo vel monstrādo ⁊ hoc ẜm ethimologiā vocabuli. Nā doctores dicũt̃ a docẽdo sicut magistri a ma gistrādo. facit tex. ĩ ꝓhemio cōpillationis decretaliuʒ vbi papa omnes magi stros doctores appellat sʒ nomine scho larium non veniunt doctores nec magistri nisi. n. larga significatione. De cōtẽtis in hoc. §. ⁊ ꝙ doctor debeat vocari dñs no. gl. ĩ. l. j. ff. si. cer. pe. ⁊ in. l. sciendũ. ⁊ibi Bal. C. de ↄdi. stip. ⁊ q habeat dignitatem no. Bar. Bal. ⁊ Saly. in. j. consi. C. §. ideo. ¶ Vtrum interpretatio doctorum necessitet. Rñ. ẜm Pau. ĩ. d. c. vestra. de co[*]habi. cle. ⁊ mu. ꝙ nō nisi inquātũ iure ꝓbatur vel ratione valida. vt no. in. c. j. de postu. prelatorũ. de quo vide. j. opi nio. §. j. ¶ Vtrum doctor vel magister possit re probari. Rñ. ꝙ sic vt ẽ tex. ĩ. l. ij. C. de ꝓ[*]fes. et me. nota. Barto. in. l. sed ⁊ reprobari. ff. de excu. tu. in ṗn. vbi text. dicit de medico ꝙ pōt reprobari ⁊ ẽ tex. etiā de medico ĩ. l. vt gradatim. §. reprobari. ff. de mu. ⁊ hono. sed non sine causa. l. pomponius scribit. ff. de neg. ge. ¶ Vtrũ doctore damnato intelligant̃ [*]⁊ eiꝰ oꝑa seu libri reprobari. Rñ. ꝙ sic vt pʒ per. c. fraternitatis tue. de here. ¶ Vtrũ allegatiōes sint faciende a do[*]ctoribꝰ ĩ ↄsilijs. Rñ. pa. ĩ. c. vestra de. co. cle. ⁊ mu. ꝙ in cōsilio decisiuo nō sicut nec in snĩa vt dicit̃. c. sicut nobis in gl. de sen. ⁊ re iu. secus in cōsilio postulato aꝑte ratio diuersitatis  ĩ prĩo est approbata fides ↄsultoris in secũdo nō et ideo nō creditur ei nisi quatenꝰ ꝓbet. ¶ Vtrũ doctor ꝓmotꝰ corruptis docto [*]ribꝰ debeat gaudere priuilegio doctorũ. Rñ. Archi. in c. de quibusdam locis. xxxvij. di. ꝙ nō allegat tex. in siłi ĩ. l. vni ca. ff. de ac. ec. facit tex. iũcta gl. in. l. j. C. de anno. cj. li. xj. vbi dicitur ꝙ stipẽdia sunt tradenda nō ꝓ titulis dignitatuʒ vel numero scholariũ sʒ ẜm merita ⁊ iō gl. ibidẽ dicit p̃ferri debere peritos sco lares imperitis doctoribus intelligit pa. in. c. clerici de iudi. de antecessione non de electione. Ego credo ꝙ etiaʒ in vtro debet preferri. ¶ Quis dʒ precedere. Rñ. pa. in. d. c. cle [*]rici ꝙ theologus post ipsum canonista post canonistam legista post medicus vide ibi sivis. Dolus aliquando bonus ⁊ licitus ⁊ accipitur ꝓ solertia. sicut qñ s alid simulat ne damnificet̃ a proxi mo vt in. l. j. ff. de dolo. in tex. ⁊ gl. exem plificat de capto a ianueñ.  simulauit se cōtractũ q quidẽ licet. vt. ff. de neg. ge. l. at qui natura. §. cũ me. ex. ff. de le. ij. l. cũ pater. §. titio. ⁊. ff. si quis ob cau. te. l.  aũt. §. si patronꝰ. ⁊ de hoc vide. j. simulatio. sʒ cōiter dolꝰ accipit̃ in malo ⁊ sic diffinit̃ in. d. l. j. a labeone dolus malus est oĩs caliditas fallacia machinatio ad circũueniẽ. falleñ. ⁊ de cipiendum alteꝝ abhibita sit tacendo in aĩo calliditas vt. ff. de act. ⁊ emp. ⁊ ven. l. j. fit mẽtiẽdo in verbo fallatia. ff. de fur. l. falsus. §. si qui fit arte verboꝝ machina tio. ff. de act. ẽp. ⁊ven. l. iulianus. §. ideʒ ad circũuenieñ. s. reddendo singula sin gulis. s. circũuentionẽ calliditati fallẽtiā fallẽtie deceptionẽ machinatiōi po nit̃ adhibita. s. ↄ̃ ius ⁊ bonos mores ꝓ pter dicit̃ iam doli boni hoc ĩ gl. ibidẽ ⁊ adde ẜm Ge. ĩ. c. si compromissariꝰ. §. si vero de elec. libr. vj. ꝙ s dolose facit quando scienter rem sibi ꝓhibitā facit differt aũt dolus a fraude  fraus pro prie ꝑ facta fit sʒ dolꝰ ꝑ verba ⁊ facta. De dolo ⁊ quid sit. no. Bal. ĩ. l. q̃ for tuitis. col. iij. C. de pig. act. vbi dicit ꝙ ẽ malitia prorũpens in dānũ alteriꝰ. vbi etiā po nit an sit idẽ ꝙ malicia ⁊ an dicat̃ sine volũtate. ⁊ qũo ꝓhibet̃ reipsa no. Alex. post. Bar. in. l. metum. ff. quod me. cau. ¶ Vtrũ ignorantia iuris excuset a dolo [*]cōsequẽter a pena ad quā incurrendā requirit̃ dolus. Rñ. Cy. in regula igno rantia lib. vj. ꝙ sic  licet iuris error sit lata culpa: non tamẽ est dolus vt. ff. de his qui not. infa. l. j. vbi ẽ gl. sing. facit. l. j. ff. de abige. facit quod no. Bar. in. l. si quis in tantam. C. vnde vi. vbi dicit ꝙ si minor credens sibi licere rem propriā sine cuiuscun autoritate occupat non incurrit penam. d. l. si quis  non est in vero dolo. allegat. l. j. C. si aduer. delic. sequitur do. Ant. in. c. j. de dolo. ⁊ contu. ⁊ allegat. l. si ex causa. §. si in commissum. ff. de mino. ⁊ quod not. in l. j. §. nunciatio. ff. de noui ope. nũ. pro hoc ꝙ excusat ignorātia a dolo est tex. et ibi Bal. sed et si lege. §. scire. ff. de pe. here. vbi error iuris excusat ab inuasio ne ne quis dicatur predo. Jdem tʒ Saly. in. l. senatus. C. de his  sibi ascribi aliquid in testamento in. ij. col. ẽ casus ⁊ ibi Bar. in. l. in lege. ff. de siccar. idẽ te net Ang. ĩ. l. si quis id. §. doli. ff. de iuris. om. iu. vbi allegat Bar. fortius dixisse ꝙ etiam ignorātia iuris naturalis excusat a ꝟo dolo ⁊ ad. l. ij. C. de ĩ ius vo. q̃ videt̃ cōtraria. Rñdet ꝙ ibi nō require bat̃ verus dolꝰ sed p̃sumptus ⁊ ita tenuit do. Butr. ĩ. l. regula. ff. de iur. ⁊ fac. igno. limitat hoc Ang. ĩ. l. ij. ff. ꝙ quis iur. verũ nisi tot sit doctor vł assessor cui turpis ẽ iuris ignorantia. ⁊ idẽ ang. in d. l. senatꝰ. dicit ꝙ creditur alleganti se ignorasse ius ad excludẽdũ dolũ. et per consequẽs a pena que esset imponẽda propter dolum ⁊ dicit ibi esse casum. ex predictis collige ꝙ vbi ius vel statutũ requirit verum dolus ꝙ ignorans tũ cun sit culpabilis nō ĩcurrit penā ipsius licet alio modo sit puniẽdꝰ ẜm mo dum culpe vbi vero ius vel statutũ requirit dolum presumptum sic ignorās crasse ⁊ supine nō excusatur quia est in dolo p̃sumpto. hoc patet in censuris ec clesiasticis que cũ requirant dolum pre sumptũ taliter ignorans eas non euitat vt patet. in. c. animaruʒ periculis. de consti. lib. vj. secus. si esset in leui culpa ignorātie. q bñ no.  facit ad multa. ¶ Vtrum iniusta causa excuset a dolo. [*]Rñ. ꝙ sic ⁊ quẽlibʒ ita no. bal. ĩ. c. vt ani marũ in prin. ij. col. de cōsti. li. vj. vbi di cit ꝙ perturbās aliquem in possessione ex iniusta causa putans sibi licere excu satur a pena statuti punientis in centũ q requirit dolũ per no. in. l. plagij criminis. C. ad. l. fauiā. de plagi. not. etiaʒ Jo. an. in titu. de arbi. in addi. ad spe. ⁊ ꝙ excusat a pena legis etiā iniusta cau sa. no. in. c. j. infi. de elec. lib. vj. Jdẽ Jo. an. ⁊ bal. in aut̃. generaliter. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ multis alijs ⁊ sequitur. d. Ludo. de roma. col. xxviij. in Rubri. de arbi. est pro hoc glo. in. l. vnica. §. fin. in magna glo. ff. si quis iurisdicẽ. non obtemper. est Barto. ⁊ Ange. in. l. j. in fi. ff. de abigeis. Jnno. in. c. de seruorum. de seruis non or. ¶ Vtrum lata culpa equiparetur dolo. [*]Rñ. ꝙ aut loquimur de actionibus descendentibus ex delicto vel quasi tunc quo ad penam corporalem dic vt in. §. seq. Quo vero ad penam pecuniariaʒ ⁊ tunc si lex vel statutum expresse requirit ad dolum non equiparatur vt dicit bar. in. l. in actiōibus. ff. de in li. iu. ⁊ gl. in. §. suspectꝰ ĩsti. de sus. tu. vñ dicit bal. in. l. si s id q. ĩ fi. colũ. ff. de iuris. om. in. ꝙ quando delictuʒ circũscribitur ꝑ dolũ nō sufficit culpa secus in his in bus culpa venit punienda allegat. d. l. senatus. ⁊. d. l. plagij criminis accusatio ⁊ vt no. Ang. in. d. l. si quis id. §. doli ꝙ vbi fit mentio de dolo requiritur verus dolꝰ. Si vero lex vel statutũ non re quirit expresse dolũ sed simpliciter lo tur fit lata culpa dolo equiparatur in actionibus descendentibus ex contractu vel quasi. d. l. ꝙ nerua. Vnũ etiā notabis ꝙ ignorantia affectata q̃ est quādo s noluit vel dissimulauit scire epollet scientie. c. eo. de temp. or. lib. vj. ⁊ ideo est dolus non culpa. ¶ Vtrũ pena corporalis sit imponẽda [*]sine dolo. Rñ. ꝙ nũ sine doli interuẽ tu. gl. ⁊ Bar. in. l. in actionibus. ff. de in lit. iur. ⁊. d. §. suspectꝰ ⁊ bar. in. l. j. ff. si s te. lib. esse ius. fu. ⁊ Bal. ĩ. l. opera data. C. qui accu. nō pos. ⁊ casus est in. d. l. in lege vbi dicit bar. ꝙ in penis corporali bus vel infamiā irrogantibus lata cul pa nō equiparatur dolo ⁊ glo. ĩ. l. ĩ actio nibus. ff. de in lit. iur approbata cōmuniter ⁊ bar. ĩ. l. ꝙ nerua. ff. deposi. ⁊ ĩ. d. l. in lege dicit ꝙ in causa sanguinis statꝰ vel fame lata culpa nō equiparatur do lo ideo verꝰ dolꝰ requirit̃ in illis. Ang. tamẽ in. l. in actionibꝰ. ff. de in. lit. iurā. tenet contra ⁊ dicit cōsiliũ paduanum consuluisse ↄtra bar. in hoc. sed iudicio meo si consideret̃. l. j. C. de noxa. verior est opi. Bar. ⁊ iura q̃ Ang. adducit in cō trarium continent casum specialem. ¶ Vtrum incurrat quis snĩam excōica[*]tionis a iure promulgatā sine dolo vide. j. excōicatio. vij. casu vlti. §. ij. ¶ Vtrũ quis possit pacisci vt nō teneat̃ [*]de dolo. Rñ. ꝙ vt est tex. ĩ. l. j §. ↄueniat ff. depositi quia hec cōuentio est contra bonam fidẽ ⁊ bonos mores. ⁊ iō nec sequenda dicit tex. ibidem. ¶ An qui possit tenere bonaʒ alicuius [*]que ex statuto ad eũ venerũt ꝓpter delictum alicuiꝰ si ipse dolose egit vt ille delictũ cōmitteret. Rñ. pa. in. c. postula stis de conces. preb. ꝙ non ⁊ bene facit tex. ibi. in fi. cum sua glo. ¶ Vtrũ dolus annullet ↄtractũ spālem [*]puta votũ ⁊ hmōi. Rñ. pa. ĩ. c. cũ dilecti de emp. ⁊ vẽ. ꝙ non nec pōt s excipere de dolo qñ fuit inductus ad bonum  nō est ꝓprie dolus puta dolo induxi te ad religionem tenet ingressus facit q legitur ⁊ no. in. c. cũ dilectus ꝙ me. cau. ⁊ vide glo. in. l. a diuo. ff. de ritu nupt. q̃ hoc tenet etiam in matrimonio. ¶ Vtrũ dolus annullet ↄ̃ctũ tꝑalẽ pu[*]ta venditionẽ ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ aut dolꝰ ꝑ ↄ̃hentes dat cām ↄ̃ctui puta dolo ĩduxi ad vendendũ ꝙ nō eras venditurus ⁊ sic in ↄ̃ctibus bonefidei nō tʒ ẜʒ glo. ⁊ Paul. in. c. cum dilecti. de emp. ⁊ vẽ. et glo. in. l. ij. C. de rescin. ven. ⁊ gl. cũ bar. in. l. eleganter. ff. de dol. ⁊ placet lʒ pet. teneat ↄtrariũ. Jn ↄ̃ctibus aũt stricti iu ris tʒ ↄ̃ctus sʒ agẽs ex eo elidit̃ ope exceptiōis. ff. de ver. ob. l. si quis cũ aliter ⁊. C. de pac. l. cũ postea. si ꝟo ꝑ aliũ a ↄ̃hẽtibꝰ dat cām ↄ̃ctui etiā bonefidei tʒ ↄ̃ctus sʒ agit ↄ̃ mediatorem de dol. d. l. eleganter §. j. ff. de ꝑsone. l. ij. ⁊. iij. tenet̃ etiā ille ꝓ quo factus est intum factꝰ est locupletior vt. l. fi. ff. de eo per quem fac. erit. in prin. ⁊ nō plus. Aut dolꝰ nō dedit cām cōtractui sed incidit in ↄtractum puta eras vẽditurus. sʒ dolo ĩduxi te ad minus vẽdendũ ⁊ hmōi. ⁊ sic te net ↄ̃ctus sʒ in ↄ̃ctibꝰ bonefidei aget ex eo cōtractu vt suppleat p̃cium. vt. ff. de act. emp. ⁊ ven. l. iulianus. §. si venditor erit tamẽ in arbitrio emptoris vel supplere precium vel restituere rem si dece ptio sit vltra dimidiā iusti precij. c. cum causa. de empt. ⁊ ven. ⁊. l. ij. C. de rescin. ven. ⁊ in ↄsciẽtia etiā si deceptio fit minus dimidia in cōtractibus stricti auris aget de dolo. d. l. elegāter. §. non solũ in fi. aut dolus nec dedit causam ↄ̃ctui nec incidit in ↄ̃ctum: sʒ re ipsa eue nit sine dolo ⁊ facto ꝑtis vt puta ambo ignorabat iustuʒ p̃cium: sic nō est pctm̃ nec restituere tenet̃ nisi repetat̃ si a prĩcipio nō plꝰ emisset etiā si sciuisset plꝰ valere puta  nō expediebat plus sibi emere. si aũt plus emisset a principio si sciuisset ⁊ est deceptio notabilis tenet̃ restituere rem vel supplere p̃cium ar. d. l. si quis cũ aliter vbi equipat̃ deceptio q̃ venit re ipsa ⁊ ex ꝓposito ⁊. d. c. cũ dilecti. secus in modico. Et ita intelligo do. Ant. in. c.  pleri. de immu. eccl. si ꝟo vter rei valorẽ sciebat tũc dic. vt. j. emptio §. vij. ⁊ ẜm predicta ĩtelliges. l. ij. C. de rescin. vẽ. ⁊ in. l. cause. §. pomponius. ff. de mino. ⁊. c. cum dilecti. ⁊. c. cuʒ causa de emp. ⁊ ven. vbi dicit̃ licere cōtrahentibus vs ad dimidiam se decipere in cōtractibus bonefidei. Domesticus quis dicitur vide. j. fa miliaris. Domicilium potest laicus. habere in pluribus locis ẜm Jnno. in. c. ex parte de foro compe. si mo do vtrobi instructus sit allegat. l. assumptio. ff. ad munici. ⁊. l. senatores. ff. de sena. ⁊ loquitur hic de instructo de qͦ in. l. quesitum. §. sed et si fundus. ff. defun. instru. ⁊ instru. lega. vbi accipitur pro omnibꝰ pertinẽtijs necessarijs ad vsum. Addit Jnn. ibidẽ etiā si haberet maiorẽ partẽ bonoꝝ suoꝝ vel familiaʒ vel si nihil habet assidue tñ ibi conuer satur. C. vbi sena. l. ij. ⁊. l. eiꝰ. §. si quis ne gocia. ff. ad munic. Sola tñ domus. nō constituit domicilium. ff. ad munici. l. li bertus ex sola. Ex quo infero ⁊ ex. d. l. as sumptio. ⁊. d. l. senatores quod domicilium habet vbi quis est oriũdus. d. l. se natores. Et similiter vbi pater suꝰ fuit oriundus itẽ vbi volũtarie sibi elegit. i. deferẽdo maiorẽ parte suoꝝ bonoruʒ ⁊ clericus vbi beneficium obtinet rerens residentiaʒ pro hoc est tex. in. c. cũ nullus clericum de temp. ordi. libr. vj. Jtem vbi fuit ordinatus vt glo. in. l. he res absens. §. apud labeonẽ. ff. de iudi. Jtem mulier ratione matrtmonij. Jtem ratione militie. Jtem ratione possessionis. Jtem ratiōe cursus temporis. s. de cennij ⁊ multis alijs modis. vt no. d. gl. Sed dicta loquitur quo ad forum non quo ad domicilium. Jtem ratione manumissionis. l. assumptio. ff. ad munici pa. Jtem vbi consequitur quis dignita tẽ efficitur ciuis vnde. s̃. Ciuis Quo ve ro ad cōfessionẽ ⁊ sacramẽta necessaria nō volũtaria si alias nō habet ibi domiciliũ requirit̃ vel ibi habitet per ma iorẽ partẽ anni ẜm Jnno. in. c. oĩs de pe niten. ⁊ remis. ⁊ nō faclat in fraudẽ pro prij sacerdotis facit. c. q̃. xvj. q. j. de deci. ad apostolice nisi se trāsferat cũ animo ibi remanẽdi  statim q hospitiũ cōstituit in aliena parochia cũ aĩo ibit re manẽdi statim fit parochianꝰ illius de paroch. c. vl. de deci. ad apostolice. Q est cōtra ep̃os qui dispensant in votis cũ scolaribus vel conferũt eis ordines nō habẽtibus domiciliũ  nō possunt  non sunt necessaria sacramenta. hoc tenet Pa. in. c. nullus de paro. De domicilio ⁊ q nō mutetur per dignitatẽ sed nouũ acquirat̃ not. Bar. in. l. senatores per illũ tex. ff. de senato. nec etiā per sponsalia. l. ea que. la. ij. et ibi glo. ff. ad muni. ⁊ Alex. in. l. pe. ff. de iur. om. iud. vbi bene per matrimoniuʒ vbi etiā quid ꝓprie veniāt appellatione domicilij. Et qñ dicat̃ mutari ⁊ quot ⁊ quibus modis perdat̃ no. Bal. ĩ rub. C. si a non conde. iudi. Dominica dies est instituta loco sabbati:  eo die inchoauit mundus Ge. primo Christꝰ surrexit a mortuis. de conse. dist. iij. sabbato. Jtem spiritussanctus datus apostolis ⁊ tex. dicit quicquid a deo est con stitutũ insigne in huius dignitate diei est gestũ. Jn hac die mũdus sumpsit ex ordium in hac per resurrectionẽ⁊ mors interitũ ⁊ vita accepit initiũ. lxxv. dist. quod die in fi. Quomodo est de p̃cepto ⁊ quando incidit ⁊ quid fiendum vide s̃. dies. ⁊. j. feria. Dominium est ius habẽdi possidẽ di. fruẽdi: ⁊ vtendi. ac disponendi de aliqua re pro libito voluntatis vel ẜm aliquẽ determinatum modũ a quadam superioritatevel auto ritate diffinitum. De dñio ⁊ q sit triplex no. in. l. j. ff. si agrovecti. Barto. in. l. si quis. §. dicta. versi. quero quotuplex est dñium. ff. de ac. pos. ⁊ Bal. in. l. in rebus. C. de iur. dot. ⁊ q illius appellatione venit no. idẽ Bar. in alleg. l. j. vbi per Alex. ¶ Dominium in ⁊ super hoĩes an sit se [*]cundũ ieg naturalẽ. ẽ Rñ. ẜm Alex. in iij. parte summe. q est loqui de natura ante pctm̃. ⁊ sic ei repugnat seruitus. et est loqui de natura post peccatum. ⁊ sic lex naturalis dictat necessariũ dñium ad coercendũ malũ vnde Augu. in lib. de ciui. dei sicut deus homini ⁊ animꝰ corpori ita ratio debet dominari ⁊ imperare libidini. ¶ Dominiũ rerũ an sit scm legẽ natu [*]re. Rñ. alex. vbi. s̃. q lex naturale circa cōionẽ ⁊ proprietatẽ dictat differenter dictat aliquid  debitũ aliquid  bonuʒ ⁊ aliquid  equũ. vt debitũ dictat ĩ statu necessitatis oĩa sint cōia. Et hoc modo cōmunicatio est in precepto ad sustentationẽ personarũ. ⁊ inde sumit̃. oĩa q̃ vultis vt faciāt vobis hoĩes ⁊ vos eadẽ facite illis. Mat. vij. Respectu etiā personarũ quo ad multiplicationẽ pro lis dictat q sit vxor propria ẜm oẽ tp̃s ẜm illud principiũ. Q tibi nō vis fieri alteri ne feceris. Thobie. iiij. ⁊ hoc mō appropriatio est in precepto. vt ĩ bonũ statu nature institute dictabat oĩa cōia ĩ statu ꝟo lapse dictat bonũ esse hr̃e ꝓpriũ tñ  res cōes negligũt̃ tũ  cōio parit discordiā dictat vt equũ q̃dā esse cōia vt aerẽ. mare. littora. ⁊ quedā appropriabilia: sicut sunt ea q̃ in nulliꝰ bo nis sunt que occupāti cōceduntur ⁊ sic intellige dñiũ rerũ esse de iure naturali:  naturali etate: inductũ est. vt insti. de reꝝ di. §. singuloꝝ. ff. de ac. re. do. l. j. §. cũ quis insti. de iure na. §. q vero. ¶ Qũo acquirit̃ dñiũ rerũ. Rñ. q qua[*]drupłr. ¶ Prĩo autoritate legis natura lis vt ea que in nullius bonis sunt sint occupātis. vt insti. de reꝝ di. §. singulorũ. ¶ Sco autoritate principis  pōt ex iusta cā rẽ alicuiꝰ ei auferre ⁊ alteri dare vt no. Jnno. ⁊ cōiter doc. in. c. q̃ in eccłiaꝝ de ↄsti. ⁊ legiste in. l. fi. C. si ↄtra ius vł pu. vti. vt puta ꝑꝑ delictũ puniẽ dum ⁊ huiusmodi. ałs nō. vt ibidẽ r ⁊ nō solũ principis sʒ etiā ꝑ statuta infe rioꝝ habentiũ autoritatẽ a principe sic statuẽdi. vt in. d. c. que in ecclesiaꝝ no. ¶ Tertio per consensum illius cuiꝰ est ⁊ istud fit per donationẽ per permutationem. per venditionẽ per mutui dationem ⁊ huiusmodi. ¶ Quarto iure ciuili ꝙ statuit vt vsuca pionibꝰ p̃scriptionibꝰ adoptiōe: deportatiōe cessione: additiōe bonorũ posses sione. ⁊ hmōi de quibꝰ oĩbꝰ habes. ff. de acqui. re. do. in gl. l. j. ⁊ insti. de rer. di. cũ multis titulis seq. ⁊ de his que ad nos ꝑtinent dicā in capłis suis. Aduerte tñ differẽtiā inter spũalia ⁊ nō spũalia.  ĩ spũ alibꝰ ex solo ti. sine traditiōe dñiũ trāsit in aliũ. vt est tex. in. c. si tibi absen ti. de prebẽ. li. vj. tenet Jnn. ⁊ cōiter approbat̃. in. c. inter cetera: de preben. secꝰ in alijs rebꝰ in quibꝰ rerit̃ traditio ad trāslationẽ dñij nec sufficit solꝰ titulus nisi ĩ re data eccłia. de quo. j. ĩmunitas. .§. xxxj. nec sola traditiōe trāsfert̃ dñiuʒ nisi aliqua iusta cā vera vel putatiua vera p̃cesserit. l. nũ nuda traditio. cuʒ ibi no. ff. de ac. re. do. Dominus alicuius regni ducatus comitatus vel ciuitatis. aut terre quis dicat̃ legitimus. Rñ. q dominiũ iuste ⁊ legitime acquirit̃ aut iusto bello puta pugnādo cōtra infide les. vel contra aliquẽ rebellẽ autoritate superioris vel principis. vt. s̃. bellũ patet aut legitimā successionẽ aut per cōsensum seu electionẽ populi habẽtis libertatẽ sibi eligẽdi dñm aut per institutionẽ principis seu suꝑioris hñtis iu risditionẽ ĩ tali ciuitate aut castro. aut per legitimā p̃scriptionẽ cũ bona fide factā vel emptionẽ. ꝑmutationẽ. donationẽ aut alio iusto titulo de quibus in suis capitulis.  vero alia via ĩtrat fur est ⁊ latro: ⁊ resignare tenet̃ si pōt sine notabili ꝑiculo aĩaꝝ corpoꝝ aut reꝝ te net̃ etiā ad restitutionẽ oĩm reddituuʒ quos habuit ab illis locis sicvsurpatis ⁊ vt homicida est iudicādus tum. ad eos quos fecit per se vel per officiales suos occidere vel mutilare. lʒ illi digni fuerint ꝓpter maleficia propter errata. xxiij. q. v. si nō lʒ nec pōt absolui nisi di sponat se ad satisfaciẽdũ ⁊ dimittẽdũ si titulũ iustificatũ habere nō pōt arg. de pe. di. v. fallas. intellige qñ hoc est clarum q habet iniustũ titulũ. vel nullũ secus in dubio. vel cũ dimittere nō pos set sine periculo animaꝝ corpoꝝ aut re rũ. puta  populꝰ se poneret in seditio ne ⁊ hmōi sic nō tenet̃ resignare nisi voluntate solũ qñ sciret ꝓ certo. vel qñ talia nō imminerẽt. c. si res. xiiij. q. vj. idẽ dic de officialibꝰ qͦs tales tyrāni ponũt ĩ officijs ꝙ nec salariũ pñt recipere nisi esset. tale offm̃ q esset necessariũ reipublice vł vtile:  tũc nō peccarẽt recipiẽ do nec salarium restituere tenent̃: de qͦ in. c. j. literis. de rest. spo. ⁊ in. c. nihil. de elec. per doctores. De domino ⁊ in hoc. §. cōtentis ⁊ ꝙ non possit vasallos vel castrũ subditis suis ĩuitis alienare no. Bal. c. j §. j. quo tꝑe miles. in li. feu. ⁊ ĩ. l. debitores. C. de pac. pau. de ca. l. ex hoc iure. ff. de iust. et iure. fa. l. inuitus. ff. de fideicō. Jteʒ nec eis irrequisitis. secundum doct. vbi. s̃. ¶ Sed nund ciuitas pōt sibi eligere dñm. Rñ. ẜm Ho. ĩ. c. nouit de iu. ꝙ nulla ciuitas p̃t se dare alicui dño nec pōt titulũ dñij iustificare.  hoc esset ĩ preiudiciũ imperatoris quo ad illas q̃ ei subijciuntur vel pape quo ad sibi subie ctas. Q verũ est nisi ex priuilegio vel cōsuetudine haberet ius eligẽdi:  cō suetudo dat iurisditionẽ. de arbi. c. dile cti. C. de emāci. lib. l. j. ⁊ vlt. siłr nec dñs pōc cōponere super iure superioritatis in preiudicium suorũ subditorum ipsis nō consentientibus. vt no. Pau. in. c. fi. de maio. ⁊ obe. ¶ Vtrũ dñis habẽtibus manifeste in[*]iustũ vel nulluʒ titulũ teneant̃ subditi obedire. Rñ. q nō dicit tñ Tho. ĩ sum. ꝙ advitādũ scādalũ suũ⁊ alioꝝ bonũ ẽ obedire ⁊ reuereri in eis q̃ nō sunt contra deuʒ. xj. q. iij. iulianus. sed habẽtibꝰ iustũ dominiũ tumcun mali sint te nentur eis subditi obedire in licitis⁊ q̃ eis p̃cipere pñt. j. pe. ij. obedite dñis ve stris nō tm̃ bonis ⁊ c. ⁊ ad ro. xiij. qui po testari resistit ⁊ c. ¶ Vtruʒ dñs possit ponere exactiones [*]suis subditis vide. j. tallia. ¶ Vtrũ dñs teneat̃ ex fctō familie. Rñ. [*]vt colligo ex. d. Ant. ⁊ Jo.  lig. ac Pau. in. c. licet de resti. spol. ⁊ Bar. in. l. ne d ff. de incẽ. rui. nau. q sic qñ familia eiꝰ deliquit in officio seu ministerio ĩ quo ipse dñs est prepositus ⁊ ipse vtit̃ opere talis familie:  sibi imputatur qui talẽ elegit  honestā debebat ponere. l. j. §. familie. ff. de pub. ciuiliter tñ tene tur non criminaliter. vt. d. l. ne quid. Ex quo patet q potestas seu rector tenet̃ ex maleficio suoꝝ officialiũ. l. si post. C. de asses. idẽ dic de capitaneo ꝙ tenetur ex delicto suorũ armigeroꝝ natura hos pite ⁊ similibus addũt tñ. s̃. dicte doct. q si officiũ erat publicũvt potestatis ⁊ hmōi sufficit exhibere malefactoreʒ. vt in. d. §. familie secus si officiũ non erat publicũ vt nauta ⁊ caupones⁊ hmōi. l. vnica. ff. de fur. aduer. nau. si vero fami lia non deliquit in officio dñi nō tenet̃ dñs quo ad foruʒ iudiciale. sed quo ad cōscientiā sic si est in culpa nō corrigẽdo eam. nā tenet̃ verbo ⁊ exẽplo eā cor rigere ⁊ si aliquis eorũ est incorrigibilis tenet̃ eũ expellere nisi qñ p̃sumeret q efficeretur peior nā tũc faciat ꝙ pōt ⁊ excusat̃ alias non  talibus r error cui nō resistitur approbatur. lxxxiiij. di. [*]iij. error cum simi. ¶ Qũo aũt famulo infirmāti debeatur merces. vide familia. §. ij. qñ tenetur de robaria que fit in eiꝰ dominio. vide pe dagium. §. viij. Donatio dicitur a dono quasi dono datio. ff. de donationi. causa mor. l. senatus. §. j. De cōtentis in hoc. §. ⁊ q donatio sit cōtractus noĩatus not. Bar. in. l. iurisgentium. vers. quid de donatione. ff. de pac. ⁊ Alex. in. l. fi. ff. de cōdi. ob cau. q est verũ nisi in aliud pactũ. cadat. vt no. bar. in. l. aristo. de dona. ⁊ Alex. in. l. qui ratione §. flauius. ff. de ver. obliga. [*]¶ Donatio proprie est qua aliquis dat ea mẽte vt statim velint accipientis fie ri nec vllo casu ad sereuertret propter nullā aliam causam facit vt libertatẽ ⁊ munificentiā exerceat. ff. de donat. l. j. in prin. ⁊ hec donatio proprie r vt ibi ⁊ etiā r simplex. vt. C. de do. ante nup. l. fi. §. j. ⁊ absolute. vt. d. l. senatus. §. j. et inter viuos. vt insti. de dona §. alie. nec obst. illi verbo vllo casu ad se reuerti. C. de reuo. do. l. fi.  illa reuocatio fit pote state legis non contrahentium. [*]¶ Quot sunt species donationis. Rñ. q uis glo. in. l. j. in princ. ff. de dona. dicat tot quot sunt diuersitates voluntatum. tamen glo. in. l. res vxoris. C. de dona. inter virum ⁊ vxorẽ. tantum tres explanat. ¶ Prima r donatio inter viuos q̃ sim pliciter vocatur donatio. ¶ Secunda dicitur causa mortis. ¶ Tertia dicit̃ in ter virum ⁊ vxorem. de prima hic dicaʒ de secũda in. c. ij. ⁊ de tertia in. c. iij. seq. adde ⁊ aliam que dicitur propter nup. de qua in. c. iiij. se. ¶ Donatio q̃ r ĩter viuos quadruplex [*]est. alia simplex et absoluta  simplici ter quis donat de qua in. d. l. j. in princ. ¶ Secũda est conditionalis de qua in d. l. j. §. ij. que est quando s donat sub conditione vt si fecerit vel si venerit et hmōdi. ¶ Tertia est modalis. vt. C. de dona. sub modo. l. j. ⁊. ij. et est qñ donat vt tale d fiat. ⁊ de hoc vide. s̃. cōditio. ¶ Quarta est remuneratiua beneficiorũ de qua in. l. aquilius regulus. ff. de dona. vbi r nō esse merā donationem. sed officiũ magistriremuneratũ quadā mercede ⁊ propterea ista non reuocat̃ causa ingratitudinis. [*]¶ Quis nō pōt donare donatiōe inter viuos vt sciat̃ s pōt donare ↄñr et cui pōt donari. Rñ. q. xxiij. sunt qui donare non pñt. hic nō loquor de donatione q̃ r remuneratiua: sed tm̃ de simplici vel conditionali sen modali. [*]¶ Primus  non est cōpos sue mentis sicut furiosus amẽs ⁊ hmōi. xv. q. j. meri to: cle. si furiosus. de homi. ⁊. l. iulianꝰ. ff. de cu. fu. nec curo. an sit ei datꝰ: curator  in cōscia ex quo nō est sane mẽtis nō tenet facit. l. modestinꝰ. ĩ fi. ff. de do. ¶ Scs ꝓdigus. vt in. l. j. ff. de cura. fu. [*]⁊ hoc verũ post curator est ei datꝰ vel interdicta est ei alienatio. vt. l. is cui. ff. de ver. ob. etiā si vere nō esset ꝓdigꝰ secus in tutore dato pupillo qui est adul tus ⁊ in curatore  ista pẽdẽt a natura sʒ esse ꝓdigũ a declaratiōe iudicis ẜm bar. ibi nec sufficit p̃coniʒ atio q nullꝰ cōtrahat cũ tali  requirit̃ interdictio q̃ debet fieri ipsi prodigovel saltẽ dona tio curatoris ẜm Bart. in. d. l. is cui vel salteʒ snĩa declaratoria q sit prodigus ẜm Ange. de are. insti. . nō est permis. face. testa. §. Jtem prodigus. ¶ Tertiꝰ minor. xxv. an. nisi ratum ha[*]beat post cōplexum. xxv. vt. C. si ma. fac. ra. ha. l. vlti. vel nisi cum autoritate tutoris vel curatoris. vt. l. pupillꝰ. ff. de ac qui. re. do. ¶ Quartus filiusfamilias. vt. l. filiusfa. [*]ff. de do. fallit si est filiꝰ in dignitate ẜm Jnn. ĩ. c. grādi. de sup. neg. p̃l. li. vj. alle. d. l. filiꝰ vel sit filiꝰ senatoris vel alteriꝰ dignitatis  pōt si pr̃ dedit ei liberam administrationẽ peculij nisi spāłr pr̃ si bi denegauerit itẽ si filiusf. hʒ liberā pe culij administrationẽ⁊ iusta rōne motꝰ donet vt matri ⁊ siłibꝰ cōiũctis ꝑsonis p̃t ałs nō. Jtẽ si hʒ peculiũ castrẽse vel quasi pōt vt. d. l. filiusfa. in tex. ⁊ glo. itẽ in casibus de quibus in. §. seq. ¶ Quintꝰ seruꝰ religiosus vł monachꝰ [*]⁊ siłes  nihil habẽt ꝓprij. xij. q. j. nō di catis nisi de lnĩa suꝑioris. vt ibidẽ. Fal lit in religiosis ⁊ monachis si hñt legitimā administrationẽ ⁊ ex cā ltĩma donẽt: sed sine rōne iusta nō pñt. d. l. filsus fa. ĩ ṗn. ⁊. xij. q. j.  tua. Jntellige de mo bilibꝰ ⁊ q̃ seruādo seruari nō pñt. vt. s̃. alienatio. Jtẽ si de lnĩa p̃lati stat ĩ scholis cũ cōsilio maioris partis cōuẽtꝰ: vel in ꝑegrinationẽ vadit  pōt donare q̃ alij scholares ⁊ ꝑegrini honesti rōnabi liter facere solẽt vt tʒ gl. in. d. c. nō dicatis alle. l. vl. C. ad mace. l. si lōgius. ff. de iudi. ⁊ etiā donare pñt causa eleemosy ne ẜm q dicā eleemosina. §. vj. ¶ Sextus abbas ⁊ libet alius prelatꝰ [*]religiosus  nihil dare pōt nisi sicut di ctũ est de filijsfa. qui habẽt administrationẽ. liiij. di. abbati. nisi ꝑ statuta aut cōsuetudinẽ aliud caueat̃. arg. l. ꝓhibe re aũt. §. non tm̃ aũt. ff. q vi aut clā. oe his que fiunt a prela. c. ea noscitur. ¶ Septimus vxor si nō habet vltra do [*]tem nisi eleemosinā scm ꝙ dico. j. eleemosyna. §. vij. ¶ Octauus  cōmisit crimẽ lese maie[*]statis. C. ad. l. iul. maie. l. vlti. ¶ Nonꝰ hereticꝰ  ipso iure bona eiꝰ [*]sunt confiscata vt de here. j. c. cum scm leges. lib. vj. ¶ Decimus  cōtrahit incestas. s. inter [*]ascẽdẽtes ⁊ descẽdẽtẽs aut nepharias i. inter collaterales vel inutiles alias ꝓ hibitas nuptias:  ip̃o iure bonoꝝsuo rũ dñiũ ꝑditvt. d. c. cũ ẜm. ll. ⁊ in aut̃. de ince. nup. in prin. ⁊ ibi dicit procedere ĩ qͦcũ mr̃imonio illicito. dũmō fuerit sciẽs factũ puta ↄsanguineā ⁊ ius. s. q ꝓhibʒ ałs nō. s. si sciat iussʒ nō fcm̃ aut fcm̃ sʒm̃ ius  error iuris excusat a dolo. ¶ Vndecimꝰ  in aliqua re cadit in cō[*]missum puta in agro vectigali ipso vectigali nō solutovel qñ s occultat mer ces quarũ vectigal est soluẽdũ  ipso iure perdit dñiũ illiꝰ rei. ⁊ hmōi vt not. in. l. cōmissa. ff. de pub. vbi r. Nā q cō missum est statim desinit esse eius  cri men ↄ̃xit dñiũ vectigalis acrit̃ fisco scʒ vel ẜm ordinẽ ciuitatis ẜm glo. ibidẽ. Jn isto tñ casu ⁊ tribꝰ immediatis precedentibꝰ licite a donatario retinet̃ q est ei donatũ ante snĩam declaratoriā que requirit̃ ante eis possint aufferri. vt. j. pena. §. iij. ¶ Duodecimꝰ qui cōmisit aliq capita [*]le crimẽ a predictis ꝑꝑ ꝙ bona eiꝰ sint publicāda post cōdẽnationẽ nō pōt do nare sed añ sicvt. ff. de dona. l. post ↄ̃ctũ ẜm distinctionẽ. s̃. alienatio. §. xxv. ¶ Tertiusdecimꝰ miles qui meretrici [*]vel cōcubine dare nō pōt. l. ij. C. de dona. inter virũ ⁊vxo. ⁊ per glo. ⁊ doc. in. l. miles ita heredẽ §. młier. ff. de test. mil. Jdẽ dic de clerico doctore ⁊ aduocato  dicũt̃ milites ꝑ no. ĩ. l. miles. ff. de sent. et re iudic. sʒ Cy. ĩ. d. l. ij. ĩtelligit de milite armate militie nō de militibus qui militāt luxui ⁊ appellāt̃ milites dignitatis ⁊ gaudentes nō milites opere. ¶ Quartusdecimus vir vxori ⁊ econtra [*]rio constāte matrimonio. de quo dic vt j. donatio. iij. ¶ Quintusdecimꝰ pr̃  filio filieue nō [*]p̃t donare alid  pr̃ ⁊ filiꝰ cẽsent̃ vna ꝑsona vt. C. de impu. ⁊ alijs substi. l. vlt. fallit ẜʒ gl. in. l. pater. C. de inoffi. dona. in quatuor casibꝰ. ¶ Primꝰ est cā dotis ⁊ donatiōis ꝓpter nuptias. l. pōponiꝰ filadelphꝰ. ff. fa. hercis. ¶ Scs est eunti ad castra. nā ei p̃t res mobiles dona re. l. iiij. C. fami. hercis. ¶ Tertiꝰ est propter aliq diurnũ vt puta ꝓ alimentis. ¶ Quartꝰ est vsus fructus quẽ hʒ in ad uẽticijs quẽ pater pōt donare. ¶ Addo quintũ qñ vʒ filiꝰ est emācipatꝰ arg. de resti. in integ. c. ↄstitutꝰ. ¶ Adde sextuʒ quando donat propter benemerita ẜm Bar. in. l. j. C. de colla. ¶ Sextusdecimꝰ libʒ donare ꝓhibet̃ [*]vltra quingẽtos solidos vt. C. de dona. l. pe. in fi. q est verũ sine insinuatione p̃cedẽti. Excipiunt̃. vij. casus. ¶ Primꝰ in magistro militũ  res mobiles tam suas  ex spolijs hostiũ habitas dona re pōt militibꝰ. ¶ Scs casus qñ quis donat ꝓ reꝑatiōe domꝰ rupte ex ruina vel incendio. ¶ Tertiꝰ in redẽptiōe captiuoꝝ hi sunt ĩ. d. l. pe. ĩ gl. ibidẽ addũ tur. ¶ Quartꝰ in donatione imperiali. ¶ Quintꝰ in donatione ꝓpter nuptias vs ad quā titatẽ dotis. ¶ Sextꝰ in donatiōe cā mortis. ¶ Addo ego septimũ in donatiōe impiā causam vt in. l. sancimꝰ. C. de dona. ⁊ lʒ gl. ibidẽ in. d. l. san cimꝰ velit ꝙ in piā cām nō valeat sine insinuatiōe nisi vs ad octingẽtos soli dos tñ tu tene ꝙ valet sicut Bar. in. l. il lud. C. de sac. san. ec. per idemptitatem rōnis. d. l. pe. cũ in sinuatione autẽ vs ad quācun summā facta indist. incte ab his qui donare pñt. vt in. d. l. pe. ¶ Quid si sit facta donatio duobus de[*]maiori. summa  quingẽtoꝝ solidoꝝ si ne ĩsinuatiōe. Rñ. ꝙ nō vʒ. tex. test ĩ aut̃. itẽ a priuatis posita suꝑ. d. l. sancimus. ¶ Quid si donatio sit facta in singulos [*]ānos eiusdẽ titatis q̃ singulariter nō excedit summā sed simul oẽs sic. Rñ.  nō vʒ ẜm Hosti.  est donatio vna. l. senatus. §. fi. ff. de dona. causa mor. ¶ Sʒ d si fiat diuisim ꝑ plures dona[*]tiōes vltra p̃fatā sũmā. Rñ. Alberi. ĩ. l. illud. C. de sa. sā. ec. ꝙ nō vʒ  ad hoc vt cesset necessitas ĩsinuatiōis rerit̃ distā tia ĩ tꝑe vt. d. aũt. itẽ a priuatis. §. si s. Fuit. n. impetus quẽ lex ꝑ ĩsinuationẽ voluit refrenare. C. de ĩoffi. do. l. pr̃. ałr p̃ualerẽt ꝟba rei ↄ̃. l. ij. ĩ. fi. C. cōia dele. vbi r nos em̃ nō ꝟbis sʒ ipsis rebꝰ legẽ ĩponimꝰ. facit. ff. de ca. pec. l. si forte nā vnꝰ ĩpetꝰ facit pła eẽ vnũ. ff. ad. l. ac . l. ill. §. fi. extra de or. co. c. cũ dilectꝰ. ¶ Sed nund reuocabit̃ tota donatio [*]si excedat summā factā sine ĩsinuatiōe. Rñ. ꝙ nō sʒ solũ excessus a dictis. ccccc. solidis vt ĩ. l. sancimꝰ. C. de dona. q limita verũ nisi fuisset iuramẽto firmata  tũc ĩ nullo reuocat̃ ẜm Jo. an. in addi. ad spe. de fi. iustru. ⁊ d valeat solidꝰ vide. j. ludus. §. ij. in fi. ¶ Sʒ d ẽ insinuatio. Rñ. Albri. in. d. l. [*]ill ꝙ ↄsuetudo vr̃ admittere ꝙ ĩsinuatio est ꝑ suꝑiorẽ autoritatis p̃statio q vr̃ ĩnuere gl. ĩ aũt. vt nō fiũt pignora. §. illud. vñ ad cautelā solẽt hoc ꝟba poni ꝙ corā eo donatio ĩsinuata sit ⁊ ita cōiter fit lʒꝓprie ĩsinuatio sit p̃existẽtia do nationis in scripturā autẽticā. redacte ap cōpetẽtẽ iudicẽ facta publicatio ex eius autoritate ĩ publica gesta seu acta facta reductio vt colligit̃. l. in hac. C. de dona. iuncto. §. illud. in autẽ. vt fratruʒ filij ⁊ ĩ. §. nō habẽte de defẽ. ci. ⁊ in. §. et hoc ꝑuenit vt nulli iudicuʒ vt sic inter tp̃s donatiōis ⁊ insinuatiōis posset de liberare an expediant vt in autẽ. de ap pe. l. intra que tempora circa princ. ¶ An ĩsinuatio possit fieri die feriato. [*]Rñ. Albr. in. d. l. illud. ꝙ sic  nō exigit cause cognitionẽ ergo quelibet die potest fieri. ff. quis ordo ĩ bo. pos. ser. l. ij. ⁊ etiā quia est actus voluntarie iurisditionis. C. de fer. l. actus. ¶ Cui iudici dʒ fieri. Rñ. Albri. in. d. l. il [*]lud ꝙ iudici. l. dona. in fi. C. de do. ¶ Xvij. donare nō possũt qui dominiuʒ [*]in re quā donare volunt nō habẽt sicut sunt raptores fures ⁊ hmōi quia nemo plus iuris in aliũ trāsferre pōt  ipse hʒ. l. nemo. ff. de regu. iur. facit. l. traditio. in prin. ff. de acqui. re. do. vide aliquas exceptiones. in. d. l. traditio. sed nihil ad nos. ¶ Xviij. p̃lati ⁊ alie ꝑsone ecclesiastice q̃ [*]non possunt res ecclesiasticas mobiles vel ĩmobiles p̃ciosas alienare sine certa solẽnitate de q̃. s̃. alienatio. res autẽ mobiles ꝓhibentur in vsus honestos alienare: vide. s̃. clericus. iij. §. iiij. ¶ Quō ep̃s pōt donare ꝓ construendo [*]monastrio: vide ĩ. c. apłice sedis. de do.  parũ ad simplicẽ ↄfessionẽ pertinet. ¶ Xix. illi qui sunt nō soluendo credito [*]ribus. vide. s̃. alienatio. §. xxvj. ¶ Xx. illi qui ꝓpter cām illicitā donant [*]puta femine ꝓ meretricio. Sed aduerte ꝙ meretrici publice siue cōcubine valʒ ꝓmissio siue donatio ẜʒ Bar. Bal. ⁊ An ge. post Cy. in. l. affectionis. ff. de dona. ⁊ in. l. ij. C. de cōdi. ob tur. cām. licet gl. in. d. l. affectionis. velit ꝙ vʒ nō quo ad actionem. sed quo ad exceptionem. sed reprobatur a predictis. sʒ ꝓ meretricio facto cũ nupta vidua vel virgine ꝙ de iure ciuili punit̃ nō valet ꝓmissio sed donatione facta potior est cōditio possidentis. nisi sit miles. vt dictum est. s̃. Verũtamẽ fiscus posset aufferre a muliere: vt no. Cy. in. l. ij. ff. de cōdi. ob tur. cām. ⁊ in tex. l. lutius. in fi. ff. d. iur. fis. ⁊ ista est vera opi. licet alij indistincte velint ꝙ nō valeat ⁊ male: ⁊ idẽ dic de do natione facta ꝓ quocũ q lege punitur. ⁊ sic intellige. d. l. affectionis. ¶ Xxj. illi qui iudici seu p̃sidi aut alijs [*]officialibus quibꝰ est cōstitutũ salariũ suũ aliquid donant siue añ siue post de positum officiũ ꝓ aliquo beneficio tꝑe administrationis p̃stito. nā tā donans  cui donat̃ cōuictus quadrupli pena plectit̃ vt in. l. fi. C. ad. l. iul. repe. intelligit glo. verũ quādo occulte dat̃ secꝰ si palā ꝓpter. l. j. ff. de polli. q̃ est cōtra facit ꝓea tex. in. l. barbariꝰ. ff. de offi. p̃fe. Judices aũt delegati ecclesiastici nihil possunt recipere nec eis donari: nisi solum esculentum ⁊ poculentũ q in pau cis diebus possit cōsumi ⁊ mera liberalitate donatum. Jdem dic de conseruatore: vt in. c. fi. de offi. deleg. lib. vj. idem dic de iudice seculari de quibus vide iudex. §. ix. ¶ Xxij. illi qui visitatoribꝰ suis aliquā [*]pecuniā seu eorum famulis vel quodcũ aliud munꝰ donare volũt de quo vide. j. visitationem. §. iij. ¶ Xxiij. illi quibus per statuta munici[*]palia est ꝓhibitum nisi cũ certo mō do nare. ⁊ si donationẽ ꝓ aĩa possint ꝓhibere vide imunitas. §. xlvj. ⁊. xlvij. ¶ Vtrum donatio possit fierit absenti. [*]Rñ. ꝙ sic siue mittas qui ferat siue iubeas ꝙ ipse penes se q habet de tuo teneat sʒ ignorāti nō pōt in. l. absenti. ff. de do. fallit quādo donās mittit per seruũ donatarij ⁊ ea mẽte vt statim fiāt sua. d. l. absenti. ¶ Vtrum donator teneat̃ de euic. dona [*]rio. Rñ. glos. in. l. aristo. ff. de dona. ẜm Aʒo. ꝙ sic hodie cũ assimiletur vẽditio ni. insti. de dona. §. alie. Sed ipsa glo. di stinguit. ꝙ aut fuit de ea ꝓmissum ⁊ sic tenetur. C. de euic. l. ij. nā ꝓ qualibet cā ꝓmitti pōt de euic. ff. de edil. edi. l. scien dũ aut nō fuit ꝓmissum ⁊ tũc aut cepit donatio a donatione siue traditiō ⁊ nō tenet̃ de euictione. sed de dolo si intercessit aut cepit a pactione vel ꝓmissione. ⁊ tũc agi pōt: vt in. d. l. arist. ⁊. C. de iur. do. l. j. ff. de verb. obli. l. vbi aũt. §. fi. ¶ Vtrũ donatũ ab eo qui nō pōt dona [*]re sit restituendum de necessitate dona tario. Rñ. ꝙ sic ẜʒ ꝙ patet ꝑ supradicta. ⁊ ẜm supradictas distinctiones. ¶ Vtrũ donatũ ambasiatoribꝰ acquira [*]tur eis vel dño. Rñ. ẜʒ Bar. in. l. si ꝟo. §. itẽ cquid. ff. so. ma. ⁊ ꝑ Cy. in. l. fi. §. sed cũ in sca. C. de fur. ⁊ ꝑ Guil. in. l. qui ꝓ prio. in. §. ꝓcurator. ff. de ꝓcurato. ⁊ glo. vtrobi ꝙ acquiritur ambasi atoribus si donat̃ tā ꝑsone. facit. l. sociũ qui §. j. ff. ꝓ so. vbi donatũ socio occasiōe societatis cedit donatario nō societati ex qͦ donatũ est ꝑsone nō societati: secꝰ si do nat̃ rōne officij:  accipit̃ dño. ff.  cast. pec. l. si forte. ⁊. l. miles la. ij. Pa. in. c. po stulastis. de ↄces. p̃bẽ. dicit ꝙ in dubio debemꝰ attendere qualitatẽ domi. et si talis sit res ꝙ potiꝰ credit̃ donata dño ꝙ ambasiatori vtputa leo ⁊ hmōi. tunc acquirat̃ dñ o ałs nō. Vel pōt dici ꝙ si ꝑsona ābasiatoris antea erat nota tũc videat̃ intuitu ꝑsone. Si vero soluʒ est nota ꝓpter officij sic intuitu officij datuʒ videat̃. l. si forte. l. miles. la. ij. l. dotẽ .§. herditatem. ff. de castren. pecu. ¶ Vtrũ qñ donat̃ vel legat̃ isto modo [*]dono vel lego talẽ terrā q̃ est. j. tales cōfines q̃ ẽ. xx. iugerũ. q̃ tñ est. xxx. vel lego vxori mee talia iocalia q̃ sunt p̃cij centũ ducatoꝝ. ⁊ tñ sunt ducẽtorũ donatarius poterit ne bona cōscientia tenere. Rñ. Bal. ĩ rub. de emp. ⁊ ven. C. dicit ꝙ Jo. an. ĩ addi. ad Spe. ti. de emp. ⁊ ven. refert ⁊ sequit̃ dominũ suũ  fuit Odo ardus cōsilio. ccxxxij. ꝙ pōt totũ retine re. per. l. si fundũ sub cōditione. §. si libertꝰ. in fi. ff. de le. j. l. cũ pater. §. pater qui filio. ff. de le. ij. Sed ipse Bal. dicit multũ differre: an s exprimat ↄceptũ suũ incipiẽdo a numero vel mẽsura. vt puta dono. tibi q̃tuor modia terre in tali ↄfinio. ⁊ tũc nō veniat plꝰ. vt. l. sils testō in prin. ff. de leg. j. an exprimat ꝑ noĩa designātia certā spẽm: vel corpus determinatũ. lʒ postea mẽsuret̃:  tunc mensura est loco demonstrationis. que falsa nec viciat nec minuit id cui addi citur. l. demonstratio. ff. de ↄdi. ⁊ de. Fa cit. l. si venditor. ff. de actio. emp. ⁊ ven. hoc sequit̃ Petrus in. c. per tuas. de do na. vbi dicit ꝙ si vir legat talia iocalia vxori que extimat centũ. ꝙ licet valeāt duplũ nō poterit heres minuere sʒ totũ habebit similiter si minus valẽt nō poterit plus mulier petere. Jdẽ dicit de vẽditiōe seu emptione. ⁊ sic solue. l. pe. ĩ. §. fi. ff. de ac. emp. ⁊ vẽ. ꝑ hāc distin ctionẽ vel breuiꝰ in emptione dic q si preciũ taxat̃ ꝑ modia nō habebit illud plus secꝰ si taxat̃ ꝑ modia idẽ dic ĩ vẽdente si est minꝰ vt teneat̃ ẜm p̃dicta. ¶ Vtruʒ donatio mera possit reuocari [*]ex pnĩa. Rñ. ꝙ nō arg. c. veꝝ. de ↄdi. appo. facit. d. l. arist. ĩ prin. ⁊ iō dicit Bar. ĩ. l. fi. ff. de cōdi. ob tur. cām. ꝙ donatio ẽ cōtractus nominatꝰ. ⁊ no. in. l. iuregen tiũ. ff. de pac. in prin. Nā hʒ nomẽ elegās. nec reuocat̃ pnĩa sicut nec alij cōtractꝰ nominati: vt. l. si pecuniā. in ṗn. ff. de condi. ob causam. ¶ Vtrũ donatio mera reuocetur ꝓpter [*]aliquā cāʒ. Rñ. vt colligo ex. l. fi. C. de re uo. dona. ⁊ ex. c. fi. de do. cũ ibi no. ꝙ sic ꝓpter vndecim causas. ¶ Prima propter defectũ cause ꝓpter quā res est do nata. c. q a te de cle. ↄiug. de quo dicvt j. §. xlvij. ¶ Sca ꝓpter cōditionẽ adie ctā. c. veꝝ. de cōdi. appo. de quo dic: vt j. §. xlvj. ¶ Tertia ꝓpter dati enormita tẽ: puta cũ pater donat tātũ ꝙ fiĩio hereditas nō remanet. xiij. q. ij. si s irasci tur dic vt. j. casu. x. ⁊. xj. ¶ Quarta cum donatarius manus violentas iniecit ĩ donatorem. ¶ Quinta si atrocẽ iniuriā fecerint. s. verbalẽ aut eũ fugauerit. vel in carcerẽ itruserit ⁊ huiusmodi. vt differat a p̃cedenti. ¶ Sexta cũ graue dā num rebus donator intulit puta in tota vel in maiori tꝑe substātie. pōt etiaʒ esse citra maiorẽ partẽ substātie. ⁊ ideo erit arbitrariũ ẜm Jo. an. ĩ. d. c. fi. ¶ Se ptima quādo inferre p̃sumpsit vite pe riculũ. lʒ effectꝰ nō sit sequutꝰ scʒ ponẽdo insidias. ¶ Octaua si cōuẽtiōes in donatione positas nō seruauerit quas ꝓmisit. Hec n. s̃. dicta immediate habent̃ ĩ. d. l. fi. adde ẜʒ gl. ibidẽ. ¶ No na si donatariꝰ negligit alere donatorẽ inopẽ q intellige ẜm Cy. in. d. l. fin. veꝝ si donatio cōsistit in magna re seu quātitate. ⁊ sic limita. d. gl. ꝑ iura alleg. in ea que loquunt̃ qñ libertas ẽ donata: vt. l. alimẽta. ff. de lib. agno. ⁊ in aut̃. vt liber. de cetero. §. illud. ff. de iurepatro. l. diuus. la. j. ⁊. l. ingratus. Vñ donatio facta liberto reuocatur solum ex obsequio nō p̃stito. ⁊ etiā emptũ ab eo ex pecunia donata: vt. l. j. C. de reuoca. dona. sʒ nō libertas. C. de lib. cā. l. solo. Sʒ hoc est spāle in liberto nō in alijs. vt ex sola nō prestatiōe res ex pecunia donata empta reuocet̃ vt ĩ. d. l. j. no. gl. q no. ꝓ istis mulieribus ⁊ simplicibꝰ que fere oĩa donant ⁊ demũ negligunt̃ alimẽtaria donatario. Si vero sit modicũ quod est donatũ nō reuocatur do natio ꝓpter alimẽta denegata. ⁊ sic intellige gl. in. l. in cōdẽnatione. ff. de reg. iu. que vult ꝙ nō reuocet̃ donatio propter alimẽta denegata. Et nota. in pre dictis causis reuocari donationem per donatorẽ nō per heredes etiā si talis ingratitudo sit ↄmissa in donatorẽ nō ĩ heredes vt in. d. l. ⁊ ca. no. ¶ Decima causa ex p̃sumpta volũtate donatoris vt ꝓpter natiuitatẽ filioꝝ suꝑueniẽtẽ ⁊ in hoc sunt varie opi.  vident̃ iura varia vide si placet Bar. in. l. ticia. in. §. imperator. ff. de leg. ij. ¶ Vndecima cā est cōtra volũtatẽ donatoris rōne ĩofficiositatis Circa q no. Bar. in. l. si vt al legatis. C. de inof. do. sic distinguenteʒ ꝙ aut donatio est inofficiosare ⁊ cōsilio ⁊ tũc si est facta liberis reuocat̃ quatenus est immoderate factũ vs ad debi tũ bonoꝝ subsidiũ vt. l. si liquent. C. de in offi. dona. Si ꝟo sit facta extraneis si reliquit aliquid filijs sic non reuoca tur nisi vs ad debitum bonorũ subũdium. l. omni modo. C. de inof. testa. si vero nō reliquit sic reuocatur in totuʒ. d. c. si quis irascit̃. aut donatio est inoffi ciosa re solũ: ⁊ sic reuocatur solum quatenus est immoderate gestũ. Exemplificat Aug. in. d. c. si quis ꝙ quando s irascens filio exheredat eũ ⁊ donat oĩa sua ecclesie  non est suscipiendum  inofficiosare ⁊ cōsilio. si. vero cōputat. x. filiũ habẽs ipse aliũ vel si habẽs duos filios. x. cōputat tertiũ vel habẽs. xij. x. cōputat. xiij. ⁊ oĩbus eque relinquit: sic non facit inofficiose ⁊ valet. ¶ Sʒ d si fuit facta monasterio reuo[*]cabit̃ ꝓpter suꝑueniẽtiā filioꝝ. Rñ. pa. in. d. c. fi. ꝙ nō in totũ  monasteriũ est loco filij ⁊  donatio ẽ facta fauore aĩe sʒ solũ reuocabit̃ quo ad legitimā debi tā hoc idẽ sentit gl. etiā donato ecclesie xvij. q. vl. c. fi. ⁊ alia gl. xxvij. q. j. c. vt lex cōtinẽtie. hoc verũ iure fori. s. iuris ciui le sʒ iure poli. i. quadā naturali equita te reuocat̃ in to. vt sentit gl. in. d. c. fi. et d. c. si s irascit̃. ⁊ hoc rōne presumpte voluntatis donatoris. ¶ Vtrũ si sit iuramẽto firmata reuoca[*]bitur ꝓpter p̃fatas causas. Rñ. ẜʒ. do. Ant. in. d. c. fi. ꝙ sic ex subsistentia cōditionis que est in iuramento. ¶ Quid si dictũ sit per pactũ ꝙ nō pos[*]sit reuocari p̃textu alicuiꝰ ingratitudinis. Rñ. ꝙ tale pactũ nō tenet  equita ti naturali cōtrarium esset. s. ꝙ aliquis impune ingratitudinis viciũ ↄmitteret. C. de inuti. sti. l. ex eo. ¶ Vtrũ donatio cōditionalis reuocet̃. [*]Rñ. ꝙ pẽdẽte cōditiōe nō pōt  ex futu ro euẽtu pendet. facit. l. potior. §. videa mus. ff.  po. in pi. ha. nec etiā purifica ta ↄditiōe  est vera ⁊ mera donatio. si vero cōditio deficiat non reuocatur  ꝙ nō est reuocari nō potest. c. ad dissoluẽdum de despō. id erit ergo perinde ac si non fuisset donatum. ¶ Vtrũ donatio facta sub modo possit [*]reuocari modo nō seruato. Rñ. vt colligo ex no. ꝑ doc. ĩ. c. verũ de condi. ap. ꝙ aut modꝰ fuit ṗncipalis causa seu fina lis cōtractus ⁊ ita pōt reuocari. et dicit Bar. ĩ. l. ij. §. fi. ff. de do. facit. l. cũ. l. C. de pac. inter empt. ⁊ vẽ. vbi reuocat̃ cōtra ctus noĩatus nō ĩpleto modo quando modus fuit cā principalis ↄtrahendi ⁊ sic intellige. l. ea cōditione. C. de rescĩ. ven. aut modus non fuit causa finalis donationis ⁊ sic non reuocatur cessante modo facit. l. meuia. ff. de manu. te. vbi libertas legara tribus seruis sub hac conditione vt alternis vicibus luminaria accenderent super sepulchruʒ eius non reuocatur uis modus non impleatur  tex. non considerat vt cau sam finalem libertatis date modũ. sed vt causam impulsiuā ⁊ simus in dubio si donatio est in piā causam fauore pie cause videtur contemplata pia causa ꝓ finali causa vt videt̃ velle Bar. in. l. ea cōditione. C. de rescin. vẽ. ⁊. l. si pecu niam. in prin. ff. de cōdi. ob causam. ali as nō. Ex his infert̃ ꝙ donatio fctā ec clesie sub modo nō reuocat̃ si modꝰ nō seruetur nisi expressum fuerit ꝙ possit reuocari. ratio  dōatũ ecclesie sub mō vr̃ donatũ ꝓ salute aĩe principaliter. c. requisiti  testa. facit gl. ĩ. l. si quis titio ff. de le. ij. Et iō modus app ositus non videtur causa finalis sʒ impulsiua. ⁊ iō cessante cā impulsiua nō cessat effectꝰ nisi sit expresse actũ. ⁊ ꝓ hoc facit. d. l. meuia. facit tex. in. l. legatũ. ff. de admi. rerũ ad ciui. perti. iunctis q̃no. ibi bar. ⁊ ĩ. l. legatũ. ff. de vsufru. leg. ⁊ bal. ĩ. l. j. ff. de his que pene cā relic. ⁊ in. l. cũ alie nā. C. de lega. nā in. d. l. legatũ ꝓbatur ꝙ si testator reliquit mille ad honoreʒ suũ reipublice. vt inde fierent ludi an nui vel fabrica q̃ iure impediente fieri nō pñt. ꝙ illa pecunia conuertat̃ ad aliũ vsum qui cedat in honorẽ testōris nec reuocatur legatuʒ:  ad honorem suuʒ est causa finalis. ¶ Pone ꝙ solus p̃latus est qui non ser uat modũ nũquid reuocabit̃ qñ dictũ est ꝙ possit reuocari. Rñ. Vin. ĩ. c. verũ de cōdi. appo. tenet ꝙ non  delictum prelati solus nō nocet ecclesie regula  lictũ lib. vj. Et idẽ sequunt̃ doct. cōmuniter ĩ. c. breui de iureiur. secꝰ si p̃latus cuʒ capło. Aduerte  aliud est si dona tio sit sub cōditiōe  si solus prelatus eā nō seruat nō valet donatio. ratio  in acquirẽdis solus p̃latꝰ pōt nocere ec clesie nō in acquisitis vt no. glo. et doc. xvj. q. vj. §. fi. ⁊ Jnno. in. c. fraternitatẽ de dona. ¶ Vtrũ cũ dictũ ẽ ꝙ possit reuocari requiratur snĩa. Rñ. ẜʒ Jnn. ĩ d. c. verũ et host. do. ant. ⁊ Car. ibidem ꝙ sic alij vt bal. in. c. verum de for. ↄpe. ⁊ ĩ. c. ill de presump. tenent cōtrariũ ⁊ Ange. in. l. pe. ff. de pac. ⁊ glo. in autem. vt de cete ro non fiant commutationes. §. j. sed verius est primum  nemo sibi ius dicit. xvj. q. vj. placuit de p̃bẽ. cum qui. li. vj. C. vñ. vi. l. si s ĩ tāta ꝙ si dictũ estvt ꝓpria autoritate: quia tũc poterit vt tʒ Host. in. d. c. verũ ⁊ ĩ. c. cũ dilecti de do. ⁊ cōiter doc ĩ. d. c. verũ. bar. ĩ. l. creditores in. vj. col. C. de pign. ⁊ no. idẽ bar. ĩ. l. fi. ff. vt pos. le. nisi esset sacra effecta. l. si s curialis. C. de epis. ⁊ cle. Limito nisi eẽt de facto resistens  tũc pactũ nō vlʒ vt dicit bar. in. d. c. creditores prestaret enĩ materiā veniendi ad arma quod nō lʒ. ¶ Quid si donatũ alid sit ecclesie vł al [*]teri cũ pctō ꝙ nō possit alienari. Rñ. ẜʒ do. ant. ĩ. d. c. verũ de cōdi. app. ꝙ aut po nit post ↄ̃ctũ donatiōis ⁊ nō ĩpedit alie nationẽ nec alid operat̃ circa ↄ̃ctũ. l. donatio ꝑfecta. C.  dona. q̃ sub mō aut añ ↄ̃ctũ ꝑfectũ. i. añ traditionẽ. tñ post obligationẽ. ⁊ tũc ẜʒ Car. d. c. veꝝ nihil operat̃ tale pactũ ꝑ glo. ĩ. l. vnica. §. ac cedit. C. d. rei vx. ac. aut pactũ appōit̃ tꝑe ↄ̃hẽde obligatiōis ⁊ tũc aut reseruat sibi aliquod ius in re quā tradit ꝓ obligatione ⁊ ẽt apponit ꝓhibitioneʒ de alienatione ⁊ tuncvalet alienatio. l. si creditor. §. fi. ff. de di. pi. iuncta gl. ibi dẽ ẜʒ literā pisanam q̃ hʒ literā negatiuā. s. nullā venditionẽ esse. aut nullũ ius sibi reseruat. s. alteriꝰ ⁊ tũc ẜm do. ant. eadẽ est rō vt non valeat alienatio aut nec sibi nec alteri reseruat ius ĩ re donata. ⁊ tũc si alienatio sequat̃ vʒ. sed aget  pactũ apposuit ad extimationẽ l. ea. l. C. de cōdi. ob causam. ⁊. l. pe. ⁊ ibi Bar. ff. de pac. aut apponitur ꝓhibitio de alia re non alienanda ⁊ non vel tale pactum. ⁊ ita loquitur. d. l. pe. nisi paciscentis intersit de non alienando. quia aget ad interesse. ita no. ĩ. d. l. pe. ⁊ hoc verũ in priuato. Jn ecclesia autem si alienat sꝑ vr̃ interesse cuʒ tali pacto de non alienando quasi sit fauorabile aĩe dātis nisi qñ alienaret in calu necessitatis. Jntellige qñ aliter ꝓuideri nō pōt  sic donator si nō voluisset tur piter intellexisset nec voluisset prohibi tio. c. sicut hi. xxxvij. di. cũ ibi no. in gl. ca. j. lxxxiij. di. vel quando alienare. ob magis piā causam ẜʒ do. an. vbi. s̃. facit. c. lʒ de reg. c. peruenit. el. ij. de iureiur. ⁊. c. aurum. xij. q. ij. C. de sac. san. eccle. l. sancimꝰ uis alij teneāt ↄtrartũ. ¶ Sed quid si dictum sit ꝙ nō possit a [*]lienari: ⁊ si alienetur: tũc liceat ip si he redibꝰ suis fundũ ad se reuocare. Rñ. Juriste cōmuniter tenẽt ꝙ non possit alienari. sed Ber. brix. in questiōi. suis. q. iiij. tenet ꝙ deequitate canonica pōt ob piam causaʒ: quādo alia nō habet que como de possit alienare. ⁊ idẽ tenet gl. ĩ. c. imperator leo. x. q. ij. ⁊ not. ꝙ hec supraposita distinctiovlʒ de omni ↄtra ctu in quo ab hoĩe alienatiōis prohibi tio appo nit̃ si āt ꝓhibitio sit a lege et tũc nłla ẽ aliẽa tio ĩ. l. quẽadmodũ. C.  agri. ⁊ cẽsi. ⁊ co. ⁊ c. eccłia sctẽ Marie el. j. ⁊ ibi pa. vt lit. pẽ. si aũt ꝓhibitio talis pōit̃ ab homine in viā testamẽti vł vltime volũtatis tũc dicvt in. l. filiusfa. §. diui. ff. de leg. j. dicit̃ qũo sine causa nō pōt opʒ ergo causa exprimatur ab ipso testōre puta vt remaneat in familia et hmōi vide diffuse ad propositum nostrum. j. legatum. ij. §. xj. ¶ Vtrũ ꝓhibiti donare donatiōe me[*]ra cōditionali vel sub modo ꝓhibeant̃ donare ꝓpter bñmerita q̃ dicitur remuneratiua. Rñ. ꝙ nō  nō est ꝓprie donatio vt colligitur ex. d. l. acquiliꝰ regu lus. ⁊ quod no. in. c. si quos. xij. q. ij. ⁊ in c. cōsensus de re. eccl. nō alie. ⁊ Bal. ĩ. l. iubemus. C. de sac. san. ec. nisi ꝓhibeāt̃ donare  nō habent administrationẽ in rebꝰ liberā quas volũt donare sicut sũt primi. ij. iij. iiij. v. vij. viij. ix. x. xj. xij. xvij. vel pro hibeātur donari ꝓpter legitimā cāʒ sicut sunt. xiij. xx. xxj. xxij. vł qui nō possunt donare nisi in damnuʒ aliorũ vt sunt. xix. vide etiam ꝙ dico. j. ĩmunitas. §. liij. aduerte hic ꝙ ista ꝟba quādo quis dicit se donare propter be nemerita si proferātur ab eo qui libere pōt donare. tũc inducunt ꝓbationẽ in ter easdeʒ ꝑsonas sed si de necessitate requirerentur benemerita vt valeret donatio tunc non sufficiunt talia verba enunciatiua: quia non probant benemerita precessisse. l. si forte. ff. de cas. pecu. ⁊ ibi Bar. ¶ Vtrum talis donatio remuneratiua [*]possit reuocari ꝓpter causas bꝰ reuo catur alia mera vel ↄditionalis vel mo dalis. de quibꝰ dictũ est. s̃. Rñ. ꝙ nō vt in. l. si pater. ff. de dona. tʒ pa. in. d. c. fi.  ẜm cum iura scripta loquẽtia de donatione non habent locum de hac donatione remuneratiua. ¶ Vtrũ donatũ consanguineo ĩ dubio [*]p̃sumat̃ donatũ respectu cōsangunitatis. Rñ. ꝙ sic ⁊ nō respectu remunera tionis tex. est in. l. tutor. §. que a tutoribus. ff. de exc. tu. Donatio ij. causa mortis est cuʒ s magis vult habere se  eum cui donat magis eum cui donat  heredẽ suũ. dixit tex. in. l. j. ff.  dona. causa mortis et in. l. senatus. §. donatio eo. titulo. De cōtentis in hoc. §. ⁊ ꝙ dona. cā mortis dicatur magis ↄ̃ctus  vltima volũtas. no. glo. in. l. ij. in prin. ff. de dote preleg. Bar. Bal. ⁊ Jo. de imo. ĩ. l. qui ĩ ptāte. ff. de testa. ⁊ ꝙ sit cōtractus stricti iuris habens ꝑ oĩa naturam contra ctus bonefidei. l. seia. ff. de do. cā mor. Bal. in. l. cum donatione. ꝟl. vitiat contractum. C. de trāsac. ideo non comprehenditur statuto de vl. voluntatibus secundum Bal. in. l. hac consultissima. col. iiij. C. de testa. ¶ Tres sunt species donationis causa [*]mortis. Quedā sunt qñ iminente peri culo mortis. ita dat vt statiʒ sit accipiẽ tis. alia sit nullo metu pñtis ꝑiculi lʒ so la cogitatiōe mortalitatis. vt ab homi ne sono. Tertia speciescũ donatur cau sa mortis nō vt statim fiat accipientis sed tunc demum cum mortuus fuerit l. ij. ff. eodem. ti. ¶ Conuenit donatio cā mor. cuʒ dona tione simplici  vtra donatio est. itẽ  vtra interviuos ↄficitur ⁊ traditur differt.  ista ex penitentia reuocatur. illa nō vt. l.  mortis cā. ff. e. Jtẽ  ĩ ista v. testes in illa duo sufficiũt vt. l. fi. C. e. ti. i dubio p̃sumitur donatio ĩterviuos. nisi ꝓbetur cōtrariũ vł sit facta mentio de morte vt no. gl. in. d. l. fi. ¶ Quomō dignoscit̃ a legata. Rñ. ꝙ si verba sunt cōmunia. vł equiuoca. tũc ꝑ traditionẽ rei vel ꝑ obligationẽ qua se obligat legatario cognoscit̃ aut qñ nul lũ istoꝝ interuenit dr̃ legatuʒ. vide q legit̃. ⁊ no. ĩ. l. ij. ⁊. l. marcellus. ff. eo. tit. ¶ Conuenit in multis cũ legato quia [*]vtra est vltia volũtas. itẽ  vtra  nariũ numerũ testiũ rerit. Jtẽ quia in vtra substitutio locũvẽdicat. vt in. l. j. C. e. Jtẽ  nec ĩsinuationẽ exigit. d. l. fi. iteʒ  non est ꝑfecta nisi morte secuta vt. ff. eo. l. nō vr̃ ⁊ multis alijs de quibꝰ dic. vt no. ĩ dictis. l. Marcellus. ⁊. l. fi. ¶ Differta legato  legatuʒ fit nolen [*]ti. sed nō donatio cā mortis. Jtẽ sepius donatũ cā mortis tradit̃ a donāte sʒ le gatum nō. Jtem  donatio ĩ singulos annos estvna legatũ vero plura. l. sena tus. e. ti. Jtẽ filiusfa. nō legat sed donat cā mortis  cōsensu patris. Jt ẽ lʒ testa mẽtũ falsũ sit vł nullũ do. tʒ: lʒ nō lega tũ. ff. de his . vt ĩdi. l. pe. §. vltĩo. ⁊ mul tis alijs de quibusvide per totum istũ titu. ff. ⁊. C. ¶ Quomō reuocat̃. Rñ. ẜʒ gl. ĩ. l. nō oĩs [*]in prin. ff. si. cer. pe. ꝙ tribꝰ modis tex ẽ isti. de dona. §. j. ¶ Primꝰ si donatariꝰ p̃moriatur  donator. Secũdus si penitet donasse. ¶ Tertius cessante conditione sub qua donatio facta fuit. ¶ Quid si iurauit non reuocare. Rñ. ꝙ [*]potest reuocari in duobꝰ casibꝰ. ¶ Primꝰ ex noua causa vt. j. sepultura. §. xl. ¶ Secũdus si donauit oĩa bōa pñtia ⁊ futura  tũc iuramentũ ĩduceretvotũ captāde mortis ⁊ ideo nō tenet.  esset vĩculũĩtatis petet tñ priꝰ absolutionẽ a iuramẽto secus si donasset solũ pñtia ꝙ ĩtelligit̃ qñ s donat oĩa bōa sua nō addẽs futura.  tunc non reuocat̃. de qua vide ꝙ legit̃ ⁊ no. ĩ. l. fi. C. de pac. ⁊ l. stipulatio hoc modo. ff. de ꝟ. ob. ¶ Quis pōt donare cā mortis. Rñ. q [*]oĩs qui testm̃ facere nō pōt donare cau sa mortis. Excepto filiosami.  licet testari nō possit etiā iubente pr̃e. pōt tamẽ donare cā mortis pr̃e permittente. l. tā is. ff. eo. ti. Jtẽ  nō pōt donare ĩter viuos non potest donare cā mortis. l. filiusfa. ff. de do. vñ dicit bal. ĩ. li de cō sue. feu. in. Rñ. de ꝓhi. fe. alle. per fe. c. j. ꝙ qñ nomẽ donationis ponit̃ ꝓhibitiue tũc includit̃ etiā donatio cā mortia: puta statuto cauet̃ ne mulier possit donare. vñ nec etiā causa mortis:  a qͦ remouetur genꝰ ⁊ quelibet eiꝰ species d. l. filiusfa. §. pari ratione: sʒ quādo no men donationis ponit̃ permissiue tũc non includiiur do. cā mortis.  nō est proprie dona. vt. l. j. §. j. ff.  dona. vnde feudatarius cui a dño ꝑmissuʒ est donare non potest donare causa mortis feudum. ¶ Vtrũ donatio cā mortis. valeat facta [*]ab eo  capitale crimẽ commisit. Rñ. ꝙ nō siue sit facta ante crimen cōmissum siue post. siue ante sentẽtiam siue post cũ ⁊ testamẽtũ rũpatur ⁊ oĩa publicẽt̃ vt. ff. e. l. si aliquis. fallit ĩ re donata vxo ri. facta reatũ cōmissum sʒ non postea vt. ff. de do. intervi. ⁊ vx. l. cũ hic status. .§. si maritus. est tex. cuʒ gl. in. l. resvxo ris. C. de do. inter vi. ⁊ vx. Donatio tertio inter viꝝ ⁊ vxorem constante mr̃imonio non valet: ratio est ne mutuo amore inuicẽ spoliarent̃ donationibus non tẽ peran tes vt est tex. ĩ. l. j. ff. e. intellige si aliter sit ditior ⁊ aliter pauperior vt ĩ. c. dona tio.  dona. ĩter vi. ⁊ vx. ꝙ intellige verñ in donatiōe pura ⁊ simplici. de qua s̃. donatio. ĩ prĩ. secus in donatiōe remuneratiua  nō ꝓhibetur vt in. l. ꝙ āt. §. sivir. ff. e. ti. vbi pʒꝙ sivir dōatvnā rẽ vxori. ⁊ vxor aliam viro fit hincinde cōpensatio. ⁊ per hoc notabiliter dicit Bar. in. l. si diuortio. ff. de ver. ob. ⁊ ẽ gl. in. l. si volũtate. C. de do. pro ꝙ plebeiꝰ pōt constituere dotẽ nobili cui nubere vult aĩo donādi. lʒ cōferatur in tẽpus matrimonium  est remuneratiua et nō simplex. Facit ad hoc. l. aquiliꝰ. ff. de do. et sic limita iura ꝓhibẽtia donatio nẽ nec solũ ꝓhibet̃ ĩter vi. ⁊ vx. sʒ ĩ eos qui ad eos p̃tinẽt ẽt aut interpositas ꝑ sonas. vt. l. si spōsus. gñaliter. ff. eo. ti. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ reciproca vʒ no. Bal. in. l. si pater puelle. C. de ĩof. test. ⁊ an. vt alter distribuat ĩ piā causā Fel. no. ꝙ sic ĩ. l. mulier. ff. ad. i. aquil. ⁊ ꝙ factaviro ab vxore pro dote filie Bar. no. in l. siue vxor per illuʒ tex. ff. de dona. in ter vi. ⁊ vxo. ¶ Quid si viro mortis cā donare volẽ [*]ti mādat vir ꝙ donet vxori. Rñ. q donatio est nulla.  vr̃ ac sivir donaret. l. idẽ. ff. e. ti. secus si volẽti legare mihi. mādo ꝙ legetvxori. nō facit donationẽ ĩter vi. ⁊ vx. l. sʒ si vir. §. ꝙ legaturꝰ. ff. eo. Rō  ĩ donatiōe cā mor. vt sine traditiōe trāsfert̃ dominiũ reuocabiliter tñ l. ij. ff. e. ti. secꝰ ĩ legato ꝙ cedit solũ a tẽpore mortis. vt. l. a titio cũ si. ff. de fu. iō ĩ ṗmo casu q̃sito dñio viro nō pōt. sed ĩ secundo sic.  nō acrit nisi morte secu ta. Hoc limita veꝝ qñ iā donauerat cā mortis. sʒ qñ solũ disposuerat dōare va lebit. si mutato ꝓposito ad instantiam viri donat vxori quia sic ratio cessat diuersitatis de legato. ¶ Vtrꝝ vłr nō valeat dōatō ĩtervi. ⁊ vx. [*]Rñ. ꝙ nō sed fallit in. viij. casibus. ¶ Primꝰ ĩ donatiōe ĩꝑatoris facta cōiu gi. vł eↄ̃. est tex. ĩ. l. pe. C. e. ti. ¶ Secũdꝰ si edes vxoris ĩcẽdio exuste sunt donatũ ad eaꝝ extructionẽ a viro vʒ. ĩtum edificij extructio expostulat. l. ꝙ si vir. ff. e. ti. ¶ Tertiꝰ pōt maritꝰ cōstāte matri monio remittere vxori dotẽ sibi ab eo ꝓmissaʒ ĩ toto vł parte. vt est gl. sing. ⁊ ibi cy. ⁊ bal. ĩ. l. si cōstante. C. de do. ante nup. sʒ remissio alteriꝰ debiti nō vʒ sicut nec assignatio alteriꝰ bitoris.  hec oĩa donationes sunt. d. l. si sponsus. §. si debitor. ¶ Quartꝰ si ex tali donatiōe nō fit pauperior  donat uis cui donat̃ fiat ditior: vt si maritꝰ ĩstitutꝰ heres ab aliquo nō adijt hereditatẽ vt ad vxorẽ substitutā ꝑueniat. vł si repudiet lega tũ vt remaneat apud vxoreʒ oneratam pro legato ꝑ testatorẽ: vel si rogatꝰ resti tuere hereditatẽ vxori non detraheret quartā cā donatiōis vt ĩ. l. si spōsus. §. si maritꝰ hr̃s. ff. eo. vbi tex. ne eĩ pauꝑior fit  nō acrit. sʒ   pr̃imonio suo deposuit. idẽ dicas qñ dōat rẽ alienā. l. sʒ ⁊ si ↄstāte. ff. e. Jntellige ĩ tali casu qͦ ip̃e donās nō teneat̃ restituere: vt puta de lnĩa dñ i dātis sibi liberā facultatẽ donādi donauit. Quintꝰ si cui donatũ ẽ nō fit ditior. uis donator fiat pauperior vt si donauit ad emẽda vnguenta d. l. ꝙ aũt. §. j. Jdẽ si donat vxori pecuniā vt ꝓ cognato suo sportulas soluat uis ip̃a vxor pecuniam ip̃am mutuo fuissetacceptura. d. l. si mulier. ff. e. ti. idẽ dic si soluat vectigal ꝓ ea. ẜʒ ho. Jdẽ si dat ad oblatiōes faciẽdas vł aliā piā cāʒ ẜʒ eũ dẽ hr̃s ātvxo. si expẽderet ĩutiłr nō ꝑꝑ hoc minꝰ teneret̃. vt ĩ. l. ꝙ de bonis. ff. ad. l. fal.  satis ẽ ꝙ dōatariꝰ effectꝰ ẽ locu pletior vt no. pa. ĩ. d. c. do. e. ti. ¶ Vj. qñ dōat ĩ tp̃s finiti mr̃imonij vt tũc res fiat maritivł vxoris cũ mors fuerit sequuta. l. sʒ iteriʒĩ ṗn. ff. e. ¶ Vij. qñ dōat cā mor. cuiuscũ spẽi sit ista do. cā mor. vt in. d. l. sʒ ĩterĩ ĩ ṗn. nisi ita fiat vt nullo mō reuocet̃.  nō valeret ẜʒ gl. ĩ. d. l. sʒ ĩterĩ. ¶ Viij. quando vxor donat viro cā dignitatis vel honoris adipiscendi. l. ꝙ adipiscende. ff. eo titu. ¶ Qũo ↄfirmat̃ donatio inualida ĩter [*]virũ ⁊ vxorẽ. Rñ. ꝙ in duobus casibus. ¶ Primo morte donātis ⁊ nō reuocātis tacite vł exp̃sse. vt. l. j. ⁊. iij. C. e. ti. ⁊. d. c. dōa. lĩta veꝝ ꝙ morte ↄfirmat̃ i dona tiōe q̃ nō ẽ vltra. ccccc. solidos:  si eẽt vltra ccccc. solidos. ⁊ sit fcā sine ĩsinus tiōe nō ↄfirmat̃ morte nisi exp̃sse tũc ap probauerit. si approbauit exp̃sse ĩ morte valebit vt legatũ q nō ĩdiget ĩsinua tiōe. ałs non ẜʒ gl. ⁊ Jo. an. ĩ. d. c. dona. Jtẽ si nō fuerit fciā simplici ꝓmissiōe  si sic nō valeret. l. papi. ff. e. ⁊ ibi bar. r veꝝ nisi iteruenisset traditio ꝟa vł ficta puta  ↄfitet̃ se hũisse:  sic ↄfirma ret̃: rerit̃ og traditio in vita donantis vt do. morte ↄfirmet̃ vt. j. pctm̃. §. xv. ¶ Sed dubitatur an intelligatur iste [*]casus de morte naturali tm̃ ꝙ cōfirmet talem donationem. Rñ. ꝙ non sed etiā de ciuili distinguendo tamen  ex illa qua perditur libertas ⁊ seruus efficitur hoĩs perimitur donatio vt. l. cum hic status. §. si donator. ff. eo. Sed ex illa quasi efficitur seruus pene mortis confirmatur vt. C. eo titu. l. res vxoris. Ratio diuer sitatis ẜm gl. in. d. l. res est.  vbi efficit̃ seruꝰ hoĩs est dominꝰ qui potest reuocare sʒ nō vbi efficit̃ seruus pene. Hodie tñ ex delicto non dʒ quis dānari vt sit seruꝰ. aut̃. sed hodie. C. eo. Ex alia aũt morte ciuili ex q̃ mr̃imoniũ nō dissoluit̃ vt est deportatio et ĩterdictio ignis ⁊ aq̃. ⁊ hmōi nō cōfirmat̃: sed pẽdet vs ad mortẽ naturalẽ ⁊ si nō re uocauerit tũc cōfirmet̃. d. l. res vxoris. Ex alia aũt morte s igredit̃ religionẽ lʒ Vin. ĩ. d. c. donatio teneat ꝙ nō ĩtelligat̃ de ista religione tñ Jo. an. ⁊ Car. te nẽt ꝙ sic  ingrediẽs cẽset̃ mortuꝰ. l. fi. C.  epis. ⁊ cle. ⁊. xvj. q. j. c. placuit el. ij. sʒ opi. Vin. vr̃ verior ĩ mr̃imonio ↄsũma to ꝑ. d. res vxoris q̃ requirit mortẽ talẽ qua mr̃imoniũ dissoluit̃:  nō est in in gressu religiōis nisi quo ad exercitiũ sʒ in mr̃imonio nō ↄsummato tʒ opinio. an. ⁊ Car. ¶ Sco ↄfirmat̃ iuramẽto ẜʒ Pa. ĩ. d. c. donatio.  dicit ꝙ hec est cōis opi. Bar. in. l. si quis ꝓ eo. ff. de fideius. ⁊ in. l. seiꝰ. ⁊ augeriꝰ. ff. ad. l. fal. idẽ tʒ sʒ in. l. j. ff. de dona. ĩter vi. ⁊ vxo. videt̃ tenere ↄ̃riũ ꝑ rōnẽ gl. ĩ. d. c. donatio.  vr̃ ↄ̃ bonos mores. Sed dic veꝝ ↄ̃ bonos mores ciuiles: sʒ nō ↄ̃ bonos mores na turales ↄ̃ quos nō valet iuramentum ⁊ dic ꝙ confirmatur. ¶ Quid si mr̃imoniũ nō tenuit. Rñ. ꝙ [*]lʒ donatio ip̃o iure valuerit  tñ indigna ꝑsona eiꝰ fuit qui nec maritꝰ dici pōt reuocari poterit. l. si ex volũtate. C. eo. ti. Jntellige si ignorabāt si ꝟovter scit ĩpedimẽtũ ⁊ mr̃imoniũ nō tenere fiscꝰ repetit. ff. eo. ti. l. cũ hic statꝰ. §. vlt. ⁊ si nō repetet poterit tenere bona consciẽtia: lʒ de bono consilio deberet dare pauperibus. ¶ Vtrũ donatio ĩter spōsum ⁊ spōsam [*]de futuro teneat. Rñ. gl. p̃fata ꝙ sic alle gat. l. ĩter eos. ff. e. vbi dicit tex. valeret ẽt si eodẽ die mr̃imoniũ postea ↄ̃hat̃. ¶ Quomodo reuocat̃ donatio iter viꝝ ⁊ vxo. Rñ. ꝙ in. v. ¶ Primo ꝑ pnĩam. d. l. cuʒ hic statꝰ. ¶ Sco si alienetur res donata per donatorẽ. l. si maritus tuꝰ. C. de donat. inter vi. ⁊ vxo. ⁊ in. d. l. cum hic status. ¶ Tertio quando pignorĩ obligatur res donata a donatore nisi aliud exprimatur. d. l. cum hic status. ¶ Quarto si p̃moriat̃  donationẽ accepit de dona. ĩter vi. ⁊ vxo. c. donatio. ⁊ si moriantur simul tʒ ẜm glo. ibidem. ¶ Quinto cũ diuortiũ fit ex displicẽtia d. l. cũ hic statꝰ nisi exp̃sse voluerit donationẽ vale. l. si ĩteriʒ. ff. e. ti. secꝰ si cā religiōis si tamẽ mr̃imoniũ restitueret̃ post diuortiũ nō reuocat̃. d. l. cũ hic. et idẽ dic de donatiōe ĩter soceꝝ ⁊ nuruʒ vel geneꝝ: ⁊ inter consoceros  copulatos mr̃imonio ĩ ptāte habẽt. d. l cũ hic statꝰ. §. oratio. ⁊ inter patrẽ ⁊ filium nō emācipatũ vide gl. ĩ d. c. donatio  hec tʒ in dubio ꝟo qñ p̃sumat̃ donare vestimenta vide peculium. §. xxj. Donatio. iiij. añ nuptias vel ꝑꝑ. olim dicebat̃ añ nuptias donatio. Sʒ hodie nō ẽ nisi dona tio ꝑꝑ nuptias. ⁊ vt. C. de do. añ nup. vł ꝓpter nuptias ĩ. l. fi. ⁊ fit in recōpẽsatio nẽ dotis. ⁊ pōt fieri a viro hec donatio siue prius ↄ̃ctũsit mr̃imoniũ siue post ↄ̃ctũ. vt. d. l. fi. ⁊ r antiferna ab anti q est ↄ̃ ⁊ ferna q ẽ dos q̃si cōtra dotem. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ quelibet do natio ob nuptias nō dicatur nuptias. no. Spe. in ti. de do. ĩter vi. ⁊ vxo. §. iiij. Pau. de ca. ↄsi. ciij. ⁊ Bal. no. ĩ. l. ij. C. de bo. q̃ li. ꝙ hẽt tacitā stipulationẽ si mr̃ĩ moniũ subsequat̃. ⁊ an debeat augere vel cōstitui cōstante matrimonio si tũc dos augeatur vel cōstituat̃ not. Ange. ĩ aut̃ de equali. do. §. j. col. iij. colla. viij. ¶ Vtrũ requiratur equalitas cũ dote ĩ ista donatione. Rñ. olim si fiebat ibi cō [*]stitutione dotis tunc nō requirebatur equalitas. vt. C. de pac. conuen. tam su pra do. l. ex morte ⁊. d. l. fi. si ꝟo dos priꝰ erat constituta oportebat equalitas vt d. l. fi. §. sancimus. sed hodie qualitercun opʒ sit equalitas tam in donatio ne propter nuptias cum dote quam in lucro super vtro per auten. equalitas posita suspect. d. l. ex morte. ¶ Vtruʒ soluto mr̃imonio donatio ꝑꝑ nuptias reuertat̃ ad virũ. Rñ. ꝙ sic vt d. l. fi. sicut ⁊ dos. reuertit̃ ad mulierẽ. C. de re. vxo. ac. l. vnica. §. illo proculdubio. ⁊ hoc veꝝ nisi pactũ illud habeat. Nā si pactũ est ꝙ lucret̃ donationẽ ꝓpter nuptias. ⁊ vir lucrabit̃ dotẽ ⁊ ecō tra . d. l. fi. dicit ꝙ pari passu vadũt. s. quo ad pactũ  quale erit de lucrando donationẽ vel doteʒ tale de cōtrario. et hoc veꝝ nisi ex cōsuetudine sit derogatum. d. autẽ. vt est ĩ multis locis. ⁊ ideo illaʒ serua vt no. in. c. donatio de dona. inter vi. ⁊ vx. ¶ Sed ad d valet donatio ꝓpter nu[*]ptias ex  vxor eā nō lucrat̃ nisi ex pacto spāli vt. d. §. illo. nec fructꝰ habeat dicte donatiōis vt. C. eo. tit. l. si liberis. Rñ. ꝙ valet vt sit securior in dote vt di cit gl. in. d. l. fi. Nā res suas vir alienat psentiẽte vxore. ⁊ renũtiare pōt iuri hy pothecario q habet ĩ alijs benis mariti. vt. C. ad velł. l. etiā sʒ in. donatione ꝓpter nuptias alienatiōe aut obligatiōe nō pōt mulier renũciare iuri hypo thecario ꝓ iure suo ꝙ hʒ im hac donatiōe ꝓpter nuptias nec vʒ ↄsensus mu lieris vt. C. ad velle. autẽ. siue auie nisi interueniat iuramẽtũ vt in. c. lʒ de iureiu. li. vj. aut duo alia ↄcurrāt. ¶ Primum ꝙ vxor ↄsentiat post biẽniũ sca vice. ¶ Scm ꝙ tm̃ sit in facultatibus viri vt indẽnitati vxoris possit cōsuli. nō sosũ tempore cōtractus vt quidā dixerũt. sed etiā tꝑe quo vxor agere pōt vt no. in. d. aut̃. siue auie. vel ꝙ per. xxx. an. tacuerit lʒ sco nō cōsenserit. vt no. Pa. in. c. ꝑuenit. de emp. ⁊ ven. Jtẽ viro dissipāte bona sua p̃t agere sic ꝓ dona tiōe ꝓpter nup. sicut pro dote. C. de iur. do. l. vbi de qͦ dic vt no. ibidẽ. itẽ ꝓpter adulterium viri lucratur. vt. s̃. adulterium. §. iij. ¶ Quid si soluat̃ matrimonium aliter [*] ꝑ mortẽ nũd pactũ vel consuetudo poterit facere ꝙ vir lucretur dotem. et sic mulier remaneat sine dote. Rñ. ẜm Ho. ꝙ nō. vt no. ĩ. d. c. donatio. de dona. iter vi. ⁊ vx. Et iō p̃fatꝰ. §. illo. proculdubio loquitur qñ mulier decessit quo casu tunc vir lucratur ratione pacti soluʒ ẜm Ho. sed ẜʒ Car. in. d. c. donatio. etiā ratiōe cōsuetudinis  ꝙ pōt pactũ po test ⁊ cōsuetudo. vt no. gl. c. nō putamꝰ. de consue. lib. v. ¶ Querit̃ statuto cauet̃ ꝙ si alter cōiu[*]gũ p̃moriat̃ alter lucret̃ dotẽ vel donationẽ ꝓpter nuptias an debeat intelligi de morte naturali. vel etiā de ingres su religiōis. rñ. ꝙ tm̃ morte naturali nō de ista ciuili persertim  verba statuti sunt facti ⁊ in facto ↄsistũt. c. j. de cōsti. nec recipiũt casus fictos. vt. l. iij. §. hec verba. ff. de neg. gest. ĩmo nec expresse posset ꝓuidere ꝙ muliere ingrediente religionẽ vir lucraret̃ ꝑtem dotis cũ libertas religiōis grauaret̃ ꝑ diminutio nẽ dotis q fieri nō dʒ. l. j. §. onerāde. ff. quarum re. ac. nō dat̃. ⁊ etiā  dispone ret statutũ de rebus persone religiose. quod nō potest. c. fi. de re. eccle. nō alie. ¶ Quid si ex pacto sit vt lucret̃ alio pre [*]moriẽte. Rñ. ꝙ pactũ manet validum quinĩmo purisicat̃ ꝑ ingressum religio nis. vt. l. deo nobis. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ in auten. de san. epis. §. si vero constante. Dos est q̃dā donatio facta a pr̃e mu lieri vel ab extraneo vel facta a muliere ipsi viro pro oneribus matrimonij sustinendis. ita no. Can. Gof. et Hosti. in. c. raynutius. de testa. ⁊ per legistas in rubri. ff. sol. ma. ⁊ quippe ꝓpriuʒ patrimoniũ mulierisvt. ff. de mi no. l. iij. §. sed vtrum in fi. De notatisin hoc. §. ⁊ q dos dicat̃ ius vniuersale no. in. l. si cũ dotẽ. §. fi. et in. l. fructus. ff. so. ma. ⁊ gl. in. l. quod di citur de impẽ. in re. dota. factis. ⁊ in cu ius bonis fit. Bar. not. in. l. ne eo. tit. ꝙ qͦ ad onꝰ ꝑsonale ĩpositũ ꝓ rebꝰ est ĩ bonis mariti ⁊ dotis priuilegia ponũt̃ ꝑ Bar. ⁊ doc. ĩ. l. j. C. de priui. do. ⁊. l. j. ff. so. ma. et ꝙ cā dotis sit fauorabilior vel saltẽ eque  alimentorum Bar. in. d. l. de. l. j. ⁊ Bal. ĩ. l. legatũ. C. de cōdi. inser. ¶ Quot sunt eius spẽs. Rñ. due. ¶ Pri [*]ma dicitur profectitia ⁊ est que a patre vel auo vel proauo ⁊ huiusmodi pater no ꝓ filia vel nepte ⁊ huiusmodi de bo nis eorum ꝓficiscitur vel que alias de mādato eorũ vel nomine eorum ⁊ ipsi ratum habent cōstituitur vt in. l. profectitia. ĩ prĩ. ff. de iur. do. etiā si filia esset emācipata. d. l. profecticia. §. fi. ¶ Secũ da dicitur aduẽticia ⁊ est illa quam dat mulier pro seipsa vel quilibet aliꝰ que alias nō descẽdit a patre vel auo ⁊ huiusmodi. Jtem aduẽticia est si pater cũ deberet filie cum volũtate. eius dederit vt. d. l. profecticia. in fi. Jtem est alia di stinctio aliquādo dat̃ dos extimata ali quādo inextimata quādo extimata tra ditur periculũ pertinet ad maritũ. Si vero inextimata ꝑtinebit ad mulierẽ. l. plerũ. in prin. ff. de iu. do. Fructꝰ tamẽ ⁊ fetus rerũ dotalium lucratur maritus vt in. d. l. plerũ. de quo ibi vide ⁊ per gl. ĩ. c. salubriter de vsu. ⁊ Cano. ibi ⁊ per Gof. in sum. ti. de dona. in. §. aduẽ ticia. Limita tamẽ verũ ꝙ fructꝰ lucra tur si sustinet onera matrimonij. alias nō sed restituunt̃ mulieri. ff. de vsu. videamus la. ij. §. pe. Jtẽ ꝙ si dos esset in animalibus debet maritꝰ supplere de lam natis fetibus capita mortua vt. d. l. plerun. ¶ Vtrũ dos possit esse sine matrimonio [*]presenti vel p̃terito. Rñ. ꝙ nō. C. de do. ante nup. l. fi. ⁊ ideo solutũ ꝓ dote vbi matrimonium fuit nullum nō repetet̃ nomine dotis sed cōditione sine causa. ff. de cōdi. sine cā. l. fi. ⁊ est priuilegiata hec actio quo ad mulierẽ sicut actio de dote vt tenent doct. in. c. de prudentia. de dote pos. di. resti. facit. l. ij. ff. de priuil. cre. ⁊ sic proponeretur ẜm ꝙ. j. dicā. .§. xj. ⁊ §. xij. ¶ Quāta dʒ esse dos. Rñ. ꝙ etiā in mo[*]dico pōt cōstitui vt dicit glo. in. l. imperialis. C. de nup. in verbo dotalibus q est circa medium. l. ⁊ quia dos succedit loco alimẽtoꝝ vt no. per bar. ĩ. l. titio cẽtũ. §. titio genero. ff. de cōdit. ⁊ de. et per bal. ĩ. l. j. §. ius naturale. ff. de iusti. ⁊ iur. Jdeo ẜm hoc extimabitur ⁊ fiet pẽsatis conditionibus ⁊ alijs qualitatibus. ¶ Vtrũ pr̃ teneat̃ dotare filiā que nu[*]psit ↄ̃ eiꝰ voluntatẽ. Rñ. ẜm pa. ĩ. c. j. de despō. ĩpu. distinguẽdo: aut nupsit indi gno. ⁊ tũc nō tenet̃. gl. est no. ĩ. c. de rap. xxxvj. q. j. quod intellige ẜm do. ant. ĩ. c. accedẽs de ꝓcu. Jmo. ibidem si est ĩdignus turpi indignitate. secꝰ si esset ĩdi gnꝰ. i. nō turpis cōditionis. Verũtamẽ poterit minorẽ dotẽ dare ex conditione ꝑsone. ⁊ faciunt q̃ habent̃ in. l. cum post diuortiũ. §. gener. ff. de inre do. iũcta gl. in. l. si voluntate. C. de do. ꝓmis. aut elegit dignũ vel non indignũ ⁊ tũc aut ꝓ misit dotem. ⁊ sic pater tenet̃ eam dota re licet pr̃ nō cōsenserit ĩ tali ꝓmissione tamẽ filia per hanc ꝓmissioneʒ releuat patrẽ a debito dotādi: ⁊ ideo tan ĩ rẽ patris vertat̃ ista promissio tenebit̃ pa ter de ĩ rẽ verso. ita dicit Bar. ĩ. l. obligā tur. §. lege. ff. de act. ⁊ ob. per tex. in simi li in. l. ⁊ iō. §. fi. ⁊. l. filiꝰ. ff. de in rẽ ꝟ. aut nō ꝓmisit dotẽ. ⁊ sic nō tenet̃:  ex qͦ inuenit sibi maritũ sine dote ⁊ maritꝰ teneatur eā alere sicut filiā vt in aut̃. qui. mo. na. effi. le. §. pe. no. ĩno. in. c. ꝑ nr̃as. de do. inter vir. ⁊ vx. ⁊ etiā si premoriat̃ relectis filijs tenet̃ sibi relinq̃re quartā partem suoꝝ bonoꝝ prefatus vir secus si filios nō habuit. vt no. glo. in. §. pe. ⁊ iō cessat vtrũ debitũ in patre. l. alimẽ torum ⁊ dotis. primũ quia habet vnde alat se. s. ex bonis mariti ⁊ dos succedit loco alimẽtoꝝ. vt. s̃. dictũ est. ⁊ ita tenet Bar. in. d. §. lege. ⁊ Ange. in. l. si socer. et Bal. ĩ. l. j. ff. so. ma. ⁊ ĩ. l. fi. C. de do. ꝓmis. Et sic limita gl. in. c. fi. xxxij. q. ij. q̃ dicit ꝙ tenet̃ eā dotare verum si ꝓmisit: ałs nō. Nō tamẽ habebit locũ statutũ quo cauet̃ vt filia dotata nō succedat in tali muliere vt no. pau. in. d. c. accedẽs. nec excluditur a successione saltẽ legitime sicut ceteri filij multo magis tenet̃ pater dotare filiam que nō cōtraxerit contra eius voluntatẽ ⁊ cōtra patrem pōt implorari officium iudicis regulariter vt dotet filiam. l. qui liberos. ff. de ritu nup. no. in. d. §. lege habentur in. l. fi. C. de dotis promis. ¶ Vtrum frater teneatur dotare sororẽ [*]ex eodẽ patre natam. Rñ. pau. in. c. peruenit de arbi. cōmuniter tenetur ꝙ sic. not. gl. de laico. in. l. cum plures. §. pe. ff. de admi. tu. ⁊ in. l. nō oĩ. C. e. ti. Rō  ẜʒ Cy. ĩ. d. l. nō oĩ cā dotis est fauorabilior  cā alimentoꝝ. ꝓpterea tʒ bar. in. l. fi. ff. de his qui. vt indig. ꝙ pr̃ pōt relinq̃re filie spurie dotẽ.  dos succedit loco alimentoꝝ. idẽ not. in aut̃. ex complexu. C. de ince. nup. ⁊ in. l. meuius. §. duobꝰ. ff. de le. ij. Vnde sicut tenet̃ alimentare. vt. s̃. Alimẽta sic ⁊ dotare in casu neces sitatis. Jdem dic ⁊ fortius in clerico  magis tenetur ad charitatẽ vt in. c. j. ⁊ quod ibi no. de emp. ⁊ ven. Et si nō hʒ alia bona potest eā dotare ⁊ aliā cōsanguineam de redditibus ecclesie si est in ops. q probat̃ per. c. j. de coha. cleri. et mu. ⁊ in. c. oĩo cōfitemur. xxxj. dist.  sicut per. d. c. pōt alere ↄsanguineos pau peres de redditibus eccłie ergo fortius dotare. cũ sit fauorabilior. vt dictuʒ est. Quod verũ credo dummodo cōstituat ad necessitatẽ sue cōditionis nō pōpaʒ tastuositatis. ar. c. negociatorẽ. lxxxviij. di. sic ergo qui tenetur alimentare tene tur dotare. ¶ Vtrum vir possit constituere dotem [*]vxori. Rñ. pau. ĩ. c. ⁊ si necesse. de do. ĩter vi. ⁊ vx. ꝙ nō post cōtractum matrimonium. secus si ante matrimoniũ.  pōt vt. l. j. ⁊ q ibi no. C. de do. ante nup. nisi sit constituta. vt tunc dominium adipiscatur cũ matrimonium fuerit subsecu tum. quia nō valet. vt in. l. quod sponse. C. de do. ante nup. quia nec ante matrimoniũ dominiũ trāsiuit  noluit. nec post matrimoniũ  nō potuit. vt ibi gl. fallit hoc in plebeio dotante nobilẽ.  videt̃ donare in recōpẽsationẽ cũ nobilitate:  pōt vt. s̃. donatio. iij. in prin. ¶ Vtrũ res emphiteotica possit a patre [*]dari in dotẽ sine cōsensu dñi. Rñ. spe. ti. de loc. §. nũc aliqua. ꝟ. exc. ꝙ sic nō trans fert plus iuris  ipse hʒ. vt in. c. nuꝑ. de do. inter vi. ⁊ vx. nec soluet laudemiũ quia est alienatio necessaria ẜm Guil. ⁊ bar. in. l. ⁊ ideo. ff. de cōdi. fur. Similiter pōt dari in dotẽ extranee si inextimata detur ⁊ soluet laudemiũ. sʒ extimata nō pōt dari nisi filie. ¶ Vtrũ feudatariꝰ ↄsiłr possit. Rñ. Jo. [*]an. in. d. c. nuꝑ. ꝙ nō. Jnn. tñ ibi tenet ꝙ pōt ⁊ eũ sequit̃ pa. ibidẽ ⁊ etiā dicit in donatione ꝓpter nup. ego concor. sic ꝙ vera est op. sca in feudo in quo succedit filia ⁊ prima opi. in illo in quo non succedit  sic est rō diuersa ab emphiteosinn qua succedit filia. ¶ Vtrũ vir possit repellere vxorem non [*]soluta sibi dote ꝓmissa. Rñ. ꝙ sic vt sen tit Ho. in. c. ꝑ vestras de do. ĩter virũ. et vx. Nam dos datur ꝓpter onera: matri monij sustinenda vt in. d. c. ꝑ vr̃as. ⁊ in c. salubriter. de vsu. ⁊ in. l. si cum dotẽ. §. sinautẽ. ff. so. ma. ergo pōt hec onera recusare si non hʒ vñ sumat emolu mẽta. bonus tex. est ibi. ⁊ bal. ĩ. l. fi. C. ad velł. post Cy. in. l. vxorẽ. C. de ne. ge. ⁊ bar. in trac. de ali. ex qͦ cōclude eũ nō teneri ad traductionem dote prius nō soluta: secus de debito coniugali. ¶ Vtrũ maritus ducẽs vxorem sine do [*]te teneat eā alere de suo. Rñ. ꝙ sic ẜʒ sta tum sue persone. vt no. ⁊ volũt Jnno. et Ho. in. d. c. ꝑ vestras. ⁊ gl. ĩ. d. §. sinautẽ. Facit tex. in. l. ꝙ si nulla. ff. de reli. rō ẜm Jnno.  ꝑsonam suā dedit pro dote vt in auten. qui. mo. natura. effi. le. §. pe. et ff. vt in pos. lega. l. pe. dicitur ꝙ vxorem. debet alere vt filiam. ¶ Que sunt ṗuilegia dot. Rñ. ꝙ multa [*]¶ Primũ  oĩa bona viri sũt tacite hypothecata ꝓ dote vt est tex. in. c. ex literis de pig. ¶ Scm  non ꝑdit ꝓpter maleficium viri nec etiaʒ patris vt no. glo. d. c. ex literis. Fallit in vxore primi pilarij qui in eo officio deliquit vt. C. . mo. pig. ta. contr. l. satis notum. ⁊. C. de primipil. l. vtilitas. ¶ Tertium  preponitur omnibꝰ creditoribꝰ etiā priori bus  habẽt ꝑsonales actiones vel tacitas hypothecas vt in. l. assiduis. C.  po. in pig. ha. secus habẽtibus exp̃ssas vt no. glo. in. d. l. assiduis. ⁊ Dy. in regu la qui prior est lib. vj. Sed tñ dico cum Pa. in. d. c. ex literis ꝙ si consuetudo est aliqua illā seruabo. l. si de ĩterpretatione. ff. de le. cũ si. Si vero nō est dico q fauore mulierum dʒ p̃ferri etiā haben tibus expressas hypothecas:  si muliervincit eũ qui ad refectionẽ rei dedit vt in aut̃. qͦ iure posita suꝑ. d. l. assiduis qui tñ prefert̃ anterioribus habentibꝰ expressas hypothecas: vt. l. interdũ. ff.  po. ĩ pi. habe. ergo sivinco vicẽtẽ te mul tomagis vinco tevt in. l. de accessionibꝰ ff. de diuer. ⁊ tem. prescri. ad minꝰ casus dubius ⁊ in facto dubio potior est conditio dotis vt in. c. fi. de re. iu. ⁊ no. ĩ. ca. ex lr̃is de ꝓba. cũ hac opi. est Pe. ⁊ Cy. ⁊ Jo. an. licet cōiter doc. teneāt cũ gl. in. d. c. ex lr̃is ⁊ istud priuilegiũ vt preferat̃ creditoribꝰ trāsit ad filios eiꝰ ẜm Alex. de imo. in. l. etiā. ff. so. ma. ⁊ ibi est glo et alia. in. l. j. C. de priui. do. licet bar. dicat cōtrariũ. Sed pōt ĩtelligi opi. Bart. vt nō loquatur de heredibus suis vt sunt filij sed extraneis qui nō hñt hoc priuilegiũ vt. l. vnica. C. de pri. do. ¶ Quartũ  ecclesia pōt se impedire de dote nō so lũ in fauorẽ viduaꝝ. vt in. c. nuꝑ. de do. inter vi. ⁊ vx. sʒ etiā mariti petẽtis sibi dotẽ promissam. vt in. c. per vestras. eo. ti. facit q not. Jnnoc. in. c. lator. qui fil. sint leg. uis alij contrarium teneant nisi accessorie. ¶ Quintũ  viro vergẽte ad inopiā iu dice iubente pōt dari pecunia dotalis mercatori cũ pcō. vt capitale sit saluũ. ⁊ de lucro percipiāt vir ⁊ vxor partẽ ho nestā cōpensato lucro cũ dāno sine vsu ra. vt. c. ꝑ vr̃as. de do. inter vi. ⁊ vx. Jta tʒ Jo. an. ⁊ Car. in. d. c. ꝑ vestras. ⁊ Ful. in. l. cũ duobꝰ. ff. ꝓ so. §. itẽ si in facto et Bal. in quodā cōsilio incipiẽte viso instr̃o facto inter no. Host. ĩ sum. de vsur. .§. an aliquo. Pa. ĩ. c. nauigāti de vsu. di cit se dubitare. Sed ego credo cōtractũ vsurariũ nisi excuset̃ ẜm ꝙ. j. dico. socie tas. j. §. vij. ¶ Sextũ  fundus dotalis alienari non pōt etiā de cōsensu mulie ris. vt no. in. l. iulianꝰ. ff. de fun. do. ⁊. C. ad velł. aut̃. siue auie. nec etiā in hypo thecam dari. vt. l. vnica. §. cum lex. C. de rei vxo. ac. Q verũ est nisi iuramentũ interueniat. vt in. c. cũ cōtingat de iure iu. ⁊. c. lʒ de iureiu. lib. vj. Multa sunt et alia priuilegia in iure. de quibꝰ vide si plʒ spe. eo. ti. hec omitto  nihil ad cōfessorẽ. tene tñ ꝙ his ṗuilegijs gaudet dũmō mulier sit catholica alias non. vt C. de here. aut̃. itẽ priuilegium dotis. ¶ Vtrũ eadẽ priuilegia habeat in do[*]natione propter nupt. q̃ habet in dote mulier. Rñ. Pa. post Jnno. in. d. c. ex lite ris. de pig. q aut mulier agit ad dona tionẽ propter nuptias tā specialiter sibi obligatā pro dote ⁊ tũc habet priuilegiũ dotis.  agit potiꝰ pro dote  pro donatione ꝓpter nup. Si vero agit vt eā lucret̃ sic nō gaudet  cessant rationes priuilegij dotis sed bñ hʒ tacitā hypothecā. l. vbi. C. de iu. do. intelli ge cōem nō priuilegiarā. vt preferatur alijs habentibus eā. Jn parafrenalibꝰ autem habes. j. parafrenalia. §. ij. ¶ Ad quẽ pertinebit dos solut. matri. [*]Rñ. q licet maritus de subtilitate iuris efficiat̃ dñs dotis sibi date. vt in. l. rebꝰ. C. de iure. do. ⁊. l. doce ancillam. C. de rei vẽ. tñ ad eũ nō ꝑtinet post mortẽ vxoris nisi in duobꝰ casibus. ¶ Primꝰ qñ inerat pcm̃ de lucrāda dote vel donatione ꝓpter nup. vt dictũ. s̃. in prece dẽti. ¶ Scs qñ vxor intestata decedit deficientibus liberis ⁊ propinquis vir succedit ⁊ econtra vxor viro. l. vnica. C. vnde vi. ⁊ vxo. Sed pertinebit ad eum qui eam constituit si stipulatus est eaʒ sibi restitui siue sit extraneꝰ vt in. l. vni ca. §. accedit. C. de rei vxo. ac. siue sit pater: si autem non sit stipulatus tũc si est extraneus qui eā constituit reddet vxo ri si superest vel heredibus eius. si autem est pater in duobus casibus erit fi lie Primus si eā emancipauit. Secundus si pater premoriat̃ ante eam alias filia premoriẽte erit patris etiam si extant liberi ex filia vt dicit Vin. ꝑ. l. dos a patre. C. solu. mat. cum qua opi. communiter transeunt canoniste. vt dicit Pa. in. c. fina. de dona. inter vi. ⁊ vxorẽ. ⁊ Bartolus in lege post dotem. ff. solu. matri. ⁊ glo. in. d. l. dos sed opi. contraria q̃ vult q restituatur liberis preualuit in vsu vt dicit. d. glo. sed filia super stite et patre et non emancipata. tunc patri ⁊ filie nec alteri sine consensu alleriꝰ reddet̃. l. ij. ff. sol. ma. Si ꝟo est mu lier que sibi cōstituit dotẽ. tũc reddetur sibi. d. l. vnica vel heredibus suis nisi rōne adulterij perdiderit vt. j. dicā. p̃di cta limita vera nisi sint statuta que aliter disponant vt sunt communiter. ¶ Sʒ nũquid viro vergẽte ad inopiam [*]pōt vxor petere dotẽ cōstante matrimo nio. Rñ. ꝙ sic fi mō ip̃a eā nō sit cōsumptura. de quo vide in. c. ꝑ vr̃as. de. dōa. inter vi. ⁊ vx. ⁊ in. l. vbi. C. de iure. do. ¶ Vtrũ vir ꝓpter adulteriũ vxoris lu[*]cret̃ dotẽ. Rñ. q sic si ꝑ snĩam fit diuor tiũ de do. ĩter. vi. ⁊ vx. c. plerũ. vel ꝑ ex ceptionẽ. vt dictũ est. s̃. adulteriũ. §. iij. Q limito dũmodo ipse vxori fidẽ non fregerit etiā vxore ĩscia.  in cōscĩa quo ad lucrũ dotis credo ꝙ illud hẽat locũ paria delicta mutua cōpẽsatione tollũ tur. vt dicit. l. viro. ff. so. mat. cũ ↄcor. ibi positis. ⁊. ff. de do. in. l. si duo cũ alijs cō cor. vt in. c. intelleximꝰ. de adul. cũ alijs cōcor. Jtẽ lucrat̃ si vxor intrauit balneũ cũ. viro alieno ẜm glo. lxxxj. di. nō oportet. Similiter vxor donationeʒ propter nup. si vir cũ muliere alia alleg. l. vl. C. de repub. Fallit in istis duobꝰ casibus qñ mulier hʒ filios  tũc filij habebũt dotẽ quo ad ꝓprietatẽ ⁊ alia bona matris. sue scm Jo. an. in. d. c. plerũ. Facit aut̃. sed hodie. C. de adulte. maritus autem vsumfructum habebit. ¶ Vtrũ amissa dote ꝓpter adulteriũ si [*]mulieri ↄstet de impedi mẽto tali ꝙ nō erat matrimoniũ recuperet eam. Rñ. q nō ꝑꝑ intẽtĩonẽ cũ oꝑe subsecuto. ar. c. nuꝑ. ⁊. c. vl. de big. hoc tenet Host. Gof. Lau. ber. ⁊ Jo. sed Tāc. tʒ q recuperet ⁊ plʒ magis ne pena excedat casũ suũ. ¶ Vtrũ heredes ꝑ exceptionẽ de adul [*]terio possint retinere dotẽ. Rñ. diuersa fuit opi. sʒ mihi plʒ distĩctio dñi Signo roli de homodeis quā recitat. d. Jo. an. de sctō Geo. in. c. plerũ. vbi. s̃. aut ma ritꝰ viuẽs ignorauit adulteriũ ⁊ sic pñt heredes excipere de adulterio cũ mari tus nō possit videri dissimulasset ⁊ remisisse: nec potuit remittere ĩiuriā quā ignorabat. vt. l. nihil interest. §. si cũ: filius. ff. de inof. te. ⁊. l. mr̃. §. j. eod. ti. ⁊. le gitimā. ff. de pe. he. ⁊. l. vtilitātẽ. ff. de cō fir. tu. ⁊ idẽ dico si dubitat̃ an sciuit:  p̃sumit̃ ignorasse. l. j §. illud. ff. de li. ag. ⁊. l. mariti. ff. de adul. ⁊. l. veriꝰ. ff. de pro ba. si vero sciuit ⁊ nō est cōquestꝰ: vt po tuit de iure nouissimo etiā cōstāte matrimonio. aut̃. sed nouo iure. C. deadul. sed vxorẽ retinuit cũ fuerit leno. l. si nō metu. C. de adul. sic cũ heredes tractẽt de lucro captādo ↄtra ipsos replicabit̃ de lenocinio mariti. l. cũ mulier. ff. solu. ma. ⁊ sic paria delicta mutua cōpẽsatio ne tollent̃. facit q no. Jnn. in. d. c. ĩtelleximꝰ ⁊ Ja. de are. in. d. l. cũ mulier. ⁊ in l. rei. §. j. ff. sol. ma. si vero post scĩam vxo rẽ nō retinuit. ⁊ tũc si q̃rit̃ de delicto ṗn cipaliter heredes nō pñt cōqueri imo accusatio dʒ fieri ⁊ iscri ptio cũ modificatione tñ quā facit glos. in aut̃. vt lice. ma. ⁊ auie. §.  vero. sed secũdario sicvt repellāt petitionẽ dotis. vt in. l. filio. §. seia. ff. de adi. le. ⁊ sic cōcordat opiniōes secundum hanc distinctionem. ¶ Vtrũ vidua cōmittẽs stuprũ ⁊ petẽs [*]dotẽ a fratre mariti vel herede eiꝰ possit repelli ꝑ exceptionẽ de fornicatione Rñ. d. Ja. an. vbi. s̃. ꝙ sic de rigore iuris ⁊ ꝑdet dotẽ. ⁊ sic remanebit ap fratrẽ vel redes mariti ex offensa facta defun cto. ꝑ tex. cũ gl. ⁊ ꝑ id q no. Bar. ĩ. l. pe. C. de adul. ⁊. ff.  liti. l. fi. ⁊. l. filio. §. si for te. ff. de iniu. ita determinat Pau.  ca. cōsi. cxix. vide ibi multa pro ⁊ contra. [*]¶ Sed nũd pr̃  dedit dotẽ ꝓ filia ꝑdet eā ꝓ adulterio filie. Rñ. q si nō est stipulatꝰ eā sibi reddi perdet ⁊ sibi imputet: vt tenet Jo. an. in. d. c. plerũ. et Accur. in. l. cōsensu. C. de repu. ⁊ ĩ. l. si do tẽ. s̃. de iu. do. sed Dy. ꝑ. l. ij. §. itẽ si volũ tate. ff. so. ma. dicit ꝙ si filia est in ptāte pr̃is nō preiudicat̃ pr̃i quin possit age re ꝓ dote ⁊ ita siłr dñs Ant. in. d. c. plerũ  per. l. fi. C. de repu. ¶ Vtrũ vir  expulit vxorẽ ꝓpter adul [*]teriũ nō notoriũ propria autoritate teneat̃ soluere mutuũ q accepitvxor pro alimẽtis. Rñ. q sic:  adulteriũ nō no toriũ non priuat ipso iure alimẽtis nisi snĩa lata sit. ff. de dona. l. post cōtractũ cũ sua materia. ⁊ ad illud q r ꝙ mulieri obstat exceptio adulterij veruʒ est quo ad futura. sed nō quo ad alimenta que debent̃ ante snĩam latā. ⁊ de hoc in l. si instituta. ff. de inoff. testa. ¶ Vtrũ frater qui viuẽre pr̃e de bonis [*]paternis dotauit filiā teneat̃ illā dotẽ cōferre mortuo pr̃e vr̃ ꝙ sic per. l. certũ C. fa. her. ⁊. l. fi. cũ ibi no. Sʒ bal. in. l. fi. C. de do. ꝓmis. dicit casum singularẽ vt nō cōputet: sed ego do tibi gl. in. l. dotẽ quā dedit auus. ff. de coll. q̃ dicit si tꝑe mortis patris ↄstabat matrimoniũ nō esse cōicanda ali. l. filiũ de colla. bo. ⁊. l. primā. §. fi. ff. de col. dotis. ¶ Vtrũ cōfessio qua vir confitet̃ se rece[*]pisse dotẽ constāte matrimonio valeat. Rñ. q nō nisi appareat de numeratio ne. nā videt̃ donare bal. in. l. j. in. ij. col. C. de do. pro. ⁊ Ang. in. l. pe. ff. q̃ res pi. ob. po. ⁊ bar. in. l. si diuortio. ⁊ ibi legiste. ff. de ver. ob. ⁊ alij. in. l. si volũtate. C. de do. ꝓ. ⁊ ꝑsumit̃ simulta cōstitutio vt dicit bar: in. l. j. C. de dona. ante nup. de hoc hr̃ ĩ. l. j. vbi tex. C. de do. cau. nō nu. Et hoc verũ nisi vir faciẽdo testm̃ lega ret vxori dotẽ expressa certa titate:  tũc oĩno vxor eā habebat etiā si ꝓbare tur q nũ fuit soluta vt no. Ang. are. insti. de le. §. sʒ si vxori. ꝙ limito verũ ni si vir esset nō soluẽdo creditoribꝰ suis. ¶ Qñ dʒ restitui dos. Rñ. ꝙ si ↄsistit in [*]rebꝰ ĩmobilibꝰ dʒ statĩ restitui sol. ma. si vero ↄsistit in mobilibꝰ rebꝰ sic. j. annum. C. de re. vxo. ac. l. vnica. §. exactio. Jntellige tñ in marito si pōt  si dolo malo nō est versatꝰ nō restituet nisi in tũ pōt idem priuilegiũ habebũt filij eiusdẽ matrimonij: cauebũt tñ tā maritus  filij de restituẽda si ad pinguiorẽ fortunā veniũt. vt no. ĩ. d. l. vnica. ĩ. §. cũ aũt. ⁊ in. l. in condẽnatione. ff. de re. iu. ⁊ in. l. etiā. in prin. ff. solu. ma. non tñ trāsit ad heredes extraneos istud prinilegiũ. l. maritũ. ff. sol. ma. de hoc vide gl. in. c. mulieres. ⁊ ibi per canonistas. de do. inter virum ⁊ vxorẽ. ¶ Sed pone qñ fuit data dos erāt res [*]immobiles quas vẽdidit maritꝰ ⁊ emit res mobiles ex earũ precio. rñdeo ꝙ nō cōputabunt̃ immobiles sʒ mobiles. ca sus est in. l. cũ in fundo. §. si fundꝰ. ff. de iure do. ⁊ iō limita dictũ. s. ꝙ sint mobiles vel immobiles tꝑe mortis viri. ⁊ ita iudicabunt̃ nec valebit ꝙ subrogatum sapiat naturā ⁊ c.  nō est verũ hic: ⁊ iō non statim restituerentur. ¶ Vtrũ maritꝰ vel heredes expẽsas fa[*]ctas in dote possint defalcare. Rñ. gl. ĩ d. c. mulieres ꝙ necessarias sic ip̃o iure vtiles nō minuũt dotẽ sed petunt̃ act. mādati vel negocioꝝ gestorũ volũtarie etiā cũ cōsensu vxoris facte solũ ꝑmittunt̃ abradi si pñt sine lesione rei. C. de rei vx. ac. l. vnica §. sʒ nec. ⁊. l. j. ff. de impẽ. in re. do. fac. Sʒ hoc nō habet locũ in expẽsis factis ꝓ exactione vel defen sione dotis.  maritꝰ est dñs fructuum dotis. ⁊ sic tā dñs ip̃am tuet̃. vt not. ff. de impẽ. in re. do. fac. l. ij. ⁊ ideo non poterit repetere. vt tenet spe. ti. de dote post di. re. §. vl. ver. illud etiā. ⁊ Jo. an. ¶ Vtrũ heredes teneant̃ alere mulierẽ [*]relictā infra annũ. Rñ. q sic. Q verũ est si nō habet aliũde vnde alatur. non tñ ẜm titatẽ dotis  si fructꝰ excederẽt nō tenent̃ nisi solũ ad alimẽta. Et si alid de dote restituũt tenent̃ ĩ residuo alimentoꝝ. ita no. glo. in. d. §. exactio. ⁊ ff. so. ma. l. diuortio. in prin. vñ si pr̃ p̃sti tit alimẽta filie poterit eaʒ repetere ab hr̃dibꝰ viri. facit q no. bar. j. d. l. diuortio. si vero hʒ vñ alat̃ tũc heredes non tenent̃. ita tenet gl. in. d. §. exactio. ⁊ pro [*]batur in. l. extraneo. ff. de ven. in po. mi. ¶ Sed nund tenet̃ habitare cũ heredibꝰ mariti. Rñ. bar. in. d. l. diuortio q nō:  nō inuenit̃ in iure expressum con trariũ tñ vr̃ veriꝰ  infra annũ r mu lier q̃si esse in matrimonio. C.  bo. ma. l. fi. ⁊ sic cōsuluit. d. car. q nō poterit ali mẽta petere si cōtra eoꝝ volũtatẽ alibi sit demorata dũmō honeste possit ap eos demorari. ¶ Vtrũ licite mulier possit ꝑcipere cer[*]tũ d pro alimẽtis ab heredibꝰ mariti donec dotẽ sibi restiiuāt. Rñ. ꝙ sic de iu re cōi in extra no. ꝑ Bart. post Cy. C. de bo. aut̃. iu. pos. autẽ. ei . ⁊. ꝑ Ange. in. l. titia. ff. so. ma. ⁊ pa. de ca. cōsi. ccclxxxiiij. ⁊ pa. in. c. de prudẽtia. de do. post di. re. recitat Jo. de lig. in cle. ex graui. de vsu. ⁊ sequit dicentẽ q valet statutũ vt hr̃s soluat certũ quid pro centenario. Limitat tñ idẽ pa. hoc in ea q̃ nō habetvnde aliunde viuat: sed nō mihi plʒ ista limi tatio qñ nō accipit tale quid rōne. lucri sed ratione interesse lucri cessantis: vt puta  potius vellet habere dotẽ vt eā implicaret in possessionibus vel alijs negociatiō ibus: de quibꝰ verisimiliter tm̃ vel plus haberet alias nō liceret. et sic intelligo Jo. de imo. in. d. cle. ex graui. post Mat. de mat. qui tenẽt nō licere sine vsura: puta quia solũ accipit rōne lucri. vt. j. vsura. j. §. ij. ⁊. ix. ¶ Vtrũ vir licite accipiat possessionem pignus pro dote soluẽda. vide. j. vsura. [*]j. §. xxv. Dubium ẜm Jsy. li. ethi. est motus indifferens in vtrā par tem contradictionis. vel dic q dubiuʒ est equalitas rationũ cōtrariarũ scm philosophum. De notatis in hoc. §. ⁊ qñ dicat̃ dubiũ no. spe. in ti. de teste. §. vij. ver. not. ⁊ verũ. iij. ꝙ recurrit̃ ad arbitriũ iudicis ⁊ dubitare errare ⁊ ignorare quid diffe rant no. gl. in rub. ff. de iur. ⁊ fac. igno. ⁊ in. l. de statu. ff. de testa. ¶ Jn dubijs vbi versatur periculũ aĩe semper tutior pars est eligẽda ⁊ in ip̃is [*]q certius est tenendũ. q sine periculo explicari pōt. ita dicit Pa. in. c. iuuenis. de sponsa. ¶ Vtrũ in dubio debeamꝰ interpretari vt potius s non sit irregularis. Rñ. vt [*]colligo ex Pa. in. c. cũ tu fili p̃posite. de testi. ⁊ in. c. ad audientiā. de ho. Aut lo quimur in foro aĩe. ⁊ sic debemꝰ interpretari irregularitatẽ. ⁊ sic de alijs vbi dubitat̃ de aliquo delicto vide gl. in. c. vnico. de scru. in or. fa. Similiter dicen dum in foro quasi pnĩali. vt puta  nō agit̃ ad penā ꝓprie sed vt a ministerio abstineat aut ab alio in qͦ subesset pcm̃ sicut in cōtractu matrimonij. Facit. c. ff gnificasti nobis. de ho. et. d. c. inuenis. aut loquimur in foro cōtẽtioso. ⁊ sic debemus interpretari ꝓ nō. maxime vbi agit̃ de pena. puta  celebrauit  collatio nō tenuit ⁊ huiusmodi:  ĩ penis melior interpretatio est fienda. vt regu la in penis ⁊ regula odia. li. vj. ⁊ idẽ dic in excōicatione ⁊ similibus. ¶ Qũo sunt ĩterpretāda ab alijs facta [*]dubia proximorũ. Rñ. c. estote misericor des. de reg. iu. q in meliorẽ partẽ vide j. iudicium. §. xvij. ¶ Verba dubia sunt accipiẽda ẜm in[*]tẽtionẽ ꝓferẽtis. ff. de re. iu. in ābiguis ⁊ vt res potiꝰ valeat  pereat. c. abbate. de ver. sig. alias ẜm cōemvsum. c. di. contra mortem. vide. s̃. castitas. §. j. [*]¶ Jn quo differt dubiũ ab opinione et fide ⁊ scientia vide. j. opinio. in princi. [*]¶ Jn re dubia fidei autoritas est requi renda romane ecclesie. xj. distĩ. palam. [*]¶ Jn rebꝰ ābiguis absolutũ nō debet eẽ iudiciũ. xxxiij. di. c. habuisse. imo qñ dubiũ est in persona in facto vel in iure nullo mō snĩa est ferẽda. xxx. q. v. iudi cantẽ. nō r iteratũ q dubitatur factũ de presby. non bap. c. veniens. [*]¶ Dubio exñte ĩ iure mr̃imonij. tutius est cōtra statuta hominũ dimittere copulatos  disiũgere cōiũctos cōtra sta tuta dei. c. licet ex quadam de testi. Duellum est pugna duorũ vt dicit ĩ. c. monomachiā. i. singu lare certamẽ. ij. q. v. ⁊ fit ad probationẽ alicuius rei ita vt qui vicerit ꝓbasse vi deatur q est prohibitũ sub pena mor talis peccati  cōtra legẽ dei ibi nō tẽtabis dñm deũ tuũ. Math. iiij. ⁊ r ĩ. d. c. ⁊ ideo nō solũ offerẽs sed acceptās cũ dantibus auxiliũ cōsiliũ vel fauoreʒ ⁊ valẽtibus ꝓhibere ⁊ nō prohibẽtibus peccāt mortaliter. Ad ro. c. j. digni sunt morte  consentiunt ⁊ non excusant̃ ex cōsuetudine vel metu acceptātes: nisi vt. j. dicā  potius debet quis quelibet mala tolerare quam malo consentire decernat. xxxij. q. v. ita ne. nec obst. q Dauid cũ Golla exercuit:  autoritate spiritussancti facit. sicut ⁊ Sāson vt dicit glo. in. d. c. monomachiam. xxiij. q. v. si non licet. De duello ⁊ quibus casibus ꝑmittatur no. Bar. in. l. ex hoc iure. in princ. ff. iusti. ⁊ iu. Jac. rebuf. ĩ. l. j. ver. an du ellum. C. de gladia li. xj. ⁊ in stylo parla. Par. j. ti. de duello. ⁊ ĩ. iiij. parte arresto xl. ⁊ quid possit facere victor in victũ ꝑ duellũ. Bal. no. ĩ. l. j. C. de dedi. li. ⁊ in. l. his penes. C. depo. vbi ꝙ nō dicitur illicitum q permisit consuetudo. ¶ Que pena est clerici in duello pugnā [*]tis. Rñ. ꝙ dʒ deponi ⁊ ẽ irregularis tñ ep̃s pōt dispẽsare dũmodo mors vł mẽ broꝝ diminutio nō interuenerit. c. j. de cle. pu. in du. nec solũ efficitur irregularis si ipse pugnat. sʒ etiā si aliũ ꝓ se pu gnare facit. vt in. c. ij. e. ti. ⁊ quicũ hoc mādat cōsulit aut defendit si modo ho micidiũ sequat̃ vł mutilatio. vt ĩ. d. c. ij. dispẽsat tñ ep̃s cũ clerico ĩ bñficio etiā hñdo solũ ꝓ sustẽtatiōe vt in. d. c. ij. cuʒ ibi no. dũmō nō habeat curā aĩarum. ¶ Sed nund ille  cogit̃ a iudice tali [*]modo ꝙ suspẽdet̃  hʒ eũ ꝓ cōuicto ni si duellũ suscipiat possit suscipere cũ sit innocẽs. Rñ. diuersa fuit op. vt no. ĩ. c. j. co. ti. sʒ mihi placet ꝙ talis coactꝰ tali coactiōe licite suscipiat ⁊ etiā in causa ciuili qñ nō iminet ꝓbabile ꝑiculũ mor tis  sicut licet se defendere ⁊ res suas ⁊ alia facere que de se nō sunt mala sic pugnare qñ alio modo nō pōt euadere. facit. c. interfecisti. de homi. ¶ Vtrũ clerici  reliquias afferũt pugi [*]libꝰ ad pugnādũ sint irregulares si sequat̃ homicidiũ. Rñ. ꝙ si oĩno sine ip̃is erāt pugnaturi nō erũt irregulares ałs sic intellige opiniones diuersas ⁊ concorda ẜm hanc distinctionem. ¶ Quod dictũ est de duello. Jdem dic [*]de iudicio aque feruẽtis ferri cādentis. c. fi. de pur. vul. 
 
 EBrietas est priuatio vsus intellectus facta ad aliq tp̃s ex immoderato potu vini vel cuiuscũ alte rius rei potabilis. Adde de his ⁊ ꝙ ebrius pro dilecto corporaliter non possit puniri. Barto. no. in. l. respiciendum. §. delinquunt. et ibi Alexan. post eum. ff. de pe. Salic. in l. j. C. de sicca. not. in. l. diuus. ff. de offic. presi. non tamen omnino excusat̃vt ibi quod est verum in nimia. non autẽ in parua. vt per Bal. in. l. data opera. C.  accu. nō pos. facit. l. omne delictũ. §. pe. de re. mili. ¶ Vtrum ebrietas sit peccatum morta [*]le. Rñ. vt colligo ex Alexan. in sca sce ⁊. glo. xxv. dist. §. alia ea demum. ⁊ doct. ibidem ꝙ aut raro contingit aut assidue. si raro sic distinguo quod aut in ebrians se cognoscit vini potentiam et suam cōplexionem dispositam ad ebrie tatem. ⁊ tamen magis vult ebrietatem incurrere quā a potu abstinere ⁊ sic est peccatum mortale. Aut inebrians se nescit vini potentiam ⁊ ignorat ꝙ ex ta li potu possit inebriari vel non aduertit ⁊ sic est nullum peccatum vel venia le ẜm excessum in potu et negligentiaʒ in aduertẽdo. si vero assidua sit ebrietas sic est mortale pctm̃ nō propter iterationem actus quia multiplicatio actuum venialiũ non auget in infinitum sed quia non potest esse ꝙ hō assidue inebrietur quin sciens ⁊ volens ebrietem incurrat. aut salteʒ nō omittat diligentiā  debet adhibere de necessitate ne inebrietur cũ habeat tẽpus deliberatiōis reprimendi motus veniales ne procedant in regnũ peccati. Jlle vero  procurat vt s inebrietur cōiter mortaliter peccat siue sequat̃ ebrietas siue nō siue sit peccatuʒ mortale in co  inebriatur siue nō quia cōsentit in dam num notabile proximi. ¶ Vtrũ ꝓpter sauitatẽ liceat inebriari. [*]Rñ. ꝙ nō sine pctō mortali. tam in ope rāte quā in patiẽte scienter: verũ est ꝙ ẜm sctm̃ Tho. ij. ij. q. cl. cibꝰ vel potꝰ  esset suꝑflnꝰ sano nō erit suꝑflnꝰ infirmo: puta  datur ei causa medicine ad prouocanduʒ vomitum ⁊ sine peccato quando talis infirmitas id requirit sʒ non vs ad ebrietatctũ. ¶ Vtrũ ebrietas excuset a pctō. Rñ. ꝙ [*]excuset a tāto: sʒ nō a toto. Jntellige qͦ ad penam: sed quo ad culpā excusat a toto ꝙ fecit in ebrietate ex quo est sine vsu totali rationis. et facit ꝙ not. xv. q. j. in. c. sane. ⁊. c. si quis insaniens. Quo vero ad penam Pa. in. c. quia diuersita tem. de cōces. p̃ben. tenet ꝙ nō imputa tur nisi id quod ex culpa immediate procedit non quod mediate. ⁊ facit q not. in tex. ⁊ in gl. xxiij. q. v. de occidendis. ⁊ in. c. licet. de testi. vnde dicit ꝙ lʒ quis excommunicetur propter suā culpam nō tamen imputatur postea ei ꝙ beneficium nō cōtulit infra tempꝰ debitum nisi fuerit in mora petẽde absolutionis  culpa nō est cā immediata sed excomunicatio q̃ est pena sic in pro posito lʒ sumptio potus superflui fuerit culpa⁊ cā ĩmediata priuatiōis vsus rōnis nō tñ est cā ĩmediata homicidij vel alteriꝰ ꝙ facit. ⁊ ideo nō erit irregularis ẜm istā opi. Ric. tñ in. iiij. dist. xv. tʒ ꝙ erit irregularis: ⁊ ꝙ ei ĩputant̃ ad penam omnia que sequuntur sed mihi placet magis opi. Pau. ⁊ ꝓ eo ẽ tex. cũ gl. in. c. de cetero. de homi. nisi volũtarie ĩebriari voluisset. vt postea nesciẽs occideret:  sic ei imputaretur sicut tenet gl. ĩ. d. c. de cetero. etiā quodcũ ꝙ secutũ est quāuis mediate processisset. ¶ Vtrũ ebrietas largo modo dicta qua [*]quis nō totaliter priuat̃ vsu rōnis sʒ be ne alteratur: scit tñ ꝙ facit siłr sit pctm̃ mortale: ⁊ excuset. Rñ. abs dubio non excusat a malo ꝙ ꝑpetrat̃ ex qͦ scit ꝙ fa cit: nec etiaʒ credo talẽ excusari a pctō mortali qui scienter tm̃ biberet ꝙ taleʒ grauedinẽ incurreret. tũ ꝓpter ꝑiculũ ebrietatis tũ  sine notabili lesione ra tiōis hoc fieri nō pōt. Jn eo autem cui hoc accidit inaduertenter siue raro siue etiā frequẽter nō credo sit mortale pec catum  nō facit a ꝓposito ⁊ scienter:  nō ita tenetur talem alterationẽ vitare sicut ebrietatem que priuat vsu ra tionis totaliter. ¶ Vtrũ teneāt gesta per talem ebriuʒ. [*]Rñ. ꝙ non qñ ꝓprie est ebrius sʒ quādo non est proprie ebrius sed conforta tus: ⁊ scit q facit tunc tenent licet in multis succurratur ei vt in iuramento ⁊ confessione ⁊ similibus per misericor diam iuris: vt. s̃. dixi Blasphemia. ECclesia sumitur multipliciter: vt. lxviij. dis. c. quorum vices. ⁊. vij. q. j. sci re debes ⁊ ne prelati vices. c. vlti. de verbo. signi. c. causam. ⁊. c. cum clerici in. gl. ⁊ ibi vide. De contentis in hoc. §. ⁊ quot modis dicatur ecclesia no. Bal. in sua mar ga. in versi. mortuus. versi. j. glo. ordi. in. c. cum clerici. de verbo. signi. ⁊ an ꝙ veniat appellatione pauperum. Bald. not. quod sic in. l. omnes. in princi. C. de epis. cle. ⁊ in. l. si quis ad declinandam col. v. eo. titu. ¶ Ecclesia vniuersalis q̃ est collectio fi [*]deliũ nō pōt errare in fide seu eius arti culo. ne in his q̃ ad bonos mores necessarios ad salutẽ pertinent.  christꝰ ꝓ ea orauit vt nō deficeret fides eius: ⁊ sic intellige. xxiiij. qō. j. a recta. Jn alijs aũt bene pōt errare:  sequitur opinio nem que pōt falli. ⁊ sic intellige. c. a nobis. el. ij. de senten. excōmu. ¶ Ecclesia romana ibi est vbi sunt bo[*]ni. vt dicit gl. ĩ. c. quāuis. xxj. di. ⁊ sic pa tet ꝙ tempore mortis christi remāsit in sola virgine maria. ¶ Ecclesia an dicatur illa que nō est cō [*]secrata. Rñ. Pa. ĩ rubri. de cōse. eccle. vel alta. ꝙ non ꝓprie: sed basilica idest domus regis. alle. gl. cũ tex. ĩ. c. j. de re. do. ⁊ facit ad statuta. vt delictum cōmissuʒ in ecclesia nō cōsecrata nō sit cōmissum in ecclesia lʒ improprie accipiatur vnũ ꝓ altero. Jteʒ equiuoce dicitur ecclesia oratorium lʒ ꝓprie oratorium sit locus aptus ad oranduʒ quẽ quis in domo sua edificare potest. ¶ Ecclesia matrix. aliquādo est cathe[*]dralis: vt in. c. venerabilẽ. de verb. sig. aliqñ est baptismalis seu parochialis. vt in. c. ex trāsmissa. de p̃scrip. ⁊ in. c. ad audientiam. el. j. de ecclesijs edifi. not. do. Cardi. in cle. ne romani. de elec. ¶ Ecclesia materialis cuius autorita[*]te dʒ fundari. Rñ. ꝙ autoritate ep̃i diocesani: vt ĩ aut̃. de ec. ti. §. siquis aũt. et de cōse. di. j. c. nemo. el. j. ⁊ hoc veꝝ in lo cis nō exẽptis. Jn exemptis ꝟo nullus pōt edificare sine licẽtia sedis apostolice: vt in. c. autoritate. de priuil. libr. vj. ⁊ sic intellige. c. de locorum. cum. c. seq. de conse. di. j. ¶ Vtrum debeat ecclesia edificari sine [*]dote. Rñ. ꝙ eccłie mendicantiũ sic. alie ꝟo nō nisi in monasterijs q̃ habẽt redditꝰ: vt no. ĩ. c. j. de censi. ⁊ dos est mansus terre  multipliciter dicitur: vt no. gl. in. c. ẜm canonicam. xxiij. q. viij. ⁊ in d. c. j. no. Pa. ꝙ accipitur hic ꝓ dote necessaria ꝓ sustẽtatiōe ministri qui man sus debet esse liber ab omni seruitute tẽporali: vt in dictis iuribꝰ. ⁊ no. Jnno. ⁊ Host. ⁊ Jo. an. in. d. c. j. ¶ Quis tenet̃ ad ecclesie reparationẽ. [*]Rñ. Pau. ĩ. c. j. de eccle. edi. ꝙ de iure te net̃ p̃latꝰ dare quartā partẽ redditus si spāles nō sunt ad hoc deputati: vel si cōsuetudo nō trāstulit onus fabrice in populo: nec valet cō suetudo in contra riũ: vt. c. cognouimus. xij. q. ij. ⁊ in. d. c. j. quod intellige quādo superest alid detractis necessarijs sibi: ałs nō tenet̃ ẜm eũdẽ Pau. in. c. de his qui. de eccle. edifi. ⁊ q dico de p̃lato ĩtelligo de omnibꝰ bñ ficiatis ĩ ea. vt. d. c. j. ⁊. c. de his. Si vero cōsuetudo trāstulit onus fabri ce in seculares tenent̃ ipsi. ar. c. ad apo stolicā. de simo. quod limito nisi eccłia habundaret ⁊ ipsi seculares in magna egestate essent. arg. c. aurum cum similibus. xij. q. ij. ¶ A quo debet cōsecrari ⁊ de recōcilia[*]tione eius vide. s̃. cōsecratio ecclesie. de eius immunitaie: vide. j. immunitas. ¶ Vtrũ oblatiōes q̃ fiũt capelle cedāt [*]eccłie parrochiali ĩfra quā est sita. Rñ. pa. ⁊ do. Ant. in. c. pastoralis. de his. q̃ fi. a p̃la. ꝙ sic ꝑ locũ a spāli. in. c. ad audientiā prĩo. de eccle. edifi. Jn fert etiā do. Ant. ibidẽ. ꝙ oblatio que fit imagini picte in muro alicuius parochie cedit ecclesie parochiali. facit gl. in. l. sta tue. ff. de vsufruc. ⁊ Ang. in sua disputa tiōe que incipit. Jn refulgenti palatio. hoc limito verũ quādo fit intuitu eccle sie parochialis: ałs. nō. de quo. j. votũ. in. §. xxvj. Jdẽ do. Anto. no. suꝑ. Rñ. de parrochijs. ꝙ oblatiōes q̃ fiũt celebran ti in alteriꝰ ecclesia sunt rectoris illiꝰ ec clesie nisi sit episcopꝰ in ꝓpria diocesi vel archiepiscopus in tota ꝓuincia dũ visitat  tũc ep̃o vel archiepiscopo cedũt:  tota diocesis censet̃ parrochia. de rapto. c. j. de parro. c. suꝑ eo. ⁊ ꝓuincia est parrochia archiep̃i. c. romana. §. fi. de censi. lib. vj. ¶ Ecclesia nō ↄsecrrata an gaudeat eo [*]dẽ priuilegio quo cōsecrata. Rñ. pa. ĩ. c. fi. de cōse. eccle. vel alta. ꝙ sic: qñ autori tate ep̃i est edificata: multa ꝓ hoc allegantur in gl. ibidem. ¶ Ecclesie parrochialis collatio ip̃o fa cto ẽ nulla si fiat ei qui nō attigit. xxv. [*]annũ. Jtẽ collata ei qui nō est sacerdos si infra annũ a tꝑe cōcelsiōis et adepte possessiōis nō fuerit sacerdos ordinatꝰ vacat: licet altera cōferri nō possit nisi cōpleto anno trāsacto. de quo dic vt. s̃. clericus. vij. §. v. ¶ Ecclesie parrochiali presentatꝰ pōt admitti quāuis nō sit in sacris. dũmō [*]infra tempus debitum possit ordinari in sacerdotẽ. c. si is. de testi. li. vj. sed sine presentatione institui non pōt nisi dispensatiue ẜm Joā. an. in. c. preterea. de eta. ⁊ quali. or. ELectio est alicuius ꝑsone idonee ad dignitatẽ vel fraternā societatem seruata forma cāonice facta vocatio. hoc colligit̃ ex. c. cũ in cũctis. ⁊. c. cũ ecclesia vulterana. ⁊. c.  ꝓpter. de elec. ⁊. c. cum olim. de arbi. De notatis in hoc. §. ⁊ quotiẽs fieri possit electio no. Bar. in. l. eũ  certarũ. col. iij. de ver. ob. Jo. de por. ĩ. l. si insulā ⁊ in. l. quicquid astringẽde. eo. ti. ꝙ bis ⁊ nō pluries. idẽ no. Jo. de pra. in. l. si is qui in fi. ff. de ꝓcu. ⁊ in. l. hmōi. §. stichũ de leg. j. ¶ Ad quẽ pertinet electio. Rñ. de iure [*] cōi spectat ad collegiũ. Nā quelibet cō gregatio debet sibi de iure cōi eligere prelatũ: nisi cōsuetudo sit in cōtrariuʒ. de ele. q. j. xvj. q. vl. ↄgregatio. xviij. q. ij. abbatẽ. ⁊. c. seq. vñ ad eā spectat etiaʒ si duo soluʒ vel tres fuerint. de ese. c. j. de cōsue. c. cũ dilectꝰ. immo vt tenet gl. in c. ij. de postu. prela. Jnn. ⁊ Host. ⁊ cōiter doc. Jus vniuersitatis pōt remanere ĩ vno solo oĩbꝰ alijs mortuis vel priuatis suspẽsis vel excōicatis text. est in. l. sicut. §. sed ⁊ si vniuersitas. ff. q cuius. vni. cum gl. ⁊ Bar. vnde in isto casu po testas eligendi pertinet etiam ad pau ciores qñ maior pars est in habilis ad eligendũ puta excōicati vel suspensi et sic minor pars representat totũ collegium cũ inhabiles nō comprehendan tur in numero. facit. c. illa de elec. bona gl. in cle. quod circa. de elec. Jste tamen solus nō posset se eligere quia notaret̃ ambitiosus. c. ꝑ vestras de iure patro. pertinet etiā aliqñ ex cōsuetudine vel priuilegio ad alios  de collegio. c. cumana. de elec. ¶ Vtrũ potestas eligẽdi deuoluat̃ ad [*]alios de collegio qñ alij sunt priuandi potestate eligendi ꝓ ea vice. Rñ. gl. in d. c. ij. ꝙ non ante priuentur. ¶ Quid si nō vocẽtur alij qui sunt pri[*]uati vel inhabiles ad eligẽdũ. Rñ. pa. in. d. c. ij. ꝙ tenet electio ⁊ alia capitula ria. licet nundum sit discussum an sint priuati quia sufficit ꝙ postea possunt conuinci. ¶ Vtrum conuersi sint de capitulo et [*]habeant vocẽ in electione prelati. Rñ. Ludo. de ro. in suis notandis tʒ ꝙ nō. allegat. c. ex. eo. de ele. li. vj. nisi antiqua cōsuetudine hoc haberent ẜm Jnn. in c. ij. de insti. idẽ tenet Fe. consi. cvij. per tex. ⁊ si xp̃s de iureiu. in ver. vos ⁊ conuersi quod esset frustratorium monasterij vestri. ¶ Vtrum elector possit vnum vel plu[*]res procuratores instituere ad eligendum. Rñ. ꝙ sic. si ipse sit habẽs et iusto impedimento detinet̃. sed oportet ꝙ si plures procuratores instituit ꝙ quilibet sit insolidum aliter non admittetur. ⁊ simul concurrant potior erit conditio preoccupantis. Si vero nullꝰ eorum preoccupat tunc capłm admittet quẽ voluerit vel si maior pars capłi nō cōcordat admittet̃  prior est institutꝰ. Jtẽ opʒ ꝙ ꝓcurator sit de collegio et si nullus vellet esse nō posset extraneum capło nolẽte deputare. ne ꝑ lr̃as votum suũ exprimere. Jtẽ tertio opʒ ꝙ ꝓcurator institutꝰ nō eligat vnũ suo nomine ⁊ alteꝝ nomine ꝓcuratorio.  ni hil valeret nisi dñs speciale mādatum dedisset de aliquo nominādo: quia tũc illuʒ nomine dñi ⁊ alteꝝ suo noĩe pote rit nominare. c. si quis de elect. libr. vj. ¶ Vtrũ illi qui non sunt professi tacite [*]vel exp̃sse in locis regularibus sint ad mittẽdi. Rñ. ꝙ nōvt pʒ in. d. c. ex eo. nec illi  ꝑ eoꝝ regulā vel cōstitutiōes ꝓhi bentur sicut minores. ¶ Vtrũ illi qui nō sunt subdiaconi ha[*]beāt vocẽ in capło in cathedralibꝰ collegiatis secularibꝰ vel regularibꝰ eccle sijs. Rñ. ꝙ nō ẽt si ab alijs libere conce datur cle. vt hi  de eta. ⁊ quali. Quidā tñ limitant quo ad illos qui nolũt ordi nari laici. ꝓfessi tamẽ cũ clericis admit ti debent de inre cōi. vt ĩ. c. messana. de elec. nō laici conuersi nisi vbi habet cō suetudo ꝙ admittantur. vt no. gl. ĩ verbo electionibus. in. d. c. ex eo. vt ĩ. d cle. vt hi. quia dictum. c. ex co excludit solũ laicos conuersos. laici vero professione et habitu nullo modo etiā ex cōsuetudi ne possunt habere voceʒ. d. c. messanas eo. titu. ¶ Quis nō pōt eligere. Rñ. ẜm Jnn. et [*]Pa. ĩ. d. c. ij. de postu. młti priuant̃ pote state eligendi. ¶ Primo excōmunicati maiori excōicatione. c. constitutus de appel. Secꝰ de minori. de cle. excō. mi. c. vl. ¶ Sco suspensi ab officio de con sue. c. cũ dilectꝰ. ¶ Tertio ĩterdicti. de elec. c. cũ inter. Rñ. Quarto quibꝰ inter dictũ ẽ eligere sine suꝑioris lnĩa de elec. c. fi. ¶ Quinto qui sciẽter celebrauerunt in loco interdicto nisi suꝑ hoc sint priuilegiati de sen. ex. c. is  li. vj. ¶ Sexto ĩlli qui in ea vacatiōe elegerũt scienter indignũ. c. cũ in cũctis. ⁊. c. innotuit in fi de elec. Et idẽ si peccauerũt ĩ postulando. c. scriptũ. eo. ti.  ꝓ ea vice sunt priuati potestate eligẽdi si facta nomi natiōe secuta fuit postulatio vł electio. Secus si nō sit secuta.  nō sunt priua ti. c. perpetuo. e. li. vj. ⁊. vij. ¶ Septimo pupili. c. ex eo. e. ti. li. vj. ¶ Octauo laici cōuersi. ¶ Nono non ꝓ fessi. ¶ Decimo nō subdiaconi de quibus dic vt. s̃. dictũ est. ¶ Vndecimo illi qui per laicalẽ abusuʒ elegerunt eo. ti. c. quisquis. ¶ Duodecimo nō eligẽtes intra tepus debitum. vt. j. dicam. ¶ Quādo debet fieri electio. Rñ. ꝙ ĩ ca [*]thedralibꝰ vel regularibꝰ ecclesijs ĩfra tres meses ałr deuoluit̃ ad superiorem ꝓximũ qui superior si ĩfra prefatũ terminũ nō elegerit uoluit̃ ad aliũ suꝑio rẽ. ⁊ sic vs ad papā vt. c. ne ꝓ defectu de elec. nisi iusto ĩpedimẽto fuerint im pediti. deinde tenent̃ electores pñtare electionẽ electo ⁊ petere cōsensuʒ eius j. octo dies post como poter̃t alion sũt supẽsi ꝑ tres ānos ab oĩbꝰ bñficijs ipsiꝰ eccłie. c. cupientes. §. ceteꝝ. li. vj. e. ti. in alijs vero ecclesijs debet prouide ri. j. sex menses aliter ad proximũ superiorẽ deuoluit̃ vt in. c. de multa de preben. ⁊ in. c. nulla de cōces. preben. ¶ Vtrũ possit fieri electio ante sepultu [*]rā p̃decessoris. tex. in. c. bone memorie el. ij. eo. ti. tenet ꝙ nō si tamen fieretva leret. ẜm glo. ibidem. ¶ Jn qͦ loco dʒ fieri electio. Rñ. ꝙ pōt [*]fieri in quocũ loco honesto maxĩe ẜʒ cōsuetudinẽ vt in. c. causis eodẽ dũmō nō sit locus clandestinꝰ  electiōes q̃ fiunt in cameris ꝑ occulta cōuẽticula reprobant̃. lxxix. dis. c. ij. ⁊. c. si transitꝰ. ꝓpterea electiones ep̃o ꝝ solent fieri in ecclesijs. c. ꝙ sicut eo. ti. ¶ Vtrũ ĩ loco ĩterdicto facta valeat. rñ. [*]Pau. in. c. j. de postu. p̃la. ꝙ licet archi. in. c. in. noĩe. xxiij. d. teneat q nonvlʒ. Hug. vercel. ⁊ Jo. an. ⁊ cōiter do. post eũ tenẽt ꝙ vlʒ postulatio ⁊ electio  sunt quidā cōtractus. ⁊ ꝓbat̃ per tex. d. ca. j. fallit hoc in electione pape vt in. c. vbi periculuʒ de elec. li. vj. eo. ti. ¶ Qui sunt vocādi ad electionẽ. Rñ. ꝙ oẽs  sunt pñtes ad qͦs pertinet eligere etiā absentes sunt vocādi. ẜʒ ꝙ cōsue tudo se hʒ. c. corā. e. ti.  lʒ de iure absẽ tes sint vocādi vt ĩ. c.  ꝑꝑ. e. ti. tñ ↄsue tudo pōt introducere vt nō vocẽt̃ ⁊ valeat electio vt no. pa. ĩ. d. c. coram ⁊ in. c. cumana. eo. titu. ¶ Qũo sũt vocādi. Rñ. ꝙ vł ꝟbo vł scri [*]pto vł ↄsueto signo cāpane ⁊ hmōi ẜm consuetudinem. ¶ Vtruʒ possit statui terminus minor [*]triũ mẽsiũ ĩ qͦ si nō ↄueniāt licite ꝓcedat̃ ad electionẽ. Rñ. ẜʒ Host. ꝙ si due ꝑtes pñtes sũt ⁊ cā coartatiōis assigne tur sic pōt  tũc pōt abñs saltẽ vni de collegio ↄmitterevices suas. c.  ꝓpter e. ti. Si ꝟo due ꝑtes abñtes sint vel nō sit cā coartatiōis sic nō pōt sʒ dʒ expectari vs circa finẽ triũ mẽsium. ⁊ sic in tellige doc. ⁊ cōcor. in. c. cũ inter vniuer sas ⁊. c. cum nobis eo. tit. ¶ Vtrũ pulsata cāpana si minor pars [*]sit q̃ cōuenit possit fieri electio Rñ. pa. in. c. in causis eo. ti. ꝙ ĩ negocũs q̃ possũt expediri ꝑ pñtes ꝙ est regulare iux ta no. ꝑ gl. ĩ. c. ij. de testi. li. vj. sufficitvo catio ꝑ sonũ cāpane dũmō talis fit cā pana ꝙ ipsiꝰ sonꝰ possit ꝑuenire ad in telligentiā existẽtiũ. in loco. Sʒ ĩ nego cijs in quibꝰ absentes sunt vocādi nō sufficit vocatio per sonũ campane sed abñtes debẽt vocari ꝑ nunciũ vel ꝑ literas vt in. d. c. cũ inter ⁊. c.  ꝓpter. e. ti. ⁊ ita vr̃ sentire Jnn. ĩ. d. c. in causis. ⁊ in. c. ij. de no. ope. nũc. Sed  Bar. in. l. omnes populi. ff. de iusti. ⁊ iur. tenet  tũcun pulletur cāpana nisi conueni ant due partes vniuersitatis salteʒ nō vlʒ ꝙ fit. l. nominationẽ. C. de decur. et ĩ. l. nulli. ff. ꝙ cuius. vni. ⁊. l. fi. C. de pre. decuri ⁊ sic cōmuniter transeunt legiste. Tu tamẽ dicas ꝙ opi. legistarũ est ꝟa qñ cāpana pulsatur ab eo  nō hʒ potestatẽ. puta ꝑ aliquẽ de vniuersitate  minor pars de duobꝰ vniuersitatis nō hʒ autoritatẽ cōuocādi vniuersitatem vel quādo pulsando nō intelligit̃ ꝓuocatiōe ad tale quid ꝑagendũ sʒ in differẽter pulsat̃. secus qñ pulsat̃ ꝑ eũ ad quem ꝑtinet aduocare. ⁊ tali mō ꝙ oẽs sciunt se vocatos. Et sic intellige ⁊ limita. l. nominationẽ. ⁊ predictā. l. nul li. l. aũt fi. predicta nihil ad ꝓpositũ  dicit q decretũ nō dʒ ex tabella recita ri. Jntelligo ibi tabella. i. tabellionẽ  istud nō est delegabile. ⁊ sic non facit ad ꝓpositũ. lʒ bar. exponat tabella pro instrumẽ to pulsatili. sʒ nō bñ ⁊ sic tene q vʒ quando sunt pñtes ⁊ quādo pulsat̃ ꝑ eum  pōt vocare. ⁊ tali modo ꝙ intelligant se vocatos. ⁊ sic concorda dicta canonistarũ. ĩ. d. c ij. ⁊. ĩ. c. j.  ma. ⁊ obe. ⁊ in. d. c. ĩ. causis. si tamẽ cōsuetudo essetvt nihil fieret nisi sint due ꝑtes illam serua. de hoc vide. j. statutum. §. xij. ⁊. xiij. ¶ Quid si aliquis sit in ciuitate vł mo [*]nasterio infirmꝰ. Rñ. ẜʒ Ho. ꝙ scrutato res debẽt ire ad eũ ⁊ inquirere votum eius sicut vota pñtiũ.  pñs est qui in ortis ẽ. ff.  ꝓcu. l. j. iũcta. l. v. nec erit ne cesse ip̃ʒ in collatiōe. aut alijs  sequũtur requirere. sʒ sufficit cōsensus ĩ scrutinio habitus ⁊ cōcor. Jnn. Posset etiā talis procuratorẽ cōstituere vnuʒ  col legio cũ isto impedimento detineatur vt. s̃. dicium est. ¶ Vtrũ vno electoꝝ cōtẽpto necvocato [*]sit irritā da electio. Rñ. ꝙ sic si ipse vult pōt etiā ratā habere si vult. c. sicut. e. ti. ¶ Vtrum elector possit renũciare voci [*]sue. Rñ. ꝙ sic  libet pōt renũciare iu ri suo. C. de pac. l. si quis in ↄscribẽdo. Sitamẽ accedat admittendus est in oĩ bus que circa ipsam electionẽ faciẽda restant. c. eccłia vestra eodem. j. Rñ. ¶ Quis dʒ eligi. Rñ. ꝙ melior nō sim[*]płr. sʒ  melior erit tali prelatiōi. Vnde Hiero. viij. q. j. licet  p̃stantior est ex oĩ populo  dotior.  sanctior qui etaʒ in omni virtute eminentior ille eligatur lxiij. di. c. metropolitano. r optimꝰ dʒ eligi ĩtellige ẜm iudiciũ ↄscĩe eligẽtis. [*]¶ Vtrum peccet mortaliter  nō eligit meliorẽ illi p̃lationi ẜʒ iudiciũ sue con scientie. Rñ. Hcnri.  Gan. ĩ. iiij. quoł. xxx. dicit ꝙ si duo bona preponant̃ vni si cetera sunt paria puta eque precepta eque facilia ⁊ hmōi tenet̃ sub pctō mor tali eligere meliꝰ bonũ. rō  eligendo minꝰ bonũ cōtẽnit bonũ vbi hʒ ratiōe ꝑfecti. s. maius. ⁊ sic prefert i sua electio ne defectũ boni ipsi bono. ex quo duo sequuntur absurda. ¶ Primum quod statuit sibi in bono illo minori finem boni in eo ꝙ excludit maius seu ꝙ amplius est in maiori. cōtra ꝙ dicit glo. suꝑ illud. ad phił. Nō ꝙ iam acceperiʒ aut ꝑfectus sim. Nemo inquit fideliũ. ⁊ si multum profecerit dicat sufficit mihi qui enim hoc dicit exijt de via ante finem. ¶ Secundũ absurduʒ est ꝙ ↄtẽnendo ill bonũ q est amplius in maiori bono. cũ non fit in eo nisi rō boni cōtẽnit in eo bonũ  bonũ. quare cũ ratio boni ↄtẽni nō possit nisi ↄtẽnendo primũ ⁊ summũ bonũ.  omne bonũ ẽ aliqua ratio primi boni. ergo eligẽdo minꝰ bo nũ cōtẽnt primũ bonum non solũ indirecte sicut libet alius pctōr qui vellet si esset possibile summũ bonũ ⁊ etiā ill delectabile. Et ꝓpterea ne delecta tionẽ amittat ↄtẽnit summũ bonũ. iste vero. nō sic sed absolute nō vult sibi ill bonũ adesse. ⁊ ita ne bonũ simpłr  bonũ: sed  hoc. ⁊ sic simpłr ↄtẽnit absolute bonũ simpłr nolens in bono proficere ꝙ est a bono deficere ẜʒ Ber. ⁊ ẜʒ gl. ad phłi. iij. Ad ea vero que sunt priora extendẽs dicit adfutura merita. quibus si cessaret perderet ⁊ preterita. Secus si ex carnali affectiōe  talis af fectio mutat rōnẽ ↄtẽpus. quontaʒ iste a qui prefert mnus bonũ sine affectiōe nō cōtẽnit nisi bonũ  bonum: ꝙ non vult ⁊ ita directe ⁊ ex malitia. Jlle ꝟo  ex affectione prefert nō cōtẽnit bonum  bonũ.  benevellet habere maiꝰ bo nũ. tñ propter affectionẽ prefert minꝰ bonum ⁊ contẽnit ĩdirecte maiꝰ bonũ ⁊ sic ẜʒ exigentiā illius affectionis ⁊ li bidinis ĩ ea poterit eẽ ↄtẽptꝰ venialis hec ille. Ex hoc qͦ collige ꝙ  eq̃ faciłr potest eligere meliorẽ ad illaʒ p̃lationẽ seu officiũ si solũmō. ideo nō elegit meliorẽ  nō vult ꝙ peccat mortaliter in quacun electione si ꝟo ideo nō elegit meliorẽ ẜʒ iudiciũ sue cōscientie ex aliqua affectiōe puta  est sibi inimicus ille melior vel  minus idoneus ẽ sibi ⁊ beniuolus ⁊ hmōi: ⁊ tũc distinguẽ dũ est an electio sit  maiori dignitate pu ta papatu ep̃atu: ⁊ idẽ de omnibꝰ curā aĩarũ habẽtibꝰ ⁊ sic peccat mortalit̃ ar. c. nihil de elec. si vero fit de alijs electio nibꝰ erit peccatũ veniale. dũmō sit dignus hoc est nō habeat aliquod canonicuʒ impedimentũ. his videtur ↄcor dare Tho. vj. quoł. q. vj. licet obscure  ibi dictis opʒ addere q̃ dicit  acceptio ne ꝑsouarũ nec ob. q dicit̃ in. c. cũ oliʒ c. cũ dilecti. ⁊. c. cum inter canonicos. et ibi gl. e. ti. ꝙ sufficit sit dignꝰ . rñ. Th. vbi. s̃. ꝙ ista intelligũtur quo ad foruʒ cōtentiosum in quo nō reprobatur electio dũmodo sit dignꝰ. Si aũt eligit in dignũ in ecclesiasticis sic est mortale. Jn tẽporalibꝰ vero non credo mortale nisi in maioribꝰ dignitatibꝰ puta dñio in alijs aũt officijs nō nisi sit talis q̃ ele gitur ꝙ ex eius electiōe sit secuturũ ali quod notabile danduʒ in illis quibus habet exercere tale officium vt  tabellio qui nescit dictare instrumẽta vel iu dex qui nescit dare sententiaʒ ⁊ hmōi. ¶ Vtrũ eligẽtes incognitũ saluẽt con[*]scientiā. Rñ. pa. ĩ. c. bone memorie el. ij. de posthu. p̃la. ꝙ nō ꝑ tex. ibidẽ  vult vt plenā habeāt notitiam. Limito hoc vel per se vel per eos cũ quibus cōuersatus est. c. scriptum est eodem. ¶ Que sũt canonica impedimẽta. Rñ. [*]reducunt̃ ad. viij. ¶ Primum si est malus et male vite. vnde Dio. in epła ad demophilũ monachum. Qui non est gratie illuminatus non est iste sacerdos. sed inimicus dolosus delusor sui ipsius ⁊ lupus con tra dominicũ populũ pelle ouina armatꝰ hec ille. ⁊ ex hoc dicit Tho. vbi. s̃. ꝙ exñs in peccato mortali est indignꝰ ad prelaturā ecclesiasticā ⁊ officiũ spirituale exequẽdũ. ¶ Scʒ si est excommunicatꝰ maiori excōmunicatiōe. c. cōstitutis el. j. de app. ¶ Tertiũ si est excō municatꝰ minori excōmunicatiōe. c. fi. de cle. excōmuni. ¶ Quartũ si est suspẽ sus vel ĩterdictꝰ aut ĩterdictũ nō serua uit. c. j.  posthu. p̃la. c. cũ dilectꝰ  ↄsue. ¶ Quintũ si nō est legitime natus eta tis debite ⁊ literature cōueniẽtis vt in c. cũ in cũctis eo. ti. vel habet aliquod de alijs impedimẽtis circa ordināduʒ de quibus vide. j. ordo. iij. ¶ Sextuʒ si semel propter viciũ persone fuit reprobatus. ca. super eo. eo. titu. Secus si cas sata fuit electio propter vitiosum processum. c. innotuit. eo. titu. ¶ Septimũ si est ep̃s  non potest eligi ad aliā dignitatẽ sʒ debet postulari. c. fi. de post. p̃l. ¶ Octauũ in aliqua reli gione nō pōt eligi expresse nō ꝓfessus ĩ ea. c. nullꝰ. e. ti. li. vj. ⁊ cle. cũ rōni. e. ti. ĩ ep̃ʒ tñ pōt eligi nouitius. d. c. nullus. ¶ Vtruʒ electio de tali habente aliq [*]predictorũ impedimẽtorũ sit nulla ip̃o iure Rñ. ꝙ sic excepto in habẽte primũ ĩpedimentũ ⁊ tertiũ  est cassanda. vt patet in. d. c. fi. de cle. ex. mi. ⁊ electores sunt priuati ipsa vice electiōe ⁊ suspẽsi triennio ab ecclesiasticis beneficijs ip so facto vt in. d. c. cum in cunctis. ¶ Quomodo dʒ fieri electio. Rñ. ꝙ tres [*]sunt forme a iure nobis tradite. vt ĩ. d. c.  ꝑꝑ. e. ti. ⁊ iō electio q̃ nō fit ẜʒ vnaʒ ipsarũ est nulla ipso iure. vt ibidem. ¶ Prima dr̃ forma scrutini ĩ qua requi [*]rũt̃ ista de necessitate. aliter esset nulla electio. ¶ Primũ ꝙ oẽs  debẽt esse et volunt congregentur pnĩaliter simul. ¶ Scʒ ꝙ ab ipsis assumantur tres de collegio ⁊ deputẽt̃ ad seruādavota oĩʒ  collegio. ⁊ nō sint nec plures nec pau ciores ẜʒ cōmunẽ opi. Posset tamen te neri opi. Vincẽ. ⁊ Tācre. ĩ. d. c.  ꝓpter qñ i collegio essent pauci q sufficerẽt duo ⁊ quādo nō essent diuisi duo sufficeret vnus vocatis testibus ẜʒ Jnno. ⁊ plʒ Pau. in. d. c.  ꝓpter tenẽt ẽt ali ꝙ si p̃dicti tres nō essent decollegio eli gentiũ nō esset inualida electio: sʒ cōis opi. tʒ ꝙ opʒ sint de collegio ałr sit nul la ⁊ ↄuenit magis lr̃e. ¶ Tertiũ ꝙ isti tres exrāt vota singuloꝝ ĩ secreto. s. ab alijs de collegio  bñ possent esse alij testes  nō sũt de collegio dũmō nō sint tales  possẽt timorẽ ĩcurrere eligẽtibꝰ:  tũc possẽt refutari sicut ⁊ scrutatores si tales essent vł alis ip̃oꝝ. ⁊ esset iusta cā appellādi ẜʒ pa. ĩ. d. c.  ꝑꝑ. ¶ Quar tũ ꝙ ista ĩsitio fiat sigillatĩ nō bini vł trini sunt vocādi. ¶ Quintũ ꝙ vota oĩʒ exrant̃  si vnꝰ ↄtẽneret̃ nō valeret. ¶ Sextũ ꝙ scribāt vel ꝑ seip̃os vł ꝑ tabellionẽ vota oĩʒ. ¶ Septimuʒ ꝙ mox post fuerĩt inscriptis redactavota oĩʒ publicẽt̃ ĩ cōi ibi dicit gl. mox. s. ĩ ↄtinẽti nullo actu ↄ̃rio ĩt̃misso post vota scru tata ⁊ scripta ⁊ vno ↄtextu. ¶ Octauuʒ ꝙ facta publicatiōe fiat collatio nũeri ad numeꝝ meriti ⁊ ʒeli ad meritũ ⁊ ʒelũ. ¶ Nonũ ꝙ facta collatione fiat electio ꝑ vnũ de capło noĩe capłi ⁊ ꝑ ꝟba singularisnumeri. vt ĩ. c. sicut. e. ti. li. vj. dicat sic. Ego. N. noĩe meo ⁊ oĩm vr̃ʒ  mecũ in ip̃ʒ ↄsensistis eligo. N. ĩ ep̃ʒ ⁊ c. vel si ipse eligens nō ↄsensit dicat noĩe oĩʒ vr̃ʒ  in ip̃ʒ ⁊ c. ¶ De cimũ ꝙ electio fiat de eo in quẽ maior ⁊ sanior ꝑs totiꝰ capłi ↄsensit ⁊ sanior ꝑs p̃sumit̃ sꝑ ma ior ꝑs. c. dudũ. e. ti. ⁊ ĩ. c. eccłia vr̃a. e. ti. dr̃vbi maiorẽ numerꝰ. ʒelꝰ maior p̃sumit̃. ¶ Vndecimuʒ ꝙ dicta electio solẽ niter ⁊ publice denuncietur. ¶ Duodecimũ ꝙ ẜuet̃ ordo oĩʒ p̃dictorũ successiue sicutenumeraui. ałr si p̃po steret̃ nihil valet. Adducũt ali multa alia q̃ dicũt fore de substātia huius for me. sʒ cōiter nō tenet̃ nisi  supradictis. Ex bꝰ pʒ ꝙ difficilis est ista forma in qua multi ⁊ docti deficiũt ignorantes practicā. vt dicit gl. ĩ. c. cũ expediat lib. vj. e. ti. Dico ẽt ꝙ est periculosa religiosis. ⁊ illis  viuũt simul  cũ intelligũt aliquos non dedisse voces mō quo voluissent cōcipiunt aliqui passiones ⁊ se pissime eligẽtes aliquo humano respectu nō eligunt ẜʒ iudicium conscientie Vnde tex. in. c. vbi periculuʒ in. §. ceterũ de elec. li. vj. dicit cum arbitrium vel in ordinatus captiuat affectꝰ vel ad cer tuʒ aliquid obligationis cuius neces sitas adicit cessat electio dum libertas adimit̃ eligẽdi hoc ibi. ⁊ ꝓpterea ẽ alia forma securior ⁊ expeditior q̃ sequitur. ¶ Secũda forma dr̃ forma ↄpromissivt [*]d. c.  propter. s. cōmittendo aliquibus iuris idoneis potestate eligendi. Jsta aũt ↄmissio siue istud cōpromissum po test fieri dupliciter. ¶ Prĩo limitate. scʒ vt cōpromissarij teneātur eligere illuʒ in queʒ maior pars totius capłi. scruta tis votis oĩʒ de capło sigillatim ⁊ secre te ab ipsis ↄsenserit. ⁊ ista ẽ forma de q̃ in. c. cũ dilecti. eo. ti. ⁊ in. c. cũ expediat. eo. ti. li. vj. ⁊ ista est melior omnibꝰ formis:  electores nō abdicāt a se ptātẽ nominatiōis. ⁊ ad istam formā non requi ritur denecessitate nisi ṗmo ꝙ ↄpro mittẽtes sint simul cōgregati ⁊ omnes qui debẽt ⁊ volunt interesse. ¶ Secundũ ꝙ ↄpromittāt in vnũ vel duos tres aut quot volũt siue sint de collegio vel nō dũmō sint clerici non laici. c. cũ con tingat. de arbi. ¶ Tertiuʒ ꝙ cōpromissarius vel cōpromissarij scrutent̃ vota singulo rũ secrete ⁊ sigillatim. ¶ Quartũ ꝙ eligat illum in quem maior pars totius capłi consensit dicendo. Ego. N. compromissarius de consensu ⁊ voluntate compromissariorum meorum si habet alios virtute compromissi in nos fctĩ eligo in ep̃m. N. in quem maior pars totius capłi consensit. Et si in prima scrutatione non cōsensit maior pars totius capłi replicare debet tam in ista quam in prima forma scrutinij donec consentiant in aliquem. ca. eum terra. eo. et si dubitaret ali de fraude compromissarij possent eligẽtes quilibet ipsoꝝ sigillatiʒ facere fieri tres vel duas cedulas in quarũ qualibet esset scriptũ nomen alicuius qui est in opinione eligendi. ⁊ ipsss acceptis a ↄpromissario ponat vnam de predictis cedulis in qua sit scriptuʒ nomen illius quẽ vult noĩare ĩ aliq̃ scatula q̃ sit corā ↄpromissario quibꝰ a quolibet sic posi tis tũc ↄpromissarius corā om̃ibus extrahat oẽs dictas cedulas ⁊ postea eligat illũ ĩ quẽ maior ꝑs totiꝰ capłi ↄsen sit ⁊ sic cōpromissarius nō poterit scire s dedit vocẽ isti vel illi nec fraudẽ fa cere. Et ad seruādā istā formā sicut et primũ sufficit ꝙ maior ꝑs totiꝰ capłi cō sentiat ẜm lapũ quẽ sequit̃ Ge. in. d. c. cũ expediat.  nulli fit p̃iudiciũ. cũ li bet noĩet quẽ vult fit sco cōpromissuʒ simpłr scʒ. vt cōpromissarij eligāt quẽ volũt. ⁊ isto mō nō pōt fieri nisi oẽs cōsentiāt ałs vno ↄ̃dicẽte nō valeret. ꝙ si oẽs cōsentiũt nō rerit̃ nisi vt eligant sic. Ego. N. cōpromissarius de cōsensu cōpromissarioꝝ meoꝝ ꝟtute cōpromissi in nos facti eligo in ep̃m. N. ⁊ si p̃dicti nō eligerit vel maior pars ip̃oꝝ elegerit indignũ sciẽter electio deuoluit̃ ad capitulum ꝙ in eos compromisit. ¶ Tertia forma dicit̃ forma cōis ĩ spi[*]ratiōis ad istā formā rerit̃ prĩo ꝙ oẽs ↄueniāt in vnā ꝑsonā  si vnꝰ nō ↄue niret nō esset ꝑ inspirationẽ. ij. ꝙ fuerit factā sine vicio symonie vel alicuiꝰ tra ctatꝰ spālis ĩ quo noĩet̃ certa ꝑsona sʒ tractatꝰ generalis ꝓ bono p̃lato ĩ gene re bene cōcedit̃ ẜm Jo. an. sed nō spiritualis  sic esset ꝑsuasio nō inspiratio. ¶ Vtrũ supradicte forme sint seruāde [*]in oĩ electiōe. Rñ. Pau. in. d. c.  ꝓpter ꝙ nō. sʒ solũ habẽt locũ in electiōibus ep̃oꝝ. ⁊ alioꝝ p̃latoꝝ eccłiaꝝ collegiata rũ q̃ habẽt gñalẽ iurisdictionẽ. q pʒ ꝑ c. ne ꝓ defectu eo. vbi p̃latos appellat cathedraliũ ⁊ regulariũ eccłiaꝝ in electiōibꝰ aũt alioꝝ beneficiatoꝝ a supradictis. sufficiũt singulares cōsensus illoꝝ de capło dũmō p̃stent̃ in capitulo nec ẽ necesse seruare ali formā istaꝝ. sed electꝰ simpłr a maiori ꝑte ⁊ saniori habebit ius. vt in glo. c. si cui. eo. li. vj. ¶ Vtrũ electꝰ teneat̃ ↄsentire. Rñ. ge. ĩ [*]c. si electio. eo. li. vj. refert Arc. dicẽtẽ ꝙ sic alias peccat mortaliter. si putat se di gnũ ad prelaturam ⁊ illaʒ sibi oblataʒ nō acceptat. viij. q. j. in scripturis quod credit veꝝ Jo. an. quādo nō est eq̃. idoneꝰ ꝑ quẽ illi eccłie possit ↄsuli. ego ꝟo dico cũ Ric. in. iiij. quoł. q. xxj. ꝙ in tribus casibus tenet̃ cōsentire sub pena mortalis peccati. ¶ Primo quādo a su periore ꝑ obĩam cogeret̃ de renũ. c. nisi cũ p̃dẽ. ¶ Sco quādo ẜm iudiciũ sue cōscĩe videt̃ sibi verisimiliter ꝙ nō est  velit ⁊ possit salutẽ aĩaꝝ ꝓcurare quā ipse posset ⁊ hic videt ꝓbabiliter eccłie imminere notabile dispẽdiũ ⁊ ꝑiculuʒ nisi assentiat. d. c. in scripturis. ⁊. c. oliʒ eadẽ cā. ij. q. Fallit hic in irreligioso  si ↄsentiret electiōi de se facte extra suũ monasteriũ sine lnĩa sui suꝑioris petita ⁊ obtẽta ip̃o iure electio esset nulla: quā lnĩam solꝰ p̃latus sine cōsensu capituli sui potest dare. c. si religiosus de ele. li. vj. Similiter fallit ĩ predicatoribus minoribꝰ ⁊ alijs mẽdicātibꝰ  etiā de lnĩa suoꝝ p̃latoꝝ electiōi postulatio ni ꝓuisiōi seu vocatiōi extra administrationẽ sui ordinis in discordia celebrate cōsentire nō possunt aliter est irri tũ ⁊ inane. c. quorũdā. eo. li. vj. ¶ Tertio peccat mortałr quādo ꝑ viā illicitā refugit. puta abscindẽdo se. nisi ex spā li instĩctu spũssancti. Si aũt nō cogit̃ ꝑ obĩam nec imminet ꝓbabile periculũ ecclesie si refugit ꝓpter pigritiam per viam licitam peccat venialiter. Si vero per humilitatem reputans se indignum sic meretur. ¶ Jnfra quod tp̃s tenetur cōsentire ele [*]ctꝰ. Rñ. j. mensem a die presentationis electiōis. aliter est nulla ipso iure. nisi suꝑioris requiratur assensus. c.  sit de elec. lib. vj. Quid st electio tenuit de iu re naturali puta  ĩteruenit cōsensus eligẽtiũ sed nō tenuit de iure  obmis sa fuerunt substantialia iuris. Rñ. ẜm Jnn. quẽ sequunt̃ cōiter doc. in. c. ꝙ sicut de elec. ꝙ electꝰ si est confirmatus est verꝰ p̃latꝰ ⁊ non tenetur resignare. Eleemosyna secundũ sanctũ Bona. in. iiij. di. xv. parte secunda articulo. j. que. iiij. accipitur communissime secundum quod comprehẽdit omne opus misericordie impẽsum siue proximo siue sibi iuxta illud eccłiastici. xxx. Miserere aĩe tue cōmuniter secundum ꝙ importat oẽ pie tatis opꝰ impẽsum ꝓximo corꝑale siue spũale ꝓprie ꝟo ẜm ꝙ importat opus pietatis impẽsum ꝓximo ad reuelādā ĩdigẽtiā corꝑalẽ⁊ dicit̃ ab eleo ꝙ ẽ ꝟbũ grecum quod idem est q misereor cuius imperatiuus est eleysō. j. miserere a quo eleos. j. misericordia. et ideo debet dici eleemosyna. non ełea vel ełia. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ valet ĩ redẽ ptionẽ pctōrum no. Bart. ĩ. l. j. in. iij. q. vj. q. principalis. C. de sac. san. eccle. et bꝰ fieri debeat no. iu. l. priuilegia eo. ti. ⁊ de quibus bonis no. Bar. ĩ. l. fi. ff. re rũ. amo. ⁊ flo. in. l. mulier. ff. ad. l. acqui. ¶ Vtrũ elemosyna cadat sub p̃cepto. [*]Rñ. ẜʒ Ri. ĩ. iiij. di. xv. ar. ij. q. ij. ꝙ sic sub p̃cepto legis nature prĩa Jo. ij.  habue rit substātiā huiꝰ mũdi ⁊ viderit fratrẽ suũ necessitatẽ habere ⁊ clauserit visce ra sua ab eo qũo charitas dei manet in eo. ⁊ legis diuĩe. Mat. xxv. Esuriui ⁊ nō dedistis mihi māducare ⁊ legis canonice. lxxxvj. di. nō satis ⁊. vij. q. j. oĩs. sed  p̃ceptũ ẽ affirmatiuũ nō obligat nisi ꝓ loco ⁊ tꝑe. ⁊ iō ↄsiderāda est facultas hñtis⁊ ĩopia ĩdigẽtis. si em̃hō hʒ alid q nō sit necessariũ substẽtatiōi sue nature nec illoꝝ bꝰ tenet̃ ꝓuidere sicut sunt vxor filij serui ancille pr̃ ⁊ hmōi ⁊ sit tanta necessitas ꝙ immineāt signa ꝓbabilia extreme necessitatis ĩ pauꝑe tũc tenet̃ de p̃cepto. Si ꝟo hʒ alid suꝑ fluũ nō solũ substẽtatiōi nature. sʒ etiā ↄueniẽtie sui statutꝰ tenet̃ de illo facere eleemosynā etiā si nō ĩuenirẽt̃ tales  eẽnt necessitate p̃stita. Et si plures occurrẽt bꝰ oĩbꝰ nō posset subuenire tenet̃ ceteris ꝑibꝰ illi  magis indiget. Si ꝟo nō hʒ vltra cōuẽtiā sui statꝰ nec est  sit in extrema necessitate nō tenetur de p̃cepto concor. Tho. ij. ij. q. xxxij. ¶ Quid dʒ p̃poni ĩ eleemosyna. Rñ. ꝙ [*]ip̃emet deĩde sui deĩde noti. demũboni deĩde extranei de quo vide textũ pulchrũ in. c. nō satis. lxxxvj. di. ⁊ tex. cum gl. in. c. quiescamꝰ. xlj. di. q̃ dẽ iura ĩtellige ceteris ꝑibꝰ vt diciũ ẽ  posset esse extraneꝰ ĩ tā arta necessitate ꝙ deberet p̃poni noto ⁊ cōiũcto  nō est ĩ tali sed pater malꝰ debet p̃poni cuicũ bono in equali necessitate ꝓpter p̃ceptũ dei. ¶ Vtrũ deputatꝰ executor ad distribuẽ [*]dũ certa bona pauperibꝰ possit distribuere ĩter suos ↄsanguineos. Rñ. Pa. in. c. j. de coha. cle. ⁊ mulie. ꝙ sic nā cleri cus pōt in pauperes cōsanguineos de rebꝰ ecclesie dare  est distributor. vt in d. c. j. ⁊. xvj. q. j. c. si sic ⁊ p̃latus. ar. in. l. si mandauero §. si tibi cẽtũ. ff. mādati. Si bi aũt nō pōt distribuere. vt. in. d §. si ti bi centum. ¶ Vtrũ ei  pōt laborare sit dāda elee[*]mosyna. Rñ. ꝙ non ar. §. j. lxxxij. di. ij. c. ep̃s ꝙ veꝝ ĩtellige qñ ꝑ laborẽ sibi pōt ꝓuidere. ⁊ sic limita. l. vnicā. C. de men di. va. de quo. s̃. colonus. ¶ Vtrũ sit dāda peccatoribꝰ. Rñ. q sic [*]vt ĩ. d. c. escamꝰ ⁊. j. q. ij.  pio nisi qñ ꝓpter securitatẽ cibi negligeret iusticiā.  tũc subtrahẽdꝰ est. v. q. v. nō oĩs. ¶ Quis pōt facere eleemosynā. Rñ. ꝙ [*]libet  pōt donare. de bꝰ dictũ est. s̃. donatio prĩo. ⁊ etiā  alid nō pñt donare sicut monachi filij ⁊ hmōi  sũt ĩ ptāte alteriꝰ vt serui.  in quatuor casi bus possunt facere eleemosinā. ¶ Primus existẽti in magna necessitate possunt facere eleemosynā quando nō est tp̃s vt possint habere recursum ad superiorem. vt no. Pa. in. c. si quis de furtis et not. glo. in. c. non dicatis. xij. q. j. ¶ Scs qñ p̃dicti de licẽtia suoꝝ suꝑio rũ ꝑegrinant̃ vel sunt ĩ scholis  pñt facere eleemosynas q̃s alij honeste pe regrini ⁊ scholares cōiter faciũt. ar. l. vl. C. ad mace. ⁊. l. silongiꝰ. ff. de iud. ⁊. l. ij. ff. de iur. oĩm iudi. ⁊. c. p̃terea de officio dele. Facit gl. ĩ cle. ij. §. pe. de vita ⁊ ho. cle. ¶ Tertiꝰ quādo vidẽt aliquẽ in extrema necessitate etiā ↄ̃ suꝑioꝝ ꝓhibitionẽ possunt ei eleemosynā dare. quia tũc oĩa sunt cōia iure diuino ĩmo tenẽt̃ ẜʒ Ri. vbi. s̃. q. vj. ⁊ gl. xij. q. j. in. c. nō di catis. ¶ Quartꝰ possunt de volũtate ex pressa vel presumpta vt puta  administranẽ a suis superioribus cōmissam: ar. si. de dona. l. filiusfamilias. §. j. ¶ Quid deyxore nũd pōt. Rñ. ꝙ si ha [*] bet bona ꝑafrenalia nulli dubiũ est ꝙ pōt  sua sunt de bꝰ dic vt. j. ꝑafrena lia. Si ꝟo nihil hʒ p̃ter doteʒ nō pōt fa cere eleemosynā. xxxiij. q. v. ꝙ don. nisi ĩ viij. casibus. primus. scs. tertiꝰ. ⁊ quar tus. sunt de quibus. s̃. in precedenti di xi. ꝙ filij possunt. ¶ Quintus si cōsuetu do loci ita hʒ ꝙ vxores de pane ⁊ vino ⁊ hmōi faciant eleemosynas  cōsuetu do dat iurisditionẽ. ⁊ lʒ viri aliquando ꝓhibeant debet sibi formare cōscientiā ẜm Rodo. ⁊ Ja. de lau. ĩ summa ꝙ ideo faciũt ne nimis dent sʒ tẽperate. ¶ Se xtus quādo vtiliter gerit negociũ viri. puta  videt virũ crudelẽ ⁊ sceleratũ. ⁊ vt deus suspendat irā vel eũ illuminet dat moderatas eleemosynas occulte. ẜm Rod. Nam propter eleemosynas deus suspẽdit flagella. vt. xvj. q. j. reuer timini ⁊ ideo bñ facit mulier dādo eleemosynas occulte sine scandalo viri vt deꝰ eũ adiuuet. Facit. l. soluẽdo. ff. de ne ge. ge. cũ si. ⁊ meliꝰ exẽplũ ebigail primi Re. xxv. q̃ liberauit virũ a morte pro pter panes datos dauid cōtra volũtatẽ viri sui. ¶ Septimꝰ si vir assignauit sibi certũ d ꝓ victu ⁊ ip̃a abstinet vt ĩde eleemosynā faciat quia suum videt̃. ¶ Octauꝰ si mulier ẽ lucrosa puta  ex hibita gubernatiōe domꝰ ⁊ familie lucrat̃ ⁊ oꝑibus suis. nec ĩtelligo deducẽdas expẽsas victꝰ  vir tenet̃ eā alimẽ tare ꝓpter dotẽ vt dictũ est. s̃. Dos ⁊ ẽt ꝓpt̃ obsequia ab vxore exhibita de hoc tñ vide. j. Vxor. §. ij. ⁊ q possit de lucro facere eleemosynā tʒ sctũs Tho. ⁊ Ri. ĩ iiij. di. xv. ⁊ cōiter summiste sequuntur hoc cũ theologis vt Ja. de lau. ĩ summa Distingue tñ sic q aut lucrũ ẽ necessariũ sustẽtatiōi sue ⁊ viri. ⁊ sic nō pōt facere eleemosynā:  magis tenet̃ sibi et viro  alteri. Si ꝟo lucrũ superhabun dat sic potest ⁊ idem dic de parafrenali bus. vide. j. Vxor. §. ij. ¶ De quibꝰ dʒ vel potest fieri eleemo[*]synā. Rñ. vt colligit̃ ex canonistis. j. q. j. in. c. nō est putanda. ⁊. xiiij. q. v. in glo. ⁊ per theologos in. iiij. di. xv. quod potest fieri de omni re que est propria ipsius dantis ⁊ que nō est obligata restitutioni alicui certe persone siue licite si acsita siue turpiter. Quando aũt sit restitutioni obligata. vide. j. restō primo et vsura ⁊ ĩ multis alijs ti. Limita etiā in rebus ꝓprijs. ẜm Ri. s̃. q. v. dũmodo nō sint necessaria ad sustentationẽ nature sue ⁊ suorum  ordine charitatis magis dʒ se diligere  alium nisi esset talis ꝑsona de cuiꝰ morte immineret no tabile nocumentũ reipuplice ⁊ ꝓfectui aĩarũ  tũc esset perfectionis non necessitatis de tali dare eleemosynam. ¶ Quot sũt gña eleemosynaꝝ. Rñ. tria [*]vt r ĩ. c. tria ⁊. c. due. xlv. di. ¶ Primum corporale. ⁊ hoc ↄsistit in oꝑibꝰ misericordie corꝑalis q̃ sũt pascere esurienteʒ potare sitiẽtẽ vestire nudũ hospitem re colligere ĩfirmũ visitare redimere captiuũ mortuũ sepelire. vñ ꝟsus visito. poto. cibo. redimo. tego. colligo. condo. ¶ Scm ⁊ tertiũ genus est spũale. s. remittere iniuriā ⁊ corri gere delinquẽtẽ vt ĩ. d. c. tria. adunt̃ alia n. s. cōsulere dubitātẽ. ↄsolari tristẽ supportare onerosos docere ignorātes orare ꝓ oĩbꝰ de bꝰ. j. Mĩa. §. j. Et q̃ sint digniores. vide. Ri. vbi. s̃. q. iiij. ⁊. q̃. Satisfactio §. ix. ¶ Aduerte ꝙ dare eleemosynā intẽtio [*]ne subleuādi necessitatẽ ꝓximi est opꝰ mise ricordie. sed dare intẽtione recom pẽsandi ꝓ debito diuĩe offense sic ẽ opꝰ iustitie. ⁊ sic est satisfactoria ꝓprie. ⁊ ꝑtinet ad meritũ dimissiōis pene. sʒ primo modo pertinet ad meritum vite ẜm Jaco. de lau. in summa. ¶ Vtrũ pauꝑibꝰ cōpetat aliq̃ actio cō[*]tra diuites vt eis subueniant. Rñ. Pa. ĩ c. si s de fur. ꝙ nō sʒ bene pñt ĩplorare officiuʒ iudicis seu suꝑioris vt eos cogat ⁊ eccłia pōt eos cogere. vt no. gl. ĩ. c. sicut hi. xlvij. di. ⁊ ar. in. c. nullꝰ laicꝰ. de iu. pat. ꝙ limita verum quādo sunt in tali necessitate ⁊ diuites ĩ tali habũdātia ꝙ tenent̃ eis facere eleemosynā de precepto alias non. ¶ Vtrũ s possit furaui vt faciat elee[*]mosynā. Rñ. ꝙ nō  nō sũt faciẽda ma la vt veniant bona. xiiij. q. v. forte. EMancipatio est relaxa tio patrie potestatis corā iudice cōpe tẽte volũtate pr̃is ⁊ volũtate filij cōcurrẽte. ⁊ ĩ vtrius pñtia dicta ex eo ꝙ extra manũ. j. ptāte pr̃is ponit̃ filiꝰ elicit̃ hoc. ex. l. nō nuda. C. de emā. li. quod ibi no. ⁊ insti. quibꝰ modis ius pa. po. sol. §. preterea. De emācipatione ⁊ ↄtẽtis in hoc. §. ⁊ de bꝰ fiat no. Bal. ĩ. l. vt liberis. C. de colla. Bar. in. l. quedā cũ filiũ ꝙ fit de fi lio nō de extraneo. ⁊ ĩ aut̃. de successiōe. C. de suis ⁊ legi. vbi an tollat agnationem ⁊ in. l. j. §. diui. lo. ij. ff. ad sylle. ¶ Quis potest emancipari. Rñ. infans [*]de speciali licentia principis. ¶ Vtrũ teneat̃ pr̃ emācipare filiũ. Rñ. [*]nō regularit̃  prĩa ptās ĩextimabilis est. ff. de le. j. l. filiusfami. §. vt s heredẽ. Similiter nec filius pōt ↄpelli vt emācipet̃ a patre. limita nisi ex cā. ẜm Bar. ĩ. l. quidā cũ filiũ. ff. de ver. ob. lʒ aliter dicat glo. insti. . mo. ius pa. po. sol. §. fi. nā in his q̃ sunt volũtarie iurisditiōis nō potest quid fieri altero inuito. vt in aut̃. quibus mo. natura. effi. sui. §. si vero Fallit hoc primo sipater male afficit filiũ verberibꝰ ↄ̃ pietatẽ. Jtẽ si cōpellit eũ peccare corpus suũ. Jtẽ si filiꝰ est arrogatꝰ ĩpubes ⁊ pubes factꝰ ꝓbat non sibi expedire esse arrogatũ. Jtẽ si pater agnouit sibi relictũ legatum vt emāciparet filiũ  in istis casibus tenet̃ pater eũ emācipare. vt no. Aʒo in summa C. de emancipa. lib. ¶ Vtrum datum a patre filio pro p̃mio [*]emā cipationis ẜm cōsuetudinẽ vt. l. vt liberis. C. de col. bo. sit cōicandum cum alijs fratribus. Rñ. ꝙ sic sed cum alijs non computabitur in legitima nisi pater hoc dicat expresse vt. l. si quando. C. de inof. testa. Emphiteosis dicitur ab em. i. in et sitos. i. fides ⁊ thesis ld est positio:  res fidei accipiẽtis cōmittit̃ vel r melioratiōis ↄ̃ctꝰ siue datio ad liuellũ. ⁊ est mediꝰ ↄ̃ctꝰ. inter locationẽ ⁊ venditionẽ de quo vide gl. in c. potuit de locato. Vnde emphiteotica rius vel emphiteota est qui accipit rem immobilẽ perpetuo ⁊ hercditario iure colẽdā. vel meliorādā. vel ad tp̃s puta scam vel tertiā generationẽ vt in aut̃. de non alie. §. emphiteosim. Et quomō cōtrahit̃ no. in. l. j. C. de iure emphiteo. De cōtẽtis in hoc. §. ⁊ d sit emphiteosis ⁊ vñ dicatur not. Bal. in. l. liber. col. pe. C. de ope. liber. ⁊ in rub. C. de iure emphi. Bal. in. l. ij. C. de rescin. vẽdi. ⁊ in quo differt a locatiōe no. in. l. j. ⁊. ij. ff. si ager. vect. ⁊ in. l. si vt certo. §. si duobꝰ. ff. commoda. ¶ Vtrũ ↄ̃ctus emphiteoticus differat a [*]ↄ̃ctu cẽsuali. Rñ. ꝙ sic  ꝑ ↄ̃ctũ emphiteoticũ transit solũ vtile dñium. vt in. l. j. §. qui in perpetuũ. ff. si ager vecti. Sed per cẽsualẽ trāsfert̃ nō solũ vtile. sed ẽt directũ ⁊ fit qñ dicit̃ cōcedo tibi talẽ reʒ ⁊ trāsfero in te cd iuris habeo in ea ⁊ soluit̃ annuatim certus cẽsus. tex. est singularis. in. c. cōstitutꝰ iũcta gl. de reli. do. ⁊ etiā si dicat̃ ↄcedo tibi talẽ rẽ in ẽphiteosim ꝑpetuā trāsferẽdo in te cd iuris habeo in illa pro certa annua pẽsione erit ↄ̃ctꝰ cẽsualis casus est singularis in. d. c. cōstitutꝰ. ⁊ illa verba in emphiteosim impropriant̃ vt ĩ. l. si vno in prin. ff. locati. ⁊ in isto cōtractu nō ha bet locum pena. c. potuit de locato. ⁊. l. ij. C. de iure emphi. ¶ Vtrũ accipiẽs emphiteosim vs ad [*]tertiā generationẽ necdicit inclusiue vł alia epolẽtiali. vs ĩtelligat̃ exclusiue Rñ. ꝙ si vs ponit̃ a lege suꝑ gradu. sic stat ĩclusiue. vt insti. de succe. agna. §. fi. no. C. vnde legitimi. l. certum. ⁊ in. c. nō debet de cōsan. ⁊ affi. Sed si ponitur ab homine in ↄ̃ctu obligatorio tũc ponit̃ exclusiue. l. veteribꝰ. ff. de pactis. Sʒ dā intelligũt hoc in eo ꝙ augeret obligationem. sʒ in casu nr̃o non auget. sed facit eam transmisibilem. ⁊ ideo includit ẜʒ Calde. ⁊ placet Bal. tamẽ ĩ. l. meminisse. ff. de offi. procōsul. dicit in re ec clesie si dicatur vs ad tertiam generationeʒ stabit inclusiue. Si vero vs ad quartā stabit exclusiue quia vltra tertiā generationẽ nō pōt fieri ĩuestitura. vt in. d. §. emphyteosim sed de hoc vide Ang. de are. insti. de loca. §. adeo autẽ. ¶ Sed nund stipes cōputabit̃. Rñ. ꝙ [*]nō  accipiens nō est generatio suipsiꝰ ⁊ in gradibꝰ stipes nō cōputat̃ ĩ numero. ff. de gradibꝰ. l. iurisconsultus. sicut vnꝰ nō est numerꝰ. sed principiũ nume ri Bar. tenet q cōputatur nisi dicat̃ sic vs in ipsius tertiam generationem. ¶ Vtrũ emphyteosis q̃ fit de generatio [*]ne in generationẽ assimilet̃ inuestiture feudali. Rñ. ꝙ sic. vt no. bar. in. l. si mihi ⁊ titio. ff. de ver. ob. ⁊ text. cũ Bal. in. c. j. de vasallo decrepite etatis. ¶ Vtrũ ius emphyteoticũ transeat ad [*]extraneos hr̃ des. Rñ. q fuerũt opi. sʒ mihi plʒ opi. Jo. de imo. ĩ. c. fi.  locato. dicẽtis ꝙ sic ẽt in re ecclesiastica dũmo do sit data cũ illa solẽnitate. c. j. de reb. eccl. nō alie. li. vj. ⁊. c. sine exceptiōe. xij. q. ij. de q̃ vides alienatio. §. ij. iij. ⁊. iiij. ¶ Vtrũ pater  accepit emphyteosim ꝓ [*]se ⁊ suis filijs possit illā p̃legare vni filiorũ. Rñ. bal. in. c. j. in ti. an agnatus in vj. col. tenet q sic emphyteosim. sʒ nō feudũ. ⁊ multi alij Ang. vero cōsi. xviij. tʒ q nō  ius est quesitũ filijs nisi alte ri filioꝝ tantũdẽ de alijs bonis prelegasset allegat. l. j. §. asstgnare. ff. de assi. lib. iuncta. l. si cũ dotẽ. §. si pater. ff. solu. ma. vbi pater p̃t diminuere ius filie ex prĩa ꝓmissiōe qua. s. dotẽ dedit marito ⁊ postea exegit insciuʒ filia dummodo tantũdẽ eidẽ relĩquat tum diminuit ⁊ sic cōcorda dicta ductorum. ¶ Vtꝝ veniāt filie qñ accepitꝓ se ⁊ suis [*]filij. Rñ. ẜm Jo. de imo. in. c. fi. de loca. ꝙ nō ꝑ singulare dictũ Arch. ĩ. c. si s suadente. xvij. q. iiij. vbi voluit q in materia cōtractuũ masculinũ nō cōcipiat fe mininũ ꝑ. l. veteribꝰ. ff. de pac. hoc. ideʒ tʒ. Guil. de suʒa.  fuit doctor. Archi. ĩ le gibus. ⁊ Ray. de forli. in. l. tres fratres. ff. de pac. ⁊ Lu. de ro. consi. xxxiiij. ¶ Vtrum emphyteota possit dimittere [*]rẽ emphyteoticā et se liberare qñ vult. Rñ. lʒ ali distinxerũt an sit obligatus rōne rei. ⁊ sic possit an rōne ꝑsone. ⁊ nō possit vt dicit do. Odoar. Tñ Ja. est cōtra tenẽs q nullo mō pōt ⁊ idẽ Pa. ĩ. c. iudicatũ de immu. ec.  q a principio est volũtatis ex postfacto est necessitatis. l. sicut. C. de act. ⁊ ob. Jtẽ  persona liter est obligatus ad pensionẽ. l. j. ⁊. ij. C. de iure cmphy. ergo tenet̃ ꝑsonaliter cũ oẽs actiones sint ꝑsonales instit. de ac. §. appellamꝰ. ⁊ sic dimittẽdo rẽ obligaretur ad pensionẽ  ꝑsonales actiones sunt affixe ossibus nostris. l. s ergo. ff. de pecu. ¶ Vtrũ possit aliũ emphyteotā facere [*]vel alteri locare. Rñ. ꝙ sic insti. locati. §. adeo  nō est ꝓprie alienatio vera. con trariũ tʒ Spe. ti. de lo. §. nũc ꝟ. cxxv. sed tu cōcorda ꝙ si tałr vult dare ĩ ẽphyteo sim. ꝙ ipse sit liber a p̃statione canonis nō pōt aliter sic locare tñ etiā ad longũ tp̃s potest scm Spec. vbi. s̃. ver. cxxiij. ¶ Vtrũ emphyteota cuiuscun etiā ec clesie possit donare aut legare meliora[*]tiones q̃s fecit in re emphyteotica vel ipsam rem emphyieoticā sine alia solẽ nitate. Rñ. gl. in. c. fi. de lo. ꝙ sic ⁊ cōiter sequunt̃ doc. Bar. tenet verũ in emphy teota fisci. sʒ nō in emphyteota priuati in. l. fi. C. de iur. emphy. ꝑ le. ij. C. eo. Sed Bal. ĩ. l. vsufructu. ff. sol. ma. reprehẽdit Bart. ⁊ dicit eũ male intellexisse. di. l. j. quia loquit̃ quando alienat proprietatẽ ⁊ sic ius dñij. sed qñ alienat donādo vel legādo saluo iure dñico semꝑ tenet donatio vel legatum vnde dicit Pa. in d. c. fi. de locato. quod vbicũ prohibet̃ vẽditio facta commemoratione de pre cio. vt in. d. c. fi. ⁊. d. l. fi. non ĩntelligit̃ de alia alienationis specie. vt in. l. fi. C. de pred. curi. ⁊ decu. ⁊ per hoc infert quod etiam permutare pōt ⁊ sic limita. l. statuliberi. §. quintus. ff. de sta. liber. ⁊ q not. in. l. ij. C. de vsuca. pro empto. vbi te netur q nomine emptionis et venditionis intelligitur oĩs contractus. Per quẽ dominium rei transfertur. Tutius tamẽ estvt nō permutet sine cōsensu do mini propter doctores multos  tenẽt q non pōt permutare. in. d. l. fina. ⁊ in d. c. potuit pignori tamẽ obligare pōt l. tutor. §. fi. ff. de pig. act. lʒ sit tutius facere cum cōsensu domini secundũ spec. ¶ Vtrũ possit vẽdere rẽ emphyteoticā ecclesie vel meliorationes predictas. Rñ. pa. ĩ. c. fi. de loca. ꝙ sic dũmodo hāc solẽnitatem seruet. ¶ Primo q requirat prelatũ vel rectorem ecclesie qui r ecclesia. vt. vij. q. j. scire. ¶ Secundo denunciet preciũ quod offertur vere. leg. fi. C. de iure emphit. ¶ Tertio q ecclesia nō rñ dente labantur duo mẽses hec probant̃ in. d. c. fi. ¶ Quarto q nō ven dat ꝓhibitis ꝑsonis q̃s ponit gl. ibidẽ ⁊ sunt oẽs persone que nō sunt faciles cōueniri sicut capitanei ⁊ hmōi. ex quibus preiudicium posset pati ecclesiavt ff. qui satis. co. l. ij. ¶ Quinto q nō ven dat nisi vtile dñiũ sibi cōpetẽs ⁊ melioratiōes quas in re fecit. ¶ Sexto ꝙ priꝰ nō ceciderit a iure suo puta nō soluẽdo canonẽ  in. l. nemo. ff. de regu. iur. r. Nemo plus iuris in aliũ trāsferre pōt quam habet. ¶ Vtrũ p̃dicta debeat obseruare super [*]ficiarius ecclesie qñ vult vẽdere qui est dñs superficiei qui super solo alicuius edificat domũ donando sibi cẽsum par nũ. Rñ. Bar. in. l. j. §. pe. ff. de superfi. q sic per. l. ij. C. ne rei diuine vel temploꝝ. Sed do. Card. est cōtra Ang. vero dicit ibidẽ dictũ Bar. equũ. Sed iure nō pro bari ⁊ ideo ante factũ sequendum post factũ Car. not. ẜm Bal. in aut̃.  res. C. de sac. san. eccle. q qui cadit a solo cadit a superficie. arg. d. l. j. ¶ Vtrũ prefata solẽnitas sit seruanda [*]in emphiteota ṗuati seu secularis. Rñ. q non nisi soluʒ vt requiratur dñs an emere velit meliorationes ⁊ nō vendat talibus personis quibus dñs cōmode nō possit habere ius suũ vt potentioribus et huiusmodi alias caderet a iure suo. vt in. l. fi. C. de iure emphi. ⁊ not. gl. in. d. c. fi. de loca. ¶ Vtrũ frater fratri possit alienare sine [*]prefata solẽnitate. Rñ. Bal. in. l. voluntas. C. de fideicō. q sic qñ duo fratres habent emphyteosim paternā ecclesie etiā q vnus pōt iura sua alienare alte ri sine cōsensu ecclesie. ¶ Vtrum possit dari in dotem vide. s̃. [*]dos. §. vij. ¶ Vtrũ debeat fieri remissio canonis. i. [*]annue vel regularis solutiōis propter guerrā. Rñ. q lʒ sit diuersa opi. tu dic q si quātitas canōis est ita magna q si res locaret̃ de anno in annũ nō plus perciperet̃ tũc ꝓcedat opi. ꝙ fiat remis sio nō solũ ꝓpter guerrā. imo etiā propter aliā sterilitatẽ vt dicit Bal. ĩ. l. j. C. de iure emphy. ⁊ ita dicit Barto. q nō est ꝓprie cōtractus emphiteoticus. tũc qñ datur tanta quātitas sicut ꝓ locatio ne. Si vero est modicus vt cōiter fit tũc nō fiet remissio ar. l. si merces. §. vis ma ior ⁊. l. ex cōducto §. j. ⁊. l. si vno. ff. loca. nisi substātia rei penitus ledat̃ vel nisi fundus captus ab hostibus desperaret̃ posse rehaberi  tunc fiet remissio vide glo. in. d. c. fi. ⁊. l. j. C. de iu. emphi. Et idẽ dic de augmẽto rei q nō auget̃ pẽsio in casu in quo nō minuunt̃ ꝓpter eius lesionẽ ẜm Bar. in. l. j. C. eo. titulo. [*]¶ Vtrũ fundo inũdato a flumine liberet̃ emphiteota a canone. Rñ. pa. in. d. c. fi. q sic  r deperditꝰ. l. iij. §. labeo. cũ si. ff. de acqui. pos. Jtẽ fundus mũda tus et occupatus ab hostibus equiꝑat̃ l. cũ vnꝰ. §. fi. ff. de bo. aut̃. iudi. pos. Q verũ credo qñ nō est spes recuperationis. ĩtellige si in totũ partit vel vltra di midiā. secus si sola medietas perijt:  nō liberat̃. ar. l. etiā partis. ff. devsufru. ⁊. l. qua de tota. ff. de rei vẽ. licet alij velint q. vij. partes perierint si dʒ libera ri. sed magis plʒ q dixi  ĩ dubio par tis appellatione intelligit̃ dimidia dicta. l. etiam partis. ¶ Vtrũ destructa re emphiteotica ver[*]bi gr̃a domo ex igne fortuito si reparet̃ teneat̃ emphiteota ꝑseuerare. Rñ. scm Ric. de ma. in. l. j. C. de iu. em phy. q nō  illud r nouũ. facit q dicit bar. in. l. dāni. §. si is . ff. de dā. infec. vbi vult ꝙ sis obligauit se alicui hñti domuʒ in villa dare de aqua recẽti ĩ estate destructa domodestruit̃ obligatio lʒ postea re ficiat̃. Facit etiā q voluit Bar. in. l. de pupillo. §. si quis riuos. ff. de no. oper. nun. vbi dicit q  reficit de nouo facit lege. inter stipulantem. §. factam. ff. de ver. obl. Jtẽ voluit Ang. in. l. j. §. si quis edificiũ. ff. de no. ope. nun. ⁊ Bal. in. l. si vt ꝓponis. C. de nup. vbi dicit. Dictat cōstitutio ecclesie q nemo faciat fortili ciũ nouum incōsulto papa an filij possint reficere destructũ castrũ propter re bellionẽ pairis ⁊ dicit ꝙ nō ita facit. l. cum alijs. C. de cura. furio. vbi si furiosns efficit̃ sane mẽtis expirat curatoris officiũ nec reuiuiscit si postea redit in furiā sed debet sibi dari nouus. Jtẽ facit ꝙ no. doc. de. ecclesia reparata an sit eadẽ vt no. in. c. de fabrica de cōsec. di. j. in. c. proposuisti. ⁊. c. ligneis. de conse. eccle. vel alta. ⁊ in. d. §. sacrā. ⁊ ẜm istud limita omnia ista. ¶ Vtrũ emphyteota nō soluẽs canonẽ [*]cadat a iure suo. Rñ. q si ꝑ triẽniũ nō soluit a iure cadit si est ṗuati. vt. l. ij. C. de iure emphy. si ꝟo est eccłie ꝑ biẽniũ nō soluẽs cadit ipso facto nisi celeriter soluat vt ĩ. d. c. fi. ⁊ nō r celeriter soluere. ẜm bal. in addi. spe. ti. de loca. si expectat libellũ vel requisitionẽ ẜm glo. no. in. d. c. fi. ista celeritas erit ĩ arbitrio iudicis vt cōsiderata paupertate ⁊ alijs iudicet q est valde equũ  cũ illa mo re purgat opere celeritatẽ predictā nō habeat locũ in emphyteota priuati ẜm Jo. de imo. in. l. insulā. ff. de ver. obli. et Ang. sʒ solũ ecclesie q̃ mitiꝰ agit ꝓpterea merito arbitriũ boni viri magis est sequendum in hac celeritate. ¶ Vtrũ emphyteota nō soluẽs ꝑ bien[*]niũ vel triẽniũ cadat a iure suo. si dñs tenebat̃ sibi intāta titate vel maiori. Rñ. Paul. in. c. bona fides de deposito ꝙ nō  exceptio cōpensationis quo ad euitandā penā debẽtis soluere fit ipso iure vt est tex. no. iũcta glo. in. l. si cōstat C. de compen. vbi doc. sic determinant. ¶ Vtrũ dñs recipiendo canonẽ ab em [*]phyteota  cecidit a iure suo ꝓpter nō solutionẽ p̃iudicet sibi. Rñ. pa. in. c. fi. de loca. aut eũ expulit prĩo ⁊ petit pẽsio nẽ p̃teriti tꝑis ⁊ sic nō p̃iudicat sibi aut nō expulit ⁊ tũc aut recipit canonẽ pro tꝑe post morā cōtractā. ⁊ sic preiudicat sibi:  vr̃ per actũ contrariũ renũciasse iuri suo. c. solicitudinẽ  ap. aut recipit canonẽ pro preterito cuʒ protestatione ꝙ nō intẽdit sibi p̃iudiciale ⁊ sic nō pre iudicat aut nō fecit ꝓtestatio nẽ: sʒ simpliciter recepit⁊ in hoc fuerũt opi. Sed de subtilitate iuris dicendũ ꝙ nō p̃iudicat.  in dubio non videt̃ quis velle renũciare iuri suo. vt in. c. super hoc de renũ. ff. de ꝓbat. l. cũ de indebito. Facit gl. in. l. cũ quid. ff. si cer. pe. qui dicit ꝙ si trado magnā titatẽ pecunie dicendo tolle nō p̃sumit donatio simpłr ex hoc sed mutuũ vel depositũ. nisi. aliud appareat respectu persone. Sic in proposito. ⁊ licet gl. dicat verũ esse q recipiẽ do canonẽ p̃iudicat in priuato nō in ec clesia que habet capłm: tñ pau. vbi. s̃. dicit q nō dicit verũ  solꝰ prelatꝰ in acquirẽdo preiudicare pōt ⁊ deteriorẽ facere vide gl. xvij. q. iiij. §. pe. sẽtit Jn. in. c. ij. de dona. ⁊ doc. in. c. qm̃ de deci. ⁊ iō solus prelatꝰ recipiẽdo canonẽ sine cōsensu capituli p̃iudicat eccłie. Sʒ ad uerte hoc q Pa. ĩ. c. vt suꝑ. de re. ec. nō alie. limitat Fede. consi. clxxxiiij. qui te net ꝙ res emphyteotica reddita ad ecclesiā ꝓpter nō solutionẽ pensionis po test iterũ dari ei qui cecidit a iure suo si ne aliqua solẽnitate ⁊ causis requisitis in alienatiōe rei ecclesiastice a prelato ecclesie: sic dicẽs hoc verum. vbi prima causa cōcessionis duraret. puta  erat castrũ in feuduʒ q propter custodiam erat potiꝰ dānosum ecclesie ⁊ hmōi:  nō est noua alienatio: sʒ executio ordinationis antiq̃. sed vbi prima causa cō cessiōis cessaret. puta  ager datus ad extollendũ tractu tẽporis excultus reuertitur ad ecclesiā tũc: dari nō poterit in emphyteosim vel fendum sine debita solẽnitate ⁊ causis requisitis in alienatiōe rei eccłiastice. Et ẜm hoc videret̃ vera opinio gl. p̃dicte. Sed ꝙ nō possit dari de nouo ei qui cecidit a iure suo ꝓ pter nō solutionẽ pẽsionis qñ cessat cā ꝓpter quā fuit data ĩ emphiteosim sine solẽnitatibus ⁊ causis resitis in alienatione rei ecclesiastici nō credo Pau. qñ fit ei qui cecidit vel eius heiedibus  videt̃ tex. d. c. fi. cōtra eũ ⁊ cōsuetudo sed bene esset verũ qñ alteri  ei  ceci dit vel eius heredibꝰ vellet dari vel qñ iam ecclesia per aliq tẽpus pacificam habuit possessionẽ talis rei. Et sic concorda opiniones. ¶ Queritur in quot casibus emphyteo ta cadit a iure suo. Rñ. quod in quin casibus. ¶ Primꝰ qñ negat pensionẽ dño petẽti [*]eam ⁊ negat se emphyteotaʒ illius ẜm pet. helie. in trac. de cōtractu emphyteotico. Rō  magis debet operari contumacia expresta  tacita. l. si ita exp̃ssuʒ ff. de cōdi. ⁊ demō. sed emphyteota nō soluẽte er triẽniũ canonem res cadit in cōmissum. vt. j. dicet̃:  tacite negat dominium recognoscere ergo multofortius vbi expresse negat. ¶ Scs casus est qñ vendit sine dñi vo [*]lũtate rem emphiteoticā ẜm eũdeʒ pe: vbi. s̃. Q limita ẜm spec. in tit. de loc. ⁊ bar. ĩ. l. sequit̃. §. itẽ labeo. ff. de vsuca. Jmo. ⁊ Cano. in. c. potuit de locaverũ si res sit tradita  si nō ẽ tradita licet vẽ dita nō cadit in cōmissuʒ etiā si eẽt tra dita tñ hac lege vt si dñs vellet emere pro tm̃dem illi emptor restitueret eam:  sic nō cadit vt not. Ange. in. l: volun tas. C. de fideicom. ¶ Quid si vẽdidit ⁊ tradidit fimpłr sʒ [*]postea redemit. Rñ. nihilominꝰ cecidit a iure suo  ꝑ alienationẽ ius est quesitum dño ⁊ ideo sine facto suo non pōt auferri ab eodem. ¶ Sʒ pone ꝙ sunt duo dñi rei emphy[*]teotice ⁊ vẽdidit rẽ de cōsensu vniꝰ tm̃ ⁊ nō alteriꝰ. Rñ. ꝙ cadit solũ ꝓ parte illius  nō plus puniri debet  delique rit. l. heres. ff. de his qui. vt indig. ¶ Tertiꝰ casus est qñ res emphyteoti[*]ca est data pro se et suis filijs nepotibꝰ ⁊ heredibꝰ. tũc si filiꝰ vel nepos refutat hereditatẽ cadit  eā nō pōt habere vt no. bar. in. l. vt turisiurādi. §. si liberi. ff. de ope. lib. secꝰ si nō poneret̃ verbum ⁊ heredibꝰ  sic refutata hereditate nō caderet  cōfessio in primo casu requirit vtrũ vt. s. fit filiꝰ vel nepos ⁊ heres vt in aut̃. de nō ali. §. emphyt̃eosi ⁊ ideo feuda q̃ trāseunt ad filios vt filios ita si heredes sint dicunt̃ venire hereditatis petitione. vt in. l. itẽ vidẽdum est. ff. de pet. here. ¶ Quartꝰ casus est qñ s accepit em[*]phyteosim ꝓ se ⁊ suis filijs ⁊ moriturũ nec filijs legitimis relictis solũ natura libꝰ  reuertit̃ ad dñm q limito scm Bar. in. l. ex facto. §. si quis rogatus. ff. ad tre. verum qñ emphyteosis est data ab ecclesia:  presumendum est q de illegitimis non cogitauit. sed qñ data est a priuato emphyteosis sic veniet ad illegitimos in tali casu. Et sic intellige limita Specu. ¶ Quintꝰ casus est qñ emphyteota nō [*]soluit canonem de quo dic. vt. s̃. §. xix. ¶ Quid si sunt plures heredes et oẽs p̃ter vnũ soluerũt pẽsionẽ. Rñ. gl. in. d. [*]c. fi. ꝙ nō cadũt si soluerũt totā. secus si non totā quia caderent omnes et ideo soluāt totam ⁊ postea agant contra nō soluentem. ¶ Vtrũ heres ignorās rẽ emphyteoti[*]cā ⁊ nō soluẽs cadat. Rñ. gl. in. l. ij. C. de iur. emphy. ⁊ bar. ibidẽ ⁊ gl. ⁊ Dy. in. l. cũ filius §. in hanc. ff. de ver. ob. q cadit sed restituitur de equitate idem dic de minore  nō soluit per. l. fi. C. in qui. cau. in integ. resti. non est neces. ¶ Quid si dñs sit mortuus ⁊ hereditas [*]iacet per triennium in quo emphyteota non soluit. Rñ. q non poterit expelli ne cadit vt patet per predicta. Additio hoc tʒ Alb. in. l. iiij. ff. de dā. in fe: ⁊ bal. in. l. ij. C. e. ẜm Jo. an. in addi. ad spe. vbi. s̃. cũ ipso spe. tenet q cadit nisi deponat in extra formā. l. ij. C. e. ⁊. l. ac ceptam. C. de vsur. ⁊ hoc tutius. ¶ Vtrum filia priuetur emphyteosi qñ instituta est in certa re heres ⁊ iussa est esse contentam q non possit de bonis [*]suis plus petere. Rñ. bar. in. d. §. si liberi q non quia. d. verba debent intelligi ꝙ nō possit peti plus iure hereditario sed non iure emphiteotico vel vt pa tronus ⁊ posito ꝙ pater ex dispositione sua posset filiaʒ priuare ab emphiteosi tamẽ illa verba non important. Jdẽ dic ꝙ per talia verba non priuatur n possit petere dotẽ maternā ẜm eundẽ bar. etiam si bona sibi a patre relicta sint vl tra legitimā  bona intelligunt̃ dedu cto ere alieno ⁊ es alienum est dos ⁊ similiter res emphiteotica. ¶ Vtrũ tutor pupilli qui habet emphi [*]teosim ab eo non soluẽdo ꝑ quinquenniũ cadat. Rñ. ꝙ sic  iste tutor debuit exigere a seipso. l. si pupilli. ff. de nego. gest. ẜm petrum vbi. s̃. ¶ Vtrum laudemium sit soluendũ quā [*]do res emphiteotica transit ad alium emphiteotam. Rñ. ꝙ sic ⁊ non debet exercere quinquagesimā parteʒ precij rei emphiteotice. l. fi. C. de iure emphi. sed de consuetudine est. xxx. pars ẜm Host. qua seruanda est. Fallit hoc ẜʒ pet. vbi s̃. in quatuor casibus in quibus non debetur. ¶ Primus quando heres ratione here [*]ditatis emphiteosim adijt ẜm Pet. vbi s̃. quia dñs propter laborẽ habet laude mium quia laborat mittẽdo nouũ emphiteotam in possessionẽ sʒ in additione hereditatis non requirit̃ talis labor cũ heres possit adire propria autoritate vt in aut̃. de here. ⁊ fal. §. in omnibus. Quidaʒ tenẽt cōtrarium ꝑ. l. fi. C. de iu. emphi. vbi pʒ ꝙ cũ quis de nouo adipi scit̃ possessionẽ rei emphiteotice tenet̃ ad laudemium sʒ in additione hereditatis ẽ sic. l. cũ hr̃des. in prin. ff. de ac. possessione ergo debet̃. Jtẽ pʒ  ꝑ alienationẽ debet̃ laudemiũ sʒ additio hr̃ditatis ẽ alienatio  ꝑ eā trāsfert̃ dñiũ ergo debet̃. Sed primũ credo veriꝰ nisi consuetudo sit in contrarium. ¶ Sed d si emphiteota donauit rem [*]emphiteoticā. Rñ. pe. qui. s̃. ꝙ debetur laudemiũ  magis fauẽdũ ẽ illi qui rẽ habuit titulo oneroso sicut  emit   titulo lucratiuo. Et ideo sicut primꝰ dʒ. sic ⁊ iste ⁊ ꝙ primꝰ debeat hr̃e in. l. fi. C. de iure. emphi. Jtẽ  legatũ ⁊ donatio equiparantur sed ex legato debet̃. l. his qui. ff. de leg. iij. ergo ⁊ donatarius nec obstat quod emphiteota. potest donare sine voluntate domini quia hoc conces so non sequitur ꝙ non debeatur laudemium. contrarium tenet Spec. ti. de locato. s. ꝙ non tenetur. ¶ Secundus casus est quando res em [*]phiteotica fuit vendita ⁊ tradita post retradita fuit ex antiqua causa secus si fuisset retradita ex noua quia isto retra ditio esset similis priori traditio in qua fuit vendita. Jtem ad multitudinẽ traditionum sequitur multitudo laudemiorum. l. quicun. C. de ser. fug. Jntellige ex noua causa. secus in antiqua  non videtur alia traditio sed prima. ¶ Tertius casus est quando plures ha [*]bentes rem emphiteoticam communẽ diuidunt eam inter se quia cum hoc possint facere domino irrequisito vt no. Bar. in. l. voluntas. C. de fideicom. Ratio quia causa propter quam prohibetur alienari in extraneum est quia extraneus non habet necesse recognoscere dominum vt no. in. d. l. fi. que causa cessat quando vendit alteri emphiteote socio suo. ⁊ ideo non debet̃ laudemiũ ẜm Guil. ⁊ bar. ꝑ. l. per diuersas. C. mā. quia ista est alienatio necessaria. Alij te nent ꝙ debetur quia ante diuisionem nullus est dominus istius partis magis  illius sed post diuisionem quilibet est dñs partis sue. ff. de lega. ij. l. me uius. §. duorum ergo videtur alienatio sed tu tene primam opi. Bar. quam no. in. l. ⁊ ideo. ff. de condi. fur. nisi consuetudo fit in contrarium. ¶ Quartꝰ casus qñ s vẽdit sed re inte [*]gra dicessum est a vẽditiōe  dñs non hʒ mittere nouũ ẽphiteotā in possessio nẽ. Sʒ tñ pe. vbi. s̃. t ꝙ debet̃.  ꝑ euʒ nō stetit ideo ꝑinde est ac si misisset. q credo verũ de rigote iuris. Secus de e tate Additio adde. v. casum quādo alie natio est necessaria vt puta quia pater dotat filiam nō hñs aliā ẜm bar. in. l. ⁊ ideo. ff. de ↄdi. fur. nā solũ soluit̃ laudemium qñ alienatio est voluntaria. ¶ Vtrũ emphiteota cadẽs a iure suo ꝑ [*]dat meliorationes quas fecit in re. Rñ. pau. in. d. c. fi. ꝙ sic. x. q. ij. hoc ius. ⁊ ĩ. d. l. ij. C. de iure emphi. ¶ Vtrũ emphiteota cadat ex deteriora[*]tione rei facta ab ipso. Rñ. pe. vbi. s̃. ꝙ sic per tex. aut̃.  rẽ. C. de sac. san. ec.  cā fina. cessante cessat effectus. l. adigere. ff. de iure pat. §. uis sed cā finalis est melioratio vt. l. fi. C. de iu. emphi. iō cadit  frangenti fidẽ fides frangatur ei deʒ additio limitat Bal. hoc in. d. aut̃. verũ si deterioratio sit notabilis titatis ⁊. ij. q. sit ad perpetuam deterioratio nem fundi vt esset in vinea  nō putat̃. vel quando arbores inciduntur. secus si solum ad deteriorationem fructuum vt si ager nō collatur ⁊. iij. ꝙ talis deterioratio procedat ex dolo vel lata culpa vel leui alias non. ¶ Vtrũ dñs possit ꝓpterea autoritate [*]expellere emphiteotā. Rñ. pa. in. d. c. fi. dicit Cy. post Accur. ꝙ non potest quia emphiteota hʒ ius in re vt in. l. j. ff. si ager. vecti. ⁊ ideo ꝓpria autoritate non debet expelli facit. l. creditores. C. de pi gno. hec opi. est tutior. ¶ Vtrum res ecclesie possit dari in em[*]phiteosim. Rñ. vt. s̃. alienatio in prin. Emptio ⁊ vẽditio est alienatio quedam que dñium ⁊ possessio rei vendite transfertur per traditioneʒ ipsius domini vel si non est dominus vsucapiendi conditio in ementem pro ipsa soluto precio. De contentis in hoc. §. ⁊ in quo dif ferat emptio a permutatione not. Bar. in. l. j. ⁊. ij. C. de rerum permuta. ⁊ quia requiritur merces ⁊ precium ad valeat pro vno nummo facta no. Bar. ꝙ sic in l. nō ideo. C. de here. insti. ⁊ an vbicũ fit mentio precij vel estimationis presu matur emptio not. Bald. ꝙ sic in. l. ex cō uentione. C. de pac. ĩ. l. causa dotẽ. C. de iure dot. q est verum si constet. de verbo emit. vel vendit vt ibi. ¶ An autem veniat sub nomine vendi [*]tionis omnis alienatio Bal. in. l. volun tas. C. de fideic. tenet ꝙ nō licet in principio iuris ciuilis veniret vt patet ꝑ. l. statuliberi. §. quintꝰ. ff. de sta. li. vide ꝙ dixi. s̃. emphiteosim §. x. aduerte hic ꝙ emptio ⁊ vẽditio tribꝰ modis ꝑficit̃ vt no. gl. insti. de emp. ⁊ vẽ. in ṗnc. ¶ Prĩo quo ad hoc vt nō possit discedi ab altera partiũ sit per cōuẽtionem etiam con ditionalẽ. ¶ Secundo quātum ad peri culum q transit ad emptorem fit pure vt. j. §. ix. ¶ Tertio quo ad translationẽ dominij vel vsucapiendi conditionem fit tradendo rem venditam. §. vendite. insti. de rerum diui. l. clauibus. ff. de cō trahen. emptio. ¶ Emptio ⁊ vẽditio nō aliter facit rem [*]emptoris nisi vt p̃cium solutũ sit aut sa tis eo noĩe factũ vel ałr fidẽ de p̃cio ha buerit venditor ⁊ tradat̃ res vt. l. quod vendidit. ff. de ↄ̃hen. emp. nec pōt esse emptio sine precio. s. pecunie numerate vt insti. de emp. ⁊ vẽ. §. item preciũ. vbi aliud ꝓ alio dat̃ ꝑmutatio est nō vẽditio. ff. de contrahen. emp. l. j. ¶ Sed nund tradẽdo rẽ venditor vi[*]deat̃ fidem habere de p̃cio. Rñ. gl. ĩ. d. l. q vendidi ꝙ sic nisi forte emptor dice bat pecuniā habere ad manꝰ cũ nō haberet ⁊ sic tradidit vt. ff. de pig. act. l. fi. qñ. Similiter hʒ fidem de p̃cio si dedit diem solutionis emptori. ar. l. ad solutionem. C. de re iudi. ¶ Vtrũ libet qui pōt vẽdere possit fi[*]dẽ habere de p̃cio vt tradẽdo rem emptori trāfferat in eum dñium. Rñ. ꝙ nō ꝓcurator fisci ecclesie ⁊ minoris vt not. bar. in. l. a diuo pio. §. sʒ si emptor. ff. de re iudi. ⁊ Cy. ĩ. l. in ciuile. C. de rei ven. ⁊ est tex. iuncta gl. in. l. si procurator fisci. ff. de iure fisci. not. Pau. in. c. cum olim el. j. de offic. delega. ¶ Vtrum vendẽs possessionẽ vel domũ [*]⁊ hmōi ⁊ quia emptor non hʒ p̃ciũ tradit eam cum pacto ꝙ donec sibi soluerit precium vult sibi soluat pensionem debitā de ea re sed precio soluto nihil ampliꝰ vult licite possit facere. Rñ. ꝙ sic tex. ⁊ in. l. curabit. C. de ac. empt. ⁊ vẽ. et ẜm Aʒo. in gl. Bal. ⁊ Bar. ibidem. ⁊ Sa li. ⁊ Ang. in. l. iulianus. ff. de act. emp. ⁊ Jo. de anna. in. c. conquestus de vsur. lʒ etiā de iure canonũ. ⁊ factt gl. in. c. con questꝰ. quā cōiter sequunt̃ doc. de vsur. nec ob. ꝙ loquit̃ de eo  est ĩ mora post terminum  sic in mora pōt cōstitui a ṗncipio ⁊ lʒ aliqui theologi ⁊ legiste vt butri. ĩ. d. l. curabit dicāt vsurarium qñ solũ ꝑcipit fructũ  nō soluit secus qñ de pecunia sua lucratus fuisset vel ex ea aliquam vtilitatẽ fecisset  tunc hʒ locuʒ prima opi. tñ mihi vr̃ ꝙ simplici ter prima opi. sit vera  nihil iniustuʒ facio si nolo tibi dare possessionẽ meaʒ vt fructus tuos facias nisi dederis mi hi precium etiam si illud volebam seruare in capsa. ¶ Que non possunt vendi. Rñ. multa. [*]¶ Primo spũalia ⁊ de hoc vide. j. simo nia. ¶ Sco liber homo dic vt. j. seruitus. §. primo. ¶ Tertio illa quoꝝ vsus est solũ malus vt. s̃. ars. ¶ Quarto res aliena de quo vide in gl. l. rẽ alienā. ff. de ↄ̃hẽ. emp. qũo aũt teneat̃  emit vi de. j. restitutio primo in verbo emens. ¶ Quinto res pupilli nō pñt emi a tutore. l. cũ ipse. C. de ↄ̃hen. emp. ⁊ vẽ. hec no. l. si in emptione. ff. de cōtrahẽ. emp. ¶ Quo p̃cio possunt vẽdi vel emi res. [*]Rñ. ꝙ lʒ varie fuerint opi. tam legistarũ in. l. j. C. de epis. audi.  cano. in. c. j. ⁊. c. cum dilecti de emp. ⁊ vendi. tamen saluo meliori iudicio ẜm ꝙ colligo ex dictis Sco. in. iiij. di. xv. dico ꝙ res tan tum vendi. potest tum emptorem inuenit ex ecōtrario emi pōt tum vendi torem inuenit dummodo hec quatuor concurrant. ¶ Primũ scientia. s. ꝙ nulla sit deceptio ex parte alteriꝰ sed quilibet ipsorũ agnoscat rẽ ⁊ eius qualitatem ⁊ valorẽ. Facit gl. pe. ĩ. l. mortis cā capłi. ff. de dona. cā mor. ¶ Scm liber tas volũtatis. s. ꝙ nō faciat ex tali neces sitate que excludat rōnẽ volũtarij qũo aũt possit ꝑpendi ꝙ nō stat voluntarie ↄsidera si talis res ꝑtinet ad necessitatẽ vite sicut sunt granũ medicine vinũ vestes domus ⁊ hmōi sine bꝰ viuere s nō pōt.  talia nō pñt vẽdi. ad libi tũ sʒ iustũ p̃ciũ dʒ taxari attẽdit̃ etiā ꝙ nō fit libera volũtate qñ quis vendere vel emere vult tali p̃cio propter euitan dũ notabile ⁊ enorme dānum. nam qñ quis nisi vẽderet tali pretio vel emeret esset incursurus puta amissionẽ maioris ꝑtis. suoruʒ bonoꝝ vel notabiliorẽ certe ista necessitas ⁊ omnis timor q̃ ca dit incōstanteʒ excludit libertatem vo lũtatis ẜm no. in. c. cũ locũ despō. et in c. abbas q me. cā. Secꝰ in minori metu nā dicit Saly. in aut̃. ad hec. C. de vsu. q est cōtra caritatem addere afflictionem afflicto. quod non licet. l. diuꝰ. ff. de of. presi. ¶ Tertiũ ꝙ sit prudẽs  magna mentis leuitas redderet cōtra ctũ illicitũ. ¶ Quartum ꝙ ille qui vendit vel emit plus debito possit donare ar. c. ij. de dona. si vero hec quatuor non concurrunt tunc nō licet emere vel ven dere nisi iusto pretio ⁊ scienter notabiliter plus vendens vel minus emens peccat mortaliter ⁊ tenetur ad restitutionem q quidem p̃tium debet attendi ẜm cōem estimationẽ vt dicit. l. pretia. ff. ad. l. fal. no. gl. in. c. hoc ius. x. q. ij. ⁊ eam sequunt̃ cōiter doc. Qũo aũt ista extimatio debet fieri qñ non est cōitas talis commertij dico ꝙ pensatis rarita te laboribꝰ ⁊ ꝑiculis iudicio boni mer catoris determinabitur  alia regula nō potest dari ⁊ hoc in re mobili. Jn im mobili vero extimatur ẜm fructus. ẜm gl. ⁊ Bar. in. l. ij. C. de rescin. ven. quẽ se quuntur communiter doc. ⁊ tali pretio deberet vẽdi ⁊ emi de hoc vide. j. Extimatio. §. j. cũ seq. Si tamen predicta cō currāt crede siłr vt mobiles emi posse ⁊ vendi. ⁊ no. ꝙ quo ad valorem attẽ di debet tẽpus cōtractus emptiōis vt in d. c. cum dilecti. ⁊. d. l. ij. C. de rescin. vẽ. nisi sit dubiuʒ an tꝑe solutionis sit plꝰ valitura ẜm ꝙ dicam. j. vsura. j. §. xxxiij. aduerte tamẽ predicta non habere locum quando plus venditur ratione tẽ poris quia precium nō soluitur  licet foret sciens ⁊ volẽs tamen non excusa ret vsurā vt plenius. j. vsura. j. §. lviij. di cit̃ vide etiā q dico. s̃. dolꝰ. §. ix. Limita etiā p̃dicta nisi in casu de quo. j. §. x ¶ Vtrũ vẽditor teneat̃ dicere defectus [*]secretos emẽti. Rñ. vt colligo ex dictis ꝑ Ange. in leg. si quis cum aliter. ff. de ver. ob. ⁊ Pau. in. c. iniustũ de reꝝ permu. cum distinctiōe ꝙ aut si sciret. nullo modo emeret puta quia equus habet defectum talẽ ꝙ potius staret sine equo ⁊ tunc nullo modo licet celare. Si vero emeret licet nō ita libenter tunc si nullũ periculũ immineat vel dānũ em ptori ⁊ res nō vendatur vltra iustũ pre ciũ attento defectu la tẽte. ⁊ emptor sit industrius nō tenet̃ ei reuelare nec pec cat nō reuelādo quādo solũ facit vt iustũ habeat preciũ ⁊ q dico de defectu intellige de mistura alterius rei vt pu ta vino liphato speciebus quibꝰ immi scetur aliud  extimet̃ si aũt imminet periculũ vel dānũ emptori seu alteri te net̃ manifestare aliter teneret̃ ad resti tutionẽ dāni si accideret ar. l. in rebus .§. itẽ qui sciẽs. ff. cōmo. ⁊. l. iulianus. ff. de acti. emp. aduerte tamẽ ꝙ si vendẽs intẽdit vendere vnā rẽ. ⁊ emens inten dit emere aliā in substantia non valet venditio vt si vendens intendit vnum agrum vendere ⁊ emens aliũ emere. l. in venditionibꝰ. ff. de cōtrahẽ. em. Jdẽ dic in materia vt si vẽdat̃ auricalcum pro auro. d. l. in venditiōibus. Jdẽ dic in qualitate substātiali puta in domo q̃ est cōbusta. l. qui tñ. ff. de contrahen. emp. Secus in qualitate accidẽtali vt puta in agro sterili quem credit vberẽ. xxix. q. j. §. his ita respondet̃. Fraudās ꝟo ĩ titate puta in falsa mẽsuratiōe vt faciunt tabernarij qui non implent mensuras vel in numeratione ⁊ huius modi lʒ teneat venditio tamen tenetur restituere nec consuetudo excusat eum. ¶ Vtrũ liceat vendere rem ẜm ꝙ ven[*]dens eam sibi existimat vtilem uis emens nō libere emat. Rñ. ꝙ sic si ex ta li venditione tale dānũ incurrat tuʒ plus vendit vel quando talem affectio nem ad rem habet  potius vellet eaʒ sibi dimitti ꝙ tali precio emi nisi fit in tali habundantia ꝙ gratis teneat̃ pro ximo subuenire ↄcor. Tho. ij. ij. q. lxxvij. sed nō liceret vendere tātũ plus tum erit vtilis emẽti.  sic herba medicina lis valeret. c. ducatos ẜm scho. vbi. s̃. ¶ Vtrũ liceat carius vendere rem que [*]immutata vẽdit̃ ĩ eodẽ loco quā sit em pta vide. j. negocium. §. iij. ¶ Ad quẽ ꝑtinet periculũ rei vẽdite si [*]aliud in pacto specialiter non est dedu ctum Rñ. vt colligo exaʒo. ⁊ gof. ꝙ aut vẽditio est cōditionalis ⁊ tũc ante euẽtũ cōditiōis periculũ perẽptiōis pertinet advẽditorẽ sʒ deterioratiōis ad em ptorẽ vt in. l. necessario sciẽdũ. §. si pendẽte. ff. de ꝑic. ⁊ cō. rei vẽ. similiter si vẽ ditio fit in scriptis ꝙ donec scriptura ꝑficiat̃ periculũ est venditoris. l. cōtra ctus. C. de fi. instr. limito hoc veꝝ quan do cōuenerũt vt nō valeat ante scriptura sit facta. secus si simpliciter sit fa ctus cōtractus postea faciũt scripturā Jdẽ dic quādo venditio fit in genere puta asini  genꝰ nō pōt perire. l. ĩ rōne. §. veꝝ ẽ aũt. ff. ad. l. fal. sʒ secꝰ eẽt qñ genꝰ eẽt determinatũ puta ad asinos quos habeo ꝟbi gratia vẽdo tibi vnũ de seruis meis vel asinis ⁊ hmōi. si oĩs pereũt vẽditor est liberatꝰ sicut in lega to. d. l. in rōne. §. incerti. hosti. tamen vi det̃ tenere ꝙ emptor poterit repetere p̃ciũ quasi sine cā sit apud venditorẽ. se cus in legato  p̃ciũ rei legate nō est le gatũ⁊ ideo si perijt res legata aliud nō debet̃ sʒ mihi videt̃ ꝙ nec etiā p̃ciũ po terit emptor repetere in casu isto nec ex cipere vt nō soluat nisi vẽditor fuisset ĩ mora  p̃ciũ nō est nisi cũ causa. s. emptionis ⁊ idẽ dico sicut quādo aliquid alternatiue emit̃ puta ticiꝰ aut Seius si ticius perijt peribit vẽditori ⁊ seius erit in obligatione soluʒ si vero ambo sic venditor liber erit ⁊ peribit seiꝰ em ptori  solus remanserat facit. l. si ĩ em ptione. §. pe. ff. de cōtrahen. em. aut vẽditio fit pure. i. sine cōditiōe ⁊ sine scriptis ⁊ de re certa siue in specie ⁊ tũc ẜʒ gl. in. l. j. ff. de peri. ⁊ co. re. ven. dic ꝙ in vino ⁊ ceteris q̃ degustationem requirunt etiam ante degustationem periculum est emptoris. Si vero venditur nō in specie sed ad mensuraʒ periculũ est vẽditoris donec fit mensuratũ ⁊ ibi multas diuersitates poteris videre sʒ istud sufficit tibi confessori. Similiter si non exigit degustatione periculũ ẽ em ptoris excepto casu publicatiōis quia si publicet̃ ante traditionẽ vł post ꝓpt̃ maleficiũ venditoris periculũ erit ipsiꝰ vẽditoris. l. fundus. ff. loc. ⁊ ibi gl. simi liter per peccatũ. Morā dolũ vel culpā periculũ est vẽditoris puta  pactum fuit vt teneret̃. Jteʒ si fuit ĩ mora tradẽ di rẽ si vero tā emptor  venditor fuerunt ĩ mora posterior mora p̃ponderat prime ⁊ illi nocebit qͦ ad periculũ. Limita nisi posterioris more primꝰ moro sus fuerit causa  sic nō nocebit posteriori casus est iũcta gl. ĩ. l. si ꝑ emptoreʒ in fi. de act. emp. ⁊ ven. q no. idẽ dic si vẽditor fuit in dolo vel culpa lata seu leui ꝑditiōis rei vẽdite ꝙ periculum erit suũ sicut in cōmodato ⁊ deposito. Et idẽ dic de deterioratione seu melio ratiōe rei vendite q pertinet ad ẽptorẽ quando res est vendito in specie ẜm legistas sine numero ẜʒ logicos q idẽ est secus in fructibꝰ rei vẽdite qui pertinẽt ad vẽditorẽ donet perfecta sit vẽ ditio nisi vẽditor sit in culpa. d. l. curabit nec ob. l. tructꝰ post. ⁊. l. pe. C. de ac. emp. ⁊ ven. quia loquũtur in ꝑfecta vẽditione quam voco perfectam quo ad hoc quando precium est solutum vt ha bita fides de precio vt not. in glo. l. j. C. de ꝑi. ⁊ cō rei ven. lʒ alias sit perfecta quando res est tradita. ff. de act. emp. ⁊ ven. l. si quis alienam rem. ¶ Vtrum emptũ de aliena pecunia sit [*]emẽtis. Rñ. ꝙ sic si noĩe suo emit. l. si ex ea. C. de rei vẽ. fallit in ẽpto ex pecunia ecclesie. xij. q. iij. c. j. ⁊. ij. ⁊. q. v. fixuʒ. Q adeo est verum  si clericus habẽs pe cuniā de p̃benda emerit predium amplius non poterit illũ dare intuitu pie tatis lʒ pecuniam potuisset dare  sta tim prediũ fit ecclessie siue emerit noĩe eccłe sĩue suo siue alieno. ca. j. de pecu. cle. ⁊ c. inquirẽdum. Similiter dic ĩ em pto de pecunia pupilli vel minoris a tutore vel procuratore  minor sibi vẽ dicare pōt. l. ij. quādo ex fact. tuto. Jdẽ dic de ẽpto expecunia militis. C. de rei vẽ. l. fi. vt ꝓponis. Siłr dic ĩ ẽpto a ma rito vł vxore de pecunia sibi ab altero eoꝝ donata si efficiatur nō soluẽdo qui donũ accepit. l. vxor marito. ff. de dona. ĩter vi. ⁊ vx. hec limita qñ pecunia non fuit alteri mixta  si fuisset mixta trāsi ret ĩ dominiũ etiā furis. l. si alieni nũmi. ff. de solutio. ⁊ sic non esset ecclesie vel prefatorum. ¶ Qũo pōt pr̃ vendere filium ⁊ qũo li[*]ber hō pōt vẽdi vide. j. seruitus. §. j. ¶ Quid si res vẽdat̃ duobꝰ. Rñ. ꝙ po[*]tior est secũdus si res tradat̃ sibi vłpri mus si ṗmo sibi detur ⁊ idẽ in donatio ne. l. quotiẽs. C. de reivẽdi. nisi primus emisset nomine ecclesie speciale est in hoc vt dominiũ acquiratur sine traditione ar. c. ex literis de consue. ⁊ expres se. C. de sa. san. eccle. l. vt inter diuinum publicũ etiā si secũdus emisset ⁊ ipse nomine eccłie quia preferretur ṗmus ff. de procu. l. in cause sed vẽditior tenet̃ crimine falsi. vt patet. ff. ad. l. corne. de fal. l.  duobꝰ. Si vero ꝑmutauit aut al teri in solutũ dederit vel aliter distraxerit post eaʒ obligauerat tenetur cri mine stelionatus vt. l. ij. ff. de cri. steł. ¶ Vtrũ vẽdẽs vinũ  nihil dixit de ex[*]peditiōe vasoꝝ possit illud euacuare ĩ terra si emptor nō euacuat. Rñ. ꝙ sic si vindemia superueniat vel si vẽditor est mercator qui solet vẽdere ⁊ emere. ff. de ꝑi. ⁊ co. re. vẽ. l. j. §. pe. ẜʒ. gofre. vnde tu dic ẜʒ host. ꝙ si indiget vasis ⁊ eo āmo nito nō vult potest coram testibus vinũ mẽsurare ⁊ effundere. Quod limito nisi emptor sit in tali necessitate ꝙ vẽditor teneat̃ ei subuenire ex debito. ¶ Vtrũ vẽditor teneat̃ de euictiōe em[*]ptori. Rñ. ẜm gl. ⁊ Pau. in. c. si vẽditori de emp. ⁊ vẽ. ꝙ sic: nisi in tribꝰ casibꝰ. ¶ Primus si in principio litis vel ad mnus post litem contestatam non denunciauit venditori vt eum de fenderet vt. C. de euic. l. emptor fundi. ⁊. l. auctore et. ff. eo. l. si rem. §. fi. ¶ Sed quid si sciebat litẽ motam venditor. Rñ. bar. ĩ. l. denũciasse. ff.  adul. videt̃ sentire ꝙ etiaʒ teneatur denunciare. Rō ẜʒ eũ  quando denunciatio requiritur ad aliquod faciendumvt in casu isto tunc nō sufficit sibi scientia so la vt. d. l. denunciasse. Secus esset quā do denũciatio requiritur ad simpliceʒ scientiā habendam  vcʒ vt regula  certus est de reg. iur. li. vj. ⁊. l. j. ff. de act. emp. ⁊ vẽ gl. tamẽ ⁊ Cy. in. d. l. emptor ⁊ Dy. in dicta regula qui certus tenẽt ꝙ nō tenetur denunciare ⁊ multi alij tamẽ tutius est ꝙ denunciet ꝑ. l. si cōtrouersia in ver. autori. hr̃ diue eius enun cia. C. de eui. ⁊ sic denũciatio importat nō simpliciter iudicare sʒ per officialẽ facere ei notuʒ sitem motam vt veniat ad defendendum. ¶ Secundus casus quando emptor ci [*]tatus cōtumaciter abfuit tempore sentẽtie  vr̃ cōdẽnatꝰ ꝓpter suā cōtuma ciaʒ. d. l. ẽptor. ⁊. ff. de euic. l. si ideo. j. respōso. Jdẽ si venditore absente non ap pellauit a snĩa. l. herẽnius. ff. de euic. ¶ Tertius qñ per iniuriā sentẽtia lata [*]fuit ↄtra emptorem. d. l. emptor  iniu ria q̃ fit emptori non contingit venditorẽ. l. si ꝑ imprudẽtiā in prin. ff.  euic. Jdeʒ dic si per vio entiā extraiudiciali ter auferat̃. d. l. si per ⁊. §. de euic. l. fi. ẽt si notarius posuit ꝙ obligat se defendere de iure ⁊ de facto  ill de facto ĩtelligitur si lis moueatur de facto non de iure ẜm panor. vbi. s̃. quiaviolentia extraiudicialis nō venit ẜm naturam ↄ̃ctus de quo dic vt no. per Bar. in. l. sti pulatio ista. ff. de verb. ob. ¶ Addo quartũ casuʒ qñ ẽptor cōpro[*]misit ⁊ cōtrariā sententiā reportauit. l. si dictũ. §. si in arbitriũ ↄpromisero. ff.  eui. ĩtellige hoc veꝝ si volũtarie ↄpromisit  secus si coactus. s. vel a statuto ꝙ sic vult vt inter consanguineos ↄpro mittat̃ ⁊ hoĩ denunciauit venditori ẜʒ bar. in. d. §. si in arbitrum. ⁊ bal. in. l. j. C. de peri. et co. rei. ven. ¶ Quintus casus qñ emptor potuit vsucapere ⁊ non vsucepit. di. l. si dictum. §. si cum posset. ¶ Sextus casus si rẽ alienam scienter emit nisi de euictione specialiter sibi ca uerit. l. si fundũ. C. de euic. ¶ Septimꝰ si aliquid casuale cōtingat. C. eo. de leg. l. fi. de re. eccle. nō alie. c. ad nostram. ¶ Octauus si vẽdidit nō sua voluntate sʒ necessitate vt in gl. j. l. emptore de eui. vide alios casus ꝑ host. ĩ sum. e. ti. ¶ Quid si fecit pactũ vẽditor ꝙ nōvult [*]teneri de euictiōe. Rñ. nihilominꝰ tene bitur ad preciũ re euic. l. exempto. ĩ fi. ff. de ac. emp. q limitat Lud.  ro. ĩ no. qñ pactũ fit ĩ genere. s. a quocũ euin catur secꝰ si specificat̃ ꝑsona vel cāvna:  tũc etiā nō tenebit̃ ad p̃ciũ casus ẽ. ĩ l.  libertatis ĩ ṗn. ff.  eui. ⁊ ibi gl.  hoc. ¶ Sed tum tenet̃ vẽditor emptori re empta euicta in casibꝰ in quibꝰ tenet̃  [*]euictiōe. Rñ. ꝙ in simpluʒ tm̃ ⁊ si fuit ĩ vendẽdo tenet̃ etiā ad interesse in foro tamen cōtentioso in rebus preciosis ar bitrio iudicis cogitur duplum promit tere aliter cōdemnabitur in duplũ precij cōuẽti. ff. de euic. l. ij. ⁊. l. emptori. ¶ Vtrũ venditor teneat̃ ad oẽs expen[*]sas quas emptor fecit in iudicio  euʒ nō defenditv ẽditor post sibi hoc denũciauit. Rñ. pau vbi. s̃. ꝙ sic siue obtinuerit siue nō vt ĩ. l. j. C.  euic. ⁊. l. vẽditores. ff. de ꝟ. ob. ⁊ vtrobi per bar. secus si non denunciasset venditori litem motam. ¶ Vtrũ emens domũ ꝓ centũ in q̃ post [*]ea inuenit thesaurũ valentem ducenta teneat̃. Rñ. lud.  Ro. tenet ꝙ sic ⁊ dicit se cōsuluisse ⁊ obtinuisse in curia ꝙ in hoc habet locũ remediũ. c. cũ cā  ẽp. ⁊ vẽ. l. ꝙ rescĩdatur ↄ̃ctus vel restituatur plus sʒ ↄ̃triũ de iure ẽ veriꝰ. s. ꝙ non te neat̃ rō  thesaurꝰ est res mobilis abscōdita ab ignotis dñis tꝑe vetustiore vt. l. vnica. C.  thesauris. ergo dominꝰ nullꝰ erat ipsiꝰ vt casus ẽ ĩ. d. l. j. ⁊. l. nũ. §. thesaurꝰ. ff.  ac. re. do. Sic ergo remanebimꝰ in dispōne iuris ↄmunis vt fit dñi soli si data opera vel a casu in uenit in suo vel si data opera in alieno solo erit dñi soli si ꝟo a casu erit medie tas dñi soli alia ĩuẽtoris vt ĩ. d. l. vnica cũ ergo iste emptor sit dñs soli erit suꝰ de hoc casus est in. l. a tutore iũcta glo. ff. rei vẽ. vbi pecunia inuẽta per modũ thesauri cedit emptori. Secus si nō eẽt per modũ thesaurivt mutata ab aliquo in muro vt dicit tex. in. d. §. thesaurus  tũc nō esset emptoris nec ob. ꝙ vẽdi tor nō vendit thesaurũ  concedo: sed stamus in dispositiōe iuris cōmunis vt cedat dño soli. ⁊ hoc habeo ꝓ indubita to si emptor nihil sciebat  thesauro sʒ si sciebat ⁊ propterea emit tũc videt̃ du biũ. Nicolaus tñ de lira suꝑ Mathei. xiij. ĩ illa parabola de thesauro. ⁊. s. th. sca secũde. q. lxvj. ar. v. vidẽtur tenere ꝙ licite ematur ⁊ de subtilitate iuris ẽ veꝝ ꝙ pōt licite fieri sʒ de equitate videret̃ ꝙ aliquā partẽ deberet dare vẽditori. vide de hoc si placet quod not. in. l. si quis cum aliter. ff. de. ver. ob. sed quo ad conscientiam ex quo sciebat vr̃ inuenisse et si a casu sic medietas erit sua si vero a proposito sic totum cedet domino soli. vt. di. l. vnica. ¶ Cũ hoc sit ꝙ iura nō cogāt rescinde [*]re cōtractũ emptionis vel supplere iu stũ p̃ciũ: nisi qñ deceptio est vltra vł citra dimidiā iusti precijvt. s̃. dolus. §. ix. cui datur electio tũc. Rñ. ꝙ qñ est vltra dimidiā electio eritvẽditoris ẜʒ Aʒo. ꝑ arg. a cōtrario qñ est citra dimidiā tũc est emptoris vt no. Berna. in. c. cũ dile cti. ⁊. c. cũ causa de em. ⁊ no. Pa. in. d. c. cũ dilecti ꝙ si periret res empta minꝰ dimidia periret emptori  cũ duo sunt in obligatiōe alter natiue vno perẽpto remanet aliud. l. plerũ. ff. de iure do. ⁊ l. stichũ. ff. de ver. ob. Et idẽ dic quādo est plus vẽdita ꝙ periret vẽditori ꝑ eā dẽ rationẽ tñ predicti non tenẽtur nisi ad restituẽdum id plus quo vẽdidit vł supplere illud minus quo emitvs ad iustũ preciũ ⁊ poterit agere deceptus vs ad. xxx. annos siue agat̃ cōditione ex. l. ij. C. de rei vẽ. q̃ ↄditiones cũ sint ꝑ sonales sũt ꝑpetue. Siue agat̃ ex eo cō tractu. s. ex vẽdito. vt no. Pano. ⁊ Jnn. ĩ d. c. cũ cā. Sivero ageret̃ officio iudicis vt volunt ali sic non posset agere nisi vs ad quattuor ānos  vs ad illud tẽpus dat̃ restō in integ. l. vl. C.  ĩ ĩteg. resti. pa. tñ vbi. s̃. vult ꝙ etiā si agatur offō iudicis det̃ vs ad. xxx. an. ¶ Vtrum mercator  scit plures alios [*]post se venire teneatur minus vẽdere  sit cōmunis existimatio vel dicere ꝙ plures veniũt. Rñ. Tho. secunda secũde. q. lxvij. ꝙ non nisi deperfectione. ¶ Quid de mercatoribꝰ  inter se cōue[*]niũt ⁊ vnus solꝰ vẽdat. Rñ. ꝙ si hoc faciũt in lesionẽ reipublice sunt dānādi perpetuo exilio ⁊ bonis spoliādi. vt. C. de mono. l. vnica. Secus si facerẽt propter aliquẽ finẽ honestũ:  liceret ista materia habes. s̃. dolus. §. ix. ⁊. j. negociando ⁊. s̃. arg. §. j. ¶ Vtrũ ille cui datũ est alid ad vẽden [*]dũ ꝓ. x. ⁊ vẽdidit ꝓ. xij. teneat illa duo restttuere dño rei. rñ. ꝙ nō  si illa duo sunt vltra iustũ preciũ tenetur restitue re emẽti ẜʒ ea q̃ dixit. s̃. §. vij. sivero nō excessit iustuʒ preciũ sed sua ind ustria habuit sic sibi acquirit. nec ob. ꝙ datur ei certa merces ꝓ labore:  illa datur vt inueniat emptorẽ ꝓ. x. ⁊ sic nō tenet̃ necessario restituere. secus si daret̃ sibi simpliciter vt vẽderet:  tenet̃ vẽdere meliori p̃cio qͦ pōt ⁊ totũ dare domĩo ex quo mercedem habet pro labore. ¶ Quid de vendente possessionem vel [*]emente infra tales confines que est plus vel minus  sit dictum vide. s̃. donatio. §. xl. ¶ Querit̃ de. q. qͦtidiana vtrũ valeat vẽ [*]ditio seu aliꝰ cōtractus collatꝰ in alteriꝰ arbitriũ. Rñ. ꝙ si ẽ incerta ꝑsona cu ius arbitrio cōmittit̃ nō valet. l. si mer ces. §. j. ff. loc. nisi ĩ casu qñ simpliciter fuit cōmissuʒĩ arbitriũ boni viri.  tũc ĩtelligitur ĩ arbitriũ iudicis. l. vir bonꝰ ff. iudi. sol. ⁊ sic vr̃ cōmissuʒ ĩ certā ꝑsonā. Si ꝟo ꝑsona cui cōmittit̃ est certa. tũc lʒ varia sit opi. in. l. vẽdẽtis ⁊ emẽtis. C. de cōtrahẽ. ẽp. tñ. hic ẜʒ do. Lucā de grassis in. l. si s arbitratu. ff. dever. ob. ꝙ siue substātialia cōtractꝰ vt puta preciũ in vẽditio ne ⁊ similia. Siue accidẽtalia puta vẽditur seruussi rōnes reddiderit ⁊ hmōi cōmittantur in arbi trium certe ꝑsonevcʒ ↄtractus si illevo luerit arbitrari nā sicut substantialevl time volũtatis pōt̃ ferri ĩ arbitriũ here dis. l. si sic. ff. de leg. j. ita ĩ ↄ̃ctibꝰ. l. si ser uuʒ filij. §. eũ qui. ff. de lega. j. ⁊ pro hoc vr̃ casus in. l. si libertus iurauerit. ff. de ope. lib. vbi vlʒ ꝓmissio liberti facta de oꝑibꝰ ad arbitriũ pr̃oni. ⁊ si male arbi tratꝰ fuerit pōt cogivt arbitret̃ sicut bo nus vir sic ĩ. ꝓposito  si arbitrari nolue rit vel nō pōt sic nō valebit. §. p̃cium in sti.  ẽp. ⁊ vẽ. si vero mortuꝰ fuerit alter cōtrahẽtium si fuit cōmissum suꝑ contractu ꝑficiendo non poterit arbitrari. Si ꝟo suꝑ cōtractu ꝑfecto sic non expirat eius arbitriuʒ. sed sicut contractus trāsit ad heredẽ. ita obligatio de stādo arbitrio dicte ꝑsone ẜm Ber. ĩ. d. l. si s arbitratu. ¶ Qũo aũt cōtractus ẽ ptiōis ⁊ vendi tionis rescindatur ꝓpter doluʒ hẽs. s̃. dolus §. ix. vel propter minoritatẽ p̃cij qñ est citra dimidiā iusti p̃cij: vel ꝓpter alias causas vide Hosti. in sum. eo. ti. ⁊ Aʒo. in sũ. C. de rescin. vẽ.  parũ ad cō fessores. sed sufficit quod dictuʒ est. ¶ Emunitas vide ĩfra immunitas. ENormis iniuria quando dicatur. Rñ. c. cũ illorũ de senten. excō. exẽplifi cat si mẽbrũ mutiletur si effu sio sanguinis fit. Et ĩtelligũt doct. ibidem quando effusio est in abundātia: ⁊ de mẽbro de quo sanguis de facili nō exijt. Jtẽ si in ep̃m aut in abbatẽ vel p̃latum seu superiorẽ sit iniecta manus insti. de iniur. §. atrox dicitur si quis vulneretur. Jntellige si vulnus eget medicamine cyrugie vel emplastroruʒ seu aliorũ medicinalium secundum Mona. Jteʒ si quis fustibꝰ ceditur si in theatro vel foro aut in conspectu iudicis verberetur. Jtem ẜm alios si in ec clesia vel cimiterio aut dormitorio verberetur arg. de sentẽ. excom. c. cum pro causa. xvij. q. iiij. quisquis. ⁊. §. qui autẽ Jtem si sacerdoti induto vestibus sacer dotalibus. C. de iniur. l. atroceʒ. Sʒ breuiter dic ꝙ iniuria dicitur enormis. ¶ Primo ex persona ⁊ in iure nō habe mus expressuʒ nisi ꝙ dictuʒ est. in. d. c. cum illorũ. ⁊ in. d. l. atrocẽ ⁊ insti. de in iur. §. atrox. ⁊. ff. eo. ti. l. pretor. §. atrocẽ. vbi dicitur de magistratu parẽte ⁊ patrono: ep̃o prelato. ⁊ sacerdoti induto. vt. s̃. dictũ est. ¶ Secũdo ex loco vt puta si in cōspectu p̃toris fiat seu prelati vt ĩ. d. l. pretor ⁊ in theatro vel foro vt ĩ d. §. atrox. ⁊. l. sʒ est questionis in prin. ff. de iniur. ¶ Tertio ex tempore: ⁊ hoc est arbitrariuʒ. vt puta ludi vel magne festiuitatis. ¶ Quarto ex re puta exvul nere vnde dicit. l. vulneris magnitudo atrocitatem facit ⁊ nō nũ locus vulneris: veluti oculo ꝑcusso. hec ibi. ff. de iniur. ita incipit. ¶ Quinto ex modo. vñ dicit pa. in ca. cum illoꝝ. de sen. excō. ꝙ ꝑcussio in ecclesia vel in platea ⁊ excessus notorius dicitur enormis. d. §. atrox. ⁊ quod episcopus non potest eum absoluere ex ta libus iniurijs notorijs factis ecclesiasticis personis. ¶ Sʒ s habebit arbitrari an fit enor[*]mis iniuria. Rñ. ꝙ ille  habet absolue re ⁊ ligare an sit sue iurisditiōis: vt puta possit euʒ absoluere vel ne ar. c. suꝑ lr̃is dẽ rescrip. ⁊. l. si s ex aliena. ff. de iud. Sed caueat vbi ius determinauit atrocẽ ne ipse velit leuẽ arbitrari  nō absolueret sed deciperet. secus vbi ius non determinat. EPiscopus grecelatĩe spe culator inter petratur: vt dicitur. xxj. dist. c. cleros. ⁊. viij. q. j. qui episco patu speculare enim debet mores ⁊ vi tā populi sibi subiecti ⁊ intẽdere ad eo rũ salutẽ vnde episcopus hec negligẽs est ĩ peccato mortali ⁊ dicitur canis im pudicus. ij. q. vij. qui nec ⁊ debet lectiōi ⁊ orationi vacare vt in. c. ep̃i ibidẽ. nec dʒ hẽre familiaritatẽ praui hominisvt ĩ. c. ꝑuenit eadẽ cā ⁊ qōne ĩmo p̃sbhyte ros: diacones: clericos boni testimonij dʒ penes se habere vt in. d. c. ep̃i ⁊. c. cũ pastoris et de conse. di. j. ca. ep̃us deo. Adde de ↄtẽtis in hoc. §. ⁊ ꝙ ep̃s di cat̃ p̃ses ciuitatis no. ĩ. l. illicitas. §. qui vniuersas. ff. de offi. pre. Bald. in. l. siue pars in fi. C. de dila. vbi dicit ꝙ dicitur maioribꝰ magnatibꝰ ciuitatis. ⁊ dicit̃ ꝑsona illustris no. Bar. in. l. oẽs ppłi in iiij. q. j. q. patri. ff. de iust. ⁊ iure. imo pōt dici serenissimus vt no. gl. ⁊ Car. in cle men. in pleris. de elect. ¶ Vtrũ ṗncipaliꝰ debeat ĩtẽdere multi [*]plicatiōi tꝑaliũ. Rñ. ẜm Tho. ĩ quollibellis. ꝙ nō. sʒ eiꝰ ꝓpria ⁊ p̃cipua cura dʒ esse circa custodiā gregis sibi ↄmissi orādo: p̃dicādo: sacr̃a dispensando: ⁊ sua iuxta q res extigit erogando. Pōt tamẽ intẽdere multiplicatiōi tꝑalium ad vtilitatẽ eccłie quādo oportunitas adest: ⁊ fieri possit sine dāno spũaliũ no tabili alias no. Alex. aũt. ij. ij. ti. de aua ritia dicit ꝙ ep̃s nō pōt congregare ad sui tuitionẽ siue ecclesie sicut rex potest sʒ debet cōuertere res ecclesie in vsum eccłie q facit pauperibus dando. Rō est  rex ad hoc cōstitutus est vt subdi tos in pace teneat ⁊ defendat ab aduer sarijs ⁊ ideo pōt ad hoc cōgregare. non sic episcopꝰ sed vt faciat bonũ ecclesie. q facit dādo pauperibꝰ. facit. xij. q. ij. auruʒ. vñ tʒ Tho. ij. ij. q. clxxxv. quod si bona ecclesiastica nō dispensat in pios vsus. sed notabiliter deficit peccat mor tałr. Secus si ĩ modico deficiat. Addit tñ ꝙ si necessitas nō imminet pro pauperibus ꝙ potest reseruare in futurum vel emere possessiōes vt tꝑe necessitatis ꝓuidere possit. Bona. vero patrimonialia potest tenere ad libitum. ¶ Vtrũ liceat appetere ep̃atum. Rñ. ꝙ [*]nō. viij. q. j.  ep̃atũ ibi dicit̃ locꝰ suꝑior sine quo ppłs regi nō pōt. ⁊ si ita retineat̃ at administretur vt decet: tñ indecẽter appetit̃ quā obrem otiũ sanctũ querit̃ gratia ꝟitatis negociũ iustũ suscipit necessitas caritatis quā sarcinā si nullꝰ ĩponit ꝑcipiẽde at intuende veritati vacādũ est. Si aũt imponit̃ su scipiẽda est ꝓpter caritatis necessitatẽ Sʒ nec sic oĩo veritatis delectatio dese reda: sed subtrahatur illa suanitas: vt nō opprimat̃ iusta necessitas. hec Aug. ex quo post ꝙ appetit̃ illicite: ⁊ quādo sit mortale vide. s̃. ambitio prĩo ⁊ oblatus recusat̃ cũ pctō mortali si est dignꝰ ⁊ eque dignus non est cui debeat dari Facit similiter ad hoc. c. ĩ scripturis ea causa. ⁊. q. vide. s̃. electio. §. xxx. ¶ Quā iurisditionẽ habeat vide de off. [*]or. ꝑ totũ  ad confessores nō pertinet. ¶ Vtrũ ep̃s possit cōcedere autoritatẽ [*]nō ep̃is quā ipse hʒ. Rñ. Pa. in. c. accedẽ tibus de exces. p̃la. ꝙ nō ea que spectant ad ordinẽ ep̃alem sicut ordinare chrismare: cōsecrare: ⁊ similia q̃ no. in. c. uis. lxviij. di. ⁊ in. c. aqua. de cōse. ecc. vel alta. Ea vero q̃ spectāt ad dignitatẽ ep̃aleʒ bene pōt sicut cognoscere de cā mr̃imoniali iniũgere publicam pnĩaʒ cōcedere indulgẽtiam iudicare de clerĩ cis ⁊ hmōi vt. xvj. q. ij. visis preter insignia vt vsus mitrie ⁊ pōtificalium que solus papa ↄcedit arg. c. vt apostolice. de priui. li. vj. ea etiam q̃ sunt iurisditio nis pōt cōcedere uis nudum sit cōsecratꝰ nec sacerdos ẜm eũdẽ Pa. vbi. s̃. post Jo. an. ⁊. cal. vt ibi no. pa. ¶ Jn quibꝰ pōt ep̃s dispẽsare. vide. s̃. [*]Dispensatio §. v. ¶ Vtrũ ep̃s cadat in penam suspensio [*]nis aut ĩterdicti. Rñ. ꝙ nō ex nulla ↄsti tutiōe nisi in ipsade ipsis ep̃ali fiat spe cialis mẽtio. Simiłr nec eorũ superiores. vt ĩ. c.  periculosum de sen. ex. lib. vj. Jdem dic de suspẽsiōe a beneficio a iure posita vt in. c. si cōpromissarius §. hmōi de elec. li. vj. Secꝰ de excōicatiōe. vt no. in. d. c. quia periculosum. ¶ Vtrũ ep̃s possit dispẽsare in plurali[*]tate bñficioꝝ. vide. s̃. bñficiũ. §. xxxviij. ¶ Vtrũ executiōe deuoluta ad ep̃m ꝓ[*]pter negligẽtiā executoris teneat̃ ep̃s seruare formā quaʒ tenebant̃ executores. Rñ. Bar. ĩ. l. si puellā. C. si. man. ita fu. ali. ꝙ sic ⁊ facit tex. ĩ. cle. j. de supplt̃. negli. prela. ⁊ q no. Jo. an. ab. in. c. publicato. de elec. ¶ Vtrũ mortuo ep̃o expiret officiũ vica [*]rij. Rñ. Pa. in. c. j. ne se. va. ꝙ sic. vt not. glo. in cle. fi. de procura. Jdem videtur de officio prioris constituti ab abbate mortuo abbate. ar. ex no. in. d. cle. fi. secus si cōstitutus esset ab abbate cũ capitulo ar. c. ij. de statu. regu. ¶ Ep̃s in sinodo dʒ cōstituere aliquos [*]idoneos viros ꝑ totā diocesiʒ quos dʒ iuramẽto astringere ad denũciādũ sibi vel ꝑ eũ misso cd ꝑpẽderint fieri cōtra volũtatẽ dei ⁊ totā christianitatẽ ꝙ ꝑtineat ad iurisditionẽ ecclesiasticā vt habetur in. c. ep̃s in sinodo. xxxv. q. vj. et tales appellantur testes sinodales. ¶ Ep̃s pōt cogere religiosos mẽdican [*]tes vt vadāt ad ꝓcessiōes. c. nimis pra ua. de exces. prela. Ex quo dicũt doc. ꝙ ex quo prohibetur eis ne ex leui. causa cōpellant eos ire ad ꝓ cessiones sequit̃ ꝙ ex magna ⁊ graui cā possũt vt puta nouo ĩtroitu ep̃i vel legati vel immẽte peste aut alio flagello. vel in gñalibus lectanijs q̃ sunt tres dies rogationum hoc no. Pa. ĩ. c. dilectꝰ de of. or. ꝙ est ve rũ nisi speciale priuilegium habeant. ¶ Ep̃s in ecclesijs baptismalibꝰ dʒ or[*]dinare magistros doceāt pueros in studijs lr̃aꝝ liberaliũ artiũ assidue vbi necessitas occurreret. xxxvij. di. de quibusdam. ¶ Ep̃s singulis annis sinoduʒ teneat [*]ad monẽdo clericos ↄstitutiōes legẽdo ⁊ laicis p̃dicādo. vt. j. q. j. placuit itẽ sin gulis annis si pōt visitet oẽs ecclesias monasteria. ⁊ hospitalia sibi subiecta. ¶ Ep̃s tenet̃ deputare ĩ ecclesijs cathe[*]dralibꝰ ⁊ alijs cōuẽtualibꝰ viros idoneos ad p̃dicādũ ⁊ cōfessiōes audiendũ aliter peccat mortałr. siłr quādo ip̃e nō pōt ꝓpter amplitudinẽ diocesis vel alia occupatiōe tenet̃ habere viros po tẽtes in oꝑe ⁊ sermone  visitẽt qui doceāt vice eoꝝ plebes sibi cōmissas⁊ eis prouideāt de sustẽtatione. vt in. c. inter cetera. de offi. ordi. ¶ Ep̃s dʒ quos vult ordinare inquire [*]re primo de etate debita ad illum ordi nẽ. dic vt. j. etas ⁊ de literatura. Naʒ or dinās subdiaconũ vł diaconũ  nescit officiũ videt̃ peccare mortałr  p̃bet et cām peccādi mortałr. Quātũ ꝟo ad illos quos ꝓmouet ad curā aĩarũ habeāt scĩam necessariā de quo. s̃. ↄfessio. iiij. §. iij. alias peccat mortaliter. Jtẽ nō ꝑmittat ꝙ notariꝰ petat salariũ ĩ scribẽ do ordinādos.  ꝓhibitũ est. j. q. ij. sicut ep̃m. intellige ẜm gl. ibidẽ quando est salariatꝰ ałs pōt acciꝑe alid. dummodo ep̃s nō participet in lucro lʒ con trarium teneat glo. ibidem. ¶ Ep̃s pōt q̃rere de titulo beneficij sui [*]subditi si nō cōsensit in eũ vt voluit Fe der. consilio. xcviij. ⁊ idẽ dic de quocũ alio cuius interest. ¶ Ep̃s eccłiastica officia nō dʒ ↄmitte [*]re ꝓpinquis nec administrationẽ rerũ eccłiasticaꝝ. vt in. c. iudicatũ est nobis lxxxix. di. cũ. c. se sʒ iconomꝰ dʒ esse cleri cus houeste vite vt ꝓbat̃ ea. di. ꝑ totũ. ¶ Ep̃s in cōferẽda beneficia dʒ attẽde [*]re vt det dignis aliter peccat mortaliter. ẜm Tho. ⁊ Alber. in. iiij. facit quod not. lxj. di. c. in sacerdotibus. ¶ Ep̃s in publico dʒ lineis vti: nisi sit [*]religiosus super indumẽtis. vt in. c. cle rici officia de vi. ⁊ hone. cle. ¶ Ep̃s tẽpore interdicti pōt celebrare. [*]⁊ celebrari facere vbicũ ⁊ audire diui na vt in. c. fi. de priui. li. vj. Q limita. vt in. c. ꝙ nōnullis. de priui. interdictis exclusis. submissa voce ianuis clausis. et campanis nō pulsatis. ⁊ ip̃e spāliter non sit interdictus. vel nō fuerit causa ipsius interdicti. ¶ Ep̃s pōt vbicũ cum altari portati[*]li celebrare ⁊ celebrari facere. d. c. fin. ¶ Ep̃s nō seruans canones vel nō fa[*]ciens seruari est periurus. no. Pa. in. c. ego de iurein. allegat gl. i. c. sacerdotes. el. j. ij. q. vij. q̃ dicit. ꝙ a p̃lato nō seruāte canones potest recedi sicut ab excōicato receditur ⁊ p̃ciso. Q intelligit di ctus Pa. verũ quādo ex cōtemptu non seruat nec seruari facit alias secus. ¶ Vtrum episcopus pro persecutione [*]sui corporis possit fugere. Rñ. ẜm sanctuʒ Tho. ij. ij. q. clxxxv. ar. v. ꝙ vbi sub ditorum saluus exigit persone presentiaʒ non potest fugere propter aliquod damnum tẽporale vel corporale. immo tenet̃ sicut bonꝰ pastor aĩaʒ ponere pro ouibus suisvbi ꝟo sufficiẽter in absen tia ꝑ aliũ posset saluti subditoꝝ ꝓuide ri. tũc licite posset fugere: nec est mercẽ nariꝰ tũc. Hoc idẽ pʒ ĩ. c. scitaris. vij. q. j. vidẽ Jnno. in. c. nisi de renũ. ⁊ gl. in. §. hoc etiā tũc obseruandũ. vij. q. j. ¶ Ep̃alis dignitas liberat a cōditione [*]seruili ⁊ ascriptitia. liiij. di. si seruꝰ scien te el. ij. ⁊ etiā a curiali ẜm canones vt te net gl. in. d. c. si seruus. ¶ Ep̃s si hʒ iurisdictionẽ tꝑalẽ in aliqͦ [*]loco dʒ constituere iudicẽ laicũ  in cā p̃cipue criminali faciat iusticiaʒ ⁊ pōt etiā in spāli suꝑ aliqͦ maleficio delegare vt faciat iusticiā. ⁊ nō efficit̃ irregularis dũmō ꝑ suā rñsionẽ ne directe vel indirecte indicet iudici ꝙ debat penaʒ sanguinis irrogare. sʒ solũ in genere ꝙ faciat iusticiam. ⁊ ꝙ si dubitat cōsulat ꝑuos iudex aliter esset irregularis. c. li teris de exces. p̃la. Tenet tñ Ro. ꝙ etiaʒ pōt dicere ꝙ puniat rerũ ẜʒ ꝙ ius vult dummodo nō exprimat de morte vel de mutilatione vt etiam no. Hug. di. iij. c. oĩs aũt lex presens tamẽ nō dʒ esse vindicte sanguinis. vt in. d. c. ex literis. ¶ Vtrũ ep̃s peccet mortaliter rñdendo [*]in ordinatione sua cũ interrogat̃ vtruʒ sciat nouũ ⁊ vetus testm̃. ꝙ scit. Rñ. ẜm Ri. in quoł. iij. q. xxiiij. ꝙ sic si ẽ ita igna rus ꝙ nesciat in generali mandata dei articulos fidei virtutes: ⁊ vitia etiam sa cramẽta.  tũc mẽtit̃ ꝑnitiose. Si vero nō est ita ignarus n sciat vetꝰ ⁊ nouũ testm̃ tũ ad ea q̃ necessariũ est scire p̃lato ⁊ sine quoꝝ scĩa nō pōt conuenienter exe offm̃ suũ tũc nō credit ꝙ peccet mortaliter licet in alijs sit indoctus  videt̃ ꝙ cōsuetudo sic solum velit. ¶ Vtrũ religiosus ꝓmotus in episcopũ [*]teneat̃ ad obseruātias regulares. Rñ. q sic. vide. j. monachus. §. vij. religiosus. §. xxxiij. ERrare est aliud ꝓ alio pu tare. Vñ Aug. xxxviij. disti. in. c. uis inquit. Quisquis se extimat scire ꝙ nescit ꝓ ꝟo ppe approbat falsum ꝙ erroris est ꝓpriũ. ad idẽ. xxij. q. ij. in quibus. Et ideo in. d. c. uis dicitur ꝙ non est consequens vt cōtinuo erret quisquis aliquid nescit. ¶ Vtrũ error sit pctm̃. Rñ. ꝙ in his que [*]non pertinent ad regnuʒ dei capesceñ. vel non: sic non est pctm̃ aut si est mini mum est vt in. d. c. in quibus. ¶ Errantes nō vident̃ consentire. l. ni[*]hil consensui. ff. de reg. iu. rō hr̃. j. matri moniũ. iij. impedimento. iiij. in prin. ¶ Error iuris an excuset a dolo ⁊ conse[*]quẽter a pena q̃ debet̃ ꝓpter dolũ. Rñ. ꝙ sic vide. s̃. dolus. §. j. ¶ Error cōis aliqñ facit ius. ar. xcv. dis. [*]c. ecce ego quasi in fi. ⁊ in. l. barbariꝰ. ff. de offic. preto. ¶ Errorẽ suuʒ quilibet debet corrigere [*]xxxv. q. ix. §.  ergo. ⁊. §. seq. ¶ Error qñ dicat̃ intollerabilis. Rñ. qñ [*]aliquid communiter vel in suo genere est peccatum vt in. c. venerabilibus. §. potest de sen. exc. lib. vj. Vel si cōtineat aliquod impossibile vt in glo. c. ꝑ tuas de sen. excom. vel contra ius vel legem vel excommunicet quia bonũ facit puta eleemosynam vide in. d. glo. Erubescentia de bono est peccatũ ⁊ filia accidie ⁊ contingit quadrupliciter. ¶ Primo cũ erubescit de defectu natura vt puta  est claudus ⁊ hmōi: ⁊ hec est peccatũ si est nimia. lvj. di. nasci. ⁊. c. nun erubesca mus. ¶ Secundo cum erubescit dicere veritatem. vt predicare testificari: corrigere. Et hec aliquando est mortalis si non facit quando tenetur de precepto. ¶ Tertio cum erubescit cōfiteri mortalia peccata ⁊ si omittit propter hoc mor talis est. ¶ Quarto cum erubescit ieiunare orare. ⁊ huiusmodi. ne dicaiur san ctus. ⁊ hoc est peccatum veniale quando omittit non necessaria secus quādo necessaria. quia mortale. ETas determinata requiri tur in multis necessaria iure ita ꝙ non tenet gestum ante. Adde de his notatis et quotuplex sit etas gl. ĩ. l. hereditatũ. ff. ad. l. fal. Cy. ⁊ docto. in. l. si infanti. C. de iure deli. Flo. in. l. inuiti. ff. de te. ⁊ Bal. in. l. fi. §. si aũt. C. de bo. q̃ lib. ⁊ ꝑ quẽ debeat ꝓbari. no. gl. Bart. Bal. ⁊ alij in. l. si minorẽ. C. de in integ. resti. ¶ Et. j. in spōsalibꝰ. vij. annoꝝ cōpleto[*]rũ. vt in. c. vnico. de despō. impu. li. vj. ¶ Jn matrimonio ꝟo. vij. annoꝝ in fe[*]mina. ⁊. xiiij. ĩ masculo: nisi malitia sup pleat etatẽ. ꝙ tũc est qñ sunt potẽtes ad coeundum simul. vt no. in. d. c. vnico. ¶ Jn voto religiōis seu ꝓfessiōe fiẽda [*]rerit̃. xij. in muliere. xiiij. in masculo cō pletꝰ vt hr̃  muliere ĩ. c. cũ viꝝ de regu la. ⁊ in. c. puelle. xx. q. j. ⁊ in. c. puella. xx. q. ij. de masculo. ĩ. c. significatũ de regula. ⁊ in. c. j. de regula. li. vj. Fallit in. casu de quo. j. Nouicius. §. ij. ¶ Jn ordinibꝰ capiẽdis ṗme tōsure est [*]vij. annoꝝ ↄpletoꝝ vt in. c. in singulis. lxxvij. di. ⁊ etiā triũ minoꝝ ordinũ vt in d. c. in singulis. ⁊ quicũ cōferrẽt ante p̃dictā etatẽ nisi religionẽ ĩtraret suspẽ sus est ip̃o facto ꝑ annũ a collatiōe eius dẽ ordinis de tẽ. or. c. nullꝰ li. vj. Acollitatꝰ post. xij. annũ vt in. d. c. ĩ singulis. Subdiaconatꝰ ẽ. xviij. annꝰ inchoatꝰ. Diaconatꝰ ꝟo. xx. Presbyteratꝰ. xxv. vt in cle. gñalẽ.  eta. ⁊ quali. or. Si tñ ordi net̃. añ dictā etatẽ s suscipit dẽ caracterẽ ordinis: sʒ non executionẽ vs ad cōpletũ tp̃s. vt in. d. c. cle. generalẽ. nec ep̃s pōt dispẽsare vt ibi no. in glo. ¶ Jn bñficijs regularibꝰ in abbatissa. [*]xxx. ānoꝝ. cōpletoꝝ. siłr ⁊ ĩ priorissa seu mr̃e vłministra. que hʒ regere mōasteriũvt ĩ. c. ĩdẽnẽtatibꝰ de elec. li. vj. Jn ab bate. xxv. ānoꝝ ĩceptoꝝ. ꝑ. c. cũ ĩ cũctis. l §. ĩferiora de elec. vbi. regułr ad libʒ dignitatẽ obtinẽdā rerit̃ illud tp̃s lʒ nō de abbate sit alid speciałr exp̃ssuʒ. Jn prioratu collegiato. i. ꝙ hẽat sub se collegiũ. xxv. annoꝝ ĩceptoꝝ ar. cle. ne ĩ agro. §. ceteꝝ de sta. regu. Jn ṗoratu ꝟo ne ↄuẽtuali si hʒ curā aĩaꝝ quā hẽat ꝑse exercere rerit̃. xxv. annoꝝ. ĩceptoruʒ  opʒ sit sacerdos. Secꝰ si nō hʒ ꝑ se ex ercere sũc sufficit etas. xx. annoꝝ cōpletoꝝ. d. §. ceteꝝ. Jn prioratu aũt  nō hʒ curā aĩarũ rerit̃ etas. xiiij. annoꝝ ↄpletoꝝ.  opʒ sit ꝓfessus. c. nullꝰ. de elec. li. vj. Et ita tʒ Pa. ĩ. c. suꝑ in ordinata. de p̃b. lʒ Fed. dicat sufficere etatẽ. vij. āno rũ cui nō credo.  opʒ sit ꝓfessus ĩ religione. vt dictũ ẽ in bñficijs secularibꝰ q̃ habẽt dignitatẽ. in ep̃o. xxx. annoꝝ cō pletoꝝ. c. cũ in cũctis. de elec. Jnferiora ꝟo ep̃atu requirũt ꝙ attigerit. xxv. annũ. d. c. cũ in cũctis. §. inferiora. Et si eccle sia curata cōferat̃ ei  nō attigit. xxv. annũ ipso iure vacat nec ep̃s pōt dispẽ sare. c. lʒ. canō. de elec. lib. vj. Sʒ bñ ep̃s pōt dispẽsare in digitatibꝰ vel ꝑsonatibus curā aĩaꝝ nō habẽtibꝰ vt. xx. anno cōpleto habeāt. c. ꝑmittimꝰ de eta. ⁊ q̃l. li. vj. Jn bñficijs vero simplicibus sunt opiniōes sʒ mihi placet opi. Calde. quā sequit̃ Pau. in. c. suꝑ ĩordinata de p̃bẽ. ꝙ si bñficium sonat in nomẽ rectorie vt puta  est eccłia vel capella ꝑ se stans hñs ad regimẽ clericum. tunc requirat̃ etas. xiij. annorũ ↄpletoꝝ. vt in. c. ĩdeco rũ. de eta. ⁊ qualita.   nescit se regere nec ecclesiā. Si ꝟo nō sonat rectoriā sʒ est beneficiũ in ecclesia tũc si rerit maturitatẽ consilij vt in canonicatu eccłie cathedralis. Host. ⁊ Ar. tenẽt q requiritur etas. xxiij. annorũ  non pōt iura sapientiũ tractare sicut dicimus in milite volẽte testari ante illā etatẽ. in. l. li cet. C. de test. mili. si ꝟo nō requirit maturitatẽ cōsilij. tũc. vij. annoꝝ est etas. ⁊ ista sunt beneficia in multis ecclesijs pro clericis pueris. ¶ Jn electionibus monialiuʒ requirit̃ [*]etas. xij. annoꝝ completoꝝ. aliter nulla admittit̃ ad eligẽdũ. vt in. c. indẽnitati bus de elec. li. vj. Jn iuramẽto ⁊ testimonio requirit̃ pubertas. vt not. in. c. paruuli. xxij. q. v. ⁊ in. c. testes. iiij. q. iij. ¶ Jn testamẽtis ⁊ multis alijs q̃ omit[*]to: quia ad nos nihil requiritur pubertas: in electione sepulture requiritur ꝙ ad annos pubertatis perueniat. ar. c. lʒ de sepu l. lib. vj. ¶ Qũo cognoscet̃ qñ requirit̃ etas cōpleta quando de mẽte ignoratur statuentisvel disponẽtis. Respōdit Bar. ĩ. l. si cui. ff. de leg. j. q qñ etas profertur in genitiuo requirit̃ ꝙ cōpleta sit in ablatiuo cũ p̃positione insufficit sit inchoata. sine prepositione requiritur cōpleta cle. j. de se. poss. Jn accusatiuo cũ verbo significante rem perfectā vt prepositio per vel cũ futuro cōiunctiui requiritur completa. l. nō putabā. ⁊. l. si in annos. ff. de condi. ⁊ demō. sine tali verbo si de fauore agit̃. sufficit. ĩchoasset si de odio requiritur cōpletus. l. ad rempublicā. ff. de mu. ⁊ hone. Jn accusatiuo cũ prepositione ad sufficit inchoari. l. filiuʒ. ff. ad trebellianum. Euagatio mẽtis est filia accidie: ꝓpter tedium boni operis euagat̃ varia cogitādo vt ipsum tediũ euitet ⁊ hec inducit ad multiloquiuʒ ⁊ vaniloquium ⁊ audiendũ noua: ⁊ facit instabilẽ in loco q̃ tũc sunt mortalia cũ sit p̃dicta cōtra aliquod preceptũ alias veniale. hec ex sancto Tho. ij. ij. q. xxxv. Jn oratione autem an sit peccatũ. vide oratio. §. x. Euangelium legens sacerdos vtit̃ si olla sicut diaconꝰ. xxiij. di. ecclesiastica. Euangeliũ nō sedendo vł genu fiexo. sed stando audire debemus. de conse. di. j. apostolica. Denotatis in hoc versic. ⁊ an liber euangelioꝝ debeat manibus tāgi per iurātes. vide Bar. Bal. ⁊ doc. in aut̃. sacramenta puberum. C. si aduer. vendic. Eucharistia id est bona gr̃a ab eo ꝙ est bonũ ⁊ caris gra tia ⁊ sic noĩatur ẜm q cōtinet realiter xp̃m qui est plenus gratia scmvero q est fignũ rememoratiuuʒ passionis xp̃i que fuit sacramentũ verũ r sacrificiuʒ ẜm aũt q est signũ demonstratiuũ vni tatis ecclesie cui hoĩes aggregant̃ per ipsam r cōio prout vero est prefiguratiuuʒ diuine fruitiōis que est in patria dicit̃ viaticũ  prebet nobis viā perue niẽdi ad illā vel  dat̃ trāseũribus de hac vita ad ipsum xp̃m vnũ tñ est sacra mentũ in quo sunt tria. s. spẽs visibilis corpꝰ xp̃iverũ ⁊ corpus xp̃i mysticũ: scʒ eccłia ⁊ ẜm q dicit Hug. ¶ Primuʒ est signũ sci ⁊ tertij. ¶ Scm ẽ res ⁊ signũ ⁊ cā tertij. ¶ Tertiũ est res secũdi ⁊ veri tas primi. de quo de cele. miss. in. c. cum Marthe. §. distinguendum. est. De materia in hoc. §. ⁊ seq. vẽtilata nihil per legistas. ideo remissiones. ll. non requiras in eis. ¶ Que ẽ materia debita huiꝰ sacr̃i. Rñ. [*]ꝙ pāis triticeꝰ ⁊ vinũ vitis. vsꝰem̃ huiꝰ sacr̃i ẽ refectio q̃ ad sui ĩtegritatẽ cibũ ⁊ potũ rerit. Significatio ẽt eiꝰẽ duplex Vna passio xp̃i i qua sanguis fuit separatꝰ corꝑe. Alia ẽ cibatio corporis ⁊ aĩe ⁊ ꝓpterea ꝑꝑ conuenietiā vsus ⁊ signi ficationis duplex materia exigebatur. ¶ Vtrũ possit confici de pane fratris et [*]spelte vel silignis. Rñ. lʒ aliqui dixerĩt q sic. tu tñ tene q non pōt confici nisi ex pane triticeo. l. frumẽti scm Sco. in iiij. di. xj. ⁊ cōiter theo. ¶ Vtruʒ in pasta facta de tritico possit [*]confici. Rñ. ẜm Sco. vbi. s̃. q non. ¶ Vtrũ possit cōfici in pane corrupto. [*]Rñ. q nō qñ tāta ẽ corruptio qpanis species soluunt̃ sicut qñ cōtinuitas sol uitur ⁊ sapor ⁊ color⁊ alia accedẽtia mu tant̃ secꝰ si esset aliqua disposstio solum ad corruptionẽ quā declarat aliqua im mutato saporis  sic pōt confici. ¶ Vtrũ in amido possit confici. Rñ. sco. [*]vbi. s̃. multo probabiliꝰ est ꝙ non ideo peccat ⁊ iudicio meo grauiter  ex tali materia cōficit sciẽter siue q̃ p̃parat ille aũt  cōficit ignorāter lʒ nō cōsecret tñ nō est idolatra ẜm Sc. vbi. s̃. nec idolas trare facit  tũ in se est materiā esse idoneā ⁊ ab alijs adorādam supponit. ¶ Vtrũ possit cōfici in pane fermẽtato. [*]Rñ. ẜm Sco. in. iiij. di. xj. ꝙ sic ⁊ tex. est ĩ c. lr̃as de ce. mis. ⁊ ĩ. c. ĩ sacr̃o. de ↄse. di. j. sʒ grauiter peccat latinꝰ si celebrat ĩ fer mẽtato ⁊ vt dicit Sc. forte ẽt grecꝰ grauiter peccat ꝓpter multa q̃ adducit. ibi dẽ sʒ maxie  xp̃s in aʒimo cōsecrauit. ¶ Vtruʒ possit confici in pane facto de [*]aqua rosea vel endiuie ⁊ hmōi. Rñ. qui dam theologi in. iiij. distin. xj. tenẽt q non potcst confici de pane facto ex quo cũ alio liquore. sʒ oportet sit factꝰ de aquavera alit̃ vere panis nō esset. Alij aũt theologi tenẽt ꝙ potest cōfici. quia aqua ipsa nō requiritur vt maneati spẽ propria immo mutat̃ in materiam aliā sʒ ego. credo ꝙ nō pōt  tp̃s cōfecit in pane fctō ex aqua naturali. ⁊ sic serua. ¶ Vtrũ si grana alterius generis admi [*]sceantur cũ tritico possit cōfici. Rñ. ẜm cōmuniter theologos in. iiij. di. xj. ꝙ si admixtio sit predominās vel equalis est virtꝰ in vtro misciliũ ꝙ nō pōt con fici  mutatur spẽs et cognoscitur ex colore precipue ⁊ sapore. Accidẽtia em̃ magnā partẽ cōferũt ad cognoscendũ q quid est primo de aĩa secꝰ si nō est eq̃ lis cōmixtio: quia cōfisci potest. ¶ Circa materiam vini queritur vtrũ [*]possit cōfisci de alio vino  de vino vitis. Rñ. ẜm cōiter doc. in. iiij. distin. xj. ꝙ nō ⁊ ratio potissima quia sic xp̃s instituit luce. xxij. ¶ Vtrũ possit cōfici in aceto. Rñ. Jnn. [*]de officio misse. dicit ꝙ sic: sed ẜm theo logos maxime. Ri. in. iiij. di. xj. dic ꝙ nō pōt  vinũ ⁊ acetũ ⁊ differũt ẜm philo sophũ. viij. methaphisice sicut vinum ⁊ mortuũ. Jn vino tñ ẜm Ri. vbi. s̃. ⁊ cōiter alios quod accepit ad accedinẽ ma nente tñ adhuc forma substātiali vini potest confici. Jdem dic quando putre scit perfecta putrefactione que redire nō potest ad cōplexionẽ vini ꝙ nō pōt confisci. si vero sit in via ad corruptionem pōt cōfici siłr si vino sit cũ sapore vinoso sapor aromaticꝰ vel pōticus vel accerbus ex minꝰ ꝑfecta digestione vi ni potest cōfici. ¶ Vtrũ in agresto possit ↄfici. Rñ. ꝙ nō [*] nihil recipit spẽm nisi sit ĩtermino sue generatiōis. ⁊ ideo nō est vinũ. ¶ Vtrũ ĩ musto possit cōfici. Rñ. ꝙ sic si [*]est expressum extra vnā. sʒ nō ĩ eo quod adhuc cōtinet̃ in vna matura ar. de cō se. di. ij. c. didicimus. ⁊. c. seq. ⁊ hec estve rior opi. quia sic non est sub spẽ potabi li sed potius edibili. ¶ Vtrũ possit cōfisci ĩ pusca seu ĩ aqua [*]vinata seu in aqua superfusa suꝑ aceruos vuarũ post vinũ est expressũ aut in aqua rubea ĩ qua lotus est pānus vi no rubeo tinxtꝰ. Rñ. scm cōiter doc. q nō qñ tollit virtutẽ vini aqua addita fa cit de conse. di. ij. c. cũ oẽ. ⁊ de cele. mis. c. pernitiosus. ¶ Quid si aqua equaliter misceat̃ vi[*]no. Rñ. Ri. vbi. s̃. q aut fit ẜm titatẽ equalẽ molis: aut ẜm proportionẽ equa lem virtutis. ¶ Primo modo nō tollit spẽm vini  est magis actiuũ  aqua nec tñ vinũ posset cito in sui naturam aquā cōuertere ⁊ ideo sola vini substātia trāsubstantiaret̃ in sanguine. ¶ Se cũdo mō generat̃ tertia natura ex duobus q̃ nec est vinũ nec aqua: sed nō statiʒ  natura nō operat̃ in instāti uis earũ termini sint in instāti. ⁊ ideotā cito posset sacerdos cōficere post talẽ appositlonẽ q illud q fuit ibi vinũ cum adhuc nō esset trāsmutatũ ad cōpositio nẽ nature tertie cōuerteretur in sangui nẽ xp̃i. Si tñ ante proferret verba cōsecrationis esset tertia naiura cōstituta nō postet cōfici sanguis xp̃i  spẽs cōponentiũ ex quibus per essentiā cōstituit̃ vnũ in cōposito nō remanẽt ẜm essentias nisi sorte diminuere vel ẜm d q dico ꝓpter opi. illoꝝ  dicũt eas ma nere incōpletas. Aduerte q licet vt di xi possit cōfici in materia panis vel vini qñ admixtio vel corruptio non tollit virtute ipsoꝝ tñ peccat  sine necessita te cōficit preter in pane triticeo puro ⁊ incorrupto siłr ĩ vino nō acetoso ⁊ pu rificato propter irreuerentiā sacramẽti ẜm oẽs doc. in. iiij. di. xj. ¶ Vtrũ dẽat aqua admisceri ĩ vino ca[*]licis. Rñ. q sic. c. lr̃as de celeb. mis. ⁊ de cōse. dist. ij. in. c. j. ⁊. c. oẽ crimen ⁊ quare hoc vide ibidẽ. ⁊ in. c. cũ marthe. de celebra. missa. ¶ Sʒ nund sufficit q fuerit apposita [*]in dolio. Rñ. scũs Bo. ĩ. iiij. di. xj. ꝙ nō sʒ tũc debet apponi qñ sacramenta misteria inchoant̃ etiā si alias fuisset posita. ¶ Quid si omittat̃. Rñ. ꝙ nihilominꝰ cō [*]ficit de ↄse. di. ij. scriptura sʒ peccat mor taliter qui sciẽter eā nō apponit. arg. c. literas de cel. mis. quivero omittit ex ne gligẽtia ex hoc q habuit diligentiā se miplenā peccat venialiter sed grauiter  tũ istud sacramẽtũ precessit alia sa cramẽta ⁊ oꝑa tm̃ ĩ quo magis  ĩ alijs negocijs prepōderat negligẽtia ẜm san ctũ Bo. iiij. di. xj. Si aũt omisit ex negli gẽtia eo q nullā diligentia adhibuit mortaliter peccauit ẜm Alex. ¶ Que aqua debet apponi. Rñ. q sola [*]aqua naturalis. c. in quadam de celebr. missarum. ¶ Jn ta titate. Rñ. q licet ali ca[*]noniste aliter dicāt tu dic ꝙ modica aq̃ dʒ apponi maxime si vinũ est debile vt sic cōuertat̃ in vinũ ẜm ꝓbabiliorẽ opi nionẽ q eẽ nō posset nisi esset modica appositio. ałr si apponeret̃ in tāta titate ꝙ soluerentur spes vini non confi ceretur vt dictum est. ¶ Quid fiendũ in illis partibus vbi vi [*]num haberi nō pōt. Rñ. q papa pōt di spensarevt sine sanguine corpus xp̃i cō fiecrent ne propter defectũ sacramenti incurrerent maximũ damnũ cũ corpus nō sit sine sanguine in hostia. ⁊ ideo pa pam addeant. ¶ Circa formā huiꝰ sacramenti querit̃ [*]q̃ sit forma trāsubstātiatiōis ꝓanis. Rñ. q est ista. Hoc est em̃ corpꝰ meũ facit. c. cũ marthe. §. credimꝰ de cel. missarũ. ¶ Vtrũ hec ↄiũctio. em̃ sit de substātia [*]forme. Rñ. q nō sʒ ponit̃. ibi ad denotā dũ ordinẽ ↄsecratiois ad vsuʒ materie cōsecrate.  tñ nō est de necessitate sacramẽti vñ nec cōiunctio siłr. sciẽter tñ omitti nō dʒ vbi vsus ecclesie illiꝰ antiquus hʒ. Scʒ vero Sco. in. iiij. di. viij. ly. em̃ ibi ponit̃ ad cōiũgẽdũ ne. s. ꝟba forme sine p̃cedẽtibꝰ ꝓferant̃. Jō credo mortaliter peccarẽt  scienter omitterẽt tā in cōsecratiōe panis  vini  ita ha bet vsus generalis ecclesie romane. ¶ Quid demōstrat si hoc pronomẽ de[*]mōstratiuũ. Rñ. mihi plʒ opinio Ri. de sctō victore li. de tri. q ibi si demōstratio mixta. s. ꝑtim ad sensuʒ ⁊ ꝑtim ad itellectũ sub hoc sensu illud i ꝙ hoc trās labit̃ est corpus meũ:  sicut ista p̃positio esset ꝟa ⁊ magis ꝓpria si demōstrā do cibũ diceret hoc est corpus meũ. s. il lud in q iste cibꝰ est trāsmutādus est corpꝰ meũ qñvirtute eiꝰ in ꝓlatiōis ter mino ille cibꝰ fieret corpꝰ meũ. Sic i ꝓ posito.  ibi virtute verborũ in cōplemento ⁊ termino ipsius orationis panis sit verũ corpus xp̃i alij tñ aliter dñt vide in. iiij. snĩarum di. viij. [*]¶ Vtrũ presbyter dicẽs solũmō prefata verba suꝑ pane cōsecret. Rñ. scm Sc. in. iiij. di. viij. q nō ratio  dicẽdo hoc est corpus meũ nō refert̃ ad corpus xp̃i ⁊ ideo lʒ nō sint alia verba de substātia forme  predicta tñ de necessitate rerit̃ vt exprimant̃ aliqua verba ex bus prefata forma solũmodo determinetur ad corpus xp̃i sic fit cũ r. fiat dilectissimi dñi nostri iesu xp̃i qui pridie. ⁊ c. ałr nihil fieret et hoc tenet uis quidam teneant cōtrarium ⁊ male. ¶ Vtrũ sacerdos possit tũcũ mate[*]riā panis virtute p̃fatoꝝ ꝟboꝝ trāsub stātiare ĩ corpꝰ xp̃i ẜm. Rñ. Ale. ĩ. iiij. tra ctatu de eucharistia ꝙ nō sʒ solũmō illā titatẽ qua rōnabiłr pōt summi a fide libꝰ:  sicut intẽtio dñi dātis formā cũ ficiẽdi fuit vt sumeret̃ q patet cũ dicit accipite ⁊ comedite sic est ĩtẽtio eccłie ⁊ debet esse cuiuslibet sacerdos cōficiendi. vt sumat̃ in vsum sacramẽti ĩplicite vł explicite ⁊ iō si ĩtẽdere ↄsecrare totũ pane qui est in foro  nō ↄformare intẽtionẽ snā intẽtiōi eccłie. sic nō ↄficeret nō ex defectu ꝟtutis ꝟboꝝ q̃ vna vice posset ↄficere tot hostias ꝙ sufficerẽt to ti mũdo si eẽt necessitas eccłie sʒ ꝓpter defectũ intẽtionis illiꝰ  hoc sacr̃m ĩstituit  nō intẽdit ĩ ludibrio vel stultitia fiat ↄsecratio sʒ ꝓ vtilitate eccłie generalis vel particularis ⁊ sic patet ꝙ młto ominus cōsecrat  conficit ad irrisionẽ beneficia ⁊ hmōi. ⁊ lʒ Tho. in. iiij. dist. xj. teneat q imo. cōficit nō cures. sʒ tene. ꝙ. s̃. dixivt tenet. C. Bo. in. iiij. di. x. ⁊ pe. ea. di. ⁊ multi alij uis ẽt opi. Tho. possit sustineri ẜm ꝙ etiā Ri. ea. di. sustinet si intelligat̃ ꝙ cōficiẽs itẽ dat pri mo cōficere licet consequent̃ ad veneficia: sed prima magisvidetur rōnabilis ⁊ ideo tene eam. ¶ Vtrũ sacerdos virtute verboꝝ prefa[*]torũ possit vnā parrẽ ipsiꝰ hostie conse crare sine alia hostia cōtinua remanen te. Rñ. ẜm Ri. in. iiij. di. x. q sic si intẽde ret determinate ad alterā parteʒ puta. dexterā vel a tali signo citra.  verba nō operāt̃ nisi suꝑ illā materiā ad quā p̃cise p̃fert̃ intẽtio consecrātis secꝰ esset si intẽtio cōsecrātis nō esset determina ta magis ad vnā partẽ  ad aliā sʒ in vago:  tũc si nō intẽderet nisi medieta tẽ cōsecrare solũ nulla pars esset ↄsecra ta  reales operatiōes nō sunt circa sin gularia vaga. sʒ circa determinata ⁊ iō oportet ꝙ intẽtio ad quā sequit̃ realis determinatio aliq determtnatũ ⁊ determinate respiciat et ex p̃dictis soluit̃ alia q̃stio de sacerdote.  hʒ. xx. hostias ⁊ ex illis nō intẽdit cōsecrare nisi. xviij. q nullā cōsecrat nisi intẽtio sua se determinet determinate ad q̃s vult. xviij. Secus si credens q sint solũ. xx. ⁊ sunt xxij. tñ intẽdit cōsecrare quicquid est añ ipsum sic oẽs sunt consecrate. Jtẽ patet q hostie in altari ex obliuione reserua te ⁊ gutavini in pede calicis ⁊ hmōi nō consecrant̃. qm̃ ad eas non refert̃ inten tio conficientis. ¶ Quid si sacerdos acceptis pluribus [*]hostijs cōsecrādis qñ venit ad actũ ↄse crationis nō aduertit nisi ad eā hʒ in manu. Rñ. s. Frā. de May. in. iiij. di. xij. quidā dicũt q nō sunt alie cōsecrate: sʒ tu dic cũ Sc. ꝙ oẽs sunt cōsecrate:  nō requirit̃ de necessitate intẽtio actualis: sed virtualis q̃ fuit qñ prefatas hostias accepit. vc eas consecraret. ¶ Circa formā vini cōsecrādi querit̃ q̃ [*]sit. Rñ. q hoc. s. Hic est em̃ calix sanguinis mei noui ⁊ eterni testĩ  ꝓ vobis et ꝓ multis effundet̃ in remissione pctōꝝ hec quotiẽscũ feceritis in mei memoria facietis vt ĩ. d. §. ex eo no. vñ. S. Bo. in. iiij. di. viij. ⁊ multi doct. ibidẽ tenent q solũ de substantia forme p̃dicte sunt ista ꝟba. hic est calix sanguĩs mei. alia ꝟo sequẽtia nō sunt de substātia. sʒ ꝑtinet ad ornatũ ⁊ ad oñdẽdũ vsũvłdigni tatẽ ibi accipite ⁊ bibite ⁊ c. aut effectuʒ vt ibi noui ⁊ eterni ⁊ c. Alij tenẽt vt sanctus Tho. ĩ. iij. q. lxviij. oĩa sunt de substātia forme vs hec quotiẽscũ ⁊ c. sed Sc. ea. di. viij. dicit ꝙ cũ nō sit nobis tra ditũꝓ certo an ad formā substātialẽ ꝑti neāt aliqua ꝟba post ly. sanguĩs mei iō ꝑiculosum est asserere q p̃cise sit in illis verbis ex quo sufficiẽs autoritas nō hʒ ⁊ ideo oĩa dic vs ad hec quotiẽscũ ⁊ c. ac si essent de substantia forme lʒ cōiter doc. concordẽt cum beato. Bo. ¶ Nota q que dixi. s̃. in consecratione [*]panis debẽt siłr dici de vini ↄsecratiōe. ¶ Siłr deprolatione verboꝝ aut corrupta. aut diminuta. aut addita. dic vt. s̃. [*]dictũ est de baptismo Baptismus. ij. §. xv. cum duobus seq. ¶ Circa ↄuersionẽ q̃ fit in hoc sacramẽ to ꝑ virtutẽ verboꝝ prefatoꝝ est firmi[*]ter tenẽdũ q substātia panis ẜm totā suā materiā ⁊ formā existẽs actu transubstantiat̃ in totũ corpus xp̃i actu exi stẽs. ita ꝙ materiā ⁊ forma in formā. s. corporeā trāsubstātiat solis accidẽtibꝰ remanẽtibꝰ ẜm. s. Bo. ⁊ Ri. ⁊ Pe. in. iiij. di. xj. ⁊. S. Tho. ĩ. iij. q. lxxv. Sʒ ẜʒ Sco. in. iiij. di. xj. ibi nō est. cōuersio substātie in substātiā tũ ad eẽ substātiale. simpłr: sʒ tũ ad esse hic  corpori xp̃i nō acquirit̃ simpłr esse sʒ esse hoc. s. sub spẽ panis. vñ acrit nouā pñtiā nō admittẽdo antiquā panis vero desinit eẽ ibi nō acquirẽdo aliquam pñtiaʒ alibi. vñ lʒ illa decisio panis ẜm se cōsiderata sit anihilatio ipsa tñ cōuersio nullo mō est anihilatio  eiꝰ terminꝰ nō est nihil: sʒ noua pñtia corporis xp̃i sub spẽ panis. hec Sco. ⁊ idẽ dico de substātia vini q transubstantiat̃ in sanguinẽ xp̃i ita q panis in corpus ⁊ vinũ in sanguinẽ pu rum virtute verboꝝ transubstantiatur nō in aliquid aliud. sed  corpus non est sine sanguine ⁊ ceteris humoribus suis: nec sanguis sine corpore ⁊ venis ⁊ neruis suis ideo in hostia est corpꝰ xp̃i per trāsubstātiationẽ ⁊ sanguis eiꝰ per permixtionẽ permixtꝰ em̃ ⁊ diffusus est ĩncorpore et ideo vbicun est corpꝰ xp̃i ibi est sanguis eius. Anima vero ibi ra tione coniunctionis cũ corpore cui inseparabiliter est coniuncta. Quantitas autẽ ⁊ alia accidẽtia sunt ibi ratione in separationis a corpore Diuinitas ꝟo ratione vnionis diuine cum humana natura. Similĩter in calice vinum tran substantiatur in sanguinem solum vir tute transubstantiationis. sʒ quia sanguis nō est ibi effusus. sʒ in venis ideo est ibi etiā corpꝰ xp̃i ꝑ cōcomitantiam ⁊ cetera vt dictũ est in corpore. ⁊ ad hoc facit. c. firmiter. §. vnam de sum. tri. ⁊ fi. ca. et. c. in qnadam de ce. mis. et hec oĩa fiunt in instāti completa oratione verborum dei virtute assistẽte virtuti forme p̃fate est etiā totũ corpꝰ xp̃i ita in to ta hostia ꝙ est etiā ĩ qualibet eiꝰ parte in qua saluat̃ rō totiꝰ cũ em̃ sit totũ hōgeneũ nō ẽ maior ratio ꝙ vna ꝑs cōuer tat̃ in vnā ꝑtẽ  in aliā ita tenet̃ cōiter est etiā corpꝰ xp̃i sub hostia tũ sʒ non mō quātitatiuo. quia licet sit ibi corpus tũ nō tñ cōparat̃ ad species vt tum sicut uis sit ibi clarũ nō tamẽ vtitur claritate sua illuminādo medtũ ita nis sit tus nō vtit̃ titate sua occupā do locũ. sicut deus pōt facere vt hoc sit ignis nō exercẽdo cōbustiōis actũ. Est etiā corpus xp̃i sub hoc sacramẽto: seu sub spẽ nō localiter proprie loquẽdo.  esse localiter proprie esse dimẽsiue siue cōmẽsuratiue est tamẽ corpus xp̃i in lo co spẽi. Et ex hoc sequitur ꝙ corpꝰ chri sti est in pluribꝰ locis simul ẜm esse sacramẽtale.  vere ⁊ realiter cōtinet̃ sub diuersis spẽbus quẽ sunt in diuersis al taribus. est etiā in hoc sacr̃o corpus xp̃i immobile localiter ⁊ per se loquẽdo lʒ sit mobile ꝑ accidẽs. s. ad modũ hostie sicut anima mouetur ad motũ corporis vnde per accidẽs mouetur ad motum hostie ⁊ quiescit ad quietatẽ alie hostie. Jtẽ mouerit sursum ⁊ deorsum simul et semel ad motum diuersarũ hostiarum: hec ex Ric. in. iiij. distin. x. ¶ Sed nuuquid vertitur corpus chri[*]sti versa hostia sicut mota mouet̃. Rñ. Ric. vbi. s̃. ꝙ non quia licet partes ordinem habeant in ipso corpore absolu te non tamen per comparationem ad speciem. Vnde non potest dici quod pe des habeat in vna parte hostie caput in alia ⁊ sic de ceteris membris.  omnes partes sunt simul sub qualibet par te hostie. ¶ Vtrum fracta hostia vel passa alid [*]corpus christi patiatur. sicut mota mouetur. Rñ. ꝙ non  mutatio ⁊ passio in nouaret in christo aliquid absolutum sed motus localis nihil ẜm Pe. dist. x. ¶ Est etiaʒ corpus christi penitus in[*]uisibile oculo corporali ẜʒ Rs. ⁊ Sco. di. x. quia nō pōt videri nec ꝑ naturaʒ nec ꝑ gloriam. nec ꝑ miraculũ oculo corporali. sicut nec existentia substantie spiri tualis in loco ad cuiꝰ instar corpꝰ chri sti est sub sacramẽto intum est ibi pre sens ⁊ ꝑ se ratione substātie titas nō est ibi nisi per cōcomitantiam. vnde ẜʒ Ri. vbi. s̃. si aliquando apparet ibi spe ties paruuli vel frustrum carnis nō est corpus xp̃i. Maiores enim sunt dimensiones corporis christi  ille que ibi ap parẽt ⁊ si ibi vere apparet corpus chri sti nō apꝑet vt sub sacramẽto. vnde dicit sic ibidẽ ꝙ illa apparentia paruuli que aliquādo ibi visa est. vel describit̃ in imaginatiōe vel in sensu communi vidẽtis. vel etiā si est reałr extra nō cre do ꝙ ille dimẽsiones fundetur in dimẽ siōibꝰ speciei panis. lʒ tũc appareātvñ species sacramẽti sub qua cōtinet̃ corpus xp̃i late sub illa figura q̃ apparet: nulla imutatione facta circa ipsam. ⁊ cō fundit̃ tātũ ip̃a spẽs busdā accidẽtibus carnis vel pueri  nō sũt ꝓprie accidẽtia corporis christi. vel liniamẽta. ¶ Est tñ corpꝰ xp̃i visibile sub sacramẽ [*]to ẜʒ Sco. vbi. s̃. ꝑ natnrā oĩ intellectui nō alligato sensibꝰ ĩ ĩtelligẽdo. siue an geli siue aĩe seꝑate. Ri. tñ vbi. s̃. tʒ ꝙ nō ꝑ naturā. sʒ tātũ ꝑ gloriā non solum in verbo. sed etiam in proprio genere. ¶ Est ẽt corpꝰ xp̃i sub hoc sacr̃o in tāgi [*]bile ĩmediate ab alio. sicut nec substan tia spũa lis tangit̃ a logo. vñ tũcũ alis speciẽ penetrare xp̃i corpꝰ tangere non posset. ẜm Rica. vbi. s̃. ¶ Sunt aũt in hoc sacr̃o accidẽtia sine [*]subiecto ṗmo. s. sine substātia ꝟtute diuina. Jtẽ sicut species sacramẽtales retinẽt esse ꝙ habebant prius ex virtute diuina sic ⁊ agere. Vnde possunt exteriosa corpora ⁊ sensus immutare nō pos sunt tamẽ alia nō sacr̃m cōuertere ꝙ nō fit sine ꝟbo vnde aqua modica posita in sacr̃o calicis lʒ ẜm aliquos conuerta tur in vinum ⁊ hoc virtute specierũ illarum. nō tamẽ in vinum ꝙ sit vinũ ẜm speciẽ. sʒ est vinum ẜm materiam tātũ sicut caro ẜm spẽm cōuertit̃ in carnẽ ẜʒ materiā. vel dic ꝙ ibi forma substātialis aq̃ nō soluit̃ sʒ alterat̃  mutat̃ color sapor ⁊ odor ⁊ sensus ꝑcipit proprie tates vini. ⁊ ideo tum ad sensum con uertitur in vinũ nun tñ in sacr̃m hoc ex sancto Bonauen. in. iiij. di. xij. ¶ Quid cũ accidẽtia sub bꝰ est corpꝰ xp̃i in sacr̃o corrũpant̃. Rñ. ꝙ accidẽtia [*]illa. aliqñ immutant̃ ex ꝑte titatis sicut cũ diuidit̃ panis vel vinũ ĩ multas partes ⁊ tũc si in ipsis ꝑtibꝰ nō pōt saluari natura panis vel vini desinit corpus xp̃i sub ip̃is esse. Siłr dic de ĩmuta tiōe ex ꝑte q̃litatis vt cũ ita ĩmutat̃ color sapor ⁊ odor ⁊ alie q̃litates panis ⁊ vini ꝙ nłlo mō p̃t ↄpati natura panis ⁊ vini. ꝙ nō manet corpus xp̃i sub sacr̃o secus si corruptio accidẽtium vel qualitatis. aut titatis non sufficit ad corruptionem panis ⁊ vini.  si non desinit esse ibi corpus xp̃i. vel sanguis sub sacramẽto. Aduerte tñ circa corruptionem que est respectu admixtionis alte rius liquoris  si est vinũ ⁊ additur in maiori titate vel equali. sic soluit totaliter ⁊ tollit cōtinuitatẽ speciei cũ ad oẽs eiꝰ dimensiones ꝑueniat: ⁊ sic incipit quo ad actũ esse aliud nouũ vinũ ⁊ sanguis ibi desinit esse sanguinis xp̃i credo tñ ꝙ si additũ nō sit notabiłr excedẽs ꝓpter dubiũ sit tutiꝰ vti toto illo liquore tā sacr̃o. si ꝟo additũ si mino ris titatis sic non desinit esse ibi sanguis xp̃i nisi sub illis ꝑtibꝰ ad q̃s ꝑtinẽtvinũ additũ q̃ cũ discerni nō possint siłr toto illo liquore debemus vti tan sacr̃o. ⁊ idẽ dic de alio liquore additio. ¶ Vtrũ desinẽte esse eucharistia sub il[*]lis accidẽtibꝰ redeat substātia ↄposita. Rñ. ẜʒ. Sco. ĩ. iiij. di. xij. post reprobatio nẽ multoꝝ modoꝝ dictoꝝ ꝙ sic reddit substātia ↄposita cui talia accidẽtia cō ueniũt quā ẽt afficiũt ⁊ hoc ĩ ĩstāti corruptionis ⁊ imediate a deo. ¶ Prĩa ꝑs huiꝰ snĩe ꝓbat̃.  deꝰ statuit illas spẽs manere sine subiecto tm̃ in eucharistia ergo statuit ꝙ nō stāte eucharistia non sũt accidẽtia sine subiecto: ⁊ ꝑ ↄñs ĩ instātia illiꝰ corruptiōis sit aliq̃ substantia. ¶ Sca ꝑs ꝓbat̃.  si redijt aliqua substātia nō ẽ alia  illa q̃ pōt illis accidẽtibꝰ affici.  alia substātia nō esset eoꝝ capax. ¶ Tertia ꝑs. s. ꝙ nō reddit nisi imediate a deo pʒ  nullum aliud agẽs hoc agere posset hec Scot. ¶ Vtrũ spẽs sacramẽtales possint nu[*]trire. Rñ. vt pʒ ex supradictis sicui possunt cōuerti in cineres vel in vermes ⁊ hmōi sic per eandem rationem possunt conuerti in corpus humanum. Eucharistia Sco circa ministrum querit̃ s pōt coficere istud sacr̃m. Rñ. ꝙ solus presbyter pōt consecrare corpus ⁊ sanguineʒ domini nostri iesu xp̃i. xxv. di. p̃lectis ⁊ de sum. tri. ⁊ fi. cat. firmiter. §. vna hoc sequũtur Theo. in. iiij. di. xiij. ¶ Quid si s credat se p̃sbyterũ esse cũ [*]non celebret. Rñ. gl. in. c. apłicā. de p̃sb. non bap. ꝙ conficit in ꝟitate. Sʒ tu dic vt. s̃. baptismus. vij. §. vlti. ¶ Vtrũ libet p̃sbyter possit hoc sacr̃m [*]cōficere. Rñ. ẜm Ri. in. c. iiij. di. xiij. ꝙ de iure nō pōt: nec irregularis nec interdi ctus aut suspẽsus ab excōicatione eorũ q̃ sũt ordinis. nec simoniacꝰ scismaticꝰ. excōicatꝰ aut degradatus siue depositus vel quilibet publicꝰ ⁊ notoriꝰ peccator. sed de facto si supra debitam materiam proferat verba cũ intẽtione debita vere cōficit tumcun sit nepharius  caracter suꝑ quẽ fundatur pote stas conficiendi est indelebilis. lʒ mortaliter peccet conficiendo. ¶ Vtrũ plures p̃sbyteri possint eādẽ [*]hostiā cōsecrare. Rñ. lʒ diuersa sit opi. in. iiij. di. xiij. ego teneo ꝙ nō   priꝰ ꝓtulit ꝟba ille cōsecrauit alij nihil faciũt. Et iō credo in ordinatione presbyterorũ sit meliꝰ nō dicere  dicere verba cōsecrationis nisi dubitaret̃ de ep̃o ꝙ nollet consecrare. ¶ Vtrum corpore viciatus p̃sbyter pos [*]sit conficere. Rñ. vt. s̃. corpore viciatus per totum. ¶ Quid de p̃sbytero  post ĩdutꝰ est [*]recolit se de aliqͦ mortali. Rñ. ꝙ si tenet̃ celebrare ⁊ habet copiam idonei cōfessoris tenet̃ cōfiteri. si ꝟo nō hʒ cōterat̃ cũ ꝓposito cōfitendi ꝙ sufficit nec pec cat si cũ verecũdia accedit. si vero nō te net̃ celebrare tunc nō dʒ celebrare nisi priꝰ cōterat̃ ⁊ ↄfiteat̃  ad hec tenet̃ ẜʒ sanctũ Bo. in. iiij. di. xiij. in. q. circa lr̃aʒ ⁊ gl. in. c. de homine de ce. mis. ⁊ alia gl. in. c. nihil. vij. q. j. arg. de sen. ex. c. de cetero. ⁊. xxvj. q. vj.  recedũt. ⁊ hoc idem tenet do. Ant. in. d. c. de hoĩe. Sʒ alij te nent ↄ̃rium  sufficit cōfiteat̃ semel in anno. ⁊ pa. ĩ. d. c. de homine dicit esse ve rius. lʒ primũ tucius. Sʒ tu dic ẜm cōmunẽ opi. theologoꝝ ꝙ primum veriꝰ Tñ Ri. in. iiij. dist. ix. distinguit ꝙ si nō imminet scādalum vel persone aut populi aut non incepit missam si est sacer dos sumens corpus xp̃i tũcun con tritus sed nō cōfessus dũmodo habeat copiā idonei cōfessoris tp̃s ⁊ loquelam ad cōfitendũ ꝙ peccat mortałr: ⁊ sic dʒ dici ꝙ non dʒ celebrare vel cōicare. Si ꝟo aliq triũ p̃dictorũ ĩminet. s. vel scādalũ ꝑsone vel populi nisi celebret vel  iam incepit missam. sic sufficit cōtri tio. Et sic potest intelligi ꝙ tũc pōt cele brare ar. c. de cetero ⁊. c. a nobis el. ij. de sen. ex. ⁊. c. qui recedunt. xxvj. q. vj. adde tamen ẜm Ric. in. iiij. di. xvij. ꝙ quāuis habebat idoneũ confessorẽ: sed tamen expectat aliũ cui deuotius ⁊ securiꝰ cō fiteat̃: ꝙ tũc abs cōfessione ⁊ sine peccato pōt sumere eucharistiā cum contri tiōe sola q limito dũmodo sit ↄfessus semel in anno. Jtem  tenet̃ celebrare vel cōicare ałs nō credo si potest desiste re sine scādalo populi vel persone quia prius debet confiteri. ¶ Quid si celebrādo recoleret se come [*]disset vel bibisset. Rñ. ꝙ in difficultatibus semper accipiendum est ꝙ minus habet de periculo ma ius aũt periculũ est ꝙ ↄ̃ sacramenti ecclesie ꝑfectioneʒ. quia hoc est sacrilegium  ꝙ est pertinens ad qualitatem sumentis. Et ideo si p̃sbyter post cōsecrationẽ inceptā me minit se comedisse nihilominꝰ dʒ ꝑficere. sacr̃ʒ. Jdẽ si meminit se excōicatũ. vel in mortali cũ cōtritione tñ debita ⁊ sic nō peccat. sed fructuose sumit. Et in hec cōcor. cōiter doc. Si vero meminit ante ↄsecrationẽ Tho. ĩ. iij. q. lxxxiij. tenet ꝙ tutius est dimittere missam ince ptam: nisi scandalũ graue immineret. Sed. S. Bona. in. iiij. di. xiij. tʒ ꝙ sine peccato pōt inchoatam ꝑficere cũ proposito ↄfitẽdi ⁊ cũ ↄtritiōe totũ supple tur nec videtur ibi esse contemptꝰ. Jdẽ dicit etiam. S. Bo. ibidẽ de eo qui meminit se irregularẽ  ꝓhibitio propter irregularitatẽ non extẽdit se ad eũ qui accessit sine cōscĩa irregularitatis ⁊ inchoauit missam. Vñ ꝓpter renerẽtiā sa cr̃i ⁊ scādalũ ppłi dicũt ꝙ si dolet⁊ libẽ ter faceret ꝙ in se est a dño esset dispẽsatũ ꝓ tũc. Jdẽ dicerẽ etiā quādo nō in cepit si nō pōt desistere sine scādalo nec in hoc casu incurrit irregularitatẽ ar. c. clerici. ⁊. c. latores. ⁊. c. fraternitati q̃ req̃rũt temeritatẽ  clerico. excōi. mini. ꝑ totum. Nec ob. c. apostolice. c. x.  ibi sunt in culpa nō intelligẽdo ꝙ debẽt. Sʒ hic iste est ĩ necessitate. Et hoc credo veꝝ nisi foret scādalum phariseorũ vel quis acciperet scādalũ ꝓ aliqua ad miratione:  tunc nō liceret sine nota irregularitatis. ¶ Quid de eo  incepta missa hʒ ↄ̃sctẽ [*]tiā ꝙ nō. sit presbyter. Rñ. s. Bo. vbi. s̃. ꝙ ante consecrationẽ debet dimittere missam infirmitatem fingendo aut cōscientiam deponere. ¶ Sʒ quid lacit sacerdos qui ꝑpendit [*] nō esse aquā in calice. Rñ. ꝙ si hoc aduertitāte cōsecratio nẽ eā apponat sed post cōsecrationẽ nullo mō  nō est de necessitate sacr̃i. vt. s̃. dictũ est ⁊ de hac materia vide. j. missa. Eucharistia. iij. circa sumptionem eiꝰ quis tenet̃ sumere. Rñ. ꝙ prĩo quilibet sacerdos cuʒ celebrat. de cōse. d. ij. relatũ  sacramen tũ in sumptiōe cōplemẽtũ sue significa tionis accipit ⁊ si deficeret alius debet supplere pro eo qui sit ieiunus si iā ho stiā saltẽ consecrauerat. vij. q. j. nihil. si vero dubitat̃ an cōpleuerit cōsecrationẽ hostie. tũc ẜm Jnno. in. c. p̃sbyter de sa. iter. vel nō. incipieñ. est ibi addẽdo. s. dñs noster iesus xp̃s p̃die  ⁊ c.  nō dicit̃ reiteratũ ꝙ nescitur factũ. c. apostolicā de p̃sby. nō bap. Si autem certũ est ꝙ nō inceperat verba consecrationis tũc nō est necesse supplere si tamen quis vellet supplere posset. sʒ nō deberet reincipere si iam signa super hostiā fecerat sed prosequendum est vbi deficit ẜm ala. ⁊ plʒ ałs incipieñ. est a capi te. ⁊ si pluries celebrat in die semꝑ debet sumere comissa purificatiōe in pre cedentibus missis. ¶ Secur do tenetur quilibet xp̃ianus cum ad annos discretionis peruenit vt in. c. omnis de pe. et re. de quo dic vt. j. §. xj. nisi ex rationabili causa de consi. proprij sacerdotis ad tempꝰ duxerit abstinẽdum. ¶ Ter tio tenet̃ quilibet ĩ articulo mortis cōstitutus ꝓpterea appellatur viaticum Vnde credo peccat mortaliter qui in ta li articulo cōtemnit sumere corpus xp̃i ¶ Quarto rōne statuti. ¶ Quinto ratione officij sicut sacerdos qui tenet̃ ce lebrare saltẽ in magnis festiuitatibus fit. j. missa. §. xliij. ¶ Quot modis sumitur. Rñ. ꝙ tribus [*]modis aliquando sumitur solũ spũali ter aliquando solũ sacramentaliter ali quādo. sacramentałr ⁊ spũaliter simul. ¶ Quid est māducare spũaliter. Rñ. ẜʒ [*]s. bo. in. iiij. di. ix. ꝙ māducatio spũale. trāslata ẽ a corꝑalibꝰ. ⁊ iō sicut in māducatiōe corꝑali sunt duo ṗncipałr. s. masticatio ⁊ incorporatio sic ⁊ in spũali sunt duo suo mō. s. spũalis masticatio que est recogitatio ꝑ fidem. s. carnis xp̃i pro nobis exposite in preciũ in cru ce ad redimẽdũ ⁊ spũale incorporatio ꝑ caritatem. s. dum recogitans ei queʒ recogitat iungitur ardore caritatis. et ita incorporatur. ¶ Qñ dicit̃ quis solũ māducare spũali [*]ter ⁊ nō sacramẽtaliter. Rñ. ꝙ tũc quādo sacr̃ʒ est in voto effectꝰ eiꝰ percipit̃.  sicut dā ante baptiʒent̃ ex desiderio baptiʒari percipiũt effectũ ipsiꝰ. sic ⁊ in hoc sacramẽto nec frustra indu citur postea sacr̃m  pleniꝰ inducit effectũ ip̃a susceptio sacr̃ale  solũ desideriũ ẜm. S. Tho. ĩ. iij. ꝑ. q. lxix. vel me lius. S. Bo. in. ij. di. xl.  nō esset vera voluntas nisi deduceretur in opus cũ adest facultas. ¶ Quid est māducare sacr̃ałr solũ. Rñ. [*]ẜm. s. Bo. ĩ. iiij. di. ix. ꝙ est māducare sacr̃m: vt sacr̃ ʒ. ad hoc aũt vt māducet sa cr̃ʒ vt sacr̃ʒ necessaria ẽ ĩtẽtio: ⁊ ĩtẽtiōis regulatio. Jntẽtio in est necessaria  si quis iret ad mẽsam ⁊ intẽderet corpꝰ reficere: ⁊ alis ꝓ pane cōi sacr̃m sicut panẽ offerret ⁊ ipse oĩno intẽderet cibũ sumere nō dicerẽ eũ sacr̃ałr māducare. necessariũ est etiā vt hutꝰ intẽtio dirigat̃ ẜm fidẽ q̃ est in ipso vel in altero.  oportet credat ꝙ sub illa specie aliq spũale lateat q sumere intẽdat. vel opʒ ꝙ saltẽ sumere intẽdat ꝙ alios credere existimat lʒ ipse nō credat. ⁊ sic pʒ ꝓ to s dicat sa cr̃alit̃ māducare. . s. ꝙ sacr̃m ꝟe existat ibi ⁊ ipse  māducat illud vt sacr̃m sumere intẽdat siue  credit esse veꝝ sacramẽtũ. siue  existimat alios credere. hec. S. Bo. vbi s̃. adde ꝙtũc solũ sacramẽtaliter sumit quādo ꝓpter aliq impedimentũ ꝙ in ipso summẽte est vel mala eiꝰ dispositionẽ caret effectu ⁊ fructu ipsiʒ sacr̃i  est spũalis māducatio hoc est spiritua liter incorporari corpori mistico per fidem et caritatem. vel magis incorporari per augmentum fidei et caritatis que manducatio non cōuenit indigne suscipiendus. ¶ Vtrũ vere in hoc sacramẽto christus [*]māducet̃. Rñ. ẜʒ Ric. in. iiij. distin. ix. ꝙ est in sumptione huiꝰ sacramẽti quedā māducatio carnalis. qua comestũ masticatur ⁊ in stomacho trahit̃. ⁊ postea digeritur ⁊ vltimo in substātia mandu cātis conuertit̃ ⁊ sic vere manducat̃ illa species sub qua realiter cōtinet̃ veꝝ corpus xp̃i. Est ⁊ alia māducatio sacra mẽtalis qua corpꝰ xp̃iverũ realiter sub illis speciebus panis ↄtẽtum sumitur sʒ sic sumptũ corporałr nō masticat̃: et si species sic in ore masticent̃ ꝙ ꝑ digestionẽ ibi factā nō corrũpatur ĩ eis forma ꝓpria: sed descẽdant in formā propriā in stomachũ descẽdit ⁊ corpꝰ chri sti in stomachũ ꝑ descẽsum speciei sub qua cōtinetur. ⁊ tā diu ibi manet corpꝰ xp̃i  diu in eadeʒ specie forma ꝓpria specierũ saluatur. si aũt species panis tādiu in ore masticet̃ ꝙ ꝑ digestionẽ in ore factā corrũpat̃ forma ꝓpria in eis ⁊ nō descẽdat in stomachũ tũc nec corpus xp̃i descẽdit in stomachũ. ⁊ sic intelligit̃  ill de cōse. di. ij. c. tribꝰ in gl. ĩ. c. fi. cũ dicitur  cito species dẽtibꝰ at teritur taʒ cito in celũ rapit̃ corpꝰ xp̃i. Adde tamẽ scm sanctũ Bo. in. iiij. di. ix. ꝙ cũ corpꝰ xp̃i maneat sub illis speciebus diu illa species sit habilis ad refectionẽ humanā  ad hoc est statuta ⁊ ad hoc ordinat̃ ⁊ ad hoc habeat cũ est extra stomachũ ⁊ ĩ stomaco  ibi re ficit. ⁊ tā diu corpꝰ xp̃i moret̃ dōec refectiōis oꝑtio ↄpleatur. Jdeo si quis euo mat illas euomit corpꝰ xp̃i. ⁊ si species possunt discerni ab alijs debẽt sumi cũ reuerẽtia ⁊ cremari: ⁊ cineres iuxta altare recũdi. vt in. c. si per negligẽtiā. de cōse. di. ij. Si aũt species ille trāseāt ꝑ stomacũ ĩdigeste ꝑꝑ aliquā infirmitatem. tũc sunt extra proprietatẽ refectio nis. ⁊ iō sivadāt in secessum nō ẽ ibi cor pus dñi. ⁊ hāc opinionẽ sanctus Bo. vbi. s̃. dicit probabilẽ. ⁊ placet cũ qua conuenit Ricar. vbi. s̃. ¶ Quis pōt idonee suscipere sacramẽ [*]tũ eucharistie. Rñ. Pe. aur. in. iiij. d. ix. . ij. ꝙ idoneus susceptor est homo via tor adultus. fidelis mẽte p̃ditus. Jeiu nꝰ deuotꝰ apparitiōe miraculosa nō ꝓ hibitus sine cōsciẽtia peccati mortalis legitime cōfessus in cōuersatiōe crimine non notatꝰ corpore mũdus a ministro idoneo tꝑe debito. ⁊ recta intẽtiōe sumptꝰ. vbi. xv. notanda cōmemorat. ¶ Primo dicit hō.  sʒ angeli beati mā ducẽt xp̃ʒ in specie in tum eivniũtur in fruitiōe caritatis ꝑfecte ⁊ visiōe ma nifesta nō tñ cōtingit eis spũaliter mā ducare hoc sacramẽtum ꝙ est per fideʒ credere in christum cum voluntate sumendi hoc sacramentum. ¶ Vtrũ brutum possit sumere corpus [*]xp̃i sacr̃aliter. Rñ. vt. s̃. patuit ꝙ non. ¶ Sʒ nund si mus comedit illas spe [*]cies trāsibit corpꝰ xp̃i in eiꝰ vẽtrẽ. Rñ. sa. B. in. iiij. d. xiij. dā dixerũt ꝙ sic ꝑ rationẽ supradictā. Sʒ alijs videtur ꝙ nō.  xp̃s nō ẽ sub illo sacr̃o nisi eatenꝰ quatenꝰ ẽ ordinabilis ad vsum humanũ. s. ad manducationẽ: sʒ sicut  ci to muerodit. ita ⁊ tā cito inhabile facit ⁊ sacr̃m esse desinit. Et hoc ẽ opi. cōmunior ẜʒ. S. Bo. ⁊ magis pia. ⁊ sic ptʒ q solis hominibꝰ debet dari non brutis. vł buscũ etiā āgelis:  illusio esset. ¶ Secũdo dicit viator:  nulli mortuo [*]debet dari ⁊ si petunt illusio est. ¶ Tertio dicit adultus: quia licet greci antiquitus pueris darent vt de conse. distin. ij. paruulli tamen sacramentaliter sumere non possunt quia non vtuntur sacramento vt sacramentum. sed vt communi cibo propter carentiā discretionis. ¶ Sʒ qñ est etas debita. Rñ. aureolus [*]vbi. s̃. ꝙ relĩquẽdũ ẽ arbitrio boniviri. Et ideo dico ꝙ tũc est etas debita quā do pueri hñt vsũ rōnis ꝙ pñt ↄcipere uotionẽ hꝰ sacr̃i ⁊ discernere ⁊ dijudi care corpus xp̃i ⁊ reuereri ab alio cibo saltẽ ex alioꝝ ĩstructiōe ꝙ pōt eẽ ĩ. x. vel saltẽ in. xij. anno. vñ si apparerẽt in eis tunc signa discretiōis ⁊ reuerẽtie possunt sumere ẜʒ Tho. ĩ. iiij. d. ix. ĩmo. debẽt saltẽ semel in āno sumere vñ tenẽt̃ ad hoc eos inducere  eoꝝ habẽt curā. ¶ Quarto dicit fidelis.  nulli infideli [*]debet dari. ĩmo nec infidelis pōt sume re sacr̃łr ẽt nisi habeat ĩtẽtionẽ sumẽdi ip̃m vt sacr̃m ecclesie. lʒ ipse nō credat. ¶ Sed nunquid cathecuminis debeat [*]dari. Rñ. aure. vbi. s̃. ꝙ non  nō sunt de familia xp̃i per baptismum. ¶ Quinto dicit mẽte p̃ditus. vñ demo [*]niacis ⁊ amẽtibꝰ nō debet dari. distinguit tñ aure. vbi. s̃. aut talis amẽs nun  habuit vsum rōnis. ⁊ tali nō dʒ dari aut aliqñ habuit vsuʒ rōnis. ⁊ tũc subdistinguit. ꝙ aut ostẽdit signa deuotio nis extra ⁊ sic pōt cōmunicari aut nō p̃ tẽdit signa deuotionis. ⁊ tunc recurrẽduʒ est ad tẽpus preteritũ  si ante in saniā petijt ⁊deuotionẽ ad ipsũ habuit pōt dari ⁊ debet in articulo mortis: si nō timetur de periculo euomẽdi. vł alteriꝰ irreuerẽtie vt habetur. in. c. his  xxvj. q. vj. si ꝟo nullā deuotionẽ ad ip̃m habuit tꝑe sanitatis nec eũ petijtbito tẽpore nullo mō eis dʒ dari. Jdẽ dic. de moniacis ẜʒ p̃fatā distinctionẽ ẜʒ Th. in. iiij. di. ix. in. iij. p. q. lxxx. amẽtibꝰ veroqui habẽt dilucida interualla potest dari tunc qñ habẽt vsum rationĩs ẜm aure predictũ vbi. s̃. Multo fortius pōt dari illis  largo modo dicunt̃ amẽtes s. ꝙ habẽt debilẽ vsum rationis dummodo possint aliquam deuotionẽ huius sacramẽti concipere. ¶ Sexto dicit ieiunꝰ nam quicũ ali[*]quod comestibile vł potabile post me diā noctẽ sumpsit nullo mō pōt cōmunicare siue digesserit siue nō de cōse. d. ij. c. liquido. vij. q. j. nihil de cel. mis. ca. ex parte. Excipitur casus infirmitatis: quia si de eorũ periculo mortis dubita tur etiam post cibum sunt communicā di ne sine ↄmunione decedant de conse di. ij. presbyter nec ob. c. sacramẽta de cōsec. dj. j. quia obrogatum ẽ ⁊ de hoc vide. infra missa. §. iij. q. v. vj. ⁊. xiiij. cum tribus se. ¶ Septimo dicit deuotꝰ. Nā sicut qui [*]cibũ corporalẽ nō pōt digerere vel masticare nō est aptꝰ māducare ipsum sic qui deuotionem non habet non est di gnus cōmunicare de ↄse. di. ij. c. illo ⁊. c. tribꝰ gradibꝰ. vñ. S. Bo. in. j. d. xij. maioreʒ inquit efficatiā recipit hō in vna missa vel mā ducare cũ bona preparatione  in multis si se non preparet di ligenter. ¶ Octauo dicit apparitione miraculo[*]sa nō ꝓhibitꝰ. Nam si apparet ĩ forma pueri vel hmōi nō dʒ sumere sʒ p̃fatũ Aureo. vbi. s̃.  nō apparet sub specie cōueniẽti humane refectioni dicit tñ. s. Tho. in. iij. par. q. lxxxij. ꝙ consulẽdum esset presbytero ꝙ iterato corpꝰ ⁊ sanguinẽ dñi consecraret ⁊ sumeret sʒ ego nō credo  que fiunt miraculose non sunt sub legibꝰ. l. nā ad ea. ff.  le. ⁊ etiā  ꝟisiłr posset ẽt in alia cōsecratiōe sic apparere. ⁊ sic esset ꝓcessus ĩ infinitũ. ¶ Nono dicit sine ↄsciẽtia pctĩ mortał. [*]Nā suscipiẽs cũ cōscientia peccati mor talis peccat mortałr ẜʒ Aureo. vbi. s̃. et cōiter oẽs sʒ si consciẽtiā non habet de mortali peccato nō peccat mortalit̃ ẜm Aure. vbi. s̃. nisi sit ignorātia crassa vł affectata  debitam diligẽtiam de cōmissis nō adhibuit Landul. ĩ. iiij. dist. ix. dicit ꝙ diligẽtia debita est quādo fa cit illa que prudẽs facit de re quam vel let studiosissime examinare ⁊ Sc. ĩ. iiij. di. dicit ꝙ tene tur s se examinare ẜm diligẽtiam nr̃e fragilitati possibilem. Addi tñ Aur. ꝙ qñ s dolet  preteritis peccatis mortalibus cummissis. ⁊ habet propositum non peccandi deuotione ad sacramentum ꝙ potest p̃sumere ꝙ non sit in mortali. ¶ Vtrum p̃sbyter peccet mortaliter dā [*]do ei quẽ scit in pctō mortali cōstitutũ. Rñ. ẜʒ Ric. in. iiij. d. ix. ꝙ si talis nō petit sibi dari sic peccat sibi dādo. si vero petit ⁊ tũc distingue aut est notoriꝰ pec cator. ⁊ sic peccat si ei dat  hʒ contra ipsum legittimā exceptioneʒ. Aut nō ẽ notorius uis possit probari per duos testes vł tres ⁊ si petit inocculto debet ei denegare  hʒ legitimā excep tionẽ ↄ̃ eum ⁊ moneat ne petat in publicovt hr̃ de conse. d. ij. ne prohibeat quod petit si vero petit publice tunc si est sacer dos extraneus nō debet sibi dare  legitimā habet cām de cōse. di. ij. tribꝰ si aũt est sacerdos ꝓprius parochialis sic bet sibi dare  nullaʒ hʒ exceptionẽ quā ĩ publico possit obicere  of. iu. or. c. si sacerdos. Nec ob. ꝙ sit maius peccatum sumere cũ peccato mortali  ĩfamari  sacerdoti ministrāti corpus xp̃i peius est peccare mortaliter ĩf amā do iniuste peccatorẽ occultum  ꝙ ille mortaliter peccet  nullus dʒ mortale cōmittere vt aliũ a mortali liberet. Pec cator tamẽ occultus ẜm sctm̃ Tho. iij. q. lxxx. potiꝰ dʒ eligere infamari  indigne ad mensam xp̃i accedere. Quod credo verũ qñ s indigne accedit. s. cuʒ mala voluntate puta  nō penitet de peccatis secus esset de indigne sumẽte  non est cōfessus. de quo dic vt. s̃. eucharistia. ij. §. v. ⁊. j. §. xxiiij. ¶ Sed nunquid esset minꝰ malũ dare [*]tali hostiā nō cōsecratā vel nō cōsecrare ⁊ sic sumere. Rñ. ꝙ nō vt pʒ ĩ. c. de ho mine de cele. mis. Jō dr̃prorsus quideʒ falsa remedia sunt abiciẽda q̃ sunt veris periculis grauiora ibidem. ¶ Quid si solũ sit suspectus de crimine [*]mortali. Rñ: ꝙ si suspitio sitviolẽta ⁊ no toria dicẽdũ est sicut de eo queʒ scio in mortali ẜm ꝙ. s̃. dictuʒ est ałs nō elicitur. ij. q. j. c. ij. ⁊. iij. in gl. ⁊. xxxij. q. j. dixit dominus. ¶ Vtrũ exñs in peccato mortali peccet [*]vidẽdo corpꝰ xp̃i. Rñ. ꝙ nō dũmō cũ hu militate ⁊ reuerẽtia videat. Siłr nō pec cat tāgẽs ex necessitate puta  cecidit ĩ terrā ⁊ hmōi ẜʒ. S. Boñ. ⁊ sctm̃ Tho. in. iiij. di. ix. ¶ Quid de illo  lʒ nō sit vere in pecca [*]to mortali tñ ẜʒ ↄ scĩaʒ scrupulosam se existimat eẽ. Rñ. ꝙ peccat mortaliter ni si eam deponat  cquid fit ↄ̃ ↄsciẽtiā edificat ad gehennā. vñ nisi sit ex ꝓba bili cōiectura debet deponi vt in. c. in sitiōi de sen. ex.  vt dicit̃ in. c. nō soluʒ de reg. lib. vj. decet ⁊ expedit vt cōscientie puritati nō desit iudicium rationis nedũ spiritualis profectus querit̃ salutis dispendium incurratur hec ibi. ¶ Decimo addit legitime confesius  tumcũ doloret de peccato cōmissio nō sufficeret vt digne sumat. sʒ opʒ legitime cōfiteatur aliter peccat mortaliter nisi vt est dictũ. s̃. eucharistia. ij. §. v. Tenet tñ Aur. vbi. s̃. ꝙ sacerdos par rochialis qui nō hʒ alium sacerdotem ⁊ religiosus in via cũ socio nō sacerdo te ꝙ possunt celebrare cũ cōtritione et cũ proposito confitendi ex quo non ha bet cui cōfiteatur  religiosus nō pōt extra suum ordinẽ cōfiteri in religione minorũ. Quod limito tamen veruʒ qñ sine alioꝝ admiratione desistere nō po test aut  tenetur celebrare. Jdẽ dicas de eo qui volẽs communicare coraʒ sacerdote celebrāte recolit aliquod mortale nō confessum legitime ꝙ pōt communicare cum contritione ⁊ proposito confitẽdi qñ sine admiratione ⁊ aliq̃li nota nō posset desistere quin cōmunicaret nec habet aut tẽpus aut sacerdotem cum quo confiteri posiit. ¶ Vndecimo dicit in cōuersatione cri[*]mine nō notatꝰ. vnde histrionibꝰ ⁊ hu iusmodi: nō debet dari de conse. d. ij. ꝓ dilectiōe dicitur putoneo maiestati di uine nec euāgelice discipline congruere tā turpi ⁊ infami cōtagione fedetur vnde ẜm gl. ibidẽ nec talibus nec cuicũ infami notorie manifeste danda est eucharistia. Si tamẽ reuertatur ad dñm eis cōio ⁊ recōciliatio nō negatur vt ibidẽ dr̃ in. c. se. Nō est tamẽ intelligendum sic vt statim debeat ei dari eucharistia sicut fit a multis et male sed propter reuerentiam sacramenti debet differri vs post peractam peniten tiam quam publice debet facere nisi ar ticulus necessitatis vel pietatis aliqñ in casu aliter fieri persuadeat. ¶ Vtrũ sit dāda euchraristia suspendẽ [*]dis vel decapitandis pro suis maleficijs. Rñ. ꝙ sic si peniteant ⁊ pure confiteātur vel cupiant confiteri si possent  nec eucharistia nec sepulturā est eis deneganda ⁊ missa pro eis potest celebrari ⁊ oblatiōes offerri. xxvj. q. vij. ca. j. ⁊ vl. d. l. penitentes ⁊. xiij. q. ij. ꝓ obetintibꝰ immo hodie in cle. j. de pe. ⁊ re. precipitur offālibus ꝙ eis administra re permittant si petunt. ¶ Quid de excommunicatis ĩterdictis [*]scismaticis et hmōi. Rñ. ꝙ nullo modo debet eis dari. Addit corpore mundus s. ab ea immundicia que toli potest ałr nō tollẽdo ẜʒ Aureo. vbi. s̃. peccat grauiter cuʒ tali immundicia sumẽdo eucharistiam. Sʒ immundicia  toli non potest puta lepra fluxus sanguinis vł seminis ⁊ alia infirmitas non impedit sumptionem eucharistie sed bene celebrationeʒ misse ẜm ꝙ dictum est. s̃. cor pore viciatus. ¶ Vtrum nocturna polutio ĩpediat sũ [*]ptionẽ huius sacramẽti. Rñ. vt colligo ex. s. Bo. in. iiij. di. xij. ⁊ Aureo. vbi. s̃. et est cōmunis opi. ꝙ aut polutio ꝓuenit ex cā peccati mortalis certa vel probabili puta ex crapula vel morosa cogita tione ⁊ huiusmodi ⁊ sic necessario tene tur abstinere aliterpeccaret mortaliter vt colligitur in. c. non est. vj. di. ⁊ est ar. in. c. quiss. xiiij. q. j. quia licet ipsa pollutio ẜm se non possit esse peccatũ mor tale habet tamen peccatuʒ mortale an nexum ratione sue cause. Jstud ego limito verum nisi priusꝙ summat aut ce lebret conteratur de peccato ⁊ confitea tur quia si conteritur ⁊ confessus est de peccato ⁊ necessitas vel scandalum cogat ad celebrandum vel sumenduʒ nō peccabit. Sine necessitate tamen non credo etiam confessus possit sine pecca to sumere vel celebrare sed bñ sine mor tali peccato ẜm Jo. de saxo. im summa ⁊ Pe. de pał. in. iiij. Aut pollutio proue nit a causa que est peccatumveniale ta men probabiliter ⁊ sic non impedit ne cessario sed de congruo nisi portior cā vrgeat ẜʒ Ri. in. iiij. ⁊ ẜʒ Tho. in. iij. par te. q. lxxx. peccat venialiter si sine cā ne cessaria cōicetvel celebret nisi in duobꝰ casibus ẜm predictũ Jo. ¶ Primꝰ quā do est dies festus in quo est consuetuʒ communicare. ¶ Secũdus quādo immineret scandalum nisi celebraret puta quia alius non est vel est prelatus  consueuit celebrare ⁊ huiusmodi. Similiter dico de illa que prouenit ex illu sione diabolica ⁊ hec ꝓpter duo. ¶ Pri mum propter immunditiam corporis. ¶ Secundum propter euagationẽ mẽ tis siue ĩeptitudinem. Jdem dic quando prouenit ex causa que nullũ est pec catum ꝙ de congruo debet abstinere. Jn hoc casu sanctus Boñ. vbi. s̃. ⁊ bene distinguit dicẽs ꝙ aut sentit inqui nationẽ illā nomin asse mul tum aĩaʒ ⁊ sic ↄsulẽdũ ẽ ꝙ aut reuerẽtiā sacr̃o ⁊ ab stineāt. Si aũt sentiat magis expeditā naturā. ⁊ vlteriꝰ denotio vel solẽnitas vel ali q multũ recōpẽset puta ca ritas alteriꝰ  cogeret̃ celebrare in meo tali vel cōpassio aĩaꝝ ⁊ hmōi ad sumen dũvel celebrandum trahat tũc arbitror dicit ip̃ʒ sine remorsu conscĩe accedere posse. Aut pollutio ꝓuenit ex diabolica tẽtatione vt puta qñ cũ maiori deuotio ne disponit celebrare aut rōne solẽnitatis ⁊ hmōi citius polluit̃ sicut de illo le gitur in collationibꝰ patrũ  sẽꝑ hanc patiebat̃ in festis qñ erat cōicaturꝰ cui decretũ fuit vt sꝑ cōicaret ⁊ sic cessauit talis illusio: ⁊ sic nō dʒ abstinere. ¶ Sʒ ꝑ tum tp̃s dʒ abstinere. Rñ. ꝙ [*]ꝑ. xxiiij. horas ẜʒ Albe. ⁊ sanctuʒ Tho. Sed Pe. de pał. limitat verũ cum accidit citra mediā noctẽ sed si ante mediam noctẽ accideret abstinere nō tenet̃ nisi qñ ꝓuenit ex cā mortalis peccati. ¶ Quid de coitu cōiugali. Rñ. credo di stinguendũ forevt de pollutiōe noctur [*]na nisi ꝙ potest esse ꝙ exigẽs peccaret mortaliter ⁊ tamẽ reddẽs inuitꝰ nō pec caret ⁊ sic solũ in exigẽte caderet prohi bitio nō in reddẽte ⁊. c. oĩs hō de cōsec. d. ij. ⁊. xxiij. q. iiij. sciatis debet intelligi de consilio in coitu in quo nō est pecca tuʒ vel saltem solum veniale. Credo ta men ꝙ exigẽs non digne suscipiat sed per. xxiiij horas ad minus debet abstinere de bono ↄsilio non de precepto vt no. in gl. in. d. c. om̃is. ⁊ sequitur pe. de pał. ⁊ tho. in. iij. parte. q. lxxx. ¶ Vtrũ mẽstruata vel mulier post par[*]tũ immediate dʒ abstinere. Rñ. ꝙ non de necessitate si tamẽ ex reuerẽtia absti net nō peccat di. v. c. ad eius ⁊ de puri. post par. c. vno dũmodo cōicet ẜm insti tutionẽ ecclesie ĩ. c. omnis. de peni. ⁊ re. ¶ Vtrũ somniũ homicidij vel alterius [*]pctĩ mortalis ĩpediat sumptionẽ hmōi sacr̃i. Rñ. ꝙ hmōi somnia nō inducunt pollutionẽ corꝑis nec tātā distractionẽ mẽtis sicut somniũ fornicatiōis ꝓpter intẽtionẽ delectationis ⁊ ideo nō impe dit. Si tamen somniuʒ homicidij ꝓueniat ex cā que est mortale peccatũ impedit sumptionẽ sacr̃i rōne sue cause ẜm sanctũ Tho. in. iij. parte. q. lxxx. intellige nisi prius conterat̃ ⁊ cōfiteatur. ¶ Tertiodecĩo dicit a ministro idoneo. [*]s. ascer dote de conse. dist. ij. ꝑuenit. naʒ nullus tāgere dʒ etiā diaconus nisi in necessitate vt si casu caderet ĩ terrā vel aliquo alio casu. lxiij. di. diaconos. Veꝝ est ꝙ diaconꝰ cũ p̃sbyter est fessus. vel alias impotẽs ⁊ necessitas cogit de ius su p̃sbyteri pōt dispẽsare vel etiaʒ sine iussu qñ iussus expectari nō pōt vt not. Hug. in. d. c. diaconos ali etiam tenẽt vt no. Pa. in. c. to de consue. ꝙ etiam laicꝰ pōt administrare tꝑe necessitatis articuli mortis quādo nec sacerdos vel diaconꝰ adest alle. §. veꝝ. xxij. di. Jtem alij tenẽt ꝙ in tali necessitate mortis lʒ ꝑ se eucharistiā assumere nec ob. ca. fi. xxiiij. q. j.  loquitur de hereticis a bꝰ non lʒ accipere sed tamẽ Pa. tʒ ↄ̃riũ. s. ꝙ non lʒ nisi sacerdoti administrare et credo sit securior opi.  in tali necessita te cōstituto dicitur crede ⁊ māducasti. ¶ Sʒ an debeat a ꝓprio sacerdote solũ [*]sumi. Rñ. ꝙ pōt sumi a proprio ep̃o et archip̃sbytero de offi. archi. c. iij. ⁊ a ꝓprio sacerdote ⁊ ab habẽte licentiā ab eis caueat religiosus  si mĩstrat excōi cationẽ incurrit vt dicit. j. excommuni catio. v. casu. xij. ¶ Decimo quarto. dicit tꝑe debito:  qͦ [*]ad celebrationẽ misse rerit̃ dies ⁊ non nox. vt. j. missa. §. xlj. Quo vero ad alios cōicare volẽtes non inueni quin possit oĩ hora recipi dũmodo sint teiuni veꝝ est ꝙ mane diei est congruentior hora. ¶ Jtem ꝙ nō omittat̃ n sumat̃ saltem [*]semel in anno ĩ pascha  ad hoc tenet̃ libet fidelis post ad annos discretiōis ꝑuẽit nisi ex aliq̃ rōnabili ad tp̃s de ↄsilio ꝓprij ↄfessoris duxerit abstinẽdũ vt in. d. c. oĩs ałr peccat mortałr q aũt dā voluerũt ĩtelligere p̃cise de die pasce nō bene senserũt. vnde papa eugeniꝰ declarauit ad remouẽdas ambiguitates ꝙ sufficit ꝙ suscipiat in die iouis sancta ⁊ vlteriꝰ vs ad dñicā post pasca ĩmediate sequẽtẽ ĩclusiue quādo magis sue deuotioni videbit̃ expedire ⁊ sic satisfacit p̃cepto credo ꝙ magis ar tant̃ quo ad pueros sub pena mortalis pctĩ habẽtes curā pueroꝝ vt ad hoc sa cr̃m eos inducant tꝑe pasce  ipse cuʒ ignorātia eos excuset saltẽ vs ad tꝑa. xviij. an. vel circa itẽ tꝑe debito. s. vt solũ semel in die cōicet ẜm sanctũ Tho. ĩ iiij. di. xij. ar. de ↄse. di. j. sufficit pluries aũt nō licet nisi vt dicit̃. j. de sacer. in ti. missa. §. xlv. Jteʒ dic tꝑe debito vt. s. nō vadat statim ad sumendũ post cōfes sus  ĩ multis fuit pctĩs ⁊ magnis sed dʒ pluries cōfiteri priꝰ ⁊ orationibꝰ ⁊ ie iunijs se odoriferũ reddere ar. de pe. di. j. non sufficit. ⁊. c. in actione. ¶ Sed nũd vr̃ rōnabilis cā abstinẽ[*]di cũ s dicit se odiũ habere ↄ̃ aliquẽ. Rñ. ꝙ nō nec aliud pctm̃ mortale  te netur desistere ⁊ cōteri ⁊ cōflteri excōica re aliter nō cōicās saltẽ semel in anno excōicādus est de cōse. di. ij. si s intrat ⁊. d. c. omnis. ¶ Vtrũ liceat quotidie sumere. Rñ. ẜm sanctuʒ bo. in. iiij. di. xij. ꝙ tum est ex [*]parte sacr̃i cuius virtus est hoibus salutaris vtile est hoĩbꝰ ip̃m quotidie su scipere facit. c. si quotiẽscũ de cōse. di. ij. sed ex parte sumentis in quo requiri tur vt cũ magna deuotiōe ⁊ reuerentia ad hoc sacr̃m accedat aliquando expedit quotidie sumere ⁊ laudabiłr quādo quotidie se p̃paratũ ĩuenit⁊ hoc voluit dicere Aug. de cōse. di. ij. c. nō iste. sic vi ue ĩt vt merearis quotidie acciꝑe. Sʒ  multotiẽs in pluribꝰ hoĩbus huius deuotiōis impedimẽta occurrũt ꝓpter ĩdispositionẽ corꝑis vel anime non est vtile oĩbꝰ ad hoc sacramentũ quotidie accedere sed tātũ quādo se p̃paratũ in uenit quia maiorẽ efficaciaʒ recipit ho mo in vna missa vel māducatione cuʒ bona p̃paratiōe  ĩ multis si se nō preparat diligẽter. Et ideo si quis cognoscat experimẽtaliter ꝙ ex frequẽti sum ptiōe huiꝰ sacr̃i feruor caritatis augea tur ĩ eo ⁊ reuerẽtia ad sacr̃ʒ nō minuit̃ quotidie dʒ cōicare vel saltẽ frequẽter. Si aũt sentiat ꝑ multā frequẽtationeʒ ꝙ reuerẽtia minuit̃ ⁊ feruor nō crescit dʒ ĩterdũ abstinere vt postea cum maiori reuerentia ⁊ deuotione accedat. ¶ Decimoquinto. dicit recta intẽtione [*]s. vt ꝑ ip̃ʒ vniamur xp̃o ꝑ caritatis amo rẽ ⁊ muniamur ↄ̃ diaboli tentationes. ¶ Vtrũ debeat dari ad accipiẽdũ aliq [*]experimẽtũ. Rñ. ꝙ nō. ij. q. v. ↄsuluisti ⁊ de pur. c. ex tuaꝝ. Nec ob. c. sepe cōtingit. ij. q. v.  illud abrogatum est vnde nec ꝓpter purgationẽ infamie vel propter aliud temporale dʒ dari vel sumi. ¶ Addo. xvj. in sumptiōe ẜm Durañ. [*]vt. s. sumat̃ discrete ⁊ leuiter dẽtibus an terioribus terat̃ ⁊ lingua moliatur ne aliqua pars eius dantibus inhereat. ¶ Addo ⁊. xvij. ẜʒ cũdẽ Durañ. s. vt nō [*]statim post cōionẽ expuat ꝓpter reuerentiā sacr̃i ne si aliqua ꝑs sacr̃i inhesisset dẽtibꝰ expui ↄtingeret. Jtẽ vt nō statim vadant ad manducādũ aliũ cibũ. Vñ dʒ esse aliqua mora ⁊ tāta ꝙ ille spẽs sint consumpte vel alterate ꝓpter reuerẽtiā sacr̃i. Vnde dʒ salteʒ aliquas oratiōes priuatas dicere ante aliquẽ cibũ sumat nō requiritur tamẽ tale spacium sicut dicitur in. c. tribus de conse. di. ij. quia illud abrogatum est. ¶ Quid si euomat̃. Rñ. ꝙ si ꝑ ebrietatẽ [*]vel voracitatẽ euomerit laicus. xl. dies dʒ penitẽ. c. si quis ꝑ ebrietatẽ de cōse. di. ij. clerici vel religiosi ꝑ. lxx. ep̃i ꝟo ꝑ xc. si vero ꝑ infirmitatẽ euomerit ꝑ. lxx. dies penitere dʒ. d. c. si quis ꝑ ebrietatẽ. ¶ Vtrũ actꝰ ↄiugalis sit ꝓhibitꝰ post cōionẽ. Rñ. ꝙ nō quo ad reddẽtẽ  tenet̃ ad hoc sʒ quo ad exigẽtẽ est ꝓhibitũ eodẽ die nō tamẽ peccat mortaliter si exigit sed soluʒ venialiter ẜm Alber. Eucharistia. iiij. circa efficaciā sacramenti huius quero quis sit eius effectꝰ. Rñ. ẜm sctm̃ Bo. ĩ. iiij. di. xij. ⁊ cōiter alios ꝙ prĩo cōfert̃ gratia cũ virtute caritatis omnem em̃ effectũ quẽ facit cibꝰ ⁊ potus tuʒ ad vitā corporalẽ facit hoc sacramentũ ad vitā spiritualẽ Jo. vj. Caro mea ve re est cibꝰ. Vnde reficit spiritualiter q sine gratia esse nō pōt ⁊ confert̃ gratia cum virtute caritatis quia iste panis non est simpliciter panis sʒ cōiunctus cũ diuinitate ⁊ ideo est sicut carbo igni vnitus ⁊ amor non est ociosus. Jdeo ꝑ hoc sacramentũ tũ est de sui virtute nō tantũ habitꝰ gr̃e ⁊ virtutis cōfertur sed etiā excitat̃ in actũ Et ideo anima spũaliter reficitur. Et hoc delectatur. et quodāmodo inebriat̃ a dulcedine bonitatis diuine. ¶ Secũdo virtutes augent̃ sicut ꝑ cibũ corpus augmẽtatur. ¶ Tertio peccata venialia remittũtur sicut ꝑ cibum corpus restaurat̃ q quo tidie deperdit̃. Vñ remittuntur peccata venialia q̃ minuũt caritatẽ⁊ plura ⁊ pauciora ẜm ꝙ hō magis vel minus se disponit. ¶ Quarto remittit̃ etiam mor tale quādo existẽs ĩ mortali nō habet cōsciẽtiā ipsius nec affectũ. Vnde reue rẽter accedẽs uis ante de eo nō fuerit cōtritus cōsequitur gr̃aʒ caritatis q̃ contritionẽ ꝑficit ⁊ remissionẽ peccati. ĩmo nedũ valet sumẽti sed etiā offerenti ⁊ illis ꝓ quibꝰ offert̃ ad remissionem pene debite suis peccatis ẜm deuotionem maiorem vel minoreʒ. Aduerte ta mẽ hic ẜm Pe. in. iiij. di. ix. ꝙ si quis fecit debitā diligẽtiā uis sit in mortali ignorās nō peccet lʒ meretur ⁊ ei valet ad remissionẽ peccatoꝝ. si vero fecit diligẽtiam nō debitam sed ẜm suā fragilitatem tuʒ potuit sic nō meret̃ nec etiam peccat. si aũt non adhibuit diligentiā possibilẽ humane fragilitati. sʒ fuit negligẽs in discutiendo: ⁊ sic peccat mortaliter sumendo si est in mortali uis ignorans q limitat Ri. in. iiij. di. ix. qñ si adhibusset diligentiā ẜm hu manā fragilitatem peccati mortalis re cordatus fuisset. ¶ Quinto p̃seruat̃ hō a pctĩs  spiritualit̃ roborat̃. vñ Jnn. inquit. Eucharistia liberat a malo ↄseruat in bono delet venialia ⁊ cauet mor talia huiꝰ etiā virtute sacr̃i ꝟtutes augentur oĩm gratiarũ fructus exuberat. ¶ Vtrũ in omnibus habeat efficaciam [*]suā. Rñ. ꝙ non sed opʒ. ¶ Primo istum cibũ ab alijs discernere ꝑ fidẽ. ¶ Secũdo hospitiuʒ p̃parare ꝑ sui probationẽ. ¶ Tertio in hospitio preparato recipe re cum honore ⁊ deuotione primũ ⁊ secundũ no. j. Corin. xj. non dijudicans ⁊ ꝓbet autẽ. ⁊  multi hoc non faciũt iō imbecilles infirmi ⁊ dormiũt multi. ¶ Vtrũ incurrat culpā mortalẽ qui nō [*]recipit effectũ huiꝰ sacramenti. Rñ. san ctus Bo. in. iiij. d. xij. ꝙ lʒ vir iustꝰ ex q̃dam corruptione vel distractione nō p̃parando se debite nullā vel modicā re portet efficatiā nō tamen incurrit culpam mortalẽ secus autem de illo  non suscipit effectũ huius sacramenti  in digne accedit. s. existẽs in mortali ⁊ huiusmodi  sic mortaliter peccat. ¶ Vtrum istud sacramentum habeat [*]efficaciam in aliquo qui est in peccato mortali. Rñ. sanctꝰ Bo. vbi. s̃. ꝙ lʒ non sit artanda dei largitas quin aliquādo faciat ⁊ possit facere oĩs culpe remissio nem tamẽ ẜm forũ cōe ⁊ generalem rationem institutionis huius sacr̃i.  sic datũ est ĩ cibum illis  sunt de corpore mistico xp̃i ⁊ oẽs tales habẽt charitatẽ ideo non habet efficatiam in eo qui est in peccato mortali sed in solis istis. ¶ Vtrum venialia peccata impediant [*]effectum huius sacramẽti. Rñ. ẜʒ Tho. in. iij. dist. q. lxxix. ꝙ non loquẽdo de ve nialibꝰ ꝓut sũt p̃terita. Sʒ ꝓut sunt in actu non impediũt ex toto sed in parte. Nam sicut dictũ est effectus huius sacramẽti est non solũ adeptio habitualis gratie ⁊ charitatis. sed etiā quedam refectio actualis spiritualis dulcedinis que quidaʒ impedit̃ si aliquis accedat ad hoc sacramentũ mente distracta per peccata venialia. nō autẽ totaliter aug mentũ spũalis gratie ⁊ charitatis. ¶ Vtrum habeat maiorem efficatiam [*]in sumptione plurium hostiaruʒ simul  in vna. Rñ. ẜm Tho. vbi. s̃. ꝙ non  licet sacerdos in vna missa cōsecret plu res hostias non tamẽ multiplicatur effectus huius sacramenti quia non est nisi vnum nec est plus virtutis in mul tis hostijs cōsecratis  in vna sub omnibus ⁊ vna sit totus xp̃s. Jdeo sumẽs plures hostias simul non percipit maiorem effectuʒ in pluribus vero missis multiplicatur sacrificij oblatio ꝙ ideo multiplicat̃ effectꝰ sacramenti. Eunuchus an possit ordinari vide supra corpore viciatus. §. j. ¶ An debeat portare puluerem. Rñ. q [*]non. lv. distin. eunuchus. EXactio nō est vbi s spōte soluit. vide glos. et Car. ĩ cle. pñti  cẽsi. ⁊ ibi dicit paulꝰ ꝙ exigere ⁊ extorq̃re dicit violẽtiā vt. ff. de lega. iij. l. fideicōmissa. §. si rẽ suā dicit tñ ꝙ si precessit extorsio licet sequat̃ voluntaria solutio ꝙ satis ẽ exactio facit simi le q no. Hosti. in. c. p̃terea. el. ij. de iure pa. ⁊ de pe. c. cōstitutꝰ. Exactio aliquan do dicitur talia de qua habes. j. talia. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ exigere sit ab inuito extorquere in iudicio not. ĩ. l. fideicōmissa. §. si re. de leg. iij. ⁊ in. l. non solum. ⁊ ibi gl. ff. sol. ma. ⁊ in. l. falsus. C. de fur. licet etiam quando extra iudicialiter vt ꝑ glo. ⁊ doct. in. l. si plures. §. assidue. ff. de admi. tuto. Exaltatio filia superbie vide infra superbia. §. ij. Examinatio que debet fieri in ordi nādisvide. j. ordo. vij. ⁊ in cōfirmādis vide. s̃. confirmatio. Excepta intelligit̃ ĩ generali sermo ne ꝑsona loquẽs de iureiuran. capi. petitio. in glo. cũ allegatis. Exceptio firmat regulam vide supra alienatio. Excommunicatio. j. quid ẽ. Rñ. ẜm Pa. suꝑ Rubrica eiusdẽ tituli excōmunicatio ẽ censura a canone vel a iudice ecclesiastica prolato priuans cōmunione sacra mentorum ⁊ quando hominũ. Facit ad hoc. xj. q. iij. c. audi. Denotatis ĩ hoc. §. ⁊ d sit excōicatio no. Bal. in. l. j. in. j. q. C. de here. insti. ꝙ est separatio a gremio ecclesie nec est pena capitalis sed medicinalis. vt per Bar. in. l. fi. C. si a nō cōpe. iudi. ⁊ Bal. ĩ l. j. col. x. C. de here. insti. ⁊ trahit secum executionẽ ⁊ per glo. Bar. ⁊ doct. in. d. l. fi. ⁊ in. l. si quis ticio. §. irritum. ff. de iniusti. rup. ⁊ irri. test. ⁊ quare ⁊ a quibus inferatur no. idem Bal. in prealleg. l. j. q. x. C. de hore. insti. ¶ Quotuplex est excōmunicatio. Rñ. ꝙ [*]duplex vna r maior ⁊ hoc priuat a sacramẽtis ⁊ cōsortio hoĩm ⁊ ab ingressu eccłie ⁊ multis alijs de bꝰ no. ĩ. c. a no bis el. ij. ⁊. c. si vere eo. ti. xj. q. iij. in multis. c. Et hec dicitur anathema vt. xj. q. iij. §. euidẽter. ¶ Alia r minor ⁊ hec separat a sacr̃is tm̃ vt in. d. §. euidenter. Jntellige ꝑcipiendis nō ministrandis c. si celebrat de cle. excō. mi. ⁊ etiā ab ele ctione passiua. vnde reddit ipsum excō municatũ inhabilẽ ad quodcũ bñficiũ eccłiasticũ ↄsequẽdũ vt no. in. c. si ce lebrat de cle. exc. mi. vñ dicit Jnn. ibidẽ ꝙ nec dignitatẽ aliquā conse pōt nisi priꝰ absoluat̃: etiā si eligẽtes hoc ignorant vt tʒ gl. ibidem ⁊ cōmuniter doc. ¶ Quot modis infligit̃ excōicatio. Rñ. [*]ꝙ tā maior  minor infligit̃ duobꝰ mo dis. ¶ Aliquādo a iure cōi seu municipali vel statuto ⁊ hec dicit̃ excōicatio a iure de qua. j. excōicatio. v. et. vj. et. vij. ¶ Aliqñ infligit̃ a iudice potestatẽ habẽte. ⁊ hec r ab hoĩe vel a iudice de qui bus dicitur vt no. in. c. nuper. eo. titu. ¶ Quis pōt excōicare. Rñ. ꝙ excōicare [*]excōicatiōe maiori ꝓprie spectat ad officiũ ep̃ale vt pʒ ĩ. c. corripiant̃. xxiiij. q. iij. . r. Mucro ep̃i in. c. visis. xvj. q. ij. Jtẽ ẜm gl. in. c. nemo ep̃s. ij. q. j. ⁊ ĩ. c. cũ in cunctis de elec. de iure. cōmuni possunt oẽs ecclesiarũ p̃lati vt in. c. cum ab ecclesiarũ. de of. or. vbi de hoc plene no. ⁊ voco p̃latum ⁊ iudicẽ ordinarium super plebẽ suam hic quẽcun secunduʒ glo. in. d. c. cum ab ecclesiarũ qui prefici tur collegio vel vniuersitati ecclesiastice ab eo qui habet administrationẽ cũ iurisdictione vt puta ab episcopo vel qui est electus ad collegio. siue vniuersitate licʒ subsit alteri puta episcopo vt extra de elec. c. j. xciij. di. legimus hoc ve rum nisi ep̃i prescripsissent ne possent excōmunicare vel nisi vellent excōmunicare cũ illa solẽnitate de qua in. c. debent. xj. q. iij. s. cum. xij. sacerdotibus cir cunstantibus habẽtibꝰ candelas accẽsas in manibus quia solum episcopi ta li modo excōmunicare possunt etiam excōicare illi quibꝰ ex cōsuetndine. vel indulgentia cōpetit vt capituluʒ vt de rescrip. ex parte decani. Hosti. etiā vult ꝙ in notorijs que nō indigẽt indagine iudiciali: possunt excōicare etiā sacerdo tes parochiales p̃missa tñ monitiōe ꝙ posset tollerari vbi ex cōsuetudine haberẽt vł ep̃i ꝓhibitio nō obstaret alias nō nec. c. cum inhibitio. de clan. despō. ꝙ allegat Ho. probat hoc pōt etiaʒ dici ꝙ qui pōt facere statutum potest excom municare intelligo in ecclesiasticis ẽt si nō sit sacerdos. excōicatiōe minori po test excōmunicari quis siue simpliciter de pe. dis. j. in actiōe siue ad tp̃s. lxxxvj. di. tāta ⁊ ab illis qui possunt excommu nicare maiori vt in. d. c. cum ab ecclesia rum no. ¶ Vtrum p̃lati excōmunicati interdicti [*]suspẽsi a iurisdictione intrusi. ⁊ huiusmodi possint excōmunicare. Rñ. ꝙ non xxiiij. q. j. audiuimus. c.  de cōces. prebẽ. cũ similibꝰ ⁊  non seruauit interdi ctum. c. fi. de cōces. p̃bẽ. de quo tamẽ dic vt. j. excōicatio. iij. §. ij. ¶ Vtrũ ille p̃latꝰ  tm̃ hʒ tꝑalẽ iurisdi[*]ctionem possit excōicare. Rñ. ꝙ non ar. de offi. ordi. c. dilectus. ¶ Vtrũ sola cōsuetudo reddat aliquem [*]excōicatũ. Rñ. ẜʒ Ho. ꝙ sic qñ ẽ approbata ꝑ papā vel per aliũ p̃latũ quo ad suos subditos  perinde est ac si esset statutũ alias nō tumcun sit longa. ¶ Qui pñt excōicari. Rñ. ꝙ vniuersitas [*]⁊ collegiũ ꝓhibent̃ excōicari ne contingat innoxios ligari. c. romana. §. in vni uersitatẽ. de sen. ex. li. vj. si tñ excōicaret̃ teneret snĩa vt ibidẽ not. glo. ¶ Vtrum excōmunicatus possit excōi[*]cari. Rñ. q sic pro eadẽ causa ⁊ pro diuersis⁊ ab eodem iudice ⁊ a diuersis. c. engeltrudā. iij. q. iiij. c. excellẽtissimꝰ. xj. q. iij. ⁊ de hoc vide glo. in. c. officij. e. tit. ¶ Vtrũ ep̃s vel alius prelatꝰ possit ex[*]cōicare non suum subditũ. Rñ. secundũ cōiter doc. q nō dummodo ratione delicti vel cōtractus seu rei de qua agitur nō sit essectus de eiꝰ iurisditione. vt no. in. c. j. de priui. lib. vj. imo plus dico q proprius prelatus nō pōt ratā habere scm Jnno. ⁊ alios in. c. prudentiā. de offi. deleg. etiā si sit lata in eiꝰ territorio quia q nullũ fuit nō potest ratificari ⁊ excōicatio aut est nulla aut statiʒ ligat. vt no. in. c. pastoralis de ap. nisi feratur sub conditione. ¶ Qui ligant̃ snĩjs excōicatĩonis quo[*]rũcun prelatoꝝ prolatis ꝑ modũ statuti. Rñ. vt colligo ex Pa. in. c. a nobis. el. j. de sen. exc. ⁊ Ge. in. d. c. vt animarũ ⁊ distinguo sic ꝙ aut sit contra statutuʒ ab existẽtibꝰ in territorio statuẽtis siue sint subditi siue forenses ⁊ sciunt statu tũ ⁊ sic sunt excōicati. Limitat hoc Jnno. vt refert Pa. in. d. c. a nobis verũ qñ statutũ est aptũ cōpre hẽdere tā subditos  nō subditos. Sivero sunt ignorā tes sic nō ligant̃ nisi ignorātia sit crassa vel supina. Si vero fit contra statutũ extra diocesim statuẽtis sic nō ligant̃ fo rẽses subditi vero statuẽtis ligantur in quatuor casibꝰ. ¶ Primo si statutũ agit originare causam in territorio ꝓprio ex facto negatiuo cōmisso in limitibꝰ alte riꝰ territorij. Exẽplũ puta statuto caue tur ꝙ quicũ fecerit vbicũ furtũ nisi infra mẽsem a die cōmissi criminis com pareat corā iudice delicti vł corā nobis sit excōicatus iste faciẽs furtũ ligat̃ nō rōne furti nō fiẽdi  est factũ negatiuũ in territorio alieno sʒ ex ea parte:  nō cōparuit q cōparere est factũ affirmatiuũ contrariũ faciendũ in limitibꝰ ter ritorij statuẽtis. Ratio  per edictũ ad hec potuit arrari. vt in. c. ex tue de cleri. nō resi. facit q no. de rap. c. j. ⁊. c. romana. §. contrahẽtes. de foro compet. li. vj. ¶ Secũdo ligant̃ qñ statutũ principaliter cōcernit rem subiectā statuentis. puta ep̃s excōicat per statutũ clericos nō residẽtes ligant̃ clerici etiam extra diocesim residẽtes ratione rei qua sub iecti sunt ep̃o quesita est in eius diocesi de fo. cōpe. c. fi. etiaʒ si persona fit extra diocessimvt probat̃ in. d. §. contrahẽtes ⁊ per hoc q hic sequitur. ¶ Tertio vbi quis tenet̃ ad aliq faciẽdũ ⁊ illud nō facit factũ videt̃ vbi illud facere debebat. vt. ff. de re iu. l. non facit ⁊ de vsu. c. j. li. vj. ⁊ q no. gl. magnā in. c. j. vt li. nō cōte. ¶ Quarto ligant̃ qñ factũ est prin cipatum in territorio licet fit completũ alibi facit ꝙ not. Jo. and. in. c. j. de priuile. lib. vj. de sagitante in loco non exẽ pto cum ipse sit exemptus vt efficiatur subditus vtrius iudicis ⁊ per hoc pa tet ꝙ religiosus facieus contra statutũ q excommnnicat quemcũ qui assentit prelationi extra ordinem nisi prius restitutis libris est excommunicatus si assentit quia originatio facti fit a subie ctione prelati statuentis licet efficiatur exemptus ab eo prestitum post cōsensum ⁊ sic determināt dñi de ro. per no. per Jnno. in. c. preterea requisiti fuimꝰ de ap. ⁊ de illo qui excōmunicauit si ele gerit ⁊ ideo limita tex. d. c. vt animaruʒ q statuto nō ligantur extra territoriũ delinquẽtes qñ delinquẽs⁊ res circa  delinquit̃ ⁊ etiam ipsum delictum sunt totaliter extra prouinciā seu territoriũ statuentis. ¶ Qui ligant̃ qñ snĩa profert̃ nō ꝑ viā. [*]statuti snĩe hoĩs. Rñ. ẜm Pau. ⁊ Ge. vbĩ s̃. Aut profert̃ generaliter pro p̃terita. culpa. ⁊ sic nō ligat eũ  eā ↄmisit extra territoriũ snĩantis sʒ bene ligat subditũ qui eaʒ cōmisit in territorio uis sit extra territorium tꝑe snĩe. Sed eũ  nō est subditꝰ seu de territorio lʒ ibi deliquerit: siue ꝓferat̃ generaliter siue speliter ↄtra eũ nō ligat eũ extra territoriũ existẽtẽ. nisi fuerit citatiōe preuẽtus an te recederet vel nisi ad requisitioneʒ iudex proprius sub quo degit ipsum ci taret ꝓut tenet̃ requisituũ vt iret ad respondendũ  si nō faceret: posset excōi cari. Aut profert̃ spāliter ꝓ p̃terita culpa ⁊ sic ligat subditũ  delinquit extra territortũ ⁊ ibi existentẽ. Ratio  cũ co ram vtro ordinario possit cōueniri de fo. cō. c. fi. Ergo pōt cogi per ordinariũ ad cōparendũ ⁊ sinō cōparet excōicari pōt ⁊ licet nũcius exequat̃ citationẽ extra territoriũ propriũ tñ citatio decernitur facta in proprio territorio ipsius iudicis quo ad oẽs effectꝰ nisi ante talẽ citationẽ alibi caperet domiciliũ: quia tũc nō posset citari nec cōsequẽter excōi cari: tā cōtumax ẜm cōem opi. lʒ Pa. in cle. pastora. de re iud. teneat q etiaʒ subditis extra territoriũ citari nō possit. Aut snĩa profert̃ generaliter vel spe cialiter ꝓ culpa futura. et sic epararet̃ statuto quo ad subditos solummodo in hoc. vt nō liget ignorātes nec extra tertoriũ delinquẽtes. Quo vero ad forẽses postea delinquẽtes nullo modo cōparat̃ statutor nec ligant̃  cũ sumat snĩa vires incōtinẽti contra quos profert̃ sic nō pōt cōprehẽdere nisi subditos scm cōiter legistas in. l. cũctos ppłos. C. de sũ. tri. Et aduerte q ista snĩa ꝓ futuris culpis nō pōt ferri nisi mora in exhibẽ da satistactiōe vel culpa seu offensa pre cesserit. aut alia rōnabilis cā q̃ in ipsis sentẽtijs exprimẽda est. vt ĩ. c. romana. .§. caueāt. eo. tit. li. vj. si tñ ferat̃ tenet: lʒ sit iniusta vt ibiden tenet Ge. ¶ Vtrũ archiep̃s ĩ diocesi sui suffraga[*]nei delinquẽs liget̃ statuto ep̃i excōicātis taliter delinquẽtes. ⁊ siłiter ep̃s  fe cit statutum si facit ↄtra. Rñ. ꝙ diuersa fuit opi. vt patet per Arch. ⁊ Ge. in. d. c. vt animarum tñ mihi plʒ opi. Jo. de lig na. in trac. de cẽsura ecclesiastica ꝙ aut statutũ dicit ꝙ libet exercẽs iurisditio nẽ in tali loco ⁊ tꝑe. vel celebrās in pōtificalibus sit excōicatus. ⁊ tũc facientes contrariũ no ligant̃  sic ep̃s vt ep̃s et archiep̃s vt archiep̃s faciũt cōtra et nō pñt ligari. Et sic intelligit opi. dicẽtiũ q non ligant̃. Aut dicit statutũ ꝙ faciẽs furtũ vł aliud maleficiũ sit excōica tus ⁊ sic ligant̃:  nō committũt vt ep̃s vel archiep̃s sed vt priuatus. Et sic intellige dicentes q ligant̃. Destruat er go statutũ si non vult ligari absolui tñ poterit a suo confessore. ¶ Quid si archiep̃s participat ĩ crimĩe [*]excōicati ab ep̃o suo suffraganeo. Rñ. ꝙ ligatur sententia iuris: ⁊ erit absoluendus ab ep̃o suo suffraganeo. c. nuper de senten. excom. ¶ Vtrũ inferiores prelati. ab epis ha[*]beāt territoriũ. Rñ. ẜm Jo. an. in. c. cum contingat de fo. cōpe. ⁊ sequit̃ Ge. in. d. c. vt ammarũ ꝙ non. Limita nisi essent exẽpti cũ suis subditis scm Jo. de san cto Georgio. ¶ Qũo ligant̃ subditi religiosorum ex[*]emptorũ extra loca deliquẽtes. Rñ. Ge. in. d. c. vt animarũ ꝙ eo mō quo ligant̃ subditi ep̃oꝝ extra diocesim:  subiecte ecclesie sunt eis ꝓ territorlo. vt sunt iudices personarum. ⁊ nō loci simpliciter dic. vt. j. sententia. §. v. ¶ An loca exempta sint de territorio vi [*]de. j. statutum. §. ij. ¶ Vtrũ ignorātes ligent̃ statuto excōi[*]cāte factũ dānatũ. puta falsificantẽ instr̃avide. j. excōicatio. vij. casu vl. §. ij. ¶ Vtrũ excōicatio ex iniusta causa vel [*]falsa liget. Rñ. q nō tũ ad deũ. xj. q. iij. §. ex his sed quo ad ecclesiā si est ab eo qui iurisdictionẽ habet super euʒ sic ligat sed debet eā reuocare vel absolue re qñ cognoscit errorẽ suũ vel iusticiaʒ. non obstāte contradictione aduersarij: sed caueat iudex ne pretẽdat errorẽ vel iniustitiā in pteiudiciũ altẽrius partis indebite. c. sacro. de sen. excom. Et propterea caueat ille qui se tenet excōicatum iniuste vel ex falsa cā ne excōicatio nem contemnat  contẽnendo eā peccaret mortaliter ⁊ posset excōicari. xi. q. iij. §. cũ ergo: nisi in casibus de quibꝰ. j. excommunicatio. iij. ¶ Vtrũ excōicās aliquẽ cōditionaliter [*]puta si nō soluerit titio hinc ad pascha liget eũ si non soluit:  non potuit vide pena. §. xiij. ¶ Vtrũ snĩa excōicationis edita in fa[*]uorẽ alicuius liget si ille cuius fauore agit̃ consentit vt nō faciat q ei precipi tur puta mandat̃ titio sub excōicationis late snĩe pena vt soluat sempronio centũ infra pascha sempronius est con tentus prorogare terminũ vs ad penthecostẽ. erit ne excōicatus titius non soluẽs infra pascha. Rñ. q nō ẜm Pe. in. c. j. de loca. facit. c. preterea. de appel. Bar. in. l. j. §. ⁊ post operũ. ff. de no. ope. nun. ⁊ Jo. an. in. c. quicũ. de sen. exc. li. vj. Ego addo notabile dictũ bal. ĩ. l. ma ximũ vitiũ. C. de libe. prete. vbi dicit sta tuto cauet̃ q frater excludat sororem a successione patris. Mortuus est pater. filius hʒ multos creditores qui vult ad mittere sororẽ suā ad successionẽ. ⁊ sic re nũciauit statuto. an creditores. possint impedire renunciationẽ tā in fraudẽ creditoꝝ fiat ⁊ determinat ꝙ nō. Et sic tenet etiā de alijs penis. Jntellige tñ si cōsensus prestatur ante cōmissaʒ penā  post penā inflictā cōsensus superueniens nō tolleret eā. faciũt not. ꝑ Bart. in. j. §. sed si filius. ff. de lega. iij. ¶ Sed pone ꝙ ꝓrogato termino titius [*]nō soluit ettā in termino prorogato erit ne excōicatus. Rñ. ꝙ nō si ꝓrogatio fit si ne autoritate iudicis. Secꝰ si fieret cuʒ autoritate iudicis prorogātis mādatũ ꝙ erat vt solueret in pascha vtsoluat in pẽthecoste sub eadẽ pena:  sic ligaret̃ aliter nō:  ẜm Bald. in. l. tale pactũ. ff. de pac. excōicatio nō potest nasci ex pa cto sed ex sententia. ¶ Quare debet s excōicari. Rñ. q so[*]lum pro peccato mortali cui est annexa contumacia: puta  monitus nō vult resipiscere. vt est tex. in. c. nemo episcoporũ. xj. q. iij. Nec mirũ: quia nulla maior pena in ecclesia. vt in. c. corripiātur. xxiiij. q. iij. vnde dicit Pau. in. c. ꝑ venerabilem. qui filij sint legi. ꝙ vbicũ in iure ecclesiastico reperitur pena mortis pro excommunicatione debet exponi. vt in. d. c. per venerabilem probat̃. propterea dicit tex. in. c. cum medicinalis. de sen. excommunic. lib. vj. quod iudex in ea proferenda debet se ostẽdere prosequi. quod corrigentis est ⁊ medentis. hec ibi. Excommunicatio. ij. quomodo debet s excommunicari. ¶ Vtrum requirat̃ monitio precedens [*]Rñ. ꝙ sic triplex: vel vna pro tribꝰ corā ꝑsonis idoneis facta cũ interuallo dierũ nisi necessitas aliud suadeat. vt not. gl. in. c. statuimꝰ. eo. ti. li. vj. Aliter excōi cans sine monitiōe per mẽsem vnũ est interdictus ab ingressu ecclesie ipso facto. vt in. c. sa. ro. eo. ti. nisi sit ep̃s vel superior in. c. quia periculosum. e. ti. li. vj. Aduerte tñ hic q qñ prelatus precipit sub excōicationis late snĩe pena subdito nec faciat tale crimẽ. tũc nō requirit̃ alia monitio sed faciẽs cōtra statim excommunicatus est cũ habet annexam cōtumaciā scm Jo. de ligna. in tractatu. de censura. ¶ Vtrũ debeat ꝓferri in scriptis. Rñ. ꝙ [*]sic ⁊ causam excōicatiōis expresse cōscri bere propter quā profert. Et exemplum hmōi scripture requisitus tenet̃ tradere infra mẽseʒ excōicator quilibet aliter per mẽsem vnũ ab ingressu ecclesie ⁊ di uinis officijs est suspensus si est inferior ep̃o. vt in. c. cum medicinalis. eo. ti. lib. vj. Similiter in snĩa suspensionis ⁊ interdicti est seruandum sub eadẽ pena vt ibidem. ¶ Vtrũ in hāc penā cadāt prelati reli[*]giosoꝝ si hoc nō seruāt. Rñ. Lap. vt refert Ge. in. d. c. cũ medicinalis q nō eo ꝙ cōtinue habeant monere ⁊ corrigere subditos ⁊ sic oporteret semꝑ habere ca lamũ. Ego aũt credo verũ. ¶ Primo qñ periculũ esset in mora vt nō posset seruare predicta. q etiā tenet Jo. an. ibidem ⁊ gloss. in versi. temerarius. ¶ Secundo quando statuta sui ordinis aliā formā traderẽt ⁊ illā seruarẽt licet non istā  no. in. c. qnalis ⁊ qñ el. ij. in fi. de ac. ordo iuris non seruat̃ in regularioꝰ. ¶ Tertio crederẽ excusari si ex ignoran tia cōtrafacerẽt  faciłr religiosi ignorāt iura. vt in. c. vniẽs. de simo. ałs non credo excusari. ⁊ sic limita Jo. an. ibidẽ qui tenet ꝙ ligantur ista pena si nō seruant predicta. ¶ Vtrũ sit certa forma verboꝝ determi [*]nata. Rñ. q nō oportet tñ ꝙ vtat̃ talibꝰ verbis q̃ exprimāt cōsensum iudicis de presenti excōicātis sicut in simili dicit̃. de spō. c. si ĩter virũ. ⁊ de spō. duo. c. j. ar. a cōtrario sensu in. c. audi. q. iij. nō autẽ de preteritovel futuro. Vnde si dicat de nunciamus talẽ excōmunicatuʒ quẽ tñ prius nō excōicauit nō erit excōicatus. Similiter. si dicat volo sit excōicatꝰ vnꝰ de istis duobus neuter erit excōicatus. Et licet dā. dicāt ꝙ si intẽtio sit excōicandi. qualitercun loquat̃ erit excōicatus nō credo sed tene q dixi  in ex cōicatione requirit̃ vltra intẽtionẽ expressio certa q etiā tenet Hos. Et facit q no. in. c. cũ desideres. e. ti. ⁊ no. Jnn. in. c. cũ olim el. j. de priui. Et idẽ dicendũ de absolutione ex quibus collige ꝙ excōicādus. Primo debet moneri. Secũdo dʒ subesse causa iusta. Tertio ani mus bonus iudicis. Quarto verba con grua. Et quinto ꝙ proferat̃ in scriptis. Et sexto ꝙ exẽplũ in scripture si requiratur detur infra mensem. ¶ Vtrũ excōicatio maior possit ferri ad [*]tẽpus. Rñ. q sic. ẜm. d. Ant. ⁊ etiā eius absolutio vt recitat Pau. ĩ. c. veniẽs el. ij. de resti. vbi dicit ꝙ pōt absolui vt testimoniũ. det. ⁊ postea se reincidat. sʒ su spendi nō pōt: sed oportet q aut totaliter liget: aut totaliter tollat̃ ẜm gloss. in. c. pñti. de sen. excō. li. vj. pōt bñ ferri cōditionaliter ⁊ deficiẽte cōditione nō ligabit. sed absolutio nō pōt fieri cōditionaliter. q intellige de cōditione ꝓpria q̃ suspẽdit actũ: sed de conditione p̃terita q̃ ꝓprie nō est cōditio bñ pōt fie rł vt puta si fecisti: sic ego te absoluo sicut dicimus. Si tu nō es baptiʒatꝰ ego te baptiʒo. ¶ Quid si dicat habeo te ꝓ excōicato. [*]Rñ. q excōicatus erit. vt patet per ea q̃ dixi. s̃. ciuis. §. j. ¶ Ex bꝰ verbis cognoscit̃ qũo excōica [*]tio sit late snĩevel ferẽde. Rñ. ẜm pa. ĩ. c. si diligẽti dẽ fo. cōpe. ꝙ qñ profert̃ snĩa in iure ꝑ participiũ p̃teriti tꝑis vtputa excōicatꝰ sit vel interdictꝰ tũc ipso iure regulariter ligat. c. cupiẽtes in. §. ceteꝝ. ⁊ ibi tenet gl. in ver. suspẽsos. de elec. li. vj. faciat. c. ij. de testi. cog. ⁊ gl. hoc tenet in. c. quicũ. de her̃. li. vj. ⁊ gl. in. l. in cri minali. C. de iuri. om. iu. ⁊ hoc verũ nisi alio iure appareat ꝙ sint ferẽde snĩe. vt no. in. c. ij. de fo. cōpe. inver. sit seq̃stratꝰ. ⁊. xxx. di. ꝑ totũ vbi r anathema sit. s. ꝑ snĩam ferẽdā. Si vero verba nō sunt re spectu p̃teriti tꝑis tũc si sunt declaratoria sic ipso iure ligāt vt si dicat decerni mus excōicationi subiacere ⁊ hmōi vel viribꝰ carere pro hoc tex. cũ gl. in. c. nouit. de his q̃ fiũt a prela. Si autẽ verba sunt dispositiua. tũc si sonāt in futuruʒ vt priuet̃ excōicet̃ ⁊ hmōi sic est canon ferẽde snĩe nisi addat̃ aliq verbum q ostendat ꝙ ipso facto. vide bonā glo. in regula penis. lib. vj. Jtẽ tenet̃ cōiter de hoc verbo subiacet ꝙ sit late snĩe lʒ sonet in futurũ. Similiter verbũ habeat̃ vt no. in. c. vnico de iniur. li. vj. ⁊ probat̃ in. c. si quis suadẽte. xvij. q. iiij. Et sic intellige q dicitur in rubro. C. commina tiones vel epistolas. ¶ Vtrum̃ cũ r siue a iure siue ab hoĩe [*]precipito sub pena excōicationis sit lata snĩa: ita q contrafaciẽs incidat ipso facto. Rñ. q nō nisi aliud appareat ex cōiecturis ita cōcludit glo. notabilis  cōiter tenet̃ in. c. vnico. de saggita. et in c. ij. de simo. et in. c. ij. de matrimo. cōtra interdi. eccle. cōtra nec approbo distinctionẽ Host. Hug.  volũt q si profert̃ a iure sit late snie alleg. xx. di. ꝑ totũ sed parũ faciũt. Si aũt profert̃ ab hoĩe tũc nō sit late snĩe. seo primũ tene. ¶ Vtꝝ vbicũ fit mẽtio de excōicatiōe [*]ĩtelligat̃ de maiori. Rñ. ꝙ si ꝓfert̃ a iudi ce est certũ ꝙ sic si aliud nō exprimat̃ ꝑ tex. ĩ. c. pe. de sen. ex. Jdẽ possʒ dici qñ ꝓfert̃ a iure ⁊ ista est rō.  verba debent ĩtelligi ẜʒ cōem cōsuetudinẽ vt ĩ. c. ex literis despon. ⁊. l. labeo. ff. de suꝑ. leg. vn de  cōmunis vsus habet vt accipiat̃ pro maiori si faciendum est. Excōmunicatio. iij. in quibus ca sibus excom municatio ab homine lata non tenet: nec est timenda. Rñ. ꝙ in. xv. ẜm cōiter doc. in. c. solet. ⁊. c. presenti. eo. lib. vj. Ad hoc ꝓpositũ ꝙ excōmunicatio a iudice incompetenti lata sit nulla. not. Bar. ⁊ Bald. in. l. j. C. si a nō cōpe iudi. ⁊ Ang. in aut̃. de epis. ⁊ cle. §. nullũ. colla. ix. ⁊ Bal. in. l. ij. C. de ord. cog. ⁊ in sua marg. in ver. possessio. ⁊ in Spe. in ti. de prescrip. ver. item verum. vbi no. ꝙ excō municandi ius potest vere quẽcũ cle ricum prescribi. ¶ Primus quādo est a nō suo iudice de [*]consue. c. ad nostram cũ suis concor. in glo. ⁊ hoc verum nisi ex certa sciẽtia s consensisset in eum tan in iudicẽ pro prium. ff. de iuris. om. iudi. l. si per errorẽ ⁊. ff. de iudi. l. ij. ¶ Scs quādo est a suo iudice: sʒ excōi[*]cato: ⁊ licet aliqui teneāt ꝙ quādo excō municatio est occulta ꝓ ratione publici officij tenet tu tamen tene ꝙ non valet vt est tex. in. c. audiuimus. ⁊. c. aperte. xxiiij. q. j. ⁊ tenet glo. in. §. j. xxiiij. q. j. verum est ꝙ excōmunicatus ab excōica to occulto dʒ in aperto celebrare vel im miscere se diuinis: quia si non posset ꝓ bare eum excōicatum scandaliʒaret po pulum. Pa. in. c. veritatis de dolo ⁊ con tu. tenet post factum istam opi. sed ante factum dicit. tenendum ꝙ valeat sed non credo nisi vt dixi quo ad hoc vt nō celebret in publico. Nisi possit probare ꝙ sit excommunicatus. Jtem dic si est a suo iudice sed intruso. xij. q. ij. alienatio nes vel suspẽso seu interdicto a iurisditione. de cōces. preb. quia cum ibi no. ¶ Tertius casus qñ ille p̃latus  eā tu [*]lit violauit interdictum hoĩs. c. tāta de exces. p̃la. ⁊ hoc veꝝ nisi fuisset absolutꝰ a dicta violatione  tũc teneret snĩa ex cōicatiōis ab eo lata post absolutionẽ. ¶ Quartus quando s excōicat subdi[*]tum cōtra priuilegij sui tenorẽ de priui le. c. cum capella ⁊. c. quanto. ¶ Quintꝰ quādo p̃lati excōicāt subdi[*]tos  nolũt eos ꝓcurare vltra euictiōis ꝑsonarum numerũ taxatũ in. c. cũ apostolus de censi. dũ co visitāt vt in. c. cũ ad quorundam de exces. prela. ¶ Sextꝰ quādo fertur a delegato impe [*]trato ab excōicato in casu nō ꝑmisso vt de rescrip. c. j. li. vj. Nā solũ p̃t ĩpetrare excōicatus rescriptũ suꝑ articulo excōicatiōis vł appellatiōis. ałs nō vt ibidẽ ¶ Septimus quādo fert̃ ↄtra insinuā[*]tes vel exponẽtes superioribꝰ aut apostolice sedis legatis vel insitoribꝰ sta tum ecclesiarũ monasteriorũ. sed locoꝝ suoꝝ ꝑsonarum rerum ipsorum vt in. c.  pleri de offi. or. lib. vj. ¶ Octauꝰ qñ delegatꝰ excōicat cōtra in [*]tentionẽ delegantis de p̃ben. c. vlti. ¶ Nonꝰ qñ excōicat̃ s post appellatio [*]nẽ legitimā vt ĩ. c. solet ⁊ ĩ. c. venera bili bꝰ. e. li. vj. ⁊. c. ꝑ tuas. e. fallit hoc vt not. Pa. ĩ. c. venerabili. de censi. qñ prelatus ꝓcedit extra iudicialiter vt pars ad cōseruationem iurium suorum. quia sicut pōt se defendere gladio materiali sic ⁊ spũali nec tenet̃ admittere ꝓbatiōes in contrarium vel appellationem. vt in. c. dilecto. e. li. vj. ꝙ limito verum qñ est in possessione. vel saltem nō cōstat ꝙ non sit in possessione. Secꝰ esset qñ cōstaret eũ nō esse in possessione. vt puta  con stat monasteriũ esse exẽplũ ⁊ ↄstat ep̃m nō esse ĩ possessiōe ip̃ʒ visitādi.  tũc si excōicaret pꝰ appellationẽ nō teneret. ¶ Vtrũ appellatio post excōicationẽ in [*]flictā ipsam suspẽdat. Rñ. ẜm Pa. ĩ. c. ꝑ tuas. e. ti. ꝙ nō sed solum defert iurisdi ctionem ad superiorẽ. vt patet in. c. pastoralis ⁊ ꝙ ibi no. de appel. ¶ Vtrũ allegās sentẽtiā nullā. ⁊ nō pe [*]tẽs absolutionẽ ad cautelā sit audi ẽdꝰ Rñ. Pa. in. d. c. ꝑ tuas. ꝙ sic ⁊ licet in. d. c. per tuas. nō ponantur. nisi duo casus in quibus dʒ s audiri tñ hoc ĩtelligit̃ gratia exempli ⁊ ꝓpterea ĩ oĩ casu in qͦ quis dicit snĩam nullā dʒ audiri ĩ iudi cio volẽs hoc ꝓbare uis nō petat ab solutionẽ ẜm communiter doct. in. d. c. per tuas. in. d. c. solet. Additio. sʒ ĩ alijs qui in iudicio vt actor attentat debet euitari extra iudicium vero nullo modo dʒ euitari. d. c. solet. Secus de allegā te sentẽtiam iniustam. quia non audit̃ ante absolutionem. ¶ Decimo qñ ↄtinet ĩtollerabilẽ errorẽ [*]vt in. c. ꝑ tuas. c. ⁊ dictis. c. solet ⁊ venerabilibꝰ. Et r intollerabilis error qñ aliquid sub vi p̃cepti continetur in sen tẽtia ꝙ cōiter vel in suo genere est pctm̃ veluti si excōicat.  eleemosynā paupe ri tribuit. vel  faciebat alid q in se bonum est. aut  nō operabatur illud ꝙ ex suo actu illicitum est ⁊ prauuʒ vt r in. c. venerabilibus. Addit gl. in. d. c. per tuas ꝙ est intollerabilis error quādo p̃cipit impossibile. Jtẽ qñ ꝓnunciat exp̃sse ↄ̃ ius scriptũ vt puta  dicit pro nuncio excōicationẽ valere uis sit lata post legitimā. appellationẽ. Sed hic aduerte  aliqñ error ẽ expressus ⁊ tũc claꝝ est ꝙ nō ligat per tex. p̃dictos Aut nō est exp̃ssus. ⁊ sic glo. in. d. c. per tuas. tenet ꝙ ligat. sed Pa. in. d. cum apłus. tenet veram gl. quando non constat no torie de errore: sʒ quādo notorie constat vt puta  voluit eũ procurare vltra nu merũ debitum excōicat ꝙ nō ligat cle. pastoralis. §. pisana. de re iudic. vt no. ꝑ Jnn. in. c. fraternitatis de frig. ⁊ ma. pla cet mihi ista opi. ¶ Quid si continet errorẽ facti puta  [*]dicit excōico te  fecisti furtũ cum non fecerit. Rñ. gl. in. d. c. ꝑ tuas ꝙ ligat. sed ego credo glo. veram nisi notorie cōstaret de errore facti  sic non ligaret. ¶ Xj. quando sententia profertur gene[*]raliter ↄ̃ nō faciẽtes puta restitutioneʒ vel nō soluẽtes ⁊ aliquisjnō facit quia nō pōt  sic nō ligatur ẜm Fede. consi. xciij. Rō ẜm Pa. in. c. p. ⁊. g. de offi. dele.  verba similia debent intelligi ciuili modo argu. l. fi. cui. ff. de serui. vide pena. §. xiij. ¶ Duodecimo quādo snĩa excōicatiōis [*]ponit̃ vt aliquid faciat s. in certo termino ⁊ terminꝰ prorogatur ab illo cui debebat facere de quo vide. s̃. excommunicatio. j. §. xx. ¶ Xiij. qñ iudex ferens snĩam non intẽ[*]dit ligare  excōicatio assumit vires ab intẽtione excōicatotis ẜm pe. in. ca. ex parte el. j. de offi. or. facit q not. glo. in. c. ij. de resti. cog. ⁊ in. c. P. ⁊. G. de off. dele. ⁊ in capitu. j. de iudi. ⁊ ideo quando iudex generalis excōicat non reuelā tes vel qui fecerunt aliquid si intendit aliquos eximere ab hoc non ligātur ꝙ no. additio. Similiter quādo sit ad instantiam alterius solum nō ligat vltra intẽtionem requirentis  officium iudicis requisitum nō excedit intentionẽ requirẽtis. c. bone memorie. el. j. de postu. prela. ¶ Xiiij. qñ alis inferior a papa excōi[*]cat aliquẽ cũ participātibus cum eo in casibꝰ in quibꝰ minor excōicatio in cur ritur. Nā ↄ̃ tales participātes ipso iure est nulla: nisi fuerint nominatiʒ mo niti tribꝰ vicibꝰ vel vna pro tribꝰ cũ ali quoꝝ dieꝝ interuallo ne cum tali excōi cato ꝑticipẽt. c. statuimus iuncto. c. cōstitutionẽ. eo. li. vj. ⁊sine dicta monitiōe excōicās est interdictꝰ ꝑ mensem ipso facto ab ingressu ecclesie. c. sacro. eo. ti. ⁊ no. d. c. statuimꝰ. Secus est de papa  potest excōicare aliquẽ cum ꝑticipātibus: ⁊ sic ligarent̃ eadem snia. ⁊ ab ip̃o solo essent absoluẽdi. c. quod in dubijs eo. similiter ẜm Jo. an. ⁊ Abb. ⁊ sequit̃ pa. in. d. c. q in dubijs. si quis iudex ex cōicaret p̃dictos ꝑticipantes cũ aliquo excōicato ab alio nō a se teneret excōica tio uis nō essent moniti. Et sic ĩ istis duobus casibus timenda esset ałs nō. ¶ Xv. quādo excōicatio fert̃ sub condi[*]tione: ⁊ ante cōditiōis euentũ morit̃ ex cōicator  sic expirat ⁊ non ligat post mortẽ eiꝰ ẜm Pa. in. c. cũ ad hoc de cle. nō resi. ⁊ quelibet etiam alia sentenria expirat ex quo non habuit effectum in vita sententiatis. facit. l. fi. ff. de pe. additio. limit a nisi imponeret per viā sta tuti ẜm eũdem Pa. m. d. c. irrefragabili in. §. ceterũ de offi. or.  sic ligaret ⁊ similiter dicit Ge. in. d. c. vt aiarũ ꝙ subditus qui efficit̃ fori alterius pendente conditione non ligatur ẜm Archi. sed ẜm Jo. an. ligatur nisi appellauerit de foro competenti. c. pe. de offic. delega. c. gratum ⁊. c. relatũ ⁊ idẽ Jnn. tʒ ⁊ veriꝰ. ¶ Jn oĩbus predictis casibus snĩa ex[*]communicatiōis nullo modo est timẽda nec quo ad deum. nec quo ad ecclesiam quando notorie cōstat de aliquo ipsoꝝ. sʒ quādo nō cōstaret: tũc quo ad ecclesiā esset timenda: ⁊ ipsam cōtẽnẽs peccaret mortaliter. ⁊ posset excommunicari ⁊ sic intelligẽdum est capituluʒ primum. xj. q. iij. vbi dicitur sententia pastoris siue iusta siue iniusta fuerit ti menda est. ¶ Ex p̃dictis pʒ decisio notabiłr ⁊ qͦti[*]diane qōnis. Ep̃s excōicat oẽs  sciunt quis accepit aliquid si non reuelāt an teneant̃. Et dic ꝙ si ałr nō exprimit nō tenent̃ nisi sitiẽtes ⁊  ꝓbare possunt vt s̃. denũciatio. §. xiij. Si aũt exprimeret in snĩa ꝙ siue probare possit siue nō. ꝙ teneant̃ denũciare sic cōtinet erroreʒ in tollerabilẽ et nō valet nisi adderet ꝙ  non potest probare teneatur sibi dicere tan patri ⁊ ꝓuisori vt secrete ꝓuidere possit ⁊ tũc tenerent̃ ei dicere ẜm distin ctionẽ quaʒ habes. s̃. denunciatio. §. x. Jtẽ alterius q̃stionis. Ep̃s excommuni cat oẽs nō audiẽtes missam in parochiali ecclesia festis  si aliud non addit solũ erũt excōicati  sine rationabi li causa eā non audiũt aut in casu a iu re vel gñali ↄsuetudine ꝑmisso. Et iō il li qui propter aliquam infirmitatẽ non audiunt ⁊ huiusmodi non erũt excommunicati. Similiter qui audiunt in ec clesia minorum ⁊ predicatorũ. Si vero in lnĩa adderet siue ex rationabili cā di mittant siue non siue in casu permisso a iure vel a consuetudine siue non. sic continet intollerabilẽ errorem ⁊ non li gat  sicut episcopus attentādo ↄ̃ tus nihil facit. c. vides. x. dist. ⁊quod no. ĩ. l. non dubiũ. C. de legi. Jta etiam attẽta tum ↄ̃ consuetudinẽ generalẽ totiꝰ orbis est nullum vt ĩ. c. his ⁊. c. catholica. xj. d. q esset si posset ꝓhibere ne audirent in ecclesijs minorũ ⁊ p̃dicatorum ⁊ huiusmodi idem dic quando mādat ne quis laboret in festis ẜm predictam di. Jtem quando precipit alicui vt soluat in tali termino titio centum ẜm pre fatam di. ⁊ faciunt ad predicta quod dicam. j. pena. §. xiij. vbi plene. videbis pre hac materia et similium questionem. Excōicatio. iiij. in quibus casibꝰ incurritur minor excommunicatio ipso iure. Ad quod di cendum est ꝙ lʒ plures casus numeren tur in iure nihilominus oẽs reducũtur ad istos duos. ¶ Quoꝝ primꝰ est pecca tum mortale. Nam quotiẽscun quis peccat mortałr est excōicatus minori ex cōicatione ipso facto vt patet ĩ. c. audi. xl. q. iij. vñ si celebrat vel recipit eccłiastica sacr̃a nisi priꝰ cōterat̃ de pctō peccat mortałr. c. fi. de cle. excō. mi. Q limi ta. vt. s̃. baptismus. v. §. x. ⁊ hec excōmu nicatio minor est solum quo ad deuʒ si pctm̃ est occultuʒ vt in. d. c. audi. Si ve ro est notorium sic excommunicatꝰ est etiā quo ad ecclesiā vt in. c. vestra. de co ha. cle. ⁊ mu. de qͦ dic. vt. s̃. clericꝰ. viij. §. iiij. ⁊ ad istum casuʒ reducitur illud q habetur. in. c. miror. xvij. q. iiij. ⁊. in. c. tā ta de simo. ⁊. in. c. si quis deinceps. xvij. q. vij. cum si. ¶ Secundus casus est cũ quis participat cũ excommunicato ma iori excommunicatiōe: in locutiōc: oratiōe: salutatione: comestione ⁊ similibꝰ de quibꝰ dic vt. j. excommunicatio. viij. per totum. Excōicatio. v. de casibus in quibquis incurrit ipso facto excommunicationem maiorem ⁊ a qua non pōt absolui nisi a sede apostolica. ¶ Primus casus est in. c. si quis suadẽte. xvij. q. iiij. iuncto. c. non dubiũ et. c. veniens. ⁊. c. ad eminentiam. et. c. cum illorum. ⁊. c. de monialibus. eo. ti. cum. c. religioso. eo. tit. lib. vj. vbi excōmunicātur quicun suadente diabolo in clericum vel monachum vel monialem canonicā aut cuiuslibet religionis conuersum vel conuersam aut nouiciũ quẽlibet cuiuslibet religionis violentas manus iniecerint pro cuius casus declaratione queruntur. j. scripta. Facit. ad ea q̃ in hoc. §. ⁊ prece. dicit̃ ⁊ quod no. Spe. in ti. de poste. §. vij. ver si. quid si pono. ⁊seq. ⁊ ĩ ti. de noto. cri. §. iij. ver. fama Bal. no. in. l. per diuersas. q. xij. C. mand. ⁊ in aut̃. contra rogatus. C. ad trebel. ¶ Quādo dicat̃ inijcere suadẽte diabo [*]ĩo. Rñ. ꝙ qñ dolose facit. nā dolꝰ rerit̃ vt excōicatio hoc incurrat̃ vt no. Joan. an. in. c. to ĩ nouella de sen. excō. ⁊ est tex. apertus in. c. j. ⁊ in. c. cum volũtate eo. ti. ex quo pʒ ꝙ percutiens clericum in. viij. casibus non excommunicatus. ¶ Primo si indeliberate sicut facit lu[*]dens percussus aliquādo sine delibera tiōe repercutit: vt in. d. c. j. ẜm Mon.  hec est cōditio ludi. vt percussus graui ter repercutiat ne videatur inferiori ip so ludo. ¶ Sco si ex ludo ⁊ ioco intellige leui[*]ter ⁊ in derisionem vt in. d. c. j. ¶ Tertio si causa correctionis vt in. d. [*]c. cum volũtate. intellige de his quibꝰ est ꝑmissum sicut sunt p̃lati  ꝑ seip̃os clericosvel religiosos ꝟberare possunt exceptis ep̃is quibus non licet aliquẽ percutere vt in. c. nō liceat. lxxxvj. di. sʒ per alium faciant vt. v. q. v. illi  nō tñ per laicũ si clericus est qui verberandꝰ est vt in. c. vniuersitatis eo. ti. ¶ Quid si sit prelatus sʒ non illius cle [*]rici quẽ verberat. Rñ. ꝙ est excōicatus.  ẜm pa. in. c. vt fame eodẽ opʒ sit suꝰ prelatus. ⁊ secundo ꝙ ad eũ spectat cor rectio quia non sufficit habeat autoritatem in ciuilibus. sicut rector vniuersitatis habet aliter istis duobus cōcurrentibus erit excommunicatus. ¶ Vtrum verberantes ex mandato pre [*]latorũ excusentur. Rñ. ꝙ si est inferior episcopo prelatus debet ip̃e verberare nisi causa vrgeat aliter est excommuni catus tam precipiens  obediens si ꝑ aliũ facit vt in. d. c. vniuersitatis. Si ve ro est episcopus vel si non est episcopꝰ et eā vrgeat excusat̃ verberās de eorũ mandato vt in. c. ex tenore eodẽ dũmodo sit clericꝰ monachus vel cōuersus si verberare vult clericũ monachũ vel cō uersum quia licet per laicũ possit capi clericus ex necessitate vel monachꝰ vt cōuersus vt in. c. vt fame eodem tamen verberari nō licet aliquo modo nisi cā subsistẽte. aliter excōicatꝰ esset vt in. d. c. vniuersitatis ⁊ hoc capio laicũ ꝓ seculari ꝓprie vt ĩ. d. c. vniuersitatis ⁊ sic cō suetudo interpretat̃. d. c. vniuersitatis vt pro causa rationabili: ⁊ ꝑ conuersos seu laicos religiosos possit de mādato prelatorum verberari. ¶ Vtrũ prelatꝰ vel alius de eiꝰ māda[*]to detinens clericũ sit excōicatꝰ. Rñ. ꝙ nō nisi modũ excedat. vtputa cũ clericꝰ quiete se capi ⁊ duci ꝑmittit ⁊ capiens calce vel pugno impingit vt dicit Jo. an. in. c. si clericos eo. li. vj. vel nisi cleri cus fideiussorem de parendo daret. quia tunc non potest detineri nisi excessus enormitas vel alia rationabilis causa aliud suaderet vt in. d. c. si clericos. ¶ Vtrum prelatus verberās clericum [*]ex odio nō causa correctiōis sit excommunicatus. Rñ. ꝙ sic ar. d. c. cũ volũtate. Sed not. secũdum Mona. ti. excōica tio ꝙ nō requirit̃ ꝙ prelatus verberās cogitet de correctione. sʒ sufficit in per sona que habet autoritatẽ a iure verbe randi ⁊ causa subsit ꝓpter quā debeat puniri. vnde ꝑcutere ex correctione est ꝑ cutere pro culpa digna correctione q̃ snĩa ⁊ si sit benigna securiꝰ tñ est ẜʒ eũ dem vt saltem habitu cogitet de correctione quia licet tunc moueatur ex ira nō erit excommunicatus. sed lōge melius est vt differat donec ira quiescat. vt dicitur in. c. illa prepositorũ ⁊. c. ira. ⁊. c. cũ apud. xj. q. iij. ¶ Vtrum magister possit similiter cau [*]sa discipline verberare. Rñ. ꝙ sic. c. j. et c. ex tenore ⁊. c. cum voluntate. §. fin. eo. titu. nec distinguitur an clericus sit in sacris aut in minoribus sicut nec in prelato. in. d. c. ¶ Vtrum pater vel dñs familie vel pro [*]pinquus similiter possit. Rñ. ꝙ sic si sũt in minoribꝰ. clerici. d. c. cum voluntatẽ. facit. l. si filiꝰ. C. de pa. pote. ⁊. l. vnica. C. de emẽda. ꝓpĩ. xlv. dist. c. disciplina ad fi. Tenet tamẽ Jo. de ligna. Pe. de pe. ⁊ Pau. ꝙetiā si paterfami. verberaret exi stẽtem in sacris cā correctionis nō erit excōmunicatus ⁊ plʒ post factum licet ante factũ teneā cum pa. in. d. c. cuʒ vo luntate ꝙ incidat. nec ob. dicto p̃fatoꝝ doctoꝝ rō gl. in. d. c. cũ voluntate  vt dicit Pa. ibidẽ ⁊ in. c. constitutus. de in integ. resti sola dignitas ep̃alis nō sacer ordo liberat a pr̃ia potestate ar. c. ꝑ venerabilem qui fil. sint legi. ¶ Similiter pōt p̃sbyter vel libet aliꝰ [*]rōne officij ꝙ hʒ ĩ ecclesia  cui officiũ cōmittit̃. ⁊ oĩa sine quibꝰ offm̃ exequi nō pōt ar. c. j. de offi. deleg. ⁊ si talis clericus ꝑturbat officiũ in ecclesia lʒ habens officiũ non habeat magisterium super eum potest tamen eum expellere ⁊ verberare: vt no. Jnn. ⁊ Hosti. in. c. ve niens eodem ti. Pa. etiam ibideʒ dicit ꝙ etiam si non habet prelationẽ excusatur in tali casu ꝑcutiendo. Similiter possunt facere senes clerici cā deuotio nis in pueros clericos ⁊ iuniores ĩ minoribus ordinibus constitutos vt ĩ. d. c. cum voluntate. §. fi. ⁊ hec intellige de leui percussione nō graui qui tamẽ om nes supradicti si excederent modũ dũ modo nō ex ꝓposito nō erunt excōmunicati vt no. Ber. ⁊ Hosti. in. d. c. cuʒ vo luntate. ¶ Quarto ratione cohertionis pōt de[*]tineri sine excommunicatione. puta cō tinuat actum malũ nec potest compesci aliter ẜʒ. Jnn. in. c. si vero el. j. eo. ti.  iudex potest eum capere ⁊ quilibet aliꝰ ⁊ ligare. dũmodo  primũ restituat pre lato suo: simili mō pōt ẜʒ Pa. in. d. ca. si vero familia potestatis inueniẽs clericũ de nocte  pōt timere ne velit facere aliq malũ  est ↄ̃ eũ presumptio. c. cōsuluit de offi. deleg. Jtẽ quando capi tur propter malum q egit. vt ducatur ad prelatũ suum vt puniatur ⁊ dubita tur de fugaleius ẜʒ pa. in. c. cum nō ho mine de iudi. facit ĩ ar. C. de decurio. l. generali idẽ dic si creditor timeret  fu ga clerici debitoris ẜʒ Jnn. ⁊ pa. in. ca. vt fame. e. ti. facit. l. ait pretor. ff. de his que infra. cre. Jtem potest si fecit aliq delictum detineri per. xx. horas ad vocandum testes ne fit locus inficiationi facit. l. capite quinto. ff. de adulte. et in autẽ. vt. li. ma. ⁊ auie. §. is quo. ¶ Quinto ratione defensionis taʒ sue [*] suoꝝ seu etiā alioꝝ lʒ detinere euʒ ⁊ ad iudicẽ ꝓpriũ ducere ẜʒ pa. in. d. c. cũ nō ab hoĩe ⁊ etiā percutere mutilare ⁊ occidere cũ moderamine inculpate tutele. immo dicit glo. in. §. j. xxiij. q. viij. ꝙ nec etiā peccat sequitur pa. in. c. oliʒ el j. de resti. spo. nec solũ pro defentiōe ꝑsone: sʒ etiā rerũ lʒ ꝑcutere vt. d. c. olim ⁊. c. dilecto de sen. ex. li. vj. ⁊ in. l. furẽ. ff.  sic. c. non tamen occiderevel mutilare licet quando ablatum est recuperabile per iudicem ẜʒ bar. in. l. furem. quia sic incurre ret excommunicationem secus si esset irrecuperabile ablatum vt in. d. c. olim. ⁊ in. d. c. dilectus. et no. in. d. l. fu rem ⁊ de hac materia vide. s̃. defensio. Jdem dic de auxiliatoribus talium ad uerte hoc ꝙ lʒ non sit excōmunicatus faciens violentiam clerico pro recupe ratiōe rerũ sibi ablatarum tñ si hoc facit ex interuallo post clericus peruenit ad locũ destinatũ ⁊ adeptus est pos sessionẽ perfectā rerũ ablatarũ incidit in excōmunicationẽ ẜʒ pe. de ↄsu. eccle siasticis. qñ dicatur ex interuallo vide s̃. defensio. ¶ Sed pone ꝙ excedat modũ percuti[*]ens clicũ cā defensionis. Rñ. ẜʒ pa. ĩ. d. c. olim ꝙ ꝓpter hoc nō erit excōicatꝰ dũ modo ex proposito non faciat quia vt dixi requiretur dolus vt incidat in excommunicationem facit gl. in. c. significasti el. ij. de homi. ⁊. l. si explagijs. §. tabernarius. ff. ad. l. aqui. vide bonaʒ gl. in. d. ca. cum volũtate ⁊ in prin. xxiij. q. j. Secus si ex ꝓposito ⁊ dicitur excedere qñ nō seruat moderamen ĩculpate tutele  quo habes. s̃. defẽsio. §. iiij. ¶ Sed pone ꝙ fugiẽdo potest euade[*]re sed nō fugit ⁊ sic percutit inuasorem Rñ. ẜm Bar. in. l. j. C. vñ vi. ⁊ sequit̃ pa. in. c. olim el. j. de resti. spo. ꝙ licite pōt ꝑ cutere  fuga est quedā iniuria. l. item ap la beonẽ. ff. de iniur. ⁊ dicit Cy. ĩ. d. .§. tabernariꝰ ꝙ fuga reddit quẽ viliore hoc limito veꝝ qñ esset talis ꝙ fuga eẽt et cōfusio. cũ ergo iniuria corporalis fit maior  iactura reꝝ. l. in seruoꝝ ff. de penis ⁊ pro iactura rerũ liceat per cutere vt dictũ est ergo a fortiori ꝓ iniuria corporali sed tamen non euitaret irregularitatem si occideret cle. si furio sus de homici. ¶ Sexto ratione turpis operatiōis cũ [*]vxore matre sorore vel filia a clerico facte. nā sic cũ talibus ꝑsonis inueniẽs eũ sine excōmunicatiōe percutit nec di stinguo inter leuẽ ⁊ atrocẽ percussionẽ cũ ius nō distinguat vt in. c. sivero el. j. eo. §. vl. cũ etiā lex ꝑmittat occidere vt ff. de adul. l. ꝙ lex ait. §. ꝙ ait. Peccat tñ graniter si mutilat vł occidit vt no. ĩ. d. c. Si vero excōicatus vero non est licet aliqui dixerũt ꝙ sic. Ego tamẽ  difficile est iustũ temperare dolorẽ. vt. C. de adul. l. gracus tenerem ꝙ esset excommunicatus occidendo vel mutilando quando maturo consilio ⁊ pensato ani mo id faceret non ex calore ire subito quia tunc cessaret ratio qua canon excusat ab excommunicatione et lex ab occisione alias nō fit excōmunicatus. ¶ Quid si inuenit nō cũ predictis per [*]sonis aut aliqua earuʒ sed cum aliqua alia ↄsanguinea. Rñ. ẜʒ tex. d. c. si vero ꝙ erit excōicatꝰ ꝑcutiẽs  p̃fata cōcessio nō extẽdit̃ ad ałs ꝑsonas. Hosti. tamẽ extendit filiā ad neptẽ ⁊ vxorẽ ⁊ ad sponsā vt ĩ aut. vt lic. matri ⁊ auie. §.  ꝟo et Jnn. matrem ad ascendentes ⁊ fi liam ad descendentes ṗma tamen opi nio tutior est vt nō extẽdat̃ ar. optimuʒ in. l. pure ⁊ ꝙ ibi no. ff. de adul. vbi nomine patris cui licet filiā in adulterio occidere non veniunt ascendentes. ¶ Quid si non inuenit in actu coitus [*]cum predictis ꝑsonis sed ĩ oculis amplexibus ⁊ hmōi signis ꝓpinquis coltus vel explẽdi vł expleti. Rñ. Mo. vbi. s̃. ꝙ si hmōi fiāt ĩ loco suspecto nō erit excōicatꝰ verberās eum. Secus si ĩ pu blico. oscularetur ẜʒ morem patrie. ¶ Vtrũ post expletũ opus nepharium [*]cũ aliq̃ prefataꝝ exinteruallo ꝑcutiẽs sit excōicatꝰ. Rñ. Di. li. iij. ti. ij. ꝙ sic nisi forte ter monuisset eũ vt in aut. vt lice. ma. et auie. §. is qͦ ⁊. C. de adul. aut. si s ei vbi pʒ ꝙ si ter corā restibꝰ monuit suspectũ ⁊ postea inuenit ↄfabulari cũ vxore pōt euʒ occidere credo tñ ꝙ fit ẽt excōmunicatus si monuit ter dũmō nō iueniat eum in actu aut ꝓpin tatibꝰ arg. d. c. si vero posset tñ eũ capere post taleʒ monitionẽ inueniẽs eũ colloquẽ tem ⁊ iudici pñtare argumentum in. l. capite quinto. ff. de adul. ¶ Quid si ꝓcurat vt clericꝰ vocetur ab [*]vxore ad turpitudinẽ ⁊ sic eũverberat. Rñ. Mona. vbi. s̃. q excōmunicatꝰ est tam ipse  vxor  in dolo sunt. ¶ Vtrũ mulier petita de turpitudine a [*]cłico licite eũ percutiat. Rñ. Mō. vbi. s̃. ꝙ sic si eā inuitā tāgebat vel vi corꝑalẽ in ferebat dũmodo faciat cuʒ moderamĩe inculpate tutele secus si eam non tangebat sed solum ꝟbis eam impetebat ꝙ verum credo qñ solũ verbis potuit eũ repellere ałs licite euʒ percutit nec ⁊ excōicata est si ʒelo castitatis accẽ sa modum excederet non ex proposito sed subito improuise ar. eoꝝ que notan tur. in gl. in prin. xxiij. q. j. [*]¶ Septimo rōne ꝑditionis priuilegij clericalis ꝙ dẽ ꝑditur multis mōis ali qñ rōne ihonestatis de quo vide. s̃. cle ricꝰ. ix. §. iij. cũ sequentibus et clericus x. §. j. aliqñ rōne bigamie de quo. s̃. bigamia. §. x. cũ sequẽtibꝰ aliqñ ꝓpter q̃li tatẽ ꝑsone sicut clerici cōiugati sĩ nō de ferũt habitũ ⁊ tōsurā sine aliqua monitione oẽ ṗuilegiũ ꝑdũt ẜʒ Jo. an. mo. et arch. in. c. Joānes de cle. cōiug. tex. est ĩ c. vnico. de cle. ↄiu. li. vj. ¶ Sʒ nũd si isti reassumũt habituʒ et [*]tōsura gaudeātṗuilegio. Rñ. Joā. mo. ⁊ arch. ⁊ Jo.  li. ꝙ sic ꝑ Cle. ṗmā  vita ⁊ honestate cle. alij dicũt ꝙ nũ sʒ ṗmo verius aduerte tñ hic ꝙ est duplex ṗui legũ ẜm Pau. in. c. j. de aposta. s. fori vt tm̃ cōueniant̃ sub iudice ecclesiastico. Ali canonis si quis suadẽte de qͦ hic. ¶ Primũ. cũ maiori difficultate ꝑditur quā ẜʒ  nec ex sola dimissione habitꝰ aut imixtione enormiũ ⁊ hmōi ꝑdit̃ vt in. c. si iudex. eo. li. vj. sʒ bñ qñ scʒ vt dictum est. ¶ Aliqñ ꝓpter depositionẽvt puta  ẽ [*]degradatus actualiter de quovide. s̃.  gradatio aliquādo propter heresiʒ  hereticus ꝑdit oẽ priuilegiũ. c. excōmu nicamus de here ita tʒ Jnn. in. c. si vere ⁊ sequitur Pa. in. c. cōtingit el. j. e. ti. ali qñ propter excōmunicationẽ ẜm aliqͦs cōmunior tñ opinio est ꝙ ꝑcutiẽs excō municatũ clericuʒ est excōmunicatꝰ  nō amittit priuilegium ẜʒ Jo. ⁊ Vicen. Go fr. Jnn. Jo. an. no.  hoc i. c. si s deĩ ceps. xvij. q. iiij. ⁊ in. c. excōmunicatorũ xxiij. q. v. ¶ Septimo ratione ignoratiōis puta [*] comā nutriebat nec alidapparebat de cłicatu ⁊ sic credebat laicũ vt in. c. si vero el. ij. e. ti. vel si habebat habitũ nō eum videbat  de nocte erat  ẜʒ Ho. ⁊ Jnn. in. c. cũ nō ab hoĩe de iudi. ⁊. d. c. sivero opʒ ergo intẽdat ꝑcutere clericũ vel intendere debeat vt sit excōicatus. ¶ Si ꝟoviderit ei tōsurā lʒ non crederet clericũ esset excōicatus percutiens.  credere debebat. Jntelligesi ille erat clericus  aliter nō esset excōicatꝰ etiā si clericũ credidisset qui clericus nō est per. di. ca. Si vero ẜm Ber. ⁊ Jnno. nec etiam irregularis est ẜm Feder. consi. xiij. si in tali dubio celebrasset vt sequi tur Pa. in. d. ca. si vero. ¶ Octauo rōne q̃lificatiōis facti. nam oʒ ad hoc vt s ĩcidat ĩ excōicationẽ ꝑ[*]cutiẽdo cłicũ ꝙ peccet mortaliter quādo ergo ĩiectio manuũ ẽ tałr q̃lificata ꝙ peccatũ mortale nō ẽ excōicatio nō ĩcurrit̃: sicut ꝓbat̃ ĩ puero  nō ẽ doli ca pax  ꝑcutiẽdo nō ĩcidit vt ĩ. c. j. e. ti. ꝑꝑ ꝙ teneo cũ Pe. de ꝑusio ꝙ fugiẽs ĩimicos si equũ vł gladiũ violẽter de manu cłici accipiat vt se defendat nō ĩcidat ĩ excōicationẽ uis Ber. bri. ⁊ tācre. teneāt ↄ̃riũ. Sʒ veriꝰ est dictũ Petri ꝑ rōnẽ suam  dicit sic nullꝰ sapiẽs diceret hũc peccasse mortaliter. Et cuʒ excōicatio nō inferat̃ nisi ꝓ mortali. xj. q. iij. Nemo ep̃oꝝ. ergo nō erit excōicatus. ꝙ no. bñ ꝓ multis. Jdẽ dic si quis violẽter includit cłicũ ne ab ĩimicts le dat̃  si sit violẽtia nō tñ ĩest dolꝰ ẜm Jnn. ĩ. d. c. nuper. duo eĩ rerũt̃. s. aĩus dolosus ⁊ opꝰ ẜm no. Jo. an. ĩ. c. ꝑpetue de ele. li. vj. Siłr socius uis turbatus cłicũ ĩpellit nō ex deliberatiōe sed ex su bito motu nō erit excōicatus vt tʒ Ric. in. iiij. d. xviij. facit tex. ĩ. ij §. notādũ. ij. q. iij. in ↄsultꝰ calonia calũnie vitio caret ⁊ ob hoc nullā penā erogari opʒ ⁊ ꝓpterea r. Si s suadẽte dyabolo q ꝓprie no. dolũ ⁊ mortale peccatum. ¶ Nũc restat videre quis dicat̃ clericꝰ: [*]vł monachus. Rñ. ꝙ noĩe clerici hic cō p̃hẽdituroĩs hñs aliquẽ ordinẽ ẽt ṗmā tōsurā solũ vt de eta. ⁊ q̃l. c. cũ ↄtingat ⁊ no. di. Pe.  anc. ĩ. c. j. de cle. ↄiuga. li. vj. noĩe monachoꝝ vłmonialiũ veniunt hic oẽs ꝓfessi cũ regulā appproba tā ⁊ noĩe nouicio ꝑueniũt ingressi religiōeʒ approbatāvt ꝓbẽt si ĩ ea manere debẽt noĩe ꝟo cōuersoꝝ ⁊ ↄuersarũ hic veniũt oẽs  mutato habitu se ⁊sua ali cui de religionibꝰ approbatis dedicauerũtꝑpetuo: siue sint masculi: siue sint femine ⁊ lʒ gl. ĩ. c. ss. xvij. q. iiij. teneat ꝙ ↄuersi ⁊ penitẽtes gaudeāt ṗuile gio cłicali ⁊ ꝑ hoc inferatur ab alibꝰ ꝙ mulier ĩclusa vt totaliter vacet deo ⁊ heremite  ↄtemptis mōdanis. vt deo vacẽt deserta loca inhabitāt ⁊ conuersi ecclesiarũ seculariũ  se ⁊ sua dedicarũt deo ⁊ incedunt tonsurati vel muta uerũt habitum ⁊ intersunt cōmuniter horis diuinis ⁊ hmōi similes sicut sũt fratres ⁊ sorores tertij ordinis scti Frā cisci viuũt in ↄgregatione sicut ceteri religiosi ꝙ gaudẽt isto priuilegio ita ꝙ verberās eos sit excōicatꝰ j. Hoc tñ ego nō teneo post factũ sʒ bñ añ factũ tũ  nō sunt religiosi ꝓprie eo q tria vota nō promittũt vni de religionibꝰ approbatis: ⁊ cras possunt eẽ mere seculares si volũt tñ etiā ꝙ nec sũt ↄuersi religio nis approbate ⁊ tex. in. d. c. nō dubiũ et alibi nō lotur simpliciter de cōuersis. sʒ de ↄuersis religiōis multominꝰ here mite  cā q̃stus vt sunt cōiter nr̃i tꝑis sibi formāt habitũ. ⁊ illi ↄuersi ecclesia rũ qͦ sibi ꝓprietatẽ suoꝝ retinent ⁊ fr̃es tertij ordinis p̃fati  in domibꝰ ꝓprijs cũ vxoribꝰ ⁊ filijs viuũt gaudẽt isto pri uilegio ar. c. duo sũt. xij. q. j. ⁊ ꝙ no. ho. ⁊ communiter doc. ĩ. d. ca. non dubium ⁊ Car. in cle. j. de deci. ¶ Postremũ sciendũ est d est inicere [*]manꝰ violẽtas ⁊ dic ꝙ est oĩs violẽtia q̃ fit ꝑsone. vñ ẜm pa. ĩ. c. nuꝑ. e. ti. canō d. c. si quis suadẽte ponderat pōtiꝰ effectũ violẽtie  ip̃m modũ inferẽdi violẽtiā ⁊ hoc pʒ in. d. c. nuꝑ. vbi detinẽs clericũ ĩ custodia publ. c. vel priuata vł in domo aliqua: uis manus nō inici at est excōicatus ex qͦ libere non potest ire. Jdẽ iniuriosa manꝰ iniectio abs violẽtia in clericũ facta inducit hāc excōmunicationẽ. vt ĩ. c. cōtingit el. j. e. ti. Ex quo pʒ ꝙ nō solũ  eũ ꝑcutit etiam volũtariũ est excōicatus sʒ etiā si cleri cus seipsuʒ ꝑcurrit ex ira vel odio sicut faciũt  tedio vite vel alia desperatio ne ducti seipsos interficiũt vel mutilāt vt tenẽt cōiter doc. ĩ. d. c. cōtingit. Simi liter  spuit vel aquā aut ali effundit̃ suꝑ eũ vel ponit custodes vt capiāt eũ si exierit de domo. Similiter visis fiat rebꝰ sibi inherentibꝰ vt puta equo cui insedet vel d aliud ꝙ tenet eripit̃ vio lẽter aut scindit̃ siue frāgiturvt tʒ Car. in cle. j. de penis. nisi sit res quā ꝓpria autoritate capere pōt  tũc nō incidit. ¶ Sʒ quid si solo metu ĩducat. vt ei ali [*]quid det. Rñ. dir. li. iij. ti. ij. ꝙ nō ẽ excōi catus. Siłr  eũ in aliqua domo obseruāt solũ vt ei verecũdiā aliquā faciāt. nec etiā  cũ dormit vel nō sentit furti ue ʒonā vel bursaʒ vel d simile aufert  in hmōi violẽtia ꝑsone nō fit. vel rebꝰ sibi coherẽtibus cōcor. Car. in. cle. j. de pen. Jtẽ nec est excōmunicatus  lʒ habeat animũ ledẽdi. nō tamẽ eum tāgit licet vibret ensem suꝑ caput eiꝰ vel si tāgit ei vim nō infert nec lesionẽ.  verba sunt cũ effectu accipienda. c. relatũ de cle. nō resi. nec obest conatꝰ sine effectu  spō. c. iuuenis. ⁊. c. adolescẽs. ¶ Vtrum persequẽs clericũ vt ꝑcutiar [*]ipse fugiẽs cadit ⁊ ledit̃ sit excōicatus. Rñ. Rod. ꝙ nō nisi quasi coactꝰ vt euadat se precipitet vel in aliud ꝑiculũ se ĩgerat sed ego credo ꝙ sit tutius dicere q sit excōmunicatus  satis manũ im ponit ⁊ est securius hoc tenere. ¶ Mandans etiā dicitur micere manꝰ [*] vt dicitur ĩ. c. mulieres. e. ti. isvere cō mittit cuius mādato vel autoritate fit ⁊ ideo est excōicatus si mādatarius cle ricũ ꝑcussit. vt in. d. c. mulieres. ¶ Quid si mādatorio reuocauit māda [*]tũ. sʒ añ veniret ad notitiā mandata rij ꝑcussit. Rñ. lʒ Jnn. teneat nō esse excōicatũ ẜm Ber. ⁊ Ho. vt refert dir. vbi. s̃. nisi ĩtegra reuocauerit mādatariũ. ⁊ eũ certi ficauerit suꝑ hoc erit excōicatꝰ ar. l. si in mādasiẽ. ff. mā. de ꝓcu. ex nisi nuationẽ de rescri. ex parte decani. hoc etiā tʒ Jo. lxiij. d. tibi domino. ¶ Quid si post mādatũ mortuꝰ est mā [*]dator re integra. Rñ. ẜʒ dere. vbi. s̃. q lʒ mādatariꝰ postea ꝑcusserit nō erit tñ mādator excōicatꝰ.  suꝑstes tm̃ ligat̃. xxiiij. q. j. quodcũ. lʒ si notorium sit de mādato ⁊ signa pnĩe nō oñderit nō sit sepeliẽdus in sacr̃o nec ecclesia orabit pro eo ratione pctĩ notorij vt tʒ Ho. et Ber. ⁊ Jnn. Pa. autẽ in. c. cũ a nobis. el. ij. eo. ti. vr̃ tenere ꝙ nisi mādatariꝰ habuerit notitiam de eius morte erit excōicatꝰ etiā si penituerit in morte ⁊ est tutius licet de rigore iuris non sit excō municatꝰ. cum in veritate mandatum reuocatum fuerit morte vt notat idem Pau. in. d. c. mulieres. ¶ Quid si nō mādauit. sed dixit aliqua [*]verba dolose. vt ĩducat ad percutiendũ Rñ. ꝙ si talia sunt verba q̃ cooperent̃ mādatovł cōsilio. puta dicit faceret mi hi singularẽ ↄsolationẽ. vł sẽꝑ vellẽ ei bonuʒ  ꝑcuteret nulli dubiũ ꝙ si set̃ ꝑcussio ex hoc erit excōicatus. vt. in. d. c. mulieres no.  nō refert quid ex equi polentibus fiat. vnde vt refert Bar. in l. si qui mihi bona. §. iussuʒ. ff. de acqui. here. ꝙ dominꝰ verberatus a quodam dixit coram famulis suis nisi aliud de tali audiero ante domũ reuertar ero male contentus. ꝓpter ꝙ famulus interfecit percussorem fuit punitus ipse dominus de homicidio ⁊ ꝓpterea dicit Pa. in. c. ex literis de exces. prela. ꝙ non refert an directe vel indirecte aliquid consulatur vt ꝓbatur. in. d. c. ex literis in episcopo qui dixit omnes dicunt ꝙ maluʒ est si euaserit cui homicidiũ im putatur ⁊ facit ad hoc. l. certuʒ. ff. si cer. pe. ⁊. l. cum quid. eo. ti. facit ꝙ not. Bal. ⁊ Ang. Raph. ⁊ Jmo. in. l. quid ergo. §. pe. ff. dele. j. qui volunt ꝙ instigans et sollicitans aliquem vt percutiat sit excommunicatus si sequatur. percussio. Secus aũt si nō sunt talia verba quia non erit excommunicatus. ¶ Cooperans auxilio vel cōsilio nō so[*]lũ excōicatꝰ sʒ etiā ꝓhibere valẽs si nō obuiat ne verberet̃. c. te. eo. ti. q ĩdubitatũ est ẜm oẽs. in eo sub cuiꝰ ptāte est verberās. in alijs aũt  nō habẽt ex officio si nō ꝓhibẽt dolose. similiter est dubitatũ ꝙ sunt excōicati. Si ꝟo hoc nō facit dolose. sʒ  nō vult se immisce re rumoribus vel ex timore vel negligẽ tia nō ꝓhibet tenẽt cōiter doc. ꝙ nō est excōicatus in. d. c. ꝙte vbi Jo. an. in no uella dicit notabile verbum. in hũc inquit vel alium canonẽ nullꝰ ĩcidit nisi sit indolo. arg. ff. de adul. l. pe. ff. de sic. c. l. j. Jdem Jo. de ligna. ¶ Sʒ d de clerico  volũtarie subicit [*]se verberibꝰ an ip̃e sit excōicatꝰ. Rñ. ꝙ nō vt tʒ Pa. ĩ. c. cōtingit. el. j. nec obstat  nō obuiat  nō facit dolose. sed in sa tisfactionẽ ⁊ vt maiꝰ forte malũ euitet nec etiā obstat ꝙ participat in crimine  ẜm Jo. an. in. c. delictũ de reg. iu. lib. vj. in mercurialibꝰ. talis verberās vno impetu plures ictus dat ⁊ est solũ excōi catus vna excōicatiōe.  pro vno facto habetur. hoc idem no. Bario. in. l. nũ ff. de priua. de lic. ⁊ ꝙ sit verior opinio patet in. d. c. ↄtingit vbi dicit tex. excōicandum talem clericum. ¶ Ratũ habẽs ꝙ alis noĩe suo iniecit [*]manꝰ violẽtas in clericũ est excōicatꝰ  ratihabitio mādato cōparat̃. secꝰ si nō sit factũ noĩe eiꝰ  lʒ ratum habeat non tamen est excōicatus uis peccet mortaliter de sentẽ. ex. c. cũ quis lib. vj. ¶ Querit̃ vtrũ p̃fati iniciẽtes manꝰ in [*]eccłiasticam ꝑsonam sit semper a sede apłica absoluẽdi. Rñ. ꝙ distinguẽdũ ẽ ĩter iniuriā leuẽ mediocrẽ ⁊ euormẽ vt ꝓ iniuria leui quilibet ep̃s possit absol uere iure suo autoritate. c. ꝑuenit. eo. ti. ꝓ iniuria ꝟo mediocri non pōt ep̃s ab soluere nisi ṗuilegiatos. ⁊ qui sint not. ĩ c. si ꝟo el. j. eo. ti. ⁊ in. c. qm̃ de vi. ho. cle. vbi hoc est priuilegium clericoꝝ cōiter viuẽtium ⁊ claustraliũ. Jn iniuria autẽ enormi regłr nullus pōt absoluere citra sedẽ apostolicā vt in. d. c. si quis suaden te. vel legatorũ eiꝰ de quo vide legatus. §. iiij. nisi in casibꝰ de bus. j. §. xlviij. ¶ Sʒ nunquid inferior ep̃o  hʒ quasi [*]ep̃alem iurisdictionẽ poterit absoluere sicut ep̃s pōt ĩ iniuria leui vł mediocri. Rñ. ꝙ cōiter tenet̃ ꝙ non  dictũ. c. per uenit loquit̃ de ep̃o non de inferiori.  dicit fraternitati. nā inferiores dicunt̃ filij. vt ĩ. c.  graui  cri. falsi. Fallit hoc in habẽtibus autoritatẽ ep̃alẽ a papa quia possunt sicut episcopi quoscũ in foro pnĩali absoluere. Siłr fallit in p̃latis religiosoꝝ quorũcun qui si sint sacerdotes pñt absoluere sibi subditos se adinuicẽ ꝑcutiẽtes. dummodo iniuria nō sit enormis. vt in. c. cũ illoꝝ. e. ti. ⁊ ex tẽditur istud priuilegium ad magistrũ ⁊ fratres hospitalis hierosolimitani vt in. c. canonica eo. tit. qui pñt absolut a suo priore si p̃sbyter est. ⁊ dicitur ille p̃latus qui non hʒ suꝑ se maiorẽ in cōuẽ tu. nō aũt ille prior triũ vł quatuor in stituit̃ ⁊ amouet̃ ad arbitriũ superiorũ nisi suꝑ hoc habeāt ṗuilegiũ spāle. pōt tamẽ ep̃s cōmittere hāc autoritatẽ ab soluẽdi inferiori vt no. in. c. fi. de offi. ordi. ⁊ similiter prelati religiosorũ cuʒ illud competat eis ex priuilegio rōne di gnitatis vt in. c. eis quibꝰ de offi. or. in tex. ⁊ in gl. ⁊. c. fi. de offi. deleg. loquitur quādo cōmissio fit rōne ꝑsone q bene no. pro limitatione. d. c. fi. ¶ Sʒ d si p̃latus p̃dictoꝝ religiosoꝝ [*]nō est sacerdos vel ẽ excōmunicatꝰ vel mortuꝰ vel aliter impeditꝰ. Rñ. ẜʒ Ho. ꝙ in defectũ ipsiꝰ semꝑ est ad ep̃m pro priũ recurreñ. vt pʒ ĩ. c. monachi. ⁊. c. cũ illoꝝ ⁊. c. canonica. eo. ti. ⁊ cōcor. cũ hoc fe. in quodā cōsilio. ⁊ Ge. in. d. c. religio so ꝓpter rōnẽ ne euagādi ⁊ c. Sed Pa. in. d. c. monachi tʒ ↄ̃riũ in religiosis exẽ ptis ⁊ dicit similiter in ↄ̃riũ facere nota. ꝑ Joā. an. in regula sciẽti de re. iu. in mercurialibus. Et hoc credo veriꝰ per c. pen. de offi. or. ⁊ tex. iuncta gl. notabi li. in cle. pe. de sen. ex. Jbunt ergo ad pa pam de quo vide. j. exemptus. §. vj. ¶ Quis absoluet abbatẽ excōicatũ pro [*]iniectione. Rñ. Pa. ĩ. c. vniuersitatis ꝙ ep̃s vt ĩ. c. monachi. nisi iniuria sit enor mis. vel nisi sit exemptus. ¶ Vtrũ si regularis ꝑcutiat regularem [*]alteriꝰ claustri: p̃latꝰ ꝑcutientis possit absoluere. Rñ. ẜm pa. ĩ. d. c. cũ illoꝝ cũ ho. ⁊ ber. ꝙ dʒ aduocari p̃latꝰ ꝑcussum nō vt absoluat sed vt iniuriā remittat. aliter absolui nō dʒ ⁊ istud veriꝰ. lʒ do. Ant. teneat ꝙ ambo debẽt absoluere. vel committere vnꝰ alteri vices suas. [*]¶ Vtrũ regulares extra claustrũ se per cutientes possint siłr absolui. Rñ. ꝙ lʒ. ho. dicat ꝙ nō ego teneo cũ pa. in. c. cuʒ illorũ ꝙ eoꝝ p̃latus poterit eos absoluere . d. c. cuʒ illorum. ⁊. c. canonica lo quunt̃ ĩdistincte. nec repetũt ĩ claustro. [*]¶ Sʒ d si regularis ꝑcusserit clericuʒ secularẽ sue vel alteriꝰ diocesis. Rñ. ꝙ ꝓpriꝰ ep̃s absoluet eũ ĩ eo casu in quo posset clericũ suũ si percussisset alium absoluere. vt in. c. religioso. eo. ti. li. vj. ⁊ nō proprius prelatꝰ suus nisi sit exẽptus taliter etiā rōne delicti nō possit conueniri nisi sub suo prelato quia absoluetur suo prelato de consensu episcopi. ¶ Querit̃ d tenẽdũ sit demonialibꝰ [*]q̃ se inuicẽ ꝑcutiũt. Rñ. ꝙ absoluẽt̃ a ep̃o in cuiꝰ diocesi sunt earũ monasteria. ⁊ hoc nō solũ nō exẽpte sʒ ẽt exẽpte ita tenẽt cōiter doc. ⁊ gl. in. c. demonia libꝰ. eo. ti. nisi aliud habeāt priuilegiũ. [*]¶ Quid de sororibꝰ sctẽ Clare. ⁊ sancti. Dñici. Rñ. pa. in. d. c. de monialibꝰ dubitat an possint absolui a suisp̃latis sʒ hodie claꝝ ẽ ꝑ priuilegia ip̃aꝝ ꝙ pñt. ¶ Vtrũ nouicius  iniecit manꝰ violẽ [*]tas ante nouiciatũ possit absolui a suo p̃lato. Rñ. ẜm Jo. an. ĩ. c. cũ illorũ extra de sen. exc. ⁊ Ge. ĩ. d. c. religiosoꝙ abbas nō pōt absoluere nouiciũ tꝑe nouicia tus nisi sit expresse vel tacite ꝓfessus. ⁊ lʒ Jnno. ⁊ Hosti. in. d. c. monachi. ⁊ Archi. in. d. c. religioso videant̃ tenere cōtrariũ. s. ꝙ possit. tamẽ eos limita qñ ꝑcussio fuit facta tempore nouiciatꝰ nō ante nisi sint priulegiati. ¶ Quid si nouitiꝰ ꝑcutiẽs in nouiciatu⁊ absolutꝰ egrediat̃. Rñ. ꝙ si egredia [*]tur nisi se representet primũ comode poterit ei  de iure eũ absoluere poterat ĩcidet ĩ eadẽ vt in. c. eos. eo. ti. li. vj. hec oĩa locũ habẽt quādo ĩiuria est leuis. vel quādo est mediocris vel grauis nō quādo iniuria est enormis  a papa solũ vel ab eiꝰ legato possunt absolui vt in. c. ad eminẽtiā. eo. ti. iũcto. c. cũ illoꝝ. eo. ti. quādo aũt iniuria dicit̃ enormis vide. s̃. enormis qñ ꝟo grauis vel leuis aut mediocris relinquitur ar bitrio iudicis ẜm pa. in. c. ꝑuenit. eo. ti. [*]¶ Querit̃ in bus casibus exp̃sse cōceditur ep̃is vt ab enormi vel graui in iu ria absoluant. Rñ. ꝙ in. vij. casibus. ¶ Prĩo in articulo vel periculo mortis [*]cōstituto vt in. d. c. si s suadente. ⁊. d. c. nō dubium. ⁊. c. ea noscit̃. §. fi. ⁊. c. ꝙ de his eo. ti. nec solũ ep̃s sʒ quilibet sacerdos ẜm modũ de qͦ. xvj. absolutio. iij. §. s̃. ⁊ quis dicatur in periculo. mortis. vide mors. §. vj. ¶ Scs ĩ habẽte legitimũ ĩpedimẽtũ ꝓpter q nō possit adire papā vel aliũ [*]qui potestatẽ habeat absoluẽdi vt ĩ. c. de cetero ⁊ in. c. q de his eo. ⁊ in. c. eos eo. lib. vj. ⁊ d sit legitimũ impedimen tũ. Rñ. ꝙ est oẽ q arbitrio boni viri rō nabiliter impedit vt puta  hʒ capita les inimicitias. d. c. de cetero etiā ex cul pa sua. l. nec timore. ff. q me. ca. despō. veniẽs vel est infirmus vt ĩ. c. ꝙ de his eo. licet nō sit ꝑiculũ mortis vel est pau per nō mẽdicās qui viuit ex artificio ꝙ nō pōt in via exercere vel si mẽdicans sibi vel vxori vel alteri subueniebat q alibi non posset secus ĩmẽdicante qui solũ sibi hʒ ꝓuidere  si eundo ⁊ mẽdi cando posset necessario ĩuenire nō posset absolui vt no. Pa. in. c. ea noscit̃. e. vł est multũ senex in. d. c. uis ⁊ hmōi im ponet̃ tamẽ eis vt cessante impedimen to se representẽt exceptis senibus  senectꝰ nun deficiet ⁊ lʒ videant̃ fortes tamẽ  periculũ est absoluẽtur ẜm Jnno. ⁊ ho. in. d. c. uis de istis impeditis dic. vt. s̃. absolutio. iij. §. xvj. cum seq. ¶ Tertiꝰ in nobilibꝰ magne potẽtie  [*]no pssunt terras suas relinquere prius tamẽ ante absoluant̃ intimāda ẽ eorũ cōditio summo pōtifici ⁊ ẜm eius cō silium absoluentur nisi sit periculuʒ in mora. c. mulieres. §. j. eo. titu. ¶ Quartꝰ in mulieribus cuiuscun cō [*]ditionis sint. d. c. mulieres ⁊ qualitercũ  percusserint etiam attrociter. ¶ Quĩtꝰ in his  sui iuris nō sunt sicut [*]sunt filij fa. serui ⁊ hmōi etiaʒ si filiꝰ hʒ ⁊ ipse familiā. Et hoc ĩtellige in iniuria mediocri simpłr in enormi vero nō possũt absolui nisi fecerint in fraudẽ vel ni si quādo dñs vel pr̃familias nō existẽs in culpa ex eorũ absentia graues damnũ incurreret  tũc possũt etiā ab enor mi absolui nisi sit scandalum. vt no. iin c. relatum. eo. titu. Nec disti nguo in filiusfamilias ẜm Pa. in. d. c. relatum et placet  sufficit ꝙ non sint sui iuris. ¶ Sed an hoc idẽ erit inviro  in frau[*]dẽ vxoris fecit vel in liberto. Rñ. gl. ĩ. d. c. relatũ ꝙ nō q: cũ hoc edictum sit prohibitorũ nō extenditur nisi ad expresse exceptos ar. c. cum illorum eo. ti. ⁊ not. Pan. in. c. relatum Hostiẽ. tamẽ ibideʒ tʒ ꝙ idẽ tʒ ꝙ idẽ erit iudiciũ sicut de su pradictis quia tales persone non sunt sui iuris vt placet mihi. d. c. mulieres quando patronus vel vxor graue dam num pateretur: propter eoruʒ absentiā ar. d. c. relatum Cum autem efficiuntur predicti sui iuris vel liberi tenentur se presentare apostolice sedi. ¶ Sextus in iuuenibus nec distinguo [*]an sint sui iuris vel nō siue sint diuites vel non quia simpliciter non tenent̃ ire  eorũ itineratio periculosa est vt no. Pan. in. d. c. ea nascitur impedimento tñ iuuentutis sublato tenentur se presentare pape vt no. in. d. c. uis. ¶ Septimus in hostiario vel officiali  [*]pretextu officij arcendo turbam percus sit clericum vt not. in. c. Si vero. j. eodẽ ti. Hoc intellige verũ in mediocri non aũt in graui ꝑcussione vt not. ibideʒ et hoc accipio grauem pro enormi medio crẽ pro graui nam ẜm Monal. ĩter enor mẽ ⁊ leuem est media que grauis dicit̃ que vt dixi arbitrio iudicis extimabit̃ ex qualitatibus ⁊ circunstātijs. ff. de. ꝟ. ob. l. continuꝰ ⁊ de voto. c. ꝙ super his aduerte etiā hinc. ꝙ si officialis laicus aliter  arcendo turbam inijcit manũ in Clericũ ꝙ nō potest absolui nisi a pa pa qualitercũ leuiter percusserit quia iniuria est grauis quia vsurpat sibi iurisdictionẽ in clericum ita no. pa. in. d. c. si vero ⁊ ibi tex. apertꝰ quod veruʒ in telligo quādo hoc facit tan officialis Secus si percusserit tan persona ṗua ta  nisi esset iniuria grauis non esset mittendus ad papam. ¶ Octauus pueri ĩpuberes  doli capa [*]ces ꝑcusserũt vt in. c. j. eo. ti. siue añ pubertatem petāt absolutionẽ siue post. c. fi. e. ti. nec tenent̃ se pñtare cessante pue ritia. d. c. fi. ⁊. c. uis  nihil dicit̃ de iu ramento ⁊. c. uis excipit pueros vnde dicit pa. d. c. fi. ꝙ beneficiũ semel indultum minori ex quo cepit habere locum nō extinguit̃ per superuenientiam etatis Quod no. Casus. ij. est in. c. querenti. de offi. deleg. contra in obedientem sen tentie delegati vltra annum de quo dic vt. s̃. absolutio sco in princi. Casus. iij. est in. c. dura de crimĩe fal. vbi excōicati ex generali snĩa suoꝝ diocesanoꝝ habẽtes lr̃as apłicas falsas nisi. j. xx. dies post cognouerĩt se hr̃e literas falsas illas destruxerint aut resignauerint illis nō possunt absolui post lapsuʒ dictoꝝ. xx. dieꝝ nisi a sede apłica vel de eiꝰ speciali mādato ali tamẽ tenẽt ꝙ isti. xx. dies incipiũt currere a die notitie. s. ꝙ habẽt p̃dictas lr̃as falsas vt ho. sʒ pa. in. c. ad falsario rũ dura. tenet ꝙ incipiũt currere a die excōicatiōis ꝓlate ꝑ ordinarios contra tales ita ꝙ nisi illa ꝑcesserit nō erũt excōicati. ⁊ hoc credo verius saltẽ post fa ctũ ⁊ hac etiā snĩa ligant̃ si excommunicatio p̃cesserit uis ipsis literis falsis non fuerint vsi. ¶ Quid de falsarijs lr̃aꝝ apłicaꝝ. Rñ. [*]ꝙ oẽs tā clerici  laici  per se vel per aliũ viciũ falsitatis exercuer int cũ fau toribꝰ ⁊ defensoribꝰ suis sunt excōicati ipso facto ⁊ hodie ꝑ ꝓcessum annualẽ factũ ĩ die cene dñi nō possunt absolui citra sedẽ apłicā nec nō falsarij suppli cationũ gr̃am vel iustitiā cōcernẽtiũ ꝑ pontificẽ vel vice cāʒelariũ aut regẽteʒ officium canʒelarie signatarum. ¶ Vtrũ vtentes lr̃is apostolicis falsis [*]sis sint excōicati ipso iure. Rñ. ꝙ sic si sunt laici tamẽ poterunt absolui a suis ordinarijs vt pʒ ꝑ. c. ad falsariorum de cri. fal. clerici ꝟo non sunt excōicati ẜm pa. in. d. c. ad falsariorum uis Host. teneat contrarium. ¶ Vtrũ corrigẽtes literas pape sint ex[*]cōicati. Rñ. ẜm ho. vt recitat Pa. in. c. ex literis de fide instru. ꝙ sic etiaʒ si vnā figurā siue literā vt etiā dimidiā abraserint deleuerint aut cāʒelauerĩt addi derint vel diminuerĩt cōpleuerint vel mutauerint sine lnĩa illiꝰ. ad quẽ spectat post lr̃a ẽ bullata vel signata nec possũt absolui citia sedẽ apłicā posset tamẽ ĩpetrās totā lr̃aʒ lacerare seu bul lā si illa nō vult vti ex quo pʒ ꝙ ẽt simplex notariꝰ  lr̃as apłicas scripsit non pōt illas corrigere post sunt bullate vel signate sine licẽtia officialis ad hoc deputati hoc tñ ⁊ bñ limitat Ric. ĩ. iiij. di. x. ar. xij. q. iiij. verum si talis abrasio correctio seu mutatio faciat vt bulla q̃ ante erat inualida efficiat̃ valida vel si erat vtilis fit magis vtilis. ¶ Vtrũ impetrans literas domini pa[*]pe tacita veritate vel suggesta falsitate sit excōicatꝰ. Rñ. Ri. vbi. s̃. q. iij. ꝙ licet sit falsarius tamẽ est falsarius literarũ domini pape quia veras literas impetrat ⁊ ideo non est excommunicatus. ¶ Vtrum recipientes literas apostoli [*]cas existẽtes ipsi in curia de manu alte rius  pape vel officialiũ ad hoc deputatorũ sint excōicati. Rñ. ꝙ sic si sunt laici vt in. d. c. dura. attamẽ ẜm Jo. an. ⁊ Pe. de anchar. ĩ. d. c. dura. quia quotidie fit contra non ligat. Casus. iiij. est in. c. significauit eo. ti. vbi excommunicantur clerici qui participant in diuinis officijs tam in ecclesia  alibi sponte ⁊ sciẽter cũ ex cōmunicato a papa sentẽtialiter vel iu dicialiter ẜm communem lecturā licet gj. ibideʒ aliter sentiat ex quo collige ꝙ quin requiruntur vt ista excommuni catio incurratur. ¶ Primo ꝙ sint clerici. ¶ Secũdo ꝙ sciẽter. ¶ Tertio ꝙ spō te. ¶ Quarto ꝙ in diuinis participent. ¶ Et quinto ꝙ ille cum quo participāt sit excommunicatꝰ a papa iudicialiter ⁊ isti nō possunt absolui nisi a papa. vt in. d. c. significauit. Casus. v. est in. c. tua nos. eo. titu. vbi oẽs incendiarij proprie dicti post fuerint publice excommunicati ⁊ denunciati non possunt absolui citra sedem apostolicam. Casus. vj. in. c. cōquesti. eo. ti. vbi effractores cum spoliatione ecclesiarum post fuerint denũciati non pōt absolui nisi a sede apłica. Pro cuiꝰ casus ⁊ precedẽtis maiori euidẽtia est sciẽdum ꝙ incẽdiarij ⁊ effractores eccle siarum cum spoliatione sunt excommu nicati ipso iure sed incendiarij alioruʒ locorũ nō nisi excommunicent̃ vel per statuta vel alio modo. Ante tamẽ denũ ciationẽ nō sunt mittẽdi ad sedem apo stolicā. Sed si aliqui prediciorũ renun cientur excōicati publice tũc nō pñt ab solui nisi a papa. Scm cōem et veram opi. in. d. c. tuā nos. ⁊. c. conquesti. ¶ Qui dñr incẽdiarij proprievide. j. in[*]cendiarius in principio. ¶ Qui aũt dicant̃ effractores. Rñ. ꝙ sũt [*]illi qui dolo malo aut per iniuriā violẽ ter pariẽtẽ fodiũt aut vitreā fenestram frangũt seu sarraturā vel hostia vel car dines seu vectes: dũ tenẽt hostia firmata aut ipsuʒ tectũ ecclesie ẜm ar. alij aut qui faciũt enormia in ecclesia vt rapiẽdo corpus xp̃i: ⁊ hmōi frangẽdo calices ⁊ similia nō sunt effractores ꝓprie nec excōicati ip̃o iure ẜm Ho. ⁊ Jo. de li. nec etiam si excōicarent̃: ⁊ denunciarentur essent mittẽdi ad papā sʒ possent ab illo qui eos excōmunicauit absosui. opʒ ergo ꝙ spoliatio fiat cũ effractiōe. vnde sola effractio ꝑ se nec sola spoliatio facit aliquẽ incidere in hũc casum vt denũciatus sit mittẽdus ad papā q not.  pauci aduertũt sed sic est vt in. d. c. cō questi. ¶ Sed nund hic noĩe ecclesiaꝝ veniāt [*]monasteria: ⁊ loca pia. Rñ. secundũ Pa. in. d. c. tua nos ꝙ sic per text. liiij. dist. §. hac autoritate no. gl. in. c. grādi de sup. ne. prel. li. vj. ⁊ in. c. fi. de sen. ex. ratio est  ista excōicatio principaliter est in fa uorẽ ecclesiaruʒ ⁊ ideo latissime accipit̃ respectu ipsarum licet alias nōveniant monasteria. ne pia loca noĩe ecclesie:  in iure ponunt̃ vt diuersavt patet in c. sciāt cũcti. de ele. li. vj. ⁊ in. c. grādi. de suc. neg. prela. in glo. li. vj. Addit etiam Pa. in. c. fi. de ecclesijs edi. ꝙ ecclesie nō consecrate ⁊ hospitalia veniũt hic noĩe ecclesiarũ. Jntellige si autoritate episco pi aut pape sunt edificata aliter nō essent loca religiosa. vt no. in. c. ad hec. de relig. domi. ¶ Vtrũ effractor cũ spoliatione domus [*]exstentis in spacio priuilegiato ecclesie sit excōicatus ⁊ post denunciationẽ ha beat ire ad papā. Rñ. q nō  talis do mus non dicitur locus religiosus nisi sit ecclesie vel clericorũ. vt in. c. quiss. xvij. q. iiij. ⁊ effractores locoꝝ nō religio sorũ etiā post denunciationẽ non sunt mittẽdi ad papam. vt patet in. d. c. conquesti. ⁊ allegatis ibi in glos. Jntelligo hic non q sint ecclesie vel clericorum quo ad dominum sed tali modo quod dicantur loca religiosa. ¶ Sed qñ dicunt̃ tales publice denun[*]ciati. Rñ. ꝙ qũocũ publice denũcient̃ siue noĩatim in genere puta denunciamus excōicatos oẽs qui fecerũt tale in cendiũ: vel effractionẽ talis ecclesie: seu loci religiosi: ⁊ hmōi. vt patet in. d. c. tua nos. quod non distinguit aliter. ¶ Vtrũ incẽdiarij sinr absoluendi etiā [*]ante denunciationẽ ante satissecerĩt danũ passus. Rñ. q nō vt no. in. c. pessi mam. xiij. q. vltima. Casus sequẽtes vs ad casuʒ. xj. sunt in. vj. li. decretalium. Casus. vij. est ĩ. c. fundamẽta de elec. vbi excōicantur. ¶ Primo oẽs cuiuscun notabilis priminentie dtgnitatem potestatis vel excellentie sit quocũ noĩe cẽseantur et frater filius vel nepos aliquorũ predictoꝝ qui sine licentia sedis apostolice noĩationi electioni vel assumptioni in senatorem ca pitaneum patriciũ aut rectorẽ ad regimen vrbis rome assentiũt vel se intromittũt per se vel per aliũ excipiuntur romani ex ipsa vrbe naturaliter oriũdi vel ibi in cole seu cōtinui habitatores qui licet sint predictorũ fratres filij vel nepotes aut sub communitatus vel ba ronie nomine extra territorium vrbis iurisdittonẽ perpetuam vel tẽporalem obtineant pñt tñ in senatores. Romanos assumi ad vnum annũvel breuius tp̃s dũmodo nō habeāt extra territoriũ talẽ potestatẽ ꝙ possent euacuare ratio nẽ cōstitutionis predicte. ¶ Jtẽ. ij. excōi cant̃ quicũ alij a p̃dictis  asentiunt ad p̃dictũ regimẽ vltra annũ sine snĩa sedis apłice. ¶ Jtẽ. iij. excōicant̃ intẽdẽ tes vł obediẽtes eisdẽ sic assũptis. ¶ Jtẽ iiij. excōicāt̃  ip̃os noĩauerũt elegerũt vel assumpserunt. ¶ Jtẽ. v. excōicantur dātes auxiliũ cōsiliũ vel fauorem publi ce vel occulte tā noĩatoribus ⁊ assumptoribꝰ:  noĩatis ⁊ assumptis nec oẽs predicti possunt absolui nisi a papa. Casus. viij. est in. c. clericis de immu. eccle. sed  hodie non ligat ꝑ cle. vnicā eo. ti. ideo pertranseo. Casus. ix. est in. c. felicis de pe. vbi ex cōicant̃. ¶ Primo oẽs insecutores cardinaliũ romane ecclesie hostiliter. ¶ Jtem. ij. percussores ⁊ captores. ¶ Jtẽ. iij. socij talia faciẽtiũ vel mādan tiũ. ¶ Jtẽ. iiij. qui factũ ratũ hũerint vł cōsiliũ dederit aut fauorẽ. ¶ Jtẽ. v.  ta les postea receptauerint vel defensaue rint sciẽter. Jtẽ. vj. excōicant̃ prĩcipes: senatores: cōsules potestates rectores si ue alij dñi ⁊ eoꝝ officiales qui. j. mẽsem a die noticie habite de predicto delicto nō puniũt predictos reos ẜm tenorẽ. d. c. felicis nec pñt absolui nisi a papa exceptis istis vltimis. s. princeps ⁊ c.  po terũt absolui a suis ordinarijs. Simili pena sunt plectẽdi qui predicta faciũt clericis vel religiosis familie pape vel cardinaliũ. Aduerte hic ꝙ insecutio su mitur in malā partẽ ⁊ capere intelligit̃ cu effectu.  si nō capiat̃ sed fiat insultus ad domũ vt ei fiat iniuria vel si obsideut vel claudũt in domo non vt eos ibi custodiant sed vt eis inferũt vcrecũ diā non habebit locũ pena ista. ẜm q not. Jnno. in. c. nuper. eodem titu. Casus. x. est in. c. quicun. eo. tit. vbi excommunicant̃ oẽs dātes li centiā alicui occidẽdi capiẽdi seu alias in personis aut bonis suis vel suorum grauandi eos qui snĩas excōicationis vel interdicti tulerũt contra quemcũ siue eos occasione quoruʒ sunt prolate vel obseruantes tales sententias seu ta liter excōicatis nolẽtes cōicare nisi licẽtiam ipsam si fuit ad personas grauan das reuocauerint ante in aliquo sit processum vel si dicta licẽtia fuit ad bona eorũ capiẽda. nisi. j. octo dierum spa tium restitutionem fecerint fieri vel satisfactionem ⁊ licentiam reuocauerint. ¶ Jtem. ij. excōmunicantur omnes qui predicta licentia data vti ausi fuerint. ¶ Jtem. iij. qui aliquid premissoruʒ ad que committenda dari licentia prohibetur commiserint suo inotu nisi vt dictum est re integra si ad personas et si ad bona. j. viij. dierũ spatiũ restituerint vel satiffecerint. Jn qua excommunica tione omnes p̃dicti si per spaciũ duorũ mensiũ manserint nō nisi per sedẽ apostolicam poterunt absolui. ¶ Querit idem archi. quid veniat noĩe [*]suorũ. ⁊ Rñ. q veniũt oẽs qui sunt sub potestate eorũ. vt insti. de his qui sunt sui vel alie. iu. ꝑ totũ. Jtẽ q veniũt cōsanguinei. vt in. c. sciāt cũcti. de elect. in vj. Jtẽ domestici. vt. C. de his qui ad ec. confu. l. presenti. §. sane ⁊ qui dicant̃ do mestici familiares vide familiaris. ¶ Jtem grauiter dicunt̃ qui prohibent [*]ne eis coquatur molatur vendat̃ ⁊ huiusmodi. Casus sequentes sunt in cle. vs ad calum. xvij. Casus. xj. est in cle. multoꝝ. de hereti. vbi excōicantur oẽs inquisito res heretice prauitatis inferiores ep̃is qui odio gratia vel amore lucri aut cōmodi temporalis obtentu cōtra iustitiā ⁊ conscientiam suam omiserint contra quempiā procedere vbi fuerat procedẽ dum pro heresi. ¶ Jtẽ. ij. excōicantur predicti si obtentu eodẽ prauitatẽ ipsam heresis: vel impe dimẽti sui officij alicui imponẽdo presumpserint aliquẽ quo quomodo vexare non pñt absolui nisi a papa nisi in mortis articulo p̃missa satisfactione in tellige si pōt fieri aliter non valeret absolutiovnde aduerte ẜm Car. in cle. pre dicta ꝙ ad ĩncurrendā istā penā oportet fiat contra iustitiam ⁊ conscientiam copulatiue. Jtem no. q quo quomodo vexent aliquem siue incitationibus fideiussionibus ⁊ similibus incurrũt istā penam. ẜm Pau. ¶ Quid stomittũt ex timore vel ad eui [*]tandum scandalum. Rñ. glo. quod non incidunt in hanc penam. Casus. xij. est in cle. religiosi de priui. vbi primo excommunicantur oẽs religiosi qui clericis aut laicis sacramentũ vnctionis extreme vel eucha ristie ministrare p̃sumũt. vel solẽniʒāt matrimonia sine licẽtia speciali presby teri parochialis itẽ si predicti absoluũt excōicatos a canōe preter in casibus a iure expressisvel per priuilegia sedis apostolice cōcessa eisdẽ. vel si absoluũt a sentẽtijs ꝓmulgatis ꝑ statuta sinodalia vel ꝓuincialia seu a pena ⁊ a cul pa nec pñt absolui nisi a papa. ¶ Queritur an ligent̃ oẽs religiosi. Rñ. [*]ẜm Car. ibidẽ ꝙ nō sʒ solũ religiosi reli gionis approbare.  alij nō sunt ꝓprie religiosi vt in. c. vno de voto. lib. vj. ⁊ lʒ quidam istud restringāt ad religiosos exẽptus vt pe. de sta. tñ cōiter tenet̃ q habeat locũ etiā in nō exẽptis ⁊ in religiosis p̃fectis eccłie parochiali. si alijs  suis parochianis ministrāt ẜm gl. in cle. j. de deci. ⁊ Pau. ibidem. ¶ Quid si nouicius faciat alid predi[*]ctoꝝ. Rñ. ẜm Car. q ligat̃. ar. c. religio so. de sen. excō. in. vj. ¶ Vtrũ religiosi cōuersi siłr. Rñ. Car. ꝙ [*]pet. de anc. tenet ꝙ nō ligant̃ sicut nec moniales ex quo ordinẽ nō hñt. sʒ ʒen. tenet q ligant̃. ⁊ videtur verius. ¶ Vtrũ religiosi ministrātes alijs reli[*]giosis sacramẽta predicta ligentur pre fata pena. Rñ. Cardi. ꝙ pe. de sta. dicit quendā cardinalem consuluisse q nō sed la. tenet q verbum clericis intelligitur tam de regularibus  de secularibus sed verbũ laicis etiā cōprehẽdit religiosos vel monachos laicos sʒ primum credoverius per ea que dixi. s̃. cle ricus primo. ¶ Vtrũ tꝑe mortis possintministrare eu[*]charistiā licite. Rñ. Car. pa. ⁊ la. q non sed Jo. ⁊ ar. xxvj. q. vj. si presbyter. in. et ho. in. c. oĩs de pe. ⁊ re. tenẽt q sic vt recitat dir. li. j. ti. xv. alias. lix. ⁊ hoc credo verum si alius sacerdos non pōt haberi qui ministret. ¶ Vtrũ rector ecclesie  nō est sacerdos [*]vel vicarius rectoris possit dare licẽtiā dictis religiosis ministrādi predicta sa cramenta. Rñ. cardi. q sic ⁊ sic serua li cet alij teneāt cōtra siłr. pa. tenet ꝙ ep̃s ⁊ archipresbyter ciuitatis possint predi ctā licẽtiā dare ⁊ ʒen. ⁊ ster. idẽ tenẽt de vicario ep̃i in spiritualibus vel delega to aut eius penitẽtiario tutius est tñ se cundum Pau. nō recedere a litera non tñ est necessarium. ¶ Quid ẽ solẽn iʒare matrimoniũ. Rñ. [*]Car. in. d. cl. j. q ʒẽ. dicit ꝙ cōprehẽdit̃ oĩs solẽnitas q̃ obseruat̃ iuxta ritum ec clesiaꝝ regionis de spō. c. j. siue fiat bñdictio solennis siue dicat̃ missa spālis suꝑ contrahẽtes ⁊ hmōi inducere autẽ fedus matrimonij vel ꝓnũciare verba inter contrahentes nō est eis ꝓhibitũ ẜm ʒen. ⁊ Ste. ¶ Vtrũ verbũ excōicatos a canōe intel[*]ligat̃ soluʒ de maiori excōicatione. Rñ. Car. vbi. s̃. ꝙ sic ẜm Lau. ⁊ nō de mĩori facit. c. si quẽ. ⁊. c. nuper. de sen. exc. Jdẽ tenet Lap. ⁊ facit. c. ṗmũ de rescri. li. vj. Gemi. aũt in. c. vnico de his que vi. lib. vj. dicit q etiā intelligit̃ de minori:  lex penalis ꝓhibẽs absolutionẽ ab excōicatione includit etiā minoris absolutionẽ pro hoc est gl. in cle. j. de priuil. Jtẽ vbicũ fit mẽtio de excōicatione ⁊ materia in qua profert̃ est proportiona bilis etiaʒ minori de vtra intelligit̃. vt no. gl. pe. in. c. presidẽtes. de here. in vj. ⁊ licet hec opinio sit tutior. tñ prima [*]mihi videtur verior. ¶ Querit̃ de quo canone ĩtelligit̃. Rñ. Card. vbi. s̃. Pa. ⁊ Lau. q intelligit̃ de quocũ a papa promulgato:  ille ꝓprie per excellẽtiā r canon licet aliqñ improprie accipiat̃ ꝓ illo ep̃i. vt. iij. di. §. porro. [*]¶ Quid si supradicti absoluũt excōicatos per snĩam hoĩs etiā pape. Rñ. glo. Lau. Pa. ⁊ ʒẽ. ibidẽ tenẽt ꝙ nō ligant̃ prefata pena  si voluisset intelligi expressisset ar. c. ad audientiam. de deci. ¶ Vtrũ noĩe snĩe hic veniat excōicatio [*]solũ. Rñ. gl. ⁊ Pa. ibidẽ ꝙ ẽt venit suspẽ sio ⁊ interdictũ. sed Car. dicit ꝙ verius estꝙ solũ intelligitur de snĩa excōicatio nisꝙ bñ ꝓbat lr̃a ꝑ alternatiuā . s̃. dĩ cit de his  absoluunt excōicatos a canone ⁊ postea subicit vel a sentẽtijs per statuta. ⁊ sic restringit̃ verbũ sententijs perverbũ excōicatos. ar. de rescri. c. ij. re quiris. ¶ Quid de snĩjs latis per statuta lega [*]torũ de quibus habes de officio le. c. fi. Rñ. ẜm La. ⁊ set̃ Car. q idẽ ẽ sicut de statutis sinodalibus vel prouincialibꝰ. ¶ Vtrũ religiosi p̃dicti absoluẽtes a pe [*]na tm̃ ligent̃ p̃dicta cẽsura. Rñ. ẜm ʒẽ. quẽ set̃ Car. q nō  lr̃a loquit̃ copula tiue a pena ⁊ a copula. c. ij. de rescrip. ¶ Quid si predicti religiosi absoluũt a [*]pctō ⁊ nō ab excōicatione  quis incur rit pro peccato. Rñ. ʒẽ. ⁊ Car. tenẽt ꝙ nō incidũt in penā ⁊ placet ne fiat extẽsio. ¶ Vtrũ religiosus ignorās penā hāc ⁊ [*]administrās sacramẽtũ eucharistie vel extreme vnctionis sine licẽtia rectoris parochialis nō tñ in contẽptũ ipsiꝰ incurrāt hāc penā. Rñ. Car. se ↄsuluisse ꝑ literā. d. cle. q̃ dicit p̃sumpserint q not. dolũ ⁊ temeritatẽ ministrātis q nō ligatur ⁊ plʒ mihi per ea que dixi. s̃. dolꝰ. .§. v. ⁊. j. excōicatio. vij. casu vlt. §. ij. ¶ Vtrũ recipiẽtes prefata sacramẽta a [*]dictis religiosis sine licẽtia suoꝝ rectoꝝ parochialiũ sint excōicati. Rñ. q nō. j. vice vt patebit. j. Excōicatio. viij. §. j. ¶ Vtrũ sit credẽdũ dicẽti se habere licẽ[*]tiam. Rñ. glo. q sic ⁊ concor. Lau. Pa. ⁊ Ste.  nemo videtur immemor ꝓprie salutis. j. q. vij. sancimus. ¶ Quid de mercenarijs scolaribus et [*]hmōi. Rñ. gl. q sufficit licẽtia sacerdotis parochialis in cuius parochia inhabi tant. nisi causa recreatiōis vel alia tꝑali statiʒ reuersuri ad ꝓpria aduenissent quia sic non sufficeret. Casus. xiij. est in cle. j. de pe. vbi excōmunicant̃ quilibet qui in iniuriose vel temere ꝑcusserit ceperit aut bānierit aliquẽ ep̃m seu  predicta mā dauerit vel facta ab alijs rata habuerit vel sociꝰ fuerit in his faciẽdis aut cōsiliũ aut fauorẽ dederit vel defensauerit. eosdẽ nec pōt absolui preter in articu lo mortis nisi a papa ⁊ cũ absoluendus fuerit in articulo mortis nō valet absol ui nisi priꝰ caueat idonee ꝙ parebit pe ne imponẽde ⁊ penitentiā dño auxiliā te faciet. Jtẽ sco excōicant̃ oẽs officiales quocun noĩe censeant̃  in aliquo predictoꝝ fuerint culpabiles nec valẽt absolui nisi vt predictum est. ¶ Sed quid si episcopus nondum erat [*]consecratus. Rñ. glo. quod non erit lot cus isti pene quia non est episcopus. de cele. mis. cle. ij. secus de eo qui renuncia uit episcopatus quia habebit locum in eo illa pena. ¶ An habebat locũ p̃dicta pena in ĩclu [*]sione facta ep̃o ad verecũdiā. Rñ. Car. ꝙ nō  hic capere accipit̃ pro detinere sicut ⁊in. c. felicis. de pe. li. vj. accipitur vt supradictum est. Casus. xiiij. est in cle. cupientes in. §. fi. de pe. vbi excōicant̃ oẽs relgiosi ⁊ clerici seculares  inducunt ad vouendũ iurādũ ⁊ c. de eligẽda sepultu ra apud ecclesias ipsoꝝ de quo dic vt. j. sepultura §. xxxv. Casus. xv. est in cle. grauis. de sen. ex. vbi excōicant̃ oẽs dñi tꝑales etĩā si sunt ep̃i qui in terris seu locis eo rũ interdicto suppositis cogũt qũolibet diuina officia celebrare aut  voce preconia seu per cāpanarũ pulsationẽ ad officiũ eadẽ audiẽda aliquospresertim excōicationis aut interdicti snĩa innodatos euocant. vel  excōicatis publice autinterdictis prohibẽt ne de ecclesijs exeāt dũ missarũ solẽnia agunt̃ a celebrantibus moniti generaliter. vel spāli ter vt exeant. Jtẽ sco si excōicati publi ce ⁊ interdicti ipsis sunt ecclesijs post fuerint noĩatim moniti a celebrātibus vt exeāt remanere p̃sumpserint snĩam excōicationis incurrũt a qua solũ a papa pñt absolui. Et sic collige ꝙ hec pena est cōtra cogẽtes euocātes ꝓhibẽtes ⁊ remanẽtes. Jtẽ aduerte q verbũ qũo libet cōprehẽdit oẽm modũ cōpulsiōis realẽ vel ꝑsonalẽ directũ vel indirectũ vt puta cōsanguineos vel ipsos in ꝑsonis aut rebꝰ grauādo: vt no. gl. ĩ. d. cle. ¶ Quid si euocarent non excōmunica[*]tos vel nō interdictos. Rñ. Cardi. post Pau. ibidẽ ꝙ incidũt in predictam penam cum locus sit interdictus. ⁊ dictio presertim stat pro maxime. ¶ Vtrũ hec pena habeat locũ in cessa[*]tione a diuinis posita in dictis terris. Rñ. ꝙ sic  quādo cessatio a diuinis ẽ generalis habet valet interdicti vt in cle. j. eo. ti. §. in cessationibus secꝰ si cessatio esset specialis. ¶ Quid intelligit̃ hic noĩe diuina offi[*]cia. Rñ. Car. post pa. ibidẽ ꝙ restringit̃ solũ ad missas. ⁊ ideo si aduocarent ad alia officia preter missas nō haberet lo cum hec pena. ¶ Quid si predicti precipiāt nō subdi[*]tis suis vel predicta nō faciāt in terris ipsorum sed in alienis. Rñ. ibidẽ Car. ꝙ non habet locum hec pena. ¶ Vtrũ p̃dicti aduocātes secrete p nun [*]ciũ ad diuina ligent̃ prefata pena. Rñ. Car. ibidẽ post Pa. ⁊ ʒẽ. ꝙ nō nisi voce preconia. vel voce tube. aut cornu vel ꝑ campanarum pulsationem aduocent. ¶ Quid si cōpellũt interdictos in loco [*]nō interdicto. Rñ. Pa. ibidem ꝙ nō hʒ locum hec pena. ¶ De quo interdicto intelligitur. Rñ. [*]gl. ibidẽ ꝙ. tā de interdicto a iure quaʒ ab homine. Casus. xvj. est ĩ cle. cũ ex eo. eo. ti. vbi excommunicant̃ fratres minores recipiẽtes tꝑe interdicti illos de tertio ordine ad diuina. Sʒ quia hodie vacat ꝑ priuilegiũ domini Sixti quarti pertranseo quia non ligati. Casus. sequẽtes sunt per processum curie annualem factũ die cerne domini vs ad casum. xxxij. Casus. xvij. est cōtra hereticos gaʒa ros patarinos. ⁊ alios quocun nomine censeantur ac cōtra omnes fautores receptatores. ⁊ defensores eorundem. Casus. xviij. est cōtra pyratas cursarios. ⁊latrũculos maritimos ac omnes receptatores eorundem cum dantibus eis auxilium consilium vel fauorem. Et dicit̃ pyrata quicũ ĩ ma ri depredatur nisi habeat bellum cōtra eos quos depredatur ꝙ no. quia pauci aduertũt credentes ꝙ nisi quis indife renter depredetur in mari. non sit pyra ta ⁊ non incidit in hanc penam sed fal sum est. Casus. xix. est ↄ̃ oẽs  in terris suis noua pedagia imponũt. vel ꝓhibita exigũt. sed a sponte soluẽtibꝰ pedagia recipiẽsnō incurrit excōmuni cationem ẜm gl. ⁊ Pa. in cle. quoniā de immu. ec. quia exigere est ab inuito extorquere. Casus. xx. est cōtra oẽs falsarios bullaꝝ apłicaꝝ de quo dictũ ẽ. s̃. casus. iij. Casus. xxj. est ↄ̃ illos  equos arma: ferrũ: ligamina ⁊ alia ꝓhibita deferrũt sarracenis: turcis⁊ alijs xp̃i noĩs inimicis bꝰ xp̃ianos oppugnāt ꝓ cuiꝰ ĩtelligẽtia querunt̃ infrascripta. ¶ Quid venit hic ĩ noĩe armoꝝ. Rñ. gl. [*]in. c. ita quorādā de iudeis ꝙ etiam fustes ⁊ lapides pro machinis ventũt sʒ non lapides pro edificijs fiẽdis in. l. ij. C. q̃ res expor. nō de. r ꝙ lorice scuta ar chus: sagite. spate: gladij: ⁊tella noĩe ar morũ veniũt. Ego vero dico ꝙ llia que cōiter sunt pro vsu offendẽdi vel defen dẽdi se ⁊ nō ꝓ alio vsu veniũt noĩe armoꝝ. Jlla ꝟo quibꝰ possumꝰ vti pro ar mis ⁊ ꝓ alio vsu puta ꝓ ĩstrumẽto dicunt̃ arma ex intentione vtẽdi his pro armis defensiōis vel offensiōis ałs nō vt no. in cle. ne ĩ agro de stat. mona. Et ideo gladius ad incidendũ panem nō venit nomine armoꝝ ẜm Pa. in. c. cleri ci. el. primo. de. vi. ⁊ ho. cle. ¶ Quid venit noĩe ferri hic. §. ꝙ accipit̃ hic ferrũ pro ferro infecto. vel facto sub [*]quacũ for. vt in. l. ij. C. que res expor. nō de. ꝙ tamẽ limito ꝑ rōnẽ expressam in. d. l. ij. de ferro per ꝙ possent pugnare vel se munire.  brochete et similia non credo sint sub ipso comprehensa. ¶ Quid intelligit̃ sub nominelignami num. Rñ. ꝙ intelligit̃ qcun lignũ ꝑ ꝙ naues galeas aut alias machinas possent facere ad ĩpugnādũ vel defendendũ se a christianis secus de alijs iu guaminibus quibꝰ non possunt vti ad offendendum vel defendendum. ¶ Quid ĩtelligit̃ nomine ꝓhibitorum. [*]Rñ. ꝙ sunt omnia quibus possunt christiani impugnari vel ipsi infideles ne impugnẽ tur a xp̃ianis muniri que om ni tꝑe ꝓhibent̃. Siłr quādocũ victua lia vel mercimonia tꝑe guerre cũ eis ha bite ab alibus xp̃ianis legitime. Tꝑe ꝟo pacis mercimonia q̃cũ ⁊ victualia nō sũt: ꝓhibita eis deferri nisi in dispẽdiũ xp̃ianoꝝ fieret puta  timentes de guerro muniũt se vel vt inuadāt xp̃iaos. tʒ tñ Jnn. ⁊ Ho. ĩ. c. significauit de iudeis ꝙ ꝓ redimẽdis captiuis tẽpore guerre arma ẽt sine pena excōicationis pñt deferri ꝙ añ factũ non tenerẽ sʒ bñ post factũ de alijs ꝟo mercimonijs nō ẽ dubiũ ĩter doc. ꝓpter p̃dictum. c. signifi cauit ꝙ ꝓ redemptione captiuoruʒ pñt deferri etiam tempore guerre. ¶ Quid si tꝑe pacis deferātur arma et [*]alia ꝓhibita nō tñ ea intẽtione vt ĩpugnẽ tur xp̃iani. Rñ. ꝙ nihilominꝰ ligan tur si sũt talia bꝰ pñt ĩpugnari ẜm gl. Jo. an. ⁊ do. An. ac. Pa. ĩ. d. c. ita quorun dā dā tñ tenẽt ꝙ nō ligāt̃ nisi ea intẽ tiōe deferā vt xp̃ini impugnentur. vel ne possint infideles impugnari cōuenit satis hec opi. cũ tex. ĩ. d. c. qͦrundā lʒ ṗma opi. sit tutior maxime ante factũ. ¶ Vtrum deferẽtes prohibita infideli[*]bus ⁊ penitẽtibꝰ postea ea reportātes ⁊ nō dimittẽtes infidelibus ligantur. Rñ. ꝙ nō  verba cũ effectuʒ sunt accipiẽda. Jtẽ dic de deferẽtibus arma pro sui tuitioue ad terras infidelium ꝙ nō ligātur nisi postea ea ipsis vẽderẽt  sic ligātur. Si autẽ statim vẽdita recuperarẽt nihilomus ligarẽtur. Jdeʒ dic de permutatione. ¶ Quādo r tp̃s guerre. Rñ. ꝙ dicit̃ qñ [*]alis ṗnceps xp̃ianus autoritate ṗncipis vel papa facit cũ eis belluʒ quo ad illum dñm puta. Soldanũ vel turchuʒ nō quo ad alios dominos ĩfideles. nisi essent tali in subsidium. ¶ Aduerte hĩc ꝙ lʒ Nicolaus Bonifa [*]cius ⁊ Clemẽs multos ligauerint circa predictarnm tamẽ quia hodie vacant pertrāseo solũmodo remanẽt excommu nicati vltra predictos exercẽs regimeʒ in galeis aut nauibus infidelium in. c. ita quorũdam. sed non est papalis sed ordinarius poterit absoluere veruʒ est ꝙ tam isti  supra scripti non debent absolui. nisi quicquid acquisierint ex ta li commerito dānato expendant in sub sidium xp̃ianorum ⁊ vltra tantumdem de suo si possunt. ¶ Quid de dātibꝰ cordā vel anchorā ⁊ [*]hmōi vt possint negociari cũ infidelibꝰ tꝑe pacis. Rñ. ꝙ requiritur lnĩa ap łica  per talia possũt xp̃iani impugnari. ¶ Vtrũ portātes clauos ꝑuos ⁊ cultel[*]los ꝓ pane incidẽdo sint excōicati. Rñ. ꝙ nō  nō cōprehendunt̃ suo noĩe armoꝝ vel ferri vel aliorũ ꝓhibitorum. ¶ Vtrũ portantes fertũ arma ⁊ alia ꝓ[*]hibita de vna terra sarracenoꝝ. ad aliā vel sarracenos cum armis suis. vt puta de marica in alexādriā sint excōicanti. Rñ. ꝙ nō nisi hoc fiat in dispẽdiũ xp̃ianorũ sicut declarauit Gre. ix. in extraua ganti que incipit postulastis. Casus. xxij. est ↄtra impedientes seu inuadẽtes victualia: vel alia ad vsum romane curie necessaria addu centes seu ne ad ipsam adducant̃ vł de ferant̃ impedientes aut perturbantes ⁊ contra defensores talia facientium. Casus. xxiij. est cōtra oẽs  illos  ad sedẽ apłicam veniunt ⁊ recedũt ab eadẽ temeritate propria capiũt spoliāt ⁊ detinẽt aut ex ꝓposito deliberato verberare mutilare vel interficere p̃sumunt ⁊ cōtra omnes qui talia fieri faciunt vel mandat. Casus. xxiiij. est cōtra illos  iurisditionẽ ordinariam vel delegatam nō habẽtes morātes in eadẽ curia temeritate ꝓpria capiunt spoliāt. ⁊ detinẽt aut ex ꝓposito deliberato ⁊ ꝟberare mutilare vel interficere p̃sumunt ⁊ qui talis fieri faciunt seu mandant. Casus. xxv. est ↄ̃ oẽs illos qui per se vel ꝑ alium seu ałs quascun personas seu lares vel ecclesiasticas ad romanā curiā suꝑ eorũ casus ⁊ negocijs recurrẽtes illa ĩ ea ꝓsequẽtes aut ꝓcurātesvel ꝓcuratores ipsoꝝ vel aduocatos seu iudices suꝑ dictis causis deputatos occasiōe causaꝝ vł nego cioꝝ hmōi ꝟberāt mutilāt vel occidũt aut bonis spoliāt ⁊ cōtra dantes auxilium consiliuʒ vel fauorẽ in predictis. Casus. xxvj. est ↄ̃ oẽs illos qui ne pa reat̃ lr̃is aut mādatisapłicis ⁊ legatorũ. ⁊ nũciorum ⁊ indiciũ delegatorum eorũdẽ gr̃am vel iusticiam cō cernẽtiũ decretis suꝑ eis ⁊ re iudicata seu ꝓcessibus executorialibus non habito prius eoꝝ beneplacito ⁊ assensu ne vel tabelliōes ⁊ notarij snꝑ hmōi lr̃is ⁊ ꝓcessibus executorialibus instru mẽta seu acta ↄficere aut cōfecta ꝑti cu ius interest tradere sub grauissimis pe nis prohibere. statuere. seu mandare presumunt. ⁊ contra dantes auxiliũ cōsilium. vel fauorem. Casus. xxvij. est ↄ̃ oẽs  se ab obediẽ tia romani pontificis pertinaciter subtrahere vel qũolibet recede re p̃sumũt ⁊ cōtra dantes auxiliũ consi lium vel fauorem predictis. Casus. xxviij. est ↄ̃ oẽs  iurisdictionẽ ad eccłiasticas ꝑsonas ꝑti nẽtẽ vsurpāt ꝑ se vel ꝑ aliũ leu alios di recte vel indirecte aut in eisdẽ consiliũ auxiliũ vel fauorẽ p̃stare nō verentur. Casus. xxix. est ↄ̃ oẽs mutilātes vulnerātes interficiẽtes seu capiẽtes ⁊ detinentes seu depredātes ro mipetas ⁊ peregrinos ad vrbẽ cā pere grinatiōis ⁊ deuotionis accedẽtes ⁊ in ea morātes. vel recedẽtes ab ipsa cũ oĩbus in his dantibus consiliũ auxiliũ. vel fauorem. Casus. xxx. est ↄ̃ oẽs illos qui per se vel ꝑ alium directe vel indirecte sub quocun titulo vel colore occupant detinent vel hostiliter discurrunt seu inuadunt in totum seu in par tem almam vrbem aut alias ciuitates vel terras ⁊ loca et iura ad romanam ecclesiam spectantia cum adherentibus fautoribus ⁊ defensoribus eorum seu dantibus auxilium consilium vel fauo rem in eisdem. Casus. xxxj. est ↄ̃ qͦscũ p̃sumentes absoluere quemlibet ꝑ dictũ ꝓcessum excōicatũ nisi in articulo mor tis prestita priꝰ stādo sancte matris ecclesie mandatis satisfactiōe vel sufficiẽ ti cautione. etiam pretextu cuiuscun priuilegij. vel cōcessiōis apostolice nō faciẽtis plenā ⁊ expressaʒ de p̃dicta ꝓhibitiōe mẽtionẽilnec absolutio aliter ĩpẽsa valet. Et lʒ Paulus secũdꝰ plures alios casus posuerit quos ĩ nulla cōcessione volebat intelligi nisi specialiter exprimerentur. Tamẽ Sixtꝰ quar tus solummodo ad predictos supra expressos se restrinxit. ⁊ iō casus pauli in dicto processu omitto. ¶ Aduerte etiā ꝙ p̃fatus Sixtꝰ in ex[*]trauaganti.  incipit ⁊ dñici gre. excōicat oẽs absoluẽtes quacun p̃dictarũ excōicatorũ ꝓcessum factarũ vel dispẽsantes ĩ voto vltramarino sanctoꝝ Pe tri. ⁊ Pauli sancti Jacobi ⁊ castitatis ex quacun cōcessione ab ipso Sixto habita: nisi de. d. extrauagāti de verbo ad verbum in ipsa cōcessione fiat mentio. Et bene aduertāt confessores quo ad illos q̃ cōsessionalia habuerũt ab ipso exceptis illis cōfessionalibus que data fuerũt tempore cruciate mihi commisse quia quo ad illa nō valet dicta extra uagans sicut patet in bulla predicte crucitate. Et ego auribus proprijs ab ipso audiui. ¶ Sunt ⁊ alij casus ꝑ extrauagātes in [*]bus snĩa excōicatiōis infligit̃ ipso fa cto ⁊ nō pōtimpẽdi absolutio nisi ꝑ sedẽ apostolicā ⁊  multe sunt reuocate. aliq̃ nō sunt in vsu solũmodo ponam q̃ cōiter habent̃ in vsu. ⁊ sunt sequentes vs ad excommunicatio. vj. Casus. xxxij. est sub Rica. de sepul. et est bonifacij. viij. vbi excōicātur oẽs exẽterātes vel ĩfrustra ĩcidẽtes aut in acs coquentes vt carnẽ ab osst bus euellāt corꝑa defunctorũ vt alibitumulanda deferāt vbi no. quod ab in currendam predictam penam oportet tumulāda deferāt vbi no. ꝙ ad incurrẽ dā predictā penā oportet tria ↄcurrāt. ¶ Primũ ꝙ ille mortus circa cuius cadauer volũt facere predicta sit mortuꝰ in terra vbi viget cultꝰ cusinꝰ  si esset mortuus in terra infideĩiũ nō cadarent in penā faciẽdo predicta. ¶ Scm ꝙ p̃ dicta faciant cadaueri mortuo. ¶ Tertium ꝙ faciant animo vt alibi tumulādum deferant quia si facerẽt ex odio vł ꝓpter cyrugtam non inciderent in penam predictam. Casus. xxxiij. ponitur de regularibꝰ vbi maritinꝰ excōicatiomnes religiosos mendicantes euntes ad ordines seu monasteria non mendicantium vt ibi sint fratres etiā sub pretextu cuisuis licẽtie etiā apostolice genera lis. Jtẽ secundo excōmunicat ipsos recipientes. Sed hec pena extenditur ad euntes ad ordinem cartusieñ. Casus. xxxiiij. ponit̃ de symonia vbi Paulus secundus excōmuni cat omnes quacũ dignitate preditos qui quomodolibet dando vel recipiendo symoniam commiserint aut qui fue runt mediatores vt ipsa fiat in ordine vel beneficio. Casus. xxxv. est sub Ric. de sententia excōicatiōis de quo Jo. an. in c. nemo de symo. facit mẽtionẽ ↄ̃ dantes alid ꝓ gr̃a obtinẽda ap sedẽ apłi cā quā ꝑtrāseo  reuocata ẽ ꝑ cle. v. vt dicit Jo. cal. ⁊ recitat Jo. de lig. ibideʒ. Casus. xxxvj. ponit̃ sub Ricar. de pri uil. vbi excōicantur qui libellos famosos: aut cāthileās vłrithimos faciũt detinẽt vel publicam in infaniā status ordinum minorum predicatorũ et est Alex. iiij. que incipit Ex alto. Casus. xxxvij. est dicta extrauaganti vbi excommunicantur predicantes docentes vel defensantes ꝙ pre fatorum ordinum fratres nō sunt in sta tu perfectionis ⁊ ꝙ non licet eis de eleemosynis viuere. Aut ꝙ nō possunt pre dicare: siue confessiones audire de licẽ tia romani pon. seu aliorum prelatorũ ordinariorum sine consensu curatorũ. Casus. xxxviij. est ibidem cōtra faciẽtes violentiam damnabilem in locis predictorum ordinum ⁊ tā isti quam dicti. in. xxxvj. ⁊ xxxvij. casu prece dẽti nō possunt absolui nisi a sede apostolica aut a conseruatoribus dictorum ordinum preter in articulo mortis. Casus. xxxix. est contra omnes intrātes monasteria sancte Clare et ordinis predicatorum qui ipso facto sunt excommunicati si intrant preter in casibus per eorum regulam ⁊ statuta concessis. Excommunicatio. vj. de casibus excommu nicationẽ qui reseruantur in iure episcopi solum qui sunt duo. ¶ Primus est in. c. peruenit. eo. tit. de quo dic vt. s̃. ex communicatio. v. casu. j. .§. xxxvij. ¶ Se cundus casus in cle. cum ex eo. titu. con tra fratres minores recipientes ad diuina tempore interdicti fratres tertij ordinis sed quia hodie vacat per priuilegiũ domini Sixti quarti ideo pertranseo. Excommunicatio. vij. de casibꝰ excommu nicationum reseruatis a iure alicui ⁊ a quibꝰ potest absoluere libet ordinariꝰ vt patet. s̃. absolutio. j. §. ij. Not. Bald. de cōtentis ĩ sua marg. in ver. absolutio ver. ix. Bart. ĩ. l.  liber tis. §. hec verba. col. j. versi. per hāc legẽ ⁊ ibi Pau.  cast. ⁊ Alex. col. iiij. ꝟ. extra gl. tetigit. ff. de vulg. ⁊ pupil. ⁊ in. l. si de cem de ver. obliga. Casus. primus est in. c. administratores. xxiij. q. v. vbi excommu nicātur omnes principes ⁊ officiales q̃ tertio admoniti ab episcopis vel ecclesiasticis prelatis excusant eis facere iu stitiam super eorum causis. Casus. iij. est in. c. licet de elec. vbi excommunicatur ille qui electꝰ a paucioribus  a duabꝰ partibꝰ cardinalium in summũ pontificem assentit electioni de se facte. ¶ Secundo excommunicantur omnes qui talem recipiunt pro papa. Casus iij. est in. c. qm̃ de of. or. ↄ̃ illũ qui se ingerit in ecclesiam in qua est ep̃s se pro ep̃o gerens sine con sensu illius episcopi. Casus iiij. est in. c. j. de loca. vbi excōmunicantur magistri: ⁊ scola res bononie cōducentes hospitia domorũ alioꝝ magistroꝝ ⁊ scolariũ in le sionẽ vel impedimentũ inhabitatiuuʒ nisi priꝰ tẽpus cōductiōis sit elapsum vel nisi de cōsensu ipsoꝝ magistrorum vel scolariũ inquilinoꝝ⁊ no. ꝙ nomine magistrorũ veniũt doctores sʒ nomine scolariũ nō veniũt existẽtes in studijs pro scolaribus vt sunt chartharij ⁊ scriptores ẜm Joā. an. ⁊ Gofr. uis predicti gaudeāt priuilegio scolariũ vt no. ĩ aut̃. habita. C. ne. fil. ꝓ pa. ⁊hoc tenet  uis Jn. ⁊ la. teneāt ꝙ etiam ligantur. ¶ Vtrum locatores ligent̃ prefata pena. Rñ. gl. ĩ. d. c. j. tenet ꝙ nō Bar. ĩ. l. fi. C. de acceptil. ⁊. in multis alijs locis et Ge. in. c. ij. de ↄfes. li. vj. ⁊ in. c. cupiẽtes de elec. li. vj. tʒ ꝙ ligātur. sed tu dic ẜm Pa. in. d. c. j. ꝙ vbi ꝑ se esset eadẽ rō ĩ cor relatiuis sic esset vera secũda opi. sʒ in casu nostro nō est eadẽ rō ⁊ ideo est verior opi. gl.  locator certat de dāno vitādo. sed cōductor certat de lucro vł comodo ⁊ in odium alioꝝ aliquando facit. c. super eo. de vsu. vbi pena nō extẽditur ad mutuo accipientẽ  nō est ea dẽ ratio ⁊ cle. j. de cōsan. ⁊ af. Jdẽ dic in statuto ꝙ imponit penā vendenti frumentum ꝙ non extendatur ad ementem facit ꝙ dico. j. lex. §. vj. ⁊. j. pena. §. v. posset tamen locator incurrere predicram penam ex participatione nam conductor ipsam incurrit tractando de conductione ⁊ ideo si post tractatum in alio tempore venit ad locationem erit locator excommunicatus per. ca. nuper. eo. ti. ¶ Vtrũ debeāt p̃dicti expectare tp̃s si nitũ locationis. Rñ. Jo. an. tenet ꝙ nō [*]sed solum tempus cōductionis fiende sed Pa. tenet ꝙ tutius est expectet ⁊ vi detur magis conuenire tex. d. c. primi. ¶ Vtrum ista excommunicatio sit tātũ [*]localis. Rñ. cōmuniter tenetur ꝙ sic sed Ho. tenet ꝙ sit generalis ad omnia stu dia que sunt sub dominio pape ⁊ gl. in l. ne cui. C. loc. et istud est tutiꝰ per ꝓlogum in verbo doctoribꝰ ⁊ scholaribus Bononie cōmorantibꝰ  cōprehendũtur etiam alibi existentes. Calus v. est in. c. non minus iuncto. c. aduersus de immu. ecclesi. vbi excommunicatur primo omnes officia les laici quorũcũ locoꝝ qui angarias ⁊ exactiōes in debitas ecclesijs ⁊ ecclesiasticis personis imponunt. ¶ Secun do excōmunicant̃ predicti qui iurisditionẽ prelatorũ ⁊ autoritatẽ  habẽt in suis hominibus euacuant. Nam tam isti  primi si moniti cōpetent̃ nō desistant ipso facto tā ipsi  fautores eorũ sunt excommunicati nec debẽt absolui donec satisfecerint competenter. [*]¶ Tertio excōmunicantur successores predictorũ officialiũ nisi. j. mensem excessum suorũ predecessorũ purgauerint et satisfecerint. ¶ Pro quorũ intelligentia est aduertẽdũ ẜm Pau. ĩ. d. c. aduersus ꝙ successor nō est excōicatus ipso facto nisi p̃de cossor dereliquerit p̃textu officij ad cōmodũ ipsius officij vel vniuersitatis secus si deliquit ad comodũ ꝓpriũvel ad libidinẽ suā satisfaciendā nā tunc ipse reꝰ solus tenet̃ ⁊ ipse vel eius heres conue niri debẽt iuxta illud ꝙ legitur ⁊ no. in l. j. ⁊. ij. ff. ad. l. iul. repe. in. c. j. de solu. ¶ Queritur an prefatns officialis te[*]neatur satisfacere de suo etiam si nihil habuit si cōmunitas in cuius vtilitatẽ est versum extortum non vult satisfacere. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. aduersus q sic per argumentum predicti: c. ⁊ per no. ꝑ Jnn. in. c. sicut dignũ de homi. aduerie tamen ẜm Gof. ꝙ cōmunitas in cuius vtilitatẽ est versum si est effecta locupletior tenetur satisfacerefacit. l. iulianus. ff. de ac. emptio. ¶ Sed pone ꝙ officialis seu rector non cōsenfit sed restitit ꝙ tñ posuit nũquid erit excōicatꝰ si nō dimisit offm̃. Rñ. ẜm Jnno. in. c. nouerit. de sen. excō. Joā. au. in. di. c. aduersus. ꝙ sic ⁊ eum videntur sequi cōiter doc. Additio Pau. aũt in di. c. aduersus dicit ꝙ hec opinoniẽ valde rigorosa ⁊ ꝙ forte cōtrariũ possʒ teneri ꝙ ego credo post factuʒ licet ante factum tenerem primam. ¶ Quid de successore  nō negligit in [*]ducerevniuersitatẽ vt satisfaciat sʒ eaʒ inducit pro posse ⁊ tñ nihil facit. Rñ. ꝙ tenetur dimittere officium vt si cōitas cogatur ex necessitate officialis satisfa cere ⁊ hoc est tutius ẜʒ cōiter doc. ¶ Vtruʒ dātes cōsiliũ p̃dictis siue oẽs [*]cōsiliarij talis vniuersitatis teneantur Rñ. ẜm Pa. in. d. c. aduersus ꝙ si dederũt cōsilia ad hec grauamina ĩferẽda ⁊ moniti nō reuocauerint indubio sũt ex cōmunicati vt in. d. c. aduersus ⁊ in. ca. nouerĩt. de sen. exc. ⁊ tenet̃ libet ip̃oꝝ insolidũ ad satisfaciendũ ẜm Jnn. ĩ. d. c. sicut dignũ si vero tacuerũt ita ꝙ nō cōsuiuerũt nec pro nec cōtra tunc dic ꝙ inuoluũtur pena ⁊ pctō cũ his.  exp̃sse cōsenserunt vt no. Jnn. in ca. j.  his que siunt a ma. par. c. de quo vide. s̃. cō sentire. §. ij. Si autẽ expresse contradixerũt. sed nō dimiserunt officium an in uoluantur peccato ⁊ pena Jnno. in di. c. nouerit recitat opi. cōtrarias. tamen ego tenerem ꝙ lʒ nō dimiserint officiũ no teneantur ꝑ no. ꝑ Jnn. in di. c. j. nisi essent tales ꝙ ex cessatiōe consiliationis ĩducerẽt cōitatem ad desistenduʒ. ¶ Vtrum predicta pena habeat locuʒ [*]in quocũ successore officialis excōica ti ꝑ qcũ delictũ. Rñ. ẜʒ Jnn.  nō sʒ solũ habet locũ ĩ successore excōicati ex causis p̃dictis vel ałr qualitercũ pro pter libertatem ecclesie violataʒ vel ni si ẜm hosti. successor foueret factum dā natuʒ propter quod predecessor fuit ex communicatus puta quia tenet clericum positum in carcere a predecessore suo vel quid simile facit. ca. si concubine de sen. exc. ¶ Vtrum iudex secularis compellens [*]clericum vel etiā secularem personam que alias est de foro ecclesiastico etiā si ne districtione persone fit excōicatua. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. aduersus ꝙ si moni tus non desistat excōicatus est ipso facto.  turbat iurisditionẽ ecclesiasticaʒ vt est tex. ĩ. d. c. nō minus ⁊ tenet Host. et Jo. an hodie autẽ ꝑ processum curie sunt excōicati excōmunicatione papali. vt. s̃. excōicatio. v. casu. xxxiij. [*]¶ Sed q̃ sũt ꝑsone q̃ nō pñt iudicari a seculari indice. Rñ. ꝙ sunt. ¶ Prĩo oẽs illi  gandẽt priuilegio canonis si s suadẽte de quibus vixi. s̃. excōicatio. v. casu. i. excepti clericis coniugatis de  bus dic vt. s̃. clericus. vl §. pe. ¶ Secũdo sunt persone oẽs astricte ꝑpetuo ser uitio ecclesie vel predictis qui gaudẽt predicto priuilegio siquis suadente: vt no. pa. in. c. nullus de fo. cōpe. ⁊ Fe. fa cit. c. ꝑ exceptionẽ de ṗui. li. vj. in ver. ꝑ petuo secus si nō sunt ꝑpetuo oblati ⁊ sic limita gl. ĩ. c. clericũ el. j. xj. q. j. Tertio sũt oẽs de familia ep̃i ẜm cōeʒ opi. no. Pau. in. d. c. nullus. ¶ Quarto vxor clerici  defert tonsurā ⁊ habitũ ⁊ non est bigamꝰ tex. est in. l. fi. C. de incoł mu neres inquit tex. honore maritorũ cingimus ⁊ genere nobilitamus ⁊ forũ ex eorũ ꝑsona statuimus hec ibi. ¶ Quin to rectores hospitaliũ priorũ si sunt ꝑpetuo obligati ẜʒ eundẽ pa. in. d. c. nul lus alias non. ¶ Sexto fratres tertij ordĩs sancti Frā cisci ⁊ sorores ẜm Bar. in. l. j. ff. de pe. ⁊ l. sꝑ. ff. de iure ĩmu. ⁊ do. ant. in. d. c. nul lus ⁊ hodie nō ẽ dubiũ vt ptʒ ex ṗuile glo dñi. Sixti quarti q  bulla aurea iesuate aut heremite ẜm cōem opi. nō pertinent ad forum ecclesiasticũ: quia res possunt esse seculares. Casus vj. est in. c. nō magno ne cle. vł mo. ↄ̃ qͦscũ religiosos tacite vel expresse ꝓfessos. audientes leges phisicam nisi infra spacium duorum mensium ad claustrum redierint adde quod dicam. j. casu. xxvij. Casus vij. est in. c. fi. ne cl. vel mo. vbi excommunicatio contra religiosos de qua in precedenti casu exten ditur ad archi. decanos plebanos prepositos cātores ⁊ alios clericos perso natuʒ habẽtes ⁊ oẽs sacerdotes nisi in fra spaciũ duorũ mensiũ destiterit audire li. vel phisicā ꝓ cuius casus ⁊ precedẽtis declaratione. ¶ Queritur quando incipiunt currere [*]predicti duo mẽses. Rñ. ẜʒ pa. in. d. c. ꝙ qͦ ad religiosos incipiũt a die exitꝰ mo nasterij. vt predictas sciẽtias audirẽt. Jn decanis vero ⁊ alijs de quibꝰ ĩ. vij. casu incipiũt ẜʒ pa. a die exitus proṗo rũ larium cum effectu auditionis prefatarum scientiarum. ¶ Quid si nō exeũt proprios lares nec [*]religiosi monasteria sed in domibus ꝓ prijs aut monasterijs audiũt sciẽtias predictas. Rñ. ẜʒ pa. ĩ. d. c. fi. ⁊ est cōmunior opi. ꝙ nō erũt excōmunic ati. ⁊ sic tene uis quidā teneant ꝙ nihilominus sunt excōmunicati. ¶ Vtrũ religiosi qui. exeunt monaste[*]ria ex aliqua alia rationabili cā: ⁊ sic au diũt predictas scientias ligentur pena predicta. Rñ. ẜʒ pa. in. d. c. fi. ꝙ nō  vt ligentur dicta pena requiritur vt exeāt monasteriũ ⁊ secũdo vt exeant ista ĩten tione. s. studẽdi in predictis scientijs. ⁊ tertio ꝙ stẽt per duos mẽses extra monasteriũ: siue audiant siue non ex quo pʒ ꝙ si exiret extra mōasteriũ ex aliqua ratlonabili cā nōvt audiret p̃dictas sci entias: ⁊ extali rōnabili cā ꝑseuerās ex tra mōnasteriũ vltra duos menses. Jn terim audiret predictas scientias nō es set excōmunicatus. secus si solũ staret ⁊ principaliter extra monasteriũ vt au diret: quia tunc tp̃s duorũ mensium in ciperet a die cessatiōis cāe propter quā exiuit: ⁊ dispositionis standi extra vt audiat. ¶ Quid si religiosus exiuit vt audiret [*]p̃dictas scientias: postea mutato ꝓposito audit theologā. Rñ. Jnn. tʒ ꝙ ninihilo minus ligat̃. Sʒ pa. in. d. c. fi. tenet ꝙ nō ẽ necesse vt reuertatur ad mo nasterium nec incurrit penā: sed cautius est vt faciat ꝙ abbas significet ei ꝙ studeat theologie. ⁊ sic cẽsetur reuer sus ad claustrũ ⁊ hoc erit magis tutũ. ¶ Vtrũ religiosus legẽs p̃dictas scientias ĩ suo monasterio ligetur p̃dicta pe na. Rñ. mihi plʒ opi. Pa. in. d. c. fi. ꝙ nō ligatur nec. similiter decani ⁊ alij.  bꝰ in. vij. casu. ¶ Sed nunquid peccāt p̃fati studẽtes in camera ꝓpria vel in monasterio ĩ le gibus. Rñ. Pa. in. d. c. fi. ꝙ nō. si hoc faciunt ad finem intelligendi melius canones. secus st prĩcipaliter studerẽt propter ipsam sciẽtiā ciuilẽ. Jtẽ dic de p̃dictis tenẽtibꝰ libros p̃dicte scientie. Casus viij. est in. c. clericis ne cle. vel mo. vbi excōmunicātur om̃s sacerdotes  post monitionẽ officiũ vicecomitis aut p̃positi secularis habuerint ⁊ ↄmuniter doc. in. d. c. clericis dicũt cōprehẽdi nomine sacerdotum oẽs existẽtes in sacris. ⁊ sic tene. Casus ix. est ĩ. c. j. de sci. vbi excōmunicant̃ oẽs imittentes ordina tionibꝰ vel alienatiōibus factis a scis maticis. de quo vide scisma. §. ij. ⁊. iij. Casus x. est in ca. excōi. de rapto. vbi excōicant̃ om̃es qui xp̃ianos naufragiũ patiẽtes dānata cupiditate spoliāt rebus suis: nisi ablata restituāt  ṗ mũ poter̃t ẜʒ Pa. in. d. c. ⁊ vr̃ ẽt tenere sic gl. ibidẽ ⁊ ẽ tutius ẜʒ aũt Joā. an. requiritur monitio vt restituant ałr ante monitionẽ nō erunt excōmunicati. sed non placet. Casus xj. est in. c. ad falsariorũ de crĩ mine falsi de qno habes. s̃. ex communicatio. v. casu. iij. Casus xij. est ĩ. c. nouerit fraternitas tua de sen. ex. vbi excōmunicantur. ¶ Primo omnes illi qui statuta edita ⁊ consuetudines introductas contra ecclesie libertatem fecerint seruari. ¶ Secundo excōmunicant̃ oẽs  eadẽ statuta nō fecerint deleri  primũ sciuerint ꝙ limito veꝝ si habẽt potestatẽ delẽdi. ¶ Tertio excōmunicant̃ statutarij predicti. ¶ Quarto scriptores p̃dĩ ctorum statutoꝝ ¶ Quinto ptātes ↄsu les: rectores ⁊ cōsiliarij locoꝝ vbi p̃dicta statuta edita fuerint. ¶ Sexto cũ iudicāt ẜm predicta statuta. ¶ Septimo qui iudicata redigũt in publicā formam. ¶ Quid dr̃ ↄ̃ eccłiasticā libertatẽ. Rñ. [*]ẜʒ Pa. in. d. c. nouerit ꝙ est omne illud ꝙ statuit ↄ̃ ṗuilegiũ datum vł eccłie a deo vt illud qcũ ligaueris suꝑ terrā xxiiij. q. j. vel a papa vt puta ꝙ ad pias cās legata valeāt corā duobꝰ testibꝰ et hmōi. vł ab ĩperatore vt ꝟbi gr̃a ꝙ nul lus iudicet cłicos ⁊ ecclesiasticas ꝑsonas: nisi eoꝝ p̃latus ⁊ similia. secꝰ si ta le statutũ esset ↄ̃ ṗuilegiũ datuʒ alicui ꝑticulari eccłie  nō eẽnt excōicati ẜm cōiter doc. Adde tñ ẜʒ Bar. ĩ. auc. cassa. C. de sa. sā. ec. ꝙ statutũ qͦ cłici efficerẽt̃ timidiores ⁊ laici audatiores essẽt ↄ̃ libertatem ecclesiasticā. vt ꝟbi gratia si statueretur ꝙ qui percutit cłicum soluat. x.  ꝟo laicũ. xx. ¶ Sed d si ponat̃ in finẽ statutoꝝ ꝙ [*]si essent aliq̃ ↄ̃libertatẽ ecclesie habeāt̃ ꝓ nō scriptis. Rñ. ẜʒ pa. ĩ. d. c. nouerĩt ⁊ bar. in. d. aũt. cassa ꝙ nō sufficit ad eui tandā excōicationẽ predictam. sed opʒ ꝙ deleri faciant. ¶ Vtrũ sciẽtes statuta sʒ ignorātes eẽ [*]ↄ̃ libertatẽ ecclesie ligẽtur. Rñ. Jnn. tʒ q nō ligant̃. Jo. de lig. tʒ ꝙ nō sunt au diẽdi sʒ tu tene opi. Jnn. q̃ est verior. ¶ Vtrũ ↄsiliariꝰ aut officialis  nō con [*]sentit: sed ↄ̃dixit talibꝰ statutis fiendis nec ea seruari fecit sit excōmunicatꝰ nō dimisit officiũ. Rñ. ẜʒ Ho. in sum. ti. de sen. excō. ꝙ sic. Sed ego dico ẜʒ ꝙ. s̃. ca su. v §. v. in fi. ¶ Qñ ligant̃. s̃. dicti. Rñ. pa. in. d. c. no [*]uerit ꝙ statuẽtes dictātes scribẽtes aut seruare faciẽtes. statim ligant̃ officiales vero ⁊ ↄsiliarij tũc ligant̃ quādo ea sciẽtes seruauerũt: vel vt seruarẽt̃ operā dederũt aut cũ possent ea deleri nō fecerũt aut officio nō renunciauerũt in tellige tñ ꝙ dʒ dari eis aliquod tẽpus ad delendũ vel renũciandũ  nō ĩcōtinẽ ti post scĩam tenent̃ currere. ar. ĩ. l. ratũ. ⁊. in. l. q dicimus. ff. de sol. Casus sequẽtes vs ad casum. xxxv. sunt in. vj. decretalium. Casus xiij. est ĩ. c. vbi periculũ de ele ctione vbi excommunicātur omnes. Primo  mittũt scripturaʒ vel nũciũ vel secrete loquit̃ cardinalibus vel alicui eoꝝ existentibus in conclaui ꝓ electione pape vbi no. ꝙ missio aut locutio opʒ ꝙ sic secreta ẜʒ Archi. ⁊ Ge. ibidẽ aliter nō esset excōmunicatus ꝓpter q dicit Ge. ꝙ qñ statutũ enumerat plura ꝓhibita ⁊ vltimo ꝓhibito q̃li tatẽ aliquā restrictiuā adiũgit illa q̃litas restringẽs refertur ad oia nũerata. Jtẽ secũdo excōicant̃ oẽs dñi rectores alij officiales cuiuscun dignitatis aut cōditiōis existāt  diligẽter nō obseruāt: aut fraudẽ circa ea cōmittũt q̃ si bi precipiũtur obseruāda in morte pōtificis moriẽtis ĩ eoꝝ terra. vt hr̃ in. d. c. vbi periculũ q intellige ẜm Ge. ibidẽ verũ nisi tales officiales impedirẽt̃ de iure vel de facto ad talia seruāda:  sic non ligatentur. Casus xiiij. est in ca. sciant cuncti de elec. vbi excommunicantur oẽs qui ꝑ se vel ꝑ alios spoliando seu a lias iniuste ꝑseq ẽdo grauare presum pserint in bñficijs seu alijs bonis suis clericosvel quaslibet ꝑsonas eccłiasticas aut eoꝝ cōsanguineos vel ecclesias mōasteria seu loca cetera ex eo ꝙ tales ꝑsone ecclesia stice ad quos spectat electio noluerũt vel nolũt eligere euʒ pro qͦ rogabant̃. ⁊ no. ẜʒ Arch. ⁊ sequit̃ Ge. ibidẽ ꝙ ꝑ ꝟbum spoliando intelligit̃ siue auferāt latenter siue vastent quocũ mō: siue inuadāt imobilia: siue ra piāt immobilia per vim ⁊ publice: siue fraudent per dolum. ¶ Queritur an predicta pena habeat [*]locum si grauant affines. Rñ. secundũ Ge. ibidem ꝙ non. ¶ Vs ad quā gradũ intelligũtur isti [*]ↄsanguinei. Rñ. ẜʒ Ge. ibidẽ ꝙ vs ad vij. gradum. ¶ Vtrũ hec pena hẽat locũ in pñtatio [*]ne postulatiōe vel cōfirmatiōe. Rñ. ẜm gl. ĩ. d. c. ꝙ sic dũmō habeat fieri a clericovł ꝑsona ecclesiastica. secus si patro nus esset laicus. idẽ dicit Ge. ibidẽ in conferente ⁊ postulāte. ex quo collige ꝙ constitutio penalis quatenus cōcernit fauorem eccłie est extẽdẽda ad aliũ casum  expressum dũmodo casus ad quem fit extensio cōcernat fauorem ecclesie facit quod. s̃. dixi excōicatio. v. ca su. vj. §. iij. ¶ Vtrũ mādatariꝰ sit excōicatꝰ. Rñ. ẜm [*]Pe. de anch. quẽ sequit̃ Ge. ibidẽ ꝙ aut mādatariꝰ scit qualitatem facti  scit hoc fieri in cōtẽptũ eligere debentis ⁊ tũc est excommunicatus. Et sic limita et intellige gl. ibidem. Si vero ignorat qualitatem facti tunc  nō facit in cōtemptum canonis non erit excommunicatus. facit. c. si vero de sen. excom. et placet hec opi. Jo. de imo. sed punietur alia pena. Casus. xv. est in. c. gñalis. de ele. vbi excōicant̃ primo illi qui rega lia. i. collectam que fit noĩe regis vel im peratoris seu vectigalia concessa eccle sijs a rege: aut custodiā seu guardiam sicut in ecclesia ꝑmensi vbi laici debẽt custodire donec eccłie sit prouisum vel aduocationis seu defen sionis titulum ꝙ idẽ  aduocatꝰ dicit̃ defensor in ecclesijs monasterijs. aut alijs pijs locis vacātibꝰ de nouo vsurpādo bona eccle starũ monasteri orũ aut locorum ipsorũ occupare presumunt cuiuscun sint di gnitatis vbi no. ẜm Ge. ibidem ꝙ duo requiruntur vt sint excōicati. ¶ Primũ ꝙ predicta iura de nouo vsurpent. ⁊ di cunt̃ de nono si a. xl. an. citra ẜm Gar. per. c. fi. de cōsue. ¶ Scm ꝙ virtute illius vsurpationis bona vacantiũ predictorum occupent aliter non sunt excommunicati ⁊ addit Ga. ꝙ nō soluʒ si supra noĩata iura sed etiam quodcũ aliud per ꝙ occupẽt bona p̃dicta vsurpent incidunt in penam predictam secũdo excommunicant̃ clerici p̃dictarũ ecclesiaꝝ monachi monasterioꝝ ⁊ ꝑsone cetere locorũ eorũdẽ qui p̃dicta fieri ꝓcurāt. ĩtellige ẜʒ Jo. an. si ꝓcurāt oꝑe consilio persuasione: aut cooperatione. Casus. xvj. est in. c. indemnitatibus de ele. vbi excommunicaijtur deputati vel vocati ad dirigendas mo niales in electionibus qui se non absti nent ab his per que inter eas super faciendis electioibus ipsis oriri posset discordia vel exorta nutriri vbi dicit Ge. quod non euocatus ad electionem vel vocatus ad alia quam ad dirigẽdā electionem non incurrit hanc penam sed nutrit discordiam ⁊ non solum ista pena habet locum in electionibus monialium sed etiā in his  nō renũciant proprijs sed viuũt sicut canonici secula res in secularibus ecclesijs. Casus. xvij. est in. c. hac cōstitutione de offi. dele. vbi excōicat̃ quilibet procurans. vt cōseruator sibi datꝰ se intromittat de alijs quam de manife stis iniurijs. de quo dic. vt. s̃. conseruator. §. j. ¶ Est ⁊ alius casus in. c. cuʒ gentes de offi. le. ꝙ. c. communiter non habetur: sed extrauagans de quo dic vt. j. legatꝰ. .§. vltimo. Casus. xviij. est in. c. vnico de his que vi metusue causa fi. vbi excōi cant̃ illi  absolutionẽ vel reuocationẽ quā cun a snĩa excōicatiōis suspẽsionis vel interdicti extorsernit ⁊ vim aut metum ꝙ intellige ẜm gl. ⁊ arch. ibidẽ si absolutio seu reuocatio sit facta  si iudex noluisset absoluere vel reuocare nō haberet locũ predicta pena ⁊ si via aut metus sit illatus. ¶ Quid si sententia erat iniusta. Rñ. ꝙ [*]nihilominus ligabuntur predicta pena si per vim vel metum obtinuerunt reuocationẽ. ar. xj. q. iij. c. j. ⁊ siue faciat per se siue ꝑ alium. c. mulieres de senten. excom. ¶ Quid si obtineret̃ talis absolutio. ꝑ [*]vanum metũ de quo timere nō debeat. Rñ. ẜm Gar. ibidem ⁊ Arch. ꝙ nō ligabunt̃ quia proprie non appellatur metus talis timor. l. metum cum. l. seq. et. l. non timorem. ff. ꝙ me causa. ¶ Vtrum habeat locum predicta pena in absolutione a minori excommunica [*]tione sic obtenta. Rñ. ꝙ non argu. c. si quem de sen. excom. Casus. xix. est ĩ. c. mulieres de iu. vbi excōicatur  fingit cāʒ vel fa cit fraudem vt iudex ꝑsonaliter vadat vel mittat ad muliereʒ pro testimonio ipsius capiẽdo vbi dicit gl. ꝙ iudex vt posset visitare dominā faciebat eā nominare in testẽ si tamẽ nō iret ad eā lʒ fingat̃ cā non incurreret̃ ista pena ẜm Jo. an. ibidem. Casus. xx. est ĩ. c. apostolice. de re. iu. ꝙ quia vacat omitto. Casus. xxj. est in. c. hoc consultissimo de re. ec. non alie. vbi communicantur omnes. compellentes cuiuscun conditionis sint prelatos vel ecclesiasticas personas ad submittendũ ecclesias: subijciendo bona immobilia vel supponendum iura ecclesiaruʒ laicis vel recognoscendum seu profitendum se tenere ab illis tan a superioribus vel ad statuẽdũ eos tan patro nos vel aduocatos ecclesiarũ seu bono rum ipsarum imperpetuuʒ seu ad non modicũ tp̃s sine capituli cōsensu ⁊ licẽ tia speciali apostolice sedis. vbi no. ẜm gl. ibidẽ ꝙ vt incurrat̃ ista pena. requi ritur. ¶ Primo ꝙ sint bona immobilia vel iura que in immobilibus computantur. ¶ Secundo ꝙ supponantur tā sint sua vel recognoscātur ab eis. ¶ Tertio ꝙ non sit ad modicum tempus quia si fieret ad modicuʒ tempus ex aliqua iusta causa cum consensu capituli nō incurreret̃ hec pena. ¶ Quar to ꝙ fiat sine licentia capituli et pape. Secũdo excommunicantur oẽs laici  ex licentia pape ⁊ cōsensu capituli con tractus inierũt de ecclesiasticis immobilibus vel inient in futurũ si aliquid plus importat nā ↄ̃ctuʒ ipsoꝝ vel pa ctũ in eis factũ vsuparũt vel egerunt si moniti legitime nō desistunt ab hmōi vsurpatione restituendo etiam taliter vsurpata vbi dicit Archi. ꝙ si est cōtractus emphiteoticus accipiant q est a iure permissum ⁊ nō vltra ⁊ sic de alijs ↄ̃ctibꝰ initis. Jtẽ dicit ꝙ nō sufficit ab stimere a tali vsurpatione ad euitādũ penaʒ p̃dictā nisi vsurpata restituant̃. Casus. xxij. est ĩ. c. vnico de relig. do. vbi excommunicantur nouũ ordinem aut religionem inuenientes vel habitũ noue religiōis assumentes intellige. s. vt cum alijs simul viuant alijs seorsuʒ assumere non prohibetur. ¶ Secũdo excommunicantur omnes fratres mendicantiũ ordinum post cōcilium lugdunẽse institutoꝝ qui alid in proprio habere non possunt ex eorũ regula si aliquem recipiunt ad ꝓfessio nem siue si domos vel loca eorum alie nant sine licentia sedis apostolice speciali aut etiam ẜm Arch. si alienant bo na mobilia. Excipiunt̃ ab ista pena fra tres minores ⁊ p̃dicatoreo ⁊ heremitarum sancti. Aug. ⁊ carmelitarum vt in d. c. concilium autem predictuʒ celebra tuʒ fuit ab Jnno. iij. anno. do. M. ccxv. Casus. xxiij. est in. c.  de cen. vbi excōicant̃ quicun ꝑ se vel ꝑ alios suo noĩe vel alieno ab ecclesijs vel ecclesiasticis ꝑsonis exigunt pedagia vel guidagia ꝓ rebus suis ꝓprijs quas deferũt vel deferri faciunt nō cā negociationis. Jntelire si sunt ꝑsone singulares  hoc faciũt secꝰ si esset vni nersitas vel collegium quia nō excommunicant̃ sed subijcitur ecclesiastico interdicto. Quid autem sit negociatio ꝓprie vide. s̃. clericus. ix. §. ij. hodie tñ papalis est vt. s̃. dictum est excommu nicatio. v. casu. xix. Casus. xxiiij. ẽ ĩ. c. clericis. de ĩmu. ec. Sed  per cle. vnicam eo. tit. est reuocatus pertranseo. Casus. xxv. est in. c. quoniā de immu. eccle. vbi excōicantur oẽs qui impetratores literaꝝ apostolicaruʒ vel alios ad forum ecclesiasticũ recurrẽtes super causis que ad idẽ forũ de iure vel antiqua cōsuetudine pertinere noscun tur cōpellunt seu cōpelli ꝓeurāt aut ꝑ se vel per alium impedimentum nec coram iudicibus ecclesiasticis delegatis seu ordinarijs possunt iusticiā obtinere vel querela de dictis causis coraʒ eis proponere iudices ecclesiasticos vel impetrantes aut litigantes seu liti gare volẽtes aut ꝓpinquos ipsoruʒ seu res illoꝝ aut eccłiaꝝ suaꝝ etiā ꝑ captio nem modi sue alijs buscũ aggrauāt cũ dantibus cōsiliũ auxiliũ vel fauoreʒ ad predicta nec tales debẽt absolui nisi prius integre satisfecerint taʒ iudici cuius iurisdictionẽ ꝑturbarũt  parti perturbate de iniuria dānis expẽsis et interesse partim papalis est vt pʒ. s̃. excōmunicatio. v. casu. xxv. Casus. xxvj. est in. c. eos in mu. ec. vbi excōicant̃ oẽs seculare dñium hñtes  suis subditis ĩterdicũt ne p̃latis aut clericis seu ꝑsonis eccłiasticis q̃ cun vẽdāt aut emāt aliq̃d ab eisdem nec ip̃is bladũ molāt coquāt panẽ aut alia obsea exhibere p̃sumāt vbi nō. ẜʒ Ge. ibidẽ ꝙ p̃dicta pena locũ hʒ solũ in illis  habẽt dñium ⁊ non in alijs ⁊ qñ p̃dicta interdicunt suis subditis secus si p̃dicta interdicunt nō suis subditis. ¶ Quid si fiat tale p̃ceptũ vł statutũ ne [*]s possit vẽdere vł alienare nō subditis vel illis  nō portāt onera cōis. Rñ. ẜm Ge. ĩ. d. c. eos ꝙ nō ligant̃ p̃dicta pẽa  nō est ↄ̃ libertatẽ ecclesiasticā ex qua nō fit mẽtio de ecclesijs vel eccłiasticis ꝑso nis nisi ill ĩtelligeret̃ de ipsis vñ pōt iudex eccłiasticꝰ ip̃os ↄpellere vt decla rent q habẽt locuʒ quo ad laicos non quo ad ecclesiasticas personas. Casus. xxvij. est in. c. vt periculosa. ne cler. vel mo. li. vj. vbi excommunicantur tria genera personarum. ¶ Primo oẽs religiosi tacite vel exp̃sse professi aliquā religionem approbataʒ temere habitũ sue religionis dimitten tes vbi no. ꝙ ad incurrendum hanc pe nam duo requiruntur. ¶ Primũ dimittāt extra monasteriũ egrediẽdo  si in telligeretur ꝙ essent excōicati dimitten do in monasterio existẽdo sequerentur duo incōuenientia. ¶ Primo ꝙ tex. fuis set suꝑfluꝰ dicendo in scholis vel alibi suffecisset eniʒ dicere vbilibet ꝙ esse nō debet vt dicit glo. in rub. ff. ꝙ me. cau. ¶ Secundo sequeret̃ ꝙ religiosus dormiẽs sine habitu esset excommunicatꝰ quia temere dimittit ↄ̃. c. vidua. xx. q. j. ⁊ ↄ̃. c. sanctimonialis. xxiij. dist. ad hoc de vi. ⁊ ho. cle. c. fi. in fi. q̃ iura volũt ꝙ sem ꝑ habitu vti debet q esset valde amarum verbũ si ligarẽtur sine habitu dormiendo quod non est credendũ ẜm Jo. an. in. d. c. vt periculosa in nouella. ⁊ iō dic ꝙ oportet dimittant habitũ ⁊ sint ĩ scholisalibi extra monasteriũ  sic euagādi habẽt materiā vt vult rō. d. c. ałs uis dimittāt in monasterio nec extra egrediuntur nō credo ligẽtur:  cessat rō. l. s. materia euagādi. ¶ Scʒ ꝙ requi rit̃ vt incurrat̃ hec pena est vt dimittāt temere. s. sine rōnabili causa seu licitare religiose  lʒ extra monasteriũ apꝑeāt sine habitu ⁊ eũ dimittant tñ si hoc faciũt lex cā licita religioso quā ĩplere nō pñt comode cũ habitu puta ꝓpter balnea vel piscationem licite fiendā nō ligant̃ ꝓpter verbum tenere ⁊ no. in glo. ibidem ⁊ in. c. j. de sen. excom. lib. vj. ¶ Sed d si religiosus deferat habitũ [*]sʒ occulte puta sub vestibus laicalibus sine rōnabili cā ⁊ extra monasteriũ. Rñ. Jo. an. in. c. deꝰ . de vi. ⁊ ho. cler. ⁊ gl. in cle. ij. e. tit. vident̃ tenere ꝙ sit excōicatꝰ. Pau. autem in. d. c. deus. tʒ ꝙ non ⁊ ego post factũ siłr teneo  constitutio pena lis nō dʒ extẽdi ad casũ nō hñtẽ oĩodā rōnem vt no. Jo. an. in regula odia de reg. iu. ĩ. vj. in mercurialibꝰ lʒ añ factũ sit tenenda opi. Jo. an. ⁊ glo. ¶ Quid si assumit habitũ alterius reli[*]gionis. Rñ. ꝙ mihi placet op. Ge. ibidẽ ꝙ nō ĩcurrit p̃dictam penam. Et ita cō soluit Lap. allegatione. xxxiiij. nec ob. verbũ sue religionis  vna est religio generaliter sumpta quo ad tria vota. ¶ Secũdo excōmunicatur omnes reli[*]giosi qui accedunt ad queuis studia literarũ intellige extra claustrum nisi a suo prelato cum cōsilio maioris partis sui cōuẽtus sibi eundi ad studium lnĩa primitus sit concessa. ¶ Nund ligabitur abbas sine p̃fata [*]lnĩa vadens. Rñ. Ge. ibidem ꝙ non. ¶ Tertio excōicant̃ oẽs doc. siue magr̃i [*]qui religiosos habitu suo dimisso leges vel phisicā docẽt vel in scholis suis pre sumunt retinere. Casus. xxviij. est in. c. quicun de he re. vbi excōmunicantur oẽs  presumpserint ecclesiastice sepulture tradere hereticos credentes receptatores defensores vel fautores eoꝝ sciẽter nec debet absolui nisi ꝓprijs manibus publice extumulent huiusmodi corpora dānatorum. ¶ Quid ẽ tradere ecclesiastica sepultu[*]re. Rñ. ẜm Arch. ꝙ est taltũ cadauera in cimiterio ecclesie tumulare vel etiā alibi ad modũ christianorum cum psal. et ora. ad sepulturā deducere. xiij. q. ij. qui diuina ⁊. c. quesi tum. ¶ Qui autem dicātur fautores recepta [*]tores ⁊ huiusmodi vide. j. hereticus. §. ij. cum. iiij. sequen. Casus. xxix. est in. c. vt inquisitiōis de here. vbi excommunicant̃ po testates domini tẽporales rectores vel eorum officiales seu baliui qui de crimi ne heresis cognoscunt vel indicant siue si captos ꝓ eodẽ crimine abs ep̃orum vel inquisitorum licentia a carcere libe rant vel executionẽ pro huiusmodi crimine eis a diocesano vel inquisitoribꝰ iniũctam non implent prout ad eorum spectat officium. Jtem si directe vel indirecte presumũt sententiam diocesanorum vel inquisitorũ aut processn impedire vel si diocesano vel inquisitoribus presumpserint se opponere in his que ad prefatum fidei negociũ incumbũt aut aliter impedire cũ omnibꝰ dātibꝰ eis in p̃dictis auxiliũ cōsilium vel fauorẽ limitat tñ Mat. ibidem verum si facit animo impediẽdi. Secus si impediret animo offendendi quia est inimicus suus quia sic non esset excommnni catus licet impediret. Casus. xxx. est in. c. vnico de scisma. et quia vacat hodie omitto. Casus. xxxj. est in. c. j. de homi. vbi excommunicātur omnes qui ꝑ assassinos aliquem interficiunt de quo dic vt. s̃. assassinus. §. j. Casus. xxxij. est in. c. j. de vsu. vbi excommunicantur omnes persone singulares ecclesiastice episcopis inferiores que vsurarijs alienigenis cō cedunt domos ad fenus exercendum vel non expellunt de terris suis. j. tres menses de quo vide. j. vsura. ij. §. xiij. ¶ Quis dicitur oriũdus. Rñ. q is qui [*]ortus est ibi vel in vico ciuitatis illius ff. ad muni. l. qui ex vico vel etiam si pa ter eius inde ordinem duxit. ff. eo. titu. l. assumptio. §. filius. ¶ Quid si vsurarius nō sit de terra oriũ [*]dus sed de dominio sub cuius est et re. Rñ. ẜm Card. ⁊ fran. ibidem non habet locum hec pena. ¶ An predicta pena comprehendebat [*]conducentes iudeos. Rñ. Cardi. in cle. j. de vsu. Ge. in. c. vsuraruʒ de vsu. in. vj. et Pa. et Bald. in quodam consilio q incipit. Jnter iudeos et Lau. de Rod. in suo tractatu de contractibus tenent q sic. Et sic tene: lʒ aliqui teneant ↄtra rium vt. j. vsura. ij. §. xiiij. Casus. xxxiij. est ĩ. c. vnico de iniuri. vbi excommunicātur concedentes represalias contra personas ec clesiasticas vel eorum bona vel si generaliter concessas pretextu cuiusuis con suetudinis ad easdem referunt seu extendunt nisi. j. mensem a die concessionis reuocẽt. intellige si sunt persone sin gulares. Jtẽ not. ẜm Arch. ibidem ꝙ cō cedere pertinet ad concedentes ⁊ extẽdere ad alios quibus tales represalie sunt concesse. ¶ Quid si ante mensem processerunt ad actuum. Rñ. glo. et Ge. ibidem quod sunt excommunicati quia prohibent actum et precepit reuocationem infra mensem. Casus. xxxiiij. est in. c. felicis de pe. de quo habes. s̃. excommunicatio. v. casu. ix. Casus sequẽtes vs ad casum. xlvj. sunt in clementinis. Casus. xxxv. est in cle. vnica de seque. pos. vbi excommunicant̃ omnes qui sequestrationem que debet fie ri per ordinarium loci de beneficio non possesso pacifice ꝑ triẽniũ integrũ post snĩam diffinitiuā cōtra possessorẽ ap sedẽ apostolicā dũtaxat in petitoriovel possessorio ꝓmulgatā impedire vel fru ctus sequestratos qui supersunt oneribus tenẽtis sequestratũ beneficiũ occupare presumpserit a qua nō absoluant̃ nisi vsurpata restituant ⁊ impedimentum remoueant. ¶ Quid si sequester cōuertit fructus in [*]vtilitatẽ bñ ficij. Rñ. glo. Pau. ⁊ ʒẽ. ꝙ nō potest propter verbum restituat. Casus. xxxvj. est in cle. j. de sepul. vbi excōicant̃ oẽs  interdicti tꝑe in casibus nō concessis a iure vel excōi catos publice. s. maiori excōicatione nō minori ẜm Jnnoc. in. c. sacris. de sepul. aut nominatim interdictos intellige a diuinis ⁊ participatiōe sacramentorũ ẜm pa.  interdicti a iurisditione vł ab aliquo officio nō priuant̃ sepultura vel vsurarios manifestos sciẽter sepelire p̃sumũt in cimiterijs nec debent absolui nisi prius satisfecerint illis quibus est iniuria facta ad arbitrium diocesani. ¶ Vtrũ ad incurrẽdũ. predictā penā re [*]quirat̃ ꝙ locus sit benedictꝰ. Rñ. scm Car. ibidẽ q sic  nō r cimiteriũ nisi per benedictionẽ ar. c. nemo de cōse. di. j. ⁊ hoc verius licet aliqui teneant contrarium quorũ opiñ. potest esse vera qñ locus diu haberet̃ pro benedicto licet in veritate non esset. ¶ Quis r publice excōicatꝰ. Rñ. ẜʒ gl. [*]in. c. exceptionẽ de excep. ꝙ si agitur de pena incurrẽda respectu cōicantiũ ipsi excōicato intelligit̃ si iudex tulit snĩam ĩ loco vbi publice iudicare cōsueuit pñ tibus officialibꝰ suis ⁊ partibꝰ vel alte ra abñte ꝑ cōtumaciā ałs secꝰ sʒ glo. in d. cle. j. vult q ex q̃litate fori ⁊ ex multi tudine astātiũ vel paucitate dicat̃ publicũ vł nō publicũ vñ ẜm eādẽ gl. sepe liẽs occulte excōicatũ licet sciat nō inci dit in penā Pa. in. d. c. exceptionẽ limitat hoc verũ qñ nō esset excōicatꝰ ẜʒ mo dũ quẽ dicit gl. in. d. c. exceptionẽ aut si esset tñ sepeliẽs ignorabat ⁊ magis plʒ q vero ad excōicatũ r publice excōica tus ex quo a iudice fuit excōicatꝰ ipso pñ te vel cōtumaciter abñte lʒ nō fuerit denunciatus ẜm Pa. in. d. c. excep. ¶ Quis dicat̃ nominatim interdictus [*]vel excōicatus vide nominatim. ¶ Quid si vsurariꝰ manifestꝰ fecit cau[*]tionẽ. Rñ. car. ĩ. d. cle. q poterit sepeliri licite ⁊ ita tenet gl. ⁊ Math. ibidem. ¶ Vtrũ hec pena liget solũ humo vł tu [*]mulo imponẽtes. an concomitātes vel portātes seu officiātes. Rñ. Pa. tenet ꝙ solũ tumulo imponentes. Ste. tenet q oẽs etiā cōcomitātes gl. dicit casum du biũ ego credo nisi fiat fraudulenter q solũ est excōicatus imponẽs in cumulo cũ mādantibꝰ ⁊ autoritatẽ prestantibꝰ simul cũ prelatis dolose nō prohibenti bus sed permittẽtibus sepelire ⁊ officiā tibus ẜm morem sepulture. Casus. xxxvij. est in cle. j. de deci. vbĩ excōicant̃ oẽs religiosi administrationẽ vel bñficia nō hñtes qui no naliũ aut ałs cimas ecclesijs debitas ⁊ ad eos nō spectātes sibi appropriare presumũt seu qui de aĩalibus familiaꝝ aut pastorũ suorũ vel aliorũ etiā aĩaliũ immiscẽtiũ eoꝝ gregibꝰ aut qui de aĩalibus q̃ in fraudẽ ecclesiarũ emunt empta vẽditoribus vel alijs ab ipsis tenẽda tradũt seu  de terris q̃s tradunt alijs excolẽdas decimas soluere nō per mittũt aut ꝓhibẽt si post resitionẽ factā ab eis quoꝝ interest non destitit. j. mẽsem vel si de his qui cōtra premissa vsurpare vel retinere p̃sumpser̃t. j. duos mẽses ecclesijs dānificatis emẽdam nō fecerint cōpetentẽ nec debent absolui nisi añ satisfactionẽ cōdignā fecerint. ¶ Quid de decimis debitis priuato ex ṗuilegio vel feudo. Rñ. gl. ibidẽ. nō esse locum isti pene. ¶ Quid si predicti licet nō prohibeant [*]alijs tñ ipsi nō soluũt decĩas cũ debeāt Rñ. gl. ibidẽ Pa. ⁊ ʒen. ꝙ nō erũt excōicati aliter peroris essent cōditiōis  lai ci non soluentes decimas. Casus. xxxvij. est in clem̃. j. de sta. mo. vbi excōmunicant̃ duo genera personarũ. ¶ Primo oẽs monachi et canonici regulares administrationem aliquā nō hñtes  sine licẽtia spāli suo rũ prelatorũ se trāsferũt ad curias ṗnci pũ vt dānũ aliq suis prelatis aut mo nasterijs inferāt. Vbi no. ẜm gl. ⁊ Car. ibidẽ q ad incurrẽdũ hāc penam duo requirunt̃. ¶ Primo q intrauerint curiā:  ex solo exitu claustri ob hāc cām nō ligarent̃. ¶ Scm q requirit̃ est vt causa dānificādi monasteriũ vel prela tũ euriā iutrauerint vnde licet dānũ nō intulerint vt puta  penituit eos tñ ex quo ꝓpter hāc causam curiā intrauerũt ligant̃ sententiaʒ vero habere vel non habere non puto ponderandũ vt dicit glo. ibidem. ¶ Quid est administratio. Rñ. Car. in [*]d. cle. ⁊ Lau. q ꝓ administratione debemus intelligere perceptionẽ tꝑ aliuʒ fructuũ nō aũt spũaliũ officioꝝ. ¶ Jteʒ secũdo excōicant̃ monachi  sine licen tia obtẽta abbatũ suoꝝ tenẽt arma ĩtra septa monasterioꝝ vbi dicit Car. q septa est clausura monasterij  non licet egredi nisi de licentia. ¶ Quid si talis est abbas qui parit cō[*]tumeliā creatori vel iniũgit monachis ĩtollerabilia vel eos prosequit̃ odio ca pitali poterũt ne mōachi sine licẽtia ar ma sumere. Si alijs remedijs non possunt sibi ꝓuidere. Rñ. Car. ibidẽ ꝙ sine p̃dicta pena possunt assumere. xj. q. iij. c. Julianus. ¶ Quid si tenẽt arma in aliquo mona[*]sterio nō in suo. Rñ. q nō erũt excōmunicati ⁊ no. q nomine armorũ intelliguntur ea que cōiter sunt ad inuadendum vel defendendum. Si vero essent talia quibꝰ possent vti vt armis vel vt instrumẽtis sicut baculꝰ. lapis furcha ⁊ huiusmodi tunc talia summunt signi ficatum ab intentione deferentis. Jteʒ ho. q prefati casus non habẽt locũ in alijs monachis nisi in nigris. Casus. xxxix. est in cle. attendẽtes. de sta. mo. vbi excommunicant̃ impediẽtes visitatores monialiũ quarumcun ⁊ etiā canonicarum regulariũ in his que pertinent ad officiũ visitationis earũdẽ: vbi no. ẜm Car. ibideʒ ꝙ ad ĩcurrẽdũ p̃dictā penā opʒ. ¶ Pri mo q impedimentũ effectualiter prestetur. ¶ Secũdo q admonitio vt desistant sit eis facta per visitantẽ. ¶ Tertio q monitio nō precedat impedimẽtum. alias nō ligarentur ista pena. ⁊ di cit sufficere vnicam monitionem etiam generaliter factam dummodo fiat a vi sitante. Casus. xl. est in cle. j. de rel. do. vbi excōtcant̃ oẽs statũ biguinarũ assumentes vel assumptum sectantes. ¶ Sco excōicant̃ religiosi  dictas biguinas fouent in eoꝝ statu seu vt assumāt dictũ biguibatũ dāt eis cōsiliũ fauorẽ vel auxiliuʒ directe vel indirecte. Casus. xlj. est in cle. vnica. de cōsan. ⁊ af. vbi excōicant̃ oẽs scienter cōtrahẽtes matrimoniũ in gradibꝰ cōsanguinitatis vel affinitatis ꝓhibitis. itẽ sco cōtrahẽtes cũ monialibus. itẽ tertio religiosi vel moniales aut clerici in sacris cōstituti cōtrahẽtes matrimoniũ cum quibuscun. ¶ Quid si ignorauit qñ cōtraxit sed po [*]stea soluit gradũ ꝓhibitũ. Rñ. cũ glo. et Car. in. d. cle. q nō ligat̃ ista pena nisi cōtrahat de nouo tũcun cohabitet licet peccet mortaliter. ¶ Vtrũ cōtrahẽs cũ impubere sibi con[*]sanguineavel affine liget̃ p̃dicta pena. Rñ. Car. ⁊ Lau. ibidẽ ꝙ nō ligat̃  spō salia potiꝰ isti iuris iterpretatiōe cōtra hũt  matrimoniũ. c. vnico. de despon. impu. li. vj. ⁊ cōtrahẽtes spōsalia nō ligant̃ predicta pena vt tʒ gl. Ste. ⁊ Pa. ibidẽ q intellige nisi ꝑ copulā carnalem efficiant matrimonium. ¶ Vtrũ contrahẽs cũ furiosa. sibi affine [*]ligetur predicta pena. Rñ. quod non. ¶ Quid si solũ cōtraxit ꝑ verba de pre[*]senti sed nō cōsumauit. Rñ. gl. ꝙ nihilo minus ligatur. ¶ Quis dicat̃ religiosus vt incidat in [*]istā penā. Rñ. gl. ꝙ libet tacite vł exp̃s se ꝓfessus aliquā religionẽ approbatā. Casus. xlij. est in cle. nolẽtes de heri. vbi excōicant̃ oẽs inquisitores seu cōmissarij suꝑ heresi deputati  pretextu officij insitiōis quocũ mō illicito pecuniam extorquẽt ab aliqui bua Jtem. ij. si sciẽter predicti acceptent bona ecclesiarũ. Jtẽ. iij. si fisco etiā eccle sie ob clericoꝝ delictũ applicẽt bona ec clesiarũ vbi dicit Car. ꝙ hec pena non cōprehẽdit ep̃os ⁊ est verior opi. lʒ aliqui contradicāt. Jtẽ dicit ꝙ noĩe pecunie intelligit̃ quodcũ extimabile facit. l. j. ⁊. ij. C. de consti. pecu. ⁊. j. q. iij. per totũ. Jtẽ dicit ꝙ solũ habet locũ ista pe na qñ pretextu officij hoc faciũt. Et aduerte q predicti nō pñt absolui p̃ter in mortis articulo nisi prius satisfecerint de pecunia sic extorta nec priuilegium aut pactũ vel remissio valet contra hoc vt in. d. cle. Casus. xliij. est in cle. vnica. de vsur. vbi excōicant̃ potestates capitanei rectores. ↄsules iudices cōsilia rij aut alij quiuis officiales quarũcũ cōitatũ  faciunt statuta scribũt vel dictant ꝙ vsure soluātur aut ꝙ solute nō restituantur cũ repetũtur. Jtem. ij. qui sciẽter iudicare ẜm illa statuta presumpserĩt. Jtẽ. iij. si p̃dicta statuta hactenꝰ edita de libris cōitatũ ipsarũ nō deleuerint si hñt potestatẽ suꝑ hoc. j. tres men ses ĩtellige tā de ptāte iuris  facti. ẜm gl. ⁊ Car. ibidẽ. Jtẽ. iiij. quicũ p̃dicto rũ presumẽtes obseruare predicta statuta seu cōsuetudines effectũ eoꝝ habẽ tes quo qũo. Sed alij a predictis seruātes talia statuta nō sunt excōicati scm Car. ibidẽ. Jtẽ no. ꝙ is qui scribitvel di ctat vt incidat ĩ penā prcdictā opʒ hec faciat tā officialis ẜm Pau. aliter nō ligaretur. Similiter nō ligatur scribẽs snĩam conformem statuto. nisi poneret̃ tenor statuti in sententia. ¶ Quid si faciũt statutũ propter vsura rios reprimẽdos vt nō exigāt nisi tan[*]tum. Rñ. glo. ⁊ Car. quod nō ligantur. ¶ Quid  dñis  cũ iudeis vsuras exer cẽtibus pctā faciunt. Rñ. Car. ibidẽ q [*]sic sunt excommunicati ẜm Lau. maxime si vsure exigātur a christianis sicut quādo faciunt pacta cum xp̃ianis vsurarijs. Casus. xliiij. est in cle. cupientes. de pe. vbi excōicant̃ oẽs religiosi mendicātes  loca de nouo accipiũt ad habit andũ. Jtẽ. ij. p̃dicti  accepta loca hucus mutāt vel trāsferũt ĩ alios quo uis titulo de quo dic. vt. j. loca. Aduerte tñ ꝙ licet sit nouũ ꝙ fuit ⁊ postea reficit̃ vt no. xviij. q. ij. de monachis tñ secũdũ Car. hic nō prohibent̃ loca destructa re ficere limitat Pau. verum nisi ipsa loca desierint esse de eoruʒ dñio ⁊ postea ex nouo iure acquirunt. [*]¶ An aũt p̃dicti mẽdicātes possint augmẽtare loca iā capta. Rñ. lap. cōsilio. clxxxviij. q sic sine p̃dicta pena facit. c. fi. de cōces p̃bẽ. li. vj. ⁊. c. cōsuluit de iu. ⁊ cle. j. de sup. neg. prela.  aliud est de nouo capere aliud augmẽtare preterea hic nō accipit̃ locꝰ vt in. l. locꝰ. ff. dever. sig. sed capit̃ pro alio loco diuerso pluraliter vñ ꝓpter augmẽtationẽ nō dñr habere duo loca. Jtẽ. iij. ibidẽ excōicant̃ oẽs religiosi  aliqua ꝓferre p̃sumũt in sermonibꝰ suis vel alibi ista intẽtiōe vt a decimarũ debitaꝝ ecclesijs solutione retrahāt audiẽtes vñ tria requirunt̃ vt incidāt in predictā penā. ¶ Primũ q dicāt intẽtione retrahẽdi. ¶ Scm q decime a bꝰ retrahere intẽdũt sint debite. ¶ Tertiũ q dicāt ꝑsonis audiẽti bus q̃ ex debito debeant soluere dictas decimas. Jtẽ. iiij. ibidẽ excōicant̃ oẽs re ligiosi  predicare presumpserint negli gẽtia nō purgata de cōscientia faciẽda circa decimas nō soluentibus cōfitenti bus vt soluāt. Pro qͦ est sciendũ ꝙ in. d. cle. precipit̃ sub interminatione maledictiōis eterne ꝙ in prima dñica. quar ta ⁊ vltima quadragesime ⁊ in festis ascẽ sionis dñice pẽthe. natiuitatis beati Joannis baptiste assumptionis ⁊ nati uitatis btẽ virginis Marie predicādo populis si a prelatis ecclesiarũ aut eorũ vicarijs vel loca tenẽtibus eorũdem fuerint requisiti audientes expresse de solutione decimarũ informẽt. Jtẽ. ij. pre cipit̃ predictis religiosis ꝙ requisiti a predictis cōscĩam faciāt illis quorũ cōfessiones audiũt ꝙ decimas soluere nō omittāt ꝙ si post talẽ requisitionẽ sciẽter post posuerint cōfitentibꝰ conscĩam facere de hmōi soluẽdis decimis tādiu ab officio p̃dicatiōis ip̃o facto sũt suspẽ si donec cōfitẽtibus ipsis nō fecerint cōscientiā si hoc ip̃m sibi dicẽdi cōmode sacultatẽ hũerint ⁊ iō hoc non faciendo predicādo interim sũt excōicati ipso fa cto. debet ergo ꝙ cōsciẽtiā faciāt sibi cō fitẽtibus si cōmode pñt ante predicẽt aliter non euitant predictam penam. Casus. xlv. est in cle. j. de sent. ex. vbi excōicant̃ omnes religiosi cuiuscũ ordinis ⁊ conditionis existẽtis qui interdictũ impositũ a sede apostoli ca vel a locorũ ordinarijs ꝙ mater eccle sia seruat nō seruauerint. Jdẽ dic de ces sationbꝰ genaralibꝰ a diuinis ⁊ ligat hec pena etiā si interdictũ sit nullũ. Casus. xlvj.  aliquando est papalis aliqñ ep̃alis aliqñ nō. no. in c. eos de sen. excō. li. vj. vbi illi  a snĩa canonis vel hoĩs propter mortis periculũ vel aliud impedimẽtũ fuerũt absoluti ab alio  ab eo a qͦ de iure erant absoluẽdi si liberati a tali impedimẽto  cito comode poterũt contẽpserint se presentare illi qui legitime debebat eũ absoluere ⁊ satisfacere ꝓut ab eodẽ eis iniunget̃ ipso facto snĩam excōicatiōis incurrũt ⁊ ab eo solo poterunt absolui a quo a prima excōicatione erāt absoluẽdi. ideʒ dic de illis  cum absoluunt̃ a papa vel legatis ipsiꝰ a quibuscun sñijs iniungit̃ eis vtse ordinarijs aut alijs buscun representẽt ꝓ susceptio ne pnĩe vel pro satisfactione impendẽda his quibus iniuriā fecerant si nō fa ciũt  primũ cōmode poterũt eādẽ sen tentiam ipso farto incurrunt de quo vide. s̃. absoło. iij. §. xvj. Et aduerte hoc ꝙ Jo. an. dicit ꝙ istud habet locuʒ tam in lnĩa iuris ꝓ hominis et ita sequunt̃ do mini de rota. Casus. xlvij. qui est aliqñ papalis ali qñ ep̃alis aliqñ nō est in. c. nu per. ⁊ in. c. si concubine de sententia excommu. contra. participantes cum excō municatis de quo dic vt. j. excommuni catio. viij. §. j. Casus alius. est per extrauagantem pauli sci positā sub Rubrica de re. ec. nō ali. vbi excōicant̃ alienātes res ecclesiasticas siue faciẽtes pcm̃ per ꝙ ipsorũ dñium trāsferat̃ ac oẽs concedẽtes ypothecātes infeudātes vel ĩ em phyteosim cōcedentes. aut locātes nisi in casibus a iure concessis exceptis fru ctibus ⁊ bonis q̃ seruando seruari non pñt. Jtẽ. ij. excommunicantur q taliter alienata recipiunt. ¶ Sunt ⁊ multi alij casus excōicationũ [*]tā papales  per statuta ordinarioruʒ in eorum diocesibus promulgati quos omitto breuitatis causa ⁊ etiā propter ea que inferam in sequenti questione. ¶ Pro de claratione oĩm predictorũ casuum tā in isto. c.  in duobus precedẽ tibus queruntur infrascripta. ¶ Vtrũ ignorātes p̃dictas snĩas excōi[*]cationũ ligent̃ quo ad deũ ⁊ cōscientiā faciẽdo vel omittẽdo id ꝓpter q snĩa excōicationis ĩponit̃. Rñ. aut ignorātia est affectata crassa vel suppia ⁊ sic ligarent̃ ẜm cōiter doc. per tex. clarũ in. c. vt aĩarũ periculis de cōsti. li. vj. Aut igno rātia nō est affectata nec crassa aut suppina. Et sic quo ad forũ cōsciẽtie ex no. in. c. cognoscẽtes de cōsti. ⁊ ĩ. c. a nobis. el. j. de sen. excō. ⁊ in. d. c. vt aĩarũ distin guo aut id ꝙ cōmittit̃ vel omittit̃ ꝑꝑ ꝙ excōicatio infligit̃ nō est ꝓhibitũ vel cō ceptũ a lege diuina sed solũ a iure posi tiuo vł ꝑ statutũ ⁊ tũc talis ignorās nō ligat̃ snĩa excōicatiōis  ad eā incurrẽ dā rerit̃ dolus verꝰ vel p̃sumptꝰ sicut est lata cłpa. l. ꝙ nerua. ff. depositi. hoc tenet Jo. an. ĩ. c. te. e. ti. ĩ nouellavbi di cit notabile verbũ no. ꝙ ĩ hũc vł quẽcũ  canonẽ nullꝰ ĩcidit nisi sit ĩ dolo. hoc idẽ tenerevr̃ Jnn. ĩ. c. cũ medicinalis. e. ti. li. vj. ⁊ facit ꝙ no. Bar. ĩ. l. quicũ. C. de ser. fug. vbi dicit ꝙ vbicũ lomur de pena capitali vel corporali subintelligit̃ dolꝰ. de hoc vi. j. pena. §. vi. ergo a fortiori subĩtelligit̃ ĩ excōicatōe q̃ punit aĩaʒ. Cũ ergo talis nō sit ĩ doloꝟo. vtpʒ s̃. dolꝰ. §. j. nec presumpto  nō ignorat crasse nec suppine ꝙ est lata culpa ergo nō ligabit̃ snĩa excōicatiōis. facit ꝙ no. Jnn. ĩ. c. nouerit. e. ti. vbi dicit ꝙ faciẽs statutũ ↄ̃ eccłiasticā libertatẽ ignorās fore ↄ̃ eccłiasticā libertatẽ nō ligat̃ snĩa excōicatio. Jtẽ hoc pʒ ꝑ ea q̃ no. ĩ. l.  ↄ̃ ⁊ in. l. si s ĩcesti. ⁊ in aut̃. incestas. C. de ince. ⁊ inuti. nup. vbi pʒ ꝙ ignorātia iu ris excusat a pena ĩposita veritatis nu ptias ↄ̃hẽti. facit si adulteriũ cũ ĩcestu. .§. j. ff.  adul. aut id q ↄmittit̃ vł omittit̃ ꝓpter q excōicatio infligit̃ est contra legẽ diuinā ⁊ cōmittẽs scit fore contra legẽ dei. lʒ ignoret esse ꝓhibitũ per cōe vel ꝑ decretales aut statuta cun ⁊ in hoc est diuersitas inter doct. Nam gl. in. d. c. a nobis. ⁊ Bar. in. l. cũctos po pulos. C. : sum. tri. ⁊ fi. ca. vr̃ tenere ꝙ li gat̃  est in dolo faciẽdo rẽ quaʒ scit sibi esse ꝓhibitā ꝓ quibꝰ facit. l. nec exẽplũ. C. ad. l. cor. de fal. ⁊. c. cũ illoꝝ in. fi. eo. ti. huiꝰ opi. vr̃ etiā scho. ĩ. iiij. dist. q. viij. ↄ̃riũ tʒ Jo. an. in. d. c. vt aĩaꝝ et quo ad excōicationem. d. Ant. ⁊ pa. in. d. c. a nobis ⁊ Ge. in. d. c. vt aĩaꝝ. Sed ꝓ concordia sic distĩgno aut loquimur de excōicatiōibꝰ q̃ infligunt̃ iure cōi aut ꝑ extrauagātes vel statuta quecũ super facto dānato a lege diuina q̃ communi ter in diocesibus publica it̃ ⁊ sciunt̃ vt est illa de nō ↄ̃hẽdo gradu ꝓhibito de nō verberando clericum ⁊ similibus et sic ligat̃  ẽ lata culpa ignorare ꝙ omnes sue ↄditiōis sciũt  si est homo bo ni sensus nō ignoraret talia si faceret q̃ cōiter homines sue cōditiōis faciũt. s. si iret ad ecclesias ⁊ ad p̃dicatiōes ⁊ similia ipsa nō ignoraret. Cũ ergo talis nō sit extra culpā ignorātie sic nō euitabit penā. ⁊ sic intelligo ⁊ limito glo. ⁊ Bar. tenẽtes ꝙ ligant̃. aut lomur de excōicationibꝰ iuris cōmunis ⁊ extrauagātiuʒ vel statutoꝝ quoruncũ suꝑ facto damnato a lege diuina que cōiter non publicant̃ in diocesibus nec sciunt̃. Et sic cũ talis ignorās sit extra oẽm culpā ignorantie nō ligabit̃ pena excōmunicationis nisi sit ꝑsona cui ⁊ osficio igno rare sit ꝓhibitũ. ⁊ sic intellige ⁊ limita Jo. an. ⁊. d. Anto. cũ ceteris qui tenẽt ꝙ nō ligatur snĩa excōmunicatiōis ratio est quia titas pene debet proportionari titati culpe. c. felicis de pe. li. vj. Sed talis peccās. solũ offendit legem diuinam cōtra quā se scit facere nō autem offendit cōditorẽ canonis cũ ipsuʒ canonẽ ignoret ⁊ sine omni culpa ergo solum debet puniri pena legis diuine quā p̃uaricatur nō pena excommunica tiōis q̃ nō ligat nisi rōne ↄtẽtꝰ regłr vt in. c. sacro eo. ⁊. c. nemo ep̃oꝝ. xj. q. iij. cũ sitibꝰ qui ↄtẽtꝰ nō est ĩ casu nr̃o quo ad canonẽ vł statutũ ꝙ ignorat  vbi dat̃ ignorātia cessat ↄtẽptus ẜm. d. an. in. d. c. a nobis facit. c. fi.  mr̃i. acci. po. itẽ ꝙ no. Jnn. ⁊ doc. ĩ. c. si vero el. ij. eo. vbi pʒ ꝙ ꝑcutiẽs clericũ ignorās clericum esse nō est excōicatus lʒ faciat factũ dānatũ l. diuina  nō cōtẽnit canonẽ cũ ignoret clericũ esse ⁊ sic nō ligat̃ nec ob. ꝙ se pe in excōicationibꝰ r ꝙ sufficiat affixio in valuis. S. Petri rome  id dʒ in telligi quo ad p̃sumptionẽ fori ↄtẽtiosi vel quo ad illos  sunt in culpa vt non possint publicari in eoꝝ terris aliter se queret̃ ꝙ quilibet teneret̃ hr̃e ꝓcuratorẽ in curia vel studere iuri canonico ꝙ est imposibile multis. ¶ Vtrũ mādās fieri alid q prohibet̃ [*]aliqua p̃fataꝝ excōmunicationũ sit ip̃o facto excōicatꝰ. Rñ. ẜm distinctionẽ de qua. j. mādatum. §. j. ¶ Sʒ d sit ꝙ mādauit nō habuit offi [*]ciũ. Rñ. ꝙ nō est excōicatꝰ in nullo casu p̃dictoꝝ nisi solũ in illo de quo. s̃. in ca su. xxxj. s. in. c. j. de homi. ĩ alijs aũt casibus vt incidat in excōicationẽ nō sufficit ꝙ solum mādauerit sʒ opʒ effectus mādati sequat̃ vt no. in. c. felicis de penis li. vj. per Gof. ⁊ alibi per doc. ¶ Vtrum ratum habens maleficiũ q [*]aliqua predsctarum excōmunicationũ prohibetur ligetur similiter cũ faciẽte. Rñ. ꝙ ligatur si tamẽ interueniant que requirũtur vt ratihabitio habeat locũ que vide. s̃. cōsentire. §. iiij. ¶ Vtrũ ↄsulẽtes vel fauorẽ dātes indu [*]cẽtes alios ad aliq p̃dictoꝝ faciendũ siłr sint excōicati. Rñ. ꝙ non nisi vbi ex primit̃ etiā ꝙ dātes ↄsiliũ auxiliũ vłfa uorẽ excepto si darent cōsilium auxiliũ vel fauorẽ ad factũ dānatuʒ post ille cui dāt ↄsiliũ auxiliũ vel fauorẽ iam est ligatus  sic ligarẽtur eadẽ pena ⁊ ab eodẽ essent absoluẽdi vt ĩ. c. nuꝑ. de sẽ. excō. ⁊. j. excōicatio. viij. §. j. ¶ Quero de quo cōsilio ĩtelligit qñ ex[*]cōcōicatio infligitur cum dantibus cō siliũ. Rñ. vt colligo ex Card. in cle. si s de penis ꝙ intelligitur de fraudulento cōsilio non de nudo ꝙ nihil addicit ad peccatũ vt no. in. d. c. nuꝑ. in gl. ij. ⁊ ĩ. c. sicut dignũ de hoĩ. dicit Pa. ꝙ consiliũ prestatur suadendo rogando mandan do instruendo vel vtilitatem idem secuturam ostẽdẽdo vt no. ĩ. c. ad audientiam de homi. item pau. ꝙ ex nudo con silio regulariter s nō tenet̃ vt ĩsti. mā dati. §. tua tm̃ gratia. Et r nudũ consi lium vel simplex fauor illiꝰ  ad maleficium faciẽdũ nihil addicit puta  sic oĩno faceret ⁊ cũ tanto aĩo sed vbi s magis efficacit̃ inducit̃ lʒ alias esset fa cturꝰ tũc nō est nudũ ↄsiliũ nec simplex fauor vt elitio ex gl. in. d. c. felicis. Jteʒ no. ẜm Pau. in. d. c. selicis ꝙ ad incurrẽ dam penā excōicationis oportet ↄsiliũ fanor vł auxiliũ sint circa factũ dānatũ per q ĩcurrit excōicatio  si esset circa alia non haberet locum. ¶ Quis dicatur defensor vel receptator [*]habẽs. j. Hereticꝰ. §. xxiij. cũ sequẽtibus ⁊ ẜm p̃dictā declarationẽ ligabũtur in quocun de ipsis fit mentio spālis. ¶ Quis dicatur socius. Rñ. gl. Cardi. ⁊ [*]pau. in. d. c. felicis ꝙ est ille  alid quo operat̃ ad actuʒ dānatũ vnde no. ꝙ qñ sũt plures ad delinquẽdũ ⁊ nullꝰ est ṗn cipalis tũc dñr agẽtes. Sʒ qñ vnꝰ ẽ ṗn cipalis ⁊ alius cooperās tũc stricte dici tur socius in cẽsuris lʒ large sociꝰ crimi minis dicat̃ tripliciter. s. concomitās fa nẽs ⁊ nō corripiens vt. xvj. q. iiij. ita pla ne. lxxxvj. d. faciẽtis ⁊ ĩ. d. c. sicut dignũ. .§. ij. ⁊ tales regulariter non puniatur eadem pena. ¶ Queritur quia in pleris casibus ex [*]communicationum predictorum dicitur ꝙ non sunt absoluendi nisi prius sa tisfecerint vel aliud fecerint. Vtrum te neat absolutio ante satisfactionem ⁊ im pletionem illorum que mandantur in dictis casibus. Rñ. ⁊ pro regula est tenẽ dum ꝙ vbicun ius vtitur isto verbo pōt negatiue ꝙ tũc absolutio impensa cōtra id q sic imponit̃ est nulla vt patet per glo. in regula prima de re. iu. li. vj. Jdem dic quādo canon vtitur verbo non valeāt ⁊ tales casus sunt. xj. ⁊. xiij. ⁊ xvij. ⁊ oẽs casus sequentes vs ad casum. xxxj. ĩclusiue. s̃. excōicatio. v. ⁊. xvij. ⁊. xiij. s̃. excōicatio. vij. vbi autem canon vtitur ꝟbo. nullactenꝰ. tunc ẜm ʒen. in cle. vnica de seque. non vʒ sʒ ẜm Cardi. ibidem valet. Sed ego dico ꝙ vbi ałs absolutio alicui pertinet de iure tũc tenet absolutio si omittatur ꝙ p̃cepit canon fiendum tumcun vtatur yerbo nullactenus aut verbo nō mereatur vel nō obsoluat̃ sed vbi absolutio de iu re nō cōpetit tali puta quia conditor ca nonis sibi vel alteri reseruauit ⁊ solum cōcedit in aliquo casu ꝟbi gr̃a ĩ articulo mortis ⁊ hmōi sub aliq̃ forma fit sub quibuscun verbis velit tũc non valet absolutio nisi seruata modificatiōe seu forma in ipso canon expressa. facit glos. in cle. j. de iure pa. in verbo inhibẽtes. ꝙ no. bene. Excōicatio. viij. de participantibꝰ cũ excōicatis maiori excōicatione ⁊  diuersimode participatur diuersas inferā qōnes ꝑ q̃s ĩtelligere s poterit qñ ꝑticipādo liga tur maiori excōicatiōe vł minori aut qñ licite ⁊ sine peccato participat. ¶ Vtrum ꝑticipans cuʒ excōmunicatis [*]in crimine incurrat aliquam censuram Rñ. ꝙ aut excōmunicatꝰ cũ quo partici pat ex excōicatus cũ dātibus ei auxiliũ cōsilium vel fauorem ⁊ tunc si ꝑticipat in eodem delicto siue ante sit excōica tus siue post. s. dando auxilium cōsiliũ vel fauorem ad ipsum faciendũ vel cōtinuadum sic ligatur eadẽ sententia ex cōicatiōis ⁊ ab eodẽ solo pōt absolui a quo pōt excōicatꝰ cũ quo sic ꝑticipauit aut talis nō est excōicatꝰ cũ dantibꝰ ei auxilium cōsiliũ vel fauorẽ ⁊ tũc si ꝑticipat cũ eo dādo auxiliũ cōsiliũ vel fauorem in facto dānato ante ille ↄmiserit factum ꝓpter q excōicatus est sic solum peccat mortaliter. si aũt participat post ille commiserit factum dānatum. ⁊ est excōicatus sic ligatur eadẽ excōicatione. ⁊ ab eodem poterit absol ui a quo potest excōicatꝰ cum quo participauit. ⁊ sic intellige. c. nuper. et. c. si concubine. de sen. excom. ¶ Quid si participat non in eodem de [*]licto propter q excōicatus est ille cum quo participat. sʒ in alio peccato mortali. Rñ. ꝙ peccat mortaliter ⁊ solũ est excōicatꝰ minori excōmunicatiōe: nisi talis fuisset excōicatus a papa cuʒ par ticipātibus ei in casibus nō cōcessis:  sic ligaretur eadẽ snĩa si aũt esset excommunicatus cum participantibus ab inferioribus a papa dic vt. s̃. excom municatio. iij. §. xvij. ¶ Vtruʒ partic ipans in diuinis liget̃ [*]eadem censura. Rñ. ꝙ aut talis cũ quo participat fuit excōmunicatꝰ sentẽtialiter. Et nominatiʒ a papa: ⁊ sic si sunt clerici. dic vt. s̃. excōicatio. v. casu. iiij. si vero nō sunt clerici dic ꝙ peccāt morta liter. ⁊ sunt excōicati solum excōicatione minori ar. c. significante eo. titu. ẜm communem opi. doc. in. c. sacris q me. causa. Aut est excōmunicatꝰ a quocũ inferiori a papa ⁊ denũciatus: ⁊ sic clerici participantes in diuinis peccant mortaliter: ⁊ est eis ĩterdictꝰ ingressus ecclesie. vt habes. j. suspensio. j. §. xxiiij. Laici vero solũ peccāt mortaliter. Aut est excōicatus generaliter a papa vel a quocun alio prelato seu a canone vel per statutũ. ⁊ sic tā clerici  alij nō pec cant nec sunt excommunicati etiam mi nori excommunicatiōe: nisi fit talis excommunicatus pro sacrilega iniectione manuũ in personam ecclesiasticam: ita notorie ꝙ nulla possit tergiuersatio ne celari ⁊ hoc per extrauagantẽ factā in consilio Constātiensi sub. Martino v. ⁊ vt dicit Archi. Flo. ĩ summa sua habuit ipse a duobꝰ notabilibus fide dignis  fuerunt pñtes ꝙ fuit acceptata in. d. cōsilio ab omnibus ⁊ est perpetua fuit etiam vt ego habui a fide dignis cōfirmata ⁊ approbata in cōsilio cōstātiẽ. si cuiꝰ tenor talis est. Ad euitandũ scādala ⁊ multa pericula q̃ cōscientũs timoratis cōtingere possunt christi fidelibus tenore presentium misericordi ter indulgemꝰ quod nemo deinceps a cōmunione alicuius sacramentorũ administratione vel receptione aut alijs qui buscun diuinis intus ⁊ extra pre textu cuiuscun censure aut sententie ecclesiastice a iure vel ab homine gñaliter ꝓmulgate teneatur abstinere vel aliquem vitare aut interdictũ ecclesiasticum obseruare: nisi snĩa vel censura huiusmodi fuerit illata contra personam collegium vniuersitatem ecclesiam communitatem vel locum certum a iudice publicata vel denunciata spiritualiter et expresse constitutionibus apostolicis ⁊ alijs in cōtrariũ facientibus nō obstantibus quibuscũ: saluo si quem pro sacrilega manuũ iniectione in clericum sententiā latam a cano ne adeo notorie cōstiterit incidisse q factum non possit aliqualiter tergiuersatione celari nec aliquo suffragio excusari. nam a communione illius: licet denunciatus non fuerit volumua abstinere iuxta canonicas sanctiōes. hec. d. extrauagans. ¶ Vtrum participātes cum predictis [*]excommunicatis nominatim denũciatis a quocũ prelato in alijs quā in cri minibus ⁊ diuinis peccent mortaliter Rñ. Pau. in. d. c. sacris recitat diuersis opi. ⁊ dicit ꝙ communis opi. est q solũ peccat venialiter ⁊ est excommunicatus minori excommunicatione nisi in sex casibus. ¶ Quorum primus est quā do commununicat in cōtemptũ clauũ. ¶ Secundus contra preceptum superioris. ar. c. ij. de maio. ⁊ obe. ¶ Tertiꝰ quando in diuinis. ¶ Quartus quando ĩ crimine mortali. ¶ Quintꝰ quādo est excōicatus cũ participantibus sibi. ¶ Sextus si cōio sit nimis frequẽs. Et licet predicta opi. sit satis rōnabilis: tñ magis mihi placet opi. sctĩ Bo. in. iiij. di. xviij. q. pe.  tenet ꝙ solũ peccat mor taliter in duobꝰ casibꝰ cōicans in actu exteriori alijs a crimĩe ⁊ a diuinis. s. qñ cōicat in cōtẽptũ snĩe late. aut sco qñ credit ꝓbabiłr ꝙ ex tali cōione snĩa ve nit in ↄtẽptũ. Sʒ si ꝓbabiliter extimat ꝙ snĩa nō magis cōtẽnet̃ ex sua cōione ⁊ cũ timore hoc facit. ex quadā affabili tate: aut pusillanimitate ⁊ hmōi: ⁊ sic so lũ peccat venialiter ⁊ ligatur minori ex cōicatione. cũ qua snĩa ↄcor. Tho. ĩ. iiij. ea. di. q. ij. ar. iiij. et Pe. ea. di. Jntellige p̃dicta si cōicat in ꝓhibitis q̃ sunt vltra crimẽ ⁊ diui na ista q̃ cōtinentur in isto versu. Os: orare: vale: cōio: mẽsa ne gat̃. Os. i. locutio quā Guido ⁊ Hugo. ĩ c. quoniaʒ multos. xj. q. iij. extẽdũt etiā ad literas recipiendas vel mittendas ⁊ nuncios ⁊ munera. Assurgere aũt vel ei reuerentiā facere aut inclinare se sa lutandi vel mouere labijs dummodo nihil dicat non inducunt minorem excōicationẽ ẜm Ro. cũ pene sint restringẽde ꝑ regulā odia. de re. iur. ĩ. vj. Orare ꝑ hoc prohibetur nō solũ participatio in diuinis ⁊ sacramentis: sed ⁊ etiā ne s oret in ecclesia vel extra simul cũ excōicato. Dicit tamẽ Jnn. ĩ. d. c. nuper. ꝙ si excōicatus sit in ecclesia vel in alio loco nō cā orandi sed ꝓ alio negocio ꝙ non ꝓhibetur quis ibi orare cũ in oratione sibi nō cōmunicet: ⁊ placet mihi. lʒ Hosti. ibidẽ teneat contrartũ. vel per hec ꝓhibet̃ salutatio quelibet fienda excōicato: sed loco eius dʒ dicere deus emẽdet vos: vel si scribit loco salutatio nis dicat spiritũ sanioris ↄsilij ⁊ hmōi.  sic nō est ipsum salutare modo quo ꝓhibetur. Cōio per hoc ꝓhibet̃ ne s facto cōicet excōicato: puta cooperādo in aliquo exercitio vel habitādo in domo cum excōicato. dicit tamẽ Jnno. in d. c. nulier. ꝙ si ego ⁊ excommunicatus sumꝰ in aliqua domo: ego pro meis ne gocijs ⁊ ipse pro suis: ꝙ non dicor cōicare ei: sed quādo ego ⁊ ipse simul pro eodẽ negocio cohabitamꝰ. similiter dicit ꝙ si ego ⁊ ipse haberemus vnā solā camerā cōem ꝙ liceret mihi in ea cuʒ eodẽ excōicato iacere comedere ⁊ hmōi dũmō nō cōicent ei in eadẽ mẽsa: nec ĩ eodẽ lecto aut locutione vel oratione. Mẽsa per hoc ꝓhibet̃ comestio vel po tatio cũ excōicato. ⁊ de his oĩbus habe tur. xj. q. iij. c. sicut ⁊ in tribus. c. se. ⁊ no. in. d. c. nuper. ¶ Sunt multe ꝑsone que licite cōicare [*]possunt cũ excōicato. de bꝰ. xj. q. iij. c. qm̃ multos q̃ cōpr ehendunt̃ his ꝟsibꝰ Vtile lex: humile: res ignorata necesse hoc anathẽa dẽ faciũt ne possit obeẽ. ¶ Vtile. s. cũ s ꝑticipat ꝓ sua vtilitate [*]puta petẽdo ab eo debitũ quo ei tenet̃ extra. e. c. si ꝟe. ⁊ etiā in iudicio ꝓpter hoc pōt eũ cōuenire. Jtẽ ꝓpter vtilitatẽ aĩe excōicati: valet eũ corrigendo vel inducendo ad pnĩam. licet etiā ĩterponat alia ꝟba vt magis efficaciter possit eũ inducere. c. cũ excōicato. xj. q. iij. facit c. cũ volũtate. eo. ti. ꝓterea ad p̃dicationẽ admittunt̃. de cōse. di. j. c. ep̃s. facit. c. rñso nr̃o. e. ti. excusantur etiā propter hoc qui. causa predicatiōis vel cōfessio nis habitāt ĩter eos ⁊ eleemosynas recipiũt ab eis quādo alias id facere bo no mō nō possunt eis nō cohabitādo. d. c. volũtate. Jtẽ licite possunt participare cũ excōicato ꝓ salute aĩe mee ⁊ pro vtilitate tẽporali: puta querẽdo ab eo consiliũ: cũ alios peritos habere non possum. Dicit tamen Ray. ꝙ in hoc nō sunt multum laxande habene: sʒ discre te ⁊ cũ intentione solum vtilitatis predicte cōsequende ⁊ non alio modo. Et tandiu possunt participare pro salute aĩaꝝ ipsoꝝ excōicatorũ quandiu spem de eorum correctione ꝓbabiliter habẽt ⁊ non plus. ¶ Lex. s. matrimonij propterea vxor co [*]habitādo viro ⁊ obediẽdo uis sit excōicatus nō peccat nisi excōicatio esset inflicta propter tale matrimonium. ¶ Sʒ nũquid licitũ sic sit viro cōicare [*]cũ vxore excōmunicata. Rñ. quidam d cũt ꝙ non. sed iu tene ꝙ siłr licite communicare pōt  ad ĩparia nō iudicāt̃ vir. ⁊ vxor. c. gaudemꝰ de diuor. verũ est ꝙ si vir cũ debeat esse caput mulieris xxxiij. q. v. hec imago nō inducit vxoreʒ ad petẽdā absolutionẽ ẜm ꝙ debet et tenet̃ peccat mortalit̃. ij. q. vij. c. neglige re. ⁊ eẽt excōicatꝰ mĩori excōicatiōe. secꝰ qñ nō pōt caʒ cogere ⁊ suscepit necessaria ab ea vel efficeretur peior. ¶ Sed d si vir vocat ad mẽsam excō[*]municatũ: nũquid mulier poterit licite cũ eis come dere. Rñ. ꝙ nō sed comedat in alia mensa diuersa ab illa. ¶ Hũile sub hoc excusantur filij ẜui et [*]ācille. Rod. tñ intelligit  filijs  sũt in patria ptāte. secus de emācipatis  te nẽtur euitare eum nisi ipsi cōmensales eius essent: ⁊ ab eo necessaria haberẽt  sic excusarẽtur. Jdẽ dicit. Hu. de patre respectu filij ꝙ tenet̃ vitare filiũ excōmunicatũ nisi ab eo recipiat alimẽta ⁊ idẽ te net Jnno. ꝙ limitandum puto quādo non facile potest aliunde neces saria habere. ¶ Excusantur etiā serui: ancille: rustici [*]seruiẽtes ⁊ oẽs alij subditi de familia excōmunicati  nō adeo curiales sunt vt eorum cōsilio scelera ꝑpetrent̃: tales ei ꝑsone ex quo erāt añ snĩam latā ad familiare obsequiũ exhibendũ astricti excusantur cōicādo ẽt post snĩaʒ. c. ĩter alia eo. ti. Jdẽ intelligas de nutricibꝰ ⁊ illis qui cōtraxerũt societatẽ vel alio modo per aliquẽ contractum eis erant obligati. Q limitat Hosti. ⁊ Ber. quādo sine eorũ incōmodo nō possunt abstinere similiter conductor mer cenarij facere potest uis postea excommunicetur. Jdem dic de vasallibus ⁊ haben tibus emphyteosim ab eis ꝙ possunt eis reddere pensiones. et alia ad que obligantur secundum veriorem opinionem. ¶ Sed quid dicemus de illo  vel ex cō [*]tractu vel ex iuramẽto tenetur aliquid soluere vel dare alicui incerto termino  postea excōicatur. Rñ ꝙ suꝑ hoc fuit diuersa opi. ĩter doc. sʒ mihi placet opi. Host. ꝙ si talis obligatꝰ pōt desistere a tali solutione vł datiōe sine suo ĩcōmo do vel dāno ꝙ nō tenet̃: nec dʒ. cũ excōi cato ꝑticipare dādovł soluẽdo q ꝓmiserat  ĩ oĩ iuramẽto vł obligatiōe sub ĩtelligit̃ ista cła. s. si talis ꝑmāserit cui liceat cōicare ar. xxij. q. ij. ne s. nec pec cat nō adĩplẽdo q ꝓmiserat si facit ex ʒelo ecclesiastice discipline. secꝰ si face ret solũ ex cupiditate auaricie.  si pec [*]caret qͦ ad deũ. ¶ Quid si s ↄ̃hat cũ ex cōicato: nũ d excusabit̃ ꝑticipādo postea. Rñ. ꝙ si hoc facit ex magna sua ne cessitate: puta  nō pōt ałr viuere bono mō sic excusat̃ ꝑ. c. si vere. e. ti. si autẽ nō fuit ↄpulsus a tali necessitate sic nō excusabit̃ ꝑticipando cũ eo si mō ↄ̃xit sciẽs eũ excōicatum. hec eliciuntur ex dictis doc. in. c. nos sanctoruʒ. xv. q. vj. ⁊ in ca. veritatis de do. et contu. in. di. ca. si vere. [*]¶ Res ignorata. s. qñignorādo eũ excōi catũ ꝑticipat. q ĩtellige veꝝ nisi ignorātia sit crassa vł affectata ⁊ sic nō excu [*]saret̃. ¶ Sʒ d si audiuit  aliqͦ ꝙ sit ex cōfcatꝰ nũd tenet̃ eũvitare. Rñ. ꝙ aut ꝓbabiliter credit. eũ excōicatũ puta ꝙ hoc hũit aꝑsonis grauibꝰ ⁊ fidedignis ⁊ sic tenet̃. si āt nō credit ꝓbabiliter ex cōmun icatũ nō debet eũvitare. sʒ depo nat ↄsciẽtiā. s. ꝙ nō sit excōicatꝰ  mul ti multa loquũt̃ ⁊  cito credit leuis est corde q si nō pōt eā deponere tenet̃ eũ vitare ar. c. inquisitioni eo. titu. [*]¶ Vtrũ semel excōicatꝰ sit sẽꝑ vitādus. Rñ. ꝙ sic nisi cōstet  absolutiōe ꝑ regu lā semel malꝰ. de reg. iur ĩ. vi. ⁊ ẽ bonꝰ tex. ꝓ hoc ĩ. c. ꝓposuit de cle. exc. mi. ꝙ limito qͦ ad cōsciẽtiā veꝝ nisi esset talis ꝑsona de qua ꝓbabiliter posset cre di dicto suo affirmāti se esse solutũ. ar. c. ex parte de offi. ordi. [*]¶ Necesse ꝓpter necessitatem commu nicās excōmunicato excusatur. vnde si necessi tas est absoluta q̃ dicitur vis sic clarũ est ꝙ excusat per eo. sacris. deihis que vi. vel me. [*]¶ Sʒ d de necessitate conditionata q̃ est metus. Rñ. ꝙ aut metus est talis  caderet in cōstantẽ viꝝ. ⁊ sic ex tali me tn participās etiā ĩ diuinis nō peccat nec minorẽ excōmunicationẽ incurrit nisi participet in crimine: vel nisi causa excōi cationis esset ꝓ fide defensanda. ratio  ex quo quis nō tenet̃ obedi re p̃lato preci piẽti ꝙ se exponat morti vel cruciatui ⁊ hmōi nisi ꝓ fide ⁊ cōmu ni salute. qñ ałs nō pōt defensarivt ptʒ s̃. caritas. §. v. ⁊. j. religiosus. §. xxx. Sic nullus tenet̃ euitare excōmunicatos qñ id facere nō pōt sine tali periculo:  p̃ceptuʒ de excōmuni catis vitandis cũ sit iuris positiui nō pōt ad hoc lig are aliquẽ. si autẽ metus nō sit talis sic ꝑti cipās ex tali metu nō euitat minorem excōmunicationẽ. ⁊ ẜm hoc intellige. d. c. sacris. dũ dicit ꝙ ꝓ nullo metu dʒ s pctm̃ mortale ĩcurrere.  presupponit talẽ facere cōtra p̃ceptum. quod seruare tenetur. vł dic ꝙ loquit̃ de participa tiōe ĩ crimine vel de metu  nō caderet in cōstantẽ ⁊ ẜm p̃dictā distinctionem cōcordāt doc.  suntvarij. in. d. c. sacris.  ad eam nō aduertunt. ¶ Qui de necessitate victus. ⁊ hmōi nũ [*]d talia possint peti ab excōicato. Rñ. ꝙ sic ẜʒ cōmuniter doc. in. d. c. si vere et in. c. ĩter alia. e. ti. vñ breuiter cōcludẽdo dico ꝙ qñ cōico excōmunicato nō in eius fauorẽ aut ↄmodũ: sed ꝓ euitādo dāno mei patrimonij vel subleuanda mea necessitate nō ĩcido ĩ minorẽ excō municacionẽ dũmō nō participẽ in cri mine. aut in diuinis extra casum iusti metus. ar. eoꝝ que no. in. d. c. nos p̃decessorũ. ⁊. c. veritatis. ¶ Quomodo debeo euitare excōicatuʒ [*]Rñ. ꝙ aut ẽ occultus ⁊ sic debeo eũ eui tare ĩ occulto puta exeũdo ecclesiā fingẽdo aliā cām ⁊ hmōi. ⁊ taliter ꝙ non prodā eũ ar. c. si tm̃. vj. q. ij. ⁊. c. cum non ab hoĩe. e. ti. Et voco hic occultũ excōinicatũ illũ  cōiter habetur pronō excōi cato. lʒ ali pauci sciẽt: ⁊ nisi sit eius p̃latus  cũ eo cōicat:  talis p̃latus te netur eũ monere vt ecclesiam exeat ⁊ si nōvult si pōt ꝓbare dʒeũ publice incre pare. Si vero est publice excōicatꝰ: puta  cōiter scitur: sic opʒ eũ publice eui tare vnde si intrat ecclesiam cā orandi vel audiendi diuina debet eum publi ce monerevt exeat ꝙ si noluerit pōt ad prece ptum sacerdotis violenter eici si modo non immineat periculum effusionis sanguinis vel saltem debent de ecclesia ipsi exire. ¶ Quid faciet sacerdos si ĩcepta missa [*]perpẽdit ibi excōicatũ esse. Rñ. ꝙ si est occultꝰ nō dʒ dimittere offm̃. ij. q. j. nihil limita nisi sit p̃latus suus ⁊ possit hoc ꝓbare  tũc faciet vt dictũ est ĩ. §. p̃cedẽti si vero est publice excōicatus. Sic publice moneat eũvt exeat. ꝙ si nō vult exire ⁊ sacerdos nōdũ ĩchoauit ca nonẽ dʒ dimittere missā ar. c. oĩs. xxiiij. q. j. ⁊ hic noĩe cononis intelligo a Te. igit̃ ⁊ vltra ẜʒ ar. ĩ. c. de hymnis de ↄlc. d. ij. quāuis do. Alex. Vin. ĩ. c. cum marte. de cele. mis. recitet Host. Jnn. ⁊ Pa. tenere ꝙ canō imcipit a verbis cōsecra tionis. si vero ĩchoauit prosequat̃ vs ad sumptionẽ sacramẽti qua facta iteꝝ moneat eum vt exeat ꝙ si non vult exi re dimittat post communionem ⁊ in sa cristia eam dicat. ¶ Vtrũ ꝑticipās cũ excōicato etiaʒ ab [*]ĩferiori suo vł a se liget̃ minori excōica tiōe. Rñ. ẜʒ Pan. ĩ. c. cũ desideres. eo. ti. ꝙ sic si est ĩferior a papa ⁊ addit ꝙ et si vellet euʒ habere pro absoluto nihilominus ligaretur  nō potest eum tali modo absoluere. ¶ Vtrũ excōicati transeat in tertiā ꝑso [*]naʒ. Rñ. ꝙ nō nisi qñ participātes ligā tur etiā maiori excōmunicatione. Excommunicatio. vltimo de ma lis que inducit maior excō municatio vt ostendatur quantuʒ est timẽda. Vbi sciendum ꝙ xxj. malum inducit. Ad propositũ eoꝝ q̃ in hoc. §. dñr ⁊ ꝙ excōicatio cōtra pplm afficiat ẽt posteros no. Dy. Bar. ⁊ Ang. in. l. si grege de leg. j. Bar. ĩ. l. ĩter stipulātẽ. §. sacraʒ ff. deꝟ. obl. doc. ⁊ Pe.  su. ĩ. l. ꝓponebat̃ de iudi. ⁊ bar. ĩ. l. q ĩ rerũ. §. j. lega. ij. ⁊ an p̃sumat̃ excōicatio. no. Bar. in aut. si dicatur. C. de testi. ꝙ nō nisi in eo qui asserit se absolutũ de quo per eundẽ in l. decem. de verb. obli. ¶ Primo priuat ꝑticipatione alioꝝ. nā [*]excōicatꝰ tenet̃ euitare alios ẜʒ Pa. ĩ. c. nulli  sen. ex. ⁊ cōtẽnẽdo euit are alios totiẽs peccat mortali ter. facit. c. illud  cle. excō. mi. ⁊. c. sicut. ij. q. vij. vnde licet excōicato possint causa hũanitatis ĩ sub stẽtationẽ actionẽvite etiā nō expectata extrema necessitate necessaria vite ministrari vt alimẽta vestes ⁊ hospitiuʒ ẜʒ gl. in. c. quoniā. xj. q. iij. tñ vtensilia ⁊ alia instrumenta sine quibꝰ viuere pōt nō sunt ei ministranda. Solũ modo er go in casu in quo hō exp̃cepto caritatis tenet̃ cōicari cũ eo pōt ẜm Tho. ¶ Secũdo excludit hominẽ a sacr̃is ec [*]clesie. iij. q. iiij. engeltrudam. ¶ Tertio priuat suffragio ecclesie quod [*]suffragiũ ẜʒ theo. in. iiij. d. xxij. valet ad quatuor vʒ ad augmentũ gratie quam habẽt ad merendā gr̃am quam nō habẽt ad ꝓtectionẽ dei habẽdā ⁊ ad defẽ sionẽ ab hostibꝰ ꝓmerẽdam. ⁊ ꝓpterea dr̃ tradi sathane ĩ. c. audi. xj. q. iij. vnde sacerdos excōi catꝰ nō pōt dicere. Dñs vobiscũ in officio. ar. c. nihil. xj. q. iij. ¶ Quarto nō pōt ĩteresse diuinis offi [*]cijs aut cũ alijs orare ĩ ecclesia: ałs pec cat mortaliter nec dʒextra ita prope sta re ꝙ audiat. de peni. ⁊ remis. c. q in te. posset tñ solus in ecclesia orare. ¶ Quinto excludit a regno celoruʒ. xx[*]iiij. q. j. quodcũ. ⁊. xj. q. iij. c. nichil. ¶ Sexto si ingerit se diuinis existens ĩ aliquo ordine irregularis efficitur. vt [*]j. irregularitas. j. §. xl. cum sequen. ¶ Septimo. efficitur infamis. vj. q. j. in fames. Bal. tamẽ hoc refert ad excōmu [*]nicationem notoriam. ¶ Octauo nullũ bñ ficiũ ecclesiasticum [*]potest acquirere. c. postulasti de cle. ex. mi. ⁊ in. c. bene in fi. de eta ⁊ qualit. ¶ Nono nō pōt eligere de appel. ↄsti. [*]¶ Decimo si sit excōmunicatus recipit bñ ficiũ lʒ absoluatur postea ⁊ ei ↄceda [*]tur fructꝰ āteriores restituere tenet̃. ca. sacro. e. ti. ⁊. c. pastoralis in fi. de appel. ¶ Vndecimo ab officio et beneficio est [*]suspensus. d. c. pastoralis in fi. ¶ Duodecimo obligati ei ex debito fi[*]delitatis sicut suntvasalli nō tenẽtur ei quādiu durat excōmunicatio ẜʒ Pau. ĩ d. c. veritatis. ¶ Terciodecimo non potest contrahe [*]re matr imoniũ sine peccato mortali licet teneat. [*]¶ Quartodecimo non valent litere im petrate a papa per eũ super alio articu lo. c. ipso iure de rescrip. lib. vj. ¶ Quintodecimo nullus potest pro eo [*]orare intellige solenniter. ¶ Sextodecimo nō pōt constitui ꝓcu[*]rator: de ꝓba. post cessionẽ nec ꝓcurato rem cōstituere. ca. fin. de ꝓcur. ꝙ limita verũ vt actor. secus vt reus ad defendẽ dum se. c. intelleximus. de iudi. ¶ Decimoseptimo ꝙ stās excōmunica [*]tus ꝑ annũ pōt priuari oĩbꝰ beneficijs si q̃ hʒ. xj. q. iij. rursus. ⁊. c. quicũ quod limitat gl. in. c. cũ ↄtumacia. de here. li. vj. ⁊ Jnn. in. d. c. cũ bone. do. Ant. in. c. j. de iudi. verũ si excōmunicatꝰ fuit ꝓ cau sa criminali: secus si ꝓ ciuili:  si stetil set per mille annos non posset priuari glo. est singularis in. c. contingit. de do lo ⁊ contumacia. ¶ Decimooctauo ꝙ debet soluere ꝓ sin gulo dievnũ grossuʒante absoluatur [*]ẜm statutum aliquoꝝ ep̃oꝝ quod quidem licet videatur simonia cum per. c. ad nostraʒ. ⁊. c. nemo desimo. tñ Host. ⁊ Jo. and. in. c. ad aures desimo. determinant contrariũ ⁊ ꝙ licitum est: ꝙ intelligo verum si sit in penam ⁊ vt citius querat absolutionem. ¶ Decimonono nō valent contractꝰ fa cit ꝑ excōicatũ ratione publici officij si [*]erat publice excōicatꝰ actꝰ vñ publici ⁊ ciuiles nō tenent puta  tutor existẽs ĩ ter ponit autoritateʒ alienādi seu susce pit ꝓcuratoris officiũ vel administrationẽ bonoꝝ ecclesie: aut ĩstrumẽta con ficit siue vt arbit̃ laudũ ꝓtulit:  tales sunt actus publici. Si vero promissum fuit in eum vt in arbitratorẽ ita ꝙ arbitramẽtũ accipiāt effectum ex cōsensu partiũ vt est qñ reducit partes ad concordiā bñ tenet nō exvi sue snĩe: sed cō sensus partiũ. Gesta aũt ꝑ occulte ercō municatũ ĩ tꝑalibꝰ rōne publici officij bñ tenẽt si mō offm̃ est publicũ autoritate ⁊ vtilitate. secꝰ si fuisset publicũ au toritate: sed vtilitate priuatũ ẜʒ Pa. in c. post cessionẽ de proba.  si erat excōi catus tꝑe assumptionis officij non va let gñaliter vt puta  fuit cōstitutꝰ ꝓcu rator  erat excōicatꝰ secꝰ si post consti tutionẽ fuit excōicatꝰ.  tenẽt nisi exci piat̃ ẜm Pa. in. d. c. post cessionẽ quo ta mẽ ad actꝰ spũales si sunt tales in bꝰ ĩprimit̃ caracter sic tenẽt vt collatio ordinũ ⁊ hmōi. lʒ indigeat dispẽsatione tałr ordĩatus. vt. j. irregularitas. j. §. iij. alij. aũt actus spũales in bꝰ nō imprimit̃ caracter. vt collatio bñficij ⁊ hmōi tenẽt qñ nō ẽ publice excōicatꝰ rōne pu blici officij. l. barbariꝰ. ff.  offi p̃to. sunt tñ retractādi si is ĩ cuiꝰ fauorẽ sũt facti sciebat eũ excōicatũ: sʒ dubitat̃ de ex cōi catione an teneat rōne pulici officij lata ab excōicato occulto Pa. in. d. c. ꝟitatis de do. ⁊ ↄtu. tenet post factũ ad penā irregularitatis euitādam ꝙ nō valeat: ⁊ placet. Electio ẽt lʒ vide at̃ qͦ ad caplʒ ꝑtinere ad offm̃ publicũ: tñ qͦ ad singłares nō ẽ offm̃ publicũ: sʒ est dā fr̃nitas ⁊ iō ñ tʒ facta ab excōicato etiā occulto. Alij āt cōtractꝰ suꝑ tꝑalibꝰ ini ti nō rōne publici sʒ priuati vt emptio vẽditio. ⁊ c. cōiter tenet̃ ꝙ tenẽt̃ vt no. pa. ĩ. c. sivere. e. ti. ⁊ ĩ. d. c. veritatis uis multi doc. teneāt fore nullos ↄ̃ctus. ¶ Vigesimo nō pōt testamentũ facere [*]ẜʒ aliquos cōius tñ tenet̃ ꝙ pōt testari. vt not. Albri. in. l. j. C. de here. insti. et Car. in. c. . de vsu. li. vj. ⁊ Pau. in. c. ad probandum. de re iudi.  equipara tur relegato. ¶ Vltimo priuat̃ ecclesiastica sepultura. quia cui nō cōicamus viuo nec mor tuo cōicare debemꝰ. c. sacris.  sepul. q limita nisi absoluatur. vide multa alia si placet. in dicto capitulo ad probandum ⁊ in cap. veritatis. ⁊ in. ca. si vere notata. a doc. Excusatur. quis a peccato ex deceʒ. ¶ Primo ex alienatione mentis illicitum agens quam alienationẽ adducit qñ facti qualitas si cut Loth. qñ voluit filias prostituerevt liberaret quos susceperat. vt dicit Au. in. c. q ait. xiiij. di. Aliquādo furor siue insania. Aliqñ ebrietas. Vñ qñ ex toto s est extra seipsum excusatur a toto vt ptʒ in. c. aliquos scimus. ⁊. c. illa cauen da. xv. q. j. ⁊ in. c. ĩebriauerũt. ibidẽ patet ꝙ est puniẽdus ꝓ ebrietate sʒ nō ꝓ ↄmissio in ipsa. ⁊ sic videtur tenere gl. ibidẽ de qͦ vide. s̃. ebrietas. §. iij. ¶ Secũdo ex coactione. Jntellige absoluta. facit. c. nō ẽ. xv. q. j. ⁊. 50. di. c. p̃sbyteros. ¶ Tertio ex ignorātia siue errore. Jntellige vt dicam. j. ignorantia. §. iij. facit pro hoc. xv. q. vj. si a sacerdotibus xxxiiij. q. ij. in lectum. ¶ Quarto excusat ↄsuetudo.  qͦ. s̃. Cōsuetudo. §. ix. ¶ Quĩto necessitas. de cō tra. dist. v. discipłos. ¶ Sexto pietas. vt pʒ. c. ↄq̃stꝰ. de fer. ¶ Septĩo locatio⁊ ludꝰ. vt ĩ. c. j. de sen. ex. ⁊. xv. q. j. ill relatũ. dũmō nō sit noxiꝰ . ff. ad. l. ac. l. nā lu dꝰ noxtꝰ ĩ culpa. ẽ. ¶ Viij. qñ fecit diligẽtiā bitā vt ĩ. c. Joā. ⁊. ĩ. c. dẽ vt asse ris. de homi. ¶ Nono ĩdeliberatio mẽtis. xxiij. q. iiij. nabuchodonfor. ¶ Deci mo ex obediẽtia superioris. xiiij. q. v. c. dicit dñs. xj. q. iij. d ergo. xxiij. q. j. d culpat̃. Jntellige si nō sunt ↄtra legẽ su perioris vt. xj. q. iij. si dñs. ⁊. c. fequẽti. ¶ Vtrũ clericus cui ep̃s p̃cipitvt vadat romā possit se excusare  alij sũt melio res ⁊ magis apti. Rñ. gl. in. d. c. quid og ⁊. xxiij. q. j. c. fi. ꝙ nō  in legationibus ordo nō est seruandus. ff. de. legatis. l. sciẽdũ. §. pe. Jtẽ quia Jo. vlt. respondit dominꝰ Petro: d ad te: tu me sequere. Executor ꝓprie dr̃ qui reʒ iudicatā ducit ad effectum. vt dicit glo. in capitulo super questionum de offi. delega. de quo habetur secunda. q. vj. ca. ei  appellat. ꝟ. ab executore. ⁊ in c. nouit  ap. ⁊ multis alijslocis  aliqñ dicitur merus executor. qñ cā est cogni ta a superiore ⁊ mera executio sibi mādatur vnde ab isto appellari nō pōt tā de iure can onico quā ciuili. vt de re iu dicata. c. q ad cōsultationẽ. ⁊ dicto. ꝟ. ab executore. ⁊. C. quorum appel. nō re. l. ab executiōe nisi executor snĩe modũ excedat. vt dicit textꝰ ĩ. d. l. Aut nisi male interpretetur snĩam ⁊ huiusmodi de quibus per gl. in. d. c. q ad cōsultationẽ. Aliquādo ꝟo dicit̃ mixtꝰ ⁊ est quādo alid a superiore mādat̃ exequẽdũ simpłr. Vnde talis dʒ admittere rōnabiles exceptiones c. ex ꝑte el secũdo de offi. delegati. ⁊. c. eā te decet de etate et qualita. ⁊ in. c. cũ a deo. de rescri. Et hoc veꝝ nisi cōstet ꝙ superior ex certa scien tia sic velit. vt no. gl. in. d. c. ex parte. Et ab isto executore mixto pōt appellari si aggrauat vel iniuriat̃. vt. C. de ap. l. si quis procuratione. Ad ꝓpositum eoꝝ  hic dicũtur de executore snĩe vide Bal. in. l. si p̃tor in prin. de iud. ⁊ ĩ. l. executore de exe. rei iu di. ⁊ Bar. in. l. a diuo pio. ff. de re iudica ta. ⁊ in. l. ꝓcuratotẽ. ff. de ꝓcura. vbi no. ꝙ executor snĩe nō pōt de eiꝰ iniquitate cognoscere de executoribus aũt testa mẽtorũ qui ⁊ a quibus cōstituant̃ ⁊ ad d no. Bal. ĩ. l. id q pauperibus. C. de episco. ⁊ cle. ⁊ ĩ. l. captatorias in. ij. q. C. de testa. mili. ¶ Quis pōt eẽ executor in causis eccle [*]siasticis. Rñ. merꝰ executor pōt eẽ quilibet clericꝰ Mixtꝰ vero nō nisi in digni tate cōstitutus aut ꝑsonatum habens. Vel canonicus eccłie cathedralis si cō missio sit ei: autoritate literaruʒ aposto licarum vel legatorum: aut delegatorũ apostolicorum. Secus si ab alijs quia tunc quilibet clericus pōt esse. vt patet per not. in capitulo statutum. de rescri ptis. li. vj. ¶ Executores testamẽtorum: siue fidei [*]commissarij  possunt dari. Rñ. ꝙ siue testator sit clericꝰ. siue laicus pōt deputare executores tā laicos  clericos seculares. ⁊ etiā religiosos quoscun dũ modo religiosi a suis suꝑioribus obtineāt licẽtiā exequẽdi exceptis fratribꝰ minoribus quibus est ꝓ hibitũ in cle. exiui. in. §. ꝓinde vir sanctus de ꝟbo. si gni. fallit hoc scm Bart. in minori ca. li. iij. c. j. qñ distributio dʒ fieri in fratres ip̃os vel moniales sancte clare sub iectas cure ipsorũ herede volũtarie sol uente quia sic frater minor pōt esse exe cutor. ⁊ quod taʒ clericꝰ religiosus quā laicus possit esse executor not. in. cap. religiosus de testa. li. vj. ⁊ per docto. in capiiu. tua nobis ⁊ ibi Pau. in. c. Joan nes. de testa. etiam si sit minor. xxv. an. secundum glo. in. d. c. religiosus ⁊ hoc de consuetudine. Et sequitur Albri. in l. nulli. licere. C. de epis. ⁊ cle. dummodo adultus sit. Jteʒ non admittit̃ seruus: nec surdus multus ꝓdigus furiosus  uis aliquid tenuerint ꝙ etiā seruus ⁊ pupillus possit esse. vt ibi not. Albri. sʒ est verius ꝙ non. ¶ Vtrum femina possit deputari glos. [*]Jo. an. ĩ. d. c. religiosus tʒ ꝙ cōsuetudo q̃ est optima ĩterpres legũ hʒ ꝙ sic. pa. in. d. c. tua nobis dicit ꝙ alias fuit con sultum ꝙ non pōt. Sed Bal. tʒ cũ Jo. an. ⁊ placet  mulier non comparet vt procuratrix. sed intẽtat actionem noĩe proprio. de quo per eũdem Bald. in. l. id quod pauperibus. ⁊ in. l. si quis ad declinandam. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ sic non ob. l. ne sciẽtia. ff. de procur. ⁊. l. alienam. C. eo. ⁊. l. ij. ff. de reg. iur. ⁊. iij. q. vij. .§. tria. quia vt dixi non vt procuratrix comparet. ¶ Vtrum possit deputari mixtim. s. se[*]cularis ⁊ religiosus simul vel clericus. Rñ. ꝙ sic ẜʒ Joan. an. in. d. c. Joannes. ¶ Vtrũ cum simpłr deputant̃ tres vel [*]q̃tuor executores. vno mortuo alij possint procedere. Rñ. ꝙ sic vel etiā si viue ret et nollet exequi possent ipsi exequĩ nisi testator aliud expresserit. vt est tex. in. d. c. religiosus. ¶ Quid si vnus executorũ viuit: sʒ est ĩ re motis. Rñ. ꝙ nihilominꝰ ceteri exe quẽtur vt. in. d. c. religiosus. immo ẜm gl. ibidẽ nō est necesse vocet̃ tunc sicut ⁊ ĩ electiōe vt in. c.  ꝓpter. ⁊ ĩ. c. cũ ĩter vniuersas de elec. secꝰ si nō multum di staret:  tũc vocandus esset. ⁊ si in termino assignato nō venerit ꝓcedẽt cete ri. ⁊ hoc intellige quādo simpłr sunt de putati. Secus si cũ aliqua limitatione. puta ꝙ vnꝰ sine alio nō possit et hmōi.  tũc seruandũ est q testator statuit. vt in. d. c. religiosus. ¶ Vtrũ officiũ p̃fati executoris trāseat [*]in heredibꝰ. Rñ. gl. ĩ. d. c. religiosus. ꝙ nō nisi testator exp̃sserit. Et hoc tene ꝑ dictũ tex. lʒ aliqui tenuerĩt ꝙ trāseat ꝑ l. cũ vnꝰ ⁊. l. a filio in ṗn. ⁊. l. alimẽta in ṗn. ff. de ali. ⁊ ci. le. alij ꝟo ꝙ re integra nō trāsibit: sed nō integra sic. vt de ele. c. in causis. ⁊. l. mandatum. C. manda. ¶ Quid si sit deputatꝰ executor abbas [*]sancti ꝓculi an eo mortuo successor eiꝰ exequetur. Rñ. gl. in. d. c. religiosus ꝙ si abbas mortuus erat ꝓpinquus testatori nō trāsibit ad successorẽ.  videtur electa ꝑsona ex affectiōe. siue nomẽ eiꝰ fuerit expressuʒ vel nō facit ad hoc. xij. q. iij. pontifices. de test. resisti si aũt nō erat ꝓpinquus tũc si nomẽ erat exp̃ssũ nō transibit. si vero nō erat expressum transibit de off. del. quoniaʒ requisisti. ¶ Querit̃ an teneat̃ deputatꝰ executor [*]acceptare. Rñ. Pa. in. d. c. ioānes q nō nisi tacite acceptasset vel expresse  nō posset renũciare ⁊ dicit̃ tacite acceptare quādo alid fecit ꝙ ꝑtinet ad hoc ⁊ hmōi. Jtẽ si sciẽter recepit literas bus sibi officiũ deferebat̃. ar. l. j. §. j. ff. de ꝓcu. aut si ipse cōsensit quādo testator ad illud officiũ eũ deputabat ad hoc. l. vxo ri §. j. ff. ad. l. cor. de fal. facit. l. ex snĩa. ff. de te. tu. Posset tamẽ ep̃s in legatis ad pias causas citra acceptionẽ cō pellere si nō vt executorẽ saltẽ vt delegatumisicut in qualibet alia delegatione vt. C.  pro sua iurisd. l. vnica ⁊. c. pastoralis. de of. deleg. ¶ Qñ tenent̃ executores exe. Rñ. Pa. [*]in. c. nos dẽ. de test. ꝙ aut testator ꝓui dit sibi de tꝑe ⁊ illud serua vnũ tamen sem ꝑ no. ꝙ lʒ testator mandet aliquid fieri. j. certũ tp̃s cōputādũ a die mortis intelligit̃ ⁊ supplet̃ a die scientie ⁊ adi te hereditatis vt ꝓbat tex. ĩ. l. statulibe ros. §. si s heredi. ff. de statuli. facit iuncta gl. in. l. fi. §. si aũt dubiꝰ. C. de iu. deli. Si vero testator nō ꝓuidit sibi de tẽ pore tũc Pa. dicit in. c. si heredes de testa. ꝙ si res legata est in patrimonio te statoris potest solui sine mora. Nā dominium illico adita hereditate transit in legatariũ vt ĩ. l. si tibi homo. §. cũ ser uus ⁊ ꝙ ibi no. ff. dele. j. ⁊. l. cũ res in prĩ. ibidem dicitur ꝙ si non nec soluatur si ne mora heredes cōdẽnant̃ ad prestan dum vsurā ⁊ oẽm vtilitatem. Jdẽ etiaʒ si esset pecunia legata vt in. l. si domus .§. ĩ pecunia. ff. de le. j. vbi dicit̃ ꝙ ad solutionẽ tp̃s modicũ dandum est. sʒ gl. ibidẽ illud breue tp̃s dicit fore. x. dies a p̃cepto iudicis vel saltem arbitrariũ pẽsata qualitate ⁊ titate hereditatis et si nō habet debet reperire vndecũ. l. si pecunia. ff. de le. ij. Et hoc tene qͦ ad obligationem quo aũt ad penam. s. vt cogantur soluere cũ omni emolumẽto ⁊ interesse dic ꝙ in legatis ad pias cau sas est tp̃s. vj. mensiuʒ vt in aut. de ecc. tit. §. si aũt legatum. Jdẽ dicerẽ in legatis ad nō pias causas ꝑ arg. a maiori ĩ d. §. si aũt legatum ⁊ hoc a die insinuationis testiũ ⁊ ꝙ si ꝑ annũ a die monitiōis ꝑ iudicẽ sibi facte nō implet. quecun relicta priuatur tota hereditate ⁊ veniet ad substitutos vel si nō sunt ve niet ordine seruato coheredibꝰ abeũti bus vel generali fidei cōmissario ⁊ ceteris ẜm ꝙ hr̃ in aut̃. amplius. C. de fidei cō. licet posset iudex cogere etiaʒ ante prefatum tempus executores vel heredes alio remedio. ¶ Vtrum executore non exequente de[*]uoluat̃ ad ep̃m executio. Rñ. pa. in. d. c. nos quidẽ ꝙ si p̃cessit duplex monitio post negligẽtiam debẽtis exequi statiʒ in legatis ad pias causas deuoluitur nec requiritur aliud tp̃s vt videt̃ innuere tex. in aut̃. de ecc. ti. §. si aũt.  hoc iussi sunt. Et sic intelligerẽ no. ꝑ Bart. d. aut̃. amplius Si sola vnica monitio precessit expectatur annus ante deuoluatur ad episcopum: sed aduerte ꝙ hodie episcopi per statuta disponũt vt currat annus a die mortis admonẽdo generałr quoscũ ⁊ sic post annũ deuoluet̃ ĩtelligẽdo a die mortis ⁊ scĩe ⁊ adite hr̃ditatis vt. s̃. dixi. limitat Ric. in. iiij. di. xlv. hoc verũ si hʒ bona ĩprom ptu de quibꝰ possit infra annuʒ legata implere alias nō deuoluitur ad episco pum quod no. ¶ Querit̃ quidā relit cẽtũ pauꝑibus [*]declarādis ꝑ semproniũ an elapso anno declarationẽ nō facto ep̃s possit eligere pauꝑes vigore statuti p̃fati in p̃ce dẽti. q. Rñ. bar. in. l. cũ quidā ita. ff.  le. ij. ⁊ sequit̃ Pa. in. d. c. nos da ꝙ non  statutũ loquit̃ de executore ⁊ in eo habe ret locũ vt nō posset amplius se intromittere. ar. c. literas de sup. ne. p̃la. sʒ ha bẽs declarare nō est executor sicut dicimus differẽtiā ĩter iudicẽ qui declarat ⁊ executor. C. de exe. re. iud. l. executoreʒ ꝙ no.  ꝓbat ꝙ frater minor qui nō po test esse executor bñ pōt esse declarator ⁊ similiter cōsultor cũ nullo iure prohibeatur de quo dic vt. j. §. xxvj. ¶ Vtrũ p̃fata deuolutio habeat locũ tā [*]in legatis ad pias causas  non pias. Rñ. pa. in. c. si heredes de test. ꝙ in lega tis ad pias causas nō ẽ dubiũ. Jn alijs aũt est diuersitas ĩter doc. sʒ ipse Pau. sic ↄcordat ꝙ aut ep̃s vult se impedire ante heres sit priuatus hereditate. s. añ lapsum anni ⁊ sic pōt se impedire et compellete. Siłr si heres incidit ĩ penā priuatiōis sʒ de facto eā possidet  ne mo eam petit nā tũc cessat ratio. d. aut̃. amplius que vult hereditas cũ onere exequẽdi trāseat ad aliũ ⁊ habebit locũ d. c. si heredes ꝙ loquit̃ generaliter nec ob. ꝙ non dʒ ep̃s ĩpẽdere officiũ suũ nō imploratũ ad vtilitatẽ priuatũ ↄ̃ determinata ĩ. c. bone memorie el. j. de postu. p̃la.  ꝓ quo impẽdit ẽ miserabilis per sona ⁊ ideo potest: vt ibi no. quia defun ctus est destitutus oĩ auxilio ⁊ ideo me rito etiā nō imploratus pōt iudex impẽ dere officiũ suum. Aut vult se impedire po ꝑuenit ad alios hereditas ꝓpter priuationẽ primoꝝ⁊ sic nō pōt respectu executiōis sʒ bñ respectu cōpulsionis fiende heredi nouo vt exequatur  tũc habebit locum. d. aut̃. amplius ⁊ sic cōcord. d. c. si heredes cũ. d. aut̃ ampliꝰ. ¶ Quid si testator expresse ꝓhibuit ne [*]ep̃s impediat. Rñ. Pa. ĩ. c. tua nobis. de testa. ꝙ quo ad compulsionem executorum non valet quia sicut ipse si viueret nō posset se eximere a foro episcopi. ita nec executores subtrahere potuit vt pa tet. in. d. c. tua nobis. Quo vero ad deuolutionem executionis dicit ideʒ pa. ibidem quod si testator prouiditde alio executore in casu negligentie primi ille exequitur non ep̃s ar. in. l. nulli ⁊ in l. si quis ad declinandā. C. de epis. ⁊ cle. aut solũ ꝓhibuit ep̃is exe. qui non ꝓui so sibi de alio executore tunc in legatis ad pias causas nihilominus exequet̃ non obstante prohibitione. tex. bonꝰ ẽ in aut̃. de ec. §. si quis autem pro redemptione cum duobꝰ. §. se. ⁊ in. d. c. tua no bis. in alijs autem non. ¶ Vtrum executor habeat actionẽ con[*]tra heredẽ. Rñ. Pa. in. c. Joannes de re sti. ꝙ aut est purus executor ⁊ sic nec de iure ciuili nec canonico habet. sed pōt implorare officium iudicis contra deti nẽtes bona defuncti ar. in. l. hereditas in fi. ff. de peti. he. ⁊ in. l. quintꝰ. ff. de an. le. ⁊ hoc voluit Dy. in. l. lutius §. meuia duos. ff. ad treb. ⁊ Bar. in. l. siquis titio ff. de le. ij. glo. in. d. §. meuia limitant ve rum nisi in legatis ad pias causas  tunc dicit habere actionem contra heredes allegat. l. nulli. C. de episco. ⁊ cle. Jdẽ tenet glo. in. d. l. titio. Si vero non est purus executor: sʒ legatariꝰ sicut qñ verba dispositionis conferuntur in eũ tacite vel expresse exẽplum dicit testōr reliquo titio cẽtũ ⁊ volo vt illa restituat seio tunc poterit agere contra detinentẽ bona tan legatarius ⁊ est vtile  si deficeret fidei commissaria accresceret sibi ⁊ non heredi. vt in. d. l. si quis titio. Jdẽ erit vbi tacite confertur in eum de positio puta quia est particeps illiꝰ delicti ẜm glo. in. d. §. meuia ⁊ in glos. d. l. si quis titio. ⁊ ibi vide. ¶ Vtrum executor possit vẽdere bona [*]defuncti pro executione vltime volũtatis. Rñ. Pa. in. d. c. Joannes ꝙ si est exe cutor vłis puta. quia oĩa sunt distribuẽ da pauperibus sic poterit. l. d. si s ad declinādam. Si vero est ꝑticularis nō potest nisi testator exp̃sse cōcesserit vt ĩ l. alio herede. ff. de ali. ⁊ ci. le. sicut cōmuniter hodie est in testĩs dat̃ libera vẽdẽ di autoritas ipsis pro executiōe vltime volũtatis ⁊ quid portẽt dicta verba vide bar. in. d. l. alio ⁊ cautela est ꝙ adda tur sic dās eis generale mādatum cũ li bera administratione agẽdi exigẽdi di strahendi ⁊ c. ¶ Vtrũ cũ testator relint. c. ꝓ restituẽ[*]dis male ablatis ⁊ non reperiũtur male ablata vs ad illam summā residuũ sit distribuẽdum. Rñ. Pa. in. d. c. tua no bis Jac. de are. in trac. executionis vt re fert ⁊ sequitur Bal. in. d. l. si quis ad de clinandam distinguit ꝙ aut testator ꝓhibuit in alium vsum conuerti. ⁊ sic cedet heredi residuum quẽadmodũ quādo deficit aliud legatum vt. d. l. si quis ticio. ⁊ exp̃ssio cause limitat legatuʒ. vt in. l. fi. ff. de au. ⁊ arg. le. aut simpliciter disposuit. ⁊ tunc debet dictum residuũ dari pauperibus. vt in. l. legatum. ff. de vsu. ⁊ vsufru. le. quia sicut destinatuʒ in vnum pium vsum si nō potest debet cō nerti in alium pium. vt in. c. nos quidẽ de testa. ⁊ facit in ar. d. l. legatum. sit et hic ⁊ hoc puto verissimum. ꝙ tenet etiā Joan. an. in addi. spe. in titu. de instru. edi. §. nunc vero aliqua. ver. ⁊ scias ⁊ ma xime ẜm Pau. vbi. s̃. quia ex quo expres sit certam titatem presumendum est illam deberi licet nō appareant credito res. Et idem dicit fore seruādũ in cautione quam factum vsurarij vt etiā no. in. c. . de vsu. li. vj. Cōsulo tamẽ hoc fiẽdum de consilio episcopi vel heredis ⁊ istud sequẽdũ ĩ cōsciẽtiā. uis alij di stinguāt si executor est nudus minister ⁊ sic reddet heredi. d. l. si s titio ⁊. l. codicillis in princ. e. ti. si vero nō est nudꝰ executor tũc residuum erit ipsius executoris posset hec opi. in consciẽtia proce dere quādo legasset dicto executori cuʒ expressiōe creditorum ẜm ꝙ in libro suo inueniet ⁊ huiusmodi. quia tũc residuũ summe videretur voluisse legare executori vt. l. pater. §. tusculanus. ⁊. dele. iij. ⁊. l. filio. §. matri. ff. de adi. lega. ¶ Vtrum executor cui testator dedit ali [*]quid ad distribuẽdũ ibi ei videbitur ⁊ placuerit teneat̃ illud distribuere in pi os vsus. Rñ. ꝙ sic aliud nō apparet de mẽte testatoris facit. c. cũ tibi.  test. Sʒ melius verbũ videbitur ⁊ verbum placuerit ꝙ refertur ad arbitrium boni viri. ff. de fideicō. li. l. thais. §. sorore sua. et l. fideicommis. libertas. la. ij. Bonꝰ autẽ vir arbitrabitur magis ad salutem ani me testatoris dispẽsandum  alias. de foro compe. c. cōquestus ⁊ ad salutẽ ma gis facit vt inter pauperes dispẽsetur. l. id q pauperibꝰ ⁊. l. nulli ⁊. l. si s ad declinādam. C. de epis. ⁊ cle. nec impedi tur dispositio testatoris. licet nō sint expresse ꝑsone quibꝰ debeat fierivt in dictis legibus. Jtẽ  debemus ĩterpreta ri voluntatem testatoris in melioreʒ ⁊ fauorabiliorẽ causam ꝓpter regulaʒ  in testamẽtis sit melior interpretatio. c. cũ dilecti de do. ff. de re. iu. l. in testĩs. ff. de vi. tri. oleo le. l. iij. cũ ergo nulla sit melior  vt in pauperes christi dispẽse tur. ita fiet aliter si nō fiet ep̃s reuocare poterit ⁊ debet executionẽ. Pe. tamẽ de peru. trac.  can. por. episcopi. c. ix. tenet ꝙ medietas dʒ dari pauperibus ⁊ medietas pijs locis. nihil tamẽ allegat. ⁊ ẽ satis equa. ¶ Vtrum executor etiam cum consensu [*]episcopi possit immutare vsum destina tum per testatorem meliorẽ vide. j. lega tum. ij. §. xj. ¶ Vtrũ religiosus exẽptꝰ deputatꝰ exe [*]cutor si in exequẽdo delit possit puniri ab ordinario. Rñ. ꝙ sic. tex. ẽ incle. vni ca dicit. est vbi etiā eis religiose ĩponit̃ vt reddāt rationẽ de executiōe ordinarijs ⁊ similiter ordinarijs vt exigāt limitat ri. in. iiij. di. xlv. ar. v. q. ij. verũ in religiosis qui habẽt exceptionẽ cōmunẽ qui tamẽ possent cōueniri ratiōe cōtra ctus vel delicti seu rei vt in. c. j. de ṗuil. li. vj. Secus ĩ alijs  etiā ex p̃dictis cōueniri non possunt  nō postunt tales puniri ab ordinarijs. ⁊ placet. ¶ Vtrũ prelatus religiosi qui dedit le[*]gitimam acceptādi executionẽ religioso possit eā reuocare re etiā nō integra. Rñ. glo. in. d. c. cl. vnica. ꝙ sic cũ religiosus non habeat velle nec nolle ⁊ executio fit per collegā aut si alius deputatꝰ non est per episcopum. ¶ Vtrũ executor possit distribuere in fi [*]lios vel consanguineos proprios vide s̃. eleemosyna §. iij. ¶ Vtrũ dilatio executioni pie preiudi[*]cet aĩe testatoris. Rñ. ẜm ri. vbi. s̃. q. iiij. q sic cuiꝰ ratio est duplex. ¶ Prima  ecclesia ⁊ pauperes nō excitant̃ ad orādum sicut facerẽt si eis daret̃ legatũ ac celeratio aũt feruẽtiũ orationũ pro aĩa defuncti multũ vʒ ad eiꝰ alleuiationẽ ⁊ celeriorem expeditionem. ¶ Secunda ratio  sicut anima in cha ritate decedẽs ⁊ aliquid purgabile secum portans in hac vita meruit vt elemosyne si pro ea dentur prosint non ad augumentum gratie sed ad alleuiationem ⁊ breuiationẽ pene ⁊ ideo to citius impletur tanto citius alleuiatur ⁊ ecōuerso. to tardius impletur tāto tardius liberat̃ non tñ propter hoc si nun implerent̃ perpetuo staret in penis: sed solũ multo tardiꝰ liberaret̃. Ex quo patet q grauissime peccāt ⁊ magnam proditionẽ faciũt qui  citius possunt non exequunt̃. vnde vocant̃ necatores egentium in. c. qui oblationes. el. j. cum duobus. c. se. xxiij. q. ij. ⁊ in. c.  oblationes el. ij. ⁊ dicuntur venire ad exinanitioneʒ fidei ⁊ q habẽdi sunt sicut  nō credunt iudicium dei. Jdem dicendum de restitutione quam statuerũt fieri vn de in cronicis minorum legitur q qui dam impediebatur intrare paradisum quous facta fuit restitutio quia nisi fiet luet in penis facit ad hoc. c. in literis. de rap. ¶ Sed nund excusant̃ prefati execu[*]tores si propterea tardāt vt res defuncti melius vẽdant̃. Rñ. ẜm sctm̃ Tho. in quoł. ꝙ mora modici tꝑis nō videt̃ esse magnũ periculũ. Vñ si executor ꝑ modicũ tp̃s differat vt rebus defuncti me lius vẽditis ampliores elemosynas facere possit licite facit. Quod intelligove rum qñ tm̃ est augmẽtũ q p̃ualet tarditati puta  eleemosyna illa quā habuisset de illis rebus cito vẽditis ⁊ tp̃s tardationis in quo penā sustinuit non iudicant̃ tm̃ satisfactoria tũ est eleemosyna  elicit̃ ex tardatione ałs non liceret  nō est fiendũ malũ mihi ꝓ bo no alterius. Et hoc patet ex eo q subiungit. Si vero inquit sctũs Tho. per multũ tp̃s differat. vt ĩ modico ampliores eleemosynas faciat nō excusatur a culpa  forte defunctꝰ a purgatorio liberatur interim ⁊ sic frustrat̃ remedio quo multuʒ indigebat. Faciat ergo q magis rationabiliter videtur expedire anime defuncti. [*]¶ Quid si s deputauit execurorem cũ ista cōditione. vt exequat̃ cũ consilio ta lis. Rñ. q aut dixit cũ cōsilio ⁊ sic execu tor licet teneatur petere cōsiliũ tñ non tenet̃ sequi. Si vero dixit q exequatur ẜm consiliũ sic tenet̃ sequi ip̃m vt tenet Albe. in. l. nulli. Cde epi. ⁊ cle. vide. s̃. cō silium. §. iiij. ¶ Quid si sit frater minor ille cuius cō [*]silio exe debet. Rñ. q diuersa est opi. inter doc. Sed tu dic ꝙ frater: minor licet nō possit esse executor pōt tñ esse cōsultor  executor oportet ꝙ sit cōtracta tor pecuniarũ ⁊ vẽditor rerũ ⁊ huiusmo di que nullo modo cōueniũt fratri minori sed dare consiliũ in nullo derogat sue professioni. Et sic per hoc euacuat̃ ratio Ge. in. c. fi. de te. li. vj. qui tenet q nō pōt esse cōsiliarius tali modo ꝙ aliter nō possit fieri dispẽsatio nisi ẜm suũ cōsiliũ. Et sic ẜm predicta limita naʒ si testator reliquit citāda pauperibus de declarādis per fratrem minorẽ hoc nō derogat sue pro fessioni ⁊ licet de hoc ꝑ Bar. expresse in trac. minoricarum. Exemptus dicitur qui non subest iurisditioni ordinarij. vt patet et notat in capitulo cum perso ne. de priuilegijs libro sexto. solus ergo papa vel legatus de latere p̃t cogno scere de cāis cōtra exẽptum vt no in ca. q trāslattonẽ de offi. leg. Secꝰ in alijs legatisvt sibi vñ eximere ꝓprie est apo stolice sedis. xvj. q. j. fr̃. vj. q. iij. nũc. ꝟo. not. Jo. an. in gl. d. c. j. de priuil. li. vj. Ad proposstũ eorum hic dicunt̃ ⁊ an exẽpti delinquẽtes in loco nō exẽpto puniant̃ ⁊ per quẽ not. Bal. in. l. C. vbi sena. vel cla. ⁊ ĩ stilo parla. Pari. iij. arresto. lxiij. ⁊ non veniunt in generali sermone. vt per Bal. in. l. j. colũ. pe. C. de fur. per. l. legatoꝝ §. si plures. ff. de leg. ij. ⁊ an exemptus a iurisditione ordina rij censeat̃ exẽptus quo ad delictũ. not. Bar. q nō nec quo ad cōtractũ in. l. beneficium. de cōsti. patri. ⁊ an debeat citatus cōparere ostẽsurus priuilegium exẽptionis Bal. ꝙ non in. l. generaliter col. ij. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ Ro. idem in. l. ex quacũ. ff. si quis in ius voc. non ierit. ¶ Quot modis dat̃ exẽptio. Rñ. vt not. [*]Pa. ĩ. c. tuaꝝ. de priuil. ꝙ duobꝰ modis. ¶ Primo rōne loci. puta monasterij vel ecclesie ⁊ hmōi ⁊ in istis habet locum. c. j. de priuil. li. vj. q ratione delicti commissi extra locũ exemptũ vel ratione cō tractus alibi initi vel rōne rei alibi site pñt coram ordinario conueniri et ab eo puniri ⁊ exẽpta ecclesia vel monasteriũ intelligent̃ exẽpti etiā ipsius monachi vel canonici clerici etiā ⁊ cōuersi perpe tuo oblati nō aũt eiusdẽ ecclesie presbyter  parochianorũ curā habet quo ad ea que ad eandẽ curā pertinent nec ipsi parochiani. vt in. c. per exẽptionaʒ. de priui. li. vj. Eximit̃ etiā exempto mo nasterio ẜm glo. in. d. c. ecclesia ⁊ ipsius cimiteriũ ⁊ domus ⁊ theatrũ cũ ortis ⁊ areis q̃ sunt iuxta ecclesiā. ar. xij. q. j. necessaria. ⁊. c. nulla. xvij. q. iiij. diffiniuit. Jdẽ dic in dormitorio ⁊ domibus clericorum que sunt iuxta ecclesiam cum eo rum ortis arg. d. c. necessaria ⁊ diffinit. ¶ Secundo datur exẽptio ratione persone ⁊ non loci. vt in priuilegio concesso capellanis ⁊ familiaribus pape ⁊ de talibus nō habet locum. d. c. j. quia nec etiārōne delicti pñt puniri ab ordinarijs aliter eorum priuilegiũ esset inutile ꝙ esse nō debet. vt in. c. si papa. de pri ui. li. vj. ex quibus omnibus cōclude ꝙ exẽptus rōne alicuius loci vel rei nō cẽ setur exẽptus rōne alterius rei vel loci. Vnde priuilegiũ cōcessum personis respectu certi loci non extẽdit. vltra locuʒ vnde censet̃ priuilegiũ potius reale  personale. vt no. Pa. in. c. cũ capella. de priuile. Secusin exemptione respectu persone. vt patet aduerte ꝙ si canonici alicuius ecclesie eximātur ipsi soli sunt exempti nō autem ecclesia vel alij eius clerici. Si autem clerici cuiusuis ecclesie eximantur tunc tam canonici  alij clerici sunt exempti. non autem ecclesia nisi aliud exprimatur vt in. d. c. per exẽptionem nec etiā conuersi vel oblati vt dicit glo. ibidem. ¶ Quibꝰ verbis probat̃ exẽptio. Rñ. q multipliciter vt probat̃ in. d. c. si papa [*]puta si dicat̃ ĩ priuilegio a papa vel sen tentiando ecclesiā iuris beati Petri exi stere siue ad ius ⁊ proprietatẽ romane ecclesie pertinere. vel ad romanā ecclesiam specialiter aut sine medio ⁊ simpli citer pertinere vel si dicat ꝙ ecclesia sit libera seu ꝙ potiat̃ romane eccłie liber tate siue ꝙ ep̃s non audeat illic cathedrā collocare seu aliq imperiũ exercere vel potestatem aut q eximit a ptāte ep̃i. Jtẽ si recipiātur in proprios subiectos per hmōi ⁊ similia cognoscitur exẽ ptio. vt ibi patet secus si reperient̃ sub defensiōevt in. c. ex parte. el. ij. de priui. vel in proprios filios  non essent exẽpti vt ibi r ⁊ ibi vide ⁊ q ibi not. ¶ Vtrũ exẽptus teneat̃ citatus ab ordi [*]nario cōparere. Rñ. Pa. ĩ. c. cũ ordinẽ de rescrip. ꝙ aut est notorie exemptus ⁊ tā diu tolleratus priuilegio exẽptionis sicut sunt mẽdicates ⁊ sic nō tenetur nec valebit snĩa super principali  est a nō suo iudice ne tan cōtra cōtumaceʒ. Ad hoc tex. in. l. non videt̃ la. j. ff. de iur. ⁊ bonꝰ text. in cle. pastoralis. §. pisana. ⁊ ibi bona glo. ff. de re iud. ⁊ glo. in. c. veniens de accu. ⁊. ij. q. iij. si ep̃s ⁊ ꝑ Jnno. in. c. ij. de dila. ⁊ Bar. in. l. ij. ff. si s ĩ ius vo. non ie. licet in alijs terminis. Si ve ro nō cōstat ita notorie tũc tenetur cōparere ⁊ allegare priuilegium. ⁊ in loco cōgruo ⁊ securo infra terminũ competentem ordinario ostẽdere ẜm q r in c. cum persone de priuil. lib. vj. ¶ Vtrũ pẽdẽte lite suꝑ validitate pri[*]uilegij seu an fuerit cōcessumvel nō debeat quis priuari vel interdici vsu pos sessionis vel quasi etiam si possessio sit cōtra ius. Rñ. Pau. in. c. j. vt li. pen. inn. ꝙ nō. tex. est in. d. c. cũ persone in. §. ꝙ si tales. cũ §. se. ⁊ hoc idẽ tenẽt ibi doc. vbi dicit Jo. mo. vt ibi no. Ge. ꝙ pẽdente li te non est turbandus in possessione sua etiā si possideat cōtra ius cōe dũmodo ex aliqua probatione licet nō sufficiẽti ad finalẽ intẽtũ ipse iustificet possessionẽ ⁊ ita videt̃ sonare ibi tex. vnde Joā. an. in gl. vlt. ibidẽ dicit no. tus fauor priuilegio debet̃ est enim ex se priuilegiũ fauorabile sʒ prescriptio odiosa de deci. c. ex parte. ⁊. c. tua de reg. iur. odia. hec Joan. andree. ¶ Quid si exẽptus litigat coram ordi[*]nario. ⁊ nō allegat exceptionẽ an perdat eaʒ. ꝑ hoc. Rñ. Pa. in. c. j. de sen. ⁊ re iu. ꝙ nō nec tenet snĩa. Nec ob. taciturnitas  etiam si voluisset non potuisset in illum consentire vt in iudicem. de arbi. cum tempore ⁊ hoc tenet Jo. an. in regula. scienti lib. vj. in mercurialibus facit q no. in. l. j. C. vbi de cri. agi oportet. Ratio est ẜm Pa. in. d. c. cum tempo re. quia exemptus non potest renuncia re exceptioni quia tangitur. nedum fauor exẽpti sed etiā superioris qui ipsuʒ exemit vt in. c. ad apostolicā de regula. ⁊ in. l. si quis in cōscribendo. C. de episc. ⁊ cleri. albri. tñ in. d. l. si quis tenet quod exẽptus pōt renunciare priuilegio exce ptionis per. d. l. si quis. Et ad leges con trarias respondit quod loquuntur de priuilegio iuris communis introducto in fauorem ordinis clericalis cui renũciari non pōt sed suo priuilegio speciali bene potest ⁊ verius credo quādo ipse impetrauit. Et prima opin. est vera qñ superior proprio motu aliquem exemit quod not. bene. ¶ Vtrum exem ptus possit absolui ab [*]episcopo ab excommunicatiōe inflicta a canone quam sibi conditor canonis non reseruanit. Rñ. Pa. in. c. significasti de fo. compe. Fed. cōsi. xiiij. ⁊ Jo. de lig. in cle. ne in agro de sta. regul. tenentq sic. sed Jo. an. in regula scienti prealle. dicit quod non Pau. hic sequitur quia non est sue iurisdictionis nec potest se submittere sine licẽtia pape ratione dicta in precedenti. q. in fi. excipere tñ videtur Joan. an. in. c. religioso de sentẽ. excommunica. lib. vj. excommunicatos pro iniectione manuũ violenta per rationẽ tex. ibidẽ. s. ne detur materia euagandi cum tñ cōtrarium teneat in cle. cum ex eo. de sen. ex. in glo. fina. Et propterea teneo quod nec in illo casu. c. religioso nec in alio exemptus possit absolui ab ep̃o nisi vbi specialiter ei committitur a papa. ⁊. d. c. religioso loquit̃ de non exẽptis quos antea nō poterat absoluere propter. c. cum illoruʒ de sen. excōi. ⁊ hoc tene  si de exẽptis intellexisset sic dixisset sicut dicit. in. d. cle. cuʒ ex eo in fine. ¶ Quid pōt exercere archiepiscopꝰ vel [*]episcopus in loco exẽpto vide. s̃. archiepiscopus. §. iij. ¶ Vtrum exemptus ratione loci si deli[*]querit alibi vel cōtrahat aut res ipsa cō sistat possit in loco domicilij conueniri aut puniri per ordinariũ. Rñ. q nō nec habet potestatem remittendi eum si cōueniat̃. vt in. d. c. j. de priui. li. vj. Simili ter si delictũ vel contractus vel res ipsa litigiosa sit in loco exẽpto nō poterit se impedire intelligitur ergo. d. c. j. q ratione delicti vel contractus pñt per ordinarios cōueniri. s. si ĩueniant̃ extra lo cum exemptũ vel remittent̃ vt no. in. d. c. j. Sunt tñ quidā exempti ratione loco rum ⁊ persone qui etiam ratione delicti aut contractus vel rei nullo modo pñt cōueniri vt fratres minores predicatores ⁊ cistercieñ. ⁊ multi alij. ¶ Vtrũ delinquẽs in loco exẽpto. liget̃ [*]statuto ep̃i. vide. j. statutum. §. ij. ¶ Vtrũ cũ statuto ep̃i cauetur ne quis [*]accedat ad q̃libet monasteria monialiũ sub pena excōicationis quam incurrat ip̃o facto sint excōicati  accedũt ad mo nasteria et cepta monaliũ. Rñ. q sic. si sine snĩa illius ad quẽ ꝑtinet accedunt. Ratio  sine p̃fata licetia accessus est prohibitꝰ. vt in. c. periculoso de sta. mo. lib. vj. Et ideo si ep̃i vt compescāt tales accessus addũt penā licite faciũt⁊ ideo ligant̃ nec dicẽdũ q delictũ committa tur in loco exẽpto solũ sed etiam in nō exẽpto vcʒ cũ accedunt ante peruene rint. Jtẽ patet per hoc q not. Bar. in. l. relegatoꝝ. ff. de interdic. qui dicit quod ciuitas propter cōmodum ciuitatis vel odium eorũ ad quos non vult vadāt: ꝓ hibere pōt ciuibus suis nevadāt ad ta lem terram. hic not. Pa. in. c. postulasti. de fo. compe. ergo similiter in casu predicto. Et hoc tʒ do. Phi. de peru. in. c. vt animarũ. de consti. li. vj. secus si prohiberent ne quoquo modo sine eoꝝ licentia quis accederet quia nisi presidẽtes monasterijs essent culpabiles in admit tendo non valeret eorum statutum cuʒ essent contra ius cōe. vt in. d. c. periculo so contra ꝙ ep̃s non pōt statuere nisiex iuxta causa vt tʒ Bal. in. l. oẽs populi. ff. de iust. ⁊ iu. ⁊ do. Anto. in. c. vestra. de loca. pñt imo obligāt̃ ṗmates archiep̃i ⁊ ep̃i vniuersi sub pena eterne maledictionis in propria diocesi monasteria exẽpta qͦ immediate subsunt romane ec clesie autoritate apostolica cogerevt ser uẽt clausuram. vt in. d. c. periculose simi liter debent ea visitare eadẽ autoritate singulis annis. vt in cle. attendẽtes. de sta. re. ⁊ hoc de p̃cepto scm glo. ibidem propter ver. debeant quod est p̃ceptiuũ vt in. c. oblate. de app. ⁊ in. c. vt fame. de sen. ex. lʒ in. c. j. de despon. impu. sapiat honestatem. ¶ Vtrum exẽpti possint originalia vel [*]capellas in locis non exẽptis edificare. Rñ. q nō nec in sic cōstructis celebrare vel celebrari facere nisi de legitima diocesani loci. vt in. c. autoritate de priui. lib. vj. Jntellige nisi ex licẽtia pape hoc fa cerẽt aliter diocesani eos cōpesce re possunt. vt in. d. c. autoritate. Et intellige de oratorijs publicis quia in priua tis possunt. vt no. glo. ibidẽ. Hec intelligo in publicis factis oratorijs q non possunt celebrare verum qñ episcopi prohibitionẽ fecissent ne in eis celebra retur alias quando communiter in eis celebraretur si fiat de cōsensu illius qui curam eorum habet sufficit sine alia licentia episcopi. ¶ Vtrum in locis exẽptis p̃dicta in pre [*]cedenti. q. facere possint. Rñ. q nō nisi licentiamvel priuilegiũ sedi apostolice habeant speciale. vt in. d. c. autoriate. §. inhibemus. ¶ Vtrũ causas ⁊ lites suoꝝ hoĩm ac li[*]beroꝝ seu censualiũ possint exẽpti assu mere. Rñ. ꝙ nō vt in. d. c. auↄ̃tate. §. cās. Exemplum malum dantes precipue prelati. ⁊  habẽt alios regere mortaliter peccant ⁊ vt di citur. xj. q. iij. precipue tot mortibꝰdigni sunt quot perditionis exẽpla ad alios trāsmittunt ar. lxxxj. di. nemo. xciij. dist. peruenit ad nos in fi. ij. q. vij. paulꝰ. ⁊. c. cũ pastoris. xvij. q. j.  bona. de hac materia no. j. scandalum. Exequie Pompatice curatio funeris conditio sepulture potius sunt viuorum solatia  mortuorũ subsidia. xiij. qō. ij. c. anime. §. curato. Hic tex. in. c. nō extimemꝰ ea.  dicit corpori humano quicquid impendit̃ nō est pre sidiũ salutis sed humanitatis officium ẜm affectuʒ qui nemo carnẽ suam odio hʒ. Vñ dʒ vt diu potest pro carne pro ximi curam gerat cum ille inde recesserit qui gerebat hec ibi. Et de hocvide. j. sepultura. Exheredatio filiorũ hodie nō potest fieri nisi pater ha beat iustam causam quam debet descri bere in testamento. vt. C. de inoffi. testa. aut̃. sed hodie. Not. de hic positis Bart. in. l. si pater. ⁊ ibi Bal. q. vj. C. de institu. ⁊ substi. Bar. in. l. liberi. de inoffi. testa. ⁊ in aut̃. non licet. et ibi docto. C. de liber. prete. et in corꝑe. ⁊ an exheredatus compute tur in numero filiorum in ratione legitime computande. Bal. ꝙ non in. l. pater filium. ad fi. C. de inof. test. ¶ Sed que sunt iuste cause. Rñ. xiij. que [*]ponũt in aut̃. vt cuʒ de ap. co. §. causas. ¶ Prima si filius parẽtibus manus in tulerit. ¶ Sca si grauẽ iniuriā eis fecerit. ¶ Tertia si eos criminaliter accu sauerit de causa q̃ nō sit aduersus principẽ vel rẽpublicam. ¶ Quarta si cũ ma leficijs conuertatur. ¶ Quinta si maleficus efficiat̃. ¶ Sexta si vite parẽtum insidiatur. ¶ Septima si cum nouerca sua aut ↄcubina patris se immiscuerit. ¶ Octaua si pro ꝑsona ipsius vel debito eius incarcerati inquātũ pōt fideiubere noluerit. Et hec octaua causa intelligitur soluʒ de masculis. ¶ Nona si prohibuerit eos facere testm̃. ¶ Decima si cōtra parẽtum voluntatẽ ĩter arenarios et mimos perseuerauerit cum pater illius ꝓfessionis nō fuerit. ¶ De decima si filia vitam luxuriosam elege rit cum parẽtes eā vellent ꝓ posse nubere ⁊ dotare nisi neglexerint eā nube re vs ad. xxv. annũ. ¶ Duodecĩa si parẽtibus furiosis debitam curā non impẽderit. ¶ Tertiadecima si de carcere parẽtes deducere neglexerit. ¶ Adde. xiiij. si voluntatẽ vltimā executioni demādare noluerit vt. s̃. executor. §. x. ⁊. j. testamentum. §. xij. ¶ Et. xv. si filius est hereticus cũ pater sit catholicus vt. d. .§. causas. ¶ Siłr filius potest patrẽ exheredare. [*]¶ Primo si de crimine eum accusauerit excepto crimine lese maiestatis. ¶ Secũdo si vite filij insidiatꝰ fuerit. ¶ Ter tio si vxor sue vel cōcubine se cōmiscue rit. ¶ Quarto si testari ĩ quo poterat ꝓhibuit. ¶ Quinto si nō egit curam eius cuʒ esset furiosus. ¶ Sexto si captus a sarracenis nō redemit ⁊ si moritur inte statꝰ ibi nō succedet sed ecclesia ⁊ dabũ tur bona eius pro redẽptione captiuorum vt in. d. aut̃. cum de ap. eo. ¶ Vtrũ in istis casibꝰ ĩ quibꝰ pōt exhe[*]redare possit alimẽta similiter denegare. Rñ. Joan. an. ⁊ Pa. sequitur in. c. utauallis de iureiu. vbi etiam in glo. po nuntur predicti casus ꝙ ⁊ idem tenet Barto. in. l. diuus adrianus. ff. de parici. per. l. si quis a liberis. ff. de lib. ag. et idem tʒ Pa. in. c. ex literarũ de eo  du. in ma. quam po. per adul. de patre ĩgra to contra filiũ que limita nisi ipsos peniteat. pro quo facit gl. ĩ. l. fi. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ tex. in. c. non liceat. xix. q. iij. vbi dicitur ꝙ per religionis ingressuʒ purgatur omnis ĩgratitudo ⁊ ꝙ no. Spec. in titu. qui fi. sunt le. ver. quid si filia et sequit̃ Pa. vbi. s̃. qui dicit ꝙ si filia fornicatrix vult penitere de peccato pater tenetur eam alere ar. c. seruuʒ. l. d. ⁊ per consequens dicit Pa. vbi. s̃. ꝙ etiam tenetur eam dotare: quia eam dotis non minus est fauorabilis  causa alimen torũ vt no. Cy. in. l. non omni. C. de admi. tu. Bar. ĩ aut̃. ex complexu. C. de ince. inuti. nup. ¶ Vtrũ liceat exheredare filium vt he[*]redẽ faciat ecclesiam. Rñ. Aug. in. c. qui cũ. xvij. q. iiij. quicũ exheredato filio heredẽ vult facere ecclesiā querat aliuʒ qui suscipiat non augustinum. ¶ Vtrum frater exheredet̃ a fratre. Rñ. [*]ꝙ sic in tribus casibꝰ. ¶ Primus si insidiatꝰ est vice ipsius. ¶ Scs si de crimi ne inscripsit cōtra eum. ¶ Tertius si in bonis eiꝰ notabiliter le sit. Et hoc etiā habet locum quando morit̃ ab intestato frater vt non succedat ei frater vt in aut̃. de nup. §. ingratitudinem. Additio ꝙ limita verum si ignorauit quia si sciuisset ingratitudinem videretur remisisse non deter minando ꝙ nō succedat vt in. l. fi. in fi. C. de reuo. dona. iuncta. l. conficiunt̃. in prin. ff. de tu. eod. ¶ Vtrum vir vxorem ⁊ econtra vxor vi[*]rum possit exheredare. Rñ. ꝙ sic vt not. in. d. §. causas. Exorbitantia a iure communi non debent trahi ad sequelam de reg. iur. lib. vj. que a iure cōmuni exorbitant nequa ad conscientiam sunt trahenda. Exorciste ex greco in latinũ adiurā tes siue increpātes vocan tur dicit tex. ĩ. c. clericos circa fi. xxj. dist. Spe. aliter in ti. de his qui alie. no. in iudi. ĩter. Jtem r incontator vt not. ĩ l. j. §. medicus. ff. de var. cog. ¶ Quid ꝑtinet ad eorũ officiũ. Rñ. tex. [*]ĩ. c. perlectis. xxv. di. ad exorcistam perti net exorcismos memoriter tenere manus suꝑ energuminos. s. lunaticos et obsessos a demonibꝰ ⁊ cathecuminos ĩ exorciʒando imponere hec ibi. ¶ Cũ ordinat̃ dʒ acciꝑe de manu ep̃i li [*]bellum in quo exorcismi sunt scripti cũ istis verbis accipe ⁊ cōmẽda memorie ⁊ c. vt in. c. exorcista. xxiij. di. Exorcismus est adiuratio ↄtra dia bolum vt de conse. di. iiij. in. c. ante. xx. dies. ¶ Quid vʒ exorcismus ante baptismũ. [*]Rñ. Ri. in. iiij. di. vj. ar. vlt. q. j. per ipsuʒ virtute diuina artatur potestas diaboli ne possit de cetero tantum tum ceteris paribus posset si non esset exorcisʒa tus ⁊ maxime ĩpediendo ne baptismuʒ suscipiat. facit ad hoc. c. sicut nostris de conse. di. iiij. ¶ Quid si alis baptiʒetur sine exorcis [*]mo. Rñ. Ri. vbi. s̃. ꝙ dʒ post baptismuʒ exorciʒari. facit. d. c. sicut nostris. Rō  licet im baptiʒato paruulo nō sit pecca tũ in eo remanet actuałr fomes peccati. Et ideo etiā post baptismi habet effi caciam reprimendi diabolum. ¶ Per quem debet quis exorciʒari. Rñ. [*]ꝙ per sacerdotem de conse. di. iiij. sacerdotes. ⁊ de hoc vide. s̃. Cathecismus.  idem est. Expense tam in cibarijs  ĩ vestibꝰ debẽt fieri ẜm dignitatem illius cui sunt prestande et facultates illius qui dʒ prestare. hoc colligit̃ in. l. habitatio. ff. de ven. in pos. mis. ⁊ in. l. sʒ ⁊ si quidem. §. j. in ver. vestiri. ff. de vsufru. Et ꝓpterea dicit Bal in. d. §. j. ꝙ ab bas debet melius vestiri  monachus magr̃ ĩ theologia  alij fratres. doctor  scholaris. Et idẽ dic de cibarijs ꝑ ele gantem. doc. bal. in. l. j. C. de epi. audi. De notatis in hoc §. ⁊ de expẽsis in rem ⁊ in ꝑsonā ⁊ qualiter illoꝝ ꝓbatio fiat no. Bar. in. l. non ignorat. C. de fru. ⁊ lit. expen. ⁊ in. l. cum seruus. de verb. obl. Bart. ⁊ Sali. in. l. in restituenda. C. de per. her. [*]¶ Vtrũ ille qui aliũ vulnerauit teneatur ad expẽsas. Rñ. ꝙ sic ad oẽs quas ꝓ curatiōe fecit vt. ff. si qua. pau. fe. di. l. ex hac. ⁊. ff. de his qui dele. vel effu. l. vltima vide glo. in. c. si s mẽbrorum. xxiij. q. vlti. ⁊ in. c. j. de iniurijs. ¶ Vtrum in extimandis facultatibꝰ sit [*]habẽda rō expensarũ. Rñ. ꝙ sic. vt not. glo. in. c. qm̃. de vi. ⁊ ho. cle. vnde illi fru ctus extimandi sunt qui super sunt deductis expẽsis. C. de fruc. ⁊ lit. ex. ex. l. j. ¶ Vtrũ expẽse facte in re aliena sint attendende. Rñ. ꝙ aut erat possessor ma[*]le fidei ⁊ sic de rigore iuris non poterit hr̃e nisi solum necessarias vt puta illas quas facit gratia fructuũ querẽdo ↄgre gandorum aut cōseruandorum ⁊ hmōi necessarias que etiam a malefidei possessore deducũtur. vt. in. l. si a dño vel a patre. §. fructꝰ. ff. de peti. here. ⁊. l. plane. in fi. ibidẽ. ⁊ ĩ. d. l. j. ałs si q̃s fecit amittit. vt. l. ex argento. ff. de cōdi. ⁊ insti. de re. di. §. ex diuerso. Additio vtiles ꝟo ⁊ volũtarias solũ poterit auferre. quādo sine lesione prioris statꝰ rei id fieri pōt. l. do mũ. C. de rei vendi. Sed in foro ↄsciẽtie ẜm Mo. ti. Vsura. v. poterit etiam repetere eas quas fecit ad conseruationem rei vt pascẽdo equũ ⁊ hmōi vel ad opor tunam meliorationem. vt curando aĩal morbosum nutriendo porcum ⁊ hmōi ⁊ placet ꝑ rationẽ dictaꝝ. ll. Similiter dic de eo  scripsit vel pinxit ĩ te aliena seu edificauit ꝙ ĩ ↄscĩa poterit petere ⁊ ille in cuius re expẽsas fecit tenetur et non inquantũ expensa vʒ sed solum inquātum sibi dicta res est plꝰ vtilis arbitrio boni vir. Si autem erat possessor bone fidei sic poterit oẽs expensas quas fecit tollere si sine lesione rei potest fieri. l. iulianus. la. iij. ff. de rei vẽ. vel si nō possunt tolli: dominꝰ rei soluet eas. l. ĩ fundo. eo. ti. aut vẽdere ei rẽ in qua expensasfecit . ff. de pet. he. l. si d possessor .§. sicut añ dicitur ꝙ s nō debet culpa ri de administratiōe rei. quẽ tʒ vt suam bonafide. Jdẽ dic quādo fecit credens vtiliter gerere negociũ ꝓximi sui. ff. de ne. ge. per totum. ¶ Expẽse nō veniũt noĩe damnorũ vel [*]interesse:  expẽsa est quā s facit eun do redeũdo vel maiorẽ familiā. tenẽdo aut aduocatus soluẽdo. ⁊ hmōi damna vero vel interesse sunt in re vel circa rẽ. ⁊ ideo qui remittit vnũ nō videt̃ remittere aliud vt de iniurijs. c. in nostra in tex. ⁊ in glo. ¶ Expense dicunt̃ necessarie  si facte [*]nō fuissent ꝑisset: aut facte fuissent dete riores circa quā sunt facte: vtiles sunt q̃ rẽ meliorẽ faciũt ⁊ deteriorẽ fieri nō si nũt. Volũtarie ꝟo si  rẽ tātũ ornant. sʒ fructũ nō augẽt. l. ĩpẽsas. ff. de. ver. si. Qũo aũt debeantur qñ sunt facte in re aliena: sciẽter ⁊ bona fide. vt puta in re locata. habes. j. locatio. §. xxj. ⁊. s̃. comodatuʒ. §. xiij. ⁊. s̃. Dos. §. xv. ⁊. j. Peculiũ. .§. xxij. ⁊ edificans in prin. Experientia facit artem. Jn experientia casuʒ. i. metaphisice. vnde in. c.  sit. de elec. li. vj. in prin. dicitur magistra rerũ ⁊. ff. de le. iij. l. legatis. §. ornatricibus dicit̃ ꝙ prebet cuilibet artificio nutrimentũ ⁊ in. c. vt cōstituerent̃. l. di. dicitur cogunt̃ enim multas inuenire medicinas multoꝝ ex perimenta morborum. Expositio sacre scripture ⁊ canonũ ex causa ꝑsona. loco. ⁊ tẽpore debet fieri vt. xxix. di. c. sciendum. ⁊. c. se quorũ modi.  medulitus nō indagantur in erroris laberintum nonnulli intrudendo impinguntur cũ ante iudicant  intelligāt ante inculpāt  iterādo lecta perquirāt hec Jsi. ⁊ habetur in. d. c. sciendum. Ego dixi de notatis in hoc. §. j. ĩ ver si. interpretatio. ¶ Vtrum liceat varijs modis sacrā scri[*]pturā vel iura exponere. Rñ. gl. in. c. d hoc. est. l. distin. ꝙ aduocatus potest va rijs modis iura exponere. Quod limita veꝝ qñ eadẽ rō legi hec requirit. aliter nō excusant̃  vt dicit̃ in. c. ĩtelligẽtia de versi. intelligẽtia dictoꝝ excusis est assummenda dicẽdi.  nō sermoni res: sed rei dʒ sermo esse subiectus. ⁊. ĩ. c. in his. eo. ti. dicitur. verba intentioni debent deseruire. cũ suis cōcor. ibi not. in gl. Jdẽ dic de sacra scriptura q̃ exponit̃ iiij. modis. ¶ Primo hʒ historiā. historia est rei geste narratio. ab histrion. ꝙ est videre vel cognoscere.  apud vete res nemo scribebat historiaʒ nisi inter fuisset. ¶ Secũdo allegorice a leon q est aliud ⁊ gore q est dicere vel locutio et est quando per vnum factum datur intelligi aliquod quod est credendum. ¶ Tertio. anagorice ab ana. quod est sursum. ⁊ goge quod est ductio. ⁊ est qñ per vnum factum datur intelligi desiderādum. scilicet gloria. ¶ Quarto tro pologice. a tropos quod est conuersio ⁊ logos quod est sermo ⁊ est quando ꝑ vnum sactum datur intelligi faciẽduʒ. Et propterea dicit Hie. in. c. si heresis. lxxiiij. q. iij. qui aliter scripturā intelligit  sensus spiritus sancti flagitata quo scriptura est licet ab ecclesia ante recesserit tamen hereticus potest appel lari. ⁊ de carnis operibus omne eligẽs que peiora sunt. hec ille. facit ad hoc. c. relatum. xxvij. distin. Quod bene not. Expositus filius infans a patre siue ab alio eo sciente vel ratum habente eo ipso liberatur a patria potestate. Jdem in seruo ⁊ liber to expositis qui liberantur a dominica potestate. Jdem in languidis cuiuscũquam etatis sint expositis. vel si alimenta negari contingerit im pie. vt in c. vnico. de infa. expo. si vero eo ignorante vel inuito sit expositus poterit eum repetere. sed retinet expensas. j. x. dies post epistolam contestationis factam. vt ibidem nota. et in. c. final. lxxxvij. di. Ad propositum eorũ q̃ in hoc. §. dicuntur et ꝙ expositi ad hospitale sunt de foro vbi est hospitale Ang. not. in. l. heres absens. §. i. ff. de iudi. ⁊ no. in. l. j. ff. ad munici. ⁊ illis succedit hospitale et vltĩo fiscꝰ. Bal. no. ĩ. l. si qua illustris. C. ad orfi. sed exponẽs partium in loco vt moriatur. l. corne. de sicca. Bar. not. in. l. necare. ff. de li. agno. ¶ Vtrũ recoligẽs taleʒ expo sitũ acqui[*]rat aliquod ius in eo. Rñ. ꝙ non. vt in dictis iuribus. ¶ Vtrũ expẽsas factas possit repetere [*]Rñ. ꝙ si sunt alimẽta vel causa alimẽtorũ facte nō repetet. nisi in duobꝰ casi bus ẜm gl. in. d. c. fi. ¶ Primus si prote status est ꝙ volebat repetere. vt. ff. de ne. ge. l. nẽsenius. Hoc limito nisi esset persona q̃ ad hoc teneretur. sicut eccłia que tenetur alere pauperes quia quali tercũ protestatur nō repetet. v. c. sacro rũ. xij. q. ij. ⁊. l. alimẽta. C. de ne. ge. ⁊ q ibi no. Limito sco ꝙ in cōsciẽtia pote rit repetere ꝑsona que ad hoc nō tenebatur licet nō fecerit ꝓtestationẽ qñ a principio habuit aĩm repetẽdi. ar. eorũ q̃ no. j. Lex. §. iiij. ¶ Scs casus est qñ expositꝰ ⁊ collectꝰ nō vult ducere filiaʒ collectoris in vxorẽ. C. de nu. l. patrem. Si vero sunt alia ab alimentis que expendit puta in erudiendo puero in ali qua arte ⁊ hmōi repetere poterit. C. de infa. ex. l. j. ¶ Sed nund excusentur predicti ex[*]ponentes si ex necessitate. puta  eos alere nō poterāt exposuerũt. Rñ. gl. in d. c. fi. ꝙ nō.  debuit eũ mittere ĩ xenonẽ. s. hospitale. vt. C. de ca. tol. l. vnica. §. sʒ scimꝰ. ꝙ si talis locus nō erat tũc videtur gl. dicere ꝙ excusat̃ de filio sʒ de seruo nō ꝑ. d. l. vnicā. ⁊ in ant̃. de nupt. §. ⁊ multo potius. sʒ ego credo verum quo ad penā p̃dictā in. §. j. sed nō quo ad deũ  tũ ĩ ipso est occidit nisi forte expositio tali modo fieret ꝙ nullum periculum exposito immineret. Expressio qñ nocet. vñ. l. nō nũ. ff. de cōdi. ⁊ de. dicit. Nō nun cōtingit vt quedā nominatim expressa officiāt uis omissa tacite intelligi potuissent nec essent obfutura. inde dictũ est expressa nocent. nō exp̃ssa. non nocent. hec ibi. facit ad hoc. l. si s. ff. de here. insti. ⁊ gl. in. c. cōsulti. de proc. ff. de re. iu. expressa. Extimatio rei qñ debeat fieri. Rñ: ꝙ tꝑe ↄ̃ctꝰ. vt. in. c. cũ di lecti de emp. ⁊ vẽ. ĩ. l. ij. C. de rescin. vẽ. Ad hoc ꝓpositũ ꝑ quẽ debeāt eligi estimatores. Bar. no. in. l. hac edictali. .§. his illud. C. de secũ. nup. ꝙ ꝑ partes Jtẽ a iudice suꝑ valore rei cũ iuramẽto⁊ timẽdo cũ q̃litate fructuũ. s. ꝑtibus discordātibꝰ nō aliter vt ꝑ Bal. in. l. pe. col. ij. C. de rescin. vẽ. ⁊ debẽt oẽ ad minus duo vt in aut̃. de nō alie. §. q aut̃. ¶ Quātũ fieri debeat. Rñ. gl. in aut̃. de [*]ali. ⁊ emphi. §. sanctissimas ꝙ dʒ fieri ẜm redditꝰ quos res extimāda affert. facit tex. ibidem. ⁊ in aut̃. de ecc. tit. §. si auteʒ annale. ⁊ tex. in. l. si quos. C. de rescin. ven. ¶ Quałr fiet ẜm redditꝰ. Rñ. ꝙ tm̃ dʒ [*]valere res quot fructꝰ ꝓducit in annis xx. vt in aut̃ de nō alie. §.  vero leonis vel si est res q̃ debet̃ eccłie ĩ. xxxv. annis vt in. d. §. si aũt annale. vbi est text. de xxxv. annis. ⁊ ibi nota. ¶ Quid si res est non fructuosa. Rñ. ꝙ extimabit̃ ẜʒ ꝙ cōiter appreciat̃. l. p̃cia [*]ĩ prin. ff. ad leg. fal. ⁊ hoc hʒ locũ hodie cōiter in oĩbus rebꝰ ⁊ ꝙ dicitur res tm̃ valet quātũvendi pōt ꝑ. l. j. §. si heres. ff. ad treb. ⁊. l. querebatur. ff. ad leg. fal. ⁊. l. si s vxori. §. vlt. ff. de fur. dʒ intelligl verum non habito respectu affectio nem singularium personarum sed com munium vt in. d. l. precia nisi affectio es set rationabilis respectu extimantis. de quo dic vt. s̃. emptio. §. vij. ⁊. ix. ¶ Vtrum extimatio faciat venditionẽ. [*]Rñ. ꝙ sic in duobus casibus. ¶ Primꝰ cum eo animo fit extimatio vt ipsa p̃ste tur. secus si fiat vt appareat ti res sit facta deterior vt. l. si inter virũ. C. de iu. do. quod tunc apparet quādo in pacto est vt transacto certo tempore res q̃ extimata data est reddat̃.  tunc nō facit vẽditionẽ. vt. d. l. si ĩter. ¶ Scs casus ẽ qñ res simpliciter dat̃ extimata in ↄtra ctu de cuiꝰ natura est vt trāsferat̃ dñiũ vt ĩ. l. quotiẽs ⁊. l. plerũ. ff. de iure do. ⁊. l. extimatio. ff. so. ma. Exemplum mu lier dedit rẽ extimatā. c. viro suo censebitur vir emisse. fallit hoc quādo natura cōtractus repugnatvt faciat vẽditio nẽ. vt in. l. seruos. ff. fa. her. Exemplum ego ⁊ tu sumus heredes ⁊ facimus extimationẽ de hereditate tunc non facit venditionem. ¶ Vtrũ extimatio faciat transire peri[*]culũ in accipiẽtẽ vide. s̃. casus. §. vj. Extrema vnctio. vide. j. vnctio extrema. 
 
 FAbule ociosevł seculariũ negociorum nō de bent recitari in conuiuio cle ricorum aut religiosoruʒ. vt in. c. cōuiuia ⁊ in. c. pro reuerentia. xliiij. di. nec fabularum oblecta mẽta excitantium mẽtem ad incentiua libidinum. c. ideo. xxxvij. di. Facilitas venie incentiuum prebet delinquẽdi. xxiij. q. iiij. est iniusta de vj. ⁊ ho. cle. c. vt clericorum. vnde Stephanus papa dicit. Ecclesia stici vigoris ordo cōfunditur si aũt temere illicita presumantur aut non cō cessa impugne tentẽtur proinde si negligẽter ea que male vsur pantur omit timus excessus viaʒ proculdubio alijs aperimus. Facultas dicitur quando sine difficultate pōt quis facere vt no. Jnno. in. ca. in presentia. ⁊ in. c. romana de sen. excō. lib. vj. Factum legitime rectractari non de bet lʒ casus postea eueniat a quo non potuit inchoari. de reg. iur. li. vj. Pa. in. c. discretionẽ. de eo qui co. consan. vxo. sue dicit veram regulam quando factum iam est perfectum puta matrimonium: lʒ superueniat affini tas non retractatur et. l. si a me fuit. ff. de iudi. cum alijs quevidentur contraria intelliguntur qñ factum non erat perfectum sed solum inchoatum. quia tunc retractatur. ¶ Vtrũ sit. dicẽdum factum q nō du[*]rat. Rñ. glo. in. c. ad nostram. de regula ꝙ quando ex facto volumus iudicare animũ. tunc est verũ ꝙ non dicitur factuʒ. s. aĩo faci endi q non durat. ⁊ ibi ponit multas cōcor. Adde tex. in. c. nā et ego de verb. sig. cũ cōcor. in glo. ¶ Vtruʒ factũ illegitime censeat̃ fctm̃ [*]Rñ. ꝙ nō. vt ĩ. c. veniẽs de p̃sbi. nō bap. sicut inutile ⁊ nullũ paria iudicātur. c. inter corporalia. de trāsla. prela. sic etiā dr̃ nō esse  minus idoneꝰ ẽ vt in. l. j. ff. q cuius. vni. facit tex. cũ gl. j. c. frater nitatis de fri. ⁊ male. Vnde bar. ꝑ. d. l. j. dicit ꝙ si ꝓcurator nō facit fidẽ de mādato. perinde est ac si nō cōparuisset et dñs tā cōtumax debet puniri. iteʒ ex cipere ⁊ nō probare idem est sicut non excipere. c. cũ suꝑ  cōces. p̃. et paria sũt quo ad iuris effectũ nō eẽ. ⁊ nō appare re. l. duo sunt ticij. ff. de te. tu. Jtẽ nō fieri ⁊ tarde fieri vel eo mō qͦ fieri non dʒ ar. c. auditis. de ꝓcu. ff. qui satisda. cog. l. quotiens ⁊ ibi glo. ¶ Vtrũ plꝰ sit fctō ↄsentire  ꝟbo. Rñ. ꝙ sic gl. est. in. c. ĩ. causis. de ele. vide gl. [*]in. c. dilecti filij. el. ij.  ap. vbiplus fctĩs loquimur. Factũ alienuʒ promittens qũo teneat̃. vide. j. spōsalia. §. xiiij. Factũ vbi ꝓmittit̃ venit quod interest in obligatione. ff. si quis in ius. vocan. nō ie. l. cum quis. ¶ Falcidia vide infra le gitimam. Falsarius dr̃ quis diuersimode: vt not. in cap. in memoriam xix. di. ⁊. in ca. quisquis. xj. q. iij. ⁊ de cri. fal. per to. De ↄtẽtis in hoc. §. ⁊ ꝙ falsariꝰ nō debeat absolui accusatore nō ꝓbāte ni si purget se. l. vbi. C.  fal. q est verũ ẽt si ꝑ scr̃ʒ. vt ꝑ pet. Cy. ang. ⁊ do. ibi ⁊ an possit falsariꝰ eẽ testis ↄtra falsariũ no. Jnno. ꝙ nō in. c. j. de litiscōt. ⁊ bal. ĩ sua marga. in ꝟsi. cōfessio. versi. ij. ¶ Vtrum sit falsarius qui absentium [*]noĩa in instr̃o ponit veł qui sigilluʒ fur tiue surripit Rñ. ꝙ sic. vt no. ĩ. c. to. et c. ea. de his que fiunt a prela. Jtem ẜm bal. in. l. presbyteri de epi. ⁊ cleri. falsitas non solum committitur in dicendo falsum sed etiam in tacendo verum ¶ Vtrũ aperiẽs lr̃am alterius vt legat sit falsarius. Rñ. gl. in. c. cũ oliʒ. el. ij. de off. dele. tʒ ꝙ dʒ puniri tan falsariꝰ al legat. c. oliʒ de rescrip. ⁊. c. ad audiẽtiā de cri. fal. Jnn. ꝟo tʒ ꝙ iste minus peccat ꝙ si falsificasset sigillum apponẽdo adulteriũ tñ falsariꝰ est ꝓpter quod dicit Pe.  anca. ꝙsolũ debet puniri pena extraordĩatoria. c. de causis. de off. dele. ⁊ cōcurrũt cōiter doc. ⁊. c. allegata ꝑ gl. loquũtur de falsario.  facit rasurā viciādo lr̃aʒ. vt in. d. c. oliʒ vł a ponẽdo sigillũ adulterinũ vt. d. c. ad a udiẽtiā. Bar. dicit. ꝙ si aperit ostẽdendo aduer sario mittẽtes: pōt puniri vt falsarius. ar. bonũ ĩ. l. j. §. is . ff. ad. l. cor. de fal. ꝟ. is qui deposita instrumẽta ostẽdit aduersario. Jncidit in crimẽ falsi. Quod no. cōtra notarios ⁊ aduocatos  ostẽdũt iura patris aduersario. Sivero ap perit. sʒ nō ostẽdit aduersario sic nō pu nitur crimine falsi. ⁊ vr̃ tex. ĩ. d. c. cũ olĩ ⁊. ff. de cri. stelli. ꝑ totum. ⁊ ad. l.  testm̃. ff. de fal. dic. ꝙ est speciale in eo  apperuit testamentũ clausum vt puniat̃ pe. falsi. ex quo collige ꝙ peccat mortaliter aperiens lr̃as alterius vt legat nisi speʒ habeat in ratihabitione quod intelligo qñ aduertenter ⁊ studiose facit cũveniat puniendus crimine stelliona tus. Quod limito verũ nisi haberentur pro derelictis: puta eas proiecit vel lacerauit ⁊ huiusmodi  si tales legit ꝓ aliquo bono fine licʒ alias curiositas est non tñ mortalis de se. ¶ Vtrũ lacerās vł cōburẽsvł celās scripturas publicasvł priuatas q̃ ad aliũ spectāt ita ꝙ āplius nōappareāt sit fal sarius. Rñ. ꝙ sic vt ẽ casus ⁊ ibi bar. ĩ. l. paulus. ff.  fal. vbi dicit tex. legis cor. pena oẽs teneri  ẽt extra testamẽta cetera falsa signassent. sʒ ⁊ ceteros  ĩ rationibꝰ tabuł. lr̃is publicis aliaue qua re sine assignatiōe falsumfecerint. vel vt verũ non appareat quid celerauerint surripuerint deleuerint subiecerĩt ⁊ resignauerint eadem pena affici sole re dubium nō est hic ibi gl. in. ꝟ. surripuerint. dicit sic vt nō esset cōburẽdo. ⁊ sic pʒ quid dicẽdum de falsantibus libros mercatoꝝ cōburẽtibus vel occul tantibꝰ vel ałs scripturas. ⁊ vltra dictā penā tenẽtur ad restitutiōeʒ totius in teresse. tex. est in. l.  tabulas. ff. de fur.  qͦ vide. j. restitutio. j. in ꝟbo scripturas. ¶ Vtrũ falsificās monetā sit falsariꝰ et [*]peccet mortałr. Rñ. ꝙ sic ẜʒ ho. Joā. an: pa. ⁊ Jo.  imo. ĩ. c. to de iureiu. ⁊ patʒ per tex. ibidẽ. vbi dicit̃ ꝙ seruans falsam monetā agit iniq̃. ergo fortiꝰ falsans. pʒ etiā ꝑ extraua. Jo. xxij. q̃ excōmunicat oẽs tales in regno frācie ⁊ te nẽtur restituere omne dānũ datum illi ꝑsone. cōmunicati vel ppło dānificato. vt no. p̃fati doc. vbi. s̃. vel si nescitur specialis ꝑsona saltẽ pauperibꝰ ar eorũ q̃ no. in. c. cũ tu. de vsuris. ⁊ in regula peccatũ. de re. iu. lib. vj. ⁊ vide Ho. in sum ti. de cẽsi. §. ex quibꝰ. ꝟ. qͦd si mone ta. idẽ dic ẜʒ Gir. obdo.  illo  recipit falsā ignorāter quā postea sciens expẽ dit pro bona. q limito in pecunia alicuius importātie. secus ĩ denario vsua li. sicut dico de furto. j. furto. §. xxxiiij. [*]¶ Quot modis falsatur moneta. Rñ. ꝙ tribꝰ modis ẜʒ cōiter do. in. d. c. quāto. Primo in forma. s. qñ imponitur signũ illius  eaʒ cudi nō facitvt in. l. falsi no minis ⁊ in. l.  nomine. ff. de fal. ⁊ in. d. c. to. Secundo ex materia methalica s. quādo fit de ere. vel de stagno. vel nō de debita liga. vt in. l. paulus. ff. de solu. ẜm bar. vel cũ talis materia ĩmiscet̃ vbi non debet. vt in. l. quicũ nũmos. et in. l. lege corne. ff. de fal. la. j. ¶ Tertio ex pondere. nam ista tria requiruntur de substantia monete. vt in. l. j. §. j. ff. de cōtrahen. empt. [*]¶ Sed quero q pōdus debet habere Rñ. ẜʒ glo. ⁊ do. ĩ. d. l. j. ⁊bar. ĩ. l. ij. §. j. ff. si cer. pe. ꝙ de iure tātus debet esse valor comate ⁊ tm̃ pōdus tuʒ erat prius in materia nō deductis expẽsis nec labore que de iure debent fieri de publico. Sed ẜm Jnn. quẽ communiter sequũt̃ doc. ⁊ seruatur ex cōsuetudine tantum debet esse in pondere tũ erat in matertia ductis expẽsis⁊ labore.  nemo suis expensis tenetur eaʒ facere. ff. . ex ea ma. l. j. ⁊. c. qui sentit de reg. iur. li. vj. Jmmo pluscredit. Jnn. ꝙ si prĩceps in diget poterit inde sentire aliq lucrũ ⁊ sic minuere a p̃dicto pōdere. Sʒ Pa. in. d. c. quāto. de iureiu. limitat veꝝ: nisi spargatur extra regnũ.  cũ damno non subditorũ suorum non pōt. quam credo verissimā. credit Jnn. etiaʒ ꝙ ṗn ceps cũ consensu populi possit minuere hoc est ꝙ sit minoris pōderis  debeberet. ⁊ tamen expendatur ac si esset iusti pōderis. Ratio  quilibet potest renũciare iuri suo. vij. q. j.  periculosũ ⁊ dicit sufficere cōsensum maioris ꝑtis magnatũ regni:  negocium regni reputatur negociũ vniuersitatis ar. ĩ. l. ij. §. sancimus. C. de iureiur. propter calũ. Sʒ pa. vbi. s̃. dubitat de hoc. cum tractetur de preiudicio singulorñ eorum. ar. eorũ q̃ no. in. c. cum omnes de cōsti. ⁊ c. C. q̃ sit lō. ↄsue. in. Rub. Et ego credo requiri consensum singulorũ nisi quādo ex alia causa propter hoc alleuiarẽt̃ puta ab angarijs ⁊ hmōi per ea q̃ not. in dictis iuribus. Dicit tamẽ Jnno. nō sufficere cōsensum populi vt expendatur extra regnum. ¶ Vtrũ princeps fraudet monetā quā do reprobat valẽtem ⁊ minus valẽtem [*]acceptat vt de probata habeat bonum forũ ⁊ illā cōflari faciat ⁊ cudi. Rñ. Ho. vt recitat pa. s̃. ꝙ sic facit tex. in. l. ele. gāter. §.  reprobos. ff. de pi. ac. ¶ Vtrum radentes vel tondentes sint falsarij vel subtilius ex aq̃. particulā au [*]ri vel argẽti tollẽdo ita ꝙ cognosci nō potest. Rñ. ꝙ sic vt in glo. di. ca. to et tenentur ad restitutionem dannificatis. vel si ip̃os ignorant pauperibus de necessitate ca. fi. de iniurijs. ¶ Vtrũ illi qui singulos denarios pōderant ⁊ grauiores letinent ⁊ conflari [*]taciũt sint falsarij. Rñ. vt colligoex hos. Jo. an. pe. de an. ⁊ ĩmo. vbi. s̃. si illi  cu dũt pecuniā  aliq̃ denarij sunt quando minus propterea dimittũt alios plus in pōdere.  non possunt equalit̃ omnes sculꝑe tũc tales sunt falsarij et tenẽtur ad restitutionẽ cōmunitatis:  corpuspecunie dānificauerũt. si aũt omnes denarij sunt iusti pōderis: sed aliqui sunt amplioris ⁊ illos radũt: dũ modo remaneāt iusti pōderis seu con flant nō credo falsarios licet male faciāt ⁊ nullo modo sit eis cōsulendũ. q si nolunt abstinere non credo eos fore extra statum salutis propter hoc. ¶ Quid de falsario lr̃aꝝ apłicarum vi [*]de. s̃. Excommunicatio. v. casu. iij. ¶ Vtrum falsificans mẽsuras. ⁊ pōde [*]ra: teneatur. Rñ. ꝙ vltra mortale. tenetur ad restitutionem totius danni dati. vt pʒ ex. c. ij. de emp. ⁊ ven. ⁊ deberet. xxx. diebus in pāe ⁊ aqua penitere. vt ibi licet sit arbitraria hodie. Jdem dic de vtẽte scienter falsis. Et falsans mẽsuras tenetur lege cor. de fal. ff. de excō. cri. l. annonā circa fi. qui est pena publicationis omnium bonorum cũ deportatiōe si liber est. si seruꝰ vltimum supplicium. vt. l. j. in fi. ff. de fal. Vtens vero falsis potest puniri in duplum et [*]relegari in insulam. vt. ff. de fal. l. pe. ¶ Vtrũ instrumẽta cōfecta per falsum notariũ sint nulla. rñ. vt colligit pa. ĩ. c. fraternitatis de here. ꝑ Jnn. ibidẽ aut loquimur de instr̃is cōfectis post falsitatem commissam vel etiā ante tamen nudum dannatum sed tolleratum in officio ⁊ sic valent pretextu officij licet postea damnetur facit. l. barbarius. ff. de of. pre. Aut loquimur de instrumen tis confectus post damnationeʒ notarij. ⁊ sic non valent vt. l. si aliquid. C. de susce. p̃po. ⁊ archa. facit tex. in. l. si quis ex argentarijs. §. fi. ff. de eden. Bar. ta men in. l. j. ff. ad. l. iu. repe. limitat verũ quando notarius fuit dānatus ꝓpter falsitatẽ commissam in officio tabellio natus. ⁊ sic loquitur. di. l. si aliquid. secus si ałs fuisset damnatus de falso cō misso ex alia causa extra officiũ tabellionatus: sicut ĩ quodā cōsilio ip̃e bar. cōsuluit pro quodam notario dānato:  extraxerat duas chartas de libro cō munitatis valebāt eius instrumenta: lʒ sit ĩ famis effectus. Et hoc verũ dum ĩllud officiũ nō habeat in se dignitatẽ vt  est notarius prĩcipis. l. j. C. de mā. ṗn. vel salarium de publico: vt quia est notarius in bācho: quia tunc non vale rent alias sic. ¶ Vtrum instrumentum factnm a no[*]tario nō damnato quod habet diuersa capła sit falsum si falsitatẽ habet ĩ vno capło. Rñ. Pau. vbi. s̃. ꝙ aut falsitas ꝓ uenit exvicio notarij. ⁊ tũc aut cōcernit substātialia instrumẽti puta  in indi ctione aut die. ⁊ tũc totũ corruit. vt no. in. c. inter de fi. instru. ⁊ ĩ auc. vt prepo. no. im pera. circa prin. Aut cōcernit sub stātialia negocij: tũc distingue aut capła sunt cōnexa: ⁊ tũc totum reprobat̃ Aut nō sunt connexa sed separata. ⁊ sic solũ illud capłʒ falsum reprobatur. Et sic limitat bar. ĩ. l. si ex falsis. C.  trāsac. qui tenet ꝙ qñ venit ex vicio notarij to tum corruit q Jnno. etiaʒ tenet. Si ve ro falsitas est circa extrinseca vt  scripsit cōtrahentes esse consanguineos: vel aliquod aliud quod nō facit ad negocium lʒ hoc sit falsum non reprobat̃ propter hoc instrumẽtũ.  hoc non est viltium notarij. Et idem dic in teste. Et ideʒ voluit Jnno. in. d. c. fraternitas. vi de glo. in. d. l. si ex falsis. Fama est illese dignitatis status legibus ⁊ moribus comprobatus. l. cognitioneʒ. §. extimatio. ff. d. va. ⁊ extraor. co. ⁊ ĩ gl. c. vestra. de cocha. cle. ⁊ muli. De notatis in. §. scilicet de fama et an sit sufficiẽs iudiciuʒ ad torturā no. Bar. ⁊ Alex. ⁊ communiter omnes in. l. deminori. §. tormẽta ⁊ in. l. fi. ⁊ in. l. j. §. item cornelio. ff. de quest. not. omnino Hyppo. de marsil. sing. suo. xcvij. incip. famam sola ⁊ qualiter probatur fama ⁊ per quos testes. no. Bar. in. l. ʒenodo rus. ibi in contrarium est veritas. C. ad mac. ⁊ Roma. et Alex. in. le. j. ff. de no. ope. nun. ¶ Vtrum fama sit defendenda. Rñ. ẜm [*]gl. in. c. senti. xj. q. iij. ꝙ aut sumꝰ ĩter ta les qui parati sunt imitari. ⁊ sic peccat mortaliter qui eam nō defendit ꝓ posse. Et sic intellige. c. nō sunt audiẽdi. c. q. ⁊. c. nolo. xij. q. j. ⁊ de cōse. d. l. iubemꝰ Aut sumus inter tales: qui solũ parati sunt reprehẽdere non imitari. ⁊ sic sufficit nobis cōscientia nostra et non tenemur defendere. ⁊ sic intellige capitu. quid obest homini. cũ. v. sequẽ. xj. q. iij. ¶ Quod modis leditur fama. Et quo[*]mō sit restituẽda. vide supra detractio. ¶ Aquibus est abstinendum propter [*]famam cōferandam. vide. j. Scandalum. §. iij. ¶ Famā propire est qñ tota ciuitas vł [*]vicinavł maior pars acclamat aliquid Vel dic ꝙ est communis locutio exveri similibus coniecturis surgẽs vt collgi tur ex no. in. c. si duo. xxxv. q. vj. ⁊ in. ca. suꝑ eo. de eo qui co. cōsan. vxo. sue. ⁊ in d. c. vestra. Vnde primo oportet ꝙ sit ex verisimilibus coniecturis. quia alias ꝓprie nō est fama quo ad iuris effectũ sed sunt vane voces populi de quo per Bar. in. l. de minore. §. tormẽta. ff. de q̃stio. per gl. ⁊ doc. in. c. inquisitiōis. ⁊ in c. cũ oporteat. de accu. ⁊ nō sunt audien de vt in. c. ij. de dilectio. ⁊ tex. in. l. decurionũ filij. C. de penis. l. diuo marcho. C.  ma. te. ⁊. l. si ṗuatꝰ. ff.  ⁊ a qui. vnde dicit Pau. in. c. veniẽs el. j. de testi. ꝙ te stis deponẽs de fama reddere rōnem seu cām sufficiẽtẽ sui testimonij. ¶ Secundo rerit̃ ꝙ sit saltẽ maior ꝑs  vt dicit pau. ĩ. c. cũ in tua de spō. ꝙ di cta paucoꝝ nō infamāt. Et propterea differt fama a rumore  rumor est qñ aliq̃ ꝑs vicinie alid asserit sed fama qñ maior ꝑs. vñ se hʒ ĩ plus vt dicit gl. in. d. c. suꝑ eo. Pro quo no. ꝙ nomĩe ꝑtis fiet media ꝑs. vt ĩ. c. j. §. j. de deci. li. vj. ⁊. ĩ. l. nomẽ filiaꝝ. §. portiōis. ff. . ꝟ. sig. Sʒ qñ addit̃ aliq̃ tũc verificat̃ ĩ q̃li bet minima ꝑticula.  dictioaliq̃ restrĩgit. Attñ lʒ rerat̃ maior ꝑs ad famā fa ciẽdā tñ ad ꝓbādũ sufficiũt duo testes vtno. gl. ij. q. j. §. qñ el. ij. ⁊ ĩ. l. iij. ff.  testi. ⁊ no. Bar. in. d. §. tormẽta. Et ↄtra ꝓba tionẽ fame admittit̃ ↄ̃ria ꝓbatio. ⁊ si se cũda est clarior offuscat̃ effectus ṗme. Et ideo eo casu quo infamia sufficeret Et ideo eo casu quo infamia sufficeret ad torturā si ꝓbaret̃ ꝑ aliā partẽ bona fama tolleret̃ p̃sumptio prima. ⁊ sic ꝓbat tex. in. d. c. cũ in tua ⁊ q no. Bar. in l. fi. C. de questio. Familia quid cōprehẽdat. Rñ. Arc. de priui. lʒ. li. vj. dicit ꝙ triplex est familia q̃dā ꝑpetua ⁊ religiosa vt religiosi. clerici ⁊ consimiles et tales gaudẽt priuilegio cōuẽtus vel collegij de sta. mo. recollẽtes. C. loca. l. milites. Aliter tenerent̃ duplici iure. cōtra. c. co gnouimus cũ si. xij. q. ij. ⁊ de hac loquit̃ c. cuʒ olim de arbi. est ⁊ alia. s. q̃ non ecclesiasticos tātũ cōprehẽdit sʒ etiā laicos sicut sunt vxor filij nepotes serui fa muli  in eiꝰ domo eiꝰ sumptibꝰ viuũt cōtinue. de q̃ intelligit̃. ff. de publ. l. j. §. familie. C. ad. l. cor. de sic. l. si forte q̃ ponitur de pe. di. j. ⁊ de here. c. filij. li. vj. in fi. ⁊ de testi. c. in literis vbi de hoc. ⁊. iij. q. v. c. j. Et de tali intelligit̃ q dicit̃ in d. c. licet de quo vide. j. interdictum. vj. .§. iiij. est ⁊ alia familia que nec est perpetua nec mercenaria. sicut clerici ⁊ religiosi ⁊ alij ecclesiastici dicuntur de fa milia ecclesie. de quibus. xvj. q. vj. de la psis. est ⁊ alia de qua in. l. fi. C. de verb. sig. vbi nomen familia comprehendit parentes. liberos omnes. i. ꝓpinquos ⁊ substantiam ⁊ libertos etiam ⁊ patro nos. nec non ⁊ seruos. ⁊ hec significatio habet locum in fideicōmissis vt ibi pʒ. Ad propositum eorum que hic dicuntur ⁊ quid veniat appellatione familie. no. Bolo. in apostil. ad tex. in. l. j. .§. familie. in ver. tex §. familie. ff. de pu bli. verum. s̃. commis. Bart. post glo. in c. cum ita. §. fin. ff. de leg. ij. ⁊ in. l. is qui. de leg. iij. ¶ Ad d tenet̃ p̃fa. Rñ. ꝙ ad duo tenet̃ [*]de p̃cepto. s. ad administrationẽ necessarioꝝ ad vitā. ⁊ ad disciplinā tam ver bo  exẽplo morum vt colligitur. j. ad thimo. v. ⁊ ad ephe. iij. ⁊ not. in. §. nece. xlvij. di. ałr est pctm̃ mortale de sui natura nisi excuset aliqua circũstātia. puta necessitas huiusmodi. vel nisi sit famulꝰ de quo in se. iij §. dicam. vel sit cir ca ea que non sunt necessaria ad salutẽ omissio correctionis. Et sic intellige xxiij. q. iiij. duo ista. ⁊. q. v. non putes. ¶ Sʒ nund infirmanti teneatur sub[*]uenire qui ex mercede locauerat oꝑas suas. Rñ. quo ad expẽsas ẜm Bar. ĩ. l. si cũ dotem §. sui aũt. ff. so. ma. ⁊ in. l. in re bus. ff. como. ꝙ ad magnas expensas nō tenet̃ q limito veꝝ rōne famulatꝰ. Secꝰ si tenet̃ vt pauperi. quo ꝟo ad salarium Jo. an. d. Ant. Jo. de imo. ⁊ pa. ĩ c. j. de cle. egro. ⁊ cōmuniter doc. tenet ꝙ non  casus cōtingẽs in ꝑsona q̃loca uit operas liberat conductorẽ a prestatione mercedis. l. si vno. §. itẽ cũ quidaʒ ⁊ q ibi not. ff. loca. ⁊ q no. in. l. in rebꝰ ff. como. ⁊ in gl. l. fi. §. idem iuris. el. ij. ff. ad. l. Ro. de iac. hoc tamẽ limita pa. vbi s̃. quando salariũ debetur solũ rōne ꝑsone. secus si daretur rōne aliorum etiā vnde potestas qui hʒ famulos ⁊ iudices quibus hʒ soluere. licet ĩfirmet̃ vel moriatur. tenet̃ nihilominꝰ heres ⁊ iō ipse potest petere. ⁊ debitores debẽt eĩ soluere tex. est ĩ. l. pecuniam in prin. ff. de condi. ob cām. facit q no. in. l. diem functo. ff. de of. asse. Jnn. vr̃ tenere ꝙ de beatur salarium in. c. propter sterilitatem de loca. facit. c. j. de cle. non re. libr. vj. ⁊ ibi. Ge. per illum text. dicit doctori vel famulo non debet subtrahi salariũ propter infirmitatem allegat quod habetur in spe. de cle. non re. §. post ver. quid sit mercenarius. ⁊ istud tenet Sali. in. l. lʒ. C. loca. ⁊ pulchre. Aug. ĩ dispu tatione. Exorta guerra. facit. l. quesitũ. ff. de re iudi. Et hoc procedit indubitā ter vbi consuetudo sic est. quia tunc de betur. quia illud videtur actum q est consuetum. l. quod si nolit. §. qui assidua. ff. de edi. edic. Sed vbi consuetudo non est tene quod nō debetur nisivt dictuʒ est ⁊ in casu speciali. vt. C. de aduo. di. iudiciorũ. l. post duos. vbi aduocato debetur salarium ex publico cōsti tutum. licet moriatur infra annuʒ. secꝰ esset de salario promisso a parte  non debet̃ nisi ꝓ rata temporis scm Bar. in. d. l. diẽ functo. simiłr in. l. cũ habens .§. sticus. ff. de sta. li. vbi qñ ꝑ seruũ nō stat quin seruiat. nihilominꝰ libertatẽ legataʒ ꝓpter hoc cōsequit̃ de quo dic vt. j. locatio. §. xv. vbi pulchre. tāgit̃ hec materia. ¶ Vtrũ cũ dñs nō pōt corrigere suā fa[*]miliā vel aliquẽ ip̃oꝝ teneat̃ ip̃ʒ expellere. Rñ. ꝙ si nec ꝟba nec ꝟbera emendāt sʒ subtractio necessarioꝝ seu expul sio corrigeret tenet̃ expellere. ar. eorum q̃ no. in. c. nō omnis. v. q. v. si vero licẽtius peccaret expellẽdo faciat tũ pōt ⁊ licet ille non se corrigat excusatur vt patet in. c. tũlibet et. c. se. xlvij. distin. ¶ Vtrũ possit causa correctionis verbe[*]rare clericos vide. s̃. excommunicatio. v. casu. in. §. iiij. ¶ Vtrũ paterfa. teneat̃ de furto fami[*]lie vide. s̃. dominꝰ. §. iiij. ⁊. j. obligatio. .§. pe. ⁊ vlti. ¶ Vtrum familia ep̃i gaudeat priuile[*]gio fori. Rñ. Pa. in. c. nullus de foro cō pe. communiter tenetur ꝙ sic. ¶ Vtrum familia vel aliquis eorum te [*]neatur reuelare delictũ dñi sui requisitus per obediẽtiā superioris. Rñ. ꝙ nō si criminaliter vult ꝓcedere vt. iiij. q. iij. c. l. iulia. cl. ij. Si aũt ciuiliter sic credo teneatur quia nulla. l. repellit̃ vt no. gl. iij. q. v. c. j. quod credo verũ quādo nullũ malũ sibi immineret ex hoc alias se cus  nō teneor cũ malo meo facere bo num proximi temporale. ¶ Vtrũ dño familie qui fecit iurare fa[*]miliaʒ de veritate dicẽda sit parendũ. Rñ. ẜm Durā. aut iste dñs eũ truculen tus ⁊ probabiliter habetur ferus ⁊ sic nō tenet̃  illicitum fuit iuramẽtum. Si vero est māsuetꝰ ⁊ ꝓbabiliter credi tur ꝙ non procedet nisi rationabiliter tũc distingue ꝙ aut res puta asportate erāt ad custodiam suam deputate ⁊ sic sicut potest ꝓsequi asportantẽ sic ⁊ dño reuelare. Si vero non erant deputate ad eius custodiam tunc si potest proba re tenetur dicere veritatem si vero non debet reuelare nisi tali  possit ꝓdesse ⁊ non obesse ⁊ si alio modo iurauit non fuit licitũ iuramẽtum nec obligatoriuʒ Jdem dicit Hug. de testibus sinodalibus ꝙ nō tenetur denũciare ep̃o lʒ iurauit nisi crimina que possunt ꝓbare. xxiij. q. iiij. quisquis alias esset ꝓditio. ij. q. j. peccauerit nisi hoc faciat secrete illi  habet corrigere paternaliter. ar. xxij. q. v. hoc videtur. de hoc vide. s̃. denunciatio. §. x. ¶ Vtrũ obligatus ꝓcurare ali fami[*]liā vel fratres alicuius domus teneat̃ excrescẽ te familia vel fratribꝰ in nume ro. Rñ. ẜm pau. ꝙ si familia vel fratres habeant numerũ determinatũ tũc non tenetur si aũt indeterminatum vt sunt fratres minores alicuius cōuẽtꝰ sic tenetur. facit. c. ꝙto de cẽsi. si tamẽ nimis grauaretur ꝑ iudicis officium sibi ꝓui debitur ⁊ sic patet ꝙ quo ad cōsciẽtiam non tenetur. ¶ Quid si famulus cũ domino nō con[*]uenit de salario. Rñ. ꝙ si famulus consueuit locare operas suas ⁊ dominus conducere operas ministrorum ꝙ tene tur domino soluere vs ad summam que alios fuisset conducturus ar. l. si nō sortem. §. libertus. ff. de condi. inde. no. arch. j. q. j. sunt nōnulli ꝙ si fuit con dictus sub mercede taxanda ad arbitriũ domini sic iudicio boni viri taxabitur vt pʒ. s̃. arbiter. §. x. quasi in fine. Familiaris. quis dicat̃. Rñ. ẜm glo. iij. q. v. in summa ꝙ lar ge dicuntur omnes qui cohabitant cũ aliquo vt in. c. in literis de testi. ⁊. c. insinuante de of. de. gl. in. d. c. in literis dicit familiares appellantur consanguinei colonus ascripticius mercenarius filius in potestate libertꝰ. seruus ⁊. omnes habitantes in domo. Domestici ve ro sunt quibus ratione patrie potestatis vel dominice imperari potest vide gl. in. l. presenti. §. sane. C. de his qui ad ecclesias confu. quando enim dicitur familiares domestici intelligũtur omnes qui in expẽsis alicuius commensa les continue existunt etiam si aliquan do abesse pro eius negocijs gerendis contingat vt no. in. c. fi. de verbo. sign. libr. vj. Famliaris quis dicatur ⁊ ĩ quo dif ferat addmestico Bal. no. ĩ. l. ij. C. de testi. spe. in ti. de testi. §. j. ver. item excipit̃ ꝙ est domesticus. Familiaritas cum mulieribus pro hibetur ecclesiasticis xxxij. di. ĩterdixit ⁊ duobus. c. se. xxxiiij. di. quorũdam. lxxxj. di. clericus. xviij. q. ij. cognouimus de coha. cle. ⁊ mu. per totum vide. s̃. clericus. v. immo vt dicit Hiero. in. c. hospitiolum tuum. xxxij. di. non potest digne cum deo habitare  feminarum accessibus delectatur. Familiaritas nimia parit contemptuʒ de iudeis ⁊. c. si indeos. Fatum qui credit mortaliter peccat. xxvj. q. vij. non obseruetis. Fauere peruersis idem est ac si ipse faceret. xj. q. iij. qui consentit. lxxxiij. dis. nemo ⁊. c. seq. xxiij. q. iiij. si s. Fautor quis dicatur vide. j. hereticꝰ. .§. xxiiij. Femina non debet tonsurari etiā cā religionis. c. vxoratus in fi. de conue. coniu. Et intelligitur non solum de tonsura que dicitur clerica. sed etiam de rasura que fit per abscissionẽ capillorum vs ad aures facit. xxx. dis. quecun mulier ⁊. xx. q. ij. c. j. ⁊ cle. attẽdentes de sta. regula. glo. tamẽ in. d. cle. videtur tenere ꝙ consuetudo contraria excusat. ⁊. ꝙ. c. quecun mulier intelligitur de illa que vult remanere in secu lo nolens religioni deseruire sed mundialiterviuere ⁊ placet peccat ergo mor taliter talis tonsurans se cum in. d. c. quecun mulier sit excōmunicāda q etiam intellige nisi ex necessitate hoc faceret. Femine apellatione quis veniat in stituto an hermofrodia? Bal. ꝙ non in l. omnes populi. col. xj. C.  iust. ⁊ iur. licet Ang. teneat contrarium ⁊ male insti. de ac §. j. ⁊ Alex. in. l. ij. in princ. ff. de verbo. obligatio. aut veniat appellatio ne virorum. Bald. not. ꝙ non in. l. scripturas. ad fi. C. qui po. in pig. ha. ⁊ Bar to. in. l. j. ff. deleg. ¶ Quare femina ciciꝰ pubescit. Rñ. gl. [*]in. l. ij. C. de his qui ve. eta. ĩ pe.  mala herba cito crescit sʒ est alia rō quā reddũt doc. ĩ. c. literas de despō. ĩpu. s. quia sexus mulieris ẽ debilior ⁊ citiꝰ deficit ⁊ ideo citiꝰ ꝑficit̃ sicut in alijs videmꝰ. ¶ Que sunt illa q̃ mulier. nō pōt exerce re. Rñ. multa nō pōt p̃dicare nec docere publice. xxxij. di. mulier. nec ↄfessiones audire nec alijs benedicere vt ĩ. c. noua de pe. ⁊ re. Jtem nec tangere sacra vasa xxiij. di. sacratas nec sacratas pallas cō tingere nec incẽsum circa altaria defer re. vt ĩ. d. c. sacratas. itẽ nec actũ alicuiꝰ ordinis exercere vt. ĩ. d. c. noua ⁊ in. c. tā ta de ex. p̃. ⁊ no. ĩ. c. dilecta de ma. ⁊ obe. item nec iudicis nec magistratus gere tur officiũ nisi in casibꝰ de bꝰ in glos. xv. q. iij. §. j. nec postulare nec procurare nisi ĩ ꝓpria cā ⁊ suoꝝ vt not. ĩ. l. femine. ff. de re. iu. ⁊. iij. q. vij. §. tria. xv. q. iij. §. j. Jtẽ nec testis esse de qͦ dic vt. j. testis. §. v. nec personaliter posset trahi ad iudiciũ causa ferẽdi testimoniũ aut alia q̃li bet causa q̃ iure nō exprimit̃ cōtra eius voluntatẽ ⁊ si est religiosa nō pōt etiā si vult trahi ad iudiciuʒ ex quauis causa ꝑsonaliter. c. mulieres de iu. li. vj. Jtem nec viri habitu vti sub pẽa anathematis. xxx. di. si qua mulier itẽ nec accusare nisi in certis casibꝰ de bꝰ. xv. q. iij. §. j. in tex. ⁊ ĩ gl. itẽ nō pōt se obligare seu ꝓ priā substātiā ꝓ debito viri nisi creditũ sit conuersum in suā vtilitatem. vt in aut̃. vt nul. iu. §. ⁊ illud no. Jtẽ non debet incarcerari vel detrudi pro aliquo debito vt ibidem. Fenus est vsura sed differt in hoc ab vsura quia vsura est lucruʒ de capitali acceptum. fenus vero est lucrũ de vsura vnde grascimꝰ. est vsura suos cum quis tradit mihi nummos. Spe. lucri fenus duplex vsura vocatur quod quidẽ fenus improbum exercẽtes sunt infames. l. improbum. C. ex qui. cau. ĩfa. ix. De quo dic vt. j. Vsura quia cōmuniter vnuʒ pro altera accipitur vt in. d. l. improbum. Ferie dicuntur quia prestant vacatio nem ad his que fiunt in foro iu diciali ⁊ operibus seruilibꝰ quarũ alique sunt ob reuerẽtia dei ĩtroducte vt in. c. cōquestus de ferijs ⁊. C. e. ti. l. dies festos. Alie sunt ob reuerẽtiā principis vel ciuitatis vt dies natiuitatis suevel dies ṗncipij de imperio. C. eo. ti. l. oẽs. alie sunt ad requiem laboris vt tẽpus messium et vindemiarum de quibꝰ in d. c. conquestus. ⁊. ff. eo. ti. l. j. De multiplicibus ferijs Bal. no. in l. ij. §. fi. C. de tempo. appel. ⁊ quibꝰ possit per partes renunciari. no. Bal. in. l. a qui. de verb. sig. melius in. l. j. versi. se cundo quero ibi ferijs renunciari. ⁊ ibi Saly. in ver. querit gl. ibi ob necessitatem hominum. C. de fer. ¶ Vtrum partes possint renunciare di [*]ctts ferijs. Rñ. ꝙ ṗmis ⁊ secũdis nō ter tijs sic. vt ĩ. d. c. cōquestus. ⁊. xv. q. iiij. in summa. ¶ Vtrũ nullo modo possit s compelli [*]ad iudiciũ in p̃fatis ferijs. Rñ. ꝙ nō ni si in casibꝰ de bꝰ. ff. eo. ti. l. j. ⁊ de quo ĩ c. vl. de iu. ⁊ nisi necessitas vrgeat puta quia res. erat peritura vt exẽpla habes in. l. j. ij. ⁊. iij. ff. eo. ⁊. l. j. ff. de dā. infe. aut pietas puta causa debilium vel misera bilium ꝑsonaꝝ. d. c. cōquestus  in ope ribus misericordie nō est habẽda distĩ ctio dierum ar. lxxvj. di. vtinam. de ↄse. di. v. nun ⁊ summa ratio est q̃ pro reli gione facit. ff. de relig. ⁊ sum. fu. l. sunt persone. ¶ Festũ seu ferie solẽnes q̃ in honoreʒ [*]dei sunt introducte ⁊ in quibꝰ. abstinẽ dũ est ab oꝑibꝰ seruilibus q̃ sunt. Rñ. sunt infrascripta posita in. c. cōquestus de ferijs Natiuitas dñi. S. Stephani. S. Jo. euangeliste sanctoꝝ innocẽtiũ. S. Siluestri circũcisiodomini. Epipha nia domini. Septẽ dies dominice passionis resurrectio domini cũ. vij. diebꝰ se. Pẽthecostes cũ duobus se. Natiuitas beati Jo. baptiste sanctorũ. xij. apo stoloꝝ. s. Laurẽtij purificatio marievir. Annunciatio eius Assumptio eiusdẽ ⁊ Natiuitas ipsiꝰ dedicatio. s. Michaelis archāgeli festũ oĩm sanctoruʒ dies dominici. Oẽs alij dies quos ep̃i ĩ suis diocesibꝰ cũ clero ⁊ populo duxerint ce lebrādos. Jn. c. ꝓnunciandũ de conse. di. xiij. vbi p̃fate solẽnitates ponunt̃. adduntur etiā tres dies rogationũ de dicatio cuiuscũ oratorij festũ. s. Martini pōtificis ⁊ cōfessoris. Jn. c. crucis. d. nostri de conse. di. iij. ponitur festum Jnuentionis sancte crucis in cle. si do minum de reli. ⁊ ve. san. ponitur festuʒ corporis xp̃i. Adde ẜm Jo. an. quem sequitur. d. Anto. ⁊ etiā Pa. in. d. c. cōquestus cum nō reprobet festa quatuor do ctorum ecclesie sed in istis ⁊ omnibus alijs predictis standum est consuetudi ni ẜm Ho. ⁊ Pa. in. d. c. conquestus. similiter de festo. S. Bartholomei quo ad diem. Jn quo fiat. c. Consiliuʒ de ob ser. ieiu. vnde hodie dies passionis ⁊ se ptimana resurrectiōis ⁊ dedicationis oratorij ⁊ quatuor doctorum ⁊ euangelistaꝝ nō seruant̃. Sʒ limita vt vʒ intel ligamus ꝙ ↄsuetudo deroget p̃fatis fe stiuitatibꝰ dummodo nō sit dominicꝰ dies vel eo maior sicut est festũ natiui tatis dñi resurrectiōis ascẽsiōis pẽthe. ⁊ epiphanie vt in. c. licet de ferijs dicit̃ in gl. quam sequunt̃ doc. vbi addit Jo. an. assumptionẽ ꝟginis gloriose ar. c. fi. de sen. ex. li. vj. quia non credo valere cōsuetudinẽ in ↄ̃riũ cũ videant̃. quasi iuris diuini vt patet in. d. c. licet. ¶ Vtrũ ↄsuetudo possit alias a prefa[*]tis festiuitates ĩtroducere ita ꝙ de p̃ce pto teneamur ad illa. Rñ. ꝙ sic sicut p̃t facere aliā legẽ ⁊ qñ fit. vide supra con suetudo. §. ij. ¶ Vtrũ ep̃s cũ clero solũ possit. indice[*]re festũ. Rñ. ꝙ nō sʒ opʒ ꝙ faciat cũ po pulo vt. s̃. patet. ¶ Festũ ĩmaculate cōceptiōis gloriose [*]ꝟginis matris dei Marie licet ecclesia romana antiquitꝰ non celebrauerit vt patet ꝑ Tho. in. iij. ꝑte. q. xxvij. ⁊ ꝑ. S. Bo. in. iij. di. iij. ⁊ per glo. de cōse. di. iij. in. c. ꝓnũciandum  eius puritas nũdum erat reuelata tamẽ hodie de ipsa conceptione solẽne officium et festum cum largitione indulgentiaruʒ que in festo corporis christi sunt date illis qui intersunt diuinis ⁊ hoc ꝓpter multa mi racula per q̃ manifestũ est ꝙ sine pecca to originali fuit ↄcepta. Et ideo hodie ad euitāda scādala precipit̃ sub pena excōicationis late snĩe a qua nō possint absolui nisi a romano pōtifice preter in mortis articulo oĩbus cuiuscũ status gradus ordinis ⁊ cōditionis fuerĩt ne de cetero ausu temerario p̃sumāt in sermōibꝰ ad populũ seu alias qũolibet affirmare ꝙ tenẽtes virginẽ esse preser uatā a peccato originali ĩ sua cōceptio ne poluat̃ labe heresisvel mortalis pec cati vel festũ eiusdẽ cōceptiōis celebrā tes ne tenere libros vel legere aut ha bere proverbis hoc cōtinentes simili pena etiā ligant̃ qui ausi fuerint assere re ꝙ cōtrariā opinionẽ tenẽtes. s. q sit cōcepta ĩ peccato originali incurrāt heresim per mortale peccatum. hec haben tur in extraua. Sixti quarti que incipit graue nimis. ¶ Quid de istis festis sctĩ Antonij san [*]cti Nicolai sancte katherine ⁊ hmōi q̃ ex cōsuetudine celebrant̃ ignorat̃ tñ an ex tali cōsuetudine sint introducta q̃ ha beat vim legis p̃ceptiue. Rñ. ꝙ nō credo peccare mortaliter nō seruātes nisi essent scādalũ ratio  nō introducta vt de precepto sed ex deuotione vbi auteʒ esset scandalũ sic ibi est cōsuetudo obli gatoria ex quo tandiu est ꝙ est prescripta ⁊ reputatur obligatoria. ¶ Quando incipit dies festus vide. s̃. [*]dies. in prin. ¶ A quibus est abstineñ. diebꝰ festiuis [*]predictis. Rñ. ꝙ ab oĩ oꝑe seruili nō solũ peccati sed ẽt mechanicis vt agricul tura vt r in. c. lʒ de ferijs. ¶ Pro cuiꝰ in telligẽtia est notañ. ẜm Ric. in. iij. dist. xxxvij. ar. iij. q. iiij. q opus seruile dicit̃ tripliciter aliqñ materiałr solũ sed formaliter liberuʒ vt verbi gratia scribere nō ꝓpter tꝑale lucrũ sed ad edificationem animarũ propter diuinum cultuʒ ⁊ hmōi ⁊ isiud nō prohibet̃ imo concedit̃ vt pʒ in. d. c. cōquestꝰ vbi causa pietatis q̃ alias prohibent̃ permittunt̃ facit. l diuꝰ. ff. de ferijs vbi ea q̃ faciũt ad disciplinā militarẽ pñt agi diebꝰ feria tis. ¶ Sco r opus seruile formaliter aũt solũ materialiter aũt liberuʒ est vt puta cũ aduocatus cogitat de his q̃ die crastina dʒ proponere propter lucrum tꝑale rusticus de aratione terre ⁊ ordinatione bonũ ⁊ lʒ ab isto abstinere debeamus in diebꝰ festis nō tñ astringtmur de p̃cepto vnde nō peccat mortałr talia faciẽs nisi ꝑ hoc opus excludat̃ il lavacatio quā dʒ cultui diuino ex neces sitate quā explicabo in se. q. q̃ fit. ¶ Ter tio r opus seruile materialiter⁊ forma liter seu finaliter de hoc est omne opus corporale ordinatũ sicut ad propriũ ⁊ ꝓ ximũ finẽ ad bonum corporis tꝑale seu ad lucrũ ⁊ istud est illud q prohibetur de precepto diebꝰ festiuis vnde semper peccat mortaliter ipsum faciẽs nisi excuset̃ ꝓpter istoꝝ. iiij. vnũ ẜm F. de ma. in tracta. de. x. preceptis. ¶ Primũ operis modicitas seu paucitas que nō impedit spũslibertatẽ. ¶ Scʒ necessitas operis q̃ nō possit p̃ueniri cōmode nec differri vt decoctũ ciboꝝ pro illo dievel necessitas coactionis quā faciũt dñi alĩ ter eoꝝ bona prescriberent. facit. c. lʒ de ferijs. ¶ Tertiũ cordis pietas. vt in. c. conq̃stus de fer. vt. s̃. dictũ est. ¶ Quartum publica vtilitas. vt pote pro pace ⁊ concordia ꝓ ponte ⁊ hmōi q̃ etiā sunt pia. quodlibet em̃ istoꝝ excusat ꝙ nō sit mortale saltẽ laborare in diebꝰ festiuis. Ex quibus patet quid tenendum sit de multis questionibus que reducunt̃ ad infrascriptas questiones. xxiiij. ¶ Prĩa de mulieribꝰ que aliq̃ pũcta po [*]nũt vel scopāt domũ vel de illo  vẽdit vnā solā rẽ vel  putat ramũ facit conā itinerat modicũ ⁊ hmōi ꝙ nō peccāt mortałr ꝓpter modicitatẽ oꝑis. rō  ẜʒ S. Bo. in. iij. dist. xxxvij. suꝑ literā ⁊ cōiter theolo. rō ꝓhibitiōis operũ est vtva cemus deo ⁊  ista modica nō ĩpediũt vacationẽ p̃dictā lʒ aliquałr minuant ideo nō est pctm̃ mortale talia facere: ni si quis talibus per notabile tp̃s occuparetur vel vs ad vltimam defatigationẽ q quidẽ arbitrio boniviri relinquẽdũ est vt attẽdat si rō legis euacuat̃ vel nō: sed solũ minuat̃. faciũt ad hec q̃ no. in. c. intelligẽtia. de ver. sig. ¶ Secũda de carnificibus qui ꝑ nota[*]bile tẽpus occupantur  si faciũt propter necessitatẽ quaʒ nec preuenire pñt puta  estas est vel sunt plura festa excusantur alias non. ¶ Tertia de taber narijs  si faciũt pro [*]pter necessttatẽ excusant̃ secꝰ si ad ebrietatẽ ad ludum ⁊ huiusmodi ⁊ idem dic de hospitibus. ¶ Quarta de his qui panẽ herbas fru [*]ctus ⁊ huiusmodi vendunt  si faciũt pro necessitate diei festi excusant̃ alias non sicut  vendunt multa q̃ sunt soluʒ ad gulositatẽ nisi essent modicitas detractionis sicut est in his qui vendunt candelas ⁊ canistria inʒucherata ⁊ huiusmodi in quibꝰ nō opʒ facere p̃cia sed quilibet scit ꝙ tantũ hʒ soluere ⁊ sic sol uit ⁊ accipit pro quo soluit sine alio strepitu quia in modico distrahitur. ¶ Quinta de medicis minutoribꝰ aro[*]matarijs ⁊ huiusmodi de quo dic q lʒ quia medicinalia sunt necessaria. ¶ Sexta de cursoribus et mulionibus [*]qui sine necessitate magna differre nō possunt ⁊ alijs viatoribus ⁊ cōductoribus rerum ⁊ dic ꝙ excusantur. Jtineratio tamen non sic stricte prohibetur  pōt quis etiam itinerando intendere deo ⁊ ideo nisi sit vs ad vltimam fatigationẽ non credo sit prohibita vel cuʒ omissione diuinorum. ¶ Septima de ferratoribꝰ equoꝝ dic ꝙ [*]excusant̃  sicut illi necesse habet ambulare sic istis lʒ principaliter ꝓpter ne cessitatem eorũ quibus seruiunt uis lucrum habeant. ¶ Octaua de faciẽtibus vitros simili[*]ter de tinctoribus ⁊ coctoribus laterum qui dicunt fornasarij ⁊ huiusmodi qui sine magno dāno desistere nō possunt dic quod licet. ¶ Nona de molẽdinis siue cũ iumẽtis [*]sine ad aquā vel ad vẽtũ dic ꝙ si faciũt propter necessitatẽ illoꝝ quibꝰ ĩseruiũt excusant̃ uis etiā posset dici ꝙ molẽdina ad aquā ⁊ vẽtũ nō sint ꝓhibita la borare cũ ex modico oꝑe hoĩs exerceri possit non vident̃ euacuare rationẽ hu ius precepti meliꝰ tñ est abstinere ⁊ securius nisi necessitas requirat. ¶ Decima de rusticis  compelluntur [*]a dñis laborare dic q si iusto metu faciunt est necessitas q̃ excusat alias nō. Jdẽ dic de famłis filijsfa. vxore ⁊ hmōi. ¶ Vndecima de conducẽtibus labora[*]tores in festis ⁊ exigũt debita a suis de bitoribus. Dic q si alijs diebus nō inueniũt excusant̃ duminodo diuina non dimittant. ¶ Duodecima de euntibꝰ ad mercata [*]vel nundinas dic ꝙ si auditis diuinis ꝓpter necessitatẽ faciũt puta  nō alio loco vel tꝑe talia possent vẽdere vł eme re ꝓ bono cōitatis aut vt ex lucro prouideāt sibi ⁊ sue familie vel vt dẽt pauperibꝰ ẜm Pe. de pa. in. iiij. ex quo prelati sciũt ⁊ tollerāt excusant̃ a mortali nisi forte a prelatis locoꝝ esset ĩterdicta intelligo verũ in festis minoribꝰ dñica  talis tollerātia prelatoꝝ videt̃ derogare illi festo. secꝰ in maioribꝰ  nō credo liceat nisi pro necessitate vel pietate so lũ  uis p̃lati nō interdicāt  tũc locũ hʒ illud multa ꝑ patiẽtiā tollerant̃ ⁊ c. Fide ma. in tractatu. x. p̃ceptoꝝ tʒ ꝙ so lũ est pcim̃ mortale. Primo si dimittat missam. Secũdo si ep̃s precepit ne fiāt. Addo ⁊ tertiũ qñ sosum fit ex lucri cupiditate. c. j. de ferijs. ¶ Tertiadecima de bellatoribus dic ꝙ [*]propter necessitatem licet. ¶ Quartadecima de habentibus sege[*]tes vel fenũ in agro propter inũdantiā aquarum ⁊ hmōi dic q licet colligere. ¶ Quintadecĩa de hñte domũ  ruinā [*]minat̃ dic ꝙ ꝑꝑ necessitatẽ reparare lʒ. ¶ Sextadecima de doct.  vt expediat [*]illũ  de lōge venit facit ↄsiliũ dic ꝙ lʒ. ¶ Decimaseptima de venatoribꝰ. Rñ. [*]ꝙ non licet  si nō licet in quadragesima ⁊ diebus ieiunioꝝ ẜm gl. in. c.  venatoribus. lxxxv. dist. tominus in die festo nō credo tñ peccẽt mortaliter qui diebꝰ festiuis ipsis ĩtẽdũt nisi id faciũt causa lucri principaliter vel dimissis di uinis. ¶ Decim aoctaua de citharistis ⁊ alijs [*]senatoribꝰ. Rñ. si ad laudẽ dei ⁊ sanctorum pulsant vel propter recreationem alicuius ⁊ hmōi pia vel necessaria excu santur si principaliter ꝓpter hoc faciũt licet secũdario propter lucrũ secus si ꝓ pter causam nō piam vel necessariāvel propter lucrũ principaliter  nō excusantur nisi sicut alij ex quatuor p̃dictis. ¶ Decimanona de laborātibus agros [*]pauperũ vel reficiẽtibꝰ domos eoꝝ vel laborātibꝰ circa edificationẽ ecclesiaꝝ aut monasterioꝝ ⁊ hmōi dic lʒ si fiat ꝓpter pietatẽ ⁊ deũ nō propter carnaleʒ amorẽ vel spẽ remuneratiōis future  opera pietatis ⁊ misericordie nō debẽt cessare diebus festiuis. d. c. conquestus. ¶ Vigesimo de studẽtibus dic ꝙ si stu[*]diũ fit prĩcipaliter ad illuminationẽ ꝓprij intellectus ⁊ alioꝝ licet ↄñr veniat lucrũ nō erit pctm̃ vt iʒ pa. in. c. j. de fe. ar. c. cũ ex eo. de elec. li. vj.  studiũ tale est ꝓpter publicaʒ vtilitatẽ maxime in theologia ⁊ iure canonico studere autẽ principaliter propter lucrum non licet. ¶ Vigesimaprima de scolaribꝰ legenti [*]bus in diebus festiuis potiꝰ vt doceant̃  doceāt ⁊ assuefaciāt se. dic ꝙ lʒ scm pa. vbi. s̃. dũmodo principaliter nō faciant propter lucrũ sed si in cōsequẽtiā nō nocet ar. l. j. ff. de aut̃. tu. ⁊ ĩ. l. rogasti .§. j. ff. si cer. pe. ⁊ in. c. d ꝓderit. lxj. dist. ¶ Vigesimasecũda de scriptiōibꝰ. Rñ. [*]q scolaribꝰ lectiōes seu recollectas no tare scribere. vel sermones aut legendo libros corrigere nō est illicitũ dũmodo nō nimis intendāt hmōi sicut de quinterno ad quinternũ scribũt vel non faciāt causa lucri habẽdi ⁊ de pictoribus  diebꝰ festiuis vt addiscāt stāt in eccle sijs ad designandũ scribere tñ spũalia ⁊ ꝓpter spũalem causam nō est illicitũ etiā in titate. d. c. conquestus. ¶ Vigesimatertia de laborātibus circa [*]pōtes reficiẽdos viam aptandā portus reparādos dic ꝙ lʒ dũmō nō ꝓpter lucrũ prĩcipaliter  publica vtilitas sub nomine pietatis comprehenditur. ¶ Vigesimaquarta de facientibus ser[*]ta ⁊ alias vanitates dic ꝙ nō licet eo ꝙ nulla publica vtilitas inest. ¶ Sed si q̃ras ꝓ ta necessitate predi[*]cta liceant. Rñ. ꝙ lʒ quidā in. c. lʒ de fe. dixerint licere ꝓ necessitate vite substẽtande solũ tñ hoc nō credo verũ cũ p̃fatũ. c. lʒ. q loquit̃ de allectibꝰ  nō sunt necessaria ad vitā  sine ipsis viuere possumꝰ sit cōtra eos. ⁊ xp̃s in Mat. xij. c. cuius vestrũ bos vel asinꝰ cadat in so ueā nō extrahet illũ ⁊ c. ꝓpterea dʒ ẜm Tho. sca sce. ꝙ nō solũ ꝓ necessitate ꝓuisionis  ꝑtinet ad cōseruandũ ꝑsonā suā vel alioꝝ ⁊ rerũ sed etiā ad qcũ  dānũ vitandũ ⁊ satis confirmat̃ hoc dictũ per. l. j. ij. ⁊. iij. ff. de ferijs et meliꝰ. xv. q. iiij. in summa ⁊ q no. in. d. c. conquestꝰ. Jtẽ etiā necessitas excusat qua laborat̃ pro acquirẽdo aliqua vtili q alio tꝑe nullo modo haberi posset sicut patet in. d. c. licet vbi piscari allectia cō ceditur  alio tꝑe non possent haberi. Et idẽ de quocũ simili. Ratio est quia nō est tā arcta obseruatio dñice quo ad opera sicut fuit sabbati ⁊ lʒ ille  laborat habeat lucrũ tñ si principałr fuit ꝓ pter necessitatẽ illoꝝ ꝓ bꝰ laborat excusat̃ sicut si illi laborarent excusarent̃. ¶ No. tñ ꝙ ad hoc vt necessitas vł pie[*]tas excusent p̃fatos oẽs oportet ꝙ non dimittāt diuina illa bꝰ necessario est insistẽdũ diebꝰ festiuis nisi forte eẽt tāta necessitas ꝙ arbitrio boni viri excusarent̃. iteʒ sco qñ inest necessitas pro acquirẽdo aliquo vtili requirit̃ dispen satio si pōt haberi commode ⁊ ab ep̃o si pōt vel a ꝓprio sacerdote si ep̃m cōmode adire nō pōt. itẽ tertio ꝙ si prouenit aliq lucꝝ ex ↄñtia lʒ principaliter fiat propter necessitatẽ alioꝝ ꝙ faciat aliq̃s eleemosynas in recōpẽsationẽ hoc not. in. d. c. lʒ uis nō credā istũ secun dum esse necessartũ securum tamen est. ¶ Vtꝝ opꝰ mortalis pctĩ sit ↄ̃istud p̃ce [*]ptũ sabbata sanctifices. Rñ. ẜm Nic. de lira suꝑ exo. xx. ꝙ sic cũ sit opꝰ totaliter seruile vñ e.ũt duo pctā mortalia. scʒ  fornicatꝰ est ⁊  opus seruile fecit in fe stis ⁊ hoc verũ ẜm alex. in. iij. par. super tra. de isto p̃cepto rōne reatus sed rōne actus nō erit nisi vnũ solũ ⁊ sic erit circunstantia cadẽs sub speciali ꝓhibitio ne ⁊ ideo necessario confitẽda pcm̃ aũt veniale nō rũpit festũ ẜm. S. Tho. vbi s̃. arti. iiij. ¶ Vtrũ citatio facta ad diẽ feriatā tene [*]at. Rñ. gl. ĩ. c. vl. xv. q. iiij. ꝙ si citat vt rñ deat die feriato est nulla ipso iure. ff. de ferijs. l. j. ⁊ siocũ liq̃at ꝙ est nulla nō tenet̃ cōparere secꝰ si eẽt dubiũ an teneat citatio vel ne.  dʒ ire ad allegādũ priuilegiũ ferie. iij. q. ij. si ep̃s ⁊ ibi gl. si aũt citet nō ad rñdẽdũ sʒ vt cōpareat die fe riato bñ tʒ citatio. vt. ff. de ad. l. mi. §. lx. ¶ Vtrũ causa agitata in die feriato te[*]neat. Rñ. q nō etiā si de cōsensu partiũ processerit intelligo de ferijs ob reuerẽtiā dei statutis propterea oĩs ꝓcessus iudictalis dʒ cessare de precepto vt in c. j. de fer̃. nisi necessitas vel pietas ali rerat vt not. xv. q. iiij. in summa. et in d. c. conquestus. ¶ Vtrũ actus  pertinẽt ad voluntariā [*]iurisdictionẽ vt emācipare ↄ̃ctus inire iusticiā facere scribere instr̃a cōficere ⁊ hmōi valeāt ĩ diebꝰ p̃dictis. Rñ. pa. ĩ. d. c. conq̃stus q sic vt videt̃ exp̃ssum in. l. actꝰ. C. de ferijs lʒ peccẽt mortaliter faciẽtes nisi excusent̃ propter aliquod de quatuor de quibus. s̃. dictum est. §. lx. ¶ Quibus est insistendũ in prefatis fe [*]stinitatibꝰ. Rñ. dicit tex. in. c. ieiunia. de cōse. di. iij. die aũt dñica nihil aliud agẽ dũ est nisi deo vocandũ nulla oꝑationi die illa sancta agat̃ nisi tm̃ hymnis et psalmis ⁊ canticis spiritualibꝰ dies illa transigat̃ hoc ibi. Et licet talibus sit insistendum tñ non de precepto nisi. v. ¶ Primuʒ vt conterat̃ vel saltẽ atterat̃ [*]de peccato mortali cōmisso in quo iterũ est ⁊ hoc probatur quia de precepto tenemur vacare deo ĩ aliqua hora diei fe sti ẜm oẽssed hoc facere nō pōt  est in mortali nisi de eo conteratur vel atteratur ꝓpterea dicit̃ leui. xxiij. sabbatũ re etionis est affligetis aĩas vestras et iterũ aĩa q̃ nō fuerit afflicta die hac peribit ꝙ hoc fit de p̃cepto in eo  se eẽ in pctō mortali recognoscit hẽo ꝓ indu bitato ꝑ ea q̃ dixi. s̃. cōtritio §. v. sʒ de eo  nō aduertit nec recogitat ẽ magis du biũ sed credo potius eũ teneri saltẽ generaliter in asiqua hora dolere ⁊ eẽ ma le contẽtũ de pctĩs oĩbus saltẽ ĩ genere aliter non video qũo excuset̃ a mortali ꝓpterea in missa p̃mittit̃ cōfessio vt sit admonitio ad hoc faciũt q̃ dicā. j. Mora. §. j. ⁊ obligatio. §. viij. ¶ Scm vt audiat missam integrā de [*]conse. dist. j. oẽs fideles ⁊. c. missas dicit tñ Ric. in quolibet. j. q. xix. q si ex vero contẽptu omittat̃ vł interpetratiuo est mortale. Et vocat contẽptũ interpreta tiuum qñ sine aliqua legitima cā ad nō audienduʒ missam in festis assuefacit. Voco ego legitimā causaʒ corporalẽ in firmitatem habere pueros tenellos vel infirmos consuetudinẽ patrie q̃ habet vt mortuo aliquo nō egrediant̃ per tp̃s siłr ne puelle nobiles ducāt̃ ad missam dũmodo nō ducant̃ correas ⁊ spectacu la alias nō excusant̃ castellani et siłes vel timor inimicoꝝ vel alid aliud q ẜm rectũ iudiciũ legitima excusatio de beat appellari si autẽ omittit ex aliqua passione animi vel pigritia vel nō causa rationabili si tñ ad hoc nō est assuetꝰ est veniale pctm̃ si vero ex legitima cā erit nullũ pcm̃. Et ꝙ dico de tota dic de parte notabili secꝰ de modica puta introitu ⁊ hmōi  tex. vult vt totāvs ad bñdictionẽ inclusiue audiat in. d. c. mis sas itẽ dicit Arch. in. d. c. oẽs fideles ẜm Hug. ꝙ istud p̃ceptũ nō remouet quin causa necessitatis vel honestatis seu ex causa minꝰ iusta nō possit ante finẽ mis se s discedere sine hac pena q limita nisi ducat in cōsuetudinẽ. Jdẽ dic si nō audit sacerdotẽ eā dicentẽ ꝙ excusant̃ qñ cōmodeaudire nō possunt dũmodo existāt ibi presentialiter. Jdẽ dic ꝙ excusant̃ seculares  nesciũt discernere in ter missam de officio vel vonuam si audiunt votiuā in die festo sed non sacer dotes publice eas dicentes ⁊ etiam seculares qui hoc sciũt discernere nisi au diāt illā de officio de qͦ habes. j. missa. .§. xxxiij. Si aũt audit̃ in parochia vel alibi an sufficiat vide. j. missa. §. lix. ¶ Tertiũ est vt in or̃one ꝑsistat. Nā cũ [*]or̃o sit de p̃cepto vt. j. Oratio vr̃ ꝙ dies festus sit tẽpus determinatuʒ ⁊ hoc est indubitatũ ꝙ hō tenet̃ in aliqua hora orare vñ si stat ad missam illud sufficit nisi volũtarie alijs intendat quia tunc nō sufficeret cũ sit vacandũ deo in aliqua hora saltẽ de necessitate ẜm oẽs. ¶ Quartũ est vt audiat p̃dicationem si [*]qui p̃dicet q verũ intelligo de illis  nesciunt necessaria ad salutẽ ⁊ ẜm distinctionẽ quā supra posui de missa. §. xlij. alios aũt nō credo teneri nisi rōne scādali. Et. c. sacerdotes.  ↄse. di. j. ĩtelligo  eo  egredit̃ ex ↄtẽptu vł cũ scāda lo alioꝝ ꝙ tunc peccat mortałr ⁊ venit excōmunicandus vt ibi dicit̃ alias nō. ¶ Sʒ q̃ro q magis est p̃eligẽdũ in fe[*]sto an auditio misse an p̃dicationis cũ vtrũ nō pōt audiri. Rñ. ꝙ auditio p̃dicationis  ratio legis in hoc magis militat vt pʒ intuẽti iura de ↄsecratiōe dist. j. in. c. oẽs fideles ⁊. c. sacerdote ⁊. c. ep̃s nullũ q̃ magis rōne audiẽdi scripturas scās ⁊ ꝟbũ dei p̃cipiũt missam audiri.  alia rōne facit ad hoc. j. q. j. c. interrogo vos. ¶ Vtrũ audiẽs missaʒ dicẽdo suas ora [*]tiones satisfaciat. Rñ. ꝙ nō lʒ nō credā ꝙ peccet mortałr qñ ex deuotione facit sʒ meliꝰ esset omittere nisi qñ sacerdos dicit secretas. aduerte tamẽ ꝙ nō excusarẽ a mortali illuʒ  diceret aliqua ad que tenet̃ puta officiũ qñ r missa ⁊ est de p̃cepto vt audiat̃. arg. c. ex literris de proba. cũ ibi no. in ver. vices duorũ secus si missa esset de cōsilio audienda. ¶ Quintũ ad q tenentur oẽs ẜm ali[*]quos in diebꝰ festiis est oblatio quālibet tenet̃ facere in predictis festis de quo dic vt. j. oblatio. §. j. ¶ Sunt ⁊ alie ferie q̃ canonice dicũtur [*]s. ij. iiij. ⁊. vj. de quibꝰ in. c. de illis. vj. q. iij. in quibꝰ carnes nō debemꝰ comedere sʒ hodie cōsilium est ẜm Hosti. ⁊ Jnno. nisi. vj. feria vt in. c. ieiunia. de cōse. di. iij. ⁊ addit̃ dies sabbati de quo in. c. j. sabbato de conse. di. iij. ⁊ dist. v. in. c.  dies. dicit̃ in sabbato debet a carnibꝰ abstinere qui ꝑticeps religionis xp̃iane desiderat esse nisi festũ. s. natiuitatis vel infirmitas ĩpediat hec ibi. Sʒ hoc est p̃ceptũ vbi cōsuetudo est vt in. c. cōsilium de obserua. ie. Vbi autem cōsuetudo nō est ꝙ nō comedātur carnes in sabbato consiliũ est scm glo. in. d. c.  dies. de conse conse. distin. v. ¶ Sed si natiuitas dñi veniat in. vj. fe [*]ria vel sabbato nũd carnibꝰ vti possu mus. Rñ. ꝙ sic nisi s se vota vel regula ri obseruātia astrinxit ad nō comendẽdum vt in. c. fi. de obseruan. ieiu. Feudum est beneficiũ quod ex beni uolentia conceditur alicui ita ꝙ proprietas rei immobilis benefi ciare penes dantem remaneat. Vsufructus autem illius rei ita ad recipienteʒ transeat vt ad eum heredes suos masculos ⁊ feminas si de hoc nominatim est dictum in perpetuum pertineat ad hoc vt ille siue sui heredes fideliter do mino seruiant siue illud seruitium sit nominatim expressum quale debeat eẽ siue non tex. est in. c. j. §. fi. sub Rubri. in qui. cau. feu. amit. in lib. de consue. feu. Vnde no. ꝙ si feudũ dat̃ vt ex eo p̃stat seruitium reale non est proprie feuduʒ sed ↄ̃ctus innominatus ẜm Cy. in aut̃. ĩgressi. C. de sa san. ec. ⁊ exẽplificat bal. in p̃fato li. in Rubrica de pace constan. in ver. libellorũ. vbi dicit ꝙ in quibusdam partibꝰ lombardie pro feudis ecclesie soluitur par caponum vel spatula porci ⁊ hmōi ẜm cũ equiparat̃ emphiteosi. Similiter si esset emptũ nō habet naturaʒ feudi ẜm bal. vbi. s̃. de feu. da. c. j. ⁊ in. l. qui se. C. vnde li. Sʒ qñ ponit̃ onus personale vt ire ad parlamẽtum Regis vel exercitiũ vel caualcatā ⁊ huiusmodi tunc proprie est feuduʒ ⁊ regu latur lege feudorum. De notitia de qͦ ĩ hoc. §. ⁊. ꝙ rerat q̃tuor. s. naturā aptitudinẽ actũ ⁊ ↄsue tudinẽ no. Bal. ĩ. l. qͦtiẽs. C.  suis ⁊ legi. et est de gratia ideo faciliciter reuocat̃: vt ꝑ Bal. in p̃lu. feu. ⁊ Alex. in. l. si mihi ⁊ titio. ff. de verbo. obli. ¶ Quotuplex est feudũ. Rñ. bal. in ꝓlo[*]go p̃fati li. suꝑ prin. ꝙ multiplex. Aliud regale. Aliud nō regale. Jtẽ aliud simplex. aliud cōditionatũ. i. nō sub condi tione datũ sed sub qualificatione: vt cũ cōcedit̃ feudũ habitationis. Jtẽ aliud antiquũ seu paternũ. s. q fuit illiꝰ qui fuit cōis parẽs agnationis. Aliud nouum. Jtẽ ali pr̃nũ cuiꝰ natura aspicit tm̃ masculos descẽdẽtes vs ad quartũ gradũ ⁊ nō plꝰ sʒ si addit̃ ⁊ antiquũ extẽdit̃ vltra vt no. bal. de suc. feu. §. hoc quo in fi. Aliud maternũ: cuiꝰ natura aspicit prĩo masculos. deinde feminas. Jteʒ aliud habẽs ꝓpriā naturā feudi. Aliud impropriā. Jtẽ aliud reale quod transit ad heredẽ. Aliud ꝑsonale q solũ ad vitā alicuius cōcedit̃. Jtem aliud ligiuʒ vbi iurat̃ fidelitas ↄ̃ oẽm hoĩeʒ. Aliud nō ligiũ ĩ quo prior dñs excipit̃. Jtẽ aliud francum. s. a seruitijs ⁊ operi bus exhibẽdis. Aliud naʒ francũ. Jteʒ aliud annale ⁊ est feudũ guardie ⁊ Castaldi ⁊ pro mercede alicuiꝰ rei. castaldus est is cui res dñi gubernanda mādatur. vt in. l. iubemus. C. de sa. san. ecc. Aliud non annale. Jteʒ aliud nobile ꝙ nobilitat possessorem Aliud burgẽse. s. q nō nobilitat. Jtem aliud ecclesiasticũ. ⁊ hoc triplex. ¶ Primuʒ quod datur ecclesie. ¶ Scm q recipitur ab eadẽ. ¶ Tertium q datur vel recipitur a cle rico Aliud sacramentale. Et qñ quis in uestitur de ducatu dicitur dux. de comitatu comes. de marchionatu marchio. qui autem est a principe inuestitus vel a ptāte: de aliqua plebe dicitur capitaneus. Qui auteʒ a capitaneis antiquo iure r valuasor. Qui autem a maioribus valuasoribus sunt inuestiti dicuntur valuasini. s. minores valuasores hec dicit bal. in. ca. quis dicatur dux: marchio in princ. in lib. de consue. feu. ¶ Quis pōt feudũ dare. Rñ. bal. de his [*]qui feu. da. pos. §. abbatissa. ꝙ quilibet tam masculꝰ quā femina tā nobilis  rusticꝰ: dũmodo habeat legitimā suoꝝ bonorum administrationeʒ. vt in. c. j. §. noui per quos fi. inue. Host. tʒ ꝙ etiam pōt minor. xiiij. an. si feudum sit vetus si vero sit nouum oportet ꝙ sit pubes ⁊ iurauerit non contrauenire. ¶ Vtrũ p̃latꝰ possit rẽ eccłie ĩ feudare si [*]sine alia solẽnitate vel licẽtia. Rñ. ꝙ sic antiquũ. uis sit reuersum ad eccłiam etiā nō obstāte iuramẽto q faciũt p̃lati de nō alienādo cum modificatiōe tñ de qua. s̃. emphiteosis. §. xxj.  nouo au tem non potest. vt in. c. fi. de feu. ¶ Quis pōt inuestiri. Rñ. ẜm Ho. ꝙ li [*]bet etiā seruus. dũmodo sciente domino faciat. Et tam ꝑ se quā per procuratorem potest quilibet inuestiri. ¶ Quot modis rerit̃ feudũ. Rñ ho. ꝙ [*]quatuor modis. ¶ Prĩo per inuestiturā dādo sibi possessionẽ corꝑalẽ. ¶ Secun do per aliq eualens inuestiture sicut cũ dñs dicit. vade in possessioneʒ talis fundi ⁊ tene ꝓ feudo. ¶ Tertio ꝑ p̃scriptionẽ. vt si. xxx. annis tenuit feudum ⁊ dño seruiuit: licet inuestitus nō fuerit. ¶ Quarto per successionem. ¶ Quis succedet ĩ feudo. Rñ. bal.  his [*] feu. da. pos §. ⁊  ꝙ hec raꝑit̃ tale captm. Fideli abs liberis ex se descẽden tibus ⁊ in feudũ succedẽtibꝰ si dẽ feu dũ fuit cōis parẽtis fratres defuncti cũ filijs p̃mortuoꝝ fratrũ ĩ stirpẽ succedāt his ꝟo nō extātibꝰ ad agnatos ꝓximio res id volumus ꝑtinere ⁊ si dẽ in pari gradu sũt ꝑiter admittunt̃ si ꝟo ex vno ẽ vnꝰ: ⁊ ex alio płes nō ĩ stirpẽ sʒ ĩ capita succedere debere ordinamus hic ibi. ¶ Vtrũ femina succedat. Rñ. bal. in. d. [*].§. ⁊ quia dicit gl. hic ꝙ non nisi in tribꝰ casibus. ¶ Primo quādo nominata est inuestitura. ¶ Secundo quando feudũ redemit a dño. ¶ Tertio quando domi nus ei dedit ꝓpter seruitium patris in bus casibꝰ ab aliquo ex parẽtibꝰ non est ĩquietāda. vt in. c. si s sine filio ma sculo quẽad. feud. ad fi. ꝑ. ¶ Adde quar tũ si feudũ sit datũ ad nullũ seruitiũ:  nō extantibus masculis succedet semina ẜm bald. in. d. §. ⁊ . ¶ Quintum qñ feudũ erat quesitũ iure emptionis ẜm Odo. in sum. sua potiꝰ ex natura cōtractus  feudi. ¶ Vtrũ ↄcesso feudo ticio ꝓ se ⁊ descen [*]dẽtibꝰ filijs masculis ⁊ feminis filiabꝰ filia simul cũ masculo suꝑstite admittā tur. Rñ. bald. in Rubr. ep̃m vel ab. aut feu. da. nō pos. §. cũ etiā ꝙ nō sʒ masculꝰ solũ:  natura feudi ẽ vt p̃ferat̃ mascu lus. Et si postea filiꝰ decedit sine filio nō admitteret̃ femina soror premortui fratris q̃ semel exclusa fuit ꝑ masculũ. ⁊ iō reuertit̃ ad dñm. Q verũ est ĩ feudo simplici ⁊ recto. Secꝰ in feudo cōcesso ad certũ seruitium q femina posset ex plicare ꝑ se vel ꝑ aliũ  tunc admittet̃ cũ masculo simul. ff. de vsufr. accre. l. si s ticio. ⁊. l. si mulier. ẜm Ja. de bel. q̃ di cit ꝙ fuit in facto in regno apulie. Ex qͦ infert Bal. ꝙ statutũ excludẽs feminā extāte masculo semel exclusam non ampliꝰ succedere nisi vt fratri hʒ succe dere. nō vt patri mortuo sine masculo. ¶ Vtrũ clericꝰ succedat in feudo. Rñ. vt [*]colligo ex diuersitate opi. ꝓ cōcordia ꝙ aut feudũ erat sibi apertũ. ⁊ tunc si pro moueat̃ ad sacros ordines sic renũciare vr̃:  trāsit ad statũ incōpatibilẽ facit. c.  młta. de p̃bẽ. ⁊ cle. gr̃a  rescrip. Nec poterit isto casu seruire ꝑ substitu tũ. nisi esset feudũ ex quo p̃staret̃ soluʒ seruitiũ reale. q nō est ꝓprie fendũ vel feudũ ex qͦ p̃staret̃ seruitiũq nō repugnat eiꝰ ordini:  tũc succedet eo ꝙ ꝑ clericatũ nō perdunt̃ iura successionis xij. q. iij. c. j. cũ si. Si ꝟo ꝓmouet̃ solum ad minores ordines succedet  potest seruire ꝑ substitutũ vt vult gl. in. c. j. de bene. fe. Aut feudũ nō erat sibi apertũ: puta  erāt tres fratres ⁊ primogenitꝰ possidebat feudũ ⁊ ip̃e erat vltimus  effectꝰ ẽ cardinalis. Postea mortui sũt alij fratres sine herede: ⁊ tũc succedit.  nō pōt dici: ꝙ habuerit aĩm renũciā di. nec etiā facultatẽ. ⁊ tũc de equitate iuris admittet̃ ꝙ possit seruire ꝑ substi tutũ: lʒ secꝰ de iurisrigore nisi tale esset seruitiũ q de sui natura posset ꝑ quẽlibet explicari:  tũc etiā de iuris rigore succedit. ar. l. cōtinuꝰ. §. si ab eo. ff. de ver bo. ob. Et hec est determinatio Bal. in l. quisquis. C. de epis. ⁊ cle. ¶ Quid si efficit̃ religiosus s succedet [*]Rñ. Odo. ⁊ Old. ĩ aut. ĩgressi. C. de sac. san. ecc. ꝙ trāsit ad monasteriũ eo modo quo erat penes ingressum. l. si quis presbyter. C. de epis. ⁊ cle. Jnno. in. c. in pñ tia de ꝓba. limitat veꝝ si seruitium ad q tenet̃ pōt p̃stari ab eccłia ałs ad dñm reuertet̃. C. de ca. tol. l. vnica. §. ne aũt. Albri. in. d. aut̃. tʒ ꝙ ẜm ius ↄsuetu dinis feudoꝝ reuertit̃ ad dñm ĩdistincte. vt est casus. si de feu. cōtro. fue. c.  clericus. ⁊ de va. mil. qui be. ar. de. c. j. ¶ Sʒ d si pater obtinuit pro se ⁊ suis [*]heredibꝰ ⁊ successoribus quibuscun trāsibit ne ad extraneũ vel legatariuʒ: vel clericũ. Rñ. Bal. in. l. j. ff. dere. di. ⁊ se quitur Ludo. de roma. in. l. id tempus. .§. j. ff. de vsuca. ꝙ sic sʒ ipse Bal. in. c. j. §. donare tit. qualiter olim feu. po. ali. corrigit se ⁊ dicit ꝙ dictio quibuscũ intelligitur de succedẽtibus ab itestato. ar. l. si quādo. C. de inoffi. testa. Vnde dic ꝙ nō veniet extraneus. Ratio quia res nō dʒ regulari ẜm naturā contractus sʒ cōtractꝰ ip̃e ẜm naturam rei de ducte in eo. vt. l. stipulatio ista. §. q̃sitũ. ff. de ꝟb. oblig. vbi lʒ stipulatio sit trāsmissibilis in heredẽ de sui natura. vt ĩ l. veteris. C. de cōtrahẽ. stipu. tamẽ non transmittitur quando res in ea deducta nō ẽ transmissibilis. vt est videre in feudo nec legatariꝰ ẽt veniet nec clericus. Et sic dictio quibuscun restringitur ꝑ no. in. l. j. C. de sa. san. ec. ⁊ ꝑ Jo. de are. in. l. j. §. itẽ nũciatio. ff. de no. op. nun. limita tamẽ de clerico secundum ꝙ dixi. s̃. in. q. ix. ¶ Sʒ nũquid succedet frater vel filius [*]fratris qñ s fuit de nouo bñficio ĩuestitꝰ si decedit sine liberis. Rñ. ꝙ nō sʒ ad dñm reuertet̃. vt in ti. de natura suc. feu. Et q dictum est. s̃. ꝙ deficiẽtibus filijs veniunt agnati ĩtelligitur de feu do acquisito ab antiquo. i. ab eo  fuit communis parẽs totius cognationis. ¶ Vtrũ vasallꝰ possit vni ex filijs pre[*]legare totum ius feudi. Rñ. bal. ĩ. tit. de prohi. feu. alie. ꝙ nō vllo modo nisi de volũtate ⁊ cōsensu filioꝝ:  lex feudoꝝ dictat ꝙ ad oẽs equaliter perueniat. vt in ti. qui. feu. da. pos. §. sʒ cum hoc. Limitat nisi sit ducatus vel marchionatꝰ ⁊ hmōi qui debent̃ primo genito soluʒ. Jo. an. lothariꝰ tʒ ꝙ illud. c. j. de suc. feu. vbi r ꝙ vltima volũtas vasalli nihil vʒ in feudis: limitat̃ ad eā dispositionẽ q̃ est vltima voluntas. secus in stipulatione quia incoherẽtibꝰ persone pater potest stipulari vni cohereduʒ. vt. ff. de pac. l. auus. Et sic posset assignare in to tum. arti. l. filio. §. fi. ff. de ritu nup. cum multis alijs. ¶ Vtrum feudum possit dari in dotem [*]Rñ. glos. in. c. fi. de feu. ꝙ sic ad tempus vite feudatarij ⁊ non plus. ¶ Vtrũ vasallus valeat grauare filium [*]heredeʒ vt de vino q educit̃ de vinea feudali det oĩ anno ꝓ aĩa sua. Rñ. bal. ĩ ti. de suc. feu. ĩ. j. ꝙ sic.  testatur de fructibus nō de feudo qui fructꝰ sunt res ꝓprie heredis. vnde nō dicitur alienatio feudi quando alienāntur fructus se parati. ff. de dona. l. ĩ edibꝰ. §. ex rebus. ¶ Ad quid obligatur vasallꝰ dño. Rñ. [*]ꝙ ad. vj. q̃ no. de vsi. feu. in. c. de for. fi. ⁊ xxij. q. v. de forma. ⁊ de iureiur. ego. ¶ Primũ ne fit ei in aliq dānũ corporis sui ⁊ ꝙ impediat pro posse. ¶ Secũdum ne dānũ in tꝑalibꝰ faciat vel vtilitatẽ impediat. ¶ Tertiũ ne reddat ei difficile vel impossibile q facere eum velle videt. ¶ Quartũ ne reuelet eiꝰ secreta per que vel minꝰ tutus vel noceri ei possit. ¶ Quintũ ne sit ↄ̃ eiꝰ iustitiā vel honestatẽ. s. maculādo vxorẽ vel filiā eiꝰ vel famā dicto facto vel ↄsensu. ¶ Sextũ vt fideliter ei prebeat cōsiliũ: auxiliũ ⁊ fauorẽ. ¶ Adde septimũ q te net̃ iurare fidelitatẽ nisi ex pacto sit remissum formam autẽ iuramenti ponit Ho. sic ego ad iuro suꝑ sctā deo euāgelia ꝙ ab hac hora in antea vs ad vltimum diem vite mee ero fidelis tibi. C. dño meo ↄ̃ quẽcũ: excepto imperatore vel rege. intellige in cā iusta: ⁊ etiam dʒ excipere si habet aliũ dñm antiquio rem. ¶ Adde. viij. ꝙ tenetur ẜm ꝙ conuentũ est vel natura feudi regionis ipsius consuetudo requirit. ¶ Sed d si dñs moriens reliquit plu[*]res filios vtrũ iurabit oĩbus. Rñ. ꝙ sic si oẽs equaliter succedunt. Host. tamen tʒ ꝙ nō solũ vni: similiter iurabunt oẽs filij seu heredes vasalli si feudũ indiui sum habent. Si vero ad vnum peruenit: ille solus iurabit. ¶ Vtrum vasallus possit per aliũ serui [*]re. Rñ. Bal. in. c. mutus. ep̃m. ab. vel abba. feu. da. non pos. ꝙ si seruitiuʒ debet fieri principi: vel non pōt fieri per substitutum nisi de volũtate principis. vt C. de murile. l. si quis ex corpore. Et iō si incurritur talis infirmitas ꝙ seruitiũ exhibere nō pōt perdet feudũ nisi esset a casu fortuito sine culpa precedente. vt puta quia a latronibus cecatus:  tũc nō perdet ne detur afflictio afflicto. ar. C. de fur. aut̃. neui. ⁊. C. de epis. au. l. tam dementis. ¶ Qũo amittit̃ feudum. Rñ. ꝙ. xij. mo[*]dis. ¶ Primus si vasallus efficit̃ clericꝰ vel religiosus de quo dic vt. s̃. in. q. ix. ⁊ facit. xxiij. q. viij. §. j.  arma nō portat. ¶ Secũdus si heres vasalli steterit per annũ ⁊ diẽ  nō petierit a dño inuestiturā feudi. Jntellige hic in sequẽti si ẽ maior. xiiij. annis. vel puella. xij. vt no. ĩ c. veritatis de iureiur. ꝑ Pa. Tertius si vasallꝰ mortuo dño ab eiꝰ heredibꝰ in fra tp̃s predictũ inuestituram nō petierit. de quibꝰ duobꝰ hr̃ in ti. in qui. cau. feu. amit. c. j. Sed predicta limita qñ iu rauit ꝑsone solũ. vt cum dicit iuro tibi. Secꝰ si iurasset sibi ⁊ successoribus. vel sub noĩe dignitatis:  nō tenet̃ ampliꝰ iurare successoribꝰ nisi magna longinquitate ꝑiret memoria vt no. Pau. in. d. c. veritatis. Jtẽ nisi esset miles quia hʒ annũ. ⁊ mẽseʒ. Jtẽ nisi iusta causam euʒ ĩpedierit. vt hr̃ de ꝓhi. feu. ali. ꝑ lothariũ. c. qm̃ ĩter dñm. ¶ Quartꝰ cũ vasallꝰ tribꝰ vicibꝰ resitꝰ corā paribꝰ ⁊ hmōi fidelitatẽ iurare noluerit: uis dominus sit paratus facere inuestituram. ¶ Quintus si vasallus interficit ꝓpriũ germanũ suũ vel filiũ germani sui vel ali ↄmiserit qͦ parricida nũcupari pos set vt totā hereditatẽ haberet. ¶ Sextus si vasallus dimittit dominũ in p̃lio nō mortuũ vel ad mortẽ vulneratuin. ¶ Septimus ꝓpter multas cās ingra titu dĩs q̃ enumerāt̃. qui. mo. feu. amit. c. j. ⁊. ij. ⁊ de feu. si. cul. nō amit. c. j. ⁊. ij. puta cōcubuit cũvxore filia. vel sorore ⁊ hmōi. Octauus si sciẽter negauerit feu dũ vł partẽ aut cōditionẽ eius secus si igno: āter. ¶ Nonꝰ si infeudauerit feu dũ alia lege  ea quā hʒ ipse vel in talẽ vasallũ qui feudũ seruare nō pōt. ¶ Decimꝰ si dñʒ accusauerit aut testimoniũ ↄtra eũ tulerit ĩ cā criminali. et ddā dicũt ẽt ĩ cā ciuili. ¶ Vndecimꝰ si vocatꝰ a dño ꝙ secũ va dat ĩexpeditiōe publica. puta vocatꝰ ab ĩꝑatore vt secũ vadat ꝓ corda suscipiẽda ⁊ hmōi nō venerit nec aliũ acceptũ dño. miseritvł stipẽdia militie nō dede. rit. ¶ Duodecimꝰ si feudũ alienauerit Jsti casus hñt̃ ĩ sum. Ho. ti. eo. ¶ Sʒ q̃rit̃ an alienās feudũ sine ↄsẽsu [*]dñi ip̃o fctō cadat. Rñ. Pa. ĩ. c. vl.  feu. ꝙ sic. ⁊ pōt sine alia snĩa expelli ⁊ alteri cōferri ẽt si alienādo dixerat. Saluo iu re dñi ẜʒ bal.  sit cā bñ amit. c. j.  factũ sequẽs ẽ ↄ̃riũ. ar. c. ea te. de iureiu. ⁊ q no. ibi secꝰ si dixisset. Et ałr vel alio mō nō intẽdo  operāt̃ vt dño ↄ̃dicẽ te nōvideat̃ facta alienatio. et hoc verũ nisi aliqua captio dño posset interueni re: puta daret castellũ tali quẽ dominꝰ expellere postea nō posset. ¶ Quid si nō alienat nisi partem. Rñ [*]Joā. an. quẽ sequit̃ Pa. vbi. s̃. ꝙ solũ ꝑdit illā partẽ quẽ alienauit: ẽtsi eẽt ma ior pars  ꝓhi. feu. alie. imperialẽ. §. j. ¶ An possit alienare ꝓ aĩa. Rñ. ꝙ nō ne [*] legare ne disponere ꝓ aĩa. vt. in. c. j. qualiter feu. ali. lʒ nec ẽt de iure cano nico ẜʒ Host. in sum. de immu. ec. Additio uod intellige in feudo tẽ porali.  si seudũ est perpe petuum pōt alienari ⁊ ecclesie donari eundem Host. ⁊ sequitur Pau. vbi. s̃. ¶ Quid si alienat suas comoditates ad tempꝰ longissimũ. Rñ. Bal. in. ti. de pace ↄstā. iu. fir. in. viij. charta ꝙ nō cadit. dũmō actũ sit ꝙ dñiũ vtile nō tran seat allegat gl. singularẽ ĩ. l. codicillꝰ. §. instituto. ff. de. le. ij. Jtẽ dicit in emphi teota. Jdẽ tenet bar. in. di. §. instituto. vbi dicit ꝙ vẽdẽs fructꝰ domꝰ ad cẽtũ ānos nō videt̃ alienare. sʒ nō plʒ. sʒ si vult alienare faciat sic. vẽdo vł cōcedo fructꝰ vel ip̃aʒ perceptionẽ fructũ. cuʒ hoc si dño placuerit vł dñs nō reuocauerit. Et sic saluo ⁊ saluato honore ⁊ iu risdictiōe ⁊ ↄsensu dñi: ⁊ sic  iure possũ nec ałr: nec alio mō. Si āt dño nō placu erit. vel nō ↄsenserit vel reuocauerit vł de iure nō possum res si inempta vel vẽditio vel alienatio sit irrita. ⁊ ipso iu re nulla ⁊ sic erit tutissima cautela nisi sit captio domim. vt dixi. ¶ Vtꝝ possit pignori dare. Rñ. Pa. vbi s̃. ꝙ nō:  q̃ ꝓhibentur alienari generałria lege vel ꝑ testatorẽ aut a iudice. vel ꝑ pactũ cōtrahentiũ ꝓhiben tur pi gnori dari. l. fi. C. de re. ali. non alie. ⁊ ꝑ bar. in. l. in quoꝝ. ff. de pig. Rō  ꝑ ↄsti tutionẽ pignoris de facili ꝑuenitur ad distractionẽ rei. ff. de distra. pign. l. ij. ⁊ iij. C. de iure do. impe. l. ij. Et propterea vno ꝓhibito ꝓhibetur oẽ per q ꝑuenitur ad ill. l. or̃o. ff. despō. cũ ↄcor. ibi in glo. positis. Additio secus est quando s ꝓhibetur emere  potest in pi gnus accipere nisi fieret in fraudẽ pro tanta quantitate ꝙ uon est verisimile dominum luiturũ ar. l. qui habebat. in ṗn. ff. de le. iij. ẜʒ bar. in. d. l. in quoruʒ. ¶ Ad quẽ reuertet̃ feudũ vasallo ṗua[*]to. rñ. bal. . mo. feu. amit. §. āt si libellario ꝙ si p̃uat̃ ex dolo ↄmissio ĩ ꝑso. dñi ad dñʒ reuertit̃ vt q̃ sit prĩa cā ami. bñ. ca. j. §. deni qñ ꝟo delĩquitur ex̃ ꝑsonā. tunc veniũt agnati ⁊ nō dñs. qñ ve ro ex cā alienationis tunc sunt opi. sed bal. ibidẽ dicit ꝙ si fecit ĩ fraudẽ agnatoꝝ tũc ip̃i agna veniunt non dñs. Si vero nō ĩ fraudẽ fecit. tunc reuertitur ad dñʒ tñ filijvł agnati imo ẽt filia ma sculis nō existẽtibus debet redimere a domino ⁊ cogitur dominus eos inuestre vt de his  feu. da. pos. §. cũ ꝟo. q intellige si feudum nō erat nouum ẜm Ja. de belui. bar. tñvt recitat Pa. vbi. s̃. ĩ. l. eũ. ff. de ĩter. ⁊ releg. ⁊ in. l. vt iureiur. §. si liberi. ff. de oper. li. dicit ꝙ si pa ter cōmisit delictũ ꝓpter q directe ve nit ṗuādus feudo: puta  alienauit et hmōi vel ↄmisit alid cōtra tenorẽ iuramẽti tũc no cet filio etiā si ꝓcessisset ab anteriori gñatione. arti. in. l. j. ff. s ali. te pro. ⁊ in. l. cũ rō. §. fi. ff. de bo. ꝓscri. vbi ptʒ ꝙ si s prohibuerit aliquẽ testari: vel interfecit ↄsanguineũ cui  bebat succedere ab intestato fiscus occupat hereditatẽ nec veniũt ali cōsan guinei qui sunt ꝓhibẽti vel occidenti gradus inferioris. vt ibi. pʒ cuʒ no. Si vero dilictũ nō est ꝓpter ꝙ d irecte sit ṗuādus: sed ꝑ quādā ↄñtiā. puta  dā natur ꝓpter aliq maleficiũ: ita ꝙ eius bona veniũt publicāda: tũc ꝓcedat distinctio Dy. in regula nō dʒ li. vj.  distinguit ⁊ tenet ꝙ si feudũ a patris ꝑso na habuit originẽ noceat filio. secus si ẽ a genere vlteriori.  tũc nō nocet. Cũ qua distinctiōe transit Jo. an. ⁊. d. Ant. in. di. c. fi. de feu. Distinctio tamẽ Bal. mihi videtur eor quo ad laicos. Additio sed in prelato ecclesiastico tenet cum Ange. de are. in sti. . mo fini. tute. §. item finitur:  lʒ veniat priuādus feudo nō tñ nocet suc cessioni:  eo mortuo reuerteturad suũ successorẽ. ⁊ hoc sequitur etiā gl ĩ. c. j. §. fi. in ti. de capłis corradi. ¶ Vtrum vno feudatario deficiente ac crescat feudũ alteri. Rñ. Pau. vbi. s̃. ꝙ [*]nō nisi fuisset expressum. vide Bar. in l. si mihi. ff. de verbo. obli. ¶ Vtrum vasallus vassalli mei sit meus vassallus. Rñ. ꝙ non sicut nec liber [*]tus liberti mei est meus libertus. ff. ꝓ sol. l. nam socij. ¶ Vtrũ filiꝰ repudiata hereditate pr̃is possit feudũ tenere. Rñ. ẜʒ Ho. ꝙ no. sʒ [*]aut totũ debet retinere. aut totũ repudiare. nisi dñs de nouo bñficio ĩuestiat agnatis cōsentiẽtibꝰ. Agnati vero bñ pñt feudũ retinere repudiata heredita tie. vt ĩ cōsti. Fe. an agna. vł fi. defũ. re. he pos. seu. re. c. si contingeret. [*]¶ Vtrũ vasallus inuito dño possit re su tare feudũ. Rñ. Joā. de imol. in. c. j. de feu. ꝙ nō allegat gl. singularẽ ĩ. c. fi. de capi.  cu. vẽ. ⁊ pau. in. di. c. j. idẽ tenet gl. in. c.  ĩ ecclesiarũ de cōsti. bar. vero in. l. is. cũ qͦ. ff.  a qua plu. ar. ⁊ Dy. ↄsi. xliiij. ⁊ Ja de belui. ĩ. d. c. fi. sic cōcludũt ꝙ si est datũ ad certũ ẜuitiũ nō pōt. Si vero ad seruitiũ incertũ tũc pōt ante ill seru itiũ sit ĩdiciũ  nudũ est puri ficata obligatio: fac it in siłi gl. in. l. incola. ff. ad mũici. nisi iurasset specifice nō posse refutare ẜm bal. in preludijs feu. Fallit si dñs esset in prelio: ⁊ tũc vel let refutare.  dñs tũc nō posset sibi ꝓnidere de equali vasallo. ar. l. filie mee. ff. solu. ma. Nam cedere feud. est quidẽ diuortium ⁊ nonvalet nisi possit consu li idennitati dñi Host. in. c. vno. de va. qui cōtra consti. lo. feu. alie. tʒ ꝙ pōt. sʒ tu teñ opi. bar. [*]¶ Vtrũ dñs teneat̃ vicẽ repẽdere vasallo fidei. Rñ. ꝙ sic ałs cẽsebit̃ malefidꝰ vt ĩ li. fẽu. do. for. fi. c. j. in fi. facit. xxij. q. v. de forma. xcv. dist. esto subsectus ⁊ dʒ ṗuari feudo ꝑ superiorẽ si ꝑfide se hʒ cōtra vasallum suum. [*]¶ Vtrũ ecclesia possit sine vsura recipe re in pignus feudũ ⁊ facere sructꝰ suos Rñ. ẜʒ. c. j. de feu. ꝙ sic dũmō interĩ nō recipiat seruitiũ a vasallo. ⁊ istud hʒ lo cum etiā in feudo laicali ẜʒ cōiter doc. ⁊. lʒ gl. ibi sit cōtraria nō curabis de ea. dicit tamẽ Car. ibidẽ quẽ sequit̃. d. An. ⁊ cōiter alij ꝙ si feudũ esset liberuʒ nō posset retinere fructus.  prefatũ. ca. j. intelligit̃ qñ nō est liberum. Sed iudi cio meo nō habuit respectũ ad seruitiũ  cōiter seruitiũ nō tm̃ valet quantuʒ fructꝰ feuditałr nō esset bñficiũ feudũ Et iō mi hi vr̃ saluo meliori iudicio ꝙ tex. fundauerit se suꝑ naturam feudi: q̃ est vt dñium rectũ remaneat ap dñm ⁊ vti le penes vasallũ: sʒ cũ obligatiōe saltẽ fidelitatis: licet nullũ seruitium sit debitũ. ⁊ ideo dimissa obligatione de cōsensu ipsiꝰ vasalli cōsolidat̃ ipsuʒ dominiũ vtile cũdirecto nō ex alienare sed ꝓṗa ⁊ sic nō oportet attẽdere an sit liberũ vel ne. sʒ ꝙ nullo mō retineat eũ obligatũ ad aliq. ⁊ sic declaret ꝙ ĩterĩ est absolutꝰ ab oĩbꝰ rōne feudi bitis. ¶ Quid si dñs recipit ĩteriʒ seruitiũ a [*]vasallo. Rñ. ꝙ si vasallꝰ facit tan ex  bito: tũc fructus teneret̃ restituere nisi protestet̃. ar. ĩ. l. ij. C.  iure dñico ĩpetr. ⁊ in. c. cũ. M. de ↄsti. Secus esset si ex li beralitate sciẽs se non teneri vasallus exhibet cōsueta seruitia. ¶ Vtrũ idem sit ĩ emphiteosi ⁊ locatio [*]ne. Rñ. ꝙ sic vñ dicit spe. in ti.  sẽ. §. qñ ver. xl. ꝙ feudũ ⁊ ↄtractus emphiteoticus ⁊ libellarius sunt eiusdẽ nature. ⁊ dicit Bal. in prefata. viij. char. in ti. de pa. cōstan. veꝝ in feudis in quibꝰ nō de bet̃ seruitiũ sed certa quātitas pecunie vini ⁊ hmōi: alias nō. Sed quo ad hoc nō video quin liceat recipere fructꝰ liberando a seruitio ratione iā dicta. lʒ Joā. ⁊ host. ⁊ alij dixerint ĩdigere decla ratiōe papali sʒ nō placet. ⁊ dico ꝙ vbi cũ lex feudalis nō est cōtra iuris ci uilis aut naturalis rationẽ habet locũ in emphiteosi. ałs nō. vt tenet bar. in. l. si mihi ⁊ titio. ff. de ver. ob. ⁊ Bal. ĩ. c. j. de inue. de re alie. fac. Aduerte etiā in ↄsciẽtia ꝙ melioratiōes  cōiter ĩ ↄ̃ctu emphiteotico fiunt nō posset rōne mutui tenere ideo prefata omnia limito tā in hoc dubio quam ante precedẽti de feudo ⁊ emphiteosi vbi melioratio nō ẽ facta ꝙ tũc lʒ. Jtẽ quādo est a causa li bera  si exbursasset quātitatẽ pecunie vel quid ali dño pro ipso habẽdo sic nō liceret quādo fructus disproportio naretur a seruitio siue a fictu quodbñ nota.  pauci aduertũt. ¶ Vtrũ ideʒ sit in vsufructuario obli[*]gāte proprietario. Rñ. ẜʒ Ho. in sum. ꝙ sic si habet a cā libera a proprietario alias non. vbi fructꝰ disproportionantur a seruitio. Fictio vide. j. simulatio. ⁊ quomodo fictio iuris valet. ⁊ quādo vide. s̃. consensus. §. iiij. Fideicommissum ⁊ mortis cā do natio legatorũ appellatione continentur. ff. de. le. iij. l. ⁊ fideicommissum. sed sideicōmissum ideo factum est  fideicōmissa olim pe tebantur ex fide heredũ. sed hodie fere exequata sunt fideicommissa ⁊ legata habent tñ aliquas dr̃ias de bus vide in gl. d. l. ⁊ si fideicōmissum. ⁊ quod ibi no. ⁊ est tex. in. l. j. ff. dele. j. De contentis in hoc versi. ⁊ an fideicōmissuʒ. vniuersale cōprehẽdat ea q̃ heres nō habuit iudicio testatoris ⁊ quid sit fideicōmissum vniuersale. not. Bar. in. l. si quis. seruũ. §. fi. ff. de leg. ij. ⁊ nō trahitur ad ꝑticularia ⁊ ẽ tex. sin. ẜm Dy. ĩ. l. cogi. §. gñaliter. ff. ad trebel. ⁊ ange. in. l. j. §. j. ff. de heredi. insti. Fideiussor est qui pro alienis debi tis intercedit ⁊ differt a mandatore  mandator interuenit a principio: fideiussor vero potest accede re tam ante factum  post vt habet̃ in auc. pñte. C. de fideius. propterea tā in ff. quam in. C. eo. tit. additur et manda toribus. [*]¶ Fideiussio non tenet quando est accessoria ei quod nō tenet gl. ĩ. c. grauis de censi. cũ concor. ibi. positis. [*]¶ Quis pōt fideiubere. Rñ. ꝙ libet  hʒ liberā admĩstrationẽ suoꝝ bonoꝝ. [*]¶ Vtrum mulier possit fideiubere ꝓvi ro. Rñ. ꝙ nō. ⁊ si fecit nō tenetur ip̃o iure. l. ij. in gl. ff. dad se. consul. vellei. ¶ Vtrum mulier possit fideiubere ꝓ al [*]tero. Rñ. ꝙ non ẜʒ q no. in. l. uis ff. ad velleia. Et ẜm ꝙ ibi distinguitur ponuntur sex casus in quibus mulier potest fideiubere. ¶ Primus quando fideiubet pro p̃cio dando vt quis manumittat seruum. ¶ Secundus quando pro dotealicuius mulieris. ¶ Tertius quando renũ ciauit beneneficio velleiano certiorata de eo. ¶ Quartus quando accepit p̃ cium pro fideiubẽdo vel aliquid loco precij. ¶ Quintus quando in fraudẽ si deiussit vt deciperet. ¶ Sextus quādo pignus vel fideiussoreʒ pro alio dedit. ⁊ post bienniũ a dicta cautiōe numerā dũ iterũ ad idẽ se obligauit vel pignꝰ vel fideiussorẽ dedit. Secus si infra biẽnium consensit: quia nō valetet. ¶ Vtrũ clericus possit esset fideiussor. [*]Rñ. ꝙ ꝓ laico nullo mō pōt: ⁊ si facit est abijciẽdus. vt ĩ. c. j. de fideiuss. Sʒ ali limitāt in frequentia fideiussionis pro pter verbũ inseruiẽs. in. d. c. positum ꝙ no. frequẽtiā. i. valde seruiens sicut et ponit̃ ĩ. l. gallꝰ. §. ille casus indifficił. i. valde difficił. ff. . li. ⁊ post. sʒ mihi vide tur ꝙ nullo mō debeat fideiussor esse ꝓ laicis. vt. xj. q. j. c. quidẽ in tex. ⁊ in gl. ni si in casu necessitatis in qͦ sicut obligat̃ subuenire indigẽti. vt. xij. q. j. videntes sic ⁊ fideiubere. ⁊ hoc tenet gl. in. d. c. te quidẽ. ⁊ gl. in. c. pe. eo. ti. sʒ ꝓ ecclesia vł ꝓ alioclerico bñ pōt fideiubere. vt in. c. ij. eo. ti. ⁊ in. d. gl. d. c. te quidem ¶ Sed nund obligatur si fideiusserit [*]Rñ. ꝙ sic. vt. in. c. peruenit ⁊ in. c. cōstitutus. eo. ti. limitat tñ Host. ꝙ solũ tene tur de patrimonio suo vel de redditibꝰ beneficij quos facit suos. nō aũt in pre iudiciũ ecclesie. archi. in. c. statutum de rescrip. li. vj. tenet ꝙ nec etiam de fructibus beneficij. Sʒ cōis opi. est in con trariũ ⁊ cum opi. Ho. ⁊ sic tene. ¶ Vtrum religiosus possit fideiubere. [*]Rñ. ꝙ non. vt in ca. pe. eo. ti. nec etiam si esset abbas nisi hoc fiat de maioris partis conuentus capłi ⁊ abbatis licẽ tia. vt ibidem. ¶ Vtrum heres fideiussoris obligetur [*]sicut fideiussor. Rñ. ꝙ sic. l. potest accipi. ff. de fideius. ¶ Vtrũ fideiussor  promiserat aliquẽ [*]pñtare liberetur si talia ꝓ quo fideiussit post fideiussionẽ ↄmisit capitale cri mẽ propter q fuit cōdẽnatus ad mortẽ vel bannitꝰ ⁊ fugit. Rñ. ꝙ sic. vt ẽ casus in. l. sed ⁊ si quis rei. ff. si quis cau. in ṗn. ⁊ no. in. l. si decesserit. ff.  satisd. cog. ⁊ ibi dicit̃ ꝙ. d. Albri. cũ fideiussisset ꝓ quodā scholari bononie accusato  quodā maleficio  eo presentādo sub pena mille librarũ post fideiussioneʒ accusatus fuit p̃fatꝰ scholaris ab alio: de alio maleficio  fugit ⁊ nō cōparẽs citatus fuit bānitus ⁊ diffidatus ẜʒ cō suetudinẽ bononie ⁊ cōdemnatus ad mortẽ post  condemnationem obtinuit ꝙ nō erat obligatus sue fideiussio ni ⁊ hoc verũ nisi fideiussor esset in do lo vel lata culpa respectu maleficij postea perpetrati:  in cōscientia tenere tur ad rationẽ dāni ꝓximi. alias nō ¶ Vtruʒ fideiussor rei decapitādi cui [*]dictus reus fuerat assignatus ⁊ fugit sit ipse decapitandus. Rñ. Cy. in. l. ad cōmẽtariensem. C. de custo. re. ⁊ bar. et ibi tex. in. l. si quis reum. ff. de custo. re. ꝙ nō. sʒ pecuniarit̃ punietur. Rō  nemo potest se obligare ex cōtractu ad pe nā capitalẽ.  nemo est dominꝰ mẽbro rũ suoꝝ. xxiij. q. v. si nō lʒ ⁊ in. l. liber hō ff. ad. l. al. Si tamen fuerit in dolo punietur pena arbitraria. vt no. in dictis locis. ⁊ in gl. c. cũ hō. xxiij. q. v. Nec ob. di. l ad cōmentariensem.  loquitur de illo qui habet ex officio custodiā  punitur eadẽ pena qua erat puniendus incarceratꝰ si est in dolo fuge vel in ne gligentia nimia. vt ibi no. ¶ Vtrũ possit quis interponere fide[*]iussorẽ in cā criminali. Rñ. Pau. ĩ Ru. de fideius. ꝙ si nō venit imponẽda corporalis pena pōt: ałs nō. ⁊ sic intellige. c. si clericos de sen. excom. li. vj. facit. d. l. si quis seruũ iuncta. l. diuus pius. ff. de custo. re. est bonus tex. ĩ. d. c. cũ homo ⁊ ibi etiam gl. Fallit in muliere. de quo dic in aut̃. vt nulli in. §. necessariũ. ¶ Vtrũ cũ plures ĩsolidũ sũt fideiusso [*]res debeat diuidi bitũ inter eos. Rñ. pau. in. c. ꝑuenit. e. ti. ꝙ sic si sunt om̃s pñtes ⁊ soluẽdo ⁊ hoc postulẽt ante li. cōtestatam. ff. de fideius. l. si dubitet. §. j. et istud est beneficiũ diui adriani po sitũ. C. de consti. pecu. l. diui Adriani. ⁊ habens in effectu. insti. eo. tit. §. si plures. ⁊ hoc verum nisi huic beneficio re nunciassent. [*]¶ Vtrũ pñte debitore ṗncipali ⁊ ĩdiscusso possit cōueniri fideius. Rñ. ꝙ non vt aut̃. presente. C. eo. ti. etiā ẜm pau. in d. c. ꝑuenit si cōstituerit se ṗncipalem debitorẽ: vt fit cōiter hodie. ⁊ hoc veruʒ est nisi renũciauerit huic beneficio. C. de duo. re. sti. aut̃. hoc ita. et nisi debitor notorie sit nō soluẽdo: vel nō possit cōueniri vt in. d. aut̃. presente. ¶ Vtrũ creditor teneat̃ cedere actiōes [*]suas fideiussori. Rñ. ꝙ sic. Jntellige q̃s hʒ ↄ̃ eũ ꝓ quo fideiussit aliter pōt ei de negare solutionẽ debiti vt. l. modestinus. ff. de solu. ⁊. l. fideiussoribus. ff. eo. ¶ Vtrũ debitor teneat̃ satisfacere fide[*]iussori de oĩ dāno. Rñ. ꝙ sic. Jntellige. ꝙ ei euenit ex sua culpa ꝓpter fideiussionẽ. c. ij. ⁊. iij. eo. tit. de fo. cōpe. c. fi.  officiũ suũ nulli dʒ esse dānosum. ff. de fur. l. si seruus communis. §. q vero. ff. ad velle. l. ij. §. j. ff. quemad. test. appe. l. sed si s. ff. qui. ex cau. ma. l. videlicet: iiij. q. iij. §. venturus ⁊ in glo. d. c. ij. ¶ Vtrũ repetere possit vsuras quas sol [*]uit fideiussor ꝓ creditore. Rñ. Jo. an. in regula dānũ li. vj. in mercu. ⁊ sequitur pa. in. d. c. ij. ꝙ aut simpłr erat solũ obli gatꝰ ad debitũ soluẽdũ. ⁊ sic nō repetet sʒ sibi ĩputet si soluit:  nō erat obliga tus facit. l. centũ. ff. de eo q cer. lo. nisi soluisset vsuras vt interesse. Et hoc verũ quādo fideiussor obligasset se nō solũ simpłr: sʒ etiā in oẽm casum veniẽtẽ ex debitoṗncipali:  teneret̃ de augmẽ to debiti vt. d. l. cẽtũ. ⁊. l. q̃ro. §. j. ff. loca. ⁊. l. mora. ff. de ꝟb. ob. ałs simpłr fideiu bẽs nō tenet̃ ad ĩteresse nec ad augmẽ tũ debiti. vt no. glo. in. d. c. iij. ⁊ sequunt̃ doc. ⁊ iō sibi imputabit si soluet iure fo ri lʒ iure poli debitor teneat̃ si ip̃e erat obligatꝰ in ꝟo ad interesse seu augmẽ tũ creditori. ałs nō aut obligauerat se fideiussor ad vsuras soluendas. Et sic ẜm legistas ⁊ canonistas distinguit̃  si soluit spōte nō repetet ẜm gl. in. d. c. ij.  indebite erāt vt in. c. debitores de iureiurādo. Si ꝟo soluit coacte sed nō opposuit exceptionẽ nō repetet. si aũt opposuit sʒ per iniquitatẽ iudicis fuit coactus soluere ⁊ sic nō posset repetere nec debitor tenet̃ ꝑ. l. exceptionẽ. ff. eo. ti. ff. de euic. l. si ꝑ ĩprudẽtiā. Sʒ in ↄ̃riũ ẜm theologos ⁊ in ↄscĩa tene firmiter ꝙ tā in isto casu qñ soluit coacte  etiā qñ sponte soluit eo ꝙ sic ꝓmisit eas soluere ꝙ possit repetere ⁊ ꝙ debitor sibi teneat̃  sic ĩtelligit̃ mādasse vt soluat debitũ vt. l. si ꝓcurator. ff. de cōdi. inde. ⁊ sic sibi imputet debitor  eũ fideiube re fecit ꝓ vsuris nisi soluerit in fraudẽ vt faueret vsurario quia sic nō repetet: aut nō solũ fideiussit soluere vsuras sʒ etiā iurauit ⁊ sic repe. ẜm oẽs  lʒ pos set petere absolutionẽ a iuramẽto non tamẽ tenet̃ ẜm Gof.  licet teneat̃ fide iussor excipere vt no. in gl. d. c. ij. ꝑ mul ta iura non tamen tenetur agere. ¶ Vtrũ fideiussor remaneat obligatus [*]ꝓrogato termino a creditore. Rñ. scm Pau. in. c. cōstitutus. eo. ti. cōiter tenet̃ ꝙ aut fideiussor erat obligatus ad tp̃s solũ puta vs ad annũ ⁊ sic non tenet̃ post annum ꝓrogato termino per. l. itẽ queritur. §. qui impleto. ff. loca. vbi pʒꝙ si locaui tibi domum vs ad annũ dato fideiussore: si cōducis postea tacite ad aliud tp̃s fideiussor nō tenetur nisi de nouo promittat. Aut obligatio erat pura. s. solutio dilatata sit ad tp̃s et sic lʒ solutio sit ꝓrogata nō tamẽ liberat̃. Rō  nulla facta ꝓrogatione termini tenetur fideiussor etiam post terminuʒ sicut ⁊ reus prĩcipalis. ar. c. cum dilecti de dolo. ⁊. l. celsus. ff. de arbit. ¶ Vtrũ fideiussor ante tp̃s possit agere ↄ̃ debitorẽ vt liberet. Rñ. ꝙ sic intribꝰ [*]casibꝰ. Primus si diu in debiti solutione stetit. ¶ Scs si dissipare bona sua debitor incepit. ¶ Tertius si cōdemna tus fuit suꝑ fideiussiōe de bus habes in. c. fi. eo. ti. ⁊ vide quod ibi nota. ¶ Vtrũ fideiussor ꝓ alienatiōe rei dota lis vel donatiōis ꝓpter nuptias cōstā [*]te matrimonio teneat̃ de euictiōe. Rñ. Pa. in. c. cũ cōtingat de iureiur. Bar. in l. cum lex. ff. eo. tit. Joan. an. post multas opi. vident̃ cōcludere quod si mulier vendit nō tenetur nec ipse nec ip̃a mulier. d. l. cum lex. sed si vendit maritus vel alius tenentur vẽdẽs ⁊ fideiussor vel ad rẽ tradẽdam vel ad interesse ẜm ꝙ no. in. l. rem alienā. ff. de cōtrahẽ. emp. ar. l. et si is. C. de pre. mi. Ratio  lex nō resistit vẽditioni ⁊ actioni personali sʒ alienationi. i. trāslatiōi dñij vnde vxor nō obligat̃  teneret̃ ad trāsla tionẽ dñij. l. exẽpto in prin. ff. de actio. em. ⁊ vẽ. nec fideiussor quia haberet re gressum ↄ̃ mulierẽ. Et hoc veꝝ nisi mu lier iurasset:  si iurasset teneret̃ tā ip̃a  fideiussor. Et hec opinio placet omis sis alijs multis in. d. c. cũ cōtingat per Jo. ⁊. d. Anto. tactis. ¶ Vtrũ fideiussor possit aliquid recipe [*]re sine vsura a debitore. quidam tenẽt ꝙ nō  eẽt vsura. rō  videt̃ ꝙ fideiussor sit quoddā mutuũ interp̃tatũ. Sed ego credo ꝙ nō sit vsura alid accipere. dũmodo fraus ne dolꝰ ĩterueniat puta  cōuenit cũ aliquo ne credat de bitori nisi fideiubeat vt sic lucrari possit  tũc nō liceret alias sic  hoc non est mutuũ veꝝ ne etiā interpretatũ. sed si rōne facti alid acciꝑe bene esset iniustitia ⁊ ↄtra charitatẽ quādo nullũ periculũ hʒ vel laborẽ in fideiubẽdo sʒ quādo alid accipit rōne periculũ cui se exponit vel forte laborũ ⁊ ceteroꝝ q̃ faciliter incurrunt̃ in talibꝰ fideiussio nibꝰ esset oĩno licitũ aliquid accipere moderate tamẽ ⁊ sic est cōtractꝰ innominatus. non mutui. Fides dicit̃ dupłr. s. pactiōis ⁊ cōsen sus vt ĩ. c. j. de spo. duo. omnis pactio tũcũ simplex dicit̃ fides. Vñ veniẽs cōtra ꝓmissionẽ dicit̃ venire cō tra fidẽ p̃stitā. Et sic capitur in. l. j. ff. de pact. ⁊. ff. de cōsti. pecu. l. j. Vnde dicitur fides quasi fiet ⁊ hec respectu ꝓmissionis de futuro. alia est que est cōsensus de presenti ⁊ hec facit matrimoniuʒ vt no. in. d. c. j. de hoc habes etiam. iuramentum. §. v. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ sit seruāda sicut iuramẽtũ alias periuriũ cōmittit̃ no. Bal. in. l. pactũ q dotale. ibi: fides nō scripta. C. de pa. vt in hoste vt a quo Bar. no. in. l. cōuẽtionũ. ff. de pac. ⁊ in. l. fin. ad. l. iul. maie. vbi etiam ꝙ est seruanda bannito. no. ideʒ iu. l. quid ergo .§. si seruus. ⁊ ibi Ang. de leg. i. ⁊ Bal. in l. j. C. quando li. sine iudi. se vindi. ¶ Vtrũ fides sit frangẽti seruāda. vide [*]l. iuramentum. v. §. xvij. ¶ Est ⁊ alia fides q̃ dicit̃ substātia spe [*]rādaꝝ reꝝ argumẽtũ nō apparẽtiũ ad hebre. xj. c. Et de ista intellige que. j. dicam in toto isto capitulo. ¶ Jn quo differt fides ab opiniōe. Rñ. [*]vt. j. opinio. ¶ Que ꝑtinẽt ad fidẽ. Rñ. Tho. ij. ij. q. [*]xj. ar. ij. ꝙ directe ⁊ ṗncipaliter articuli fidei. Jndirecte vero ⁊ secũdario ea ex bꝰ si nō crederent̃ sequeret̃ alicuiꝰ articuli corruptio ⁊ circa vtra pōt esse heresis eo modo quo ⁊ fides. ¶ Quot sunt articuli fidei. Rñ. cōiter [*]dicit̃ ꝙ sunt. xij.  libet apłoꝝ  fuerũt. xij. suũ posuit. ⁊ oẽs insimul oẽs articulos approbauerũt. Sʒveriꝰ dicẽdũ ẽ ꝙ sunt. xiiij. septẽ ꝑtinẽs ad diuinitatẽ. vij. ad hũanitatẽ xp̃i  oẽs ponunt̃ ĩ simbolo minori  sũt ĩfrascripti. ¶ Pri musquẽ posuit petrꝰ ẽ. credo ĩ deũ pr̃eʒ oĩpotẽtẽ creatorẽ celi ⁊ terre. ĩ qͦ tria cōtinent̃. Primũ vnitas deitatis ibi credo ĩ deũ nō deos. Scʒ distĩctio ꝑsone pr̃is ibi patrẽ oĩpotẽtẽ. Et vt dicit Ri. ĩ iij. sen. hic oĩpotẽtia includit oẽm scĩaʒ summā bonitatẽ ꝓuidẽtiā respectu oĩʒ ⁊ oẽm ꝑfectionẽ. ¶ Tertiũ creatio oĩm ibi creatorẽ celi ⁊ terre. i. visibiliũ ꝑ ter rā ⁊ ĩuisibiliũ ꝑ celũ significās. ¶ Secũdus articulus quẽ posuit beatꝰ Andreas est ⁊ in iesuʒ xp̃m filiũ eiꝰ vnicũ dñm nr̃m. eiꝰ dicit. i. patris ⁊ vnicũ  solus vnus est filius. ⁊ dñm nr̃m. s. iure creatiōis gubernatiōis ⁊ redẽptionis. ¶ Tertiꝰ articulꝰ quẽ posuit Joannes est. Qui cōceptꝰ est de spũsctō natus ex Maria virgine. ¶ Quartꝰ quẽ posuit. Jacobus maior est. Passus sub pontio pilato crucifixus mortuus ⁊ sepultus. Quintus articulus quem posuit Tho mas est. Descẽdit ad inferos tertia die resurrexit a mortuis. in quo continent̃ duo articuli. ¶ Primꝰ descẽdit ad infe ros. s. ẜm animam. ¶ Secũdus resurre xit a mortuis. s. gloriosus et ĩmortalis: Sextꝰ articulꝰ quẽ posuit. Jacobus minor est. Ascẽdit ad celos sedet ad dexterā dei pr̃is. Ascẽdit em̃ nō solũ suꝑ oẽs celos. i. suꝑ oẽm creaturā corporalẽ sed etiā suꝑ oẽm spũalẽ  ꝓpter dignitatẽ vnionis oẽs excellit ephe. j. ꝓpterea ad dit̃ sedet ad dexterā dei pr̃is. i. in potio ribus bonis patris. ¶ Septimus articulus quem posuit philippus est. Jnde vẽturus est iudicare viuos ⁊ mortuos. i. eos  in eiꝰ aduẽtu viui reperient̃ ⁊ ĩ momẽto morientur ⁊ postea resurgent cũ eis  primo erāt mortui. ¶ Octauus articulus quẽ posuit Bartholomeꝰ est. Credo in spm̃ sctm̃ . s. est tertia ꝑsona ĩ trinitate. ¶ Nonꝰ articulus quẽ posuit Mattheus est. Sanctam ecclesiā catholicā. i. cōgregationẽ fideliũ. ¶ Decimꝰ articulus quẽ posuit Simō cananeꝰ ẽ. sctōꝝ cōionẽ. remissionẽ pctōꝝ. Et iste articulus cũ illo quẽ posuit beatꝰ Matheus est vnꝰ articulꝰ ⁊ ad vnũ ⁊ eũdeʒ articulũ ꝑtinet  est de oꝑatiōe dei per quā dat nobis esse gr̃e. ⁊ est sensus credo in spm̃sctm̃ faciẽtẽ sctām ecclesiā ca tholicā. i. vłem in qua est cōio sctōrũ et remissio pctōꝝ. ⁊ ideo nō dʒ dici. Jn san ctā. sʒ sctā vel est sensuscredo catholicā ecclesiaʒ esse sctāʒ. s. ꝑ operationẽ dei ec clesiā in quā habẽtẽ cōionem sanctoruʒ ⁊ remissionẽ peccatoꝝ tñ ad hũc articu lũ reducit̃ fides de sacramẽtis  in eis cōmunicāt fideles. ⁊ sunt instr̃a sanctificādi. ⁊ ex ↄsequẽti peccata remittẽdi. ¶ Vndecimus articulus quẽ posuit Ju das tadeus est carnis resurrectionem. ¶ Duodecimus articulꝰ est quẽ posuit Mathias. vitam eternaʒ. Et est sensus istoꝝ duoꝝ. Credo ꝙ deus resuscitabit nos ⁊ dabit nobis vitā eternā. s. bonis ⁊ ex cōsequẽti sequit̃ ꝙ dabit malis penam eternā hec ex Ri. in. iij. dis. xxv. ¶ Vtrũ simplices  ĩ subtilitatibꝰ fidei [*]errāt peccẽt. Rñ. Tho. ij. ij. q. ij. ar. vj. ꝙ nō si nō ꝑtinaciter ꝑuerse doctrine inherent in ꝑticulari ↄ̃ vnuiuersalis eccłie fidẽ. spe. ꝟo ti. de hereti. ⁊ aluarus. vt re fert Jo. de li. tenẽt ꝙ peccāt mortaliter et sunt heretici. specu. allegat. xxiiij. q. j. schisma. C. de hereti. l. ij. ⁊ de ĩ ius vocā do. l. venia. xxxvij. dis. c. fi. aluarus vero allegat. vj. q. j. q̃ro. xvj. q. j. si cupis. xxij. q. ij. in ipsarum. sed ego credo verā opi. san. Tho. immo plus dico ꝙ aliquādo talis error posset esse meritorius. vtputa aliquis audit aliquem predicatorem famosum vel ep̃m predicasse aliquẽ errorem ⁊ simplex credit animo obediẽdi fidei paratus tamen corrigi. nā ex intẽtione opera iudicātur. c. cũ volũtate de sen. ex. aliqñ cũ pctō veniali. vtputa ve tula credit trinitatẽ eẽ vnā feminā. ⁊  credit ecclesiā sic tenere sic credit. et tñ nō est heretica  cōditionaliter credit si ecclesia sic tenet ⁊ credit. aliquādo est cũ mortali vt est quādo hō scienter credit aliquid q est cōtra articulos fidei vel determinationem ecclesie ⁊ hoc patet ex. c. dānamus in fi. de sum. trinita. ad iura q̃ adducit spe. l. ij. cũ sua glo. est contra ipsum. l. venia. nihil facit ad ma teriā. c. schisma loquit̃ de hereticis paratis se non corrigere. ad iura aluari q̃ videntur velle ꝙ ignorantia non excuset. loquunt̃ de ignorantia iuris naturalis q̃ non excusat. Et hoc tene. sicut tʒ etiā Jnn. in Rub. de sum. tri. ⁊ car. ĩ cle. vnica de sum. trini. vide etiam ꝙ infra dicam. Hereticus in prin. ¶ Vtrũ oẽs teneant̃ habere fidẽ expli[*]citā. Rñ. ẜm. s. Bo. in. iij. di. xxv. ar. j. ⁊ cō uenit cũ eo. Ri. ibidẽ ꝙ credere explicite ⁊ distincte est fidei prouecte ⁊ nō est necessariũ nisi illis qui fidẽ necessario alijs habẽt māifestare. s. officiũ docẽdi ⁊ predicādi sumsperunt. credere vero implicite est fidei diminute. ⁊ nō sufficit habẽti vsum rationis:  cũ quedam sint notorie diuulgata nō posset quis il la ignorare sine contẽptu ⁊ totali negli gentia sua salutis. credere vero partim implicite. s. quosdā articulos ⁊ quosdaʒ alios explicite est necessariũ ad saluteʒ tenentur em̃ etiā simplices ad illos articulos explicite credendos quos eis manifestat nō tantũ predicatio sʒ ẽt ecclesiastica cōsuetudo. vtẽ de vnitate et trinitate quam ex signatiōe noscere pñt cũ dicũt. Jn noĩe patris ⁊ filij ⁊ c. Jtem de natiuitate passiōe ⁊ resurrectiōe q̃ fe sta predicāt ⁊ remissionẽ pctōꝝ quā ex actu p̃sbyteroꝝ noscere pñt. Jō ab igno rātia taliũ nullꝰ excusat̃ vtens rōne.  nō pōt esse sine negligẽtia ⁊ cōtẽptu. ni si ẜʒ Ri. vbi. s̃. illi bus xp̃s nec ꝑ se nec ꝑ alium. nec ꝑ inspirationẽ interiorem locutus est:  talis nō tenet̃ credere ex plicite nisi id q credebat̃ in lege natu re. Tenet etiā alexā. de ale. sca sce. titulo de ꝑplexitate cōsciẽtie ꝙ puer ĩ car cere sarracenoꝝ ĩclusus ab infantia ẜʒ aug. de qōnibus noui ⁊ veteris testis. si nō fuerit a qͦ deciderit ne eum rumor doctrine fidei ꝑuenerit ĩmunis erit. et cũ nō habeat ĩpotẽtiā oĩo credẽdi dicit alex. ꝙ si faciet q in se est deꝰ illuminabit eũ vel ꝑ occultā inspirationem vel per angelum aut per hominem. ¶ Vtrũ sit necessariũ ad salutẽ cōfiteri [*]ea q̃ sunt fidei. Rñ. ꝙ sic ꝓ loco ⁊ tꝑe ẜʒ Tho. ij. ij. q. iij. ar. ij. puta qñ si alis ĩter rogaret̃ de fide ⁊ taceret ⁊ ex hoc crede ret̃ vel ꝙ nō haberet fidẽ vel ꝙ nō esset vera: vel alij ꝑ eius taciturnitatẽ a fide auerterent̃ ⁊ hmōi in casibus in quibꝰ honor debitꝰ deo ⁊ vtilitas ꝓximis im pẽdẽda subtrahit̃ nisi cōfessio fiat: ẽ necessaria de p̃cepto. Jn alijs aũt casibus nō est necessaria de p̃cepto sed de cōsilio si mō vtilitas fidei sperat̃. Vitupera bilis est cōfessio fidei qñ solũ est ad per turbationẽ infideliũ. dicente dño Mat. vij. Nolite sctm̃ dare canibus. facit. c. in mandatis. xliij. distin. ¶ Quid de illo  lʒ interiꝰ credat: tñ ꝓ [*]pter timorẽ facit aliquẽ actũ ĩfidelitatis puta exhibet reuerẽtia idolo. portat aliquā vestẽ designatā ad aliq determinatũ signũ ĩfidelitatis ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ peccat mortaliter:  ẜm aug. xxxij. q. iiij. sicut sanctius est mori  vti idolati co. hec ille. Se cus esset si nō designaret determinatā infidelitatẽ sicut legimus in btō Sebastiano  vtebatur clamide militari ex bono ʒelo: vt lucraretur ani mas christo: ⁊ huiusmodi. ¶ Vtrũ liceat p̃ce vel p̃cio aliquẽ addu [*]cere ad fidẽ: vide. j. iudeꝰ. §. xxxiij. [*]¶ Vtrum liceat disputare de fide. vide s̃. disputatio. de hac materia. vide. j. in fidelitas. Filius dā r spuriꝰ ⁊ ꝓprie est natꝰ ex mr̃e nobili ⁊ pr̃e ignobili. vel pr̃e ĩcerto ⁊ mr̃e vidua. Sed in iure spuriꝰ r oĩs natꝰ ex illicito coitu preter de cōcubina in domo retẽta ab eo  nō ẽ ↄiugatꝰ. vt no. in. c. tāta.  fi. sint le. ⁊ no. bar. ĩ. l. si gener. ff. de his . vt ĩdi. uis natꝰ de adulterio ꝓprio noĩe vocet̃ māʒer. deutro. xxiij. ⁊ in. c. nisi cuʒ pridẽ. §. ꝑsone de renũ. Et oĩs talis spurius ĩ nihilo succedit patri vel ↄiũctis ꝑ lineā pr̃nā  nō r agnatꝰ de qͦ text. ĩ c. dicat alis. xxiij. q. iiij. ⁊ gl. in. c. ꝑ vene rabilẽ  fi. sint le. ⁊ ꝙ no. ĩ aut̃. ex ↄplexu. C. de ĩce. ⁊ inuti. nup. ⁊ insti. de suc. cog. §. vulgo. ⁊ insti. ad orphi. C. nouissime. ĩmo nec pr̃ pōt talẽ ĩstituere heredem. aut̃. lʒ. C. de na. li. ⁊. d. c. dicat alis. Vñ dicit pa. ĩ. d. c. ꝑ venerabilẽ. ꝙ bastardi nobiliũ nō dñr de parẽtela parentũ.  sordes non cōputant̃ inter p̃cipuos. C. ad orphi. l. si qua illustris. nec arma parentũ portare pñt. ⁊ est snĩa bal. in. l. cũ legitime nuptie. ff. de sta. ho. et sequit̃. d. Ant. in. d. c. per venerabilem. Ad ꝓpositu eoꝝ q̃ hic dñr ⁊ q̃łr ꝓbet̃ s esse filiꝰ. vide gl. ĩ. l. luciꝰ. in ꝟsi. nullꝰ. ibi ꝑ ↄiecturas ⁊ ibi Bar. ĩ ꝟsi. filiatio nō pōt pene ꝓbare. ff. de condi. et de. Bal. not. ĩ. l. ne natales. ꝟ. filiatio. C. de ꝓba. ⁊ Sali. in. l. si vicinꝰ. ꝟ. quero. nũc qualiter filiatio habet̃. C. de nup. ¶ An talessuccedāt mr̃i. distĩgue ꝙ aut [*]ẽ vulgo q̃sitꝰ ⁊ ꝓṗe solũ spuriꝰ ⁊ sic suc cedit cũ legitĩs filijsnisi mr̃ sit illustris femina. vt ĩ. d. l. si q̃ illustris. ⁊ ibi ꝑ gl. ⁊ Bar. ⁊ ĩsti. de succes. cogna. §. vulgo situs. Jdẽ dic de notis aut sunt ẽt māʒeres sicut nati de ea q̃ nō poterat esse legitima vxor siue  alteri nupta vel ip̃e siue  ↄsanguineꝰ vł affinis. ⁊ sic in ni hilo succedũt vt in. d. aut̃. ex complexu. pōt tñ heredes eos ĩstituere ẜm Mat. ⁊ Mo. ⁊ videt̃ tenere glo. in. d. c. tanta. ¶ Querit̃ an parẽtes succedant p̃fatis [*] spurijs. Rñ. pa in. d. c. tāta ꝙ nō in eo ca su quo ipsi nō succedũt parẽtibꝰ. Et hoc verũ de quibuscũ filijs illegitimis. ¶ Quero an prefati spurij possint insti [*]tui heredes ab alijs extraneis. Rñ. pa. ĩ c. cũ haberet de eo qui du. ĩ ma. quā po. per adul. ꝙ sic.  nō prohibent̃ nisi pa rẽtes vt no. glo. in aut̃. qui mo. na. effi. sui. §. vltimo. Additio. Et ẜm bar. in. l. si is qui ex bonis. ff. de vulga. ⁊ pupil subst. nō prohibet̃ succedere fratri suo pupillo etiā ex iudicio patris. facit glo. in aut̃. q̃. mo. na. effi. sui ĩ fi. q̃ dicit ꝙ licet pater nō possit talem vulgariter substituere pōt tñ pupillariter q̃si pupilli sit heres. ¶ Vtrũ parentes possint p̃fatis spurijs [*]aliquid relinre rōne alimẽtorũ. Rñ. ꝙ sic vt no. bar. in. d. aut̃. ex cōplexu immo tenent̃ de etate canonica eos alere ẜʒ facultates eorũ: ⁊ tā pater  mater tuʒ  tales nō sunt in ptāte nec patris nec matris. insti. de nup. §. sunt ⁊ alie ꝑsone ⁊. l. vulgo ↄcepti. ff. de sta. ho. tum quia alimẽta debẽtur ĩstinctu nature que sic matrẽ obligat sicut patrẽ vt no. Jnno. ĩ c. ij. de regula. ⁊ pa. in. d. c. cũ haberet se cus de iure ciuili vt in. d. auc. ex ↄplexu. Vnde dicit bal. in. l. fi. §. si a socero. ff. de his que in frau. cre. ꝙ de equitate cano nica pōt pr̃ donare spurio. vt habeat ꝓ alimẽtis ⁊ siłr legare pro alimẽtis not. bar. in. l. fi. ff. de his  vt indi. ⁊ Cy. in. l. nō oĩtitulo. C. de admi. tutoꝝ. dicit ꝙ ẽt spuria dʒ dotari. vt no. Jmola. in. l. lucius la. ij. §. j. ff. dele. ij. Limita predicta nisi esset in nimia quātitate in fraudẽ legata. ⁊ conclude ꝙ prefati cōtra predicta a patre recipiendo de eius bonis tenetur restituere etiam in conscientia. ¶ Filius alius dicitur nothus. vt not. [*]in. d. §. snnt ⁊ alie ꝑsone. qui aliqñ dicitur naturalis tantum:  uis spurij ẽt sũt naturales tm̃ ⁊ talis est ille  ẽ natꝰ ex coitu ne dānatone approbato de iure ciuili. vt est filius cōcubine solute in domo retente a soluto que posset esse eius vxor legitima: puta  non est cō sanguinea nec affinis. vt in. l. in concu binatu. ff. de ↄcubi. ⁊ iste succedit patri ab intestato in duabꝰ vncijs totiꝰ here ditatis dũmō nō existant filij legitimi vel vxor legitima. vt ĩ auc. liceat pr̃i. C.  na. li.  filijs legitimis existẽtibꝰ vel ne potibꝰ nō pōt nisivnā vnciā relinq̃re ei et mr̃i ⁊ nō vltra vt. l. mr̃e. C. de na. li. Sʒ si nihil reliq̃rit ei ĩ nullo succedet sʒ tamen debet alimẽtari a legitimis. ¶ Sed nũd si nō hʒ filios legitimos [*]poterit tales heredes ĩstituere. Rñ. ꝙ sic etiā in totũ legitima tñ reseruata parẽ tibus si hʒ vt no. in d. aut̃. liceat pr̃i. ⁊ lʒ Goffre. teneat ꝙ nō succedat cuʒ hodie talis coitus sit reprobatus vt in aut̃. de leno. col. iij. ⁊ in aut̃. scenicas. colla. v. et C. de cōcubi. l. vnica tñ ego teneo cũ gl. in. d. c. tanta ⁊ in. c. nisi cũ ṗdẽ de renũ. ꝙ succedunt etiā de iure canonico  ex quo ius canonicum non statuit oppm̃ nō debemus in hereditatibus recedere a dispositione iuris ciutlis. facit. c. per venerabilẽ  fi. sint le. ⁊ sequitur Pa. in d. c. tanta. ¶ Filius aliꝰ r legitimus tm̃ ⁊ iste est [*]adoptatꝰ vel arrogatꝰ. Et dñr legitimi tm̃  nō natura sʒ legis institutiōe sũt filij vt de cog. le. ĩ rubro ⁊ nigro. Et isti si nō sunt legitime emācipatia pr̃e ado ptāte succedũt patri legitimo simul cũ filijs legitimis naturalibꝰ: vt no. C. de ado. l. fi. ⁊ institu. de here. que ab intest. def. §. item adoptiuos. ⁊ in. l. si pater. ff. de adop. vide. s̃. ado. §. j. ⁊. ij. ¶ Filius aliꝰ r spũalis ⁊ legitimus si [*]cui est susceptꝰ de baptismo vel crisma te. Et iste in nihilo succedit quia cũ sit spiritualis nō extẽdit se ad tꝑalia. ¶ Filius alius dicitur spiritualis tan[*]tum sicut sunt omnes christiani pape ⁊ de diocesi ep̃i ⁊ de parochia presbyteri vt in. c. oẽs. xxx. q. j. ⁊ isti similiter ĩ nihĩ lo succedunt parẽtibꝰ suis isto modo. ¶ Filius alius naturalis ⁊ legitimus. [*]naturalis dicitur quia naturaliter ẽ ge neratus legitimus quia ex legitima pa rentũ coniunctione approbata ꝑ leges isti succedũt ab intestato parẽtibꝰ oĩbalijs exclusis. vt in aut̃. de here. q̃ ab inte. limita nisi in casu in quo aliqui specialiter admittunt̃ vt dictũ est in filijs adoptiuis ⁊ sunt quasi dñi viuẽtibꝰ pa rentibus soluʒ eisdẽ est administratio. vt insti. de here. q̃. ⁊ dif. §. sed sui. Vñ ex ↄsuetudine lege iuuata filij comitũ appellant̃ comites vt filij regũ reges etiā in vita parẽtũ. vt. xxiiij. q. j. c. fi. ⁊ ꝑ bar. in. l. fi. C. de dig. ¶ Vtrũ filius naturalis tantuʒ efficiat̃ [*]legitimꝰ per sequẽs matrimoniũ inter patrẽ ⁊ matrẽ eiꝰ. Rñ. pa. in. d. c. tāta q sic quicũ sit filiꝰ naturalis sit tꝑe quo genitus fuit poterāt esse legitime vir ⁊ vxor in matrimonio parẽtes eiꝰ. ⁊ licet Bar. in. l. pe. ff. de ↄcu. velit solũ hoc esse verũ in cōcubina ĩ donio retẽta postea ꝓ vxore capta tñ canoniste cōiter tenẽt cōtrariũ ⁊ hoc teneas. secꝰ esset si tẽpore generatiōis nō potuisset esse matrimoniũ inter parẽtes  lʒ ꝑ dispensationẽ vel alio modo sit postea cōtractũ matri moniũ nō tm̃ erũt legitimi ẜm Joā. an. ĩ quadā apostilla bal. li. feu. ti. si de feu. cōtro. fue. vult ꝙ nisi interueniat instru mentũ dotale vt volũt iura ĩsti. de nup. .§. aliqñ insti. de here. q̃ ab intest. defe. post prin. ⁊ in aut̃. . mo. na. effi. sui. §. fi. uis sequat̃ matrimoniũ nō legitimāt sed ego teneo contrariũ sicut tenẽt moderniores canoniste cōiter ⁊ in pratica sequunt̃ legiste imo plus dico ꝙ lʒ tꝑe cōceptus non potuisset essevxor eiꝰ si tñ tꝑe partꝰ cōtrahit legitime cũ ea filius erit legitimꝰ ẜm cōem opi. in. d. c. tanta. siłr nō nocebit filiꝰ natis ex concubina quin sint legitimi licet pater inter medio tꝑe habuitvxorem aliā ⁊ ea mortua post ea accepit cōcubinā in vxorẽ scm Bar. in. l. cũ mihi decẽ. de solu. ⁊ bal. in l. pe. ff. soluto matrimo. ¶ Vtrũ filij nati ex clandestino matri[*]monio sint legitimi. Rñ. glo. in. c. q no bis qui fi. sint leg. ꝙ si nullũ est impedi mentũ post approbationẽ matrimonij erũt legitimi siue sint nati ante approbationẽ matrimonij siue post ⁊ hoc sequunt̃ oẽs ⁊ probat̃ ĩ. c. ij. de clā. despō. Nā approbatio retrotrahit̃ et perinde est ac si a principio fuisset cōtractũ in fa ciẽ ecclesie imo plus dicit Alanus ꝙ lʒ clādestine contrahẽtes nō presumātur coniuges. vt dicit glo. in. c. lator qui fi. sint le. tñ hoc procedit respectu nubẽtiũ sed respectu filioꝝ presumuntur coniu ges q est notādum. ex quo infert Pa. in. d. c. lator q natꝰ ex viro ⁊ muliere si mul cohabitā tibus presumitur legitimus  fauore legitimationis presumi tur inter eos matrimoniũ. pro quo facit l. in libere mulieris. ff. de ri. nup. ⁊ maxi me procedit si vocabāt se coniuges. vt no. Jnn. in. c. ex parte de resti. spol. dicit etiā host. ꝙ si multo tẽpore simul tan cōiuges cohabitarũt presumẽdum est esse matrimoniũ facit q not. ipse in. c. illud. de presum. si aũt erat impedimẽtum tunc sunt opi. Jo. an. ⁊. d. Anto. tenent ꝙ post approbationẽ legitimant̃ lʒ postea separent̃. glos. tenet q hoc est verum in natis post approbationẽ. sed non ante natis. Joan. cal. tenet ꝙ nullo modo legitimant̃ ⁊ hoc putat pa. verũ de rigore iuris. facit. c. fi. ĩ. §. si s de clā. despō. Et hāc teneo propter prefatũ. c. fi. vbi est tex. apertus vide de hoc. s̃. clā destinũ qñ dicatur. in prin. ¶ Vtrũ natus de sponsa de futuro sit le [*]gitimꝰ. Rñ. pa. in. c. ꝑ tuas  fi. sint le. ꝙ sic si nullũ sit impedimẽtũ alias secus secundũ ꝙ dictum est in precedenti. q. ¶ Vtrũ filius  cōiter reputat̃ filius vi [*]ri ⁊ vxoris teneat̃credere vxori dicẽti eũ ille gitimum. vide. s̃. adulterium. §. v. ¶ Vtrũ ex tractatu parentũ quis consti [*]tuatur filius. Rñ. Pa. vbi. s̃. q ex nomi natione filij ⁊ tractatu vt filij constituit̃ quis in possessione filiationis etiā si sit natus extra domũ. Vnde ibidẽ dicit. d. Anto. quẽ sequit̃ Pa. vbi. s̃. ⁊ no. Bart. in. l. quidā. ff. de ꝓba. q tractatus parentũ puta  illi tractabāt eum vt filiũ ⁊ ipse eos vt parentes probat aliquẽ filium alterius imo plus vult gloss. in. c. trasmisse.  fi. sint leg. q probatio huiꝰ tractatus prefertur negatiōi parentũ. Jtẽ do. Anto. in. d. c. vult q etiā sola fa ma ꝓbet filiũ si nihil ꝓbet̃ in cōtrariũ. ¶ Quid si probet̃ ꝙ vxor. eo tꝑe cōmisit [*]adulteriũ quo talis conceptus est. Rñ. pa. in. d. c. trāsmisse. ⁊. c. ꝑ tuas. eo. ti. q si pater seu maritꝰ cohabitabat eo tꝑe cũ vxore reputabitur legitimus.  cum possit esse filius vtrius debemus fauo re filiorũ presumere q sit filius mariti potius adulteri pro hoc est tex. ĩ. l. mi les. §. defuncto. ff. de adul. facit. l.  semper. ff. de in ius vo. Jtẽ dic de filio nato de cōcubina retẽta in domo. vt semper presumat̃ filiꝰ ↄcubinarij. vt habes gl. singularẽ in. c. michael. de fi. presby. secus si fuisset absens tanto tꝑe ꝙ nō po tuisset euʒ generare. vt. ff. de his  sunt sui vel alie. iu. l. filium. ¶ Vtrũ filius natꝰ ex illis qui post ma [*]trimoniũ contractũ de cōi cōsensu fecerunt votũ vel qñ alter intrauit religionẽ ⁊ repertꝰ fuit sit legitimꝰ. vide. j. ma trimo. iij. Jmpedimentũ. v. §. v. ¶ Vtrũ appellatione filioꝝ veniāt na[*]turales tm̃. Rñ. Paul. in. c. in pñtia. de ꝓba. ꝙ aut apparet de tacitavoluntate disponentis siue ex verbis positis ĩ dispositione siue  est eadẽ ratio de legitimo sicut de naturali. ⁊ tũc veniũt etiā naturales siue tractet̃ de pena siue de cōmodo siue in legibus: siue in statutis vel testamentis ⁊ hmōi. si vero nō apparet de mẽte tũc si tractat̃ de cōmodo veniũt etiā naturales. xxxv. q. vij. c. vni co ⁊ hoc ex benigna interpretatione po tius ex significatione propria:  ex ꝓpria significatione noĩe liberoꝝ vel filioꝝ veniunt solummodo naturales le gitimi non adoptiui vel naturales tātum vt in. l. si ita s §. fi. ff. de leg. ij. nō veniũt etiā vbi tractat̃ de cōmodo spu[*]rij ex coitu damnato nati. ¶ Vtrũ filiꝰ denoĩet̃ a patre. Rñ. q sic de iure. vt in. c. ij. de cōuer. infi. ⁊ instit. de le. ag. tu. §. j. ⁊ hoc  sequit̃ familiaʒ ⁊ agnationẽ patris nec ob. c. Raynu. de testa.  scm Jo. an. illud erat ꝑ superbiā:  mater erat nobilior. vnde filiꝰ se quit̃ priuilegiũ patris in tribꝰ. ¶ Primo quo ad honores. ¶ Sco quo ad cu rialẽ cōditionẽ. C. de decu. l. eos. l. exem plo. ⁊. l. nullꝰ. ¶ Tertio quo ad originẽ ff. ad munic. l. j. vide gl. in. c. dicat. xxxij. q. iiij. ⁊ gl. in. l. cũ legitime. ff. de sta. ho. de illegitimis dic vt in. §. seq. ¶ Vtrũ illegitimꝰ filius sequat̃ cōditio [*]nẽ siłr patris. Rñ. ꝙ nō de iure. sed matris ẜm gl. quā sequunt̃ cōiter doc. in. c. j. de ↄiu. ser. q̃ vult ꝙ partus ancille erit penes dñm ancille. l. ⁊ seruoꝝ. ĩ prin. ff. de sta. ho. ꝓ quo facit tex. in. l. partũ. C. de rei vẽ. ⁊ no. in. c. vnico de na. ex li. vẽ. ⁊ in. c. fi. de ser. nō or. ⁊ insti. de iu. ꝑso §. fi. nec ob. c. lib. xxxij. q. iiij. vbi r sempex qui nascit̃ deteriorẽ partẽ sumit. sed expone deteriorẽ. s. matris  fragilior est hoc tñ limitat pa. in. c. lʒ de ↄiu. ser. veꝝ nisi ↄsuetudo vel statutũ habeat aliud sicut hodie est ꝙ natꝰ ex ancilla non est seruus si pater est liber. Quod no. ¶ Vtꝝ pr̃ ⁊ mr̃ teneāt̃ alere filios. Rñ. ꝙ sic de qͦ vi. s̃. alimẽta. §. j. nisi ĩ. v. casi bꝰ qͦs no. pa. ĩ. c. cũ hẽret  eo  du. ĩ ma. quā po. ꝑ adu. ¶ Primꝰ si filiꝰ eũ accusauitvt. l. si s a liberis §. itẽiuder. ff. de li. agno. ¶ Scs si pr̃ eget ip̃e.  ñ tene tur vltra  p̃t. d. l. si s §. sʒ si filiꝰ. Tertius si filiꝰ cōmisit crimẽ ingratitudĩs cōtra patrẽ in gl. l. cũ partẽ. C. de alẽ. li. ¶ Quartꝰ si filius hʒ artẽ vel aliud vñ viuat. d. §. sʒ si filius ⁊. §. alimẽta ibidẽ lĩta tñ hoc ẜʒ bar. in tractatu alimẽtorũ nisi sit filiꝰ nobilis ꝙ eũ dedeceat in tali arte oꝑari. ¶ Quintꝰ sunt oẽs cau se ex quibꝰ pater pōt exheredare filiũ: ita ⁊ denegare alimẽta.  bus vide. s̃. exheredatio. ⁊ infra ĩgratitudo. §. iij. ¶ Sʒ si diuortiũ fiat ap quẽ dʒ ali ⁊  bꝰ expẽsis. Rñ. ꝙ extimabit iudex pẽsatis circũstātijs. puta  minor triẽnio ap matrẽ ⁊ hmōi: vt no. ĩ. l. vnica. C.  diuor. fac. apud quẽ li. edu. ⁊ ĩ aut̃. si pa ter ibi  posita vbi r ꝙ si pr̃ fuit causa diuortij nutriet̃ apud mr̃em expẽsis pr̃is si mō mr̃ nō cōuolauit ad scasnu ptias si ꝟo mr̃ dedit causaʒ ap patrẽ expẽsis mr̃is locupletis nisi pr̃ minus ideoneꝰ sit  tũc ap matrem locuple tem nisi alter eoꝝ esset infidelis quia apud fidelẽ sunt alẽdi. vt patet per ea que dixi supra batismus. vj. §. xj. ¶ Vtrũ filius magis teneat̃ subuenire [*]pr̃i  extraneo. Rñ. pr̃i ẽt ĩfideli  ex̃neo fideli ceteris ꝑibꝰ. vt no. gl. xxx. di. c. j. ⁊. xlij. di. escamꝰ. ⁊. lxxxvj. di. nō satis. ¶ Est filius  nō hʒ nisi vnũ panẽ ⁊ hʒ [*]patrẽ  fame ꝑit ⁊ filiũ siłr cui dʒ subuenire. Rñ. Cy. ĩ. l. ij. C de pa.  fi. di. ꝙ potius pr̃i  posset eũ vedere. ego addo  ius diuinũ sic eũ obligat q t. Honora patrẽ ⁊ c. ⁊ qñ dicit̃ ꝙ amor magis descendit  ascendat. l. isti quidem. .§. fi. ff. q me. cā. l. liberoꝝ. ff. de ver. sig. ⁊. l. liberi. ⁊ ibi gl. ff. de ĩoffi. test. Rñ. Ja. ibidẽ ꝙ veꝝ ẽ quo ad ordinẽ dilectiōisr nō tñ quo ad effectũ obligatiōis nā per natiuitatẽ filiorũ nō dʒ cōditio aut fieri deterior  iā hʒ filiũ obligatũ. Sed in cōtrariũ facit q no. bar. in. l. si s ali beris in §. si vel parens. ff. de li. agno. vbi dicit post gl. ꝙ pr̃ tenet̃ alere filiuʒ de iure naturali ⁊ filiꝰ tenet̃ alere patrẽ de iure getiũ ⁊ sic videt̃ fortiꝰ vinculũ quo tenet̃ pr̃ filio  quo tenet̃ filiꝰ pr̃i. cōtrariũ tñ determinat in. l. j. in fi. ff. de iu. ⁊iure facit ẽt cōtra q no. bar. in. l. nō quẽadmodũ. ff. de li. ag. vbi vult ꝙ si quis hʒ patrẽ ⁊ filiũ diuites ⁊ĩdiget ali mentis ꝙ potius debet petere a patre suo  a filio ratione p̃dicta. ¶ Vtrũ filiꝰ possit nubere sine licentia [*]patris. Rñ. ꝙ sic tam masculꝰ  femi na uis non expediat vide. s̃. Dos. Et quomodo tenet̃ eaʒ dotare que nupsit sine scitu patris. in. §. iiij. ¶ Vtꝝ possit vouere vide. j. votũ. ij. §. v. [*]¶ Filiulfa. viuẽte patre emancipatus [*]acquirit vsumfructũ ĩ mr̃nis bōis ꝓvi rili. i. pro media parte si ẽ vnꝰ filiꝰ. ⁊ pr̃ pro alia post mortẽ mr̃is. casus est. C. de bo ma. l. siviua mr̃e. Jdẽ dic  nepotibꝰ ⁊ ꝓ nepotibus. Jdem dic si sunt plures filij  ꝓ virili parte simul cũ patre: sed si aliqui sunt emācipati ali i patria po testate pro virilibꝰ partibꝰ venient oẽs sed vsusfructus emancipatorũ remanebit apud patrẽ vt in. d. l. si viua. ¶ Sed nũquid ideʒ erit in alijs bonis [*]aduenticijs. Rñ. ꝙ nō sed solum in maternis vt no. glo. in. d. l. viua. ¶ Vtrũ filiꝰ possit agere cōtra patrem. [*]Rñ. pa. in. c. nō est. de spō. ꝙ sic ratione pctĩ ałs nō est admittẽdus vt no. gl. in c. si ecclesia. xxiij. q. iiij. Sʒ glo. in. c. que ritur. ij. q. vij. tʒ. ꝙ pōt ẜm canones con queri taʒ in ciuili  in criminali nego cio sʒ ẜm leges nō pōt nisi in castrensi causa ciuiliter nō ĩ alia. ff. de iu. l. is nul la. ⁊ ẽt in quasi castrẽsi vt. ff.  fur. l. si s vxori primo rñso. nō tñ de furto sʒ actio ne in factũ. C. de dolo ma. l. superstite. ⁊ hoc nō existens emācipatus sʒ emancipatus bñ potest agere petita venia ⁊ impetrata. C. de in ius vo. l. vlt. sed ĩ cri minali causa nō audit̃. ij. q. j. prohibent̃ nisi iniuriam in ipsum ↄmiserit. vt. C.  pa. pote. l. cōgruẽtius. ¶ Ad quid tenẽt̃ filij parẽtibus. Rñ. vt [*]colligo ex Alex. de ales ĩ. iij. par. sum. in tractatu de. iiij. p̃cepto ꝙ ad tria de pre cepto. ¶ Primum est ꝙ tenent̃ eos dili gere. Ratio  cũ filiꝰ sit obligatꝰ aĩe pa tris ⁊ matris ex cuius operatioĩs virtu te generatꝰ est tenet̃ ei repẽdere q nō pōt in alio nisi amando  sic cōsolatur eos cũ hoc perpendũt ⁊ hoc est q dicit Hie. li.  hono. ꝑarentũ. redde amorisvi cem ⁊ Jo. xiiij. Vt cognoscat mũdus ⁊ c. q. d. exẽplũ capiẽdo ꝙ diligo patrẽ ⁊ nō sufficit ꝙ cōssstat in corde: sed opʒ ostẽdatur in signo. nec dʒ eẽ amor quo obli gamur oẽs diligere. sed specialis ⁊ pre cipuus. ⁊ propterea nō excuĩo a mortali filios qui nun signa amoris oñdũt parẽtibus. immo semꝑ loquunt̃ dure ⁊ videntur eos habere exosos. ¶ Scm ad q tenẽt̃ est obedire in his q̃ ꝑtinẽt ad dispositionẽ rei familiaris ⁊ multo magis ĩ necessarijs ad salutẽ. vt sunt ea q̃ ꝑtinent ad bonos mores. Jn his sciẽ ter cōtẽnẽs obedire mortaliter peccat. Secus si ex inaduertẽtia vel raro sine cōtẽptu:  vr̃veniale. Ad alia autẽ obe dire est de cōsilio solũ. ¶ Tertiuʒ est ꝙ debent eis ĩ necessarijs subuenire siue sint infirmi vel ĩ alia necessitate. vnde mortaliter ꝓeccant qui cuʒ possint eoꝝ necessitatibus non subueniunt nisi for te esset quid minimum. ¶ Vtruʒ malitia pr̃is noceat filijs. Rñ. [*]ꝙ sic quantũ ad penā tꝑalem. vt pʒ. C. ad. l. iul. ma. l. squis. ⁊ in. c. cũ scm. de here. li. vj. ⁊ ĩ. c. nisi cũ pridẽ. §. j. de renũ ci. lvj. di. nun. ⁊. c. nasci. Jtẽ etiam ad penā eternam ꝓpter malũ exemplum vel malā curam. vt de Heli. j. Rñ. j. facit. c. si gẽs. lvj. di. Similiter malitia filij inducit p̃sumptionem cōtra patrem. vj. q. j. qui crimẽ. xxxvij. dis. legant. ¶ Vtrũ possit filius intrare relig ionẽ: ⁊ [*]an teneat̃ ad eius ministrationẽ ĩgressus. vide. j. religiosus. §. xj. ⁊. §. xxxj. ¶ De filijs illegitimis ordinādis. vide [*]j. ordo. iij. §. xiiij. ¶ Quomō filij acquirũt sibi ⁊ non alijs [*]fratribus. vide. j. peculium. Finis aliquādo inspiciẽdus est aliqñ medium aliquando principiũ. vide multas allegationes. j. c. scientes de censi. ⁊ est que stio brocardica. Adde de hoc ⁊ ꝙ finis declarat qua lis sit res cẽsenda. l. sʒ ⁊ si s. §. interdũ ⁊ ibi Flor. ff. de vsuf. ⁊ Spe. in ti. de fru. ⁊ interesse. §. j. ꝟ. sed d si debitor. et in epi. Quid Exitus acta ꝓbat: careat successibus opto. Quisquis ab euentu facta notanda puta. Fiscus est bursa cesaris vel prĩcipis. xvj. q. vij. maiores. vel potest dici ꝙ fiscus hodie est saccus sine consciẽtia qui imbursat omnia quesita ma le. ff. de calũ. l. in heredẽ. ⁊. ff. de inof. te. l. papi. meminisse. De fisco ⁊ quid sit ⁊ an ciuitas habeat hodie fiscum si superiorẽ nō recognoscat. ⁊ an ip̃m cōe superiorẽ nō recognoscẽs. Bal. no. in. l. itẽ veniunt. §. ait senatus. ff. de peti. here. et melius per Bal. in. l. j. C. de here. vel act. vendi. ¶ Vtrum fiscus p̃feratur alijs credito[*]ribus. vide. j. restitutio. ij. §. xvj. ¶ Fiscus turpia lucra etiā ab heredi[*]bus extorquet: licet crimina sint extincta. d. l. in heredem. in principio. Flagella quō sũt satisfactoria. vide. j. satisfactio. §. viij. Fletus de mortis ĩprobatur. xiij. q. ij.  preposterum. Fomes est langor nature qui carnis concupiscentia appellat̃. xv. q. j. §. vt ita. Qui quidem non est peccatum: sed pena peccati ibibem. §. j. Forma est que dat esse rei ẜm Jnno. in Rubrica de conse. ec. vł al. ¶ Quid si omittat̃ forma in sacramẽtis. Rñ. ꝙ nihil fit. j. q. j.  ꝑfectionẽ. in glo. Fornicatio est omnis illicitꝰ coitus vt. xxxij. q. ij. §. qui ergo. ⁊ in. c. meretrices ea causa. q. iiij. Sed ꝓprie fornicatio est inordinatus concubĩ tus naturalis quo solutus solutam naturali vsu cognoscit. Et intelligit̃ solutus quolibet vinculo. s. ↄiugij: ↄsanguinitatis. affinitatis: ordinis: religionis seu voti. etiā r naturalis ad differẽtiā illiꝰ vsus  dicit̃ cōtra naturā vt no. in d. c. meretrices. ⁊ sic est ꝓpria species lu xurie. vide. j. luxuria. §. ij. De no. in hoc. §. ⁊ inter quos fiat for nicatio ⁊ an sit crimen ecclesiasticum. no. Alexan in. l. si adulterium cum ince stu. ff. de adul. ꝙ sic. et ꝙ fit inter solutos. et quelibet excepta concubinaria punitur ⁊ de iure ciuili. no. Bar. in. l. j. de concubi. ⁊ Alexand. vbi. s̃ §. j. ⁊ an ꝑ eam contrahatur affinitas no. glo. ꝙ sic in. l. j. §. pe. de concu. ⁊ in. l. non facile. §. affines. de gradi. ¶ Quid de clerico fornicatore. vide. s̃. [*]clericus. v. ⁊. viij. §. iiij. ¶ Vtrũ accedẽtes ad meretrices excu[*]sent̃ ꝓpter ignorātiā nesciẽtesesse ꝓhi bitũ. Rñ. ꝙ nō. ĩmo peccāt mortałr accedẽdo. ⁊ totiẽs qͦtiẽs.  ignorātia iuris naturalis ⁊ diuini in tali casu claro neminẽ excusat. j. q. iiij. per totum. Jteʒ peccat mortaliter si quis ĩduxit aliquẽ ad eas qui hoc non intendebat. de pe. di. j. noli. ⁊. ij. q. j. notum. ¶ Que dr̃ia est ĩter fornicationẽ ꝓprie [*]incestum stuprũ ⁊ c. vide. j. luxuria. §. ij. Fortitudo vera est per quam quis mediocriter timet et audet ad hoc inclinatus ex habitu propter bonum finem  est conseruatio boni cōis in periculis mortis vt elicit̃ a philosopho. iij. ethi. est aũt fortitudo vt ibidẽ dicit̃ circa timores ⁊ audacias quasi cohibitiua timorum: ⁊ moderatiua audaciarũ ⁊ quideʒ circa timores periculorũ mortis est fortitudo simpłr. circa ꝟo alia est fortitudo ẜm d Actꝰ em̃ fortitudinis principalior est sustine re. i. immobiliter sistere in periculis  aggredi: quia. iij. ethi. in sustinendo tristia maxime dicuntur aliqui fortes. ¶ Vtrum homo teneat̃ sustinere mor[*]tem. vide. s̃. Charitas. §. v. Forus est exercendarum litium locꝰ a fando dictus. c. forus. de ver bo. signi. De notatis in hoc ꝟsi. vide Bar. ĩ. l. in cōtractibus. §. in oĩbus. C. de nō nu. pec. ⁊ Alex. in. l. heres absens. §. si quis tutelam. ff. de iudi. ¶ Quomodo sortit̃ s forũ. Rñ. gl. in. c. [*]j. iij. q. vj. ꝑ istos ꝟsus. Cōtractus crimẽ reus res religio. Vir iō similis vel ꝓuocat at recusat. Excedit iussus vel cō sentit vter. et ibi vide expositionem cum alleg. Fratres quomodo diuidunt acquisi ta per aliquẽ ipsorum. vide j. peculium. Fraus non pōt esse sine dolo sed bene dolus sine fraude. Jō fraudi inest dolꝰ sicut species generi. ita dicit Pa. in. c. ex tenore. de rescrip. ¶ Fraus ⁊ dolꝰ nemini dʒ patrocinari [*]tex. est in. d. c. ex tenore. facit. xvj. q. vj. c. j. xx. q. iij. constituit. xxx. q. j. dictũ est. ¶ Fraus legi fit aliqñ de ꝑsona ad ꝑso[*]nā sicut qñ mulier vult donare viro ecōuerso cũ nō possit. vt de donati. ĩter vi. ⁊ vxo. c. vl. supponit iā ꝑsonā: puta ꝙ soluat eiꝰ creditori vt. ff. de do. inter vi. et vxo. l. hec ratio. §. vl. Siłr tutor qui non pōt emere rẽ pupilli interponit aliā ꝑsonā que emat. Aliqñ fit rei ad reʒ sicut cum quis dat frumẽtum filiofa. vel simile vt vẽdat ꝓ eo ꝙ pecuniaʒ mutuo dare nō pōt. l. iiij. §. j. ff. ad mace.  ideʒ est ac si mutuaret ar. xiiij. q. iij. pleri. j. q. j. sũt nōnulli. Aliqñ fit vnꝰ ↄ̃ctus ad aliũ ↄ̃ctũ ↄ̃riũ: vt cũ vxor vẽdit viro q donare intẽdit. l. si spōsus. ff. de do. ĩter vj. ⁊ vxo. ar. xvj. q. iij. si sacerdotes. Aliquādo fit vnus ↄ̃ctus ad aliũ ↄ̃ctum si milẽ: vt cũ mulier q̃ fideiubere non pōt facit se principaleʒ debitricẽ. l. uis. §. si cũ esseʒ. ff. ad velł. ⁊. l. se. Et oẽs tales preuaricant̃ legẽ ⁊ in conspectu dei nō excusant̃. facit q no. in. c. intelligentia de ꝟbo. signi. ⁊ in. c. quanto. de priui. et in. c. constitutus. de conces. preben. ¶ Fraudare nemo videt̃ eos qui sciunt [*]⁊ consentiunt. ff. de reg. iur. l. nemo. ¶ Fraudem videt̃ facere etiā is  non [*]facit ꝙ debet facere. ff. de his  in frau. credi. l. in fraudem. Frigiditas qũo impediat matrimonium vide. j. matrimonium. iij. impedimento. xvj. Fructus ẜm Bar. in. l. ex diuerso. ff.  rei ven. Quidam sunt natu rales vt poma ⁊ hmōi que natura ꝓdu cit ⁊ sicut ꝓducit vtimur. Alij sunt par tim naturales partim industriales. vt lac. lana segetes: vinum ⁊ hmōi.  natu rales sunt inquātum a natura. ⁊ industriales inquātũ in aliā spẽm ex industria ipsis vtimur in. d. l. ex diuerso. ⁊. l. certũ. C. de rei. vẽ. cōiter r ꝙ relintur arbitrio boni viri an sint naturales vel industriales vt si plꝰ ꝟsat̃ de industria hoĩm dicant̃ industriales: vt de vino: caseo ⁊ hmōi. ar. l. querit̃. ff. de sta. hoĩm. ⁊. iiij. q. iij. hermafroditꝰ. Si ꝟo magis de natura dicantur naturales Alij solum sunt industriales: sicut fructꝰ  acquirunt̃ ex artificio vel negociatione ⁊ hmōi:  alio modo dñr ciuiles eo ꝙ nō ꝓueniat ex re sʒ ex prouisione hoĩs ꝑcipiunt̃ propter rẽ. vt est pensio domus ⁊ hmōi. vt in. l. si naues. ff. de rei ven. ⁊. l. domũ. C. eo. ti. ⁊ istorũ quidā sunt hone ste perceptorũ quidā inhoneste. vt si lo cauit domũ ad exercendum questũ inhonestum. l. ancillarum. ff. de pe. he. [*]¶ Vtrũ bonefidei possessor faciat fructꝰ rei quā bonafide possidet suos. Rñ. vt colligo ex. c. grauis  res. spo. ⁊. d. l. ex diuerso cũ ibi no.  longa est distĩctio doc. quo ad foꝝ cōtẽtiosum eā omitto ⁊ solũ dico quo ad obligationẽ restitutio nis in cōscĩa ꝙ oẽs fructus naturales quā ĩdustriales: siue possideat cũ titulo: siue sine titulo tenet̃ restituere si extāt. si vero cōsumpsit tenet̃ solũ restitue re ĩquātũ factꝰ est locupletior puta  in ea rẽ expẽdit. in quā oportuisset expẽdere tm̃ vel aliq̃ emit. ex bꝰ ampliauit pr̃imoniuʒ suũ. facit. d. l. certũ. ⁊. l. si me ⁊ titiũ. ff. cer. si pe. Verũtñ diminuet de fructibus industrialibus rei lucrose tũ industria sua est extimāda ĩ dicto negocio exercitata in vtilitatẽ seu augmẽtũ dictoꝝ fructuũ accipiẽdoruʒ:  nemo militat stipẽdijs suis.  lucro au tẽ facto ex re q̃ de se non est lucrosa. dic vt. j. restitutio primo in ꝟ. possessor. §. j. Si ꝟo nō est factꝰ locupletior nō tenet̃ cōsumptis. ff. de pe. he. l. vtrũ. ex quo do lo non sit possidere. ¶ Vtrũ p̃fati bonefidei possessores pos [*]sint vsuca pere fructus p̃dictos. Rñ. pa. in. d. c. grauis. ꝙ fructꝰ naturales indu bitabiłr vsucapiũt ꝑ triẽniũ vt no. ĩ. l. sequit̃. §. j. ff. de vsuca. facit. l. ĩ bello. §. si s seruũ. ff. de capti. Alios aũt cũ fece rit suos nō pōt vsucapere.  q meũ ẽ vsucaꝑe nō possum. d. l. ĩ bello. ⁊ vr̃ tex. in. d. l. sequit̃. §. lana. Sʒ bene vsucapit aduersus iudicis officiũ ꝑ q tenebat̃ restituere:  possum p̃scribere rẽ meaʒ aduersus actionẽ qua poterā cogi ad restitutionẽ eiꝰ. vt est tex. in. d. §. si quis seruũ. ⁊ hoc voluerunt gl. ⁊ Bar. in. d. l. sequit̃ in §. fructꝰ. Et sic pʒ ꝙ in cōscĩa post triẽniũ bona fide trāsactũ erũt sui omnes qualitercun: nec tenetur resti tuere. De possessore malefidei quomodo teneatur. vide. j. restitutio. j. in ver. possessor. ¶ Sʒ no. ꝙ fructꝰ sunt illi  suꝑsunt de [*]dnctis expẽsis q̃ fiũt gr̃a fructuũ q̃rendoꝝ cōgregādoꝝ ⁊ cōseruādorũ. ff. de peti. here. l. si a dño vel pr̃e. §. fructus. ⁊ l. plane. in fi. ⁊. C. de fruc. ⁊. li. expen. l. j. vbi dicitur hoc fructuũ noĩe ↄtinet̃ q iustis sumptibus deductis suꝑest. Nā nullus casus interuenire pōt  hoc genus deductiōis ĩpedire possit. ff. fami. her. l. fundꝰ qui. j. rñso. ff. sol. mat. l. fructus. Vnde fructus intelligit̃ deductis necessarijs impensis. ff. de ope. ser. l. fru ctus. ff. de vsur. l. quod in fructus. et. ff. man. l. qui mutuam. in fi. ⁊ in glo. d. c. grauis. ⁊ vide. s̃. expẽse. §. iij. Vnde dicit tex. in. d. §. fructus intelliguntur deductis expẽsis que querẽdoꝝ colocandoꝝ ⁊ cōseruādorũ eoꝝ gratia fiunt. ⁊ nō solũ in bonefidei possessoribꝰ naturalis ratio expostulat. veꝝ etiā in predonibus: hec ille. Fugere an possit prelatꝰ ꝓ persecutione. vide. s̃. ep̃s. §. xxiij. De hic notatis ⁊ an fuga cōstituit in malafide no. Bar. in. l. impuberibus .§. preterea. ff. de suspe. tuto. in ꝟ. nota ꝙ per fugam ⁊ quotuplex est fuga. not. Bal. ꝙ triplex. ĩ. l. j. C. de edil. act. s. volũ taria. causaria ⁊ ignominiosa. ¶ Vtrum incarceratus pro delicto suo [*]possit fugere. Rñ. si tenet̃ iniuste. est cla rũ ꝙ sic. si vero tenet̃ legitime. tũc distĩguo ꝙ aut tenetur non propter morteʒ inferẽdam vel aliq membrum absciẽ dẽdum: sed propter aliud puta ad punitionem ⁊ hmōi. ⁊ sic nō licet: facit ad q no. gl. in. c. iusgentium di. j. si ꝟo tenetur ad mortem vel abscissionẽ membri: tũc ẜm. d. Ant. si pactum est manifestum peccat fugiẽdo: si fugit vt ĩ pec cato perseueret. Si vero vt peniteat nō tamẽ si fugit non tenetur se restituere secus si occultũ quis potest fugere. naʒ nullo iure cauetur ꝙ debeam expectare mortẽ nisi violẽtia alicui fieret in fu giẽdo:  tunc haberet iniustum bellũ. Jdẽ dico de concordantibus cũ eo vel auxiliantibus. dummodo fiāt sine vio lẽtia alicuius: ⁊ animo cōpassionis nō aĩo fouẽdi tales in peccatis ⁊ sine scandalo alicuiꝰ maxime custodis. nec distĩ guo vtrum sentẽtia vel non quia quali tercun sit credo fugere possit si bono modo vt dixi potest facere. facit gl. in. c. ĩter cetera. §. sed cum hijs. xxij. q. iiij. in fi. que dicit ꝙ licet reo corrumpere aliquẽ ꝓ vita ↄseruāda. facit. ij. q. iij. §. no tandum in fi. facit. l. j. ff. de boñ. eorum qui mor. sibi consci. vbi dicit tex. Jgnoscendum censuerunt ei qui sanguinem suum qualitercun redemptum voluit. ⁊ sanctus Thom̃. ij. ij. q. lxix. dicit ꝙ si quis esset damnatus vt fame peri ret posset cibum sumere. immo videtur tenere ꝙ tenetur si potest ipsum sumere. Similiter dic de fuga: sed ꝙ teneat̃ non credo ne comedere vltra cōdemnationẽ vel fugere. sʒ posset patienter ferre pro peccati sui satisfactione. ¶ Quid de eo qui queritur vt capiatur [*]an possit fugere. Rñ. ꝙ siue sentẽtia cōtra eum data sit vel non potest fugere non tamen cum violentia officialium qui vellent eum capere. quia ipsi habent iustum bellum contra eum. iij. q. v. non putes. xj. q. iij. qui resistit et sic eos impugnando mortaliter peccaret: similiter auxiliantes. Funus debet fieri in sumptibꝰ secũdum dignitatem vel faculta teʒ defuncti. l. si quis sepulchrũ. §. sum ptus. ff. de reli. ⁊ sum. fu. ¶ Funeris impensa semper ex heredi[*]tate deducitur: que etiam omne creditum solet precedere cum bona soluendo non sunt. l. funeris. cum duabus. ll. se. ff. de reli. ⁊ sum. fu. hoc limita in sum ptibus necessarijs nō ad pompam vel statum: quia non liceret ex alijs debito in conscientia. ¶ De suo expedit mortuum funerari: [*]ideo mulier de dote quasi de ꝓprio pa trimonio funeretur. l. in eum. ff. de reli. et sum. fu. Furiosus an possit in aliquo casu se obligare. Rñ. in. c. sicut tenor de regula. ꝙ non cum non consentiat. vnde nota. ꝙ etiā bene faciendo nō presumitur sane mẽ tis. Ex quo infero ꝙ licet facĩat testamentum tan quilibet mentis cōpos non valet. Jdem videtur si daret bona sua pro anima. facit. cap. si de succes. ab intesta. Dicitur auteʒ furiosus voce carere ex quo cũ loquit̃ nō intelligit quid lo quit̃ sicut dormiens. l. sancimus in patre. C. ad trebel. ⁊ cui competit de reliquis in hoc. §. cōtẽtis no. gl. in. l. j. ⁊ ibi Nic. de neapo. de cura. fu. ¶ Vtrũ possit baptisari. vide. s̃. baptis [*]mus. vj. §. x. ¶ Vtrũ debeat ei dare corpus xp̃i. vide [*]s̃. eucharistia. iij. §. xiiij. ¶ Vtrũ ĩputet̃ sibi illud q facit ad pe [*]nā vel culpā. Rñ. ꝙ nō. facit cle. si furio sus de homici. nā satis suo furore puni tur. ff. ad. l. pō. de pari. l. pe. ĩ fi. ff. de offi. presi. l. diuus. j. rñso. Pati etiā potest in iuriam sed non facere. ff. de ĩiur. l. illud relatus. que lex ponitur. in. c. illud. xv. q. j. vnde quod facit perinde est ac si sine facto persone accidisset. ff. de admi. tu. l. vl. in fi. Furtum proprie est ↄ̃ctio rei aliene mobilis corꝑalis: fraudulo sa ĩuito dño facta aĩo lucrādi: siue ipsiꝰ rei siue vsus rei siue possessiōis. ff. e. l. j. Adde  hic r ꝙ ẽ ↄ̃ctio rei aliene quasi volẽs inferre ꝙ nō fiat sine cōtra ctiōe vt ibi. ⁊ ĩsti. de obli. q̃ ex delic. nas. .§. furtũ. ⁊ doc. ⁊ Alex. ĩ. l. iij. §. si rẽ. ff. de acquirẽ. pos. q est verũ in gl. ⁊ Alexan. ibi nisi quādo alis prestat opẽ vel cō siliuʒ furti ⁊ est delictum iure naturali prohibitum: insti. vbi. s̃. ⁊ Bal. in rub. C. de ser. fugi. ⁊ est triplex. Bar. ĩ. l. si ti. C. de infa. ⁊ est minus  derobatio vel rapina q̃ fit per vim. l. si cum exceptiōe. .§. qui vim ff. quod metus causa. ¶ Jn quo differt fur a latrone. Rñ. pa. [*]in. c. ij. de fur. ꝙ fur proprie dicitur qui de nocte furatur. Latro autem qui de die. facit. d. l. j. que dicit ꝙ fur dicitur a furno. i. nigro eo ꝙ obscure et de nocte plerũ fit. Bart. vero in aut̃. sed nouo iure. C. de ser. fu. dicit ꝙ fur dicitur qui furatur clam sine aggressura. Latro ve ro cum aggressura: siue cum armis. siue sinevt in. d. aut̃. sed nouo. capiuntur tamen sepe equiuoce. vt in. c. tua de ho micidijs. ¶ Vtrũ sola volũtas ↄstituat aliquẽ fu [*]rẽ. Rñ. ꝙ. nō qͦ ad hoĩes. vt pʒ in. d. l. j. §. j. ⁊ iō opʒ ꝙ sit cōtractio: secus qͦ ad deũ de pe. d. j. vulgaris. ⁊. c. si ꝓpterea xiiij. q. vl. c. vl.  cōtra preceptũ. Non ↄcupi sces rem ꝓximi tui ⁊ est mortale pecca tñ cũ limitatione secundũ ꝙ. j. dico fur tũ mortale esse. §. xxxiiij. ¶ Vtrũ in re ꝓpria possit eẽ furtũ. Rñ. [*]ꝙ nō nisi aliꝰ haberet in ea aliq ius puta  impignorata vel cōmodata et hmōi vt. ff. e. l. cũ es pignori. §. j. ⁊. l. si is  rẽ. la prima ĩ fi. propterea dr̃ rei aliene. Sʒ quo ad peccatũ bñ cōmittitur ꝓ pter ↄscĩam erroneā qua credit alienā. Jdẽ dic si credebat suā lʒ nō esset ꝙ nō cōmitit furtũ institu. vibo. rap. §.  tñ. ¶ Vtrũ in re ĩmobili: puta in agro ⁊ hu [*]iusmodi: vel nō corporali vt sũt actiōes ⁊ ẜuitutes ↄmittat̃ furtũ. Rñ. ꝙ nō. ff. eo. l. verũ. la. prima. j. rñso propterea r mobile corporale. ¶ Vtrũ sine aĩo furādi cōmittat̃ furtũ. [*]Rñ. ꝙ nō. vt. l. furtũ. ff. de vsuca. in prĩ. ⁊ insti. de ob q̃ ex quasi delic. nas. §. fur tũ aũt fit. xiiij. q. vj. c. vl. ⁊. d. §.  tñ pro pterea dicitur frandulosa. ¶ Sed d si credebat propria autorita [*]taterẽ suā posse accipere. rñ. ꝙ furtũ nō cōmittit sʒ ꝑdit ius q hẽbat ĩ re. d. §. quia tamen ⁊. §. se. ⁊ hoc de iure fori. secus de iure poli. ¶ Quid si credit dñ ʒ ꝑmissuꝝ. rñ. ꝙ nō [*]cōmittit furtũ. ff. eo. l. si is  rẽ. la. ij. intellige si suberat cā. ltĩa credẽdiałs nō. ¶ Quid si dñs videt ⁊ nō ↄ̃dicit. Rñ. [*]ꝙ si nō cōtradicit ex timore vel verecũdia: perinde est ac. si cōtradiceret. l. pe. ff. e. ałs vr̃ cōsentire. lxxxiij. d. error fallit hoc ĩ isto casu:  hic expressus cōsen sus exigitur. vt. ff. e. l.  vas. §. vetare ⁊ ĩ casu. l. si s seruo. C. de fur. vbi ꝑsuadẽs seruo vt tollat rẽ a dño. licet seruus eā tollat dño sciẽte: tamen talis tenetur furti ⁊ serui corrupti. ¶ Vtrũ rapiẽs ancillā aĩo fornicandi [*]sit fur. Rñ. ꝙ nō. l. veꝝ la. ij. ałs incipit certũ. ff. e. ꝓpterea dicit̃ aĩo lucrandi. ¶ Vtrũ ille  solũ vsuʒ vel possessionẽ vsurpat sit fur. Rñ. ꝙ sic. 50. di.  factũ ff. eo. l.  iumẽta. sicut vtẽs re deposita [*]vłre comodata ad aliũ vsũ ⁊ hmōi ⁊ te net̃ ad restōnẽ extĩatiōis ipsius vsus. ¶ Quot sunt spẽs furti. Rñ. ꝙ multe. [*]¶ Prima dr̃ sacrilegiũ. vt. j. sacrilegiũ. ¶ Secũda dr̃ peculatꝰ. s. de religiosa: vel publica. ff. ad. l. iul. pec. l. j. xxiij. q. iiij. d ergo. ¶ Tertia abigeatus. s. dispergẽdo gregẽ ⁊ inde furādo. ff. de abi ge. l. j. §. j. ¶ Quarta dr̃ plagiatus. s. ho minis liberi vẽditi vel empti sciẽter. ff. de plagia. l. j. ⁊. iiij. Et eodẽ mō si seruũ ali enuʒ sollicitauerit. vel asportauerit vel ad aliam regionem furtiue duxerit. C. de plagia. l. j. ¶ Nota etiā ꝙ furtum aliquādo dicit̃ [*]manifestum. s. cum fur deprehendit̃ cũ reprius veniat ad locũ destinatũ: siue deprehẽditur ab eo cuiꝰ est res siue ab alio. ff. e. l. iij. Aliqñ dicit̃ nō manifestũ. s. cũ nō dep̃hendit̃ cũ re furtiua: vel si deprehẽdit̃ cũ re furtiua iaʒ delata ad locũ destinatũ erat. l. siue igit̃. ff. eo. ¶ Ouot modis participat s in furto [*]⁊ tenet̃ ad restitutionẽ prĩcipalis si nō restituit. Rñ. x. modis. ¶ Prĩo coopera tiōe sicut faciens ferramina pro furtis faciẽdis vel scalas vel faciens scortaʒ vel alio modo prestans opem vel cōsiliũ nam tales tenentur furti. Jnsti. de obli. que ex quasi delict. nas. §. interdũ. ⁊. ff. eo. l. is qui opẽ. ⁊. ff. de sicca. l. nihil interest. ⁊ tenet̃ insolidũ. ⁊ si nihil habuit qñ sine sua cooperatiōe nō fuisiet furatũ: ałs nō nisi de peccato mortali. ¶ Vtrũ dātes signũ: puta fumi qͦ parati ad furtũ vel rapinā vadāt tenean [*]tur. Rñ. ẜʒ. Jnn. ⁊ Ho. ꝙ sic similiter illi qui verbis aĩatiuis aut instrumẽtis bellicis: vt sunt tibicines. Jtẽ qui ignẽ ponũt ĩ vna domo vt illuc alij currẽtes ałs domos p̃dẽtur ⁊ cōsiłes ẜʒ eosdẽ ⁊ isolidũ restituere tenẽt̃ si ałs nō fuissʒ factũ sine eoꝝ opere ꝙ si factũ fuisset si ne ipsis etiā tenentur ẜm ꝙ magis vel minus fuerũt efficaces in hoc. ¶ Vtrũ illi  cũ raptoribꝰ vel furibꝰ ⁊ hmōi vadũt vt ipsos defendant ab il[*]lis qͦs dānificare volũt ĩdebite teneāt̃ Rñ. Jnno. ⁊ Hosti. in ca. sicut dignum de homici. ꝙ sic siue associauerint eos vt retraherẽt a rapina siue non: dũmō raptores siue fures nō iuissẽt si ip̃i eos nō associassent. vñ ẜm predictos tenẽt̃ restituere ĩ cōscientia id q predicti ra puerũt. vel q̃ eoꝝ auxilio rapta fuerũt: puta  cui rapiebat̃ se defendissent si ipsi non fuissent vel  tales non iuissent si eos non associassent vel nō tātũ rapuissent. Similiter tenẽtur qui paci ficādi aĩo cũ eis vadunt tamẽ aduersarijs timorẽ incutiũt quo res suas nō audẽt defendere nisi eisdẽ hoc significent quia dant causam efficacem concor. Di. ti. restit. ¶ Vtrum si multi concurrunt ad furā [*]dum vel rapiendũ nec habẽt aliquem capitaneum seu dñʒ super se. nec vnus magis aĩauit aliũ  alius ipsuʒ tenea tur quilibet ĩ solidũ. rñ. Jnn. ĩ. d. c. sicut dignũ. ⁊ sequitur ibidẽ. Pa. distinguit sic aut vnꝰ fuit in culpa in subtractiōe facta ꝑ aliũ aut nō. Si sic aut dedit cōsiliũ. ⁊ sic tenet̃ insolidũ in consciẽtia: si ue principalis inueniatur siue nō: siue dānum passus cōtra principalẽ velit a gere siue nō. Si tamẽ principalis esset absolutus a dānum passo tũc etiā libe ratur qui dedit cōsiliũ nisi ad eũ alid ꝑuenisset  id tenetur restituere. Ecōtrario tamẽ si absoluatur cōsultor non liberatur pricipalis per regulā accessorũ conuenit sequi naturam principa lis sui. de reg. iur. li. vj. Aut nō dedit cō siliũ sed auxiliũ: puta  associauit et hmōi: ⁊ sic tenetur inquātũ dānum est plus datũ ex auxilio suo. Et si in totũ puta  res erat pōderosa ⁊ vnus sine alio portare non poterat vel vnꝰ sine a lio non iuisset: vel nisi eũ associasset tenetur in totũ. ff. de fur. l. sed si quis. sur ripiat. §. si duo. Et ratio diuersitatis est inter dantẽ consiliũ ⁊ auxiliũ  cōsiliũ vagat̃ suꝑ totũ furtũ auxiliũ vero non: sed ad id suꝑ quo p̃statur. aut nō fuit ĩ culpa subtractiōis rei alterius. ⁊ sic nō tenet̃ restituere nisi inquātũ ip̃e asportauit Ho. tñ indistĩcte tʒ ꝙ oẽs tenẽtur ĩsolidũ ẽt uis vnus ꝑ se potuisset allegat. l. ita vulneratꝰ. §. fi. ff. ad. l. ac. ⁊ l. si plures. ff. ar. fur. ce. ⁊. l. j. §. fi. ff. si s te. li. eẽ ius fue. Sʒ iste leges loquũtur quo ad penā  oẽs tenent̃ insolidũ vt no. gl. in. d. l. si plures. Sʒ in cōscientia tene cũ Jnno. ⁊ Pa. vbi nō habet locũ pena nisi post cōdẽnationẽ ꝙ solũ tenẽ tur ad restitutionẽ. vt dictũ est. Aduerte tamen ꝙ qñ plures dolo malo dederũt damnũ alicui si vnꝰ restituat alij li berati sũt. l. si plures. ff. de dolo nec cre do inconscientia etiā de necessilate teneantur primo satisfacienti.  ob. sibi turpitudo sua nisi iste fuisset cā sine q̃ nō ĩduxisset eũ ad tale quid faciendũ. sed de bono consilio debet dari pauperibus si d habuit. ¶ Secũdo participat iussione seu mā [*]dato ⁊ tenetur insolidum ad restitutio nem deomni damno etiam si nihil habuit vtilitatis ⁊ similiter exequẽs. ar. c. iulianus. xj. q. iij. [*]¶ Tertio consilio de qͦ dic vt. s̃. ↄsi. §. j. ¶ Quarto cōsensu. Jntellige. vt tenea[*]tur ad restitutionẽ si cōsensit expresso cōsensu ẜm Ri. in. iiij. d. xv. sine quo fur tũ nō fuisset factũ. ałs cōsentiens. solũ mortaliter peccatur: sed restituere non tenetur ⁊ sic intellige ⁊ limita. ij. q. j. no tum. c. cũ notatis in gl.  volũt vt cōsentiens ligetur eadem pena de hoc. vide. s̃. ↄsensus. §. ij. [*]¶ Vtrũ ille  audiẽs aliquẽ suo nomine ĩtulisset bānũ ꝓximo hʒ ratũ teneat̃ ad rōnẽ. Rñ. Mo. ti.  testi. ꝙ sic ĩsolidũ xj. q. iij. qui consentit cũ duobus ca. se. ⁊ de resti. spo. c. cũ ad sedẽ.  ẜm. S. ta lis ẽ cōsensus ĩterpetratꝰ. Limitat tñ Mo. veꝝ quādo ex tali ratihabitionẽ dānificati impediũtur recuperare dāna credo ego etiā ꝙ tenet̃ uis nō im pedirentur recuperare dummodo tale dānũ non fuisset datũ si nō presumpsis set talis dānificans eũ ratum habere. V. palpādo. s. adulādo eũ vel laudādo [*]eũ subtilẽ strenuũ ⁊ hmōi ⁊ tenet̃ ĩsolidũ ẜʒ Ri. vbi. s̃. si ꝓbabiliter credit ꝙ ex hac adulatiōe sũt moti ad dānifican dũ ꝓximũ:  talis adulatio ẽ dā ↄsen sus. lxxxvj. d. c. faciẽtis ⁊. ff. de ser. cor. l. j. §. persuadere. uis mo. vbi. s̃. teneāt hoc verũ in particulari adulatore non in generali: tñ tu tene idem secundum ꝙ Ri. dicit. idem de detractore qui est cā sine qua non. ¶ Sexto recursu. s. qñ dānificātes ha[*]bẽt ad eum recursum sicut ad patroci niũ prestātes ẜm Ric. vbi. s̃. xj. q. iij.  consentit peccantibus. ¶ Septimo receptatione. Nam sciẽter [*]receptās rẽ furtiuā ⁊ furẽ tenet̃ furti. vt ẽ tex. in. l. eos. ⁊ ibi bal. C.  fur. nō tñ punietur ac si furtũ fecisset: sʒ sicut qui furto operā p̃stitit. ⁊ ita intelligit bar. ĩ l. furtũ. ff. de fur. d. l. eos. s. quo ad resti tutionẽ tenet̃ ẜʒ Jnn. ⁊ ho. in. c. sicut di gnũ de hōi. de oĩ dāno q ex receptatio ne aut defensione factũ est q factũ nō fuisset. Receptatiōe vero rerũ furataꝝ tenetur si ex sua receptatiōe res q̃ fura ta est habita nō est a vero dño. d. l. eos. ar. l. quivas. §. ij. ff. de fur. ⁊ hoc si sciẽter fecit. l. quo naufragiũ. ff. de incen. ru. ⁊ nau. §. nō tm̃. Secus si ignoranter: vel vt rẽ adderet dño  tũc nō teneretur. vt in. d. §. nō tantum. ¶ Sed quid si taʒ receptauit an teneat̃ eas res restituere dño. Rñ. mo. restit. v. ꝙ sic nisi ĩmineat periculũ in restituen do: ves latroni vel alteri persone. ¶ Octauo participatione. s. rei furtiue [*]comedẽdo vel alio mō sciẽter recipiendo nisi in casu extreme necessitatis. ⁊te net̃ ad restōnẽ ĩquātũ ꝑticipauit. ⁊ hoc verũ nisi res furata trāsisset in dñiũ fu ris puta  pecunia ⁊ ẽ mixta cũ alia: vel granũ vel vinũ: ⁊ ẽ cũ alio mixtũ ta lit̃ ꝙ nullo mō pōt discerni ab illo cũ qͦ mixtũ  tũc trāsit ĩ dñiũ furis. l. si alieni nũ mi. ff. de sol. ⁊. l. nā ⁊ si fur. ff. si cer. pe. ⁊ in. l. st frumentũ in ṗn. ff. de rei vẽ. ⁊ recipiẽs nō tenet̃ restituere nec peccat si fur. est soluẽdo. ałs sic secꝰ si igno rātis ⁊ in bona fide ↄsumpsisset nec fa ctus eẽt locupletior: ałs si extat vel factus ẽ locupletior post scit tenet̃ r̃stituere: nisi ẜʒ ꝙ dixi. s̃. fru. §. j. ⁊. ij. ¶ Nono nō obuiādo ẜʒ Ri. vbi. s̃. s. qui clamādo vł alio modo posset prohibe[*]re ne furtũ fiat ⁊ nō facit. intelligo ꝙ te netur qñ dolose nō prohibet qñ nō hʒ ex officio. ar. eoꝝ q̃ no. ĩ. c. quāte de sen. ex. ⁊ sic limita Ri. vbi. s̃. secus qñ nō ꝓhibet ex negligẽtia vel  nō vult se im miscere rumoribꝰ vel alteri ꝑiculo ⁊ sic ĩtelligo. ⁊ limito gl. ĩ. c. nō ĩferẽda. xxiij. q. iij. ⁊ in. c. dilecto de sen. ex. li. vj. vel qñ hʒ ex offō vt sunt prelati officiales tuto res ⁊ hmōi  tenẽt̃ ar. c. faciẽtis. lxxxvj. d. cũ si. ⁊ q no. ĩ. d. c. sicut dignũ. ⁊ tenet bal. ĩ. l. qm̃ iudices. C. de ap. ⁊ dy. ĩ. l. qm̃ młta facinora. C. ad. l. iul.  vi. pu. ⁊ bal. in. l. mācipia in prin. C.  ser. fu.  plus dicit ꝙ nō faciẽs restituere cum possit ex negligẽtia iudex tenet̃ ipse. ⁊ Sco. si militer dicit ꝙ nō faciẽs restituere cuʒ possit ex offō ⁊ debeat ꝙ tenet̃ insolidũ ⁊ hoc. Jntellige ẜʒ eundẽ Scot. qñ hoc faciẽdo nō vergit ꝑiculũ reipublice seu malũ euidẽsvł ꝓprie ĩ ꝑsone  si sic nō peccaret: nec teneret̃ ad restitutionẽ nō faciẽdo dũmodo proponeret his cessātibus obuiare. ¶ Decimo nō manifestās. s. resitꝰ ĩ iu [*]dicio vel extra tali mō ꝙ res restitueret̃ si diceretveritatẽ quā sine ꝑiculo ꝓprie ꝑsone pōt dicere ⁊ ẽt alteriꝰ ꝑsone:  te net̃ insolidũ. Vñ si in iudicio resitꝰ ta cet vel non vult respōdere et dicere veritateʒ quam scit ẜʒ bal. ĩ. l. p̃sbyteri. C. de epis. et cleri. efficitur testis falsus: et tenet̃ ad restitutionẽ insolidũ facit q no. Pa. ĩ. c.  cũ fure. de fur. ⁊ bar. in. l. ci uile est. C. eo. fallit hoc si sciret in cōfessione. c. dilectꝰ. de exces. prela. ¶ Sʒ q̃rovtrũ teneat̃ siłr reuelare furẽ. [*]gl. in. d. c.  cũ fure. ꝙ  iure ciuili nō te net̃:  pōt alid accipere vt ĩdicet. ff.  p̃scrip. ꝟ. l. solẽt. ff. de condi. ob tur. cau. l. iiij. §. vl. sʒ de iure canonico sic. Sʒ mi hi videt̃ dicendũ ẜm Jnno. in. d. c. dilectꝰ: ⁊ ĩ. di. c. qui cum fure. ⁊ desimo. ca. nemo ⁊ bart. ange. Raph. in. di. l. ciuile est ꝙ tam de iure canonico  ciuili ad instantiā partis non tenetur nisi reuelare furtũ non furem ad penā sʒ iudex vel ex officio ĩ plorādo vel duʒ procedit per inquisitionẽ generalẽ pōt ↄpellere ad iudicādum furem ar. l. iij. congruũt ff. de off. presi. ⁊ sic recte ep̃i pñt ad monẽre ⁊ excōicare nō iudicantes nō solũ furtum. sʒ etiā fures:  superiores tenẽtur expurgare ꝓuinciam malis hominibus Limito hoc qñ nō ĩminet periculũ mortis in fure ẜm Hosti. ⁊ multo magis sibi. Et etiā limito ẜʒ ea q̃ dicam. j. Jnquisitio. §. j. ⁊. ij. ⁊. s̃ denũciatio. §. xij Nec ob. ṗdictis si dicat̃ ꝙ ad instañ. ꝑtis tenetur s ꝑhibere testimo niũ ↄtra furem ar. l. nullũ. C. de testi.  aliud ẽ ĩdicare: aliud ꝑhibere testimonũ  quādo s testificatur iam fur est detectus ꝑ accusationẽ: sʒnō sicqñ indi cat. ⁊ iō nō tenetur ad instātiā partis. ¶ Vtrũ in ueniẽs rem alienā cōmittat [*]furtũ accipiẽdo cā. Rñ. pa. ĩ. c. ex literis e. ti. ꝙ aut habebat̃ ꝓ derelicta ⁊ sic nō cōmittit. aut nō habebat̃ ꝓ de relicta: ⁊ sic cōmittit. l. falsus. §.  alienũ. ff. eo. ti. xiiij. q. v. c. si quid inuenisti⁊. c. multi. ni si acciperet aĩo reddẽdi dñovt no. gl. in d. c. si quid. Fallit hoc ĩ thesauro occul to. de qͦ dic vt no. gl. in. d. c. si quid ⁊ vi de. s̃. ẽptio. §. xxiiij. ⁊. j. Jnuẽta ꝑ totũ. ¶ Quid si nō ĩuenitur dñs cuius erat [*]Rñ. Pa. vbi. s̃. dabitur pauperibꝰ ar. c. cum tu de vsur. ⁊ in auten. omnes peregrini. C. eo. de suc. ¶ Vtrũ inueniẽs aĩal dans sibi dānũ [*]in sua possessione  ipsuʒ accipit ⁊ ducit ad domũ suam cōmittat furtũ. Rñ. vr̃ ꝙ sic vt in. l. iij. ff. eo. Sed dic ꝙ si aĩo celādi eũ dño furtũ cōmittit. Si ꝟo nō animo celādi. Sed  ignorat cuius sit includit donec sciat. lʒ. vt no. ĩ. l. ntus ałs ĩcipit uis. ff. ad. l. al. nā nō licet in eo agere aliquid malised dñʒ admonere vt suũ recipiat. ⁊ de dāno satisfaciat vt ibidem. ¶ Vtrũ emẽs rẽ furatā teneat̃ restitue re. vide. j. Restitutio prĩo in ver. emẽs. ¶ Vtrũ quis possit vsucapere in re fur[*]tiua vel vi ablata cōtra dñm rei. Rñ. ꝙ nō tā qͦ ad furẽ  qͦ ad eius heredes ⁊ etiā quo ad eũ qui emit quātũcũ bona fide emerit seu qͦ ad quẽcũ quocũ titulo habuerit instĩ.  vsuc. §. q autem dictum est. de quo tamen dic. vt. j. Prescriptio. §. ix. ¶ Vtruʒ furtũ sit peccatũ mortale. Rñ. [*]ꝙ sic:  cōtra preceptũ. Exo. xx. Nō fur tũ facies. in quo p̃cepto nō solũ prohibetur furtũ ꝓprie acceptũ. vt. s̃. diffinituʒ est. sed etiā omnis illicitavsurpatio rei aliene. xiiij. q. v. penale. xxxij. q. iij. meretrices. ⁊ quantũcun modica vt xiiij. q. vlti. c. vlti. ⁊ instit. de re. d. §. gallinarũ vbi dicit gl. ꝙ etiam in vno ono q limita qͦ ad peccatũ mortale quando. s. volũtas etiam maiora subtraheret vel qñ intẽdit dare notabile nocumẽtũ ꝓximo ałs minima accipere non erit pctm̃ mortale facit. ⁊. c. si qōnes  si mo. vbi nō cōmittit̃ simonia in modico ⁊ in. l. elegāter. §. vlt. ⁊ ff. de dolo dr̃. Nā nisi ex magna re ⁊euidenti callidi tate nō debet actio dari  dolo ⁊ ibi gl. dicit magna. i. vltra duos aureos: q li mito verum circa magnum dñm secus circa cōes ꝑsonas  vr̃ magnũ facit ad hoc de cōse. d. ij. c. reuera in prin. vbi dr̃ ꝙ oẽs in deserto mortui sunt cũ tñ Caleph. ⁊ iosue superuixerint. ¶ Vtruʒ vxor q̃ habẽs virũ ꝓdiguʒ ce[*]lat de bonis eiꝰ cōtra eius ꝓhibitionẽ vt sibi ⁊ viro ꝓuideat tꝑe necessario cō mittat furtũ. Rñ. Rod. ꝙ nō nec peccat nec tenetur obedire viro precipienti si bi ꝙ ei omnia tradat quia sic esset dare gladium furiosum. ¶ Vtrũ furās exnecessitate peccat mor taliter. Rñ. pau. in. c. quoniā de simo. ꝙ [*]q̃dā sunt mala in se vt adulterare ꝑiurare ⁊ hmōi ⁊ illa p̃textu paupertatis nō sunt cōmittẽda: vnde in ipsis hʒ locũ ill. c. ita ne. xxxij. q. v. ⁊. ca. sacris de his q̃ vi. me. cā. fi. ꝙ potius dʒ s quelibet mala tolerare  malo consentire nec ignoscitur p̃textu. paupertatis si talia cōmittant̃. l. palā. §. nō est. ff. de ri. nup. vbi dr̃. Nō est ignoscẽdũ ei obtẽ tu paupertatis turpissimam vitā egit q̃dā sũt malo q̃ tñ necessitas excusatvt furtũ.  tꝑe necessitatis om̃ia sũt cōia. xlvij. d. sicut hi. Et iō nō ↄmittit furtũ: nec peccat morta.  tꝑe extreme necessitatis cibũ vel vestitum ⁊ hmōi furatur vt nō pereat eo ꝙ nō cōtractat rẽ inuito dño. facit. c. discipulos de conse. di. v. Si ꝟo nō est necessitas extrema. sʒ magna excusat̃ a tanto sʒ nō a toto. Et sic intellige. c. si quis eo. ti. Posset etiā excusari a toto quando ille a quo accepit abundat. vt dicam in se. §. ¶ Sed nund tenet̃ restituere talis si [*]venerit ad pinguiorẽ fortunā. Rñ. ꝙ si necessitas fuit magna solũ sic nō tenet̃ p̃cise restituere sʒ vł restituere si pōt co mode sine magna inedia vel qñ nō excusat a toto penitere tres hebdomadas vt ĩ. d. c. si s. Et ista extimatio relinqui tur arbitrio boni viri qñ debeat dici magna vel nō. si ꝟo est extrema non tenet̃ restituere  de iure suũ factum est. Posset etiā dici ꝙ lʒ alis nō sit in extrema necessitate ꝙ sine peccato ⁊ obligatiōe ad restituẽdũ pōt occulte⁊ bono modo accipere rẽ alterius qñ. s. ille ita abũdat ⁊ iste taliter necessitat̃ ꝙ de pre cepto sibi tenet̃ subuenire q qñ sit vide. s̃. eleemosyna. §. j. Q no. Et q dixi licere exũti in extrema necessitate dic etiā licere alteri pro eo faciẽti qui alio modo ꝓuidere nō pōt ẜm sctm̃ Tho. li mita tamẽ ista vera nisi ille cui furatꝰ est esse in equali necessitate  sic nō liceret ⁊ restituere tenet̃ si abstulit.  quo vide. j. restitutio. iij. §. iij. ¶ Vtrũ cōmittat furtũ ⁊ peccet  xp̃ia[*]nos captos ab infidelibꝰ furatur ⁊ libe rat. Rñ. ꝙ nō  nullo modo poterant eos habere captiuos. C. ne xp̃i materia ha. vel pa. in rubro ⁊ nigro. Et ideo cũ iniuriose eos teneāt nō peccat  eos liberat. Siłr dicẽdum esset de eo qui libe rat detentum iniusto a xp̃iano facit ꝙ no. xxiij. q. ij. dominus. ¶ Sʒ nund liceat res ĩfideliũ capere. [*]Rñ. ꝙ si esset indictũ bellũ ↄ̃ eos liceret d. c. dominus ałs nō: sicutnec a xp̃iano. ¶ Vtrũ ille  nō pōt habere sibi debitũ [*]possit furtiue sibi satisfacere. Rñ. ꝙ sic. l. si nō sortẽ in prin. ff. de ↄdi. ide. arg. de or. cog. c. cũ dilectus. immo dolus cum dolo compẽsari debet. l. si duo. ff. de dolo. ⁊ paria delicta mutua compensatiōe tollunt̃. c. intelleximus. de adul. cũ cōcor. suis. Et hoc veꝝ credo si nullũ isto rũ. iiij. ↄcurrit. ¶ Primũꝙ possit iudice snĩante suũ rehabere:  nemo dʒ sibi ius dicere. ¶ Scm scādalũ sui vel ꝓxi mi ĩnocẽtis cuiꝰ forte custodie erat res cōmẽdata. ¶ Tertiũ periculum mortis corporalis vel alterius lesiōis magne. ¶ Quartũ ꝑiculũmortalis pctĩ. s. ꝑiurij et hmōi  aliquo istoꝝ ĩterueniẽte nō licet immo si accepit ⁊ imminet ꝑiculũ aliq istorũ triũ postremo dictoꝝ tenet̃ restituere. ar. c. cũ ex iniũcto. §. suꝑ qͦ de no. oꝑ. nũ ci. cōcordat Pa. ĩ. c. olim. el. j. de resti. spo. vbi addit ẜm Jnn. ꝙ quā do. quis non habet copiam superioris potest propria autoritate sibi ius dicere. arg. c. ꝑ venerabilẽ. qui fi. sint legiti. et bona glo. in §. ius gentiũ dist. j. ¶ Sʒ d si ep̃s vel alius prelatus p̃ci[*]pit sub pena excōicatiōis ꝙ qui habuit aliquid de rebus talis teneat̃ restituere ⁊ c. Nũquid talis qui sibi furtiue satisfecit teneat̃. Rñ. ꝙ nō.  ex quo licite pōt sibi in recōpensationẽ detinere iaʒ suum est factũ nec amplius est alteriꝰ. nec etiā si diceret ĩ snĩa ꝙ etiā  aĩo recōpẽsandi vel qualitercũ:  tũc snĩa cōtinet exp̃sse ĩtollerabilẽ errorẽ. Et iō nō tʒ nec siłr ligat̃  nō reuelat qñ scit talẽ restituere aĩo recōpẽsandi certꝰ de debito q talis dʒ habere. secus si non sit certꝰ ꝙ talis debeat habere:  lʒ ip̃e dicat: nō credo excusaret̃ nō reuelando quia multe fraudes aliter possent fieri. qũo teneat̃ reuelare ⁊ quādo vide. s̃. de nunciatio. §. xij. ¶ Vtrũ liceat accipere rem meā apud [*]aliũ depositā. Rñ. ꝙ nō. l. si s. C. de po. nec etiā si esset cōmodata. l. pretextu. C. como. in cōscĩa tamen licet si comodatario vel depositario nullũ dānuʒ pōt euenire ẜm Vldericũ ⁊ host. allegat. l. bona fides. §. j. ff. deposi. ¶ Vtrũ liceat furari vt faciat eleemo[*]synas. Rñ. ꝙ non. xiiij. q. v. c. forte alis cogitat immo tenetur restituere si fecit et uis sit vsurarius cui furatur: tamẽ nō licet nisi faceret pro existẽti in neces sitate ẜm ꝙ dictum est. s̃. §. xxxvij. ¶ Vtrũ si res furata ꝑeat liberet̃ fur a [*]restitutiōe. Rñ. ꝙ nō:  fur sicut ⁊ quilibet aliꝰ malefidei possessor semꝑ ẽ ĩ mo ra. vñ si deteriorat̃ etiā tenet̃ ẜm eā extimationẽ in qua meliꝰ valuisset apud dñʒ a tꝑe post eā accepit. facit. c. gra uis. ⁊ q ibi no. in gl. de resti. spo. ⁊. l. in re furtiua. ff.  ↄdi. fur. ⁊ ĩ. l. nauis. §. ge neraliter. ff. de rei vẽ. excipit̃ casus qñ rem dño loco ⁊ tꝑe obtulit: ⁊ ip̃e recipe re recusauit:  purgauit moram. d. l. in re furtiua. nec tenet̃ si perierit vel dete riorata fuerit. l. vl. C. de condi. fur. ¶ Vtrũ teneatur fur ad restitutionem [*]fructuũ rei. Rñ. ꝙ sic nō solũ ꝑceptos sʒ etiā ꝑcipiẽdos a vero dño seu quos ꝑcepisset. d. c. grauis. ⁊. d. l. in re furtiua .§. si ex causa. ¶ Vtrũ fur possit repetere seu retinere [*]expẽsas quas fecit in re furtiua. Rñ. ꝙ non nisi vt dictum est. s̃. expense. §. iij. ¶ Vtrum filiusfa. vel vxor religiosus ⁊ [*]hmōi possint ↄ̃ volũtatem patrisfa. vel mariti ⁊ hmōi restituere rem furatā ab eis. Rñ. ꝙ si res extat apud eos ꝙ tenẽtur. l. in ciuilẽ rẽ. C. de fur. Q intellige ẜm ꝙ dictũ est. s̃. §. xxiiij. si sine periculo fieri pōt si ꝟo nō extat sed est cōsumpta vel alienata: tũc si p̃ciũ vel res ẽ ver sum inutilitatẽ dñi vel mariti pōt bono modo de bonis dñi vel mariti restituere etiā eo ↄ̃dicẽte. Et voco hic vtilitatẽ dñi etiā si se vestituit vel calciauit ẜm cōuemẽtiā sui statꝰ ⁊ hmōi. Si vero expẽdit inutiliter. vt puta in vanitatibus ⁊ hmōi nō pōt ↄ̃ volũtatẽ dñi restituere nisi habeat vltra dotẽ vel peculiũ castrẽse vel quasi. cōcor. monał. restō. ij. ¶ Sed si quid maritꝰ ipse furatꝰ est vel [*]pater poterit ne vxor vel filiꝰ restituere cōtra suā volũtatẽ. Rñ. ꝙ sic si res est in eius potestate. d. l. in ciuilẽ rẽ: sed si est in potestate patris vel mariti non: si tñ facerent bona fide nō peccarent morta liter quia nō cōmittunt furtuʒ cũ nō sit fraudulosa nec animo lucrandi. cōcor. ro. ⁊ Jo. xiiij. q. v. c. vl. ¶ Vtrũ actio furti det̃ ↄ̃ quẽcũ fureʒ. [*]Rñ. ꝙ sic. facit. l. impuberẽ. ff. eo. intellige si est doli capax. Jtem non solum cōtra furem sed contra eum qui dedit opẽ vel consilium. l. is qui rem pignori. §. si tu. ff. eo. fallit in patre contra filium et econtrario et in vxorem contra maritum et econtrario constante matrimonio: sed datur eis actio reruʒ ammotarum. l. si quis vxor. ff. eo. ⁊. l. fin. C. eo. tit. ¶ Que pena furis. Rñ. ꝙ si agat̃ crĩali [*]ter pena est vt fustigetur vel vt exulet vel alio mō puniat̃ arbitrio iudicis nō tñ vt occidat̃ vel demẽbret̃. C. de ser. fu gi. aut̃ sed nouo iure. Et hoc verũ si est simplex latro: secus si cũ armis siue vio lenter aggredit̃ in domibꝰ: vel ĩ itinere vel in mari vel si palāsurripit  tũc su spẽditur. l. capitaliũ. §. crassatores. ⁊. §. famosos. ff. de penis. Sed quid de cōsuetudine qua suspẽdunt̃ oẽs latrones tũcun simplices si vltra certā summā furati fue rũt. Ray. tenet ꝙ necessitas pacis cōis ⁊ frequẽs ĩcorrigibilitas huius malitie hoĩm facit rōnabileʒ dictā cōsuetudinẽ. Si vero agat̃ ciuiliter tũc si est manifestũ pena quadrupli. Si vero nō est manifestũ pena dupli vt insti. de obli. q̃ ex delic. na. §. pena. ⁊. §. fi. Et potest hec pena poni etiā post annũ ⁊ ĩperpetuũ ĩsti. de ꝑpe. ⁊ tꝑa. ac. §. furti ⁊ lʒ primo egerit criminaliter poterit iteꝝ agere ciuiliter ⁊ ecōtrario. C. quādo ciui. ac. preiu. cri. l. vnica ⁊. l. fi. ff. e. ti. an autem hec pena in cōscientia sit sol uenda dic ꝙ non. vide. j. lex. §. iiij. ¶ Vtrum fur possit occidia priuato. vi [*]de homicidium. j. §. v. ¶ Vtrũ fur sit excōicatꝰ  furatu cali[*]ces paramẽta ⁊ hmōi sacra. Rñ. Pa. ĩ. c. exliteris. eo. ti. ꝙ nō nisi cũ furtosimul fregerit hostia ecclesie vel armaria vel fenestras ⁊ hmōi. facit. c. ↄquestꝰ de foro ↄpe. ⁊. c. cōq̃sti. de sen. exc. ⁊ q ibi no. vide. Excōicatio. v. casus. vj. ¶ Vtrũ fur  suspẽdit̃ sit sepeliẽdꝰ ĩ ci[*]miterio. Rñ. pa. ĩ. c. ij. eo. titu. ꝙ sic ⁊ oẽs alij  ꝓpter sua delicta vita priuāt̃ ⁊ ẽt oĩa alia sacr̃a ministrāda si peniteāt de peccato vt est tex. in. c. fi. xiij. q. ij. nec va let ↄsuetudo in cōtrarium cle. j. de pe. ⁊ re. gl. tamẽ in. d. c. fi. dicit veꝝ quo ad se pulturā dũmō fiat de autoritate princi pis allegat. ff. de cadaue. puni. l. j. ⁊ bene nec cle. loquit̃ nisi de sacramẽtis reprobans contrariam consuetudinem. 
 
 GEneralis clausula cōtinet oĩa nisi cōtraria mens appareat testatoris. ff. de penu. lega. l. qui penũ legat. ⁊. ff. de pecul. l. peculij. C. de inoffi. test. l. si qñ in gl. nō enim vide tur quis gñałr cōcedere q spāliter nō est cōcessurus. C. que res pig. obli. po. l. j. in gl. nec etiam maiora expressis nisi specialiter cōmittant̃. ff. de procu. l. pōponius in prin. ⁊. l. mandato. De cōtentis in hoc. §. scʒ de clausu la generali ⁊ quid cōtineat ⁊ ad q̃ referatur dixi. s̃. in ver. clausula. vbi vide. ⁊ gl. ĩ. l. j. ĩ fi. ff. si s in ius voca. nō ierit. ⁊ in. l. sed ⁊ si quis. §. quesitum. vbi per archi. eo. tit. ¶ Generali per speciale ꝓculdubio de [*]rogatur de rescrip. pastoralis. ¶ Jn generali mādato multa sunt que [*]non intelliguntur nisi exprimantur de offi. lega. c. j. in glo. ¶ Jn generali locutiōe ꝑsona loquens [*]intelligitur excepta. c. petitio ĩ gl. de iu reiu. cũ cōcor. ibi positis: vnde si promi si tibi dare alid cōtra oẽm hoĩem non teneor dare contra me. Gladius non est reddendus furioso effecto etiam si iurasset. xxij. q. ij. ne quis arbitretur. Et facit ad probandum ꝙ ex iuramento vel voto non tenetur homo quando venit ad eũ casum in quo nullo modo iurasset vel iurare non potuisset. Gloria vana. vide vana gloria. Gratia accipitur multipliciter. aliquando pro amore. ⁊ sic accipitur in. c. j. commo. aliquando pro con cessione beneficu: seu alicuiusindulgẽ tie vel autoritatis sicut in cle. gratie de rescript. ⁊ quod habetur in regula q ob gratiā li. vj. ⁊ intellige quando ad il lud beneficiũ faciẽdũ non est obligatꝰ.  qui facit id ad quod est obligatꝰ rōne naturali nō facit gr̃ aʒ. vt dicit in. l. in. c. j. §. hec sacramenta de pace. iur. fir. in ꝟbo ꝑ gratiā ecclesie. ⁊ facit tex. predictus ꝓ eo. ⁊. l. ticius. ff. de obsequi. pa tro. Aliquādo accipit̃ ꝓ dono spũssancti. j. q. j. gratia. ⁊ in clemen. i. de magistris in gl. ⁊ ꝑ magistrũ in secundo sen. Et hec est duplex. s. gratia gratis data. ⁊ hec stat cũ peccato mortali. ⁊ est oẽ bo nũ additũ naturalibꝰ nostris: sicut gra tia predicandi ꝓphetādi: faciẽdi miracula ⁊ hmōi. Alia dicit̃ gratũ faciẽs. et hec ẜm Ri. in. ij. di. xxvj. ar. j. q. j. nō differt a charitate ẜm aliquid absolutũ. ⁊ ideo idẽ est realiter ꝙ charitas ẜʒ Frā. de may. ĩ. ij. di. xxix.  q̃ nō possunt separari sunt idẽ realiter. Sʒ per rationes formales respectiuas differunt:  habent habitudines diuersas habentes distĩctos terminos. Charitas enim dr̃ ad obiectũ. s. essentiam diuinā: sed nul lus est in gratia essentie diuine: sed vo luntatis. ⁊ ita differũt formaliter ⁊ pla cet: lʒ alij teneāt ałr. hec nũ potest esse cum peccato mortali ⁊ sine hac nullꝰ saluabitur. De quovide per theologos in. ij. di. xxvij. ⁊. xxviij. De cōtentis in hoc. §. ⁊ an gratia ꝑ verbũ fiat ꝓbatũ a papavł principe añ  fiat scriptura an dicat̃ facta. no. bal. in. l. ij. C. de cō. ser. ma. ⁊ ĩ. l. fi. col. pe. C. sen. rescin. non posse. ⁊ an prosit nō scripta. not. idẽ Bal. in. l. hum anũ. in. fi. C. de le. ⁊ an possit absenti fieri. Bar. ꝙ sic ĩ. l. absẽti. de do. ⁊ ĩ. l. labeo. ff. de iureiu. ¶ Vtrum bannitus ꝓpter aliquod de lictũ cuius bona sunt cōfiscata si a dño recipiat̃ ad gratiā eo ipso sit restitutus ad bōa ⁊ remissa sibi culpa. Rñ. dā te nẽt ꝙ sic ꝓpter tex. in. l. j. §. fi. ff. de q̃sti. vbi dicit bar. ꝙ bannitus quādocũ recipit̃ ad gr̃am principis vr̃ restitui. Jtem videtur etiaʒ sensisse in. l. fi. ff. de sentẽtia pa. Sed Sal. in. d. l. fi. damnat dictuʒ bar. ⁊ dicit cum cy. ibidem ꝙ nō restituitur. ⁊ magis placet per tex. ĩ tit. de pace cōstā. in prĩ. ĩ ver. plen itudinẽ gratie nostre receptꝰ. ⁊ ibi dicit bal. ꝙ qñ s recipit̃ ad plenitudinẽ gr̃e ꝙ remittuntur culpe ⁊ restituitur ad fauores. Ergo qñ solũ simpłr ad gr̃am recipit̃ nō restituit̃ ⁊ merito. facit etiam  rescripta fisco dānosa in dubio sunt re stringenda ad minus p̃iudiciũ ar. l. si quādo. C. de ope. publi. ⁊ restitutio ṗncipis nō trahitur retro cōtra ius quesitũ alteri. vt tenet Ang. ⁊ imolo in. l. gal lus. ff. de li. ⁊ post. ⁊ bar. intelligendus est quādo faciẽs gr̃am mandat senten tiā vel bannũ canʒelari in suũ preiudicium solũ.  adducit. §. fi. predictũ. q no. vide. s̃. damnatus. §. ij. ¶ Vtrũ gr̃a sco modo accepta cōcessa [*]alicui ꝑ papā expiret ꝑ mortẽ eiꝰ. Rñ.  dam doc. tenẽt ꝙ si gratia concessa hʒ annexā iurisdictionẽ: ⁊ sit ↄcessa sine li teris ꝙ expirat. Si vero nō habet anne xam iurisdictionẽ: sic nō expirat etiā si sit cōcessa solo verbo. sʒ Jo. an. in prolo go suꝑ. vj. li. ĩ nouella tenet simplicit er ꝙ nō expirat etiā solo ꝟbo cōcessa. Jteʒ tenet archi. ibidẽ. ⁊ est verius ꝑ cle. dudum de sepulturis. Additio Jdẽ dic qñ papa concedit alicui vt dispenset cũ tali: licet nō dispensauerit ante mortem cōcedentis ẜm Fede. cōsi. lxxviij. Parifor miter dic de illo cum quo dispẽsatũ est suꝑ aliquo faciẽdo: q lʒ nō fecerit ante mortem dispẽsantis: nihilominꝰ po terit post mortẽ facere: puta contrahere vel ordinari. c. si cui. de prebẽ. li. vj. ⁊. c. si suꝑ. de of. dele. li. vj. Similiter ẜʒ Jo. an. ⁊ sequitur do. An. in. c. ex tua. de fil. presby. ꝑpetuatur autoritas dispensan di cōcessa alicui generaliter a papa per viam gratie per vnam dispẽsationẽ factam in vita cōcedẽtis. Secus si fuisset facta per viam cōmissionis: quia nisi fe cerit actum cōem dispẽsatiōis: puta edi ctum cōmune vel simile sic expirat quo ad alios cũ bꝰ nō dispẽsauit. plꝰ etiaʒ dico vʒ ꝙ quādo gratia ↄcessa reuocat̃: nō expirat ante certificationẽ de reuocatione nisi quādo papa expresse vellet statim nō valere ẜm Ge. in. c. j. de conces. preben. lib. vj. ¶ Quid de gratia cōcessa ab inferiori[*]bus Pape. ¶ Vtrum expiret morte. vide indulgen [*]tia. §. vij. Gradus consanguinitatis ⁊ affinitatis quomodo computantur. vide. j. matrimonium. iij. impedimento. vj. ⁊. xv. Guerra quomodo ⁊ quando sit licita. vide. s̃. bellum. Gula est inordinatus appetitus ẜm Ang. ¶ Quot sunt eiꝰ species. Rñ. gre. ex li. [*]mora. ⁊ ponitur de conse. dist. v. quin modis sunt quin. ¶ Prima species ẽ quādo hora preuenit̃ debita. de quo ha bes de cōse. di. j. c. solent. ¶ Sca qñ cibos lautiores querit  conueniat eius qualitati de quo. xlj. d. c. j. ij. ⁊. iij. ¶ Ter tia qñ nimis studiose ⁊ accurate cibos preparat. de quo dic vt. xlj. distin. c. iij. ¶ Quarta qñ nimis comedit vel bibit  mẽsura refectionis exigat. ¶ Quinta quādo cum nimio desiderio affectatur de quo di. xlj. c. j. vnde versus. Propere laute nimis ardenter ⁊ studiose. ¶ Vtrum gula sit peccatum mortale. [*]Rñ. alex. de ales in compendio suo q appetitus comedendi vel bibendi pōt esse. v. modis. ¶ Primo cibum vel potũ solũmodo appetendo. ⁊ hoc nullum est peccatũ: quia naturale est. ¶ Sco quā do tali appetitui adiungit̃ delectatio in cibo vel potu. ⁊ sic est veniale pctm̃. ¶ Tertio qñ tali appetitui adiungitur transgressio alicuius precepti. puta  frāgit ieiuniũ de p̃cepto ad q obligatur sic est mortale pctm̃. ¶ Quarto qñ tali appetitui finali affectu inheret pu ta paratus facere quecun vt eũ conse quat̃: sic est mortale ⁊ grauis. sicut fecit Esau. ¶ Quinto qñ ꝓpter talẽ delectationem appetitus ducit totam vitā suā hmōi deleciactionibꝰ deputare sicut di ues  epulabat̃ quotidie. ⁊ hoc est mul tũ vicinum mortali. ¶ Addo. vj. pro cla riori ĩtelligẽtia: qñ tali cibo vel puta seu tanto scienter ⁊ aduertenter vti vult q notabile nocumentum proprie ꝑsone p̃stat puta tm̃ bibit vel comedit aduertenter ꝙ ꝑdit vsum rationis. quia tunc peccat mortaliter. Simłr si comedit ali quid sciẽter quo notabilem infirmitatẽ vel malũ incurreret esset mortale quia cōtra preceptũ. Math. xxj. diliges proxi mum tuum sicut teipsum: secus si inaduertenter nisi ita esset frequẽs ꝙ tenere tur aduertere sicut dicimus de ebrieta te. xxv. d §. alias ea demum. vel etiam secus si modicũ nocumẽtum ⁊ tali cibo incurrat: aut verisimiliter credat incurrere: sicut infirmꝰ  potiꝰ vult pati augmentum febris  sitim ⁊ hmōi  tũc est veniale. ¶ De ieiunio ⁊ hora comedẽdi ⁊ cibis [*]bꝰ vesci licet vide. j. ieiuniũ. ¶ Quot sũt filie gule. Rñ. ꝙ sũt sex. Pri [*]ma ebrietas. sca hebetudo mẽtis Ter tia inepta leticia. Quarta multiloquiũ. Quinta scurrilitas. Sexta immũditia. de quibus in suis capitulis. 
 
 Habitus aliquando dicitur quedaʒ qualitas animi acsita ex frequentibꝰ actibꝰ vel ex vno multũve hemẽti quo anima faciliter disponit̃ad aliquid faciẽdũ qui differt a dispositio ne.  illa  facili mobił. sed habitus de difficili ẜm Ari. ĩ p̃dicamẽto qualitatis aliqñ dicit̃ vestis seu tegumẽtũ quo ho mo tegitur. de quo in. c. p̃cipimus. xxj. q. iiij. de vi. ⁊ ho. cle. c. deus qui. De contentis in hoc. §. ⁊ ꝙ habitꝰ vt vulgariter dicit̃ nō faciat monachũ not. in auten. de mona §. j. sed bene facit presumi aliquem qualis est qui eum gestat. l. ij. ⁊ ibi Bart. C. si ser. expor. vene. ⁊ Alex. in. l. item. §. si quis virginem. ff. de iniur. ⁊ in quo ↄsistat clericalis ha bitus. Bal. no. in. l. si qua ꝑ calũniā. C. de epi. ⁊ cle. ꝙ in vestibus et tonsura simul. ¶ Qũo aũt sit peccatum investimento[*]rum ornatu. vide ornatus. Quali habitu debẽt vti clerici. Rñ. gl. [*]in sum. xxj. q. iiij. ꝙ pñt vti pānis etiā p̃ ciosis ẜm cōsuetudinẽ regionis vt ↄfor ment se moribus eorum inter quos vi uunt ⁊ ne vilescat clericalis dignitas. vt. lxxx. di. ep̃i. de quo vide. s̃. clericus iiij. ⁊. j. ornatus. ¶ Qualis debet esse habitus religiosi. [*]Rñ. similiter ẜm statuta sue regule. ita. tñ ꝙ cōueniat religioni ⁊ penitẽtie. vt xx. q. c. vidua. ¶ Quo tꝑe dʒ vti habitu religiōis. Rñ. [*]ꝙ oĩ tꝑe seu lectło escẽs seu. l. quocũ loco cosistẽs. vt dicit̃ in. d. c. vidua. ¶ Vtrũ peccet mortaliter religiosus di[*]mittẽs habitũ. Rñ. ꝙ sic sine causa rōa bili. ⁊ est excōicatꝰ. de quo vide. s̃. excōmunicatio. vij. casu. xxvij. ¶ Vtꝝ liceat tā clerico quā religioso ex [*]cā rōnabili ocultare habitũ sen trāsfor mare. Rñ. ꝙ sic. vt in. d. c. clerici officia. ¶ Vtrũ vir possit vti veste mulieris vel [*]econtrario. Rñ. ꝙ nō immo videt̃ pecca tũ mortale si ꝓposito malo vel sine rō nabili causa fit  potest excōmunicari vt. xxx. di. si qua mulier. et ẜm aliquos sunt excōicati. sed nō credo. ¶ Quid de vtẽte habitu monachali vł [*]alio religioso causa ludibrij. Rñ. gl. ĩ. c. cum decorẽ de vi. ⁊ ho. cle. ꝙ ꝓhibitũ est ⁊ sic videt̃ mortale peccatũ. ⁊ grauiter puniẽdus. vt in aut̃. de san. epi. §. vo. C. de epi. audi. l. minime. Hebetudo mẽtis est grossities ĩtel lectus qua homo non potest pertingere ad cognitionem rei nisi per multa ei sit exposita nec tunc etiam perfecte potest cōsiderare omnia q̃ ꝑtinẽt ad rōnẽ rei. ⁊ dicit̃ hebes eo ꝙ acuto opponit̃: acutum em̃ est penetra tiuũ ita hebes siue obtussum est q nō pōt penetrare. vñ inquātũ ĩportat debi litatẽ mentis circa spiritualia ↄsiderāda sic opponitur dono intellectus quod subtiliter penetrat ⁊ differt a cecitate mentis: quia ista importat oĩmodā priuationem cognitionis spiritualis sed hebetudo non  non totaliter priuat cognitione. [*]¶ Vtrũ hebetudo sit pctm̃. Rñ. ꝙ in tātum quātũ hʒ rōnẽ volũtarij sicut ⁊ ce citas mẽtis. vt patet in eo qui est affectus circa carnalia ⁊  spiritualibꝰ sub tiliter discutere fastidit vł negligit hec oĩa ex sctō Tho. ij. ij. q. xv. arti. ij. Ex quo patet ꝙ nō est mortale nisi qñ volũtarie ita implicat se terrenis ꝙ omittit illam discutionem que de necessitate salutis est. sicut in confitẽdo peccata vel in cognoscẽdo necessaria ad salutẽ. ⁊ est filia gule ẜm Grego. xxxj. moraliũ. Edificans in solo alieno de suo de iure efficitur edificiuʒ domini soli. insti. de re. diui §. ⁊ ex diuerso. Secus si in littore maris vt pisca tioni intendat casam edificauerit:  diu casa durauerit sua est vt in. l. in tm̃. ff. de re. diui. Fallit hoc ꝙ edificiuʒ nō efficitur domini fundi qñ hedificatũ est de rebus eccle.  solũ cedit edĩficatio. xij. q. ij. apostolicos ẜm Jo. ibidẽ. ⁊ in. c. inuestiganduʒ de pecul. cle. ⁊ est speciale in ecclesia ẜm Ber. intellige ta men ꝙ ecclesia saluet preciũ soli. Addo ꝙ meliꝰ scribit̃ sine aspiratione:  edificare venit ⁊ orit̃ ab edibꝰ q ꝑ ae dipthongon nō per h scribi debet Authore Jo. tortellio. Additio Similiter dic ꝙ quando edificās habet tus vel cau sam ĩ re a dño. vt emphiteota feudatarius comodatarius aut inquilinꝰ dñs qui edificauit vt pleniorẽ vsum haberet in re tali: tamen dominus tenetur ei: vt in casu predicto: licet edificauerit in alieno scienter. vt no. in. §. ex diuerso. insti. de re. di. Similiter quando s edificat in alieno solo bona fide credens edificare in suo edificat in alieno: in conscientia tenetur dominus soli vel ad vendendũ fundũ vel satisfaciendũ pro edificio arbitrio boni viri. Si vero quis edificat de alieno in suo solo: tunc edificiũ est suũ. l. adeo dem .§. cũ ĩ suo. ff. de acqui. re. do. sʒ restituet extimationẽ de iure si fuerit cōdẽnatus in duplũ. d. §. cũ in suo. l. gẽma. ff. ad ex hiben. ⁊ si destrueretur edificium posset petere suũ: puta trabem si modo du plũ nō fuerit ↄsecutꝰ ĩsti. de re. di. §. cuʒ in suo ⁊. d. §. cũ in suo sed in ↄscĩa si non fuerit condẽnatus sufficit restituat extimationem solum. ¶ Vtrũ edificās cũ dāno vicini sui te[*]neatur ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ nō si non facit aĩo nocẽdi proximo sʒ sibi ↄsulẽdi l. j. §. deni. ff. de aqua plu. arc. Nā vs ad celũ pōt quis eleuare suuʒ edificiũ si est sibi vtile ⁊ seruitutẽ nō habet. le. altius. ff. si ser. ven. Et tenet gl. ĩ. c. cũ ec clesia de elec in ver. iniuriarũ. Secus si aĩo iniuriandi proximo hoc faceret nā tũc siue denunciatio noui oꝑis sit facta vel nō in ↄsciẽtia tenet̃. d. §. deni. ¶ Vtrũ teneat̃ edificās demoliri edi[*]ficiũ suis sũptibus aliqñ. Rñ. ꝙ sic qñ post denunciationẽ noui operis siue iu re siue iniuria edificauit. ff. de oꝑi. no. nuncia. l. pretor ait. §. j. extra. eo. titu. per totum. [*]¶ Qñ s possit edificare castrũ vel noua edificia. vide. s̃. ẽphiteo. §. xviij. [*]¶ Vtrum quis possit in alieno aliquid facere inuito dño. Rñ. An. de are. ĩsti. de lege suffia. cani. tollen. ꝙ sic qñ facienti prodest ⁊ dño non nocet vt ibid eʒ ⁊ in l. j. §. fi. ff. de aqua plu. arcẽ. Secus si lederet. C. de serui. ⁊ aqua. l. aquam. ⁊. ff. si facit aĩo nocendi tenetur de dolo. d. l. j. .§. deni. ⁊. ff. de dā. in fec. l. proculus. Hereditas vocaturas. i. pōdus. xij. vnciaruʒ ⁊ diuiditur in xij. partes que vocantur. xij. vncie que vocant̃ diuersis noĩbus. ĩ. secũx. vncia. s. vna. Alia sextās. i. sexta pars hereditatis que sunt due vncie. Quadrans. i. tres vncie q̃ sunt quarta pars Triẽs. i. quatuor vncie q̃ sunt tertiā pars. Quin cũx. i. quin vncie. Semis. i. sex vncie. Septũx. i. septẽvncie. Bes. i. octovncie. Dodrans. i. nouẽvncie. Dextās. j. decẽ vncie. Decũx. i. vndeciʒ vncie. Appella tio. vero assis. xij. vncie continẽtur vt in sti. de here. insti. §. hereditas. ẜm Jnno. etiam in. c. ex literis de iurepa. Heredi tas est quoddaʒ ius vniuersale: ⁊ ea vẽ dita vel data transit ius patronatus et oĩa iura ⁊ ideo hereditas est successio ĩ vniuersum ius quod defunctꝰ habuit tem pore mortis. le. nihil. ff. de verb. sig. ¶ Ad s dʒ hereditas deuenire defun [*]cto aliud nō disponẽte vel ĩualide. Rñ. ꝙ in laicis de iure cōi. ¶ Primoveniũt legitĩ descendẽtes si sunt oĩbꝰ alijs exclusi ⁊ si sunt primi gradꝰ multi equaliter succedũt. Si vero sunt nepotes et vulteriores solũ succedunt in stirpes. i. in eam partẽ quā pater eorũ si viueret haberet: nec distĩguitur an sint mascu li vel femine etiā adoptiui nō emancipati  indistincte oẽs admittuntur. vt C. de suis. ⁊. le. here. aut̃. in successione. Si vero descẽdentes non sunt tunc veniunt ascẽdentes puta pater auus aba nus ⁊ c. cũ fratribus ⁊ sororibus ex vtro  parente cōiũctis defuncto vel eorũ fi lij quos frartes vel sorores seu filios sĩ non habet succedunt ascendẽtes salua semper prerogatiua gradus. s.  pater prefertur auo ⁊ sic eũ excludit ⁊ sic de ce teris. Et sic solũ venit de ascendentibꝰ qui est proximior defuncto cũ fratribꝰ si sunt in capita sed cũ filijs fratrũ ĩ stir pes exclusis fratribꝰ ex vno parẽte tm̃. Si autẽ dicti ascendẽtes sunt in equali gradu puta ex parte patrisin primovel secundo ⁊ ex parte matris similiter in primo vel secundo ⁊ hmōi: sic equaliter paterni pro dimidia ⁊ materni pro alia dimidia succedũt uis sint plures per sone ex parte vna  alia. puta auus et auia ex vna parte ⁊ ex alia solum auus vel auia vt in aut̃. de here. ab inte. §. j. ⁊ ij. in autẽ. defuncto posita. C. ad tertu. ⁊ quod ibi no. in glo. Aliter qui est in proximiori gradu defuncto siue paternus siue maternus sit admittitur: vt in d. auctẽ. defuncto ꝙ si nec ascendentes sint veniũt: collaterales. Et primo fratres ⁊ filij alicuius fratris premortui  s. erant cōiuncti ex vtro parente defuncto de cuius hereditate agitur non tamen in capita sed in stirpes quo ad filios fratrũ p̃mortuorũ ipsi fratres bñ succedũt in capita: ⁊ isti p̃ferunt̃ fratribus qui sunt vno parẽte solũ vt. C. de legi. here. aut̃. cessante. Dicit tamẽ bar. in. l. oẽs. C. communia  succe. ꝙ quan do parentes veniunt ad successionem in bonis quesitis ex linea materna pre feruntur parẽtesex linea materna: ⁊ in bonis paternis parẽtes ex linea pater na. l. iij. C. de bo. mater. similiter quādo sunt duo filij ex diuerso matrimonio p̃ferũtur in lucro matrimonij illi qui sũt nati ex illo matrimo. alijsnatis ex alio: sed si ex dispositiōe testatoris vel legis aut statuti diceretur ꝙ succedant agna ti prout sunt in gradu proximiores tũc in tali casu veniũt filij fratrũ p̃mortuo rum cũ patruis iuxta aut̃. cessāte. C. de legi. here. no. glo. cōiter approbata in. l. cum ita. §. in fideicōmisso. ff. de lega. ij. ¶ Sed nunquid cum fratribus prefa[*]tis veniāt filij alterius fratris. Rñ. ẜm Gu. ꝙ non. ff. quod cũ eo qui in alie. po. l. sʒ si ex parte. ¶ Vtrum filij filiorum prefatorum fra[*]trum preferātur fratribus ex vno parẽ te solũ. Rñ. ꝙ sic. ¶ Vtrum filij fratrum soli sine patruis [*]⁊ amitis superstites admittũtur in ca pita. Rñ. Aʒo. ⁊ Hosti. ꝙ sic quāuis sint filij diuersorum fratrum sed non nepo tes. s. nati ex eis. ¶ Secũdo non existentibus predictis [*]vel aliquo eorũ veniunt fratres ex vno latere tm̃ coniuncti ⁊ eorũ filij qui preferuntur patruis defuncti. ¶ Tertio prefatis non existentibꝰ pre[*]feruntur qui gradu sunt proximiores defuncto. ⁊ si pares sunt pariter admituntur vt. C. de leg. here. aut̃. post fratres: ⁊ extenditur hec computatio vs ad decimum gradum ⁊ vltra etiāvt ha bet̃. xxxv. q. v. c. ad sedem. licet imperator solũ dixerit de decimo gradu expres se. Et prefata successione tam ascendẽtium quā descendentium seu collateraliuʒ cessat omnis differentia tam sexus  emancipationis: hoc tamen attento vt cum agitur de successione patris solo consanguineos admittas: de rebus vero maternis vterinos. filij vero naturales tamen vel spurij ẜm ange lum in aut̃. qui. mo. natura. effi. sui §. fi. fi sunt ex eodẽ patre nō ex eadẽ matre non succedunt adinuicem vnus alteri. Si vero sunt ex eadẽ matre tunc vnus succedit alteri ab intestato  cognoscũ tur adinuicẽ. l. ij. ff. vnde cogna. Si ꝟo vnꝰ spuriꝰ decederet relicto fratre spurio ⁊ alio legitĩo ex ea mr̃e tũcvenit le gitimꝰ ⁊ excluditur illegitimꝰ  qñ de successiōe tractat̃ ille frater p̃fer t̃  plu ribus nexibus est cōiunctus. vt dictuʒ est. De successiōe vero fratrũ ad inuicẽ serua q dictũ est excepto ꝙ frater legi timus nō succedit fratri suo illegitimo ex parte patris nec ecōtrario  nō est illi agnatus nec ille ipsi ⁊ durat in infi nitũ quous memoria possit haberi de cognatione. insti. de gra. cogna. ꝑ totũ. ¶ Prefatis aũt oĩbꝰ ascendentibꝰ de [*]scendẽtibꝰ ⁊ collateralibus deficienti bus veniet vir ad successioneʒ vxoris ⁊ vxor viri. vt. C. vñ vir ⁊ vxor. l. vnica q si nō est veniet fiscus. vt. C. de bo. vacā. l. j. si vero vxor esset sine dote ⁊ pauꝑ et maritus nō habet nec descẽdentes nec ascẽdẽtes sed solum agnatosvel cogna tos tunc succedet viro ab ĩtestato in q̃r ta parte hereditatis. vt in aut̃. de exhi. re §. qm̃ vero. ⁊ idẽ dic de viro paupere circa bona vxoris ⁊ alie tres partes he reditatis erũt agnatorũ vel cognatorũ. si vero esset pactum vel statutũ an consuetudo cōtra oĩa vel aliquod predicto rũ illud serua si tale est quodiuri cōmu ni possit derogare. ¶ Si vero loquimur in clericis ab ĩte[*]stato moriẽtibꝰ distinguit̃ aut sint bōa ꝓpria clerici de bꝰ libere poterat disponere. De quibꝰ dictũ est. s̃. clericus. xiij. Et in talibꝰ succedũt agnati ẜm ꝙ dictũ est. s̃. Si vero nō habet succedet ecclesia cui seruiebat tẽ pore mortis vel altare si solũ seruiebat altari quod habebat bona distincta ab ecclesia ipsi al tari deputata vt no. xij. q. vl. c. vl. in aut̃. de ecclesia. titu. §. si quis episcopus. Fal lit hoc in p̃sbyteris ex seruitute ꝓmotis ad sacerdotium cum consensu duorum quia de eorum bonis si ab intestato de cedunt fiunt quatuor partes quaꝝ vna episcopo altera ecclesie tertia pauperibus ⁊ quarta parẽtibꝰ assignetur et si nō sint idonei vt puta heretici. xxiiij. q. ij. sane ⁊ huiusmodi episcopꝰ ĩ vsum ecclesie distribuat vt ĩ. c. ij. de succes. ab in te. nec est abrogatũ vt ibi doc. communiter tenent licet gl. voluerit ꝙ sic si ꝟo sunt bona ecclesie: de quibꝰ disponere clerici nō possunt succedit ecclesia vt in c. j. de succe. ab inte. ⁊. c. j. ⁊. c. relatuʒ el. ij. ⁊. c. requisiti de test. ¶ Quid de successione in feudis vide [*]s̃. feudũ. §. vj. cũ sequẽtibꝰ ⁊ emphiteo sis vide emphiteosis. §. v. cũ duobꝰ se. ¶ Quid de seruis manumissis decedẽ[*]tibꝰ ab intestato. Rñ. ꝙ succedẽt descẽdentes vel ascẽdentes vel collaterales ẜm ꝙ dictum est excepto ꝙ patronꝰ vẽ dicat partẽ non tamen totuʒ: vt insti. de suc. lib. §. sed nostra constitutio ⁊ ibi vide de eorũ successione. bar. in. l. defuncto. C. si ĩ frau. patro. dicit ꝙ sivnꝰ patro nus viuit prefertur filio alterius patro ni ⁊ filius patroni prefertur nepoti alterius patroni. ¶ Vtrũ clerici laicis succedāt ẜm ꝙ di ctum est ⁊ eo ordine. Rñ. ꝙ sic indubitā ter. quia iura preallegata non excipiũt eos immo etiā religiosi. Jntellige  pos sunt habere proprium in cōmuni etiaʒ si dum laici erant commiserunt vicium ĩgratitudinis vt. xix. q. vl. c. fi. fallit hoc in feudis de quo. s̃. feudum. §. ix. ¶ Vtrũ filius aliqñ excludatur ab he[*]reditare patris vel alius de predictis. Rñ. ꝙ sic ĩ. v. casibus. ¶ Primo si pater fuit hereticus quia ipso iure bona hereticorum sunt confiscata de here. c. cuʒ secundum lib. vj. ¶ Secundo si pater cōmisit crimen le[*]se maiestatis. l. quiss. C. ad le. iul. ma. ⁊. vj. q. j. c. si quis. hoc aduerte tamen ꝙ pena ĩcapacitatis nō extẽdit̃ ad filios nisi qñ crimẽ est cōmissum in eũ qui nō recognoscit superiorẽ: secus si est commissum in eũ qui recognoscit superiorẽ  licet sit crimẽ lese maiestatis vt. l. j. ff. ad. l. iul. ma. nō tamen quo ad in capaci tatem quo ad filios ẜm. Sali. d. l. quisquis. Et etiā aduerte ꝙ crimẽ lese maie statis committitur a subdito tātuʒ cle. pastoralis de re iudi. ¶ Tertio si pater erat patronus vel habebat aliquod ius seu feudũ in ecclesia quod deberet trāsire ad filios ⁊ ipse interfecit vel mutilauit rectorẽ vel clericũ illiꝰ ecclesie  ipso iure perdit omne ius ⁊ dignitatẽ ⁊ ad filios nō perueniet. de penis. c. ĩ qui busdā  talia deuoluũtur ad ecclesiam cui iniuria facta est ĩmo filij taliũ vs ad quartā generationẽ in clericoꝝ collegio nullatenus debẽt admitti: nec in aliq̃ religione possunt esse p̃lati nisi fue rit cũ eis dispẽsatũ. vt in. d. c. in quibusdam. ep̃s tamen dispensare pōt. ex quo cōditor canonis non sibi reseruat. ar. c. nuper. de sen. excom. ¶ Quarto si filius vel aliꝰ qui potest succedere furioso debitam curā nō impẽderit sed succedet il le qui eũ in sua domo proprijs sumptibus vs ad finem vite procurauit euacuata etiā institutione illius qui neglexit. si modo talis ĩscriptis ammonuerit eos vt curā heberent. vt in aut̃. vt cũ de app. cog. §. causas. vbi etiā dicit gl. ꝙ lʒ nullus extraneꝰ eũ procurauerit tamen hereditas ab agnatis aufertur. vt. ff. de his . vt indi. lʒ vbi institutꝰ indignus iudicatus est successiōe qui ꝑ negligen tiaʒ suā ⁊ culpā id egit vt mulier aqua institutꝰ fuerat moreretur vbi dicit gl. s. nō adhibendo medicum vel malum. ¶ Quinto si in captiuitate eos quibus succedere deberet mori per suam negli gentiaʒ permisit. vt in. d. §. causas: ⁊ sic succedet ecclesia ciuitatis ex qua oritur vt ibidem. ⁊ etiā in casibus in quibꝰ po test exheredari vt. s̃. exheredatio. §. j. ¶ Vtrũ filius possit exheredari per pa[*]trem. Rñ. vt. s̃. exheredatio. ⁊ frater fratrem ⁊ vir vxorem ibidem. ¶ Vtrũ dñs  de ↄsuetudine totũ acci[*]pit q erat illius  sine filijs mortuus est teneat̃. Rñ. ẜm Hosti. si talis cōsuetu do prescripta est excusat̃  potest allegare ꝙ hoc pactum ab initio fuerit  terra sua erat. ¶ Quō succedẽt filij illegitimi. vide. s̃. [*]Filiꝰ. in prin. cũ se. verũ est ꝙ Aʒo. tʒ ꝙ naturales tantum succedunt adinuicẽ. de succe. cog. §. vulgo. sed hoc contradicit in aut̃. qui. mo. na. eff. sui. §. siliũ sed tu dic vt. s̃ §. vj. ¶ Quis succedet dānatis ex aliquo de[*]licto ad mortẽ. Rñ. ꝙ descendentes vel ascẽdẽtes ẜm ꝙ dictũ est. s̃. sʒ collaterales nō nisi vs ad tertiũ gradũ vxores vero taliũ solũ habebũt dotem ⁊ dona. ante nup. Si ꝟo dotẽ nō habuerint accipiẽt partẽ legibꝰ diffinitā. Glos. di cit tũ ex tenore luctarent̃ siue habebant filios siue nō ⁊ si neminẽ p̃dictoꝝ hẽant fisco applicāt̃ vt. C. de bo. dā. au. bona. ¶ Vtrũ bona ĩgrediẽtis religionẽ ab ĩ[*]testato ꝓueniāt monasterio. Rñ. pa. ĩ. c. j. pñtia de ꝓba. ꝙ quo ad fratres minores nō quo āt ad p̃dicatores ⁊ alios mẽ dicātes sic nō tñ vt immobilia aut iura perpetua sibi retineāt sʒ vt vendant et imploratiōe officij iudicis. Jtẽ dic in oĩ bus alijs relictis preter ꝑ religionis ingressum ẽt ĩ fratribꝰ minoribꝰ. s. ꝙ pe tẽt ĩploratiōe officij iudicij ⁊ vt vendāt quo aũt ad alios religiosos. nō mẽdicā tes indubitanter succedit monasteriũ. ¶ Sed quero q monasteriuʒ succedet [*]cũ māducātes nullũ habeant et aliqui trāsferant̃ ad placitũ prelatoꝝ. Rñ. pa. vbi. s̃. ꝙ nō proueniũt in predictis monasteriũ particulari sʒ erũt ĩ ptāte illiꝰ qui preest vt ꝓuideat ꝓut sibi videbit̃. ¶ Vtrum nouitio morienti ab intesta[*]to succedat monasterium. vide. j. nouitius. §. xj. ¶ Quid si ingrediens erat vsufructua[*]rius solũ. Rñ. pa. vbi. s̃. ꝙ transibit ĩ mo nasterium vsufructus sed solũ durabit in vita ingredientis ⁊ non plus. ¶ Quid de collatis tali ingrediẽti ea le [*]ge vt nō alienent̃. Rñ. Jo. an. tʒ ꝙ succe det monasterium per ar. le. j. ff. de fun. dotali. ⁊. l. pater. §. iuliꝰ agripa. ff.  leg. iij. ⁊ in eo quod not. de iure patro. ex literis. pa. vbi. s̃. ↄtrariũ tʒ daʒ alij per ar. l. peto lucij titij. §. fi. ff. de leg. ij. facit quod legitur ⁊ no. in. l. si ita quis. §. ea. l. ff. de verb. ob. Ego vero sic concordo sic distinguendo. si prohibita est alienatio vt in familia remaneat sic est vera opinio Jo. an. per. d. l. peto. §. fi. a ↄ̃rio sensu. Si ꝟo vt ad extraneũ perueniat pro hibitũ est sic nō succedet monasteriuʒ. ¶ Sed quero quando accipiet q sibi [*]debet̃ alis ex hereditate ingrediẽtis siue fecerit testamẽtum vel nō. Rñ. pa. vbi. s̃. bar. dicit ꝙ quādo mors ista ciui lis operat̃ oẽm effectũ quẽ mors naturalis sicut est in ingrediẽtibꝰ ordinem minoꝝ  nihil in cōi vel ꝑticulari possunt habere: tũc statim habebit post in gressum cũ effectu. i. ꝓfessionem expres sam arg. l. deo nobis. C. de epis. ⁊ cle. sed quādo nō operatur oẽm effectũ in hoc quẽ mors naturalis: puta  habẽt saltẽ in cōi tũc dʒ expectare mortẽ natura lẽ ipsiꝰ ingrediẽtis ⁊ ĩterim dispositio si fecit erit in suspẽso. Et cũ hac opinio ne trāsit. Cy. ⁊ do. Anto. ⁊ pa. in. d. c. in p̃sentia. limitat tamẽ nisi in testamẽto aliter de tempore determinasset  ill erit seruandũ. Jtẽ limita vera predicta nisi quo ad filios legitimos:  legitimā habebũt ex equitate statĩ post ingressuʒ. nō aũt alimẽta ẜm p̃dictos doc. q veꝝ credo qñ legitima eis sufficit. aliter nō saltẽ in cōscĩa sʒ vel monasteriũ dabit eis statim q debent habere ex bonis ĩgressi vel statim alimẽta p̃stabit. donec eis talia bona dederit. facit ad hic. d. l. deo nobis. §. nā ⁊ maritus. ⁊ q no. ibi glo. ¶ Hereditas qũo diuidit̃ ĩter fratres  habent peculium castrense vel quasi [*]aut aduẽtitiũ. vide peculium per totũ. Heres aliqñ ꝓximũ. i. primũ signifi cat nō vlteriorẽ. vt. ff. de verb. fig. l. scieñ. sʒ regulariter nomẽ heredis ꝑ multas successiōes accipit̃. vt. d. l. sciẽ dũ. ⁊. l. vl. C.  here. ĩsti. vbi heres hr̃dis testatoris dicit̃ heres. vide gl. ĩ. ex trāsmissa. de fi. p̃sby. Aliquādo. tamẽ descẽ dẽtes post primũ heredẽ vocant̃ ꝓhere des. vt tenet glo. in. c. fin. de pecu. cleri. uis alias ꝓheres dicat̃ qui se putat heredem cũ nō sit. ff. de pe. here. in. l. ꝓ herede ⁊ ĩst. de ĩterdi. §. adipiscẽde. Ali qñ quilibet descẽdens cui relinquitur. aliquid dicit̃ ꝓheres. vt ĩ. d. l. gl. Noĩe vero suoꝝ heredũ nō veniũt extranei he redes. de quo per Bar. ⁊ alios in. l. gallus. ff. de libe. ⁊ posthu. Q limita verũ in his que non transeunt ad heredes extraneos. Additio. Et extraneꝰ heres r  nil attinet uis ꝓprie in statutis heres extraneꝰ dicat̃ libet  tꝑe mortis nō est in potestate moriẽtis etiā si sit filius emācipatꝰ ẜm Ang. are. ĩsti. de here. qua li. ⁊. di. §. ceterum. Heres r ꝓprijssime is  est heres re⁊ noĩe nō qui est heres ex re certa. no. Bal. in. l. si nō speciali. col. pe. C. de test. nec is qui agi ⁊ cōueniri nō pōt vt heres. Jdẽ Bal. in. l. quotiẽs. in prin. C. de here. insti. ⁊ no. in. l. cũ a matre. C. de rei vẽdi. ⁊ an veniat bonorũ possessor. no. ꝙ sic in. l. j. §. bonorũ. ⁊ ibi Bar. Ludo. et doc. ff. ad trebel. ¶ Vtrũ deꝰ ĩstituerit ꝙ alis sit heres. [*]Rñ. ꝙ sic vt patet in. c. nō oĩs. xxxij. q. ij. et. q. iiij. dicit ibi eijce ancillā ⁊ c. Non enim erit heres filius ⁊ c. ad gał. iiij. c. ¶ Vtrũ heres ĩstitutꝰ solũ in certa re  [*]ꝓprie nō dicit̃ heres sʒ legatariꝰ vt in l. quotiẽs. C. de here. insti. possit in foro aĩe nō dato alio herede adire totā here ditatẽ ẜm ꝙ vult. l. j. in. §. si ex fundo. ff. de here. insti. Rñ. pa. in. c.  ingrediẽti bus de testa. ꝙ Fe. consi. cxxvj. ⁊ multi alij doc. in sacra pagina cōsuluerunt ꝙ sic  ius humanũ nō cōtrariũ diuino dʒ seruari in foro aĩe. Ergo licite poterit limitant tñ dummodo dolose nō sit inductꝰ testator ad instituendũ eũ in certa re: vt puta:  persuasit ꝙ nō posset habere regressum ad alia bona. ¶ Quid si ita sit ĩstitutꝰ in certa parte [*]hoc addito. et volo ꝙ de bonis meis plꝰ nō possit petere sʒ sit ↄtẽꝰ ⁊ c. ⁊ insti tuitur alius heres vniuersalis qui nō vult adire hereditatẽ: an supra scriptꝰ possit ip̃e eā adire. Rñ. vr̃ ꝙ sic. arg. d. §. si ex fundo. ⁊. d. l. quotiẽs. Sʒ cōtrariũ est verũ ꝙ non pōt. vt in. l. quotiẽs. §. sʒ si duo. ff. de her. inst. vbi patet ꝙ. §. pre dictus si ex fundo. et predicta. l. quotiens habet locum quando volũtas te statoris est simplex. ⁊ nō restricta expres se: vt in casu isto. Et iō veniẽt succeden tes ab intestato:  testm̃ non reperitur habere heredẽ ⁊ nō pōt s ꝓ ꝑte decedere intestatus ⁊ ꝓ parte testatꝰ. l. ius nostrũ. ff. de re. iur. Si dicis qũo potest ꝓhibere ꝙ non plus peteret. Rñ. per. l. domus. §. fi. ff. de vsufr. vbi testator prohibet ius accrescendi. ⁊ casus est in. l. j. ff. de iniusto. ru. test. ¶ Vtruʒ heres teneat̃ ex delicto vel q̃si [*]delicto defuncti. Rñ. vt colligo ex bar. ĩ l. j. ff. de ṗuatis delictis. ꝙ aut actio ẽ pe nalis ex vtra ꝑte. vtputa qñ petit̃ pena que est applicāda parti. Nam tam ex ꝑte rei  actoris ẽ penalis. Et sic nō tenetur aliquo iure. Si vero actio est pe nalis ex ꝑte rei ⁊ prosecutoria rei ex ꝑte actoris: vtputa  ago pro satisfactione damni mei ⁊ sic de iure ciuili si delictũ fuit commissum circa cōtra ctũ qui quidem contractꝰ tenuit sic tenet̃ heres  nō fundat̃ intentio actoris immediate ex delicto sʒ e ↄ̃ctu: puta  agit̃ actiōe comodati vel dopositi ⁊ hmōi ⁊ non ex dolo vel delicto. Casus est ĩ. l. ex depositi. ff. de ac. ⁊ obl. ⁊ ex ↄ̃ctibꝰ ibidẽ ẽ bonꝰ tex. in. l. si hoĩem. §. dat̃ actio. ff. depositi si vero fuit commissum delictũ circa cōtractũ qui nō tenuit vtputa  dolꝰ dedit cām ↄtractui  nō tʒ vt in. c. dilecti. de emp. ⁊ vẽ. sic nō tenetur  cum agere nō possit ex cōtractu cũ nō sit oporteret agere ex delicto ↄ̃ heredem ⁊ crimina morte extingũtur. xxiij. di. quarũdā. ⁊ nullus post mortẽ pōt accusari. xxiiij. q. ij. c. j. ff. de bo. eo. qui an. sen. mor. si cōsci. l. vl. xxxiij. q. ij. admonere. nisi in casi bus heresis. xxiiij. q. ij. sane vel si hereti cos instituit heredes de here. c. si quis ep̃s. vel si ĩ crimine notorio decessit. vt no. ĩ gl. d. c. quorũdā. ⁊. xxiiij. q. ij. in sum ma. vel dic gñałr qñcũ cōmissit defun ctus crimen propter q ipso facto pena sit inflicta a lege sicut in heresi ⁊ crimine lese maiestatis:  tũc accusat̃ ⁊ agit̃ cōtra heredẽ nō vt puniat̃ ex illo delicto sed vt bona auferātur ab eo que in com missum ceciderunt. Fa cit. l. cōmissa. ff. de publi. ⁊ tex. bonꝰ in. c. ij. de p̃scrip. li. vj. alias nō tenetur heres ꝓ quocũ de licto cōmisso a defuncto siue in contractu nullo siue extra omnem cōtractũ nisi in duobus casibus. ¶ Primus si lis fuit contestata cum defuncto vt. l. vnica. C. ex deli. defun. Ratio  in iudicio qnasi contrahimus vt in. l. iij §. idẽ scribit. ff. de peculio. Et ideo videtur initꝰ contractꝰ cũ defuncto ꝑ cōtestationem litis. ¶ Scs si aliquid peruenit ad he redem ex delicto defuncti  intantum tenetur ⁊ non plus vt in. d. l. vnica fallit in cōditiōe furtiua  in. l. si pro fur. ff. de cōdi. fur. dicit tex. furti actio penā petit legitimā cōditio rẽ ipsam ⁊ sequitur cōditio rei furtiue:  rei habet ꝓsecutioneʒ heredem quo furis obligat: nec tm̃ si viuat seruus furtituꝰ sʒ ⁊ si de cesserit. s. viuo fure vel mortuo de iure aũt canonico tʒ bar. indistincte teneri qñ quis agit ꝓ satisfactione dāni ↄ̃ heredẽ ⁊ hoc sequunt̃ cōiter doc. ⁊ sic intel ligende sunt gl. in. c. ex p̃sentiũ de pi. de sol. c. j. de rapto ĩ literis de vsu. tua nos. Jntellige inquātum hereditas se exten dit. Et placet in cōscĩa licet pa. ĩ. c. fi. de sepul. solum admittat verum qñ defun ctũ penituit  iura canonica loquunt̃ ꝙ tenetur qñ defunctũ penituit. vt not. gl. singularis in. c. a nobis el. ij. de sen. ex.  tũc agitur ex quasi ↄ̃ctu nō ex deli cto. Si vero nō penituit nō tenet̃ ẜm eũ deʒ. pa. ⁊ gl. d. c. a nobis nisi quatenus de iure ciuili tenetur. ¶ Vtrũ heres teneat̃ soluere legata ĩ te [*]stamẽto minꝰ solẽni facta. Rñ. ꝙ in foro iudiciali. nō de quo dicẽdũ vt in. l. si ve ritas. ⁊. l. fi. C. de fideicō. s. sed in foro aĩe pendet hec questio ex alia scilicet vtrũ ex voluntate defuncti oriatur obligatio naturalis. ⁊ cōiter vltramōtani tenent ꝙ nō. cismōtani ꝙ sic. De quo vide ꝑ ca nonistas in. c. fi. de sol. ⁊ ꝑ Bald. ⁊ legistas in. l. cũ quis. C. de iuris ⁊ facti igno rantia. ⁊ ibi dicit Albricus ꝙ opinio cismontanorum est communis opinio: et sic tene eam quia verior ex qua opinione. d. Ant. motus dicit se consuluisse in facto in quo tātũ vnus testis fuerit ad hibitus tenebatur heres ĩ foro anime. pau. aũt in. c.  pleri de immu. eccłia ruʒ distinguit ꝙ aut defunctus nō egit solenniter relinquere sed totuʒ cōmisit fidei heredis. ⁊ sic tenet̃ ciuiliter ⁊ natu raliter. Et sic in vtro foro casus est no tabilis ẜʒ vnā lecturā quā sequit̃ Bar. in. d. l. fi. Aut nō cōmisit fidei heredis sʒ simpliciter relicta fecit sine solennitate debita ⁊ indistincte tenet̃ heres ĩ foro aĩe si ei de hoc cōstet. Rō  solẽnitates fuerunt inducte ad falsitatẽ tollendaʒ vbi ergo constat ꝙ nulla falsitas interuenit debet cessare ⁊ dispositio legis et seruari equitas ⁊ obligatio naturalis q̃ oritur ex dispositione defuncti. l. eũ am plius. §. is natura debet. ff. de reg. iur. ⁊ pro hac opinione facit quod no. Jnno. de elec. in. c. ꝙ sicut. ⁊. l. testamẽto. C. de fideicommis. ego dico ꝙ si erat legans doctus ⁊ non erat necessitas que excluderet solennitatem debitam et sic non valeat quia videtur voluisse potius illudere si vero erat ignorans vel forte non potuit solennitatem obseruare sic valeat in conscientia alio non constante de mẽte. vide de hoc. j. testamentum. .§. ix. ⁊. x. ⁊ legatum. ij. §. viij. ¶ Vtruʒ heres teneatur satisfacere ex [*]cōtractu vel quasi defuncti in quo ipse defunctus erat obligatꝰ vltra vires he reditarias. Rñ. ꝙ si fecit inuẽtariũ nul lo modo tenetur si vero nō fecit inuẽta riũ in foro anime nō tenetur ẜm Joan. an. ⁊ do. Ant. ⁊ Pa. in. d. c. pleri. Jn fo ro vero cōtentioso sic vt in. l. fi. C. de iu. deli. Fed. tamẽ consilio. xxj. dicit ꝙ etiā teneatur in cōsciẽtia vltra vires: sʒ pri ma opinio videtur equior quo ad conscientiam. ¶ Vtruʒ hereditate exausta per legata [*]possitheres aliquid de ipsis legatis de trahere. Rñ. ꝙ aliqñ detrahit̃ falcidia aliqñ trebellianica aliqñ legitima. de qͦ dic vt. j. legitima. similiter añ oĩa dedu cere pōt expẽsas funeris ⁊ alias necessarias quas fecit cā hereditatis vt ĩ testō ⁊ ĩuc̃tario ⁊ hmōi  sic dʒ esse immunis a grauamine sicut est a lucro in. l. scimꝰ .§. ⁊ si prefatam cum quin. §. sequenti bus. C. de iure delibe. ¶ Vtrũ heres sciẽter soluẽs legata. nec [*]retinẽs sibi falcidiā possit repetere vel si ignoranter vide solutio. §. xxj. ¶ Quid si plures sunt heredes an li[*]bet teneat̃ insolidũ ad oĩa debita vel le gata. Rñ. ꝙ regułr quilibet tenet̃ soluʒ pro parte hereditaria. C. de act. here. l. ꝓ hereditarijs. Fallit hoc in. vij. casibus. ¶ Primꝰ qñ defunctꝰ aliter disposuit. ff. de le. ij. cũ ab vno. ¶ Scs si obligatio sit ꝓpter impẽsas funeris vxoris  nō solũ obligant̃ heredes. sed ⁊ vir ẜm portionẽ quā habẽt: puta si vir hʒ cẽtũ et heredes. cc. tũc vir tenetur ꝓ tertia et heredes solũ ꝓ duabus. ¶ Tertiꝰ si bo na defuncti erāt expresse vel tacite hypothecata debitoribꝰ quia vno existẽte non soluendo tamen alij obligantur. ¶ Quartꝰ in alimẽtis legatis quando sic per iudicẽ est diffinitũ vel defunctũ l. iij. in ṗn. §. j. ff. de alimẽ. lega. ¶ Quin tus quando res legata possidetur ab vno insoliduʒ. d. l. pro hereditarijs. ⁊. ff. como. l. sed mihi. §. heres. ¶ Sextus qñ obligatio ↄsistit ĩ ĩplẽdo pollicitationẽ factā a defuncto ad honorẽ dei vel san ctoꝝ vel reipub. ff. de polli. l. j. §. si s et l. ex pollicitatiōe. ¶ Septimus qñ obli gatio est indiuidua. ff. de verb. oblig. l. in executionibus. §. serua. ⁊ de hoc habes in glo. d. l. pro hereditarijs. ¶ Quid si heres est pupillus nunquid [*]differetur solutio debitorum vel legato rum. Rñ. ꝙ non. vt. l. sub pretextu. C. de act. here. ¶ Vtrum dilatio restitutionis facta ab [*]herede pro longe statutum in purgatorio defuncti ⁊ quomodo episcopus potest compellere heredes non exequentes vel alios executores ⁊ multa alia. ad hoc vide supra. Executor. ¶ Vtrum herres rogatus restituere he [*]reditatem possit alienare aliquid de ea Rñ. ꝙ nō. C. communia de le. l. fi. nisi in casibus positis in aut̃. res que ibidem posita qui sunt isti. scʒ causa dotis ⁊ donatiōis propter nuptias. ⁊ loquitur in liberis nō in extraneis. Additio. Jtem dic ẜm Barto. in di. auc. ꝙ potest alienare pro ponẽdo filiam in monasterio. Similit̃ pro causa alimẽtorũ quando non pōt substẽtari aliunde ⁊ idem pro redimen do filio capto ab hostibꝰ: potest tamen retinere sibi quartā trebelliāicā vt ĩ ca. Raynutius ⁊. c. Raynal. de testamẽtis. Si vero rogatus ẽ restituere quicquid supererit de hereditate tũc ad minus quartā partẽ seruabit substituto. vt. C. ad treb. aut̃. cōtra rogatꝰ ⁊ vide de hoc in gl. j. d. c. in presentia. Aduerte ẜʒ gl. in. d. c. in presentia ꝙ lʒ quis ex liberis testatoris sit pure rogatꝰ restituere hereditatẽ nulla facta mẽtione de filijs: si tamẽ postea habuerit filios vel nepotes substitutio euanescit. C. de fideicōmis. l. cũ acutissimi. C.  insti. ⁊ substi. l. generaliter. ff. de cōdi. ⁊ de. l. cũ auus vide. j. substitutio. §. xiij. ¶ Vtruʒ bona ingredientis religionẽ [*]nō capace vt sunt mendicātes  nec in cōi debẽt habere sint propinquoꝝ. Rñ. cōis opinio est ꝙ ad succedẽtes ab ĩtestato veniāt per autenticā. ca. bona. C. de bo. p̃scrip. Sʒ hoc limita nisi p̃dicta bona fuerĩt ei relicta sub cōditione si decesserit sine liberis restitueñ.  tunc debẽt erogari ad pias cās. Casus ẽ sin gularis in aut̃. de san. epi. §. sed ⁊ hoc pñti ĩ fi. Et hoc sequitur ange. in dispu tatione que incipit. nobilis quidā gñe hec oĩa limita vera nisi imploratione officij iudicis ea vellent vẽdere ⁊ p̃ciũ in suas necessitates conuertere.  succederẽt. vt. s̃. hereditas. §. xvij. dictũ est. ¶ Vtrñ heres dedicans se monasterio [*]excludat substitutũ. Rñ. gl. ĩ. d. c. pñtia ꝙ sic si est priuatus ⁊ etiam cum rogatus est restituere priuato. Secus si sub stitutus vel cui rogatus est restituere esset ecclesia vel locus religiosus vel alia pia causa quia nō excluderet vt in d. §. sed ⁊ hoc pñti. vnde sumpta est aut̃. nisi rogati. C. ad treb. ¶ Sed d si non ingreditur monaste[*]riũ sʒ efficit̃ clericus. Rñ. gl. in prefate c. in pñtia. ꝙ nō euanescit substitutio nisi duo cōcurrant. ¶ Primũ vt perpetuo maneat in ecclesia. ¶ Secundũ vt redditus expẽdātur in pias causas vt in prefata aut̃. dicitur. Sed Pa. ibidẽ restringit ad clericũ conuersum alicui monasterio: sʒ magis placet vt simpliciter intelligatur sicut gl. intelligit. ¶ Vtruʒ conuersio seu dedicatio sui ip [*]sius ⁊ suarũ rerũ ecclesie seculari euacuet substitutionẽ. Rñ. gl. ĩ. d. c. in p̃sen tia ꝙ aut sit clericus ⁊ dic. vt. §. precedẽ ti. Aut nō fit clericus. Et sic nō expirat lʒ alij dicant ꝙ etiā expirat. sed primũ verius. Secundũ equius. ¶ Quid si quisingreditur religionẽ in [*]fraudẽ substituti. Rñ. Pa. in. d. c. in pre sentia. abbas tenet ꝙ nō euacuat. substitutionẽ  dolus ⁊ fraus nemini patrocinatur. c. sedes de rescrip. et placet cōmuniter doc. facit. xx. q. iij. §. fi. vbi in ductio facta cā bonoꝝ impedit acquisitionẽ ergo fortiꝰ qñ fraus interuenit. ¶ Vtrũ heres institutus cũ ↄditiōe si [*]ne liberis ex se legitime descẽdentibus vel ex corpore suo nascẽtibꝰ si ĩgrediat̃ monasteriuʒ euanescat substitutio. Rñ. pa. in. di. c. in pñtia. post diuersas opi. recitatas cōcludendo cum bar. ⁊ Cy. in l. si ita s. ff. de leg. ij. ꝙ euanescit. ⁊ credo sit verior. concor. Archi. et Joan. xix. questio. vlt. c. si qua. ¶ Sed quid si non ĩntrauit sʒ instituit [*]monasterium heredem. Rñ. Archi. di. ca. si qua. ꝙ non euanescit substitutio secundum Go. ¶ Vtrũ heres teneat̃ soluere legatum [*]cā dotis tactũ si illa ingrediatur mona steriũ. Rñ. Pau. ĩ. d. c. ĩ presentia ꝙ sic ⁊ idem si esset ei relictum causa donatio nis propter nuptias. ¶ Vtrum substitutio expiret facta sub [*]ista cōditione si ingredit̃ monasteriuʒ vel si nupserit vel nō nupserit. Rñ. pa. ĩ d. c. ĩ pñtia ꝙ non  cōiter tenet̃ ꝙ habet̃ cōditio ꝓ nō adiecta ĩ substitutiōe q̃ ĩpedit religiōis igressuʒ sicut illa q̃ in pedit matrimoniũ carnale. l. cũ tale. ff. de cōdi. ⁊. demon. l. ij. C. de indic. vidui. Et ideo mulier nō tenet̃ restituere relictum sibi cũ onere restituẽdi si nupserit. l. quotiẽs. ff. de condi. ⁊ demon. vbi legatũ factũ si nō nupserit tʒ uis faci ant cōtrariũ. l. filie. ff. de cōdi. ⁊ demon. Jdẽ dicit Albri. ĩ. l. deo nobis. C.  epis. ⁊ cle. ꝙ puella cui relinquũtur centum si nupserit. Si ꝟo religionem ĩtrauerit 50. ꝙ nihilominꝰ si intrauerit habebit cẽtũ  ĩ casu p̃dicto oĩs cōditio dilatio ⁊ grauamẽ remissa intelligũtur cũ pre dicta institutio succedat loco debiti bo norũ subsidijvt est expressuʒ. C. de inof. testa. l. qm̃ in ṗoribꝰ ⁊ hoc dicit verum in filia cui bonorũ subsidiũ debet̃ sʒ in extraneā nō sed solũ si cōditio exiet et etiā nō haberet filia qñ legitima eẽt silegata ⁊ ist eẽt vltra bonorũ subsidiũ. Et de hoc vide eundeʒ ibidem diffuse. ⁊ in. d. l. qm̃ in prioribꝰ. Ri. malũ disputauit ⁊ tʒ ꝙ si relinquat̃ alicui centũ si nupserit. ⁊. 50. si ingrediatur religionẽ ꝙ nihilominus ingrediẽdo habebit cẽ tum nec distinguit an sit filia vel extranea ⁊ est veruʒ ⁊ sic tene. ¶ Statuto cauet̃ ꝙ filie extantibꝰ ma[*]sculis filijs nō succedāt sed debeant de bonis paternis dotari ⁊ eẽ cōtente. q̃ritur si patre mortuo  reliquit filiũ ⁊ filiā ⁊ ante frater sororẽ dotaret mortuus est relicta filia sua dicta amita de beat habere solũ dotem vel tan hẽs. Rñ. albri. ĩ. l. publico. C. ad. l. iul. adul. dā tenẽt ꝙ sic.  neptis nō succedi. vt masculus sed veriꝰ vr̃ ẜʒ Hugolinũ de la fōtana ꝙ succedet neptis nō amita. Ratio:  ex morte pr̃is iam ius fuit q̃sitũ filio ⁊ illud transmitit filie vt. C. de ca. tol. §. in nouissimo.  in hoc rep̃sentat ꝑsonā pr̃is sui. ar. C. de hẽ. vł ac. vẽ. l. empta. ⁊ sufficit semel ius fuisse q̃sitũ. vt. ff. q me. cā. l. videamus de quovi dẽ. s̃. feudũ. §. viij. sed si filius premortuus fuisset añ patrẽ relicta filiavera es set opinio prima  tale statutũ est factuʒ per masculos conseruatur agna tio vt. ff. de vẽ. inspi. l. j. §. pe. Ergo non debet porrigi ad sexum femineũ vt in d. l. publicovide. s̃. excōmunicatio. j §. xx. Qũo frater potest admittere sororeʒ infraudem creditorum. ¶ Vtrũ hẽs teneatur seruare ordinẽ in [*]soluẽdo creditoribꝰ vel legatarijs. Rñ. ꝙ sic  creditoribꝰ prius satisfacere dʒ siue ex cōtractu vel quasi aut dilecto vł quasi sint postea legatarijs. si tñ prius soluat sine dolo legatarijs prius veniẽtibꝰ nō poterit ĩquietari acreditoribꝰ si ni hil ei remasit de hereditate sʒ habebũt regressum cōtra legatarios. quis anteʒ in creditoribꝰ sit preponendus vide. j. restitutio. ij. §. xvj. ¶ Quis pōt hẽs institui. Rñ. ꝙ oĩs qui [*]nō ꝓhibetur a iure. ar. de spon. cũ apud ⁊ quis ꝓhibeatur. Rñ. ꝙ. xiij. ¶ Primo hereticus aut paganus de he. c. si quis episcopo. ¶ Secundo credentes receptatores et defensores hereticoꝝ. de hẽ. c. excōicamꝰ el. j. §. credẽtes. ¶ Tertio apostata. ¶ Quarto collegiũ illicitũ. ¶ Quĩto de portatꝰ. C. de he. insti. l. j. ¶ Sexto dāna tus ob crimẽ famosum. ¶ Septimo. ĩse cutor cardinaliũ de penis. c. felicis lib. vj. ¶ Octauo excōicatus: nā  tempore institutionis vel mortis vel aditionis hereditatis erat excōicatus nō valet in stitutio secꝰ si post institutionẽ fuit excōicatus sed ante mortẽ absolutus vel post mortem fuit excōicatus ⁊ añ aditionem absolutus tenet institutio. ff. de he. insti. l. sed si ĩ cōditione. §. solemus. ⁊. l. si alienum. §. in extraneis. ¶ Nono spurij nati ex dānato coitu. de bus. s̃. filius in principio. ¶ Decimo ĩcestuosi cum monacha. xxvij. q. j. si s solicitauerit in gl. ¶ Vndecimo crimẽ lese maiestatis cōmittẽtes  pe. di. j. c. si stñ in militibꝰ. ¶ Duodecimo simoniaci ẜʒ aliquos  dānificantur ledentibus maiestatem. ¶ Tertiodecimo illi qui nō possunt ha bere nec in proprio nec in communi. vt sunt fratres minores cle. exiui. §. cupiẽtes de verb. significatiōibus. de materia heredis. vide supra. Hereditas. et infra legatum et testamentum. Heremita dicitur qui vere ⁊ purā solitariam eligit vitam xvj. q. j. qui vere. ¶ Vtrũ possit habere propriũ. Rñ. gl. ĩ [*]d. c.  vere. ꝙ sic ⁊ est tex. xix. q. iij. §. eↄ̃. ¶ Que est strictior vita an heremitarũ [*]an religiosorũ. Rñ. gl. vbi. s̃. dicit ꝙ mo nachorum. Jn tellige in heremitis. qui non sunt religiosi. ¶ Vtruʒ heremita gaudeat priuilegio [*]clericali. Rñ. gl. vbi. s̃. ꝙ sic. ⁊ dicit ꝓba ri ꝑ. d. c.  vere sʒ iudicio meo nihil ꝓbat nisi ꝙ sunt digni honore. Et ꝓpter ea dico cũ Jo. de ligna. ĩ cle. ꝑ literas de prebẽ. ꝙ sicut laici nati sunt ita laici ꝑseuerāt ⁊ sub iurisditiōe ĩperatoris cũ eis non adueniat alid eripiẽs eos ab ipsius iurisditiōe. q duplex ẽvalʒ receptio ordinis vł cōuersio ad ali re ligionẽ approbatā. ĩ. c. fi. de rel. do. xvij. q. iiij. si s suadẽte.  sen. exc. nō dubiũ cũ similibꝰ. ⁊ sequit̃ pa. in. c. nullus de fo. cōpe. lʒ sit equũ dicere ꝙ sunt ecclesiastice persōe ⁊ deforo ecclesiastico ꝑ. c. nulla rōne. xciij. d. ⁊. c. si āt. xj. q. iij. ¶ Vtruʒ religiosi possint vitā heremi[*]ticā eligere. Rñ. ꝙ sic de lnĩa suoꝝ p̃latoꝝ ⁊ cellas siue habitacula in heremo siue locis vbi nō sit hoĩm habitatio de ꝓpinquo caꝑe ⁊ murare possunt etiam religiosi mẽdicantes. vt. ĩ. c. cũ ex eo. de excessu p̃la. li. vj. Sed p̃lati nemini debẽt dare lnĩam nisi iā in societate ꝑfectis cũ sit ꝑiculosissimũ solitarie habi tare ĩ ꝑfecto cui dr̃. Ve soli:  cũ cecide rit nō hʒ subleuātẽ. ideo sctũs tho. sca secũde. q. clxxxviij. dicit ꝙ vita socialis necessaria est ad exercitiũ perfectiōis  mutuo se instruũt verbo exemplo. et correctione que ad ꝑfectionẽ perducũt Solitudo aũt cōpetit iā ꝑfectis  alio ruʒ regimine non indigent. Et ideo si abs exercitio precedẽti talis vita assumat̃ periculosissima nisi suppleatur ꝑ diuinā gratiam. hec ille. Hereticus est ẜm Archi. ĩ. c. quicun  de here. li. vj. primo  tenet contra quatuor cōcilia. Jtem qui aliter sentit de sacramentis. s. corpore xṗi. baptismate. cōfessione. ⁊ alijs  sa crosancta predicat ⁊ obseruat ecclesia et. c. ad abolendā de here. Jtẽ  conat̃ auferre priuilegiũ ecclesie romane sibĩ a xp̃o traditũ. vt ĩ. c. oẽs. xxij. d. q est vt sit caput oĩm eccłiarũ. Jtẽ dubius in fi de. c. dubius de here. Jtẽ oĩs scismaticꝰ xxiiij. q. iij. inter heresim. Jtẽ omnis simoniacꝰ. j. q. j. quisquis. Jtẽ oĩs precisus ab ecclesia. iiij. q. j. in. c. ij. Jtẽ oĩs in terpretās male sacrā scripturā. xxiiij. q. iij. heresis grece. Jtẽ  nouā opinionẽ ĩuenit. xxiiij. q. iij. hereticus est. Jtẽ qui trāsgreditur precepta apłice sedis. xix. di. nulli. Jtẽ  nō tenet articulos fidei. Sʒ loquẽdo de heretico ꝓprie. vt sit excōmunicatus Et subiaceat alijs penis cōtra hereticos statutis. Dic ꝙ tria requirunt̃ ẜʒ Alexā. de ales secunda secũ de ti. de heresi. ¶ Primum falsa credulitas in rationabili. j. ẜm gl. xxiiij. q. iij. §.  vero sermo ꝙ erret in articulos fidei ⁊ eius sacramentisvt in. ca. ad abolendā de hereti. Addit Pau. in cle. vnica de vsu ꝙ etiā ille qui falsam et extortā expositionem in diuinis scripturis ponit contra id quod tenet ecclesia. Jntelligo. s. pro articulo fidei est hereticus. glo. tamen in cle. j. §. sane. de vsu. dicit indistincte de tenente aut gignente peruersum dogma vel falsas opiniones ꝙ hereticus est Card. in. d. cle. ẽt voluit hoc extendere ad tenẽtẽ contra canones. ⁊ młti doc. ibidẽ. sed ego dico clarius. ꝙ falsa credulitas contra fidem est dupliciter. Primo directe ⁊ principaliter ⁊ hoc est oẽ quod est cōtra articulos fidei. Sco indirecte ⁊ secũdario sicut ea ex quibꝰ sequitur corruptio alicũius articuli sicut dicere aliquid falsum in scriptura diuina contentum quia est corruptio illius articuli de spiritu sancto qui locutus est per prophetas. Similiter dicere ꝙ ecclesia male determinauit in aliquo circa fidem est contra illud san ctam ecclesiam catholicam ⁊ huiusmodi. ¶ Secundum quod requiritur vt quis sit herericus est peruersa voluntas ⁊ ĩn concupiscibili. ¶ Tertium impugnatiōis ꝑtinacitas ex parte irascibilis. s. ꝙ pertinaciter hoc teneat.  lʒ quis erret in fide ⁊ alijs predictis. Si tñ paratus est corrigi nō est hereticus tex. est. xxiiij. q. iij. dicit apłus ⁊. c.  ĩ eccłia ⁊ gl. ibidẽ ⁊ gl. in. c. nec licuit. xvij. d. ⁊ tex. pla. ĩ. c. hec estfides. xxiiij. q. j. ⁊ ĩ c. dānamꝰ de sum. tri. in verbo ꝑtinaci ter. ꝓpterea dicit lau. ꝙ  errorẽ nō defendit immo paratꝰ est intelligere rationẽ nō est putandus hereticus. Simi liter ille  dubitat ex animi infirmitate no tñ ꝑtinaciter insistit. Et ad abolẽ dam de hereti. intelligatur quādo in dubio ꝑtinaciter insistit. De cōtẽtis ĩ hoc. §. ⁊ an hericꝰ sit is  est dubiꝰ in fide ⁊ anis  in dubijs ar ticulis ⁊ vbi est disceptatio ĩter maiores eligit vnā ꝑtẽ q̃ sibi magis plʒ no. Bal. ꝙ nō in. ij. C. de testa. mili. secutus Jnn. in. c. ne innitaris. de ↄsti. ⁊ ꝙ ẽ infamis no. idẽ Bal. ⁊ bar. ĩ. l. j. C. de sum. tri. ⁊ Bar. ĩ. l. cassius. de sena. nec potest eligi in papaʒ aut ep̃m idẽ Bal. ĩ. trac. scis. col. xiij. ⁊ si est ↄdẽnatus ab insito re hẽtice prauitatis et traditus iudici scłari puniẽdus pōt puniri sine nouo processu. no. Bart. in. l. magistratibꝰ. ff. de iur. om. iud. ¶ Qua pena puniunt̃ heretici proprie. [*]Rñ. vt colligo ex diuersis iuribꝰ ꝙ vltra mortale pctm̃. xiiij. penis. Prima ꝙ ip̃o fctō sũt excōicati  qͦ. s̃. excōicatio. v. casu. xvij. Nec dũ hereticꝰ excōicat̃ sʒ etiā suspectꝰ  heresi nisi ad arbitriũ ep̃i se purgauerit. ca. ad abolendā. §. laicꝰ de hẽticis ⁊ de sen. ex vt fame. ⁊ si excōica tionẽ ꝑ ānũ sustinuerit aĩo ĩdurato tũc velut hereticꝰ ↄdẽnabit̃. c. excōicamꝰ. §. j. de hereti. cũ cōtumatia  hered. li. vj. rerit̃ tamẽ vt specifice sit vocatꝰ vt de fide respondeat ẜm Jo. an. ibidem ⁊ se de tali suspitione purget. ¶ Sʒd si sit occultꝰ oĩno puta  tenet heresim in corde solũ an erit excōicatꝰ. Rñ. gl. ĩ. §. j. xxiiij. q. j. ꝙ sic idẽ tenet ray. ⁊ Gof. ⁊ Jo. de anco. in suis sũmis. e. ti. ⁊ gl. ĩ cle. j.  here. quā sequit̃ Car.  alle gat. multa iura ad hoc Arch. aũt ĩ. c. cũ s de here. li. vj. Allegat multa ꝓ ⁊ ↄ̃. ⁊ finaliter relinquit disputationi. Sʒ sal uo meliori iudicio mihi vr̃ dicẽdũ q si heresis sit solũ ĩ corde nec alid ostendatur signo vel opere ꝙ nō est excōicatus ⁊ hoc tʒ pe. de palu. in. iiij. ⁊ Ho. in c. mulieres de sen. ex. ⁊. sequitur gl. ĩ. c. cũ s de sen. ex. li. vj. loquẽdo de eo . ra tā hʒ verberationẽ clerici solũ in corde ꝙ nō est excōicatꝰ qͦ ad eccłiam nec ob. iura q̃ allegat gl. ĩ. d. cle. j.  cōcedo ꝙ si aliquid precipit ecclesia in opere faciẽdũ extravel nō facieñ. cũ tali intẽtio ne vel aĩo ꝙ faciẽs cōtra ligatur etiam quo ad ecclesiā licet ecclesia non iudicet ex quo occultũ est. Et ita loquunt̃ iura per. d. gl. allegatam nam in. d. cle. ij. inquisitor obmittẽs procedere cōtra cōscientiā ligat̃ ecce q precipit̃ fiẽdũ cle. j. de sta. mona. lot̃ de actu exteriori qͦ s ad curias ṗncipũ vad it eo aĩo vt offẽdat. Ecce p̃cipit abstinẽdũ ab acces su tali aĩo. Et oĩa alia sꝑ hñt opus annexũ faciẽdũ vł nō faciẽdũ si bñ atten dat̃. Et iō tũcũ sit occłtũ tale opꝰ fa ctũ tali aĩo vel nō erit legatꝰ. Secꝰ vbi cogitatiōi cordis nihil addit̃ oꝑis.  solũ deũ hñt vltorẽ. C. de iureiur. l. iureiurādi. xxxiij. dist. habuisse. ⁊ 50. de. §. sʒ ill. ꝟ. qͦꝝ. Si vero altd oñdat ĩ signo s. ꝟbis factis ⁊ hmōi sic erit ligatꝰ tũcũ sit occultꝰ. Et sic pʒ ꝙ eccłia ligat oĩno occulta ⁊ tñ nō ligat ea q̃ solũ ↄsistũt ĩ corde sine aliquo opere adiũcto fa cto vł omisso ⁊ sic cōcord. doc. in hoc. [*]¶ Quid de illo  osculat̃ sepulcrũ ma chometi vł alid facit ad eiꝰ veneratio nẽ sicut alij ĩfideles. Rñ. ale.  ale. sca sce ti. de apostasia ꝙ si faciũt  ita cre dũt ⁊ iō ꝓfitẽt̃ sic sũt apostate hẽtici. ⁊ excōicati. Si ꝟo hoc faciũt solũ ꝟbo vł ꝑꝑ metũ nō in corde sic peccāt mortali ter nō tñ sũt hẽtici nec excōmunicati. ¶ Sca pena ẽ ꝙ nemo cũ hereticis dʒ habere nego ciationẽ ne in domo vel terra sua eos tenere vł fauere. facit. c. si cut ait eo. ti. ⁊ ẜm pa. ibidẽ extẽditur. d. c. ad omnes hereticos licet loquatur  tolosanis ⁊ no. ꝙ lʒ cũ nullo excōicato sit parti cipādũ tamẽ cũ he reticis mul tominꝰ: vnde lʒ nō excōicent̃ oẽs ꝑticipantes cũ eis eadẽ excōicatiōe tamen credẽtes fautores receptatores defensores hereticoꝝ bene ligant̃ vt pʒ. s̃. ex cōicatio. v. casu. xvij. posset tamẽ alis sine peccato participare cũ eis ĩ his q̃ spectāt ad eorũ salutẽ. Similiter et filij vxor ⁊ hmōi  iudicio boni viri aliter comode facere nō possunt nec inest periculũ ꝑuersiōis ⁊ etiā ceteri in casibꝰ ĩ bꝰ lʒ ꝑticipare cũ excōicatis de bꝰ habes supra excommunicatio. viij. ¶ Tertia pena est ꝙ bona ip̃oꝝ ip̃o fa [*]cto qͦ crimẽ incurrũt heresis applicant̃ fisco ĩ terris. s. imperij si sunt seculares iudicis secularis in terris vero ecclesie vel si sunt clerici applicanturfisco eccle sie nisi clericorum bona essent ecclesie vel ipsi haberent stipẽdum ab ecclesia  applicabunt̃ ecclesie a qua stipẽdiũ habebāt vel cuius erant vt in. c. vergẽtis eo. ti. hic in. c. cũ ẜm. e. ti. li. vj. Verũtamẽ executio ipsiꝰ cōfiscationis vel oc cupatio dictoꝝ bonorum non fiet donec per aliquam ꝑsonaʒ ecclesiasticam fuerit sententiatũ super prefato crimine heresis cōtra ip̃m hereticũ in. d. c. cũ scm de quo vide. j. Pena. §. iij. ¶ Sed d si in vita ipsoꝝ hereticorum [*]nō fuit snĩatũ ↄtra ip̃os hereticos. Rñ. pa. in. c. fi. ꝙ si post mortẽ ipsorũ senten tiatũ fuerit suꝑ eoꝝ crimine nihilominus applicabunt̃ fisco. vt in. c. ij. de rescrip. li. vj.  cōfiscatio fuit facta in vita ipsoꝝ eo ipso ꝙ inciderũt in heresim Et de hoc est tex. in. c. accusatꝰ. eo. ti. li. vj. in. §. in eo vero casu. ¶ Quid si hʒ filios catholicos. Rñ. ẜm [*]glo. in summa. xxiij. q. vij. ⁊ in. c. vergentis. eo. ti. ꝙ nihilominus cōfiscantur et sic nihil habebunt de bonis parẽtũ filij nec etiam agnati. Vnde per. d. c. vergentis corrigit̃ aut̃. de nestorianis. C. de hereti. que volebat. vt denoluerentur ad filios vel agnatos catholicosbo na hereticorum quod ⁊ sequitur archi. in prin. xxiij. q. vij. et Cy. in. l. quisquis. C. ad. l. iul. maiestatis. gofr. dicit hoc ve rũ ĩ terris eccłie sʒ nō ĩ alijs ⁊ istud vltĩ mũ ẽ magis piũ uis primũ sit veriꝰ. ¶ Quarta pena est ꝙ heretici credẽtes receptatores defensores ⁊ fautores ip̃o rũ filij vs ad scam gñationẽ nullũ eccłiasticũ beneficiũ vel officiũ publicũ adipisci possunt vt in. c. ij. e. ti. li. vj. hoc intelllige de secũda generatiōe ꝑ lĩ neā patris q̃ est filiꝰ ⁊ nepos sʒ ꝑ lineā maternā nō nisi ad primũ graduʒ. s. filiā extẽdit̃ vt ĩ. c. statutũ el. ij. eo. ti. li. vj. ⁊ etiam nisi emẽdati tales heretici fau tores receptatores ⁊ alij essent ⁊ re incorporati ecclesie parati ad penitẽtiam ꝑagendam fuissent vt in. d. l. statutuʒ. [*]¶ Quinta pena est ꝙ si s vir eccłiasti cus ad p̃ces heretici fautoris receptatoris ⁊ alioꝝ similiũ pestilẽtiũ dignita tes personatꝰ ⁊ q̃cũ alia ecclesiastica beneficia sciẽter est adeptꝰ ipsis est pri uatꝰ ip̃o facto ⁊ ĩhabilis ad similia. Si vero ignoranter solummodo sit habitꝰ est priuatus vt. d. c. quincun libr. vj. [*]¶ Sexta pena est ꝙ filij hereticoꝝ ipso facto quo snĩatũ est cōtra eoꝝ parentes de heresi efficiunt̃ sui iuris ⁊ effecti intelligunt̃ a die cōmissi criminis. vnde emācipatio facta nō valet post ↄmissuʒ crimen vt in. d. c. quicun. [*]¶ Septima pena est ꝙ vxores q̃ cōtraxerũt matrimoniũ cũ illis quossciebāt hereticos amittũt dotes ipso facto secꝰ si ignorabant iʒ postea scierint. vt in. c. decreuit eo. ti. li. vj. [*]¶ Octaua ꝙ appellare nō pñt heretici credẽtes receptatores fautores ⁊ defen sores eorum vt in. c. vt inquisitionis ne gocium eo. ti. li. vij. [*]¶ Nona est ꝙ contra hereticos credẽtes ⁊ alios p̃dictos admittunt̃ excōica ti ⁊ participes vel socij criminis ad testimonium vt in. c. in fidei fauorem eo. ti. li. vj. ⁊ officiales licet sint excommunicati possunt contra eosdem suum exercere officium si requisiti fuerint ab ipsis vel inquisitoribus vel eorum dele gatis et licite possunt eos requirere vt in. c. presidẽtes. eo. tit. li. vj. ¶ Decima ꝙ hereticis siue sint ↄiũcti [*]siue extranei nihil ẽ relinquẽdũ seu nō pñt ĩstitui heredesvt ĩ. c. si s ep̃s cũ. c. sequẽti ⁊ q ibi no. de her. secꝰ faciẽtes si sunt ep̃i vel clerici sunt excōicādi ẽt post mortẽ vt in dictis capłis notatur. ¶ Vndecima ꝙ vasalli hereticoꝝ ⁊ cũ [*] alij  hereticis aliq̃ obligatiōe erāt astricti vt famuli liberti ⁊ hmōi ip̃o fa cto liberant̃ vt dicit̃ ⁊ notat̃ in. c. fi. e. ti. Propterea si alis ꝓmisisset eis hereticis soluere sub pena vel iuramẽto cer to die nō tenet̃ vt no. gl. ibidẽ ⁊ hoc intellige si est manifestũ ip̃m hereticũ in cidisse perfidiā. Et dicit phił. idẽ etiā si sit occultꝰ dũmō ꝓbari posset sʒ Jo. an. limitat dictũ suũ veꝝ si ad ꝓbationẽ ꝓcessum est:  tũc ꝓbatio facit delictũ manifestuʒ vt in. c. cũ olim de ꝟbo. sig. Secus si nō est ꝓcessuʒ ad ꝓbatio nẽ. Pan. ꝟo ibidẽ vult ꝙ a die cōmissi criminis sunt liberi uis nō possit allegari p̃dicta absolutio nisi in cā mani festatiōis ꝑ snĩam. ego teneocũ text. ꝙ eo ipso ꝙ est manifestũ in heresim inci disse tales absoluti sunt quātuncum snĩa nō feratur cōtra eos  ꝑ exceptionem eorum petitionem elident. ¶ Duodecima pena est ꝙ dānati pñti [*]bus secularibꝰ potestatibꝰ aut eoꝝ bay liuis relinquant̃ aĩaduersiōe puniẽdi clericis prius a suis ordinibꝰ degrada tis vt ĩ. c. excōicamꝰ el. j. e. ti. ⁊ ista aĩaduersio ẽ pena ignis de ↄsuetudĩe lʒ de iure sit pena mortis vt ĩ. l. arriani. C. de her. iũcta. l. vltimũ suppliciũ. ff. penis. ¶ Sʒ q̃ro d si hereticꝰ dānatꝰ per ec[*]clesiaʒ velit redire nũd ei parcet̃. Rñ. Jo. an. ĩ q̃dā apostilla ĩ. d. c. excōicamꝰ. tenet ꝙ sic. ⁊ idẽ gl. singularis ĩ. c. excōi camꝰ el. ij. eo. ti sed lʒ istud sit humanũ tamẽ ego credo de iure ↄ̃riũ. Nā vt acceptet̃ opʒ ꝙ cōtinuo post deprehẽsionẽ erroris ad fidei catholice vnitatem spōte recurrat ⁊ errorẽ suũ ad arbitriuʒ p̃sidẽtis publice abiuret ⁊ satisfactionẽ ↄdignā exhibeat vt ĩ. c. ad abolẽdā eo. ti. q nō facit  expectat cōdẽnationẽ ⁊ dictũ. c. excōicamꝰ el. ij. q videt̃ ↄ̃riũ lo quit̃ de dep̃henso nō ↄdẽnato Arch. ta mẽ ĩ. c. vt cōmissi eo. ti. li. vj. dicit ꝙ rela psis dũtaxat nō parcitur semel tamẽ la psis parcẽdũ est ex quo volunt ad fidẽ redire: ⁊ vt dixi hoc est mitius. ¶ Vtrũ rediẽs spōte ad veritatẽ fidei ⁊ [*]recōciliatꝰ recuꝑet bona. Rñ. ꝙ nō sʒ so lũ modo euitat penā mortis. Et ꝙ oliʒ debebat detrudi in perpetuũ carcereʒ ad agẽdā pnĩam hodie ꝑ inquisitores vna cũ p̃sidẽte pōt cōmutari vt in. c. vt cōmissi eo. ti. li. vj. Et similiter recuperabit bona si ex mĩa ei ↄcedant̃ aliter nō vt in. d. c. vergentis. ¶ Tertiadecima pena ꝙ nullꝰ clericꝰ [*]dʒ ei p̃bere eccłiastica sacramenta ne tradere eccłiastice sepulture: ne eleemosynas aut oblatiōes eorũ recipere aliter clericꝰ priuādꝰ est suo officio regularis sua priuilegia ĩ illa diocesi vbi ↄ̃fecerit nō ei seruent̃ vt ĩ. c. excōicamꝰ el. j. eo. ti. Hodie tñ cũ tradiderit ec clesiastice sepulture est excōicatꝰ ip̃o fa cto ꝑ. c. cũ eo. ti. li. vj. de quo. s̃. excōi catio. vij. casu. xxviij. Sʒ hec oĩa limita nisi peniteāt ⁊ signa manifesta penitẽ tie ĩ eis apꝑeāt  tũc eccłiastica sacramẽta possunt ⁊ debẽt dari etiā si forent relapsi vt in. c. super eo. de here. lib. vj. ¶ Quartadecima ꝙ nullꝰ tabellio pu [*]blica instr̃a vel scripta ꝓ hereticis credentibꝰ ⁊ fautoribꝰ ⁊ ceteris facere pōt nec aduocatꝰ in aliqua cā vel facto pōt eis pr̃ociniũ p̃stare nec litigātibꝰ sub eoꝝ examine aliter ipso facto sunt suspensi ab officio ⁊ ꝑpetuo infames vt ĩ c. si aduersus. eo. titu. Jntellige ẜm pa. ibidẽ nisi reuertant̃ ad fidem  tunc possunt predicta pro eis impendi. [*]¶ Qua pena puniũtur credẽtes fauto res receptatores ⁊ defensores heretico rũ. Rñ. ꝙ. xviij. penis. prima  sunt excōicati ipso facto de quo supra excōicatio. v. casu. xvij. Sca ꝙ si post excōicationẽ infra annum satisfacere contempserint ex tunc ip̃o iure sunt infames vt ne ad publica officia seu ↄsilia seu ad eligẽdos ad hmōi aliquos ne ad testimonium admittunt̃: sunt intestabiles etiā nec ad successionẽ admittũtur nullꝰ eis cogat̃ rñdere suꝑ aliqͦ negocio. sed bñ ipsi alijs si sunt iudices ⁊ dāt snĩam nulla est nec alis pōt cām agitare sub eis. Si aduocati sunt non sũt admittẽdi ad patrociniũ si tabellio nes instr̃a ꝑ eos cōfecta nihil valẽt sed cũ autore suo dānant̃. Si ꝟo clericꝰ fue rit ab oĩ officio ⁊ bñficio deponat̃. Hec hñr in. c. excōicamꝰ el. j. e. ti. Ex quibus collige. xij. penas ↄtra p̃fatos. Adde q̃rtā ntā octauā nonā tertiādecimam ⁊ quartādecimā in p̃cedentibꝰ. §. dictas. ¶ Quis dicat̃ credẽs hereticis. Rñ. ar[*]chi. in. d. c. cun eo. ti. lj. vj. ꝙ ille  ore ꝓprio dicit se velle mori in fide talis he retici vel  dicit se credere erroribꝰ eorũ ad hoc de peni. di. j. c. potest. siłr  ado rauerit reuerentiā suo more exhibuerit cōsolationem vel cōmunionẽ in morte seu in ĩfirmitate ab hereticis receperit vel similia ꝑpetrāt q̃ ad ritum eorum ꝑ tinẽt credẽtes dicunt̃  plus factis  ꝟbis lomur. ar. de appel. dilecti el. ij. ⁊ loquor de his factis in quibus error ex primit̃  ĩ alijs factis vtvisitare eos vł alimoniā p̃bere nō est credere sʒ potiꝰ fauere. credẽtes tamẽ eoꝝ erroribꝰ here tici sunt. c. excōmunicamus el. ij. eo. ¶ Quis r receptator. Rñ. archi. vbi. s̃. [*]ꝙ ille  sciẽter recepit hereticos ⁊ si nō frequẽter  lʒ ẜm grāmaticũ sit verbũ frequẽtatiuũ tamẽ ĩ iure ꝓ simplici ver bo ponit̃ vt ꝓbat̃. ff. de recepta. l. fi. ĩ iu re ciuili receptator r  latẽter recipit ⁊ celat vt ↄseruatꝰ manꝰ iudicis euadat vt. l. j. ff. de recepta. ⁊. l. ↄgruit. ff. de officio p̃sidis ⁊. l. vlt. C. de his  la. occul. et sic accipit̃ etiā de iure canonico nisi solum in casu isto hereticorum ratio quia specialiter omnis receptio prohibetur vt in. c. sicut ait eo. ¶ Qui dicũtur fautores. Rñ. archi. vbi [*]s̃. ꝙ si sunt persone q̃ publica potestate fungantur ex sola omissione dicuntur fautores. puta si ab ecclesia condemna tos nō fugant vel nō puniunt sicut debent ⁊ precipitur in. c. ad abolendā eo. ⁊ in. c. excommunicamus el. j. eo. hoc ꝓbatur. xxiij. q. iij. qui potest ⁊. q. v. qui vi cijs. ⁊. q. viij. p̃terea ⁊. xvij. q. iiij. §.  aũt. Jtẽ dicit idẽ archi. ꝙ si prelati non faciunt carceres ad custodiā hereticoruʒ vel siłia q̃ ad eoꝝ offm̃ ꝑtinent ex auaricia nō dicunt̃ fautores  id in fauorẽ hereticoꝝ nō faciunt. Secus si propter eos nō faciunt. Si sunt priuate ꝑsone lʒ nō capiant hereticis ex omissione so la nō dicuntur fautores sed si celāt eos post iurauerũt ĩdicare pñt dici fauto res cũ peccẽt mortaliter in hoc celādo veritatẽ. xj. q. iij. squis. Jdeʒ dic de pri uatis astrictis ꝑ iuramẽtũ ad indicādũ ⁊ celāt in casu ĩ quo tenent̃ ĩdicare quod quādo fit vide. j. ĩquisitio. §. xj. secus in alijs priuatis nō astrictis  nisi omittāt dolose nō dñr fautores ex ↄmis siōe vero oẽs dicunt̃ fautores quia vel ꝟbis excusāt eos vel laudāt ⁊ hmōi. vñ si p̃dicta verba ꝓuocant simplices ad amorem hereticorum ⁊ deuotionẽ quā habent ad ecclesiam habeāt minuere ⁊ talia nō dicant̃ ex lubrico lingue quia lubricũ lingue ad penā nō debet trahi ff. ad. l. sul. maie. l. famosi. tũc fautores dicunt̃. xj. q. iij. nō solũ. ij. q. j. c. fi. Multo magis fautores sunt  facto eis fauent puta alimoniā ministrādo ipsos liberando vel per q̃ liberari possunt dādo ⁊ siłia ad hoc. xxiij. q. iiij. est ĩiusta. ff. de furtis. l. si pignore. Et idẽ dicit in eo  p̃cibus eos liberat. ar. xiiij. q. vj. eod. ti. ¶ Qui dicant̃ defensores. Rñ. qui. s̃. ar [*]chi. ꝙ quicũ defendẽtes errorẽ hereti coꝝ ⁊ tales dicunt̃ heresiarche item dicunt̃ defensores illi  ꝑsonas ipsoꝝ defendunt resistendo viribus vel potentia ne ad manus iudicis veniāt puniẽdi vel examinādi ⁊ de hoc. xxj. q. v. ꝑ totum. xxvij. q. j. si custos. vel ne fiat execu tio vt in. c. ex lr̃is de officio delega. not. tñ ꝙ defendens hereticũ ne ledat̃ a pri nata vel  in iudicio eidẽ pr̃ocinat̃ credẽs eũ habere iustā cām non r defensor vel fautor etiā si postea appareat ꝙ nō erat iusta cā  hec est iusta defensio que talibus reseruat̃. Secus si cōtra cō scientiaʒ ei patrocinatur quia desensor est. ita no. Car. in clemẽ. j. de penis. ¶ Qũo heretici fautores credentes. de [*]fensores receptatores eoruʒ ⁊ etiā infa mati de heresi recipiant̃ ad pnĩam. Rñ. ꝙ ad arbitriũ ep̃i priꝰ debẽt abiurare er rorẽ ⁊ premittere ꝑ scripturā ꝙ tenebũt firmiter fidẽ catholicā ⁊ hoc publice vł priuate sicut crimẽ ẽ publicũ vel priuatum. j. q. vij. quotiẽs. de cōfe. di. ij. ego be regariꝰ ⁊. d. c. ad abolẽdā. postea dʒ absolui ẜʒ eccłie formā de qua hr̃. xj. q. iij. cũ alijs desen. exc. cũ desideres. ⁊ postea imponi q talibꝰ solet iniungi vt ĩ dictis. c. qͦtiẽs ⁊ ego. si tñ tp̃s nō adest ⁊ signa pnĩe in extremo demōstrẽt possunt absolui sine solẽnitate p̃fata ẜm Host. ⁊ Jnno. in. ca nobis el. ij. de sentẽ. excom. Hermafroditus dicitur ille  habet vtrũ sexuʒ. scilicet virilem ⁊ femineum. De cōtẽtis in hoc. §. ⁊ ꝙ hermafroditus incalens magis in sexu masculino  femineo dʒ imponi in baptismo nomẽ masculi. ⁊ ecōtra. vt no. Bal. in. l. quotiẽs. in fi. C. de suis ⁊ legi. ⁊ Ang. in l. de bꝰ. ff. de legi. iudicat̃ em̃ ẜm sexuʒ in quo magis incalet. l. q̃sitũ ⁊ ibi doct. ⁊ Alex. ff. de li. ⁊ post. ⁊ ĩcidit ĩ penā. l. si s in tantā ẜm Bar. ⁊ Bal. ibi. C. vnde vi. ⁊ dʒ semel confiteri in anno sicut hō masculus ⁊ femina. Joā. de por. ĩ. l. ij. in ṗn. de ꝟb. obl. ⁊ Ant. de bu. in. c. omnis vtrius. de pe. ⁊ re. ⁊ succedit ĩ feudũ ẜʒ Bal. in. l. quotiens. ⁊ in. l. j. C. q̃ sit long. ↄsue. vbi ꝙ gratis nō precio potest ĩ eo vnum ex fratribus preeligere. ¶ Vtrũ possit esse testis in testō. Rñ. gl. [*]iiij. q. iij. idẽ idonei. ꝟ. hermafrodita q nō sicut nec mulier ĩsti. de testa. §. testes ĩ iudicio. tñ sic eo modo quo mulier. Et hoc ĩtelligo qñ magis hʒ de femina  de viro. Secꝰ esset si sexꝰ virilis magis incalesceret si vero parilitas gl. p̃dicta nō determinat sed dicerẽ nō admitti ni si quatenus mulier admittitur. ¶ Vtrũ possit ordinari. Rñ. ꝙ nō  est [*]monstruosus. ar. xxxvj. di. illiteratos. et xlix. di. c. vlti. Si tamẽ ordinat̃ ⁊ sexꝰ vi rilis magis incalescit recipit caracterẽ alias nō etiā si equaliter incalesceret s_e cundum Rodo. ¶ Vtruʒ possit contrahere ⁊ an debeat [*]cōtrahere cũ viro vel cũ muliere. Rñ. gl. predicta ꝙ sexus magis incalescẽs debet attendi ⁊ sic determinari. Hironia est mendaciũ in verbis vel factis dictum vt quis minꝰ extimetur  seipsum existimet vt puta cum aliquis asserit de se aliq vile q in se nō recognoscit. aut negat aliquod magnũ q tamẽ extimat in se esse ⁊ est aliquādo peccatũ veniale quādo id q dicit vel ostẽdit in se esse vel nō esse nō est scādalũ nec ꝓprie fame vel alteriꝰ. Aliqñ est mortale quādo esset in scādalũ ꝓpriũ vel alioꝝ vel quādo hoc fieret ex inordinata ambitiōe vt p̃ficeret̃ alicui prelature spũali: puta  vadit male vestitus ⁊ despectꝰ ꝓpter hoc solũ vt p̃ficiat̃ ⁊ deliberate ⁊ intellige si est indignus vel si ꝓpter honorẽ soluʒ ⁊ hmōi ẜm ꝙ dixi ambitionẽ esse mortale de qͦ vide. s̃. ambitio. ⁊ de tali r eccłia. Qui nequit̃ se hũiliat ĩteriora aũt eiꝰ plena sunt dolo ałs esset veniale pctm̃ talis ambitio cũ tali hironia ⁊ sic intellige ⁊ dictũ aug. in. c. cum humilitatis. xxij. q. ij. minora tamẽ de se dicere salua ꝟitate ⁊ maiora abscōdere ꝓpter humilitatatẽ nō est hironia nec pctm̃ ẜm genus suũ sed ẜm sctm̃ Tho. ij. ij. q. cxiij. Histrio quis dicat̃. Rñ. ꝙ ille qui de persona sua ludũ facit. De contentis in hoc. §. ⁊ ꝙ ordinari nō possit. vt in. ver. fi. not. gl. in. l. ij. §. fi. ff. de infa. ⁊ nō pōt illi donari ĩmo dona tio illi facta reuocat̃. no. in. l. affectiōis. ff. de dona. titu. generali. ¶ Vtrũ sit pctm̃. Rñ. sctũs Tho. ij. ij. q. [*]cxlviij. ꝙ nō si fiat moderate ⁊ loco ⁊ tꝑe ꝑsonis cōgruis ⁊ gestibus vel ꝟbis ho nestis vt ꝓ subleuatione alicuius vnde licite tales recipiunt aliquid ꝓ mer cede ⁊ sic non intelligitur de istis. capi. donare. ⁊. c. qui veneratorbus. lxxxvj. di. nec. c. ꝓ dilectione. de conse. di. ij. alias autem ludum facere de persona cũ gestibus inhonestis aut turpibꝰ seu ĩ loco aut tẽpore ꝓhibito est mortale peccatũ vt patet ꝑ. d. c. pro dilectiōe in quo denegatur ci corpus christi ⁊ talibꝰ do nare est peccatuʒ mortale si fiat pro eorum ludo exercendo. secus si fiat ꝓpter necessitatẽ ad naturā sustẽtandāvł ne ab eis infamarẽtur. ẜm Ro. ¶ Vtrũ tales hystriones ꝓhibiti pos[*]sint ordinari. Rñ. ẜm gl. ĩ. d. c. donare ꝙ nō vt in. c. maritꝰ. xxxiij. di.  infames sũt. iiij. q. j. c. j. ⁊ de his qui no. infa. l. ij. .§. vlt. limitat tamẽ pa. ĩ. c. cũ decorẽ de vi. ⁊ ho. cle. verũ quādo bis exercuit ar tẽ illā in publico. facit. l. palam. ff. de ri. nup. xxv. q. ij. ita nos. Jnno. vero i. d. c. cũ decorẽ. vult vt sit infamis ꝙ habeat hoc officiũ in curia vel ꝙ assuescat se in illo actu alias nō sit infamis ⁊ ẽ opinio magis pia ⁊ mihi placet. Homagium est quado quis facit promissionem alteri genibus flexis ⁊ manibꝰ intra manus illius positas ita ꝙ efficitur homo illiꝰ nulliꝰ alteriꝰ fidelitate salua ⁊ talis ap pellat̃ homoligius ⁊ fit solũ imperatori vel regi ⁊ huiusmodi qui nō habẽt suꝑ se superiorẽ ⁊ talis homoligius differt a vasalitico in quo reseruat̃ saltẽ impe ratoris fidelitas vel autoritas nec potest s homoligius vniꝰ ⁊ vasallus al terius vel pluriũ de quo homagio no. in gl. cle. pastoralis in. §. rursus. ver. hō ligius de re iudi. ¶ Vtrũ sit simonia ꝓ re spũali puta be [*]neficio ecclesiastico homagiuʒ exigere. Rñ. ꝙ. sic vt est tex. in. c. ex diligẽti de simo: ⁊ in. c. fi. de re. iur. ratio  homagium est seu cōtinet temporale comodum illius cui prestatur quia efficitur eius subditus ⁊ obligatur sibi ad certa seruitia fidelitatis aũt iuramẽtũ bene pōt exigi sine simonia  tm̃ obligat vt sibi fit fidelis ⁊ p̃statur potius dignitati  persone ⁊ hoc verum quādo est in tali diguitate cui bet̃ fidelitas talis alias etiā esset simonia ẜm vnā lecturā in. d. c. ex diligenti. Homicidium. j. dicitur: voluntarium quod animo ⁊ intentione occidendi homineʒ perpe tratur cũ effectu. vnde dicit̃ homicidiũ hominis ab homine facto occiso ⁊ ist cōmittitur facto p̃cepto cōsilio defensio ne ⁊ dissuasione cooperatiōe aĩatione ⁊ auxiliatione. Pro quorũ declaratione multa dubia subinferunt̃. De cōtentis hic ⁊ ꝙ triplex sit homi cidium no. de peni. di. j. homicidiorũ et ꝙ primũ homicidiũ fuit cōmissum per Cain in ꝑsonā abel fratris sui glo. no. in. l. si quis homicidij. C. de accu. ⁊ punitur tractatus homicidij ꝓut no. bart. in. l. ⁊ si amici. de adul. per. c. j. de homi. li. vj. ⁊ plꝰ punit̃ recẽs  antiquuũ gl. in. l. si diutino. ff. de pe. ⁊. facit ꝙ homici da tan ꝑsona vilis repellat̃ a testimonio in cā graui nisi cũ tortura no. Bal: in aut̃. si dicat̃. C. de testi. ¶ Vtrum homicidiũ voluntarium ab [*]homine factum vt est homo sit peccatũ mortale. Rñ. ꝙ sic semꝑ  cōtra p̃ceptũ nō occides exo. xx. immo terribile pecca tuʒ vt patet. 50. dis. c. si s volũtarievbi vult tex. ꝙ ĩponat̃ ei pnĩa vt semꝑ. s. ho ris statutis iaceat ad ianuā eccłie ⁊ cōio nẽ in exitu vtte sue nō recipiat dicit gl. si nō fecerit predictam pnĩaʒ ⁊ notant̃ dixi esse mortale peccatuʒ homicidium voluntarium ab homine vt homo est. Nō aũt ab homine vt a lege siue vt est legis minister  nō est peccatum dum modo non desijt ipsius ordo iusta causai ustus animus deest. iusta causa quā do aliquis sine demerito occidit. iustus animꝰ cum exliuore vindicte occidit. iu stus ordo cum occidit ille cui lex nō cōmittit vel cum occidit nō eo ordine quẽ lex statuit de quo. xxij. q. v. in. c. reos ⁊ ꝑ totam. q. ¶ Vtrum liceat alicui occidere seipsuʒ [*]aut mutilare. Rñ. ꝙ nō sine mortali pec cato.  nemo membroruʒ suoꝝ est dñs xxiij. q. v. si nō lʒ ⁊ in. l. lber. homo la. j. ff. ad. l. aquil. ꝓpterea dicit Aug. in. d. c. si non licet. His ergo exceptis quosvł lex iusta generalitervł ipse fons iustitie de is specialiter iubet occidit quis s homi nẽ vel seipsum vel quemlibet occiderit homicidij crimine tenetur hec ille. Fal lit hoc in mutilatione que fit causa me dicaminis que licet. Et de hoc. lv. di. ca. si quis el. ij. ⁊. iij. ¶ Vtrũ liceat alicui occidere seipsũ ne [*]aliquis cogat eũ ad pctm̃. Rñ. ꝙ nō vt i d. c. si nō licet. ⁊. xxiij. q. iiij. displicet. Vñ hiero. in. c. non est nostrũ. xxiij. q. v. dicit vnde ⁊ in persecutiōibus nō lʒ mihi ꝓpria manu perire abs eo vbi castitas periclitatur hec ille. Et lʒ aliqui ex hoc dicto dixerint ꝙ vbi castitas impugna tur lʒ se occidere hoc est falsum vt pʒ in preallegatis. c. Et ideo hec dictio abs pōitur inclusiue sicut ibi. Pulchre sunt gene tue abs eo. q intrinsecus latet. Sic ⁊ dictio vs etiā inclusiue ponirur ff. de pigno. ac. l. j. xiij. q. ij. ebrō. Et q le gitur de sanson qui se interfecit ⁊ idem de aliquo alio dicẽdũ ꝙ hoc fuit ex spe ciali reuelatiōe dei vt r in. d. c. si nō lʒ. ¶ Quid si iudex occidat malefactorem [*]ordine iustitie nō seruato. Rñ. ꝙ peccat mortaliter sicut ⁊ qñ ex animo vindicte vel ex cupiditate occidit  iuste q iustum est exequeris dicit tex. in deutero. ⁊ no. in. d. c. reos q credo veruʒ nisi ex aliqua vrgenti causa hoc faceret⁊ noto rie cōstaret occisum dignũ morte. Et ꝓ hoc facit. c.  occidẽdis. ⁊. c. officia sʒ me lius. c. nō frustra. iij. q. v. ¶ Vtrũ liceat occidere furẽ. Rñ. gl. ĩ. ca. [*]cum homo. xxiij. q. v. ꝙ latronẽ insidias in itineribus ⁊ nocturnũ de populatorem agrorum licet cuilibet occidere. C. quando liceat vni sine iudi. l. j. ⁊. ij. latro nem seu furẽ nocturnum similiter licet diurnũ vero non nisi armis se defẽdat vt in. c. si perfodiens de homi. Limitat tamen pa. in. c. j. de homicidio ⁊ predicta gl. verum quando aliter non potest comprehendi. Facit. l. furẽ. ff. de sicca. ⁊. c. ij. de homi. Limitant etiā sco dicẽ tes ꝙ qñ fur nocturnus vel diurnus co gnoscit̃ ⁊ res possunt rehaberi ꝑ iudicẽ ꝙ nō lʒ occidere. ⁊ facit q no. bar. ĩ. vj. l. furẽ. aliter sic ⁊ non solũ ꝑ eum cui fu rat̃ sʒ ẽt ꝑ quẽlibet irregularis tñ erit tā iste occidẽs  ẽt iudex de quo ĩ p̃cedẽti dubio dctm̃ ẽ ẽt si ẜuaret ordinẽ iustitie. ¶ Vtꝝ vxor a viro filia a pr̃e ↄmittẽdo [*]adulteriũ simul cũ adultero possit occi di. Rñ. ꝙ pr̃ in ipso actu in domo ꝓpria vel in domo generi pōt ĩterficere vtrũ ff. de adul. l. nec in eo. ⁊. l. se marito etiā ignoscit̃ si occidat adulteꝝ quo ad miti gationẽ pene. C.  adul. l. gracchꝰ. si mō cũ adulteꝝ dep̃hẽdat ĩ domo sua cum adultera vt. l. marito. ff. de adul. ałs nō  iure antiquo sʒ de iure nouo pōt post tres nũciatōes fctās vbi occidere vt ĩ aut̃. vt liceat matri ⁊ auie. §. pe ⁊ vlti. dicit tñ gl. ĩ. ca. inter hec. xxxiij. q. ij. ꝙ lʒ tales ⁊ similes excusent̃ a pẽa ciuili nō tñ excusant̃ a cłpa seu a pctō homicidij vñ in. c. cũ ꝑcutit. xxiij. q. vl. r.  sine aliqua publica administratōe maleficum furẽ sacrilegũ. adulterũ ꝑiurũ vel quẽlibet criminosum ĩterfecerittrucida [*]uerit aut mẽbris debilitauerit velut ho micida iudicabit̃ ⁊ tāto grauiꝰ to nō sibi a deo ↄcessaʒ ptātẽ vsurpare nō timuit. Aduerte tñ ꝙ aliud est qñ lex aliquid ꝑmittit nō puniẽdo vt in occidẽdo adulteꝝ. Et sic nō lʒ sine mortall pec cato ali ẽ qñ lex cōcedit sicut qñ diffidat aliquẽ vt ĩ. c. ꝓ hũani de homici. li. vj. ⁊ similibꝰ  tũc si alis talẽ occidit nō aĩo vindicte ẜm ʒelũ iustitie sic non peccat ẜm Jo. an. ĩ addi ad spe.  facit vt minister legis ꝙ lʒ. xxiij. q. v. nō ẽ crudelis ⁊ sic concordat istudq hic dicitur cum eo quod dicitur in dubio precedẽti ille autem qui aliquem occidit defen dendo se vel proximũ nō proprie dicitur homicida. ¶ Vtrũ sit homicida  ꝑcutit mulierẽ [*]pregnātẽ. Rñ. ꝙ si partus erat iā forma tus⁊ ex ꝑcussiōe ĩterijt homicida est. secus si nō erat formatꝰ. hoc ꝓbat̃. ff.  pe nis. l. si s alid. §. qui abortionis. ¶ Vtꝝ letaliter aliquẽ ꝑcuttẽs qui per [*]cussus postea ab alijs occisus est sit ho micida. Rñ. ꝙ sic vt ẽ tex. in. c. significasti el. ij. eo. titu. siłr si nō appareat an le taliter ꝑcusserit vel ne tñ homicida ẽ. Jtẽ homicida est si animũ occidẽdi ha buit ⁊ percussit quamuis non letaliter si postea ab alijs percussus interijt vt in d. c. significasti. ¶ Mādato seu precepto cōmissum ho[*]micidiũ ĩputat̃ nō solũ mandatario sʒ etiā mādanti  vt r in. c. mulieres de sen. ex. Js vere cōmittit cuius mādato delictũ cōmitti ꝓbat̃ ⁊ iō sic peccat mor taliter aut excusat̃ sicut si ipse faceret ⁊ perinde determinādũ est de mādatori bus quo ad irregularitatẽ sicut de mādāte ꝑcuti clericũ qͦ ad excōmunicationem vt. s̃. excommuicatio. v. casu. j. §. xxxj. ⁊ tribus se. ¶ Vtrũ p̃latus hñs iurisditionẽ tẽpora [*]lem  iniũgit suo officialiꝙ suꝑ tali ma leficio inrat ⁊ iustitiā exequat̃ sit irregularis ⁊ homicida si officialis mādatũ exequens aliquẽ occidi faciat. Rñ. ꝙ nō:  dicit tex. in. c. ep̃sne cle. vel mo. li. vj. ꝙ licet clericis nō liceat cās sanguinis agitare eos tñ cũ iurisditōeʒ habẽt tẽporalẽ debẽt ⁊ possunt metu irregularitatis cessante alijs  legare hoc ibi. ¶ Cōsilio etiā efficitur quis homicidia [*]qñ ex cōsilio set̃ homicidiũ nec solũ qñ cōsiliuʒ est directe de morte alicuiꝰ sed etiā qñ ↄsulit̃ in causa propinq̃ ad mor tem. s. alid ex quo sequit̃ mors. vt not. pa. in. c. ad audiẽtiā. e. ti. ⁊ hoc intellige quo ad causaʒ ꝓpinquā ẜm Jnno. ibi vbi ↄsulit̃ res illicita ex qua mors setur sʒ vbi ↄsulit̃ res licita puta ↄsuluit vt maleficꝰ capiat̃ vel vt exponat se ꝓ patria vel fide xp̃iana  lʒ homicidiũ sequit̃ nō imputat̃ ei. facit. xxiij. q. viij. omni timore ⁊ melius. c. hortatu. ⁊ precibus adriani ⁊ sic nō est homicida ẜm eũ. sed ↄ̃ est q no. ho. in. c. ex literis. de exces. p̃la. ⁊ ꝑ pan. in. c. j. de furtis ⁊ est tex. in. c. si s viduā 50. di. ⁊ in. c. sicut di gnũ eo. ti. ⁊ ibi determinat̃ ꝙ clericꝰ vel alius interrogatus de pena delicti si rñ det ꝙ est mors est homicida si casus in minet de pñti ꝑ dicta iura. Sʒ ego con cordādo dico ꝙ dicit verũ Jnno. quo ad pctm̃: sed quo ad irregularitatem dicit verũ Jnno. qñ ẽ ĩ ↄsulẽdo rẽ licitā ⁊ nō homicidiũ: ⁊ qñ homicidium posset nō acciꝑe lʒ verisiłr debeat euenire. Sicut dictũ est. s̃. Bellũ ꝙ lʒ p̃latis dicit pugnate viriłr ⁊ hmōi. Et dictũ Host. ⁊ Pa. ĩtelligit̃ quo ad irregularitatẽ: non quo ad pctm̃ in eo  cōsuluit suꝑ morte q̃ infalibiliter exequet̃  dicũt ꝙ si nō ĩ minet casus de pñti ꝙ lʒ clericꝰ ↄsulet ꝙ est pena mortis puniẽdus malefator nō propterea est homicidia. s. quo ad re gularitatẽ. nec etiam quo ad pctm̃. nisi malo aĩo hoc faciat. vt. j. irregularitas primo. §. iiij. ¶ Vtrũ cōsulẽs alicui vt aliũ interfice[*]ret: qui volẽs interficere interfectꝰ ẽ sit homicida. Rñ. ꝙ quo ad pctm̃ mortale ẽ ĩdubitatũ. quo aũt ad homicidiũ qui dā. vt Jnno. ⁊ hos. in. d. c. ad audiẽtiā re ferũt ꝙ si verisiłe erat ꝙ nō poterat interfici ab illo nō erit homicida nec cōsequẽter irregularis. Si ꝟoverisiłe fuit ꝙ poterat ĩterfici. sic erit homicida. Sʒ Jo. an. ĩ. c. fi. e. ti. li. vi. ⁊ pa. ĩ. d. ca. ad au diẽtiā tenẽt indistincte talẽ cōsultorem homicidā cẽseri quo ad penā irregularitatis. Et in istud magis assentit etiā Jnno. ⁊ est verius. ¶ Quid de eo qui consulit in genere ꝙ [*]adulteri sunt occidẽdi vel alij qui tñ de iure nō sunt occidẽdi. Rñ. ẜʒ Ro. si repu tabat̃ iuris peritus ⁊ errauit nō in api cibus iuris. Sʒ in iure claro ⁊ certo. sic est irregularis si cōsultus ex suo cōsilio cōfisus aliquẽ occiderit. Si vero non erat reputatus ꝑitꝰ sʒ simplex vel idio ta aut errauit ĩ subtilitate aliq̃ in q̃ sũt opi. diuerse. sic nō erit irregularis dũmō casꝰ nō ĩmineret  pñti. vt. s̃. dcm̃ c̃. ¶ Vtrũ cōsulẽs alicui vt aliquẽ inters[*]cere uis ille cui dedit cōsiliũ ꝑ multũ tp̃s steterit ante in terfecerit sit homi cida. Rñ. ẜm Jnno. vj. Pa. recitat ⁊ se tur in. d. ca. audiẽtiā. ꝙ sic quia debebat reuocare consilium. Et si putabat amicum non desistere debebat hoc inimico intimare vt caueret alias nō eua dit uis voluerit de consilio nō credo tamẽ ꝙ debebat reuelare specifice illũ cui dedit cōsiliuʒ sed bono modo serua ta eius fama auiset inimicum. ⁊ sufficit ex quo cōsiliũ reuocauit. ¶ Quid de ↄsulẽte alicui. vt se exponat [*]pro patria vel iure suo. Rñ. Jnno. ĩ. d. c. ad audientiā. ꝙ nō est homicida nec ir regularis etiā si interficiat̃. xxiij. q. iij. ꝓ mẽbris. ⁊. q. viij. hortatu. Si tñ sciret eũ ibi moriturũ sic videt̃ homicidia ⁊ irregularis ẜm Jnno. ⁊ Host. ibidẽ quos li in ita. qñ cōsuluit ꝓiure proprio ita se exponere. sʒ secꝰ esset si cōsuluisset ꝙ ꝓ xp̃o mortẽ sustineret vel ꝓ ecclesia etiā pro patria. quia licet sciat moriturũ nō est homicida. nec irregularis. Et sic in tellige Jnno. ⁊ Host. vbi. s̃. ¶ Defensiōe ↄmittit̃ homicidiũ. puta [*]associādo homicidā ad factũ homicidij vt eũ si oporteat defendat ⁊ talis uis ẽt ei homicidiũ dissuadeat tñ ẜm Ho. homicida erit. Facit. c. henricus de cle. pu. in due. Nec ĩ hoc distinguit̃ an ałs esset facturus vel ne quo ad irregulari tatem sed quo ad restitutionẽ bñ est distinguẽdũ. quia si alias erat facturus non tenetur. ¶ Permissione etiā. cōmitit̃ homicidi[*]um nō prohibẽdo cũ pōt. vt ptʒ in. c. nō ĩferẽda. ⁊. c. sequẽti. ⁊. c. fi. xxiij. q. iij. Sʒ licet gl. in. d. c. nō inferẽda hoc referat solũ ad prelatos tu tñ dic ꝙ cũ iura loquātur vniuersaliter. Jō est distinguen duʒ in illis qui nō sunt p̃lati nec hñt ex officio an dolose omittant̃ ꝓhibere ⁊ sic credo homicidas si aliquis occiditur. Si vero non dolose hoc nō prohibẽt. sʒ ex negligẽtia vel pusilanimitate. aut  nolunt se ĩmiscere rumoribꝰ vel nolunt aliũ hmōi rumoribꝰ immisceri sicut mr̃ filiũ vxor virũ ⁊ hmōi nō credo esse homicidas. Et ad hec faciũt notata ĩ. c.  te de sen. ex. ꝑ. Jo. an. ⁊ sequẽtes lʒ pec cent ⁊ forte mortaliter qñ sine periculo omni pñt obuiare per iura preallegata non iñ sunt irregulares nō obuiātes ni si dolose vt occideret̃ desisterẽt. ¶ Vtrũ cũ s vult aliquẽ ĩterficere iniu [*]ste nisi ego dẽ sibi aliquā certā pecuniā meā tenear. Rñ. gl. ĩ ṗn. lxxxij. di ꝙ dā dicũt sic dā nō ip̃a vr̃ tenere ꝙ ñ nisi sit p̃latꝰ sed ego credo ꝙ siue sit p̃latus siue nō ꝙ tenet aliter pctm̃ mortale nō euadit si mō hʒ vltra necessitatẽ sue vi te ⁊ illoꝝ bꝰ tenet̃ ꝓuidere  sicut tenetur existẽti in extrema necessitate sub uenire sic ⁊ tali ex quo alio modo nō po test eũ a morte liberare. ¶ Vtꝝ nō reuelās tractatũ hōicidij sit [*]homicida si sequit̃. Rñ. pa. ĩ. c. petrꝰ. e. ti. Ali dicũt ꝙ nō sufficit ꝙ prohibuerit. Jo. an. distinguit ꝙ aut dolose nō re uelat ⁊ erit homicida aut nō dolose nō reuelat ⁊ nō erit homicida ⁊ hoc placet Pa. ibidẽ. Ego credo ꝙ si nō reuelat illis  possunt ꝓdesse ⁊ nō obesse ꝙ erit homicida tũcũ prohibuerit. Et de hoc vi Jnno. in. d. c. petrus. ¶ Vtrũ iniuriatus ab aliquo audiens [*]amicos suos vel parẽtes velle vindica re sit homicida si nō ꝓhibeat expresse. Rñ. ẜm gl. ĩ. d. c. petrꝰ ꝙ si homicidiũ se quit̃ erit homicida nisi expresse ↄ̃dicat:  tractantibꝰ talia si nō ↄ̃dicit videt̃ cōs entire. Similis casus est. j. q. iiij.  prelatus. ¶ Cooperatiōe ẽt cōmittit̃ homicidiũ [*]vñ ĩ. c. sicut dignũ. §. j. e. ti. r q illi  ad capiedũ ip̃ʒ aĩo feriẽdi aut occidendi accesserĩt sʒ manꝰ ĩ eo nō ĩposuerint tñ ex quo mors secuta ẽ homicide sunt fa cit etiā. c. studeat. 50. di. vbi ꝑcutiẽs ali quẽ  ĩterijt ex ꝑcussiōe siue directe. pu tavulnꝰ letale fuit siue occasiōalit̃: pu ta ex ꝑcussione de equo cecidit vel de alio loco ex qͦ casu ĩterijt homicida est. Et sic intellige de cooꝑatiōe simili in  cũ homicidio. vt puta  multi vulne rauerũt de quo ẽt. xxiij. q. vlti. c fi. [*]¶ Vtrũ exhibẽs pñtiā suā ĩ bello iniu sto animādo ↄsulẽdo vel inimicis timo rẽ incutiẽdo sit homicida si aliquis ibi occidit̃. Rñ. pa. in. c. significasti. eo. ti. ꝙ sic secus esset in bello iusto. vt. s̃. belluʒ ⁊ in. c. petitio tua. in. gl. e. titu. [*]¶ Vtrũ exhibẽs pñtiā suam vbi fit homicidium sit homicida ⁊ irregularis. Rñ. ꝙ sic si est prelatus ibi habens iuris ditionẽ ẽ homicida ⁊ irregularis  ex. prela. c. ex literis. Alij vero nō vbi ex so la curiositate siant ad videndũ: peccāt tamẽ grauiter clerici. ¶ Vtrũ insitor hereticorũ sciens ꝙ cũ [*]pronũciauerit talẽ hereticum occideret̃ efficiat̃ irregularis ꝓnũciādo. Rñ. ẜm Host. d. c. ad audiẽtiā de ho. ꝙ nō. xxiij. q. viij. legi. ⁊. q. v. si audieris. ¶ Aĩatiōe incurrit̃ homicidiũ vt pʒ in. d. c. sicut di gnũ. limitat tamẽ pa. ibidẽ verũ quando ĩcitatio seu inaĩatio ẽ ad homicidiũ spāliter  tunc tenet̃ secus esset si esset incitatio ad odiũ in genere  nō teneret̃ de delicto postmodũ inde secuto. idẽ dic quādo aĩatio ẽ ad factũ licitũ lʒ homicidiũ sequat̃: sicut cũ prelatus hortat̃ in bello iusto vt viriliter pugnẽt de hocvide. s̃. bellum. §. iiij. ¶ Auxiliatiōe ẽt cōmittit̃ homicidium [*]vt in. d. c. sicut dignũ. vnde dicit pa. ĩ. d. c. ꝙ p̃stans quodcũ auxiliũ quātũcũ modicũ in delicto cōmittẽdo tenetur etiā custodiẽdo vestimẽta sʒ distingue si vis bene ĩtelligere ꝙ aut auxiliũ p̃pa ratur ad perpetrandum factum legitimum ⁊ iustũ: ex quo tamen facto sequit̃ homicidiũ. Et sic nō tenetur de tali homicidio talis auxiliator quo ad pctm̃ sʒ quo ad irregularitatem. Si auxiliatus fuit directe homicidio bene tenet̃ secꝰ si ĩdirecte sicut dictũ ẽ de auxiliante pu gnātes in bello iusto ⁊ hmōi. Aut prestatur auxiliũ suꝑ facto illicito ex quo sequitur hmicidiũ. Et sic homicida reputatur quātũcũ auxiliũ sit ĩdirectũ ⁊ sic loquitur. d. c. sicut dignuʒ. Similiter si auxiliũ prestat̃ suꝑ homicidio per petrando siue iuste siue iniuste incurri tur irregularitas: si homicidiũ factũ ẽ. ¶ Vtrũ clericus accōmodans arma al[*]teri sit irregularis si ille ĩterficit. Rñ. ꝙ si in bello iusto vel vt se defendat cōtra iniuriātẽ nō erit. Secus si in bello iniu sto. c. fi. de homi. de materia homicidij quo ad irregularitatẽ: vide. j. irregulari tas. j. §. j. cum multis sequentibus. Homicidium. ij. casuale dicitur: ꝙ preter voluntateʒ euenĩt: ⁊ ex casu fortuito. de quo. l. di. §. ecōtra. cũ multis capitulis sequẽtibus. Ad propositum eorum que hic dicũ tur qualiter puniatur homicidiũ si vnꝰ ex pluribus proiecit saxũ vel cultellum ⁊ hō mortuus est ex illo ictu: ⁊ ignorat̃ quis eoꝝ ꝓiecerit no. Spe. in ti. de homi. ꝟsi. pone q̃tuor. ⁊ an homicidiũ cōmissum ꝑ ebrietatẽ sit casuale ⁊ an puniatur pena mortis. no. Abb. in. c. sicut. de test. ꝙ nō: ⁊ si cōmittat̃ in ꝑsonā affinis vel amici p̃sumat̃ casuale nō dolosum. glo. ⁊ doc. ĩ. l. j. C. de sicca. ⁊ Bal. in l. fi. in. xx. oppo. C. de here. institu. ¶ Vtrũ sit homicida quo ad culpā vel [*]penaʒ qui a casu hoĩem occidit. Rñ. vt colligo ex gl. ber. ĩ. c. sicut. de homicidio ꝙ aut dabat operā rei licite ⁊ adhibuit oẽm diligẽtiā quā debuit. Et sic excusa tur ac si nō fecisset. c. ex lr̃is el. j. ⁊. c. dilectꝰ. eo. ti. ⁊. l. dist. si duo. Si ꝟo nō adhibuit bitā diligẽtiā ĩputaret̃ ei quo ad culpā ⁊ penā. s. irregularitatis. l. di. clerico faciẽte pōt dispẽsari cũ eo vt ĩ ordi ne suscepto ministret ẜm Joā. in. d. c. de clerico. l. distin. Si vero dabat operam rei illicite: siue adhibuit diligentiā vel nō imputatur ei vt in. c. quantum. l. dis. Ex quo patet quid tenendum de multis questionibus. ¶ Quid de clerico qui rixā faciẽs super [*]uententibus eius amicis occiderũt eũ cũ quo rixabatur. Ad quā respōdendũ est: ꝙ est homicida ⁊ irregularis ita no. pa. in. c. Petrus. eo. ti. ⁊ doc. ibidem. ⁊ fa cit tex. ibidem limitat tamen pa. si rixā illicite exercebat ałs non  si fuit sine culpa: factum aliorum nō dʒ sibi impu tari. c. significasti el. ij. eo. tit. limita hoc etiam ẜm ho. in. d. c. ad audientiam. ve rum si non prohibuit quātũ potuit. Si militer non esset homicida nec irregularis: si inimici illius cũ quo rixā facie bat suꝑuenissent ⁊ occidissent quānis rixa fuisset illicita:  non intuitu clerici eum occiderunt: sed propter inimicitiā quā habebant cōtra. eum ita not. doc. in. d. c. significasti el. ij. ¶ Quid de eo qui percussit latronẽ qui [*]asportabat res suas ex qua percussione fugere non potuit. ex quo ab alijs postea occisus ẽ. Rñ. ꝙ est homicida ⁊ irregularis ẜm cōmuniter doc. ĩ. c. significasti. el. ij. eo. ti. ⁊ ĩ. c. de cetero. ibidẽ  dedit operā rei illicite. Sʒ si tenemꝰ ꝙ ẽt clericꝰ licite ꝓ defensiōe reꝝ possit ꝑcutere nō erit irregularis dũmodo letaliter nō ꝑcusserit: nec aĩo occidẽdi fecerit ⁊ magis placet  opinio doc. ꝙ dictũ. c. de cetero loquit̃ de cā ꝓpinqua homici dij vt sit irregularis. Secus in cā remota. vt ẽ ĩ casu isto ex quo casu nō habuit aĩm occidẽdi. Et ꝓ hoc facit. d. c. signifi casti. ⁊. c. exhibita. e. ti. ff. loca. l.  domuʒ ĩ fi. ⁊ vr̃ sẽsisse gl. ĩ. d. c.  cetero. ⁊ ĩ. c. tua de homi. nisi forte dicas ꝙ lʒ daret operā rei licite: tñ debuit cogitare ꝙ si vulneraret eũ nō valẽs fugere ꝙ occideret̃. ex quo erat verisimile. ⁊ sic erit irregularis. Sʒ mihi nō placet. Nā vt hr̃ ĩ. d. c. tua clericꝰ vulnerās grauiter furẽ ingressum suā domũ: lʒ fur postea captus sit duciꝰ ad officialẽ:  officialis mittẽs clerico p̃dicto: vt exponeret si qua sciret de p̃dicto fure ĩtersignia: sed nũcijs tribuens cultellũ ⁊ sotulares quos a fure abstulerat si ĩ nullo alio se impediuit li cet talis fur occidatur nō est irregularis ergo nec a fortiori predictus. ¶ Quid de eo  vidẽs latronem clama[*]uit: ex quo clamore captꝰ fuit ⁊ occisus latro. Rñ. ꝙ est homicida ⁊ irrregularis vt tʒ Jnn. ⁊ Host. ⁊ sequit̃ Pa. in. d. c. significasti el. ij. etiā si nō habuit aĩm ad mortẽ:  debuit cogitare de homicidio q cōiter sequit̃ ĩ tali clamore ⁊ hoc credo veꝝ ẜm pa. ibidẽ si cōiter sequit̃ ałs nō ex quo aĩm nō habuit vt occideretur similiter nō est irregularis qñ clamauit ꝓ sua liberatione  ille volebat eũ ĩter ficere. Secus si pro rebus vel alijs vt. j. dicetur homicidium. ¶ Quid de ludẽte cũ p̃gnāte q̃ disꝑgit̃. [*]Rñ. ẜm Jo. an. ⁊ sequit̃ Pa. ĩ. c. sicut ex li teraꝝ. e. ti. si cōditio ludi erat gracilis ⁊ ludus fuit licitꝰ rōne ꝑsone vt  maritus frater vel alia ꝑsona cōiuncta non erit irregularis  nō est in culpa aliq̃ eo q ludus leuis nō est ꝓhibitus ĩ pre gnāte dũmodo ꝑsone cōueniat ludenti cum ea alias sic. ¶ Quid de clerico vel quocun alio  [*]implorat officium iudicis ꝓ recuperan dis suis rebus licet sciat ꝓ certo ꝙ sine sanguinis effusiōe nō poterit recupera re. Rñ. ꝙ nō est irregularis ẜm Jo. an. ⁊ est tex. in. c. ij. eo. ti. li. vj. dummodo premittat ꝓtestationem ꝙ nō intendit ad vindictam sanguinis ⁊ hoc tene lʒ vin centius tenuerit cōtrariũ  ita declara tum est in. d. c. ij. ⁊ credo veꝝ qñ alio mō nō pōt recuperare. ⁊ sic intellige p̃fatuʒ c. ij. quando mortem non intẽdebat sed recuperationẽ suam  si intentio erat maculata erit irregularis si mors vel mutilatio est secuta ẜʒ Host. ⁊ sic intelli ge. c. ex lr̃is. de exce. prela. ⁊. xxiij. q. v. c. ij. ⁊ de pe. di. j. c. ꝑiculose. Jdẽ tene etiaʒ si furem capiat ⁊ iudici tradat ẜm limi tationem predictam. ¶ Quid si post suspẽsionẽ seu occisionẽ [*]letetur ⁊ habeat gratũ. Rñ. ꝙ nō erit irregularis quia lex promotionis attẽdit factum. xv. q. j. c. fi. ¶ Quid de sacerdote qui ꝓ edificatio[*]ne ecclesie vł domus aduocauit aliquẽ in adiutoriũ qui casu interijt. Rñ. ꝙ nō est irregularis si nihil de contingentibus omisit. c. fi. eo. ti. ¶ Quid de ludente cũ alio  a casu oc[*]cidit sociũ. Rñ. ꝙ si ludebat cuʒ ꝑsonis cũ bꝰ erat licitũ ⁊ ludo licito ⁊ verisiłr ex cōditiōe ludi talis casus euenire nō debebat nō est irregularis vt pʒ in. c. la tor. eo. ti. vbi clericꝰ ludẽs cũ clerico q lʒ ⁊ nihilominꝰ vnꝰ ipsoꝝ alterum acci piẽs ⁊ ꝓsternens ad terrā cultellũ sibi ĩfixit mortuꝰ est ⁊ tñ ꝓstratꝰ nō est irregularis  cōditio ludi nō erat ꝓsternẽdi. ⁊ iō nō fuit ĩ culpa sʒ ꝓsternens. Si ꝟo nō ↄsiderauit cōditionẽ ludi ex qua tale d euenire poterat erit irregularis vt ĩ. c. cōtinebat̃. eo. ti. vbi volẽs equita re suꝑ sociũ  hẽbat falcẽ in latere occisus est ⁊ sociꝰ est irrrgularis  cōditio ludi erat vt  tetigisset baculũ alterius suꝑ euʒ etaret ⁊ iō debebat deponere falcẽ ex  ludi ista erat cōditio si tñ ꝓhi buisset ne eũ etaret tʒ. pa. ĩ. d. c. ꝙ nō es set irregularis. Hos. tñ ⁊ lij tenẽt ꝙ etiā ꝓpter ludi cōditionẽ  potuit euenire. sʒ pa. opinio magis plʒ pōt tñ ep̃s dispẽsare ĩ casu: quo efficit̃ irregularis vt ĩ subdiaconatus officio ministret si subdiaconus erat vt in. d. c. cōtinebat̃. ¶ Quid de eo  dat poculũ amatoriũ [*]ex qͦ set̃ homicidiũ uis nō intẽderet. Rñ. ꝙ homicida ẽ ⁊ irregnlaris vt no. pa. ĩ. c. si alis. e. ti. facit. l. si s alid §.  abortiōis. ff. de penis. rō  dat operā rei illicite secus si nō sequit̃ homicidiũ puta  fetꝰ nōdũ erat formatꝰ  lʒ pec cet mortałr cũ dat alid ad potañ. vel ex libidine vel odio ⁊ hmōi vt non possit gñare aut cōcipere vel nasci soboles concepta vt pʒ in. d. c. si alis. tñ irregularis est vt ibi glo. ¶ Quid de eo  ĩsequẽs aliũ  ex fuga [*]cecidit ⁊ mortuꝰ est. Rñ. ꝙ ẽ homicida si fugiẽs timebat de graui malo sibi in fligẽdo nisi fugeret secꝰ si de leui et cā ludi. vnde pan. ĩ. c. exhibita eo. dicit ꝙ si s ꝓijcit lapidẽ vt aliũ ꝑcutiat dũmō ꝑcussio nō possit esse grauis ⁊ aliꝰ ne ꝑcutiat̃ fugiẽs cadat ⁊ occidat̃ non erit irregularis vel si ꝓijceret lapidẽ a remotis ⁊ aliꝰ timẽs fugeret ⁊ corruẽs interiret siłr nō est irregularis. secꝰ si vt grauiter ꝑcuteret vel iactus potuisset grauẽ ꝑcussionẽ facere nisi aliꝰ fugisset  tũc tenet̃ de homicidio  tũc noxiꝰ esset ludus etiam in pueris. ¶ Quid de illo puero  vesicā porci in [*]flatā violẽter frāgẽs ex terremotu mulier grauida expauefacta fugiẽs disꝑsa est. Rñ. ꝙ nō est homicida nec irregularis per doctrinā Pa. in. d. c. exhibita. uis Jnn Abbas ⁊ Vicẽ. videant̃ sen tire ꝙ tā ĩ isto  ĩ p̃cedẽti ĩputet̃ ei homicidiũ. Sʒ mihi vr̃ durũ nec tex. ĩ. d. c. videt̃ velle vnde nō q̃libet cā dʒ attẽdi sʒ ꝓpinqua ad hoc vt sit irregularis. fa cit. ff. ad. l. cor. de siccar. l. nihil ĩterest in gl. Nō em̃  faber facit cultellũ est homicida si tamẽ aĩo nocẽdi facit ⁊ mino rẽ diligẽtiā adhibuit tũc ↄsiderat̃ cā re mota ẜʒ Ber. ĩ. c. de cetero. ⁊. c. p̃sbytero rũ de homi. vnde cũ ꝑcutit aliũ vul nere nō mortifero tñ ex imperitia medici vel incuria vel expositiōe ad labores ⁊ sudores ille morit̃ nō est irregularis ẜm Ber. in. c. exhibita de homici. ¶ Quid de clerico  venādo vel se exer [*]cẽdo iaculũ ꝓiecit ⁊ aliũ a casu interfe cit. Rñ. ꝙ tenet̃ de homicidio⁊ ẽ irregularis siue adhibuerit diligentiā vel ne  dabat operā rei sibi illicite. c. hij qui arborem. §. si vero. 50. distinctione. ¶ Quid de custodiẽtibꝰ ĩfirmos  ad [*]eoꝝ petitionẽ dederũt eis vinũ vel ali d hmōi. Rñ. ꝙ si certũ ẽ eos mortuos ꝓpter hoc ⁊ ipsi hec potuerũt p̃uidere ꝙ irregulares sunt nō debẽt tamẽ face re sibi hanc conscĩam ꝙ ꝓpter hoc sint mortui ẜm Rodo. quādo bono aĩo id fe cerũt nisi sit euidẽs culpa vel dissoluta negligẽtia. Et si habẽt cōscĩam debent deponere ad ↄsiliũ boni viri nisi ↄ̃ p̃ce ptũ medici exp̃sse dedissent  nō excusarent̃ vt no. in. d. c. tua nos de homici. idẽ dic de vertẽtibꝰ infirmos vnde vel apostema frangit̃ vel anelitus obtura tur ⁊ suffocatur. ¶ Quid de ꝑentibꝰ  a casu ꝓprios fi[*]lios occiderũt. Rñ. si ex culpa graui vł leui tenet̃ de homicidio vt pʒ ingl. c. fi. de his  ꝓpri. fi. occi. Nā dat̃ eis ꝓ cul pa graui penitẽtia. vij. vel. v. annoꝝ ꝓ leui triũ. Si aũt nulla culpa p̃cessit nō tenent̃. No. tamẽ ẜʒ Host. ⁊ Pa. ⁊ alios doc. in. d. c. fi. ꝙ si culpa sit occulta siue grauis vel leuis nō dʒ dari pnĩa publi ca ↄ̃ q faciũt multi  ĩponũt publica pnĩam de qua in. c. 50. dist. ⁊ male  fieri nō dʒ talis pnĩa nisi crimen adeo fuerit graue ꝙ totā ↄmouerit vrbẽ vt. i d. c. in capite. collocare tamẽ apud se filios tenellos parentes nō debẽt aliter sunt ĩ culpa. ij. q. v. ↄsuluisti. ⁊eis ĩputat̃ homicidiũ si sequit̃ nisi forte ita paupe res essent ꝙ nō possent eos pānis foue re ↄ̃ frigora  tũc tenẽdo apud se in le cto si debitā faciunt diligẽtiā in relis nō tenent̃ aliqua culpa  duobus ma lis ↄcurrẽtibꝰ minꝰ eligit̃. xiij. dist. ner ni. ⁊ ideo si est minus periculũ colloca re penes se  aliter tenere excusantur. ¶ Quid de tenẽtibus aĩalia puta vrsũ vel leonem que aliquẽ interfecerunt Rñ. si nō fuerũt in aliqua culpa nō tenent̃ de homicidio ałs sic. puta  erāt ferocia ⁊ nō tenuerũt ligata ⁊ hmōi. ar. c. hi  arborẽ ⁊. c. sepe. 50. di. ⁊ q no. ĩ. c. de occidendis. xxiij. q. v. Et hoc rene lʒ hos. in. c. ad audiẽtiā de hoĩ. videat̃ tenere ꝙ nullo modo sit irregularis. nisi fuerit in malitia vel lata culpa. ar. l. j. ⁊ fi. ff. si quadru. pau. feci. di. ¶ Quid de illo  vocat milites ad defẽ [*]sionẽ sui iuris si alis ibi occidat̃. Rñ. nō dicunt̃ de homicidio. vt ĩ. d. c. de occidẽdis. et. q. iij. eadẽ cā. c. maximianꝰ. ¶ Quid de medico cui p̃ter volũtatẽ in [*]firmꝰ mortuꝰ est in manibꝰ seu sub cura. Rñ. si ista quatuor ↄcurrāt nō hʒ cul pā. Primũ ꝙ istud officiũ sibi cōueniebat  nō erat ei ꝓhibitũ exercere sicut ẽ clericis ⁊ religiosis cirurgiā ĩ. c. snĩaʒ ⁊. c. nō magno ne cle. vel mo. ¶ Scm si erat peritꝰ ĩ arte. ¶ Tertiũ si exhibuit oẽm diligẽtiā ẜm artẽ. ¶ Quartũ si in formauit de his q̃ sunt ↄ̃ria egritudini infirmi. Nā istis seruatis nō ĩputat̃ ei homicidiũ. ita no. pa. ĩ. c. ita vos. eo. ti. alias tenet̃ de eta. ⁊ qualit. c. ad aures. ¶ Quid de eo  ĩpellit̃ in aliũ ⁊ ille mo [*]rit̃ vel de eo  declinās eũ  volebat ꝑcutere ꝑcussus est aliꝰ ex tali declinatione ⁊ occisus. Rñ. ẜm Hug. in. c. sepe. 50. di. nō est irregularis: nec homicida nisi in fraudem fecerit. ¶ Quid de eo  mādauit aliquẽ ꝟbera [*]ri ĩhibẽdo ne ĩterficiat vel mutilet. Rñ. si mādatariꝰ ĩterficit vel mutilat seu in terficit̃ vel mutilat̃ ꝓpter talẽ ꝑcussionẽ faciẽdā homicida iudicat̃ mādator  mādādo in culpa fuit. c. is . eo. ti. l. vj. qm̃ verisiłr hoc posse euenire debuit cogitare ibidẽ. Jdẽ dic de eo  mandat aliquẽ capi qñ verisiłr mors poterat cō tingere ⁊ hoc qͦ ad eũ  iuste ⁊ ex officio mādat. Secꝰ in alijs:  qualitercun mors sequatur irregulares sunt quam uis verisimiliter nō debebat euenire. ¶ Quid de illo  volẽti fugere inimi[*]cos propter timorẽ mortis consuluit vt remaneret ⁊ pacẽ ꝓcuraret ꝓpter ꝙ re māsit ⁊ occisus est. Rñ. nō tenet̃ quādo bono animo fecit habẽs ꝓbabilẽ cām credẽdi ꝙ ex remāsiōe nō ĩmineret peri culũ: puta  inimici erāt eiꝰ cōlanguinei vel tales amici ꝙ eos poterat cohibere: secꝰ esset si nō habuit ꝓbabilẽ cāʒ credẽdi vel si habuit nō tamẽ fecit quā tũ potuit.  sic imputaretur ei homici dium. vt in. c. tua nos eo. ¶ Quid  eo  misit puerũ ad adaquā [*]dũ equũ monẽs vt caueret a flumine  submersus est. Rñ. si rōnabiliter poterat dubitari est irregularis aliter non. ¶ Quid de illo  cũ corrigia que habe[*]bat gladiũ verberans famulũ interfecit. Rñ. ꝙ est irregularis.  ꝓbabiliter debebat credere occasionem non remo uendo gladium. ¶ Quid de illo qui interrogatꝰ de ma[*]lefactore ipsum eis ostẽ dit. Rñ. si ꝓbabiliter potuit cogitare ꝙ ad morteʒ eũ quererent est irregularis alias non. de hoc etiā habes. j. irregularitas in prin cipio Et ibi vide multos casus. Homicidium. iij. cōmittitur neces sitate. s. defensio nis que quādo ⁊ quomodo liceat vide s̃. defensio. ¶ Quid si violentia infert̃ rebꝰ solum [*]Vtrũ occidẽs ꝓ ipsis saluādis excuset̃. Rñ. pa. in. c. significasti el. ij. eo. ꝙ nō cle ricus nec etiā ꝓ ipsis recuperādis vt in. c. suscepimꝰ eo. Si ꝟo est laicus de iure ciuli est clarũ ꝙ pōt impune occidere. si aliter saluare nō poterat eas vt in. l. furẽ. ff. de sicca. ⁊ in. l. ita. ff. ad. l. a. ⁊ hoc habebit locũ in omni foro cō tẽtioso seculari. Sʒ quo ad irregularitatẽ tam clericus  laicus occidẽs vel mutilās pro ipsis saluādis erit irregularis. vt pʒ in. c. suscepimus eo. No. gl. xxiij. q. iij. in principio. An auteʒ peccet mortaliter occidẽdo pro rebus saluandis dic vt. s̃. defensio. §. iij. ⁊. v. ¶ Quid si violẽtia infert̃ ꝑsone solum [*]vel ꝑsone ⁊ rebꝰ simul. Rñ. pa. in. d. c. si gnificasti ꝙ aut pōt euitare fugiendo aggressorẽ ⁊ sic clericꝰ tenet̃ fugere ꝑ. d. c. suscepimus in laico. no. Bar. in. l. j. C. vnde vi. videt̃ tenere ꝙ nō tenet̃ fugere quia fuga est iniuria vt. l. itẽ apud labeonẽ. ff. de iniur. ⁊ dicit Cyn. in. l. si ex plagijs. §. taber narius. ff. ad. l. a. ꝙ fuga reddit fugiẽtem vilior ẽ. Ergo sicut lʒ ꝓ iactura rerũ multo magis ꝓ iniuria corporali que est maior iniuria. l. in seruoꝝ. ff. de penis. Tu dic ꝙ siue in cle rico siue in laico si potest fugere nō licet occidere vel mutilare aliter incidit ĩ penā irregularitatis ẜm Ray. ⁊ Ber. Go. tñ tenet ꝙ post peractaʒ penitẽtiā poterit in susceptis ordinibꝰ ministrare sine dispẽsatione sed non ascendere ad maiores ⁊ ita intelligit. c. de his cle ricis. Si vero aliter nō pōt fugere nec euadere nisi mutilet vel occidat sic lici te tā clericus  laicus occidit vel mutilat ⁊ sine oĩ pena irregularitatisvt in cle. vnica. eo. ⁊ sine oĩ peccato ita ꝙ statim presbyter posset celebrare ẜʒ Jo. de ligna. tractatu de iusto bello. Facit. ca. olim el. j. de restitu. spoliato dummodo non faciat. animo. vlciscendi facit pro hoc. ca. ij. eo. ¶ Quid si interficit ꝓ defensione perso [*]ne alterius quā aliter nō poterat salua re. Rñ. ꝙ licet hoc possit sine oĩ peccato quādo volebat iniuste talẽ personā in terimere tñ irregularis efficit̃ vt no. in d. cle. vnica eo. vide. s̃. clericꝰ. ix. §. vlti. Homicidiũ. iiij. s. spirituale cōmittitur in anima solum multis modis. ¶ Primo prelatus non arguens. xliij. di. ephesis. ¶ Secundo aducens subditos in desperationẽ pro pter austeritatem. xlv. di. recedite. ¶ Tertio quicũ defraudet res ecclesie. xij. q. ij. qui christi ⁊. c. quiabstulerit. ¶ Quarto nō soluẽs legata defunctorũ. xiij. q. ij.  oblatiōes cũ duobus. c. se. ⁊ dicũtur mẽbra diaboli. xij. q. ij. cuʒ de notisimā. Quĩto  rebꝰ alienis faciẽs elemosynas. xiiij. q. v. imolans. xvj. q. j. decime. ¶ Sexto alios ad maluʒ pronocās de cōse. dist. iiij. q̃ris de pe. di. j. noli. ¶ Septimo decimas debitas nō soluẽdo. c. fidelissĩe. ¶ Octauo prouocās ad iuramentũ quem scit false iura turũ añ. questi. v. ille. ¶ Nono odium alteri gerẽdo de pe. di. j. homicidiorum j. Jo. iij. Decĩo alteri  trahẽdo. d. c. homicidioꝝ ⁊. vj. q. j. summa ĩitas. ¶ Vn decimo moriẽti penitẽtiā negādo. xvj. q. vj. agnouimꝰ. ¶ Duodecimo  se ma lũ suspitionẽ dando. xj. q. iij. non sunt audiẽdi. ¶ Tertiodecimo oppressiōeʒ vel iniustitiā aut iniquitatẽ exercendo de pe. d. j. oĩs. Quartodecimo causa libidinis explẽde vel odij meditatione ho mini vel mulieri aliquid faciẽdo vł ad potanduʒ dādo vt nō possit gñare aut cōcipere vt in. c. si aliqui de homicidio. Homicidium. v. quo ad penam. s. irregularitatis ⁊ ałs de iure canonico. Vtrũ oĩs homicida sit irregularis. Rñ. ꝙ sic quilibet qui occidit post baptismũ per industriā ⁊ per insidias vt no. Pa. in. c. j. de homicidio ⁊ ibi patet ex tex. ⁊ etiā est irregularis oĩs homicida volũtarie occidens siue ex iustitia siue legis aut canonis permissione siue ex vindicta siue sine peccato siue cũ peccato solũmodo excipit̃ ille  occidit nō valens aliter euadere ⁊ hoc intelligo si habet occidẽsvsuʒ ra tiōis  oĩs furiosus infans ⁊ dormiẽs si occidũt nō sũt irregulares cle. vnica eo. ti. vnde iudex quātũcũ ex iustitia procedit est irregularis. lj. dist. aliquantos ⁊ accusator aut testis vel etiam notarius sententiam scribẽs vel proferẽs aut attestationem scribens vellegens dum publicantur. Aduocatus intellige contrarium vel etiaʒ pro reo si mors infligatur accusatori. assessor ⁊ quilibet alius officialis in causa mortis vel mu tilationis membri irregularis est. vt not. in. di. ca. aliquantos ⁊ per totum extra ne cle. vel mo. sententiam et in gl. in summa lib. di. Et non solum quando quis interficit vel mutilat per se is sed etiaʒ exmandato consilio defensio ne. permissione. cooperatione. animatione. auxĩliatione secundum ꝙ. s̃. in. j. ca. huius tituli declaratum est fore ho micidas solum excipio quo ad irregularitatẽ eum  non obuiat cum possit  lʒ sit homicida ẜʒ ꝙ dixi. s̃. nō tamẽ credo erit irregularis nisi ẜʒ ꝙ. s̃. dixj. Homicidiũ. j. §. xvij.  lex promotiōis factũ requirit. xv. qō. i. si quis nō iratꝰ. Et pro his oĩbus facit. c. sicut dignũ e. ti. etiā si occisus vel mutilatus sit paganus. 50. di. clericũ. homicida ꝟo casualis in casu in quo ei imputatur simi liter irregularis est alias non. Et qui sunt dictũ est in. ij. c. huius tituli homi cida. siłr ex necessitate nō excusatur ni si ꝓ euasione sue ꝑsone. vt dictũ ẽ. c. iij. huius ti. homicida ꝟo spiritualis nul lo modo irregularis efficitur ꝑ baptismũ etiam tollitur irregularitas homicidij añ commissi vt. s̃. baptismus. vij. .§. iij. De cōtentis in hoc. §. ⁊ signāter in versi. seq. ⁊ ꝙ homicida pōt per papaʒ ad ep̃atũ ꝓmoueri⁊ r ep̃s donec remoueatur sed si scienter est ꝓmotus dr̃ cũ eo dispẽsatũ vt no. Jnn. in. c. cũ nostris de conce. preben. ⁊. Bar. in. l. barbarius col. x. ff. de offi. preto. ¶ Vtrũ cũ homicida voluntario solus [*]papa possit dispẽsare. Rñ. ẜʒ ↄmuniter doc. in. c. sicut dignũ. e. ti. ꝙ sic uis gl. tenuerit ꝙ nec etiā papa possit. Sʒ tu tene cōiter cũ do. ꝙ pōt immo dicit pa. in. c. ego de iureiur. ꝙ cłici possunt vti armis etiā offensibilibꝰ de lnĩa pape  solũ est ꝓhibitũ de iure positiuo. sʒ eo ĩferior nemo pōt dispẽsare tũcũ ẽt sit occultꝰ. c. vl. de tẽpo. ordi. vincentius tñ tenet. ꝙ si om̃ino occultũ est et egit penitẽtiā ꝙ nō ĩdiget dispẽsatiōe.  ecclesie nō est obnoxius  peccatuʒ occultũ. xxxij. q. v xp̃iana. nec de eo pro pter penitentiā q̃ ei satisfecit ⁊ iō celebrare pōt ⁊ vti ordinibus sine alia dispẽsatiōe. Lau. ꝟo. ⁊ Jo. cōcordāt cũ Vi cẽ. si nō dispẽsatio ep̃i interuenit pa. ꝟo in. c. ex tenore. de tẽp. or. tenet ꝙ si ẽ om nino occultũ ꝓut occultũ distinguitur cōtra ꝓbabile sic respiciendo legẽ pro motionis publicā sic non indiget sʒ si aspiciamus ad legẽ cōscientie informa tā ex lege positiua sic ĩdiget dispẽsatio ne q intelligo de dispẽsatione nō papali. sed ep̃ali vt satisfaciat cōscientie. ⁊ ad. c. fi. de tẽpo. or. quod vr̃ cōtrariũ. Re spōdetur ꝙ loquit̃ de dispensatiōe nō papali sed ep̃i q̃ ẽ necessaria vt tʒ lau. ⁊ Jo. ⁊ sequit̃ archi. l. di. de his ⁊ videt̃ tenere ẽt Pa. ne s cōstituat se iudicẽ ĩ cā ꝓpria existimādo oĩno occultũ quod forte nō est q no.  facit ad multa. [*]¶ Vtrũ cũ homicida casuali  est in cul pa ĩferior a papa possit dispẽsare. Rñ. pa. in. c. cōtinebat̃. e. ti. ꝙ ep̃s pōt dispẽ sare in minoribꝰ solũ vt in. c. ad audiẽ tiā eo. ti. archiep̃s ꝟo vt ↄmissarius pa pe pōt in subdiaconatu tm̃ in diacona tu verovel presbyteratu solus papa dis pẽsat vt in. d. c. continebatur. ¶ Vtrũ mutilatio mẽbroꝝ extra casum [*]infirmitatis parificetur quo ad peccatum mortale ⁊ quo. ad irregularitatẽ ⁊ eiꝰ dispensationem homicidio. Rñ. gl. singularis in cle. vnica. e. ti. ꝙ sic facit c. aliquātos lj. dist. cũ multis alijsibidẽ. ⁊. c. clericis ne cle. vel mo. ⁊. c. in archiep̃atu de rapto. c. is qui. de homici. lib. vj. ⁊ alijs allegatis in dicta glo. ¶ Vtrum ep̃s possit dispensare cuʒ ho [*]micida circa beneficium. Rñ. ẜm Host. ꝙ circa simplex potest. sed circa curatũ non sed solus papa ar. c. fi. de fili. p̃sby. No. Pa. in. c. fi. de pug. in due. ¶ Quid si nō mutilat̃ sed debilitat an [*]sit irregularis. Rñ. pa. in. c. de diacono. qui cle. vel vo. ꝙ non. arg. j. q. j. sicut vrgeri. quia licet membrum debilitatum sit quasi inutile quo ad operationem. tamenvalet saltem ad decorem. ⁊ in pe nis facienda est mitior interpretatio. concor. Gaspar. in. d. c. diacono. Jn con trarium tamen facit q no. Cy. ĩ. aut̃. sʒ nouo. C. de seruis fug. Vnde bar. ĩ. l. ij. ff. de publi. iudi. in fi. dicit ꝙ mutilatio ꝓprie est qñ mẽbruʒ ledit̃ ita ꝙ nō pōt exercere suũ offm̃. Hoc ꝓbatur in. l. idẽ ophiliꝰ in prin. ff. de edil. edic. Trunca tio ꝟo est qñ ex toto abscindit̃ mẽbrum d. cle. vnica. Nō dicit trũcat sʒ mutilat. Et iō intellige ꝙ nō est irregularis qñ s nō debilitat ex toto sʒ qñ ex toto ita ꝙ nihil pōt facere sic teneo ꝙ sit irregularis ꝑ. d. cie. vnicā. ⁊. c.  ꝑcutit. xxx. q. vl. ¶ Vtruʒ truncatio vel mutilatio digiti [*]inducat irregularitatẽ. rñ. do. Car. ĩ cle. predicta ꝙ nō. sʒ cũ fit in principalibꝰ mẽbris ẜʒ Lau. alł. c. j.  cle. pug. ĩ due. quod loquitur  mẽbro. Pro quo no. ꝙ mẽbrũ proprie sumptũ ⁊ stricte est ẜm bar. ⁊ Jo. de imo. in. l. ij. circa fi. ff. de pu bli. iudi. pars corporis habẽs officium separatũ ⁊ distĩctũ. sicut manus ad pal pañ. ⁊ pes ad ambulañ. facit ca. singula. lxxxix. d. iuncta glo. Facit tex. ĩ. d. c. sicut vrgeri videor. ⁊ in aut̃. p̃dicta sed nouo iure. Digitus auteʒ nō est ꝓprie mẽbrũ. sʒ ꝑs mẽbri. seu offm̃ mẽbri. vt ĩ l. non sũt liberi. ff. de statu ho. ⁊. d. l. idẽ ophilius. Et iō optime tenendum nō esse irregularem talẽ truncatorem vel mutilatorem. ¶ Qua pena punit̃ pr̃ qui occidit filiũ [*]vel filius  occidit patrẽ. Rñ. pa. in. c. j.  his qui fi. pro. occi. ẜm leges ponatur in sacco de corio cũ cane simia vipe ra ⁊ gallo. ⁊ sic ꝓijciatur in flumĩe. Si nō hr̃ portatur in insulā a feris uorā dus. l. vnica. C. de his  pa. vł fi. occi. ⁊ l. j. ff. ad. l. pō. de paricidijs. ¶ Qua pena puniuntur alij homicide [*]clericus dʒ exponi ⁊ sine alia incorrigi bilitate tradi curie seculari hoc intelli ge qñ volũtarie occidit. Si vero a casu tũc gl. in. c. fi. de illis  fi occi. dicit ꝙ si a casu nulla culpa p̃cedẽte sic nulla pe nitẽtia imponit̃ nisi forte ad cautelam  bonaꝝ mentiũ est culpā agnoscere vbi culpa nō est. c. cōsiliũ. §. ij. de obseruā. ieiu. xxv. di. ad eius ⁊ de pe. ⁊ re. ca. quesitũ si vero culpa precedẽte. dic vt s̃. homicidũ. ij. §. xv. ¶ Ad d tenẽt̃ homicide. vide. j. Resti[*]tutio primo in ver. homicida. Homo constituitur ex aĩa ⁊ corpore altero istorum deficiente nō est homo. vt ptʒ ex̃. c. cuʒ christus de he re. ⁊ in ca. in quadam de cele. mis. et in c. sicut de homicid. De cōtentis in hoc. §. ⁊ an appella tione hominis in statuto veniat hō nō dũ natꝰ Bal. ꝙ non in. l. cũ in veteres. C. de fideicō. liber. Saly. ⁊ Jacob. butri. aliter dicũt in. l. pe. C. de sicc. ⁊ Bal. ĩ. l. q dicitur. de liber. ⁊ posthu. nec etiam homo mortuus. Bar. no. ĩ. l. promissor. la. ij. de consti. peccu. ¶ Vtrũ liber hō possit dari in pignus [*]⁊ in subsidiũ aliaꝝrerũ deficientiũ. rñ. ꝙ nō. Facit. c. lator de pigno. ĩmo ꝑdit recipiẽs eũ in pignꝰ debitũ. ⁊ tantũdẽ de suo dare tenet̃ detẽto vel eius ꝑentibꝰ vt no. gl. in. c. ex rescripto de iureiur. ⁊. C. de ac. ⁊ obli. aut̃. oĩno. Vbi dicitur ꝙ quadruplũ restituat. rō  illa q̃ non sunt in nostro ↄmertio obligari nō pñt l. j. §. eā rẽ. ff. q̃ res pigno. Sʒ liber homo nō est dñs mẽbrorũ suorum. l. liber hō la prima. ff. ad. l. aquil. Et iō pulchre dixit bal. in. l. ij. C. de patribꝰ.  fi. distra. ꝙ illa. l. ij. habuit ortũ a legibus antiquis secundũ quas pr̃ poterat occidere filios. l. in suis in fi. ff. de libe. et post. que hodie est correcta. Et ideo solũ permittitur vẽditio causa paupertatis seu egestatis victus  filius sic vẽditus potest se redimere preciũ offerẽdo ipse vel alius pro eo vel mancipiũ: vt in. d. l. ij. ¶ Vtrũ liber hō possit dari in obsideʒ. [*]Rñ. q de iure non pōt. nisi papam et imperatorẽ. vt no. ĩ. l. obsides. ff.  testa. ⁊. l. diuus. ff. de iure fisci. ⁊ ꝑ euʒ qui nō recegnoscit superiorẽ. vt no. Bar. in. l. famẽ. ff.  pub. iudi. ⁊ in. l. hostes. ff. de cap. ⁊ in. l. j. §. de q̃. ff.  postuł. Tñ  cō suetudine vsurpatũ est ↄ̃riũ ẜʒ glo. ĩ. l. ij. C. de patribꝰ  fi. distra. Et sic facto seruatur vt etiā ciuitas q̃ recognoscit superiorẽ det obsides ⁊ alij similes ⁊ hʒ talis cōsuetudo vim legis: de quibꝰ. ff. de legi. immo videtur licere  iure cōi dare obsides ꝓ pace seruāda secũdum gl. in. c. vt pridẽ. xxiij. q. viij. sed nō pro pecunia vt in. di. c. ex rescripto. ⁊. d. l. ex rescripto. ⁊. d. l. j. quia liber hō non potest obligari. pro pignore nō potest ha beri ĩ eo ius pignoris. sed tantũ ius re tentionis. Honestas requiritur in omni nego cio  ẽvnũ p̃ceptũ iuris instit.  iusti. ⁊ iur. §. iuris p̃cepta sunt. hec honestevĩuere ⁊ c. Jn matrimonijs. ff. de ritu nup. l. sꝑ in cōiunctionibꝰ nō solũ ꝙ liceat cōsiderandũ est. sed et q honestũ sit hec ibi. Jn lege dist. iiij. erit aũt in voto ca. magne de voto. Jn iuramẽto. xxij. q. v.  forma. nec fisco rẽ quā vendit retractare permittit̃ ꝓpter honestatẽ. l. vlt. C. ne fiscus rem quam vẽ. em̃. li. x. Nec actio furti daturviro ↄtra vxorẽ. nec patri contra filium vel econtrario ꝓpter honestatẽ. ff.  furtis. l. si quis vxori in prĩ. ⁊. §. j. C. de fur. l. fi. nec arrogato. l. nec ea. §. pe. ff. de ado. ꝓpterea dicit tex. in. l. ex dāni infecti ĩ prin. ff. de dāno infe. honestus modus seruā dus est ⁊ nō immoderata cuius luxu ria sequẽda est ꝓpterea dicitur ĩ. l. filiꝰ qui. ff. de cōdi. insti. nā que facta ledũt pietatẽ extimamus verecũdiam nostrā ⁊ vt generaliter dixerim que contra bo nos mores fiũt. nec nos facere posse credendum est: hec ibi. De no. hic. ⁊ que sunt honeste persone no. Bar. in. l. j §. si quis ipsi ꝓpri. ⁊ ibi do. de ope. no. nũ. ⁊ Spe. in ti. de pri mo ⁊ secũdo. decre. §. iam de primo effectu ⁊. §. si quid. Honor est maximũ exterioruʒ bono rum vnde potentatus ⁊ diui tie ꝓpter honores desiderabilia sunt. iiij. Ethi. ¶ Cui debetur honor. Rñ. ꝙ solum vir [*]tuti. ẜm Philo. iiij. ethi. ¶ An sit honor preferẽdꝰ vtilitati. Rñ. [*]ꝙ sic. ar. i. l. Juli. ff. si quis ob. cā te. ¶ Vtrum possit appeti honor sine pec[*]cato. Rñ. ꝙ non. Vnde phi. iij. ethi. dicit ꝙ non sunt vere fortes qui propter honores faciũt fortia. Nec ob. ꝙ honor est premium virtutis. iiij. ethi. ⁊ propter ea sit appetib ilis. quia illud est veruʒ ꝙ est premium virtutis ex parte aliorũ qui scilicet non habent magis quod re tribuat propter ea dicit idem Philo. ibidem ꝙ honor est propter virtutem non virtus propter honorem. nec ob. quod idem philosophus dicit ꝙ hono rum amator prius oportet vel vnde non oportet vituperabilis est. Ergo sine peccato aliquando potest appeti  concedo quando non propter seipsum appetitur. Sed ad gloriam et laudem dei vel salutem animarum alias semper peccatum est. [*]¶ Vtrum sit mortale peccatum inordinatus appetitus honoris. Rñ. ꝙ sic secũdum ꝙ ambitio est mortale peccatũ de quo vide ambitio alias non. ¶ Vtrũ oblatus honor sit suscipiẽdus [*]Rñ. ꝙ non nisi lecundum ꝙ dicitur. j. q. j. non est in fi. Quisquis igitur sacerdotium non ad elationis pōpam sed ad vtilitatem adipisci desiderat prius vires suas cum eo ꝙ est subitutus honore metiatur: vt si est impar abstineat et ad id cum mctu etiam cui sufficere existimat accedat. hec Grege. [*]¶ Vtrum querẽti sit dandus. Rñ. ꝙ nō immo auferẽdus. vt prima questio scx ta capitulo sicut his. Fugienti vero est dandus. ibideʒ ⁊ octaua questione pri ma in scripturis. ¶ Vtrum doctor qui in docendo prin[*]cipaliter querit suum honorem peccet mortaliter. Rñ. Henricus de gandauo primo quolibet. questiōe. xxxiiij. ꝙ qui vtitur aliquo principaliter ad quod nō ordinantur in quo deum cōtemnit pec cat mortaliter. ⁊ sic concludit ꝙ doctor qui principaliter querit honorem suuʒ in docendo. ⁊. sic prefert honorem suuʒ honori diuino peccat mortaliter. quia vt dicit Augustinus libro primo de doctrina christiana. ad fidem spem et caritatem totaʒ militat diuina scriptu ra que principaliter ordinatur ad honorem dei. Jn quo deus contẽnitur si principaliter ad alterius honorem ordinetur. Sed sane intellige ⁊ limita ve rum quando legit aliquid quod est principaliter ordinatum ad honorem dei. vt cum predicat et huiusmodi.  secus credo quādo legit aliquid quod non est principaliter ad honorem dei. vt sunt leges et multe scientie que ad pacem hominum et vtilitatem principaliter ordinantur. quia tunc non cō temnitur deus. Et sic non erit mortale peccatuʒ. Et de hoc vide. Vana gloria. Hora canonica ꝓut hic accipio ẽ officium diuinum certa hora diei naturalis deo ꝑsoluendum ab ecclesiasticis personis. ¶ Quot sunt hore canonice. Rñ. ẜm gl. [*]in cle. j. de cel. mis. ꝙ sunt. vij. s. matutinum prima. tertia: sexta. nona. vespere et completorium. ¶ Aquibus debent dici. Rñ. ꝙ ab oĩ[*]bus eccłiasticis ꝑsonis. facit. c. fi. xcij. di. ¶ Vtrũ oẽs eccłiastici teneant̃ de p̃ce[*]pto ad oẽs horas canonicas dicẽdas. Rñ. ẜm gl. in. d. c. ij. ꝙ sic. ⁊ eā videt̃ se Jnn. in. c. j. de cel. mis. sed doc. cōiter in d. c. j. dicũt ꝙ nō omnes tenentur. Sed solũ triplex genꝰ ecclesiasticorũ. ¶ Pri mũ genꝰ est illoꝝ qui sunt beneficiati. hoc patet per. d. c. fin. vbi dicit. ecclesie deputati. s. per beneficium. ⁊ sic soluit̃ opinio gl. predicti. c. fi. Facit. c. cũ sce de prebẽ. ¶ Scm genꝰ sunt existentes in sacris: lʒ nō sint beneficiati. ꝓbat̃ ꝑ. d. c. primũ. ⁊ in. c. dolẽtes. eo. ti. ⁊ q ibi Jnn. Et uis pa. ĩ. d. c. j. dicat esse cuiꝰ  etiam existentes in minoribꝰ uis nō sint beneficiati teneantur ex quo in partẽ dñi sunt assumpti tamẽ ego non credo nisi de bono cōsilio. ¶ Tertiũ ge nus est illorum  per ꝓfessionẽ vel votum ad id faciendum se obligauerũt. c. licet de voto. ¶ Vtrũ clericꝰ beneficiatꝰ existens in [*]minoribꝰ cũ est absens ex cā legitima et deseruit ecclesie ꝑ vicariũ teneat̃ ad horas canonicas. Rñ. ẜm Pa. ĩ. d. c. j. ꝙ sic. ⁊ hoc est de mẽte Jnno. in. d. c. j. Jo. an. ⁊ est tutius lʒ abbas ⁊ quidam alij dicāt ꝙ nō tenet̃ quos credo dicere verum. si nullā vtilitatẽ in absentia reciperet ab ecclesia nō est vera opinio. cũ nō solũ beneficium detur vt seruiat ecclesie. sed etiā vt oret ꝓ his qui beneficium constituerunt. cōcor. cum hoc car. in. d. clemen. prima. ¶ Vtrũ clericus excōicatꝰ teneatur ad [*]horas. Rñ. ꝙ si ẽ minori excōicatiōe innodatꝰ pōt ⁊ debet dicere etiaʒ cũ alijs scm ꝙ. j. dicam. Si vero est excōicatꝰ matori excōicatiōe. sic solꝰ tenetur dice re sine Dominus vobiscum. ⁊ etiam de gradatus si est in sacris vel si non est in sacris si tamen tenet beneficiũ. Facit ꝙ legitur et no. in. c. legi. xvj. q. j. in prima glo. ⁊ concor. cōiter doct. in hoc. ¶ Vtrũ papa possit dispẽsare vt prefa[*]ti non teneantur ad horas canonicas. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. j. ꝙ nō n septies in die teneant̃ laudare deũ. Jn modo aũt dicendi dispensare potest. ¶ Vtrũ dimittẽs officiũ ex infirmitate [*]excuset̃. Rñ. ẜm Jnn. in. d. c. j. ꝙ sic. si est talis infirmitas in q̃ directevel occasio nałr sibi obesset vel obesse timeret̃ si ce lebratiom intenderet. Dicit tamẽ Pa. in. d. c. j. ꝙ si nocumẽtũ esset leue vt ĩ fe bre quartana vel longa vel modica nō excusaretur. si non dice ret. ¶ Quid si ex obliuione aliquā horā di [*]misit. Rñ. nō credo sit mortale peccatũ dʒ tñ supplere dʒ omisis ⁊ doleat de ne gligẽtia sua. Jnn. aũt ĩ. d. c. j. videt̃ sen tire ꝙ cōfessor posset ei imponere aliaʒ penitentiam etiam si voluntarie dimi sit licet cōsulat vt imponat ꝙ suppleat que omisit nisi quando videret nō pro ficere. sed hoc tenere de bono consilio. ⁊ quod cōfessor possit ei imponere aliud quod sit ad laudem dei. puta. vij. psalmos ⁊ huiusmodi tenet Tho. in quoli. et petrus de pał. in. iiij. dist. xv. etiam si dimisit voluntarie. ¶ Vtrum non habens librũ vel carens visu. ⁊ hmōi excuset̃ si non dicat horas. [*]Rñ. ꝙ sic. ar. cle. fi. de vita ⁊ hone. cle. dũ tamen suppleat per psalmos vel pater noster et huiusmodi. ¶ Vtrũ prelati obligati ad horas pec[*]cent mortaliter ipsas omittendo ex negligẽtia. Rñ. Hẽri. de ganda. ĩ quolib. tenet ꝙ peccat mortałr omittendo. nisi rōne infirmitatis vel alterius cause legitime impediat̃ Ricar. vero anglicus ĩ qͦlib. dicit ꝙ si dimittat ex negligẽtia: nō auderem dicere ꝙ mortałr peccaret si vero ex fastidio diuini cultus vel con temptu. sic mortałr peccat. Credo etiā ꝙ consuetudo in hmōi dimissione sit mortale peccatũ. Hec Ricar. q̃ opinio ẽ humanior ⁊ subdit ẜm Juristas binus actus consuetudinem inducit. ¶ Vtrũ clericꝰ beneficiatꝰ nō dicẽs offi [*]ciũ teneat̃ restituere fructꝰ. quos interim recipit ab eccłia. Rñ. Jo. cal. in. d. c. j. dicit ꝙ sic:  ꝓpter officiũ dat̃ benefi ciũ. vt. in. c. diuer sis. de cle. ↄiuga. Et iō cũ alid dat̃ ꝑꝑ cām: cā nō fecuta repetit̃. ff. ⁊. C. de cōdi. cā da. cā. nō se. ꝑ totũ. dñs Card. tʒ ↄ̃riũ ⁊ Pa. dicit ꝙ prima est nimis rigida. sʒ ego credo ꝙ lʒ sit ri gida tamẽ est ꝟa: ⁊ iō sequẽda. Et rñsio Pa. ad motiua Calde. nō ẽ valida:  lʒ dentur redditꝰ vt dicit. c. diaconi sunt. xciij. di. ⁊. c. ij. de p̃bẽ. nō dẽ tñ simplici ter. sʒ vt viuat secũdũ cultũ dei. et facit ꝓ hoc. c. clericꝰ victũ. xcj. di. arguendo a maiori ⁊ hoc tʒ etiā Laudunꝰ in clericis  nō implẽt officia sua. sʒ voluptati bus vacant ꝙ tenent̃ fructꝰ restituere. ¶ Quid debeat dici ꝓ hora. Rñ. card. ĩ [*]cle. j. de cele. mis. laudunꝰ dicit ꝙ si est ↄstitutio vł ↄsuetudo illa seruet̃. xij. di. nouit  nec hoc vel ill dicere est ĩ pre cepto: cũ diuer si diuersa dicāt. de conse. di. v. in die resurrectiōis. Veꝝ est q cle rici seculares debẽt dicere scm ordinẽ romane eccłie. d. c. ĩ die vel ẜm ecclesiaʒ metropolitanā. xij. di. c. fi. nec reprobat̃ vsus alicuiꝰ eccłie antiquꝰ ẜm laudunũ vbi. s̃. Vbi clerici sunt cōtẽti tribus psalmis lʒ eccłia romana vel metropolitana hoc nō seruet. Secꝰ esset si priua ta ꝑsona hoc sibi faceret. Aduerte etiaʒ  dicit directoꝝ li. j. ti. viij. ꝙ clerici ordinati ad titulum sui patrimonij possunt dicere quodcũ officiũ volunt:  nō obligant̃ ad istam vel illā ecclesiaʒ. Jn regularibꝰ vero dicit seruandā eoꝝ regulam vel statutuʒ in hoc. xij. di. c. fi. Et hoc veꝝ nisi sint priuilegati vt cleri ci ⁊ religiosi  sunt commẽsales domestici alicuiꝰ cardinalis seu episcopi gra tiam ⁊ communioneʒ sedis apostolice habẽtis qui licite se eis conformare de bent vt in cle. fi. de cele. mis. ¶ Quid de eo qui ex dispẽsatiōe est be[*]neficiatꝰ in duabus ecclesijs. Rñ. ꝙ dʒ dicere officiũ ẜm illā in quā tenet̃ face re residẽtiā: ꝙ si ad nulliꝰ residẽtiā tenet̃. tũc credo ꝙ pōt se ↄformare illi ecclesie in qua se reperit officia celebrare. Si vero dicit per se tũc ẜm Tho. ĩ quolibet. vr̃ ꝙ debeat dicere ẜʒ ordinẽ illiꝰ ecclesie in qua hʒ maioreʒ dignitatem: uis forte in alia habeat pinguiꝰ beneficiũ. q credo de bene esse. nō de necessitate fore verum: cum possit dicere quod vult vt satis pʒ per not. in. c. j. de cele. mis. per Jnno. ⁊ alios docto. ¶ Vtrũ peccet mortaliter qui ad libitũ [*]suũ mutat officiũ cōsuetũ. Rñ. credo ꝙ sic in clerico p̃bẽdato ⁊ religioso. Secꝰ in alio ordinato ad suũ patrimonium. ¶ Vtrũ monachꝰ p̃positus ecclesie se[*]culari teneat̃ dicere officiũ monachale. Rñ. ꝙ si ꝑpetuo est assumptꝰ. ⁊ sic trāsla tus sic. cum nihil habeat cōmune cum monasterio. xvj. q. j. ne ꝓ cuilibet nō di cet monachale. sʒ illiꝰ ecclesie ad quaʒ trāslatꝰ est. ⁊ placet Jo. xvj. q. j. c. iij. et Gof. ĩ summa de statu mo. ⁊ Ho. ĩ sum. eo. ti. Secꝰ esset si nō esset trauslatꝰ nisi ad tempus.  dʒ dicere monachale. ⁊ hoc videt̃ sentire glo. in cle. fi. de cele. mis. ⁊ facit tex. ibidem in argumẽtum. ¶ Quid si dicẽdo officium in choro cũ [*]alijs ex aliq̃ necessitate intermisit psal mum vel lectionẽ. Rñ. ẜm Jnno. in. c. do lentes de cele. mis. ꝙ non tenetur illud reassumere lʒ si cautiꝰ reassumat. dummodo nō subtrahat vocẽ suā ab officio chori. immo plus dico ꝙ etiā si aliquid omisit ex negligẽtia sua. ꝙ nō dʒ supplere subtrahẽdo vocem ab officio cho ri. sed postea suppleat si aliquid notabi le omisit. Si ꝟo esset ꝟsus vel quid minimum suppleat per aliquẽ psalmum vel pater noster. Jdem dic ẜm Hẽri. de gā. in quolibet. ꝙ si quis nō ex malitia. sʒ cũ causa legitima non intersit in ṗncipio officij vel sint ꝙ nō opʒ a capite re incipere vel finẽ ꝑficere ꝓpter ꝑfectionẽ charitatis qua vnũ corpꝰ reputat̃. et ꝙ vnꝰ dixit extimat̃ alter dixisse. Et hoc veꝝ nisi chorꝰ multũ ĩ ṗncipio ꝓcesisset vel multum de fine restraret: hec ille. ¶ Vtrũ teneat̃ s dicere id q ẜm con[*]suetudinẽ chori alis solꝰ dicit vel asso ciatꝰ. quādo dicit officiũ in choro. Rñ. ꝙ nō ẜm Pe. de palu. in. iiij. di. xv.  id q dicit vnus reputat̃ dici ab oĩbꝰ quā do ex aliqua rationabili causa ita est cō suetũ vt solus tale quid dicat. ¶ Vtrũ dicẽs officiũ si p̃termiitat vnaʒ [*]horā ex obliuione vel d simile. puta le ctionẽ vel psalmũ teneat̃ iterũ reiterare totum. Rñ. vt colligo ex doctrina Jnn. vbi. s̃. sequit̃ Laud. ꝙ nō: sʒ sufficit sup plere q omissum ẽ vnde  dimisit hym num vel psalmũ primi nocturni cũ aduertit. ⁊ est ĩ. iij. nocturno. nō opʒ vt reincipiat disturbando officiũ: vel  dixit tertiā ⁊ aduertit nō dixisse. primam non opʒ dicat iterũ tertiā. sed post officium suppleat omissum ⁊ doleat de negligẽtia. dicit pe. de pał. vbi. s̃. ꝙ  notabilit̃ male dixit officiũ. si vult euadere morta le dʒ redicere totũ. Sed simodicũ dimi sit. puta psalmum vel versum vel dictio nem tenetur illud repetere post officiũ vel aliquid loco eius dicere. si vult euadere peccatum veniale. ¶ Vtrũ debeat dicere pr̃ nr̃ post horas. [*]Rñ. ꝙ sic post vesperas ⁊ matutinũ de ↄse. di. v. c. id semꝑ ⁊ de ↄsuetudine r ĩ fine oĩm horaꝝ:  matutinum accipit̃ ꝓ oĩ officio vs ad nonā. ⁊ ꝓ vespere oẽ aliud q restat. vt patet ĩ. d. c. id semper ⁊. c conuenit ibidem. ¶ Qua hora sunt dicẽde hore canonice. [*]Rñ. debẽt dici tꝑe suo. s. matutinum innocte prima ĩ ortu solis ⁊ sic de ceteris: nisi ex necessitate. vt hic. j. dicam. ¶ Sed nund in sero poterit s dicere [*]matutinũ sine pctō. Rñ. vt ex predictis patet ꝙ sic: si ex rōnabili causa facit.  ẜm Tho. in quoł. Meliꝰ est si deo debitas laudes p̃ueniẽdo reddamus ⁊ alia honesta officia postea faciamus  si ꝑ vnũ aliud impediat̃. Secus esset si face ret nō ex rōnabili causa:  sic esset peccatum. ar. c. clericus el. j. xcj. distin. ¶ Vtrum sit mortale peccatũ nō dicere [*]horis debitis sine causa rōnabili. Rñ. ꝙ non nisi quis facere in contemptuʒ dei vel ecclesie: cum nulluʒ ius precipiat ꝙ dicatur horis debitis nisi cle. j. de cele. mis. que videtur preceptiua ꝓpter verbum sancimus. s. ꝙ officium horis debi tis in cathedralibus regularibus ⁊ col legiatis ecclesijs deuote psallatur. ⁊ iō credo ꝙ peccarent mortaliter prelati: si in prefatis ecclesijs horis debitis non facerẽt dicere. ⁊ etiā illi qui vel sunt beneficiati in prefatis ecclesijs vel subditi p̃latoꝝ regulariũ. cũ imponit̃ eis a p̃latis. si non dicerẽt. Nec accipias horā debitā ita ad punctuʒ sed grosso modo ⁊ largo: sicut dicere matutiuũ in aurora vel quasi cẽseatur in media nocte ⁊ hu iusmodi. ałs autẽ a ꝑticularibꝰ ꝑsonis vel in alijs ecclesijs a predictis nō dice re horis debitis erit peccatũ veniale sine rationabili causa. Ex causa vel ratio nabili etiā in p̃dictis ecclesijs liceret: vtputa:  precessio est fienda vel predi catio ⁊ hmōi. Et propterea preueniunt tempus debitum. ¶ Vtrũ matutinum sit dicendũ ante [*]missa dicatur. vide. j. Missa. §. xlij. ¶ Vtrum idẽ sit de prima. vide ibidẽ. [*]¶ Vbi debent dici hore canonice. Rñ. [*]ꝙ in ecclesia vt no. gl. xcij. di. in. c. fi. sed hoc intelligo quo ad clericos qui in ipsa sunt beneficiati propter verbum positum in. d. c. si. ecclesie deputatus. ergo videtur clericus beneficiatus ꝙ peccet mortaliter sine rationabili causa ibi nō dicens officium quia dicit ibi tex. in. d. c. fi. ꝙ qui nō conuenerit deponat̃ a clero. Et quo ad ecclesias collegiatas vel regulares. clarum est ꝙ est de precepto. vt ibi dicatur. vt pʒ in cle. j. de cele. mis. not. Jnn. in. c. j. de cele. mis. quo ad ałs non credo. ¶ Sed nunquid peccet totiẽs mortałr [*]quotiẽs nō cōuenit. clericꝰ beneficiatꝰ vel religiosus ad choꝝ sine rationabili cā. Rñ. ꝙ nō credo  materia nō vr̃ ita pōderosa: sʒ qñ duceret in cōsuetudinẽ vel qñ offm̃ ecclesie pateretur iacturam in celebratione tũc nō excusarem a mor tali. Et sic limito ⁊ ĩtelligo. d. c. fi. Ex ali qua tamẽ rōnabili cā lʒ p̃latis ⁊ alijs se absentare. dũmodo officiuʒ dicāt eundo vel stādo in domo sua. Nec ob. c. epi scopus. de cōse. di. iij. Q videt̃ innuere sufficere ep̃o si die dñ ico ad ecclesiā cōueniat.  illud. c. nō dat licentiā absentie. sed nō vult vt pro alia causa  infir mitatis ⁊ similis absit diebꝰ festiuis Et ꝙ alijs diebꝰ debeat interesse facit. c. ꝑ uenit ad nos. vij. q. j. ⁊. c. episcopus ville. xlj. di. cessante ĩtellige impedimẽto. ¶ Quo ad attẽtionẽ seu deuotionẽ que [*]ritur vtrum peccent mortaliter non dicentes officium deuote ⁊ studiose. Rñ. glos. in clem̃. j. in verbo fructus. de cele. mis. tenet ꝙ sufficit dicere ore. licet non corde. Sed cum ea concurrunt multi ca noniste in. c. dolentes. de cele. mis. Alij autem tenẽt ꝙ est de precepto vt dicat̃ deuote ⁊ studiose per. d. c. dolẽtes: vt sic deuotio denotet attentionem. ⁊ studiositas modũ dicendi. Sed tu dic ẜm Pe. de palu. in. iiij. di. xv. ꝙ attentio ad officium sicut ad quolibet bonum opus po test requiri duplex. ¶ Primũ vt officiũ ab intentione ꝓce[*]dat. ⁊ isto modo attẽtio requirit̃ ad offi ciuʒ nō solũ ꝓpter meritũ. sʒ etiā ad eui tandum pctm̃.  nullũ opus est merito rium nisi ex intẽtione ꝓcedat aliter nō esset humanũ. cũ homo sit hō ꝑ rationẽ ⁊ voluntatẽ. Similiter ad euitādũ tran gressiōes ꝑcepti.  preceptũ dat̃ hominibus. Et ideo opʒ ꝙ nō ꝓcedat ex sola imaginatiōe que cōmunis est nobis et brutis sed ex deliberatione que requirit attentionem. ¶ Sco modo vt totũ officium attentio concomitetur actuali ter. ⁊ hoc non requirit̃ nec in officio: nec in alijs bonis orationibus vel operibꝰ quia est impossibilis humane fragilitati requiritur tñ ꝙ orās scienter non distrahat mentẽ ab officio. quia hoc nō posset esse sine mortali pctō vel veniali: nam euagatio que est p̃ter intentioneʒ ⁊ ꝓpter p̃cedẽtem occupationẽ licitam nō est peccatum. Sed si ꝓpter illicitaʒ: sed euagatio q̃ est aduertẽtis ⁊ solũ ẜm actũ interiorẽ. licet sit temeraria ⁊ grauis forte. nō tamen est mortale nisi propter contemptũ quia ecclesia nō habet iudicare de interioribus actibus mere: propter quod minister ecclesie licet dicendo officium aliud cogitet non videtur trāsgressor precepti ex natura facti. si autem euagatio mẽtis sit ex hoc ꝙ ali quis scienter se occupat in actn exteriori qui non secum patitur attentionem. sic videtur esse mortale peccatũ ⁊ directe contra preceptum. c. dolentes. de cele. mis. vbi precipit̃ vt studiose pariter ⁊ deuote dicatur. hoc non obseruant qui occupantes se in actu exteriori scienter sibi attentionem subtrahũt. Jdẽ Tho. in. iiij. dis. xv. dicit ꝙ quādo aliquis mẽ tem ex proposito distrahit ad alia ĩ orādo sine culpa nō est ⁊ p̃cipue si in alijs spōte se occupat que mentẽ distrahũt: sicut sunt exteriora opera ⁊ si mẽs ad cō trariũ euagetur erit culpa mortalis. Si autem sine hoc ꝙ percipiamus mens ad alia euagetur vel culpa caret vel mi nima erit nisi p̃cedens cogitatio ex qua ↄtingit euagatio talis esse dicatur ĩ cul pa. hec ille. Et hoc teneas limitando ta mẽ dictum Thome verum quo ad orationẽ que est de p̃cepto sicut est officiuʒ ⁊ huiusmodi. non autem quo ad oratio nem que ex deuotione est ⁊ volũtate solũ. Aduerte tamẽ ẜm Tho. ij. ij. q. lxxxij. ar. j. ꝙ deuotio nihil aliud esse videtur:  voluntas quedam prompte se tradẽ di ad ea que pertinent ad dei famulatum. similiter attẽde ẜm Tho. in. iiij. di. xv. ꝙ requiritur ꝙ attẽtio remaneat in oratione nō per essentiā actus. nec suffi cit ꝙ sit in habitu solum. sed ꝙ sit scm virtutem que est mediũ quid inter predicta duo. Et tunc videtur manere scʒ virtutem quādo accedit ad orationem cum intentione aliquid impetrādi vel deo debitum obsequium reddẽdi etiā si in prosecutione mẽs ad alia rapiat̃. nisi tāta sit euagatio ꝙ omnino depereat vis prime intẽtionis. Et ideo opor tet ꝙ sepius homo cor reuocet ad seip̃ʒ. Et ex his patet quid tenẽ dum de cōfabulantibus ⁊ alias dissolutiōes facien tibus in officio aut ipsum dicentibus faciẽdo aliquod exercitiũ manuale q bene no. Et ẜm p̃dicta intellige ⁊ limita. d. c. dolentes ⁊ doc. ibidem. ¶ Vtrũ clericꝰ cātans in ecclesia offm̃ diuinũ vt placeat populo peccet. Rñ. pa. in. c. vt squis de vita ⁊ ho. cle. ꝙ sic grauiter. Vnde dicit. Jsido. deũ moribꝰ stimulat qui populum vocibus mulcet. facit q dicitur ⁊ no. xcij. di. c. j. ⁊. ij. de quo tñ vtrũ sit mortale vel veniale vel nullũ. Dic. vt. j. placere. Horror future vite est filia luxurie inquātum reputat bonum eternũ vt bonũ arduũ.  ꝑꝑ delectatio nes veneras nō appetit. ĩmo fastidit bo na eterna ac si nō essent ardua ⁊ sũma. Hospitale quod alio vocabulo r si nodochiũ. ali r religio sum. Aliud nō religiosum. hospitale re ligiosum dicit̃ qñ autoritate ep̃i edificatum est. c. ad hec de religi do. ⁊ tunc ꝑ tinet ad ipsum episcopũ non vt disponat de redditibus ad libitũ. Sʒ vt ordi net vt dispensent̃ ad vsum destinatuʒ. ar. cleri.  contingit de reli. domi. Hospitale q nō est religiosum ẽ illud q sine autoritate ep̃i constructum est. nec ep̃s pōt se de eo intromittere. sed patro nus qui edificauit ad libitũ disponetvt in. c. ĩter dilectos. ⁊ ibi per Jnno. de dona. Et quamuis ep̃s exercuerit ibi vnũ ius ep̃ale nō pōt tñ per hoc alia exercere ẜm Fede. consi. xxv.  de possessione vnius articuli nō est inferẽdũ ad alios arti. vt in. c. cum contingat  deci. Nec ob. c. primum de reli. do.  locꝰ de quo loquitur necessario debebat esse subiectus alicui episcopo: ⁊ ideo presumitur ꝓ eo qui exercuit vnum ius in eo. Simile ĩfert Jo. an. ĩ regulaq alicui li. vj. ĩ mercurialibus. ꝙ patronus qui exercuit ius pñtandi alio nō apparẽte p̃sumit ur patronꝰ ex quo ius patronatus ad aliqẽ dʒ pertinere ⁊ alius nō appareat. nisi iste qui exercuit actuspatroni: nō sic ĩ casu nostro  hospitale necessario nō est religiosũ vt pʒ Limita tñ hoc verũ. ꝙ ep̃snon pōt se intromittere qñ non est religiosum ẜm pa. ĩ. c. j. ⁊. c. de sinodochijs de relig. veꝝ nisi patronus qui ipsum edificauit esset mortuus  tũc ad curā episcopi pertineret vt volũ tas defuncti pia madaretur executionĩ vt videtur tex. in aut̃. de ecclesia. titu. §. si quis edificatione. ⁊. §. seq. Vnde licet talis locus non teneatur ep̃o respōdere in ep̃alibꝰ tñ ep̃s curā habere potest ex quo pius locus est. Quod verũ est nisi testator  ipsum edificauit aliter exp̃sse disposuisset  illud seruandũ: vt in d §. si s. Ex quo patet ꝙ quilibet p̃t ho spitale edificare etiā cum oratorio ẜm ho. ⁊ pa. in. d. c. ad hoc. sine alia autoritate. Sʒ in oratorio nō potest celebrarĩ sine licentia episcopi de cons. di. j. c. vni cui. ⁊. d. c. inter dilectos. De hospitali quod alio nomine dicitur synodochiũ melius dixisset ʒenodochium vt in. l. orphanotrophos. C. de episco. ⁊ cleri. et ꝙ teneatur acceptare pauperes no. bal. in. l. sancimus. §. sʒ et si quis. C. de lati. liber. tol. ⁊ ꝙ ad ill cō fugiens est tutus sicut cōfugiẽs ad ecclesiam vt in eo. capi. non possit no. bal. in. l. si quis. §. in o mnibus. colũ. xv. de episc. ⁊ cle. ⁊ gaudẽt bona hospitalis eo iure quo bona ecclesie. Bar. no. in. l. om nia per istum tex. eo. ti. ⁊ Alexā. in. l. sem per. §. fi. de iure immu. quod est verũ si sit constructũ cũ autoritate ep̃i. vt not. Bal. in auten. quas actio. C. de sac. san. ecclesi. ¶ Quis pōt prefici ꝓ rectore hospita[*]lis. Rñ. pa. ĩ. d. c. de sinodochijs ꝙ religiosi non possunt deputari nisi talia ho spitalia habeant curā animarũ vel nisi hospitale esset subiectum monasterio ⁊ monachꝰ deputaretur per abbatẽ tan obedientiarius ẜm Fede. cōsilio. clv. Clerici seculares possunt esse rectores. sed nō possunt haberet in tituluʒ bene ficij. vt in cle. quia cōtingit de reli. do. ⁊ cleri. per litteras. de prebẽ. Laici oẽs possunt cōstitui rectores. dũmō sintviri idonei ⁊ prouidi ⁊ boni testimonij. qui sciant velint ⁊ possint loca ipsa ⁊ iura eorum vtiliter regere vt in clemen. predicta quia cōtingit. ¶ Quid debẽt facere predicti rectores. [*]Rñ. ꝙ debẽt admodũ curatorũ ⁊ tutorũ iuramentũ p̃stare ac inuẽtarium facere de bonis ipsorũ locorũ ⁊ ānuatiʒ red dere rationẽ ordinarijs sub quibꝰ sunt vel ab eis deputatis alion collatio ꝓuisio. ⁊ ordinatio taliũ est nulla ipso iu re vt in. d. cle.  contingit. Verũ ꝙ non extendit̃ hoc ad hospitalia militariũ or dinũ aut aliorũ religiosoꝝ: Precipit̃ tamen oĩbus rectoribꝰ sub ostẽtatiōe diuini iudicij ⁊ per obediẽtiā vt redditꝰ in vsus pauperũ ↄuertāt ⁊ nō in alios: Rectores tñ militariũ ⁊ religiosorũ hospitaliũ sufficit ꝓuideant ẜm eoꝝ ordinum instituta ⁊ antiquas obseruātias pauꝑibꝰ. Q est limitādũ qñ q suꝑest exponunt ꝓ fide vel pie ałs nō excusan tur si male expendunt in nō pios vsus quia negari non potest quin tales redditus sint instituti propter pios vsus. ¶ Quid de administratione sacramen [*]toꝝ ⁊ celebratiōe in ipsis hospitalibus pauꝑibꝰ ibidẽ. Rñ. ꝙ dʒ seruari ātiqua cōsuetudo q̃ ad exercẽda ⁊ ministrāda spiritualia supradicta vt in. d. cle. quia contingit. ¶ Precipit̃ oĩbꝰ ad quos de iure vel cō suetudine vel statuto vel priuilegio ꝑtinei cura hospitalium ꝙ bona deꝑdita alienata indebite: in statũ debitũ redu cant ⁊ reformẽt vt rectores iuxta facultates prouentu ũ insistāt substẽtationi receptioni miserabiliũ personarũ. ĩ quo si negligentes fuerũt ordinarij iniũgit̃ vt ipsi si nō sunt exempta autoritate ꝓ pria sivero exmpta sunt autoritate apo stolica compellant ad predicta facienda per censuram ecclesiasticam compescendo tam eosdem  quoscun contradictores cuʒ dantibus auxiliũ consilium vel fauorem non obstantibꝰ qui buscũ priuilegijs quo ad hoc. di. cle. quia contingit. Hospitalis quomodo debet esse clericus vide. s̃. Clericus. iij. Hostiarius dicitur idem quod ianitor. Nam in veteri testamẽlo primi paralippo. v. Hostia rij electi sunt ad custodiā templi vt nō ingrederetur in illud immundus spiri tus in. omni re. vnde hostiarij dicti sũt eo ꝙ presint hostijs templi. ipsi eniʒ te nẽtes claues omnia intus extracusto diunt at inter bonos ⁊ malos haben tes. iudicium fideles recipiunt. ⁊ infide les abijciunt. xxj. dist. cleros in fi. ⁊. xxv. di. perlectis. Hosti seruāda est fides ꝓmissa. xxiij. questiōẽ. j. noli. ⁊. xxij. q. iiij. Jn nocens. Quod limita. vt. j. iuramentuʒ v. §. xvij. De hic dictis posui. s̃. in versicu. fides ⁊ ꝙ capitaneo belli hostem dicipere non licet priuato vero sic. not. Barto. in. l. j. §. non fuit. per illum text. ff. de do lo. ⁊ potest hostis furari ⁊ predari stosti bus. l. ij. ⁊ ibi Bal. C. de commer. ⁊ mer ca. non tamẽ facit suas res alienas hostibus predatas ⁊ si vendat oportet do mino restituat. l. latrones. ff. de capt. et in. l. hostes per bal. C. eo. titu. ⁊ ad quid teneantur hostibus reddere no. Bald. in. l. j. C. de lati. libe. tol. et Alex. in. d. l. hostes. Humilitas vera requirit tria. Pri mum sui ipsius nihilationem. hoc est ꝙ reputet se omnibus viliorem. Et licet cognoscat se habere aliqua dona dei que alij non habent tanto magis debet in sevisesce re cogitans ꝙ si deꝰ talia alijs dedissʒ gratiores deo essent  ipse. Et sic cũ ve ritate potest se extimare viliorẽ oĩbus ⁊ magis ingratũ. ⁊ hoc est quod voluit di cit Beda in omeł. sabbati tertie dñice q̃ dragesime. Cũ aliũ inquit peccantẽ cō spicimus mox animũ deorsum inclinemus ⁊  abiecti ex nostra fragilitate sumus si nos diuina pietas non sustẽtet humiliter inspiciamus. Hec ille. ex Joan. xiij. cum feceritis hec omnia dicite: quia serui inutiles estis. q. d. ex consideratione humili obligationis quam habemus: quia cum augentur dona ra tiones etiā crescunt donorũ. ¶ Secundum promptā alioꝝ obtẽperationẽ. vũ de renun. c. nisi cũ pridẽ. tunc veram hu militatẽ ostẽdis cũ per eā locum sublimen effugies. ⁊ tamẽ per obedientiam non dimites nā vera humilitas facitvt quis magis alijs de se credat  sibijp si: quia dicit Gre. si se meliorem alijs nō crederet nequa aliorũ cōsilia sue deli berationi postponeret. Et hoc veruʒ in omni dubio ꝙ potiꝰ dʒ alijs credere  sue opinioni secus in alijs. ¶ Tertium ꝙ requirit humilitas est. vt dona dei q̃ in se habet abscondat ⁊ se solum vilem ab extra demonstret nisi inquantũ honor dei ⁊ bonũ proximi aliud requirit. nam nō esset humilitas quando ꝓ salute proximi ⁊ ad edificationẽ animarum posset ostendere ⁊ predicare dona dei que habet si eaioccultaret:  dicitur Matth. v. luceat lux vestra ⁊ c. Non tamen debet magis vilescere in apparen tia  importet conditio sua ⁊ qualitas respectu eorum cum quibus viuit quia sic potius esset superstitio  humilitas xlj. d. c. quisquis rebꝰ in prin. 
 
 IActantia proṗe importat ꝙ hō verbis se extollat ẜʒ Th. ij. ij. q. cxxij. ar. j. Et pʒ. ex. c. imitare. vj. q. j. Et ꝓcedit ẜm Gre. ĩ li. xxiij. moraliũ. Alqñ ex suꝑbia sicut a cā interius motiua.  ex hoc ꝙ quis per arrogantiā interius supra se eleuatur. plerũ exterius maiora quedam de se iactat ⁊ propterea po nitur a Gre. ibidẽ. Tertia species superbie. licet non sit idẽ quod superbia. sed est tan a causa impellẽte. Aliquādo vero procedit ab inani gloria sicut a causa finali inquantum scilicet iacta tor intendit ꝙ per suam iactantiam glo riam consequetur. Et ideo ponitur etiā a Greg. filia inanis glorie ratione finis vt not. alexand. de ales. xxij. titulo. eodem. ¶ Vtꝝ iactantia sit pctm̃ mortale. Rñ. [*]vt colligo ex alex. ⁊ tho. vbi. s̃. ꝙ sic q̃dru pliciter. ¶ Primi duo modi sunt intũ considerat̃ ex se. ¶ Secundi duo intum cōsiderat̃ ex cā vel sine. ¶ Primo ẽ mortale pctm̃ qñ iactator profert quod est cōtra gloriā dei. sicut ille de quo eʒe chi. xxviij. Eleuatũ est cor tuuʒ ⁊ dixisti deꝰ ego sum. talessunt qui iactāt se suis meritis habere aliqua dona dei: vł a se habere: vł illi  de pctĩs mortalibꝰ q̃ fe cerũt. vł nō iactāt se vt strenuivideant̃: vł ẽt laudāt alios ⁊ iactāt de pctĩs mor talibꝰ q̃ fecerũt. vt no. gl. ĩ. c. Sũt plurimi. vj. q. j. Secꝰ eẽt de veniali  nō ẽ cō tra deũ. ¶ Sco ẽ pctm̃ mortale qñ iactātia est ↄ̃ charitatẽ ꝓximi sicut cũ s iactādo se ꝓrũpit i ↄtumeliā ꝓximi. sicut phariseꝰ Lu. xviij. nō suʒ sicut ceteri velut. ⁊ hic publicanꝰ: ałs aũt iactare se de eo q nō ẽ ↄ̃ gloriā dei vel charitatẽ ꝓximi ex se ẽ veniale. ¶ Tertio est mortale pctm̃ qñ ꝓcedit ex tali suꝑbia vel vana gloria q̃ sit mortale pctm̃. Si ꝟo nō erit mortale pctm̃ talis suꝑbiavł vana głia. sic nec iactātia ex eis ꝓcedẽs. Quō aũt suꝑbia vel vana gloria sit mor tale vide suꝑbia ⁊. vana gloria. ¶ Quar to est inortale qñ ꝓcedit ꝑ appetitum lucri in dānũ ꝓximi notabile. sicut cuʒ quis se iactat magnũ medicũ. aduocatũ peritũ. multas sanctitates facere sicut certani ⁊ hmōi  false ĩ nocumẽtuʒ ꝓximi se iactāt secus si nō esset in nocu mẽtũ ꝓximi  eẽt veniale pctm̃. ĩtellige ẽt si sit nocumẽtũ alicuiꝰ portātie.  id ꝙ minimũ est rō ap̃hẽdit quasi nihil. ij. ph. nisi ĩtenderet etiā nocere in multo. si posset. ¶ Vtꝝ iactātia possit esse ĩ factis sicut ĩ dictis. Rñ. ꝙ ꝓprie nōsʒ eualẽter sic sicut cũ s i vestibꝰ ĩ es ĩ domibꝰ ĩ ↄuiuijs ĩ familia. ĩ pulchritudine ⁊ hmōi. vt appareat diues  magna domo ⁊ no bili ꝓsapia ⁊ hmōi ⁊ sic erit mortale pec catũ sicut iactātia ĩ dictis si p̃dicta que facit sint cōtra gloriā dei⁊ charitatẽ ꝓximi. vel ex suꝑbia ⁊ vana gloria mortali vel in decpteione ꝓximi. Economus dicitur cui res ecclesiastica gubernanda mandatur. vt. lxxxix. dist. quia in quibusdaʒ. ⁊ idẽ est economus ꝙ sindicus ⁊ debet esse clericus non laicus vt patet in. d. c. ⁊. c. indicatum ibidem. ⁊ in. c. quoniam in quibusdam. xvj. questione vij. de quo dic vt. j. latiꝰ. §. j. Sed aduer te ꝙ est differẽtia ĩter actorẽ ꝓcuratorẽ ⁊ sindicum seu economũ ẜm glo. in ca. erga episcopum. ij. q. vij. quia actor con stituitur a nō dño ⁊ autoritate iudicis. ⁊ ad presentes lites tantum procurator vere semper a vero dño constituitur siue ad vnā litem siue plures siue p̃sentes siue futuras. Sindicꝰ autẽ siue ecoconomus ab vniuersitate constuit̃ seu a collegio ⁊ ad vnā causam ⁊ plures et presentes ⁊ futuras. ⁊ autoritate ep̃i  iura. cal. c. imperatorũ in fi. canō tñ oẽs administratores ecclesie vocat procura tores. j. q. iij. saluator. vide glo. ibidẽ. ⁊ ĩ d. c. imperatorũ cũ suis allegationibꝰ. tʒ tamẽ pa. in. d. c. imperatoꝝ ꝙ si ad vnā certā cām solũ cōstituit̃ ꝙ pōt fieri sine autoritate suꝑoris. alias nō. De notatis in hoc versi. ⁊ ꝙ economus dicitur proprie in rebus canonico rum sed vicedñs in rebus episcopi tan tum Bal. no. in addi ad spe. in ti. de his qui alie. no. in iudi. inter. versi. economꝰ ⁊ in. l. iubemus. §. economus. ⁊ibi Bar. in patre. C. de sac. san. eccle. ⁊ quomodo constituatur no. idem Bal. in. l. oẽs. C. de epis. ⁊ cle. ⁊an differant economus sindicus ⁊ vicedominus ⁊ quomodo Specul. vbi. s̃. ⁊in ꝟsi. prece. Dulia est quedam reuerentia siue adoratio. de qua. s̃. adoratio per totum. Jeiunium secũdũ. S. Bo. in. iiij. distĩ. xv. parte. ij. ar. j. q. iiij. dicitur communissime pro abstinentia ab oĩ mortali. Jsaie. l. viij. nōne hoc est ieiuniuʒ quod elegi. dissolue colligatio nes colli tui dicitur etiā cōiter oĩs affli etio q̃ ↄsistit in vigilijs flagellis ⁊ disci plinis. Proprie autẽ r ieiuniũ afflictio carnis ꝑ substrationẽ cibi ⁊ potꝰ fctā ẜm ĩstitutionẽ ecclesie. Et sic diffinit̃ ie iunium secundum Gof. est substractio prandij. ⁊ post cenam cuiuslibet cibi priuatio vs in diem sequentem. ⁊ abstinentia a carnibus ⁊ trahentibus semensinam originem ab ipsis. vt a lacte caseo ⁊ ouis. elicitur hec diffinito. iiij. di. c. deni. ⁊ ponitur a pa. in Rubri ca de obseruantia ieiuniorũ pro cuiꝰ de claratione q̃runt̃ dubia infrascripta. ¶ Vtrum sit aliqua hora determinata [*]in qua diebus ieiuniorũ sit comendendum. videtur ꝙ sit cena ibi post cenam ergo vs ad cenaʒ est abstineñ. sed breuiter notañ. est ꝙ in iure nulla hora est determinata pro commestione in die ie iunij nisi solum hora vesperorum tempore quadragesimali. vt in. c. solent de conse. di. j. q̃ iō deputata est. vt sicut cele bratis vesperis nō restat aliud officiuʒ diurnũ. sic fictione iuris videamur. xl. dies ieiunare: de quo ꝑ archi. in. d. c. solent⁊ ꝑ pa. in Rub.  obser. ieiu. Et ideo seruanda est consuetudo circa horā comestionis que communiter est in hora none vel circa ẜm Archid. in. d. c. solẽt. ¶ Sed nũquid frāgit ieiuniũ qui ante [*]prefatā horā māducat. Rñ. vr̃ ꝙ sic. ĩ. xl. per tex. in. d. c. solẽt  dicit. ꝙ non sunt credendi ieiunare qui ante vespertinum celebretur offm̃ māducāt in. xl. sʒ nō credo etiā in xl. frangat ieiuniũ qui ante statutā horā comedit etiā si ꝑ notabile spaciuʒ preueniat nisi faceret in fraudẽ ieiunij:  si quis attẽdat ad ver ba prefati. c. solent potiꝰ loquit̃ de ꝑfectione  de necessitate. ⁊ licet gl. ĩ. xxv. di. §. alias ea demum teneat ꝙ sit pctm̃ mortale ante horā comedere: tñ. c. j. de conse. di. iiij. quod allegat pro sua opinione nihil facit pro ea. Melius forte faceret pro ea. c. vt vtinaʒ omni tempo re. lxxvj. di. quod innuit consuetudineʒ patrie estimandam legem. quod quidem admitterem quando talis consue tudo esset ĩtroducta ea mẽtevt frāgeret ieiuniũ  añ dictā horaʒ comederet q quidem nō credo nisi vt dixi quādo in fraudẽ ieiunij fieret. Et ideo ↄcludo cũ Au. i. d. §. ałs ea demũ. ꝙ quotiẽs quis corꝑe sanus alijs ieiunātibꝰ prandere voluerit. s. ante horā ꝙ est pctm̃ veniale. ⁊ sic tene. Si ꝟo ex cā rōnabili nullũ pctm̃ erit q quidẽ tʒ etiā Jnno. in pre fata Rub. Et sic dicit debere ĩtelligi. di c. solent aduerte tamẽ ẜm doctrinā sctĩ Tho. in. iiij. di. xv. ꝙ vbi ora comedẽdi in die qñ nō ieiunat̃ esset hora tertie. in die ieiunij hora comedẽdi esset sexta vnde dicit ꝙ  ieiunium ecclesie debet esse penale ⁊ satisfactoriũ. Jō supra tp̃s cōiter comedẽdi aliquid additur nō au tem tantũ ꝙ penitus humor cibi assum pti exsiccet̃ aut virtus naturalis debili tetur vnde paruo residuo tꝑe. s. a sexta vbi cōiter sumit̃ cibus nona occurrit in qua cibus ẜm institutionem ecclesie su mendꝰ est in diebꝰ ieiunij. hec ille. Ex qͦ pʒ ꝙ si esset tertia veniret. vj. ꝙ bñ no. ¶ Vtrũ plus seł comedere sit frāgere [*]ieiunium. Rñ. ꝙ varia fuit doc. opinio. Gof. ⁊ cōiter theologi in q̃rto sen. tenẽt ꝙ sic si comedat̃ ꝑ modũ cibi. Et iō indiffinitiue r cuiuslibet cibi ṗuatio. Se cus ẜm eos si alid sumeret̃ ꝑ modum medicine sicut sunt electuaria ⁊ hmōi. Et ẜm Jnno. in Rub. de obser. ieiu. solũ licẽt ꝓ remouẽda infirmitate vel fugiẽ da. Sʒ ꝓ ↄseruāda sanitate vbi non est signũ ĩfirmitatis nō lʒ nisi q̃tenꝰ lʒ vti alijs cibis. alij tenẽt ꝙ nullo iure cauet̃ ꝙ solũ semel ĩ die ieiunij comedamus. Et ꝓpterea dicunt licere pluries in die comeder̃ sine fractiōe ieiunij dũmō fiat ex rōnabili cā ⁊ ẜm ↄsuetudinẽ illoꝝ in ter qͦs viuit. Et huiꝰ opiniōis vr̃ fuisse pa. ĩ p̃fata Rub. Rō ẜm eũ  cũ non ha beamꝰ ius specificũ recurrẽdũ ẽ ad ↄsue tudinẽ loci. Facit. c. vtinā. xxxix. di. ⁊ ad dictũ Ho. in. c. ij. eo. ti.  dicit ꝙ cōsuetu do ĩ ieiunijs indictis ab eccłia nihil po test facere. Dicit verũ qñ cōsuetudo ex toto aufert ieiuniũ. ⁊ nō hʒ rōnabilem causam in se. sʒ fuit inducta vt hoĩes se vẽtri dedicẽt ꝓpter tꝑalia gaudia. ałs secꝰ. vt no. gl. in. d. c. ij. Et ꝓpterea dicit. Jdẽ pa. putareʒ ꝙ aliquid comedere ꝓ collatione de sero magis ad sustentationem naturalẽ  ad delitias nō sit peccatũ nec frangere ieiuniũ: dũmodo fiat ẜm cōsuetudinẽ loci ⁊ tẽperate hec ille. facit ꝓ hoc q not. Jnno. in. d. Rubrica ꝙ prandere pluries in die ieiunij est cō tra cōsuetudinẽ approbatā ecclesie. ⁊ sic videt̃ sentire ꝙ non sit de iure specifico. Jtem Jnno. dicit ibidem ꝙ cisterciẽses fecerunt statutũ vt seruientes alijs aliquid sumant in die ieiunij ⁊ licite. item ꝙ seruientes dominis qui faciunt credentiā nō frangunt ieinnium. mihi ve to vr̃ ꝙ opinto que tenet ꝙ soluʒ semel debeamus comedere sit verior. si nō ver ba. sʒ mentẽ legis volumus amplec. c. quadragesima. de ↄse. di. v. Et ideo con cludo ꝙ comedens plus  semel in die aliquid eorum q̃ cōmuniter in cibum so lent sumi: vt panẽ fructus ⁊ herbas:  etiā sancti herbis vsi sũt ꝓ cibo frāgat ieiuniũ nisi comestio ordinet̃ potiꝰ ad medicinam  ad cibũ respectu intẽtio nis comedẽtis ⁊ principaliter ex modo ⁊ titate sumptũ ad id ordinetur. lʒ cō sequẽter aliqualiter nutriat. vt puta  indigẽs potu ⁊ timẽs ne dilauet stomachũ ⁊ noceat aliquid sumit siue sit clecruariũ siue etiam panis vel fructus et hmōi ꝓ euitādo nocumento potus nō ad sustentationẽ ꝙ nō frangat ieiuniũ nec restringo me solum ad electuaria vt dā sʒ vt dixi ad panẽ fructꝰ ⁊ quodcũ aliud q sumit̃ per modũ medicine. ar. c. ad eius. v. di. ⁊ hoc etiā videtur tenere pe. de palu. in quarto. Cōneniẽtiꝰ tñ est a pane abstinere cũ sit ṗncipalior cibus in vsu. nisi sit alteratꝰ ⁊ nisi sit ca rẽtia alteriꝰ rei: nec ob. ꝙ talia nutriāt  ẜm Tho. in. iiij. di. xv. ecclesia nō attẽdit in statuẽdo id q quocun modo nutrire potest sed id q prĩcipaliter ad nutriendũ ordinatum est hec ille. Et sic tene: quia finis legis nō frustrat̃ ex huiusmodi sumptione. ¶ Vtrũ pluries bibere vinũ vel aquaʒ [*]frāgat ieiunium. Rñ. Jnno. in predicta Rubrica ꝙ nō siue ante pastũ siue post: posset tñ ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xv. ar. iij. q. vij. frangit̃ ieiuniũ: quādo vʒ quis in mane biberet vnum vel ceruisiā nō ad extinguendũ sitim sʒ famẽ. Simiłr etiam nō frāgit ieiuniũ  etiā añ pastũ come dit ficꝰ aut polẽtā aut alid hmōi per modũ medicine ne deficiat in die ieiunij ẜm Pe. de palu. in quarto. ¶ Quibus cibis frāgitur ieiuniũ. Rñ. [*]ẜm Ri. vbi. s̃. ꝙ ꝑ esum carniũ. ⁊ sic trāseũt cōiter doc. ĩ p̃fata. Rub. Arch. ĩ. c. ro gatiōes de cōse. di. iij. Facit. d. c. deni. ⁊. c. cōsiliũ eo. ti. de ouis vero ⁊ caseo et alijs lacticinijs Goffr. ĩ p̃fata diffinitio ne vr̃ tenere ꝙ siłr frāgāt. Jnn. in p̃fata Rub. dicit ꝙ p̃t statui vt ꝓpter penuriā pisciũ vtamur istis lacticinijs ĩ alijs ieiunijs p̃ter quadragesimā. Tu dic ꝙ cũ nō habemꝰ tex. exp̃ssum  oua. ⁊ lacticinia ꝓhibet nisi solũ. in. xl. vt. in. d. c. de ni. ꝙ cōsuetudo seruāda ẽ in alijs ieiunijs extra quadragesimā. ẜm Ru. vbi s̃. q. v. ⁊ Pa. ĩ. d. Rub. Facit. d. c. vtinā. ⁊ ẽ cōis opinio. Et iō pñt comedivbi ↄsue tudo est in oĩbus ieiunijs p̃ter quadragesime ieiunia. ałs nō lʒ. Nō tñ dicerẽ frangere ieiuniũ  etiā comederet. oua ⁊ lacticinia extra q̃dragesimā vbi ↄsuetudo nō est. qñ nō ꝑ gulositatẽ sʒ ex aliq̃ rōnabili cā faceret. no. ẽt sʒ Ho. ĩ sum. e. ti. ꝙ cuicũ cōcedit̃ vsus ouoꝝ ⁊ casei ĩ telligit̃ cōcessuʒ ꝙ etiā pōt vti sagimĩe. i. lardo. ar. c. p̃sbyter. lxxxij. di. ⁊ ibi glo. ¶ Vtrũ ieiuniuʒ cadat sub p̃cepto. Rñ. [*]ẜm Ri. in. iiij. di. xv. ar. iij. q. ii. iij. ⁊. iiij.  ieiuniũ aliquādo accipit̃ largissime ꝓut est actꝰ nature. ⁊ sic quilibet ieiunat ante comeddat ⁊ isto modo nec ẽ actꝰ virtutis: nec de precepto. ¶ Sco mō accipit̃ large ꝓut est actus ꝟtutis abstinẽtie. s. frenare delectationes gustus ꝑ cōparationẽ ad cibũ ẜm regulā rōnis siue semel comedat in die siue pluries. Et sic cadit gñaliter oĩbꝰ sub p̃cepto: nō ĩtelligas tñ ꝙ sꝑ mortałr peccet qñ exce dit. sʒ solũ qñ rō ꝟtutis totaliter extinguit̃. ⁊ hoc ẽ in casibꝰ qñ gula ẽ mortalis de qͦ vide. s̃. gula. ¶ Tertio mō accipit̃ ꝓprie ꝓut abstinemꝰ etiā ab illis  bus vti possemꝰ saluo actu ꝟtutis. ⁊ sic accipit̃ ĩ diffinitiōe p̃missa ⁊ oĩbꝰ superioribꝰ ⁊ ẜm cōeʒ ĩtelligẽtiā vocabuli: ⁊ isto mō cadit sub p̃cepto ĩduobꝰ casibꝰ s. qñ ex iuramẽto s vel ex voto se obligauit. ¶ Sco qñ ex p̃cepto ei indicitur ab eccłia vel ab alio p̃lato. Facit. d. c. vtinam. ⁊ de cōse. dist. v. c. ieiunia. ¶ Sʒ q̃ro qñ ⁊ bꝰ diebꝰ ieiuniũ ĩdicit̃ [*]ab eccłia. Rñ. ꝙ in infrascriptis tꝑibꝰ. ¶ Prĩo q̃dragesima tot exceptis diebꝰ dñicis. vt ĩ. c. quadragesima. de ↄse. dis. v. vbi r ꝙ summa obseruatiōe est obseruāda. ⁊ ĩcipit in q̃rta feria q̃ precedit ṗmā dñicā q̃dragesime qͦ ad seculares. vt ĩ. d. c. q̃dragesima qͦ autẽ ad clericos ĩcipit sca feria post dñicā nq̃gesime. vt ĩ. c. deni. iiij. di. Sʒ cōiter tenet̃ ꝙ ẽ ↄsiliũ nō p̃ceptũ sʒ solũ ĩ q̃rta feria p̃dicta. ¶ Sco q̃tuor tꝑa vt in. c. statuimꝰ di. lxxvj. Statuimꝰ it vt q̃tuor tꝑa āni ab oĩbꝰ hoĩbꝰ cũ ieiunio obseruentur ¶ Prĩa tꝑa cadũt ĩ q̃dragesima. s. q̃tuor. feria ⁊. vj. ⁊ sabbato post ṗmā dñicā q̃dragesime. ¶ Sca cadũt. iiij. ⁊. vj. feria ⁊ sabbato post pẽ. ¶ Tertia cadũt. iiij. ⁊. vj. feria ⁊ sabbato post exaltationem sctẽ crucis. ¶ Vltima cadũt. iiij. ⁊. vj. feria ⁊ sabbato post festũ sctẽ Lucie vt pʒ in. c. de ieiunio. lxxvj. di. ⁊ ꝑ totũ. ¶ Ter tio oẽs vigilie duodecim apłoꝝ sunt in obseruatiōe ieiunij celebrāde p̃ter vigi lias apłoruʒ Philippi ⁊ Jacobi ⁊ beati Joānis euāgeliste vt dicit tex. in. c. cōsiliũ nostrũ eo. ti. ⁊ sunt he. s. vigilia sancti Mathie Petri ⁊ pauli Jacobi Bartholomei Matthei Simonis et Jude Andree ⁊ Thome. ¶ Quarta vigilia as sumptiōis dñi. vt ĩ. c. j. e. ti. ¶ Quĩto vigilia natiuitatis dñi nr̃i ĩ. d. capło. c. j. ¶ Sexto vigilia oĩm sctōrũ ⁊ sctĩ Joannis baptiste ⁊ scti Laurẽtij ẜm Jnno. vbi. s̃. ⁊ cōiter doc. nullo tñ iure inueni tur exp̃ssum. sʒ rōne consuetudinis hoc dicunt:  dicit Ric. ĩ. iiij. di. xv. ar. iij. q. viij. si ĩ aliq̃ regiōe ẽ aliq ieiuniũ ↄsuetũ q tñ nō est p̃ceptũ ꝑ ius scriptũ nihilominꝰ obseruandũ est ab extātibus ibidẽ. Facit ꝓ hoc. c. ↄsuetudo di. j. ⁊. c. in his rebꝰ. xj. di. sʒ dico ego veꝝ qñ cōsuetudo hʒ oĩa resita de bꝰ. s̃. ↄsuetu do. ¶ Septimo vigilia pentecostes. vt lxxvj. di. c. de ieiunio. ⁊ lʒ Gratianus de de ↄsilio ĩ. §. necessario ea. di. Tñ verius vr̃ ꝙ sit de p̃cepto ẜm gl. Jo. ibidẽ in. d. .§. Et patet euidẽter in. d. c. de ieiunio. ¶ Quid si vigilia aliquarum prefata[*]rum solennitatũ veniat in dñica. Rñ. ꝙ in sabbato p̃cedẽti ieiunanda est. vt in c. j. ⁊. ij. de obserua. ieiu. ¶ Quādo dʒ celebrari vigilia sctĩ Ma [*]thie tempore bisexti. vide. s̃. bisextus. ¶ Sunt ⁊ alie vigilie seu ieiunia ĩdicta [*]ab ecclesia sʒ nō de p̃cepto. vt cōiter tenet̃. s. aduẽtꝰ dñi. De quo ĩ. d. c. cōsiliũ ⁊ rogatiōes de bꝰ in. c. rogatiōes de cōse. di. iij. item. iiij. ⁊. vj. feria. vt in. c. ieiu nia ea. di. ⁊ sabbata omnia vt in. c. sabbato ea. di. ¶ Vtrũ ieiunia indicta de precepto ab [*]ecclesia possint transferri de die in diẽ. Rñ. ẜm Jnn. ĩ p̃fata Rub. ꝙ sic sicut r fieri ĩ frācia vbi sunt eccłie sctĩ. Quinti ni vbi vigilia oĩm sctōꝝ ieiunat̃ tertio die p̃cedẽti. limitat hoc Pano. in. d. Ru brica. dũmodo fiat autoritate ep̃i. ar. c. ij. de obser. ieiu. in fi. ⁊ bene. ¶ Vtrũ p̃fata ieiunia de p̃cepto ab ec[*]clesia possint redimi vel in aliud cōmutari. Rñ. Jnn. vbi. s̃. ꝙ nō nisi cā vel necessitas in ieiunāte subsit. q intelligo ab ĩferiore a papa. Secꝰ est de ieiunio voti vel pnĩe. de qͦ. s̃. confessio. vj. §. iiij. et. j. Votum. iiij. §. ij. ¶ Vtrũ oẽs teneant̃ ad ieiunia ĩdicta [*]ab ecclesia de precepto. Rñ. Jnn. vbi. s̃. ꝙ. sic oẽs  sunt sane mẽtis doli capaces ⁊ potẽtes ad ieiunādũ cũ peccare possint ⁊ peccata deflere. vt in. c. j. de de lic. pue. ¶ Vtrũ semꝑ peccent mortałr p̃fati qñ [*]soluũt ieiunia eccłie q̃ sunt de p̃cepto. Rñ. gl. ĩ. §. ałs aũt ea demũ. xxv. di. ⁊ cōi ter doc. tenẽt ꝙ sic. si sine rōnabili cā s ea soluat. d. Car. in. c. ij. de obser. ieiu. tʒ ꝙ nō nisi ex ↄtẽptu vel inobediẽtia hoc faciat. vt puta  non vult se subijcere p̃cepto suꝑ ioris. Et dicit hic tenere ar. in. d. §. ałs. Sʒ Arch. ibidẽ recitat Joā. de fantu. hoc tenẽtẽ. Sʒ ego distinguo ẜm ꝙ. j. dicam Jnobedientia in prin. ¶ Que sunt rōnabiles cāe excusantes [*]a ieiunio. Rñ. vt colligo ex rica. vbi. s̃. arg. iij. q. iiij. cũ qͦ cōcurrũt cōiter doc. ꝙ sunt. v. ¶ Pria etas vt sunt pueri  ẜm aliqͦs vsad pubertatẽ excusant̃ a ieiu nio. ar. c. lr̃is. de despō. ĩpu. vel ẜʒ alios vs ad plenā pubertatẽ q̃ est in. xvi. in muliere. ⁊ ĩ. xviij. anno ĩ masculo. aut ẜʒ alios vs ad. xxv. annũ. ar. gl. si s alid. C. de his  ve. eta. ĩpe. Hos. ĩ. c. ij. de obser. ie. ⁊ cōiter theologi tenẽt ꝙ vs ad vigesimũ: alij vigesimũ ṗmũ annũ excusant̃. ar. c. cũ vigesimũ de officio de le. Jntelligeꝙ nō tenent̃ ad oĩa ieiunia sʒ bene ad aliq̃ eis ↄmẽsurāda ẜm augmẽtũ ⁊ ꝓpintatẽ ad dictũ vigesimũ pmũ annũ ẜʒ Tho. ĩ. iiij. di. xv. Propter ea dico hoc remittẽdũ arbitrio boni vi ri vt pensata q̃litate etatis ita iudicet̃. ar. c. de causis de of. del. ⁊ idẽ dico de senibꝰ lʒ dā dicāt eos nō teneri post an nos. lv. ar. l. ij. §. fi. ff. de decurio. ĩ tex. ⁊ ĩ gl. ibidẽ. vbi excusant̃ muneribꝰ ꝑsona libꝰ post. lv. annũ excepto a tutela ⁊ cura bꝰ solũ excusant̃ post. lxx. annũ. C.  eta. l. vnica. ¶ Sca ĩfirmitas  in eis natura debilis est ⁊ cibũ necessariũ in vna vice si sumerẽt noceret ⁊ idẽ dico  debilibꝰ eadẽ rōne. ¶ Tertia laboriosi tas. sicut ĩ illis  laborādo victũ acrũt seu rōne ittineris vel alio mō nō possũt simul cũ labore sufferre ieiuniũ. aduer te tñ ꝙ intẽtio maioris lucri nō excusat ẜʒ astẽ. siłr nō excusant̃ nolũt ↄducere oꝑariosnisi ieiuniũ soluāt nisi cā sit ne cessaria ẜm astẽ. q̃ festinantiā requirit. ¶ Quarta mendicitas qñ cibũ necessariũ ĩ vna vice hr̃e nō pñt. Quĩta q̃litas mulieris p̃gnātis aut nutriẽtis ex appetitu extraneo aut nutrimẽto fetꝰ nō pñt ieiunare sine ꝑiculo vł eaꝝ vel fetꝰ seu pueri. nō solũ excusant̃. ĩmo tenent̃ soluere ieiuniũ ẜʒ Rodo. vñ dicit sctũs Tho. ĩ. iiij. di. xv. ꝙ subtractio cibi ꝑ ieiuniũ si ĩpediret ea q̃ necessario sũt agẽ da cũ bꝰ cōuiuit ex societate vł offō te net̃: nō esset licita sed diceret̃ rapina. ¶ Sed nũd seruiẽtes mẽsis nobiliuʒ [*]aut legẽtes ad mẽsam religiosoꝝ  alid p̃libāt ne deficiāt in legẽdo vel seruiẽdo soĩuũt ieiuniũ. Rñ. Rodo. ꝙ nō si hec faciũt positis mẽsis vel parũ ante: ita ꝙ propter continuationem temporis dici debeat totuʒ vna mensa. idem dicendum de illis qui iam incepto prā dio portāt encenium ad vicinũ. vel ali quid aliud faciunt. ⁊ postea redeũt ad comestionem perficiendam. ¶ Vtrũ vxores ꝓpter ꝓhibitionẽ viro[*]rũ excusent̃. Rñ. ẜm Jnn. ĩ Rub. de obser. ieiu. ꝙ nō a ieiunijs indictis ab ec clesia. sʒ a volũtarijs. sic. xxxiij. q. vl. ma nifestũ. credo tamẽ ꝙ p̃sbyter ꝓpriꝰ ꝓpter scādalũ viri cui aliquo mō nō pōt obuiari posset dispẽsare cũ eis. ar. c. vt cōstitueret̃ in fi. l. di.  p̃ceptũ iuris po sitiui nō obligat quẽ cũ scādalo ar. ij. c. de no. op. nũ. ⁊. c. nihil de p̃scr. cũ siłibꝰ. ¶ Vtrũ peregrinātes ex deuotiōe excu [*]sent̃. Rñ. ꝙ sic si talis peregrinatio non pōt differri ⁊ simul cũ ea ieiunare non possunt. Nec ob. ꝙ preceptũ dʒ p̃poni ↄsilio:  ẜm Astẽ. intẽtio dantis hmōi p̃cepta nō est excludere alias pias cās et magis necessarias: secꝰ ẽ de p̃ceptis legis nature q̃ ꝓhibẽt hoc q ẜm se est malũ. idẽ. S. Tho. vbi. s̃. ⁊ addit ꝙ dʒ fieri cũ dispensatiōe superioris. idẽ dic de quacũ alia operatione bona: puta obedientia prelati predicatione auditione cōfessionũ ⁊ huiusmodi ar. c. non mediocriter. de cons. dis. v. ¶ Querit̃si alte cause a p̃dictis possint [*]assignari q̃ excusent a ieiunio indicto ab eccłia. Rñ. ꝙ sic multe. Et iō tā ĩ p̃fatis causis  in alijs est notādũ ꝙ si cā sit euidẽs ex q̃ nō pōt ex toto ieiunare. licite homo ꝑ seip̃m pōt frāgere ieiunũ. p̃sertim cōsuetudine interueniente vel qñ recursus de facili nō pōt haberi ad superiorẽ. ar. prefati. c. consilium. Si vero sit dubia vel nō ex toto tollit facultatẽ ieiunandi. sʒ solũ in parte vt puta debilitas vł ꝑegrinatio aut labor ⁊ hu iusmodi dʒ ad suꝑiorẽ recurri  ptāteʒ habet in talibus dispẽsandi ẜm Astẽ. ¶ Quis ẽ suꝑior  possit in hoc dispen [*]sare. Rñ. Host. in. c. consilium. de obser. ieiu. ꝙ est episcopus nec sufficit licentia simplicis presbyteri etiā ex iusta cā nisi summa necessitas immineat. ita ꝙ ad ep̃m nō possit haberi recursus sine periculo. Rod. autem dicit arbitrio boni viri limitandum pro quanta necessi tate sit frangendum potius ꝑ doctrinā generalem. ⁊ sic cum proprius sacer dos sit ordinarius iudex consciẽtie. videtur ꝙ ipse possit. Ego vero credo ꝙ si loquamur de dispensatione que est quedā relaxatio iuris. ꝙ tunc pertinet ad episcopum solum qui causa subsistẽ te in ieiunare debẽte potest dispensare ⁊ in aliud bonũ ↄmutare talia ieiunia. Et cā legitima est debilitas ꝑsone siue ꝓueniat ex defectu nature siue laboris ar. dicti. c. cōsilium in fi. Si vero loquamur de declaratiōe. s. vtrũ sit causa legi tima. vel nō sic credo sufficiat illa cōfes soris ꝓprij qui est bonus vir ⁊ etiā cōsi liũ medici. sʒ medicꝰ peccat si sine rōnabili cā vt frangat cōsulit. ar. c. quid culpatur. xxiij. q. j. Et sic intellige Rod. ¶ Vtrum non ieiunās vno die teneat̃ [*]altero die ieiunare. Rñ. ꝙ lʒ text. c. j. de obserua. ieiu. videatur velle ꝙ sic quasi sit obligatus ad duo. s. ad ieiunādum. ⁊ illo die. Facit etiam ad hoc in ar. c. cũ dilecti cũ notatis in gl. in. ver. duo sub hac forma de dolo. ⁊ contuma. Tamen pe. c. ij. de obserua. ieiu. ego teneo ꝙ nō tenetur quia ibi non imponitur frangentibus. vt alio die ieiunent. facit ad hoc quod not. Jnno. in. c. j. de cele. mis. de illo qui dimisit officiũ ꝙ nō tenetur illud reassumere quasi sit seruitus cuiuscun diei ⁊ varietur ex tẽpore. Naʒ si teneor prestare operas certo tempore ⁊ impedior nō sum obligatus alio tempore  non sunt eedem oꝑe sed va riantur ex tꝑe. vt est tex. no. ĩ l. si nō sortem. §. libertus. ff. de cōd. inde. Jtẽ si relinquit̃ mihi vsusfructꝰ ꝑ bienniũ futu rũ ⁊ impedior nō possum petere vsumfructum alterius bieunij  nō est ideʒ vsusfructus. l. si vsussructus mihi. ff. de vsu ⁊ vsufruc. leg. ⁊ tex. c. j. debet intelligi de translatione fienda ex causa propter solennitatem. ¶ Sʒ nũd totiẽs peccat mortałr quo tiẽs comedit ĩ die ieiunij fracti sine cā. [*]Rñ. Jo. de neapo. in quoł. tʒ ꝙ sic:  vi det̃ reduci ad p̃ceptũ negatiuũ: sʒ magis plʒ opi. durādiĩ. iiij. ꝙ nō nisi seł. ni si comedẽs nouo cōptẽptu mẽtis pluries comederet:  tũc totiẽs peccaret mortaliter. Et hec ẽ cōior opin. ałr obli garet̃ ad ĩpossibile.  ex qͦ seł ieiuniuʒ fregit iā ill nō pōt āpliꝰ facere illo dei Et iō p̃ceptũ ẽ sibi factũ ĩpossibile. Se cus esset  ieiunio quadragesime:  lʒ fregerit vno die: pōt tñ ieiunare ⁊ tenet̃ altero die. ⁊ sic quot dies omittit ĩ quadragesima tot peccata mortalia committit. ¶ Vtrũ liceat ieiunare ĩ dñica ⁊ alijs fe [*]stis solẽnibꝰ rñ. ꝙ sic nisi s faceret q̃si volẽs deuiare a ↄsuetudine ppłi xp̃ia ni:  turpis ẽ oĩs ꝑs q̃ suo toti nō con gruit. pōt ẽt eẽ illicitũ ẜʒ Th. vbi. s̃. si a deo ꝑtinaciter ieiuniũ teneret ꝙ nō cre deret ꝑ deuotionẽ festi vtilitatẽ ieiunij ↄpẽsari posse. Jdẽ dic qñ ex alia suꝑstitione hoc faceret. ¶ Vtrũ ieiuniũ factũ in peccato morta [*]li ꝓsit. rñ. ꝙ sic quātũ ad obediẽtiā mā dati si ẽ p̃ceptũ ab eccłia vel ex voto et hmōi. ¶ Sco valet ad macerationeʒ. ¶ Tertio ad oĩa aliavlʒ ad q̃ valẽt oꝑa [*]fctā ex̃ caritatẽ  bꝰ. j. satisfactio. §. vj. ¶ Diuersis ĩtẽtionibꝰ ieiunat̃ vñ ꝟsus abstĩet eger. egẽs cupidꝰ gula. simiavir tus. eger vel  nō pōt comedere vel ꝓpter medicinā. egẽs  nō hʒ cupidꝰ ne expẽdat. Gula vt postea auidiꝰ comedat Simia. i. hipocrita vt laudetur. vir tus. i. virtuosus vt mereatur. Jgnorantia Alia bona qua quis ignorat ea q̃ ei essent occasio peccati. vt ĩ. c. uis dist. xxxviij. Alia ne mala ne bōa q̃ quis ignorat quia nō expedit scire alia mala qua quis ignorat q̃ scire expedit ⁊ hec multiplex est. Alia iuris: alia facti ignoran tia iuris alia iuris diuini alia iuris na turalis: alia iuris canonici ⁊ ciuilis: ⁊  istis scribitur. xxxviij. di. in summa. ⁊. j. q. iiij. §. vl. in. tex. in glo. hic autem non intendo tractare de ignorātia facti:  hec excusat vt in regula ignorantia li. vj. sʒ de ignorantia iuris pro cuius declaratione queruntur plura. De cōtentis in hoc. §. ⁊ an ignorās dicatur peccare no. bal. ꝙ nō in. l. ij. C. ne sac. bap. reite. bar. ⁊ bal. in. l. cũ in fi. C. de ser. fug. vbi ꝙ nō punitur  vxo rẽ alienā ignorās detinetvel despōsat. l. ex maleficijs. §. lōge.  act. ⁊ obli. ⁊ an differat ignorās a dubitāte. gl. no. in. l. de statu. ff. de testa. ⁊ bal. in. l. falsas. ĩ. j. q. C. de fur. ⁊ in. l. manifestissimi eo. ti. et ꝙ ignorans nō pōt eligere bal. ibi. et dicitur ignorans speculari sicut distans a longe not. bal. in. l. precibus. C. de impu. ⁊ alijs susti. [*]¶ Vtrũ ignorantia mala sit pctm̃. Rñ. ꝙ aut ignorātia dicit priuationẽ cogni tiōis necessarie ad salutẽ. ⁊ sic ẜm. S. Bona. in. ij. di. xxij. q. pe. potest esse dupliciter. ¶ Prĩo ita q est in nobis sed nō a nobis. ⁊ hoc mō culpa nō est ⁊ cuʒ nō simꝰ eius principiũ in ipsa nec meremur nec demeremur. ¶ Secũdo ita q est ĩ nobis. Et ex nobis. ⁊ hec igno rātia est culpa. ⁊ hec fit tripliciter. Prĩo mō cũ sumus in via veritatis voluntarie ab ea recedimus in viā erroris nos p̃cipitātes. Et hec ẽ ignorātia erronea vt in hereticis. sco mō cũ ad viā possumꝰ ꝑtingere veritatis cupimꝰ ĩ tenebris eẽ. Et hec ẽ ignorātia affectata. Tertio mō cũ ex quadā pigritia ⁊ negłia nō cu ramꝰ veritatẽ addiscere. Et hec dr̃ crasfa ⁊ supĩa Sʒ ṗma maior culpa  sca ⁊ sca  tertia. Et de hac dr̃ ĩ. c. ignorā tia. xxxviij. di. ⁊. in. d. §. fi. Si ꝟo ignorā tia dicit ṗuationẽ cognitiōis eoꝝ q̃ nō sũt necessaria ad salutẽ: sic nō est pecca tũ vt. xxij. q. ⁊. c. in quibus rebus. ¶ Sʒ q̃ sũt necessaria ad salutẽscire. rñ. [*]ẜʒ Th. j. sce. q. lxxvij. ꝙ oẽs tenẽt̃ scire cōit̃ ea  sũt fidei ⁊vłia iuris p̃cepta. Si głi āt ea q̃ ad eoꝝ stastutũ seu offm̃ spe [*]ctāt. ¶ Vtrũ ignorātia excuset aliquẽ a peccato. Rñ. ẜʒ. S. Bo. vbi. s̃. q. vlti. ꝙ si tāta sit ꝙ priuet rōnẽvoluntarij ⁊ rōnẽ contentus excusat a toto. sicut est igno rantia inuincibilis q̃ priuat fimplicit̃ cognitiōe iuris sicut in furioso in ĩfā te nisi in talẽ ignorātiā venisset ex culpa sua  tũc nō excusata toto sʒ a tan to. de quo dic. vt. s̃. Ebrietas. §. iij. Jteʒ dic ẜm Tho. in quoł. de eo qui hʒ suficiẽs impedimentũ ꝓpter q scire non potuit puta fuit in carcere vel in terris ad quas cōstitutio pape nō peruenit ⁊ hmōi. ꝙ non peccat faciens contra cōstitutionẽ. Sivero igmorantia oĩno nō priuat rōnẽ volũtarij ⁊ rationẽ contentus sic distinguo ẜʒ Ric. eadẽ di. ⁊ li. ꝙ aut ẽ ignorātia cōmissionis qua quis nō vult scire vt liberius peccet. j. dr̃ affectata. Et sic nec excusat nec alleuiat peccatũ Aut est rōne omissiōis: qua s negligit scire q̃ tenet̃ q̃ satis facilit̃ po tuisset scire. Et hec dicitur crassa ⁊ supi na. ⁊ hec excusat a tāto. s. ꝙ non est tam graue peccatũ. sʒ nō excusat n sit mor tale si est circa ea q̃ sunt precepti diuini aut nature. xxiiij. q. j. si s dederit. et xxxviij. dis. c. qui ea. Si āt fit circa ea  sunt precepti iuris positiui. sic credo ꝙ aliqñ excuset a mortali scʒ eam distin ctionẽ. de qua dicā. j. inobedientia. Et scʒ predictā intelligẽ q dicit̃. vj. q. j. q̃ ro. ⁊. xxiiij. q. j. ca. schisma. ⁊. xxxij. q. vij. quẽadmodum. xxviij. q. j. §. ex his. ¶ Ex predictis ⁊ adeuitañ. confusionẽ [*]multorum que circa ignorantiam scribũtur aduerte ꝙ si ex ignorantia quis facit aliquid quod non est contra legẽ dei nec nature credens non fore prohi bitum aliqua lege. cum tamen sit prohibitum ⁊ talis ignorantia non est affectata nec crassa. vel supina puta  laborat pro viribus scire sibi necessaria. puta si est mulier vel rusticus mercator ⁊ hmōi. vadit libenter ad predicatiōes ⁊ alia loca vbi declarantur talia. ⁊ facit ꝙ cōiter faciunt alij de sua qualitate et conuenit facere. Si est religiosus studet libenter interrogat ⁊ hmōi ꝙ talis ignorātia excusat eũ ab oĩ pena etiā ex cōicatiōis in iure posita quo ad foruʒ aĩe ẽt ab oĩ culpa ꝑ tex. clarum in. c. fi.  matri. accusa. pos. ⁊ ꝑ rōneʒ. c. cognoscẽ tes de consti. Absurdum. n. esset ad penā obligari ignorantem. Facit. l. fi. ff. de decre. ab or. faciẽ. Jura vero q̃ viden tur innuere cōtrariũ fundāt se suꝑ pre sumptione: vt euidẽter colligit gl. in. l. j. C. de ĩterdict. matri. approbata ꝑ do. ibi. ⁊ in. l. fi. ff. de ritu nup. ⁊ in. l.  cōtra. C. de ĩce. ⁊ inuti. nu. Et magis aꝑte cot ligitur ex his que notātur ĩ. d. c. cognoscentes vbi determinat̃ ꝙ volẽs proba re ignorantiā ad euitādā penam sit au diẽdus. Hec non intelligo de prelatis officialibꝰ medicis artificibus ⁊ hmōi  exercere habẽt aliqua officia: ex bus dānũ notabile posset ĩferri proximo ex ignorātia.  non debẽt officia talia as sumere. nisi sint sufficiẽter instructi ad ea exercẽda aliter eis ĩputat̃. Si auteʒ ignorātia sit effectata nō euitat penā:  i dolo est. Si vero sit crassa vel supina. puta  nescit q cōiter oẽs sue cōditiōis sciũt puta.  predicatur. sʒ ip se p̃dicationẽ nũ vult audire vel non curat ĩteresse. vbi talia publice  clarāt̃ cũ tñ comode possit nō euitat penā. vt ĩ c. vt animarũ de cōsti. li. vj. De istis dicitur. xxxviij. dist. c. fi. Qui em̃ rebelliter viuit ⁊ discere at agere bona recusat magis diaboli  xp̃i mẽbrũ esse ostẽdi tur ⁊ potius infidelis  fidelis eẽ mōstratur Sivero id cōtra q facit ex igno rātia ẽ cōtra legẽ dei tũc distinguo aut expressum est ⁊ explicitũ in lege dei vł nature. Et sic ignorantia nō excusat: a mortalipeccato. xvj. q. j. si cupis nec etiā cōsequẽter excusat a pen a iuris diuini nec positiui. ẜʒ Sc. in. iiij. dist. vj. q. viij. facit q no. gl. ĩ cle. eos de cōsan. ⁊ affini. Facit. l. venia. C. de in ius vocā. ⁊. §. fi. j. q. iiij. Quod limita quo ad penam iuris positiui scʒ ꝙ supra dixi. Excōicatio. vij. casu vlt. §. ij. Si aũt non est ex plicitũ sed reducibile maxime cuʒ sub tilitate sic credo excusari a culpa ⁊ ape na illos qui non sunt ignorantes igno rantia affectata crassa aut supina: ⁊ em̃ durũ esset dicere ꝙ peccet mortaliter qui facit secundum subtilitatem contractum illicitum credens licitum ⁊ hu iusmodi. Facit pro hoc. xv. q. j. merito. ⁊ c. fi. xxxvij. distinctione. ¶ Vtrũ ignorātia iuris tollat bonā fi[*]dẽ quo ad faciendũ fructꝰ suos. Rñ. ꝙ nō tex. est in. l. sed ⁊ si. lege. §. scire. ff. de peti. heredita. Quod limito. nisi sit affectata vel crassa. ¶ Que differentia est iter ingnorātiā [*]nesciẽtiā ⁊ errorẽ. Rñ. ꝙ ignorātia ẽ ne scir̃ ꝙ scire tenet̃. ⁊ dʒ. xxxvij. d. c. fi. nesci entia est ignorare quod scire nō tenet̃. Error est vnũ ꝓ alio putare. xxij. q. ij. in quibꝰ. ⁊. xxxviij. d. c. quāuis. Sed melius ẜʒ Frā. in. ij. Nesciẽtia simpliciũ ne gationẽ scientie ĩportat ignorātia vero scientie priuationẽ vnde ignorātia nihil aliud est nisi carere sciẽtia quā quis natus est habere. Hoc em̃ est de ratiōe cuiuslibet priuatiōis qñ aũt ignorātia est aliquid sciẽtie cōtrariũ que dicit̃ ignorātia peruerse dispositionis. puta cũ aliquis hʒ habitũ falsum principio rũ ⁊ falsarũ opinionũ. ex quibus impe ditur a scientia veritatis. Error autem est approbare vera ꝓ falsis. Vnde addit actũ quẽdam super ignorantiā:  potest s ignorās eẽ sine hoc ꝙ snĩam ferat super ignotis. ⁊ tũc est ignorās ⁊ nō errans sed qñ iam falsam sententiā fert de his que nescit tũc proprie dicit̃ errare. Et  peccatum in actu cōsistit error habet rōnẽ peccati  sine p̃sum ptione esse nō pōt ꝙ quis snĩam ferat de his que ignorat maxime in quibꝰ pe riculũ consistit. Nescientia vero de se nec rationẽ culpe vel pene habet. Vnde ꝙ aliquis nesciat que nō est aptus natus scire nō est ne culpa ne pena  est etiam in beatis. vt dicit Dionysius in. v. c. ecclesiastice ierarchie. Jllegitimus filius quis sit ⁊ quomodo succeditet quot sunt differentie. ⁊ quomodo legitimatur vide filius ⁊ legitimatio. Jmagines factoruʒ quare depinguntur. Rñ. Gre. in. c. ꝑ latum de cōse. di. iij. sic inquiens. q legẽtibus scripturas hoc ⁊ idiotis p̃stat picturacernẽtibꝰ  in ipsa ignorātẽsvi dẽt quod sequi debeāt in ipsa legũt  literas nesciũt vnde precipue gentibꝰ pro electione pictura est. hec ibi. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ imago rei nō rep̃sentat ꝓpriũ eẽ rei. l. ij. ⁊ ibi bal. C. de iure aureoꝝ anul. sunt tñ veneran de sanctoꝝ imagines ꝑꝑ eos nō adorā de vel. j. ꝟsi. j. rvñ Ouid. in li. de pōto. Felices illi  nō simulachra sed ipsos. Vultus qui deũ corꝑa ꝟa vidẽt. Sic hoĩes nouere deos qͦs arduus ether oc culit ⁊ collit̃ ꝓ ioue forma iouis. Et ad de ꝙ si imago falsarij vel ꝓditoris in publico si destruatur pena cōmittit̃ de qua in. l. si s id q. §. j. ⁊ ibi. Bar. ff. de iuris. omnium iudi. ¶ Vtrum imagines sanctoꝝ sint ado[*]rāde. Rñ. gl. in. c. venerabiles de ↄse. d. iij. ꝙ sic adoratiōe dulie q̃ solũ reuerentiā exhibet nō latrie. ⁊ ideo nō sunt vio lāde de ↄse. d. iij. perlatum cum duobꝰ c. sequentibus. ¶ Vtꝝ imago xp̃i sit pingẽda sub for[*]ma agni. Rñ. ꝙ nō sʒ in forma humana vt in. c. sextā sccm sinodũ de ↄse. di. iij. Dicit tñ glo. ꝙ nō est ꝓhibitũ pingere christum in specie humana ⁊ sub ipso agnum sed solũpingere ipsum inagno prohibetur. ¶ Vtruʒ liceat imagines sanctoruʒ in [*]aggrauationẽ cessatiōis aut excōicatio nis in terra prosternere lapidibus aut spinis supponere ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ nō  id fieri districte prohibetur in. c. si cano nici. de officio ordina. lib. vj. ¶ Vtruʒ liceat sculpere signũ crucis in solo vel silice aut marmore humi iposi[*]tis. Rñ. ꝙ non. C. nemini. lice. sig. sal. l. vnica. etvr̃ eẽ preceptũ: vult grauissi ma pena puniri. vbi dicit gl. forte mor tis. ex quo valde rep̃hensibiles sunt  s̃. sepulturas humi positas cruces imprimunt. Jmmisericordie est filia auaritie que non subuenit indigentibus. vide auaritia. §. iij. Jmmunditia est filia gule qua s prouocat se ad vomitum vt sepius comedere possit. Vel tm̃ comedit ꝙ necesse habet euomere cōiter est veniale pctm̃ Aliqñ tñ morta le sicut qñ comedit ĩtendens euomere ꝓpter delectationẽ gule nulla alia cau sa bōa adductꝰ ad hoc. vłqñ ex hoc gña tur sibi notabile nocumẽtũ in corpore nec propterea vult desistere hoc aduer tedo aut qñ hoc facit vt habeat polutionem in nocte dormiẽdo ⁊ hmōi Jmmunitas est quasi sine muneri bus data libertas ab in quod est sine vel immunitas quasi punitas: inde dicitur s ĩmunis a peccato de pur. ca. fi. Dicit̃ etiam emmuni tas quod ideʒ est quod libertas quasi extra munia. i. munera data libertas ab eo. quod est extra. De hic notatis ⁊ ꝙ immunitas nō extẽdatur ad bona futura no. Flo. in. l. si seruitus ĩ prin. ff. de ser. vrb. pre. ꝑ. l. nō em̃. de consti. pec. ⁊ in cle. lr̃as. de re scrip. de quo ꝑ Bar. in. l. si ex toto. ff. de leg. j. ⁊ an cōcessa ex cā infirmitatis per petue cesset si infirmitas cesset. bar. Ale xan. ⁊ docto. ꝙ nō in. l. si cuʒ dotem. §. si maritus. ⁊ ibi Pau. de ca. ff. so. matri. ⁊ an possit illi renũciari. Bar. ꝙ sic. in. l. vniuersi. C. de legato. li. x. Alexan. in. l. ij. ff. de iure immu. ¶ Ad quid se extẽdit ĩmunitas ecclesie ⁊ cimiterij. Rñ. ꝙ ad. xxviij. Primo  se [*]cularia placita nō sunt in eccłia vel cimiterio tractāda ecclesiastica tñ pñt. vt in. c. j. de immu. eccle. ⁊. c. cũ eccłia ⁊ sen tẽtia iudicis secularis data in ea ẽ nul la ip̃o iure. ⁊ maxime snĩa sanguĩs que sub anathemate ꝓbet̃ ibi ferri in. di. c. cũ eccłia. Limita nisi sit data alia a san guine ꝑ viā volũtarie iurisditionis:  sic tenet ẜm Pa. in. d. c. cum in ecclesia. de causis ecclesiasticis auct̃. bene tenet ar. c. qua fronte de appel. ¶ Vtrum s possit doctorari in eccłia. Rñ. Jo. an. in. c. decet. e. ti. lib. vj. ꝙ sic. [*]et placet. Pa. in. d. c. cũ ecclesia. ¶ Vtruʒ cōtractus facti in eccłia tene ant. Rñ. Pa. in. d. c. cũ ecclesia ẜʒ gl. ĩ. d. [*]c. decet ꝙ sic.  ill. c. decet cuʒ sit pena le ⁊ loquatur solũ de strepitu iudicioꝝ nō debet extẽdi ad cōtractus. Ex quo aduerte ꝙ dispositio odiosa cōcepta su per quasi cōtractu non extenditur ad cōtractũ purũ. Nā in iudicio quasi cō trahimus. l. iij. §. idẽ scribit. ff. de pecu: Jdẽ dic de cōcepta supra cōtractu puro nō extendi ad quasi contractũ. ita dicit Bartolus in. l. more. ff. de acqui. here. vbi vult ꝙ si statutũ ꝓhibet mulierẽ cō trahere sine certa solẽnitate ꝙ pōt nihilominus adire hereditatẽ.  tũc nō vere cōtrahit: sʒ quasi cōtrahit cũ debi toribꝰ hereditarijs. ad qvide q legitur in. l. apud iulia. ff. qui ex ca. in pos. eatur. §. pe. ⁊ fin. ¶ Secũdo nō debẽt in ecclesia vł cimi [*]tertio fieri cōclamatiōes. seditiōes im petusvniuersitatũ. ↄcitationes ⁊ publi ca parlamenta negociationes nundinarum et fori vt in. ca. decet de immu. ec. eo. tit. lib. vj. Jo. an. tʒ ꝙ parlamenta et societates ꝓ actu pietatis aut spi ritualitatis possunt fieri. vt refert pa. in. d. c. cum ecclesia. [*]¶ Sʒ nũquid peccat mortaliter  alid p̃dictoꝝ in eis facit. Rñ. ꝙ. nō. vñ di cit tex. ĩ. d. c. decet. ordinarij locoꝝ hoc faciāt obseruari suadẽda suadeant in terdicta cōpescāt. Ex quo cōcludo ꝙ illa q̃ totałr ĩpedirẽt or̃onẽ tẽpore debito sint ꝓhibita sub pctō mortali. alis nō nisi ex se sint mala. vł s ex cōteptu faceret. ⁊ sic ĩtellige. c. pe. ⁊ fi. xlij. di. ¶ Tertio  in ecclesia nō debẽt sepeli [*]ri si episcopi vel abbates vel digni pre sbyteri aut fideles laici. xiij. q. ij. nullus Et intelligũt quidam de laico fideli  miracula facit avirtute fidei. Alij  quo libet fideli cuius bōitas fuit manifesta ho. vero intelligit de quolibet fideli in dignitate cōstituto vt cōmitte rege im peratore. Sed hoc hodie non seruatur ⁊ male: quia de iure ciuili nullus dʒ in ecclesia sepeliri. vt no. Albri in lege ne mo. apostolorũ. C. de sa. san. ec. ⁊ etiam Aʒo. ibidem in summa. ¶ Quarto non debet ecclesia incastellari nec in propugnacula edificari vt inde fiat guerravł ⁊ ibi reperiātur qui guerram faciũt nisi iusta necessitate et autoritate ep̃i. de custodia eucha. c. relin. s. vt boni viri defendant̃ a mał. et hec cōiter tenẽtdo. ẜʒ pa. ĩ. d. c. cũ eccłia. ¶ Quĩto ĩtra eccłiā vł cimiteriũ nō de[*]bẽt supplectilia poni vł hospitari ĩ ea nisi ꝓ necessitate. ałs vr̃ mortale in isto ⁊ ĩ precedẽti. vt in dicto capło relinqui. ¶ Vtrũ vẽditio cādelaꝝ q̃ fit ĩ eccłia sit [*]ꝓhibita. Rñ. ꝙ vr̃ sit tollerabił. nec ob. ꝙ dñs eiecit vẽdẽtes in tẽplo:  ibi fiebāt pacta ⁊ multa ꝑturbātia cultũ diuinũ. Sʒ ĩ vẽditiōe cādelaꝝ nullus fit strepitꝰ. Et iō nō ꝓhibet̃. secus esset de alia negociatiōe. quia illa est ꝓhibita. ¶ Sexto ꝙ in eccłia vel cimiterio nō dʒ [*]vlla violẽtia fieri vel alid violẽter extrahi aut eius cōfinia frāgi. vt in. c. sicut antitus. xvij. q. iiij. nec ea q̃ in. ea posita sunt ꝑ vim aut furtũ auferri aliter sacrilegiũ cōmittũt. c. ss inuẽtus. xvij. q. iiij. Et sic peccat mortaliter. vt in d. c. quisquis patet. ¶ Vtrũ excōicatus cōfugiẽs ad ecclesiā [*]gaudeat p̃fata immunitate. Rñ. ꝙ sic: quia cum lex non excipiat. nec nos. ¶ Vtrũ seruꝰ fugiẽs ad eccłiam possit [*]violẽter extrahi. Rñ. ꝙ aut venit sine ar mis. s. vt domino se subtrahat: ⁊ sic red detur domino p̃stito tamẽ priꝰ ei iuramẽto de ĩpunitate. c. ĩter alia. eo. ti. Aut venit cũ armis. Et sic cōtinuo extrahit̃. l. si seruus. C. de his qui ad ecclesiā cōfu. intellige promissa impunitate. ¶ Vtrũ iudeꝰ cōfugiẽs ad eccłiā gau[*]deat isto ṗuilegio. Rñ. ẜm gl. ĩ. l. j. C. de his  ad eccl. ↄfu. ꝙ nō. Et dicit pa. ĩ. c. ĩter alia. eo. ti. ꝙ est verior  opi. gl. d. c. ĩter:  lex p̃dicta ĩducit p̃sumptionẽ iu ris. ⁊ de iure ↄ̃ quā nō admittitur ꝓba tio. l. dist. veꝝ ꝙ cōfugit nō ꝓpter ʒeluʒ fidei. sʒ ꝑꝑ euasionẽ debitoꝝ vel criminũ. Jnn. tamẽ est cũ gl. p̃fati. c. ĩter. Ego dicerẽ ꝙ si venit ad eccclesiā ⁊ petit ba ptismũ q gaudebit. alias nō  videtur venisse vt effugiat non causa fidei. ¶ Vtrũ clerici⁊ religiosi ↄfugiẽtes gaudeāt ista imunitate. Rñ. Pa. in. d. c. in[*]ter alia ꝙ nō quin a p̃latis suis nō possint extrahi ⁊ flagellari ⁊ hmōi dũ modo non faciant ex odio sed causa discipline. vide per eum diffuse si placet. ¶ Vtrum cōfugiẽs ꝓpter debitũ gau[*]deat isto priuilegio. Rñ. Pa. ĩ. d. c. inter alia ꝙ legiste in. l. pñti. C. de his.  ad. ec. cōfu. distingũt. aut est debitũ ꝓpter tributũ. s. debitũ ṗnci. Et sic extahit̃. vt in aut̃. de mā. ṗn. §. publicoꝝ ꝟo tributoꝝ. ⁊ ibi no. in gl. Sʒ Pe. vt refert Cy. tʒ ꝙ nō extrahetur. sʒ ibi citabit̃. ⁊ si se defendet bene dẽ: sinaũt ꝓcedetur ad missionẽ in possessiōe bonoꝝ. ⁊ ita ĩtelligit dictā aut̃. ⁊ placet pa. Si ꝟo debitũ ẽ ꝑꝑ ali tũc nō extrahet̃ ĩuitꝰ scm oẽs. d. l. pñti. Sʒ ĩ mō ꝓcedẽdi sunt opi niōes. Mihi plʒ opinio. Jacobi de raue. ꝙ dabit̃ sibi securitas standi ⁊ exũ di extra eccłiā ꝑ. xxx. dies ĩfra qͦs rñdebit aduocatꝰ ad iudiciũ ⁊ iudex si dabit snĩam cōtra eũ cōdẽnabit ꝙ aut redeat ad ecclesiā aut pereat snĩe: ⁊ cum hac opinione transit Cy. ¶ Vtrũ ↄmittẽs maleficiũ ⁊ vadẽs ad [*]eccłiā gaudeat isto priuilegio. Rñ. Pa. ĩ. d. c. ĩter. alia ꝙ sic quo ad duo ṗncipa liter. ¶ Primũ vt nō possit ĩde. violẽter extrahi. ¶ Scm vt nō possit amplius de illo dānari ad mortẽ vel ad aliā penā corꝑalẽ seu corꝑis afflictiuā. Pōt tñ pecunialiter dānari vel alia pena extra corpꝰ ⁊ cogi ad pnĩam agẽdā ⁊ aliā satisfactionẽ. ita tñ quod violẽter nō ex trahat̃ ẜm cōiorẽ opinionẽ. Et aduerte ꝙ lʒ egrediat̃ de ecclesia ex quo semel cōfugit ad eā nō pōt ampliꝰ de illo corporaliter dānari. ⁊ hoc dicit gl. ĩ. c. reũ. xvij. q. iiij. Et fuit sententia Hug. vt fir mat. ⁊ sequitur Archi. ibidem. ¶ Excipiũt̃ ab ista ĩmunitate dicta. s̃. [*].§. x. quatuor gña hoĩm. ¶ Primum latronum publicorũ  palā ⁊ publice fu rant̃. vt sunt pyrate. vel illi  publice stāt in stratis vt depredent̃ oẽs trāseũ tes. ¶ Secundum est nocturnũ depopulatorẽ agrorum. ⁊ differt istud genꝰ a primo ẜm Jnn.  istud in nocte sege tes destruit. duʒ ibi se abscondit vel iacet. vel quia vltra homicidia ⁊ depreda tiōes quas faciunt in strata publica cō burunt agros illorum qui eis non seruiunt vel sunt ↄ̃rij. cōueniũt tamẽ ista duo gña:  quodlibet dep̃dat̃ ĩ stratis. ¶ Tertiũ genꝰ est illoꝝ  aliq malefi ciũ enorme cōmittũt ĩ vna eccłia vt defendant̃ ab alia. Secꝰ si cōmitterẽt extra eccłiā vel cimiteriũ sub spevt defen derent̃ ab ea:  gaudẽt. vt in. c. fi. eo. ti. ⁊ lʒ loquat̃ de homicidio vel mutilatio ne: tamẽ etiam hʒ locũ in alijs delictis grauibꝰ ẜm pa. ibidẽ ꝓpter idẽptitatẽ rōnis Secꝰ eẽt ĩ nō enormibꝰ ibidẽ cōmissis  gaudet. Sʒ d si cōmisit maleficiũ in eccłia: sʒ nō sub spe vt defendat̃ ab eccłia. Pa. in. d. c. fi. vult vt non defendat̃: alij ↄ̃. ⁊ magis placet ꝑ. d. c. fi. ¶ Quartũ genꝰ ẜm pe. de anc. est raptoꝝ virginũ homicidarũ ⁊ adulteroꝝ ꝑ aut̃. de mā. prin. §. q si delinquẽtes. Sed cōiter tenet̃ ⁊ veriusꝙ est correcta illa aut̃. per ius canonicũ ⁊ ꝙ gaudẽt hac immunitate. ¶ Vtrũ ↄfugiẽtes ad ecclesiā tempore [*]belli sint capiẽdi. Rñ. ꝙ nō si ipsas nō incastellauerũt aut inde pugnauerũt. ar. c. fi. eo. tit. nec res eoꝝ ibi reposite ni si essent ad pugnādũ: vt in. c. sicut auti quitus. xvij. q. iiij. ¶ Vtrũ detẽtus sub iuramẽto redeun [*]di dimissus ↄfugiẽs ad ecclesiā sit edu cendꝰ. Rñ. Joā. an. ĩ addi. ad Spe. ti. de iureiu. ꝙ si iniuste detinebat nō reddi bit. maxĩe si imminet periculũ mortis vel mutilatiōis. sed petet absolutionẽ a iuramẽto. Secꝰ si iuste detinebat̃.  tũc cōpellẽdꝰ ẽ redire vt voluit Bar. in l. relegati. ff. de penis. Nō tñ dʒ pati ec clesia vt ĩuitꝰ abstrahat̃ nisi p̃stita cau tiōe de ĩpunitate mortis vł trũcatiōis. ¶ Vtrũ violẽter abstrahẽs aliquem de [*]ecclesia nisi in casu ꝑmisso teneat̃ illũ restituere. Rñ. Pa. in. d. c. ĩter alia cum Bar. ĩ. l. pñti. C. de his.  ad ecc. ↄfu. ꝙ  iure potest peti se restitui. cum de facto sit priuatus. cōcor. Old. cōsilio. liij. ⁊ ecclesia potest agere: cũ sit spoliata libertate. vt ĩ. c. miror. xvij. q. iiij. Et ideo nō liberantur nisi restituāt etiam si domi nus prestaret iuramẽtum vel cautionẽ de seruo extracto. Et facit ad qōneʒ. an captus in territorio alieno possit peti. ⁊ ꝙ sic per. d. c. miror. ⁊ firmat Barto. in l. si cui. ff. de accu. ¶ Qua pena punitur de iure ciuili qui [*]tales violenter extrahit cōstringit aut requiem aut vestes vel victum negat. Rñ. ꝙ crimen lese maiestatis incurrit ⁊ vltimo supplicio feriendus. d. l. presen ti. De iure canonico debet excommuni cari ⁊ condemnari pecunialiter. et imponi sibi publica penitentia nec restitui communioni. nisi restituat quẽ vio lenter extraxit vt in. d. c. miror. iuncto c. si quis cōtumax. ⁊. c. quisquis. ⁊ quod ibi not. xvij. q. iiij. et sic patet ꝙ peccat mortaliter talis ⁊ no. ꝙ nedum in eccle sia vel cimiterio habet istud priuilegiũ sed etiā per. xl. passus si est ecclesia ma ior. s. matrix. vel per. xxx. si est minor vt capella. xvij. q. iiij. sicut antiquitꝰ. c. frater. c. miror. Capelle tamen que sunt in tra ambitum murorum ciuitatis vel ca stri seu ville nō ponunt̃ in. xxx. passuuʒ obsernatione ẜm Host. xvij. q. iiij. quisquis. ⁊ no ẜm Jsid. ꝙ passus est mensu ra quin pedum pes vero. xxv. digitorum. vide gl. in. d. c. sicut antiquitꝰ. vbi hoc dicit̃. Limita istud spaciũ quando vadit ad requisita nature. Secꝰ si iret vt accederet ad alias domos. vt. in. d. c. diffiniuit. xvij. q. iiij. possent tũc capi. j. dictum spacium. ¶ Quis faciet expensas cōfugienti ad [*]ecclesiā. Rñ. pa. in. d. c. inter alia ꝙ ipse si habet de suo vel laborabit si pōt vt vi uat: ꝙ si nō pōt vel nō hʒ de suo. ecclesia sibi ꝓuidebit scm Archi. post Hug. in c. diffiniuit. xvij. q. iiij. ¶ Vtrũ existẽs ĩ ecclesia ⁊ vulnerās exi [*]stentẽ extra violet immunitatẽ. Rñ. pa. in. c. fi. eo. ti. ꝙ sic quia delictuʒ fuit ibi principiatũ ⁊ habebit locum. c. fi. eo. ti. vt scilicet non defendatur. ¶ Vtrũ mandās fieri delictum existẽs [*]in eccłia violet immunitatẽ. Rñ. Bart. in. l. si vt proponit̃. ff. de fideius. ⁊ latiꝰ per eum in. l. non solum. §. si mādato. ff. de iniu. tex. in cle. pastoralis in versicu lo deciperet igitur de senten. ⁊ re iudica. vbi innuit̃ ꝙ citatio facta extra terri toriũ ciuitatis non valet. ergo vr̃ ꝙ debeamꝰ attẽdere locũ vbi mādatũ exe tur. nō vbi mandat̃. sʒ ego dico ꝙ etiaʒ attribuet̃ factuʒ in locũ vbi mādat̃ qñ exequens exequit̃ necessitate iuris. Ad q facit q infra dicā mādatum. §. j. ¶ Vtrũ eccłia nō ↄsecrata gaudeai pre[*]fata ĩmunitate. Rñ. fuerũt opiniōes sʒ mihi placet opinio gl. Host. quā sequit̃ Pa. in. c. ecclesia eo. ꝙ sic. ⁊ ibi videt̃ tex. etiam mouet se  palatium ep̃i gaudet hac immunitate. vt. xvij. q. iiij. c. id cōsti tuimus. Ergo multo fortiꝰ ecclesia. Jtẽ facit quia omnia ṗuilegia cōcessa eccle sijs extẽdunt̃ ab hospitalia in. l. omnia priuilegia. C. de epis. ⁊ cle. Jtẽ q de ꝓximo faciẽdum est habet̃ pro iam facto vt. l. nō tm̃. ĩ prin. ff. de excusa. tuto. ⁊ in l. pe. ff. de test. mili. Hāc tenet Card. ĩ. d. c. ecclesia. ⁊ Jo. de ligna. post Lau. ĩ cle. j. de pe. ⁊ re. Jntellige si autoritate episcopi vel pape edificata est. ¶ Vtrũ hospitale ⁊ priuata oratoria si[*]militer gaudeant. Rñ. Gof. ꝙ sic si autoritate episcopi sunt fundata. Et facit ꝙ ipse no. ĩ. c. fi. de ec. edi. ⁊ tenet Laud. in. d. cle. j. ⁊ placet Pa. ĩ. d. c. ecclesia per d. l. omnia alias non. ¶ Vtrũ ecclesia ĩterdicta similiter gau[*]deat. Rñ. Gof. ⁊ Vin. ꝙ sic. ar. p̃fati. c. ecclesia. ⁊ sequuntur communiter doc. ¶ Vtrũ cōfugiens ad corpus christi si[*]militer sit defensandꝰ. Rñ. Host. ꝙ sic lʒ hoc in iure nō exprimat̃.  vbi maior ẽ ratio ⁊ ibi maius ius ⁊ mulier tangens fimbriaʒ christi saluata est Matthei. ix. ¶ Septimo ecclesia hʒ immunitatẽ ꝙ [*]eius rustici nō pñt eius rura deserere et alias se transferre. vt in. c. iij. eo. intellige scm gl. ibidẽ de illis qui glebe sunt astricti ⁊ qui sint. vide. s̃. Colonus. ¶ Octauo quilibet pōt regulariter rem [*]suam ecclesie relinquere. l. generali. ⁊. l. iubemus. C. de sa. san. ecc. ⁊ etiā donare inter viuos sine insinuatione infinituʒ l. illud ibidẽ. ⁊ in aut̃. de non alie. re. ec. .§. si minus. quāuis glos. in. d. §. teneat contrarium. sed primũ verius vt. s̃. donatio. §. xx. ¶ Nono transfertur dominiũ rei in ec[*]clesias solo pacto. i. sola nuda promissio ne. l. vt sint inter diuinuʒ. C. de sac. san. ec. in glo. ⁊ hanc sequitur. Albri. ibideʒ. ⁊ idem est ẜm Rodo. quando datur aliquid ecclesiastice persone intuitu eccle sie. Jn emptione tamen requiritur solu tio pretij vł fides de pretio aliter domi nium nō acquiret ẜm glo. predictam. ¶ Decimo cd fuerit emptũ de pecu[*]nia ecclesie reuerti dʒ ad eā. xij. q. apostolicos. in gl. ij. ⁊. q. v. fixum. ⁊ hoc siue emptum noĩe ecclesie vel non de pecu. cle. c. j. ⁊. c. inquirendum. ¶ Vndecĩo ꝙ nō tenet̃ ad munera me [*]re ꝑsonalia ⁊ dicunt̃ munera mere personalia q̃ animi ꝓuisiōe ⁊ corporali labore sine aliqͦ gerẽtis detrimento ꝑpetrantur vt in. l. fi. in prin. ff. de mu. ⁊ ho. Quoꝝ numeꝝ mere personaliũ quedā sunt sordida vt cloache mũdāde calces coquẽde. arene fodiende: fossati vel sta buli mũdādi ⁊ hmōi de bꝰ in. l. maximaꝝ. C. de excus. mu. Et ad hec nō tenẽt̃ ecclesie nec eaꝝ macipia. aut clerici vel eoꝝ vxores aut familie ⁊ coloni. vt. xvj. q. j. c. gñaliter. §. nouaꝝ. ⁊. §. placet. ij. C. de epis. ⁊ cle. l. ij. ⁊. l. neminem. C. de sac. san. ecc. que vult ꝙ in aduẽtu principis teneantur nō valet quo ad clericos ecclesias at seruos qui sunt dñio eccłia rũ subiecti:  iure diuino sunt exempti vt in. c. si imperator. xcvj. di. ⁊ no. Jnno. in. c. ij. de maio. ⁊ obe. Facit. l. rescripto. ⁊ quod ibi notat Barto. ff. de mu. ⁊ ho. ⁊ hoc intelligo de familia perpetua eccle siarum ⁊ earum seruis. sʒ bene valet q̃ ad colonos liberos qui seruiũt pro mer cede. cũ sint sub imperatore. iuxta not. ĩ c. iudicatũ. lxxxviij. di. ⁊ ab ip̃o a multis exempti. vt ĩ. l. j. ⁊. ij. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ iō potuit eoꝝ ĩmunitatẽ limitare. vt i simi li no. glo. cũ ẜʒ leges. de here. li. vj. Nā tales tenent̃ ad gabellas ⁊ alia onera de parte eis cōtingente ẜm Fede. consi lio. iij. Sũt ⁊ quedā alia munera personalia que nō sunt sordida sʒ habent an nexum honorẽ vt sunt officia secularia sic nō tenent̃ clerici ꝑ. c. sacerdotibus. ⁊ c. sed nec ꝓcurationes ne cle. vel mo. vn de in. l. placet. C. de epis. ⁊ cle. dicit̃. Pla cet nostre clemẽtie vt clericis nihil com mune cũ publicis actiōibꝰ vel ad curiā ꝑtinẽtibꝰ cuius corpori nō sunt annexi habeāt. hec ibi. Ex quo pʒ ꝙ nō sunt de vniuersitate nec in eam vocẽ pñt hr̃e vt tʒ Jnn. in. c. dilecta ꝓpe finẽ de exce. p̃. Sũt etiā quedā alia munera ꝑsonalia q̃ nō habẽt nec honorẽ nec vituperium annexũ. vt legatario tutela vel cura et hmōi lʒ em̃ ab istis sint exẽpti vt. in. l. generaliter. C. de epis. ⁊ cle. posita. in. c. generaliter. xvj. q. j. tñ ẜm gl. iuncto tex. in. c. peruenit. lxxxvj. di. possunt si volũt legitimā tutelā clerici accipere nō dati uā aut testamẽtariā. sed ep̃i ⁊ monachi nō. lxxxviij. dist. ep̃s. ⁊. xvj. q. j. monachi. Tutelā autem miserabiliũ ꝑsonaꝝ oẽs cleriei et monachi possunt suscipere  officiũ piũ est. vt in. d. c. ꝑuenit. Et in oĩ bus p̃dictis muneribꝰ ꝑsonalibus quo ad ecclesias ⁊ clericos habent locũ predicta tam in ordinarijs  extraordinarijs muneribꝰ seu indictis vel suꝑindi ctis. vt in. l. placet. s̃. de sa. san. ec. ⁊ aut̃. Jtem nulla cōmunitas. C. de epis. ⁊ cle. ⁊. c.  de censi. lib. vj. Et que dicantur ordinaria vel extraordinaria indicta et superindicta vide. j. Munus. ¶ Vtrum clerici teneantur custodire ci [*]uitatẽ sed oppidũ. Rñ. pa. ĩ. c. peruenit. e. ti. ꝙ nō nisi maxĩa necessitas subesset vt no. gl. xvj. q. j. §. placet. que quidẽ per laicum nō debet discerni. ẜm ho. in sum ma sed per ep̃m et ꝑ eum cōpellantur. vt in. c. ecclesia sctẽ Marie. de consti. pu ta  aliter nō pōt defendi sine eis. Nā tũc tenent̃. ar. l. nullꝰ penitꝰ. C. de cursu pu. ⁊ in. d. c. peruenit. Nam quilibet de bet suam patriam defendere. Facit tex. in. c. pe. de homici. Vbi tẽpore inuasionis possunt clerici vna cuʒ laicis arma sumere ⁊ pugnare nec sunt irregulares licet multi sũt occisi dummodo ꝓprijs manibus nullum occiderint quamuis vulnerauerint. ¶ Vtrũ teneant̃ ire ad bellum vbi vo[*]lunt alios impugnare. Rñ. pa. in. d. c. peruenit. ꝙ non etiā si ageretur de recuperatione terre sancte quia clericatus reddit eos inhabiles ad pugnandum etiam cum sarracenis vt probatur in. c. ex multa. in. §. fi. de voto. ¶ Duodecimo ecclesia non tenetur ad [*]munera patrimonialia seu realia ⁊ dicuntur patrimoniorũ munera que sum ptibus patrimonij ⁊ damnis administrantis expediuntur. vt in. l. fi. §. patrimoniorum. ff. de mu. ⁊ ho. Et hec mune ra sunt duplicia quedā sunt mere patri monialia. Et hec tripliciter indicũtur. ¶ Primo rei de eo q fiendũ est de ipsa re. vt ꝙ nauis ecclesie vel equus vel cur rus vadat ad seruitiũ reipublice. ¶ Se cundo imponunt̃ suꝑ eo q percipit̃ ex ipsa. vt. j. detur certa pars fructuum. et de his habes in. d. §. patrimoniorum. ¶ Tertio imponunt̃ ipsi rei de eo quod nō percipit̃ ex ipsa re nec est in ipsa re. vt prestare certā quātitatẽ pecunie annuatim de quo habes in. l. hactenꝰ. §. j: ff. de vsufru in. c. j. de censi. An aũt eccle sia teneat̃ ad ista. Rñ. ẜʒ pa. ĩ. c. fi. de vi. ⁊ ho. cle. ꝙ si tales res bus imponunt̃ talia munera habebāt onus tale perpe tuum annexum ⁊ inuariabile ac certuʒ siue ex dispositione publica puta prĩcipis. siue dispositiōe ṗuata. vt. c. to de censi: ⁊ ante venirent ad ecclesiam. sicut pʒ exemplũ de tributo. vt in. l. impe ratores. ff. de publi. ⁊. c. j. in fi. de cẽsi. vbi innuit̃ ꝙ quelibet possessio ab antiquo est onerata onere soluendi tributa ⁊ sic ecclesia de talibꝰ rebus tenet̃ quia res trāsit cum onere suo. de dec. pastoralis. ⁊ de pign. ex literis. Fateor tamẽ ꝙ italia tan ṗnceps ꝓuinciarũ nō obligatur hodie ad talia tributa. vt no. ĩ. l. j. ff. de censi. Si vero nō erant onerate tali onere certo ⁊ inuariabili quādo peruenerũt ad ecclesiā si non tenetur ecclesia uis essent onerate onere ĩcerto ⁊ varia bili vt sunt iste descriptiōes que fiũt ho die  estimant̃ bona cuiuscũ vt soluat plus vel minꝰ ẜm ĩpositionẽ collecte. ⁊ hanc opinionẽ tenet Jnno. in. c. nō minus. e. ti. Et recitat pa. ibidẽ. Jo.  li gna. in. cle. pñti.  cẽsi. ⁊ Jo. an. post Ar chi. ĩ. c. j. e. ti. li. vj. ⁊ placet licet ali teneant ꝙ si possessiones prius erāt ascri pte vt tantũ soluat̃ ꝓ solido vel libra ꝙ tũc teneat̃ ecclesia sʒ prima tutior lʒ ista nō sit confidenda. sunt tamẽ aliqua one ra que rōne naturali succũbũt ipsis rebus vt reficere añ domũ viam: ⁊ sic eccle sia tenetur vt no. bar. in. l. ad instructio nes. C. de sa. san. ec. Jtẽ in purgatiōe pu tei necessarij tote vicinie ĩ qua est eccle sia vt no. Spe. ti. de censi. Jtẽ soluere ad portā vel pōtẽ pro plaustro ꝓ ipsiꝰ pōtis vel porte ↄseruatiōe  destruũt viā vt no. in. d. l. ad instructiones. ⁊ no. bal. de pace ↄstan. Et idẽ de similibus. Mā fus ꝟo ecclesie  est dos eccłie ẜm cōem opinionẽ doti. dʒ eẽ liber ab om̃i mune re āte cōsecret̃ vt in. c. j. de cẽsi. ⁊ bet esse tāta quātitas terre ex qua vnus ru sticus cũ sua familia viuere possit vt di cit gl. xxiij. q. viiij. ẜm canonicā. Sunt ⁊ quedā munera patrimōialia mixta. et dñr mixta  hñt onus cũ sumptu. ff. de mu. ⁊ ho. l. fi. §. mixta. participant. n. de onere personali quatenꝰ hñt onus annexum ⁊ cum patrimoniali quatenus sunt cum sumptu et hec dupliciter inducuntur. ¶ Primo ꝑsone habito respectu ad reʒ seu bona patrimonij ⁊ hoc differt a tertio mō imponẽdi onera in rebꝰ mere pa trimonialibꝰ  ibi q̃libet res tenet̃ pro munere q eā respicit ⁊ nō vltra. d. l. im peratores. hic vero est ꝑsona obligata. ⁊ per ↄñs oẽs res patrimōij. l. aufert̃. .§. fiscꝰ. ff. de iure fisci. ⁊ ad ista nō tenet̃ ecclesia nec etiā laici nō subditi licet ha beāt patrimoniũ ĩ loco. l. rescripto. §. fi. ⁊ ibi ꝑ bar. ff. de mu. ⁊ ho. nisi aliud ha beat ↄsuetudoquo ad laicos. vt no. bar. in. l. vnica. C. de capitatiōe ciuiũ nō quo ad ecclesiā  cōsuetudo non valet. aut̃. cassa. C. de sa. san. ec. iuncta aut̃. Jtẽ nul la cōitas. C. de episc. ⁊ cleri. ⁊ isto modo potest intelligi text. c. non minus. e. tit. ⁊. c. fi. de vi. ⁊ ho. cle. ⁊. c.  de cen. lib. vj. Secundo mō imponũtur ꝑsone nulla facta mẽtione de re. ⁊ sic dicitur capi tio  imponit̃ ꝑ capita nō habitorespe ctu ad bona patrimonij⁊ ĩ. d. l. vna. ⁊ ad ista simiłr nō tenet̃ ecclesia nec clerici quia nō sũt subditi ĩperatori. d. c. . imo nec laici ciuiles sʒ tm̃ rustici vt in d. l. vna no. bar. ⁊ hec oĩa ꝓcedunt regu lariter. ¶ Sed dubitat̃ de ↄcernẽtibꝰ pietateʒ [*]vt instructio pontiũ ⁊ viarũ. Rñ. Jnno. dicit ꝙ ecclesia tenetur ꝑ. d. l. ad instructionẽ ⁊ per. c. j. eo. titu. similiter in edificatione murorũ ciuitatis vel ville. Si militer glo. in. d. c. nō minus. Jdẽ Vin. ⁊ ho. ⁊. d. Car. ⁊ philip. ⁊ Petrus de an cha. ⁊ Albri. in dicta. l. ad instructionẽ. Addẽs ꝙ idẽ putat de fontibꝰ ⁊ puteo cōi. ar. ff. ne d ĩ lo. pu. l. ij. §. viaꝝ. ⁊ dicit huiꝰ opiniōis eẽ Dy. ⁊ Old. Sʒ in ↄ̃riũ est cōis opinio canonistaꝝ ĩ. c. fi. de vi. ⁊ ho. cle. ⁊ in. cle. pñti de cẽsi. ⁊ ꝑ Jo. de ligna. ⁊ ꝑ bar. ĩ. l. rescripto. ff. de mu. ⁊ ho. ⁊. d. l. plʒ. ⁊ glo. xvj. q. j. §. nouaꝝ Jo. an. ⁊ pa. ĩ. d. c. non minꝰ ꝑ multa motiua. Et iō dic ꝙ. d. l. ad ĩstructionẽ ⁊ similes nō valẽt  lʒ. c. j. cũ similibꝰ de no. ope. nũ. dicāt stādũ legibꝰ ex quo ĩ canonibꝰ nō reperitur ↄtrariũ: tamẽ hoc nō est veruʒ quādo lex imꝑialis est dānosa ecclesijs seu ecclesiasticis ꝑsonis  tũc nō tenet nisi specifice approbetur ab ecclesiavt ẽ cōis opinio doc. ĩ. c. fi. de solu. ⁊ ĩ. c. eccle sia sante Marie de cōstit. ⁊ ca. fi. de re. ec. nō. alie. x. di. si ĩ adiutoriũ. distinguo tamẽ sic ẜm Pa. ĩ. d. c. non minus. ꝙ aut necessitas vel pietas imminẽs ↄcernit vtilitatẽ ecclesiarũ a remotis per quan dam cōsequẽtiā ⁊ tũc est tex aꝑtus ĩ. di. c. nō minꝰ ꝙ nō tenẽtur nisi spōte velĩt approbāte episcopo cũ clero ⁊ prius cō sulto romano pōtifice per. ca. aduersus eo. ti. aduerte tñ ꝙ si tanta esset necessitas vel pietas ꝙ non posset sine scāda lo ⁊ periculo haberi prius romani pon tificis recursus ꝙ tunc sufficeret delibe ratio cleri cũ episcopo. facit. ca. fi. de ec. edi. ⁊ quod ibi no. aut necessitasvł pie tas cōcernit de directo ⁊ principałr vti litatẽ ecclesiarũ ⁊ laicorũ vt puta  pra na societas territoriũ ciuitatis incẽdij deuastat p̃dia in quo ecclesia multas possessiōes hʒ ⁊ tũc ecclesia. dʒ ↄtribue re nō tñ ad deliberationẽ soluʒ populi sʒ opʒ ꝙ clericꝰ ⁊ populꝰ principałr cō ueniāt ⁊ deliberẽt  q oẽs tangit dʒ ab omnibus approbari in cle. j. ⁊. ij. de cẽsi. ⁊. c. ad hoc de offi. archi. fatet̃ tamẽ Pa. vbi. s̃. in. d. c. nō minus ꝙ si clerus nollet sine legitima eā consentire ꝙ pos sent laici implorare auxiliũ superioris ecclesiastici vt cōpellat eos vt ĩ. c. nullꝰ de iure pa. in argu. ⁊ in hoc casu nō hʒ locum dispō. d. c. aduersus  ↄsultatiōe romani pōtificis quia hec impẽsa non fit propter publicāvtilitatẽ sed propter priuatam ecclesiam ⁊ sic sumus extra casum prefati. c. aduersus facit clemẽ. prima. ⁊ secunda de cẽsi. ¶ Tertiodecimo hʒ ĩmunitatẽ ꝙ eccle [*]sie vel clerici non tenent̃ ad gabellas q̃ hodie ĩponunt̃ ĩ vino⁊ siłibꝰ ẜm pa. in d. c. nō minꝰ ĩ fi. ꝑ. d. aut̃. Jtẽ nulla cōitas tenet bal. ĩ. d. l. placet. C. de. sa. sanc. ec. nisi gabella fuisset imposita ꝓ oneri bus ad q̃ tenet̃ ecclesia  tũc succedit loco onerum vt voluit Butriga. in. d. l. ad instructiones. ¶ Vtrũ eccłia teneat̃ ad gabellas si ali [*]quid donat̃ vel legat̃ ei: ẜm statuta quo rundā. Rñ. ꝙ nō. xxiij. q. viij. §. uis cuʒ duobus sequentibus idẽ si donatur cle rico ar. c. fi. de vi. ⁊ ho. cleri. ⁊. ibi pa. ⁊q no. in. c. similiter. xvj. q. j. ¶ Quid si clericus trāsferat res ecclesie [*]ad alium locũ negotiatiōis causa. Rñ. pa. in. c. fi. ꝙ nō potest exigi pedagium vel gabella  delictũ clerici non potest nocere ecclesie. vide Fede. consi. cc. secꝰ si sunt sue nō ecclesie. ¶ Vtrũ clerici debeāt soluere gabellaʒ [*]provino vel frumẽto quod vendunt ex prebenda sua habito. Rñ. bal. ⁊ pe. ⁊ cy. in. l. omnis. C. de epis. ⁊ cleri. ꝙ non nec etiam ad portam idẽ bar. in. d. l. placet nec etiam ẜm pa. in. di. ca. fi. de patrimonio debet soluere gabella vel pedagia facit cle. presenti de censi. ⁊ ca.  eo. titu. lib. vj. ¶ Quid de gabella q̃ ponitur suꝑ car[*]nibus vino ⁊ hmōi quā ecclesie soluunt indirecte cũ emant carius ab illis  vẽ dũt ꝓpter talẽ gabellā. Rñ. ẜm Ricar. ĩ quolibet. ꝙ si cōsules ponunt talem gabellā ꝓpter abusum ⁊ excessum eoꝝ sic nō licet sʒ soluāt de suo ꝓprio. Siꝟo po nũt ꝓpter cōem vtilitatẽ tā clericorũ laicorũ sic licet eis. Si ꝟo ꝓpter vtilita tẽ laicorũ principaliter ĩdirecteꝟo cleri corũ ⁊ a remotis puta  ꝓsperitas ciuiũ redũdat in vtilitatẽ ecclesie ⁊ personaꝝ ecclesiasticarũ: tũc distinguo aut faciũt animo extorquẽdi pecunias ab ecclesia sticis quas alio mō nō pñt ⁊ sic nō licet aut nō aĩo extorquẽdi ab ecclesiasticis hoc faciũt  etiā si nō essent ecclesiasti ce ꝑsone q̃ emerẽt talẽ gabellā ponerẽt tunc licet eis habita autoritate dñi tem poralis ⁊ habita mode ratōe ponat̃ ma gis suꝑ his q̃ sepius emunt̃ a clericis aut ab extraneis aut a pauꝑibꝰ  ab alijs ciuibus ⁊ sic clerici nō possunt cōqueri cum pñt alibi emere licet nō ita comode. hec probantur. ff. de no. oꝑ. nũ. ¶ Que pena collectantiuʒ ecclesias vel [*]clericos. Rñ. ẜm pa. in. c. aduersus.  im mu. ec. d. an. in suis reportationibus vo luit ꝙ post fuerĩt excōmunicati seu inciderũt excōicationẽ post monitionẽ ꝑ. c. nō minꝰ siue tollerẽtur siue ignorẽ tur: nō teneāt snĩe. aut statuta taliũ ip̃o iure. siue sint edita ↄtra ecclesiā. siue cō tra: cũ ꝑsonā etiā laicā alij volũt ꝙ subdito ex quo cũ effectu collectauerũt ipso iure sint nulle. ⁊ huius opi. videt̃ pa. ⁊ mihi placet.  ex verbis proemij colligitur mens disponentis. vt. l. fi. ff.  here. insti. ⁊ per bar. in. l. ambitiosa. ff.  decre. ab ord. fa. ex quibus patet ꝙ. d. c. aduersus voluit aliquid addere ad ius antiquum. ꝙ patet in verbo addicimꝰ ibidem. de alia autẽ pena vide. s̃. excōmunicatio. v. casu. xxviij. ⁊ excōmunica tio. vij. casu. v. tenetur etiā vltra peccatũ mortale cōmissum. ad restitutionem omnium ablatorum. xiiij. q. vj. c. si res cũ similibus. ¶ Quartodecimo hʒ immunitatem ꝙ [*] nec ecclesia nec monasteria vel hospita lia tenentur ad lucratiuā descriptionẽ vt in. §. sancimus. xxiij. q. viij. ⁊ no. ꝙ lu cratiua descriptio ẽ quarta pars bonorũ q̃ curialibꝰ relinquebant̃.  fiscꝰ vẽ dicat exceptis relictis curialibus ⁊ eoꝝ ↄiũctis. de quo hẽs. C.  ⁊ a quibꝰ quarta pars. li. j. ⁊. ij. C. de ĩpo. lucra. descrip. l. vnica. ¶ Quintodecimo ꝙ laicorũ statuta nō [*]habẽt locũ suꝑ rebus ecclesie. c. fi.  re. ec. nō alie. vide. j. statutum. §. vij. predi ctuʒ priuilegiũ limitāt quidā verũ nisi papa approbaret tale statutũ vt in gl. c. ecclesia sctẽ Marie de cōsti. Quodveꝝ credo ẜm bal. ibidẽ qñ ex p̃sse ⁊ nomĩa tim approbatur a papa secꝰ si gñaliter approbaret statuta  nō valerent ↄtra ecclesiā ꝑ talẽ approbationẽ cum sit cōtra libertatem ecclesiasticam ⁊ sic tene ⁊ vide eundem Bal. in capitulo primo per quos fiet inuestitura. ¶ Sed d de statutis laicoꝝ impedien [*]tibus quoquomō liberā facultatẽ donā di ecclesijs aut ꝓ aĩa. Rñ. pa. ĩ. c. relatuʒ el. j. de testa. ꝙ non valent vt not. in. l. j. C. de sa. san. eccle. facit quod not. Jo. an. in. c. fi. de immu. ec. li. vj. vbi dicit ꝙ nō obstāte statuto quo s ꝓhibet̃ donare forẽsibꝰ seu nō suppositis iurisdictiōi ꝙ poterit donari ecclesie  nō pñt infe riores tollere priuilegiũ suꝑioris ⁊ hāc opinionẽ fouet aꝑte bal. in. l. generali. C. de sa. san. ec. ⁊ idẽ in aut̃. cassa eo. tit. ponit aliam. q. notabilem statuto caue tur ꝙ testm̃ insinuet̃ ꝑ heredes infra sex menses aliter sit irrituʒ ipso iure cle ricus est heres ⁊ nō insinuat nunquid sit nullum testm̃ ⁊ respondet ꝙ nō quia statutum non astringit clericum nec for tius ecclesiam quando fuisset heres instituta ⁊ ex his infert pa. ĩ. d. c. relatum ꝙ quamuis statuto caueatur ꝙ mulier nō possit donare ecclesie seu ad piam causam seu testari ⁊ se obligare eccłievł ad pias cās sine pñtia. duorũ agnatoꝝ suoꝝ tñ pōt donare testari ⁊ se obligare eccłie vel ad piā cāʒ sine hac solennita te  relicta vł donata eccłie vł ad pias cās dñt determinari ẜm canones ⁊ nō scm leges vł statuta q̃ sũt pars iuris ciuilis. l. oẽs ppłi. ff. de iusti. ⁊ iure idẽ tʒ dñs Anto. in. d. c. relatũ. ⁊ ꝑ bar. ĩ. l. j. C. de sum. tri. Sʒ bal. ĩ. c. ec. san. Marie. ⁊. c. q̃ in ecclesiaꝝ de cōsti. tʒ valere si di sponat statutũ de re ĩmobili. Sʒ ↄ̃ euʒ est casus in. c. fi. de rebꝰ ec. nō alie. ⁊ ibi Jmo. ⁊ bene. ¶ Vtrũ laici possint statuere suꝑ mor[*]tuarijs. Rñ. Jo. de imo. ĩ. d. c. fi. ꝙ sic qua tenus disponit ĩ his qui nō applicātur eccłie. addit Pa. ibidẽ aut ↄcernũt diui nũ cultũvel refrigeriũ aĩe  cũ hec sint ānexa iuri spũali nōvaleret. vtputa. q nō dẽtur nisi tot cerei vel nō ĩuitẽtur ni si tot clerici ⁊ hmōi igit̃ solũ valet in cō cernẽtibus pōpas mũdanas q̃ sunt po tius ↄsolatiōes viuoꝝ  suffragia mor tuoꝝ nec ecclesia talia approbat̃. vt ĩ. c.  preposterũ. xiij. q. ij. Et sic transeunt cōiter do. ĩ. d. c. fi. ⁊  dicit Bal. in. le. j. C. de lati. lib. tollẽ. per istũ tex. ꝙ equi et arma ducti ad sepulturā militis. ⁊ cerei debent remanere apud clericos vel fra tressepelientes qua si sequela cadaueris. ar. l. medico §. fi. ff. de au. e ar. leg. iō nō valeret statutũ laicorũ. [*]¶ Vtrũ istud priuilegiũ. d. c. fi. de re. ec. nō alie. de quo. s̃. in. §. xlv. extẽdatur ad res patrimoniales clericoꝝ. Rñ. gl. in. c. ecclesia sancte marie de ↄsti. ꝙ sic ⁊ in. c. fi. de vi. ⁊ ho. cler̃. ⁊ in. c. ex literis de pigno. ⁊. lvj. q. j. in. c. siłr. est etiā glo. singu laris apud legistas ẜm Frā. tigri. in. l. fi. §. patrimonioꝝ inverbo pontifex. ff. de mu. ⁊ ho. hẽs. l. decernimus. C de epi scopa. audi. in ↄtrariũ faciunt q̃ dico. j. prescriptio. §. xxxviij. ⁊ credo verius. ¶ Sextodecimo ꝙ nec etiā prelati aut [*]ꝑsone ecclesiastice possunt ecclesijs nouos cẽsus imponere aut veteres auge re aut alio modo grauare vi hoc. s̃. cẽsus. §. j. ¶ Vtrũ archiep̃i aut ep̃i possint alid [*]exigere ab ecclesijs vel clericis. Rñ. pa. ĩ. c. cũ apostolꝰ de cẽsi. ꝙ dũ visitant pñt exigere obuẽtionẽ  eis ↄcedit̃. ĩ. d. c. cũ apłs aliud non de quo vide. j. Visitatio. §. iij. talias aũt ⁊ exactiōes eis face re nō pñt sʒ ad charitatiuā subuentionem possunt cōpellere si rationabilis ⁊ manifesta sit causa. puta vult ire romā pro communi vtilitate vel necessitate. ⁊ hmōi. ⁊ nullo modo potest p̃scribi istud susidium charitatiuũ. Ab oratorijs aũt ⁊ alijs locis nō religiosis etiam ratione visitationis nō possunt exigere ꝓcurationem. c. vlti. de censi. ⁊ ibi pa. ¶ Vtrũ rector eccłie possit rẽ eccłie pro [*]sua necessitate obligare puta.  erat in firmusvel egebat indumẽtis. vel ꝓ necessitate ecclesie. Rñ. Jo. an. in. c. ex p̃sen tium. de pigno ꝙ sic. ⁊ sucessor tenebit̃ ⁊ cũ eo transeũt cōmuniter doct. sʒ ego limito sic. ꝙ aut ecclesia bñ abundabat fructibꝰ ⁊ sic nō tenebit̃ successor: quia fructus futuri tꝑis reseruant̃ successori vt de ipsis viuat. ꝑ. c. p̃senti. §. porro. de offi. or. li. vj. Aut fructus nō sufficiebāt ad necessitatẽ. ⁊ sic est vera opinio. Jo. an. distingnit etiāpa. ĩ. d. c. ex presentiũ. ⁊ bene ꝙ si ecclesia erat impotẽs a ṗncipio qñ eā impetrauit. ⁊ sic sibi ĩputet nec poterit obligare nisi pro sua vita sʒ tenetur viuere de industria aut fortius ex pr̃imonio nō aũt vendere vel obliga re rem ecclesie. tex. est not. cuʒ glo. xxj. q. j. c. j. facit. c. clericus victũ. xcj. di. si vero est facta impotẽs post eā accepit etiā in isto casu nō pōt eā obligare sʒ dʒ age re ↄ̃ parochianos vt p̃stent sibi necessaria ex quo seruit eis ĩ diuinis ⁊ est cā licita subtrahẽdi parochianis diuina. vide bonam glo. de conse. dist. j. homo christianus. ¶ Vtrũ debeat fieri ↄpẽsatio cũ ꝑditis [*]ex negligentia administratoris ecclesie cũ acsitis ex eiꝰ diligẽtia. Rñ. pe.  an. in. c. ↄsensus  re. ec. nō alie. ꝙ sic. alle. l. cũ queritur. ff. de admi. tu. ⁊. l. gaiꝰ ⁊ ibi bal. eũ sequitur. ff. de vsur. sed cōtra eos facit ꝙ no. pa. in. c. ex presentiũ. de pig. vbi tenetꝙ si rector ecclesie potuit acqui rere aliquid ecclesie ⁊ nō fecit ꝙ tenet̃ ipsi ecclesie. ⁊ pro hoc habes tex. cuʒ gl. xij. q. iiij. c. fi. ad ĩstar tutoris qui ad hoc tenetur vt in. l. quicquid. C. arbi. tute. et sic patet ꝙ etiā tenetur de leui culpavt patet ĩ. d. l. quicquid si nō laborat vt ac quirat ecclesie ⁊ in. d. c. fi. sʒ hoc nō intelligas ꝙ teneatur laborare ꝑsonalitervł ex doctrina aut artificio vt acquirat sʒ soluʒ cũ solicitudine in rebus ecclesie ⁊ ex tali solicitudine acquisitum est ec clesie ⁊ ideo nō potest dari in recōpẽsa tionem sed. d. pe. intelligit de acquisito per exercitiũ corporale vel alio modo ĩ quo acquirit sibi de quo habes. s̃. clericus. xiij. de quo bñ potest recōpensare ⁊ sic intellige. l. per ip̃m alle. ¶ Vtrũ prelatus ecclesie possit de rebꝰ [*]ecclesie dare remunerā di causa. Rñ. gl. ĩ d. c. consensus. ꝙ sic. facit. c. si quos. ⁊. c. cum redẽptoris. xij. q. ij. ⁊ dicit gl. ĩ. d. c. si pater. §. j. ⁊ in. l. filiusfamił. in ṗnci. ff. de do. ⁊ tex. in. l. etiā. §. ex preterito. ff.  ma. vindi. facit. l. cũ plures. ff. de admi. tuto. ⁊ quod no. bal. in. l. j. C. māda. Vnde dicit idem bal. in. l. iubemꝰ. C. de sac. sanc. eccle. ꝙ pretextu beneficij colorati non potest prelatus remunerare amicum suum ⁊ ideo vera merita debent es se. facit glo. in. d. c. si quos. ex quo aduer te ꝙ remuneratio nō est restricta ad regulas iuris. glo. est singularis in. l. alius regulus. ff. de dona. ⁊ facit. d. §. j. adeoꝙ libet administrator donare potest remunerādi causa. l. tutor ẜʒ digni tatem. §. fi. ff. de admi. tu. ⁊ est glo. cap. ep̃s qui mācipiũ. xij. q. ij. simul tũctis ad dit etiā. d. Ant. ⁊ Pa. in. c. ceteruʒ de do na. ꝙ etiā potest dare ex causa alia: puta. vt ecclesia habeat amicos pro sua de fensione ⁊ huiusmodi. Limitant tamẽ in isto casu ⁊ causa remunerandi veruʒ dummodo resque donatur sit mobilis ⁊ minima. vel de fructibus quia immo bilia ⁊ etiam mobilia magna nō potest nisi cum debita solennitate ⁊ causis de quibus supra. Alienatio. §. fecundo ⁊ iij. ⁊ iiij. ¶ Decimoseptimo se extendit immuni [*]tas ecclesie ita ꝙ ecclesia si caret ꝓprio prelato nō currit sibi p̃scriptio lʒ p̃latꝰ superior possit pro ea agere ẜm Jnno. ĩ ca. olim el. j. de resti. spo. tex. est in capi. j. de re. ecc. nō alie. li. vj. licet bar. in. l. ij. ff. de aqua plu. ar. dubitauerit. ¶ Decimooctauo ꝙ res ecclesie nō pos[*]sunt alienari sine certa solẽnitate vide s̃. Alienatio. ¶ Decimonono ꝙ vnam ecclesiā nemo [*]potest ledere quin videat̃ oẽs ledere  ꝑticulares ecclesie sunt membra vniuer salis eccłie facit. c. loquit̃. xxiiij. q. j. sicut in simili r  tāgit aurẽ totũ hoĩem tetigisse dicat̃. c. vulgarius. de pe. dist. j. ¶ Vigesimo ꝙ de ꝑsonis ecclesiasticis [*]nemo pōt iudicare nisi iudex eccłiasticꝰ de foro cōp. ꝑ totũ. ⁊ que sint iste persone habes excōicatio. vij. casu. v. §. vij. ¶ Vigesimoprimo ꝙ de rebus ecclesia[*]sticis ⁊ etiā patrimonialibus clericorũ: aut: de causis spiritualibꝰ iudex secula ris iudicare non potest. Et de istis vide s̃. excommunicatio. vij. casu. v. ¶ Vigesimo sco ꝙ loca pia sũt sub iu[*]risdictione ecclesie. c. ad hec de reli. do. ⁊ in cle.  cōtingit de reli. do. ẜm pa. in. c. cum sit genera. de fo. cōpet. ⁊ ideo ledẽtes ea sunt sacrilegi cẽsendi. d. c. cum sit generale. sed ledẽs in bonis clericoꝝ siue violẽtia ꝑsone nō cōmittit sacrilegiũ licet super ipsa sit iurisditio iudicis ecclesiastici. vt in. c. si clericus. de fo. cōp. ¶ Vigesimotertio ꝙ relicta in testamẽ[*]to minꝰ solẽni facta ecclesijs ⁊ pijs locis valẽt. c. cũ esses. c. relatũ. c. indicāte. de testa. de quo. j. legatum. j. ⁊. ij. ¶ Vigesimoquarto ꝙ ecclesia vel eius [*]possessiones nō possunt pro alienis debitis obligari ⁊ obligans est suspẽsus ab administratione temporaliũ ⁊ spiritualium de solu. c. ij. que tamẽ suspẽsio potest per ep̃m relaxari. consulto indẽnitati ecclesie primo. c. ex parte el. j. de verbo. signi. nō comprehẽdit tamẽ hec suspensio episcopos. c.  periculosum. de sen. excom. lib. vj. ¶ Vigesimoquinto q excōicātur vsur[*]pantes regalia custodiā ⁊ hmōi de bꝰ s̃. excōmunicati. vij. casu. j. ¶ Vigesimosexto. ꝙ clericus qui eccle[*]siā ex collatiōe laici tenet si nō resignauerit suspẽdẽdus est ab officio ⁊ benefi cio laicus excōicandus. de iure pa. c. p̃terea. ⁊. c. relatũ iuncto. c. si autẽ vobis. xj. q. iij. ⁊. c. cũ non ab homine de iu. ¶ Vigesimoseptimo ꝙ in choro nō de[*]bent laici cum clericis stare. de vi. ⁊ ho. cle. c. j. de conse. di. ij. sacerdotum. ¶ Vigesimooctauo ꝙ ecclesia ⁊ ecclesia [*]stica ornemẽta nō debẽt in vsum secula rium cōuerti. de conse. di. j. ligna ⁊ quin . c. se. de re. do. c. ad hec. ¶ Vigesimonono. ꝙ ludi theatrales cũ [*]laruis ⁊ siłibus ĩ honestis nō pñt fieri ĩ eccłia. c. cũ decorẽ. de vi. ⁊ ho. cle. secꝰ de honestis  ducũt ad deuotionẽ. ar.  cō secr. di. ij. semel ⁊ di. iiij. q̃ris quasi in fi. ¶ Trigesimo ꝙ ecclesia vtit̃ iure mino [*]ris ⁊ iure reipublice. ita ꝙ oĩa priuilegia scōcessa reipublice videntur conces sa ecclesijs ẜm gl. in. c. auditis. ⁊ ibi pa. de resti. in integrũ. ⁊ glo. in. c. j. eo. Jtem pōt vt iure imperij ita ꝙ priuilegia attributa imperio intelliguntur attributa ecclesijs. vt ibi alleg. ¶ Qua pena puniant̃ violantes eccłia [*]sticā ĩmunitatẽ. Rñ. ꝙ diuersa ẜm ꝙ di uersimode violat̃. nā si  violant qͦ ad primũ puniunt̃ nullitate snĩe vt dixi. s̃. Si cōtra ẜm erit solũ mortale pctm̃. Si ↄtra tertiũ: nec mortale pctm̃ est ꝓpter ↄtrariā ↄsuetudinẽ. si ↄtra quartũ vltra mortale nō adiuuant̃ ab eccłia. Si ↄtra ntũ vr̃ mortale. Si cōtra sext ũ peccāt mortaliter ⁊ alia pena de qua dixi. Si ↄ̃ septimũ cōpellunt̃. si ↄ̃ octauum credo teneāt̃ ad restitutionẽ de dāno dato vl tra mortale ꝙ cōmittũt. idẽ dic si ↄ̃. ix. x. xjij. x. ⁊. xiij. ⁊ puniunt̃ pena vt ibi dixi. Si ↄ̃. xiiij. idẽ dic. siłr si ↄtra. xv. dicit Al bri. in aut̃. cassa. C. de sa. san. ec. ꝙ faciẽ tes statuta contra libertatem ecclesiasticam puniuntur pena priuationis iu risditionis ⁊ mille marcarum. rectores statuarij scriptores iudicātes scm talia statuta sunt ip̃o iure infames et eorum sentẽtie nulle ⁊ alij actus legitimi nihil valẽt vt pʒ ĩ corꝑe. vnde hec aut̃. sumitur in originali q multi habent post librũ feudoꝝ: ⁊ est constitutio fede rici iunioris. ⁊ etiā sunt excōicati. vt. s̃. excōicatio. vij. casu. xxij. Si ↄ̃. xvj. vbi di xi. si ↄ̃. xvij. xviij. ⁊. xix. peccāt mortalit̃. Siłr si ↄ̃. xx. xxj. xxij. si contra. xxiij. vltra mortale tenẽt̃ ad restitutionẽ si ↄ̃. xxiiij. xxv. ⁊. xxvj. pʒ ibi. Si contra. xxvij. male faciũt si ↄmittũt ↄtra. xxviij. est nullitas alienatiōis ⁊ peccāt mortaliter. Siłr si cōtra. xxx. mortale peccatum est. Jmpedimẽtum vide. j. matrimonium. iij. Jmperiũ merũ est habere gladij po testatem ad aĩaduertẽduʒ in facinorosos hoĩes q ⁊ potestas appellat̃. Mixtum vero imperiũ in dāda possessiōe cōsistit. vt in. l. imperiũ. ff. de iur. omnium iudicum. ⁊ vide ibi glo. De notatis in hoc ꝟ. ⁊ an ⁊ quō pre scribat̃ ĩperiũ merũ ⁊ mixtũ no. Bar. in l. j. C. de emā. li. ⁊ ĩ rub. C. q̃ sit lōg. cōsue. ⁊ ĩ. l. j. col. iij. C. de here. vł act. vẽ. ⁊ Alex. in. l. imperium. ff. de iur. om. iu. ꝙ cōsue tudine. vbi quid sit merũ imperium. et quid mixtum. ⁊ quibus competat. Jmpossibile r aliqñ illud q non comode possumus facere ⁊ sic sumitur in. c. chatanẽsis ecclesie. lxj. dist. ff. de ꝟb. sig. l. nepos proculo ĩpossibile r q non est honestum vt de cōdi. insti. l. filius impossibile dicitur ꝙ non iuste potest fieri. xxiiij. q. ij. sane. el primo. ⁊ est in. ar. ꝙ illud possumus q de iure possumus. Jmpubes r masculus donec cōple nerit. xiiij. annũ femina aũt. xij.  in ista etate hoĩes incipiunt pubescere. l. fi. C. qñ tutor vł cura. ⁊ ĩsti. qui. mo. fi. tu. in ṗn. ⁊ hec verũ qͦ ad tute lam. sʒ quo ad matrimoniũ ↄ̃hendũ tādiu est impubes masculus vel femina diu non est potens ad generandũ vt in. c. puberes. de despon. ĩpub. in text. et in glo. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ signāter. j. ꝟ. j. dic ↄ̃riũ  impubes doli capax pōt in culpari de oĩ delicto preter de delicto carnis. c. j. ⁊ ibi Sicu. de deli. pue. de qͦ in. l. j. §. interdũ. ff. ad sił. Jtẽ de delictis in omittendo. l. excipiuntur eo. titu. ¶ Jmpubes vel furiosus capitalẽ frau [*]dem. i. penā ꝓpter quā capite puniẽdꝰ est cōiter non pōt. ff. de edi. edic. l. cũ au tem. §. j. facit. C. de fal. mo. l. j. in fi. ¶ Jmpuberes torqueri non debent ter [*]reri tamen solent ⁊ habena vel ferula ce di. ff. ad senatus cōsul. sil lanianum. l. j. .§. impubere autem. Jncātatio vide sortilegium. Super stitio ⁊. s̃. diuinatio. Jncarceratio vide. s̃. carcer. Jncendiarius s dicat̃ ꝓprie. RñHost. ⁊ Gof. ꝙ ille  ciuitat̃ẽ vel castrũ domuʒ segetẽ ⁊ siłia aliena incendit malo studio vt odio vel vindicta vel aĩo iniuriādi vt ĩ. c. pessimā. xxiij. q. viij. xij. q. ij. c. cũ deuotissimā de iniur. si s domũ. secꝰ si incẽderet ex negligẽtia vel casu vel iusto bello  ta lis nō ꝓprie r incẽdiarius. itẽ incẽdiarius ꝓprie r qui malo studio igneʒ fecit apponi aut consiliũ dederit aut auxilium: scienter. vt in. d. c. premissam. ¶ Vtrum tales incendiarij proprie sint [*]excōicati ipso iure. Rñ. vt. s̃. excommuni catio. v. casu. v. ¶ Qua pena puniunt̃ incendiarij. Rñ. [*]ꝙ de iure ciuili dicit tex. ĩ. l. qui edes. ff. de incendi. qui edes aceruũ vefrumẽti iuxta domum positũ cōbusserit cōuictus verberatꝰ igni necari iubet̃ si modo sciens prudẽs id commiserit si vero casu. i. negligẽtia aut noxā sarcire iu bet̃ aut si minus idoneꝰ sit leuius casti gat̃ hec ibi. ex quo patet illud  nō pōt soluere inere luat in corpore. ff. de iuris. om. iudi. l. si quid id. §. in seruos ⁊. ff. de in ius vocan. l. fi. ⁊. ff. de penis. l. j. in fi. Quo ꝟo ad ius canonicũ vltra mortale si sciẽter ⁊ volũtarie fecit vel ex lata cul pa tenet̃ ad restitutionem totius dāni dati. c. si egressus cum. c. se. de iniurijs ⁊ ibi cōiter doc. Facit. l. si fortuitu. ff. de ĩcẽdi. Si ꝟo fuit in leui vel leuissima cul pa. sic siłr tenet̃ ad restitutionẽ si modo tenebat̃ de leui vel leuissima. culpa non credo tñ peccauerit mortałr. Si autem nihil omisit de contingentibꝰ nō tenet̃ Qñ aũt quis teneatur de leui vel leuissima culpa habes. s̃. culpa. §. iiij. ⁊. v. et aduerte ꝙ tales incendiarij culpabiles nō solũ tenentur de damno incẽdij sed etiam de rebus perditis pro incen dio ar. c. fi. de iniur. ¶ Vtrũ rapiẽs res illoꝝ patiunt̃  incẽ [*]diũ teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ sic. c. si s domũ de ĩiur. nisi haberent̃ ꝓ de relictis puta  ignis tātũ inualuit ꝙ nullus sine periculo vite potest eis suc currere. ⁊ dominus dimittebat eos pro derelictis: tũc si s eas caperet nō teneret̃ restituere de necessitate. argu. l. si quis merces. ff. pro derelicto. ¶ Vtrũ destruẽs domũvicini timore in [*]cẽdij ne sua cōburat̃ teneat̃ ad restōnẽ. Rñ. din. ti. de ĩcẽ diarijs ꝙ nō si erat iustus metꝰ puta  iam ignis ꝑuenerat ad domũ vicini vel ꝓbabiłr dubitat̃  tp̃s erat ventosum ⁊ hmōi. l. ij. §. q ait p̃tor. ff. de incẽ. rui. ⁊ nau. vnde dicit tex. in. l. si alius fecerit. §. est ⁊ alia exceptio. ff. q vi. aur clā. nullā iniuriā aut dānũ dare videt̃. q̃ perituris edibus. facit. l. si s fumo. §. q dicit̃. ff. ad. l. a. si aũt nō fuit iustus metus tunc tenetur ad simplum damnum ẜm Ho. addit ta men ho. ꝙ si a vicinitate domus alicuius est dirupta iusto metu incendij ꝙ iudex ex officio ⁊ summa equitate debet facere ꝙ vicini ei satisfaciant quilibet pro parte sua. ar. l. j. §. equissimum. ff. ad. l. rho. de iactu. ⁊. l. interdictũ. ff.  po. in pigno. ha. Jncertorum restitutio. vide infra restiuttio. ij. §. xj. ⁊ se. Jncestus est cōsanguineaꝝ vel affiniũ abusus: vnde ĩcestuo si dicunt̃  cōsanguineis vel affinibus abutuntur. xxxvj. q. j. §. cum ergo. De notatis in hoc. §. ⁊ ad ampliādũ hic dicta dic ꝙ incestus dicitur coi tus carnalis ĩter affines ⁊ collaterales. insti. de nup §. sʒ et si aduersus. per gl. ⁊ in aut̃. de incest. nup. ꝑ gl. q est verũ siue cum marito siue sine. l. si adulteriũ de adul. ⁊ punitur sicut adulterium. l. si adulterium cum incestu. ⁊ ibi. glo. ff. de adul. vide gl. ĩ aut̃. de ĩcest. nup. in ṗn. ⁊ in auten. incestas. C. eo. ti. ¶ Vtrum incestus sit grauius adulte[*]rio. Rñ. ꝙ sic. xxxij. q. vij. §. sunt enim. et c. seq. vincitur tamen a peccato contra naturam vt in. d. c. quod incipit adulte rij malum. ¶ Vtrum accedens ad monialem com [*]mittat incestũ. Rñ. ꝙ sic. xxvij. q. j. virgi nibus  spōsa dei est qui est pater nr̃. xij. q. ij. qui abstulerit nec solum incestũ sed ⁊ adulteriũ  sponsam alterius cor rumpit ⁊ etiam sacrilegium vt in. d. c. virginibus sed tamẽ nō sunt tria peccata sed vnuʒ solũ ẜm Hugo. lʒ sortiat̃ diuersa nomina. [*]¶ Vtrũ ĩcestuosus possit ↄ̃here. matrimoniũ. Rñ. pa. cũ. c. j. de eo qui cogn. cō san. vxoris sue ꝙ non sed nec etiā exige re potest debitum a propria vrore  priꝰ habuit añ incestũ cōmisit. xxvij. q. ij. qui dormierit. nisi dispensetur cum eo. ⁊ si exigit peccat mortaliter ẜm Vin cen.  facit cōtra preceptum canonis. arg. c. ij. ⁊ de maio. ⁊ obe. sed tu tene vt j. matrimoniũ. iij. ĩpedimẽto. ix. i prin. ¶ Sed d si contrahit de facto. Rñ. pa. [*]in. c. transmisse de eo qui cogno. cōsan. vxo. sue. ꝙ tenet matrimonium ⁊ redde re tenetur debitum: exigere autem non poterit sine peccato mortali nisi dispen setur cũ eo. Pa. tamẽ in. c. literis de pre sumptionibus. videtur velle ꝙ ista pena. s. ꝙ nō possit contrahere vel exigere incestuosus solum locum habeat quādo constat de incestu qualltercun ar. d. c. literis. ⁊. xxvij. q. j. Si quis sponsaʒ ⁊ placet mihi. ¶ Quis poterit dispensare vt talis con [*]trahat vel post contractum exigat. Rñ. pa. in. d. c. j. ꝙ si incestus est vere cōmis sus vt puta quia cognouit consanguineam vxoris sue cũ qua iam cōsumma uit matrimonium vel cũ cōsanguincis proprijs quod est vere incestus vt in. d. .§. cum ergo tũc episcopus non poterit dispẽsare nisi ex causa. Puta ratione in uẽtutis ⁊ huiusmodi: quo casu bene po terit. c. si duo. xxxv. q. vj. Jdem tenet et dicit communiter tenere doc. in. c. trāsmisse de eo qui cogn. consan. vt etiā exi gere possit. Si vero incestus nō est vere commissusvt puta quia cognouit cō sanguineam sponse nōdum cognite sic episcopus poterit dispẽsare etiam sine causa vt contrahat non tamen cũ spon sa illa de futuro si commixtus est in va se ⁊ ibi consũ mauit cum eius cōsangui nea sed cum alia que sibi nō sit affinis poterit etiā sine dispẽsatione vt est gl. in. c. quidā. xxvij. q. ij. cũ tex. Quidā pre dicta intelligunt de eo solũ qui commi sit incestũ cũ consanguinea vxoris sue sed de alio incestuoso nō habent locuʒ ita ꝙ potest ⁊ cōtrahere sine dispensatione ⁊ exigere debitũ post cōtractũ. sʒ cōtra videtur text. c. si duo. viri. xxxv. q. vj. ⁊. q. iij. c. de incestuosis vbi tex. clarꝰ. ⁊. c. nec eam ⁊. xxij. q. vij. si quis viduaʒ. Et ideo dic ꝙ generaliter omnis incestuosus prohibetur cōtrahere. Nec obstat ꝙ titulꝰ de eo qui cog. consan. vxo. sue solum loquitur de incestu cũ cōsan guinea vxor: quia vnũ ius suppletur ꝑ reliquum. ⁊ de hac materia vide matrimoniũ. iij. impedimento. ix. in princip. Jnconsideratio est qñ inter diuer sa q̃ occurrũt non bene iudicatur ⁊ determinat̃ quid est facieñ. et ideo inconsideratio est ex defectu circa actũ iudicij sicut ↄsideratio pertinet ad iudicium rectũ. Quod quidẽ rectũ iudiciũ in hoc cōsistit quando vis cognoscitiua apprehẽdit rẽ aliquā scm ꝙ in se est ꝙ prouenit ex recta dispositiōe virtutis apprehẽsiue sicut pʒ in speculo quod sit bene dispositũ apparẽt imagines recte. Si vero sit male dispositum apparent torte vel obscure. Quod aũt virtus cognoscitiua sit bene disposita ad recipienduʒ res ꝓut sunt contingit radicaliter. ex natura cōsum matiue ex exercitio ⁊ munere gratie et directe quidem ex virtute cognoscitiua ex eo ꝙ non est imbuta prauis opinionibus sed veris et rectis: indirecte vero ex bona dispositione virtutis appetitiue ex qua sequitur ꝙ bene iudicat de appetibilibus. defectus autem recti iudicij ad vitium incōsideratiōis pertinet ex eo ꝙ contẽnit vel negligit attendere ea ex quibus rectũ iudiciuʒ ꝓcedit ⁊ sic incircũspectꝰ est ad nō intuẽdũ circunstantias negocij loci tꝑis persone ⁊ hmōi ⁊ pericula q̃ possunt cō tingere. Et  hoc maxime sacit luxuria propterea ponitur filia eius. Jnconstantia similiter est filia luxurie que est quādo quis non stat constans in bono propo sito sʒ sine causa rationabili ex aliqua passione precipue ex amore concubine facit contrarium illius quod delibera uerat: ideo sicut precipitatio est ex defe ctu circa actum consilij ⁊ incōsideratio circa actũ iudicij. ita instātia circa actũ p̃cepti defecit:  defecit in precipiẽdo que sunt ↄsiliata ⁊ iudicata ⁊ lʒ ira ⁊ in uidia q̃ impediũt rationẽ ad aliud cau sent inconstantiam tamen luxuria eaʒ extinguit hec ex sancto Tho. ij. ij. q. liiij. Jndicium quid est. Rñ. Bal. in. l. ea quidem. C. de accu. indicium plenum est diuinatio rei ꝑ signa sufficiẽtia per q̃ animꝰ in aliquo tan vero quiescit ⁊ plus inuestigare nō cur rat vt. C. de rei vẽ. l. j. indicia. Semiplenum vero indicium est p̃sumptio fortiter mouens animum ad aliquod credẽ dum vel dicendum de quo in. l. cũ probatio. ff. de proba. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ est in arbi trio iudicis que indicia sufficiāt ad tor turam no. Alex. post Bart. in. l. fi. de qō. ꝑ. l. milites. §. oportet. eo. ti. ⁊. l. de mino re. §. tormenta. eo. ti. ¶ Qualiter ꝓbatur indiciũ. Rñ. ꝙ ad [*]minus per duos testes vt est gl. singularis ⁊ ibi doc. ĩ. l. fi. C. fami. her. ⁊ Bar. in. l. fi. de qō. ⁊ vt preiudicent reo opʒ ci tetur ⁊ iurẽt testes alias nō preiudicat vt no. in. l. si quis. ff. de adul. ¶ Vtrũ vnũ iudiciũ sufficiat. Rñ. ꝙ ⁊ re [*]gulariter nō sed opʒ sint plura vt not. gl. ⁊ Bar. in. l. j. §. occisorũ. ff. ad silleia. ⁊ Bal. ĩ. l. ↄgruit. ff. de of. p̃si. teneret tñ ꝓ cessꝰ si nō opponeret̃ uis plura nō p̃cessissent indicia sʒ tñ dānari nō posset ẽt si in tormẽtis est confessus ⁊ post ratificauit vt est tex. cũ gl. ⁊ ibi bar. i. l. pe. de q̃sti. secꝰ si spōte ⁊ sine tortura est cōfessus ẜʒ pe. de an. in cle. j. de homi. suf ficere tñ aliqñ vnũ indiciũ puta vnꝰ testis integer ⁊ bone fame  testificat̃ ꝙ vidit ↄmittere tale maleficiũ tũc potest poni ad torturā ad inquirẽdũ. no. gl. et doc. in. l. si quis. C. ad. l. iul. maie. ⁊ bar. in. l. j. §. ij. ⁊. l. maritꝰ ⁊. l. pe. ff. de q̃sti. itẽ ↄfessio extraiudicialis rei si est hō ma le vite ⁊ cōditionis sufficit vt dicit bar. in. l. fi. ff.  q̃sti. itẽ iuuenis ĩuenit̃ exire  domo pulchre mulieris vel inuentꝰ est cũ ea in locis secretis ⁊ aptis ad for nicādũvt no. ĩ. c. lr̃is de presum. ⁊ hmōi ⁊ ita vr̃ relinquẽdum arbitrio iudicis quando vnum sufficit. ¶ Vtrũ sufficiāt ĩdicia si reo nō det̃ co[*]pia ⁊ aduocato suo. Rñ. ꝙ nō vt. l. custo dias ⁊ ibi gl. ⁊ bar. ang. ⁊ imo. ff. de pu. iud. limitat ang. in. l. si vacātia. C.  bo nis vacā. nisi qñ iudex ꝓcedit ex mero officio ⁊ nō ad querelā vt no. do. anto. in. c. qualiter ⁊ qñ el. ij. de accu. ¶ Vtrũ fama sit sufficiẽsindiciũ. Rñ. ꝙ [*]nō vt tʒ bar. in. l. j. §. idẽ cornelio. ff.  q̃ stio. nisi iungat̃ cũ alijs indicijs: fama tñ cũ vno teste in ciuilibꝰ facit plenā ꝓ bationẽ vt in. c. veniẽs el. prĩo de testi. secus in criminalibus. ¶ Vtrũ ꝑticeps crimĩs ĩterrogatus vł [*]spōte dicẽdo faciat indiciũ ↄtra sociũ. Rñ. ꝙ nō vt no. bar. ĩ. l. j. §. si seruus. ff.  q̃sti. facit q no. gl. ĩ. l. si filiũ. C. de. li. cā siłr nec pr̃ vł filiꝰ aut alij commẽsales de bꝰ ĩ. l. parẽtes ⁊ liberi. C.  tes. faciũt ĩdicũ. vt no. bar. ĩ. d. §. idẽ cornelio ⁊ hec ꝓcedũt qñ nulla alia indicta vrgẽtia ꝓ cedũt ⁊ iō sociꝰ de socio nō ẽ ĩterrogādꝰ l. fi. C. de accu. fallit ĩ assasinis vt no. gl. ĩ. l. nō iō minꝰ. C.  acc. ⁊ ĩ delictis ĩ offẽsaʒ gñ alitatis vt no. Bart. ĩ. l. reperi. ff. de questi. sicut sũt latrones ⁊ hmōi. Jndignatio est filia ire que non va let videre vel audire eũ cui irascit̃ cōit̃ ẽ veniale p̃ctm̃ nisi ꝑ accidẽs. s. rōne scādali vł  denegat lo[*] vel respōdere ĩ casu in qͦ tenet̃ de precepto de quo vide. s̃. diligere. .§. iij. Jndulgentia ẜm Archi. et sequit̃ Ge. in. c. indulgentia de pe. ⁊ re. li. vj. qñ dicit remissionẽ pene. ij. q. iij. in fi. qñ ↄcessionẽ gra tie: vt lit. pẽ. c. fi. de priui. dudũ qñ di spẽsationẽ. lxxvij. d. c. fi. in. fi. de elec. du dũ el. ij. qñ ius cōe. xxxiij. q. ij. interfectores ⁊. xxxv. q. vj. de incestuosis. qñ accipit̃ ꝓ vacare seu operā dare vñ dr̃ indulgere gule noli q̃ vẽrris amica est. Sʒ hic accipio indulgẽtiā pro indulgẽtijs que dantur in ecclesijs ⁊ hmōi que sic diffinitur. indulgentia est quedam remissio pene debite ꝓ peccato post cōtrictioneʒ habitā de eo. hoc colligitur ex no. in. c. q aũt de pe. ⁊. remis. De hic notatis ⁊ ꝙ indulgentia dʒ stricte interpretari. no. Jnn. ⁊ Ho. in. c. lʒ extra. de trāsac. Bal. in sua marga. l ver. ĩdulgẽtia. ⁊ in. l. humanitatis. C. de impu. ⁊ alijs substi. ¶ Qualis est ista pena q̃ per indulgen[*]tias remittit̃. Rñ. glo. in. di. ca. quod āt recitat quin ⁊ ego addam duas ⁊ sic fuerunt. vij. opiniones. prima tenet ꝙ solummodo remittitur alia pena quā deus pro supplemento statuit imponẽ dam in alia vita illis qui solummodo fecerũt pnĩam ẜʒ ꝙ canones imponũt sʒ illā quā canones ĩponunt faciendā nullo mō remittit sʒ hec opinio ẽ falsa tũ  contra tex. apertũ in. c. cũ ex eo de pe. ⁊ re. vbi dicitur ꝙ per indulgẽtias penitẽtialis satisfactio eneruatur tuʒ etiā quia presupponit ꝙ canones penitẽtiales necessario sint exequẽ di con tra tex. in. c. deus qui eodẽ titulo.  vult ꝙ penitẽtia hodie per arbitriũ discreti sacerdotis sit moderāda ⁊ sic est arbitraria facit ad hoc capitulũ mensurā de peniten. distin. j. Secunda tenet ꝙ solum remittit penam taxatam a iure seu a canone penitentiali: sed non eam quā diuina iustitia statuit imponẽdaʒ ⁊ hec ẽ falsa: tũ  presupponit vnũ fal suʒ ↄtra euāgeliũ ꝙ eccłia nō possit ab soluere qͦ ad penā cũ ẽt absoluat qͦ ad culpam per virtutẽ sacr̃i ẜm Scot. in iiij. d. xiiij. etiā quo ad deũ cum dicatur Math. xvj. xxiiij. q. j. quodcũ ligaueris suꝑ terrā ⁊ c. tũ etiā  sic indulgẽtie essent nociue  absoluendo eos a pena huius mundi transmitteret tales ad grauiora tormẽta in purgatorio. ter tia opinio tenet ꝙ remitt ũt penā debi tā pctō ⁊ qͦ ad deũ ⁊ quo ad ecclesiā sʒ cōcedens onerat se ad satisfaciendũ ꝓ illo cui dedit ⁊ hoc similiter falsa tũ  aliquādo sunt tā modica merita cōcedentis ꝙ nō sufficiunt sibi. tũ etiam  nullus cōcedẽs ab hoc se obligare in tẽ dit ⁊ nemo obligatur nisi  animũ obli gādihabuit. l. obligationũ. ff.  ac. ⁊ obli ga. ¶ Quarta opinio tenet ꝙ remittitur solũ illa pena debita peccato ꝓ quo nō satisfecit ex negłia siue qͦ ad eccłiaʒ siue qͦ ad deũ nō āt illa quā cōtemp sit facere seu noluit ⁊ hoc est falsa tũ  re munerare vult negligentiā cōtra. l. nō ff. ex bꝰ ca. ma. nō em̃ negligentibꝰ sub uenitur sʒ necessitate rerũ impeditus hoc ibi tũ etiā  presupponit ꝙ s pos sit ↄtinuare penitentiā ⁊ esse capax indulgẽtie cũ talis in peccato mortali sit q falsuʒ est. Quinta opinio tenet ꝙ re mittitur ẽt pena infernali alł. tex. de pe nitẽ. d. iij. c. vlt. vbi ptʒ ꝙ bona facta in peccato mortali valẽt ad tollerabilius iudicium subeunduʒ sed hoc similiter est falsa tum quia illud. c. non intelligi tur ꝙ talia bona minuant penā inferni debitā peccatis sed  malũ non cōmittẽdo ⁊ faciendo bonũ non augetur tum etiam quia expresse tenet cōtra. c. tres sunt de pe. d. j. ⁊ de cons. di. iiij. oĩs vbi ptʒ ꝙ pena eterna nullo mō pōt re miti nisi per ↄtritionẽ propriam loquẽ do de eo qui peccauit actualiter. s. de adulte. facit. c. maiores  baptismo. ĩ. §. hic vero dicimus. Sexta opinio tenet ꝙ per indulgentias remittitur pena taxata deo ⁊ etiam a sacerdote imposita si modo ipse sacerdos qui eam imposuit hoc sibi concesserit vt eam per tales remissiones vel in partem vel in totũ possit redimere ⁊ hoc siłr nō vr̃ve ra lʒ gl. in. d. c. q āt ⁊ multi canoniste eā tenuerint tũ  videtur artare ptātẽ superioris quasi nō possit remittere pe nam impositā ab inferiori sue cōtra id quod legit̃ ⁊ no. in. c. q suꝑ his. §. rur sus de voto tũ etiā  vr̃ cōtra tex. p̃fati. c. cũ ex eo inverbo eneruat̃. Septimo opinio tenet ꝙ prefate indulgẽtie valẽt ẜm fran. de may. in tractatu de potestate clauiũ primo quo ad augmẽtũ gratie nā ẜm aug. caritas meretur augeri sʒ ꝑ opera meritoria facta ab existẽte in gratia meret̃ augmẽtũ gratie ergo ⁊ c.  nō dat̃ nisi facientibꝰ opera de sui natura meritoria. Secũdo qͦ ad augmẽtũ glorie  cuʒ nullus possit lu crari indulgentiā nisi per fidẽ ⁊ fides sit virtus cui promittitur visio dei ergo ⁊ c. Tertio valẽt quo ad penā debitā in purgatorio  qñ alicui aliquod debitũ est remissum ab eo  hʒ potesta tem perinde est ac si solutũ esset sed sicut ecclesia imponẽdo penitẽtiā remilit penā purgatoriā ergo remittẽdo ꝑ indulgentiā absolui ab ea. Quarto va lẽt quo ad penam impositā a sacerdote ẜʒ partẽ vł totum prout sonat ⁊ hec est vera opi. quā sequũtur Gof. Jo. an. pa. in. d. c. quod āt ⁊ cōiter alij canoniste ⁊ theo. in. iiij. sen. di. xx. ex quo pʒ ꝙ ille cui imposuit sacerdos pnĩam. vij. annoꝝ ieiunādoruʒ accipiendo indulgẽtiā. vij. annoꝝ absolutusest tenet me lius sit eam facere ⁊ hanc propurgato rio reseruare pro residuo si imposita nō fuisse condigna. ¶ Querit̃ quantũ remittitur per indulgentiā de prefata pena vel debita pena in purgatorio vel in hac vita ꝓ pec catis ↄmissis. Rñ. ꝙ diuersa fuit opinio inter. doc. canonistas ⁊ theo. nā dẽ dicũt ꝙ valent ẜm internā suscipiẽtis de uotionẽ ⁊ nō plus ⁊ huius opinionis videtur fuisse ray. sʒ hec est falsa  sequeretur ꝙ sine exteriori operatiōe valerẽt quod est cōtra cōmuniter theo. in iiij. d. xx. vbi volũt ꝙ nisi quis faciat illud pro quo dat̃ indulgentia nullo mo do ipsam cōsequatur quantũcũ habeat bonaʒ voluntatem licet cōsequat̃ meritum bone volũtatis. Secũda opi nio tenet ꝙ valẽt ẜʒ deuotionis quātitatẽ ⁊ dati seu laboris magnitudinẽvñ licet dicat̃ qui porrexit manꝰ adiutrices tali eccłie habeat de indulgẽtia. xl. dies tñ si vnꝰ dat plus alterovel de ma gis lōginquo venit ad visitandũ eccle siam in qua est ĩdulgẽtia. vij. ānoꝝ par ticipabit magis quā ille  dat minus vel venit de ꝓpe. sʒ hec opinio implicat cōtradictionẽ eo ꝙ nō esset indulgẽtia sʒ cōmutatio aut opʒ dicere ꝙ ec clesia p̃dicaret falsuʒ si nō ābo haberẽt. xl. dies vel. vij. annos ⁊ iō est tertia opinio  tʒ ꝙ tm̃ valet quātũ valeret ei penitẽtia tot dieꝝ vł tot ānoꝝ ab eo fa cta in hacvita ꝓ quot datur indulgẽtia hoc est ꝙ tm̃ minus puniet̃ in purgatorio quātũ si fecissent pniaʒ ꝑtot dies vel ānos quot sonat indulgẽtia. ex quo ↄcludũt ꝙ sicut penitẽtia facta cũ maiori feruore ⁊ austeritate ꝑ ānũ plusva let ceteris paribꝰ  facta cũ minori sic illi  plus dat ⁊ plus laborat correspōdet annus efficatioris penitẽtie ꝙ alij ⁊ iō plus habebit de remissione uis ābo remissionẽ tot ānoꝝ habeāt. ⁊ hec opinio non placet mihi  vr̃ derogare verbis indulgẽtie cũ dicatur ꝙ dat̃ indulgẽtia tot annoꝝ et debeat intelligi de annis vere ⁊ optime penitẽtie fien de  verba ĩ potiori significato sunt in telligẽda ⁊ latissime in beneficio principis de ver. sig. c. olim tibi. quarta opi nio tenet ꝙ quo ad remissionem extensionis pene tantum valent his qui et prope cũ modica eleemosyna sicut qui de longe ⁊ cuʒ multa eleemosyna ẜʒ ꝙ continetur in forma sed qͦ ad remissionem pene intensiue ⁊ quo ad dipositio nem sui ad recipiendum augmentum gratie sunt impares:  qui plus dat ⁊ magis laborat ceteris paribus plꝰ habebit. hec auteʒ opinio nisi velit dicere quod dicit tertia opinio implicat cōtra dicitoneʒ nisi quo ad illaʒ dispositiōeʒ augmẽti gratie  illud est verissimum rō  si nō debeo ferre nisi pnĩaʒ vij. an no. si dimittat̃ mihi extẽsiue siłr intẽsiue remittetur. Quinta opinio est ꝙ tātuʒ valẽt quantũ sonāt ⁊ tantũ multuʒ dāt quantum parum vel modicum la boranti tũ multum  indulgẽtia ẽ quedā liberalitas que non respicit me rita sed largitatẽ concedẽtis: ⁊ hec quā uis sit magis cōmunis opinio non mi hi placet cũ videatur irratiōabilis nec ill Math. xx. quo dicitur. An non licet mihi facere quod volo an oculꝰ tuꝰ ne  est cōtra me quia loquitur ille tex. de dato ex suo proprio nō exalieno. s. sexta opinio est ꝙ nō plus remittunt de pena nisi quātum meretur ille labor vł il la operatio etiā si talis indulgẽtia nō esset aliter videretur ecclesia inducere christianos ad dimittẽdum opera alia satisfactoria ⁊ solũ intẽdere huiusmodi indulgentijs quod esset absurdũ di cere ⁊ iō dicunt ꝙ soluʒ quo ad nomen dat indulgentiam vt christianos potiꝰ inducat ad talia facienda. ⁊ adducũt dictũ Jnno.  dicit ꝙ propter indulgẽtias generales nō minꝰ tenet̃ penitẽtiā agere homo in hac vita. Sed hec opinio est falsissima tũ quia presupponit ecclesiam predicare falsum: ⁊ facere ma lũ sub specie boni q nullo modo licet etiam pro vita alterius saluāda. c. suꝑ. eo. de vsur. tuʒ etam  fundat se super falso intellectu. ad Jnn.  est intelligẽ dus Jnn. de penitentia prout est extin ctiua inclinattōis ad malũ ⁊ preseruatiua non prout delet penam pro pecca to preterito. et ideo est septima opinio quam puto verissimaʒ vcʒ ꝙ indulgẽtia tum ad augmentum gratie ⁊ glo rie tantum valet quantum est interna deuotio suscipientis ⁊ non plus tuʒ vero ad remissionẽ pene debite in pur gatorio vel imposite a sacerdote in penitentia dico ꝙ indulgentia tantum dimittit quantum sonat dummodo secundum. s. Bo. ⁊. s. Tho. in. iiij. di. xx. ho mo faciat quod sibi imponitur secundum ꝙ eum decet facere. vnde si pauper dat vnũ denarium ẜm ꝙ ei conuenit dare sic habebit indulgẽtiam q̃ da tur porrigẽtibus manus adiutrices sicut diues qui datvnũ ducatum sʒ non ecōtrario  si diues vellet dare vnum denariuʒ non censebitur porrexisse ma nus adiutrices ⁊ sic nō habebit tantũ de indulgẽtia sicut nec rex diceretur au xiliũ dedisse alicui dādo obolũ sʒ ẜʒ ꝙ cōuenit regi datũ. Similiter si propter honorādam ecclesiaʒ datur indulgẽtia visitantibꝰ eque habebit eaʒ qui de ꝓ pe sicut qui de lōge venit dũmodo visi tet sicut ei cōuenit. s. nō furtĩ nō sine so cietate magna si ẽ dñs ⁊ huiusmodi ali ter nō tantũ habebit ⁊ hec opinio saluat ecclesiaʒ vt nō predicet falsa  verā dat indulgentiā vt sonat concludit rationabilitatẽ vt intelligatur ꝙ id q imponitur debet fieri ẜʒ ꝙ conuenit fa ciẽti ⁊ excludit dissipationem thesauri dũ presupponit rationabilẽ largitatẽ in dispẽsatore addit tamẽ. S. Boñ. vbi s̃. ꝙ lʒ homo nō faciat quod ĩiungitur iudulgẽtia ẜʒ q eũ decet ꝙ propterea nō debet dimittere quin faciat ill ẜm ꝙ sibi placet  lʒ nō habeat tatum de illa indulgẽtia tñ plus habebit de remissione pene pro tali facto  nō haberet ꝓ alio simili ceteris paribus fctō vbi non datur talis indulgentia. Jnn. ⁊ ho. tamẽ tenent ꝙ dũmō quis faciat quod imponit̃ eā habebit sed magis placet opinio sancti Bo. nec per hoc se quitur ꝙ hō debeat dimittere alia ope ra meliora vel satisfactoria ⁊hmōi solũ intendere:  licet iste plus dimitāt de pena alie tñ suntmagis meritorie p̃mij essentialis ꝙ est melius ⁊ preseruatiue a recidiuo ⁊ sub iugatiue carnis dñio rōnis. aduerte hic ꝙ aliqñ dicitur damus indulgentiā oĩm peccatorum vel centũ annorum de penitẽtia sibi iniũcta  tũc solum remittitur penitentia imposita a cōfessore ⁊ ideo si moreretur nō stat im euolaret  nō imponitur eq̃ cōiter. aliqñ dicit̃ damꝰ ĩdulgentiā om niũ peccatoruʒde quibꝰ contriti ⁊ ore confessi sunt ⁊ sic oblita non remittun tur vel ignorata. aliquādo simpliciter dat̃ remissio oĩm pctōꝝ tũc si nullum post ↄmiserit statĩ euolaret ad gloriā si moreret̃ intellige ẽtꝙopi. s. bo. predicta nō intelligit̃ qñ indulgẽtia dat̃ sic. damꝰ indulgẽtiā cuicũ dicẽti decẽ pat̃ nr̃ vł dāti vnũ ducatũ tali loco ⁊ hmōi in talibꝰ nō requirit̃ cōdecentia ꝑsone vel statꝰ sed effectꝰ operis impositi. sʒ intelligit. s. Bo. qñ ĩponit̃ aliquid generaliter  tũc intelligit̃ ꝙ illud dʒ ĩplere ẜm ꝙ faciẽti ↄuenit not. ẽt ꝙ isti annivel dies indulgẽtie nō sunt āni ce li vel purgatorij sʒ anni huiꝰ vite q ẽ dicere ꝙ tm̃ dimittũt de pena tũ si ꝑ ānũ vel per tot dies fecisset pnĩam ¶ Sʒ q̃rovtrũ dies istivł āni ĩdulgẽtie [*]sint vtiles vel cōtinui. Rñ. ho. ĩ. c. cũ ex eo  pe. ⁊re. ⁊ set̃ pa. ibidẽ ꝙ dies erũt vtiles ānꝰ ꝟo ↄtinuus. vult dicere. ꝙ si sacerdos imposuit alicui vt ieiunet. xl. dies siue ↄtinue siue interpolate accipiẽdo ĩdulgẽtiā. xl. dieꝝ erit absolutꝰ. Si ꝟo dʒ agere pnĩam ꝑ annũ q̃liscũ sit illa pnĩa puta ieiunādi ꝑ annũ q̃libet septimana bisvł ter ꝙ ista solũmō tollit̃ ꝑ indulgẽtiā āni ita ꝙ ĩdulgẽtia nō diuidit̃ ꝑ dies sʒ valet respectu āni ĩtegri ꝓut pnĩa ẽ ānis. sʒ ego hoc vlti mũ credo verũ qñ indulget̃ ānꝰ de in ĩiũctis penitẽtijs ꝓut aliqñ dr̃ vt ĩ. d. c. cũ ex eo. Secꝰ aũt credo qñ simpliciter dat̃ ānꝰ ĩdulgentie  credo sit vtilis ⁊ sic dimittit de pena debita pctō in foro aĩe siue sit ĩ posita a sacerdote siue a iu re siue a diuina iustitia. ccclxv. dieꝝ si ẽ plẽaria stati euolat si ĩ tali statu moritur nec purgatorium sentit ẜm ho. ¶ Quomō intelliget̃ indulgẽtia. Rñ. ꝙ [*]certa doctrina nō pōt dari sed inspiciātur eiꝰ verba ⁊ sic ẜm ꝙ sonant intellige. ar. de priuile. c. cũ ⁊ plantare. sub intelliguntur tamen aliqua semper scilicet ꝙ dans habeat potestatem ⁊ suscipiẽs sit debito modo dispositus de qui bus infra dicetur ⁊ tertio ꝙ faciat q in ipsis cōtinetur ẜm ꝙ ei conuenit fa cere. Jteʒ aduerte ꝙ quando datur indulgẽtia sic puta a primis vesperis vs ad secũdas vel vs ad octo dies sic solũ semel habetur. etiam si intrat de cies secꝰ si diceret̃ ꝙ totiẽs quotiẽs s visitauerit vel quādo est ꝑpetua ẜʒ san ctũ Tho. in. iiij. di. xx. et cal.  allegat. c. ṗmũ de filijs p̃sby. li. vj. ⁊. c. nō pōt. Rñ. lj. de p̃bẽ. li. vj. ⁊ sequit̃ Jo. an. ⁊ Ge. ĩ. d. c. ĩdulgẽtia. Math. tñ vt recitat Car. in cle. j. de ṗuile. tʒ ꝙ etiā habebit totiẽs quotiẽs visitat etiā quando est tꝑalis ⁊ sequit̃ ip̃e Car. ⁊ in cle. ij. de pe. ⁊ re. et credo verius. ¶ Quis pōt dare ĩdulgẽtias. Rñ. ꝙ so[*]lus papa pōt dare plenarias ⁊ in toto orbe  ip̃e solꝰ est assumptꝰ ĩ plenitudi ne ptātis. d. c. cũ ex eo. ⁊. xxiiij. q. j. quod cũ. Jtẽ legati dñi pape possũt de iure ꝑpetuas ĩdulgẽtias in terminis sue legatiōis sicut ⁊ ꝑpetua statuta de offi. le ga. c. vltimo in tex. ⁊ ĩ gl. itẽ archiep̃i in sua ꝓuincia ⁊ ep̃i in sua diocesi dũmodo nō excedat summā dieꝝ. xl. siue sit ꝓ anniuersario eccłie siue ꝓ q̃cũ alia cā in dedicatiōe ꝟo basilice possunt cōcedere vs ad summā vniꝰ anni ⁊ nō plꝰ siue dedicet̃ ab vno ep̃o aut archiep̃o siue a pluribꝰ vt ĩ. d. c. cũ ex eo. ⁊. c. nr̃o eodẽ ti. hoc no. cardi. in. d. cle. ij. ꝙ si excedāt hũc nũeꝝ nō valẽt. vt ĩ. c. ĩdulgẽtia de pe. ⁊ re. li. vj. q ĩtellige ẜm gl. ibi dẽ quo ad excessum nō quo ad numerũ ↄcessum alij aũt p̃lati ĩferiores siue seculares siue regulares vt abbates⁊ hu iusmodi nō possunt facere aut dare indulgẽtias vt no. gl. ĩ. d. c. nr̃o nisi ex spā li cōcessiōe aut priuilegio vel alia cā legitima: puta p̃scriptiōe ⁊ hmōi id ei cōpetat vt in. c. accedẽtibus de excess. pre la. possunt tũ cōicare bona sui collegij. item sacerdotes in foro pnĩali possunt dare indulgẽtiā illis quos possunt absoluere ita refert dominus Car. in cle. religiosi de priuile. aluariũ hoc tenẽtẽ argumẽto. c. deꝰ  de penitẽ. ⁊ remis. sʒ tu vide gl. ĩ. c. mẽsurā de penitẽ. distin. j. que hoc tenet. hoc idẽ tʒ Pa. in. c. sicut dignum de homici. allegat. capitulum quẽ penitet de pe. di. j. hoc idem tenent Jnnoc. ⁊ ber. in. d. c. quod autem sed de quanto non determinatur nisi quod al uarius dicit q pōt dare indulgentiaʒ annorum vel dierum sicut ei videbitur dũmodo discrete faciat. hoc idẽ tʒ Jnn. vt refert ⁊ sequit̃ Arch. ĩ. d. c. indulgentie. ad iura q̃ vident̃ cōtraria. Rñ. arch. ꝙ est veꝝ de generalibus aut pu blicis remissionibus q̃ facere non possunt vel debẽt intelligi de pnĩa iniũcta a superiore puta ep̃o quā remittere nō potest. xxj. di. inferior. Q limita ẜm quod dixi s̃. confessio. vj. §. iiij. ¶ Quid si p̃fati p̃lati nō sunt sacerdo[*]tes. Rñ. lau. in cle. si dñi in fi. de reli. et vene. sanctorũ. ꝙ nihilominꝰ pñt dare. ar. d. c. q aũt de elec. trāsmissaʒ lʒ Hos. dicat ꝙ non debent nisi sint p̃sbyteri. ¶ Vtrũ durent post mortẽ cōcedentiũ. [*]Rñ. ꝙ sic ẜm Jnn. in. c. ꝙ translationeʒ de offic. le. ⁊ est dictũ solẽne facit quod no. lapus in. c. fi. de rescrip. li. vj. ⁊ sequi tur. Ge. ibidem facit q no. gl. ⁊ doctores in. c. cũ ad hoc de clericis non residẽtibꝰ. ⁊ laudumus in cle. fi. de electio. ⁊ facit ad literas ꝙ saluuscōductꝰ nō ex pirat morte cōcedentis. vide gl. singularẽ. in. c. cũ eo. de ele. in. vj. nec ob. l. fi. ff. de penis  loquit̃ in penalibus q bene not. pa. ꝟo. in. c. fi. de offi. lega. idẽ tenet quo ad indulgentiam de qua hic loquor sed de indulgẽtia seu lnĩa vt pu ta eligendi confessorem vel non residẽ di in bñficio nō sʒ tʒ ꝙ expirat morte cōcedẽtis vel finito eius officio nisi sit facta cũ cāe cognitiōe ⁊ ↄsensu sui capĩ tuli  est in p̃iudiciũ eccłie: ⁊ sic tene ꝙ in ↄcessiōe p̃iudicatiua cōcessa per infe riores pape sine cāe cognitiōe expirat: secꝰ esset si cōcederet̃ a papa vel nō eẽt alteri preiudicatiua sic concordat doc. ¶ Quid si tales dātes sint in peccato [*]mortali. Rñ. ẜm Hu. ꝙ nihilominꝰ valent ꝓpter officiũ diu tollerant̃ ab ec clesia Facit. c. dictum est. j. q. j. ¶ Vñ assumuntur iste indulgẽtie. Rñ. cōis opinio doc. tā theologoꝝ. in. iiij.  [*]canonicorũ in. d. c. indulgẽtie ⁊ cle. vni ca. de reli. ⁊ ve. sanctoꝝ ⁊ in. d. c. q aũt est. ꝙ sunt ex abundantia meritoꝝ que vltra mensuram demeritorum suorum sancti substinerũt ⁊ xp̃i. Sʒ ego teneo cum Frā. de may. in tractatu de indulgẽtijs ꝙ cum merita sanctoꝝ sint vltra cōdignũ remunerata a deo ⁊ sic exhau sta ꝙ solũ dant̃ ex merito xp̃i ⁊ passionis eiꝰ cuiꝰ minima gutta sanguinis vel sudoris sufficeret ad expiationẽ oĩʒ peccatoꝝ q̃ vn fuerũt ꝑpetrata aut ꝑ petrabũt̃  eiꝰ respectu nihil sunt oĩa vt ĩ. c. dānamꝰ circa fi. de sum. tri.  vere dolores nr̃os ipse portauit de cele. mis. c. cũ Marthe. cuiꝰ dispẽsatio tradi ta est suꝑ terrā illi  cura hʒ mistici cor poris ⁊ clauẽ totiꝰ ecclesie militātis de trāsla. c. quāto. ⁊. xxiiij. q. j. c. quodcũ. ¶ Sub qua forma sunt cōcedende que [*]storibus. Rñ. ꝙ secundum formā q̃ scribitur in. d. c. cum ex eo. ¶ Vtrũ p̃fati prelati possint ↄcedere in [*]dulgẽtias nō suis subditis. Rñ. ꝙ non nisi in duobꝰ casibus. Primus est in. c. nr̃o. de pe. ⁊ re. vbi archiep̃i concedunt simpliciter ꝑ totā ꝓuinciam lʒ nō sint eius subditi nisi in casibus a iure expressis intellige tamẽ ꝙ nō valent nisi existẽtibꝰ de ꝓuincia nō aduenietibus  ibi nō habẽt domiciliũ. Scs casus est quando illi  volũt eas accipere ha bẽt licentiā a ꝓprio ep̃o ẜm aliquos vt no. Jnn. ĩ. c. q aũt de pe. ⁊ remi. alij ꝟo dicũt ꝙ etiā de licẽtia ꝓprij sacerdotis parrochialis possunt ipsas accipere et cũ hoc trā sit ho. Guil. vero ĩ Spe. dicit ꝙ tutiꝰ est ꝙ habeat̃ ↄsensus ep̃i ⁊ ẜm eũdẽ sufficit etiā ↄsensus metropolita ni sui. d. c. nr̃o. Addit etiā Guil. ibidẽ ꝙ ex cā. iusta pōt ep̃s statuẽs ĩ diocesi sua cōcedere vt ĩdulgẽtie sue ꝓsint veniẽti bus de diocesi aliena. facit. d. c. q autẽ nō tamẽ posset cōcedere ꝙ ĩdulgẽtie ab alijs ep̃is ĩ eiꝰ diocesi cōcesse valeāt. ex qͦ pʒ ꝙ illi  habẽt lr̃as diuersoꝝ ep̃oꝝ dātes ĩdulgẽtias faciẽtibꝰ eis eleemosynas nō valẽt nisi quo ad indulgẽtiā ꝓprij ep̃i vel nisi habeāt licẽtiā a proprio ep̃o vel sacerdote vt tales indulgẽtie ei prosint de fo. compe. significasti. ¶ Sed quid si ep̃s cōcedit indulgẽtiā [*]⁊ archiep̃s siłr tale d faciẽtibus. Rñ. ꝙ oẽs subditi ep̃i habebũt vtrā alij ꝟo habebũt soluʒ archiep̃i ẜm Host. in d. c. cum ex eo. ¶ Pro quibꝰ causis indulgẽtie sunt fiẽ [*]de. Rñ. scm cōiter doc. ꝙ ꝓ dei laude ⁊ gloria q̃ p̃cipue relucet ĩ sanctis eiꝰ: san cti ꝟo honorant̃ in cōstructiōe ecclesiarũ ⁊ cōmemoratiōe virtutũ ⁊ ideo recte dātibus celebrantibꝰ eoꝝ festa existen tibus predicationibꝰ visitantibus eoꝝ ecclesias ⁊ hmōi. itẽ sco pro cōi vtilita te ⁊ defensione fidei terre sancte ꝓmotione studij ⁊ huiusmodi. ¶ Vtrũ possint dari pro tẽporalibus tā [*]tũ. Rñ. ꝙ nō simpliciter sed bene pro tẽ poralibꝰ ad spiritualia ordinatis ẜm. S. Bo. vbi. s̃. ⁊ sic non est simonia. ¶ Vtrũ pro spũalibus tantũ. Rñ. ꝙ sic [*]sicut Jnn. iiij. dedit indulgẽtiam. x. die rum orantibus pro rege frācie ⁊ predicantibus crucem. ¶ Vtrũ pro remissione iniurie. Rñ. S. [*]Bo. ꝙ non  in datiōe indulgẽtie debet attẽdi. illud ꝙ sit mere voluntatis nō necessitas sit etiā quid taxabile sit etiam aliquo modo penale si recte dātur quorũ primum deficit in proposito. ¶ Quibꝰ ꝓsunt indulgẽtie. Rñ. vt col[*]ligo ex Jnn. ⁊ Host. ĩ. c. quod autem de pe. ⁊ re. ⁊ etiā a Tho. in. iiij. di. xx. ꝙ vt valeant requirunt̃ secũdũ aliquos. vij. ¶ Primum ꝙ sit cōtritus et confessus: videt̃ tamẽ satis rationabile ꝙ hoc intelligatur ẜm ecclesie interpretationeʒ vnde ille  fuit cōfessus in pasca ⁊ post cecidit in mortale peccatũ si cōteratur de eo ⁊ deliberet confiteri in quadragesima futura censebitur confessus ⁊ con tritus ⁊ sic habebit indulgentiam ⁊ lʒ hec sit pia opinio quam pa. in. c. omnis vtrius. de pe. ⁊ remis. tāgit ⁊ Jo. an. in d. c. ꝙ autem. ⁊ in gl. in cle. vnica de reli. ⁊ ve. sanctorum ⁊ Card. ibidem tenet tñ tutius est ꝙ confiteatnr maxime cũ vix sciāt seculares vere conteri si confiteri non pōt comode conteratur ⁊ credo eaʒ habebit: non autem existens in mortali. s. non contritus. ¶ Scm ꝙ habeant deuotionem fidei [*]qua credat tātā potestatẽ esse apud ecclesiā quia lʒ nō habeamus manifesta testimonia ante tp̃s gregorij: tñ credendũ est ꝙ etiā ante faciebāt lʒ nō ita frequẽter  ante sua tẽpora raro poterant fieri ita solẽnes ⁊ catholici quia erant magis perfecti non ita indigebāt. ¶ Tertium ꝙ sit subditus eius qui fa[*]cit ẜm ꝙ dictum est. s̃. ¶ Quartũ q faciat illud ꝓ quo dat̃ in [*]dulgẽtia alias non valet uis habeat bonā voluntatẽ nā ẜm Tho. in. iiij. xx. di. nō instāte cōditione nō pōt s consequi q sub cōditione cōcedit̃ nec ob. ꝙ deꝰ respicit bonā volũtateʒ. xiiij. q. v. si d.  verũ tũ ad augmẽtum gr̃e ⁊ głie sʒ nō qͦ ad accidẽtalia cuiusmodi ẽ remissio pene vʒ tñ ꝑ accidẽs talis bona volũtas  inquātũ augmẽtat gratiā ꝑ ↄñs ⁊ ↄtritionem auget ⁊ ita operatur ad remissionem pene. ¶ Sed d si alis facit ꝓ eo. Rñ. ꝙ si in [*]dulgẽtiā ↄcedẽs exprimit valebit. ałs nō valebit si hoc exprimit etiā si illi pro quo facit si mortuus nō ꝑ modũ indulgentie sʒ suffragij. ⁊ hec est cōis opinio theolorum ⁊ etiaʒ tenet Jnno. in. d. c. ꝙ aũt. nec ob. ꝙ dicas papā nō habere au toritatem suꝑ mortuos:  hoc est veruʒ per se directe. sic nō valent mortuis indulgentie sed ꝑ modũ suffragij bñ valent. alij aũt tenẽt vt refert Card. in. d. cle. ij. ꝙ quādo est a papa taliter data ꝙ etiā ꝓ mortuis possit fieri id quod imponitur ꝙ valet ẜm Tho. in. iiij. ⁊ pe. et aug. de ancho. in lib. de potestate pape. ⁊ ad illud q dicitur Matthe. xvj. quod cun ligaueris suꝑ terrā ⁊ c. Rñ. referri ad papā existentẽ suꝑ terrā  cũ mortuꝰ fuerit ampliꝰ ligare vel soluere non pōt: rerit̃ tamẽ si dʒ valere ꝓ alio ꝙ tā ille qui accipit  ille pro. quo accipitur sint in statu gratie aliter nō valeret ne per modum indulgentie ne per modum suffragij. Et placet mihi. ¶ Vtrũ religiosus possit facere id pro[*]qͦ dat̃ indulgẽtia vt eā habeat. Rñ. ꝙ lʒ nō habeat ꝓpriuʒ nec pro sua volũtate possit exire claustrũ suꝑior tñ nō pōt ei dare licẽtiā aliquid dādi vt visitādi loca sancta ⁊ sic eā habebit sicut alij nō tñ debet dimittere religionis obseruātiaʒ ꝓpter ipsas  plus meretur quo ad p̃miũ essentiale religionem seruando  indulgentias capiendo licet minꝰ quo ad dimissionẽ pene. ¶ Vtrũ ille qui dedit indulgentiā si fa[*]cit illa ꝓ quo dedit habeat eā. Rñ. vin. ĩ d. c. cũ ex eo. Et Guil. in spe. ⁊ Archi. ĩ. d. c. indulgẽtie ꝙ nō. l. vnica. C. ne s in. c. su. ⁊. l. insitio. C. de solu. theologi. ĩ. iiij. di. xx. dicũt ꝙ lʒ pricipaliter non possit prelatus sibi dare indulgẽtiā tamẽ data alijs etiā sub eadem forma potest ea vti ⁊ sic tene ꝙ valet vt tenet Gaspar in d. c. nostro. ⁊ sequit̃ ge. in. d. c. indulgentie de pe. ⁊ re. lib. vj. ¶ Quintum ꝙ tm̃ det ꝓ quanto nollet [*]sustinere penā sibi iniunctā: vñ quantũ daret ne haberet ieiunare tot diebꝰ tm̃ dicunt debet dare si vult eam habere: sed hec cōiter nō tenetur a doctoribꝰ vt tenet pa. in. d. c. ꝙ autem sed sufficit faciat ẜm ꝙ ei conuenit vt dixi. s̃. ¶ Sextum ꝙ ille qui eam vult accipere [*]non possit facere debitā penitentiaʒ vt petm̃ suum requirit:  si posset facere ⁊ non faceret non valeret indulgentia: sʒ hoc falsum est vt. s̃. patuit ⁊ ideo nō requirit necessario ista duo. ¶ Septimũ ꝙ subsit necessitas in cā ꝓ [*]qua datur sed hoc similiter non est veꝝ  etiā sine necessitate potest dari vt. s̃. patuit: ⁊ sic patet  quatuor tantũmodo sunt necessaria. ¶ De pena religiosoꝝ pronunciantiuʒ [*]vel predicātiũ indulgẽtias indiscretas habet̃ in clemẽ. religiosi de priuile. vbi patet ꝙ peccāt mortaliter  prohibet̃ eis virtute sancte obedientie sub pena maledictiōis eterne ⁊ dicũtur predicare indulgentias indiscretas ẜm glo. qñ ꝓnũciant indulgẽtias nō ↄcessas. s. q̃s nō hñt Car. in. d. cle. religiosi dicit ꝙ ẽt si sunt ↄcesse eis dũmō sint indiscrete adeo ꝙ eis nō potuer̃t ↄcedi dñr ĩdiscre te ẜm Pau.  dicit ꝙ dñr indiscrete qñ ↄcedẽs excedit quātitatẽ. d. c. cũ ex eo. Jdẽ ẽt dicit ʒẽʒe. ꝙ ĩdiscrete dñr qñ ꝓba ri nō pñt. ar. de ꝓba. qm̃ ⁊. c. post cessio nẽ ⁊ de fide instru. c. ij. sed qũo peccent mortaliter tene ꝙ solum est qñ p̃nũciāt indulgẽtias nō veras aut nō validas. Jnepta leticia est filia gule que qñ sit peccatũ vide ludus. §. ij. Jnfamia est lese maiestatis qualitas reprobata tum ad vitaʒ ⁊ mores per. arg. a contrario sensu sicut fama est illese dignitatis status. vita. ⁊ moribus. cōprobatꝰ ⁊ in nullo diminu tus. l. cognitionũ numerꝰ. §. extimatio. ff. de vari. ⁊ extraor. cogni. ⁊ iō infamis r cuius statꝰ vita ⁊ moribꝰ est reproba tus ficut colligit̃. ff. de in ius vo. l. sed et si hac lege. §. pretor. in gl. ⁊. ff. de obse. a lib. l. honori. ⁊. l. licet. De his notatis ⁊ an ⁊ q̃ infamia re moueat a dignitate no. in. l. infamia. ꝑ Bar. Bald. ⁊ Jaco. rebuffi. C. de decu. li. x. ⁊ in. l. j. ĩ ṗn. ꝑ Jac. rebuffi. ibi ab honoribus ⁊ dignitate. C. de infa. eo. lib. ⁊ Bal. in. l. j. col. x. C. de here. insti. et non pōt excep. infamie opponi ꝑ infamen. vt no. idem Bal. in. l. cum mulier. ff. solu. ma. ⁊ opponit̃ inepte si nō exprimat̃ causa vel si nō r ꝙ habeatur ꝓ ĩfame. no. idẽ Bal. in. l. j. q. ij. C. de testa. ⁊ Bar. in. l. cum lege. ff. eodem. ¶ Quotuplex est infamia. Rñ. triplex. s. [*]facti hoc ꝓuenit ex cōi hoĩm locutione de qua per bar. in. l. de minore. §. tormẽta. ff. de questionibus. ¶ Secunda iuris. ¶ Tertia canonica. ¶ Qũo incurrit̃ ĩfamia facti. Rñ. ꝙ ali[*]qñ incurrit̃ a crimine ita ꝙ crimẽ est ꝓ pria cā infamie ⁊ hec repellit a testimonio ĩ causis grauioribꝰ ⁊ ĩ cā criminali sʒ in alijs admittunt̃ ẜʒ ꝙ plus ⁊ minꝰ sunt infamati aliqñ causat̃ ĩfamia facti ab alio: puta  fuit incarceratꝰ vel fuit ꝓpter crimẽ repulsus a testimonio. vt ĩ c. testimoniũ de testibꝰ vel cũ pr̃ ꝑ ꝟba turpia ĩstituit filiũ heredẽ dicẽdo filiũ meũ ꝓ ditorẽ ne ⁊ hmōi ĩstituo heredẽ vel ei lego vt. C. ex. . cau. infa. irro. l. ea que pater. Jteʒ causat̃ ꝑ ꝟba iudicis dicẽtis alicui postulanti calũniaris vel bene faceres si ad frugem melioris vite conuerteres ⁊ hmōi. vt in. l. verbũ. et in. l. interlocutio. C. e. ti. Multis ẽt alijs modis incurrit̃ vñ qñ ap bonos ⁊ gra ues viros ĩfamat̃ ex aliqͦ facto sic ĩcurrit ĩfamiā facti. d. l. lʒ. ⁊. vj. q. j. sũt plurimi. vt no. ĩ. c. lʒ ex quadā de testi. Jnfamiā em̃ nō faciũt dicta paucoꝝ nec mul tarũ leuiũ ꝑsonaꝝ dũmō apud graues ⁊ bonos non sit opinio lesa. ⁊ not. ꝙ hic graues dñr  nō sũt leues puta ẽ hō bo ne fame ⁊ opinionis antiquus sicut bñ meritꝰ r.  nō demeruit. ff.  leg. ij. l. cũ pr̃. §. rogo. ⁊. l. cũ dā. in ṗnc. de scruti. c. vno. Vñ ⁊ senibꝰ maior fides adhibet̃. ff. de fide instru. l. vlt. ⁊ ar. ff. fami. herci. l. si q̃ sũt. vbi heres in maiori ꝑte prepo nit̃ illi qui in minori parte est heres. ¶ Quẽ effectũ operat̃ hec infamia q̃ hʒ [*]ortũ a crĩe. Rñ. ꝙ prĩo repellit a dignita tibꝰ. c. inter dilectos. de excessi p̃la.  vi libꝰ ⁊ ĩdignis porte dignitatis patere nō debẽt ⁊ de reg. iur. infamibꝰ lib. vj. Jtẽ repellit a testimonio. Jntellige ĩ cā criminali nō aũt ĩ ciuili nisi ẜm q dixi de infamia q̃ hʒ ortũ a crĩe. Secꝰ si esset ĩfamatꝰ  fuit incarceratꝰ ⁊ hmōi vel a testimonio ałs repulsusfuit  nō repel lit. Jta no. Jo. an. ⁊ Pa. ĩ. c. testimoniũ  testi. ⁊ ĩ. c. insitiōis. §. pe. de accu. Rica. tñ ĩ. iiij. di. xxv. tʒ ꝙ ĩfamia facti ip̃o iure nō ĩterdicit actꝰ legitimos. Alle. c. si s p̃sbyter de purga. ca. sʒ sunt talibꝰ ĩterdicẽda donec purgationẽ canonicā fece rit. c. ex tuaꝝ de pur. c. Jtẽ repellit a pro motiōe ordinũ de accu. Op̃s deꝰ. lxxxj. di. tātis daniel. ⁊ suspẽdit iā ꝓmotũ ẜʒ ꝙ crimẽ ĩpedit ẜʒ Jnn. de postula. p̃la. c. fi. de elec. c. suꝑ eo. de renũ. c. nisi cũ ṗdẽ. Jtẽ ĩdicit q̃relā ĩofficio si testĩ ↄ̃ testa mentũ fratris si infamis heres a fratre fuerit ĩstitutꝰ ⁊ rũpit. C. de ĩoffi. te. l. fra tres. Jtẽ purgationẽ ĩducit si iudici videbit̃. de accu. veniẽtes ⁊ ibi ho. de hoc ⁊ in gl. in. l. nullā. C. ex . ca. ĩfa. ali. irro. ¶ Quō tollitur hec infamia facti. Rñ. [*]pa. in. c. ex diligenti. de simo. ꝙ tollitur per cōtrarium factum. vt not. Jo. vj. q. j. c. oẽs. in glo. pōt etiam princeps disponere vt talis infamia non habeat effectum. vt not. Pa. in. ca. cum te de sen. et re iudica. ¶ Quō incurritur infamia iuris. Rñ. ꝙ [*]per snĩam ⁊ regulare est ꝙ nō incurrat̃ ĩfamia iuris in criminibꝰ publicis nisi ꝑ snĩaʒ. l. j. ff. de his  no. ĩfa. no. Dy. ĩ di. regula infamibꝰ ⁊ pa. ĩ. c. testimoniũ de testibꝰ. ⁊ q̃ sint publica crimina hr̃ĩsti de pu. iudi. ꝑ totum. De quo vide. s̃. Crimẽ §. vij. Jtẽ incurrit̃ infamia iuris ipso facto in casibꝰ ĩ bꝰ iurẽ cauet̃ ꝙ in currat̃ ip̃o fctō vt cũ imꝑator militi aufert ĩsignia vł mittit aliquẽ in exiliũ. l. ꝙ ait. §. ignominlosa. ff. de his  no. ĩfa. itẽ  exercent ĩprobũ fenꝰ exigẽtesvsu ras vsuraꝝ. iij. qō. vij §. porro ⁊ ibi vide bonũ tex. cũ gl. itẽ cũ alis dep̃hẽdit̃ in adulterio. l. palā. §.  ĩ adulterio. ff.  rit. nu. vel ↄ̃hit sił cũ duabꝰ vel sił hʒ duas spōsas. l. d igit̃. ff. de his qui no. infa.  bigamis nuꝑ a nobis itẽ qui lenociniũ exercuit vel filias vel nepotes ꝓstituerit. l. athletas. §. ait pretor. ff. eodẽ. ⁊ ibi de multis. Jtẽ qui pugnauit cũ fera. ff. de postu. l. j. §. bestias ⁊ multis alijs de quibꝰ vide in. d. §. porro. ⁊ ad. d. l. athle tas. Et no. ꝙ regulariter omnes ĩfames ẜm leges sunt etiā ĩfames ẜm canones. probat hic rex. notatus in. c. omnes ꝟo vj. q. j. not. Jnno. ĩ. c. quałr ⁊ qñ el. ij. de ac. siłr oẽs qui ex culpis suis ad ordĩes nō pñt promoueri vt in. d. c. omnes. est text. ⁊ ibi vide bonam glo. de hoc. ⁊. d. .§. porro. ¶ Vtrũ cōfessio delicti in iudicio reddat aliquem infamẽ infamia iuris. Rñ. bar. ĩ. l. ĩfameʒ. ff. de publicis iudici. pa. in. c. at si clerici. de iud. ꝙ nō  iudiciũ p̃torum vr̃ rerere ad hoc vt sit ĩfamis ꝙ sit condemnatus de crimine. l. j. ff. de his qui no. ĩfa. ⁊ĩ cā criminis cōfessꝰ nō hr̃ pro cōdemnato. vt. l. si cōfessus. ff. de custo. ⁊ exhi. re. ⁊ ideo bar. ĩ. l. furti. ff. de hisqui no. ĩfa. dat cautelam vt soluat qñ requiritur snĩa ad ĩfamiam ĩcurren daʒ cōdemnationẽ añ sentẽtiā ⁊ sic euadet. ar. l. si reus. ff. de procura. siłr not. aliam cautelā. s. ꝙ talis nō litiget ꝑ se sed ꝑ ꝓ curatorẽ  lʒ ipse cōdẽnetur ⁊ ꝓcurator procuratorio noĩe tñ in hoc casu nec dominus nec procurator efficietur infamis vt ꝓbatur in. d. l. furti. §. si quis alieno per text. et gloss. et ibi Bart. hic nota. et doct. et nota ꝙ loquitur quando quis conuenitur vt condemnetur actione famosa vel ex crimine ex quo se quitur infamia. prima tamen cautela non valeret vbi infamia irrogatur ipso iure vt. in capitu. testimonium de te stibus quia per solutionem videretur reus confiteri crimen. l. ad solutionem. C. de re iud. et. l. quoniam. ff. de his qui not. infa. ¶ Vtrum prelatus efficiatur infamis [*]si remoueatur propter doluʒ. Rñ. Pañ. in. c. licet heli. de simo. ⁊ ibi glo. ꝙ sic sicut iura volunt in tutore. ¶ Vtrum ĩfamia iuris tollat executio[*]nem ordinum. Rñ. Panor. vbi. s̃. ꝙ sic ⁊ etiam exercitiuʒ cuiuscun dignitatis ⁊ adimit honorem quesitum ⁊ querendum. vt dicit tex. in. l. infamia. C. de decur. ⁊ ideo prelatus non expectet sententiam sed resign et sponte a ṗncipio. ⁊ sic euitabit infamiam. ¶ Sed nunquid talis infamia priuat [*]titulo beneficij ⁊ alijs dignitatibꝰ ipso facto. Rñ. pano. in capitulo querelam de iureiurando. puto ꝙ sic in dignitati bus ⁊ honoribus circa titulos beneficiales. probatur ex textu. l. ij. §. miles. et ff. de his qui notan. infamia. vbi gl. dicit quod sicut ĩfamia priuat ipso facto militem militiavt ibi sic pari ratiōe pri uat militia celesti in alijs dignit atibꝰ ⁊ honoribus. Jtem videtur velle glos. in. l. frustra. C. de re mili. Jn beneficiali bus autem non inuenio tex. dicitpano. in. d. c. querelam hoc dicentem vnde nō debemns imponere hanc penam spirĩ tualẽ in ipsis ex quo iure canonico non cauetur expresse vt in simili dicit gl. in c. fi. de iure pa. Fatetur bene idem pañ. ꝙ collatio facta infami ipso iure ẽ nulla regula infamibus de re. iur. lib. vj. ⁊ l. ij. C. de dignita. Facit cap. inter dilectos de excep. prela. ¶ Vtrũ condẽnatꝰ de falso cōmisso in [*]officio testificādi ōfficiat̃ infamis. Rñ. ĩ c. cũ dilectus in fi. de or. cogni. ꝙ sic si di recte fuit ↄdẽnatus secus si directe non fuit actum contra eum sed vt repelleret̃ a testimonio. arg. d. c. cum dilectus et. l. luciꝰ. ff. de his qui no. infa. ¶ Vtrũ snĩa arbitri infamet. Rñ. ꝙ non [*]sʒ oportet ꝙ sit iudicis ordinarij. l. d er go. §. ex cōpromisso. ff. de his  no. infa. ¶ Quis potest tollere ĩfamiā iuris. Rñ. [*]pa. in. d. c. cũ te. dicit ꝙ ꝑ solũ principẽ tollitur quo ad eos qui sibi sũt subiecti sʒ nō quo ad subiectos pape. sed ꝑ ip̃m papā solũ vt in. l. j. ff. de postu. ⁊ in. c. cũ te de seu ⁊ re iudi. ⁊ hoc directe sʒ indirecte pōt aliqñ ep̃s vt cũ dispẽsat in casi bus sibi a iure ꝑmissis. vt puta cōdẽna tus de adulterio efficitur infamis ⁊ tamen ep̃s potest dispẽsare suꝑ adulterio et sic consequẽter in infamia sed nō prĩ cipaliter seu directe. ⁊ de hoc vide bar. ĩ. d. l. j. ⁊. l. infamẽ in. fi. ff. de publi. iudi. ¶ Vtrũ papa possit restituere laicũ nō [*]subditum sue iurisditiōi. Rñ. ꝙ nō. ij. q. iij. §. hinc colligitur. Nisi forte esset si bi necessarius inclinatu ⁊ tunc ipse tā tum posset ⁊ nō alius illos aũt de patri monio suo restituere pōt ⁊ illos qui iuri alioꝝ nō subsunt ⁊ oẽs clericos. vt in c. per venerabilem qui filij sint legitimi notant Bar. Jnno. ⁊ Hosti. in. d. c. cũ re. ¶ Siłr tenent doctores ꝙ etiā collegiũ cardinaliũ pōt sicut ⁊ pa. sʒ Pa. in. d. c. cũ te. tenet contrariũ scilicet ꝙ non pōt. ¶ Vtꝝ reges possint tollere infamiā iu [*]ris. Rñ. ꝙ nō illi qui subsunt imperato ri ẜm Jnno. sed bñ illi qui nō recogno scunt superiorem secundum dñm Anto nium in. d. ca. cum testa mento. ¶ Vtrũ restitutꝰ ꝑ imꝑatorem. ĩdigeat [*]alia dispẽsatiōe vt promoueat̃. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. cũ te. ꝙ nō dũmodo egerit pe nitẽtiam vel dic ꝙ episcopus poterit di spẽsare respectu crimĩs quod fuit noto rium vt ꝓmoucat̃ ex quo restitutꝰ est ꝑ imperatorẽ vel regem qui non subest imperatori. ¶ Quo incurrit̃ ĩfamia canōica. Rñ. ꝙ [*]ex quolibet pctō mortali. vt. vj. q. j. infa mes. ⁊ ĩ gl. ĩ sũma. ibi ⁊ ista durat dōec sublatũ sit crimẽ. vt ĩ. d. c. ĩfames ⁊ gl. in c. illi. vj. q. ⁊ iō post pnĩam cessat talis ĩ famia. hec no. Pa. ĩ. c. ex diligẽti.  stmo. Jnfidelitas vtrum sit peccatum. Rñ. Asten. ꝙ infidelitas dupliciter potest sumi primo negatiue pure ⁊ hec est ĩ illis qui nihilvn audierũt  fide xp̃i⁊ isto mō nō hʒ rōnẽ culpe sʒ pene  talisignorātia diuinoꝝ est secuta ꝑꝑ pctm̃ primoꝝ parẽtũ: ⁊ sic tales infideles nō dānat̃ ꝑꝑ ĩfidelitatẽ sʒ ꝑꝑ alia pctā q̃ sine fide nō pñt remitti. ⁊ ꝓ hoc facit. Jo. xij. si nō venisseʒ ⁊ lo cutꝰ eis nō fuisseʒ pctm̃ nō haberẽt. scʒ infidelitatis ĩ xp̃m ẜm au. sco mō sum mit̃ infidelitas ↄtrarie. s. inquātũ ↄtra riant̃ ⁊ ↄtẽnũt credereꝙ audiũt ẜm ill Jsaie. l. dñe s credidit auditui nr̃o ⁊ ĩ hoc ꝓprie rō ĩfidelitatis cōplet̃ ⁊ sic est mortale pctm̃ ⁊ grauissimũ ĩquātũ magis elōgat a deo nō tm̃ qͦ ad affectioneʒ sʒ ẽt cognitionẽ ⁊ iō magis puniet̃ libet ĩfidelis ꝓ isto pctō  quicũ alius ꝓ quocũ alio ceteris paribꝰ. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ an ĩfideles sint hostes xp̃ianoꝝ. no. bal. ꝙ sic in. l. fi. C.  cap. ⁊ postli. reuer. ⁊ pñt. c. ĩ ec. no. Ol. cō si. liiij. ⁊ expellit ꝑ suꝑiores de eoꝝ terris. no. idẽ Oldr. ↄsi. lxxvij. ⁊ an subsint pape no. Car. Cle. j. ĩ. ij. op. de testi. ⁊. j. in ver. iudeus. [*]¶ Vtrũ oẽ q facit ĩfidelis sit pctm̃. Rñ. Astẽ. gl. suꝑ ill ad ro. c. xiiij. ⁊. xxviij. q. j. .§. ex his. Oẽ q nō ẽ ex fide pctm̃ ẽ. dicit ꝙ nō oĩs vita ĩfideliũ pctm̃ est sʒ qñ solũ faciũt aliq opꝰ ex ĩfidelitatevel re latũ ad ip̃am vt qñ saracenus ieiunat vt legẽ machometi seruet hoc mādantẽ: vł iudeꝰ sabbatiʒat ⁊ hmōi. ⁊ sic mor taliter peccat. ałs secus. quia pñt facere multa q̃ sunt de genere bonoꝝ in quibꝰ nō est pctm̃: an aũt vẽdẽtes eis vel alio titulo ↄcẽdẽtes aliqua quibꝰ vtunt̃ ad eoꝝ ritũ peccẽt mortaliter. dico saluo me liori iudicio ꝙ si quis hoc eis venderet vt tales ritꝰ facerẽt sic peccaret mortali ter  cooꝑaret̃ eorũ pctō. sed vẽdẽs eis simpliciter aliq̃s res sʒ si illi talibꝰ vtā tur ẜm ritꝰ eorum nō credo peccet morraliter aliter ecclesia q̃ eos tollerat ⁊ ꝑmittit habitare ĩter xp̃ianos videretur ponete laqueũ dānatiōis xp̃ianus cuʒ sciat ꝙ quasi oĩa vtātur ẜm ali ↄdttio nẽ suaꝝ sectaꝝ sic iudeꝰ carnes palinas cedros ⁊ siłia vtitur ẜm suam legẽ. ¶ Quot sũt species ĩfidelitatis. Rñ. astẽ. [*]ꝙ si ĩfidelitas attẽdat̃ ẜʒ cooperationẽ ad fidẽ sic sunt tres. Nā pctm̃ ĩfidelitatis ↄsistit in remittẽdo fidei. ⁊sic aut nō dũ suscepte vt in gẽtilibꝰ siue paganis ⁊ sic est ṗma species. Aut fidei suscepte. ⁊ isto mō vel ĩ suscepte ĩ figura vt in iudeis. ⁊ sic est sca species: vel suscepte in manifestatiōe veritatis. vt in hereticis ⁊ sic tertia species si vero attẽdat̃ ĩfidelitas ẜm errores ad diuersos articulos fidei sic nō sũt determinate species infidelitatis cũ possint multiplicari in infinitum. ¶ Que est peior infidelitas. Rñ. astẽ. ꝙ [*]illa hereticorũ est pessima. vñ ẜe pe. ẜo. Melius eis erat nō cognoscere viā veri tatis  post cognitā retrorsum cōuerti. ¶ Vtrum infideles sint ad fidem cogẽ[*]di vide quod dixi. s̃. Baptismus. vj. §. xij. ⁊. s̃. Fides. §. ix. ¶ Vtrũ sint in eoꝝ ritibꝰ tollerādi. Rñ. [*]Astẽ. ꝙ lʒ infideles peccẽt in eoꝝ ritibꝰ tamen pñt tolerari sine pctō ꝓpter duo vel propter bonũ q ꝓuenit ex eis. sicut in rebꝰ iudeoꝝ hoc bonũ habemꝰ ꝙ fides nostra habet ab eis testimoniũ ĩ ta libus ritibus in quibꝰ figurabat̃. vł ẜo pñt tollerari sine pctō ꝑꝑ malũ vitādũ vel scandalũ aut dissidiũ: q prouenire posset vel impedimẽtũ salutis eoꝝ qui sic tollerati paulatim ↄuertunt̃ ad fide ⁊ propter primũ sunt tollerandi iudei. propter secũdũ solũ alij in fideles alias non. ¶ Vtrũ fideles possint cũ infidelibꝰ cō [*]uersari. Rñ. astẽ. ꝙ si ĩ aliquo cāu eccłia interdiceret ꝓpter aliq pctm̃ eoꝝ indi recte puniẽdũ sic nō liceret. Si aũt eccle sia nō interdiceret tũc distĩgue. aut fide les sunt firmi ⁊ sic nō ꝓhibẽtur ↄuersari cuʒ eis maxĩe si necessitas subest. aut sunt debiles ĩ fide ⁊ simplices de quoꝝ subuersione ꝓbabiliter potest timeri. ⁊ sic ꝓhibendi sunt maxime ne magnaʒ familiaritatem habeāt. ne sine necessitate conuersentur. ¶ Vtrũ infideles qui nō recognoscunt [*]dñm ecclesie licite possint rebꝰ suis spo liari. Rñ. Host in. c. q suꝑ his devoto. q sic ꝑ ill Mat. vl. data est nihil oĩs potestas in celo ⁊ ĩ terra. quāquā quidẽ trāstulit in vicariũ suũ secus si recogno scũt dñium ecclesie nec sunt infesti xp̃ianis. ꝓ hoc habes text cũ gl. xxiij. q. vij. si de rebꝰ. Jnno. ĩ. d. c. q suꝑ his tʒ q nō possunt nisi sint ĩfesti xp̃ianis vel aliter lĩquũt ĩ. l. nature ⁊ facit ꝓ. e. tex. c. disꝑ. xxxiiij. q. viij. Sʒ mihi magis placet opi nio Host. ⁊ maxĩe ĩ infidelibꝰ occupātibus ꝓuĩciā. Jherosolimitanā q̃ cũ sit cō secrata sanguine xp̃i ⁊ multoꝝ martiꝝ nō debet esse sub dñio ĩfideliũ. ⁊ hoc in tellige q possunt spoliari auctoritate domini pape nō a priuatapersona. ¶ Vtrũ infidelibus sit credendũ in p̃iu [*]diciũ alioꝝ. Rñ. pa. ĩterĩ de here. q nō. ar. d. c. ṗmi ex quo sunt ĩfideles deo nō presumũtur fideles hominibus ⁊ ideo testes nō admittũtur ↄtra christianos ij. q. vij. nō potest ⁊. c. pagani. ¶ Vtꝝ liceat assumere habitũ ĩfideliũ. [*]sic se simulare ĩfidelẽ. Rñ. Ro. q si fiat ex rōnabili cā: lʒ sicut fecit sctũs Sebastianꝰ dũmō in tali vestimẽto nō sit ali q signũ vel alis caracter ṗncipałr cō stitutꝰ ad discernẽdũ ↄfessores alicuiꝰ ĩfidelitatis:  sic nō liceret  per tale signũ mẽtiretur cōtra fidei professionẽ. si ne causa ꝟo rationabili nullo mō lʒ. ¶ Vtrũ dubitare de fide it pctm̃ morta [*]le. Rñ. q sic   r dubiꝰ ĩ fide ĩfidelis ẽ. c. j. de here. sʒ tũc dubitat cũ nō magis clĩat ad vnā ꝑtẽ  ad aliā secꝰ si titu bat vel vacillat sʒ tñ nō firmat se nisi su ꝑ fide vera de hoc vide. s̃. hereticus in prin. ⁊ vtrũ sit disputandum de fide vi de. s̃. disputatio. Jnfideles an possint pretio induci ad fidem. vide. j. iudeus .§. xxxiij. Jnfirmus famulus an debeat haber̃ salariũ vi. s̃. fa. §. ij. Jngratitudo ¶ Vtrum sit peccatuʒ. Rñ. pe. aureo. in iiij. d. xxij. q. j. in fi. ꝙ ingratitudo pōt cadere dupliciter: aut tan circũstantia actus sicut est qñ alis peccans ex aliquo alio fine hʒ tñ ingratitudinem tan circũstātiā vt est libet qui lʒ rece perit multa bñficia a deo tñ voluntate ductus ↄsentit fornicatiōi. ⁊ isto mō nō est pctm̃ ꝑ se sed circũstantia peccatum aggrauas. Alio mō ↄsiderat̃ ingratitu do per se. sicut qñ nō est alius finis mouens ad tale faciendum nisi quia despi cit bñficia. vel paruipendit. vel non recogitat. ⁊ sic est pecatũ speciale. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ purgat̃ in gratitudo: per superuenienteʒ gratitudinẽvt filius nō possit exheredari. l. fra tres. C. de in off. testa. ⁊ Bar. ĩ. l. liberi. e. ti. cũ ałs sit iusta causa exheredationis vt in autenti. vt cũ de appel. cog. §. cete[*]rum. ⁊ in auten. lʒ. C. de lib. prete. ⁊ purgatur etiā per ingressuʒ religionis no. Guil. de cun. ⁊ Salyc. in. l. deo nobis. ꝟ. q̃ro quis ante ingressuʒ. C. de epi. ⁊ cle. ⁊ Bar. ĩ aut̃. de mona ĩ prin. ibi. omnem maculam. ¶ Vtruʒ sit mortale pctm̃. Rñ. ẜʒ. Tho. [*]xxij. ꝙ si ea q̃ pretermittit facere sunt ne cessitas sic est mortale aut ea q̃ cōmittit sunt cōtra id qnecessario dʒ cauere et sic siłr est mortale. vel qñ ex cōtẽptu pre termittit recognitionẽ beneficij vel recompensationẽ alias est veniale. ¶ Vtrum ꝓpter ingratitudinem reuo[*]cetur donatio vide. s̃. donatio primo .§. xlij. ¶ Vtꝝ ꝓpter rōne ingratitudinis filij [*]puta quia eũ accusauit: ⁊ ex omni cā ex qua pōt eũ exheredare possit alimenta ei denegare. vide. s̃. exheredatio. §. iij. ¶ Quot modis ↄmittitur ingratitudo [*]Rñ. ẜʒ. S. Tho. xxij. q. cvij. ꝙ tribus mo dis. ¶ Primo nō recognoscẽdo bñficia dei ⁊ hoĩm vt dʒ propterea dicit señ. ꝙ ingratissimus est qui obliuiscitur bñfi cium. ¶ Sco qñ nō laudat seu non re gratiatur bñfactorẽ. ¶ Tertio quando nō recompẽsat bñficio recepto. s. facien do honorevł seruitiũ bñfactori tꝑe suo. Adde. iij. qñ in mẽtẽ sua cōtemnit bñfi cium receptũ vel ipsum bñfactorẽ qua si ei iniuriam fecerit dādo beneficium. Quinto quando murmurat de benefactore vel bñficio eius eũ vilificans. Sex to qñ facit ĩiuriā vel alid ĩ ↄtẽptũ illiꝰ bñfactoris reddẽs malũ ꝓ bono. ¶ Vtrũ ingratis sint bñficia subtrahẽ[*]da. Rñ. ꝙ aut ex bñficio p̃sumitur ꝙ attrahẽtur ad gratitudinem vel minus malum. ⁊sic non sunt subtrahenda: aut ĩducunt̃ ex beneficijs ad peiora vel ad perseruerañ. ĩ maluʒ. ⁊ sic subtrahi de bent. ita no. in. c. nō omnis. v. q. v. Jniuria quid est. Rñ. quod quadru pliciter accipit̃. ¶ Primo generaliter. ⁊ sic est omne ꝙ nō fit iure. Facit. c. quid dicā. xxiiij. q. iiij. ¶ Secun do accipitur specialiter⁊ sic est initas vel iniustitia iudicātis. q̃ si ius iniquuʒ et iniustũ. ¶ Tertio iniuria dicitur cul pa. vt in. l. aquilia. ¶ Quarto accipitur singulariter ⁊ proprie ⁊ sic fit. aliquādo re. qñ manus violẽter ĩferũtur. ff. eo. l. j. .§. iniuriā. xvij. q. iiij. si s suadente. ali quādo fit verbis cōuitiādo vel cōtume liaʒ dicẽdo. facit. c. olim extra. e. ti. Fit ⁊ tertio modo. s. literis cuʒ vcʒ librum vel chartamvel historiā ad infamiā alicuiꝰ pertinentẽ ↄscripsit cōposuit. vel edidit vł dolo malo fecit vt aliquid hoꝝ fieret puta dimisit scripturā cadere in platea ar. ff. de ver. signi. l. late. nec distiguitur vtrũ nomine suo vel alterius ediderit. vel vtrũ nomẽ expresserit illius quā intendebat infamare vel nō dũmodo ali ter per circũstātias cognosci possit. eo modo tenetur si sine scriptura in notaʒ vel signũ aliq istoꝝ ꝓdidit puta veste lugubri vtitur in iniuriā alicuiꝰ. vł cor nua posuit in porta ⁊ hmōi. ff. de ĩiuri. l. item apud labeonem. §. ait pretor no quid infamādi causa fiat. ⁊. v. q. prima capitu. quidam maligni spiritus. ⁊ de ista quarto modo. d. hic loquor. De notatis. in hoc §. ⁊ ꝙ iniuria sit quicquid non iurẽ fit. Jteʒ contumelia item damnum. l. j. in princi. ff. de iuiu. et ꝙ iuiuria illata a parẽtibus ↄtra filios ⁊ descendentes vs ad. vij. gradũ nō p̃sumit̃ illata aĩo iniuriādi ideo non est punibilis. no. Bar. in. l. vt vim. col. ij. de iusti. ⁊ iure. ⁊ gl. in. l. vestẽ. ff. de inur. ¶ Quid de illo  dicit alicui latro fur [*]homicida ⁊ hmōi cũ dicat verũ. Rñ. ẜm Ho. ꝙ si facit aĩo accusandi vel denunciādi ad puniẽdũ delictũ ⁊ probauerit nō punit̃ nec tenet̃ iniuria. ff. eo. titu. l. eũ qui. in prin. vbi r pctā em̃ nocẽtiuʒ nota esse ⁊ expedire ⁊ oportere. ⁊. C. eo. ti. l. si quidẽ ⁊ idẽ si faciat excipiẽdo vt eũ repellat a testimonio de testi. c. ex ꝑte. vel ab ordine aut beneficio de accusa. c. suꝑ. his.  hec a iure cōcedit̃. ⁊ nemo facit iniuriā qui vtitur iure suo. de elec. c. cũ ecclesia vulterana. si vero dicit ad ĩfamañ. tm̃ ꝙ p̃sumit̃ quādo non hʒ causam iustā dicẽdi tũc iniuriam fa cit ⁊ cōdemnandus est. d. l. si quidẽ. ⁊. l. iij. C. eo. vj. q. j. ex merito. ⁊. c. deteriores. ⁊ no. ho. ⁊ ber. in. c. si culpa. eo. ti. ¶ Quis pōt facere iniuriam. Rñ. ꝙ ille [*]tm̃ qui ⁊ pati eam pōt. Fallit hoc in furioso ⁊ puero qui non est doli capax cui iniuria fieri pot. ipsi tñ alijs nō possunt facere ⁊ idẽ de dormiẽte. aduerte tamẽ ꝙ nemo iniuriā pōt facere nec tenet̃ de iniuria. nisi  scit se iniuriaʒ facere vel scire debeat etiā si ille cui fit nesciat  si quis ꝑ iocũ ꝑcutiat aut dũ certat. nō tenet̃ iniuriarũ. hec habent̃. ff. e. l. illud ibi etiā dicit̃ nā hi pati iniuriā possunt nō facere cum iniuria affectu faciẽ tis constat. xv. q. j. §. illud. ¶ Cui dat̃ actio ĩiuriaꝝ. Rñ. ꝙ illi  eā [*]patit̃. ⁊ no. ꝙ neduʒ iniuria fit in ꝑsona propria alicuiꝰ sed etiaʒ ei r fieri si fit in filio vel ei quẽ hʒ in potestate. instit. eo. §. patit̃. dũ tñ iniuriā sciat eum filiũ familias lʒ ignoret cuiꝰ dat̃ etiā actio filiofamilias in noĩe suo. l. filiusfa. ff. de ac. ⁊ ⁊ ob. item in spōsam vel vxorẽ. ⁊ sic datur actio viro ⁊ mulieri ⁊ si sit filiafamalias etiā patri. l. j. §. v. ti. ff. eo. non ta men eam que fit viro iniuriam patitur sponsa vel vxor. quia vxores a viris nō viri defenduntur ab vxore. i. ij. ff. eo. de sponsa. dicitur in. l. Jtem apud labeonem. §. sponsum Jtem datur heredi ob iniuriam factam cadaueri defuncti cuius est heres. Jdem si fama defuncti sit lacessita. d. l. j. §. sʒ si forte cadaueri. Jtẽ dat̃ dño ob atrocẽ factā seruo. d. l. Jteʒ apud labeonẽ. §. pretor ait. ij. ⁊. §. seq. et insti. eo. §. seruus Jtem dat̃ ep̃o pro iniuria facta clericis ⁊ abbati in suis mo nachis vt no. in. c. parochianos. de sen. excommu. ¶ Nund matrone in veste meretrica[*]li deprehẽse fiat iniuria si intentet̃. Rñ. ꝙ nō facit. c. in audiẽ. de sen. ex. nō iniu riat̃ matrimonio ẜm ho. ⁊ ber.  ipsum ignorauit. C. de adul. l. si ea. sicut nec mi litie  militẽ ignorat. ff. lo. l. si ignorans secus si in habitu honesto. ¶ Vtrũ iniuriā s possit repellere. Rñ. [*]ꝙ defendendo solũ sʒ ꝑcutiẽdo fuit diuersa opinio hug. in. §. si vero. 50. di. tenuit ꝙ nō licet. ber. vero ⁊ Lau. in. c. suscepimꝰ. de homi. restringit hoc ad clericos. Sed ego dico scm doctrinā Ale. in. iij. ꝑte summe ꝙ etiā ꝑcutiendo licet necessitate cogẽte si iniuria aliter vitari non pōt ⁊ nedũ laicis sed etiā clericis de quo vide. s̃. clericus. x. ⁊ homicidiũ. iij. ⁊ defensio. §. iij. ¶ Vtrũ iniuriatꝰ teneat̃ eā remittere [*]Rñ. gl. ĩ. c. si s cōtristatꝰ. xc. di. ꝙ non qͦ ad actionẽ. s. vt satisfactionẽ hẽat. xxiij. q. iiij. si illic. ĩmo dicit ꝙ bñ facit agẽdo vt satisfaciat. xlv. di. ⁊  emendat. xxiij. q. v. de occidẽdis.  iniuriator tenet̃ ne dum petere veniā sʒ etiam satisfacere de dāno dato ex iniuria si potest aliter nō pōt absolui nisi iniuriatꝰ remisisset actionẽ iniurie liberaliter quo ad ↄsciẽtiā. Sʒ rācorẽ cordis etiā ĩiuriāte nō sa tisfaciẽdo tenet̃ iniuriatꝰ dimittere vt de peni. di. v. c. vlt. ĩmo nũ dʒ admittere eo  nō licet aliquẽ odio habere. xxiij. q. iiij. cũ in. l. xj. q. iij. c. inter verba. ¶ Qũo dimittit̃ seu tollit̃ actio ĩiuria[*]rũ. Rñ. ꝙ tribꝰ modis. ¶ Primo remissiōe vt per supplicationem aut preces. xxiij. q. iiij. si illic aut per pactum. ff. de pac. l. si tibi decem. §. j. ¶ Secundo ramittit̃ dissimulatiōe. ff. de iniur. l. nō solũ. §. j. ⁊ insti. eo. §. vlt. Vñ si iniuria illata ⁊ ꝑ annũ vtilẽ si est ꝑ metũ aut cōtinuũ si alio mō est illata nō agit abolet̃ l. si cũ exceptiōe. §. ĩ cāe. ff. q me. cā ⁊. C. de iniur. ⁊ q no. ĩ gl. l. si nō cōuitij posset tamẽ ĩdirecte agere etiā post annuʒ ꝑ viā exceptiōis: puta si esset excōicatꝰ iniuriator ne absolueret̃ ẜm Ho. ⁊ Pa. ĩ c. ea noscit̃. de sen. excō. ¶ Jtẽ tertio remittit̃ actio iniuriarũ salutatiōe deosculatiōe comestiōe ⁊ hmōi signis. Nā hmōi signa sũt recōciliatiōis sicut subtractio ẽ signũ ĩimicitie. vt no. gl. ĩ. c. cũ Adrianꝰ. lxiij. di. ⁊ ĩ. c. cũ suꝑ abbatia de officio dele. Q intelligo verũ nisi a ṗn cipio ꝓuocasset aduersariũ citare eũ fa ciedo  tũc ꝑ osculũ ⁊ p̃dicta signa nō tolleretur nisi expresse renuncietur vel trāsigatur. ⁊ sic intellige predictā. l. non solũ. §. j. Nō credo etiā ꝙ tollatur actio iniuriarũ si hō exhibet signa que neces sario tenet̃ exhibere inimicis  per illa non r quis reconciliatus. ⁊ ꝓ hoc facit ꝙ no. Bart. in. d. l. si tibi decẽ ꝙ infirmꝰ sacerdoti dicẽdo ꝙ remittit iniuriā sibi illatā intelligit̃ remisisse odiũ ⁊ non satisfactionẽ iniurie q not. Jteʒ tollitur actio iniuriarũ quotienscũ s incitat iudicẽ vt torqueat iniuriantẽ eo ipso ꝙ ipsum torquet aut condẽnat ad vindictam remittitur iniuria. Vnde aliam sa tisfactionẽ ꝓ iniuria petere non poterit vt est bonus tex. ⁊ ibi Bar. in. l. sed et si vnus. §. si ante iudicẽ. ff. de iniur. nisi ꝓ testeris ꝙ ex hoc nō vis tibi p̃iudicari quin pro tuo ĩteresse possis agere actio ne iniuriarũ vt. l. fi. ff. de iniur. Jtem remittit̃ per mortẽ  iniuriarũ actio non transit ad heredem ante litis contesta tionẽ mortẽte iniuriato vt. l. iniuriaruʒ in principio. ff. de iniur. ⁊ hoc oĩa limita ẜm Pa. in. c. olim. de iniur. quo ad actio nem iniuriaꝝ vera sʒ nō quo ad dāna ⁊ expensas  ꝑ hoc tollitur quin agere possit ad restitutionẽ. ar. c. j.  iniurijs ⁊ sic serua in cōscientia ⁊ etiā si iniuriatꝰ nō ageret tenetur ad interesse et dānuʒ q intulit nisi ipse remittere velit vt in d. c. j. no. ẜm Hosti. in sum. ti. de pe. ꝙ si iniuriatus nollet cōponere cũ iniurian te vel nimis grauaret eum tũc iniuriator in cōscientia posset tenere arbitriuʒ iudicis penitentie. ar. c. veniens. de iureiurā. ⁊. c. ij. de arbitris. ¶ Aduerte etiā  si s soluat pecuniā [*]ꝓ remissiōe iniurie obtinẽda ĩfamis efficit̃ nisi pactũ fiat autoritate iudicis. ff. de his qui no. in fa. l. furti. §. pactꝰ. no. Jo. in. d. c. si illic. Siłr esset ĩfamis si eẽt ↄdẽnatus ꝑ iudicẽ siue ciuiliter siue cri minałr agat̃. ff. de his . no. ĩfa. l. athletas. §. vltimo. ⁊ iō cũ agit̃ ↄ̃aliquẽ cōsti tuat ꝓcuratorẽ vel faciat cōpromissum vt. s̃. dictum est. Jnfamia. §. vj. ¶ Quādo aũt iniuria dicatur enormis [*]vel atrox. vide enormis. Jniustitia vtrum sit pctm̃ mortale. Rñ. ẜm sctm̃ Tho. ij. ij. q. lxx. ꝙ iniustitia ẽ duplex vna illegalis opposita iustitie legali. ⁊ hec ẜʒ essentiā est vitiũ speciale inquātũ respicit obiectũ speciale. s. bonũ cōe q contẽnit: sed quo ad occasionẽ est vitiuʒ generale  ꝑ contemptũ boni cōmunis pōt hō ad oĩa peccata deduci sic etiā oĩa vitia inquantũ sunt ↄ̃ bonũ cōe rationẽ habẽt iniustitie quasi ab iniustitia. Alia iniu stitia dicitur secundũ inequalitatẽ quā dam ad alterum prout. s. homo vult ha bere plus de bonis. s. diuitijs honoribꝰ ⁊ minus de malis. s. laboribꝰ expensis ⁊ sic habet materiam specialem et est vitium speciale oppositũ particulari iusti tie de qua ĩfra. Justitia facere aũt iniu stũ ex genere suo peccatũ mortale est  ĩfert nocumẽtũ ꝓximo q ẽ cōtra charitatẽ. excusat̃ aũt vt nō sit mortale pctm̃ vel ratiōe ignorātie ẜʒ philo. v. ethicoꝝ. Jtẽ rōne paruitatis vt si s auferat do mũ alicui  deficit a rōne ꝑfecta eiꝰ q est iniustũ facere inquātũ reputari pōt nō esse omnino cōtra volũtatem eiꝰ qui hoc patitur ⁊ hoc probabiliter. Ad propositum eorum que hic dicuntur ⁊ q iniustitia snĩe non agruat nullitatẽ. l. cũ putarẽ. ff. fa. hercis. nec p̃sumit̃. l. herẽnius. §. canina. ff. de euic. Jnobedientia vtrum sit pecatum mortale. Rñ. distin guẽdo aut est circa p̃cepta diuina ⁊ sciẽ ter vel ex ignorātia q̃ nō excusat de q̃ supra ignorātia. §. iiij. sic semꝑ est mortale. facit. xij. di. §. porro. ⁊. lxxxj. di. c. si  p̃sbyteri sũt. vbi dicit̃ idolatria. ⁊. xiiij. q. j. ss. si ꝟo fiat cōtra ex ignorātia q̃ excusat sic nō peccat mortaliter. aut ino bediẽtia est circa precepta iuris positiui ⁊ tunc distinguo ꝙ aut talis lex seu p̃ceptũ ꝑ longa tẽpora nō fuit receptũ papa sciete ⁊ trāsgressores nō puniẽte ⁊ sic nō est mortale pctm̃ ĩmo excusant̃. facit q no. pau. in. c. cũ olĩ de cle. ↄing. vbi declarat grecos nō peccare lʒ accipiant vxores clerici eoꝝ ex quo not. ꝙ quando lex generalis recipit̃ in vsum a certo genere ꝑsonarũ ⁊ alio nō: ꝙ nō obseruantes nō peccant saltẽ post longa tꝑa. §. leges. iiij. di. ⁊ q no. doc. in. c. j. de treu. ⁊ pa. nec obstat ꝙ ibi tʒ Host.  loquit̃ qñ talis preuaricatio est peccatũ de sua natura  tũc nō excusat nō receptio secꝰ esset si essent eiusdẽ generis ⁊ maior pars acceptasset  lʒ superior nō puniret tamẽ minor pars nō ex cusaret̃ sʒ haberet locũ multa ꝑ patien tiā tollerant̃ ⁊ c. c. cũ iā duduʒ de p̃ben. Jdem dico si talis lex fuit recepta sʒ ꝑ cōsuetudinem abrogata ꝙ nō peccant ĩobediẽtes vt. s̃. dixi. Consuetudo. §. ix. ⁊. x. aut talis lex nō est abrogata ne per ↄ̃riā cōsuetudinẽ ne ꝑ nō acceptationẽ: ⁊ tũc fuit diuersa opinio inter doc. dā dicũt vt Collectariꝰ ĩ. c. j. de cōsti. ⁊ multi alij: ꝙ talis inobediẽtia nō ẽ mor tale pctm̃ nisi fiat ex cōtemptu: ⁊ hmōi opinionis vr̃ fuisse beatꝰ Ber. li. xj. de p̃cepto ⁊ dispẽ. vbi dicit nō qualiscũ mādati p̃teritio criminalẽ inobediẽtiā facit sʒ repugnare ⁊ nolle obedire Jdẽ in li. viij. dicit si verbũ loco vel tꝑe silẽtij ꝑ obliuionẽ surreptũ fuerit ↄ̃ preceptũ veniā facillime ĩpetrabit:  etiam vix peccatũ reputabit̃. Jdẽ in li. xij. ibi dẽ dicit si iubẽte seniore mihi silẽtium ꝟbũ elabit̃ reũ me esse fateor sʒ venialiter. Si ꝟo ex cōtẽptu sciẽs deliberans spōte in verba ꝓrumpo p̃uaricatorem me cōstituo ⁊ criminaliter: hec ille Alij tenẽt ꝙ p̃dicta opinio est vera nisi fiat ex cōsuetudine cōtra legẽ:  sic etiā esset mortale. ⁊ huius opinionis videtur Ric. de media villa in quoł. j. q. xix. alij ꝟo dicũt cōsideranda verba legis:  si precipit per verba cōia. vt puta statuimus ordinamus: ⁊ similia. sic veruʒ est ꝙ nō est mortalis inobedientia: nisi sit ex cōtẽptu ⁊ d sit contemptus vide. s̃. Contemptus. Si vero lex loquitur per ꝟba preceptiua seu epollentia. sic est mortalis inobedientia uis nō fiat ex cōtemptu: dummodo scienter ⁊ sine cā rōnabili: ⁊ ꝓ hoc facit. c. ij. de ma. ⁊ obe. ⁊. c. q precipitur. xiiij. q. j. et huius opi nionis videt̃ Pa. in Rub. de obserua. ie iu. alij vero tenent vt sanctus Tho. in iiij. di. xv. ar. iij. q. j ꝙ precepta iuris po sitiui magis obligāt ex intẽtione legislatoris  ex ipsis verbis: ⁊ ideo transgressor talis magis est reputādus qui obuiat intẽtioni legislatoris  qui de uiat in aliquo a legis ordinatione. Jntentioni autem legislatoris obuiat qui ex cōtemptu vel sine aliqua rationabili causa preceptum non seruat. secus in casu in quo probabiliter credi potest si legislator adesset eum obligare nō vel let talis non est reputandus precepti trāsgressor nec peccat mortaliter. ⁊ hec videtur concludere cum opiniōe Rub. que magis mihi videturequa. ⁊ ideo se quẽda. quā etiam sequitur archi. lxxvj. distinc. in c. vtinam. ⁊ Ge. in. c. generali. de elec. lib. vj. Facit pro hac opinione gl. in. c. quisquis. iiij. q. v. ⁊. c. honora tus. lxxxiiij. dist. c. j. ⁊. x. dist. quis auteʒ. ⁊ quod no. Pa. ĩ cle. j. de eta. ⁊ quali. nā durũ valde videtur quod p̃latus inten dat semper inijcere laqueum mortalis peccati in suis p̃ceptis: ⁊ iō soluʒ credo sit in cōtẽptoribus ⁊ illisqui preuarica tionẽ ⁊ inobediẽtiam ducunt in cōsuetudinem: que est quidam contemptus intemperatus: ⁊ quia sic ex toto frustra tur finis legis: sed inobediẽtia que nō ex cōtemptu ne ex consuetudine procedit credo ꝙ sit veniale peccatũ: cum hec nō ex toto frustret finem legis: nec sit totaliter cōtra intẽtionẽ eius. Simi liter dicendum de inobediẽtia prelato rum aut superiorum. Multo magis ex cusatur a mortali qui facit ↄtra ex igno rantia non affectata crassa vel supina. Si vero inobediẽtia sit cōtra consilia: aut lex consilij est perfectionis: vt mat. Vade ⁊ vende omnia. ⁊ sic nō est pecca tum. Et sic intellige gl. in. d. c. generali de elec. li. vj. ⁊ iura que allegat. Si aũt lex est consilij reuerẽtie: quod est quando subditus deberet facere: tamẽ superior nō vult precipere sed potius cōsulere vt abstineat: vt not. glo. in. c. ad au res de tempo. ordina. sic peccat veniali ter: vt nota. Archidia. in capitulo testa mentum. vt distin. ⁊. xxv. dic. §. alias ea demum. Ad hoc propositum ⁊ ꝙ inobediẽs dicatur qui vnica citatione requisitus non compareat no. Bar. ⁊ doc. l. j. §. j. ff. si quis ius di. non obtem. ¶ Vtrum inobediẽtia statuti penalis [*]sit peccatũ. Rñ. Henric. de gan. in quolibet. iij. q. xxij. ꝙ aliquando in statuto sunt duo p̃cepta puta cum dicit̃. Statuimus ne quis faciat tale quid et qui fecerit soluat talem penam: ⁊ tunc obli gat ad culpam ⁊ penaʒ. Et sic intellige gl. ⁊ He. in. c. vt animaruʒ periculis de consti. li. vj. ⁊ Jnn. in. c. quod super his de voto. ⁊ Joan. an. in. c. relatuʒ. ne cle. vel mo. ⁊ Ge. in. c. perpetue. de elec. lib. vj. qui dicunt ꝙ statutum penale prece ptiuum: licet cōtineat aliam penā corporalem obligat ad mortale. Aliquādo vero est vnum solum preceptum. puta cum dicitur. Statuimus ꝙ si quis fece rit tale quid soluat talẽ penā ⁊ sic obligat solum ad penā ex forma statuti. Ex intentione vero statuentis obligat ad culpaʒ si passim temerarie aut causa le ui preuaricet. Aduerte etiam ꝙ in conscientia ne in primo casu ne in secundo tenetur ad penam nisi post condemnationem secundum glo. c. fraternitas in fi. xij. q. ij. ⁊ ꝙ licet statutũ non sit preceptiuum ex forma tamẽ obligat ad mortale quando imponit penā mu tilationis vel mortis corporalis. Jnquietudo mentis est filia auaritie que communiter est veniale peccatum nisi per eam omit tātur necessaria ad salutem. Jnquisitio est alicuiꝰ criminis ma nifesti saltẽ ꝑ famam ex bono ⁊ equo iudicis competentis canonice facta inuestigatio ẜm Ho. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ inquisitio nō tollitur nec impediatur formari per transactionẽ partiũ super crimine nec etiā per paceʒ inter eos factā. Bar. no. in. l. transigere. ⁊ ibi Saly. C. de trāsa. ⁊ in. l. si maritus §. si negauerit. de adul. ⁊ an ⁊ quando sit permissa. no. Spec. in ti. de inquisi. §. j. ⁊ Bar. in. l. congruit. ff. de offi. preto. ¶ Quotuplex est inquisitio. Rñ. vt col[*]ligo ex Pa. in. c. qualiter ⁊ quādo el. ij. de accu. ꝙ triplex est. quedā generalissi ma qua inquiritur super statu totiꝰ ꝓuincie vel diocesis et in hac nō est opꝰ ꝙ infamia p̃cedat nec habet locũ dicta diffinitio:  prelatus tenetur eā facere quolibet anno. c. cũ venerabilis de cen si. ⁊. c. romana de censi. lib. vj. Quidam est generalis qua inquirit̃ suꝑ statutũ alicuius ciuitatis castri vel alicuiꝰ loci: ⁊ de hac nō loquitur prefata diffinitio  nō requiritur infamia vt ĩ. c. j. de offi. or. l. cōgruit. ff. de offi. p̃si. Tertia est inquisitio specialis que fit contra certā personā. ⁊ hoc pōt fieri dupliciter. Primo nō ad imponendam penaʒ: sed ad peccatum euitandũ ex debito officij vt puta ꝙ matrimoniũ non contrahatur propter impedimentũ de diuor. c. porro. xxxv. q. vj. si duo. Et idẽ dic quando vult inquirere de aliquo canonico impedimento eadẽ ratione ẜm ho. Jtem ibi agit̃ de restitutiōe vsuraꝝ ⁊ debito res propter iuramentum impediuntur petere. Jtẽ generaliter quādo vult inquirere de aliquo crimine nō ad priuatum comodum sed tantũ ad penitẽtiaʒ peccati. ⁊ tunc non requiritur infamia precedẽs ẜʒ Jnn. ⁊ sequitur pa. in. d. c. qualiter ⁊ qñ facit. c. cũ dilectꝰ ⁊. c. nihil cũ si. de elec. ⁊. c. fi. de clā.  spō. ⁊ q no. ꝑ Jnno. in. c. j. de excessibꝰ p̃la. Secũdo pōt fieri inquisitio specialis ad penam imponẽdā: ⁊ tũc si fit ad denũciationẽ publici officialis. sic nō opʒ p̃cedat infamia. l. ea quidẽ. C. de acc. c. preterea  testi. cogẽ. sed opʒ sit notoriũ ałs nō cre dit̃ ei de qͦ tñ dic. vt. iiij. q. iiij. §. vlti. ałs ẽt nō precedẽte ĩfamia ꝓcedere nō pōt ĩ inquisitiōe ad penā imponẽdā vf in d. c. qualiter ⁊ qñ ⁊ no. Pa. in. c. ad nr̃aʒ el. ij. de iureiu. ¶ Sed q̃ritur q̃lis infamia dʒ precede [*]re. Rñ. Pa. ĩ. d. c. qualiter ⁊ qñ. ꝙ si fit in sitio cōtra p̃latũ secularẽ opʒ sit talis ⁊ tāta ꝙ si ne scādalo vel periculo dissi mulari nō possit. vt ĩ. d. c. qualiter ⁊ quā do. Si vero cōtra prelatũ regularẽ puta abbatẽ vel priorẽ conuentualem sic debet seruari dispositio prefati. c. quali ter. Si contra regulares inferiores. sic puto ꝙ nō requirat̃ tāta infamia sʒ solũ fama plublica cũ indicijs vt suspitionibꝰ aliquibꝰ aliter in cā criminali nō credo iudexpossit ꝓcedere adaliquẽ actũvel capture: aut attestatiōis persone tormentorũ: aut inquisitionis infamationis vt no. Jnn. ⁊ Jo. an. in. c. qua liter ⁊ quādo ⁊. d. An. ibidem similiter Ang. in. l. si vacantia. C. de bo. vacan. ⁊ bart. in. l. de minore. §. tormenta. ⁊. l. fi. ff. de questi. Jn alijs aũt a predictis. s. a cap tura: aut restitutiōe ⁊ ceteris predi ctis si nō seruatur ordo ad vnguem nō obest. Pa. tamen tenet in. c. pe. de accu sa. ꝙ etiam sine infamia cōtra claustrales potest fieri inquisitio. Quod veruʒ credo vbi tractaretur de modico preiudicio. Secꝰ si procederetur ad depositionem ab ordine aut incarcerationẽ ⁊ huiusmodi secundum pa. in. d. c. qua liter ⁊ quando. Si vero inquisitio specialis ad penam fiat contra alios a pre dictis claustralibus sic non potest fieri nisi fama publica precedente ⁊ talis fama debet deferri iudici sedenti ꝓ tri bunali ad bancuʒ alias in secreto non valet: ita no. Ange. in. d. l. si vacā tia: et cũ alijs ĩdicijs seu suspitiōibꝰ. aliter nō pōt ꝓceder̃ iudex adaliquẽ actũ vt dixi. ¶ Quomodo ꝓcedet p̃latus in inquisi [*]tiōe. Rñ. ꝙ ṗmo dʒ descendere ad locũ vbi conuersatur persona ↄtra quā vult inquirere.  ibi veritas meliꝰ inquiri tur. vt ĩ. c. post. ⁊ ꝙ no. in gl. de cle. Et hoc intellige si pōt comode: ałs nō tenetur. Secũdo si inquisitio est generalis dabit iuramentũ clericis si est cōtra ecclesiam suꝑ his que sciũt vel credunt in sua ecclesia reformāda taʒ in capite  in mẽbris: exceptis criminibꝰ occul tis de mera veritate dicẽda vt in. c. q̃lit̃ ⁊ quādo el. ix. in fi. de acc. Nec iuramẽtũ vel interdictum seu excōmunicatio lata ab abbate vel alio cōtra subditos ne reuelẽt inquisitori valet ne ligat eos de offi. or. c. pleri li. vj. Si vero est specialis citabit illũ cōtra quẽ vult inquirere. di. c. qualiter el. ij. §. dʒ ⁊. v. q. ij. si primates. Tertio ꝓcedet ad receptio nẽ dictorum eoꝝ clericoꝝ quos inquirit vel testiũ si qui producũt̃ ab aliquo presentibꝰ tamẽ eis cōtra quos inrit nisi per cōtumaciā se absentent. ⁊ ea q̃ eis obijciũtur ⁊ nomina testiũ sunt eis ex ponenda. Fallit hoc in casu de quo j. Jn quisitio. §. xj. Quarto exceptiones tam contra testes  alios ⁊ replicationes legitimas admittet vt deponendi falsum audatia prohibeat̃ vt in dictis. §. dʒ. ⁊. c. si. primates. ¶ Vtrũ ille cōtra quẽ sit ĩquisitio pos[*]sit negare infamiā p̃cesiisse. Rñ. ꝙ sic. ⁊ sic oportebitꝙ prĩo iudex hec cognoscat. vñ si infamatus nō inuenitur non poterit iudex ꝓcedere. ałs sic. c. cũ opor teat. de accu. ⁊. d. c. qualiter el. ij. ⁊ lʒ accusator ꝓbet eũ ĩfamatum: nihilominꝰ reꝰ poterit probareꝙ sit bone fame. ar. de pur. cũ in iuuentute. ⁊ potẽtius est priuilegiũ bone fame  infamie ar. c. lcʒ in fi. de accusatio. ⁊ no. ber. in di. ca. qualiter el. secundo. ¶ Vtꝝ ille ↄ̃ quẽ ĩquiritur possit recusa [*]re iudicẽ si hʒ illũ suspectũ. Rñ. ꝙ. fic. c. cum speciali de appella. vt puta quis ex odij fomite procedit. vel  est crimi nosusar. iij. q. vij. iudicet ista tñ quo ad omnia nō sunt seruanda ininquisitiōe regulariũ.  facilius ⁊ liberius possũt a suis administratiōibꝰ ammoueri. di. ca. qualiter el. ij. Quod limitat nisi in graui preiudicio infligendo. ar. di. ca. qualiter el. ij. in fi. in verbo facilius et liberius. ¶ Vtrũ inquisitores generales possint [*]procedere ad inquirẽdũ de veritate cri minũ etiā nō receptis testibus suꝑ ĩfa mia. Rñ. Pa. in. c. cũ dilecti de accu. ꝙ sic satis est ꝙ eis ↄstet de ĩfamia ꝓpter frequẽtẽ clamorẽ: secꝰ est ĩ delegato ad vnā cām tm̃ vt in. c. cũ oporteat de acc. Quis pōt inquirẽ. Rñ. ꝙ libet prela[*]tus cōtra suũ subditũ ĩmo tenet̃ ne san guis subditoꝝ exquirat̃ in die iudicij  eoꝝ manibus  of. or. c. irrefragabili.  regula. c. vl. Facit. c. lʒ hely.  simo. xxxvij. di. ligant. ⁊. d. c. qualiter el. ij. ¶ Vtrũ mōachi ⁊ religiosi possint pu [*]tari generales inquisitores a sede apo stolica. Rñ. Pa. in di. c. cũ dilecti. ꝙ nō: nisi sint in dignitate vt in. c. statutũ de rescrip. li. vj. no. ꝙ dicit Pa. in. c. causaʒ el. j. de iudi ꝙ appellatiōe fratrum in statutis ⁊ odiosis nōveniũt mōachi. Jdẽ dic in monialibus vt nō veniāt appel latiōe soroꝝ ⁊ dñr ꝓprie fratres mendicantes similiter ⁊ sorores non mendicātes vero ⁊ habitātes solitarie mona chi vel moniales appellantur. ¶ Vtruʒ ep̃s possit dispensare in crimi [*]nibꝰ ne p̃latus amoueatur ab offō. Rñ. pa. ĩ di. ca. qualiter ⁊ quando el. ij. ꝙ sic qñ procedit per viā inquisitionis ⁊ facit. c. inquisitōis de acu. circa prĩcipuʒ. vbi dicit ꝙ pōt superior penā moderare nisi tale sit crimen ꝙ impediat ordinis executionem ⁊ bñficij retentionem etiam post peractam pnĩaʒ. ergo vbicũ  ista cessanttũcun graue sit crimẽ etiam matus adulterio porerit nedum ep̃s: sed quilibet superior dispensarevt si re moueatur ab administratiōe. Secus quando procedit ꝑ viam accusatio nis: ⁊ ita ĩtellige. c. at si clerici: de iudi. ¶ Vtrum de iuribus singularium ꝑsonarũ sit precedẽdũ inquirẽdo vł extra [*]ordinẽ sine instātia patris. Rñ. Pa. ĩ. c. ad nostrā el. ij. de iureiu. ꝙ non sed libello oblato ⁊ seruato ordĩe iuris q ẽt sequit̃ Jo. an. in. c. fi.  fo. cōpe. li. vj. etiā si factũ allegatur notorium. facit. l. ad peremptoriũ. ff. de iudic. ⁊. l. properanduʒ. C. eo. ⁊ aut̃. qui semel. C. quomodo ⁊ quādo iudexvbi patet ꝙ iudex nō de bet citare absentẽ nisi parte petente: et si aliter citat nō valet citatio. vt nota. in. c. j. de iudi. Quod limitat ẜm Bar. ĩ. l. iiij. §. hoc autẽ iudiciũ. ff. de dam. in fe. nisi sit causa miserabiliũ personarũ que se iuuare non possunt. ¶ Quid si testes interrogentur suꝑ oc[*]cultis criminibꝰ. Rñ. ꝙ nō debent respondere si inquisitio sit generalis nisi de crimine de quo infamia precessit. d. c. qualiter ⁊ quando. el. ij. multo minus si inquisitio sit specialis cōtra aliqueʒ. Si vero infamia precessit cōtra aliquẽ: tũc testes dicẽt suꝑ omnibus que sciũt de eo quod inquiritur veritatẽ etiam si illud quod sciũt sit occultũ. vt si de for nicatiōe agitur ⁊vocatur aliquis qui si mul cũ eo fuit debet dicere secretas circunstantias: etiam eas quas secreto no uit dũmodo sit ĩfamatus de crimine su per quo fit ĩquisitio: puta cum tali muliere commisit fornicationẽ: sʒ si tantuʒ de fornicatione esset infamatus nō expressa aliqua tũc non debet testis reuelare fornicatricẽ occultā. hec no. Jnno. ⁊ Host. in. c. qualiter el. j. Joan. ⁊ Archi. ij. q. v. habet hoc. ¶ Vtrum ille contra quem fit inquisi[*]tio teneatur dicere veritatem super cer to crimine interrogatus. Rñ. ꝙ sic si fa ma sit contra eum de quo vide. s̃. Confessio delicti. in prin. ¶ Quid est indiciũ ⁊ quomodo per ĩdi [*]cia potest procedi cōtra aliquem ad in quisitionem. vide. s̃. indicium. Jn quisitor hereticoruʒ minor ep̃o esse nō potest nisi quadragesimum etatis sue annum attigerit. cle. dolentes de hereticis. De notatis hic ⁊ ꝙ debeat seruare ordinẽ iudiciorũ ẜm Jnnocẽ. in. c. exhi bita. clerici de qua gl. institu. de pub. iu di in prin. ⁊ ꝙ inquisitor heretice prauitatis pōt punire hereticum ẽt ex sola mẽtis cogitatione lʒ signa heresis non dum ostẽderit. Bal. no. in. l. si quis non dicā. ij. ⁊. vij. col. C. de epi. ⁊ cle. ⁊. pōt ip̃e insitor criminaliter punire. Jdẽ Bal. in. l. seueriter. C. de excu. tu. ¶ A quibus possint tales ĩsitores ĩsti [*]tui. Rñ. gl. in. d. cle. dolentes. ꝙ ꝑ mini stros vel prouinciales illoꝝ ordinũ bꝰ a sepe apłica est ↄmissũ. Jtẽ ab ep̃is vel capłis sede vacāte. vt in. d. glo. ¶ Vtrũ p̃fati ĩsitores possint alijs cō[*]mittere vices suas. Rñ. gl. d. cle. ꝙ sic. ⁊ cōmissa rios quos dāt vocamus vicacarios vel substitutos cle. j. §. porro. §. notarij de hereti. ¶ Vtꝝ inquisitores p̃fati possint se ĩpe [*]dire de diuinatiōibꝰ aut sortilegijs aut vsuris. Rñ. ꝙ de diuinationibꝰ ⁊ sortilegijs si manifestā sapiũt heresiʒ possũt se intromittere: vt puta  faciũt ma nifestas inuocatiōes demonũ attribuẽ do demonibus aliq diuinũ. Secꝰ si so lum inuocāt ad exercendũ opera q̃ naturaliter possunt:  tũc talis ĩuocatio nō sapit heresim ẜm Oldra. alias non possunt ẽt si sapiunt heresim sʒ nō ma nifeste. similiter nec de vsuris tex. est in c. acccusaius. §. sane de here. lib. vj. ¶ Sed nũquid inquisitores poterunt [*]ipsi cognoscere an sapiat heresiʒvł ne. Rñ. ꝙ nō  iurisditio est sibi attributa existẽte cōditione vt no. gl. in. d. c. ac cusatus. ⁊ gl. in. c. j. de offi. dele. li. vj. q̃vi det̃ cōtraria intelligẽda ẽ vera ꝙ ĩquisi tor pōt cogno scere an sapiat māifeste heresiʒ quando certum est ꝙ sapit here sim sed dubitatur an sit manifesta: vel non:  tũc pōt recipere ꝓbationes an sit manifesta. et intelligo manifesta ẜʒ glo. eādẽ qñ illa que notoria sunt. ⁊ ita patentia. ꝙ nulla tergiuersatione celari possũt. de. ꝟb. sig. ex parte. de coha. cle. ⁊ muli. c. fi. ¶ Que ꝓhibẽnt̃ p̃fatis inquisitoribꝰ [*]Rñ. ꝙ nō extorqueāt pecuniā pretextu officij inquisitionis busuis modis il licitis. Jtẽ ꝙ nec sciẽter acceptẽt bona bona ecclesiaꝝ ob delictũ clericorũ aut fisco applicẽt: ꝙ si cōtra fecerint: tā ip̃i  eoꝝ cōmissarij. ⁊ ẽt ep̃orũ aut capitu lorũ sedevacāte sunt excōicati ip̃o fctō: nec poterũt absolui añ satisfactionẽ pe cunie sic extorte: nisi ĩ mortis articulo. cle. dolẽtes de here. Jtẽ districtius inhibet̃ eis ne abutant̃ quōlibet portatione armoꝝ. Jtẽ ꝙ nō habeāt nisi officia les necessarios. d. cle. dolẽtes. Jtẽ preci pit̃ tā ep̃is  alijs inquisitoribꝰ ꝙ nō imponāt malitiose aut fraudulẽter cri mẽ heresis alicui: aut ꝙ ĩpediat executionẽ officij ĩquisitiōis false. itẽ ꝙ odio gr̃a vel amore lucri: aut comodi tꝑalis obtẽtu cōtra iustitiā ↄ̃ cōsciẽtiā nō omi tāt ꝓcedere vbi est ꝓcedẽdũ: ałs ep̃s ꝑ trienniũ suspẽsus est ab officio ⁊ eius superior hoc faciens. Jnferiores vero ep̃is sunt excōicati excōicatiōe papali. Cle. multoꝝ de here. Q bñ no. cōtra istos inquisitores  citāt aliquos ꝓ he reticis  tñ nō sunt:  sunt excōicati ip so fctō. Jtẽ ꝙ nō pñt de crimine heresis inquirere ↄ̃ ep̃os nisi in lr̃is apłicis expresse vt possint hec facere cōtineatur. vt in. c. insitores.  hereti. vj. Jtẽ insitores ordĩs minoꝝ nō pñt se ĩtromittere de ordine p̃dicatoꝝ Nec in quisitores de ordine p̃dicatoꝝ de ordi ne minoꝝ pretextu cuiuscũ heresis: vt in priuilegijs eorum aliter sunt excōicati ipso facto: ⁊ est papalis ꝑ extra uagantẽ Pau. secundi. ¶ Vtrũ insitores hereticoruʒ possint [*]ꝓcedere cōtra illosxp̃ianos qui ad ritũ trāseũt iudeoꝝ. Rñ. ꝙ sic. dũmō metu mortis absolute seu p̃cise nō fuerĩt ba ptisati. c. ↄtra xp̃ianos.  here. li. vj. [*]¶ Vtrũ officiũ inquisitiōis eis ab apo stolica sede cōmissum expiret ꝑ mortẽ romani pōtificis ↄcedẽtis. Rñ. ꝙ nō vt in. c. ne aliqui. de here. li. vj. ¶ Vtũ insitores possint indicere silen [*]tiũ omnibꝰ predicatoribꝰ. Rñ. ꝙ nō ni si solum q̃struarijs qñ cōtinget cōgega tionẽ fierĩ ꝓ negotio fidei vel dictorũ questuariorum predicatio eidem nego cio impedimentum afferret. c. vt offm̃ inquisitionis de he. li. vj. ¶ Vtꝝ insitores p̃fati possĩt ↄuocare [*]cleꝝ ⁊ ppłʒ ciuitatũvł castroꝝ aut alio rũ locoꝝ. Rñ. ꝙ sic ꝓut negocio fidei vi derit expedire. Siłr ↄcedit̃ eis vt aduo cāt peritos qͦslibet vt in sentẽtijs hmōi ꝓferẽdis ↄsiliũ p̃beāt: ⁊ ꝙ tales ꝑitos aduocatos vt eis obediāt ĩ p̃fatis ↄsilijs dādis ĩ ꝟtute obediẽtie possint co gere. c. vt ↄmissi. de here. li. vj. Ex qͦ aduerte ꝙ nō pñt p̃cipere sub obediẽtia ⁊ minꝰ sub excōicatiōe clero ⁊ ppłovt va dāt ad eoꝝ p̃dicatiōes ↄ̃ q sepiꝰ faciũt dicti ĩsitores ⁊ nō vʒ. ¶ Vtꝝ ĩsito [*]res p̃fatipossĩt ꝓceder̃ ↄ̃ aliqͦs sine ep̃o. rñ. ꝙcitare capere ac tute custodire mā cipare: nec nō ĩ vĩculis ac manicis ferreis ponere ⁊ ĩrere ↄ̃ illos qͦs iustitia ꝓ hmōi crimine ↄcedi pōt: sed tradere carceri: ita atroci  magis ẽad penā  custodiā: aut exponere tormẽtis. aut ad snĩaʒ ↄ̃ illos nō pōt ep̃s sine ĩsitorevel ĩsitor sine ep̃o aut delegato capłi sede vacāte si sui adinuicẽ copiā valeāt. hẽre. j. viij. dieꝝ spaciũ post se resierĩt. ⁊ si secꝰ ṗsũptũ fuerit irritũ est ip̃o iure cle. j. de here. ⁊ ibi ponitur de carcere: ⁊ clauibꝰ ⁊ officialibꝰ. ⁊ dic vt ibi. ¶ Qũo ꝓcedẽt ĩsitores p̃fatiↄ̃ aliquẽ. [*]Rñ. ꝙ si per viā accusatiōis seruent ordinẽ suũ. Si ꝑ inquisitionẽ. faciũt q̃ supra dixi  indicijs ⁊ ĩquisitiōe. Excipit̃ tamẽ ꝙ accusatores vel testes seu depo nẽtes qñ propter potẽtiā personarũ cō tra quas deponũt aut accusant graue periculũ ĩmineret eis si noĩa eorum pu blicarent̃: tũc nō publice sʒ secrete corā diocesano vel eo absente vicario ip stus qñ inquisitores ꝓcedũt vł ep̃s aut eiꝰ vicariꝰ corā ĩsitore si cōmode pōt ⁊ alibꝰ alijs ꝑsonis ꝓuidis ⁊ honestis iuris ꝑitis totũ ꝓcessuʒ suꝑ qͦ deliberandũ ẽ manifesta. ⁊  ipsoꝝ cōsilio ad snĩam vel cōdẽnationẽ ꝓcedere pñt et plena fid es talibus testibꝰ adhibet̃: lʒ eoꝝ noĩa nō fuerĩt ꝓmulgata: ⁊ possunt precipere inquisitores p̃fatis honestis personis sub pena excōicatiōis quā in currāt ipso facto ne reuelent predicta noĩa ep̃s tñ nō pōt p̃cipere ĩquisitori: nec inquisitor ep̃o. Sʒ papa p̃cipit in virtute obediẽtie vt teueāt secreta. Ces sāte tñ tali ꝑiculo debẽt accusatoꝝ ⁊ te stiũ noĩa publicari. itẽ pñt ꝓcedere sim pliciter de plano ⁊ abs aduocationũ ⁊ iudicioꝝ strepitu ⁊ figura. vt in. c. fi. de here. li. vj. Jtẽ ꝙ ꝓcedendo per viaʒ inquisitiōis excōicati ⁊ participes: vel socij criminis admittũt̃ ad testimoniũ ↄtra hereticos receptatores. defẽsores fautores. ⁊ credẽtes eorũ si ex circũstātijs vera dicere presumātur. c. in fide  here. li. vj. Secus si procedatur ꝑ viam accusatiōis vel exceptionis.  tales nō admittunt̃ ẜm Jo. an. ibidẽ. Jtem religiosi oẽs qui ante religiōis ingressum erāt notarij tũcũ sint in sacris libe re istud officiũ tabellionis possunt exercere quo ad oĩa que ad offm̃ ĩquisitio nis pertinẽt nō obstante aliquo statuto cōtrario. d. c. vtofficium. [*]¶ Jtẽ nota ꝙ statutũ loci ꝑ q offm̃ ĩsitiōis directe vel indirecte impediret̃ vł quō libet retardaret̃ ipso ĩure est nul lius roboris: ⁊ per censurā ecclesiasticā possũt cogi rectores illoꝝ locoꝝ ip̃a re uocarevel moderare vt nō impediant. c. statutũ de here. li. vj. et etiā possũt ad uocare brachiũseculare ꝑ censurā eccle siasticā cōtra hereticos vt ĩ. d. c. offm̃. ¶ Jtẽ statutũ  duabꝰ dietis. ĩ. c. nōnul [*]li de rescrip. nō ĩpedit ĩsitiōis offm̃vt ĩ d. c. statutũ. itẽ ẜʒ io. an. pñt ꝓcedere cō tra hereticũ licet alibi cōmiserit crimẽ si in sua inquisitione inuenitur. Jnsignia. Vtrum possit s sibi assu mere. Rñ. Pa. ĩ. c. dilecta  exce. p̃ł. cōit̃ tenẽtꝙ sic. et arma sicut et nomẽ assumit̃ ad placitũ vt agnoscat̃ ab alio. Jnsti. dele. §. si s ĩ noĩe. ⁊. l. ad recognoscendũ. C. de ingenu. ⁊ manu. De h notatis ⁊ ꝙ ĩsignia doctoratꝰ vł militie nō p̃t ferr̃  nōẽ do. vłmiles no. bar. ĩ. tra.  ĩsig. ⁊ armis col. j. ⁊ ibi col. ij. ꝟsi. sʒ q̃rovnꝰ ꝙ vnꝰ ñ possit ferr̃ ĩsignia alteriꝰ. ⁊ eligunt̃ ad placitũ sicut noĩa dũmodo aliena nō depĩguāt̃. gl. ⁊ doc. in. l. ij. C. vt ne. li. si. iu. auten. impo. ¶ Vtrũ ĩsignia alteriꝰ possit s assume [*]re. Rñ. pa. ĩ. d. c. dilecta ꝙ sic sicut ⁊ nomẽ ꝙ limitat veꝝ nisi illi cuiꝰ sũt p̃tẽde rẽt aliq dānũ vt puta facinorosus assumẽs arma alteriꝰ posset ille offẽdi lo co facinorosi. ⁊ talis ĩplorare pōt officiũ iudicis. ⁊iudex p̃t ꝓhibere  ad eũ spe ctat quies populoruʒ. l. j. §. quies. ff. de off. prefec. vr. Jdẽ dic vbi interest reipu blice sicut si alis accipit insignia boni artificis qui non est ita bonus ⁊ ita  cipiunt̃ populi. de hoc habes ꝑ Bar. in tractatu de insignijs et armis. ¶ Vtrũ s possit assummere ĩsignia di [*]gnitatis. Rñ. ꝙ nō si nō hʒ illā dignita tem ałs est falsarius. l. eos. ⁊ ꝙ ibi not. ff. de falsa. Facit. c. j. de clerici. nō or. mi. Jnscriptio scm aliquos est qñ accusator ꝓfitet̃ vera q̃ in bello sunt. vel ẜm alios cũ ꝓfitet̃ se velle ꝓse vs ad finẽ. Sʒ ẜm alios ⁊ veriꝰ ĩscriptio est quādo accusator se obli gat ad penā taliōis. s. similẽ  talio ꝓprie idẽ est ꝙ representatio ad ↄsimile. ⁊ hāc tenet Jo. an. ⁊ gl. ĩ. c. super his de accu. ⁊ probatur ĩ. c. tue. de ꝓcu. ⁊ sequi tur Pa. in. d. c. super his. ⁊ de istis opinionibꝰ dicitur in. l. si cui. in prin. ff. de accusa. l. in causis. C. de accusa. ¶ Vtrũ accusanti sit necessaria inscri[*]ptio. Rñ. gl. ⁊ doc. in. c. suꝑ his. ꝙ sic nisi in. viij. casibus ⁊ ibi vide. Et lʒ inscri ptio nō fiat. tamẽ deficiẽs dʒ puniri pe na talionis ẜm Accursiũ in. l. ij. C. de fi. instrumen. ⁊. Bar. in. l. sicut predicta. Jnstitutio seu instituere ẜʒ host. est ecclesie vel ecclesiastici beneficij collatio. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ institutio canonica sola dat iustā cām possidẽdi ⁊ iustũ titulũ in prelatura. vt not. Bal. in. l. iij. C. de emanci. li. ¶ Quis pōt instituere. Rñ. de iure com [*]muni episcopus. Jtẽ capitulũ sede vacante. de insti. ⁊ si capitulũ li. vj. Jtẽ ille qui habet ex delegatione ep̃i. de insti. ex frequentibus. Jtẽ qui habet hoc de cōsuetudine. c. cũ venissent. de insti. dũmodo sit clericꝰ talis tamẽ ab isto insti tutus nō dʒ administrare nec possessio nẽ ecclesie adipisci nisi de cōsensu diocesani. ⁊ eius autoritate. d. c. ex frequẽtibꝰ. Jtem abbates in ecclesijs sibi sub iectis pleno iure possunt curā ↄmitere sine p̃sentatiōe ep̃o facta. ar. a cōtrario. de p̃ben. c. in lateranensi. de capel. mo. c. presbyterilib. vj. xvj. q. ij. visis. Jntentio accipit̃ dupliciter vel ꝓut est motus. vel motiuũ. vo luntatis. vel ꝓut dicit finem intentuʒ. ⁊ isto secundo modo. hic accipio. ¶ Vtrum intentio habitualis sufficiat [*]ad meritũ bone actionis. Rñ. S. Bo. in ij. di. xlj. que. vl. primi ar. ĩ fi. ꝙ si loqua mur de intentione habituali qua quis refert ad deuʒ in generali oĩa oꝑa diei vel anni sic talis nō sufficit ad meritũ. Sed si loquamur de intentione habituali qua quis refert aliq opꝰ ad deũ in primordio illius operatiōis vel alte rius ad quā illa consequenter se hʒ: ita ꝙ opus sequens directaʒ habet ad opꝰ primum ordinationem vel cōsequẽtiā. sic talis sufficit ad meritũ. Vnde si aliquis intẽdit pro deo dare. c. marchas ⁊ incipit hodie dare vnam cogitando de deo actualiter. postea dat alij: ⁊ nihil de deo cogitat tamen actiones ille sunt ei omnes meritorie ⁊ fructuose ⁊ per hũc modũ est ĩ viris religiosis  in principio ⁊ charitate deuouerũt portare religionis pondus. quicquid. enim faciũt quod ad sue religionis obseruantiam spectat ex prima intẽtione est eis meri torium ad salutem: nisi ꝙ absit contraria intẽtio superueniat. Si autem opꝰ alterius generis inciperet oporteret ꝙ intẽtio renouare tur vt illud opus esset meritorium. vnde si religiosus ad ea q̃ ad religionem non spectant vult se exer cere opʒ ꝙ intẽtionẽ renouet:  illa ha bitualis ad illam nō se extẽdit. ⁊ iō non est ꝑue securitatis⁊ vtilitatis religionẽ ĩtrare. dicit etiā idẽ. S. Bo. ibidẽꝙ intẽ tio habitualis uis de deo nō cogitet actualitet̃ tñ si ex sola boni oꝑis cōside ratiōe charitas ꝓmpta vel aliq̃ alia vir tus charitate ĩformata ad ip̃ʒ bonũ opꝰ ĩclinat ip̃m est meritoria. sicut vir obediẽs meretur obediẽdo p̃lato p̃cipiẽti sibi etiā si nihil cogitet de deo sed solũ consideret ꝙ est bonum obedire. ¶ Vtrũ opꝰ ab ĩtẽtiōe recipiat titatẽ [*]siue boni quo ad bona. siue mali qͦ ad mala. Rñ. s. Bo. di. xl. ar. j. q. ij. ꝙ titas bonitatis ⁊ malitie corrñdet titati in tẽtiōis scm q titas intẽtiōis attẽdit̃ tũ ad actũ ĩtẽdẽdi sʒ ĩquātũ attẽdit̃ ex ꝑte intẽti nō semꝑ corrñdet. Vñ gl. suꝑ illud Math. xij. bonus hō ⁊ c. di cit quantũ bonũ intẽdis tm̃ facit. dicit idẽ. S. Bo. ꝙ similiter tātũ ⁊ tũ sunt aduerbia sic dicũt quātitatẽ actus intẽ dendi. ⁊ verũ est generaliter siue respectu maloꝝ vel bonoꝝ:  quātũ actꝰ intendẽdi est magis intẽsus in bonitate vel malitia tātũ oꝑatio exterior est bona vel mala: oẽ em̃ meritũ vel demeritũ ad actũ volũtatis reducit̃. lʒ circunstātie exteriores aliquo modo faciāt advo lũtatis deprauationẽ. Si vero ly. tantũ ⁊ tũ sunt noĩa. tũc dicũt titatem ex parte intẽti: ⁊ sic nō veꝝ generaliter:  nō semꝑ operi exteriꝰ facto mẽsurat̃ intẽtio:  frequẽter homo itẽdit magnũ bonũ ⁊ nō facit. ⁊ minimũ bonũ ex humilitate: ⁊ facit magnum. ¶ Vtrũ opꝰ ab intẽtiōe recipiat quali[*]tatẽ. s. bonā vel malā. Rñ. S. Bo. vbi. s̃. q. j. ꝙ intẽtio bonavel mala dicit̃ dupli citer. ¶ Primo modo bona dicit̃ in qua est ꝑfecta ⁊ bona ordinatio operis ad fine. ⁊ hoc modo nō tamẽ respicit boni tatẽ finis: sed etiā rectũ ordineʒ eius  est ad fineʒ. Et hoc est q dicit Ber. ad Eugeniũ exponẽs illud. si oculꝰ tuus simplex: ꝙ ad hoc ꝙ oculus sit simplex requirunt̃ duo necessario. s. ꝙ veritas sit in electiōe: ⁊ charitas in intẽtiōe: q est dicere ꝙ amat q est amādũ. ⁊ eligit q est eligẽdũ. mala dicit̃ in qua est ordinatio indirecta: ⁊ sic est verũ generaliter ẜm intentionem qualificat̃ opꝰ exterius. ¶ Secundo modo dicitur intẽtio bona.  q finaliter intẽdit est bo nũ ⁊ isto modo nō qualificat̃:  si sfu rat̃ vt faciat eleemosynā vł mẽtit̃ vt cō uertat aliquẽ. nō dicit̃ bñfacere. sʒ quo ad malitiā nō hʒ instātiam:  malitie intẽtiōis ĩputat̃ oẽ opꝰ factũ q̃lecun sit.  deꝰ cor interrogat principaliter. ⁊ de istis ĩtelligit̃ magis cordis inspector est domins  operis. xv. q. vj. c. j. et illud. reā linguā nō facit nisi rea mẽs. xxij. q. j. c. hoĩes. ⁊. c. se. ⁊ minister legis volũtarie occidẽs malefactorẽ homici da reputat̃. xxiij. q. v. c. cũ homo. ⁊. illud q no. xlj. di. ss. ⁊. xxj. q. iiij. c. omnis iactantia. Non obstat ꝙ non sit in bono.  plura requirunt̃ ad cōstructionẽ  ad destructionem. ¶ Virũ intentio bona abs operibus [*]valeat ad meritũ. Rñ. S. Bo. vbi. s̃. ꝙ si ille hʒ facultatẽ bñ operādi ⁊ opportunitatẽ operādi: sic nō sufficit intẽtio:  nec bona voluntas debet dici sed semi plena. Si ꝟo facultas non adest tunc bona intẽntio ⁊ bona voluntas sufficit ad meritum vite eterne. ¶ Vtrũ oꝑa exteriora addāt aliquid su [*]pra meritũ bone volũtatis. Rñ. S. Bo. vbi. s̃. ar. ij. q. j. ꝙ aut lo mur  premio substātiali. ⁊ sic de cōdigno nihil addit opus extrinsecũ:  quātitas meriti pẽsatur ex quantitate radicis. De congruo tamẽ abs dubio opꝰ priuilegiatum addit. s̃. bonam intentioneʒ et vo luntatem pro eo ꝙ volũtas in illo ope re p̃parat̃⁊ disponit̃ ad susceptionẽ ma ioris gratie ꝑ quādigna est maiori retributiōe. Si aũt loquimur de premio accidẽtali: sic opus extrinsecũ addit su pra bonā volũtatem sicut priuilegiatũ ⁊ alia etiā q̃ dispositiue addũt ad rōnẽ meriti:  excitāt actũ volũtatis ad bonũ: ⁊ radicationẽ ⁊ ↄseruationẽ gr̃e. ⁊ il lud martini. pa lmam tamẽ ⁊ c. ĩtelligit̃ nō de palma q̃ est aureola. sʒ de palma q̃ est respectu p̃mij eẽntialis q̃ r aurea. ¶ Vtrum euentus sequẽs addat ad bo [*]nitatem et malitiam actus exterioris. Rñ. Tho. j. ij. q. xx. ar. v. ꝙ aut est precogitatus. et sic addit. Aut non est precogitatꝰ: ⁊ tunc aut ꝑ se sequit̃ vt in pluri bus. ⁊ sic addit. Cōstat em̃ actũ ex gñe sola esse meliorẽ ex quo se possũt plura bona. ⁊ peiorẽ ex qͦ plura mala. aut se quit̃ ꝑ accidẽs. ⁊ vt ĩ paucioribꝰ ⁊ tunc nō addit. nō em̃ iudicat̃ de re aliqua q est ꝑ accidẽs sed tantũ q est per se. ¶ Vtrũ s ꝑ intentionẽ possit oꝑa sua [*]vel alioꝝ alteri applicare. Rñ. ẜm Astẽ. ꝙ sic. ⁊ fit tripliciter. ¶ Primo mō in sin gulari. vt cũ ꝓ alio determinare satisfa cit. ⁊ sic libet pōt alteri bona sua cōica re. ¶ Sco mō in speciali. vt cũ s orat ꝓ ↄgregatiōe sua ⁊ suis familiaribꝰ et bñfactoribꝰ ⁊ ad hoc etiā ordinat opera sua satisfactoria. ⁊ sic ille  preest reli gioni pōt illa oꝑa cōicare alij applican do intẽtionẽ eoꝝ  sunt de sua congretiōe ad hũc determinate. ¶ Tertio mō in generali. ⁊ sic qui p̃est ecclesie generaliter pōt oꝑa illa cōicare applicando suā intẽtionẽ ad hũc vel ad illũ. ⁊ ideo  preest eccłie generali pōt cōicare ea q̃ sunt ↄgregationis ⁊ huiꝰ hoĩs. sed non ecōtrario. ṗma cōicatio ⁊ sca nō r indulgẽtia sʒ tm̃ tertia ꝓpter duo. ¶ Primo  ꝑ excōicationes illas primas lʒ absoluat̃ hō a reatu pene quātũ ad deũ nō absoluit̃ tamẽ tũ ad satisfactionẽ ad quā est obligatus ex p̃cepto ecclesie vel cōfessoris sʒ ꝑ tertiā sic vt. s̃. pʒ iudulgẽtia. ¶ Sco  in vna cōgregatio ne nō est sufficientia meritoꝝ vt sibi et alijs valere possint sicut est ĩ eccłia romana p̃cipue ꝓpter meritũ xp̃i: ⁊ ille so lus  ipsi p̃est pōt ꝑ intentionẽ suā applicare oꝑa alioꝝ alijs q̃ dicunt̃ ĩdulgẽtie. alij aũt habẽt ex eiꝰ cōfessione. ¶ Vtrũ actio ꝓcedẽs a volũtate delibe [*]ratiua si ꝑ ĩtẽtionẽ ad deũ nō ordinata sit mala seu pctm̃. Rñ. vt colligo et. S. Bo. ĩ. ij. dist. xlj. q. j. ar. iij. ꝙ aut hoc ꝓue nit ꝑ inordinatā affectionẽ siue cōuersionẽ ad creaturā ⁊ sic est mala ex ↄuersione. Aut ꝓuenit ꝓpter operātis negli gentiā. ⁊ sic ẽ mala ex omissione. Aut ꝓ pter operātis ĩfirmitatẽ ⁊ miseriā ⁊ hoc neutro mō est mala sʒ indifferẽs: deus em̃ decreuit ꝓpter suam pietatem ⁊ ꝓpter nr̃am infirmitatẽ multas operationes nō imputare nobis ne ad meritum ne ad demeritum. ⁊ cōsequent̃ tales operationes respectu nostri non vident̃ bone moraliter nec male vt cuʒ quis loquit̃ alicui ex naturali pietate vel alium salutat ex vrbanitate. vel facit ex necessitate nature puta comedit vt reficiat̃ ambulat vt recreet̃: nec tamẽ hec refert in deũ tales em̃ actiōes non sunt meritorie.  ad deũ nō referunt̃ di cere ꝙ essent demeritorie durũ videret̃ cũ nō fiāt ꝓpter inordinatā cōuersionẽ ad creaturā. nec omittunt̃ ad deum referri agẽtis negligẽtia sed tm̃ propter quādā infirmitateʒ que est in nobis ex corpore corruptibili aggrauāte animā. Nec obstat his Gre. suꝑ illud Matthe. xiij. de oĩ ꝟbo ocioso ⁊ c. vbi dicit ꝙ ꝟbũ ociosum est q caret ratione iuste neces sitatis vel pie vtilitatis.  vt dicit Ric. in. ij. di. xl. non semper oportet ꝙ actus explicite ad finem  est deus referatur: vt nō sit ociosus. sed ꝙ referat̃ ad bonũ finẽ vel ciuilẽ vel corporis necessitatem aut honestā recreationem. Soluʒ ergo ille dicit̃ ociosus  nō refert̃ ad aliqueʒ bonũ sinẽ. Meritorius autem vite eterne solus est actus qui ordinatur ꝑ intẽ tionem ad deum aut merito condigni si fiat ex charitate: demeritorius. vero si nō referatur in deum ex inordinata cōuersione vel omissione. ¶ Vtrum bonitas actualis voluntatis [*]addat aliquā bonitatẽ super bonitateʒ ipsius habitꝰ gratie. Rñ. ẜm. Ri. vbi. s̃. ꝙ actualis volũtas elicita a voluntate potẽtie per gratiam addit habitui gra tie bonitatẽ aliquā a deo denumerabilem tum ad premiũ substā tiale ita ꝙ premiũ substantiale habitui gratie et actibus interioribus voluntatis ꝑ gra tie habitũ elicitis correspōdet. vnde ꝓpter tales actus plus habebit de p̃mio substantiali quā si sine ipsis a corpore decessisset. Jnterdictum dicitur ab interdico interdicis quod idẽ est q ꝓhibeo. et sic ꝑtinet ad interdictuʒ iuris canonici ex quo ĩterdicit̃ administratio aliquoꝝ sacr̃oꝝ. ⁊ celebratio diuinoꝝ vel executio aliquoꝝ spũaliuʒ ẜm Jnn. ⁊ sic. est eccłiastica cẽsura. aliqñ r inter dictũ. i. ĩter duos datũ vel inter duo dicta vt ĩsti. de ĩterdi. ĩ ṗn. ⁊ isto mō accipit̃ in ĩterdictis a lege ciuili siue a p̃tore. ⁊ q̃dā sunt publica ⁊ ista sũt. ix. q̃ dā sũt priuata ⁊ hec sunt. xxviij. de bꝰ vide gl. ⁊ doc. ĩ. c. pastoralis.  cā posses. ⁊ ꝓpri. ⁊ in. c. itẽ cũ quis. de resti. spo. et de istis hic nō intẽdo tractare. sed vide si placet in speculo. e. ti. Sʒ de ĩterdicto primo mō dicto nec etiā intendo dicere de ĩterdicto quo aliq ꝑticulare spũale interdicitur: puta cuʒ s interdicit̃ ab officio vel a bñficio ⁊ hmōi.  de hoc di co. j. suspẽsio. sʒ hic intẽdo solũ tractare de interdicto ex quo in aliqua terra vel eccłia vel alique ꝑsone ĩterdicunt̃ a celebratione diuinoꝝ ꝑceptione secramẽ torũ aliquoꝝ pulsatione campanarũ et ceteris. de quibꝰ. j. dicā interdictum. v. De notatis ĩ hoc §. ⁊ ꝙ ĩterdictũ ecclesiasticũ de qͦ hic nō sit ꝓprie snĩa no. Bal. ĩ addi. ad Spe. in ti. de sen. §. l. ꝟ. x. ⁊ ibi Spe. §. j. ⁊ Bald. in. l. j. C. de postu. vbi ponit ꝙ ĩterdictũ legati vel gubernatoris ꝓuincie nō est ꝑpetuũ sʒ expirat cũ officio. de materia aũt interdicto rum ecclesiasticoruʒ nihil per legistas. ¶ Quot sunt spẽs interdicti. Rñ. ꝙ due [*]vna hoĩm alia locoꝝ. Jnterdictũ hoĩm aliud gñale. aliud spāle. aliud singulare generale interdictũ hoĩm est cũ ĩterdicit̃ ppłis regni castri. vel ville aut ciuitatis. ⁊ sic aduerte ꝙ qñ interdicitur ppłs vel vniuersitas vel cōe. ꝙ tũc nec locꝰ nec clerus est interdictus. Jteʒ ẜm cal. nec ꝑsone eccłiastice q̃ ex toto sunt trāslate ĩ ecclesiā:  de ppło nō sũt. xij. q. j. duo sicut qñ ĩterdicit̃ clerꝰ tm̃. nō ẽ ĩterdictꝰ ppłs nec vniuersitas vel cōe.  sunt diuersa clerꝰ ⁊ ppłs. de sen. exc. si snĩa lib. vj. Vñ clerici possũt celebrare sicut prius ẜm Jo. an. in. d. c. si snĩa. s. al ta voce pulsatis cāpanis: ĩterdictis tñ exclusis.  ꝓhibitio. c. q in te. de pe. et re. ⁊. c. nō est vobis. de spō. ⁊ moderatio. c. alma. de sen. exc. lib. vj. Jntelligit̃ quā do locus est interdictus ⁊ non expresso loco in snĩa ĩterdicti nō hʒ locũ cessatio diuinoꝝ ⁊ alia quāuis sit gñale. Cal. ta men ꝙ dʒ seruari moderatio. d. c. alma. Sed nō credo ei. dic ergo ꝙ possunt clerici alta voce celebrare sicut priꝰ ⁊ in ec clesijs suis alta voce. ⁊ ꝙ ĩ isto casu pos sunt admitti oẽs  nō sunt de ppło illo ⁊ nō sunt cā interdicti. tʒ Archi. ĩ. d. c. si snĩa. ⁊ Federi. cōsilio. lxx. Siłr ẜm Cal. illi possunt admitti  de illo erāt ppło sed domiciliũ trāstulerũt. Astẽ. tamẽ li. vij. ti. xvj. tʒ ꝙ nō nisi absoluant̃ ex quo semel fuerũt interdicti sʒ dictũ Cal. est verius ⁊ sequit̃ Ge. in. d. c. si sententia. ⁊ etiam absentes excusant̃ donec sciant c. apostolice. de cle. excō. mi. post sciũt tenentur seruare. ¶ Vtrũ populus nō interdictus si fiat [*]de populo taliter ĩterdicto efficiatur in terdictus. Rñ. ẜm Cal. ꝙ sic. ¶ Vtrũ bānitꝰ  est de ppło interdicto [*]sit ampliꝰ ĩterdictꝰ. Rñ. ꝙ sic si ad tẽpꝰ ẽ bānitꝰ.  adhuc ciuis est ⁊ de ppło. l. relegati. ff. de interdic. ⁊ relegatis. ¶ Sed nũd habitātes in ciuitate qui [*]nō sunt ne ciues ne de populo illiꝰ ligẽtur interdicto. Rñ. ꝙ nō. d. c. si sentẽ tia. sed ligātur illi qui sunt facti ciues ex gratia licet ibi non habitent. ¶ Vtrum impuberes populi interdicti [*]sint similit̃. Rñ. Jo. de deo ꝙ si nō sũt do li capaces non sunt interdicti. Secus si sunt doli capaces. ¶ Quid de mulieribꝰ q̃ viris ↄ̃dicũt et [*]alijs hoĩbus  ꝓ posse resistũt. Rñ. Joā. de deo. ꝙ nihilominꝰ ex quo sunt de illo populo ꝙ sunt interdicte. ¶ Speciale interdictũ hoĩm est cuʒ in[*]terdicit̃ aliq collegiũ vel vniuersitas ĩ ppło inclusa puta studiũ papie ⁊ hmōi vel capłm. Nā interdicto capło vel collegio vel vniuersitate singule ꝑsone de ipsa sunt interdicte ẜm Jo. an. ⁊ Ge. in d. c. si sententia. ⁊ istud comprehẽdit tā clericos  laicos qui sunt de illo collegio vel vniuersitate. ¶ Sed quid si interdicatur familia ali[*]cuĩus nund clerici de eiꝰ familia erũt ĩterdicti. Rñ. Rodo. ꝙ sic nisi specialiter eximant̃. Vñ aduerte hoc ẜm Arch. ⁊ se q̃t̃ Ge. ĩ. d. c. si snĩa ꝙ ĩterdicto collegio vel vniuersitate cłici  nō sũt de illo col legio vł vniuersitate poter̃t ianuis aꝑtis ⁊ pulsatis cāpanis alta voce celebrare excōicatis ⁊ interdictis exclu. Se cus vbi esset interdictus locus quia nō possunt nisi ẜm ꝙ. j. dicam. ¶ Vtꝝ si ĩterdicant̃ doctores oẽs alicu [*]ius ciuitatis ĩtelligant̃ ĩterdicti clerici  sunt doctores. Rñ. ꝙ ñ ꝑ gl. ĩ. d. c. si snĩa. Siłr si ĩterdicunt̃ clerici nō veniũt reli giosi nō hñtes dignitatẽ. ⁊ de hocvide. s̃. clericꝰ. e. Ge. tñ ĩ. d. c. si snĩa. dicit ꝙ cle ro ĩterdicto veniũt clerici seculares regulares ↄuersi ⁊ ↄuerse:  ita sunt ad ec clesiā trāslati ꝙ ꝓprie de ppło dici non pñt de quo dicto ego valde dubito ⁊ po tiꝰ credo ↄtrariũ nisi aliud ↄstet de mẽte. ꝑ ea que. s̃. dixi. Clericus primo. ¶ Quid si vnꝰ de ppło ĩterdicto ĩgredit̃ [*]monasteriũ an possi diuĩs ĩteresse sine relaxatiōe ĩterdicti gñał vł spālis. Rñ. Federi. ⁊ fequit̃ Ge. ĩ. di. ca. si snĩa ꝙ sic  desinit esse de populo ergo purgatur eius lepra sine alia relaxatione. ¶ Singulare ĩterdictũ hoĩm r cũ aliq̃ [*]certa ꝑsona interdicit̃ vł ẽt ĩcerta. vt cũ r.  fecerit sic sit ĩterdictꝰ ip̃o fctō. ⁊isti qͦ cũ vadũt sunt sꝑ ĩterdicti. nisi absol uant̃ si ĩterdictũ nō ẽ ad tp̃s. Vñ aduer te ⁊ no. bñ ꝙ tales ĩterdicti siue gñałr si ue spālit̃ vł singularit̃ nō pñt exercere aliquẽ actũ cōcessoꝝ tꝑe interdicti de  bus. j. dicet̃  pertineāt ad ordines aut ad celebrationẽ diuinoꝝ aliter essent ir regulares vel suspensi scm ꝙ infligitur pena violantibus interdictũ. vt. j. dicetur ⁊ de tali interdicto non loquitur. c. alma. ¶ Vtꝝ ĩterdicti gñałr speciałr vł singu [*]lariter sint vitādi ab alijs. Rñ. ẜm Hos. Jnno. ⁊ Ber. ꝙ sic ĩ diuĩs officijs qñ ꝓṗo noĩe seu alia certa locutōe ꝑ snĩaʒ sũt de signati alij aũt ñ sũtvitādi nisi a iudice specificent̃: nisi eoꝝ offensa ꝑ quā sũt in terdicti esset multũ notoria ita ꝙ nulla tergiuersatōe posset celari. c. tua nos.  coha. cle. ⁊ muli. Sed tu dicvt. s̃. excom municatio. viij. §. iij. Jnterdictum. i. locorũ aliud generale vt cum in terdicit̃ regnuʒ vel ꝓuincia vel diocesis. Aliud speciale. vt cũ interdicit̃ ciui tas aliqua castrũ vel villa. Aliud singu lare vt cũ interdicit̃ certa eccłia vel capella vel certe eccłie. ⁊ sic ĩterdicto loco aut generaliter vł specialiter aut singu lariter nō sunt interdicti hoĩes vel cleri ci talis loci. Vñ extra illa loca pñt audi re diuina ⁊ sepeliri si ibi elegerũt sepul turā vel ibi mortui fuerĩt:  nō sunt in terdicti nisi fuerint ĩ culpa ĩterdicti po nẽdi. tex. in. d. c. si sentẽtia no. Pa. d. ca. q in te. ⁊. d. c. nō est vobis Aduerte tñ ꝙ id quod statuit̃ in interdicto genera li locoꝝ hʒ locũ ĩ interdicto specialis lo ci. ⁊ hoc ideo  interdicta ciuitate vel villa intelligit̃ tota interdicta generalĩ ter ⁊ ideo habentes priuilegium ꝙ tꝑe gñalis interdicti possint celebrare sub missa voce intelligit̃ generale interdictũ. quādo etiam aliqua terra est inter dicta quo ad illā terrā. vt dicitur ⁊ not. in. c. cum partibus. de ver. sig. Jnno. tamen ⁊ Hosti. tenent ꝙ interdicta eccle sia aliqua in penā populi licet multi ex eis non delĩquerint sed solũ vel dñs vel vniuersitas ꝙ talis populus etiam qui nō est ĩ culpa nō poterit alibi eligere se pulturam apud ecclesiā nō interdictaʒ nisi ex ṗuilegio speciali hoc habuerit. Sed hoc non credo verũ . c. quod alle gat scilicet vt priuilegia de priuil. loqui tur quādo populus est interdictus. ¶ Quid si iudex dicat interdico regnũ [*]francie. R. ꝙ interdictuʒ extenditur ad totam terram que adheret ei tẽpore la te snĩe siue rōne dñij siue rōne feudi. de postu. prela. c. j. vel ẜm glo. in. d. c. exten ditur etiam ad terras que adherebant ei prestando auxilium Tempore interdicti: prolati si vero dicat inte rdico terras regis francie tunc se cundum Rodo. non extenditur ad feuda. quia pene sunt restringende. Sed contra eũ est tex. d. c. j. in verbo terrarũ ipsius. ⁊ iō dic siłr esse interdicta  in feudis habet vtile dñium. ⁊ etiā includunt̃ ter re in quibꝰ solũ hʒvsũfructũ ẜm Jo. an. ⁊ sequit̃ Ge. in. d. l. si snĩa. Si vero ali terrā haberet ĩ pignus nō esset interdi cta  nō est ipssus quo ad dñiuʒ. secus si diceret ꝙ interdicit omnẽ terrā quaʒ tenet  sic esset interdicta. c. cũ Bertol.  re iudi. s creditor habet possessionẽ veram pignoris. ff. de vsuca. l. serui. ¶ Sed quid si hʒ terrā cōem cuʒ altero [*]Rñ. Ge. in. d. c. snĩa. ꝙ si est indiuisa nō comprehẽdet̃ ne iustus patiat̃. Secus si est diuisa  pars sua subiacebit. ¶ Vtrũ interdicta ciuitate veniāt eius [*]suburbia. Rñ. ꝙ. sic ⁊ etiā ↄtinẽtia edificia. Et idẽ dic de interdicto castri vel ville. lʒ ꝓprie nō habeat suburbia. vt in. c. si ciuitas. de sen. excom. li. vj. ¶ Sed q̃ro d r suburblũ aut cōtinẽs [*]edificium. Jo. de deo dicit ꝙ suburbia intelligũt̃ illa  sunt. j. vltimā portaʒ ⁊ faciunt cũ ciuitate publicas functiōe s ⁊ vocant̃ ad ↄcilia ⁊ cōtiones. vel dic ẜʒ Ge. ꝙ dñr burgi extra ⁊ prope ciuitateʒ in quibus domus sunt cōtigue. Vel dic ꝙ suburbia dñr domus ꝑ qu as est iter rectũ eũdi ad ciuitatẽ vel locũ ⁊ cōtinẽ tia edificia sunt. pulchre domus circa ciuitatẽ nō intra suburbia vbi nō sunt burgi directe introducẽtesad ciuitatẽ. Glo. in. d. capitu. si ciuitas dicit ꝙ arbi trio iudicis est relinquẽdũ q̃ dicant̃ ↄtinẽtia edificia:  non dicit tex. ↄtiguis sed ↄtinẽtibꝰ. legiste vero ĩ. l. ij. ⁊. l. edifi cia ⁊. l.  incōti nẽtibus. ff. de verb. sig. quasi in idem coincidunt. Ego ꝟo quo ad hoc attenderẽ ad rōnẽ legis expressam ⁊ dicerem omnia illa dici cōtinen tia edificia que ita sunt ꝓpe ciuitatem ꝙ in illis celebrando cōtẽneret̃ ecclesia stica censura: puta  quasi ita cōmode eo conuenire possunt sicut si non esset interdictum. sed vbi non contemnitur propter hoc: puta distat per miliare et est valde laboriosum illuc ire nec passim populus potest eo conuenire: tunc non acciperetur sub hac significatiōe. ¶ Vtrum dño vẽ dẽte terrā interdictuʒ [*]siue generaliter siue specialiter aut sin gulariter alicui dño qui nō est in culpa esset interdictũ. Rñ. ꝙ nō ẜm Ge. in. d. c. si snĩa. quia secũ portat onus suũ. ¶ Vtrũ dño emẽte terrā post lataʒ sen[*]tentiam interdicti contra omnẽ suā ter ram sit illa terra interdicta. Rñ. ẜm Ge. ĩ. d. c. si sententia. ꝙ non nisi lator inter dicti expressisset nedum terrā habitam sed habendam. ¶ Vtrũ interdicta ecclesia sit interdictũ [*]cimiteriũ vel eius capella. Rñ. ꝙ sic si capella velcimiterium sunt cōtigua ec clesie alias nō⁊ ideo in nō ↄtiguis posset celebrari. d. c. si ciuitas. §. fi. Jnterdictum. iij. tam personarum  locorum quis potest ponere. Rñ. ꝙ oẽs illi qui possunt excōicare vel suspendere ratione iurusditiōis ordinarie vel delegare quā habẽt super illos quos volũt inter dicere. deverb. sig. querẽti. de offic delega. c.  pōtificali li. vj. ⁊ quis pōt excōi care habes. s̃. cōicatio. j. §. iij. [*]¶ Vtrũ ep̃i possint interdicere ꝑsonas singulares eccłiasticas vł seculares aut eorũ loca vel terras que hñt priuilegiũ ne possint ĩterdici. Rñ. ꝙ sic ⁊ etiā excō municare: nisi talia priuilegia sint con cessa regibus vel reginis aut eoꝝ filijs vel religiosis: nō ratione persone sed or dinuʒvel locoꝝ vt ĩ. c. ne alid. de priui. lj. vj. nec etiā pñt interdicere exẽptos ẽt indirecte puta interdicendo ne eisven dant aut cōicent. ⁊ ↄtrafacientes sunt puniẽdi. c. quāto de priuile. rōne tamen delicti ⁊ contractus posset vt. s̃. exemptus. §. viij. ¶ Vtrum canonici ecclesie cathedralis [*]possint ponere ĩ aliquo loco vel ecclesia interdictũ. Rñ. ꝙ nō sine assensu ep̃i. c. que sunt. de his que fi. a ma. par. c. ¶ Pro qua causa potest poni ĩterdictũ. [*]Rñ. ꝙ pro subsidio pecuniariovel bito pecunie vel alterius quantitatis. laicꝰ aliquis nō potest ĩterdici nisi ex specia li auctoritate sed is apostolice ⁊ expressa alias non tenet si ponat̃ per extraua gantem Bonifacij. viij. q̃ incipit. Proui de attendẽtes. Ponẽdum est igit̃ ꝓ cul pa aut dñi aut ppłi ⁊ huiusmodi non singularis alicuiꝰ ꝑsone q̃ offm̃ non ha bet generale vt pʒ in. c. sane. de offic. de le. ⁊ in. c. non est nobis de spon. ¶ Quō dʒ poni. Rñ. ꝙ p̃cedẽte monitio [*]ne ⁊ in scriptis q̃ scriptura cōtineat cau sam sicut⁊ de excommunicatione dictũ est. s̃. Excommunicatio. ij. §. j. ⁊. ij. ¶ Vtrũ sit aliqua forma verboꝝ ẜuan. [*]da. Rñ. ꝙ nō necessario sed sufficit dice re nos ꝓpter talẽ cām regnũ vel castrũ vel ecclesiā talẽ suppōimꝰ ĩterdicto et huiusmodi. vt no. ĩ. d. c. sane. ⁊. c. nō est nobis. Jnterdictum. iiij. Jn quibus ca sibus incurritur interdictũ. Rñ. ꝙ generale interdictum ⁊ speciale locorũ in nouẽ casibus incurrit̃ ipso iure. ¶ Primus qñ ciuitas in qua morit̃ summꝰ pōtifex nō seruat dispositionẽ. c. vbi ꝑiculũ de elec. li. lib. vj.  tũc ip̃o facto ẽ ĩterdicta vt ibideʒ. ¶ Secũdus qñ ciuitas dat auxiliũ con siliũ vel fauorẽ in secutoribus cardinaliũ aut captoribus: aut percussoribꝰ vel mandatoribꝰ p̃dictoꝝ aut socij talia fa cientiũ vel si infra mẽsem saltẽ tales de linquẽtes nō punierit si potest ipso facto est ĩterdicta. de penis. c. felicis li. vi. excipit̃ Roma. ¶ Tertius qñ collegiuʒ vel vniuersitas ab ecclesijs vel ab eccle siasticis ꝑsonis exigit pedagia guidagia vel alia per se vel per aliũ de rebus suis quas nō causa negociādi defe rũt aut ad huiusmodi soluẽda ↄpellit tũc ipso facto oĩs ciuitas castrum vel villa aut aliꝰ locus dicte vniuersitatis vł col legij subiacet interdicto.  cẽsi. c.  li. vj. ¶ Quartus qñ collegiũ vel vniuersi tas aut archiep̃ivel ep̃i⁊ alij tam superiores  ĩferiores ecclesiastici sustinent penam quā incurrerũt in ↄducẽdo aut locādo domos vsurarijs alienigenis q̃ eis imponit̃ in. c. j. de vsuris li. vj. ꝑ mẽ sem. de qua habes. Vsura. ij. §. xiij. nam post mẽsem terre oẽs ipsorũ sunt interdicte quādiu idẽ vsurarij in eis cōmorantur. vt in. d. c. j. ¶ Quintus quando clerici vel religiosi inducũt aliqueʒ ad vouẽdũ aut promittẽdũ de sepultura si in eoꝝ ecclesiavel cimiterio eũ sepeliāt tunc si. j. decendũ ecclesie vbi de iureve nit sepeliẽdus o ĩa q̃ occasione sepultu re habuerũt nō restituẽt: etiā si nō petā tur ⁊ cadauer si petatur ipso facto eo ruʒ ecclesie ⁊ cimiteria sunt interdicta. c. animarum ꝑiculis de sepul. li. vj. ⁊tā diu durat donec plene satisfecerĩtvt ibi dem. ¶ Sextus qñ ciuitas ↄmittit aliquid in ep̃m suũ vt capiat̃ ꝑcutiat̃ ban niet̃ ipso facto est interdicta cle. si quis suadẽte de penis. Sptimꝰ quilibet locus vel loca in quibus ep̃s detinet̃ ĩuitus sũt interdicta ipso iure. di. cle. si s suadẽte. ¶ Octauꝰ quādo religiosi exẽpti ecclesias et decimas recipiũt a laicis sine cōsensu diocesanoꝝ vel excōicatos admittunt ad diuina seu interdictos nominatim aut instituũt vel desti tuũt inconsultis ep̃is in ecclesijs nō sibi pleno iure subiectis vel quādo hospitalarij ⁊ tẽmplarij plus semel in an no celebrant in ecclesia posita in loco interdicto vel defendunt ne cōfratres exemptorũ seu ipsoruʒ oblati qui in to tum nō se trāstulerunt possint iudicari a locorũ ordinarijs tunc ecclesie eorum ipso facto sunt interdicte ẜm glo. in. c. j. de iureiur. lib. vj. ⁊ archi. in. c. ep̃orum de priuile. lib. vj. ⁊ sequitur. Pa nor. in .c. cum ⁊ plantare de priuile. ⁊facit. c. si quis suadẽte. xvij. q. iiij. uis. glo. ĩ di. c. cum ⁊ plantare ⁊ cōiter doct. ibidẽ teneant ꝙ nō sint ip̃o iure. Sʒ prĩa opi. mihi videtur verior. ¶ Nonus ecclesia dicitur ĩterdicta qñ est poluta humano sanguine vel semine  quo dic vt. s̃. Cōsecratio ecclesie. §. viij. ¶ Decimo incur ritur interdictũ regni castri vel loci qñ dñs eoꝝ ĩpedit ne legatus aut nunciꝰ pape possit exequi suum officium ⁊ tan diu donec persisterit in tali ↄtumacia. capitulo super gentes de offi. le. li. vj. ex trauagans est. Aduerte tamen hic ꝙ lʒ in supradictis casibus aliqua terra vel ciuitas vel ecclesia ipso iure subiciatur interdicto nō tamẽ tenet̃ quis illud ser uare añ declarationẽ per iudicẽ fiendā: ita ꝙ in ea celebrās ante dictā declara tionẽ non incidit in penas statutas cō tra nō seruātes interdictũ. de quibꝰ in fra dicetur. Jnterdictũ. vij. ⁊ hoc ꝓpter constitutionẽ constañ. concilij. de qua s̃. excōmunicatio. viij. §. ij. ¶ Jn quibus casibus incurritur inter[*]dictum generale vel speciale personaꝝ ipso iure. Rñ. ꝙ ĩ quatuor casibꝰ. ¶ Pri mus qñ ep̃s cōitas velvniuersitas ĩponit: exigit: vel recipit collectas ab eccle siasticis ⁊ c. de quibꝰ in. c. clericis. de im mu. eccle. li. vj. seu qñ bona deposita ecclesijs arestauerit occupauerit vel arre stari aut occupari fecerit. seu dederit in his auxiltũ consiliũ vel fauorem sciẽter ipso facto est interdicta nec absoluitur nisi de speciali mandato sedis apostoli ce. nō obstantibus quibuscun priuile gijs. vt. d. c. clericis que tamẽ vacat per cle. vnica eodẽ titu. ¶ Secũdus qñ vni uersitas vel collegium permittit in ter ris suisvsurarios alienigenas conduce re domosvel eis locat ad exercẽdũ fenꝰ ipso facto est interdicta. c. j. de vsuris li. vj. ¶ Tertius qñ ꝑsona ecclesiastica re gularis aut secularis tũcũ exẽpta ⁊ euiuscũ ordinis aut status existat sciẽ ter celebrat vel celebrari facit in locis ĩterdictis nisi ẜm ꝑmissionẽ iuris vel ex communicatos publice vel interdictos ad diuina officia vel sacramenta aut se pulturā admittit. tũc ipso facto est ĩter dicta ab ingressu ecclesie. ⁊ tādiu donec satisfecerit ad arbitriũ eius cuiꝰ sentẽtiam contẽpserũt. ca. ep̃oꝝ. de priuile. li. vj. Hodie tũ sepelientes excōicatos pu blice aut noĩatim ĩterdictos sunt excōi cati ip̃o fctō. cle. eos  sepultu. ¶ Quar tus qñ vniuersitas ↄcedit rep̃salias aut cōcessas extẽdit ad ꝑsonas eccłiasticas vel eoꝝ bona nisi. j. inẽseʒ reuocet ip̃o fa cto est interdicta. c. ⁊ si pignoratiōes de iniu. lib. vj. Sunt alij casus ĩterdicti de quibus. j. suspẽsio primo qui potiꝰ suspensiones nominantur  interdictuʒ cum etiam casu tertio precedenti. Jnterdictum. v. que prohibentur tẽpore interdicti vel in loco interdicto exerceri. Rñ. ꝙ oẽ spirituale. q reducit̃ ad sex. vt clariꝰ intelligat̃ ẜm ꝙ colligo ex Jnno. ⁊ Pa. ⁊ cōiter doc. in. d. c. nō est vobis. ⁊ ca. fi. de exce. prela. ⁊. c. ꝙ in te. de pe. ⁊ re. ⁊. c. fi. de senten. excom. li. vj. Vñ aduerte ⁊ not̃. bene ꝙ quicquid pertinet ad aliq se. infra positorum intelligitur semper prohibitum tempore interdicti. nisi vbi inuenitur in iure specialiter cōcessum. ¶ Et primo ꝓhibet̃ om̃e exercitium de [*]putatũ certo ordini eccłiastico. Et hoc ꝓcedit siue sint clerici presbyteri siue ĩ feriores. vt no. Pa. ĩ. c. ij. de cle. excō. mi. Et r exercere offm̃ deputatũ certo ordi ni: puta qñ t epistolā: vt subdiaconus euāgeliũ vt diaconꝰ. vel offerẽdo calicẽ vrceos ⁊ hmōi vt lector vel exorcista et hmōi. vł dicẽ do matutinũ ⁊ ali officium vt hedom adariꝰ ⁊ siłia q̃ cōue niũt alicui ordini. Facit. c. si s ep̃s. el. ij. xj. q. iij. vñ talia exercẽtes sũt irregulares ipso fctō. Secꝰ eẽt si exerceret aliq q nō ẽ deputatũ certo ordini eccłiastico si cut cātās rñsoria vł p̃os nō officiando ṗncipałr sʒ tā libʒ aliꝰ laicꝰ. Jtẽ nec auditio diuinoꝝꝑtinet ad certũ ordinẽ ⁊ talia exercẽtes tꝑe interdicti nō erũt irregulares nisi auctoriʒādo audirent diuina: puta  p̃latꝰ facit celebrare  sic eẽt irregularis secũdum glo. in cle. Archiep̃i. de priuil. ¶ Vtꝝ bñdictio solẽnis ep̃i sit ꝓhibita tali tꝑe. Rñ. ꝙ sic  eā facit rōne ordĩs xcv. di. c. ecce ego. nisi ĩfestiuitatibꝰ de  bꝰ infra nō aũt simplex ꝓhibet̃. nec bñ dictio ꝑe vł baculi ꝑegrĩoꝝ.  nō perti nẽt ad ordinẽ. ⁊ idẽ pōt dici  bñdictio ne vestimẽtoꝝ illoꝝ  volũt intrare mo nasteriũ vel tertiũ ordinẽ btĩ Francisci ꝙ licite p̃t fieri. ¶ Sco ꝓhibet̃ mĩstratio scr̃amẽtoꝝ ex ceptis eo mō qͦ cōcedũt̃  iure de qͦ vi. j. ĩ. c. se. ¶ Tertio ꝓhibet̃ celebratio diuinorum. vt in. c. respōso. de sen. ex. de cle. excō. mini. c. ij. ⁊. iij. Sed quid venit hic nomine diuini officij. dic solummodo ordinatum in breuiario vel missali. vt j. patet in. c. se. §. j. cum sequentibus. ¶ Quarto ꝓhibetur collatio ordinum [*]nisi vt. j. dicam in. c. seq. ¶ Quinto prohibetur sepultura eccle[*]siastica: tamẽ extra cimiteriũ ⁊ ecclesiā lʒ sine officio cũ officio nō aliter clericꝰ incurreret penas positas ↄtra tales de quibus. j. dicetur. in capitulo seq. ¶ Sexto pulsatio campanarum ar. d. [*]c. alma. Si tamẽ laici pulsarẽt sine eoꝝ cōsensu clerici excusant̃ ẜm Jo. de deo. Hoc intelligo de pulsatiōe pro horisca nonicis:  Aue maria vel campane de festo vel ꝓ alio signo  ꝓ horis nō cre do sint prohibite. Septimo apertio ianue ecclesie tẽpore celebrationis officij: nisi prout infra dicitur in. c. se. ¶ Vtrũ p̃fata ita ꝓhibeant̃ in ecclesijs [*]exẽptis. sicut ĩ alijs. Rñ. ꝙ sic. vt ĩ. c. autoritate. de priuile. li. vj. ⁊ ita seruabũt si sicut faciũt alie eccłie celebrādo scʒ modificationẽ. c. alma. de sen. exc. li. vj. Jnterdictum. vj. Que conceduntur tꝑe interdicti generalis locorum vel specialis vel singularis. Rñ. ꝙ vndecim. ¶ Primũ celebratio officioꝝ diuinoruʒ [*]⁊ missarũ ĩ ecclesijs ⁊ monasterijs sicut fiebat ante interdictũ cũ ista modificatiōe. tñ. s. submissa voce. Januis clausis cāpanis nō pulsatis excōicatis ⁊ ĩterdi ctis exclusis in. d. c. alma. §. addicimus. aduerte hic ꝙ istud. c. alma loquitur de gñali ⁊ spāli interdicto tam hominum  locoꝝ nō de singulari ĩterdicto alicu ius eccłie ẜm gl. ĩ. d. §. addicimus. et iō ibi non posset celebrari. Quod nota be quia pauci aduertunt. ¶ Sed q̃ro a bus celebrari debẽt p̃fa[*]ta diuina. Rñ. Arc. in. d. c. alma ꝙ a pro prijs clericis eccłiaꝝ vel monasteriorũ monachis: nisi et ipsi essent interdicti. vt supra interdictum. j. §. xj. ¶ Qui pñt admitti ad ista diuina. Rñ. [*]ꝙ nullꝰ nisi clerici aut monachi illaꝝ eccłiaꝝ ĩ bꝰ celebrant. vnde aliaꝝ ecclesiarũ clerici vel monasterioꝝ mona chi nō possunt admitti ẜm Ar. ĩ. d. c. al ma. Cal. tamẽ. vt refert Ge. ĩ. d. c. alma tʒ ꝙ post factũ nō eẽnt irregulares: sʒ añ factũ nō auderet cōsulere ꝙ s admitte ret religiososvel clericos extraneos. Fe de. ↄsilio. lxxxvij. dicit ꝙ videt̃ absurdũ tales nō admittere. ⁊ Jo. an. dicit ꝙ est nimis duꝝ tenere ꝙ nō admittant̃. Et credo ꝙ sit veriꝰ ꝙ pñt admitti oẽs clerici aut religiosi aliaꝝ ecclesiaꝝ ⁊ ꝟbũ canonici  clerici eccłiaꝝ restringit distributionẽ nō auditionẽ seu celebratio nẽ quā ꝑmittit sicut priꝰ poterāt ĩteres se ⁊ nũc siłr. Facit ad hoc. d. c. ꝙ ĩ te. Se culares aũt de terris nō interdictis nul lo modo pñt admitti. vt ĩ. d. c. lʒ. ar. c. qm̃ ep̃i de priuilegi. li. vj.  q ꝑ priuilegiũ vni cōcedit̃ alteri denegatũ cōprobat̃. ¶ Vtrũ cũ alicui singulari ꝑsone cōce[*]dit̃ vt mō premisso. s. ianuis clausis ⁊ c. possit celebrare vel audire diuina tꝑe ĩterdicti eiꝰ familiares  nō dederunt cām ⁊ domestici possint admitti ad audiẽdũ ⁊ celebrādũ sibi officiũ diuinuʒ. Rñ. ꝙ sic. vt in. d. c. lʒ vobis. §. concedit̃. Et d cōprehẽdat̃ sub istis vide. s̃. Familia. nisi ob istā causaʒ in fraudẽ sint assumpti. c. vlt. de verbo. signifi. lib. vj. ¶ Quid si nō sit singularis ꝑsona sʒ cō [*]uẽtꝰ aut collegiũ cui cōcedit̃ auditio di uinoꝝ tꝑe interdicti nũd eius familia res domestici similiter sint admittẽdi. Rñ. ꝙ nō vt ĩ. d. ca. lʒ vobis. §. nō sic nisi super hoc habeant priuilegium. vt ibi. ¶ Quid si in ↄuẽtu vel collegio nō sunt [*]nisi tres quoꝝ duo sunt ĩfirmi nũd ter tius poterit celebrare cũ familiari. Rñ. Host. ĩ. c. ꝙ nōnullis. de priuile. ꝙ sic ne priuilegiũ sit inutile sicut cōcedit̃ singulari ꝑsone. vt in. d. c. lʒ dũmō nō dede rit cām ĩterdicto. vt in. d. c. lʒ. Arch. dubitat sed ego credo verũ dictum Hosti. ¶ Qũo dʒ intelligi priuilegium quo cō [*]cedit̃ aliquibus religiosis ꝙ tꝑe ĩterdi cti possint reciꝑe ad diuina confratres suos. Rñ. ꝙ dʒ intelligi de illis cōfratri bus  lʒ in seculo remanẽt tamẽ eorum ordini sunt oblati mutato habitu seculari. vel etiā  inter viuos bona sua dederunt eis retento vsufructu ĩ vita sua. vt ĩ. c. vt priuilegia. §. j. de priuil. ⁊ ĩ. c. cũ ⁊ plātare. §. de cōfraternitatibꝰ ibideʒ. ¶ Quid si ṗuilegiati vt admittant̃ tꝑe [*]ĩterdicti dederũt cām ĩterdicto vel eoꝝ culpa: dolovł fraude fuit ĩterdicta snĩa ꝓlata: vł ad ꝑpetrādũ delictũ cuiꝰ occa liōe iterdictũ latũ extitit auxiliũ: vel fa uorẽ. Rñ. ꝙ nō obstāte priuilegio nullo modo admitti pñt: vt in. d. c. licet. §. fi. ¶ Que missa pōt celebrari. Rñ. Ge. ĩ. d. [*]c. alma. recitat ⁊ sequit̃ Jo. an. et Cal. ꝙ etiā peculiaris lʒ Jo. mo. tenuerit ꝙ solum cōuentualis poterat celebrari. ¶ Cōcedit̃ alibus vt tꝑe generalis vł [*]spālis ĩterdicti locoꝝ possint celebrare in suis festis ianuis aꝑtis sicut minori bus ⁊ p̃dicatoribꝰ: nũd poterũt tales alios admittere ad celebrādũ. Rñ. Jnn. ⁊ Ho. ĩ. c. vt ṗuilegia.  ṗui. ꝙ si ṗuilegiũ sit eis datũ ꝑsonaliter nō possunt: ⁊ tũc ꝑsonaliter ↄcedit̃ cũ r: ↄcedimꝰ vobis vt possitis celebrare. Si ꝟo ꝑsonaliter nō esset datũ sicut cũ r. ↄcedimꝰ vobis vtĩ vr̃is eccłijs celebret̃: tũc pñt admittere alios ad celebrādũ: ⁊ sic est priuile giũ fratrũ minorum ⁊ predicatorum. ¶ Vtruʒ seculares ⁊ cun alij possint [*]extra eccłiaʒ p̃dicta diuĩa officia auscultare. Rñ. Ho. ꝙ excōicatis ⁊ ĩterdictis nō lʒ audire diuina. ne lʒ clericis ita alte dicere ꝙ audiantur de foris. Jntellige studiose pñt: em̃ ita alte dicere ꝙ se audiāt in choro adinuicem etiā si sic dicẽ do audirent̃ ab extra. ar. d. c. alma. Siłr non est eis aperienda fenestra vel hostiũ vt videāt eleuationeʒ corporis xp̃i et hmōi: nec pax extra potanda: nec ad offertorium post euāgelium admittẽdi. Ad p̃dicationem tamẽ possunt admitti libere: nec distinguit̃ an dederint cām vel non vel sint excōicati vel nō: vt in. c. respōso. de senten. excom. iuncto. c. episcopus nullum. de conse. dist. j. ¶ Vtrũ dicẽtes officiũ ꝑ viā vel extra ec [*]clesiā tꝑe ĩterdicti generalis vel spālis locoꝝ frangant interdictũ. Rñ. ꝙ si hoc faciāt studiose vt seculares audiant: sic violāt interdictũ: vt ꝓbat̃. ar. c. fi. de pri ui. li. vj. vbi pʒ ꝙ etiā celebratio diuino rũ extra eccłiam ꝓhibetur tali tꝑe. Secus autẽ si sic dicendo a casu seculares trāseuntes audiant: tũc  q modicuʒ est rō apprehẽdit quasi nihil. ij. phisi. tũ  non contra rationem legis. ¶ Vtrũ liceat clericis vel laicis in loco [*]interdicto legere euāgeliũ vel psalmos ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ sic sicut ⁊ predicare sicut ante dictum est. ¶ Vtrũ tꝑe generalis vel spālis ĩterdi [*]cti locoꝝ possunt seculares ⁊ alij orare in ecclesia oratione ṗuata. Rñ. Mona. ꝙ sic.  talis actꝰ nō cōtinet̃ sub aliquo ꝓhibitoꝝ: vt pʒ. s̃. Jtẽ tʒ Rod. ꝙ etiaʒ si sint ipsi orātes interdicti vel illa eccłia possunt orare oratione priuata. ¶ Vtrũ ĩtroductio post ꝑtũ ⁊ bñdictio [*]nuptialis possit celebrari tempore interdicti. Rñ. Host. tenuit ꝙ non licet. ¶ Scm q ↄcedit̃ est celebratio diui[*]noꝝ officioꝝ ⁊ missarũ alta voce ⁊ solẽniter. ianuis aꝑtis pulsatis campanis ⁊ oĩbus interdictis admissis solummō excōicatis exclusis. Et hoc solũ cōcedit̃ in festiuitatibꝰ Natalis dñi Pasche et Pẽtecostes: ⁊ Assũptiōis virgĩs głiose. Jta tñ ꝙ illi quoꝝ cā interdictũ est latũ altari nō oppropinquẽt: vt ĩ. d. c. alma. Extẽdit̃ hoc. c. ad festũ corꝑis xp̃i ⁊ eiꝰ octauā ꝑ Martinũ. v. ⁊ Eugeniũ. iiij. in extraua. q̃ incidit. Excellentissimi. Sed aduerte ꝙ ista celebratio si fieret ab interdictis ꝑsonis essent irregulares vt. s̃. pʒ. Siłr si eccła eẽt spāliter ĩterdicta.  d. c. alma intelligitur qñ interdictũ est generale loci vel spāle ẜm glo. ibidem. ¶ Vtrũ habẽtes priuilegiavt in suis fe [*]stiuitatibꝰ eclebrare possint vel in suo iocũdo aduẽtu vt de tẽplarijs r in. c. vt ṗuilegia. de priui. possint celebrare nō seruata moderatiōe huius. c. alma. Rñ. Jo. an. ⁊ Archi. in. d. c. alma ꝙ non: quia eoꝝ priuilegia per istud. c. reuocantur quo ad hoc. Secꝰ si priuilegia obtinue runt post istud. c. alma. ¶ Quero qua hora dies ĩchoabit̃. Rñ. [*]Joan. not. in. d. c. alma. ꝙ qñ dies ĩcipit lucescere  dies dicitur a dieʒ. quod ẽ clarum: ⁊ mane ⁊ vesperā cōprehendit. iuxta illud. Factũ ẽ vesꝑe ⁊ mane dies vnus. de offi. del. c. cōsuluit. ĩ aut̃. de iudi. §. sedebũt. Jo. an. ibidẽ dicit ꝙ ĩcipit ĩ vigilia festi ad vesperas quo ad celebrationẽ officioꝝ. de feri. c. ij. ⁊ ꝙ continuare poterũt vs ad vesperas crastine dicit in cle. siue. Sʒ cōpletoriũ ⁊ reliq̃ post vesperas cātare nō poterũt ẜm for mā p̃dictā. c. alma. ꝑ iura allegata Archi. ꝟo ↄcordat cũ Joā. an. sed addit ꝙ ĩ vesꝑis cōpletoriũ ↄtinet̃. xj. q. iij. sis ep̃s. el. ij. ⁊. xcij. di. c. vl. vbi Laur. Hug. ⁊ Joan. hoc no. ⁊ hoc dicit ꝓbari per. d. c. ij. vbi Alex. dicit ꝙ sicut magnitudo diei exigit tardius terminari ⁊ c. Jtem ꝓbat̃.  p̃dicta cōcessio. c. alma. est gra tiosa ⁊ fauorabilis ⁊ sic est larga interpretatio fiẽda. c. uis de prebẽ. li. vj. et hoc sequit̃. Ge. in. d. c. alma. ⁊ sic hʒ con suetudo. ⁊ sic tene. Vñ Fede. cōsilio. cxj. dicit ꝙ sicut gñaliter permittit̃ celebratio diuinorũ officiorũ sic intelligenda est ꝑmissio generaliter. de quo de cōiugi. lepor. c. ij. de priuileg.  circa maxime cũ hec sit fauorabile. ⁊ ꝑ cōsequens ampliandũ. ⁊ sit priuilegiũ principis. ⁊ sit late interp̃tādũ. ⁊ ideo in istis festi utatibus pōtep̃s altaria ⁊ virgines cō secrare ⁊ vela benedicere. ⁊ illa imponere monialibus: ⁊ calices. ⁊ paramẽta bñdicere ⁊ siłia vt est benedictio abbatisse ⁊ abbatis:  sub diuinorũ est ista veniũt  sacr̃a nō sunt cũ sint tātũ. vij. hec Fede. Similiter pōt sacerdos bene dicere sponsas. aquā hmōi ⁊ aspersionẽ facere. cādelas ⁊ oliuas similiter be nedicere. Jntellige tamen ꝙ fiāt a ꝑsonis nō interdictis:  ꝑtinẽt ad ordinẽ. vt de aqua. de cōse. di. iij. c. aquā. De be nedictiōe paramẽtoꝝ pʒ de cōse. di. j. c. vestimenta. ⁊. c. cōsulto de sacra vnctione. c. vnico in fi. de consecratiōe ecclesie vel alta. c. pen. aliter essent irregulares vt patet. Secꝰ esset de alijs que rōne or dinũ nō cōueniũt vt benedictio mense. gr̃arũ actio post mẽsaʒ ⁊ siłia. Limitarẽ tamẽ bñdictionẽ mẽse ⁊ gr̃aꝝ actiones licere. dũmodo nō fieret ĩ forma officij. An aũt alijs tꝑibꝰ a dictis festiuitatibꝰ hec possit. Rñ. Fede. ibidẽ ꝙ sic ẜm moderationẽ. d. c. alma. ⁊ ẜm ꝙ diui na officia possunt celebrari. alias non. ¶ Tertiũ qↄcedit̃ est pnĩa quorũcũ [*]tā ĩfirmoꝝ  sanoꝝ dũmodo excōicati nō fuerint. Jntellige si fuerũt excōicati ꝓpter delictũ ꝓpter ꝙ ĩterdictũ est posi tum. nō de excōicatis ex alia cā:  si sic sunt excōicati nō pñt absolui preter in articulo mortis ⁊ exceptis illis quorũ culpa latũ est ĩterdictũ: vel dederũt auxiliũ cōsiliũ vel fanorẽ delicto ꝓpter q latũ est interdictũ: nisi ṗus satisfecerint si possunt: vel de satisfaciẽdo p̃stite rint idoneā cautionẽ: aut si hec nō pos sunt nisi iurauerint ꝙ cũ poterũt satisfaciẽt. ⁊ ad satisfactionẽ faciẽdā ꝑ illos  possunt ⁊ tenent̃ dabũt auxiliũ ↄsiliũ et fauorem ac iuxta possessum laborabunt ad hoc fideliter. vt in. d. c. alma. ¶ Vtrũ absolutio generalis possit fieri tꝑe interdicti. Rñ. Jo. cal. ꝙ sic.  nō est officiũ diuinũ sed hec nō est bona rō  bene ꝑtinet ad ordinẽ. vnde si satisfaciẽs absolutionẽ generalẽ esset interdi ctus efficeret̃ irregularis: sed iō lʒ  sicut penitẽtia oĩbus cōceditur. ita ⁊ absolutio. sine generalis. siue ꝑticularis. ¶ Quartũ q cōcedit̃ est sacr̃m eucharistie q moriẽtibus tātũ permittitur. c. permittimus de sen. excō. ⁊ etiā damna tis ad mortẽ cle. j. de pe. ⁊ re. sed nund debeat eis deferri cum cāpanella. Rñ. cal. quod sic ẜm morem consuetum. ¶ Vtrũ sanis possit dari. Rñ. ꝙ nō ẽt si [*]sint sacerdotes nō celebrātes:  q nō est cōcessuʒ intelligit̃ ꝓhibitũ ĩ p̃fatis. ij. q. v. cōsuluisti. nec obstat. c. q ĩ te. de pe. ⁊ re. vbi dicit̃ cōcedi viaticũ cui con ceditur pnia:  veꝝ est ⁊ ꝓprie tũc dici tur viaticum quādo dat̃ mortẽtibꝰ sed quando datur sanis nō proprie dicitur viaticum sed eucharistia. ⁊ ideo sanis siue clericis: vel laicis denegatur. Jntellige in clericis nisi quando celebrāt: quia tunc communicare tenentur Jo. cald. vt refert Ge. ĩ. d. c. arma. dicit ꝙ est durum dicere ꝙ etiaʒ clericis sit interdictum corpus christi. Vnde. Ge. ibidẽ dicit ꝙ clericis illius ecclesie potest con cedi corpꝰ xp̃i  nō ẽ eis ꝓhibita par ticipatio sacramẽtoꝝ nec officioꝝ diuinoꝝ. vt ĩ. d. c. pʒ.  possunt secrete celebrare. ⁊ sic sumere corpus christi ⁊ hoc magis placet. ⁊ tene quia verius est. ¶ Vtrũ saltẽ debeat dari corpꝰ xp̃i illis [*]secularibꝰ bꝰ ↄcedit̃ audire diuina ꝑ c. alma. vt dictũ est. Rñ. Arch. ĩ. d. c. ꝙ lʒ ali dixerint ꝙ sic tñ veriꝰ est ꝙ nō.  ĩ c. si snĩa de sen. ex. li. vj. ponunt̃ vt diuer sa auditio diuinoꝝ ⁊ ꝑceptio sacramen torum. Et ideo tene ꝙ non potest dari. ¶ Vtrũ mulieribꝰ p̃gnātibus ꝓpins [*]partui. Rñ. Pa. ĩ. d. c. q in te. fuit diuer sa opinio. sʒ sibi placet vt cōsideret̃ ↄdi tio mulieris ⁊ si iminet ꝑiculũ mortis ꝓbabiliter tunc poterit eis ministrari viaticũ. ⁊ placet ibidẽ in intrātibꝰ mare ⁊ obsessis ẜm predictā distinctioneʒ. ¶ Vtrũ cōcedat̃extrema vnctio. Rñ. ꝙ [*]nō vt dicit Pa. ĩ. c. rñso. de sen. exc. dñs An. de butrio. ĩ. c. nō ẽ nobis post alios de spō. nec etiā clericis ẜʒ Jo. an. ⁊ Cal. ¶ Sʒ nunquid officiũ recōmẽdatiōis [*]anime cōcedatur. Rñ. Cal. ꝙ sic quia vi detur annexum sacramẽto penitentie. ¶ Quin tũ q cōcedit̃ est sacramẽtũ ba [*]ptismi nedũ paruuloꝝ sʒ etiā adultorũ. vt ĩ. c. qm̃ de sen. excō. li. vj. Et cathecismꝰ. ⁊ totũ officiũ baptismi tā accessoriũ ↄcedit̃. ⁊ tʒ Cal. ꝙ si ẽt s baptisa ret in ecclesia interdicta specialiter nō incurreret irregularitatẽ uis si hone ste alibi possit fieri non liceat. ¶ Sextũ cōfectio chrismatis in die io[*]uis sancta. d. c. qm̃. Jntelligit tñ Archi. ibidẽ ꝙ nō pōt ↄfici alta voce ne cam panis pulsatis sed cũ moderatione. c. alma. i. ianuis clausis ⁊ c. ¶ Septimũ ꝙ concedit̃ est sacramẽtũ [*]confirmatiōis quod etiam adultis pōt exhiberi dicto capitulo quoniam. ¶ Octauũ quod cōcedit̃ est sacr̃m ma[*]trimonij q legitime pōt tali tꝑe ↄ̃hi. sed benedictio nuptialis ẜʒ Host. ꝓhibetur. Pa. in. c. nō est nobis vbi de hoc no. de spon. dubitat. sʒ mihi videtur ꝙ cōcesso principali cōcedat̃ ⁊ accessoriũ. c. accessoriũ. de re. iur. li. vj. Attamen se curius est abstinere nisi in diebꝰ in qui bus licet celebrare publice. ¶ Nonũ q cōcedit̃ est sepultura eccle [*]siastica q̃ solũ clericis ↄcedit̃  seruaue rũt ĩterdictũ sine pulsatiōe cāpanaꝝ tñ cuʒ solẽnitate ⁊ silẽtio. d. c. q in te. sed hodie etiā credo possint sepeliri cũ offi cio sine nota dicto. ꝑ ar. c. cui lʒ. de reg. iur. li. vj. Scm moderationẽ tamẽ. c. al ma. ẜm Fede. cōsilio. lxx. etiā cũ campanis ⁊ alijs cōsuetis in diebꝰ in. quibus potest publice celebrari. ¶ Sʒ d si eccłia ẽ spāłr interdicta nũ d ibi sepelient̃. Rñ. Jnn. ⁊ Host. ĩ. c. tā [*]ta de exce. p̃la. ꝙ scm quosdaʒ nō pñt ibi sepeliri. Host. tñ tʒ ꝙ sic:  q facit ĩterdictũ gñale gñałr facit spāle spā liter. l. si duo. ĩ fi. ff. de admi. tu. Pa. ĩ. c. q ĩ te tʒ ꝙ clerici eccłie spāłr ĩterdicte possunt ibi sepeliri. Alij ꝟo  non sunt clerici talis eccłie spāliter iterdicte debẽt in eccłia alia nō interdicta sepeliri. ¶ Vtrũ penitẽtes ⁊ absoluti sint tumu [*]landi in ecclesia vel cimiterio similiter sicut clerici. Rñ. doc. ꝙ nō si tñ de facto sepelirent̃ nō sunt exhumandi. Sed si alibi sepeliantur cessante ĩterdicto tũc sunt ad eclesias deferendi. ¶ Vtrũ confratres  ex priuilegio reli[*]giosoꝝ quoꝝ sunt confrates admittun tur ad diuina possint sepeliri ĩ ecclesia interdicta. Rñ. ꝙ non. licet in alijs libere possint eligere sepeliri. d. c. vt pri uilegia. ¶ Vtrũ sepultura eccłiastica concedat̃ [*]oĩbꝰ in diebus lʒ celebrare solẽniter. vt dictũ est. Rñ. Cal. tenet ꝙ sic: nisi specia liter sint ĩterdicti vel cāʒ dederint ĩterdicto. ⁊ plʒ mihi sua opinio lʒ Jo. an. et Jo. de ligna. ⁊ Ge. ĩ. d. c. alma teneāt ↄ̃riũ quo ad laicos. Fede. etiā tʒ cōsilio cxj. ꝙ clerici officiādo istis festiuitatibꝰ circa sepulturā nō efficiũt̃ irregulares. ¶ Vtrũ priuilegiatꝰ tꝑe interdicti suꝑ [*]admissione ad diuina ⁊ receptione ad sacramẽta possit sepeliri in cimiterio Rñ. cal. ꝙ sic. ⁊ idẽ vr̃ etiam si solũ esset priuilegiatꝰ suꝑ auditiōe diuinorũ soĩum nō facta mentione sacramẽtoꝝ ꝑ regulā cui cōicamꝰ viuo ⁊ ẽt mortuo. ¶ Vtrum mortuaria ⁊ alie oblationes [*]possint recipi ꝓ defunctis tẽpore inter dicti vel ab ipsis interdictis. Rñ. ꝙ sic. si mortui sunt penitẽtes: ⁊ ꝓeis orādũ est. xj. q. iij. quicũ intra. ¶ Decimũ q ↄcedit̃ ẽ ordinũ collatio [*]vt no. Jnn. in. d. c. nōest nobis. Videtur tñ velle ꝙ solũ clericis possint dari: sed nō laicis. sed Pa. in. d. c. ⁊ in. c. quod in te dicit ꝙ posset attẽtari ꝙ ex necessita te poterũt etiā laici ordinari ĩ loco ĩterdicto: sicut dictũ est de crismate cũ non fiat baptismus sine eo. di. c. qm̃  ex qͦ cōceduntur aliqua q̃ non nisi per cleri cos possunt cōferri consequenter ꝑmit tũtur: ⁊ ea sine quibꝰ. ar. c. qm̃ de sen. ex cō. lib. vj. Sed sine necessitate nec laici nec clerici possuntordinari ĩ loco inter dicto sed alibi ordinẽtur si ipsi nō sunt interdicti  possunt. ¶ Vndecimũ quod conce ditur sed est [*]speciale ep̃is ⁊ alijs superioribꝰ vtvbili bet possit cũ altari portali celebrare ⁊ celebrari facere ⁊ audire diuina uis sit interdicta terra ciuitas vel castrum seruato tñ q dictũ ẽ. s. Januis clausis cāpanis nō pulsatis interdictis exclusis vt ĩ. c. fi. de priuile. li. vj. habet̃ ⁊ no. simile priuilegiũ habẽt fratres minores ⁊ p̃dicatores. c.  in his de priuile. ⁊ no. in. d. c. fi. in gl. Secus si esset inter dicta eccłia vel aliquis locus singularis:  nec ep̃s nec fratres predicti possent ibi celebrare vt not. Jo. an. in ca. quesiuit. de cle. nō resi. ⁊ setur ibi Pa. ¶ Duodecimum quod conceditur im[*]mo precipitur omnibus obligatis ad dicendum officium: vt illud quotidie ⁊ integre dicant lʒ ip̃i specialiter ⁊ singu lariter sint interdicti sigillatim tamen debent dicere sicut dictum est de excōi catis. s̃. hore. §. v. Jnterdictum vij. violantes incurrunt pena. vij. ¶ Prima est irregularitas. hanc incur [*]rit oĩs clericus  lʒ nō sit ip̃e interdictꝰ tñ exercet alid de putatũcerto ordini ĩ loco ĩt̃dicto: nisi ẜʒ q ꝑmittit̃ a iure. vt s̃. dictũ ẽ. Jntelligit hoc fede. ↄsilio. vij. verũ qñ publice ⁊ palā more solito cele brat sicut dicimꝰ de excoĩcatovł interdi cto sicut priꝰ celebrāte. in cle. pe. de sen. ex. Siłr existẽs interdictꝰ simpłr si exer cet alid deputatũ certo ordini vbicũ ẽ irregularis. c. is . ⁊. c. is cui de sẽ. ex. li. vj. ⁊. c. cũ eterni.  snĩa ⁊ re iudi. li. vj. [*]¶ Sca ꝙ supradictꝰ ẽ ĩtelligibilis ita ꝙ nō pōt eligere nec eligi. d. c. is qui. ¶ Tertia ꝙ supradictꝰ sit ĩpostulabilis ita ꝙ nō pōt postulari. c. j.  postu. p̃la. [*]¶ Quartaꝙ talia ẽ bñ ficijs eccłiasticis spoliādꝰ: ⁊ si mōachꝰ vł moniałẽ. dʒ re [*]trudi in arciori monasterio ad agendũ penitentiaʒ. c. postulatis. de cle. ex. mi. ¶ Quid si talis celebrat nō ĩ loco ĩt̃dicto nec ip̃e ĩterdictꝰ sʒ tñ ꝑsonis inter[*]dictis. rñ. ꝙ iō ẽ irregularis est tñ inter dictus ei ingressus ecclesie donec satis faciat ad arbitriũ illiꝰ cuiꝰ snĩaʒ ↄtem psit. c. ep̃oꝝ de ṗuile. li. vj. Siłr ẜʒ Fe. vbi. s̃. Q admittũt̃ laici aliundeveniẽ tes ad dĩnũ in eccłia nō interdicta existẽte ĩloco ĩterdicto gñalitervłs pāliter. ¶ Sʒ d si tales clerici exercẽt ea que nō sunt deputata certo ordini. vt puta [*]cātare ĩ choro legere psalmos. vł epłam sicut faciũt alij laici. Rñ. ẜʒ Jnn. in. di. c. tāta. ⁊ sequitur Pa. in. c. ij. de cle. excō. mini. ꝙ nō incidũt in prefatas penas. iurisditionalia: tamẽ exercere possunt vñ ⁊ excōicare ⁊ absoluere pñt si ipsi nō sũt interdicti. dicit Pa. in. d. c. ij. ꝙ nō  bẽt absoluere cũ illa solẽnitate. c. a nobis el. ij. de sentẽ. excom. sed ei nō credo quo ad absolutionem:  absolutio ab excōmunicatione siue cum illa solennitate siue sine ea nō pōt ĩpendi ab interdicto. sʒ ille  impẽdit nō sit interdictꝰ tũc absoluere pōt etiā cũ illa solẽ nitate:  cũ absolutio ꝑmittit̃ergo ⁊ so lẽnitas cōsueta. Jnno. tamẽ ⁊ Hosti. et Laudu. ↄcordāt cũ Pa. ⁊ addũt ꝙ efficeretur irregularis  absolueret cũ p̃fa ta solẽ nitate. sed eis non credo ratione p̃dicta. Jtem ẜʒ Guiliel. durādi siłr est irregularis cłicꝰ qui solẽniter in cimiterio sepelit homineʒ interdictũ. ar. ca. j. de postu. prela. sed ego dico similiter si hominẽ nō interdictũ sepelit in loco in terdicto solẽniter. s. cũ officio. solito. rō  istud ↄpetit certo ordini ẜʒ ꝙ cōmuniter seruat̃. no. etiā aliam penā in cle. eos de sepult. de qua. s̃. excōmunicatio vij. casu. xxxvj. ¶ Quinta pena est clericus  non ser[*]uat interdictũ loci est suspẽsus ab offō ⁊ bñficio. d. c. tāta. de exce. prela. in tex. ⁊ in gl. ⁊ sequuntur cōiter doc. ¶ Sexta pena est cōtra religiosos qͦscũ [*]. s. excōicatiōis  nō seruāt interdictũ cũ matricẽ eccłiaʒ loci seruare sciũt: q intelligo de gñali interdicto imposito a sede apłica vel a locoꝝ ordinarijs:  si esset ab eoꝝ legatis sine speciali eoꝝ mādato nō haberet locũ hec pena. Similiter  singulariter ecclesia matrix esset ĩterdicta nō hʒ locũ ĩ cle. ex frequẽ tibꝰ de sen. ex. si vero matrix ecclesia nō ẜuaret p̃dictũ interdictũ gñale solũ in currerẽt penas ⁊ clerici incurrũt. de bus in isto capi. dicitur. ¶ Vtrũ laici non seruātes interdictuʒ [*]incurrāt ali penā. Rñ. ꝙ nulla inuenit̃ ĩ iure ipsis ĩposita peccarẽt tñ mortaliter si hoc facerẽt in ↄtemptũ eccłie ałs nō nisi in quatuor casibꝰ positis in cle. j. de sepul. ⁊ cle. grauis de sen. ex. de qͦbus habes. s̃. excōicatio. v. casu. xv. ⁊ excōicatio. vij. casu. xxxvj. ¶ Sed nũd laicitenent̃ de ecclesia exi [*]re si sacerdos recipit interdictũ ad diuina. Rñ. Monal. ꝙ nō ne peccat an diendo sed solus sacerdos. ¶ Vtrũ clericus simplex qui hʒ tm̃ pri [*]mā tonsurā incidat in penas p̃dictas sicut alij cłici. Rñ. ho. ꝙ sic si in officio suo cantet. s. tan psal. vt in cap. psalmista. xxiij. di. ¶ Vltima ꝙ clericꝰ decedẽs ĩterdictus [*]ṗuat̃ ecclesiastica sepultura. d. c. is cui. Jnterdictum viij. quomod orelaxa tur. Rñ. ꝙ aut interdictum fertur ad tempus sicut cũ s in terdicitur vs ad annũ vel donec satis fecerit. vtalis ibi moretur. ⁊ tũc nō requiritur absolutio aliqua post tale d:  anno transacto vel satisfactovel recedẽdo talit̃ interdictũ est amotũ ipso fa cto ⁊ licite post hoc celebrat s. ita no. pa. ĩc. nō ẽ vobis de spō. nec distinguo an fit a iudice vel a iure  in vtro hʒ locũ q dixi. ⁊ ideʒ dic de quacũ alia suspẽsione tā iuris hoĩs. Secꝰ  sentẽtia excommunicationis ad tempus:  requiritur absolutio. ita no. do. in. c. fi. de matri cōtracto. ↄtra inter. ecclesie ⁊ ibi reddũt rationẽ esse  excommunicatio requirit certā formā in absolutione: sed interdicto vel suspensiōe suf ficit cōstet de mẽte iudicis. ⁊ licet alqui dubitẽt de excōmunicatione lata a papa ad tẽpus: tamẽ tene ꝙ requirit̃ absolutio: nisi aperte cōstet papā velle eũ absolutũ esse ẜm do. Anio. ⁊ sequitur pa. in. d. c. fi. si vero interdictũ vel suspẽ sio nō est lata ad tẽpus sed simpliciter tũc requiritur absolutio. ⁊ si est a iure potest absoluere ordinarius vel legatꝰ sedis apostolice: nisi cũ conditor iuris sibi vel alteri reseruauit. ar. c. nuper. §. in sca de sen. ex. Si aũt sit a iudice sic ille qui tulit pōt absoluere vel eiꝰ superior tm̃ ⁊ nō alius. aut de mādato eius qui eam tulit. xxiiij. q. j. si petrus. ¶ Vtrum sit seruāda aliqua forma in [*]eiꝰ absolutione. Rñ. Host. ꝙ sic dicẽdo reuoco: vel remoueo: vł absoluo ⁊ similia verba debẽt etiam iniungi eis vt sa tisfaciant secunduʒ quod dicitur de ex communicationis absolutione. quia in hoc ambulat pari passu. vide. s̃. absolutio. iij. §. j. ¶ Vtruʒ interdictum possit ad caute[*]lam relaxari. Rñ. q generale interdictũ nō potest. c. presenti de sen. ex. li. vj. sʒ si interdictũ sit singulare cōtra ꝑsonā sic pōt relaxari ad cautelā. ar. a con trario sensu. d. c. presenti. rō  speciali ter interdicto omnia sacramẽta negan tur donec absoluatur. ⁊ sic idẽ est quod ⁊ de excōmunicatione a qua quis absoluitur sub cōditione. vt in. ca. solet. de sen excō li. vj. hec tʒ Jo. an. ⁊ Bar. ĩ. d. c. p̃senti. Limita hoc si penitet ałs nō  sic relaxatio daret causam peccādi nisi forte ĩ casu sicut cũ absoluit̃ ĩuitꝰ ab ex cōmunicatiōe  q̃. s̃. absolutio. iij. §. vij. ¶ Vtrũ ep̃avł alius possit suuʒ interdi [*]ctũ suspẽdere. Rñ. lau. tācre. ⁊ vincẽ. ꝙ sic. vt no. ĩ. c. ad hec el. iij. ⁊. c. directe. ⁊. c. preterea de appel. ¶ Vtrũ per appellationẽ sequẽtẽ suspẽ [*]dat̃ ĩterdictũ latũ. Rñ. ꝙ nō nisi eiꝰ effectus sit suspẽsus ad tp̃s:  sic pōt appellari a snĩa suspẽsa sicut a cōditiona li. d. c. p̃terea. ⁊ hoc intellige de interdicto vel suspẽsione. Secꝰ in snĩa excōicatiōis cuiꝰ effectus nũ pōt relaxari ni si in toto absoluat̃. c. cũ desideres sen. exc. hoc no. Ho. in. d. c. adhec. hoc intelli ge de interdicto a diuinis et sacr̃is et alijs spũalibꝰ secus esset in interdicto a tꝑalibus vt puta ꝙ non ingrediatur possessi ōeʒ talẽ. ff. de appel. l. cōstitutio nis vñ Jo. an. in. d. c. is cui restrĩgit solũ in mere spiritualibꝰ ꝑ q̃ ligatur aĩa ⁊ ideo ꝑ appellationẽ suspẽditur inter dictũ a beneficio ⁊ suspẽsio. de quo vide. j. suspensio. ij. §. j. ¶ Vtrũ priuilegiũ cōcessum a legato a [*]latere  interdicti tꝑe valeat celebrare interdictis ⁊ excōicatis exclusis valeat tũ ad snĩas suas ⁊ suorũ successorum ordinariorum. Rñ. ẜʒ Laudu. ꝙ sic nisi specialiter a successore reuocet̃. ⁊ tenet idẽ ꝙ etiā valet quo ad snĩas pape. ar. d. c. dilectus el. ij. de rescri. ¶ Vtrũ papa dante licentiā celebrādi [*]in ecclesia specialiter interdicta relaxet̃ eo ipso interdictũ. Rñ. ẜʒ ho. in. c. vt pri uilegia ꝙ non. ¶ Vtrum de autoritate ep̃i possit quis [*]celebrare in ecclesia interdicta. Rñ. ẜm ho. in. d. c. ad hec qm̃ ꝙ nō.  istud ꝑti net ad solũ papā de priuile. c. cũ ⁊ plāta re. Secꝰ esset in cessatiōe a diuinis.  posset ep̃s excipere quos vult ⁊ subijce re ⁊ tp̃s ⁊ modũ determinare ẜm Jnn. in. d. c. vt priuilegia ⁊ idẽ tʒ in eccłia ꝑ eũ interdicta. allegat. di. c. dilectus. sed nō pōt cōcedere vt ꝑsona interdicta vł suspẽsa celebret nisi ꝓ delicto alterius sit suspensa ab eo. Jnterdictum. viij. qñ non indiget relaxatione: quia ip so iure non tenetur quis seruare. Rñ. ꝙ in duobus casibus. ¶ Prio qñ fert̃ ↄ̃ ꝑticipātes cũ excōica[*]tis ĩ casu qͦ minorẽ incurrũt excōicatio nẽ sine canonica monitiōe p̃missa: tũc nullũ est ip̃o iure sicut ⁊ suspẽsio q̃libet. ĩtellige si ferat̃ ab ĩferiora si papa. c. statutũ de sen. ex. li. vj. ⁊ dr̃. canonica monitio ⁊ legitima qñ noĩatĩ admonẽt̃ alias nō. vt in. c. ↄstitutionẽ. e. tit. ⁊ li. ↄ̃ alios ꝟo licet debeat p̃cedere monitio qñ fert̃ ꝓ ↄtumacia. ẜʒ inn. ĩ. d. c. ad hec qm̃ tñ tʒ. similiter si ꝓferat̃sine scriptis uis iudex incurrat penā de q̃ ĩ. c. j. de sen. ex. li. vj. ⁊. s̃. excōicatio. ij. §. ij. sʒ magis breuit̃ dic ꝙ ĩ illis casibꝰ ĩbꝰ sẽ. exc. nō tʒ sic nec interdictũ. de qͦ vide. s̃. Ex cōicatio. iij. ꝑ totũ. Sco qñ interdictũ ẽ latũ ꝑꝑ aliqͦs ⁊ ip̃i nō seruāt eũ. tex. ẽ in. c. petisti de priui. Sʒ aduerte ẜʒ hosti. ibidẽ ꝙ si ciuitas vel eccłia est inter dicta ꝑꝑ aliquẽ. j. ꝑꝑ eoꝝ delictũ tũc lʒ ipsi violẽt alij tñ ẜuare tenent̃. si aũt sit positũ ꝓ eoꝝ q̃rela ad eoꝝ vtilitatẽ tũc si ipsi non seruant nec alij seruare tenẽ tur. ⁊ sic efficitur nullum. di. c. petisti. et sic eum intellige. ¶ Vtrum quando interdictum est nul [*]lum tamen matrix ecclesia ẜuat teneātur religiosi illud ẜuare. Rñ. ꝙ sic aliter incurrunt penam excom. cle. ex frequẽ tibus de sen. ex. in gl. Jnteresse ẜʒ bar. ĩ. l. vnica. C. de sen. que pro eo ꝙ ĩter. profer. ꝓprie ⁊ stricte est extimatio alicuiꝰ vti litatis nō habite ꝑꝑ alicuiꝰ factũ iniu stũ vł ↄcessionẽ ĩiustā ⁊ ẽ duplex aliud lucri cessantis. ⁊ hoc ẽ qñ hō ĩpedit̃a lu cro q fecisset si talis pecunia sibi resti tuta fuissʒ vł si talis lesio sibi nō fuisset illata et hmōi. aliud est interesse dāni emergẽtis ⁊ hoc duplex. ali in re ali extra rẽ. Jnteresse dāni emergentis in revel circa rẽ q ẽt dr̃ intrinsecũ ẜʒ bar. vbi. s̃. ⁊ istud est ip̃a res seu eiꝰ extima tio. vł id q ꝓuenit ĩmediate ex ip̃a re. vt fructꝰ ⁊ partꝰ. ⁊ hmōi ponitur exemplum. vendisti mihi vinũ q valebat xx. ⁊ tibi tradidi pretiũ nec dedisti nũc valet. xl. si traditũfuisset lm̃ habiturus erā. ⁊ de hoc. ff.  acti. emp. ⁊ ven. l. si sterilis. §. cũ ꝑ venditorẽ. Jnteresse extra rẽ vel extrinsecũ est q prouenit nō ex ip̃a re sʒ ꝑꝑ ip̃aʒ rẽ. exẽplũ. vẽdidisti vi nũ nec tradidisti sʒ si trandidisses ex eo potuissem negociari ⁊ lucrari. vẽdidisti granũ ⁊  nō tradidisti serui mei fame perierũt ⁊ istud qñ petat̃ in cōtra ctibꝰ hẽs in. l. Julia. §. j. ff. de ac. emp. ⁊ vẽ. l. eũ vẽditorẽ. C. de ac. emp. ⁊ vend. ⁊ ff. de ver. ob. l. si insulā. ⁊ qñ teneat̃ ĩ cō scĩa hẽsvsura. j. §. xxx. ĩteresse qñ hʒ cer tā titatẽ vel spem duplũ excedere nō pōt. ⁊ qñ excedit duplũ hẽs in. d. l. vnica. in tex. ⁊ in gl. sed qͦ ad cōscientiā ha bes infra vsura. j. §. xxx. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ est triplex interesse. s. cōmune particulare ⁊ singu lare. vt no. gl. Bar. ⁊ doc. ĩ. l. j. ⁊ ibi Bal. post princ. ꝟsi. quero quottuplex sit interesse. ⁊ de sen. q̃ ꝓ eo q interest ꝓfe. ⁊ gl. in. l. j. ff. de ac. emp. ⁊ an sit idẽ ĩteres se ⁊ preciũ rei no. idẽ Bal. ĩ. l. j. in prin. ꝟsi. no. hic exp̃ssum. C. de his qui a non do. manu. Jnterpretatio Legis ad quẽ per tinet. Rñ. ꝙ interpretatio legis dĩne vel canonice pertinet ad papā. c. ꝑ venerabilẽ  filij sint legitimi sʒ ĩterp̃tatio legis ciuilis ĩtũ cōcernit clericos similiter ꝑtinet ad papā. vt. c. j. de iura. calũ. Jnquātũ aũt cōcernit laicos ꝑtinet ad imperatorẽ. l. fi. C. de le.  est eiꝰ interpretari cuiꝰ est cōcedere. de re. iur. li. vj. Et hoc ĩtellige veꝝ generaliter sʒ tũ ad vnā causam pōt iudex etiā interpretari. vt no. ĩno. ĩ c. cũ speciali. de po. p̃la. facit. l. vni. C. de ꝓfesso.  in vrbe nisi esset ita arduũ ꝙ firmꝰ intellectus dari nō possit:  tunc recurrendũ est ad principem. l. pe. ⁊ fi. C. de le. hec Pa. in. c. j. de iu. ca. De hic notatis ⁊ ꝙ nō est facienda interpretatio quādo verba stipulationis sunt clara. l. si mihi ⁊ tibi §. fi. ff. de verb. ob. ⁊ an possit variari. Alex. no. ꝙ nō in. l. qui ex pluribꝰ. ff. de ver. ob. per tex. sing. in. l. quicquid restringẽde. ⁊ ibi doc. eo. ti. ⁊ spectat interpretatio priuilegij. ad principẽ no. ibidẽ. Alex. ĩ. l. ab executore  appel. ⁊ Bal. ĩ. l. ij. C. de sen. ex. per reci. [*]¶ Vtrũ ĩterpretatio priuilegij ꝑtineat ad principẽ solũ. Rñ. pa. ĩ. c. cũ venisset de iudicijs. ꝙ aut dubiũ est suꝑ potesta te. l. si potuit dare. ⁊ sic nulli inferiori a prĩcipe licet. vt in. c. j. de trāsla p̃la. xvij. q. iiij. §. qui autẽ. ix. q. iij. cuncta ꝑ mũduʒ aut dubiũ est super validitate vel surreptione: ⁊ sic pōt inferior iudex ẜm cōmuniter doc. aut dubitatio est circa verba solũ. ⁊ tunc si casus est clarus et decisibilis de facili. sic pōt inferior cognoscere ad preiudiciũ partium ẜʒ cōmuniter doc. Ratio  inferior interpre tatur legem superioris in preiudiciuʒ partiũ vt no. Jnno. di. c. cum speciali fa cit. c. inter alia. de sen. ex. ⁊. d. l. fi. Si ꝟo casus est dubius sic pertinet ad prĩcipẽ si eiꝰ prensentia de facili pōt haberi ar. d. c. cũ venissent. ⁊. d. c. inter alia. ⁊ in l. ex facto. §. j. ff.  vul. ⁊ pu. substi. ꝙ si  facili. nō potest adiri princeps propter longā distantiam. sic poterit interpretari per rationẽ naturalem ⁊ verisimi lem que pōt notari per expresia verba. ꝓ hoc est casus in. di. l. ex facto. §. ij. vbi iuriscōsultus interpetrat̃ legẽ ex naturali ratione. Jtem ꝙ no. Jnno. in. c. cuʒ speciali facit tex. in. c. cũ persone de pri ui. li. vj. Aut dubiũ versatur circa intẽtionem principis: ⁊ non potest decidi sine magno dubio: ⁊ sic interpetratio ẽ solius principis ad predicta facit text. in. c. venerabilẽ  ele. dicit etiam Spe. in ti. de leg §. tunc ostendendumꝙ epi scopus potest interpretari iurium alle gationes de pigno. significante: ⁊. d. c. venerabilem procedit in arduo negocio vt dictum est. ¶ Vtrũ ĩ ↄ̃ctibꝰ sit interpretatio faciẽ[*]da vt res potiꝰ valeat  pereat. Rñ. ꝙ sic de fide instru. c. inter dilectos in gl. ⁊. ff. de fi. du. l. quotiẽs ĩ actiōibꝰ. de ꝟ. sig. c. abbate. §. cōtra ꝙ fuit. Si ꝟo res valeret ẜm intellectũ vtrius: tũc accipiendũ est illud ꝙ est magis verisimile. ff. de re. du. l. cũ in testamẽ to. ⁊. ff. de verb. ob. l. eũ qui. ⁊ ꝙ ↄsueuit. xxviij. di. de siracusane. ⁊ ꝙ magis conuenit iuri de cōsue. cũ dilectꝰ. §. fi. vbi interpretatio sit cōtra eũ qui legẽ potuit apertiꝰ dicere ff. de pac. l. veteribꝰ de preui. c.  in gl. Jnterpretatio in contractibus sit plena. Jn testamentis plenior in bene ficijs quo plenissima. de do. c. cum dilecti. Jnterpretatio locutionum dʒ fieri ẜm personas qui loquuntur vel quibus loquitur. xxvj. di. deinde in glo. Jnterrogationes in confessione vtrũ sint faciẽde a cōfessore. Rñ. ꝙ sic ꝑ tex. claꝝ. Aug. de pe. di. vj. c. j. vbi dicit. Diligẽs inquisitor ⁊ subtilis inuesti gator sapienter ⁊ quasi astute interroget a peccatore q forsan ignorat vel pre verecundia velit occultare hec ille. ⁊ no. ꝙ cōfessor tenet̃ sub pena mortalis peccati eas interrogatiōes facere quas cognoscit necessarias cōfitenti ꝓ validitate cōfessionis habẽs ꝓbabilẽ opinionẽ ꝙ cōfitens ex obliuiōe vel ignorātia seu negligentia omittit. ar. c. sit rector. xliij. di. secus esset quādo habẽs ꝓbabilẽ opinionẽ ꝙ cō fi tẽs talia scit ⁊ aduertit  sic pōt crede re eũ vel nō cōmisisse vel alias cōfessum fuisse ⁊ sic nō tenet̃ interrogare nisi for te videret ꝙ ex verecũdia nō auderet dicere. dimittere aũt interrogare ex in aduertẽtia aut obliuione credo sit peccatũ ex negligentia vero dimittere interrogatiōes quas ꝓbabiłr cōscientia sibi dictat faciẽdas de necessitate videt̃ mortale peccatũ ꝑ ea q̃ dicā. j. negligẽtia. §. j. multo magis videt̃ mortale quā do sciẽter ⁊ sine oĩ rōnabili cā volũtarie dimittit tenet̃ em̃ cōfessor circa cōfiten tẽ facere ex p̃cepto charitatis ea q̃ vellet sibi fierẽt rōnabiliier ꝑtinẽtia ad ne cessitatẽ salutis sicut est integre cōfite ri ⁊ in viā salutis dirigere aliter preua ricatur illud preceptũ. Diliges ꝓximũ sicut teipsum. Nō tamẽ debet confessor esse nimis scrupulosus in interrogando oĩa q̃ possibile est cōmiserit peccator sed solũ circa ea dʒ interrogare que pro babiliter credit commisisse. ¶ Quid debet attẽdere ↄfessor circa in [*]terrogationes. Rñ. ẜm astensem ꝙ tria. ¶ Primũ ꝙ ĩterroget de pctĩs nō de fa bulis vel alijs mũdanis. ¶ Scʒ ꝙ nō interroget nisi de peccatis cōsuetis ⁊ q̃ cōiter sũt nota explicite: q̃rere em̃  pec catis ↄsuetis ⁊ enormibꝰ nisi in gñali ⁊ a lōge ⁊ ꝑ dā circunlocutio nẽ nocet cōfitẽti  sepe dicit q nescit ꝓpterea dicit̃ ꝓuer. xj.  inuestigator est maloꝝ opprimet̃ ab eis. ⁊ ĩ. l. §. qui qōnẽ. ff. de qō. ꝓhibet̃ fieri qō spālis in preiudiciũ alterius. ¶ Tertium est q non descen dat nimis ad particulares circũstātias peccatoꝝ carnaliuʒ  vt dicit Phi. iij. ethi. Delectabilia to magis cōsiderā tur tātomagis sunt apta mouere ⁊ no cet talis interrogatio ⁊ cōfessori. ⁊ cōfitẽti: sufficit em̃ habere vltimā spẽʒ pctĩ in hmōi ⁊ circũstātias q̃ cadũt spāli ꝓhibitiōe ⁊ a longe ⁊ cũ ꝟbis honestis: vnde nulo modo descẽdat ad alia spāliter: puta mulier ↄfitet̃ ꝙ fuit cognita extra vas debitũ non q̃rat postea in qͦ loco vel quẽ ⁊ hmōi sicut faciũt dā  potiꝰ sunt cōtaminatores ꝙ cōfessores q̃ sepissime peccāt mortałr delectādo se de hmōi interrogatiōibꝰ ⁊ ꝓpter delectationem faciendo eas. ¶ Sco de bꝰ sunt interrogatiōes fa[*]ciende. Rñ. ꝙ sunt faciẽde de peccatis cōibꝰ sicut est trāsgressio decẽ p̃ceptoꝝ: cōmissio septẽ peccatorũ capitaliũ abu sio quin sensuum ⁊ de circũstātijs q̃ mutāt spẽm ⁊ aliquando q̃ aggrauant notabiliter nō oẽs de oĩbus sed de illis que cōiter cōtingunt in tali statu:  de risio esset querere a. femina de militia ⁊ c. vñ vt cōfessor simplex habeat formā interrogādi hic annotabo taleʒ ordinẽ qui erit quasi vna tabula totius istius angelice summe circa ea que pertinẽt ad conscientiam. ¶ Attende ergo cōfessor qui salutifere [*]vis cōfessiones audire ad infrascripta. pñtato tibi penitẽte debes primo ĩierrogare eũ de quo loco vel terra est si ali ter eũ nō agnoscis vt ex hoc ĩtelligere possissi habes autoritatẽ ad eũ ↄfiteñ.  si es sacerdos ꝑochialis non habes ptātem nisi suꝑ illos  sunt de ꝑochia tua ẜm ꝙ habes. s̃. cōfessio. iij. §. iij. ⁊. §. ix. ⁊ sex sequẽtibꝰ. Jdẽ dic simiłr de illo cui cōmtssa ẽ audiẽtia cōfessionũ a parochiali sacerdote. Si vero est tibi com missa ab ep̃o talis autoritas vel ab eiꝰ vicario generali ĩ spũalibꝰ vel ab alio habẽte iurisditionẽ q̃si ep̃alẽ tũc si es frater minor vel frater de ordine p̃dicatoꝝ aut eremitaruʒ ⁊ hmōi: ⁊ talẽ autoritatẽ habes ꝑ pñtationẽ factā ẜm formā cle. dudũ de sepul. de quo habes s̃. cōfessio. iij. §. xvj. vel es admissus ac si esset seruata talis forma sic potest au dire ⁊ oẽs de illa diocesi vel iurisditione illiꝰ ⁊ in illa diocesi solũ ⁊ nōextra illā: si ꝟo nō es p̃sentatꝰ ẜm formā dicte cle. nec admissus ac si esset seruata sʒ solũ tibi ↄcessii lnĩam audiẽdi cofessio nes sic potes vbi eiꝰ subditos audire de quo vide in. d. §. xvj. ⁊ sequẽ. Et si inueneris ꝙ habes autoritatẽ eũ cōfitẽdi interroga. ij. de cōditione si aliter eũ nō agnoscis vt perpendere possis si erit capax absolutiōis vel ne. nā si inue neris eũ in tali officio in tali arte quaʒ exercere nō pōt sine mortali tũc indica ei a ṗncipio ne forte eũ audiẽdo ⁊ post ea volẽs eũ absoluere scādaliʒet̃ de te. posses tamẽ  hʒ aliquid q nō vult di mittere ẜʒ ꝙ tenet̃ admonere ꝙ si vult cōfiteri libẽter audies eũ sʒ absoluere nō posses nisi dimittat ꝙ exercere non pōt sine mortali et qũo lʒ eũ nō absoluas talis cōfessio valet ei ad multa bo na p̃sertim vt deꝰ citiꝰ illuminet eũ ad pnĩam ẜm ꝙ dicit̃ in. c. q quidam de pe. ⁊ re. ⁊ his dictis si voluerit cōfiteri poteris eũ audire ⁊ monita salutis dare ⁊ ali pnĩam sʒ nullo mō absolutionẽ  sic peccares mortałr de quo habes. s̃. cōfessio. j. §. xiiij. ⁊ ↄfessio. vj. §. ij. ⁊. iij. ĩterroga. iij. tũ est q nō fuit ↄfes sus ⁊ qñ cōfessus fuit ⁊ si debita bona volũtate fuit ↄfessus si fecit pnĩam ⁊ si alid retinuit sciẽter ꝙ nō fuit ↄfessus vt ex istis possis scire de to tꝑe hʒ cō fiteri ⁊ si ↄfessiōes facte sint reiterāde ⁊ quādo hoc sit habes. s̃. ↄfessio. j. §. viij. cũ multis se. ĩterrog. iiij. si adhibuit diligẽtiam vt suoꝝ peccatoꝝ habeat me moriā ⁊ si inueniresq nō puta  opʒ reiterare cōfessiōes de multo tꝑe ⁊ ipse penitens hoc nō cogitabat ⁊ ꝓpterea nullā posuit diligẽtiā suꝑ peccatis cōfessis tũc admonẽdꝰ est vt vadat. ⁊ conet̃ reducere ad memoriā sua pctā discurrẽdo ꝑ statꝰ quos habuit ꝑ officia q̃ exercuit ꝑ societates quas tenuit ꝑ loca in bꝰ habitauit ꝑ exercitia q̃ ope ratꝰ est vt sic integre confiteri valeat. et tā diligẽtiā debeat ponere habes. s̃. cōfes. j. §. xij. Predictis factis ⁊ suẽto ꝙ facta diligẽtia ẜm posse suũ est disposs tus a digne cōfitẽdũ debes eũdẽ penĩ tẽtẽ inducere vt genu flexo dicat humi liter confiteor deo ⁊ c. vs mea culpa si scit eā dicere ⁊ ꝙ stet facie versa lateri cōfessoris si ẽ mulier vel iuuenis et nō ꝑmittas ꝙ aspiciat ĩ faciẽ tuā  mul ti ꝑꝑ hoc corruerũt ⁊ postea bonis verbis ⁊ ꝑsuasionibꝰ induci eum vt dicat pctā sua. Et si scit ordinate dicere noli eũ impedire sʒ solũ vade supplẽdo vbi ip̃e deficit in exprimẽdo circũstantias vel declarando qũo est mortale ⁊ tenet̃ abstinere vel ad restitutionẽ vel est excōicatꝰ ⁊ hmōi. si vides ꝙ ip̃e penitens hoc nō ĩtelligit vel nō ꝑpẽdit vel si nescit ordinate dicere fac vt cōfiteat̃ saltẽ grauiora q̃ magis grauāt eiꝰ cōscĩaʒ vt ex illis possis scire de bꝰ debeas eũ in terrogare: ⁊ dictis aliquibꝰ de grauioribꝰ si vides ꝙ nescit ordinate dicere. Jncipe tu interrogare eũ sicut ĩ ĩfrascri ptis videbis nō tamẽ oẽs de oĩbꝰ vt di xi sʒ tātũ de his q̃ verisimiłr p̃sumitur cōmisisse vel rōne statꝰ vel exercitij aut cōditiōis ꝑsone ⁊ caue ne eũ exasperes ꝓpter aliq peccatũ donec totā cōplerit cōfessionẽ ne forte pre verecũdia nō integre cōfiteatur: sed completa confes sione tũc eum deprehende ⁊ argue ẜm ꝙ videris ei expedire. ¶ Ordo autem interrogandi sit iste cir[*]ca peccata cognoscenda ⁊ dicenda primo circa decem precepta. Circa primũ preceptuʒ decalogi q est non habebis deos alienos ⁊ c. exo. xx. ꝙ quidem quō intelligat̃ habes p̃ceptuʒ. §. iij. ex cuius expositiōe sic facies inter rogationes. Si adorauit aliquā creaturā vel cũ pri mo apꝑet fecit aliquā orationẽ ⁊ hmōi. Si adorauit diabolum etiam sub ange lo lucis apparẽte quia mortalia sunt. vi de adoratio. s̃. x. Si inuocauit demones vel fecit aliq pactum cum eis. vide sors. §. iij. Si vsus est nigromantia aromantia ⁊ huiusmodi vide ibidem. Si vsus est sortibꝰ vel incātatiōibꝰ ad scieñ. occultavł furta⁊ hmōi vide ibidẽ. Si voluit scire futura per vanam inspectionem creature. ibidem. Si qñ obuiauit lepori vel alteri aĩali credidit p̃sagiũ alicuius futuri. ibidẽ. Si qñ mulier p̃gnās petit ignẽ ⁊ hmōi vtitur ad scieñ. futura. vide ibidem. Si vsus ẽ lr̃is pũctis astrolabio aꝑtiōe libri hmōi ad scieñ. futura. ibidem. Si obleruauit omnia vt ĩdiuinaret. ibi dem. §. v. Si voluit colere deum ẜm ritum iudeo rum vide superstitio. §. j. Si vsus fuit ligaminibꝰ aut caracteribus ꝓ sauitate dāda. vide suꝑstitio. §. j. Si fecit anullũ quando legitur passio christi vel caracter in tali die ⁊ huiusmodi. vide ibidem. §. ij. Si vsus fuit arte notoria vel eā didicit vide ibidem §. iij. Si vsus est herbis cōtra demones. vide ibidem. §. vj. Si vsus est breuibus ligādis ad colluʒ vel portandis. ibidem. §. vij. Si incātauit animalia. ibidem. §. viij. Si carminauit infirmos. ibidem. §. ix. Si dixit vel fecit dici missas vel psalmos vt quis moreretur. ibidem. §. x. Si colligendo herbas obseruauit aliq̃ vana. ibidem. §. xj. Si aliquid fecit vt sciret infortuniũ ali cuus. ibidem. §. xij. Si per maleficium destruxit aliud malum. ibidem. §. xiij. Si credidit feminas ire de nocte. vel cō uerti in catas ⁊ hmōi. ibidẽ. xiiij. Si hʒ libros de p̃dictis sortilegijs vel suꝑstitiōibꝰ tenet̃ eos cōburere ałs nō est absoluẽdus vt. s̃. Curiositas. §. j. Si obseruauit diesegyptiacos. vide re stitutio. §. vltimo. Si dedit poculuʒ vt amaret̃ ab aliqͦ vr̃ mortale  oĩno suꝑstitiōe vtitur. Si credidit ꝙ ex ↄstellatione cogat̃ s ad bonũ vel ad malũ. vide sors. §. iij. Si vsus ẽ sacr̃is vel sacr̃ alibꝰ ꝓ danda sanitate ⁊ hmōi. vide sacr̃m. §. vl. Si acceptauit duellũ vel obtulit vł fuit causa vt fieret. vide duellum. Si accepit ferrũ cādẽs vel dedit ꝓ manifestāda ꝟitate. vtde purgatio. ĩ prin. Si est hereticꝰ vel fautor hereticoꝝ. vide hereticus in prin. ⁊ per totum. Si fuit dubius in fide vide Hereticus in principio. ⁊ Jnfidelitas. §. x. Si apostatauit a fideviapostata. ĩ ṗn. Si fecit actum ĩfidelitatis timore mortis ibidem. §. penul. Si portauit vestes infidelium. ibidem. §. vlti. Si nimiam practicam habet cũ iudeis. vide iudeus. §. j. Si balneum intrauit cum iudeis. vide balneum. §. iij. ¶ Circa ẜm pceptũ. Nō assumes nomẽ [*]⁊ c. quomodo intelligatur habes preceptũ. §. iiij. ex cuius expositione sic formabis interrogationes. Si vota facta nō impleuit vel deliberauit nō implere cum posset ⁊ teneretur peccauit mortaliter. ⁊ qñ teneat̃ vel nō vide Votum primo per totum ⁊ votum iij. per totum. Si assentit impedimento non implẽdi votum. vide votum. ij. §. xij. Si facta vota sine determinatione tem poris. nimis tardauit. Votũ. iij. §. ij. Si in casu quādo obligat̃ ad vota parẽ tum non ea impleuit. ⁊ quando sit vide votum. iij. §. viij. Si impetrauit dispẽsationeʒ voti sine causa legitima. vide Votum. iiij. §. decimo ⁊ vndecimo. Si fecit votum sciẽs ꝙ vouere nō poterat. vide votuʒ. ij. §. ix. ⁊ qui nō possunt. habes ibidem. Si fecit votũ de re mala fienda que sit mortale pctm̃ peccauit mortaliter vouẽ do. ⁊ tenet̃ facere cōtrariũ. secus esset de re petĩ veniał. ⁊ quō non obligat. vide votum. j. §. v. ⁊ facit ad hoc quod not. in c. periurium. §. j. Si fecit votũ de re bona sed ꝓpter malum finem. vide votum. j. §. iij. Si apostatauit ab aliqua religiōe vł or dine. vide Apostasia. §. ij. ⁊ per totum. Si blasphemauit deũ vel sanctos. vide blasphemia. ⁊ quot modis blaspheme tur ibidem: Si maledixit deum vel sanctos. vide. Maledictio. §. j. ¶ Si nominauit deum vel sanctos opprobriose vel per mẽbra verecunda aduertẽter peccauit mortaliter etiā si fecit ex loco quia contra preceptum predictũ directe. Si sacramẽtis ecclesie fecit aliq enorme puta conculcando vel hmōi  mortale est cōtra preceptum predictum. Si sacr̃a recepit vel administrauit in pctō mortali. mortale pctm̃ est nisi in ca su de quo baptismus. v. §. x. Si iurauit falsum quod credebat verũ. vide periurium. in princi. Si iurauit verum cũ tamẽ crederet diceret falsum ibidem. Si iuraret falsum sciens mendaciũ iurauit ibidem. Si iurauit aliq malũ se factuꝝ ibidẽ. .§. j. ⁊ iuramentum. iij. §. vij. Si iurauit in cōi sermone sine debita discretiōe. ibidẽ. §. ij. ⁊ iuramentũ. §. x. Si iuramẽto affirmauit id de quo dubitabat. vide periurium. §. iij. Si iurauit per verbũ credo quod tamẽ non credebat. ibidem. §. iiij. Si credidit cōtrauenire iuramẽto cum tamẽ nō cōtrafaceret. ibidem. §. v. Si iurauit ex metu falsum. ibidẽ. §. vij. Si ĩduxit aliquẽ ad iurādũ quẽ sciebat false iuraturũ. vide iuramẽtũ. iij §. xj. Si iurauit vituperose per deũ vel sanctos. ibidem. §. xij. Si iurauit nō ẜm intẽtionẽ dātis iura mentũ. vide iuramentũ. iiij. in princi. Si nō cōpleuerit q sub iuramẽto ꝓmi sit in casu quo tenebat̃. ⁊ qñ hoc sit habes iuramentũ. v. per totũ ⁊ quō ẽ mortale peccatum nō implere q iuramento promisit. habes periurium. §. j. Si fecit se absolui a iuramẽto sine causa legitima. vide iuramentum. vj. ꝑ totũ. ⁊ de causa legitima que sit ⁊ s pōt absoluere a iuramento. Si quando tenebatur orare volũtarie se occupauit in his que distrahunt mẽtem. vide Hore. §. xxvij. Si simulauit sanctitatẽ quā non habe bat. vide simulatio. §. vltimo. Si adiurauit hoĩes vł demōes aut ałs creaturas. vide adiuratio. per totum. ¶ Circa tertium preceptum. Sabbata [*]sanctisices eius expositionem habes. j. Preceptum. §. v. ex cuius declaratiōe sic sunt formande interrogationes. Si existẽs corꝑe sanus ⁊ nō occupatꝰ in spũalibꝰ bonis si erit occiosus. nec alid oꝑat̃ tꝑe nō festiuo vnde viuat. vel vnde tribuat egẽtibꝰ: quia magnꝰ excessus ociositatis vr̃ mortale peccatum de quo vide preceptum. §. v. Si ĩ diebꝰ festiuis de p̃cepto nō habuit attritionẽ de pctĩs mortalibꝰ ↄmissis de quibꝰ nō fuit cōtritus. vide ferie. §. xlj. Si vacauit ludis aut choreis. de qͦ vide chorea per totum. ⁊ ludus. per totum. Si nō vacauit deo in dictis festis saltẽ in aliqua hora.  mortale vt ferie. §. ix. Si fecit hastiludia  sunt ꝓhibita qui buscũ diebus sicut torneamenta ẜm Ricar. in. iij. dist. xxxvij. ex cōsimili rōne. vt in. c. j. de tornea. Si fecit opus manuale vł fecit fieri in p̃dictis festis in casibꝰ nō ↄcessis. vide. Feria q̃ oꝑa licent ⁊ q̃ nō ⁊ que sint festa precepta ⁊ quādo est mortale opus seruile in die festo ⁊ quādo incipit festũ vide ibidem per totum. Si audiuit missam integram in predictis diebus. vide ibi. §. xlij. Si exñs ĩ missa occupauit se ĩ vanis vi de hora. §. xxvij. ⁊ ferie. §. xliij. Si audiens missam in predictis diebꝰ dixit orationes quas. tenebatur dicere ex voto vel penitentia aut rōe ordinis. vide ferie. §. xlvj. Si audire predicationem cōtẽpsit in fe stis. vide ibideʒ. §. xliiij. Si nō fecit oblationẽ in missa ad quaʒ tenebatur. vĩde oblatio. §. j. Si in diebus festiuis de preceↄto com misit aliqua peccata mortalia. vide. j. p̃ ceptum. §. v. ⁊ ferie. §. xxxvj. Et  diffici le est scire dicere que peccata commisit in festis. ⁊ interrogare in quolibet pctō si illud commisit in festo est difficile po test sine alio scrupulo peccatoreʒ inter rogare. sic peccasti mortaliter in festis ⁊ sic dicit ꝙ sic interroga secũdo ĩ quot festiuitatibus. Et si nescit interroga eũ si quasi in omnibusvel in maiori parte ipsarum vel in minori. Et tertio interroga si in eodem festo aliquando bis vel septies ⁊ sepiꝰ. ⁊ sic sufficit quo ad istā circunstantiā abs hoc ꝙ exprimat spe ciem peccati ꝙ cōmisit vel abs hoc ꝙ in quolibet peccato quod confitetur in terroges si fecit in festo quod bene no. ¶ Circa. iiij. p̃receptũ. honora patrẽ ⁊ c. [*]cuius expositio habetur preceptum. §. viij. ⁊ ex qua interroga. vt infra. Si non dilexit patrem vel matrem vide filius. §. xxx. Si non ostẽdit eis signa dilectiōis sed dure se habet cum eis ibidem. Si dixit eis verba in iuriosa vel verberauit quia videtur mortale per dicta in d. §. xxx. Si nō obediuit eis. vide ibidẽ. Si nō subuenit eis indigẽtibus. ibidẽ. Si nō seruiuit in infirmitatibus eoruʒ vel fecit seruirĩ ibidẽ. Si maledixit eis vide maledictio. §. j. Si nō fuit executus eorũ volũtates seu legata facta post eorũ mortẽ. vide executor. §. xxiij. et. xxiiij. ⁊ heres. §. v. vs ad. §. xij. ⁊ legatũ. j. ⁊. ij. ꝑ totũ. ¶ Circa. v. p̃receptũ. nō occides. vide p̃[*]ceptũ. §. ix. ex quo sic ĩterroga. Si habuit animũ offendendi proximũ in persona vulnerando. murilādo occi dendo: ⁊ hmōi. vide in. d. §. ix. Si vulnerauit vel occidit aliqueʒ. vide ibidem. Si ↄmisit homicidiũ spũale. s. ĩducẽdo aliquẽ ad pctm̃ mortale vł alijs modis de bus habes homicidiũ. iiij. ꝑ totũ Si procurauit aborsum alicuiꝰ mulie ris. vide aborsum per totũ. Si incarcerari fecit aliquẽ indebite vi de carcer. §. j. ij. ⁊. iij. Si pueros tenelos tenuit iuxta se in le cto ⁊ infocauit dormiendo. vide huiusmodi. ij. §. xv. De multis modis bꝰ sit homicidiũ ⁊ cũ pctō mortali habes hōi. j. ij. ⁊. iij. ptotũ. Si aspexit spectacula ĩ bꝰ ĩminebat ꝑiculũ ꝓbabile mortis vel mutilatiōis mẽbrorũ vt tormẽta hastiludia ⁊ hmōi peccauit mortaliter in duobus casibꝰ. primo qñ tali animo aspexit ꝙ etiā si p̃ ciperetur ei ne staret ad vidẽdum nihilominus non desisteret. sco qñ eius a spectio est causavt fiātsine q̃ nō fierẽt. Alias ẽveniale pctm̃ de se: nisi forte rōe scandali. vt in clericis religiosis ⁊ huiusmodi. ¶ Circa. vj. p̃ceptũ. non mechaberis vi [*]de preceptũ. §. x. ex cuiꝰ expositione sic forma interrogationes. Si fecit fornicationẽ. vi ibidẽ ĩ. d. §. x. Si cōmisit adulteriũ. ibidẽ. Si stuprũ ꝑpetrauit. ibidẽ. Si sacrilegiũ operatus est ibidẽ. Si incestuosus fuit ibidẽ. Si fuit sodomita ibidẽ. Si alio modo per se posuit qualitercũ. vide luxuria. §. ij. Si volũtarie cogitauit de hmōi peccatis ꝓpter declarationẽ ibidẽ. Si volũtarie desiderauit aliq ipsorũ ↄmittere ibidẽ. vñ hic aduerte ꝙ totiẽs peccat mortaliter quotiẽs hoc delibera te appetit ꝑpetrare ex diuersis ĩterual lis tꝑis vel bsonaꝝ. puta  nũc dtside rat vnā personaʒ ad malefaciendũ postea occupatus in aliquo alio alia cogi tat demũ postea iteruʒ recordat̃ de illa persona ⁊ iterũ eā ↄcupiscit. siłr qñ nũc vnā ꝑsonā ⁊ postea aliā desiderāt: quia ĩ istis casibꝰ sunt diuerse auer siōes: ali que ratione tꝑis alie rōne materie. vñ  in hoc pctō carnis magis sunt ĩuolu ti hoĩes cōiter  in alio. ⁊ multũ ĩmora ri in interrogatione de hmōi est periculosum ⁊ cōfessori ⁊ cōfitẽti. vt dictũ est. Jdeo vt expedire possis q̃ sunt necessaria ꝑtransire talẽ modũ tenebis. Si illa ꝑsona q̃ cōfitet̃ est ꝑsona spũalis vel mulier aut alis verecundus ⁊  nō est coniugatus. presertiʒ puella interroga bis eā primo si cōmisit aliq pctm̃ ĩ ho nestatis vel luxurie oꝑe. vel voluntate. Si nihil dicet ⁊ tñ tibi videbit̃ ꝙ sit ĩuo luta in aliquo. Tũc interrogabis eā de cogitatiōibꝰ. Si delectatꝰ est cogitare de hmōi carnalibꝰ ⁊ inuẽto ꝙ sic declara ei quō est pctm̃ mortale vt habes. s̃. cogitatio. §. ij. ¶ Postea procede ⁊ inter roga si delectata est audire loqui de hu iusmodi: velvidere: vel tāgere se vł aliā ꝑsonā ꝓpter hmōi delectationẽ: ⁊ quotiẽs ⁊ si in diebꝰ festis magis in alijs. Et si inueneris ꝙ talia commisit potes postea interrogare si habuit ali polu tionẽ ꝓpter talia ꝑ se vel cuʒ alia ꝑsona vt sic caute inducas eā ad cōfitendũ q̃ ex verecũdia forte taceret. Si vero ꝑsona q̃ cōfitet̃ interrogata primo genera liter si aliq pctm̃ luxurie cōmisit ⁊ rñdet ꝙ sic: interroga si fuit cũ feminavel femina cũ masculo. ⁊ inuẽtoꝙ sic interroga si erāt soluti vel nō si affines velcō sanguinei. si religiosusvł religiosa⁊ hu iusmodi vt scias si fuit fornicatio vel adulteriũ ⁊ hmōi. ⁊ inuẽto ꝙ hmōi est ĩ uolutus: tunc non oportet interrogare de cogitationibus morosis quia communiter sunt in talibus deliberate in malum si possibilitas adesset. ideo circa tales interrogabis primo de cogitationibus deliberatis in malum istud. ⁊ quia numerum difficile est ⁊ varietatẽ ꝑsonarũ exprimere. sufficit tibi quo ad necessitatem ↄfessionis. vt interroges quantũ perseuerauĩt in talibꝰ cogi tationibus puta a tꝑe quo alias confes sus est q est ānus vel plus. sco inter roga sepe tales cogitationes habuit: puta bis ĩ dievł in hebdomada: aut plꝰ oĩbus cōputatis: vel si forte maiorẽ par tem tẽporis in hmōi occupauit. Tertio interroga si sic in diebꝰ festiuis sicut ĩ alijs circa p̃dictavacauit: vel forte plus in festis. ¶ Quarto interroga si in eccle sijs vel locis sacris eas habuit. ¶ Quĩto interroga si sic desiderauit cōiugatos religiosos consanguineos ⁊ hmōi sicut alios indifferenter. ¶ Sexto interroga si sepius variauit mẽtem de vna ꝑsona ad aliam. ẜm ꝙ occurrebāt memorie vł magis stetit ĩ desiderio cũ vna ꝑsona. Et sic sufficit qͦ ad cogitatiōes licet alio modo numerũ vel tẽpus aut locũ expri mere nesciat. Et idẽ seruandũ est in oĩbus peccatis q̃ sepissime cōmissa sũt p̃sertĩm quo ad q̃tuor ṗma. ¶ Postea in terrogabis eũ si vt suũ posset consequi desideriũ malũ dedit oꝑam inducendo choreas in dādo munera. ĩ faciẽdo matutinas cātādo. sonādo. ꝓuocādo. loq̃n do: ambasiatasmittẽdo lr̃as scribendo ⁊ hmōi ⁊ tũ se occupauit ĩ festiuis ⁊ a to tꝑe ⁊ si diebꝰ p̃cipue festis vel ĩ ec clesijs aut locis religiosis. Vel si fuit ꝑsona cui p̃dicta fiebāt interroga si ↄsen sit vt talia fierẽt vel exibuit se cōspectui talis vel recepit lr̃as aut munera ⁊ tũ tp̃s ꝑseuerauit ⁊ si in festis vel in eccle sijs. nā faciẽtes ⁊ cōsentientes in hmōĩ oẽs mortaliter peccāt. Et si munera sũt que inducāt ad amorẽ carnalẽ cogẽda est vt pauperibus eroget. Si vero talia non sunt nō est cogẽda nisi de bono ↄsi lio si ille donare potuit de qͦ habes donatio primo ꝑ totum. ¶ Postea habes eũ ĩterrogare. de opere luxurie. Et si di cit ꝙ peccauit cũ femina masculus siue femina cũ masculo non habes querere nisi tm̃ primo si erāt soluti vel cōiugati affines vel religiosi ⁊ huiusmodi vt sci as que species sit luxurie de quo habes luxuria. §. ij. secundo interroga si stetit naturaliter in vase debito si dicit ꝙ nō. Noli q̃rere quō vel in quo loco cor poris cognouit eaʒ quia non expedit: sufficit dicat ꝙ non in vase deb ito sed extra polutus est siue inceperit in vase siue non. Tertio interroga si sic peccādo cũ tali q̃siuit euitare generationem vel stetit tali modo ꝙ non posset fieri. Quarto quotiensvel  tũ ꝑseuerauerit ⁊ si in festis vt in plus vel in ecclesia ⁊ sufficit. Si dicit ꝙ peccauit per se soluẽ do seipsum volũtarie nō oportet quere re de modo sed solũ quotiens vel quan tũ ꝑseuerauit vt supradictũ est de cogi tatiōibꝰ. Et secũ do si desiderauit facere malũ cũ alia ꝑsonaqñ talibus dabat operam ⁊ q̃ sint ille ꝑsone. s. si soluti vel affines ⁊ hmōi. Si dicit ꝙ peccauit cuʒ alio masculo poluẽdo se cuʒ eo nō opʒ querere de loco corporis sʒ de quotiẽs. Festis vel loco sacro aut si ꝑsona erat si sibi consanguinea vel religiosa ⁊ huius modi ⁊ si cũ diuersis ꝑsonis. ⁊ si ↄsensit propter lucrum vel munera consulat vt det pauperibus taliter acqusita. Si ↄfitet̃ ꝙ peccauit cũ brutis nō opʒ q̃ rere de noĩe bruti vel loco corporis sed de quotiens ⁊ si in festo vel in ecclesia. Et sic pertrāsireq bñ notabis. Si fuit mediator pctōꝝ carnaliũ nā ta les grauissime deũ offendũtvt ptʒ in. c. noli de pe. di. j. ⁊ tenet̃ quātũ pñt taliter iuductos reducere ad bonũ ⁊ sunt inducendi ad restituendũ cd ꝓpter hoc lucrati sunt. Si seduxit virginẽ ꝓmittẽdo eā acciꝑe invxorẽ ⁊ hmōivide stuprũ per totũ. Si habuit polutionẽ dormiẽdo vide po lutio per totum. Si contraxit cum aliqua clandestinevi de clandestinũ. ¶ Circa. vij. preceptum. non furtuʒ fa[*]cies cuius expositio habetur preceptũ. .§. xj. vnde sic interroga. Si fecit furtum proprie dictum ⁊ quid sitvide furtũ in prin. ⁊ quando sit mortale ibidem. §. xxxiiij. Si cōmisit rapi nā q̃ est qñ violẽter accepit alienũ maiꝰ pctm̃ cōmisit  furās vt in. c. penale est. xiiij. q. v. Si res naufragantiũ accepit vide nau fragium per totum. Si pedagia iniusta vel a quibus nō de buit exegit. vide pedagiũ per totũ. Si exactiones vel talias exegit vide ta lia per totum. Si bellum iniustuʒ fecit vel in eo fuit. vide bellũ per totum. Si participauit in dādo dānũ ꝓximo operando mandando cōsulendo cosen tiendo adulādo receptādo defensando comedẽdo emẽdo nō obuiādo ratũ habendo nō manifestādo⁊ huiusmodi. de quibꝰ habes furtum in multis. §. ⁊ restitutio primo per totum. Si ĩuenit aliquid quod nō restituit. vide inuenta per totum. Si aliqua p̃scripsit mala fide. vide prescriptio. Si commisit. vsuraʒvide Vsura primo per totum. Si mutuauit pecuniā vel granũ vinũ ⁊ hmōi vt aliquid lucret̃. vide ibidẽ in prin. Si mutuauit super aliq pignusvt eiꝰ fructus habeat donec pecunia sibi tra datur vide pignus §. xiij. Si emit alid ꝓ minori  valeret ꝑꝑ p̃ uentionẽ solutionis. vsura. j. §. lxiij. Si vẽdidit ꝓ precio cariori ꝓpter dila tionẽ solutionis ibidẽ. §. lviij. Si fecit cābia sicca ⁊ hmōi illicita. ibidẽ .§. lj. cũ pluribus seq. §. Si dedit pecuniā ĩ societate nolẽs scire alid de periculo. vide societas. §. vij. Si dedit aĩalia ĩ socidā volẽs habere capitale saluũ. vide societas. ij. ꝑ totuʒ. Si accepit sub vsuris sine necessitate vel ab eo qui nō erat paratus. videvsu ra. ij. §. ij. Si accepit in dono alid ab eo  dona re nō poterat. vide donatio. j. §. xxxviij. Si accepit a personis ecclessasticis alĩ qua bōa eccsesiarũvi alienatio. §. xiiij. ⁊ clericus. xiij. §. ij. Si incẽdit ecclesias vel fregit loca religiosavide excommunicatio. v. casu. v. ⁊. vj. vel alio modo fuit incẽdiarius. vi de incendiarius. Si fecit conclusionem comminando ni si mihi dederis ⁊ c. vide cōcussio per to tum. Si vt haberet aliquid cōsensit in aliq opus pctĩ mortalis vide auaritia. §. ij. Si per simoniā aliquid acquisiuit vide sim onia ꝑ totum ⁊ dicā circa statꝰ. ¶ Circa. viij. preceptum non dices fal[*]suʒ testimonium ⁊ c. cuius expositio ha beret preceptũ. §. xij. ex qua potes sic in terrogare. Si dixif mendatiũ in iudicio vł extra contra doctrinam christiane religionis vel in damnum proximi. vide mẽdaciũ .§. ij. ⁊. iij. ⁊ testis. §. xxx. Si noluit testimoniuʒ dicere productꝰ in testem vide testis. §. xxvj. ⁊. xxvij. Si vsus fuit astucia vide astucia. §. j. Si accepit pecuniam vt non diceret ve ritatem vide testis. §. xxxviij. ¶ Circa. ix. preceptuʒ. non concupisces [*]domum proximi. ⁊ c. ⁊. x. nō desiderabis vxorem eius qualiter intelligantur ha bes preceptum. §. xiij. Ex quibus potes sic interrogare. Si voluit habere res proximi sui quali tercun siue cum iniustitia vel cum in iustitia ⁊ deliberate quia peccatũ mortale est contra istud preceptum. secus es set si optaret habere salua iustitia quia sic vel nulluʒ vel veniale esset peccatũ. vide auaritia. §. j. Si fuit contentus habere amatoresvł amatrices huiusmodi de quibus dicvt s̃. cogitatio. Si posuit se ad fenestras vt videret̃ dic vt. s̃. hic circa preceptum non mechaberis. ¶ Circa. vij. peccata mortalia primo in [*]terroga de superbia ⁊ sic forma interrogationes. Si propter inordinatum amorem excellentie egit aliquid contra diuina prece pta. vide superbia in prin. ⁊. §. j. Si extimauit habere bonum quod habet a se non a deo vide su perbia. §. ij. Si bona que habuit credidit a deo sibi data propter sua merita ibidẽ. Si se iactauit habere bona qua nō ha bebat ibidem. Si despectis alijs singulariter appetit videri habere quod non habet ibidem. Circa filias superbie interroga prĩo de ambitiōe vide ambitio quid sit in prin. Si desiderauit bñficia ecclesiastica prĩ cipaliter propter honorẽ vel bonũ tẽpo rale vide ambitio. §. j. Si appetiuit dignitatẽ sciens se indignum ibidem. Si quesiuit dignitates ꝑ vias illicitas ibidem. Si emit officia vide officium §. j. Si mutuauit super ip̃is officijs ibidẽ. .§. iij. Si ꝑ partialitateʒ q̃siuit officia vt oĩ modo adiuuet ꝑ parteʒ mortaliter pec cauit ꝓpter inordinationẽ voluntatis. De. ij. filia que r presumptio d sit vi presumptio secundo in prin. Si posuit se ad faciẽdũ que erāt supra facultateʒ suā. vide presumptio. Si exercuit officiũ q nesciebat in peri culũ ꝓximi. vide ibidẽ. Si exposuit se periculis peccatoꝝ mor taliuʒ probabiliter mortaliter peccauit si aduertebat de periculo vt patet ꝑ ea que notaui cogitatio. Si nimis presu mpsit de dei misericordia. vite presumptio. De. iij. filia que r curiositas. vi curiositas quid sit inṗncipio. Si stetit ad au diendum peccata que aliquis cōfiteba tur. vide cōfessio. vltimo. §. xvj. Si voluit adiscere vel videre aut audi re que fieri nō possunt sine mortali pec cato puta fornicationes ⁊ incantatiōes ⁊ huiusmodi. vide curiositas. §. j. Si voluit adiscere a quibus nō debuit vt demonibus ibidem. Si voluit experiri que non licẽt vt si in cantationes habẽt effectum mortaliter peccauit ididem. Si attendẽs curiosis dimittit adiscere vel intendere necessarijs ad saluteʒ est mortale peccatũ. ibidẽ. De. iiij. filia que est ingratitudo. Si despexit beneficia dei aut alteriꝰ. vi de ingratitudo. §. iiij. Si non retribuit benefactori. ibidem. Si benefactori iniuriatus est. ibidem. De. v. filia  nuncupat̃ iudiciũ temerarium quid sit. vide iudicium. §. xvij. Si iudicauit in malum determinati fa ctum alterius. vide presumptio. j. Si vsurpauit iudicium nō habẽs officiũ. vide iudiciũ. §. xvij. quomodo multipliciter dicitur temerarium. De. vj. filia q̃ dicitur adulatio. Si fuit adulator alicuiꝰ de peccato ꝑpetrato. vide adulatio. §. j. ⁊. §. v. Si adulando prouocanti aliquẽ ad superbiam. vide ibidem. De. vij. filia superbie q̃ dicit̃ irrisio ⁊ d sit. vide derisio in principio. Si derisit proximum. vide derisio. §. j. Si derisit sacramenta vel volentes seruire deo. ibidem. De. viij. filia que est tentare deũ ⁊ quid sit. vide tentare deum. Si exposuit periculo ꝓbabili mortis si ne necessitate. vide intimiditas tentare deum. De. ix. filia q̃ est pertinacia ⁊ quid sit. vi de pertinax. Si fuit nimis pertinax in suo sensu. vide ibidem. De vltima filia que est arrogātia. vide arrogantia quid sit. ¶ Circa vanam gloriam que quō aliqñ [*]est capitale peccatum. aliquando filia superbie. vide vana gloria. Si voluit laudari de eo quod est cōtra deum. vide ibidem. §. j. Si pretulit gloriam suam deo ibidem. Si ordinata ad nostrā salutem retulit ad gloriam propriā ibidem. Si cōstituit finẽ ĩ laude hominũ ibidẽ. Circa filias vaneglorie ꝓut est capitale vitiũ interroga primo de ornatu ĩdebito ⁊ quando sit indebitus habes. Ornatus per totum. ⁊ sic interroga. Si mala intentione ornauit se ibidem. Si inhoneste. ibidem. Si nimis superflue. ibidem. Si nouas inuẽ tiōes adinuenit. ibidẽ. De inobedientia que est. ij. filia. vide. in obedientia. per totum. De inobediẽtia circa precepta ecclesie sic interroga. Si obseruauit festa precepta ab eccłia ⁊ que sint habes Ferie. §. iij. Si ieiunauit ĩ. vigilijs preceptis. vide ieiunium. §. vij. que sunt precepta. Si confessus est semel in anno. Vide cō fessio. ij. §. ij. ⁊. iij. Si suscepit sacr̃m corporis xp̃i semel in anno. vide eucharistia. iij. in princi. et per totum. Si audiuit missam in festis preceptis. vide ferie. §. xlij. Si fecit torneamẽta seu cōsensit vt fierent. vide torneamentum per totum. Si cōtraxit matrimonium clandestine. vide clandestinum. per totum. Si fecit aliquod eorum quod prohibet̃ sub pena excōicationis late sentẽtie. de quo vide excōicatio. v. ⁊. vj. ⁊. vij. Si fuit excōmunicatus ab aliquo. Si participauit cũ excōmunincatis. vi de excōmunicatio. viij. per totum. De inobedientia certarum personaruʒ habes Jnfra circa status. Si fuit inobediẽs suis p̃latis vel dñis. vide obediẽtia ⁊ vide inobedientia. Si fecit ↄ̃ cōsciẽtiā. vide cōscientiā. §. j. De iactantia que est tertia filia. vide ia ctantia in principio. Si iactauit se de aliquo peccato morta li facto. vide ibidem. §. j. Si iactauit se in vituperiuʒ aliorum. vi de ibidem vel in deceptionem alicuiꝰ. ibidem. De pertinacia que ponitur ab aliquibus filia superbie habes. s̃. §. xiij. De hypocrisi. vide simulatio. §. iiij. Si simulauit santitatẽ ĩ deceptionẽ po puli vel vt assequeretur p̃latiōes ibidẽ. De discordia que est. vj. filia vane glorie. vide discordia. Si noluit concordare cũ alijs in his q̃ erāt bona ꝓpter eletionem suā. ibidẽ. De contentione que est. vij. filia. vide contentio. Si habuit cōtẽtionem ꝓpter emulatio nem alicuius. ibidem. Si cōtẽdit disputādo ↄ̃ veritatẽ ibidẽ. Si cōtendit in iudicio ↄ̃iustitiā ibidẽ. Si contendit ita in ordinate ꝙ scādalũ facit aliquibus ibidem. Si subornauit aliquos in electiōe vł te stimonio ⁊ hmōi. vide subornatio. Si nimis vilipendit se. vide ironia. De astutia si vsus est simulatiōe. vide astutia. ¶ Circa auaritiā que est capitale pecca [*]tum. vide auaritia. in prin. quid sit. Et  consistit in retinendo acquirẽdo ⁊ appetendo sic interroga. Si retinuit qui restituere tenebat̃. vide restitutio. iij. per totum ⁊ quis tenetur habes restitutio. j. Si non soluit creditoribus in termino cum posset. vide solutio. §. xxij. Si retinuit superflua ⁊ nō fecit eleemo syuas. vide auaritia. §. iij. Si non fecit eleemosynā de arte sua pu ta medicꝰ pauperi ĩfirmo aduocatꝰ cliẽ tulo pauperi. de quo vide aduocatus. §. x. ⁊. Medicus. §. v. De auaritia in acquirẽ. vide auaritia. §. ij. ⁊ satis patet. s̃. in. vij. precepto. De auaritia in appetendo habes auaritia. §. j. Si appetiuit illicitevel illicitavel multũ animo suffocato vide ibidem. Circa filias auaritie prima est ꝓditio. Si prodidit castrũ vel terram inimicis vltra mortale tenetur de omni dāno. Si prodidit res proximi volentibꝰ eas auferre iuiuste vltra mortale similiter tenetur ad restitutionem. Si hĩta sub sigillo secreto vel cōfessiōis reuelauit. hẽs cōfessio. vl. §. j. ⁊. §. xxiij. Si aperuit literas alterius sigillatas. vide falsarius. §. ij. Si secreta domini sui reu elauit in eiꝰ dānũ. vltramortale tenetur ad restitutionẽ. vide feudum. §. xvj. De fraude q̃ est. ij. filia habes fraus. Si fecit fraudem legi ibidem. §. ij. Si fraudauit iustas gabellas vide pedagium. §. vj. Si vẽdidit vnā rem pro alia puta vinũ limphatum pro puro: corrupta ꝓ sanis: pecus pro castrato ⁊ huiusmodi habes emptio. §. viij. Si aliquā fraudem fecit in deceptionẽ proximi. vide dolus. §. ix. De fallatia q̃ est tertia filia. habes falsarius. Si falsificauit aliquod ĩstrumẽtũ bullam vel librũ vide excōicatio. v. casu. iij. ⁊ falsarius. §. j. cũ sequentibus. Si destruxit instrumẽta vel scripturas. vide falsarius. §. iij. Si occultauit scripturas. vi restitutio primo in litera scripturas. Si falsificauit sigilla prelatorum vide falsarius. §. ij. Si falsificauit mensuras ibidem. §. xj. Si monetam ibidem. §. iiij. cum sequẽtibus. Si ex falsa causa obtinuit aliq beneficiũ ecclesiasticũ vltra mortale tenet̃ renunciare si alias non obtinuisset. vide rescriptum. §. iij. De inetudine mẽtis qua quis nimis sollicitus est circa tꝑalia. ⁊ tunc est mor tale pctm̃ qñ ꝑ eam quis omittit necessaria ad salutẽ. alias est veniale peccatum. vide inquietudo. De violẽtia que ẽ. v. filia satis ptʒ ĩ. vij. precepto ⁊ in titulo rapina. De ĩmisericordia que est. vj. filia q̃ non subuenit quis ĩdigẽti. habes auaritia. §. iij. ⁊ eleemosyna. §. j. De acceptione personarũ que est. vij. filia habes acceptio personarum. Si in iudicio accepit ꝑsonā vel ĩ distribuendis officijs vel beneficijs vel eleemosynis. vide ibidem per totum. Si in electiōibus non eligit magis dignũ. vide electio. §. xxj. De turpi lucro q est. viij. filia. videtur per lucrũ ⁊ tale est peccatũ quale illud propter quod acqnirit. De ludo qui ꝓuenit aliqñ ex auaritia. vide ludus per totum. Si lusit ad pilam vel aliũ ludũ in quo versat̃ ⁊ industria. vide Ludꝰ. §. ij. qñ licet. Si ludit ad ludũ in quo versatur fortu na. ibidem. §. iiij. Gi stetit ad inspiciẽdum ludentes. vide. ibidem. §. vj. Prodigalitas est cōtraria auaritie sʒ ta men peccatum. vide prodigalitas. Si suꝑflue expẽdit res in pōpis equis ⁊ hmōi. notabile excessus videt̃ mortalis vt pʒ ornatꝰ. §. vj. ⁊. ibi vide. ¶ Circa luxuriā q̃ est capitale vitiũ vi[*]de luxuria ⁊ de hoc habes. s̃. vj. p̃cepto. Circa ꝟo filias luxurie quarũ prĩa est. cecitas mẽtis. de q̃ cecitas mẽtis. ĩ ṗn. Si ita occupatꝰ fuit ĩ mũdanis mente ꝙ nescit alid de deo intelligere vel ne cessaria ad salutem. vide ibidem §. j. De precipitatione que est. ij. filia. vide Precipitatio. Si fuit preceps in operibꝰ suis contẽ nenꝰ considerare vel in periculum. vide ibidem. De inconsideratione que est. iij. filia lu xurie. vide inconsideratio. Si fuit incautꝰ maxime vbi ĩminebat periculũ vel vbi tenebat̃ de leui vel leuissima culpa  licet excuset̃ aliquādo a mortali nō tamẽ ab obligatione resti tutionis vt habes culpa. §. v. ⁊. vj. De amore sui quo quis querit delitias ⁊ quietem. vide amor sui. De amore seculi  est. v. filia luxurie ha bes diligere. §. iij. Si voluit perpetuo stare in mundo. vi de ibidem. Si dilexit mundum constituens ibi finem vel ad voluptatem. vide ibidem. De horrore futuri seculi ex quo hō vellet nun mori. vide diligere. §. iij. De inconstātia que est. vij. filia habes. Jnconstantia. De odio dei quod est octaua filia luxu tie. habes odium dei. De stultiloquio aut scurilitate q̃ sunt fi lie luxurie. dic si vsus est ꝟbis libidino sis aut in honestis aut gestibus vel ad prouocandum alios. vel vnde probabi liter habent prouocari ad luxuriaʒ est mortale peccatum. Jdem dic de turpiloquio. vide Scurilitas. ¶ Circa gulam que est aliud capitale [*]peccatum sunt formande interrogatio nes circa eius species. Si preuenit horam in comedendo. Si nimis laute comedit. Si nimium studium apponit. Si nimis comedit. Si cum nimio ardore seu appetitu et quando gula sit mortale peccatum in predictis habes gula. De eiꝰ filiabꝰ: quarum prima est ebrie tas. vide ebrietas quando est mortale peccatum. De hebetudine mentis que est. ij. filia. vide hebetudo. De inepta leticia. scias ꝙ non est mortale peccatũ nisi per ipsam dissolueret̃ quis in ea que sunt mortalis peccati. vt choriʒando in casu prohibito ⁊ huiusmodi alias est veniale peccatum. De multiloquio que est. iiij. filia habes Multiloquiuʒ per totum. De scurilitate que est. v. filia habes. Scurilitas. Si fecit actꝰ ita scuriles ꝙ ad ꝓuocan dũ ad luxuriā sũt efficaces vr̃ mortale. De immundicia que est. vj. filia gule: vide Jmmundicia. Si comedit vł bibit vt possit luxuriari  est mortale: secꝰ est si satisfaceret vxo ri in redditiōe debiti:  sic nullũ pctm̃: vel veniale qñ hoc fecit vt magis delectaretur cum vxore. ¶ Circa inuidiam que est aliud capita [*]le peccatũ. vide inuidia ⁊ quomodo est mortale peccatum. De eius filiabus quarũ prima est odiũ ꝓximi. de qͦ vide odiũ dei ⁊ sic ĩterroga. Si desiderauit malũ ꝓximi ⁊ to tꝑe ꝑ seuerauit ⁊ si sepe ĩ hmōi occupauit mẽ tem  quotiẽs deliberate desiderauit malum proximi totiẽs mortaliter peccauit si erat notabile malum ⁊ ꝑ diuersa tempora. similiter quādo in eadẽ co gitatione trāsibat nũc de desiderio ma li in rebus ad desideriuʒ mali in perso na vel in filijs: quia sicut sunt diuersa subiecta ita videntur diuersa mortalia peccata. De tristitia in prosperis que ẽ. ij. filia. si tristatus est de bono notabili proximi deliberate ꝓpter inuidiam est mortale peccatũ vt p̃latus de maiori prelatio ne. doctor de maiori ↄcursu scholaris de maiori ingenio. Ciuis de maiori hono re. mercator vel artifex de maiori credi tu. spiritualis de maiori fama ⁊ hmōi. vide inuidia. De letitia in aduersis ꝓximi. Jdẽ dic. vt. s̃. ⁊ vide ibidem. De susuratione. vide susuratio. Si quesiuit seminare discordias repor tando malum alteri de altero. ibidem. De detractatiōe. vide detractatio per totum quomodo est mortale peccatum et quomodo tenetur per totum. Si dixi malũ de proximo false ibidem. Si vero dixit sed bꝰ nō debuit. ibidẽ. Si augmentauit malum ibidem. Si audiuit libẽter detractiōes. ibidẽ. ¶ Circa iraʒ que est aliud capitale pec [*]catum. de quo habes Jra. Si appetiuit vindictā de proximo ibi. Si noluit loqui cum ꝓximo nec reconciliari. vide diligere deum. §. ij. De filiabus eius quarum prima est tu mor mẽtis. dic vt. s̃. in prima filia inuidie. §. xviij. ⁊ ĩnfra timor. ⁊ de implicatiōe in hmōi cogitationibus. de vindicta fienda ẜʒ regulā supradictā. ibidẽ. De secunda filia: scʒ indignatiōe. habes indignatio. De. iij. filia que est clamor. vide clamor. De. iiij. filia q̃ est ↄtumelia seu cōuitiuʒ habes. Cōtumelia et Cōuitiũ: aduerte hic ꝙ lʒ quis nō dicat cōuitiũ vel cōtumeliā vt ei auferat honorẽ. sed cā correctionis sed tamen dicit talia que de se notabiliter ledunt. puta mulieri ꝙ est putana ⁊ hmōi ⁊ audiẽtes scādaliʒant̃ de tali cui dicitur  sic credũt esse non excusaretur a mortali peccato. De. v. silia que est rixa. habes Rixa. De maledictiōe que est. vj. filia habes. Maledictio. De plasphemia dictum est. s̃. §. v. De bello similiter. §. x. De seditiōe q̃ ẽ. vj. filia habes seditio. Si tenet partialitatẽ vel eā sequit̃ paratus qualitercun pro parte est in sta tu damnatiōis nec potest absolui: nisi disponat dimittere. De murmuratione hẽs murmuratio. Si murmurauit cōtra deũ deliberate tenens eum iniustum quia mortale. Si cōtra prelatos ipsos temerarie iudi cando mortale est. ¶ Circa accidiā q̃ est vltimũ capitale [*]peccatum. vide accidia. Si dimisit necessaria ꝑꝑ accidiā. ibi. §. j. Si penituit se bene fecisse. ibidem. Si incurrit infirmitatem notabilẽ pro pter tediũ est mortale qñ pōt se iuuare. vide accidia. §. j. De filiabꝰ eius quaꝝ prima est desperatio. vide desperatio. De sc a q̃ est malitia q̃ est peccatuʒ in spiritũ sanctũ q hʒ sex species. ¶ Prĩa dicit̃ p̃sumptio  mĩa dei sine: meritis. ¶ Sca desperatio qua desꝑat de mĩa dei. ¶ Tertia ĩpugnatio ꝟitatis agnĩ te vt liberius possit peccare. ¶ Quarta inuidẽtia fraterne gratie. ex qua vellet oẽs essent mali ⁊ nullꝰ bonꝰ ne esset sibi cōfusio male viuere. ¶ Quinta obstinatio. ¶ Sexta ĩpnĩa. vide pctm̃. §. iij. De. iij. filia q̃ est pusillauimitas. vide. Pusillanimitas. Si desijt bona facere. ad q̃ tenebat̃ ex pusillanimitate. vtputa corrigere fratrẽ. vide correctio fraterna. §. j. et siłia. Si vero dimisit non necessariam est ve niale peccatum. De. iiij. q̃ est ociositas dictũ est. s̃. in. iij. precepto. ⁊ habes in titu. Ociositas. De. v. filia que est pigritia seu torpor. vide torpor. De. vj. q̃ est euagatio mẽtis in illicita. habes euagatio mentis. De. vij. q̃ ẽ negligẽtia. vide negligẽtia. Si fuit negligẽs ĩ adiscẽdo necessaria ad salutẽ: in confitendo in suscipiendo sacramẽta. in operibus mĩe exercẽdis q̃ qñ sit mortale peccatũ płʒ negligentia. §. j. aduerte hic  si s ex negligen tia omittit implere vnũ preceptũ. puta de cōfitẽdo semel in anno solũ est vnuʒ pctm̃ mortale. sed si deliberauit sepius nolle ↄfiteri tot sunt peccata mortalia quot sunt deliberatiōes facte per ĩterualla temporis. Quod no. ¶ Circa oꝑa mĩe spiritualia que sunt [*]consule. castiga. dimitte. solare. fer ora. Si noluit dare ↄsiliũ petẽti in his que pertinẽt ad salutẽ vel in re. vnde notabile dānũ pōt euenire proximo cum tñ posset mortale ẽvel qñhabebat ex offō. Si nō correxit qͦs debuit ⁊ tenebat̃ ha bes correctio p̃latoꝝ ⁊ Correctio fr̃na. Si dimifit rancoreʒ contra proximum dictum est. s̃. §. xviij. Si nō fuit cōsolatus tribulatos posset esse mortale in prelato qñ subditi ex ta li omissione inducũtur in desperationẽ vel aliud malũ. ⁊ ipse bono modo posset salua disciplina. Si nō orauit pro omnibus posset esse graue in illis quiviuũt de eleemosinis magna negligentia. ¶ Circa oꝑa mĩe corporalia que sũt vi[*]sito. cibo. poto. redimo. tego. colligo. cō do. q̃ tũc cũ p̃uaricant̃ sunt mortale pec catũ qñ ex eoꝝ omissione notabiłr ledi tur ꝓximꝰ. ⁊ hō pōt bono mō facere pu ta si p̃latꝰ visitaret ĩfirmũ quẽ visitare posset nō desꝑaret sʒ ↄfiteret̃. Eget cibo⁊ potu⁊ hẽs. vltra ↄdecẽtiā tui statꝰ. Et est in captiuitate ⁊ redimere posses de suꝑfluitat ibꝰ tuis. Est nudꝰ ⁊ tu cau dā ducis. Et sine domo et hẽs ampla palatia. ex dictis. s̃. auaricia ⁊ eleemosina potes colligere quando homo tenetur de precepto. ¶ Circa n sensus  sũt vsus gustus [*]auditꝰ. odoratꝰ. ⁊ tactꝰ. in quibꝰ sepius pōt esse mortale vt si voluit videre que sũt mortalis pctĩ in eo  facit vel indu ctiua ad mortale.  quo hẽs Curiositas Jdẽ dic de auditu. Gustus aũt ⁊ odoratus cōiter sunt venialia. Tactus qñ mortale cũ causa luxurie vel morose de lectationis. vt. s̃. cogitatio. ¶ Circa precepta ecclesie que gñaliter. [*]tangũt omnes dictũ est. s̃. in. ij. filia in snis glorie. §. xiiij. ¶ Nũc de statibꝰ aliqua particularia [*]sunt ponẽda in quibꝰ sunt interrogādi vltra ea q̃. s̃. posita sunt contra prece pta ⁊ in peccatis capitalibus. ⁊ primo. ¶ Circa pueros doli capaces sũt inter rogandi de iniectione manuumviolen taꝝ in personā ecclesiasticā. ex qua possent esse excōicati.  quo hẽs. s̃. excōicatio. v. §. j. cũ multis se postea de cōfessio ne ⁊ cōmunione si fecerunt de pnĩa de obediẽtia de mẽdatijs de inhonestate. auditiōe misse de furtis ⁊ similibus in quibus communiter illa etas solet peccare. ¶ Circa christianos in cōmuni. si susce [*]pit sacramẽta necessitatis. ⁊ que sint. Vide sacramentũ. §. vj. Si portauit habitũ infideliũvide Apostasia. §. vl. Si nimiā familiaritatẽ habet cum iu[*]deis vel cũ infidelibꝰ. vide Judeꝰ. §. j. Si fecit cōtra ↄscĩam. vide conscĩa. §. j. Si habuit ratũ aliquod malũ factum nomine suo vide cōsensus. §. iiij. Si alicui ↄsuluit aliquod peccatuʒ vel malum vide consilium. §. j. Si contempsit aliquā exhortationẽ superioris. vide contemptus. §. j. Si qñ tenebatur habuit contritionem de pctĩs vide contritio §. iiij. ⁊. v. Si correxit quos sciuit velle delinque re vide correctio fraterna. §. j. Si denunciauit prelatis peccata que sciuit vide denuncatio. §. j. Si in dubijs tutiorem partem elegit. vide dubium. §. j. ⁊. ij. Si existens excommunicatus. vel interdictus et monitus a celebrantibus vt exiret ecclesiam noluit exire. vide ex communccatio. v. casu. xv. Si famaʒ suā neglexit. vide fama. §. j. Si ĩcarceratꝰ fugit. vide fugere. §. j. ⁊. ij Si vsus est habitu femineo. Vir existẽs vel econtrario aut religionis. vide habitus. §. vij. ⁊. viij. Si fuit histrionus. vide histrio. §. j. Si impressit in terra vel in lapide humi posito signũ crucis. vide imagines §. iiij. Si fecit aliquod enorme in ecclesia vi de immunitas per totum. Si sciuit necessaria ad salutem. vide scientia. §. ij. Si fuit excommunicatus ab aliquo iu dice. vide absolutio. ij. ⁊ excommunicatio prima per totum. Si iniecit manus violentas in personam ecclesiasticam. vide excommunicatio. v. §. j. cum multis sequenti. Si nominatim interdictos excommunicatos vel vsurarios sepeliret. vide ex communicatio. vij. casu. xxxvj. Si contraxerunt matrimonium in casibus consanguinitatisvel affinitatis prohibitis vide excōicatio. vj. casu. xlj. ¶ Circa ambasiatores dominiorũ vel [*]communitatum. Si steterunt absentes sine causa vel pro factis suis in expensis dominorum vel communitatum vide absens .§. j. ¶ Circa tutores vel curatores aut ad[*]ministratores rerum alienarum. Si infideliter se habuit in commissis fraudando vel dilapidando: aut non bene ministrando vide administratio. Rñ. j. Si exegit vsuras pro pupillis: aut alio mō fecit pro eis cōtractus illicitos. vide restitutio. j. in litera vsurarius. ¶ Circa coniugatos.[*] Si contraxit clandestine. vide clandestinum. vel in gradu ꝓhibito. vide ma trimonium. iij. per totum. Si consũ mauit ante benedictioneʒ vi de debitum. §. j. Si negauit debitum petenti vel reddi dit se impotentem. ibidem. §. vj. Si cognouit causa satiāde libidĩs ibidem. §. xxiij. Si cognouit habens intentionem ad alteram ibidem. §. xxj. Si vsus est matrimonio extra vas vel modo indebito ibidem. §. xxv. Si tempore menstrui. ibidem. §. xxij. Si in diebus festiuis vel ĩ ecclesia ibi dem. §. xxviij. ⁊. §. vltimo. Si pregnationis tẽpore ibidẽ. §. xxxiij. Si per tactus habuit polutionem extra vas. ibidem §. xxvj. Si exegit vel reddidit debitum adultero vel adultere. ibidem. §. viij. Si cōtraxit excōicatus vel in pctō mor tali existẽs  peccauit mortaliter contrahẽdo per verba de presenti. vide ma trimonium. ij. §. vlt. Si non cōtraxit ea intentiōe q̃ debuit vide matrimonium. ij. §. vltimo. ¶ Circa vxores. Si fuit litigiosa in do [*]mo: ⁊ de relis. de quibꝰ. s̃. §. xix. Si habuit dotem de vsuris. vide restitutio primo sub litera vsurarius. Si fuit inobediens viro vide obedien tia ⁊ inobedientia. per totum. Si ꝓcurauit sterilitatẽ vel vsa est suꝑstitiosis. vt haberet filios. vide matrimonium. ij. §. xxiij. cum duobus. seq. Si dedit bonaviri cōtra eius volũtatẽ. vide eleemosyna. §. vij. ⁊ vide furtuʒ. §. xxxiiij. xxxv. ⁊. xlvij. Si habuit bonā curā de filiabꝰ maxime ⁊ si docuit eas vanitates ⁊ hmōi in bꝰ sunt multa mortalia: non duxit ad missas predicationes: sed choreas pʒ ꝑ supradicta quando est mortale. Si vsa est ornatu inde bito. vide ornatus per totum. Si violauit fidem viro vide adulteriũ in principio. ¶ Circa viros si stetit nimis in remo[*]tis causa cupiditatis cōtra voluntateʒ vxoris vide debitum. §. vj. Si nō seruauit fidẽ vel hʒ concubinaʒ  nō est absoluẽdus: nisi a se eiciat vide concubinarius. §. j. ¶ Circa pr̃emfamilias. Si alimẽta de [*]dit bus tenebat̃. vide alimẽta ꝑ totũ Si soluit decimas debitas. vide decima. §. j. ⁊. ij. Si fecit eleemosinas. vide eleemo. §. j. Si ministrauit necessaria familie tam corport  anime docẽdo ⁊ huiusmodi vide familia. §. j. ⁊. filius. §. xxj. Si nō dotauit seu maritauit filias tẽpore debito. vide dos. §. iiij. Quomodo tenetur ex facto familie. ha bes domus. §. vltimo. Si prouocauit familiam suam nimis ex asperādo ⁊ furiose ⁊ ceteris. vi. j. irar ⁊. s̃. §. xix. Si nō ꝓcurauit vt ↄfiteret̃ semel ĩ āno et cōmunicaret vr̃ mortale peccatum: ¶ Circa filiosfamilias si furatus ẽ res [*]patris sui vt expẽderet in superfluis vel ludis aut alijs malis:  ẽ mortale. Secꝰ si accepisset pro faciendis sibi ve stimentis aut calciamentis. aut alijs necessarijs.  sic liceret. ex qͦ pr̃ nō pro uidit vt tenetur et de reliquijs. vt. s̃. §. vij. ¶ Circa doctores ⁊ magistros.[*] ¶ Si quesiuit magisterium seu doctoratum propter honorem principaliter. vide honor. §. iiij. ⁊ vij. Si fecit se promoueri ad doctoratũ exi stẽs ineptus ⁊ ignorans videtur mortale per. c. j. ⁊. c. quāto de magistris. Si legit principaliter propter honorẽ vide honor. §. vij. Si legit sciẽtias prohibitas vel personis prohibitis vide. Magister. ⁊ q̃ sunt persone prohibite. vide excommunica tio. vij. casu. vj. ⁊. vij. Si ex pacto receptꝰ est in canonicum vt scholas regatvide magister. §. x. Si exegit existens salariatꝰ a scholaribus alid vide ibidẽ. §. xj. ⁊. xij. ⁊. xiij. Si exegit aliquid pro licẽtia docẽdi dā da. ibidem. §. xv. Si admisit ignorantes ad doctoratuʒ mortaliter peccauit:  ex tali facto dicit mendacium pern itiosuʒ Si nō exegit iuramentũ adoctorādo ꝙ non expendet plusquā debet in doctoratione. ibidem. §. vl. Si exña in mortali notorie docuit publice in theologia  mortaliter peccauit ẜʒ Petrũ. vide Predicare. §. vij. Si seruauit iuramẽta vniuersitatis vide iuramẽta. vj. §. ij. ⁊. iij. Si iactauit se de doctrina alios vitupe rādo aliquādo ⁊ in pluribus potest eẽ mortale. vide. s̃. §. xiiij. ⁊. xviij. Si notabiliter fuit negligẽs circa profectum scholarium videtur mortale. vide negligentia. Si verberauit aliquẽ crudeliter videt̃ mortale  solũ leuis castigatio eis per missa ẽ. c. cũ volũtate. de snĩa excōicatio nis. ⁊ si erāt clerici esset excōicatus vide excōicatio. v. casu. j. §. x. ⁊. xj. Si iniusto modo puta detrahendo vel sectas subtraxit scholares alterius do. ctoris quia vltra mortale tenetur ad restitutionem si iam intrauerant ẜm: Jo. de ligna. secus si nōdũ intrauerāt. Si ĩped iuit ꝑꝑ odiũ vł ꝑtialitatẽ doctorandum. vel in collegio recipiẽduʒ idoneum: quia vltra mortale tenetur ad restitutionem damni. ¶ Circa scholares si seruauit iuramẽta [*]vniuersitatis vi iuramẽtũ. vj. §. ij. ⁊. iij. Si fecit sectas pro rectore fiendo multa mortalia ibi adueniunt. Si elegit rectorẽ insufficientẽ vr̃ mortale ẜm aliquos sed hoc nō determino in vniuersitatibus scholariuʒ. Si studet in ꝓhibitis scientijs. vide magister ⁊. s̃. excō. vij. casu. vj. ⁊. vij. Si sepe contẽdit contra veritatẽ ne suc cũbere videat̃ vide. s̃. §. xiiij. ĩ. vij. filia. Si studet ꝑꝑ malũ finẽ  tale pctm̃ q̃lis finis. vł ꝑꝑ honorẽvide honor. §. vij. Si studuit curiosa dimittẽdo necessaria ad salutem est mortale pctm̃. vide curiositas. Si tractauit cũ alqͦ ciue bononiensi de cōductione hospitij alterius scholaris vide excōicatio. vj. casu. iiij. Circa medicos. si existẽsignorās mes detur. vide medicus in prin. ⁊. §. j. [*]Si in medẽdo nō fuit secutus traditio nes medicine. sed voluit facere experimẽta ex capite suo in periculũ notabi le proximi ibidem. Si prolongauit infirmitatem ibidem. Si cōsuluit aliquid contra salutẽ anime pro sanitate corporis. ibidẽ. §. vij. Si non admonuit infirmũ efficaciter vt cōfiteretur in principio infirmitatis ibidem. §. viij. Si pregnanti aliquid dedit vt filius moreretur peccauit mortaliter  non sunt faciẽda mala. vt bona eueniant. Si dedit medicinā de qua dubitabat an noceret. ibidem. §. ij. Si nō annunciauit mortem infirmo. ibidem. §. xij. Si nō debito modo visitauit infirmos posset aliquando esse mortale. Si pauperibus noluit mederi gratis. ibidem. §. v. Si habuit partẽ cum aromatorio ⁊ ꝓpter hoc grauat infirmos emere ab eo cuʒ eorum dāno  sic teneretur eis ad restitutioneʒ ex quo ei so luerunt se cus si ex hoc nullũ habent damnum. ¶ Circa aromatorios. si in cōponẽdis [*]medicinis nō posuit q̃medicus ordina uit sed vnũ pro alio vel corrupta ⁊ que virtutẽ nō habebant ex vetustate ꝓ bo nis ⁊ hmōi ex quibus sequit̃ vel prolōgatio ĩfirmitatis vł aliud malũ ꝓximo infirmo  vltra mortale tenetur ei ad restitutionem. Si vẽdidit venena vel q̃ faciũt aborsũ ⁊ hmōi illis de quibus sciebat nō debe re vti ad bonum vide ars. §. ij. Si sophisticauit aromata ponẽs ĩ speciebꝰ vnũ pro alio vł in sirupis aut in cādelis ⁊ hmōi vide emptio. §. viij. Si vẽdit diminuto pondere aut falso ⁊ hmōi vide falsarius. §. ij. ¶ Circa mercatores si portauit prohi[*]bita infidelibus vide. excommunicatio. v. casu. xxj. Si negociatur propter malum finem vide negocium. §. ij. Si in loco sacro tenuit mercatuʒ vide immunitas. §. j. ⁊ negocium. §. ij. Si cariusvẽdidit  emit ĩ eodeʒ loco. vide emp §. x. ⁊. j. negociũ. §. iij. Si vendẽs ꝓ alijs aliqua vẽdit. ꝓ. xij. ⁊ solũ. x. dat dñis rerũ ibidẽ. §. vl. Si vẽdiditvnum pro alio vel corrupta pro bonis vide idem. §. viij. Si vsus est falsis mẽsuris ⁊ huiusmodi vide falsarius. §. xj. Si vẽdiditrẽ plꝰ iusto p̃cio aut ꝓpter tp̃s solutionis ⁊ hmōi vide emp. §. vij. Si fecit cābia vide vsurar. j. §. ij. cũ seq. Si aliquos cōtractus vsurarios. vide vsura. j. per totum. Si cōposuit cũ alijs vt vẽdant vno pre cio in dānũ reipublice vltra mortale tenet̃ dānificatis vide negociũ. §. ij. Si expẽdit falsas monetas scienter est mortale ⁊ tenetur ad restitutionẽ licet ipse etiā fuerit deceptus ab alio. Si bonas monetas radit. vide falsariꝰ §. iiij. cum sequentibus. Si emitres raptas vel furatas. vide re stitutio in litera emens. Si ĩ fidełr se habuit ĩ societate quaʒ hʒ cũ aliquo vide societas. j. ⁊. ij. per totũ. Si vẽdit ĩ festis vł cũ mẽdatijs ꝑiurijs ⁊ alijs illicitis vide negociũ. §. ij. [*]¶ Circa prosonetas. si mediator fuit cō tractuũ vsurarioꝝ vide restitutio. j. in litera vsurarius. Si male cōsuluit scienter in aliquo cōtractu vltra mortale tenetur de dāno dato vide dolus §. ix. Si decepit ĩ precio dās intelligerevni ꝙ vult tantũ ⁊ alteri ꝙ nō pōt habere nisi tm̃vide emptio. §. fvlt. ¶ Circa artifices siecit artem cuius [*]opus est ad malum vt taxillos ⁊ hmōi. vide ars. §. ij. Si accepit insignia alteriꝰ mgr̃ivi si. de fraude in arte in mensuris ⁊ hmōi. [*]¶ Circa lanifices si vẽdit pānum vniꝰ lane ꝓ alia vł tincture vide ẽp. §. viij. Si soluit laboratoribꝰ de pāno aut vẽ dẽdo vltra iustũ preciũ ⁊ emendo pro viliori vide vsura. j. §. lviij. Si filatoribus dedit. xiiij. vncias pro li bra tenetur ad restitutionem nisi sic a princi. conuenisset. Si pannũ nimis traxit vide ẽp. §. viij. Si non soluit laboratoribus vide solu. §. xxv. [*]¶ Circa tabernarios. si vẽdidit. vinuʒ limphatũ ꝓ puro. vide emp. §. viij. Si miscuit in vino nociua ibidem. Si tenuit meretrices vel lusores omnia peccata ei imputabuntur. Si sciẽter administrauit ad ebrietateʒ alterius vide ebrietas. §. j. Si ex culpa sua perdidit sibi tradita ĩ custodia vide custos in princi. ⁊ nauta in principio. [*]¶ Circa macellarios. sivendidit carnẽ co rruptā ꝓ sana de pecude pro castrato et hmōi vide emptio. §. viij. ¶ Circa pistores si fecit panem nimis ponderosuʒ vel immiscuit aliā farinā ⁊ huiusmodi vide emptio. §. viij. ¶ Circa sutores. si fecit vestes impudi [*]cas q̃ nō possunt deferri sine pctō mortali. vide arg. §. ij. ⁊ hoc quādo sit. vide ornatus per totum. Si male incidit ex culpa sua. vide culpa. §. v. ⁊. vj. Si furatur de pāno serico ⁊ hmōi. vide furtum per totum. ¶ Circa aurifices. si vẽdidit auꝝ alchi [*]micum pro vero. vide emptio. §. viij. Si cudit monetā sine licẽtia principis. vide falsarius. §. iiij. cum seq. Si radit eam vel facit aquā vñ aliquid imminueret ibidem. Si emit lapidẽ p̃ciosum ꝓ vili ab illo  ignorabat. vide emptio. §. vij. ¶ Circa alchimicos. si laborauit ĩ dicta [*]arte. vide alchimia. ¶ Circa datiaros. si exegit datia ĩiusta. [*]vide pedagium. §. j. cum sequen. Si exegit a personis eccłiasticis ibidẽ. §. iiij. Si ĩputauit fraudẽ datij vbi nō erat vl tra mortale tenet̃ ad restōnẽ totiꝰ dāni. Si fraudauit socios vltra mortale tene tur ad restitutionem. ¶ Circa musicos⁊ histriōes si pulsauit [*]his  ex libidine choriʒabant vel illici te. vide chorea. Si gestus ĩpudicos ꝓuocātes ad peccatum mortale fecit. vide histrio. ¶ Circa laboratores ⁊ rusticos. si nō la [*]borauit fideliter in notabili excessu esset mortale peccatum. Si permissit bestias nocere in agris et hmōi tenet̃ ad restōnẽ si fuit in culpa. Si fraudauit dñm in parte sibi danda tenetur ad restōnẽ nisi dñs in alio gra uasset eum vide furtum. §. xl. Si non seminauit possessionies vel co luit quas tenebat sicut debuit. vide cul pa. §. v. ⁊. vj. ¶ Circa venatores. si in diebꝰ festis ꝑ[*]dita missa vel ꝑ totā diẽ se occupauit. vide ferie. §. ix. Si deditdānũ in agris  tenetur siest notabile ad restitutionem. ¶ Circa locatores. si scient̃ locauit equũ [*]periculosum aut vas vitiosum. vide lo catio. §. xxiij. Si cōductor fuit in culpa ꝑditionis rei locate ibidem. xxiiij. §. Si petijt mercedem quā nō debuit vel soluit minus  debuit. ibidem. §. xxij. et. §. xv. ¶ Circa laborātes in filādo lanā vel [*]tingẽdo setā ⁊ hmōi  tenent̃ prĩo si fu rant̃ sco si male laborāt vel destruũt. de quo vide locatio. §. xxiij. ¶ Circa reuẽditores reꝝ. si finxerunt ꝙ [*]nō poterāt vẽdi nisi pro tāto ⁊ tamẽvel erāt qui emerunt vt ꝓ plus vel ipsi pro modico emerunt vt pro pluris vẽderẽt tenentur ad restitutionem quia ꝑ frau dem acquisierunt. Jtem si vendiderũt pro plus  tribuant domino. vide em ptio. §. xxviij. ¶ Circa iudices. si habuit iurisditio[*]nem ab aliquo non vero dño. vide dñs in principio. Si dedit iniquā snĩam scienter vel per ignorātiam aut negligẽtiā. vide iudex .§. xxj. cum sequen. Si existens ignorans non eligit bonũ assessorem. ibidem. §. xxij. Si elegit assessore ĩ fraudẽ cum nō indigeret. vide iudex. §. xvj. Si accepit pecuniā vt iudicaret vel nō iudicaret aut vt inique contra iustitiā. vide iudex. §. viij. cũ multis sequẽtibꝰ. ⁊ suspensio j §. xx. Si nō seruauit ordinẽ iuris vr̃ mortale nisi aliqua cā vrgens ad hoc ĩpelleret. Si reo dedit dilatiōes indebitas.  vltra mortale tenet̃ parti lese ad restōnẽ. Si reo fecit interrogatōes ad quas nō tenebatur respōdere. vide confessio. de licti per totum. Si posuit ad torturaʒ sine legitimis in ditijs. vide tortura. §. j. Si alle gatiōes friuolas admisit:  vltra mortale tenet̃ leso ad restitutioneʒ. Si appellationẽ legitimā non admisit vel friuolā admisit  vltra mortale tenet̃ ꝑti lese. ẜm ꝙ dico appellatio. §. xv. Si pauperibus nōprouidit de aduoca to. vide aduocatus. §. x. Si penaʒ relaxauit vel auxit sco. vide penam. §. xviij. Si arestauit aliquem vel bona eius de scripsit vel officiales misit. vt sic pecuniā extorqueret cōtra iustitiā vel alid aliud ĩuenit ex quo pecunias haberet quia tenetur ad restitutionem. Si in snĩa apposuit cłam obscurā vt il le ↄ̃ quẽ dabat̃ se posset defendere contra iustitiam.  vltra mortale tenetur ad restitutionem de damno dato parti. Si partem nō cōdemnauit in expensis cum deberet ⁊ peterent̃  vltra mortale tenetur ad restitutionem parti. Si vt extorqueret pecunias mō suo fecit ꝙ id q iure ordinario debebat expedire faceret iure delegato. Si purgauit ꝓuinciaʒ malis hoĩbus. vide iudex. §. vij. Si iudicauit ẜm allegata cōtra ꝟitatẽ quaʒ sciebat vide iudicare. §. vij. Si sententiā alicuius cẽsure ecclesiasti ce ꝓtulit sine monitione ⁊ scriptis. vide suspensio. j. §. xvj. Si iudicare presumpsit non sibi subdi tos nec rōne rei vel delicti. vide iudica re. §. xvij. Si ꝓtraxit snĩaʒ ĩ lōgũ vt pecunias ex torq̃ret. mortaliter peccauit et tenet̃ ad restitutionẽ nō solum pecunie accepte aperte q̃ iustitiam habebat sed ⁊ ad oẽ datum quod habuit ex tali dilatione. Si interposuit autoritatẽ in aliquo cō tractu mulieris vel minoris in eorũ dā nũ ꝓpter pecuniā vel amicitiam.  vl tra mortale tenet̃ ad restitutionẽ leso. ¶ Circa officiales dominorum ⁊ cōmu [*]nitatum. Si ↄminatus est alicui nisi ei daret ⁊ c. vide concussio. Si exegit iniusta grauamina de māda to sui superioris:  vltra mortale tenet̃ ad restōnẽ totius exacti: si ille non vult restituere in cuius vtilitatẽ est exactũ. Si executus est iniquā snĩam. vide iudicare. §. vij. Si nō obuiauit malis tũ potuit bono modo vide consentire. §. ij. Si fuit ꝓditor terre vel castri. habes. s̃. Aua ritia. §. xv. in prima filia. Si fuit officialis tyranni aut iniusti do mini. vide domus in prin. Si nō accusauit quos tenebatur ex offi cio  si ex iuramẽto tenebat̃ erit mortale peccatum: alias non semper. Si emit officia vel suꝑ ipsa mutuauit. vide officium. Si habens soluere de pecunia domini vel cōitatis alijs extorsit tātũ pro duca to existẽs ipse salariatus quia restituere teneiur. Si quos ĩuenit de nocte dimisit ꝓpter pecuniā ↄ̃ statuta  videtur mortale. Si seruauit statuta que iurauit in prin cipio officij. ¶ Circa cōsiliarios dominorum vel cō[*]municatum. Si existẽs in ↄsilio ↄsensit alicui malo. vide consensus. §. ij. ⁊ consilium. §. j. Si dedit fraudulentum cōsiliũ ibidẽ. Si ꝓposuit aliqua in cōsilio in damnũ aliquoꝝ  vltra mortale tenetur adre stitutionem damni totius quando sine eo non fuisset. Si cōsensit ad aliqua statuta fiẽda que erant iniusta aut cōtra libertatẽ ecclesie. vide ibidẽ ⁊ excōicatio. vij. casu. xij. et casu. xiiij. Si rescōitatis ꝑmisit dilapidari vel ex inutilibꝰ cōmissionibus aut qualitercun. vide administratio. ¶ Circa arbitros vel arbitratores. [*]Si ini dedit snĩam sciẽti: vel ex igno rātia. vide iudex. §. xxj. cũ sequẽtibus. Si ꝑmisit expirare cōpromissum. vide arbiter. §. j. Si ꝓ spuali dedit tꝑale in recōpẽsatione. vide ibidẽ. §. vij. Si pro pace abstulit ab vno⁊ dedit alte ri. vide ibidem. §. vj. ¶ Circa accusatores. si accusauit ali[*]quẽ mala intẽtiōe. vide accusatio. §. vj. Si accusauit aliquem calumniofe. vide ibidem. §. viij. Si iurauit nō accusare ibidẽ. §. vj. Si accepit p̃ciũ vt nō accusaret ibideʒ. Si accusatus respōdit calumniofe ibidem §. xiij. Si accusatus tacuit veritatem. ibidem. .§. xxij. ¶ Circa aduocatos. Si inhibitus a iu [*]re aduocare aduocauit. vide aduocatꝰ. .§. j. cummultis sequentibus. Si defendit iniustā cām. ibidẽ §. xiij. Si amisit causam iustā per suā ignorātiam vel negligentiam. ibidẽ. §. xij. Si immoderatum salarium extorsit. ibi dem. §. xiiij. Si non aduocauit pro pauperibꝰ. ibidem. §. x. Si fecit pactum cum cliẽtulo de quota litis. ibidem. §. xiiij. Si reuelauit aduersario secreta clientu li. vide falsarius. §. ij. Si causam vsurariā defendit quia vltra mortale tenetur ad restitutionem. Si frustratorias dilationes quesiuit  tenetur ad restitutionem parti lese. Si falsas leges vel instr̃a ꝓduxit vel ĩstruxit clientulũ de falsitate dicẽda. Si qualitercun fuit cā alicuius dāni in hmōi aduocatione:  vltra mortale tenetur de damno parti lese. Si solummodo attẽdit ad ordinẽ iudiciarium ⁊ non ad merita cause sicut ho die cōmuniter faciunt aduocati. ⁊ tamẽ nō excusant̃ a mortali. ⁊ ab obligatiōe restitutionis damni si defendunt cām iniustā quo ad merita quātũcun quo ad modum procedendi sit inordinata: quia ordo non est inuentus nisi ꝓpter deceptiones euitandas. ¶ Circa ꝓcuratoros. Si defendit cau[*]sam iniustā mortale est. ⁊ tenetur ad re stitutionem leso. Si infideliter vel negligẽter se habuit. vide locatio. §. xxiij. Si in positionibus ponẽdis vel respōdẽdis periurauit vel fuit causa periurij: mortaliter peccauit. ¶ Circa notarios. si ex ignorātia dicta [*]uit male instr̃a vel testamẽta ꝓpter q proximi dānificati sunt. vide culpa. §. v. ⁊. vj. ⁊. j. tabellio. §. vj. Si instr̃a q̃ recepit nō posuit in protho collis suis: ex magna negligẽtia vr̃ mor tale pctm̃ in instr̃is ex quibꝰ ex earum perditiōe ꝓximi possent notabiłr ledi. Si malitiose occultauit vel destruxit in strumẽta. vide falsarius. §. iij. Si falsauit instrumenta addendo aliquid q non fuit expressuʒ vel alio mō. vide falsarius. in principio. Si nō bñ ĩformauit in renũciatione ali cuius iuris ponẽda in instrumẽto par tẽ q̃ erat ignara  tenetur ei de dāno eo  est causa deceptionis proximi. Si fecit instrumenta in fraudẽ vsurarũ. vide restitutio. i. in litera vsurarius. Si petijt indebitũ salariũ ienetur restĩ tuere. facit ꝙ dico emptio. §. vij. Si notarius ep̃i petit ab ordinandis sa larium non ẜm instrumentũ sed ẜm q̃li tatẽ ordinis quia est simoniacus quātumcun non sit salariatus. vide simo nia. iij. §. xxij. Si recepit instrumenta pro testamento renunciatione donatione vel alia obligatione illius qui non erat sane mentis:  vltra mortale tenetur ad restitutionem leso. Si scripsit dictauit: vel redegit in publi ca forma statuta cōtra ecclesiasticam libertatem vel in fauorem vsurarum. vide excōicatio. vij. casu. xij. et casu. xliij. Si rogatus ꝓ pauperibus noluit gratis facere  tenetur ẜm ꝙ dico de aduo cato. aduocatus. §. x. ¶ Circa litigātes. si calumniose accusa [*]uit aliquem. vide accusatio. §. viij. Si mala intentione. ibidem. §. iiij. Si accusatꝰ dedit pecuniā accusatori vt desisteret. ibidem. §. xj. Si calũniose se defendit. ibiddẽ. §. xiij. Si non respōdit veritatẽ interrogatus quādo tenebatur. vide cōfessio delicti. in principio. Si litigauit sciens iniustā causam habere. vide litigiosa. §. ij. Si hñs iustā cām litigauit nō ꝑ media iusta sʒ indebita vt puta cũ mendacijs periurijs et hmōi mortałr peccauit ẜm Tho. ij. ij. q. lxix. nō tamẽ tenet̃ ad restitutionem si aliquid obtinuit ꝑ iniustā snĩam. vide snĩa. §. vij. Si appellauit causa afferende more. vide appellatio. §. xv. Si ratione studij vel artis fraudulẽter cōuenit aduersarium corā aliquo iudice. vide argumentatio. §. iij. Si hñs ↄseruatoreʒ ꝓcurauit vt intromitteret se de notorijs. vide conseruator. §. j. ¶ Circa testes. si requisitꝰ ĩ iudicio no[*]luit dicere veritatẽ. vide testis. §. xxvj. Si fasum testimoniũ dixit. ibidẽ. §. xxx. Si dubium pro certo ꝓposuit. vide per iurium. §. iij. Si pecuniam accepit pro testimonio fe rendo. vide testis. §. xxviij. ¶ Circa tntores vel curatores. si bñ ad[*]ministrauit in vtilitatibus pupiloꝝ. vi de administratio per totum. Si ↄsumauit bōa ip̃oꝝ vł sibi approṗa uit  tenet̃ ad restitutionẽ vł pʒ ibidẽ. ¶ Circa executiōes testamentoꝝ vt vl[*]timarum voluntatum. Si alienauit relictum. vide dos. §. xxvj Si soluit debita defuncti. vide heres. v. ⁊. vj. Si legata impleuit vel nimis distulit. vide executio. §. xxiij. ⁊. xxiiij. ¶ Circa curiales. Si fuit adulator vt [*]obtineret beneficia ⁊ hmōi. vide adula tio per totum. Si ꝓposuit dñis aliq̃. vñ possent extorq̃re pecunias indebite. vide ↄsiliũ. §. j. Si bona ↄfiscata inique sibi fecit dona ri quia tenetur restituere Si fuit leno pro dño mortalia multa in hoc sepe committũtur. Si totum tempus expendit in occiosita te. vide preceptum. §. v. Si reportauit mala de alio vt eum poneret ĩ inimicitiā dñi. vide susurratio. Si delectatus fuit dicere mala de alijs vel audire. vide detractio. ¶ Circa principes ⁊ dños seculares.[*] Si habet dominiuʒ ex iusto titulo. vide dominus. in principio. Si neglexit facere iustitiam petẽtibus quia vltra mortale tenetur eis ad restitutionem damni q passi fuerũt ex hoc. facit ꝙ habes iudex. §. xxj. Si fecit iustitiā alicui multo magis tenetur. ibidem. Si quesiuit ponere diuisionẽ in populis vt posset regnare quia mortale est. vide susurratio. Si imposuit collectas indebitas subdi tis suis. vide talia. in prin. ⁊. §. j. Si exigi fecit pedagia iniusta. vide pedagium per totum. Si fuit ambitiosus ad maius dñium ꝓpterea ꝓcurauit bella vel aliud iniustum  vltra mortale tenetur de omni dāno. vide ambitio. §. j. Si fecit ↄfederationẽ cũ aliqͦ de defẽdẽ do se iuste vel iniuste mortałr peccauit. Si habuit bellũ iniustũ ⁊ qñ sit iniustũ habes bellũ. §. iiij. ⁊ quō tenet̃. ibidem. j. §. v. ⁊. x. xj. Si posuit officiales malos. vide dominus. §. iiij. ⁊ administratio. §. ij. mi vendidit officia. vide officium. Si ea que erāt cōitatis sibi oppropriauit tenet̃ restituere. vide talia. §. ij. ⁊. x. mi incarcerari fecit aliquẽ indebite. vi de carcer. §. ij. ⁊. iij. mi banniuit aliquẽ indebite. vide ban num. §. j. Ai non permisit testari aliquos. vide ta lia. §. x. Si coegit nubere filiā alicuꝰ alteri vt ei succedat pōt eẽ mortale ẜm q̃litatẽ rei. Si fecit fieri torneamẽta vł hastiludia. vł spectacula inhonesta. vide ludꝰ. §. vj. Si iustitiā vẽdidit. vi iudex. §. xix. ⁊. xx Si fecit statuta vel leges iniquas. vide lex. §. xxij. ⁊ excōicatio. vij. casu. xij. ⁊ casu xliij. Si vasallos indebite grauauit vel spoliauit. vide talia per totum. Si ipse vasallus existẽs fuit infidelis domino suo. vide feudum. §. xvj. Si tolerauit vsurarios propter lucrum suum. vide vsura. ij. §. xiiij. Si non purgauit prouinciam malis ho minibus. vide iudex. §. vij. Si ꝓpter auaritiā cōmutauit penā cor poralẽ in pecuniā.  vltra mortale tenetur lesis si ꝓpter hoc aliqua scelera facilius perpetrantur. Si nō teuit vias securas. vi rapĩa. §. j. Si pupillos ⁊ miserabiles ꝑsonas non voluit audtre nō dādo publicas aliqñ audientias  vltra mortale tenet̃ de damno q eis infert̃. vide culpa. §. v. Si angariauit rusticos ĩ laboribꝰ: ⁊ ma xime in festis. vide Talia ꝑ totũ⁊ ferie. mi tenuit nimias pompas aut expẽsas vide ornatus. Si nimis occupauit se ĩ ludis ⁊ venatio nibus. vide ludus ⁊ venatio per totuʒ. Si redit dānum in agris propter venationes. vide venatio. §. ij. Si non correxit familiā sʒ parũ curauit cos ↄpescere a pctĩs. vide correctio. j. et ij. per totũ. ⁊ quō ten et̃. vide dñs. §. j. Si fuit excōicatus vel a iudice vel propter aliq infrascriptorũ. Si inici fecit manꝰ violentas ĩ ꝑsonas ecclesiasticas. vide excōmunica. v. casu j. per totũ. Si fecit incendi vel frangi ecclesiasvł loca religiosa. ibidẽ casu. v. ⁊. vj. Si fuit insecutor alicuiꝰ cardinalis vł de familia pape aut cardĩalisvł alicuiꝰ ep̃i. vide excōmũicatio. v. casu. ix. ⁊ casu xiiij. Si fecit fieri aliquā ĩiuriā illis  tuler̃t aliquas snĩas excōicationis vel interdi cti vel  fuerũt causa vt ponerent̃ vł ob seruarent̃. vide ibide casu. x. Si fuit fautor hereticoꝝ eoꝝ vel impediuit officiũ inquisitoris. vide hereticꝰ per totũ. ⁊ excōicatio. v. casu. xvij. ⁊ excō municatio. vij. casu. xxviij. ⁊ xxxi. Ai coegit celebrare tẽpore interdicti. vi de excōmunicatio. v. casu. xv. Si fuit receptator pyratarumvel cũ eis participauit. vide ibidẽ casu. xviij. Si imposuit noua pedagiavel exegit ꝓ hibita ibidẽ casu. xix. Si permissit deferri prohibita infidelibus ibidẽ casu. xxj. Si impediuit victualia ne ad curiā por Srentur. ibidẽ casu. xij. i volentes ire romā vł redeũtes cepit ꝑcussit ⁊ hmōi ibi casu. xxiij. ⁊. xxiiij. ⁊ xxv. Si ĩpediuit ne obediretur litteris apo stolicis. ibidẽ casu. xxvj. Si vsurpauit iuriditionem ecclsiasticam ibidẽ casu. xxviij. excommunicatio vij. casu. v. Si romipetas detinuit vel spoliauit ibi dem casu. xxix. Si inuasit terras ecclesie ibi. casu. xxx. Si substraxit ab obediẽtia romani pō tificis. ibidẽ casu. xxvij. Si corpus alicuiꝰ defũcti fecit incidivt alibi sepeliretur ibidem casu. xxxij. Si tertio admonitꝰ ab ep̃is noluit eis facere iustitiā excōicatio. vij. casu. j. Si exigi vel exigit fecit pedagia a per sonis eccłiasticis vł alia onera ibidem casu. v. Si christianos naufragiũ patiẽtes spo liauit bonis ibidẽ casu. x. Si grauauit ꝑsonas eccłiasticasvł eoꝝ consanguineos  noluerũt eligerequẽ volebat ibidẽ. casu. xiiij. Si regalia vł custodiā ⁊ hmōi sibi vsur pauit in eccłijs vacātibꝰ ibidẽ casu. xv. Si extorsit absolutionẽ ab aliqua cẽsura ꝑ metũ ibidẽ casu. xvij. Si compulit prelatos ecclesiasticos ad submitendum ei bona ecclesiarum ibidem casu. xxxj. Si interdixit suis subditis ne coquant molāt ⁊ hmōi ꝑsonis ecclesiasticis. ibi dem casu. xxvj. Si procurauit aliquem occidi facere ꝑ assassinos ibidẽ casu. xxj. Si concessit represalias ↄtra ecclesiasti cas personas ibidẽ casu. xxxiiij. Si impediuit visitationes monaiiũ ibi dem casu. xxxix. Si immunitatem ecclesiasticā violauit capiendo homines in ecclesia. vide im munitas per totum. Si pñtauit indignos exñs patronꝰ alicuius eccłie. vide iuspatronatꝰ. §. xviij. Si fecit promoueri indignos ⁊ si pro pe cunia quia vltra mortale est simoniacꝰ. vide simonia. iij. §. j. Si voluit ꝙ primo beneficia ab ipso pe tantur  a papa mortale est nisi aliqua rationabili cā faceret puta ne indignis darentur ⁊ huiusmodi. Si fidẽ ẜuauit ꝓmissā vi pactũ. §. iiij. Si soluit seruitoribus suis ⁊ creditoribus. vide solutio. §. xxv. ¶ Circa ecclesiasticas personas ⁊ ṗmo circa clericos in communi. Si est irregularis ⁊ qñ vel quō incurrit̃ habes irregularitas primo per totum. Si est suspensus ⁊ ĩ bus casibus ĩcurrat eā vide suspẽsio ṗmo per totũ. Si recepit ordines simoniace vł a simo niaco vide simonia. vj. §. ix. Si recepit ordines in peccato mortali. vide ordo. ij. Si executꝰ est ea q̃ sunt ordines ĩ pecca to mortali vi clericꝰ. viij. ⁊ eucharistia ij. §. v. ⁊ eucharistia. iij. §. xv. ⁊. xxiiij. Si existens excommunicatus vel inter dictus aut supẽsus ministrauit vide ir regularitas primo. Si nō portauit tōsurā vel hĩtũ vi apo stata. §. j. ⁊. ij. ⁊ clericꝰ. iiij. §. j. ij. ⁊. iij. Sĩ immiscuit se negotijs secularibꝰ vi clericus. ix. §. iij. cum sequen. Si exercuit ĩhonesta clericatui vide cle ricus. x. per totum. Si est debite literatus vide clericus. ij. per totũ ⁊ ep̃s. §. xxvj. Si fuit ordinatus ante etatẽ debitā. vi de etas per totum. Si dimisit horas canonicas dicere. vi hora. §. iij. cũ. viij. §. sequentibꝰ. Si dicendo voluntarie se occupauit in aliquo alio ibidẽ. s̃. xxvj. Si nō bñdixit mẽsaʒ nec gr̃asreddidit post cibũ. vide clericus. xij. Si exercuit officiũ ordinis siue debitis paramẽtis vel mō vide missa. §. xxxv. Si celebrauit ĩ ecclesia poluta vide con secratio ecclesie. §. vij. Si celebrauit tempore ĩterdicti. vide in terdictum. vij. ꝑ totũ. Si celebrauit ad faciendũ maleficia vi de missa. §. liij. Si celebrauit non ieiunus. ibidẽ. §. iij. cum duobꝰ sequentibꝰ. Si in alteri execratovide altare. §. ij. Si plus semel in die vide Missa. §. iiij. Si cũ hostia vel vino corruptis vide eucharistia. j §. j. cũ. seq. Si cũ euagatiōe mẽtis. vi missa. §. xij. Si nimis raro celebrauit ibi. §. xxxiij. Si ante diẽ vi eucharistia. iij. §. xxxvj. ⁊ missa. §. xl. Si existens in aliquo notario delictovi de clericus. viij. §. iiij. Si habita polutiōe celebrauit eadẽ die vide eucharistia. Si promisit alicui dicere missas ⁊ non dixit vide missa. §. v. cũ sequẽ. Si existens bigamus portat tonsuram vide bigamia. §. xij Si nimiā hʒ ↄuersationẽ cũ mulieribꝰ. vi Clericus. v. §. ij. ⁊ alijs sequẽ. Si ꝑticipauit cũ excōicatis ĩ diuĩs vi excōicatio. v. casu. iiij. ⁊ excōmunicatio. viij. §. iij. Si fuit falsarius literatũ apostolicarũ vide excōicatio. v. casu. iij. Si sepeliuit ĩterdictos excōmunicatos vel vsurarios vi excommunicatio. vij. casu. xxviij. ⁊. xxxvj. Si vsurarijs māi festis alie nigenis do mos concessit ad fenus exercenduʒ ibi dem casu. xxiij. ¶ Circa beneficiatos vltra predicta in terroget̃ de in frascriptis. Si obtinuit bñfictũ per simoniā vel ꝑ p̃ces carnales aut ali turpe vi adula tio. §. ij. simonia. iij. ⁊. v. vj. ꝑ totũ. Si ẽ ĩdignꝰ ꝓpter literaꝝ ĩgnorantiaʒ vł ali canonicũ ĩpedimẽtũ: puta  in famis irregularis corꝑe viciatꝰ ⁊hmōi  sic tenet̃ resignare ĩ manibꝰ valẽtis acciꝑe re signationẽ. de quo vide beneficium §. xliij. ⁊ nisi fuerit cũ eo dispẽsatum vel in casu. vide corpore viciatus. §. iiij. Si obtinuit bñ ficiũ nō ĩtendẽs clerica ri vide clericꝰ. vij. §. v. ⁊. vj. Si permutauit beneficia vide ꝑmutatio §. iiij. Si renunciauit beneficio simoniacevide renunciatio §. ix. ⁊. x. §. Si facit residentiam bñficio suo vide clericus. vij. in multis. Si habet plura beneficia quoꝝ vnũ fuf ficeret vide beneficiũ. §. xxxiij. Si fecit quatuor partes de fructibꝰ beneficijs vide clericus. iij. §. j. Si habes patrimoniũ seruauit vtviue ret de ecclesia ibidẽ. §. ij. Si expedit fructus beneficij invsus in honestos ibidem. §. iiij. Si male tractauit ecclesiam ⁊ eius edificia vide cleri cus. iij. §. j. Si vasa ⁊ paramenta ad diuinũ cultuʒ tenet ĩmunda. vite vasa sacra. Si alienauit bona eccłastica q̃ ẜuādo seruari poterāt sine legitima cā ⁊ cũ de bita solẽnitate. vide alienatio. per totũ. Si locauit sub ānuo cẽsuvices suas alteri. vide simonia. ⁊. §. xxv. cũ. ij. sequen. Si induxit advouẽdũvel iurādũ de eligenda sepultura ĩ sua ecclesia. vi excō municatio. v. casu. xiiij. Si leges vel phisicam audiuit. vide ex cōmunicatio. vij. casu. vij. Si habentes eligere nō eligerũt melio rem. vide electio. §. xxj. Si appetunt ep̃atum aut prelationẽ su Speriorẽ. vide ep̃s. §. ij. Si male administrauit bōa ecclesiasti ca. vide administratio. ¶ Circa prelatos habentes iurisdictio nem maxime ep̃os vltra p̃dicta. Si electus se fecit cōfirmari. vide confirmatio prelatorũ per totũ. Si nō correxit publicos criminosos vi de correctio. j. §. iij. ⁊ep̃s ĩ prĩc. ⁊. §. x. Si posuit ĩdignos ĩ offō vel bñficiovide ep̃s §. xviij. ⁊ admĩstratio. §. ij. Si fuit nimis pomposus ĩ ornatu ⁊huiusmodi. vide ornatus. ꝑ totũ. Si indebite dispensauit ĩ votis. habes votũ. iiij. per totũ. Si alijs. vide dispensatio in prin. cum multis. §. Si aliquid exigit ꝓ licẽtia ministrādi vel docẽdi. vi magister. §. xv. Si cōtulit ordines ĩdebite quibꝰ nō de bebat vel quādo vel nō mō quo debebat vide ordo. j. ij. iij. iiij. v. vj. ⁊. vij. Si non examinauit ordinandos sed ordinauit indignos vide ordo. iij. §. xxiij. Si sacramẽtũ cōfirmationis nō tenuit notabilis negligentia videt̃ mortalevi de confirmatiōe sacramentũ. §. j. Si crisma ⁊ oleũ sctm̃ nō ↄsecrauit ĩ cene dñi om̃i anno. vide oleũ. ꝑ totũ. Si nō fecit consecrationes ecclesiaruʒ altariũ ⁊ vestimẽtorũ quibꝰ debuit est graue peccatũ. Si non habuit testes sinodales. de qui bus vide ep̃s. §. x. Si nōvisitauit singulis annis diocesiʒ ibidem. §. xij. Si nō putauit in ecclesijs cathedrali bus ⁊ ↄuẽtualibꝰ viros ad predicādas ⁊ audiendas ↄfessiōes. vi. §. xiiij. Si ordinauit ĩ diaconũ vel subdiaconũ  nescit offm̃. vide ibidẽ. §. xv. Si non est vsus lineis si nō erat religio sus ibidem. Si nō seruauit nec fecit seruari canones. vide ep̃s. §. xxij. Si contulit beneficia simoniace. vi simonia. vj. per totũ. Si plura cōtulit vni. vide beneficiũ. §. xxiiij. ⁊. xxvij. Si ratione cōsanguinitatis. vide acce ptio personaꝝ. §. iiij. ⁊. §. x. Si non ꝓuidit de beneficio illis quos ordinauit. vide beneficiũ. §. x. Si visitādo accepit munera ipsevel ali quis de suis. vide visitationeʒ. §. iij. Si posuit indebitas collectas. vide taliũ in prin. ⁊. §. j. Si vsurpauit bona vacantiũ ecclesiaꝝ vide beneficiũ. §. xxxix. ⁊. xl. Si non soluit debita iuste ↄtracta a suo predccessore. vide dignitas. §. j. Si questuarios pro lucro permisit ĩ dis creta predicare.  tenẽtur ipsi reddere rōnem dño de oĩ malo ⁊ satisfacere sub ditis de omni damno dato propter hoc c. finali. de miurijs. ⁊ vide simonia. iij. .§. viij. Si incerta sibi appropriātvide restitutio ⁊. §. xiiij. ⁊. xv. Si testamenta⁊ legata non fecit imple re. vide executor. §. xj. Si non tenuit bonum vicarium cuʒ ip se non attendat tenetur de omni dāno Si iniustam sententiam dedit ⁊ alia su pradicta de iudicibus. Si excōicando non seruauit debitam formā. vide excōicato. ij. per totũ. Si in diebꝰ festiuis nō ĩterfuit diuinis. vide hora. §. xxv. Si exẽptos molestauit indebite morta liter peccauit: si ĩ aliqͦ notabili hoc fecit Si consecrauit corruptum sciẽter ꝓmo niali. vide consecratio virginũ. Si visitauit monasteria monialiũ. ⁊ fe cit vt seruet clausuram. vide supra exceptio. §. x. Si hospitalariosvisitauit ⁊ fecitvt face rent debitũ. vi Hospitale. §. ij. ⁊ vltĩo. Si dedit malum exempluʒ subditis. vi de exemplum. Si magistrum tenuit ĩ eccłia. ⁊ facit in alijs teneri ꝓ pauꝑibus⁊ clericis. vide Magister. §. vij. ⁊. s̃. ep̃s. §. xij. ¶ Circa ↄfessores. Si audinit ↄfessiōes [*]nō hñs autoritatem. ⁊ si vis scire si habes autoritatẽ vi ↄfessor. iij. per totũ. Si absoluit a bus non potuit. vi d potest confessio. iij. ⁊. v. ⁊ casus ⁊ a quibus excommunicationibꝰ habes. Absolutio. j. §. j. ⁊. iij. iiij. ⁊. v. ⁊ absolutio. ij. in prĩ. ⁊ per totũ. ⁊ de modo absoluẽdi absolutio. iij. per totũ. Si absouit manifestos vsurarios. vide vsura. ⁊. §. viij. Si dispẽsauit sĩne autoritate: quia pec cauit mortaliter. Si nimis festinanter ĩterrogauit vł nō interrogauit. vide hic in prin. Si ĩterrogauit ꝙ non debuit ex delectatione. vide. s̃. §. j. Si reuelauit cōfessionẽ. vide confessio vltima per totũ. Si existens in mortali audiuit cōfessio nẽ. vide clericus. viij. §. j. mi audiuit cofessiōes principaliter ꝓpter lucrũ. vide simonia primo ꝑ totuʒ ⁊ simonia. ij. §. vj. Si habet scientiam debitam. vide confessio. iiij §. xxxij. ¶ Circa predicatores[*] Si predicauit ĩ mortali peccato: existẽs vide predicare §. vij. Si hʒ scientiā debitā. ibidẽ. §. vj. Si predicauit mendacia. vide mẽdaciũ .§. iiij. Si predicauit propter honorẽ. vide honor. §. vij. Si ꝓpter lucrũ. vide Simonia ꝑ totũ. ⁊ simonia. ij. §. vj. ⁊ simonia. iij. §. ix. Si predicauit sine licentia quia morta liter peccauit totiens. Si predicauit indulgẽtias indiseretas vide religiosus. §. lxv. ¶ Circa inquisitores hereticoꝝ. [*]Si extorsit pecũias. vide insitor. §. v. Si bona eccłiarũ applicauit fisco. ibidẽ Si abusi sunt armorum multitudine. ibidem. Si malitiose imposuerunt crimẽ vel im pedimentũ sui officij alicui. ibidem. Si omiserunt procedere cōtra conscientiam ex amore lucro ⁊ hmōi. ibidẽ. Si insitor vnius ordinis p̃rocessit con tra fratrẽ alterius ordinis. ibidẽ. Si impediuit se de diuinationibus. vi de ibideʒ. §. iiij. ¶ Circareligiosos in cōi. [*]¶ Si ĩtrauit per simoniā. vide simonia iiij. per totũ. Si intrauit latiorẽhabens votũ strictio ria. vide religiosus. §. xxxiiij. Si ñ fuit obediens. vi religiosꝰ. §. xxix. Si proprietarius fuit. ibidẽ. Si contra votum castitatis. ibidem. Si officiũ dixit. vide hora. per totũ. Si seruauit alia precepta regule vel cō stitutionũ obligātia ad mortale: vi re ligiosus §. xxviij. Si eligit meliores. vide electio. §. ij. Si infamauit alias religiones. vide de tractio per totum. Si voluit ↄsentire electioni. ibidem. §. xxxvj. Si secrata sui ordĩs reuelauit in scādalum ipsiꝰ peccauit mortałr.  ꝓditorẽ. Si in visitatione non reuelauit que de bebat. vide denunciatio. §. x. Si fecit aliquid contro ea que generali ter ꝓhibẽt̃ religiosis. vi religiosꝰ. §. vl. Si recessit a monasterio sine licẽtia p̃la ti. vide apostata. §. iiij. Si frequentauit monasteria monialiũ. vide monasterium. §. viij. ¶ Circa monachos. si seruauit q̃ sibi p̃[*]cipiũtur. ⁊ que sint vltra regulā habes. j. monachus. §. x. ¶ Circa abbates si habuit curā sibi cō[*]missorum. eos vita ⁊ doctrina instruendo. vide abbas. §. xxiij. Si dispensauit cum eis sine causa legitima. vide dispensatio. §. vij. Si ĩposuit monasterijs aut prioratibꝰ nouas pẽsiones vł auxit veteres vł applicauit sue mẽse. vide abbas. §. xxvj. Si seruauit regulam ⁊ sibi precepta. vt j. monachus. Si requisiuit apostatas. vide abbas. .§. xviij. ¶ Circa abatissam. si fecit se benedici [*]vbi est cōsuetudo. vide abbatissa. §. ij. Si fecit seruari clausuram. vide monia lis. §. iij. ¶ Circa hospitalarios si fecit inuenta[*]rium. vide hospitale. §. iij. ⁊. iiij. Si tenuit hospitalitatẽ. ibidẽ. §. vlti. Si bona hospitalis cōnertit ad alium vsum. vide legatum. ij. §. xj. Si perierunt ex negligentia sua. vide administratio. ¶ Aduerte  p̃fatas ĩterrogatiōes so[*]lum posui  circa p̃dicta cōiter est mor tale pctm̃. lʒ aliqñ nō ꝓpter iperfectionẽ actꝰ ⁊ dimisit multas interrogationes circa ea que sunt cōmuniter peccata venialia ⁊ quia non sunt necessario confitenda talia peccata nisi quando dubitat̃ an sint mortalia. item secundo ratione statuti obligātis ad peccata ve nialia cōfitenda: tamẽ tũc sufficeret cōfiteri in genere. itẽ tertio videt̃ ꝙ tenea tur venialia. quādo esset ꝑiculũ ne traherẽt ad mortale. Nā cũ tũc teneat̃ de ipsis penitere multofortius cōfiteri ꝓpter enitañ. mortale ad ꝙ indicunt qñ hoc aduertit. addit̃ ab aliquibus quar tus casus in quo tenet̃ quis ↄfiteri venialia. s. qñ nullum habet mortale. ⁊ in pascha teneat̃ cōfiteri ꝙ tũc cōfiteatur venialia. sʒ  vt dixi qualitercũ quis teneat̃ confiteri venialia sufficit confiteatur illa in genere nisi in casu quādo dubitat an sit mortale: ideo pertranseo et sufficit quo ad venialia confiteat̃ sic. peccaui multis modis cogitatione. delectatiōe omissione dissolutiōe. locutio ne. visu. tactu. gustu. odoratu. ⁊ multis alijs modis de quibus omnibꝰ tā mortalibus  venialibus dico meā culpā. Jtem nō omittat cōfiteri oblita ⁊ ignorata sic. Jtem dico meaʒ culpā de omni bus peccatis meis mortalibꝰ que igno ro aut oblitꝰ sum nec vn legitime cōfessus forte ex mea ignorātia vel negligentia quia valet talis cōfessio vt remit tantur vel reducantur ad cognitionẽ ⁊ nō teneatur reiterare confessiones. quā uis multa fuerit tũc oblitus cōfiteri si modo diligẽtiā scm suam cōditioneʒ fecit. quibꝰ omnibus completis faciat terminare peccatorẽ suam cōfessionem sic dicendo. Jdeo precor beatissimam ⁊ gloriosam virginem mariā omnes san ctos ⁊ te pater orare ꝓ me. Quibꝰ peractis ↄfessor ĩcrepet corrigat ⁊ dulciter admoneat peccatorẽ abstinere a societatibus ⁊ causis peccatorum. Nō tamẽ exigat iuramentũ vel promissionem de aliquo. nisi solũ de his in quibus iura sic voluerũt vt in excommunicatione ⁊ hmōi. postea imponat ei penitẽtiā talẽ uam statim possit complere. ant. residiuationẽ ꝓ sacr̃ali. ⁊ postea aliā quā videat ꝙ peccator verisimiłr faciet. vñ caueat ne imponat pnĩam talẽ quā ve risimiłr nō ĩplebit:  esset potius illuʒ illaqueare  soluere. Esset bene bonuʒ illi notificare quaʒ pnĩam meret̃: vt sic magis timeat postea cōcedere ei illā ĩdulgentiam quā potest: de quo vide in dulgẽtia. §. v. deinde absolue eũ sic. mi sereacur sui omnipotẽs ⁊ c. Jndulgẽtiā ⁊ absolutioneʒ ⁊ c. dominus noster Jesus christus te absoluat ⁊ ego autorita te ipsius absoluo tea vinculo excōmunicatiōis maioris vel minoris ĩquātũ possuʒ ⁊ restituo te sacramẽtis ecclesie iteꝝ absoluo ab omnibꝰ peccatis tuis mortalibꝰ ⁊ venialibus cōfessis oblitis ignoratis ⁊ a circũstantijs eorũ. Jn nomine patris ⁊ filij ⁊ spiritussancti amẽ. Postea imponat ei sic taliter ⁊ ꝙ ĩtelligat. Oĩa bona q̃ facies. ⁊ mala  patiẽter substinebis ĩpono tibi remissionem tuoꝝ pctōꝝ vade in pace. Et si haberet casum vel excōicationẽ a qua nō posses absoluere inpone ei ꝙ vadat ad eũ qui eũ pōt absoluere: nec ĩgerat se sacramẽtis donec  eo sit absolutꝰ: nisĩ rōne scādali euitandi si excōicatio est occulta. Jntestatus quis r decedere q̃tuor modis primo si nullum tesim̃ fecit. Sco si fecit sʒ nō iure. Ter tio si fecit iure tñ postea ruptũ est post humi natiuitate vel irritũ factũ est capitis diminutione testatoris. Quarto si nulli sunt heredes ex eo testō vt in aut̃. de here. ab ĩtestato. ĩ ṗn. pñt addi ⁊ dno alij modi ex post facto. primꝰ. s. ꝑ q̃relaʒ expugnato testamẽto. scs ꝑ bonoꝝ pos sessionem contra tabulas. vide Aʒo. in summa. C. de suis ⁊ legiti. here. Adde de hic notatis Bar. ĩ. l. j. ⁊ ibi doc. ff. de suis ⁊ legi. Sali. l. cũ antiquio ribus. §. si em̃ ipse ꝟsi. nō omitto tñ legi vnũ cōsi. bar. ⁊ ibi Pan. de ca. q. vij. C. de iure deli. ⁊ insti. de here. q̃ ab intest. defe. in prin. ⁊ an qui mortuꝰ est intestabi lis Bal. ꝙ non proprie in aut̃. preterea. C. vnde vir ⁊ vxor. Jntimiditas vnde causat̃. Rñ. ẜm sanctum Tho. ij. ij. q. lxvj. ꝙ aliqñ ex defectu amoris proprij: vt cũ quis minus debito amat vitā ꝓpriā ⁊ ea q̃ ordinant̃ ad eam. Aliqñ cau satur ex elatiōe animi de se presumẽtis ⁊ alios cōtenentis. Aliqñ aũt causat̃ ex stoliditate seu stultitia. ¶ Vtrũ sit peccatũ. Rñ. ꝙ sic vndecũ [*]caulet̃ nisi stoliditas sit ĩuincibilis. ⁊ ẽ rō. iij. ethi. Jntimiditas est ↄ̃ fortitudinẽ ꝑ defectũ nō timẽdi vbi esset timendũ. sicut timor ↄ̃ fortitudinẽ ꝑ excessum timendo vbi non timendum est. ¶ Qñ est peccatũ mortale. Rñ. illa que [*]cātur ex defectu amoris ⁊ elationis tũc est mortale pctm̃ quādo sine necessitate exponit se ꝑiculo ꝓbabili notabili lesio ni corporis: ⁊ multo magis aĩe: vel non curat de eius notabili lesiōe omittẽdo ꝓuisionẽ debitā facere. Tertia ꝟo que cātur ex stoliditate cōiter est a veniali: nisi ꝓueniat ex lata culpa in bus imi net periculũ probabile notabilis nocu menti. ꝓpterea omittit debitā ꝓuisionẽ nisi vbi stoliditas est inuincibilis. Jntrusus r qui nō canonice sʒ per violẽtiam occupat honores vel bñficia eccłiastica. vñ fur ẽ ⁊ latro ⁊ est ĩ pctō mortali ⁊ tenet̃ restituere oĩa q̃ inde recipit. c. grauis. de re. spo. De not. hic ⁊ ꝙ ĩtrusus nō r tolera ri in possessione not. Bal. in. l. pe. C. de pig. act. ⁊ qualiter cōueniatur ⁊ qũo cōtra euʒ formet̃ libellꝰ no. Spe. ti. de ele. .§. j. ꝟsi. ↄ̃ ĩtrusum. ⁊ ĩ ti. de eta. ⁊ q̃. ĩ ṗn. Jnuenta an sint restituẽda. Rñ. ꝙ q̃ dā sunt q̃ fuerunt in dñio alicuius ⁊ talia inueniẽs tenet̃ restitue re. ĩmo furtũ cōmittit qui ea aĩo nō resti tuendi accepit. l. falsus. §. qui alienum. ⁊. §. se. ff. de furtis. ⁊. q. v. c. si quid inuenisti. siue talia amiserit dñs ipsarũ ex ruina vel incendio vel naufragio. vt. ff. de incen. rui. na. per totum. Jdem dico de iactatis in mari causa nauis alleuiā de. ff. ad. l. rho. de iac. l.  alleuiande. Et ibi not. in glo. vel qualitercun amisit ⁊ hoc verum nisi haberentur pro derelictis ⁊ tunc credit Fed. consilio. xvij. ꝙ habeātur pro derelictis si dominus tacet: nec per se: nec ꝑ alios semꝑ querit: quia. d. l.  alleuiāde vr̃ statim impone re necessitatẽ perquirẽdi res amissas ⁊ sic ista negligẽtia nō querendi tollit ṗmā p̃sumptionẽ quā facit lex. j. ꝙ nō ha beant̃ ꝓ derelictis nisi ałr cōstet ꝑ qua litatẽ: ⁊ actus de volũtate dñi: cũ nemo p̃sumatur iactare res suas. d. l. falsus. §. si iactantium. ⁊. d. l. qui leuiande quod no. ꝓ limitatione eorum que dico infra naufragium. §. iij. nec talia inuenta qñ non. habentur ꝓ derelictis possunt vsu capi: quia in eis deficit titulus pro derelicto. vt in. l. si quis merces. ff. ꝓ derelicto. Vnde cōsuetudo aliquorum  iactata in mari vel a fluminibus portata occupāt vr̃ expresse reprobata ꝑ dictā. l.  alleuiande. ⁊ ibi gl. no. ⁊ licet loquit̃ de iactatis in mari: tamẽ ideʒ est de abtatis a flumine vt sunt ligna ⁊ huiusmodi cũ parũ differant ab illis vt dicit tex. instit. de re. diuisiōe. §. vlt. facit aut̃. nauigia. C. de furtis. Quedam sunt q̃ nun fuerunt in dominio alicuius: vt lapilli ĩ littore maris fere syluestres: et hmōi ⁊ talia fiunt occupantis siue bestie capiant̃ ĩ fundo ꝓprio: siue in alie no: dummodo nō fuerit ꝓhibitꝰ intrare a domino fundi. Siue fuerint ante a vulnerate ab aliquo: dummodo eas nō ꝓsequeret̃. ĩsti. de re. diui. in multis. §. ⁊. ff. de acqui. re. do. l. iij. ⁊. l. naturale nisi secus sit de cōsuetudine:  tũc stabit̃ cōsuetudini. l. ꝙ si nolit. §.  assidua. ff. de edilitio. edic. ẜm gl. ĩ. d. l. naturalẽ. §. illud. Similiter si essent capte in rethe alieno nō credo sint accipietis: ẜm gl. ĩ l. laqueũ. ff. de acqui. re. do. ⁊ insti. de re. di. §. singuloꝝ. lʒ rigor iuris videatur velle ꝙ sint capiẽtis ibidẽ. fere vero syluestres sed domestice fecit sicut pauones: colũbe: apes. in alueo ⁊ hmōi tandiu sunt possidẽtis diu habẽt aĩm re uertendi domũ sed si his ausit: nec horis debitis non impedite reuertuntur fiunt capientis:  cōsuetudo inducit̃ ꝑ binum actuʒ. l. iij. C. de ep̃ali audi. ⁊ sic non dicuntur habere animũ reuertendi. animalia vero naturaliter domestica vt galine: ⁊ hmōi: semper sunt dñi. et capiẽs ea tenet̃ restituere cũ fructibꝰ: puta ouis ⁊ hmōi. §. galinaꝝ ĩsti. de re. diui. ⁊. ff. de acqui. re. do. l. naturaleʒ. §. patronum. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ ĩuẽtor rei vel pecunie non potest retinere salua conscientia sed debet facere proclama. dixi. j. thesaurus. ⁊ tenetur furti nisi re stituat. l. falsus. §. qui alienam. de fur. pōt tamẽ monere dñm. vt recipiat eam. no. Bal. ĩ. l. ij. C. de ser. su. ⁊ in. l. quintꝰ. in fine. C. ad. l. al. nec pōt petere preciuʒ a dño rei perdite vt per Bar. in. d. .§. qui alienam. ¶ Vtrũ mueniẽs thesaurum teneat̃ re [*]stituere. Rñ. ꝙ si in suo solo innenit sic suũ erit si ꝟo in alieno solo ⁊ a casu sic medietas erit sua et alia meditas erit dñi soli. Si vero data opera totum erit dñi fundi. Jnst. de re. diui. §. thesauros ⁊. C. de thesau. l. vnica li. vj. nec est verũ quod dicit glo. in. c. si quid. xiiij. q. v. ꝙ inuẽtus in loco sacro vel religioso sit in uentoris sed erit ẜm distinctionem pre dictam vt expresse tenent docto. in. d. §. thesauros. Additio  hodie eccłie ⁊ loca religiosa sunt prelatorũ. Jdẽ dic si ĩuenit ĩ loco publico ⁊ sic ĩtellige. l. iij. ff de iure fisci. ⁊ aduerte hic  ĩ suo nō dicit̃ subuenire vsufructuarius nec ille  hʒ bona hʒ hypothecata nec ma ritus si inuenit in fundo dotali. nisi so lũ q̃ ad maritũ vt teneat in vita vxoris sed dissoluto matrimonio restituere tenetur. vide Bart. in. l. si is qui. §. fi. ff. de acquirẽ. re. do. emphyteota vero qui ha bet vtile dominiuʒ diuidet cũ domino qui hʒ directum dominiũ. vide Bar. in l. in cause in fi. ff. de procurato. ¶ Quid de terra per alluuionem addi [*]ta terre alterius. Rñ. distinguẽdo  in sula nata in mari est occupātis in medio vero fluminis est communis habẽ tibus predia iuxta flumẽ ex vtra ꝑte. si vero est in medio est illius cuius est proximior. ager vero a flumine diuisꝰ circũdatꝰ remanet cuius erat. Et si flumẽ mutat alueũ: primus alueus efficit̃ eorum qui predia circa eum habent. et secundus alueus est publicꝰ ⁊ si reuertitur ad primũ secundus alueus erit eo rum qui habẽt predia circa eum. Simi liter ager inundatus aqua ipsa recedẽ te remanet eius cuius erat hec. habentur instit. de re. diui. §. insula. ⁊ sic serua nisi consuetudo sit in contrarium vel statutum. ¶ Sʒ quomodo tenet̃ restituere ille  [*]nescit cuiꝰ sit. Rñ. ꝙ si res nō habebat̃ pro derelicta. tenetur facere denunciare publice ⁊ si post nō comparet cuius sit errogabit in pauperes secundũ ho. vel si ipse est pauper retinebit autorita te episcopi vel sui confessoris secundũ Ray. ⁊ orabit pro illo cuius erat. Si ꝟo probabiliter pōt p̃sumere quia dominꝰ eaʒ habebat ꝓ derelicta sic poterit vsu capere. l. idem quod. ff. pro dereli. Jnuestitura ꝓprie est possessionis rei traditio: improprie aũt est alicuiꝰ corꝑei loco possessiōis in manibꝰ positio. vnde quādo dominus dat vasallo hastaʒ. vel aliq simile dicẽs se facere inuestiturā. vt in ti. d est inuestitura inuestire dicitur. De hic notatis. ⁊ qua forma sit petenda no. Bal. in. c. j. §. fi. ⁊ ibi gl. in tit. per quos fiat inuesti. in vsi. feu. et quid operetur facta per anulũ de re vendita vel donata absenti. Bal. in. c. j. quid sit inuesti. ⁊ in rub. C. de cōtrahen. emp. q. xvij. dicit ꝙ si fiat in loco vbi pōt fieri ꝟa traditio ꝙ trāsfert possessionẽ. et idẽ si fiat vnde res ad oculũ possunt vi deri ⁊ ostẽdi. ⁊ hoc de verbali per realẽ autem trāsfertur possessio ẜm Bal. in. l. j. col. ij. C. communia delega. ¶ Vtrũ sit fienda corā testibꝰ. Rñ. ꝙ sic [*]nō  nō valeat sine testibꝰ ⁊ instr̃o: sed vt ꝟitas ꝓbari possit: ⁊ dẽ si fiet de be ne ficio nouo tũc si pares. i. vasallos hʒ corā tribꝰ vel saltẽ duobus ex eis tenet̃ facere. si ꝟo pares. i. alios vasallos non hʒ faciat corā alijs idoneis testibꝰ. Si aũt inuestiat de veteri bñficio pōt fieri corā buscũ idoneis testibꝰ vt ĩ tit.  testes sunt necessarij: ⁊ etiā si est clericꝰ  inuestiturā facit de rebꝰ ꝓprijs de re bus vero ecclesie admittuntur oẽs testes idonei ẜm Host. Jnuidia ẜm da. li. ij. est dolor de alie nis bonis. sʒ aduerte ꝙ cũ obiectũ tristitie sit malũ ꝓpriũ iō de bo no alteriꝰ pōt esse tristitia ꝓut apprehẽdit̃ vt malũ ꝓpriũ. ⁊ ẜm hoc quadru pliciter. primo modo ĩtũ ex eo nobis aliq periculũ imminet. s. ne ab ea leda mur ⁊ hec tristitia nō sʒ est inuidia. s. effectꝰ timoris: vt dicit Phi. ij. retho. ⁊ pōt esse sine pctō vt dicit Gre. ij. mor. Alio modo apprehenditur inquantum est diminutiuum proprie glorie vel excellentie ⁊ hec tristitia est proprie inuidia ẜm Philo. vbi. s̃. ⁊ ex gñe suo est pec catum mortale Job. v. paruulum occidit ĩuidia. cũ sit ↄ̃ charitatẽ. Sũt tñ pri mi motus inuidie quādo etiā in ꝑfectis ex surreptiōe. qui sunt venialia pec cata ⁊ est simile de inuidia paruuloruʒ in quibus nō vere est vsus rationis et de motu ĩuidie ẜm ꝙ est passio sensualitatis. tertio mō apprehenditur bonũ alterius inquātũ deest nobis q alius habet ⁊ sic tristat̃. ⁊ hec tristitia non est inuidia sʒ ꝓprie dicit̃ ʒelꝰ ẜm Phi. vbi s̃. Et si est de bonis honestis ẽ laudabi lis ẜm illud. j. cor. xij. Emulamini caris mata meliora. Si autem sit de bonis tẽ poralibus aut de bonis ĩhonestis pōt esse peccatũ: ⁊ sine peccato ⁊ aliquando cũ mortali. puta cũ talia sũt cōtra deũ. quarto modo apprehẽdit bonũ alteriꝰ prout pōt cedere in dānũ multoꝝ ĩiuste ⁊ sic nō est ĩuidia ẜm Gre. nec pctm̃ puta cũ s tristat̃ de ꝓsperitate alicuiꝰ tyrāni  videt ꝙ magis tyranniʒabit. ¶ Quot sunt eiꝰ filie. Rñ. ẜm Gre. xxxj. [*]mor. v. s. Odiuʒ susurratio. detractio de bꝰ hẽs in locis suis: exultatio ĩ aduer sis: ⁊ afflictio in prosperis ꝓximi ĩtũ eueniũt ꝓximo ↄ̃ conatũ inuidẽtis: sed quādo tristatur de prosperis ẜm ꝙ habẽt dā gloriā sic ẽ ĩuidia nō eiꝰ filia. Emulatio vero ⁊ inuidia idẽ sunt generaliter: lʒ ꝓprie inuidia attendatur in actu interiori. emulatio vero in actu exteriori. vt dicit glo. super illud. gał. v. emulationes inuidie. Hypocrisis vide simulati. o Hypotheca d sit ⁊ de ea vide pignus per totum. Jra est quedā passio appetitꝰ sensitiui ꝓprie q̃ dicitur vis irascibilis qua quis vindictā appetit. que quideʒ passio intantum est bona inquantũ re gulatur a ratione. Si vero ordinem rationis excludit est mala. ordo autẽ ratiōis in ira pōt attrendi tum ad duo. primo tum ad appetibile in quod tẽ dit q est vĩdicta vnde si quis appetit ꝙ ẜm ordinem ratiōis vindicta fiat sic dicitur ʒelus ⁊ est laudabile. Si autem appetat ꝙ fiat vĩdicta q̃litercũ etiaʒ cōtra ordinem rationis sic est ira ex ge nere suo peccatũ mortale:  contraria tur charitati ⁊ iusticie. posset tamẽ esse peccatũ veniale ꝓpter imper fectioneʒ actus ⁊ hocvel ex parte appetẽtis vt cũ appetitus preuenit iudiciũ ratiōis nec sequit̃ cōsensus ad eũ: vel ex parte appetibilis vt cũ appetit in modico vindicare. q si inferat̃ nō erit mortale vt trahere puerũ ꝑ capillos. ⁊ hmōi. sco attẽdit̃ ordo rōnis in ira tũ ad modũ ira scẽdi vt. s. motus ire no immoderate feruescat interiꝰ vel exterius  ordo si pretermitat̃ nō erit sine peccato: etiā si iustam appeteret vindictam: sed non erit mortale ex gñe suo sʒ posset eẽ mor tale pctm̃ puta si exvehemẽtia ire excedat a dilectione dei vel proximi. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ ira vel ira cũdia facit contractuʒ non valere. l. q calore. ff. de reg. iur. l. iij. ff. de reg. iur. ni si ad pias causas not. Alexā. in. l. quicquid supra alleg. ꝑ tex. c. sunt qui opes. xvij. q. iiij. ⁊ impedit cōfessionẽ no. idẽ Alexā. in. d. l. q calore ⁊ an vinculũ iu ramenti. no. ꝙ sic. l. ij. C. ad legẽ iu. ma. nec purificatũ per iuramentum doc. in c. sicut el. de iureiuran. ¶ Quomodo progredit̃. Rñ. ꝙ tres. ha [*]bet modos. s. prĩo in corde vindictā ap petendo. de quo Mat. v.  irascitur fr̃i suo. s. per irā mortalẽ. sco in signis ma nifestatur. ⁊ ideo subiungit. qui dixerit fratri suo racha. q est interiectio irascẽtis. tertio in facto nocumẽtũ ĩferendo liuore vindicte. si primus gradus est mortalis: multo magis scs est grauior tertius grauissimus si deterius noceat. ¶ Quot sũt eiꝰ filie. Rñ. Greg. xxx. mor. [*]ꝙ vj. s. Rixa tumor mẽtis contumelia clamor. indignatio ⁊ blasphemia. Adde vij. s. bellũ. ⁊. viij. s. maledictio. ⁊. ix. s. seditio de quibꝰ in locis suis. Jrregularitas est impedimentuʒ seu repulsio executionis diuini officij seu sacramenti ex canonica seu constitutione proueniẽs ar. de dẽpo. or. c. vlti. ⁊ dicitur stricte irregularitas quasi extra regularitas: q̃si extra regulas alioꝝ qͦ ad ordinatiōem  requiritur dispẽsatio dicit̃ etiā magis large irregularis  nō pōt ministra re ĩ susceptis: nec ascẽdere ad maiores: hec introducta est a iure positiuo. vt. ij. q. vij. §. itẽ daniel. lʒ in veteri testō fuerit p̃ordinata ĩ ꝑsona daniel. de cōse. d. j. c. j. De notatis in hoc. §. ⁊ d sit irregularitas no. Bal. in addi. ad spec. i ti. de dispẽsa. §. iiij. ⁊ ibi Spec. vbi etiā ex quibꝰ causis cōtrahat̃: ⁊ an ex causali homicidio. no. Bar. ꝙ nō in. l. illicitas. Si sicuti. ff. de offi. presi. ⁊ Spec. vbi. s̃. §. iuxta. versi facto autem. ¶ Jrregularitas in quibꝰ casibꝰ incur [*]ritur ipso iure. Rñ. ꝙ aliqnādo ex delicto aliquādo ex fectu corporis. aliquā de ex de fectu sacramẽti. de bus hẽs ꝑ doc. in. c. nisi cũ. §. personevero. de renũ. sed ꝓ clariori intelligẽtia casus ex qui bus aliquis efficitur irregularis. Hoc ẽ ꝙ non pōt promoueri. vel si ꝓmotus nō potest exercere suum officium explicabo inferius que reducuntur ad viginti tria. ¶ Primo ex homicidio. vel truncatiōe [*]aut mutilatione membrorum. vt supra homicidium. v. ¶ Sed quid si fuit in leuissima culpa homicidij dando operam rei licite. Responde quod non est irregularis. facit textus in capitulo quesitum. de pe. et re. in verbo verum si per incuriam. et ibi not. pa. et per hoc limita et intellige quod dico supra homicidium. ⁊. §. j. et. j. §. xvij. ¶ Vtrum clericus respondens iudici si [*]ꝓ tali crimine debetur pena mortis sit irregularis. Respondet. Panor. in capitulo ex literis. de except. prelatorum sic distingnẽdo ẜm Hosti. ꝙ aut crimẽ imminet puniẽdum de presenti. ⁊ sic si ex ↄsilio suo gñali vel speciali sequat̃ homicidiũ est irregularis in. c. si s vidnā. l. d. Si ꝟo ex sua rñ sione nō setur homicidiñ:  omnino iudex erat dispositꝰ illũ occidere ⁊ iste interrogatus fuit a quodā alio ⁊ hmōi. sic nō est irregularis. Siłr nō est irregularis: qñ cri mẽ nō ĩminet puniẽdum de pñti uis respōdeat ꝙ meretur mortẽ. Et sic intellige glo. in. d. c. ex literis. ¶ Vtrũ existẽs ĩ bello si aliquis ibi oc[*]cidat̃ sit irregularis lʒ ip̃e nōocciderit. Rñ. ꝙ si bellũ est iniustũ oẽs irregulares sunt  fuerũt ex parte iniuriantiũ si illuc iuerũt vt bellātibꝰ prestarẽt au xiliũ cōsiliũ. vel fauorẽ. multo magis si vt aduersarios lederẽt ẜm Jnn. ⁊ Ho. in. c. petitio de homi. secus si cā pacificādivł cā iusta iuerũt. ar. a. cōtrario sen su in. c. tũ. l. d. ⁊. c. p̃sbyterũ de hōi. tamen verũ est ẜm Ray. ⁊ ro. ⁊ guil. ꝙ ab ep̃o poterit cũ predictis dispensari. ¶ Vtrũ exñtes ex parte se defendẽtiuʒ [*]in bello iusto sint irregulares. Rñ. ꝙ sic om̃s  occidũt nisi sit talis necessitas ꝙ ałs propriā vitā euadere nō possint. Alij aũt qui nō occidũt nec mutilāt nō sunt irregulares. lʒ ibi multi occidātur immo licet clericis hortari ad belluʒ si sit contra rẽpublicā: aut fidẽ cat holicā: nō tamẽ arma summerevi de. s̃. bellũ. §. iiij. vnde pa. ĩ. c. peuul. ⁊ vlt de cle. ꝑcu. refert. ⁊ sequitur Host. tenẽteʒ: ꝙ clericus qui prestat opẽ oppressis vł obses sis iniuste ⁊ adiuuat repellẽtes iniuriā proijciendo lapides. ⁊ huiusmodi duʒ modo neminem ipse occiderit ꝙ non est irregularis. ¶ Vtrũ prelati ⁊ alij qui intersunt vin [*]dicte sanguinis sint irregłares. Rñ. ꝙ nō ẜʒ Astẽ. nisi ad hoc dederit auxiliũ: cōsiliũ vel fauorẽ: vel nisi intersint tan  autoritatẽ prestātes. vt hr̃ ĩ. c. ex lr̃is de exce. prela. Pa. tñ in. dĩ. c. literis. tʒ ꝙ tales p̃lati si habẽt iurisditionẽ tem poralem ibi: ꝙ efficiũtur irregulares: exhibẽdo p̃sentiā vbi vindicta sit sanguinis si mors vel mutilatio sequitur: quia vidẽtur prestare opem l. distin. si quisviduā. secus de prelatis qui nō ha bẽt iurisditionẽ tẽporaleʒ in loco gra uiter tñ peccāt  contra. c. snĩaʒ. ne cle. vel mo. faciunt. ¶ Quid de prelato qui non liberat ho[*]minẽ ab iniusta morte cum pōt: vł non pascit fame moriẽtẽ cũ possit. Rñ. Astẽ. ꝙ licet mortalissime peccet nō tamẽ est irregularis  lex promotiōis factũ requirit. xv. q. j. si quis nō iratus. sed ego credo potius cōtrarium. s. ꝙ sit irregularis quādo sciẽter ⁊ voluntarie ꝑmittit eum mori: si tamẽ moriatur. ar. c. petrus de homi. ⁊. c. Mattheus  simo.  in isto casu non solum est omissio sed etiam commissio sicut ⁊ in dictis iuribus patet. ¶ Vtrũ verberans aliquẽ causa correctiōis si ex vulnere mortuus sit efficiat̃ [*]irregularis. rñ. ꝙ sic dũmō ex illo vulne re sit mortuus secus si decessisset alia in firmitate ex vulnere nō secuta. c. presby terum. ⁊. c. de cetero. ⁊. c. ad audiẽtiam de homici. ¶ Quid si post cōualuit recidinauit. [*]Rñ. ꝙ nihilominꝰ irregularis est:  sẽ per causa subfuit  pe. d. iij. si  semel. ⁊ d. c. ad audietiā no. ber. ĩ. d. c. presbiteꝝ quodcredo qñ recidiuũ fuit sine culpa alia. ar. c. preterea de cle. percusio. ¶ Quid de illis qui simul proijciũt lapides ⁊ lapis vniꝰ aliquẽ ĩterficit. Rñ. [*]ꝙ omnes si ignorāt a quo prosectus sit debẽt abstinere ab offō. ar. c. significasti. el. ij. ẜʒ Gof. facit. c. cōtinẽtia de cle. ꝑcusso. alij cōtradicũt dicẽdo. nemineʒ in dubio repellẽ. ar. d. c. cōtinẽtia ⁊. ca. petitio. de hōi. debet intelligi quādo cō sciẽtia eum remordet. Vnde nemo eorum est repellẽdus nisi se repellat. arg. c. presentiũ  cle. percusso. host. tenet ꝙ relinquẽdi sunt consciẽtie sue: ⁊ ideo si aliquibus ex eis videtur: ꝙ ipsi nemineʒ interfecerunt nō erũt irregulares. Si vero cōsciẽtia eis dictat ꝙ sic: sic ab stineāt. d. c. significasti. ⁊ hoc tene ĩ pro ijcientibus in isto bello. secus credereʒ si causa ludi. ⁊ non adhibita debita di ligentia. ¶ Quid de clericis qui cũ alijs trahũt ad māganellos. vnde aliquisoecisus ẽ [*]aut ꝓbabiliter creditur. Rñ. ꝙ irregula res sunt. c. sicut dignũ. de homini. Alij aũt dicũt ꝙ licet clericis tnrrũ vł murũ impetere: ⁊ machinis impugnare ⁊ suf sodere licet non liceat eis personaliter pugnare vnde si homicidiũ ex hoc facto preter eoꝝ intentioneʒ euenerit nō imputabitur eis sed q sint irregulares videtur tutius etiaʒ in bello iusto. ¶ Quid de illo qui dicit ducẽtibus la[*]tronẽ: claudite os ne clamet vel videte ne tales liberẽt euʒ. Rñ. ꝙ irregularis est si mors probabiliter fuisset impedi ta. alias non. ¶ Quid de ĩterrogato si talẽ vidit ⁊ ĩdi [*]cat. vel si nō potest ire nisi per duas vi as dicit ꝙ per istam nō iuit. ⁊ illi eũ in sequẽtes occidunt. Rñ. ꝙ sisciuitvel sci re debuit ꝙ persona talis querebatur ad mortem vel mutilationem irregularis est: secus si probabiliter credidit ꝓpter aliam causam ⁊ eius intẽtio nō tuit corrupta ẜm Rod. ⁊ Guil. duran. ¶ Vtruʒ clericus qui pugnantibus ar [*]ma ministrauit sit irregularis. Rñ. ꝙ sic si aliquis occidatur. ar. c. sicut dignum de homi. Et appellatiōe armoꝝveniũt etiā fustes ⁊ lapides. ff. de ꝟb. sig. l. ar moruʒ. ẜm tamen Jnn. ⁊ Ho. in. c. snĩaʒ ne. cle. vel mo. nō est irregularis clericus si in bello iusto ministret balistam alicui tantuʒ vt se defendat ⁊ sua. nec credit illuʒ aliquem velle occidere: sed tantũ se defendere ⁊ sua. similiter si lāceam vel ensem ministret tantum vt se defendat ⁊ tamẽ ille occidit. sic videtur dicẽdum etiam vt in primo casu sʒ tutius est dicenduʒ ẜm Host. vbi. s̃. ꝙ in vtro casu sit irregularis:  nō lʒ cleri co ministeriũ ita immediatum in mor tem alicuius prebere de penis ca. ꝙ in dubijs. ¶ Vtrũ clericus qui cũ socio latronem [*]capit: ⁊ ligat ⁊ postea clerico inscio socius latronem ne fugiat occidit. Rñ. ꝙ irregularis est: quia fines licite defensionis excessit. c. suscepimus in glo. de homi. ¶ Quid de illo qui vadẽs ad spatiatũ [*]super equum qui ex pctulantia fractis habenis occidit pnerũ. Rñ. ꝙ nō est ir regularis:  nec volũtate nec facto occidit nec rei illicite dabat operā. Facit c. dilectus de homi. dicit tamẽ ibi Ber. ꝙ si de facili frenũ potuit frangi: erit ir regularis. ar. ca. significasti. el. j. de homi. vł si propter eius imperitiā equis lasciuiuit. vt Jnsti. ad. l. aquil. §. ĩpetu quo vel propter eius impotẽtiam similiter si que debuit preuidere ⁊ facere nō preuidit nec fecit. d. §. ĩpetu quo. ¶ Vtruʒ portantes ligna propter ʒelũ [*]fidei ad cremādũ hereticos sint irregu lares. Rñ. ẜm Rod. ꝙ si ligna q̃ portauerũt sint cooperata ad mortẽ sunt irregulares: ⁊ a papa solum dispẽsandi. Si autẽ nihil cooperauerunt. puta  iā erat mortuus ante fuissent accẽsa sic nō sunt irregulares vel saltem episcopus potest cũ eis dispensare si autem dubitant sic sine dispensatione pa pe nō debent ministrare: nec promoue antur. c. hi. qui. l. distĩ. ca. ad audientiā de homi. ¶ Vtrum clericus benedicẽs aquā fer [*]uentem vel ferrũ cādens vel pugiles sit irregularis: Rñ. Ray. ꝙ sic si mors se quatur ⁊ Rod. dicit hoc esse tutius tenere. vide supra etiam de hoc homicidium. j. ⁊. ij. ¶ Sed pro maiori intelligẽtia omniũ predictorũ no. aliquas regulas. ¶ Pri[*]ma est ꝙ nec iudex aliquis vel magister seu doctor in dubio debet aliquem iudicare irregularem. ar. de pe. di. j. §. pene. ¶ Secũda ꝙ in dubioiquilibet debet se reputare irregularẽ. vt in. d. c. ad au diẽtiam. ⁊ ideo in foro anime: maxime quādo quis non est de hoc in famatus est relinquẽdus conscientie sue. vt ĩ. c. ex literis. de homi. has duas ponit ho. in. d. c. ad audientiā. ¶ Tertia est ꝙ ad hoc vt quis incurrat irregularitatẽ ex homicidio est necesse ꝙ interueniat vł cōsiliũ vel preceptũ: vel factũ: vel defẽsio. vel cooperatio occidentis. hāc ponit Jnn. in. d. c. ad audientiaʒ. ¶ Quar taẽ ꝙ oportet ꝙ causa homicidij vt sit irregularis sit ꝓpĩqua. ff. ad. l. cor. de sic ca. l. nihil interest. secꝰ est de remota cā tur ab ep̃o excommunicato  executiōe seu occasione. Nō eniʒ ideo quia faber cultellũ facit homicida est. c. tua  homi. j. Rñ. ⁊. d. c. exhibita. Et hoc verũ ẜʒ Ber. de causa remota: nisi animũ nocẽ di habuerit aut minorẽ diligentaʒ habuit  deberet habere vł nō cogitauit que cogitare debebat. ca. presbyterum in fi. de homi. ¶ Quinta regula ꝙ ĩfans occidens nō [*]est irregularis: nisi sit doli capax cle. fu riosus de homi. not. pa. in. c. j. de delic. pue. ⁊ Jo. an. ibidẽ vbi ponit exemplũ Grego. de puero. v. annorum blasphematore rapto a diabolo. Similiter dic de furioso. facitpro hoc. l. j. C. de fal. mo ne. ¶ Sexta regula ꝙ existẽs solum in culpa leuissima homicidij dando operam rei licite non est irregularis vt. s̃. in. §. iij. dictum est. ¶ Vtruʒ prelatus qui subditum suum [*]tũcum deliquerit incarcerat cũ tali afflictiōe ꝙ in paucis diebus morit̃ sit irregularis. Rñ. Joan. de lig. ĩ. cle. ij. de pe. ⁊ re. ꝙ sic. ⁊ iō dicit ꝙcarcer nō de bet esse nimis crudelis. nec debet tātũ corũ vita attenuari ꝙ in paucis diebꝰ verisimiliter moriatur: sʒ pane ⁊ aqua sustentari sicut vult. ca. nouimus de. ꝟ. si. sequitur pa. in. c. cum non ab homine de iudi. ¶ Secundo contrahitur irregularitas [*]accipiẽdo ordines in excōmunicatiōe maiori existendo. vt in. ca. j. de eo qui fur. ⁊ in. c. cũ illorum de senten. excom. Et licet inferior a papa talẽ possit aliquādo absoluere ab excommunicatione in qua erat: nō tamen poterit dispẽsare secũ in tali irregularitate nisi de mādato pape. siue sciẽter in excommu nicatiōe existens ordines accepit: siue ignorāter. s. facti memoriam non habẽs aut ex ignorantia iuris: hoc nō cre dẽs sibi esse prohibitum. vt in. di. c. cuʒ illorum. Si ta men efficiatur talis religiosus post laudabilẽ conuersationem per aliquot tempus in religiōe potest episcopus cũ eo dispensare autoritate apostolica. vt in. ca. fi. de eo qui fur. or Dispẽsat etiam abbas cuʒ monachis ẜm quod dictũ est supra Abbas. et q dixi de excommunicato habet locum ẜm Rayn. in suspẽso vel interdicto vel simpliciter vel a talibꝰ ordinibꝰ si ipsos recipit sic suspensus. ¶ Tertio cōtrahitur irregularitas quā [*]do aliquis minores ordines ⁊ subdiaconatũ vno die suscipit. c. cum. h. de eo qui fur. vel cũ duos simul sacros ordines recipit. c. fi. de eo q̃ fur. or. siue hoc faciat vno die vero vel fictitio: sicut cuʒ quis continuat ieiuniũ vs ad dominicam quia est vnꝰ dies fictitius de tẽ po. or. c. literas. Sed cũ istis potest episcopus dispensare vt in ordinibus susceptis nō furtiue possint ministrare: dummodo eis non fuerit prohibitũ sic ordinari sub excommunicatiōis late sẽ tẽtie penajquia tũc non posset nisi ẜm quod dixi de excommunicato ordines accipiente. Sed in ordine sic furtiue re cepto vel ad maiores non potest nisi so lus papa dispensare secundum Joan. an. et videtur sequi pa. in. cap. j. de eo qui fur. or. et facit tex. prefati. c. in fi. iũcto. ca. se. ⁊. di. c. literas pro hoc intellige nisi religionem iniuerit: quia potest episcopus autoritate pape dispensare vt dicto capitulo fi. ⁊ etiam abbas capitulo secundo de cle. qui fur. or. su. ¶ Quarto contrahitur irregularitas [*]per iterationem sacramentorum illorum in quibus imprimitur caracter scienter factam: siue quo ad administrantem siue quo ad suscipientem articulo. xlviij. distinctione capitulo primo ⁊ de consecra. distinctio. v. dictum. Et licet quidam teneant hoc generaliter de omnibus sacramentis in quibus imprimitur caracter tamen Scotus in quarta distinctione quarta que stione vlti. tenet ⁊ bene ꝙ pro iteratione solum baptismi cōtrahitur sed non pro iteratione aliorum sacr̃oꝝ: cũ irregularitas sit pena q̃ non debet imponi nisi vbi inuenit̃ de iure exp̃ssum: ⁊ iō cũ nō inueniat̃ nisi de baptismo vt ĩ. c. ij. de apo. iō dic ꝙ sciẽter rebaptisās scʒ Host. si clericꝰ est ẜm canones deponẽdus est. ar. c. bꝰ. ⁊. c. eos de cons. di. iiij. si laicus excōicādus. nec potest ordina ri. Vñ etiā Acolitus  ministeriũ prebuit sciẽter p̃sbytero rebaptisāti si publicũ sit: nō dʒ ad ordines ꝓmoueri ni si religionẽ intret:  tũc pōt ꝑ ep̃m secũ dispẽsari. Si vero sit occultum post pnĩam poterit ꝓmoueri. d. c. ij. lʒ dā et male ẜm Pa. ibidẽ ĩtelligũt illud. c. intelligere ꝙ iste acolitꝰ rebaptisauerit vel fuerit rebaptisatꝰ. si ꝟo rebaptisat s ignoranter ignorantia facti exhibi ta priꝰ diligẽtia debita oino excusat̃. sʒ ex ignorantia iuris non excusat̃.  ẜm Sco. in. iiij. di. vj. est ↄ̃ ius diuinũ: rebaptisatꝰ ꝟo sciẽter est irregularis. ignoranter ꝟo si post sciuit ⁊ ratũ habuit similiter irregularis est. 50. dist. confirmañ. ⁊. j. q. vij.  in qualibet. Si aũt nō ratũ habuit: sʒ tamẽ ignorāter est reba ptisatus ignorātia facti ẜm Host. non est irregularis. sed pōt ꝓmoueri. ẜm ꝟo Gof. indiget dispensatiōe ep̃i. cui non credo. ar. c. placuit. j. q. iiij. nec ob. dictũ c.  bis. ⁊ q ibi no.  ẜm Scotũ istud c. cuʒ accipiat̃ ex pnĩali Theodori ep̃i canturieñ. infligere non potest irregularitatem nisi forte dicatur ꝙ omnia. c. a Gratiano in decreto posita: sunt a pa pa confirmata Sed hoc nō est manifestum. Addo etiam ego ꝙ confirmatio simplex nihil addit. xij. di. preceptis. de confir. vti. vel inuti. cum dilecta cum. c. sequentibus. ⁊ de priui. c. quia intẽtionis. ideo etiam si forent confirmata nō inducerent irregularitatem. Et si dicatur ꝙ licet ille episcopus non potuerit ius cōdere tamen potuit indicare ius conditium. sicut facit ibi cũ dicit ẜm ca nones. Rñ. Sco. ꝙ glosator debuit hũc canonẽ allegare. ⁊ ideo. concludit Sco. ꝙ sicut ignorātia ꝓbabilis excludit cō ferẽtem ab irregularitate. sic ⁊ suscipiẽ tẽ. ignorātia vero iuris rebaptisati nō excusantur a pena irregularitatis. ¶ Sed quid si quis dubitat aut sit baptisatꝰ vel confirmatus. vel ordinatus. Rñ. ꝙ pōt iterari  nō dicit̃ iteratũ q nescit̃ esse factũ de. cōse. di. j. solennitates. ⁊ di. iiij. si nullā. ⁊ de p̃sbytero non ba. veniẽs. intellige si debitā diligẽtiā priꝰ fecit. de cōse. di. iiij. cũ ita. tñ baptisatꝰ his verbis vtit̃. Si tu nō es ba ptisatus ego te baptiso ⁊ c. vt. s̃. baptismus. vij. §. x. ¶ Quid si coacte fuit rebaptisatꝰ. Rñ. ꝙ si coactio fuit absoluta sic excusat̃. si [*]vero fuit cōditionalis sic nō euadit irregularitatẽ. vt nota. in. d. c. eos de conse. distinct. iiij. ¶ Quinto cōtrahit̃ irregularitas apostatādo a fide catholica sicut fecit Ju[*]lianus apostata. Vt in. c. Julianus. xj. que. iij. verum est quod si apostatauerunt propter iustum timorem si erant sacerdotes solus papa dispen sabit: Si vero diaconi vel ĩferioris gradus aut laici: episcopus poterit dispensare. Si autem apostatauerunt sine aliquo timore: sed voluntarie: sic nullus nisi pa pa dispensat cum eis. vt. in. c. presbyteros. 50. distinctiōe. immo. Jnn. ĩ. c. j. de aposta. ⁊ Host. dicit q oẽs tales apostate hodie sunt vere heretici. ⁊ ĩ ipsis habent locum omnia iura de hereticis ⁊ pene contra eos statute. de irregularitate apostatarum a religione. vide. su pra apostasia. §. vj. ¶ Sed nund idem erit de fideli facto heretico. Rñ. ꝙ si clericus erat poterit [*]post penitentiam et abiurationem in ordine suscepto ministrare sed in susci piendis tam clerici  laici sunt irregu lares vt. j. q. vij. saluberimum. idem dic de eo qui in contemptum ecclesie ab hereticis se fecit ordinari cum quibus solus papa dispensat. j. q. vij. conuenientibus. ¶ Sexto incurritur irregularitas cum [*]quis incurrit infamiam iuris vel facti de quo. s̃. Jnfamia exẽplũ habes ĩfra sortes. §. iiij. in sortilegio manifesto. ¶ Septimo incurrit̃ cum quis ordina[*]cōferre non potest qui eaʒ non hʒ. in. q. j. gratia. ⁊. c. statuimꝰ. ⁊. q. vij. diabertũ. Si tamẽ hoc fecit ignorāter sic ep̃s dispẽsare potest tā in susceptis  in susci piendis. si vero scienter. solus papa de ep̃o qui resi. epi. c. ij. Jdem dico. de ordinatis schismaticis. vt de schisma. fraternitati. ẜm Ber. ibidẽ. Vñ not. ꝙ licet heretici excommunicati. simoniaci in ordinevel beneficio. schismatici. deposi ti. suspẽsi ĩterdicti. ⁊ degradati. veꝝ cor pus christi cōficiāt ⁊ ordines dent ꝟaciter. si verā formam seruẽt ecclesie. xix. di. ẜm. ⁊. j. q. j. dominus. ⁊. c. ꝙ quidam. ⁊ de cōse. di. iiij. ostenditur. Tamẽ a talibus ordinati executioneʒ nō habẽt ⁊ sic dicuntur irrite tales ordinationes de schima. c. j. ẜm tamẽ distĩctionẽ p̃mis sam dicunt etiam. Go. ⁊ Hosti. ꝙ coacti vt a talibus reciperent ordinẽ ex metu qui potest cadere in cōstantem viꝝ nō indigẽt dispensatione ⁊ magis placet vel episcopus poterit dispẽsare: hodie tamẽ ista habẽt magnam modificatio nem ex cōstitutionẽ concilij cōstātiẽsis. vt. s̃. excōmunicatio. viij. §. iij. ⁊ ideo nō incurritur hec iregularitas nisi quo ad illos quos tenemur euitare ꝑ dictā cōstitutionem: non quo ad alios. ¶ Octauo incurrit̃ cũ quis recipit ordi [*]nes ab eo qui renunciauit episcopatui sic distinguẽdo: quia si resignauit solũ loco ⁊ nō dignitati.  sic remanet ep̃s. si de licentia ꝓprij ep̃i quis ab eo recepit ordines nō est irregularis. Si vero sine licẽtia ꝓprij prelati sic irregularis est. de or. ab ep̃o qui resi. c. j. Si ꝟo talis ep̃s resignauit nō solũ loco. sed etiā di gnitati: tũc ordinatus a tali cũ licẽtia sui ep̃i in minoribus ordinibus nō est irregularis: sed si sine licentia sui prelati vel maiores ordines a tali susceperit sciẽter vel ex ignorātia crassa sic irregularis est et solus papa dispensat. Si autem ex ignorantia probabili sic etiā irregularis est sed ep̃s potest dispensa re. vt in. d. c. j. Et ex hoc patet ꝙ ep̃atus est ordo in quo imprimitur caracter  vere confert ordines ⁊ caracterẽ ipsoꝝ: quia non reordinant̃ sed dispensatur vt ministrent. ¶ Nono incurritur cuʒ quis recipit or [*]dines ab alieno episcopo sine licentia sui prelati ẜm aliquos. ⁊ ordinator est suspensus per annum a collatione omnium ordi num. de tempo. or. c. eos. lib. vj. intellige si ordinatus erat clericus aliter non incurritur Jtem intellige de anno continuo ⁊ integro. c. pronida. de electio li. vj. sed ẜm gl. in. d. c. eos. ergo. licet ordinator sit suspensus ordinati tamen sic non sunt ipso iure irregulares: sed sunt suspendendi per. c. ꝙ trāslationem et ibi. Jdem tenet do. Ant. de tempo. or. ⁊ si celebrent ante suspendantur non efficiuntur irregulares. et hoc sequitur Hos. Gual. Guil. ⁊ magis placet: lʒ grauiter peccẽt celebrando an te eorum p̃lati habeant ratam talem ordinationem. vt no. in. d. c. eos. Fallit hoc quādo prelati sunt suspẽsi manifeste ꝓpter alienorum ordinationem:  diu sic sunt suspensi eius subditi pñt de eorũ licentia ab alienis vicinis episcopis ordinari vt ĩ. d. c. eos qui. Et ma nifesti sunt vel per iuris euidentiā  cōuicti vel confessi sunt in iudicio: aut quia manifeste ordinauer sit alienum: ⁊ non solum predicta locũ habẽt in epi scopis. sed in abbatibꝰ ⁊ quibuscũ or dines cōferentibus. Sed quo ad vltra montanos ab ep̃o cismontano ordines suscipienies sine licentia episcopi de cuius diocesi traxerunt origineʒ vel in cuius diocesi beneficiati sunt q̃ constet per patentes literas causam rationabilem continentes quare ipsos nolit vel nō possit ordinare. tene ꝙ sunt suspensi ipso iure tali suspensione: ꝙ si celebrant efficiuntur irregulares: nec poterunt a tali suspensione absolui nisi a papa. vt in. c. j. de tempo. ord. li. vj. sed hec pena habet locũ in quibuscun ordinibꝰ receptis ab episco italico ab vltramonta no quocũ ẜm communẽ opinionem. in. d. c. j. sed non habebit locum in italĩ eo ordinato ab vltramōtano episcopo. vt ibi tenet gl. Similiter non habebit locum in existẽtibus intra montes si or dinetur ab italico ep̃o. vt ibi no. ¶ Quero quis potest dare p̃dictam licẽ[*]tiam accipiẽdi ordines ab alieno episcopo. Rñ. ꝙ ep̃s de cuiꝰ diocesi est oriũ dus ordinādus vel ep̃s in cuius diocesi beneficium habet ecclesiasticum vel domiciliũ: licet nō sit oriundus ibi. Jtẽ episcopo agente in remotis potest eum dare eius vicarius generalis in spũali bus. Sed vero vacāte: capitulum. Alij aũt officiales episcopoꝝ ⁊ etiā archidia coni nō possunt. c. signi ficasti. de offi. ar chi. nec quicũ alij inferiores p̃lati religiosi. vel alij nisi sint per papā priuilegiati: vel ẜm Jo. an. nisi habeant hoc ex prescripta consuetudine. Religiosi ta men in prioratibus non exemptis. per suos prelatos deputati priores ⁊ eoruʒ socij possunt dum ibi morantur a locorum ordinarijs ordinari. licet non sint ibidem oriundi. c. cum nullus. de tempo. or. lib. vj. ¶ Vtrum possit absoluere ⁊ dispensare [*]cũ istis de licẽtia missis ep̃s cui mittũtur sicut posset suus proprius prelatus. Rñ. ꝙ sic quia omia videntur concessa sine quibus ordinatio non potest expediri. c. preterea. de offi. delega. ¶ Decimo incurrit̃ cũ s ordines reci[*]pit extra tẽpora statuta. di. lxxv. c. vlt. de tempo. or. c. ij. ⁊. c. cũ quidā ⁊. c. consulta tioni Jnno. tñ credit et Host. ꝙ nō sunt ip̃o iure suspẽsi ab ordine suscepto: sed debẽt suspẽdi. arg. c. literas in fi. de tẽp. or. ⁊ sic exponũt dictũ. c. cũ quidā ibi de bes expertes reddere. s. ꝑ sententiā. do. Anto. in. c. lr̃as. de tẽpo. or. tenet ꝙ ordi natus est suspẽsus ipso iure. sʒ ordinan tes sunt suspẽdẽdi. ⁊ hoc est veriꝰ. vt pʒ in. c. ij. de tẽpo. ord. Cōcedit̃ tñ ep̃is dispẽsatio in susceptis vt ministrent. d. c. cōsultationis. sʒ ẜm Rod. nō poterit di spẽsare in suscipiẽdis cũ ibi non dicat̃ nisi de susceptis. Nō tamẽ ille ep̃s  or dinauit poterit dispensare sed eius suc cessor ẜm do. Anto. in. d. c. cōsultationi. ¶ Vndecimo ĩcurritur cũ quis ꝑ saltuʒ [*]ꝓmotus administrat in ordine suꝑiori ẜm Host. in summa ⁊ solus papa dispẽ sabit ẜʒ Archi. ĩ. c. sollicitudo. iij. di. tʒ ꝙ talis nō est suspensus nisi sicut ille qui est in mortali: sed est suspendẽdus. ⁊ iō si celebrat ante suppleat̃ omissuʒ pec cat mortaliter: sed non efficitur irregularis. ⁊ est verius. vt in. d. c. pater. ¶ Sed nũquid suscipit caracterẽ ordi[*]nis superioris talis. Rñ. ꝙ sic ẜm cōiter theo. ⁊ est veriꝰ. Fallit hoc in ep̃o  nisi sit sacerdos nō suspicit caracterem ep̃alẽ ẜm Ray. sed veriꝰ credo ꝙ suscipiat caracterẽ: sʒ nō executionẽ si nō est sacerdos. c. ex lr̃is de exce. prela. sʒ si est sacerdos lʒ nō habuerit aliquẽ alioruʒ ordinũ etiā suscipit executioneʒ  pōt cōferre oẽs ordines preter illũ quẽ non habet. j. q. j. gr̃a. ⁊. q. vij. diabertum. licet peccet mortaliter. Etsi daret illũ ordinẽ quem non habet incideret in penā de qua in sequenti. §. dicitur. Et ille non es set ordinatus. ¶ Duodecimo incurritur cuʒ s admi [*]nistrat in ordine quẽ nō habet. vt in. c. j. ⁊. ij. de cle. non or. mi. Et no. ꝙ p̃dicta pena locũ habet si exercet alid deputatum certo ordini tā ĩ officio cōstitu tus: puta diaconus legit euangeliũ: vt diaconus. Subdiaconus epłam vt sub diaconus ⁊ hmōi: secus si legeret nō tā  ĩ tali offō: sicut si monialis legit euāgeliũ ĩ matutino. xxvij. q. j. diaconissaʒ in gl. ⁊ clericus deficiẽte subdiacono in solẽnitatibus indutus sine manipulo cātat epistolam. Vt no. in. c. vt s pres byter. de vi. ⁊ ho. cle.  nō est irregularis ẜm ho. ⁊ Jnn. ibidẽ pa. vero in. c. vt quis. de vi. ⁊ honesta. cle. tenet ꝙ nō ef fugit irregularitatem: si cum vestibꝰ sa cris cantat epistolam vel euangelium. Secus si sine vestibus cantat epistolā quia licet facit q no. xcij. dist. nō liceat ⁊ magis placet et hec opi. est verissima si sic indutꝰ administrat calicem diaco no vel presbytero quod est proprium of ficiũ subdiaconi. ⁊ principalis actꝰ ordinis talis: ⁊ opinio Host. ⁊ Jnn. debet intelligi quādo solum cantat epistolaʒ etiam cum dalmatica sed sine manipulo. ⁊ sine oblatione calicis diacono: sed vt simplex clericus. Et cum talibus sic administrantibus in ordinibus nō susceptis vt dictum est non licere. Nō dis pensat nisi papa ẜm Hosti. Gof. vt ad maiores ascendat. Sed in susceptis po terit episcopus dispensare. Ber. vero in c. ex literis. de cle. non ordi. mi. tenet q episcopus potest dipensare etiā vt maiores ascendat. Sed tene primum scm Pa. in. c. quanto. de consue. ⁊ in. d. cap. ij. limita etiam predicta vera in exercentibus actum deputatum ordini sacro quia scm Tho. in. iiij. distin. xxiiij. Officia quatuor ordinum minorum exerceri licite possunt a non ordinatis. Jtem ꝙ tale quid exerceat non ex ludo: seu ioco: quia licet peccet mortaliter nō tamen erit irregularis. xv. q. j. illa in fi. quia voluntas ⁊ propositum maleficia distinguunt. c. cum voluntate de sen. ex com. hoc sequitur Hostien. Jtem ꝙ non sit mere laicus: quia secundum decretũ lib. iij. titu. viij. non incurreret irregularitatem mere laicus administraus in aliquo ordine. ⁊ placet uis Cal. in. c. ij. de cle. excom. mi. teneat contrarium. Jtem quod non faciat ignoranter: quia si probabil iter credebat se ordinatũ nō erit irregularis. ¶ Sed pone ꝙ quis in ordinatiōe sua [*]omisit aliquid quod certum est nō esse de substantia sed tamen debet suppleri. Nunquid si antequam suppleatur administrat in tali ordine erit irregularis. Rñ. ꝙ non. Nam licet non debeat ministrare donec fuerit suppletum q est omissum. vt in. c. j. de sa. non it. Tamen quia ista suspensio non est propter delictum suum. ideo peccat mortaliter ante supplectionem ministrando: sed non est irregularis. Facit ꝙ not. Pa. in c. si celebrat. de cle. excom. mi. de viciato corpore ministrante qui non efficit̃ irregularis ẜm eum. Quidam tamen tenent ꝙ est irregularis: sed non credo ve rum. quia nullo iure probatur. ¶ Tertiodecimo incurritur irregulari[*]tas quando excommunicatus interdictus. vel suspensus quis existens celebrat: vel facit aliquid attributum certo ordini ecclesiastico etiam minori. pu ta acolitatus exorciste ⁊ huiusmodi secundum communem opinioneʒ. vt no. Hosti. ⁊ Joan. and. ⁊ Pa. ĩ. c. de cle. excō. mi. ⁊ dispensatur solum per papam. vt in. capi. j. de re iudi. lib. vj. ⁊ in capi. j. de senten. excom. lib. vj. Secus si attentat aliquid exercibile etiam per laicos vt quia cantat requiem eternam vel versum psalmi. ⁊ huiusmodi quia licet gra uiter peccet non euitando communionem sibi interdictam: tamen non effici tur irregularis. vt in. c. tanta. de exce. p̃la. nisi quis audiret diuina autoriʒando. Vt quia episcopus facit corum celebrari. quia tunc irregularis efficit̃. Secus si audiret non autoriʒando vt vult glos. in cle. ij. de priui. ⁊ pa. in. d. e. illud de cle. excō. mi. Et intelligit Joan. and. qui dicit quod celebrans et cōcelebrās exponit. scilicet autoriʒando ꝙ efficitur irregularis. ¶ Sed quid si ignorat se excommuni[*]catum interdictum vel suspensum. Rñ. Rodo. ꝙ si est ignorātia probabilis facti puta quia miserat procuratoreʒ qui tamen procurator non comparuit: et sic fuit excommunicatus: sic excusatur nec efficitur irregularis celebrando an tequam sciat secus si ignorauit crasse: puta: quia citatus noluit comparere: et sic fuit excommunicatus quia nō excusatur ab irregularitate. ⁊ sic intellige capitu. apostolice. de cle. excō. mi. Jdem Rod. dicit de eo qui probabiliter dubitat de excōmunicatione: puta quia cōsciꝰ de culpa quā fecit existimat se fuisse excommunicatum: quia si fuit et celebrauit irregularis est. Jtem dicit Pa. in. d. capit. illud. ꝙ habens notitiā excommunicationis per solam famā nisi non abstinet irregularis est si modo ve rum comperit postea. Sed aduerte secundum glo. in. d. capitu. illud. quod di cta paucorum non faciunt famā de accu. ca. inquisitionis. nec tenetur credere. licet dicatur ei ab aliquibus. xj. q. iij. non solum ille quod veruʒ est nisi ex cō scientia culpe: vel dictus pluriuʒ insur geret notabile dubium: quia sic non ef fugeret irregularitatem non abstinendo. ¶ Sed quid si iudex dicat suspendo te [*]ab officio. vel beneficio. Rñ. Pañ. in ca. latores de cleri. excom. mi. Got. in capi. quanto de magistris dicit nonvalere ta lem sententiā ratione ĩcertitudinis. l. iij. C.  sententijs que si. cer. quā. do. An to. dicit aut constat intentione ⁊ sic seruat: aut non cōstat ⁊ sic tutius est abstinere ab vtro tamẽ si non abstinet nō efficitur irregularis. Et hoc tenet. Pan. ibidem dicens. Nam licet sententia in iusta liget: tamen hoc debet intelligive rum quando de ea apparet: sed hic nō apparet an ab officio vel a beneficiovo luerit suspendere. Et ideo non efficitur irregularis ipsam non ser uans. ¶ Vtrum excommunicatus minori ex[*]communicatione sit ir. egularis si celebrat. Rñ. Pa. ĩ. c. si celebrat  cleri. excō. mi. ꝙ nō quia potest exercere que sunt iurisditionis: et conferre sacramenta. ⁊ collatio tenet ⁊ habet suum effectum tamen peccat mortaliter scienter hoc fa ciendo et sine necessitate. Ratio autem quare nō efficitur irregularis. est quia excommunicatio minor non induclt su spensionem ordinum vel officij. sed tan tum priuat participatione sacramento rum. vt in. d. c. si celebrat. ¶ Vtꝝ oĩs suspensus celebrans sit irre[*]gularis: vide. j. suspensio. ¶ Xiiij. incurritur irregularitas ratione criminisvt. xxv. dist. cap. primum. ⁊ lxxxiĩij. di. c. quoniam ⁊. j. qōe. vij. si s omnem. sed distingue vt no. in ca. ex te nore de tempo. ordi. ⁊ supra dixi crimen .§. iiij. ¶ Quis autem potest dispensare ĩ hac [*]irregularitate. vide. supra dispensatio .§. v. ¶ Xv. incurritur irregularitas ex biga[*]mia vt extra de bigamis per totuʒ ⁊ de hoc ⁊ quis potest dispensare. vide. s̃. bigamia. §. viij. cum sequen. [*]¶ Xvj. incurritur cum quis ĩ sacris existens cōtrahit matrimonium. dic vt. s̃. bigamia. §. ix. [*]¶ Xvij. incurritur per solennem penitentiam factam. l. distin. ex penitẽtibꝰ. potest tamẽ episcopus dispẽsare in minoribus ordinibus propter necessitatẽ ecclesie. l. distinctio. placuit. Jn maiorĩ bus autem solus papa. l. distinctio. qui in aliquo. dicit tamen Jnno. ⁊ Hostiẽ. ꝙ hoc non seruat curia. et sic videtur ꝙ hodie non habeat locum hec irregularitas. [*]¶ Xviij. incurritur cum quis celebrat ĩ loco interdicto: vt in capitulo is qui de sententia. excommunicatio. libr. vj. ⁊ a solo papa dispensatur. de quo supra in terdictum. vij. §. j. [*]¶ Xix. incurrit̃ vitio adueniente in cor pore siue a proposito siue a casu.  quo dic vt. s̃. corpore viciatus. [*]¶ Xx. incurritur ratione legitimitatis. vt in capitulo primo  filijs. presbyte. ⁊ in capitulo is quis eodẽ titulo libro sex to. verum est ꝙ in minoribus ordinibꝰ potest episcopus dispensare. sed ad sacros ordines non potest cum eis dispẽ sare nisi papavt ĩ dicto capituloprimo. Sʒ si efficiantur religiosi possunt promoueri de iure communi ad omnes or dines etiam sacros vt in dicto capitulo primo. ¶ Quid si illegitimatio sit secreta: ita [*]ꝙ solũ ipse illegitimus eam scit. Rñ. se cundum dic. titu. de filij presby. quod peccauit mortaliter si se ordinari fecit. capitulo fina. de tempo. or. nec credo  beat vti susceptis sine dispensatione. ¶ Quomodo quis dicatur illegitimus [*]vide. s̃. filius per totum. ¶ Xxj. incurritur cum quis adultus vs [*] ad egritudinem differt baptismum accipere. lvij. distinctio. capitulo si quis. ⁊ hoc verum nisi postea eius studium et fides probabilis fuerit aut hominum raritas exegerit: alias non potest ordinari sine dispẽsatiōe pape. ar. p̃fati. ca. nec per baptismũ tollit̃ hec irregularit as vt dicit glo. ibidẽ:  ideʒ non potest parere obligationẽ ⁊ libera tionẽ. ff. de sol. l.  hoĩem. §. vl. ⁊ hoc ẽ  eccłia p̃sumit q nō ex volũtate sʒ ex ne cessitate baptiʒ atur. vt in. d. c. si quis. ¶ Xxij. incurrit̃ si religiosus claustrum [*]egredit̃ ad audiẽdũ leges vel phisicā si añ duos mẽses nō fuerit reuersꝰ ⁊ solꝰ papa dispẽsat ĩ hac. c. vl. ne cle. vł mo. ¶ Xxiij. incurrit irregularitatẽ quilibet [*]ep̃s presbyter aut diaconus  pretextu iniuste excōicatiōis hʒ recursum ad ĩpe ratorẽ. ⁊ a solo papa dispẽsabitur. xxj. q. vlti. ca. pe. ⁊ in. c. si quis ep̃s. xxiij. q. vlt. ampliatur ad oẽs  sunt sub ecclesiasti ca regula predcā irregularitas: sed nō ipso iure sicut in predictis. de hac mate ria vide infra ordo. iij. per totũ. Jrregularitas. quō tollatur. Rñ.  tribus modis primo per baptismum delet̃ oĩs irregulari tas contracta ante baptismũ cum pctō ẜm Arch. xxvj. di. c. inde. ⁊ Pa. ĩ. c. gaudemus de diuor. ⁊ etiā illa q̃ venit ex se quela pctĩ sicut est infamia. Jtẽ oĩs irregularitas homicidij siue fuerit cũ peccato siue nō. Facit ꝓ hoc. c. si s. viduā. l. dist. ⁊. §. j. ⁊. c. si s post. lj. dist. Jrregularitas ꝟo bigamie ꝓpter defectũ sacr̃i nō tollitur. xxvj. di. acutius ⁊. c. deinde ⁊ hec est cōmunior opinio: lʒ alij tenuerĩt ꝙ nulla irregularitas deleat̃ per baptis mũvt dicit Ricar.  media. ĩ. ij. qͦlibet. q. ij. Alij ꝟo tenẽt ꝙ illa irregularitas  ꝓ uenit ĩ homicidio sine pctō nō delet̃. vt nō. pa. ĩ. di. c. gaudemꝰ: sed tu tene quod dixi supra baptismꝰ. vij. §. iij. quia veri or estvt patet ĩ dictis. iuribꝰ. ¶ Sco tollit̃ ꝑ religiōis ingressum vt [*]no. gl. in. c. ij. de apost. sʒ nō oĩs ẜm predicta gl. sed ea solũ nō ꝓuenit ex delicto ꝓprio vt in. c. j. de fi. presbytero. Jta ꝙ potest ꝓmoueri ad ordines sine dispẽ satiōe: sed nō ad dignit ateʒ vł prelatio nem sine dispẽsatione. vt. c. fi. de fi. p̃sby. ⁊ Host. in. c. ij. de apost. ⁊. si dicit ĩtelligẽdũ auc. de mo. in prin. vbi r quo re ligionis ingressus omnẽ tollit irregularitatem. sed tu dic ẜm Pa. in. d. c. ij. ꝙ non tollit nisi tm̃ illā de qua est in iure exp̃ssum ꝙtollat̃. Jnducit bñ facilioreʒ dispensationem. ¶ Tertio tollit̃ per dispensationẽ pape vñ in omni irregularitate. pōt dispẽsare cũ oĩs irregularitas sit de iure positi uo. ij. q. vij. Jtẽ daniel ⁊ tʒ Jnnoc. de renũ. c. nisi in verbo irregularitas. ⁊ hoc cōiter tñr. Ep̃i aũt quō possunt dispen sare dictũ est ⁊ habes. s̃. dispẽsatio. §. v. Jrrisio vide. s̃. Jnterrogatio in filia bus superbie. ⁊. s̃. derisio. Jronia Vide ironia per. h. Jstrio Vide histrio per. h. Judeus dicitur ille qui ad literam legem mosaycam sequitur tenẽdo circũcidẽdo. ⁊ alia legalia faciẽ do ad literā iō xp̃iani  nimis adherẽt litere iudicare dicuntur de sacra. vn. c. vnica. §. pe. q facere nō debẽt. v. di. §. j. ⁊. vj. §. vlt. de cel. mis. c. cum matthe. §. ceteruʒ de consti. translatio. Ad propositũ eorũ que in hoc. §. dicuntur ⁊ ꝙ iudeũ esse est: delictũ non ta men punibile per christianũ. sicut in he retico. gl. ⁊ doc. in. l. multũ. ⁊ ibi Alexā. ff. de verbo. obl. ⁊ Bar. ĩ. l. apud iulianũ .§. j. ff. de leg. j. ⁊ nō potest esse iudex nec notarius vt in aut̃. iusiurandum quod petatur ab his in prin. nec aduocatus. l. fi. ⁊ ibi Bar. C. de postu. licet bene arbi ter. l. iudei. in. fi. C. de iudeis. ⁊ debent iu dei contrahere matrimoniũ ẜm ius no strũ alias filij eorũ nō succedent ẜm Cy. in. l. in celebrandis. C. de emp. ⁊ in. l. ne mo. potest. ⁊ ibi doc. C. de iude. ⁊ contra hẽs cũ christiano obligatur si interueniat iuram̃entũ vt no. Alexā. post Bar. in prima const. ffoꝝ. ¶ Que sunt que prohibetur iude is in [*]directe ab ecclesia  christiani nō debẽt tollerare. Rñ. xvij. Primo ne habeāt cō munione assiduāt christianoꝝ maxime simpliciũ vñ christiani nō bẽt come de re cuʒ eis nec habitare: nec eos ad sua cōuiusa reciꝑe. xxiiij. q. j. nullus ⁊ c. oẽs dicit tñ vgo in. d. c. oẽs ꝙ si cibos nō di scernũt licet comedere cũ eis. sed vbi ci bos discernunt nullo modo licet eorum quo aʒima xp̃ianis est ꝓhibitũ come dere.  est cibꝰ discretꝰ ab eis qui inhibet̃. d. c. oẽs. Et clericus cōtrariũ faciẽs dʒ deponi ⁊ laicus excōicari. d. c. nullꝰ. Rodo. tñ tenet q ĩ necessitate liceret co medere. q verũ credo nō vt aʒima sed vt panẽ. ⁊ no. ꝙ cōio in mercimonijs cũ iudeis nō ꝓhibet̃ nisi aliqñ in penam vt in. c. post miserabilẽ. de vsu sʒ solũ ni mia familiaritas. vt in. d. c. nullus. ⁊. c. ad hoc de iude. cũ similibus. vnde admũnitus nollẽs abstinere ab eorum ni mia familiaritate peccaret mortaliter. ¶ Sʒ querit̃ vtrũ liceat xp̃ianis eis ser [*]uire. Rñ. pa. ĩ. d. c. c. ad hoc. Host. voluit ꝙ sic extra domũ sʒ in domo nō. c. iudei eodẽ sʒ pa. ⁊ meliꝰ dicit ꝙ nec extra do mum assidue cũ tex. ibi nō faciat mẽtio nem de domo. ⁊ lō prohibet̃ assidua familiaritas ⁊ cōtinua ↄuersatio tā in do mo quā extra domũ ꝓpterea xp̃iani ĩ fa miliari seu assiduo seruitio iudeoꝝ esse non debẽt. Jntellige qñ ꝑsone iudeorũ intersunt secus eẽt si edificiũ edificent ad vtilitatẽ iudeorum mercede constituta ⁊ huiusmodi vel laborent agros. facit. d. c. nullus. ¶ Vtrũ xp̃ianuspossit habere seruum iudeũ. Rñ. ꝙ sic. vt in. c. ⁊ si iudeos. e. ti. [*]xxiij. q. viij. c. dispar. non tñ debet cũ eo morari ita ꝙ eum habeat familiarem. xxviij. q. j. sepe. ⁊. c. nullus. ⁊. c. oẽs. ¶ Vtꝝ liceat mulieribus xp̃ianis nutri [*]re filios iudeoꝝ. Rñ. pa. ĩ. d. c. ad hoc ex glo. ⁊ Jo. an. ⁊. d. Anto. tenet ꝙ nō ne in domo ne extra domũ. Sʒ. d. Car. di cit ꝙ solũ ꝓhibent̃ in domo ꝓpter text. prefati. c. ad hoc qui dicit ĩ domo sʒ ego dico etiam extra domũ nō licere qñ nimia familiaritas ⁊ ↄuersatio ex hoc cō trahitur. alias extra domum non est ꝓhibitum. argu. d. ca. nullus iuncto isto c. ad hec. ¶ Sʒ nōne ep̃s poterit dispẽsare vt ẽt ĩ [*]domo nutriāt. Rñ. pa. ĩ. d. c. ad hoc ꝙ nō ⁊ ira con suluit dñs cardinalis  ita ꝓ hibitio est in honorem fidei. ¶ Vtꝝ iudeus possit habere xp̃ianum [*]ascripticiũ vł originariũ. Rñ. ꝙsicvt ĩ. c. multoꝝ. e. ti. sʒ seruũ nullo mōvt ibidẽ. ¶ Sco nō debẽt mederi xp̃ianis. vñ ĩ d. c. nullus. ⁊. c. oẽs ꝓhibet̃ xp̃ianis ne ĩ [*]suis infirmitatibus iudeos aduocẽt ne ꝙ medicinas ab eis recipiāt dicit tñ gl. in. d. c. nullus q medicinalia pñt xp̃ia ni a iudeis emere ⁊ postea p̃parate ea. sʒ non medicinas preparatas. ¶ Tertio ꝓhibet̃ ne cũ xp̃ianis balne [*]ent̃ in vno balneo sil. d. c. nullꝰ supradi ctam oĩa prohibent̃ laicis sub excōicatiōis pena clericis ꝟo sub pena deposi tionis. ⁊ sic peccant mortaliter cōtra fa cientes limitarẽ tamẽ de medico veruʒ nisi in casu necessitatis qñ aliũ habere nōposset.  necessitas facit licitũ quod alias nō est. c. ↄsiltũ in. fi. de obser. iesu hoc idẽ tenet Hug. ⁊ siłr est dicendũ qñ licet habeat aliũ medicum sʒ non sufficientem. ¶ Quarto ne iudei ex testamento chri[*]stiani aliquid capiant. C. de iudeis. l. j. Jtem non potest aliquis. christianꝰ aliquid ↄgregatiōi iudeorũ vel iudeo aut pagano in testimonio relinquere. ⁊ si fe cerit etiā post niortẽ anathema iudicabitur. xxiiij. q. ij. sane el. ij. nisi legaret in tellige extreme necessitati alicuius. ¶ Quĩto ne ꝓcedāt in publico sine ha [*]bitu distincto. vel sine quo discernant̃ a xp̃ianis vt ĩ. c. ĩ nōnullis eo. li. ⁊ hoc verũ tā ĩ masculis  ĩ feminis ⁊ debet esse parens signũ non suppliciavel mā tello ẜm doc. ĩ. d. c. ĩ nonnullis. ¶ Sexto ꝓhibet̃ eis ne nouas sinago[*]gas erigāt. vt in. c. ↄsuluit eo. ti. possunt tm̃ anti quas reedificare. vel rumosas resarcire ita tamẽ ꝙ noua edificatio nō perdat anti formā  vbicũ mutat̃ prestina forma vt puta  fit preciosius vel magis amplum tunc dicitur nouuʒ edificium ⁊ cadit sub prohibitione no ui edificij vt probat̃ ex tex. istius. c. con suluit. Facit quod in similiter no. ĩ gl. ĩ c. ad monere. xxxiij. q. ij. ⁊ ĩ. c. presbyter. lxxij. di. que vult ꝙ sanguine lʒ vti illis diebus quibus vtitur ouis ⁊ caseo licet nō liceat vti carnibus quasi sit mutata forma: ⁊ ꝑ cōsequẽs rei substantia. ⁊ ẽt facit quod no. in. c. causam. de testi. ĩ ꝟbo in tẽmpore ⁊ in glo. in. l. iulianus. §. sed ⁊ si quis. ff. ad exhiben. ¶ Sed quid si antiqua sinagoga ex to[*]to corruit ⁊ funditus. R. pa. in. d. ca. cōsuluit ꝙ nō poterunt reedificare:  eẽt nouũ facere ex quo funditus est destructa. Facit ad hoc q legit̃ ⁊ no. in. l. ĩter stipulātẽ. §. sacrā. ff. de ꝟb. ob. vi bonā gl. in siłi ĩ. c. iij. de iure pa. Et no. ꝙ si no uas sinagogas erigere p̃sũpserĩt. l. lib. auri sũt puniẽdi. C.  iu. l. hacvictura. ¶ Septĩo nō possunt prefici alicui pu[*]blico officio ĩter xp̃ianos. nec ad ali di gnitatẽvel ministeriũ. vt in. c. cũ sit. ⁊. c. pe. eodẽ. ⁊. xvij. q. iiij. cōstituit ⁊. d. c. nul lus. vñ in. l. fin. C. de iude. r ꝙ nullũ ho noreʒ: nullā dignitatẽ nullam preeminentiā ĩter xp̃ianos possunt habere. in tellige de nouo. secus etiaʒ in antiqua. quia tolleratur ⁊ per istā. l. infert Bar. ꝙ nō possũt doctorari cũ sit dignitas ⁊ preheminẽtia doctoratus. nec obstat. l. generaliter. §. fi. ff. de decurio. q̃ ꝑmittit iudeo promoueri ad dignitates  intelligitur inter seipsos iudeos nō inter xp̃ianos. vñ infert pa. in. c. ex specialieo dem ti. ꝙ etiā omne cōmertiũ ꝑ q xp̃ianis aliq grauamẽ posset ingeri est ꝓhibitũ iudeis ⁊ paganis. ⁊ iō lʒ vẽdat̃ eis redditꝰ regalis ⁊ possint illud eme re. vt ĩ. d. c. ex speciali. tñ collectio nō po terit ꝑ ipsos fieri sʒ ꝑ xp̃ianos.  sic col ligẽdo posset iudeꝰ cōmittere fraudes. ⁊ tenetur dare pauperibꝰ quicquid lucratus est ex tali officio. vt in. di. c. cũ sit. ⁊ hoc scm pronidentiam episcopi. ¶ Octauo ꝓhibet̃ ne in triduo añ pas[*]cha ⁊ maxĩe ĩ die veneris sctā hostia vel fenestras aꝑta teneāt aut ĩ publicũ exeant ex eodẽ ti. c.  super his. ⁊ ĩ. c. non nullis. ¶ Nono ne decimas p̃diales retineāt. [*]sed vt ecclesijs soluāt de deci. c. de terris. ¶ Decĩo ne testimoniũ dicāt ↄ̃ xp̃ianũ. [*]de testi. iu. ĩmo repellunt̃ ab oĩbꝰ actibꝰ legitimis. ij. q. vij. alieni. ⁊ hocveꝝ nisi i casu heresis si s ad eos reuerteret̃ tũc pro testibꝰ admittuntur. vt in ca. cōtra christianos. de here. lib. vj. sed bene coguntur christianum cōtra eos testimoniuʒ dicentẽ admittere: vt ĩ. d. c. iudei. ¶ Vndecimo non pñt cōuenire xp̃ianũ [*]ap iudeũ: sʒ bñ ap iudices xp̃ianos: arbitriũ. in cā ciuili tñ pũt eligere iudeũvt. C.  iudeis. l. iudei. snĩa tñ dʒexe qui ꝑ ordinariũ xp̃ianũ iudicẽ. vt ibi. ¶ Duodecimo ne emāt seruũ xp̃ianũvł [*]nō xp̃ianũ si mō vult baptisari. c. j. ⁊. ca. vl. eodẽ. ti. vñ si iudeus emit xp̃ianũ ser uum vel qualitercũ acrat statim effĩ citur liber nullo p̃cio dato. xxv. di. māci pia si vero seruũ nō xp̃ianũ emit ꝓ sibi seruiẽdo. tũc volũtate patefacta ꝙvult effici xp̃ianus statim vẽdicat sibi liber tatẽ nullo dato p̃cio. c. fraternitatẽ liij. di. si aũt talẽ nō xp̃ianũ emit nō ꝓ sibi seruiẽdo. sʒ causa mercimonij: tũc si fuit expositꝰ ad vẽdendũ infra tres mẽses q̃ incipiũt currere a die emptōis ẜm Ho. in. d. c. fi. vł ẜm Jo. an. ⁊ Pa. ĩ. c. j. eodem die quo petijt xp̃ianitatẽ tũc nō liberat̃ ab eius seruitute. nisi debet̃ iudeo. xij. solidi ꝓ quolibet bono ẜuo  solidi dñt esse aurei ẜm. Vin. Go. ⁊ Pa. quoꝝ. lxxij. faciũt vnā librā auri. C. de susce. p̃po. ⁊ archa. l. quotiescũ certa sũma solidorũ. ⁊ videt̃ sentire glos. in. l. cun. C. de seruis fugi. ⁊ ꝓ ista opintone facit gl. C. de fal. mo. l. si s nũmos sʒ ẜʒ Ber. ⁊ ho. in. d. c. fi. dabunt̃ de moneta q̃ est invsu in illo loco. ar. ff.  lega. iij. l. nimis. ⁊. ff. de leg. j. l. si seruus pluriũ §. si numerus ⁊ magis placet. ⁊ aduerte ꝙ dicit ꝓ seruo bono ergo defalcabitur si ille nō est ita bonus:  ibi bonꝰ accipit̃ pro optimo ẜm pa. in. d. c. j. si vero non exposuit venalem infra dictos tres menses tunc statim liberatur nullo precio dato. d. c. fina. ¶ Vtrum vernaculus. ĩ. natus ex ancil [*]la iudei si vult effici christianus libere tur similiter. Rñ. ꝙ sic nullo dato precio l. deo nobis. C. de episcop. ⁊ clericis. §. vltimo. ¶ Sed quid si aliquis talẽ emat  cau[*]sa mercimonij fuerat emptus a iudeo. Rñ. ꝙ nō efficiet̃ eius seruꝰ sʒ restituet eip̃tiũ. xij. solidoꝝ. ⁊ erit oĩno a seruitute libertatis insti. de nox. ac. §. dominꝰ. ¶ Sed pone ꝙ nō hʒ preciũ. Rñ. ꝙ si sit [*]ĩ manu iudei. puta  nemo est xp̃ianꝰ  velit eũ emere: tũc nihilominꝰ libera bit̃. ⁊ hostiatim q̃reret p̃ciũ. ff. de manu mis. l. iiij. §. suis autẽ. vel si nullo mō p̃t habere seruiat sibi ꝑ quĩquẽniũ vt no. gl. xxxvj. q. j. de raptoribꝰ. si vero sit ĩ ma nu xp̃iani. tũc si alio mō hr̃e non potest p̃ciũ seruiet ei tantũ ꝙ seruitiũ cōpenset̃ cũ p̃cio: ⁊ sic liberat̃. ff. de ca. ĩ. l. bello hoc verum nisi preciũ fuisset datum ꝓ aĩa ⁊ nō animo repetẽdi. ar. ff. de nego. ge. l. nensenius. et. ff. de reli. ⁊ sump. fu. l. ⁊ si quis. §. idem labeo ait. ¶ Tertiodecimo ne vsuras exigant sed [*]exactas restituāt. vt in. c. post miserabilẽ. de vsuris pñt ↄpelli ad hoc ꝑ principes ⁊ debẽt. vt in. d. c. q si non faciunt debent cōpelli ꝑ iudicẽ ecclesiasticũ cẽsura ecclesiastica vt dicit Host. ⁊ Jo. an. in nouella in. d. c. post miserabilẽ. Facit c. postulasti. de iudeis. ⁊ q ibi no. vnde principes terrarũ peccāt mortaliter non cogendo eos ad restituendũ vsuras. ⁊ similiter xp̃iani si ipsis non restituentibus mouerent̃ ne cũ eis haberẽt cōmertiũ si post monitionẽ eis factā cō mertiũ cũ eis haberent. vt in. d. c. post miserabilẽ. ⁊. c. quāto. de vsuris. ¶ Quartodecimo ne intẽtet ↄ̃ catholi[*]cam fidem quic detestabile. sicut est ꝙ nutrices xp̃iane proijciant lac ĩ latrinas post susceperunt corpus xp̃i. vt ĩ c. ⁊ si iudeos eodem ⁊ hmōi. ¶ Quintodecimo ne quẽ  nō est sue [*]nationis aut secte p̃sumāt circuncidere etiā si sit eoꝝseruꝰ. vt. l. vnica. C. ne xp̃ia nũ mā. ⁊ ibi est eis pena capitalis. i. ꝑpetui exilij qui r capitalis. vt. ff. de penis. l. rei capitalis. aliquando r mors naturalis vt ibidem in princi. ¶ Sextodecimo ne iudeus xp̃ianam in [*]vxorem accipiat. l. ne quis. C. de iudeis quod si fecerit crimine adulterij punietur vt ibidem. ¶ Decimoseptĩo ne fidẽ catholicā ĩpu [*]gnet ꝑuerso dogmate alit̃ pena sanguinis punit̃. vt ĩ. d. l. hac victura ĩ oẽ euũ. ¶ Vtrũ eccłia possit punire iudeos et [*]paganos si delinquũt. Rñ. ꝙ sic si delinquũt ↄ̃ naturalẽ  illaʒ oẽs recipiunt. Jtẽ iudeos si agũt ↄ̃. l. veteris testamẽti ẜm Aug. deam. in lib. de ptāte pape. ¶ Jtẽ no. ẜʒ eũdem ꝙ iudei per papā ⁊ [*]alios ṗncipes bꝰ subdunt̃ debẽt cogi ad laborādũ manibꝰ ꝓprijs: alias fiũt ꝑticipes turpis lucri⁊ pctōꝝ q̃ faciunt: nec obstat. c. sicut de iudeis. vbi dicitur ꝙ nullꝰ exigat coacta seruitia ab ipsis nisi cōsueta  illud intelligit̃ de seruitijs. ad vtilitatem dominorum solum. ¶ Jtem no. ꝙ puniunt̃ pena ignis quā do aliquem ex suis qui vult christianꝰ [*]esse satis aut alio furoris genere inten tant. vt. l. iudeis. C. de iudeis. ¶ Que ꝓhibent̃ xp̃iani facere cōtra iudeos. Rñ. ꝙ nouẽ. ¶ Prĩo ꝙ violẽter nō [*]debẽt cogi ad fidẽ. vt ĩ. c. sicut de iudeis de qͦ dic. vt. s̃. baptismꝰ. vj. §. xij. ¶ Secũ do ꝙ nō offendant̃ ne in ꝑsonis ne in bonis sine iudicio terrene ptātis. d. c. sicut iudei. ¶ Tertio ꝙ non ĩpediant̃ obseruare suas cōsuetudines ĩ suis festi uitatibus dũmō nihil faciant in oppro brium xp̃ianorum. xlv. di.  sincera. ⁊. d. ca. sicut iudei. ⁊. l. iudeis. C. de iudeis. ¶ Quarto ꝙ nō exigant̃ coacta seruitia ab eis que nō sunt consueti facere. d. c. sicut. de quo dic. vt. s̃. baptismꝰ. vj. §. xij. ¶ Quinto ꝙ nō fodiātur eorum sepulchra siue corpora humata obtẽtu pecunie nec eorum cimiteria quis mutilet vt inuadat. d. c. sicut. et contra facientes christiani sunt priuandi officio ⁊ beneficio si sunt clerici: si laici excommunicandi vt in. d. c. sicut. ¶ Sexto ꝙ non de bent in sabbatis eorum ad iudiciũ trahi. C. de iudeis. l. die sabbati. ⁊. d. ca. sicut. ¶ Septimo ne impediant̃ sua ꝓut melius poterunt vendere sicut nec christiani. C. de iudeis. l. nemo. ¶ Octauo ꝙ si conuertantur ad fidem non spoliẽ tur bonis iuste acquisitis. Ne debita successiōe. ⁊ si ablata fuerint precipitur ptātibus eoꝝ locorũ sub pena excōicationis ꝙ ea faciāt restituere. c. iudei. el. ij. eo. ti. ex quo infert Pa. ꝙ nō perdunt agnationẽ suā. vnde debent succedere attinẽtibꝰ suis ⁊ multominus bona legitime acquisita cuiꝰ ↄtrariũ existimāt vulgares q extraneum est. ¶ Nono ꝙ nō prohibeantur cōuerti ad fidem ⁊ ba ptismũ suscipere etiā si sunt serui xp̃ianorum. arg. c. due sunt. xix. q. ij. remanebit tamẽ seruus si prius erat seruus ali cuius xp̃iani: cũ seruitus sit approbata de iure diuino ciuili ⁊ canonico. xij. q. ij. ⁊ si quos vs ad. c. ecclesiarũ dulcius tñ tractandus est  alij serui qui nō sunt xp̃iani. ar. de ma. ⁊ obe. per tuas. ¶ Vtrum eoꝝ filij sint baptisandi ipsis [*]inuitis. vide. s̃. baptismus. vj. §. xj. ¶ Vtrũ ecclesia peccet permittendo iu[*]deos ritus suos obseruare. Rñ. ꝙ nō  nō approbat sed ꝑmittit q aũt ꝑmitti mus nolentes p̃cipimus. c. ↄcedimꝰ.  maloꝝ hoĩm volũtatem ad plenũ non possumus ꝓhibere. xxxj. q. j. hac rōne. ¶ Vtrum pecunia ⁊ alijs blandimẽtis [*]possemus allicere iudeos ⁊ alios ĩfidedeies ad fideʒ. Rñ. gl. ĩ. c. debet hō. xxiij. q. iiij. ꝙ sic. allegat. c. q autẽ. xxiij. q. vij. ⁊. c. qui sinceram. xlv. di. Similiter sub tali conditione potest xp̃ianus aliquā ducere invxorẽ vt fiat xp̃iana. viij. q. j. ca ue. ⁊ sic ĩ spũalibꝰ licite fit pactũ. vbi agi tur de cōuersiōe alicuiꝰ ad fidẽ. ⁊ sic nō obstat. j. q. ij. pio.  aliud ẽvẽdere donũ dei vel aliud spũale. Aliud propter temporalia inducere ad spiritualia:  primum illicitum. de simo. per totum. sed non secundum vt iuribus preallegatis. vñ Siluester dona promisit conuertentibus. vt no. in. d. c. pio. ⁊ capitulum pio. loquitur de dono religionis. q pecunia minime debet vendi. de quo vide simonia. iij. §. vj. ¶ Vtrũ bona vsurarioꝝ iudeorum pos [*]sint ab aliquo vel dono vel exactiōe vel rōne pene vł quocũ alio titulo iucrati uo vel oneroso acceptari. Rñ. ꝙ sic dum modo nihil ↄ̃ iustitiā fiat: sʒ retineri an possint distingue:  si sunt non soluẽdo restituenda sunt non ipsis sed quibus debẽt ipsi: si vero sunt soluẽdo. dic vt. j. Restitutio. j. in ꝟ. vsurarius. §. xij. Judex quis pōt esse. Rñ. ꝙ libet  nō ꝓhibet̃. ar. c. cum apud. de sponsa. ⁊. l. mutus. ff. de procura. ¶ Sʒ qui sunt qui ꝓhibent̃. Rñ. ꝙ sur[*]dus mutꝰ ⁊ ꝑpetuo furiosus impubes femine seruus excōicatꝰ. Jtẽ cōsanguinei rei ⁊ inimici actoris vel alia causa suspecti. Jtem imperiti seu illiterati de quibus omitto breuitatis causa. ¶ Vtrum iudex vel prelatus malꝰ pec[*]cet iudicādo subditos. Rñ. ẜm Alexā. ĩ iij. ꝙ sic mortaliter de quo dic vt supra Correctio. j. §. iiij. ¶ Vtrũ iudex possit iudicare sine acto[*]re. Rñ. ꝙ ordinarie ꝓcedẽdo nō facit. c. si legitimꝰ. de accu. extra ordinarie aũt sic. vt in inquisitione. ⁊ denunciatione. vt. s̃. Jnquisitio ⁊ denunciatio. ¶ Vtrum iudex possit compellere par[*]tes ad faciendum compositionem. Rñ. ꝙ si causa est ciuilis ꝙ non: nec etiā ṗnceps ex potestate ordinaria. l. j. ff. de noui ope. nunc. tamen si lis est longa ⁊ intricata multum. ita ꝙ de facili non pōt decidi iudex potest compellere partes adcōcordiā. tex. videt̃ iudicio meo. in. c. placuit. xc. di. dicit etiā Pa. in Rub. detreuga. ⁊ pa. q ad pacem bene potest ⁊ dʒ reducere partes: ⁊ etiā cōpellere tam iudex secularis  ecclesiasticus respectu subditoꝝsuoꝝ. xc. di. si s cōtristatꝰ. c. placuit tenet etiam Bar. in. l. cōgruit ff. de officio. presidis. ¶ Vtrũ iudex possit compellere ne po[*]tentiores viri cōtumelijs afficiāt viliores. Rñ. ꝙ sic ⁊ tenet̃. l. illicitas. §. ne po tẽtiores. ff. de officio presi. ¶ Vtrum iudex teneatur ⁊ possit cōpel[*]lere aduersariũ ad prestañ. cautionem de nō offendẽdo nec actorem nec suos quādo talis verisimiliter timens ĩplorat eiꝰ officiũ. Rñ. ꝙ sic. vt in. d. §. ne po tentiores ⁊ ibi ꝑ bar. ⁊ bonus tex. ĩ. l. de nunciamus. C. de his  ad ec. cōfu. ⁊ ibi Cyn. facit tex. in. c. de benedicto. xxxij. q. j. ⁊. iij. c. literas in fi. de re. spo. ¶ Vtrũ iudex teneatur ex necessitate of [*]ficij purgare prouinciam malis hominibus. Rñ. ꝙ sic. text. est in. l. iij. ⁊. l. congruit. ff. de offi. presi. propter quod dicit Bal. in. l. gallꝰ. ff. de libe. ⁊ postu. ⁊ Raphael ⁊ Jmo. ꝙ licet statutũ ciuitatis dicat ꝙ potest punire: ꝙ si ꝟbũ pōt: im portat necessitatem. d. l. gallus in prin. Et ideo si non facit tenetur de negligẽ tia. Facit quod no. Bal. ⁊ Ang. in. l. mā cipia. C. de seruis fugi. debet ergo iudex delicta ĩquirere aliter tenebitur in syndicatu⁊ hoc verum in iudice qui ha bet merum imperium. l. imperium. in prin. ⁊ quod ibi no. Bart. ⁊ in. l. iubere cauere. ff. de iur. om. iud. ⁊ ĩ. l. j. ff. de offi cio eius cui manda. est iu. ¶ Vtꝝ iudex possit alid petere ꝓ labo [*]re ĩ iudicādo. Rñ. ꝙde iure canonico iu dex ordinariꝰ vel delegatꝰ ecclesiasticꝰ nihil pōt petere. vt ĩ. c. cũ ab oĩ. de vi. et ho. cle. ⁊. c. statutum. de rescrip. li. vj. ⁊ lʒ loquat̃ de delegato tñ idẽ tenet̃ in. d. c. cũ ab oĩ ꝑ Pa. ⁊ Jo. an. ⁊ ceteros de ordi nario. ẽ etiā gl. ĩ. c. nō lʒ. xj. q. iij. de iure ꝟo ciuili ordinariꝰ secularis petit sportulas solũ: nec aliud pōt petere. iij. q. iij. differatur quia sportule sunt munera a lege nō diffinita. vt in aut̃. generałr. C. de epis. ⁊ cle. Delegatꝰ vero etiā a prin cipe nō habet nisi duos aureos in ṗnci pio ⁊ duos in fine quādo causa excedit cẽtũ aureos q si non excedit nihil ha bebit. in aut̃. de iudi. §. ne autem labor no. gl. in. d. c. cũ ab oĩ. Excipiunt̃ esculẽ ta ⁊ poculenta. i. comestibilia et potabi lia si sunt talis qualitatis ꝙ in paucis diebus possint cōsumi ẜm. Arch. ⁊ glo. in. d. c. statutum. ⁊ sint ex mera liberali tate oblata:  sic possunt ab omnibus rectpi. Alia aũt oĩa etiam si sit vnꝰ denarius ꝓhibentur omnes iudices acci pere. vt. ff. de officio presi. l. plebiscito et l. solent. ff. de offi. ꝓcon. no. gl. in. l. iij. C. de ↄdi. ob tur. cāʒ facit. l. j. C. de pe. iud.  ma. iudi. etiā si recipiant vt expediāt causam. ⁊ recipiunt alia p̃ter predicta esculenta ⁊ poculẽta tenentur restituere de necessitate ar. d. c. statutuʒ. ⁊. c. exi ges de cẽsi. li. vj. imo si sit iudex delega tus ecclesiasticus qui talia recipit non potest liberari ex remissione sibi facta a dāte talia nisi restituat ⁊ si restitueret in fraudẽ vt postea ille sibi donaret nō valeret secundũ glos. in. d. c. statutum. Secus autem si sine fraude restitueret ⁊ ille postea liberaliter iterũ donaret se cundũ glo. predictam. sed ego vern cre do si post iudicium finitum sine fraude dat liberaliter aliter non. ¶ Vtrum officiales inferiores ⁊ nuntij [*]⁊ huiusmodi possint aliquid exigere a litigātibꝰ ⁊ huiusmodi. Rñ. secundum Alex. de ales. in. iij. parte sum. ꝙ sic secũ dum consuetudinem terre. sed per vim vel immoderatam improbitatẽ recipere non possunt. ⁊ hoc quando nō habẽt redditꝰ deputatos. Hos. tamen in sum. tenet ꝙ etiam si habent redditus depu tatos possunt aliquid paruum recipere dummodo non per vim vel improbita tem immoderatam. Assessor vero nō po test si habet salarium deputatuʒ aliter tenetur restituere. ar. c. cum ab omni. ¶ Sed quid si iudex secularis habet ꝓ [*]ficisci extra domiciliũ. Rñ. ꝙ siue sit iudex ordinarius secularis: siue eius dele gatus potest petere expensas. d. c. statu tum. sicut ⁊ testis cum proficiscitur extra domicilium. iiij. que. iij. §. venturus  nemo cogitur militare suis sumptibus: ea tamẽ moderatione partes enor me damnum patiantur. argu. x. que. iij. illud ⁊ si pauperes litigantes sint tunc debet abstinere etiam a sumptibus iudex delegatus. vt in. d. c. statutum. et or dinarius etiam secularis non debet ha bere sportulas. in aut̃. de man. princi. §. si tibi quo. ¶ Sed nunquid delegatus ordinarij [*]Ecclesiastici sic habebit expensas cum proficiscitur extra domicilium sicut delegatus principis vel ordinarij secularis. Rñ. quod sic taʒ pro victualibus  pro vecturis equorum et similium nisi esset delegatus ad vniuersitatem causa rum vel ad vnam ⁊ maliciose quia tunc ordinarius hʒ ꝓuidere de suo. ar. cap. inter cetera de offi. or. ⁊ gl. ĩ. d. c. statutũ. sed glo. in. d. c. cũ ab oĩ. tʒ indistincte ꝙ nō pōt delegatꝰ ordinarij. sed ordinarius debet sibi facere expẽsas. sed opinio prima videtur magis equa. ¶ Vtrũ ordinariꝰ eccłiasticꝰ siłr possit [*]petere expẽsas qñ ꝓficiscitur extra domũ. Rñ. ꝙ nō nisi cũ ꝓficiscitur pro cōsecratiōe ecclesie vt in. c. cũ sit romana de simo. Et cũ visitat prouinciā suā. de censi. c. cũ apostolus. ⁊. c. exigit eo. li. vj. ¶ Vtrũ iudex ordinariꝰ aut delegatꝰ  [*]recipere possunt expẽsas teneant̃ com putare illas. q̃s domi fecissent. Rñ. gl. te net q sic ĩ. d. c. cũ ab oĩ. sed Pa. in. d. c. cũ ab oĩ. tenet ꝙ non. ⁊ magis est benigna quamuis prima sit tutior. ¶ Quid si delegatus eccłiasticꝰ nō hʒ [*]redditꝰ vel beneficiũ eccłiasticũ sufficiẽs vnde viuat. Rñ. pa. ĩ. d. c. cũ ab oĩ. ꝙ poterit petere id q pōt petere iudex delegatꝰ ṗncipis secularis vt dixi. s̃. ꝑ ar. a ↄ̃rio sensu: sʒ magis mihi placet ↄ̃ria opinio ꝙ nō possit nisi forte ꝓpter talẽ cām occuparet̃ ab aliquo honesto exercitio de quo viuit tunc tenerẽ opinionem Pa. veram. ¶ Vtrũ ↄsuetudo excuset seu valeat q̃ [*]dant̃ sportule ordinario ⁊ delegato ecclesiastico. Rñ. d. Car. in cle. statutũ de elec. distinguit ꝙ aut p̃cessit exactio. et sic nō valet nec excusat talis consuetudo. aut cōsuetudo non habuit ortũ ab exactiōe ⁊ sic pñt ꝑtes cōpelli ad obseruādum laudabilem cōsuetudinẽ. c. ad apostolicā. de simo. Sʒ hec distinctio qͦ ad primũ est vera  qñ p̃cessit exactio ẽ ↄ̃ honestatẽ ⁊ mẽtẽ istiꝰ. c. cũ ab oĩ. et facit. c. ex multis. j. q. iij. sʒ quo ad ẜʒ nō credo verā:  si nō p̃cessit exactio sic cũ sit ex mera liberalitate donatum nō in ducitur ↄsuetndo: sʒ q̃libet donatio ha buit effectũ suũ iuxta ea q̃ not. in glo. ⁊ Bar. in. l. cũ de in rẽ verso. ff. de vsuris. Facit. l. si certis annis. C. de pac. nec va let. d. c. ad apostolicā.  loquitur qñ ali d fuit datũ in piā cām:  tũc vident̃ voluisse laici ĩducere ↄsuetudinẽ: et tō dico cũ gl. in. d. cle. statutũ de ele. et Jo. an. Pa. ⁊ cōiter doc. in. d. c. cum ab oĩ. ꝙ nō valet talis cōsuetudo ⁊ lʒ cardinalis dicat vbi. s̃. ꝙ nō peccat mortałr recipiendo dũmodo nō immoderate qñ est cōsuetudo  hʒ ꝓ se doctores famosos ꝓ hoc iuxta no. ff. de re iudi. l. cũ pre latis ⁊ de postu. prela. c. vnico li. vj. hoc nō credo veꝝ nisi in eo qui nescit discernere q̃ sit verior opinio ei quis habeat validiores rōnes: nec etiam credo istuʒ excusari a restitutione fienda. ¶ Vtrũ iudex ordinariꝰ vel dlegatꝰ ec[*]clesiasticꝰ possit a partibus petere salariũ pro assessore. Rñ. ẜm cōiter doc. ĩ. d. c. cũ ab omni. ꝙ nō ordinarius  dʒ sci re canones de bus versat̃ corā se. Et ideo si nescit ⁊ ĩdiget assessore ꝓuideat de suo. Delegatꝰ tamẽ licite petit dum modo fraudulẽter nō faciat: vt puta:  dicit se indigere cum non indigeat. d. c. statutũ. §. assessore. vel ꝑticipare vult in lucro cũ assessore.  sic cũ faciat frau dẽ legi peccaret mortaliter⁊ teneret̃ ad restitutionem partibus. ¶ Vtrũ salariũ possit petere pre nota[*]rio. Rñ. delegatꝰ pōt. dũmō nō partici pet ipse cũ eo. vt in. d. c. statutum. sed de ordinario dubitat̃.  videtur ꝙ de suo debeat prouidere suis officialibus sed ego credo ꝙ possit petere. ¶ Vtrũ datũ iudici nisi in casu ꝑmisso [*]possit repeti. Rñ. ꝙ si dedit vt corrũperet iudicẽ sic nō pōt repetere. ⁊ ẜm gl. ĩ c. qui recte iudicat. xj. q. iij. cōiter sic pre sumitur. ideo multi tenẽt ꝙ nō repetit̃ sʒ si dedit vt iustā daret snĩaʒ  ałs no lebat dare vł vt nō daxet ĩiustā ⁊ sic nō liberatur iudex dādo pauperibꝰ  repetere pōt in cōscientia: vbi non stamꝰ presumptiōi sed veritati. j. q. j. iubemꝰ de simo. nemo. xj. q. iij. nō lʒ. Si aũt dedit simpliciter vt iudicet amittit princi palem causam. vt. ff. de cōdi. ob. causaʒ. l. iij. in prin. ⁊ sic nō repetet sicut quando dat vt pro se iudicaret. facit gl. in. d. c. qui recte quod limito veꝝ nisi quādo aliter nolet iudicare. nisi daret  pos set repetere ⁊ sibi teneretur restituere ¶ Vtrũ cōmittat̃ simonia dādo pecu[*]niam ꝓ snĩa. Rñ. gl. j. q. iij. vẽdentes. ꝙ nō  in ꝓphanis nō ↄmittit̃ simonia lʒ grauiter peccet: nisi in casu qñ iudex aliter nō vult dare iustam snĩaʒ  tũc nec peccat cũ redimat vexationẽ suā sʒ pōt dici ẜʒ pa. ĩ. d. c. cũ ab oĩ. ꝙ si do pe cuniā vt habeā snĩaʒ ꝓ me q̃volo ↄse spiritualevel annexũ sibi: ꝙ tũc sit simo nia. Sʒ ego nō admitto hoc in casu pre dicto. s. cũ iudex nō vult sine pecunia iu stā dare snĩam:  cũ redimā vexationẽ meā nō credoꝙsit simonia si mō habeo iam ius in tali re. secus si ꝑ snĩaʒ de no uo acquirerẽ  sic esset vera opi. Pa. ¶ Vtrũ snĩa lata intercedẽte pecunia [*]sit nulla ip̃o iure. Rñ. gl. in. d. c. cũ ab oĩ ⁊ sequit̃ Pa. ꝙ sic. j. q. vj. §. venales. C. qñ ꝓuo. nō est ne. l. veniales. in tex. ⁊ in gl. snĩa tñ arbitri tʒ: lʒ agẽs ex ea repellat̃ exceptione doli. C. de arbi. l. iij. ⁊ in glo. predicta secus si per gratiā datur  tũc non est nulla ipso iure sʒ datur restitutio. vt in. di. glo. ¶ Vtꝝ iudex teneat̃ ad restōnẽ ꝑtis si [*]eiꝰ negligẽtia aliq dānũ incurrit. rñ. gl. ĩ. c. qm̃ ↄ̃.  ꝓba. ĩ ꝟbo negligẽtia ꝙ sic ⁊ eā sequũtur do. pa. aũt. ĩ. d. c. qm̃ cō tra ait ꝙ ĩ foro aĩe vera opinio si fuit ĩ dolo vel lata culpa. alias nō. sed de hoc dico latius. s̃. culpa. §. v. ⁊. vj. ¶ Sʒ qñ dr̃ ↄmittere negligẽtiā. rñ. h. [*]ꝙ tũc qñ negligit terminare cāʒ vel ha bere tabellionẽvł aduertere d scribat̃ vł nō ꝓuidet  aduocatovt tenet̃. vt. s̃. dictũ ẽ. Aduocatꝰ. §. x. vel nō curauit re uoluere libros ⁊ hmōi q̃ suo offō incumbũt multo magis tenetur si ex dolo dat dānũ. vñ si ini snĩaʒ dedit vel alid ali fecit cōtra ↄscĩam ⁊ cōtra iustitiā ĩ grauamẽ alteriꝰ ꝑtis vltra restitutionẽ ad ĩtereẽ ad quā tenet̃ vt. C.  pena iudi.  ma. iu. l. nouo iure. xj. q. iij. quatuor. xxiij. q. ij. dñs deꝰ. ⁊. q. v. administratores si ẽ eccłiasticꝰ iudex ordinariꝰ vł delegatꝰ si ↄ̃ ↄscĩ am ⁊ ↄ̃ iustitiā hoc fecitip̃o facto ẽ suspẽsus ꝑ annũ ab exe cutione officij vt ĩ. c. cũ eterni. de re iudi. li. vj. si vero dānificau it partẽ ꝑ im prudentiā sic tenet̃ siłr adrestitutionẽ: in culpa. n. fuit cũ se ĩsufficiẽtẽ sciuitvł scire buit. ⁊ tñ cāʒ iudicare p̃sumpsit. ⁊ hoc verũ ĩ ordinario: delegatꝰ aũt   necessitate obediẽtie iudicat. ⁊ bona fi de ⁊ de cōsilio peritoꝝ: lʒ iniuste iudicet nō tenet̃ ad restōnẽ. nec peccat sed eiꝰ assessor tenebit̃. l. ij. ff. ꝙ s iur. si mō eũ elegit  habebatur ꝓ docto ⁊ bo ne opiniōis ⁊ ita credidit eũ doctũ ad hoc ałs nō excusaretur si vellet ꝓcedere ẜm caput suũ vel imperitũ vel malũ scienter eligere assessorẽ ẜm Rod. ¶ Vtrũ iudex incidat in penā statuti [*]imponẽtis penā nō termināti snĩaʒ in fra certũ diẽ si nō terminat. Rñ. pa. ĩ. c. lʒ de ꝓba. ꝙ sic si fuit requisitꝰ  nō te netur impẽdere offm̃ suũ ad vtilitateʒ priuatā nisi rerat̃. vt ĩ. l. iiij. §. hoc aũt ff. de dā. infec. ⁊ ibi Bart. ¶ Vtrũ iudex secularis teneat̃ prestare [*]brachriũ suũ iudici ecclesiastico. Rñ. ꝙ si eiꝰ subditꝰ resistit sibi de iure vt puta. precepit ei alid appellauit ad superiorẽ. ep̃s dicit ꝙ nō pōt ⁊petit brachiũ seculare cōtra eũ. tũc dico ꝙ non tenet̃. ita no. pa. ĩ. c. j. de off. or. secus si resistit ei de facto vt ibi no. Jdẽ dic in exẽpto qui allegat exẽptionẽ quā ep̃us nō ad mittit appellat nō tenetur iudex secularis ep̃m iuuare. ¶ Vtrũ iudex post latā snĩam diffiniti [*]uā possit eā interpretari seu declarare. Rñ. ꝙ nō inferiores nec arbiter. maiores aũt bene pñt declarare sed nō mutare aut corrigere. vide in. c. j. de postulando in glo. ⁊ quod ibi no. ⁊ pa. ibidẽ inter locutoriam vero snĩam potest cor rigere ⁊ reuocare de accusa. c. qualiter ⁊ quando el. j. ¶ Virũ iudex possit penam minuere [*]vel augere. vide. j pena. §. xviij. ¶ Vtrũ nō cōdẽnans partẽ aduersam in expeñ. teneatur ip̃e de suo restituere [*]alteri parti Rñ. ꝙ sic. l. sancimꝰ. C.  iud. quod limitat gl. in. c. fi. de rescrip. verũ si fuit petitum alias non. Judicare. Vtrum liceat ex suspĩtio ne vide. j. presumptio. ¶ Quid ẽ iudicare simpliciter ⁊ pure. [*]Rñ. non est remouere ordinẽ iuris sed tantũ subtilitatẽ pernitiosam  predi ctaverba importāt ex suo proprio signi ficato idẽ ꝙ sine malitia ⁊ sine plica et inuolutiōe. ad hoc gl. in cle. sepe de ꝟb. sig. in verbo simpliciter ⁊ ordo iudicia riꝰ nō est inuẽtus ad inuoluendũ vt ĩ c. dilecti filij de iud. ⁊ ideo nō remouebit̃ ẜm Pau. in. d. c. dilecti. ¶ Quid si dicatur ꝓcedas sine solenni [*]tate iuris. Rñ. pa. in. c. dilecti ꝙ cẽsetur sublata solẽnitas iuris ciuilis ⁊ canoni ci sed nō diuini et iurisgentiũ. ⁊ iō duo testes sufficerent lʒ forte plures requirerẽtur. ⁊ similiter etiā si sunt infames:  ĩfamia est de iure positiuoĩ. c. ꝑ tuas de si. nō tamen recipiunt̃ nō citata par te  citatio est species defensiōis que est de iuregentium nec pōt tolli cle. pa storalis. de re iudicata. ¶ Quid si dicat̃ iudices ꝓut volueris. [*]Rñ. pa. vbi. s̃. ꝙ ĩtelligit̃ solũ dolus exclusus ar. in. l. creditor. §. lucius. ff. mā. ⁊ iō nō pōt tollere ius alterius sine cau sa. sicut nec cōmittẽtes  nemo plꝰ iu ris in aliũ transfert  ipse habeat de dote post diuor. resti. c. nuper ⁊ ꝓpterea dicit Bar. in extrauag. ad repri. ꝙ il le cui committitur vt faciat ꝙ vult vel sicut libuerit: lʒ non teneatur sequi regulas iuris ciuilis remanet tñ ligatus regulis iuris naturalis gentiũ. seu na turalis equitatis. quod idẽ estvt in cle. pastoralis de re. iu. vbi imperator inualide egit.  excessit regulas iur is naturalis. ¶ Quid si dicatur iudices scʒ verita[*]te ⁊ etatẽ. Rñ. pa. ĩ. c. literas  iur. coł. q debẽt seruari solẽnitates etiā rigorose iuris positiui. do. an. dicit q rigorosas nō tenet̃ seruare ⁊ placet mihi. ¶ Quid si dicat̃ iudices ꝓut tibi vide [*]bitur. Rñ. pa. in. c. j. de iu. q dʒ iudicare iudicio intellectus cui cōgruit hoc verbũ videbitur. ita no. Bar. ĩ. l. d tñ. §. si arbiter. ff. de arbit. ⁊idẽ cũ dr̃ reliu qͦ vel cōmitto arbitrio tuo vel prudẽtie tue vł iudicio tuo tũc denotāt arbitriũ boni viri rōne regulati sicut cũ dicit̃: vt visum tibi fuerit vel tibi videbitur. ita no. Pa. ĩ. c. j. de seq̃. pos. similiter hec ver ba si extimaueris si arbitratꝰ fueris. si tibi placuerit. vt probatur in. l. fideicōmissa. §. . ff. de leg. iij. ⁊ ĩ. l. thays. §. sororẽ. ff. de fideicō. li. vbi tex. not. vide tex. cũ gl. ĩ. c. ij. de cor. vicia ⁊ ꝑ Bar. in extrauagāti ad repri. ⁊ pa. ĩ. c. j. de cōsti. Et iō tenetur se oẽs regulas iuris ciuilis ẜm Bar. ĩ. d. extrauag. alleg. l. j. ff. de arbi. ⁊ ꝓpterea aduerte ꝙ oĩa ꝟba exceptis istis volo libet arbitriũ plenũ vel liberũ vt ibideʒ no. Bar. ĩportat ar [*]bitrium boni viri. ¶ Quid si dicat sine strepitu ⁊ figura iudicij simpłr ⁊  plano. Rñ. cle. sepe  ꝟb. sig. ⁊ ibivideas qnomodo pōt omittere omnia que nō sunt de iure gentiũ vel naturali. ¶ Vtrũ iudicāduʒ sit ẜm allegata ⁊ ꝓ[*]bata an ẜmꝙ iudex cognoscitveritatẽ. Rñ. ꝙ diuersoꝝ fuit diuersa opini. Jo. ⁊ Arch. lij. q. vij. iudicet Ber. ⁊ hos. de of fic. or. c. j. Jnn. de cẽsi. c. venerabilis. ho sti. de post. p̃. c. bone el. j. tenẽt ꝙ si agatur ĩ forma iudicij sic iudicabit ẜʒ alle gata ⁊ ꝓbata potius  ẜm veritatẽ. ff. de of. p̃si. l. illicitas. §. j. di. c. iudicet. ij. q. iij. summoꝑe. vj. q. ij. si tm̃ ⁊. c. placuit.  aliud facit vt iudex ali vt hō. vt in d. c. ij.  of. or. xxiij. q. iiij. si eccłia. ⁊ iō iu dicabit ẜʒ cōscientiā quā habet vt iudex nō quā hʒ vt hō. ĩ. d. c. ij. ⁊ de of. de leg. pastoralis. §.  ꝟo facit. c. si oĩa vin dicāda. vj. q. j. hosti. tñ ⁊ Archi. dicũt ꝙ si ĩminet periculũ aĩe vel leditur publi ca vtilitas  tũc iure ⁊ de facto supple re pōt ⁊ dʒ ꝓ periculo aĩe. q possit facit de elec. cũ vobis. §. his igitur. de excep. exceptionẽ ꝓ vtilitate publica. ar. C. de ꝓcu. l. litẽ. ff. de post. l. qͦs ꝓhibet. Hugo. tʒ ꝙ nullo mō dʒ iudicare cōtra veritatẽ sʒ debet delegare causam. ff.  iuris. om. iu. l. p̃tor. Rod. dicit ꝙ si inno centẽ ↄdẽnet ad mortẽ vel mutilationẽ mẽbroꝝ aut ↄdenandũ exponat ẽt ad preceptũ superioris ꝙ peccat mortaliter. Secꝰ aũt esset in alijs penis pecupecuniarijs vel causis ciuilibꝰ gl. in. c. pastoralis. de offi. ordi. ⁊ ĩ. c. j. de offi. or. li. vj. ⁊ Ric. in quoł. iij. q. xxv. ⁊ Tho. se cũda sce tenẽt cũ prima opi. sʒ saluo meliori iudicio ego dico ꝙ aut iudex ꝓ cedit in iudicio aut extra iudiciũ. Si ĩ iudicio sit tene ꝙ nullo mō pōt iudica re cōtra veritatẽ quā ꝓ certo scit nisi cũ pctō mortali siue simꝰ in criminalibꝰ siue in ciuilibꝰ. tũ prĩo  est cōtra p̃ ceptũ diuinũ. Exo. xxiij. nō suscipiesvo cẽ mẽdaci ⁊. j. ne ĩ iudicio plurimoꝝ acquiesces snĩe vt a veritate deuies et post ĩnocentẽ⁊ iustũ nō occides: tũ etiā  dicitur in. ca. qui scandaliʒauerit de regu. iu. vtiliꝰ scādalũ nasci ꝑmittit̃  veritas deferatur. Hec ibi ⁊ in. c. postu latus do. iij. q. vij. dr̃ ꝓ nō ante iudicādũ est  cōsciẽtiā nostrā reuertamur ⁊ d placeat deo siue displiceat debemꝰ dirimere ⁊ in. c. tũc. xj. q. iij. dr̃ tũc vera est absolutio presidẽtis cũ interni se tur arbitriũ iudicis. og a cōtrario nec absolutio ⁊ multominꝰ ↄdẽnatio. Jtẽ l. c. sumoꝑe ibidẽ dicitur ꝙ ẜʒ ꝙ in. l. di uina ⁊ humana ↄstitutũ ẽ dʒ iudicare. ⁊ post nō ex corde nr̃o: sʒ p̃cepto diuino ↄdẽnatiōis snĩam ꝓferamꝰ ⁊ ĩ. c. cũ eter ni  sẽ. ⁊ re iud. li. vj. ibi dr̃ inferendis ffiijs p̃ oculis habeat solũ deũ illiꝰ imi tātes exemplũ  querelas ppłi tabernaculũ ingressus ad dñm referebat: vt ẜʒ eius imperiũ iudicaret. hoc ibi. Ergo nō ẜm falsas allegationes itẽ tex. clarꝰ est in. d. ca. cũ eterni si s inquit Jnn. iiij. aut iudex ecciesiasticus ordinariꝰ aut delegatꝰ fame sue prodigus ⁊ proprij persecutor honoris cōtra con scientiam ⁊ contra iustitiam in graua mẽ alteriꝰ partis in iudicio quic fece rit per gratiā vel per sordes ab executiōe officij per annũ nouerit se suspensum ad extimationẽ litis parti quā leserit nihilominꝰ ↄdẽnandus hoc ibi ec ce ꝙ nō dicit cōtra allegata sʒ cōtra cōscientiā ⁊ per sordes falsorum. Jtem ⁊ alia ratione credo ꝙ nō excuset̃ a mortali  officiũ ius dicentis latissimum ẽ dicit. l. j. ff. de iur. om. iu. Vnde iudex potest vt in pluribꝰ indicare prout sue cōscientie rationali videt̃ vt pʒ in. l. ap pellari. ff. quis ⁊ aquo appellatur ibi ⁊ ꝙ optimũ est statuere facit. ff. de arbi. l. quale vbi dicitur omni modo dicat q sibi videtur itẽ in. c. ad nostrā de cō sue. dicitur post tibi de meritis cōsti terit sententiā ꝓferre vł alias sicut ordo postulat ratiōis autoritate presentiũ non obstante consuetudine cōcedi mus facultatem facit. l. rem nouam. C. de iud. ꝙ iudices iurent omnimodo se cum veritate ⁊ legũ obseruatione iudiciũ disposituros. Jtem. C. de iudi. l. placuit in omnibꝰ rebus precipuam es se iustitie equitatẽ ꝙ stricti iuris ratio nẽ hec ibi facit ad idem. c. fi. de trāsac. Et ideo sepe quando volũt sciunt inue nire colores ꝓ iniustitia defẽsanda ita in isto casu tenentur vt cōtra veritateʒ nō iudicẽt diligentissime facere ꝙ fal sitas detegatur vt. ij. q. j. deus omnipotẽs ⁊ si nullo modo detegere possũt tũc potius debẽt officiũ resignare  cōtra iustitiā sententiare. Facit pro hoc q no. gl. in. c. pastoralis de offi. dele. Vbi dicit merꝰ executor si scit sentẽtiā latā autoritate literaꝝ falsarũ vel per falsa instrumẽta vel per dolũ aduersarij ꝙ non debet exequi eam. Sed remittere superiorem vt ĩ. c. decetero de re iudi. ⁊ c. si quando de offi. dele. C. si ex falsis in strumentis. l. iudicati. ff. de iu. l. si pretor. §. marcellus ⁊ ad tex. ibidem qui di cit ⁊ si sciat illā sententiam iniustam: quod tenetur exequi si non potest aliter absolui a mandato. Rñ. d. glo. ꝙ intelligit de iniustitia solennitatis iuris ⁊ ita exponit iniustitia. i. contra ius li tigantis. Secus si esset iniqua ⁊ dicitur iniqua quando est contra veritatẽ  sic non tenetur obedire vt ibidem allegat. Sed si non habet superiorem cum nulli subsit nisi deo multominus debet contra certam scientiam condẽnare innocentem pro quocun testimonio. propterea dicit. l. absentem. ff. de pe. sanctius est nocentem impunitũ relinquere  innocentem dannare: de quo nullo mō pōt se intromittere ⁊ sic cōcludo ꝙ cōdemnare aliquẽ nullo mō lʒ iudici ↄtraveritatẽ.  qͦ ip̃e cer tus ẽ absoluere aũt bñ pōt si ꝓbatiōes nō sũt legitime: uis iudex sciat ꝓ cer to eũ culpabilẽ:  iura illud volũt expossevt nemo publicet pctm̃ alteriꝰ q nō pōt probare. vt in. c. si sacerdos  of. ordi. l. illicitas. §. ne licitas si  offi. p̃ si ⁊. ff.  ferijs. iũcta. gl. l. eadẽ or̃one. ĩ fi. ⁊. c. si tm̃ ep̃s. vj. q. ij. ⁊. c. quotiẽs ⁊ ĩ. ca. mẽnā. ij. q. v. ab soluit̃ infamatꝰ ex qͦ  fecerũt accusatores ĩ ꝓbādo. ⁊ hāc opi nionẽ vr̃ tenere Nico.  li. suꝑ exo. xxiij. nec obstat. c. iudicet. iij. q. vij.  nō dicit ẜm allegata. sed dicit iuxta leges et iura ꝓnunciet q ẽ dicere iuxta q sta tuerũt leges ⁊ iura procedat in ꝓcedẽ do ⁊ discutiẽdo: ⁊ det snĩam. q̃ quideʒ volũt vt vnicui reddat̃ q debetur. l. j. ff. de iusti. ⁊ iu. nec etiā ob. c. eoꝝ . ⁊ c. seq. xj. q. iij.  loquũtur quō ĩ examinatione testiũ dʒ pars citari. ⁊ ordo iu ris seruari in eoꝝ discussione nō enim dicit ꝙ det̃ snĩa ẜm eoꝝ dictũ. ĩmo innuit ↄ̃riũ si bñ attẽdat̃. nec etiā obst. c. nos inquā. ij. q. j. cũ deus omnipotens ibidẽ ⁊ aliquibꝰ alijs.  licet dicāt ne minẽ cōdẽnādũ nisi ↄuictũ. nō tñ set̃ ꝙ oĩs cōuictꝰ sit cōdẽnādus ex quo iudex est certꝰ de falsitate. immo. c. iudicantẽ. iij. q. vlt. demōstrat oppositũ vbi dicitur tādiu actioventiletur quous ad rei veritatem perueniat̃ frequenter etiā interrogare opʒ nec aliquid forte pretermissum remaneat quod annecti conueniat hec ibi. Et ideo dicam cũ de bona fide agitur nō est de apicibꝰ iuris disputādum. ff. man. l. fideiussor. §. quidem actio nec similiter ob. d. l. illici tas.  ibi dicit̃ preses prouincie id sequatur nō simpliciter sed addit ꝙ eum conuenit sequi ex fide eorum que probabuntur ⁊ breuiter nun inuenient ius ꝙ dicat. ꝙ iudex teneatur iudicare ẜm allegata ⁊ probata sed bene ẜm ordineʒ iuris. Et sic intellige ordĩeʒ. s. in ꝓcedẽdo ⁊ examinādo ⁊ ẽt sentẽtiādo Sed ius nō vult ꝙ in sententiādo aliquis puniatur qui est innocẽs ⁊ cōtra veritatẽ vt. s̃. pʒ. ergo nō debet iudicare cōtra veritatẽ quā pro certo scit. Ad id quod dicũt de scādalo iā ptʒ solu. ꝑ c. qui scādaliʒauerit. ibi vtilius scādalũ ⁊ c. vt. s̃. Similiter. non ob. ꝙ iudicat nō vt hō sedvt iudex.  illud verũ est si essemus extra ea q̃ sunt cōtra legẽ dei q̃ nō sunt peccata sed in preuaricatiōe preceptorũ dei nō hʒ locum illa distin ctio  nō iudex punietur sedhō quanuis fecerit vt iudex. si ꝟo loquamur qñ iudex ꝓcedit extra iudiciũ vt ĩ officijs dādis ⁊ alijs q̃ eiꝰ arbitrio ↄmittũt̃ sic nō hʒ dubiũ n tenet̃ se ꝓṗā ↄscĩam nō alleg. vt. ff.  iuris. om. iud. l. j. ⁊. ij. in dispẽsationibꝰ vt. j. q. vij. exigũt in criminibꝰ etiā extra ordĩarijs ex cā q̃ sibi vr̃ pōt penas tẽperare. ff. de pe. l. aut fa cta. ⁊. l. capitaliũ. l. d. vt ↄstitueretur. [*]¶ Quid  officialibꝰ bꝰ mādat̃ execu tio snĩe ĩiuste. rñ. Alex.  ał. ĩ. iij. ꝑte sũ. pe. nto p̃cepto⁊ Ric. ĩ. qͦl. iij. q. xxv. ꝙ si snĩa cōtinet ĩtollerabilẽ errorẽ vł ĩiusti ciā manifestā nō debẽt obedire. ałs nō peccāt exequẽdo. q ego limito qñ nō sunt certi de innocẽtia cōdẽnati.  in dubio excusantur. sed quando sunt cer ti de iniustitia sic credo peccant morta liter obediendo: vt in precedenti. §. di ctum est. ¶ Vtrũ iudex secularis possit iudicare [*]de his q̃ sũt pctā vt vsura ⁊ hmōi. Rñ. pa. in. c. cũ sit gñale  fo. ↄpe. ꝙ sic dum mō nō disputet̃ vtꝝ sit pctm̃ prĩci pałr vt ptʒ. ff. ⁊. C.  ↄdi. ĩdeb. ꝑ totũ ⁊ꝙ me. cā. ⁊ vi bo. rap. ⁊ de fur. ⁊ siłibꝰ. ⁊ hec ẽ cōis opi. ⁊ hoc est veꝝ  coram eo pōt obijci de iuramento si nō vertit̃ dubiũ de eius validitate. vt in ca. tex. debet xxiij. q. v. Sed si dubitatur vtrũ sit vsu ra vel ne pactũ vel ne tũc iudex secula ris non potest sed ad ecclesiam est recurrenduʒ. c. per venerabilem  fi. sint leg. ⁊ in cle. vnica de vsuris. Et ideo ex dictis ptʒ ꝙ pōt iudex secularis cōpellere ad restitutionem vsuraruʒ  etiā de iure ciuili reprobantur hodie ẜm cōem opi. Fallit hoc in crimĩe heresia nisi exequẽdo. Excipiunt̃ multi alij ca sus ĩ gl. ⁊ ꝑ doc. ĩ. d. c. cũ sit gñale. Sʒ tu dic ẜm pa. nullũ aliũ esse nisi vt dictũ est cũ agit̃ de dubio. s. vtrũ valeat iura mentũ vel ne ⁊ hmōi.  tũc nō pōt ⁊ sic tene ⁊ vide glo. xxxij. q. v. c. xp̃iana religio. ⁊ ibi per. Archi. ¶ Vtrũ iudex teneat̃ iudicare ẜm statu [*]ta seu ↄsuetudines loci ĩter illos quorũ vnꝰ ẽ sibi subditꝰ alter nō. Rñ. pa. ĩ. c. ꝙ clericis de fo. cōpe. ꝙ aut statutũ cōcer nit solẽnitatẽ actꝰ exhibẽdi tꝑe ↄ̃ctus ⁊ tũc siue sit statutũ laici siue clerici nō valebit actꝰ nisi illa solẽnitas fuerit ob seruata  subditꝰ nō potuit ↄ̃here cuʒ nō subdito etiā spreta lege sui suꝑioris immo peccauit. c. ij. de maio. ⁊ obe. ⁊. c. resisti. de testat. ⁊ nulla fuit ↄ̃cta obli gatio lege sibi resissẽte ⁊ inhabilitāte cōsensum suũ. l. cũ lex. ff. de fideius. et ꝙ no. in. c. si diligẽti de fo. cōpe. ⁊ in. c. cuʒ cōtingat de iureiu. ⁊ sic ↄ̃ctꝰ nō tenuit cum debeat esse vtrius obligatoriꝰ. l. labeo. ff. de ver. sig. sicut videmus ꝙ do natio facta etiam nō subdito vltra ngentos aureos sine insinuatiōe nō vlʒ. l. sancimus. C. de dona. Et iō iudicabit̃ ẜm hoc statutũ ĩ vtro foro ĩter clericũ ⁊ laicũ. Facit ꝙ determinat Fed. consi. lxxvij. ꝙ cessio actiōis ↄ̃ plebeuʒ facta nobili ab ecclesia nō valet ex quo statu to ꝓhibetur ne nobilis eā possit recipe re. rō  statutũ disponit ĩ casu licito et ĩter subditos ⁊ nō ĩfraudẽ libertatis ec clesiastice. ex quo patet ꝙ laicꝰ tenet̃ in testādo seruare oẽs solennitates legis sue. alias nō valebit tũcũ instituat clericũ nisi hoc fecerit ꝓ aĩa sua:  ĩ ta libꝰ sufficit seruare dispōnem iurisgentiũ. c. relatũ el. j. de testa. ⁊. l. j. C. de sacr. san. ec. Aut statutũ ↄcernit rẽ. exemplũ statuto cauet̃ ne res dotalis sine certa solẽnitate possit alienari nō vʒ aliena tio ipsa nō seruata etiam facta clerico. Nec per hoc dico ꝙ statutũ laicorum li get clericos sʒ tm̃ subditũ ⁊ ĩpedit obli gationẽ oriri. l. nō dubiuʒ. C. de legi. Et iō si clericꝰ vult illaʒ obligare faciat ꝙ seruet seruāda. Aut statutũ cōcernit ꝑsonam vt puta ꝙ debeat alid facere post ↄ̃ctum perfectum vt apprehende re possessionẽ infra certũ tp̃s aut ꝓbare per tot testes ⁊ hmōi: ⁊ tunc clericus non arctatur re spectu statuti laici etiā litigans in foro seculari nec laicus respectu statuti episcopalis ipsius clerici nec forensis. Additio ꝙ limita veꝝ qñ alid est explicādũ ꝑ ꝑtẽ extra iudi ciũ  dʒ iudex ecclesiasticꝰ etiā litigā tes ẜʒ suā legẽ iudicare. facit ꝙ not. in l. ij. C. de cōsti. pe. Secꝰ vbi alid est explicādũ in iudicio  nō pōt iudex ecclesiasticꝰ arctari statuto laicoꝝ. vñ si eoꝝstatuto cauet̃ ꝙ nō possit ꝓbari mu tuũ ꝑ testes si laicꝰ litigat ↄ̃ clericũ in ioro ecclesiastico nō astrĩgitur laicꝰ illi statuto. ad hoc ꝙ no. ĩ. c. ij. de arbi. li. vj. faciũt no. ꝑ Bar. in. l. cũctos populos. C. de sum. tri. vbi dicit ꝙ etiā si tale sta tutũ cōcernẽ s ꝑsonā ĩdirecte tāgit bona  nō ligant̃. Exẽplũ statuto cauet̃ ꝙ primogenitꝰ succedat certe forensis nō ligat̃ etiā si habeat ibi bona. secꝰ si cōcernet ṗncipałr bona: vt si diceret ꝙ bona deferant̃ ad prĩogenitũ facit. l. j. ff. de tuto. ⁊ cu. dā. vbi lʒ p̃ses ꝓuincie possit dare tutorẽ nō tñ eũ nō ẽ eiusdẽ ꝓuĩcie: vel hʒ ibi domciliũ ⁊ sic fuit dis putatũ per do. Lau. in. q. facti cauetur statuto mutie ꝙ si res possessa ab aliqͦ euincatur ab eo ꝙ possessor nō teneat̃ eam sibi restituere nisi dato sibi pretio quo emit. Bononiensis litigat mutine ↄ̃ mutinẽseʒ obtinet snĩaʒ nũd dabit sibi p̃tiũ. certe nō  illud statutũ non porrigit vires ad forẽses lʒ ibi litigẽt. Facit ad hoc ꝙ no. Pet. de anch. ĩ. c. canonum de constit. Ex quo ĩfert pa. vbi. s̃. quod quāuis statuto caueatur quod vsurarius nō teneat̃ restituere pignus etiā si probet quis se esse dominuʒ nisi restituto precio ꝓ quo est pignoratum ꝙ nō extendet̃ ad rem clerici vel. foren sis impignoratā domino inscio: quia si res est clerici nō subijcitur iurisdictiōi laicorum. c. fin. de vita et hone. cle. Si vero laici extranei: ⁊ ibi sit delata furtĩ ne ⁊ volũtate dñi nō pōt dici de iurisdictiōe statuẽtis sicut diximꝰ de re mo bili q̃ nō est ꝑmāsura in loco. vt no. ĩ. c. fi. de fo. cōpe. facit. l. heres absens. §. nũ quid. ff. de iud. aut statutum dat modũ dicẽdi cām ⁊ tũc si prefigit legẽ iudici. iudex tenet̃ ⁊ sub eo pōt allegari. Exẽplũ. statuto cauet̃ ꝙ iudex sequatur libros mercatoꝝ ⁊ tũc in foro seculari fa cit fidẽ in p̃iudiciciũ subditorũ nō autẽ clericoꝝ vel extraneoꝝ si tñ vult reci pere librũ ꝓ se vigore statutoꝝ tenet̃ re cipere ↄ̃ se. ar. c. cum olim de cẽst. cũ ibi no. Si ꝟo nō p̃figit legẽ iudici sed lo tur gñaliter adhibeat̃ fides libris mer catorũ tunc vbi potest allegari contra subditum statuẽtis nisi in casu qñ non vult suscipere contra se. ¶ Vtrũ iudex ecclesiasticus possit iudi [*]care laicũ subditũ principis laici vel etiam principes laicos. Rñ. ꝙ sic rōne spũalitatis. puta si cā est spũalis vt de dictis matrimonijs ⁊ hmōi vel ratione peccati cuiuscũ mortalis vt not. in. c. ij. ⁊. c. nouit de iudi. alias non. ¶ Vtrũ laicꝰ possit iudicare ĩ aliquo ca [*]su clericũ. Rñ. ꝙ siue causa sit spũalis. vt de decimis matrimonijs siue criminalis. vt de heresi vel vsuris ⁊ hmōi siue tꝑalis nō pōt vt. in. d. c. ij. posset tñ autoritate sibi delegata ab ep̃o in causa temporali mere de clerico iudicare. alias non vt. in. d. c. ij. fallit etiā quādo clericus est degradatus ⁊ traditus cu rie seculari quia tunc potest. Judicium est duplex vnum ordina rium. ẜm legẽ dei aliud temerarium. primum est duplex. s. iudi cium discretionis de quo in. l. cum pre tor. ff. de iudi. iij. q. vij §. tua Vnde dici tur furiosus caret iudicio ⁊ istud conce ditur oĩbꝰ in manifestis ⁊ certis: aliud est cohertiōis ⁊ hoc conceditur aliquā do presatis ⁊ aliquādo alijs ⁊ istud ali qñ dicit̃ extraordinarium. i. delegatuʒ vt no. Ber. Jnn. ⁊ Host. ĩ. c. qm̃ ⁊ ibi ĩ gl. de ꝓba. Jtẽ extraordinariũ dicit̃ qñ nō ꝓcedit in figura iudicij sed iudex procedit ex officio suo in modũ insitiōis vel denũciatiōisvt de accusa. c. suꝑ hic. ⁊. c. q̃liter el. ij. Jtẽ ĩ causis electiōis postulatiōis aut ꝓmissiōis suꝑ dignitati bus ꝑsonatibꝰ officijs canonicatibus p̃bẽdis seu buscũ  alijs bñficijs ecclesiasticis aut suꝑdecimis mr̃imonijs et vsuris ĩ bꝰ ꝓcedẽdũ est simpłr ⁊ de plano r extraordinariũ de bꝰ no. ĩ. c. olĩ de accusatio. ꝑ Jnn. ⁊ Ho. ⁊ ĩ. c. statu ta de here. li. vj. ⁊ Jo. mo. ⁊ Jo. an. Jtem pōt dici extraordinariũ qñ iudex eccle siasticꝰ cognoscit de tꝑalibꝰ rebꝰ laicoruʒ rōne peccati anirexi de iudi. nouit. De notatis in hoc. §. ⁊ quot modis dicat̃ iudiciũ no. ĩsti. bꝰ nō ẽ ꝑmis. fa. testa. §. j. ĩ gl. ⁊. ff. de dolo. l. j. §. j. ĩ gl. ⁊ gl. ĩ. c. forꝰ de ꝟ. sig. ⁊ habuit ortũ in paradiso. ⁊ tā nouo  veteri testō ꝓbatur ⁊ eius ordo. ⁊ vsus vt no. Spec. in proe. ver. ceterũ. ⁊ sed. ꝙ magis assimulant̃ iudicia ↄ̃ctibꝰ  vltimis volũtatibus. no. Bal. ĩ. l. j. ad fi. C. de fal. cā adie. le. ⁊ ĩ. l. oẽm. de iudi. ⁊ cōstat regularitas exactore reo ⁊ iudice. insti. de ĩterdi. §. retimende. ⁊. §. plura. [*]¶ Quot modis iu diciũ reddit̃ nulluʒ. Rñ. ꝙ tripłr. prĩo rōne iudicis incōpetẽ tis puta  nō hʒ ptātẽ suꝑ eũ quẽ iudi cat vt de tu. c. at si clerici cũ suis conco. ¶ Vtrũ libet laicus possit se subijcere cnilibet iudici q̃ p̃est. Rñ. ꝙ sic si vult. l. j. ff. de iudi. ⁊. l. j. C. de iur. om. iud. ⁊ ĩtelligit̃ velle ⁊ cōsentire quādo scit eũ nō esse suũ iudicẽ ⁊ tamẽ litigat sub eo vt in. l. ij. ff. de iudi. Limita ẜm gl. ĩ. c. si di ligẽti. de fo. cōpe. veꝝ in cā ciuili secꝰ in cā criminali. vide pa. ibi. sʒ d si illi cui vult se subijcere nō hʒ iurisditioneʒ in actu. vide. s̃. confessio. iij §. iiij. ¶ Vtrũ similiter clericꝰ. Rñ. ꝙ non sub [*]iudice laico etiā ꝓpter tꝑalia bona sua c. si diligẽti de fo. cōpe. nisi agẽdo ↄ̃ lai cũ sub iudice laico cōueniretur etiā de crimine ciuiliter tamẽ:  tunc tenet̃ respondere: vt in glos. de iudi. c. at si clerici. Sed pa. ibidẽ tenet ꝙ etiā sunt solennes doc. qui tenẽt ꝙ nō pōt cōueniri vide ꝑ eũ ibideʒ sed aduerte  in cā spũali seu annexa non habet locum re cōuẽtio corā seculari iudice. arg. c. tuā. de or. cog. ⁊. c. lator. qui fil. sint leg. ⁊ sic tenent cōmuniter doc. in. d. c. at si clerici. sed in tꝑali credo ꝙ sic. ¶ Vtrũ laicus laicũ suꝑ re ciuili possit [*]cōuenire sub papa. Rñ. ẜm gl. xj. q. j. in sum. ⁊ pa. in. c. lʒ ex suscepto. de fo. cōpe. ꝙ nō nisi in. xvj. casibus. ¶ Primus qñ hoc habet cōsuetudo vt in. c. si clericus. de fo. compe. ¶ Scs quā do sumus in terris subiectis ecclesie quo ad tẽporalẽ iurisditionẽ. vt in. c. not. ¶ Tertius quādo causa suꝑ qua addit̃ spectat ad ecclesiasticũ de iure: vt in. c. tuam. de or. cog. ⁊. c. cũ sit generale. de for. compet. ¶ Quartus quādo vacat imperium et aditur papa in causa spectante ad imperatorẽ vt in. d. c. lʒ. ¶ Quintꝰ quādo dat̃ negligẽtia principis in iustitia administranda. vt in. d. c. lʒ ⁊. d. c. cum sit. ¶ Sextꝰ qñ impetrat̃ a ꝑsona miserabi li ⁊ oppressa. vt in. ca. ex parte. B. de fo. cōpe. ¶ Septimus quādo iudex secula ris qui nō hʒ in ꝓuincia superiorẽ alle gat̃ suspectꝰ vel nō vult facere iustitiā. vt no. in aut̃. vt dif. iudi. §. j. ⁊. ij. ¶ Octauo in causa recōuẽtionis. iij. q. viij. §. cu ius. in agendo. ¶ Nono ẜm hosti. ĩ cau sis mortuariorũ a defunctis derelictorũ in aut̃. de eccl. ti. §. si autẽ. ¶ Decimo quādo secularis iudex inuocat auxiliũ ecclesie. xxiij. q. v. administratores ẜm Jnno. puta  subditi sunt sibi inobediẽtes. ¶ Xj. rōne administrationis assumpte a laicis ꝙ intellige vt not. in. c. iudicatum. lxxxix. di. ¶ Xij. si ecclesiarũ serui vel homines seruiẽtes indebite a laicis collectāt̃. c. ecclesiaꝝ seruos. xij. q. ij. ⁊ in an. item nulla cōitas. C. de epi. et cle. ¶ Xiij. quādo ĩ ꝓuincia nō est iudex aut superior laico tũc pōt adiri ep̃s vt ẽ casus. in aut̃. vt dif. iudi. §. si vero ↄtige rit. ¶ Xiiij. quādo aliquid est ambiguũ ⁊ vt difficile ĩter iudices variat̃ vt in. c. per venerabilem qui fi. sint leg. ¶ Xv. quādo agit̃ per viam denũciatiōis euāgelice. vt ĩ. c. nouit. de iud. ¶ Xvj. quādo causa prophana est annexa seu coniuncta cũ causa spectāte prĩcipaliter ad ecclesiam. Exemplum ponit glos. de. dote. vt in. c. de prudentia. de dote post diuor. re. ⁊ hoc quando nō agitur principaliter de dote sʒ ex consequentia. ⁊ cir ca predicta vide predictũ pa. in. d. c. licet. cum multis declarationibus. ¶ Secundo redditur nullum iudiciuʒ [*]ratione persone agentis puta  est mi nor ⁊ agit sine autoritate curatorum. C. de iudi. l. ꝓperandũ in fi. ⁊. C.  de leg. ꝑso. in iud. habeant. l. j. Similiter si est seruus vel monachus ⁊ hmōi item excōmunicatus similes enim nō possunt agere nisi in casibus expressis a iure. ¶ Tertio redditur nullũ ex defectu rei [*]vtputa  nō potest tractari sub tali iudice sicut iuspatronatus. de iud. c. to. vel res eccłiastica. c. decernimꝰ. de iudi. ¶ Qui sunt qui non possunt vocari ad [*]iudiciũ. Rñ. ꝙ multi de quibus. ff. de in ius voc. l. ij. ⁊. iij. ⁊ sunt consul prefectꝰ pretor magistratus qui habet imperiũ merum vel mixtum nec episcopus duʒ sacra agit nec ille qui vxorem ducit nec tlla que ducitur in vxorẽ: nec qui funus familiare prosequitur vel iuxta mortuũ facientem obsequia. nec qui ꝓpter religioneʒ loci se mouere nō pōt vt regula ris vel inclusa Ponũtur alibi alij vt sũt infames ⁊ furiosi. ff. de condi. fur. l. ij. ⁊ hoc verũ ꝑ se. sed bene per tutores ⁊ curatores. Jtem nec seruus dominũ. nec libertus patronum infamosis actionibus. nisi venia impetrata in ius vocare potest. de quibus not. in dictis. ll. de in ius voc. ⁊ seq. ¶ Quid si pupillus vocat̃ in iudiciuʒ [*]⁊ nullus eũ defendit. Rñ. nullũ erit iudicium. ff. de re. iudica. l. contumacia. ¶ Vtrum mulier possit vocari ĩ iudiciũ [*]Rñ. ꝙ nō ꝑsonaliter nisi in casibus expressis a iure: ⁊ hoc intellige ↄtra eius voluntatẽ. Secus si vellet vt in. c. mulieres.  iud. li. vj. Et sũt isti casus exp̃s si a iure ĩ bꝰ vocat̃. ¶ Primꝰ in causa crĩali. ff. de pub. iud. l. pe. §. ad crimen. ¶ Scs ĩ ferẽdo testimōio ĩ. cā crĩali qñ pōt admitti de qͦ vide. j. test. §. v. ¶ Tertiꝰ qñ est nutrix filioꝝ si nō vult autorẽ cōstituere. Jnsti. de cura. §. vlt. Vtrũ autẽ mulieres religiose possint si ipse volunt similiter euocari ad iudiciũ. Rñ. ꝙ non pro nulla causa personaliter intellige. vt in. d. c. mulieres. ¶ Quid si citent̃ de facto aliq̃ mulieres [*]ↄ̃ p̃missa. Rñ. ꝙ irritũ est ipso iure. vt in d. c. mulieres. ĩmo est excōicatꝰ fingens causam vt iudex vadat ad mulierẽ pro ferendo testimonio. sed ex causa vera si earum testimonium est necessarium dʒ iudex ad eas ire. vel si nō decet aliũ mit tere. vt in. d. c. mulieres. ¶ Qualiter ꝑuertit̃ iudiciuʒ. Rñ. q̃tuor [*]modis. Timore. Cupiditate Odio. et amore. xj. q. iij. quatuor modis. ¶ Qua hora pōt iudiciũ exerceri. Rñ. ꝙ [*]de nocte nō est honestũ. de offi. dele. cōsuluit tñ iudex ꝓcedit de nocte cũ lumi ne cādele ad litis ↄte. vel snĩe ꝓlationẽ vʒ q agit. lʒ facere nō debeat. dummō aliud nō ĩpediat.  młta ꝓhibent̃ q̃ tñ facta tenẽt de regula. ad apostolicā. de iureiu. quẽadmodũ. §. q si post. de hoc no. in aut̃. de iudicibꝰ. §. sedebunt. ¶ Vtrum tempore vel hora feriata pos [*]sit. Rñ. ꝙ nō. vide. s̃. ferie. in prin. cum duobus. §. sequen. ¶ Vtrũ iudex possit iudicare vltĩa die [*]sui officij. Rñ. ꝙ nō. vt ĩ. l. eũ . ff. de. iur. om. iud. tʒ tñ si iudicat vt ĩ. l. meminisse ff. de offi. ꝓcōsulis. ⁊ hoc ĩtellige ĩ ordinario.  delegatꝰ etiā vltima die iudicat. vt ĩ. c. cōsuluit. de offi. dele. Bar. tñ ĩ l. eũ  limitat veꝝ post aduẽtũ successo ris. qm̃. añ licite iudicat. d. l. meminisse. ¶ Quo loco. Rñ. ꝙ ĩ loco sue iurisditio[*]nis nisi de cōsensu partiũ ⁊ iudicis territorij. ix. q. j. ep̃m cum duobus sequen. c. vide gl. in. c. vt litigātes. de offi. or. li. vj. Fallit etiā hoc in ep̃o expulso. Sʒ  sunt voluntarie iurisditionis possunt vbi exerceri. l. ij. ff. de offi. procon. ⁊. c. nouit. de offic. leg. ⁊ ibi glo. ¶ Quō debet iudicare. Rñ. ꝙ sedere de[*]bet vt no. in. d. §. sedebunt. ¶ Temerariũ iudiciũ ꝙ vniuersaliter [*]ꝓhibet̃ dicit̃ sex modis. Primo ex parte iudicātis per vsurpationem officij sibi non impositi. Sco propter indignata tẽ. Ro. xiiij. tu quis es qui iudicas. Ter tio propter ignorantiam ex parte vero rei est. Quarto quādo iudicatur ꝑsona tum ad euentũ futurũ  nemo despe randus est de pe. di. vij. nemo. Quinto quādo iudicatur intẽtio incerta. Sexto quādo iudicat̃ factũ occultũ  de ĩcertis ⁊ occultis temerariũ est iudicare ẜʒ glo. suꝑ illud Mat. vij. et prime ad cor. iiij. ⁊ de reg. iur. c. estote ⁊ ĩ p̃dictis modis cōmuniter est peccatum mortale  contra preceptum christi Matth. vij. no lite iudicare vide preceptum. §. xvij. ⁊. j. Presumptio primo. Juramentum Primo est assertio vel negatio de aliquo licito ppłi ⁊ honesto sacre rei attestatione firmata ẜm Gof. Ho. Archi. et in aut̃. de mā. ṗn. §. sed ne. ⁊ no. xxij. q. j. §. j. vnde r iurare  quasi ꝓ iure introductũ est vt q sub inuocatione diui ni testimonij r pro vero habeatur. Adde hic dictis ⁊ ꝙ iuramentũ est obligatio anime alicuius ad alid asse rendum vel seruandum deo in testẽ vo cato. vt ꝑ car. cle. j. §. nos. q. j. de iureiu. ⁊ bal. post Cy. ĩ aut̃. sacramẽta puberũ. C. aduersus vẽdi. ⁊ hʒ tres comites scʒ iustitiam veritatem: ⁊ iudicium gl. no. in aut̃. q eis. C. de nup. ¶ Quot mogit iurat̃. Rñ. ꝙ duobꝰ modis. primo solo. sermone sicut in veteri [*]lege dicebant viuit dñs viuit aĩa mea hoc addat mihi dñs. j. Rñ. xij. xxij. q. j. ⁊ iurabũt in primitiua ecclesia. testis est mihi deꝰ. deũ inuoco in testẽ ꝟitatẽ di co in xp̃o ⁊ nō mẽtior. testis est mihi cō sciẽtia. xxij. q. j. si peccatuʒ. ⁊ sic deus te adiuuet. xxxv. q. vj. de parẽtela. Jtẽ per euangelium christi. per crucẽ per ordinem sacrum per sanctos. vt not. in. c. si aliqua. xxij. q. j. ¶ Sed vtrũ liceat iurare ꝑ creaturas. [*]Rñ. ẜm scm Bo. ĩ. iij. di. xxxix. ar. ij. q. ij. ꝙ iurare ꝑ creaturas aliquādo fit ꝑ in precationẽ: vt cũ r. ita viuat filiꝰ meꝰ. ⁊. isto modo inuocat̃ creatura testificādum sʒ pignorat̃ ip̃a creatura creatori. ẜm ꝙ dicit Aug. ⁊ lʒ iurare sic  lʒ oĩs creatura sit creatoris tñ solatiũ eiꝰ nobis a deo ↄcessuʒ est. ⁊ iō tan nostrũ deo oppignorare possumꝰ. Aliqñ iurat̃ per creaturas ⁊ inuocant̃ in testẽ ẜʒ se ⁊ sic nō lʒ iurare.  sic esset credere in eis eẽ aliqd numinis rōne cuius ꝟitas posset dici ⁊ cōfirmari. Et sic intelligit̃ istud mathe. v. nolite iurare ne. ꝑ celũ ⁊ c. ⁊ istud. xxij. q. j. si quis ꝑ capillũ. ⁊. c. cōsidera. Aliquando inuocat̃ creatura ĩ testem inquantuʒ relucet in ea diuine ve ritatis vestigium ⁊ sic iurare ẽ iurare ꝑ deum qui relucet in ea. ⁊ sic lʒ iurare. ⁊ de hoc habes ꝑ Host. Gof. ⁊ Ber. in. c. ⁊ si christus de iureiurā. ¶ Quid de acceptantibus iuramẽtum [*]idolatrarũ vel cogẽtibꝰ eos iurare per deos suos. Rñ. S. Bona. vbi. s̃. ar. iij. ꝙ in iuramẽto facto ꝑ idolũ est duo ↄsiderare aut idolivenerationẽ ⁊ sic non licʒ nec reciꝑe nec exigere. Aut cōsideratur ꝟbi confirmatio soluʒ ⁊ sic licite exigit̃ maxime pro bono cōi. sicut fecit Jacob ad labam. xxij. q. j. mouet te. ¶ Vtꝝ sit iuramentũ dicere in veritate [*]dico vobis. Rñ. Pa. ĩ. d. c. ⁊ si christus. ꝙ sic quia interponit deũ qui est veritas ad cōfirmationẽ actꝰ. c. in quadam de celeb. mis. hoc limit o verũ qñ homines sic habent illud pro iuramento. ⁊ ille  iurat sic intendit iurare alias nō credo. de quo dic vt. j. ꝑiuriũ in prin. ¶ Vtꝝ sit necesse dicere iuro. Rñ. Pa. in [*]d. c. si xp̃s. ꝙ nō. sed sufficit ꝙ ad confirmationẽ veritatis quis interponat deũ implicite vel explicite. ¶ Vtꝝ omnis fidei prestatio sit iuramẽ [*]tũ. Rñ. pa. in. c. q̃relam de iureiur. ꝙ sic sed nō econtrario  non omne iuramẽ tum est fidei prestatio  tũc dicit̃ quis prestare fidem quando promittit aliquid per fidem meam. vel sic deus meadiuuet ⁊ hmōi. ⁊ sic fidei p̃statio nō in cludit nisi iuramentũ promissoriũ ⁊ nō assertoriũ vel ẜm alios differt a iuramẽ to ꝙ sit ꝑ librum vel rẽ sacraʒ. fidei aũt p̃statio nō fit cũ interuẽtu rei sacre sed meliꝰ dic ꝙ fidei p̃statio ẽ cũ alid pro mittt̃ ꝑ fidẽ sine ꝟbo iuro iuramẽtũ ꝟo est cũ dicit iuro ꝑ deũ vł ꝑ alid: vñ lʒ quo ad pctm̃ mortale non sit dr̃ia: quia ẜm Arch. in. c. j. de sepul. li. vj. ⁊ Jnno. ⁊ cōiter doc. ĩ. c. ⁊ si xp̃s de iureiu. sicut iu ramẽtum est dicere iuro tibi ꝑ fidẽ meā vel euangeliũ sic etĩā iuramẽtũ est dice re ꝓmitto tibi ꝑ fidẽ meā siue sub fide mea verum est ꝙ quo ad penam ꝑiurij puta depositiōis in clerico. vt ĩ. c. q̃relā de iureiu. nō incidit s nisi exp̃sseritꝟbũ iuro ẜm aliquos vt ĩfra ꝑiuriũ. §. xj. ⁊ sic ĩtellige iura q̃ ponũt. vt. diuersa iu ramẽtũ. ⁊ fidei p̃stationẽ vt in. c. ꝑuenit de fideius. ⁊ in. c. q̃relā. ne p̃la. vices suas. c. ij. de spon. simplex vero ꝓmissio di citur que nec iuramento nec fidei p̃statione firmatur. ¶ Sco modo iurat̃ cũ internentu ali[*]cuius sacre rei: sicut cum iurat̃ in manu ep̃i vel sacerdotis aut super euange lia vel corpus christi aut crucẽ ⁊ huiusmodi. vt. lxiij. di. tibi domino. Juramentum ij. Quotuplex est. Rñ. ꝙ duplex: aliud iudiciale: aliud extraiudiciale. Judiciale est  defert̃ in iudicio. ⁊ istud aliqñ r iuramẽtũ de calũniā quo quis iu rat se bona fide nō aĩo calũniandi cām mouisse vł rñdere seu alid aliud ꝓponere: vt. C. de iur. cal. l. ij. §. j. ff. fa. her. l. ĩter coheredes §.  fa. her. Et no ꝙ calũ nia est falsa petitio vel iniusta repulsio facta scienter. ar. eoꝝ que no. ff. ad tur. l. j. §. calũniari. ij. q. iij. §. notandũ. ⁊ istud iuramẽtum nō tm̃ dʒ esse de p̃terito. sʒ etiā de futuro. d. §. qui fa. her. Aliqñ so lũ r iudiciale ⁊ r iurare in liteʒ ex eo ꝙ propter litẽ siue rem in litẽ. in iudicio petitā prestat̃. vñ aliqñ dat̃ a iudice qñ deficientibꝰ ꝓbationibꝰ hñs vnum testẽvł famā ꝓ aliquo compellit eũ iurare suꝑ quo est fama ⁊ r necessarium  pars cui defert nō potest sine causa recusare. vt. in. c. fi. de iureiu. in prĩ. iuncta suꝑscriptiōe. ⁊ in. l. gñałr. C. de non nu. pe. apppellat̃ ẽt decisorũ.  p̃statur ad litis decisioneʒ. vñ r ꝙ maiorẽ hʒ autoritateʒ  res iudicata vt ĩ. l. ij. ff.  iureiuran. ⁊ istud producit acti. de iur̃ci uili. l. actori. C. de iureiu. aliqñ etiā ist iudiciale dat̃ aꝑte ꝑti ⁊ istud bene pōt recusari. vt in. d. c. fi. Extra iudiciale ꝟo iuramẽtũ appellat̃ volũtariũ:  volun tate ⁊ ex ↄuẽtiōe partiũ suspicit̃⁊ istud aliqñ r assertoriũ qñ asserit̃ aliquid sic esse vel non esse. vt. ĩ. c. si vero. de iureiu. aliqñ r obligatiōis introductoriũvł ꝓ missoriũ: sicut qñ ꝓmitto tibi dare vel facere alid vt ĩ. c. cũ ↄtingat.  iureiu. aliqñ r ↄfirmatoriũ sicut cũ filia renũciauit bonis paternis ⁊ iuramentũ ĩter pouit tali renũciationi. vt in. c. j.  pac. lib. vj. ⁊ in aut̃. sacramenta puberuʒ. C. si aduersus venditionem. Juramentum. iij. de his que con siderāt sunt in omni iuramento. vñ scias ẜm Host. et Gof. ꝙ septẽ sunt attendenda. ⁊ primo. De hic notatis. ⁊ an iuramẽtũ sar racenoruʒ. per machometũ valeat Ber. post gl. no. ꝙnō in. l. ait pretor. §. iurari ff.  iureiu. ⁊ xxij. q. ij. uis etiā si xp̃ianus iuret ẜʒ bal. in. d. c. §. iurari ⁊ Alexan. ĩ. ij. §. j. ff. de iureiu. Et qualiter iuret iudeus Bar. in. l. iusiurādũ. §. ait p̃ to. ff. de iure. ꝙ ꝑ legẽ moysi vel ꝑ deuʒ. vel suꝑ decẽ precepta legis vł ꝑ deũ pa trem sabaoth vel ꝑ veruʒ patrẽ adonai vel per deũ heloi vt not. in. l. fi q̃. C.  iu de. q̃ probat̃ in. c. mouet. xxij. q. j. ¶ Quis potest iurare ⁊ dico ꝙ oĩs qui [*]est doli capax. vñ nec pueri  nō sũt do li capaces obligant̃ ex iuramento. xxij. q. v. c. paruuli. nec furiosus. xv. q. prima merito nec etiā admittunt̃ ad iurāduʒ d. c. paruuli. ¶ Scm cui fiendũ est iuramẽtũ. Rñ. [*]ꝙ ĩ iudicio iudici competẽti: extra iudi cium potest fieri cuicun. ¶ Vtrum clerici pñt iurare. Rñ. ꝙ non [*]cuicũ laico suꝑ euāgelia xxij. q. v. nullus est hic intellge nisi de lnĩa p̃lati sui vt. ĩ. c. j. de iur. cal. hoc verũ si iurat tā suꝑiori: ⁊ sic intellige dictũ. c. nullꝰ. ałr sic ẽt sine lnĩa. vt ĩ. c. ex rescripto⁊. c. ꝑue nit de iureiu. itẽ nōpōt iurare  calũnia nisi lnĩa sui suꝑioris nisi ille corā quo li tigat sit eiꝰ suꝑior: sʒ habita lnĩa pōt ẽt in manu laici iudici. xxij. q. vij. c. nos itẽ prohibet̃ iurare in actu testificādi sine lnĩa suꝑioris. vt in. c. . xiiij. q. ij. ⁊ ĩtellige in manu laici exceptis ergo tribꝰ casibus p̃dictis pōt iurare licite etiā ĩ manu laici ⁊ sine lnĩa alia. vt ĩ. d. c. ex re scripto. ⁊ peruenit no. pa. ĩ. c. j. de iure. calum. ¶ Tertiũ d p̃t iurari. ꝓ qua re. Rñ. ꝙ [*]ꝓ om̃i re licita iusta ⁊ honesta. nā ꝓ re turpi illicita vł ĩiusta factũ iuramẽtũ ñ tʒ. ar. c. vl. de pac. ⁊ clarius. j. patebit. ¶ Quartum per quod potest iurari di[*]ctum est. s̃. iuramentum primo. ¶ Quintũ ad d seu cur. s. ꝓ fine bono [*]⁊ licito  cuius finis bonꝰ ẽ ipsuʒ quo  bonũ est ar. viij. q. ij. c. artaldus. nam si pro causa mala illicitũ est. vt sunt con iurationes conspirationes ⁊ huiusmodi. ar. d. c. vlti. de pac. de re iudi. c. j. ¶ Vtꝝ iurās sine causa legitima peccet [*]mortaliter Rñ. ꝙ si iuret quis sine causa necessaria vt ista necessitas cōprehẽdat vtilitatẽ nō solũ proxime sʒ etiā ꝓpriā  aliter nō credit̃ ei sic nō peccat morta liter. Facit. d. §. alias ea demũ. ⁊. c. florẽtinũ. lxxxv. di. ĩ gl. uis sit periculosuʒ vt patet in. c. ita ergo. xxij. q. j. in tex. ⁊in gl. Si vero iuret ꝓ causa illegitima vel inhonesta aut illicita cōiter est peccatũ mortale. xxij. q. iiij §. illicitũ  assũptio est noĩs dei in vanũ ⁊ probat̃ in. c. sicut nostris de iureiu. ⁊ ibi sentit gl. ⁊ Jnno. ⁊ Pa. Facit. c. qui sacramẽto. xxij. q. iiij. Hoc intellige qñ aduertit ⁊ de causa il licita ⁊ de iuramẽto ẜm ꝙ dico periuri um mortale. j. periurium. ¶ Sextũ quō sit iurā dũ. Rñ. ꝙ tres de [*]bẽt habere cōitates. s. ꝟitate iudiciũ et ĩusticiā. Hyer. iiij. de iureiur. ⁊ si xp̃s. §. iacobus. xxij. q. ij. aĩaduertendũ. Ratio est ẜm sctm̃ Bo. vbi. s̃. ĩ litera  iuramẽ tum comparat̃ ad tria. s. ad re de qua sit ⁊ sic debet̃ veritas que ẽ adequatio rei ad sermonẽ ad iurantẽ. sco cōparatur a quo procedit ⁊ sic debetur iudic iuʒ. s. discretionts tertio comparat̃ ad cām ꝓ q̃ sit ⁊ sic debet̃ iustitia. s. vt cā sit iusta. ¶ Vtꝝ semꝑ sit peccatũ mortale qñ pre dicta ficiũt. Rñ. pa. ĩ. d. c. ⁊ si christꝰ q nō semꝑ sed aliqñ veniale ẜm titate culpevt no. archi. ĩ. d. c. animaduertendum quod melius patebit. j. ꝑiurium in prin. cum quin. §. seq. ¶ Vtrũ iurans sine iudicio discretiōis [*]peccet mortaliter sicut faciunt illi qui ĩ quolibet verbo iurāt. Rñ. ꝙ cũ iuramẽtum prohibeat̃ nō quia sit malũ sed ꝓpter ꝑiculũ ꝑiurij. Jdeo si talis iurat fal sum nō excusatur a mortali ꝑ ea que di cam. j. periuriũ in prin. ⁊ ẜm illam distinctionem. Si vero iurat verũ sic non erit mortale peccatũ. verũ est ꝙ tenetur abstinere sicut a mortali ꝓpter ꝑiculuʒ quia de tali dicit̃ ecclesiastici. xxxiij. vir multuʒ iurans implebitur iniquitate. ¶ Vtrũ inducẽs aliũ ad iurandũ queʒ scit false iuratuꝝ ve. nō seruaturũ iura [*]mentũ peccet mortaliter. Rñ. ẜʒ Ric. in iij. di. xxxix. ꝙ aut facitvt ꝑsona publica ad instantiā partis ⁊ ex ordine iuris ⁊ sic nō peccat si vero facit vt ꝑsona publica. tñ ↄtra ordinẽ suis aut vt ꝑsona priuata. sic peccat graniter sʒ dñs Car. in cle. vnica de iureiu. dicit ꝙ talis vĩcit homicidā. xxij. qō. v. si quis ↄuictꝰ ⁊. c. seq. ⁊ sic patet ꝙ est mortale. ⁊ ex hoc cō cludit Pa. ĩ. c. cle. de coha. cleri. ⁊ mul. ꝙ nũ ẽ deferẽdũ iuram̃tũ illi ↄ̃ quẽ ẽ ve hemẽs suspitio  trāsgressiōe ⁊ deferẽs peccat intelllge mortaliter ẜm distin. di cta alł. c. ille. xxij. q. v. ⁊ facit optime tex. d. c. clericis. vbi nō vult clericos cogi iu rare dimitte ↄcubinas q no. ↄ̃ dā es secularibꝰ iuramẽta ⁊ siłibꝰ  nō seruāt ⁊ iō ponāt potiꝰ penā. ⁊ hoc  tale iuramentũ est ↄ̃iusticiā nō credo tñ mor taliter peccare illũ qui dat iuramẽtũ ẽt vt ꝑsona ṗuata illi quẽ scit falsum iura turũ qñ ille est iā dispositus iurare puta  obtulit se iurare qñ hoc facit ex aliqua rōnabili cā ⁊ de isto nō loquitur c. ille sʒ de eo qui inducit nō dispositũ iurare. ¶ Vtꝝ iurās vituperose ꝑ mẽbra inhonesta peccet mortałr. Rñ. ꝙ tales proṗe [*]sunt blasphemi vt ptʒ in ca. si quis ꝑ ca pillũ ibi alio modo blaphemia ⁊ c. xxij. q. j. ⁊ iō sic peccat mortaliter sicut dictũ est de blaphemia. s̃. in prĩ. nā ꝟbũ aliꝰ facit positionẽ eiusdẽ qualitatis regula ritatis lʒ habeat exceptionẽ aliqñvt in iohāne. ⁊ alij duo latrōes ⁊ no. pa ĩ. c. ac cedens de p̃bẽ ⁊ iō hoc alio mō p̃suppo nit blaphemiā. secus si iurarat ꝑ aliq mẽbrũ honestũ ⁊ cũ reuerẽtia vt puta ꝑ sanctũ caput dei ⁊ raro nō consuetudi nārie ẜm Rodo. sic esset veniale. ¶ Septimo attẽdendũ est in iuramen [*]to qñ tp̃s nō reddit iuramentũ illicitũ vt qñ iurat̃ ĩ iudicio diebꝰ feriatis nisi ꝓ pace ⁊ alijs pijs causis vt de ferijs. c. conquestus quod aũt fiat a ieiunijs est de honestate. xxij. q. v. honestum. Juramentum iiij. quō iuramentũ interpetrandum est Rñ. inno. in. c. veniens de iureiur. ꝙ in iuramento determinato super aliquo singulari sic interpetrat̃ in foro aĩe ẜm intentionẽ iurātis. facit. c. humane au res. xxij. q. v. sed hoc ego limito verũ qñ ille  dat iuramẽtũ seu exigit dolose et iniqua facit sicut cũ vir p̃stat iuramẽtũ vxori suꝑ adulterio. nā cũ talis ini a tali ↄfessionẽ exigat poterit iurare ẜm suam intentionẽ ꝙ est verũ lʒ secundũ intellectum audientis sit falsum secun dum Rodo. quẽ sequit̃ asteñ. lib. j. titu. xviij. ar. vij. Facit ꝙ not. ihe. in. iij. dist. xxxviij. vbi circa litterā dicit Ric. quod obstetrices nũ peccassent lʒ non rñ dissent ad ĩtentionem pharaonis.  non fuit ei data autoritas ad alid agendũ contra deũ. Siłr qñ quis ex iuramento exigit ab aliquo ꝙ ipse nō pōt sine pctō implere. potest habere intentionẽ cum iurat illud facere. s. tũ poterit sine pec cato. sicut si mulier q̃ habet impedimẽ tum excōicata  nō pōt ꝓbare in mortis articulo cũ oporteat eā iurare de stā do cum viro dʒ intelligere sic. s. tũ po terit sine peccato ⁊ non periurat vt no. ĩ. c. literas de resti. spo. Si autẽ ille qui prestat iuramentũ est in bona fide ⁊ in casu licito prestat tunc habet locum. c. quacun ar. xxij. q. v. quia scienter non iurat ẜm intẽtiōe in p̃stātis peccat mor taliter ⁊ est ꝑiurus ⁊ etiā credo ꝙ tenea tur sicut ille ĩtellexit implere ar. d. c. qua cũ. nec obstat ꝙ sicut votũ dolosũ nō obligat sic nec iuramẽtũ  votũ sit deo proprie: sed iuramentum fit homini et obligatio contrahit̃ aliter invoto: quia per intẽtionẽ: aliter in iuramento  ꝑ deliberatā verborũ attestationẽ. Si aũt vter fuit in simplicitate. Sedvnꝰ vno modo intelligebat alter alio mō sic iter p̃tat̃ ẜm intẽtionẽ iurantis in foro aĩe. vt no. in. §. ex his oĩbꝰ colligit̃. xxij. qō. v. in foro aũt contentioso stabit̃ verbis vt in. c. ex literis de spon. Si vero verba habẽt duplicẽ intellectũ in stipulatiōi bus ⁊ alijs ↄtractibus cōtra stipulantẽ ⁊ vendẽteʒ interpretabunt̃. l. inter stipulantẽ. §. j. ff. deverb. ob. ⁊. l. labeo. la. j. ff. de ↄtrahẽ. emp. Jn iudicijs. in prin. ĩterpretat̃ pro actore in medio ꝓ vtro in fine ꝓ reo extra de ꝓba. ex literis. vt ecclesia. bñfi. c. vt nostrũ. in delictis aũt contra delinquẽtẽ nisi aliud appareat de presum. c. j. si vero loquamur de iura mento generaliter prestito pro obediẽtia prestanda mādatis sic dicit Jnno. ĩ d. c. veniens. ꝙ interpretet̃ vt nō extẽda tur nisi ad ea de quibus cogitatũ estvł debuit cogitare: vt ĩ. c. quintauallis. de iure iu. de deci. ex multiplici.  rest. spo. audita. xxij. q. ij. nequis. Alij dicunt ꝙ ĩ terpretet̃ generaliter nisi sit cōtra priꝰ iurametũ: vt in. d. c. veniẽs. vł ↄtra ius vt in. d. c. quintauallis vel ↄ̃p̃sumptionem cōmunẽ ꝙ si hoc mādari credidis set nun iurasset. ar. c. petitio  iureiu. ego credo ꝙ in foro anime interpretabi tur secundum intentioneʒ iurātis nisi fuerit dolosa. Ad propositũ eoꝝ que in hoc. §. no tantur. s.  interpretatiōe iuramenti. et ꝙ impleat̃ ⁊ restingitur ẜm ius vt no. Joan. an. in. d. c. veniens.  iureiu. ĩ nouel. ⁊ Bal. in. l. fi. C. de nō. iniu. pec. vbi etiam ꝙ tacite continet generalẽ intellectum ⁊ cōmunẽ presumptionẽ hoĩm⁊ ita per Jnno. in. c. veniẽs. de iureiurā. ¶ Vtꝝ iuramentũ ꝑrestituʒ in materia iuris restrĩgat̃ ad limites iuris. Rñ. pa. in. c. tua nos. de ecclesijs edificādis ꝙ sic. Jta ꝙ recipit oẽs limitatiōes ⁊restri ctiones quas recipit ius ill. Facit tex. in. l. C. de ↄdi. inde. ⁊ in. l. fi. C. qui satis. co. ⁊ no. per Jnno. ⁊ glo. in. c. per tuas  arbi. vbi dicit ꝙ cũ quis iurat stare sen tentie arbitri sub pena ꝙ nō obligat̃ ni si vel parere sentẽtie vel soluere penam ⁊ ideo si soluit penaʒ sufficit. Similiter si iurauit nō sub pena  tenet̃ vel seruare sententiā vel ad interesse. ff. de ar bi. l. diem. §. fi. quia ĩtelligit̃ ista clausula. Ego parebo sentẽtie vel soluā penā quia iste intellectus est sibi datus a iu re. Pa. in. c. quintauallis de iureiu. dicit verum in sentẽtia arbitri. secus ĩ sentẽtia arbitratoris  in tali snĩa non ẽ talis datus intellectꝰ. Jtẽ pro hoc facit di ctũ Jnno. in. c. cũ oẽs de cōsti. qui dicit ꝙ p̃latꝰ.  iurauit nō alienare bona ecclesie ꝙ potest nihilominꝰ alienare ĩ cā necessaria: vt in. c. fi. de ec. edi. ⁊ etiā vti li cũ in hoc casu necessitas ⁊ vtilitas e parentur a iure. xij. q. ij. sine exceptiōe ⁊ sic iuramẽtum intelligit̃ de alienatiōe illicita solum. facit. c. petitio de iureiur. vbi iuratꝰ no esse ↄtra aliquẽ intelligit̃ illicite secus legitime etiā pro ꝓpria vti litate. facit etiā. c. ex parte tua de cle. nō resi. vbi iurans residere in ecclesia pōt iuramento nō ob. se absẽtare pro neces sitate vel vtilitate ecclesie. Jtem facit ꝙ no. in. c. prout nobis de dol. vbi ille  iu rauit parere mandatis ecclesie vel iudi ci si se grauatur potest appellare  iuramentũ nō se extẽ dit ad hec qñ est generaliter latũ ⁊ ꝙ no. in. c. ex tenore de sen. excō. vbi tenet idẽ Pa. hoc ibi not. dicit. dictum tamen est verũ ꝑ ea q̃ notantur in. d. ca. veniẽs. ⁊ in. d. capi. quin tauallis. ꝙ etiam ex causa noua superueniente vel si erat prius erat oculta poterit ille qui iurauit rñdere corā aliquo iudice non obstante iuramento generali illum recusare. nec ob. predictis quod iuramentum habet clausulam seuvim clausule. Si non valetquod ago vt ago valeat quantum potest vt. c. to. ⁊. c. ad nostrā el. iij. de iureiur. no. ĩ. l. cũ pr̃. §. filiꝰ matrẽ. ff. de leg. ij. ⁊ ꝑ bar. ĩ. l. si s ꝓ eo. ff. de fideius. ⁊ ĩ. l. sciẽdũ. ff. de ver. ob. Et iō dʒ alid oꝑari ꝙ non faceret si p̃dicta essent ꝟa  alid oꝑat̃: tñ  adijcit vĩculũ ⁊ ligat strictiꝰ ip̃m iurātẽ ⁊ qñ accumulat forũ foro vt ĩ. c. fi. de fo. ↄpe. li. vj. Jn casu aũt vbi nihil oꝑaret̃ vel paꝝ tũc bñ verũ est q hʒ vim illiꝰ cłe sʒ hoc nō est in casibus p̃dictis  strictiꝰ stringit ⁊ ideo sufficit Facit etiā ꝓ p̃dictis ꝙ no. d. Ant. in. c. ex literis el. ij. de spō. ⁊ sequit̃ ibidẽ pa. ꝙ sicut etas p̃toria facit vt in stipulationibꝰ p̃torijs ꝓmittẽdo simpłr factũ alie nũ ĩ dubio ĩtepretet̃ ꝓmisisse se factuꝝ ⁊ curatnꝝ tũ ĩ eo ẽ vt ĩ. l. quoties ff. de ꝟb. obli. Jta e tas iuris canonici hoc inducit ĩ materia canonica vt pʒ ĩ d. c. ex lr̃is. ⁊ ĩ gl. ibidẽ vbi parẽtes  ꝓ filijs iurāt spōsalia nō peccāt lʒ non sequant̃ nō ex eoꝝ defectu  illud iur̃m intelligit̃ tũ ĩ eis est se facturos. Jteʒ facit q no. pan. in. c. cũ clerici. de ꝟ. sig. vbi dicit ꝙ iuramẽtũ generałr p̃stitum dʒ restringi tũ pōt vt minꝰ obliget iu rantẽ.  vbi tractat de obligatione est faciẽda stricta ĩterpretatio. alł. c. ad nostrā el. iij. de iureiu. ⁊. c. primũ eo. ti. lib. vj. ⁊. l. cquid astringẽde. ff. de ꝟb. obli. Jtẽ ĩ. c. quẽadmodũ dicit idẽ pa. ꝙ iura mẽtum in aliqͦ ↄ̃ctu recipit oẽs ↄditiones ⁊ limitatiōes ⁊ subauditiones q̃s hʒ ille ↄ̃ctꝰ. ⁊ siłr si apponit ĩ alia dispositiōe vł obligatione  regulat̃ ab illa facit ꝓ hoc. l. fi. C. de nō nu. pe. ⁊ no. per Bar. in. l. si societatẽ. §. arbitroꝝ. ff. pro soc. q bñ no.  faciũt ad multa ĩ mate ria iuramenti ⁊ voti vide ad hoc ꝙ. j. d. .§. v. ⁊. vj. Jtem si iuro alicui dare cras pecuniā ĩtelligit̃ nisi fuero ab eo absolutꝰ.  pōt prorogare terminũ ⁊ absoluere vt ĩ. c. j.  iureiu. Jtẽ si iurauit pecu niā tibi reddere ad certũ tp̃s spe future numerationis intelligit̃ si pecuniaʒ mihi mutuaueris. C. de nō nu. pe. l. idubitati. itẽ si iuro tibi dare dotẽ ĩtelligit̃ si nuptie subsequute fuerĩt. ff. de iu. do. l. stipulationẽ. Jteʒ si iuro tibi reddere bladũ vł vinũ ĩtelligit̃ eiusdẽ bōitatis. ff. si cer. pe. l. cũ d. itẽ si s iurauit fctā pace cũ aliquo de nō eũ offendẽdo subcerta pena talis ꝓmissio refert̃ ⁊ restringitur ad offẽsam rōe inimicitie p̃terite nō ad nouā ex post fcō ĩsurgẽtẽ ex noua cā ẜm bar. ĩ. l. aut facta. §. cā. ff. de pe. sequit̃ pa. ibi nihil scribit. sʒ in hoc tʒ. d. Anto. ⁊ Jo. ⁊ imo. pa. ĩ. c. cũ inter. de renũ. Jtẽ si alis renunciauit cũ iuramẽto iuri q hʒ vel habere sperat in aliq̃ re aut habere pōt nō ĩtelligitur ad ius superueniens ex noua cā vel noua spe vt dicit Pa. in. d. c. cum inter. ¶ Sʒ d si p̃latꝰ iurauit nō alienare bo [*]na eccłie sine lnĩa pape aut superioris. Rñ. Pa. ĩ. d. tua nos. ꝙ ĩterpretat̃ vt nō possit alienare sine lnĩa:  designatio huiꝰ ꝟbi lnĩa est ꝙ dʒ prĩo peti etiā ĩ ca su licito q̃si p̃latus reseruet ĩ se cognitionẽ. vtrũ casus sit licitꝰ vł nō. ꝓ hoc fa cit ĩ siłi. c. lʒ. de regula. Jtẽ  si ĩtelligeret̃ de illicita solũ sic iur̃m nihil valeret  nec cũ lnĩa suꝑioris p̃t fieri: ergo opʒ intelligat̃ de oĩ licita. cōcor. Jo. an. post Host. ĩ. c. de his q̃ fiũt a p̃latis sʒ bñ nō obstāte iur̃o ĩminẽte necessitate vrgẽti posset alienare si superior nō posset adi ri. ar. optimũ in. l. tutor  reꝑtoriũ. ff. de admi. tuto. vbi ex cā necessitatis pōt totor inuẽtario nō facto administrare bo na pupilli ꝙ ałs necessitate cessante nō pōt. Facit ad hoc no. Joā. xij. q. ij. c. sine exceptiōe ⁊. c. placuit. Hug. ⁊ Arch. in. c. abbatibꝰ. eadẽ. cā ⁊. q. ⁊ Jo. de fantu. in cle. j. de rebꝰ ec. nō alie. vbi dicit in casu illiꝰ cle. alienationẽ posse fieri ĩpune si necessitas nō capit tantā dilationẽ ⁊ te nuit Pau. ĩ disputatiōe q̃ incipit ↄdem natꝰ. Sequit̃. hoc Car. ĩ. d. cle. prima. et Pa. c. fi. de eccle. edi. ꝙ no. ꝓ religiosis habẽtibus prelatos in remotis. ¶ Vtrũ iuramẽtũ illiꝰ qui iurauit ali[*]quā accipere sit interpretādũ vt possit intrare religionẽ. Rñ. in. c. commissum de spon. ẜm vnam lec. que sibi placet ꝙ sic. ⁊ ideo interp̃tat̃ ꝙ eam accipiet ⁊ ni si ingrediatur religionem nec ob. ꝙ vt ↄ̃hat ibi cōsulit̃. ⁊ postea ingrediat̃  istud fit ꝓpter vulgi opinionẽ ne appa reat periurus cũ in veritate non sit. Si vero diceres quō inueniat̃ ista interpre tatio. Rñ. ꝙ subintelligit̃ nisi moriatur ⁊ c. vel dic ꝙ habetur in. c. ꝑuenit. el. ij. de iureiurā. vbi r ꝓmissum nō infringit qui in melius commutat. ¶ Vtrũ iuramẽtũ ĩterpretabit̃ vt hẽat [*]locũ in casu ficro. Rñ. pa. ĩ. c. ex ꝑte el. ij. de cle. nō re. ꝙ si iur̃m nō tẽdit ĩ aliquaʒ lesionẽ illiꝰ  iurauit ⁊ facit ad bonũ illiꝰ cui p̃stitũ est tũc subẽ cā large ĩterpetrādi. vt in. c. ex ꝑte. vbi ille  iurauit residere si se abñtat ꝓ necessitate eccłie hr̃ ꝓ residẽte. Si ꝟo iuramẽti obseruan tia tẽdit ĩ dānũ illiꝰ cui fit lʒ respiciat vtilitatẽ alteriꝰ tm̃: tũc nō verificat̃ ĩ ca su ficto. ꝓbat̃ istud ẜm cōem lecturā ĩ. c. ad nostraʒ. el. j. de iureiu. vbi r ꝙ iuramẽtũ dʒ seruari ĩ casu specifico ⁊ nō ĩ ca sn ficto Nā ibi tenẽt Jnno. ⁊ Jo. an. ꝙ debitor  iurauerat nō molestare credi lotẽ suꝑ pignore donec soluisset sibi debitũ ꝙ nō sufficit ꝙ creditori sit satisfactũ ex fructibꝰ pignoris sed opʒ prĩo ꝙ fiat realis solutio debiti lʒ ficte soluerit ex quo ꝑcepit debitũ ex fructibꝰ pigno ris. Facit. l. lutiꝰ. ff. de cōdi. ⁊ demō. vbi no. ꝙ ↄditio dʒ fieri in forma specifica. bar. tñ ĩ. l. ampliꝰ. ff. rẽ ra. ha. terminat ↄ̃riũ ĩ isto casu:  iussus dare seu soluere implet ↄditionẽ compẽsando. l. si pecuiũ. §. j. ff. de test. lib. Jtẽ ĩpeditꝰ iusta de cā facere ꝙ ꝓmisit: nō est periurus. l. fi. ff.  satis. cog. ⁊. c. signicāte. de pignora. Sʒ si tibi nō soluo  tu mihi nō soluis facto tuo ĩpedior: ego nō ero ꝑiurꝰ. Et hec opinio mihi vr̃ verior  iure nec est ↄ̃ casum. d. c. ad nostram.  iste debi tor certat de dāno vitādo: ⁊ creditor nul lum dānũ hʒ. ⁊ iō habebit locũ fictꝰ intellectꝰ in tali casu. ⁊ sic ꝓcedit opinio Bar. ⁊ dictũ. c. ad nostrā nō ꝓbat cōtrarium  ẜm Jo. an. ibi ex forma iuramẽ ti requirebatur numeratio pecunie. ¶ Vtrũ ĩ oĩ iuramẽto debeāt subaudi[*]ri multe cōditiōes. Rñ. gl. ĩ. c. quẽadmo dũ. de iureiur. ꝙ in iuramẽto assertorio nulla cōditio subintelligiturt: ĩ iuramẽto ꝟo ꝓmissorio bene multe subintelligunt̃ vt si deo placuerit. xxj. q. ij. beatꝰ. §. j. Jtẽ si placet pape. vt in. c. veniẽtes. de iureiu. ⁊ alie de bus ĩ. d. gl. que melius patebũt in seq. c. Et no. ẜm predictā gl. ꝙ ꝓpter hoc iuramẽtũ nō est cōditionale ⁊ etiā ẜm Pa. ibidem si exprimant̃. vt in. c. significasti. ⁊ q ibi not. de elec. ⁊. ĩ. l. iij. ff. de leg. j. ⁊. l. aliqñ. ff. de cōditio. ⁊ demō. Sed tu dic vt. s̃. Patrimoniũ. iij. impedimẽto. iij. §. j. ¶ Et hec oĩa que de interpretatione iu [*]ramenti dixi: ĩtellige qñ ille  iurat non hʒ exp̃sse ⁊ specifice aimũ obligādi se suꝑ aliquo determinato ↄ̃ ĩterpretationẽ:  tũc nō valeret ĩterpretatio. vt no. in. c. veniens per pa. de iureiur. ⁊ facit c. iuramen. xxij. q. v. in ar. ¶ Quid si iurat̃ suꝑ re nō subiecta pa[*]pe. Rñ. Pa. in. c. constitutꝰ. de rescrip. ꝙ in rebꝰ vel iuribus nō subiectis sibi nō subintelligit̃ illa cła. d. c. veniẽtes. iō pa pa nō pōt absoluere a iuramẽto p̃stito suꝑ rebꝰ non spectantibꝰ ad eũ finẽ cā rōnabili. vt no. gl. in. c. quāto. de iureiu. ⁊ Jnno. in. c. cum inter. p. de renun. Juramentum. v. de obligatiōe iu ramenti p̃missorij. vtrũ semꝑ sit obligatoriũ. Rñ. vt colligo ex Arch. ĩ. c. si alid. xxij. q. iiij. ⁊ canonistis in. c. si ꝟo. de iureiur. ⁊ theo. in iij. di. xxxix. ꝙ sic. vt. j. periurium. §. j. Fal lit hoc in. xxvij. casibus sequen. Adde hic que hic dicunt̃ ⁊ ꝙ iuramentum metu vel minis exo rtũ nō ob. in. c. itẽ sacramẽta. ĩ ṗn. de pa. iura. fir. ⁊ no. in aut̃. item sacr̃a. C. si aduersus vẽ. ligat ad obseruātiaʒ ↄ̃ctus inobe. bal. di. nec obligat latum contra publicam vtilitatem Ba. no. ⁊ doc. in. l. si quis ꝓ eo. de fideius. nec si viā fraudibus. ape rit bar. in. l. illud. C. de sacrosan. ⁊ an ligor in aliā qui ꝓmisit impunitatem de linquenti si exeat locum sacruʒ. ⁊ quod ibi eum restituet. bal. ꝙ non in aut̃. iteʒ sacramenta. C. de pac. per tex. in aut̃. de man. prin. §. sed ne. ¶ Primus qñ iuratur aliquid quod est [*]pctm̃ mortale:  istud vergit in interitũ salutis eterne  pena eterna punit̃. c. vnũ orariũ. xxv. di. vñ  iurauit spolia diuidere non tenet̃  dʒ reddere. c. ea te. de iureiur. vel spoliare ꝓximũ nō te net̃ ẜm Jo. an. ĩ. d. c. ea te. ⁊ illud q r xxij. q. iiij. §. ecce. refert̃ ad cōscientiam erroneā quā se credebat teneri ꝓpterea non seruando mortaliter peccat. ¶ Scs qñ q iurat̃ est pctm̃ veniale ĩ [*]se. ar. c. ij. de pac. li. vj.  siłr ꝟgit in dispẽdiũ ꝓprie salutis:  ꝑ ipsam ĩpedit̃ hō vt nō cito ꝑueniat ad salutẽ eternā. c. q̃lis. xxv. di. ⁊. c. ij. de pac. li. vj. hugo. tʒ ꝙ si seruat tale iuramẽtũ peccat mor tałr.  facit ↄ̃ istud. c. ĩ malis. xxij. q. iiij. Sʒ Rodo. tʒ ꝙ solũ veniałr q veꝝ est quādo simpłr comittit veniale. sʒ si iō cōmitteret  iurauit dic ꝙ mortaliter peccaret  nomẽ dei assumit in malũ. ¶ Tertius qñ iurat̃ alid q est ↄ̃ cōsi [*]lia euāgelica: puta ꝙ nō efficiet̃ ep̃s re ligiosus ⁊ hmōi. nec obstat. c. florẽtinũ. lxxxv. di.  nō dicit ꝙ teneat votũ sed peccat mortałr iurādo ↄ̃ scaʒ ꝑtẽ iusti cie: q̃ ẽ facere bonũ sicut si iurasset ↄ̃ pri mam partem que est declinare a malo. ¶ Quartꝰ qñ iuramẽtũ excludit opus [*]pia ĩtẽtiōe faciẽdo ꝓ deo. vt cũ iurat ꝙ nihil dabit ꝓ deo vel cōsulet ꝓximo vel nō ↄsolabit̃ talẽ. vel nun erit fideiussor vel nũ mutuabit pecuniā ⁊ hmōi.  deus nō acceptat talia iuramẽta cũ dicat ↄ̃riũfaciẽdũ ex charitate fraterna ibi: q̃cũ vultis vt vobis faciant homi nes: ⁊ vos eadem facite illis. ¶ Quintꝰ qñ iurat̃ alid q ex se est in [*]differẽs: tñ meliꝰ esset facere ↄ̃riũ  nō facere: vel nō sacere  facere. sicut quā do s iurat ꝙ nō tenebit talẽ in suo ser uitio vel nō loquet̃ cũ tali de tali re. vel nō ibit ad domũ suā. vel nō coquet ad furnũ suũ: q tamẽ melius esset facere cōtrariũ Jntellige istũ casum veꝝ quā do quis solum ex se iurat:  secꝰ esset si cōuenisset cũ ꝓximo ad tale faciendũ ⁊ aliquo bono respectu: ⁊ ita iurasset ei: quia bene esset obligatus. ¶ Sextus est qñ iuramẽtũ est ↄ̃ bonuʒ [*]publicum sicut qñ s iurauit ꝙ subtra het se ab onere publico. istud no. Pa. ĩ c. ꝑuenit el. j. de iureiur. Facit. c. si diligenti. de. fo. competen. ¶ Septimꝰ quādo iuramentũ vergit ĩ [*]dispẽdiũ ꝓprie salutis corꝑalis quẽad modũ nō tenet sit vergeret in dispẽdiũ salutis alteriꝰ. xxij. q. iiij. c. j. cũ. iiij. c. se. ita nec in ꝓpriā. c. si nō lʒ. xxiij. q. v. xxij. q. iiij. §. illicitũ. gl. ĩ. d. c. si ꝟo. restringit hoc veꝝ quādo directe secꝰ si occasiona liter: ⁊ ponit exemplũ de illo  iurauit stare rome de mẽse augusti:  lʒ ibi mo riant̃ multi nō tamẽ semꝑ. ⁊ iō tenetur stare. Sed Joā. an. restringit dictũ glo. veꝝ nisi ex imminẽti infirmitate vel cō plexiōe iudicaret̃ sic iurās ex tali mora moriturꝰ. Ex quo colligo ꝙ qñ verisiłr ex qualitatibꝰ p̃sumit̃ de morte hʒ locũ ꝙ nō obligat. Et ꝓpterea Pa. increpat cartusiẽses ⁊ reputat eos nō in bono sta tu ĩ. d. c. si ꝟo. lʒ male iudicet:  sunt in bono statu ⁊ deo seruiẽtes nec exponũt se ꝑiculo mortis corꝑalis: sʒ carnẽ abdicant vt a vitijs aĩus sit liber. Multa alia possent adduci ad ꝓbādũ ꝙ sunt in bono statu sʒ breuitatis cā omitto. idẽ dic ꝙ iuramẽtũ nō obligat qñ cedit in mutilatiōe:  nemo membrorũ suorũ est dñs. l. liber homo la. j. in prin. ff. ad. l. aqui. limita ist. vij. veꝝ nisi mors vel mutilatio esset infligẽda ex iustitia  tũc non posset ↄ̃ iuramentũ fugere. [*]vt. s̃. carcer. §. iiij. ⁊ supra Fugere. §. j. ¶ Octauus nō obligat iuramentuʒ qñ quis iurat ex calore iracũdie. ẜm Joan. an. ĩ. c. sicut ex literis de iureiurā. sicut in simili dicit gl. singularis in. c. ex lite ris. de diuor. ꝙ cōfessio facta ex calore iracũdie non valet ꝙ limitat. d. An. verum quando calor iracũdie fuit tātus ꝙ deliberate istud iuramentũ nō fecisset. Quia hec voluntas nō est discreta. Facit gl. in. c. duduʒ de conuersi. coniu ga. que dicit ꝙ calor iracundie nō obli gat. ⁊ idem dico quādo iuratur abrupte. facit ꝙ no. Jnno. in. c. literaturā de voto. ⁊ Ricar. di. xxxix. argu. iij. q. ij. suꝑ iij. sententiarum. ¶ Nonus quādo iuramentum est me [*] tu extortũ. ĩtellige si aĩʒ obligādi se nō habuit alias bene tenet̃ ẜm cōiter doc. sʒ si nō habuit aĩm obligādi se ꝙ non obliget̃. pʒ ex iā dictis. ⁊ facit gl. ĩ. c. au toritatẽ. xv. q. vj. an aũt peccauit sic iurādo cũ tali aĩo. dicit Pa. in. c. si ꝟo. eo. ti. ꝙ si est hō ꝑfectꝰ peccauit venialiter ałs nō. sʒ ego dico ꝙ nec ꝑfectꝰ nec imꝑ fectꝰ peccauerit ẽt veniałr. Et ꝓ hoc fa cit ꝙ ĩ siłi r ĩ. c. ne s. xxij. q. ij. ĩtellige hoc vt colligit̃ ex. d. c. ne s qñ iurādo habuit aĩm solũ ĩducẽdi iuramẽtũ ad reuerẽtiā dei nō ad obligationẽ suā et in mẽte habuit ali circũstātiā debitā q̃ veꝝ iurabat. puta ꝓmitto ꝙ dabo tibi cẽtũ cũ ista subauditione. s. si sum ti bi obligatꝰ ex debito ⁊ nō aliter lʒ hoc nō exprimat ⁊ hmōi  sic vtit̃ simulatiōe licita q̃ lʒ. vt in. c. vtilẽ. xxij. q. ij. Se cus esset si iurādo credebat se obligatum ex iuramẽto. ⁊ tantũ non intende bat obseruare  sic esset peccatuʒ mor tale vt ĩ. c. q̃relā. de iureiurā. facit. c. ille. xxij. q. v. ⁊ ꝙ no. gl. in. d. c. autoritatem. ¶ Sed d si sumꝰ in dubio an habuit [*]aĩm obligādi se vel nō. Rñ. Pa. ĩ. d. c. si vero. ꝙ est presumendũ ꝙ non habuit aĩm obligādi. ar. c. suꝑ eo de renun. ⁊. l. cum de indebito. §. j. ff. de proba. ¶ Quero quare magis eccłia obligat [*]ĩ iuramento etiā metu extorto:  ĩ voto cũ iuramẽtũ ⁊ votũ ambulẽt pari passu. Rñ. pa. in. d. c. si ꝟo ꝙ ex hoc:  iura mẽtũ frequentiꝰ accidit: ⁊ ne det̃ mate ria deierādi. tamẽ tũ ad ꝟitatẽ obligatiōis pari passu obligatiōis vadũt votũ ⁊ iuramẽtũ. vt in. c. debitores no. ĩ. c. j. de iureiu. ⁊ ĩ. c. lʒ. ⁊ in. c. magne de voto. Ex qͦ ĩfert Pa. in. c. veꝝ. de iureiu. cũ gl. ibi. ꝙ nō seruātes iuramẽtũ metu extortũ nō sunt puniendi tan pro directo periurio. Alij tenẽt in. d. c. veꝝ. vt refert Pa. in. d. c. si vero. ꝙ nō peccat mortaliter tale iuramẽtũ nō seruans. sʒ venialiter. facit tex. in. d. c. verũ. qui dicit. ꝙ pro mortali crimine non sunt pu niẽdi. ⁊ no. ꝙ loquit̃ ĩ eo iurauit aĩo obligādi se:  si aĩm nō habuisset non esset dubium. Cōclude ergo sic: ꝙ si ha buit animum obligādi se quādo iura uit ꝙ tenetur seruare: nisi vergat in dispendium proprie salutis: aut alterius cōditiōis de supradictis: sed nō de p̃ce pto ita ꝙ mortaliter peccet. Si vero nō habuit animum obligādi vel sumꝰ in dubio. sic non obligatur ad seruandũ. vt est text. ĩ. c. j. quod metus causa. ⁊ q dicit̃ ĩ. c. si vero. dʒ intelligi ad timorẽ: ne passim s cōtraueniat sed cũ bona maturitate ⁊ licẽtia suꝑioris. Siłr. c. lʒ de iureiu. li. vj. Facit ꝓ hoc  ibi dicit nō vi vel metu extortũ. ⁊ ibi tʒ Archi. et multi ĩ. c. cũ cōtingat eo. tit. veꝝ ꝙ non tenet iuramẽtũ metu extortũ in casu a lege ꝓhibito. Facit aut̃. sacramẽta puberũ. C. si aduer. vẽ. sed si nō est in casu a lege ꝓhibito. sic tenet iuramẽtum ẜʒ Vin. ⁊ sequit̃ Pa. in. d. c. cũ cōtingat uis metu extortũ ẜm tñ ꝙ dixi. s̃. sub pctō veniali. Et hec intellige ĩ iuramẽ to ꝓmissorio ex metu qui pōt cadere in cōstante extorto. ⁊ cōtra iustitiā. quia si esset iuramẽtum assertoriũ non excusaretur ꝓpter metũ si mẽdaciũ iuraret a pctō mortali. xxxij. q. v. ita ⁊ de his q̃ vi vel me. c. sacris. not. gl. in. d. c. autoritatẽ. nec siłr in iuramento ꝓmissorio excu sat leuis metus: nisi vt dictũ est qñ nō habuit animum obligandi se. ¶ Decimꝰ nō obligat iuramẽtũ qñ res [*]suꝑ qua est iuramẽtũ factũ nō ꝑdurat ĩ eodẽ statu: sed venit ad talẽ statũ ꝙ temerariũ esset tũc taliter iurare: puta s iurauit ꝙ nō efficiet̃ miles vel negotia tor. vel nō recipiet feudũ a tali domino postea venit ad paupertatẽ. ita ꝙ non pōt viuere nisi efficiat̃ miles vel negotiator ⁊ hmōi. rō  si a principio fuisset iste casus ⁊ iurasset iuramentũ fuisset temeraiũ. ⁊ ideo pōt ꝓpria autorita re cōtrauenire. ẜm Arch. in. c. aĩaduertendũ. xxij. q. ij. Facit ꝓ hoc. xxij. q. ij. ne quis. ⁊ dicit gl. in. d. c. quemadmodum semꝑ subintelligi in iuramẽto. s. si res ĩ eodẽ statu ꝓermanebit. Jdẽ de illo  iurauerat reddere gladiũ homini sane mentis quẽ non reddet effecto furioso. xxij. q. ij. ne s. Jtẽ cũ quis iurauit ali accipere ⁊ illa cōtraxit ꝑ ꝟba de pre senti cũ alio. Siłr qñ s cũ abũdaret ꝓ misit tenere obstagia: nũc non pōt nisi mẽdicet. ⁊ eũ nō ↄuenit mẽdicare non tñr. ar. c. q̃relā. ⁊. ca. breui. e. ti. Secꝰ ẜm Host. si eũ nō decet mẽdicare vł si tꝑe iuramẽti hec ↄditio ĩerat. s. ꝙ oportebat mẽdicare  tñr. Jtẽ qñ s iurauit nō mutare sepulturā vł testm̃.  pōt ex noua cā. j. Sepultura. Facit ꝙ no. Pa. ĩ. c. ꝟitate. iureiur. vbi dicit ꝙ si iurauit respectu dignitatis. vł alterꝰ q̃litatis exñtis ĩ iurātevł in illo cui iurat̃ ꝙ illa deficiẽte nō tñr. puta iuraui tibi qñ eras ep̃s obedire: nũc cũ sis depositus nō teneor. c. venerabilẽ. de elec. vł iura ui tā canonicꝰ vel scholaris ar. d. ca. venerabilẽ ⁊ ca. cũ inter. p. ⁊ q ibi no. de renũ. ⁊ tʒ fede. cōsi. clviij. sʒ istud dictũ suũ limitat Pa. qñ iurauit nō simpłr sʒ vt talis secꝰ simpłr:  sꝑ obligat̃ si verba iuramenti ĩportant. ar. xxxij. q. viij. c. vnico nisi vt dictũ est veniret ad talem statũ in quo si vellet iurare esset temerariũ quod no. bene. ¶ Vndecimꝰ qñ est ↄ̃ bonos mores na [*]turales vtputa  p̃bet occasionẽ delĩquẽdi vt ĩ. c. quẽadmodũ p̃dicto ⁊ ĩ regła nō ẽ obligatoriũ reg. iu. li. vj. Ex ẽ plum vir iurat nō agerẽ ↄ̃ vxorẽ reruʒ amotarũ:  nō vʒvt. ff. de pac. do. l. ↄue nire rō  tale iuramẽtũ p̃beret occasio nẽ mulieribꝰ furādi. siłr  iurauit non denũciare aliquẽ nō tñr  est ↄ̃ bonũ aĩe delĩq̃ntis ⁊ caritatis. ij. q. j. si peccaue rit ⁊ de iudi. c. nouit facit. l. si vnꝰ. §. pa cta. ff.  pa. lĩtat tñ ist exẽplũ Host. in d. c. quẽadmodũ veꝝ ꝙ non tenetur ni si qñ vellet denunciare solũ propter co modũ ꝓpriũ  sic nō liceret facit. c. ad nr̃am el. j. de iureiu. sʒ oʒ denũciet vel agat ꝑꝑ bonũ cōe principaliter ⁊ si secundario propter bonum proprium. ¶ Sed quid de accusatione vt. s̃. accu[*]satio §. vj. ¶ Duodecimꝰ qñ iuramẽtũ ẽ ↄ̃ votũvł [*]iuramẽtũ vł ꝓmissionẽ priꝰ factā vt in c. sicut ex lr̃is  spō. ⁊. c. quāto  iureiu. ⁊ ĩ. c. ĩtellecto. e. ti. Jntellige si ꝓmissio etiā fuit simplex ẜʒ Ho. pa. ⁊ Jn. ĩ. d. c. si cut uis postea inn. teneat ↄ̃riũ ĩ. c. ve niens de iureiu. sʒ non ẽ veꝝ per. c. iuramenti. xxij. q. v. ¶ Sed querovtrũ actꝰ gestus ↄ̃ primũ [*]iuramẽtũ sit ip̃o iure nullꝰ. Rñ. pa. in d. c. intellecto ꝙ si actꝰ depẽdet a mera volũ tate iurātis puta  nullo iure ꝓhibetur sic tʒ. Vñ dicit Jnn. ĩ. c. dilecto de prebẽ. ꝙ si s iurauit nō alienare li brũ ⁊ tñ alienauit tʒ alienatio lʒ sit ꝑiurꝰ. Facit. c. vltima volũtas. xiij. q. ij. ĩ gl. vbi tangit̃ ꝙ  iurauit nō mutare te stm̃ si mutat tʒ ẜʒ lʒ sit periuriꝰ nisi in casu  qͦ. s̃ §. xij. Host. in. c. cũ marthe  celebra. mis. tʒ ꝙ nōvʒ scm testm̃. Sed Jo. an. ĩ regula ꝙ semel placuit li. vj. tʒ ꝙ valeat:  nullo iure cauet̃ ꝙ sit nullũ factũ ꝑ q sit cōtra iuramẽtũ q verũ ẽ quādo actꝰ depẽdet a mera facul tate iurātis. Si aũt dispositio actꝰ non depẽdet a mera volũtate iurātis puta  interdicit̃ a lege fauore ipsius iurātis exẽplũ in muliere ⁊ minore  non possũt alienare vel aliũ contractũ face re sine certa solẽnitate ⁊ tũc actꝰ iuratꝰ ↄ̃ ṗmũ iuramẽtũ nōvalet ip̃o iure. ⁊ sic ĩtellige gl. c. lʒ de iureiu. li. vj. rō  actꝰ sine iuramẽto erat ipso iure nullus ob stāte prohibitione legis rōne aũt iura menti substineri non potest quia iam obligauerat se deo ꝑ primũ iuramentũ ⁊ sic ẜm iuramentum fuit illicitum ⁊ idẽ dic quando actus prohibetur ra tiōe publice vtilitatis ⁊iste est casus. d. c. intellecto. Dic ergo ꝙ sic lex seu statu tũ nō resistit actui iurato ꝙ si fiat cōtra riũ nō est ip̃o iure nullꝰ secus si resistit ita tʒ Arch. in. c. si a sede de p̃bẽ. li. vj. Gaspar. de calde. in. c. cũ ↄtingat de iu reiu. ⁊ Spe. de ẽp. ⁊ vẽ q no. ꝓ cautela mulierũ q̃ timẽt ne inducāt̃ ad aliq̃ fa ciẽda in eoꝝ preiudiciũ ꝙ iurẽt prius inmanu alicuiꝰ corā testibꝰ se nolle ta les alienatiōes vel renũciationes facere dũmō qñ contrariũ faciunt inten dāt nō facere contra iuramentũ primũ s. nō effectualiter renunciare sʒ solũver baliter  sic nō erũt periure in cōscĩaʒ eo ꝙ primũ ĩuramentum intellexerũt effectualiter nō verbaliter solum. ¶ Decimatertia non est obligatorium [*]amẽtũ qñ ille cui est p̃stitũ frāgit fi dẽ iutāti sʒ no. ẜm pa. in. c. ꝑuenit el. ij. de iureiur. ꝙ qñ due obligatiōes respiciũt se adinuicem puta promisi tibi equũ propter ꝙ alius pto misit mihi cẽ tũ ⁊ sic si ego nō seruo promisium nec ille tenebitur mihi de centũ ⁊ sic intellige ill. Frāgẽt i fidẽ fides frangatur eidẽ. ff. ꝓ socio. l. si cōuenerit ĩ. fi. xxviij. q. ij. si infidelis. ff. de. offi. testa. l. institu ta. C. de pac. l. cũ ꝓponas la. ij. ⁊ sic intelligit dictũ. c. peruenit. ⁊. c. cōstitutus de penis idẽ dico qñ cōditionaliter ꝓmisi puta iuraui ire romā si dederis cẽ tũ si non duas nō teneor  promissio mea nō purificat̃ nisi a tẽpore existẽtis cōditionis. l. cedere diẽ. ff. deverb. sign. Jnsti.  verb. ob. §. ex cōditiōali. j. quā do aũt obligatiōes nō referũtur ad inuicẽ sed ad diuersa. Exẽplũ promisi tibi simpliciter cẽtũ ⁊ nō ex hoc sʒ simpliciter promisisti mihi alid facere tũc licet ego nō impleā ꝓmissum tamẽ ali ter tenetur  nō promisisti mihi ratio ne promissiōis mee sed simpliciter ⁊ de specie ad speciẽ non fit compensatio vt no. in. c. ij. de deposito hoc tenuit Cy. ĩ d. l. cũ proponas ⁊ sic intellige. c. noli. xxij. q. j. vbi dicitur ꝙ hosti seruanda ẽ fides nec obstat. c. ꝙ deo patri xxxiij. q. v. de voto viri ⁊ mulieris vbi lʒ alter non tenetur seruare  ibi simpliciter quilibet eorũ vouit deo non conditionaliter. ⁊ ei est obligatus. Additio. Secus si conditionaliter saltem tacite puta quia si de hoc cogitasset nō vouisset  sic nō tenetur per ea q̃ dixi. s̃. iuramentũ. iiij. in prin. ⁊ Jura. vj. §. j. in fine. ¶ Sʒ d si ille cui iuraui nō implet ꝓ [*]missum ex necessitatealiqua puta quia nō pōt. Rñ. ꝙ nihilominus ego non te neor ad iuramentũ saciũt propter ill:  videtur tacite sub tali conditione iu rasse ⁊ hoc tenec doc. An. ⁊ Pa. in. c. sicut el. iij.  iureiu. ⁊ placet lʒ alij teneāt hoc verũ solũ non teneri qñ ex negligẽ tia alius non attendit vel ex volũtate. ¶ Vtrum ille qui iurauerat seruire sub [*]certa mercede soluẽda quolibet mense non potuit ĩplere seruitiũ propter defectũ solutiōis puta  nō potuit stare in loco nunquid poterit agere pro interesse suo ex quo per eũ non stetit. Rñ. Albri. in. l. ediles. ff. de edil. edic. ꝙ sic. pro hoc bonus tex. in. l. si in lege. §. colonus. ⁊ in. l. qui operas. ff. loca. secus si non impleuit seruitiũ cum posset quia non habebit salariũ ꝑ predictā. l. ediles. §. j. ⁊ per. l. Julianꝰ. §. offerri. ff. de ac. emp. ⁊ ven. ¶ Vtrũ iurās vel ꝓmittens nō expelle [*]re inquilinũ possit expellere si nōsoluit pẽsionẽ. Rñ. ꝙ sic ẜʒ Pa. in. c. tua nos  iureiurā. Facit. l. q̃ro. §. inter locatorẽ ff. locati. vbi pʒ ꝙ si ↄductor preterit id ꝙ tenetur ex natura cōtractꝰ non tene ri ei locatorẽ ex promissione locatiōis. Jdẽ dico in pr̃e  ꝓmisit nō exheredare filiũ. Jntelligit̃ nisi crimẽ ingratitudi ↄmiserit. l. dā cu filiũ. ff.  ꝟbo. vbl. et gñali ter ẜm Bar. in. d §. inter locato rẽ Hic. §. facit ad oẽs cōtractꝰ in quibꝰ alid vltra citro ꝓmittit̃ vt quilibet non teneatur seruare ꝙ ꝓmisit si ꝑ ad uersam partẽ nō seruat̃ id ꝓpter ꝙ sũt ꝓmissa. d. §. offerri Siłrsivir iurauit nō dimittere vxorẽ. Jntelligit̃ nisi faciat cōtra legẽ ↄiugij. vel si ꝓmisit dotẽ pōt dimittẽ si nō soluit. iuxta no. ĩ. c. vr̃as  dote post diuor. res. itẽ si iuraui tenō of fendere intelligit̃. nisi cām offensionis ↄmiserit. l.  seruñ. ff. de ꝟb. ob. Facit ꝙ notat̃ in. l. cũ pr̃. §. libertis. ff.  lega. ij. ⁊ ꝙ no. in. d. c. quẽadmodũ in gl. ¶ Decimaquarta. Qñ mandatũ legis [*]vł superiorisvult ↄ̃riũ iuramento que iuraui tibi dare. x. Judex precipit ne ti bi dare debeaʒ ex aliqua ltĩa causa nō teneor. ca. significauit de censi. l. fi. ff. qui satisda. c. vel de lege puta fuisti ex communicatus post iuramentum tibi factũ de aliquo tibi dādo nō teneor ni si absoluaris de qͦ tñ dic vt. s̃. Excōicatio viij. §. xij. Jdeo in oĩ iuramẽto. sub intelligitur. Saluo iure superioris vel alterius ẜm Joan. an. in. d. c. quẽadmo duʒ facit. c. veniens. eo. ti. ¶ Decimaquinta. Qñ iuramẽtum est [*]in preiudiciũ alteriꝰ puta canonici iu rāt ꝙ si alis eoꝝ efficiatur ep̃s ẜuabit dā in p̃iudiciũ ep̃alis dignitatis. Nā talis factꝰ ep̃s nō tñr vt ĩ. c. sicut ẽ nr̃is  iureiu. Jdẽ dic si cardinales iurassẽt ĩ p̃iudiciũ sedis apłice ꝙ assũptꝰ ĩ papā nō teneret̃. Siłr cũ vir iurauit non stare cũ ꝓpriavxore. Jntellige ꝑꝑ odiũ  nō tñr ⁊ etiā ꝑꝑ ↄtinẽtiā. Sʒ tũc ad requisitionẽ vxoris tñr reddere sed nō exigere  illud ẽ solũ ĩ preiudiciũ suũ vide ꝙ no. in. c. tua nos de iureiu. in gl. hocvr̃ tenere Host. tā cre. Gof. ⁊ Jo. an. Jdẽ cũ s ꝓmisit tenere secretũ  qñ ẽ alteri nociuũ non tñr quin possit ⁊ de beat reuelare illis cui pñt ꝓdesse ⁊ nō obesse. xxij. q. v. hocvr̃ sentire gl. ĩ. c. ego de iureiu. siłr intelligit̃ ꝙ nō tñr reuelare nisi ꝓducat̃ ĩ testẽ:  ẜʒ Jnn. in. c. qualiter. ⁊ qñ. el. j. de accu. tñr dicere ẽt si cogitasset de hoc qñ iurauit. Facit. c.  pleri  of. or. li. vj. ⁊. c. cōstitutis el. j. de testi. ⁊. c. oliʒ de accu. Jtẽ cũ s exi git iuramẽtũ ab aliquo de veritate dicẽda. Si talis ẽ hō ferꝰ de quo p̃sumitur verisiłr ꝙ ꝓcedet nō seruato ordine iustitie sic nō tenet̃ reuelare ꝙ scit ẽt si posset ꝓbare siłr ⁊ quāuis non sit crudelis sʒ  ꝓcedet ordine debito nō dʒ reuelare ei nō pōt ꝓbare ar. c. si pec cauerit. ij. q. j. ⁊. ij. q. vij. plerũ hec Ro. illis tm̃  pñt prod esse sʒ nō obesse teneret̃ si iurauit ar. xxij. q. v. hoc vr̃. ideʒ dic de eo  iurauit nō p̃stare auxiliũ ta li. intelligit̃. s. iniuste ẜʒ Joā. an. alleg. c. petitio  iureiu. ⁊. c. primũ  his q̃ fi. a maio. par. ca. ⁊. c. grauẽ de excessibꝰ p̃ la. ẽt si iurasset  iusto auxilo nō dādo nō obligat̃  iuram̃tũ nō ligat ad illi cita ⁊ cōtra ius. d. c. quāto. eo. tĩ. idẽ dic de illo  positꝰ ĩ dignitate ⁊ alienās bo na iurat nō reuocare ꝙ nō tenet̃ vt ĩ. c. ĩtellecto. eo. ti.  ẽ p̃iudiciũ alteriꝰ. s. di gnitatis. c. cũ ↄtingat ĩ fi. e. ti. c. ij.  pa. li. vj. Et hoc tene ẽt si nō iurasset ṗꝰ nō alienare lʒ gl. sentiat oppesitũ ĩ. d. c. in tellecto ꝑ p̃dicta ⁊ hoc ĩtelligo in nota bili alienatiōe ꝑ quā lediur dignitas notabiliter. Secꝰ esset in re modica  ꝓpriũ ẽ principiũ donare. c. j. de dona. ⁊ in iuramẽto facto a p̃la. de nō alienā do nisi cōsulto papa non dʒ referri ad modicā alienationẽ  iuramẽtũ nō ex tẽditur adverisiłrnō cogitata. c. veniẽs eo. sẽtit Fed. ↄsi. cc. iij. iō iuramẽtũ filio rũ fa. et minorum ⁊ vxorũ ⁊ seruorum non valet in preiudiciũ illoꝝ  eoꝝ cu rā hñt ⁊ ideo pñt ea irritare sicut ⁊ vota ẜm Nic. de ly. suꝑ. ca. xxx. nu. Secus in alijs: puta voto castitatis sicut devo [*]to habes. j. votũ. ij. ¶ Decimasexta. Qñ iuramẽtũ est cōtra legẽ positiuā vł statutũ ⁊ lʒ fuerĩt mul te opiniōes vt recitat Pa. in. c. cũ cōtingat de iureiu. tñ istud mihi vr̃ verius dicendũ circa istud q aut lex positiua seu statutũ alid ꝓhibet ꝑꝑ bonos mo res ↄseruādos ⁊ cōtra nōvalet iuramẽ tũ vt in regula nō est obligatoriũ de reg. iur. li. vj. Exemplũ in muliere  viuẽte viro dedit fideʒ adultero de cōtra hẽdo post mortẽ sui viri cũ eo nō valet Et intelligo de bonis moribꝰ naturalĩ bꝰ  sic lex est indispẽsabilis ⁊ inuariabilis. v. di. in prin. ⁊. viij. dis. q̃ cōtra bonos. Secꝰ in bonis moribꝰ ciuilibꝰ  iuramẽtũ cōtra ipsos vʒ. c. significā te de pig. vbi valet iuramẽtũ cōtra pactũ legis cōmissorie aut lex seu statutũ fũdatur suꝑ bono publico prĩcipaliter sic nō tenet iuramẽtũ factũ cōtra.  pa ctis vel iuramẽtis priuatoꝝ ius publi cũ remitti nō potest ad hoc. l. ius publi cũ. ff. de pac. Aut lex seu statutũ nō est fũdatũ in bonis moribꝰ naturalibꝰ nec suꝑ bono publico principaliter. sed in odiũ aliquoꝝ ⁊ sic tenet iuramentum qñ pōt sine dispẽdio salutis implere. lʒ nō sine dispendio reꝝ tẽporaliũ vt ĩ. d. c. significāte ⁊ in. c. debitores de iureiur idẽ scm qñ lex principaliter est sunda ta suꝑ fauore ṗuato lʒ ↄñter ⁊ secũdario suꝑ publica vtilitate ꝙ iurametũ li gat et iste stasus ꝓprie. c. ij.  pac. li. vj. ⁊ hoc qñ nō cōtinet aliquā turpitudinẽ ↄ̃ bonos mores nāles: nec ex ꝑte iurātis nec ex ꝑte māe sr̃ q̃ p̃stat̃: nec ↄ̃ bonũ publicũ ṗncipałr. ⁊ rō q̃re teneat iu ram̃tũ ĩ istis duobꝰ casibꝰ est  iurādo nō peccauit  talis lex potiꝰẽ ṗuilegia tiua  p̃ceptiua. ⁊ iō eiꝰ ↄ̃riũ nō ẽ ĩ dispẽdiũ salutis et̃ne: sʒ solũ reꝝ tẽpora liũ. aut si peccauit trāsgrediẽdo. tñ pōt ẜuare sine pctō. ⁊ iō tʒ iuramẽntũ. c. ⁊ si xṗs  iureiu. iũcto. §. illicitũ. xxij. q. iiij. secꝰ aũt eẽt qñ est ↄ̃ bonos mores natu rales vel ↄ̃ ius publicum principaliter quia sine pctō seruari non pōt. ¶ Vtꝝ tał ↄ̃ctꝰ factꝰ ↄ̃ legẽ vł statutuʒ [*]ṗncipłr fũdatũ suꝑ fauore vt odio ṗua to. ita firmet̃ iuram̃to ꝙẽ hẽs obligẽt̃ rñ. ẜʒ pa. ĩ. d. c. cũ ↄtĩgat ꝙ cōis opi. ẽ ꝙ sic iuramẽtũ cōseruatoriũ validat a ctũ ĩualidũ ⁊ ex eo orit̃ actio vt ĩ aut̃. sacr̃a pubeꝝ. C. si aduersꝰ vẽ. limita nisi dolo vivł metu sit iuramẽtũ extortũ vt ĩ ca. ↄtĩgit. e. ti. ⁊. c. lʒ. e. li. vj. ⁊. ĩ. c. ij.  pac. li. vj. ⁊. d. anto. scr̃a pubeꝝ. secꝰ eẽt ĩ iuramẽto ĩtroductorio obligatiōis. puta. iu ro tibi dare cẽtũ nulla cā p̃cedente.  ĩste nō ẽ modꝰ ĩducẽde obligatiōis nisi ĩ liberto vt ĩ. l. vt iureiu. ĩ ṗn. ff.  ope. li. ⁊. l. fi. ff. dli. cā. ⁊ ibi Guil.  cu. ⁊ bar. ĩ. l. iusiurādũ la. ij. ff.  iureiu. ⁊ iō nō li garet hẽdes  iure. ciuili sʒ  iure canōi co si fuit inculpa nō iplẽdi. ⁊ iuramẽtũ erat simplex. puta iurauit dare. x. ⁊ penituit  pctĩs suis credo ꝙ teneat̃ ꝑ id quod dixi. s̃. heres §. v. ¶ Sʒ d si ĩ p̃dicta. l. vł statuto fũdatoi suꝑ bōo ṗuato vł odio dicat̃ nō valere ↄtractũ nũd valebit si iuramẽtũ ĩterponat̃. Rñ. ꝙ sic facit q no. Jnn. ĩ. c. ij. de regula vbi dicit ꝙ ĩ istis spũalibus ius naturale prefertur iuri positiuo. ¶ Quid si addat̃ statuto ꝙ si ẜuatũ nō fuit solẽnitasbita p̃sumit dolũvł aliā illicitā cāʒ. Rñ. ꝙ si ↄstat ↄtractũ eẽveꝝ ⁊ nō fictitiũ aut dolosũ qͦ ad ip̃ʒ mino rẽ ⁊ hmōi ꝓ qͦ fit sic iuramẽtũ ligat tā ĩ foro aĩe vbi credit̃ ꝓ se ⁊ ↄ̃ se. vt ĩ. c. signifi casti el. j. de homi. ⁊ no. ĩ cle. j.  pe nis.  ẽt ĩ foro ↄtẽtioso  cesiat rō statuti. Siꝟo fuerit dolꝰ vł fraus tũc si sta tuto suberat cā presumendi dolũ. vt  cōiter ĩ loco cipiebāt̃ dolose minores tũc saluabit̃ opi. bal. ⁊ bar. ⁊ alioꝝ  tenẽt iuramẽtũ nō valere  nō tollit p̃sũ ptionẽ statuti legitime inductā setus esset si statuto nō suber at causa p̃sumẽ di fraudẽ.  tunc ligat iuramẽtum. ¶ Sed quero ep̃s statuit ꝙ libet cleri [*]cus absens reuertatur. j. certũ diẽ sub pena excōicationis clerieus de licentia ep̃i iuerat ad studiũ. ⁊ iurauerat credi tori suo nō recedere añ eiꝰ solutionẽ q̃ritur an obliget iuramẽtũ vel p̃ceptuʒ p̃lati seu legis. ⁊ vr̃ ꝙ iuramẽtũ sit nul lũ  cōtra obedientiā superioris non pōt seruari sine interitu salutis. d. c. cũ cōtingat. ⁊. c. ij. de pac. li. vj. sed Pa. ĩ. c. veniẽtes.  iureiu. dicit. ⁊ est dictũ Joā. an. in mercurialibus in regula ĩ malis ꝓmissis li. vj. ꝙ ex quo cũ licentia ep̃i fuit ĩ studio ⁊ ꝓ necessitate studij cōtra xit debitũ vedet̃ se obligasse cũ licẽtia ep̃i.  vno cōcesso cōcedunt̃ oĩa sine bus illud nō habet effectũ. c preterea ⁊ c. prudentiam. de offic. dele. ⁊. l. ad rem mobilẽ. ⁊. l. ad legatum. ff. de procura. ⁊ sic non debet recedere sed seruare iura mentum secus si sine licentia episcopi vel nō pro necessitate studij. sed pro la sciuia  tũc iuramentum non valet cō tra obedientiam superioris. Jdem dico in patre reuocāte filiũ qui predicto mō iurauerat. ⁊ idẽ de quolibet subdito. ⁊ facit ꝓ mercatoribus qui cōtra ꝓhibitionẽ suoꝝ dñoꝝ vadũt ad certa lo ca ꝓhibita ẜʒ ꝙ ꝓ hibere pñt. vt ĩ. l. fi. et ꝙ ibi no. ff. de decre. ab or. faci. ⁊. l. mercatores. C. de cōmer. ⁊ mer. ⁊. l. relegato rũ. ff. de interdi. ⁊ re. ⁊ ꝙ ibi notatur  non poterunt se obligare ad ibi standum. nisi superiores tacite vel expresse consentiantr ¶ Decimus septimus. Nō obligat iu[*]ramentũ quādo iuramentũ ponit̃ suꝑ cōtractu simulato sʒ distingue secũdũ Pa. ĩ. d. c. cũ ↄtingat ꝙ aut simulatio ẽ  ↄsensu vtrius ꝑtis tā suꝑ ↄ̃ctu ꝙ su ꝑ iuramẽto ⁊ tũc si ex iusta causa puta iusto timore: vel  ĩdigebat mutuo ↄce pit pignꝰ ĩ forma vẽditiōis vt creditor lucraret̃ fructꝰ ⁊ sic nō obligat iuramẽ tũ.  defuit cōsensus. ⁊ fuit iusta cā simulādi ad hoc. c. j. q metꝰ cā. ⁊. l. fi. C. nō nu. pecu. Si ꝟo ĩiusta cā fit. puta cā fraudādi gabellas vel aliter ad deceptionẽ ꝓximi simulauit vnũ ↄ̃ctũ esse aliũ. ⁊iurauit singula cōtenta in instr̃o vera. tũc eo ip̃o est periurꝰ  simulatio intẽtatiōis ex iniusta cā nō excusat. vt no. in. c. iterrogasti. xxvij. di. sicut ille  p̃ce vel p̃tio deposuit falsum. c. j. de cri. fal. ⁊ volẽs ↄ̃uenire nō debet audiri sʒ si iurasset solũ nō ↄ̃uenire illi ↄ̃ctui quẽ simulabat in deceptionẽ ꝓximi. lʒ grauiter peccauerit iurādo ĩ dānũ ꝓximi. tñ nō obligat̃.  defuit ↄsensus. vñ respectu dei nō exigitur absolutio a iura mẽto. ar. c. tua de spon. sed in foro cōten tio so cōpellit̃ obseruare. nec audit̃ volẽs allegare turpitudinẽ suā. ⁊ hoc verũ inquātũ est solũ in preiuditiũ suũ et nō ĩminet ꝑiculũ aĩe. Aut simulatio solũ erat super cōtractu ex ꝑte vtrius sʒ iuramẽtũ ĩteruenit ne agat cōtra tacite vel expresse. ⁊ ne cōtractus feneratitiꝰ detegeretur. Additio Exẽplũ pignorauit ress ⁊ tamen simulauit vendere vt mutuans faciat fructꝰ suos iurauit non detegere pignoratitium cōtra tractũrsʒ seruare: et tunc iurametũ obli gat: ⁊ perinde est ac si iurasset soluere vsuras. facit q no. Cy. ĩ. l. si ex cautiōe. C. de nō nume. pe. vbi cōcludit ꝙ iurās nō opponere exceptionẽ de non nu. pe. obligat̃ lʒ simplex renuntiatio nō vale ret: in foro tñ aĩe si nō habuit intentionẽ obligandi se nō tenet̃. vt dixi. s̃. Aut simulatio est de vno cōtractu ad alium cōtractũ qui nō pōt seruari sine pctō vt cōtractꝰ simoniacus: lʒ cōcipiatur sub alio cōtractu:  tũc iurās scienter pec cat mortałr ⁊ tenet̃ non seruare. xxij. q. iiij. per totũ. Aut simulatio fuit ꝑte iurātis tātũ suꝑ ↄ̃ctu solũ ab eo simulato. vt  aliud gerebat ĩ corde: aliud in verbis vel vsus est ꝟbis duplicibꝰ cal lide iurādo ⁊ tũc ẜm pa. ĩ. d. c. cũ cōtingat. ĩtelligit̃ ẜm intẽtionẽ recipiẽtis. ⁊ sic deꝰ vr̃ reciꝑe. xxij. q v. quacũ. ⁊. §. ex his oĩbꝰ. ⁊ sic ligat iuramẽtũ ẜm distinctionẽ de q̃. s̃. iuramẽtũ. iiij. in ṗn. ¶ Sʒ ꝙ remediũ erit qñ iuramẽtũ ĩter [*]uenit ne in ↄ̃ctu simulato vsure petant̃ ex qͦ iurauit nō agere ↄ̃ tacite vel exp̃sse. Rñ. q ad ꝟba iuramẽti est recurrẽdũ ꝙ si ꝟba excludũt actũ ⁊ exceptionẽ tacite vel exp̃sse tũc denunciet ecclesie q̃ poterit eũ absoluere. d. c. quemadmo dũ ꝙ si iurauit nō denũciare non valet iuramẽtũ vt dictũ est. intelligo quādo ṗncipaliter facit ex ʒelo salutis ꝓximi lʒ scario ꝓpter suā vtilitatẽ.  si prin cipaliter faceret ꝓpter suā vtilitatẽ nō credo tutꝰ sit in conscĩa ex quo iurauit nō denũciare: ⁊ sic intelligo ⁊ limito. c. primum. ⁊. c. debitores de iureiuran. ¶ Decimooctauo nō obligat iuramẽtũ [*]rōne ĩpossibilitatis vł necessitatis aut magne difficultatis post veniẽtis. Nā de ĩpossibilita te r ĩpossibiliũ nulla ẽ obligatio. ff. de reg. iur. de necessitate ⁊ magna difficultate dicũt doc. ĩ. c. q̃relā. de iureiurā. ⁊ ĩ. c. breui eo. ꝙ excusat a ꝑiurio. rō.  deꝰ respicit aĩʒ nō manũ. xiij. q. v. si d iuenisti. ⁊ facit. l. fi. ff.  satisd. coga. vnde dicit Jnn. in. c. venerabilẽ. de elec. ꝙ vrgẽte necessitate pōt s ꝓpria autoritate frangere iuramẽtũ si nō pōt haberi superior a quo petatur ablolutio. xj. q. iij. intercessor. ¶ Sed d si tꝑe iurameati credebat se [*]non posse ĩplere vel nō habeat ꝓbabilẽ cām credẽdi ꝙ posset facere. Rñ. hos. ꝙ peccauit mortałr iurando:  defuit in primo veritas in secũdo iudicium. ⁊ sic est periurus secus si ꝓbabiliter cre didit posse facere. ¶ Xix. nō est obligatoriũ iuramẽtũ qñ [*]quis nō habuit aĩm obligandi se cũ iu rauit. puta quis ex dolo ĩductꝰ iurauit ꝙ oĩno nō iurasset nisi dolꝰ fuisset: etiā si dolus venit reipsa.  nō tenet: facit. l. tres fratres. ff. de pac. ⁊. l. si soror. C. de de colla. ⁊ Fede. consili. cxcv. vbi determinat filiam minorem seductā a fratri bus q̃ renũciauit bonis paternis: credẽs ꝙ nō valeāt multo plus dos sua. ꝙ nō valet qñ multo plus valẽt:  vbi dolꝰ est ibi excludit̃ volũtas. l. j. ff. de dolo tenet. S. Bo. vbi. s̃. iij. ar. j. ꝙ vniuersaliter nō obligat iuramẽtũ si aĩm obligādi nō habuit: debet tamẽ idẽni tati ꝓximi satisfacere si dolose decepit eũ ẜm Ric. eadẽ di. ar. j. q. ij. ⁊ an peccet mortaliter iurādo. dic vt. s̃. §. ix. facit. c. veniẽns eo. ⁊. c. quintauallis ibidem. ¶ Xx. Non obligat qñ iuramẽtũ com[*]mutat̃ in meliꝰ. vt in. c. ꝑuenit el. ij. de iureiu. sʒ hoc hʒ duas limitatiōes. primā ꝙ hoc est veꝝ qñ vtrũ nō pōt impleri ẜm. do. Anto. in. d. c. peruenit. Nā tũc qñ iuramẽtũ ẽ ĩpeditiuũ vel turba tiuũ maioris boni licet sit tutũ habere lnĩam a suꝑiore tamẽ nō est necessaria  pōt ↄ̃uenire iuramẽto. allegat. c. cōmissum. de spō. ⁊. c. lʒ de regula. allego. c. scripture. de voto. vbi hoc tʒ. Jnn. aꝑ te facit gl. ĩ. c. mōachũ. xx. q. iiij. ⁊. xxxiij. q. v. noluit. secus esset si bonũ iuratum non esset impeditiuũ maioris boni. sʒ vtrũ posset fieri  sine autoritate superioris nō posset ↄ̃uenire iuramẽto lʒ ep̃s posset dispensare vt ↄ̃ue niat rōne maioris boni ẜm Jnno. in. c. debitores eo. ti. similiter dic si esset dubiũ an esset maius bonuʒ necessario requiri dispẽ sationẽ ep̃i. ar. c. j. devoto. sca limitatio est ꝙ vera est dicta regula qñ iuramen tum nō cōcernit ꝓpriā vtilitatẽ alicuius  si cōcerneret nō esset vera etiam si vnũ sit totaliter impeditiuũ alterius nec ꝓdest in hoc autoritas superioris. Facit ꝙ no. in. c. to eo. ti. ⁊ in. c. cũ ĩter p. de renũ. ⁊ Jo. an. in mercurialibꝰ ĩ re gula ĩ malis. de reg. iur. li. vj. Nā debitor  iurauit vnā reʒ dare nō potest da re meliorem aliam ꝓ illa iuuito creditore. l. ij. §. j. ff. si cer. pe. ⁊ insti. . mo. tol. oblig. ĩ ṗn. nisi velit in ꝓpriā religiōis obseruantiaʒ commutare ⁊ vnũ est im peditiuum alterius ⁊ hoc placet fauore religionis: ⁊ etiam sequitur pa. d. c. peruenit. ¶ Xxj. Non obligat iuramẽtũ ẜm ali[*]quos qñ id q iurat̃ cōsistit in facto vt teneat̃ p̃cise ad factũ. rō  ẜm aliqͦs de iure ciuili obligatus ad factũ sufficit si soluat ĩteresse vt in. i. stipulatiōes non diuidunt̃. ff. de ꝟbo. obl. ⁊ in. l. si s ab alio in fi. ff. de re iud.  ẜm cōiter doc. tenet̃ vel ad factũ vel ad interesse ⁊ nō precise ad factũ. vt not. Bart. in. d. l. sti pulationes sʒ ego dico ↄ̃riũ. s. ꝙ p̃cise teneat̃ ad factũ de iure diuino ⁊ canonico ⁊ hoc intellige si pōt impleri ⁊ nō sit cōtra bonos mores ⁊ aliq p̃dictorũ in quo nō obligat iuramentum. ⁊ ꝓbat̃ hoc ꝑ. c. primum. ⁊. c. qualiter de pac. ⁊ c. iuramẽti. xxij. q. v. Facit. c. licet. de vo to. ⁊. c. ex lr̃is. ij. de spō. ⁊. c. nouit. de iudi. ⁊ dictũ. c. si xp̃s. ⁊ hoc videt̃ sensisse Bar. vbi. s̃. qui vult ꝙ vbi obligatio de scẽdit a lege cōpellit̃ s p̃cise ad factũ. ar. ĩ. l.  liberos. ff. de ritu nup. cum si. Jdẽ dicit si a testatore: nisi ĩducat̃ spẽs seruitutis ꝑsone vt ĩ. l. titio. §. titio ⁊. ff. de cōdi. ⁊ demō. hec regula esset ꝟa qñ s ꝓmisit factũ alienũ  nō tenet̃ nisi facere quātum in ipso est bona fide de spon. ex lr̃is. nec obstat q dictũ est. s̃. Juramẽtũ. iiij. §. j.  ibi nō tenebat̃ p̃ci se stare snĩe sʒ vel parere vel p̃stare penā. ⁊ hoc etiā nō haberet lecum qñ ꝓmittẽs p̃cise intẽdebat se obligare ad parẽdũ snĩe. vel pōt dici ꝙ veꝝ ẽ ꝙ sufficit psestare interesse sine periurio qñ factũ esset inutile parti si prestaret̃ vel est factũ impossibile  tũc non obliga ret iuramenium suꝑ tali facto p̃stituʒ. ¶ Xxij. Non obligat quādo s iurauit [*]seruare q nō ẽ: puta iuraui seruare sta tuta intelligit̃ de factis ⁊ si addidit ꝙ ꝑ idẽ iuramẽtũ p̃stitũ obseruabit etiā q̃ fiẽt nō obligat̃ ad illa que fient ratio ne iuramẽti ita ꝙ sit periurꝰ sʒ bñ rōne ꝓmissionis obligabit̃. vt in. c. clericus eo. ti. sed iste casus non est rōne eiꝰ q nō est sed  seruare futura non iurauit sed ꝓmisit solum ꝑ iuramẽiũ priꝰ prestitum nō tamẽ tunc factum: ⁊ ideo si iuraret seruare etiam faciẽda tenere tur aliter esset periurus. ¶ Xxiij. Non obligat iuramentũ p̃sti[*]tuʒ circa ea q̃ subdunt̃ potestati alteriꝰ puta vxor q̃ iurauit peregrinationẽ vel abstinentiā. similiter seruus monachꝰ ⁊ hmōi ⁊ ideo nō pñt implere cũ eis ↄ̃dicit̃ a vero dño vel abbate ⁊ de hoc dic vt. j. votũ. ij. facit q. s̃. dixi. §. xxij. ¶ Xxiiij. nō obligat iuramentũ qñ aĩo [*]euadẽdi solũ s alid iurat q me. cā ꝑ latũ. xxxj. q. ij. Lothariꝰ in fi. vñ  iurauit redire ad carceres si carcer est iniuriosus nō tenet̃ redire q me. cā. c. j. secꝰ esset si nō esset iniuriosus  tenet̃ etiā si ĩmineret periculũ mortis ẜm gl. ĩ cle. pastoralis. de re iudi. ⁊ Bar. in. l. relega ti. ff. de penis. Et iō istud est verũ quādo vult euadere illud q indebite sustinet ⁊ sic vt euadat iurat nō intedens se obligare: secꝰ esset si intẽdebat se obligare qñ iurauit  tũc dic vt. s̃. §. ix. ¶ Xxv. nō obligat iuramẽtũ quādo iu[*]ramẽtũ ẽ cōditionale vel ꝓpter cām:  nisi ↄditio extet vel cā non obligat̃. de ↄdi. appo. c. veꝝ. de iureiu. c. ꝑuenit el ij. ⁊ hoc itellige qñ tota obligatio pone bat̃ in ↄditionis euẽtũ. vel ꝓter causaʒ alias teneret̃. vnde iurans ire ad sctm̃ Jacobũ vt fratrẽ suũ videat ⁊ peccata sua redimat. lʒ frater suus decesserit tenet̃ nihilominꝰ ire ꝓpter aliā causam. ¶ Xxvj. Nō obligat qñ singulares fir[*]māt statuta collegij cũ iuramẽto dictis statutis sublatis ꝑ ipsam vniuersitatẽ vt dicit Joā. an. in. c. j. de his q̃ fi. a ma. par. c.  nō obligat nisi remanẽtibꝰ sta tutis vnde eis sublatis ꝑ vniuersitatẽ tollit̃ iuramẽti vinculũ quasi iuramentũ liget singulos vbi singulares cōtraueniũt. secus si ↄ̃ueniunt collegialiter tollẽdo statutũ. Pa. vero in. c. dilecto. de p̃bẽ. distĩguit ⁊ bene ꝙ aut singulares de collegio iurāt vt singulares. ⁊ sic est ꝟa opinio. Jo. an. exẽplũ statuto cauet̃ ꝙ nullꝰ det vocẽ matriculatꝰ. Jurauerunt singuli seruare statutũ. Similiter ꝙ nullus vadat de nocte statutũ: iurāt seruare statutum: certe  hoc cōcernit obseruātiā singuloꝝ. ideo si collegium tollat statutũ nō peccabũt cōtrauenien tes  iuramẽtũ erat statuto accessoriũ: ⁊ remoto principali remouetur ⁊ accessorium. Si vero iuramentum astringit eos ad obseruantiaʒ vt collegialiter sic sine periurio nō possunt cōtrauenire ẽt collegialiter causa rōnabili non subsistente. exemplũ. vt in. d. c. dilecto. Nam canonici iurantes vt etiā collegialiter nō recipiāt:  non est dubiũ ꝙ vt singu li nō possunt eligere canonicos. Paulꝰ vero in cle. j. de regula. dicit si iurāt statutum seruare ꝙ si collegialiter contra ueniunt nō sunt periurij:  tollunt statutũ: ⁊ per ↄñs iuramentũ. Si vero iurant seruare cōtẽta in statutis specialiter: puta nō ibo de nocte ⁊ hmōi nō habito respectu ad statutũ sic sunt periuri si cōtraueniũt qualitercũ Aduerte ta men ꝙ in casu in quo nō possunt cōtrauenire collegialiter dʒ intelligi nisi per causam cōcernentẽ fauorẽ publicuʒ  sic possent cōtrauenire nō obstante iuramento  istud intelligit̃ exceptuʒ vt no. Pa. in. d. c. dilecto ⁊ ẜm p̃dicta intellige glo. in. c. in his. xj. distin. ¶ Vtrũ successores in aliqͦ collegio vel [*]vniuersitate in q̃ predecessores fecerāt statuta ⁊ iurauerāt ea seruare teneant̃ sub pena periurij talia statuta seruare. Rñ. ꝙ nō.  obligatio iuramẽti est ꝑso nalis ex parte iurātis: nec extendit̃ ad successores tũ ad ꝑiuriũ: lʒ teneantur ipsum seruare. de solu. c. j. de vsuris. ca. tua. de iureiur. c. veritatis. sʒ ex ꝑte eiꝰ cui iuratur trāsgreditur personā: vnde ꝓmittens obedientiā prelato ⁊ successoribus eius non tenet̃ iterũ promittere successori:  est ei obligatꝰ sicut anteces sori cui ꝓmisit. Fallit ĩ liberto  tenet̃ ⁊ dʒ ꝓfessionẽ facere ĩfra annũ nouo patrono. xij. q. ij. longinquitate. ⁊. c. sepe fit no. Jnno. ⁊ Ber. in. d. c. veritatis. ¶ Vigesimusseptimꝰ. Qñ s iurat ĩ cau [*]te ⁊ hoc ꝑꝑ aliquā necessitatẽ ĩplere nō p̃t. xxv. dist. §. ałs ea demũ. exẽplũ pone de matre que iurauit filiũ verberare ⁊ hmōi minima  vr̃ veniale tale periuriũ ꝓmissoriũ  nō vr̃ deus acceptare cum maiori obligatione quā natura eo rum importet vt ibi patet. ¶ Vtrũ in depẽdẽtibus ab aĩo alicuiꝰ [*]vel cōscĩa sit stādũ eius iuramẽto. Rñ. pa. in. c. vidua. de regula. ꝙ sic vt extra de sen. excom. c. si vero. el. ij. de homi. significasti. et. c. vidua. predicto ꝙ videt̃ contrarium.  intelligit̃ quando certa presumptio extrinseca coniecturat animum  tunc non statur in preiudicio alterius alias sic. Juramentum. vj. quo absolutionẽ quis pōt absoluere a iuramento licito tam ex parte iurātis  recipiẽtis. Rñ. pa. ĩ. c. quanto de iureiu. aut iuramẽtũ fuit p̃stitum in materia spectāte principałr ad papaʒ. vtputa cũ canonici iurauerũt nō reciꝑe vltra talẽ numerũ aliquẽ in canonicũ ⁊ hmōi ⁊ sic papa pōt etiā sine cā absoluere:  in tali iuramẽto intelligit̃ excepta autoritas pape. vt in. c. veniẽtes. e. ti. ⁊ hoc voluit Host. in. d. c. quāto. Aut fuit prestitũ ĩ alia materia: ⁊ tũc aut est ad honoreʒ dei ṗncipaliter. ⁊ sic sine cā nullus pōt absoluere nisi solus deus ⁊ sic intellige. Joā. an. post vin. in. c. ij. de spō. Nā papa nō pōt remittere sine cā obligationẽ deo q̃sitā. ij. q. iiij. si manet. xxiij. q. iiij. si his . Ex quo ĩfert ꝙ sicut papa nō pōt aliũ absoluere ĩ hoc casu: sic multominus seip̃m. c. fi. de insti. ⁊. c. ꝑ vr̃as. de iurepa. Aut sub est iusta cā sic tā papa pōt  ep̃s: ⁊ ꝙ ep̃s possit sic no. Jnno. in. c. debitos. de iureiu. Et iō subsistẽte iusta causa poterit ep̃s cōmutare ⁊ interpretari ẜm do. Anto. in. d. c. quāto. ⁊ Spe. in tit. de legato quādo. s. dubitat̃ de eiꝰ validate ⁊ alijs dubijs. ⁊ etiā absoluere ẜm Jnno. quem sequit̃ Pa. in. c. cũ ↄtingat eo. ti. sed est dr̃ia in ter papā ⁊ ep̃m.  ep̃s nō potest nisi re spectu sue diocesis. papa vero respectu totius orbis vel respectu magnarũ per sonarum aut magni dubij est requiren dus: ⁊ sic potest intelligi. c. venerabilẽ. de elec. ar. c. si vero cũ si. e. tit. Alius aũt citra ep̃m. vel  nō hʒ ep̃alẽ iurisditionem nō potest absoluere in iuramento sicut nec in voto dispensare. vt no. in. c. j. de voto. Sʒ que est causa legitima ab soluendi a iuramento p̃stito in materia spectāte ad honoreʒ dei. Rñ. ꝙ propter scādalum euitandũ. vt no. in gl. in. d. c. quāto. ⁊ Jnnoc. in. d. c. venerabilem vel maior vtilitas. vt no. Jnno. in. d. c. debi tores. ⁊ est tex. in. c. peruenit. el. ij. eo. vel fubest alia iusta causa. de quibus. xv. q. vj. nos sanctoꝝ. ⁊. c. autoritateʒ. ⁊ credo ꝙ hoc sit relinquendum arbitrio ipsoꝝ vt ex p̃dictis colligāt quomodo in alijs debeant iudicare. Si vero materia in qua est p̃stitum nō ꝑtinet ad papā nec ad honorem dei. Sed cōmodum hominis: sic papa pōt ex causa absoluere: vt in. c. quāto. de iureiu. ⁊ in. c. ij. de voto. alias non: respectu laicorum sibi in tẽporalibus nō subditorum. vt in cle. pastoralis. de rẽ iudi. ⁊ q no. in. c. q̃ in ecclesiarũ. oe consti. ⁊ in. l. fi. C. si ↄ̃ ius vel vti. pu. Facit q no. j. Obedientia. §. ij. Similiter dic ꝙ potest ep̃s ex causa legitima absoluere a iuramẽto licito. ⁊ di cit̃ causa legitima quādo inest turpitu do ex ꝑte recipientis. vnde dicit pa. ĩ. c. j. de iureiu. ꝙ si notorie constat de turpi receptiōe poterit ep̃s abs hoc ꝙ citet vel cogat suscipientem relaxare ⁊ absol uere: puta cogat eũ s ex metu exegit iu ramentũ suꝑ eo de qͦ alias etiā de iure tenetur vt exemplificat idem Pa. in. c. ad nostram. el. iij. eo. titu. Additio  iniuria sibi irrogat̃ illa quādo cũ iuramẽto ad iuris obseruātiā ꝑ metũ ⁊ ideo ꝓpter ꝑiculũ periurij pōt petere absolutioneʒ. ⁊ sic extẽde. c. si vero eo. ti. Adde a ꝓpositũ eoꝝ q̃ in hoc. §. di cunt̃. s. de absolutiōe a iuramẽto an qñ ⁊ ꝑ quẽ ⁊ qũo petat̃ ⁊ an possit peti per ꝓcuratorẽ ⁊ an requirat̃ speciale māda tum. ego dixi de hoc. s̃. inver. absolutio. ¶ Vtrũ in omnibus p̃dictis in quibus [*]dixi iuramẽtum nō obligare possit s propria autoritate ↄ̃uenire. Rñ. vt colli go ex Jnno. in. c. cũ quidam. de iureiur. ꝙ quādo est dubiuʒ an sit obligatoriũ: tunc nemo preter autoritatem superioris potest cōtrauenire: nec iudex secula ris in casu in quo est dubiuʒ inter doc. an sit obligatoriũvel ne pōt se intromittere sed remitterẽ a d iudicẽ ecclesiasticum ita not. Pa. ĩ. d. c. cũ ↄtingat. Quādo vero nō est dubiũ de iuramenti obli gatiōe tũc si pōt seruari abs dispẽdio salutis dʒ absolutio peti ꝓpter reuerẽtiam sacramẽti. Si vero sit in dispẽdiũ salutis: tũc pōt hō ꝓpria autoritatẽ cōtrauenire. ⁊ no. hoc ꝙ ĩ dispẽdiũ salutis r oẽ illq charitari dei derogatvł eiꝰ perfectiō i vel disponẽtibꝰ ad eā. Videt̃ tñ Pa. ĩ. c. cũ quidẽ de iureiu. tenere nō eẽ necessariā absolutionẽ suꝑioris etiā quando potest seruari sine interitu salutis nisi solum ne notet̃ de trāsgressio ne iuramenti hoc est dicere propter scā datum ⁊ sie credo quādo. s. est claruʒ ꝙ non obliget iuramentũ quod no. ¶ Vtꝝ iuramentũ q ↄcernit fauorẽ iu [*]rātiũ tm̃ sit remisibile ꝑ eos  iurarũt. Rñ. Jo. an. ĩ. c. ij. de spō. ⁊ Jo. de ligna. ĩ cle. j. devsuris sic ⁊ facit. d. c. ij. Secus si cōcerneret cultũ deivel religionẽvł pie tatem puta iurarũt duo sibi inuiceʒ ꝙ religionẽ intrabũt ꝙ dicet duo psalteria vel ꝙ de lucro eoꝝ dabũt certā par tem pauperibꝰ ⁊ hmōi:  nō pñt sibi re mittere. Siłr nō pñt si sibi iurauerũt id ad q tenebant̃: puta ꝙ nō furtũ faciẽt ꝙ mercatores nō falsificabũt merces ⁊ hmōi. Siłr etiā nō pñt remittere qñ in rāt suꝑ aliquo faciẽdovł nō faciẽdo q nō ꝑtinet ad eũ cui iurat̃ sʒ simpłrputa iuro tibi q nō negociabor vł nō faciā talẽ artẽ si tñ tale iuramẽtũ respiceret in ↄmodũ alteriꝰ puta cōitatis aut alio rũ nō valeret vt dictũ est. Siłr nō tenetur qñ iurādo de aliquo faciẽdo vł nō faciẽdo intẽdebat si ille cui iurabat similiter faceret  sic si ille nō seruat nec iste tenet̃ facit q no. ho. Jnno. ⁊ Ber. ĩ c. ꝑuenit el. ij. ⁊ facit. c. sicut el. iij. de iuiuran. ¶ Vtꝝ vniuersitas q̃ iurat alid serua [*]re vel non facere teneat̃ qñ maior pars facit. Rñ. ↄ̃. Rod. ꝙ qñ iurarũt habebāt ali ↄditionẽ in mẽte ẜm illā debent seruare: puta si alijs oẽs vel maior pars seruabit ⁊ ego. si vero nullā cōditio nẽ habebat sed dubitat̃ an fuerit simplex vel sub aliqua ↄditiōẽ tũc si iuramẽtuʒ spectet tātũ ad cōmodũ iurantiũ ⁊ me dietas vł maior pars seruat ⁊ hoc vergat in dānũ seruātium ⁊ lucrum nō ser uantiũ benigne interpretādũ est ꝙ ali quibus nō seruantibꝰ alij nō tenentur seruare. Si vero nullũ icōmodũ partiũ tur seruātes nō est tutũ ↄtrauenire sed denũciet̃ p̃lato vt vł cogat seruare vł si bi inuicẽ remittere. Si vero cōcerneret ↄmodũ alioꝝ a iurantibus non posset nec sibi remittere nec alijs nō seruanti bus non seruare sine periurio si simpli citer iuraret vel sub conditione dimittant incertũ scilicet non seruando ⁊ ser uent quod est certum ¶ Vtrũ licite quis possit petere absolu[*]tionem a iurameto in casibꝰ vbi tʒ. Rñ. ẜm pa. in. c. cũ ↄtingat eo. ti. ꝙ aut iura mẽtũ cōtinet tur pitudinẽ ex parte suscipiẽtis ⁊ maxime concurrẽte materia turpi suꝑ qua prestatur sed ex partc iu rantis nullum imminet peccatũ sic po test peti absolutio non obstante condi tione aduersarij casus est in. d. c. bito res. ex quo patet ꝙ filiusfami. qui cũ iu ramento renũciauit macedoniano po test petere absolutionẽ in terris vbi cōmuniter hodie filij nō inducunt̃ ad tātum malum ⁊ hoc est tutiꝰ ẜm do. An. in. d. c. cum cōtingat ⁊ placet Pa. uis posset de subtilitate iuris dici ꝙ non te net iuramentum si bene ponderetur. l. j. ff. ad mace. quia emanauit ad compes cendum libidinem peccantium. ⁊ sic ꝓ pter bonũ publicũ corporis ⁊ anime cō tra quod iuramẽtum nullũ est ca. si diligenti de fo. compe. ⁊. c. contingit. el. j.  sen. excom. Jtẽ quia iuramentũ nō solũ est nullũ qñ ↄtinet in se pctm̃ sʒ etiā qñ pōt p̃bere occasionẽ peccādi. c. cũ ab om ni de vita ⁊ hone. cle. ⁊. ⁊. c. nam concupicentiam de consti. ⁊. ca. sicut ex literis de iure u. Additio Aut iuramentum nullam turpitudinem aliam habet nisi: quia est contra legem prestitum ⁊ in hoc distĩgue. Aut ei lex resistit propter fauorem reipublice principałr et nō est necessaria absolutio  iuramẽ tuʒ nō valuit. d. c. si diligẽti. Aut resistit prĩcipałr ꝓpter fauorẽ iurātis lʒ sca rio in fauorẽ publicũ vt in muliere minore. ⁊ hmōi ⁊ tũc si potest seruari sine dispẽdio salutis absolutio nō pōt peti c. si ꝟo cũ si. e. ti. q intellige veꝝ qñ sine dolo. vi. vel metu sʒ spōte ⁊ sciẽter est iu ratũ. Si vero iuramẽtũ sit in ↄ̃ctu ⁊ dat̃ enormis lesio lʒ iurauerit nō ↄ̃traueni re tamẽ poterit absolutionẽ petere  p̃ sumit̃ dolus. l. oẽs. §. lucius. ff. de his q̃ ĩ frau. cre. l.  testiũ. ff. de proba. ⁊ nihil interest vtrum interueniat dolus a pro posito vł re ip̃a. l. si s cũ ałr. ff. de ver. ob. ⁊ ꝟba iuramẽti debẽt intellige ciui li mō. s. ꝙ nō ↄ̃ueniat nulla rōe vł cā ex ceptis grauibꝰ lesiōibꝰ ar. l. creditor. §. luciꝰ. ff. mād. Jntelligenisi sciẽter iuras. set  cessat dolus ⁊ re ipsa ⁊ ex ꝓposito Et iō nō poterit. Sic etiā nō intellexit enormen lesionẽ lʒ dixerit non ↄ̃uenire ne magne ne parue: vt ponũt no tarij nō propterea prohibet̃ quĩ possit petere absolutionẽ de hoc vide. s̃. arbi ter §. x. Jurisditio secundũ Aʒo. dicit̃ a ditione quod est potestas ⁊ iuris quasi iusta ⁊ legitima ptās. De notatis in hoc ⁊quotuplex sit iu risditio no. in aut̃. de defen. ciui. §. opor tet. bal. in. l. j. in prin. C.  emā. lj. Bar. ⁊ doc. in. l. iiij. ff. de iurisdi. oĩm iud. ⁊ ꝙ iu risditiōis appellatiōe venit ordinaria ⁊ delegata ẜm Alex. in ru. ff. de iur. om. iud. post glo. ibi. Et d si vtrũ. ⁊. ij. l. j. eo. ti. notat̃ quid sit iurisditio ꝙ est potestas de iure publico introducta cũ ne cessitate ius dicẽdi ⁊ etatis statuẽdo. ¶ Jurisdictio sine cohertione nō valet [*]de officio dele. ca. pastoralis. vn dicit tex. in. l. fi. ff. de officio eius cui man. est iurisditio. sine modica cohertione nulla est iurisdictio. ¶ Jurisditione commissa omnia sine [*]quibus explicari non posset intelligun tur commissa similiter. ff. de iuris. om. iu di. l. ij. Jus est ars bonĩ ⁊ equi. ff. de iustitia ⁊ iu. l. j. ius constare non potest nisi sit aliquis iurisperitus ꝑ queʒ possit quotidie in melius perduci. ff. de orig. iur. necessariũ ius diuidit̃ ĩ ius na turale gẽtiuʒ ciuile ⁊ publicum de hoc vide distin. j. ꝑ totum. ⁊. ff. de iustitia ⁊ iure. ꝑ totum. Vtrum facta cōtra ius va leant vide. j. lex. §. xviij. Juspatronatus est ius honorificum onerosum ⁊ vtile alicui cōpetẽs in ecclesia pro eo ꝙ de diocesani consensu eam construxit fundauit vel donauit ipse vel is a quo causam habuit se cundũ ioan. an. ⁊ pa. in Rub. de iurepa. ⁊. r honorificũ  ha bet honorẽ presentandi rectorẽ quia si ne eius presentatione si ep̃s vel alius p̃ latus instituit ip̃o iure est nulla ꝑ. c. de cernimus. xvj. q. vij. tʒ io. and. in. c. ij. de officio vic. li. vj. nisi qñ patronus fuisset negligẽs in pñtādo  elapso tempore bñ ĩstituit papaꝟo posset sine pũ tatiōe patroni ⁊ simiłr legatus de latere si pa tronus sit ecclesiasticus nō tñ posset p̃dictus legatus si esset secularis vi gl. in cle. ꝑ literas de preben. ⁊ iste est casꝰ c. cũ dilectus de iurepa. onerosum r  patronus tñr defendere ecclesiā ne bona ĩdebite dilapident̃. xvj. qō. vij. filijs vnde pñtatus reddere rationẽ  admi nistratione patrono ĩtellige si patronꝰ est ecclesiasticus nō secularis vt no. ĩ. c. cum ⁊ plantare de priui. ⁊ pa. in. c. ex li teris ⁊. c. cũ ꝓpter. e. ti. nō tñ valde stricte dicẽdo d expẽdat quotidĩe sʒ in ge nere ita no. pa. ĩ. c. ex literis  iure pr̃o. vtile r etiā  si veniret ad inopiā tñr ecclesia ex redditibus vltra nec essaria remanẽtibus alimẽtare patronũ pinguius  alios pauꝑes. c. quicun el. ij. ea. causa. ⁊. c. nobis in fi. de iure pa. et no. ꝙ ius patronatus hñs aliqñ dicit̃ patronus aliquādo aduocatus ⁊ vicedomus custos guardiam habens eius alias presentationis vel processionis secundum Host. in capitulo preterea eodem titulo. et in capitulo in singulis in fine. de statu mo. et ideo supponunt pro eodem. Adde pro notatis in hoc §. ⁊ ꝙ ius patronatꝰ potest gñaliter alienari: scʒ cũ bonis vel cũ castro. not. Pau. de cast. in. l. j. in fi. ff. de offi. eius cui mā. ẽ iuris. arg. l. quedā. ff. de acqui rerũ do. ⁊ Bar. in. l. hanc legẽ. ff. de cōtrahẽ. emp. ⁊ Ro. sing. suo. l. inci. si vendo. nō tñ venit in gñali cōfiscatiōe bonorũ facta ꝑ iudicẽ laicũ: vt ꝑ Colle. c. fi. ver. d si patronꝰ cōdẽnetur. de iurepa. ⁊ feli. c. to. col. j. versi. vtrũ sentẽtia de iu. ¶ Quibus modis acquirit̃ iuspatrona [*]tus. Rñ. ꝙ ex tribus. ¶ Primũ  fũda uit ecclesiā. i. fundũ a d edificanduʒ de dit. d. c. nobis ⁊. c. abbatẽ. xviij. q. ij. ¶ Scm est ex cōstitutiōe ecclesie cap. [*]monasteriũ. xvj. qō. vij. ⁊ hoc intelligesi facit de cōsensu ep̃i cũ alio modo eccle sia fieri non debeat de ↄse. di. j. Nemo de iure primo quoniā ⁊ capitulo nobis fuit. xvj. q. vij. filijs. ¶ Sed d si ad refectionẽ dedit. Rñ. ꝙ [*]non acqutrit̃ iuspr̃o. ẜm Lau. arg. ff. ne quid in loco pu. l. ij. §. vicinales q veꝝ est qñ nō est oĩno destructa. Secꝰ si fun ditus erat destructa ⁊ de cōsensu reparauit  ꝑinde eẽt ac si de nouo fecĩsset de iude. consuluit ⁊ aut̃ vt nullus fab. oratorij domi. §. j. sʒ primus qui edifica uerat amittat iuspatro. si non dederat fundũ vel ẜm gl. in. c. qm̃ eo. dotẽ etiā si de eadẽ materia sit reparata. ¶ Tertiũ est ex dotatione. d. c. filijs. ⁊. c. [*]quicũ ibidẽ ⁊ hoc ĩtellige de dote data añ ↄsecrationẽ  post consecrationẽ nō induceret̃  nulla seruitus. rei sacre pōt imponi. ff. de serui. l. seruitutes. l. ij. .§. vlti. ⁊ quod humani iuris desinit eẽ seruitutẽ non recipit. ff. cōia predio. l. ca ueri. Tamẽ Jnno ⁊ Host. tenẽt ꝙ si nō habet dotẽ ⁊ sibi det̃ post consecrationẽ ꝙ acquirit̃ iuspatronatꝰ  sine substā tia rerũ nō posset ecclesie deseruiri. j. q. iij. si s obie cerit ⁊ magis placet ⁊ no. ꝙ nisi det̃ ꝓ dote vł rōne dotis non ha bebit iuspr̃onatꝰ sʒ erit bñfactor ẜʒ pa. in. d. c. qm̃. Limitat ẽt hoc ibi pa. ꝙ ex dotatione post consecrationẽ efficttur patronꝰ. Verũ qñ fundator nō pōt cōpelli ad ipsam dotandā sicut fit ĩ istis capellis q no. ¶ Vtꝝ possint esse plures in dote ↄsti[*]tuẽda. Rñ. Jnno. ꝙ sic ⁊ libet erit pr̃o nus. vult ẽt gl. lxiij. di. in summa ⁊ sic li mita gl. in. d. c. quicun. q̃ vult ꝙ dās modicam dotẽ nō sit patronus  verũ est qñ vnus solus dat secꝰ si plures sił dant sufficientẽ. Jdẽ dic in fundatiōe ⁊ edificatione ⁊ sic patet ꝙ multi essent patroni puta quia vnus dedit fundũ alter edificauit alter dotauit vel plures edificauerũt vel dotauerũt. ¶ Vtꝝ ius pr̃onatꝰ transeat ad here[*]des. Rñ. pa. ĩ. c. j. de iurepa. q sic etiā ex traneos ita q si pater insti tuit filiũ in certa re ⁊ extraneũ heredẽ vniuersaleʒ iuspatronatꝰ trāsibit in extraneũ nō in filiũ ⁊ si plures sunt heredes in omnes trāsit vt in. d. c. j. ⁊. cle. fi. e. ti. ⁊ nō solum trāsit ad masculos sed etiā ad feminas heredes. Facit cle. fi.  ↄcessi. p̃bẽ. sentit gl. in. c. qm̃ inuestiturā. xvj. q. vij. ⁊ ideo filius  repudiauit hereditatẽ pr̃nānō erit patronꝰ ẜm Fede. ↄsilio. cj. Et hodie terminatũ ẽ ꝑ. d. cle. fi. ꝙ succedũt nō ꝑ capita sʒ ꝑ stirpes. vñ si plures suc cedũtvni ex duobꝰ pr̃onis ẽt oẽs hñtur loco vniꝰ ⁊ lʒ vnꝰ habeat plus de here ditate  aliꝰ dũmodo non sit heres in certare ↄstitutꝰ equaliter erit pr̃onus. ¶ Vtꝝ iuspatronatꝰ possit diuidi inter [*]heredes. Rñ. pa. ĩ. d. c. j. q nō qualitercun intelligat̃ ista diuisio cũ ipsum ius sit in corporale pñt bñ cōuenire pa troni vt alternatis vicibꝰ pñtent. d. cle mẽ. fi. Siłr si hñt plures ecclesiaspñt cō uenire vt presentet vnus in vna alter in altera: quia sicut diuisio permittit̃ in tempore ita ⁊ respectu locorũ ⁊ ista nō est diuisio q̃ ꝓhibet̃ in. di. c. j. de iure patrona. ¶ Vtꝝ iuspatronatus possit adiudica ri vni ex heredibꝰ. Rñ. pa. ĩ. c. querimo niā eo. ti. ꝙ nō  si equałr diuidũt nō apparet quare hoc. Si ĩequałr diuidũt ⁊ tũc si dat̃ ꝓ restauratiōe illi qͦ minꝰ hʒ illicitũ est ⁊ simonia cũ. c. p̃terea eo. ti. ¶ Vtꝝ ius patronatꝰ trāseat cũ vniuer [*]sitate bonoꝝ. Rñ. ꝙ sic. xvj. q. vij. nemini ⁊. ẽ. t. c. ex lr̃s. ⁊. c. cũ seculuʒ de iurep. ¶ Vtꝝ transeat donatiōe. Rñ. ꝙ sic. c. ex [*]insinuatiōe ⁊. c. cōsultationibus eo. ita tñ ꝙ si est laicus nō pōt donare cuicun  laico aut clerico recipiẽti noĩe ꝓprio sine licẽtia ep̃i vt in. c. nullus. ⁊ in. c. p̃te rea eo. ti. sicut fit aliq aliud ius spũale. Si ꝟo donaret eccłie aut loco religio so tũc ẜm cōiter doc. pōt sine licẽtia ep̃i vt no. in. d. c. nullus. ⁊. c. ex insinuatiōe. ⁊ ca. illud. ⁊. c. vitico eo. ti. li. vj. ¶ Vtrum possit dari in feudũ. Rñ. ꝙ sic [*]cum vniuersitate. c. cum seculum eodẽ ti. sed specialiter nō. ¶ Vtꝝ vẽditiōe transferat̃. Rñ. ꝙ si spe [*]ciałr vẽdat̃ est simonia si emit intẽtiōe vt possit presentare quẽ velit vel priua re ⁊ dʒspoliare ille  emit ⁊ eccłia dʒ eẽ libera ẜʒ Jnn. Si ꝟo emeret cũ vniu er sitate tꝑaliũ cũ bꝰ trāsit etiā iuspatronatus nō est simonia ẜm Hos. ⁊ cal. vt pʒ ex. c. ex literis eo. ti. quod veꝝ credo cuʒ nō emit principaliter talia bona tꝑalia propter iuspatronatus ↄñdum  si ṗn cipaliter propter hoc emeret esset simo nia. ita no. pa. in. c.  clerici eo. ti. Jtẽ ẜʒ Jo. an. c. vnico. e. li. vj. si dicat̃ vẽdo tibi villam ⁊ iuspatronatus q habeo in ea non valet vẽditio secus si simplicitervẽ dit villam vt in cle. pastoralis de re iu. Et ideo ẽmptor vel feudatarius cũ acquirant directũ vel vtile dñiũ rerũ simi liter acquirunt iuspatronatus licite sicut alios fructus habent. ff. de contrahen. emp. l. in lege. §. dolia. ¶ Vtrꝝ vendẽs oĩa iura q̃ hʒ in talivil la q̃ nō est sua intelligat̃ vendere iuspa [*]tronatꝰ q ibi hʒ. Rñ. ꝙ non  ad hoc vt trāseat opʒ ꝙ res q̃ vẽdit̃ talis sit ꝙ etiā sine exp̃ssione vniuersitatẽvel iuspatronatus nō contineat sicut se villa vel castrũ q in se ↄtinet honorẽ iurisdi tionẽ districtũ ⁊ iuspatronatꝰ. ff. de ꝟ. sig. l. pupillꝰ. §. territoriũ. sʒ qñ dicit vẽ do tibi oĩa iura resoluit̃ hecvniuersalis in singulares. i. vẽdo tibi hoc ⁊ illud cũ iuspatronatꝰ sic nō possitvẽdi sic in tali vniuersali nō cōprehedit̃ Sʒ si sit aliq vniuersale ꝙ multa iura in se cōtineat vt est hereditas bene transit cũ illo ius patronatus. ff. de pe. he. l. item vidẽdũ. .§. fi. ⁊ duobus sequentibus. ¶ Quid sivendat s palati ũvbi habet [*]capellā q̃ forte hʒ multa priuilegia et multos redditus transiet iuspa. cũ palatio. Rñ. ꝙ sic. ar. l. si mercedẽ. §. si eum fundũ. ff. de ac. emp.  ad capellā nō ẽ nisi ꝑ palātiũ cōtrariũ: no. Host. ⁊ Jnno. in. c. ex literis eo ti. ¶ Vtrũ possit pignori obligari. Rñ. ve [*]rior opi. ẽ Jnno. ꝙ nō etiā cũ vniuersitate  cũ creditor nō possit vti pignore sivacaret eccłia nemo posset pñtare. ¶ Sʒ infra tũ tp̃s dʒ pr̃onus pñtare Rñ. ꝙ si est laicus hʒ quatuor mẽses si clericꝰ sex a tꝑe vacatiōis. c. eā te decet eo. ti. ⁊ est tex. in. ca. vnico eo. li. vj. [*]¶ Sʒ nũquidpoterũtvariare. Rñ. ꝙ sic si est laicꝰ ante ep̃s ↄfirmet vt in ca. quod aũt ⁊. c. cũ aũt. ⁊. ca. pastoralis eo. ti. si est ecclesiasticus patronus non po test variare post presentauit. d. ca. pa storalis cũ. c. predictis eo. ti. [*]¶ Vtꝝ pñtans indignũ priuet̃ iure pñ tandi. Rñ ꝙ si est clericꝰ  pñtat indignũ priuat̃ ea vice. tex. est in. c. sicut in fi. de sup. negli p̃la. ⁊. c. iij. de ecc. edifi. Si ꝟo ẽ laicꝰ nō ṗuat̃vt elicit̃ subtiliter  of. or. c. cũvos. hoc tʒ Jnn. ⁊ Ho. ⁊ ber. ĩ. d. c. cũ vos. ⁊ Arch. in. c. suscepti de pre ben. li. vj. peccat tamen mortaliter sciẽ ter presentādo indignuʒ  infideliter agit in officio sibi commisso vide admi nistratio. ¶ Vtꝝ s possit pñtare sei psuʒ. Rñ. ꝙ [*]nō sed bñ filiũ dũmō sit idoneꝰ. facit. c. ꝑ vestras. eo. ti. ⁊ ibi no. ber. Host. ⁊ pa. ponit in. c. ↄsulit. e. ti. Similiter possũt p̃sentare vnũ ex seipsis. Facit. l. vbi ad sunt. ff. de tuto. tʒ glo. in. d. c. consuluit. ¶ Vtꝝ pñtatꝰ a maiori parte pr̃o norũ sit amittendꝰ. Rñ. pa. in. ca. quoniaʒ. e. ti. ꝙ aut presentatio fit ab istis sicut a collegio ⁊ tunc requiritur maior ꝑs respectu totiꝰ capituli secũdũ Jo. an. ⁊ vr̃ tex. ĩ. c. ec. el. j. de ele. aut p̃sentatio fit ab istis vt a singularibꝰ. vt cōiter fit a laicis ⁊ tũc admittit̃  p̃sentat̃ a pluribꝰ. verbi gratia sunt sex patroni. tres p̃sen tant̃ admittitur  presentat̃ a tribꝰ vt a pluribus presentatus q bene nota  facit ad multa. ¶ Vtrũ oporteat ꝙ sint simul qñ volũt [*]p̃sentare. Rñ. pa. in. §. c. qm̃. ꝙ si agũt vt collegium oportet oes vocare. aliter po terũt cōtenti annullare p̃sentationẽ. Si vero agunt vt singuli Fede. cōsi. xcvij. tenet ꝙ nō. Sed bar. in. l. oẽs ppłi. ff. de iusti. ⁊ iure. tʒ ꝙ siue a collegio vt collegium est. siue a pluribus vt singulares cōsensus est explicandus dũmō maior pars preiudicet minori semꝑ debent si mul esse. ꝑ. l. iurisgẽtiũ. ff. de pac. ⁊ hoc ẽ verius quo ad vocationeʒ: quia forte si fuissent p̃sentes induxissent ad consensum alterius. ⁊ pro hoc facit. c. ij. ⁊ quod ibi notatur. de arbi. lib. vj. ¶ Sed d si duo tm̃ sunt patroni ⁊ du[*]os p̃sentāt. Rñ. Jo. an. ĩ. c. cũ autẽ eo. ti. ꝙ ep̃s poterit quẽ voluerit eorum instituere ⁊ est bona glos. in. c. si plures. xvj. q. vij. hoc tenet Jnn. ĩ. c. j. eo. ⁊ cal. ⁊ car. in. d. c. cum autem. ⁊ pa. in. c. eam te. eo. ti. ⁊ placet. licet ālij. cōtrarium teneant. ¶ Vtrum patronꝰ possit alid exigere [*]puta aliquos cereos in cognitiōe iurispatronatus. Rñ. pa. in. c. preterea. eo. ti. ꝙ nō nisi tꝑe fundationis a diocesano istud fuisset sibi reseruatuʒ. nec valet si ip̃e patronꝰ fundādo sibi aliq seruitiũ reseruet nisi ep̃s autoritateʒ prestiterit: vnde si ep̃s autoritatẽ p̃stitisset posset tale ius vẽdere titulo remanente apud eũ. ⁊ hoc credo verum si dedit dotẽ pin guem ⁊ abundantẽ: secus si solũ necessariā ad substẽtationẽ ministroꝝ. quia tũc nullũ seruitiũ poteris sibi retinere. ita no. pa. ĩ. c. j. de cẽ. fallit hoc quādo lo cus religiosus ꝓprijs expensis ecclesiā edificauit  tunc talis locus hʒ i ea oĩa tẽporalia sicut ep̃s spũalia vt de pri uile. c. cũ ⁊ plātare. ⁊ etiā ius presentan di. de supplen. negli. prela. c. sicut. ¶ Vtrũ liceat clerico suscipere ecclesiaʒ [*]de manu laici patroni. Rñ. pa. in. c. pre terea. el. j. eo. titu. ꝙ nō. ⁊ si facit peccat mortałr. ⁊ lʒ nō sit suspẽsus ⁊ ipso iure. tamen dʒ cōione priuari. Ex quo infert pa. ꝙ si talis impetrat a papa: nō expres so ꝙ prius habuit a laico non valet. ex quo dʒ cōione priuari. vt in. d. c. p̃terea. ⁊. c. postulasti. de rescrip. ¶ Vtrũ laicꝰ edificās capellā in eccłia [*]⁊ eā dotās acrat solũ sibi iuspa. an ecclesie simul. Rñ. pa. ĩ. c. ad audiẽtiaʒ de ec. ed. ꝙ ecclesie simul.  non potest negari quin ecclesia ponat fundũ ex qua dotatione iuspatronatꝰ acquirit̃. ca. pie mentis. xvj. q. vij. ⁊ ideo simul cōcurret cũ laico in presentatione. Siłr si clericꝰ edificat ex bonis ecclesie capellā nō ip se vel parẽtes eius acquirunt iuspatronatus sed solum ecclesia ex cuiꝰ bonis est edificata. ¶ Vtrũ ex delicto patris publicatis oĩ[*]bus bonis eiꝰ priuet̃ filius iure patronatꝰ q habebat ptʒ. Rñ. ꝙ si publicatio fit ab imperatore vel iudice seculari nō priuat iure patronatꝰ nec ꝓ aliquo crimine etiā lese maiestatis pōt ĩperator priuare laicũ ip̃o  hʒ ist a papa. Jta no. gl. ⁊ Archi. ĩ c. filius. xvj. q. vij. ĩtellige hoc verũ qñ nō est in aliqua vniuersitate seculari.  si esset ex priuatiōe illius vniuersitatis secularis transiret. ⁊ vide bo. gl. ĩ. c. latis ꝑuersuʒ. lvj. di. q̃ di cit ꝙ licet pr̃ cōmiserit crimẽ lese maiestatis. Ex quo filij efficiunt̃ infames. l. squis. C. ad. l. iuł. maie. vj. q. j. si s cuʒ militibꝰ. Filij tñ clerici nō efficunt̃ infames. ⁊ nō ꝑdũt bñficia. ⁊ sic nec iuspa tronatus etiā filij qui nō sunt clerici ni si cum vniuersitate. ¶ Quid si laicꝰ hʒ iuspatronatus cum [*]eccłia simul habebit nec sex menses ad pñtādũ. Rñ. ẜʒ Jo. an. ⁊ Arch. ĩ. d. c. vui co. e. ti. lib. vj. ꝙ sic ita ꝙ ratiōe cōionis priuilegiũ ecclesie trāsibit ad laicuʒ ad instar eiꝰ q dicit̃ de eo  hʒ rem cōem cũ pupillo  nō pōt vsucapi vel p̃scribi pupillum. vt in. l. si cōem. ff. quemadm. ser. amit. ita ecclesiaʒ cōsequit̃ q per se cōse nō posse de cōce. p̃ben. c. pe. idem dic qñ clericꝰ ⁊ laicus hñt pñtare ꝙ hʒ tp̃s sex mensiũ ẜm pa. in. c. eā te. eo. ti.  maios dignũ trahit ad se minꝰ dignũ c. ꝙ ĩ dubijs. de cōse. ec. vel alta. ⁊ hoc tʒ Jo. an. lʒ host. aliter. Et ĩtellige de pr̃ono eccłiastico  hʒ ius patronatꝰ rōne eccłie:  si haberet rōne patrimonij eẽt idem ꝑ oĩa sicut in laico sic ⁊ in clerico c. cũ dilectꝰ eodẽ. ⁊ gl. in cle. fi. e. ti. not. Pa. ĩ. d. c. eā re. ⁊ ĩ. d. c. cũ aũt q not. Justitia ẜm ꝙ est habitus virtutis pōt accipi quatuor modis ẜm Ri. in. iij. di. xxxiij. arti. v. q. iij. ¶ Pri mo cōissime. s. ꝓ q̃libet rectitudine animi ⁊ sic q̃libet virtꝰ est iustitia quedā. et sic diffinit̃ ab Ansel. lib. de ꝟitate. c. xij. Justitia est rectitudo volũtatis pro pter se seruata. ¶ Sco ꝓ rectitudine ꝑ quā hō iustificat̃ ĩ cōspectu dei. s. ꝓ cha ritate. ⁊ sic diffinit̃ ab Aug. li. lxxxiij. q. lxj. iustitia q̃ ꝑ cetera diffundit̃ est dilectio dei ⁊ ꝓximi. ¶ Tertio ꝓ q̃libet ꝟtu te ordinata ꝑ iustitiā legalẽ ad bonum cōe ⁊ sic est idẽ cũ qualibet ꝟtute differens tñ ẜm rōnem. ¶ Quarto ꝓ habitu determināte voluntatẽ ad firmiter volendũ seruare rectitudinẽ debitam in operatiōibꝰ q̃ sũt ad alterũ ⁊ hoc dupli citer: aut ad alterũ vt est ꝑsona singula ris. ⁊ sic est iustitia particularis distincta ꝑ essentiā ab alijs virtutibꝰ q̃ sic p̃t diffiniri. iustitia est cōstās ⁊ ꝑpetua volũtas ius suũ vnicui tribuẽs. ff. de iustitia ⁊ iur. l. iustitia. Alio mō ad alteꝝ: q ẽ cōitas ⁊ sic ẽ iustitia legalis. ⁊ hec est oĩ ꝟtuti gñalis inquātũ p̃cipit oĩa exteriora cuiuslibet ꝟtutis ad bonũ cōe referri. ẜꝰ ꝙ vult philo. v. ethi. ix. Est tñ vna virtus spālis distincta in essentia ab alijs ꝟtutibꝰ: vnde nō est generalis alijs ꝑ p̃dicationem. sed per virtutem. ¶ Que sunt ꝑtes eiꝰ subiectiue. Rñ. ẜʒ [*]Philo. v. ethi. due. s. cōmutatiua  dirigit vnā ṗuatā ꝑsonā ad aliā ĩ his q̃ ↄsi stũt mutuo ĩter duas ꝑsonas adinuicẽ. Alia distributiua q̃ ẽ ordo eiꝰ q ẽ cōe ad singulas ꝑsonas quā dirigit iustitia distributiua cōtũ ẜm ꝓportionalitatẽ. Justificatio imperij quatuor requirit. primum motum liberi arbitrij: ↄtritionẽ animi: infusionẽ gratie. ⁊ remissionem culpe. 
 
 LAicus r a laos grece ⁊ latine populꝰ ẜm Jsi. vij. ethi. ⁊ sunt illi  pñt hr̃e vxorem. possidere ꝓprium de quibus. xij. q. j. duo. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ laicꝰ offendẽs clericũ sit fori eccłiastici no. in aut̃. itẽ nulla. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ Bar. in. l. cun ctos populos. q. viij. C. de sum. tri. ⁊ nō pōt esse rector vniuersitatis clericoꝝ. et quid si in ea sunt laici. bar. omnino ĩ. l. fi. de colle. illici.  laicus etiā maximꝰ est minor clerico etiam modico vt not. Spe. in ti. de rescrip. p̃senta. §. ix. versic. quid si quis nomina. ¶ Vtruʒ laicus possit esse ꝓcurator: vel [*]syndicus reꝝ eccłiasticaꝝ. Rñ. Pa. in. c. decernimꝰ. de iudi. Colectariꝰ dicit q generalis administrator esse nō potest loco p̃lati absentis illiꝰ qui reputatur absens vt est minor. vt in. c. ij. de eta. et qualita. or. Sed si prelatus p̃ sit spũalibus. bene pōt committi cura temporalium laicis maxime vbi clericus nō reperitur idoneus. allegat no. per inno. Additio  dicit ꝙ laicis gñalis administratio cōmitti nō po test vt suꝑ oẽs dominent̃. sʒ spālis qua rũdā reꝝ administratio cōmitti pōt ita vt superior administratori respondeat. ⁊ placet pa.  allegat gl. in. c. iudicatũ. lxxxix. di. Et ideo dictũ. c. decernimꝰ. loquit̃ ꝙ nō pōt esse economꝰ. i. hr̃e generalẽ administrationẽ oĩm bonoꝝ eccle siasticorum tam tẽporalium  spiritua liũ ⁊ sic p̃sit oĩbꝰ. sed bene pōt esse economꝰ ecclesie in tẽporalibus. c. in noua xvj. q. vij. hoc ideʒ tenet Gaspar. de cal. ⁊ Host. ⁊ Jo. an. in. c. vnico. de sindico. ¶ Vtrũ possit esse ꝓcurator clerici laicꝰ [*]ad eligendum. Rñ. ꝙ non. vt not. doc. in. d. c. decernimus.  vbi habet exerce re actum spũalem. iudicio suo non pōt cōstitui laicus. vt no. Jo. an. in regula. q alicui suo non licet. de reg. iur. li. vj. ⁊ sic limita. c. primum. de procura. li. vj. vt solum habeat locuʒ in iudicialibus vbi etiā ĩ causis spiritualibꝰ admittit̃ ad agendum ⁊ defendendum. ¶ Vtrum possit laicꝰ esse vicarius epis [*]copi. Rñ. ẜm doc. ꝙ nō vt no. ĩ. d. c. ĩ noua. ⁊ in. d. c. cōtingit de arbi. ⁊ in. c. vno de syndico. Facit gl. in. d. c. decernimꝰ. q̃ dicit ꝙ cause spirituales nō possunt committi laicis etiam tan delegatis per episcopum. Et hoc intelligo ꝙ non potest esse vicarius episcopi in spiritualibus: secus si episcopus habet iurisditionem temporalem in loco: quia bene potest laicum suum vicarium facere: vt in. c. fi. ne cle. vel mo. libr. vj. sed in spiritualibus tenent doc. ꝙ nec etiā clericus coniugatus. Joannes de cle. coniuga. ⁊ in. c. vnico. de cle. cōiu. li. vj. ¶ Vtrũ laicꝰ possit predicare. Rñ. pa. ĩ [*]d. c. decernimus ꝙ sic. si committatur ei ab episcopo. vide bonam gl. xcvj. d. c. bene quidem. facit. c. cum ex iniũcto. de here. vide glo. in. c. addicimus. xvj. quest. j. sed non teneas dum dicit etiaʒ mulierem. Latria grece idem est ꝙ religio latine secundum aug. x. de ciuitate dei. c. iiij. vnde dicit ibidem ꝙ cul tus deo debitus quatuor nominibus nominatur duobus apud grecos. scilicet Latria ⁊ theulebia idest cultus diuinus vel bonus. ⁊ duobus apud latinos. scilicet religio ⁊ pietas qui correspondent prefatis duobus. Differt tamẽ latria proprie a theusebia:  hec re spicit cultum dei interiorem qui proprie pertinet ad virtutes theologicas: sed latria respicit seruitutem exteriorẽ que pertinet ad iustitiam vt elicitur a sancto. Bo. in. iij. di. ix. q. ij. ar. iij. ⁊sic est virtus cardinalis proprie. et quando aliqui docto. dicunt ꝙ est virtus theologica intelligitur secundum quod est theusebia. ¶ Qui sunt actꝰ latrie. Rñ. ꝙ sunt due [*]spẽs actuũ latrie. ¶ Prĩe species actꝰ suat illi quos ꝓducit mediātibus virtutibus quibus impetrat ordinās eos in dei reuerentiam: ⁊ sic religiōis actꝰ per modũ imperij ponitur Jaco. primo esse visitare infirmos. qui est actꝰ elici tus a mĩa ⁊ immaculatũ se custodire:  elicitur a temperantia. ¶ Secũde sunt illi quos producit per se ⁊ immediate per quos homo ordinatur tantum ad deum. ⁊ inter hos habet aliquos interiores tan principales. ⁊ per se: vt est deuotio ⁊ oratio. Aliquos vero exterio res quasi secũdarios ⁊ ordinatos ad in teriores quibꝰ ipsa vtitur quasi signis ad excitandum mẽtem ad actus spũales: ⁊ in aliquibus horum exterioꝝ cor pus ad venerādum deo exhibet̃ vt in adoratiōe. Jn aliquibus vero deo de re bus exterioribꝰ offertur ⁊ hec vel promittẽdo: vt in votis: vel in dādo. vt in sacrificijs: oblationibus: primitijs: deci mis: ⁊ huiusmodi. ¶ Vtrũ sacrificium sit latrie. Rñ. ꝙ triplex est sacrificiũ. ¶ Primũ bone opera tionis. ⁊ istud est oĩm virtutũ ¶ Scm orationis. ⁊ istud virtutũ theologicaꝝ est. ¶ Tertium est immolatiōis ⁊ istud est latrie spirituale. Latro in quo differt a fure. Rñ. ꝙ la tro furatur de die: sed fur de nocte. Jura tamen sepius vnum pro al tero accipiunt. vt patet in capitulo pri mo de homici. Adde hic dictis ꝙ latro dicitur qui per viʒ furatur sed fur qui clam aufert. Barto. ⁊ docto. in aut̃. sed nouo iudice. C. de fer. fug. per text. in aut̃. vt nulli iu dicium. §. succes. et possunt latrones etiam tempore feriato puniri. l. prouiu ciarum. C. de ser. ⁊ debet latro famosus furca suspendi. l. capitalium. §. famosos. ff. de pe. ¶ Quis dicatur puplicus latro vel de [*]populator agrorum. vide infra immunitas. §. xvij. Laudemium est quedam solutio quinquagesime par tis vel estimationis rei fienda domino ab eo qui de nouo acquirit emphyteosim de quo dic vt infra emphyteosis. §. xxxiiij. Dicitur ⁊ alio noĩe laudemium. vt ꝑ Bar. in. l. ⁊ ideo in prin. ff. de ↄdi. fur. Lectoris officium est lectiones pronunciare ⁊ ea que prophe te pronunciauerunt populis predicare. xxv. distinctio. perlectis. ⁊. xxj. distin. cleros. ¶ Quomodo debet ordinari habetur. [*]xxiiij. distin. c. lector. sed melius in pastorali episcopum. Legatum quid est. Rñ. ꝙ est donatio quedam a testatore re licta sed ab herede prestanda quia debetur post mortẽ testatoris ⁊ post aditam hereditateʒ ab herede colligitur. Jnsti. de leg. §. s. ⁊ hodie fideicōmissuʒ ⁊ legatum fere idẽ sunt ⁊ fere ad equata sunt ⁊ cd iuris est in vno est etiaʒ in alio. ff. de leg. j. l. j. sed fideicōmissum dictũ est quia olim fideicommissa pendebant ex fide heredum ⁊ ideo fideicō missarij dicuntur quibus legata soluẽda fideicommittũtur: dicuntur etiaʒ te stamentorum executores. De notatis in hoc magno. §. ⁊ ꝙ le gatum differat a fideicōmisso. no. glo. insti. de leg. §. sed nō vs. gl. in. l. j. ⁊ ibi Cy. in. ij. oppo. ⁊ in. l. ij. in. iij. opposi. C. communia. de leg. Bar. in. l. j. post ṗn. versi. oppo. sede. ff. de leg. j. ⁊ an dicant̃ legata onera heriditaria. no. gl. ⁊ Bal. ꝙ sic in. l. j. ⁊. ij. C. ad trebel. ⁊ in. l. hereditarium. C. de act. ⁊ obliga. ¶ Quis pōt legare. Rñ. ꝙ solum illi  [*]possunt testari. ff. de le. j. l. ij. ⁊  pñt testari vide. j. testamẽtũ. §. j. Legatũ eniʒ relin nō pōt nisi in testō vel cōdicillo. Vñ testari codicillari et legare ad hec epolent vt  pōt vnũ possit ⁊ reliquũ. ff. de inre codicil. l. diui. §. codicillos is demũ fallit hoc in legatis ad pias cau sas. vt. j. legatum. ij. §. vij. ¶ Cui pōt legari. Rñ. ꝙ regulariter il[*]li soli  pōt heres institui ⁊  pōt institui vide. s̃. heres. §. xxv. ⁊ ꝙ sit persona certa aliter non valet. l. vulgo. ff. de sta. homi. fallit tamen hoc in aliquibus ca sibus de quibus in. §. sequentibus ⁊ le gatum. ij. §. ij. ¶ Sʒ nũd pr̃ possit legare filijs spu[*]rijs rōne alimentoꝝ vel relinquere dotes filiabꝰ spurijs cũ dos succedat loco alimẽtoꝝ  tñ spurij nō possunt institui heredes. Rñ. ꝙ sic ẜm Bar. ĩ aut̃ ex complexu. C. de ĩce. nup. vide. s̃. filius. .§. iiij. ¶ Vtrũ fratribꝰ minoribꝰ possit lega[*]ri. Rñ. ꝙ sic cle. exiui. de ver. sig. §. cupiẽ tes. dũmō nō sit valor hereditatis vel tāta eius pars ꝙ presumat̃ fieri in mō ⁊ forma legati traudulẽter ꝓ successiōe hereditatis de qua non sunt capaces. ¶ Vtrum cũ legat̃ fratribus mendicā [*]tibus anniuersariuʒ perpetuum liceat eis reciꝑe. Rñ. ẜm Pe. de pał. ĩ epła ad magistrũ or. p̃dicatoꝝ ꝙ sic recipiendo gratis ⁊ petẽdo extra iudiciũ:  hoc nō est habere redditus sed in iudicio pete re ea tan redditus sibi debitos est cō tra ꝓfessionẽ eoꝝ. Jdem dicit de cẽsibꝰ annuis ac etiā de redditibꝰ fratrũ ad vitaʒ. Farinerius ordinis minoꝝ generalis in cōsti. dicit ꝙ nō lʒ fratribꝰ ĩdu cere aliquẽ ad talia legata faciẽda ꝙ si facta fuerint in iudico nō petāt quasi tacite innuat q dicit petrꝰ ꝙ extra iudiciũ peti possũt ꝑ modũ eleemosyne. Nec ob. ꝙ dicũt ali nō licere qñ dās sciret nō teneri se ad talia dāda ⁊ tamẽ ex sua liberalitate dat  licet in cōsciẽtia ille teneat̃ ẜm ꝙ. j. dico ⁊ propterea det nihilominus fratres ea petere pñt extra iudiciũ ꝑ modũ eleemosyne sicut liceret petere eleemosynā ab illo  hʒ vltra necessitatẽ sui statꝰ:  uis ipse teneatur facere eleemosynā non tamẽ ꝑ hoc sequit̃ quod frater minor nō pos sit ab eo petere. Aduerte tñ q annuos redditꝰ ad modicũ tp̃s. s. decem annorum legatos pñt petere mẽdicātes in iudicio exceptis fratribꝰ minoribꝰ  lʒ de talibꝰ sint capaces nō tñ possunt in iudicio. talia ꝑ se petere. vt in. d. cle. exi ui. §. veꝝ de ꝟb. sig. Similiter sunt capaces annui redditꝰ etiā imꝑpetuũ qñ est ad certũ vsum diuini cultꝰ. puta vinũ ꝓ missis frumẽtũ ꝓ hostijs fiẽdis ⁊ hmōi. ẜm. d. Car. ĩ. d. §. ⁊ Fede. de senis. secus pro victu vel vestitu. ¶ Vtrum quis possit legare ecclesie cō[*]struẽdo. Rñ. pa. in. c. nos quidẽ  testa. ꝙ sic sed non donare  nō valet dona tio facta loco cōstruendo. c. abbate sane de re. iur. li. vj. Rō diuersitatis poni tur a bar. in. l. seruos ad custodiā. ff. de ali. ⁊ ciba. le.  dōatio requirit ꝑsonā ⁊ sciẽtiā ideo absenti lʒ possit donari nō tamẽ fit dñs ante sciat. l. absenti. ff.  dona. c. sit tibi absenti de prebẽ. li. vj. sʒ absenti ⁊ etiā incerte persone pōt lega ri dũmō ex euẽtu possit certificari. l. cũ pater. §. surdo. ff. de leg. ij. secus si certificari nō posset euentu:  nō posset ei legari vt no. gl. in. d. c. nos. ¶ Vtruʒ legatũ factũ ecclesie sctẽ Ma[*]rie cũ plures sint sit nullũ. Rñ. pa. ĩ. c. iudicāte de testa. ꝙ nō sʒ dabitur ecclesie parochiali si sic nominatur vel pau periori que tale hʒ nomẽ Pa. dicit ꝙ si nulla ecclesia sancte Marie sit ĩ loco da bitur ecclesie cathedrali facit. l. q̃ ↄditio ff. de cōdi. ⁊ demō. vbi si testator māda uit aliquid fieri in foro ⁊ nō dixit ĩ quo intellig itur  foro illius municipij vbi habitat ⁊ hoc de autoritate ep̃i ⁊ executoris. Similiter quādo legat̃ eccłie fiẽde ⁊ nō dr̃ de loco ep̃s ⁊ executor ꝓuidebũt de loco vbi debeat fieri ⁊ hoc fauore pie cause nisi aliter constet de mẽ te testatoris. ¶ Quid si legatarius moritur ante cōditiōis euentũ. Rñ. Pa. in. d. c. nos dẽ [*]ꝙ aut legatũ est factũ perso ne intuitu seu ↄtẽplatione aĩe puta  alij ꝑsone fuisset relicturus tũc deficiente illa ꝑsona debet conuerti relictũ ad aliũ piũ vsum vt voluntas defuucti vel effectu impleatur sicut dicimꝰ in legato facto ad aliquid faciendum in ciuitate pro. pter perpetuā memoriam defuncti q alibi fiet si ĩ loco vbi ordinauerat fieri uō possit vt. l. legatũ. ff. de vsufr. leg. Si vero relicrum fuit cōtẽplatione ꝑsone vel colligij certi nō habito respectu ad piam causam tunc deficiente legatario expirat legatũ ⁊ remanet apud gra uatũ vt in. l. pater. §. tusculanus. ff. de lega. iij. C. de cadu. tol. l. vnica. §. si autẽ alid sub conditione. si autem dubitat̃ an habuerit respectũ ad animamvł ad personem tunc ĩ dubio fauore religionis debemus p̃sumere ꝙ ad piam cau sam reliq̃rit ar. l. sunt persone. ff. de reli. ⁊ sumpti fune. ⁊ hoc no. ⁊sequitur bar. in. d. §. tusculanꝰ. Et hec deputatio ad aliũ vsum pium debet fieri de consensu episcopi et heredis sil. di. l. legatum ⁊ no. in. cle. quia contingit de reli. doc. ⁊ facit ad questionem legati facti puel le pro ea maritanda que moritur an sit dandum alteri quia si factum est intui tu persone puta: quia seruiuit ⁊ huiusmodi non dabitur alteri. Si vero intuitu anime sic dabitur alteri et similiter de quocunque legato quod nō potest consequi suum effectum quod nota. ¶ Vtrum legatũ factum duobus re cō [*]iunctis si vnus repudiat vel moriatur viuo testatore vel deportetur et hmōi accrescat alteri. Rñ. Pe. de perusio ĩ tra ctatu de canonica portiōe episcopi ꝙ sic. l. re cōiuncti. ff. de lega. iij. ⁊. l. vnica. §. his ita. C. de cadu. tol. non autem ac crescit cōiũctis cognatione legali. l. mu lieri ⁊ titio. ff. de conditio. ⁊ demonstratio. ⁊ dicũtur verbis ⁊ re coniuncti puta quando stichus legatur pe. ⁊ Marti no re tantum cũ diuisim puta lego petro stichũ meum. Jtẽ lego martino stichum meũ vt insti. de le. §. si eadem res in tex. ⁊ in glo. Jtem verbis ⁊ nō re quā do titio ⁊ seio legato fundũ equis portionibus ⁊ prefertur cōiunctis verbis ⁊ re alijs cōiunctis re tantum. Sed an coniunctus verbis tantũ preferat̃ con iunctus re tātum est opinio diuersa sʒ dic ẜm gl. ĩ. l. j. §. interdum. ff. de vsufr. accre. ꝙ equaliter veniũt vt no. ĩ. d. l. re coniunctis. Additio Vnde dicit Ang. are. ĩsti.  pupil. substi. §. singulis ꝙ quādo testator reliquid sic. lego filiabꝰ ineis cẽtũ ꝓ qualibet: q lʒ sint ↄiũcte cōiunctione verbali cũ  q̃libet ad sua cẽtum ⁊ sic ad diuersam rem vocantur nō est inter eas ius accrescẽdi casus est ⁊ ibi Bar. in. l. hmōi. §. j. ff. de le. j. ¶ Quid delegato fctō ab aliquo alicui [*]ecclesie sub cōditiōe. s. si ibi sepeliat̃  legans morit̃ excōicatus: vel se interfi cit ⁊ hmōi ꝑꝑ q̃ nō dʒ se pel iri in eccłia ⁊ nō sepelitur ibi. Rñ. Bar. post Dy. in l. miles. §. reā. ff. de adul. ꝙ nihilominꝰ soluetur legatũ ecclesie cũfacto legātis ⁊ eius culpa acci derit ⁊ sequit̃ Bal. in l. si quis ad declinandũ. C. de episco. et cle. ⁊. l. j. C.  his q̃ pene no. facit tex. no. in. l. nulli. C. de epis. ⁊ cle. Rō  in lega to ad pias cās attẽditur duplex fauor i. legāt is ⁊ cui legat̃ lʒ og ĩ notorio pec catore cesset fauor aĩe eius nō tñ cessat fauor ecclesie cui relit. Jtẽ  illa con ditio est ĩpossibilis ⁊ iō nō vitiat legatũ. l. obtinuit. ff. de cōdi. ⁊ demon ¶ Quid si legat̃ alicui alid sub cōdi [*]tiōe si habuerit liberos vtrũ si ingredi tur religionẽ debeat habere dic ꝙ sic vt. s̃. dixi heres. §. xiiij. cũ sequen. ¶ Si titio pecunia legata fuerit ⁊ eiꝰ fi [*]dei cōmissum sit vt alienũ seruũ manu mitteret nec dñs eũvendere velit nihilominus legatũ capiet  per eum non stat quo minus fideicōmissuʒ prestet. Nā ⁊ si seruꝰ mortus esset a legato nō submoueretur. l. si. titio. ff. de leg. j. ¶ Si insingulos ānos aliquid alicui [*]legatũ sit plura sunt legata ⁊ primi an ni erit purũ sequentium cōditionale. s. si viuat ⁊ iō eo mortuo nō transmittetur ad heredẽ. l. si in singulos. ff. de an nuis legatis. ¶ Quidā testamẽtũ faciẽslegauit filie [*]sue nupte decẽ ducatos pro quolʒ āno provestimẽtis vt induat se que fflia ste tit per. iiij. annos ꝙ non induit se nec a fratribꝰ pecuniā ip̃am petijt querit̃ an possit petere pecuniam preteritoꝝ annoꝝ. Rñ. ꝙ non ar. l. q̃dampredia. ff. de vsufruc. leg. ¶ Quid si legatariꝰ morit̃ añlegātẽ. rñ. [*]ꝙ deficit legatũ ⁊ remanebit heredibꝰ legātis secꝰ si moreret̃ post mortẽ testā tis sed añ heres adiuisset hereditatẽ  tũc debet̃ heredibus legatarij. l. vni ca. §. sʒ vt manifestet̃. C. de cad. tol. ¶ Vtrũ legatũ factum ep̃o presumetur [*]factũ comtemplationeecclesie. Rñ. Pa. c. requisisti de testa. ꝙ in dubio ad cōiecturas est recurrendũ: vt si est factũ et a ꝑsona cōiuncta nō p̃sumatur quāuis dixerit relinquo hoc ep̃o. siłr si diceret relinquo dño Joanni nō expresso ep̃o et sic erit suũ ⁊ succedũt ꝓpinqui ab in testato. c.  nos de testa. Si vero ab extraneo legetur si p̃sumitur factũ ↄtemplatiōe ecclesie. Jdẽ dic ꝑ oĩa de quocũ  habẽte administrationem seu prela tionem in ecclesia. Additio. Et no. ꝙ verbum admini stratio hic verificatur in eo qui hʒ aliquā dignitatẽ seu ministeriũ in ecclesia separatũ a ↄgregatione. Jtẽ p̃latio hic sumitur large vt comprehẽdat etiā habentes eccłiam curatā ⁊ ẜm Jnn. in. d. c. requisisti qui pōt absol uere dr̃ habere. administrationẽ. Jtem no. ꝙ extraneus hic accipitur  nō ẽ ei cōiunctus in quarto gradu affinitatis vel cōsanguinitatis vt est tex. in aut̃. li cẽtiā. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ ĩ aut̃. de ecclesia. ti. §. interdicimꝰ. Jdẽ gl. xij. q. iij. c. j. ⁊ ẽ cō munis opi. uis ali aliter teneant vt. s̃. clericus. xiij. §. v. ¶ Cuius ↄtemplatiōe presumitur lega tũ factũ non habẽti administrationeʒ [*]in ecclesia qui tamẽ ẽ ecclesiasticꝰ. Rñ. pa. in. d. c. resistiꝙ ĩ dubio presumetur factum intuitu persone si talis pōt ha bere proprium. Si ꝟo nō pōt habere ꝓ priũ puta quia religiosus sic p̃sumitur factum intuitu monasterij seu ecclesie. Facit. l. deo nobis. C. de episc. et cle. ca. vnico. xviij. q. j. Et sic quando factum est intuitu ecclesie non poterit dispone re nisi sicut de alijs rebus ecclesie quod nota. ¶ Vtrũ legatũ factuʒ filiofamilias in [*]dubio presumatur factũ intuitu pr̃is. Rñ. pa. ĩ. c. Raynutiꝰ de test. bar. in. l. cũ aliquis C. de iur. deliberā. dicit ꝙ si fit ꝑ ista ꝟba lego filio martini nō intelligitur ↄtemplatiōe patris maxime si ex primatur nomẽ filij puta titiofilio mar tini ⁊ nominatio patris intelligitur fa cta causa demonstrationis nec ob. d. l. cũ aliquis  loquitur in seruo  exṗmitur qualitas q̃ si esset vera de iure ac quireret̃ dño legatũ ⁊ sic vr̃ cō tẽplatio ne dñi factũ sed secus in filios  filia tio nō facit relictũ acri patri  posset esse emācipatus ⁊ maxime hodie cũ in aduẽtitijs acquiratur filijs proprietas sed si fieret de patre mẽtio ⁊ de patria potestate idẽ esset sicut de seruo. sed de hoc dubitat pa.  filiatōis qualitas nō impedit proprietatem acquiri filio. et ideo videtur quod solum vsu sfructus acquiratur patri. ¶ Vtꝝ legatũ factũ canonicis omnibꝰ [*]talis eccłie ẽt si exprimāt̃ noĩa p̃suma tur eccłie cōtẽplatiōe fctm̃. Rñ. dñs pe. vbi. s̃. ꝙ sic ꝑ. l. ciuibꝰ. ff.  re. du. vbi di cit tex. ciuibꝰ ciuitatis legatũ vel fidei cōmissũ datũ ciuitati relictũ vr̃ q veꝝ est ẜʒ gl. nisi sit datũ vt singulis  nō acrit̃ ciuitati sʒ ip̃is ciuibꝰ facit. l. annua. §. a titia. ff. de annuis lega. secꝰ si vni nō habẽti administrationẽ vł p̃lationẽ  est simplex canonicꝰ  sibi ac ret̃ nō eccłie vt dixi. ⁊ hoc verũ nisi ꝓbaret̃ ꝙ ĩtuitu eccłie legatũ fuit vł nisi legatarius fraudẽ adhibuit. j. d. c. resi sti in fi. facit. l. nōnũ. ff. ad trebel. ¶ Vtrũ cũ legatarius nō pōt vti lega[*]to nisi respectu ecclesie puta. legat s iter ꝑ fundũ suũ clerico qͦ vadat ad ec clesiā itelligat̃ ↄtẽ platiōe eccłieĩ dubio Rñ. Pe. vbi. ↄ̃. ꝙ sic ⁊ sic acrit̃ eccłie et ita intelligit̃ ꝙ no. glo. ĩ. l. nō plures. C. de sac. san. ec. ne legatũ sit inutile. vide ꝙ notāt doc. in. l. j. C. de sac. san. ec. ¶ Quid si quis leget sic lego petro ⁊ fi [*]lijs eiꝰ possessionẽ vel ali. Rñ. ꝙ Petrus habebit medietatẽ ⁊filij eius aliā medietatẽ cōsequẽter. ff. de vsufruc. accre. l. si s titio ⁊ de testa. c. Raynaldus in glo. vnde non refer in hoc casu siue legetur. titio ⁊ meuio: vel titio cũ me [*]uio vt in. d. l. si quis titio quod no. ¶ Quid pōt legari. Rñ. ꝙres testatoris ⁊ res heredis nec refert. An sciuerit vł ignorauerit esse suāvel heredisvt insti [*]tu. de lega. §. si quis rem suam. ¶ Sʒ nũd res aliena a testatore possit legari. Rñ. ꝙ sic si sciebat testator eẽ alienā ⁊ heres tenet̃ eā emere ⁊ p̃stare vel extimationẽ soluere si talis sit q̃ extimari possit vt institu.  leg. §. nō solũ. ex. §. q aũt cũ tali distinctiōe ꝙ aut res q̃ legat̃ erat testatori pignorata vel in ea hʒ ius solũ ⁊ tũc nō presumitur nisi lega tũ ill ius esse ꝙ in ea habebat ⁊ sic nō dabitur extimatio vt in. l seruĩ electione. ff. de le. j. Additio Et sic si legauit fundũ quẽ conduxerat ꝑ nquẽnium heres soluet pẽsionẽ ⁊ ille cui legauit habebit vsuʒ fũdi sine aliqua solutiōe. l.  ↄcubinā. §.  hortos. ff.  leg. iij. ⁊ ibi bar. aut res legata erat res testōricōis simul ⁊ alteri ⁊ sic intelligit̃ solũ legasse partẽ suā nisi dixisset totā talẽ rẽ:  sic extimatio debet̃ vt no. bar. in. l. cum alienā. C. de leg. Aut res oĩno ẽ aliena ⁊ tũc si est heredis debet̃ res oĩno tex. ẽ in. l. vnũ ⁊ familia. §. si rẽ. ff.  leg. ij. Sĩ vero nō est heredis sʒ alteriꝰ ⁊ si sciẽter legauit debetur extimatio vel res. d. l. cũ alienā dũmō sit talis cuiꝰ cōmertiũ haberi possit alias eẽt inutile legatuʒ: puta si legat̃ res sacra vel principis. l. apud iulianũ. ff. de le. j. Si ꝟo legatur ignorāter aut extraneo ⁊ nō valet aut cōiuncte ꝑsone cui ałs fuissʒ r̃licturꝰ tā tũdẽ si sc iuisset eẽ ẽt alienā debet̃ extĩ matio. d. l. cũ alienā ⁊ bal. in. l. j. C.  sa. san. ec. tʒ ecclesiā eẽ ↄiũctā ꝑsonā cũ sit mr̃ oĩm fideliũ. xij. q. ij.  abstulerit. Sʒ pa. in. c. filius nr̃ de testa. non tʒ ꝙ ecc. hic habeat̃ ꝓ ↄiucta ꝑsona sʒ solũ ↄiũctus ex sanguine vt in. c. nōnulli de rescrip. ⁊ ꝙ debeat̃ cōiucte ꝑ sone intelligit̃ qñ erat gñałr sed quādo erat ex cā speci fica: puta:  credebat suā exemptionẽ factā a pupillo q̃ non valebat tunc vitiatur legatum in totum etiam factuʒ coniuncte persone vt no. in. di. l. cum alienam. ¶ Sʒ nunquid ꝙ predictũ est ĩ questio ne precedẽti habebit locũ in foro cano nico ⁊ aĩe. Rñ. pa. ĩ. c. filius de tes. dicit ꝙ cōmunis opi. tʒ ꝙ sic sʒ ip̃e credit ꝙ nō habeat locũ in cōscientiā: ratio  in d. c. silius noster dr̃  lege dei viuimꝰ nō legibus videtur annuere hoc esse cō tra legẽ dei ⁊ iō nullꝰ subiectꝰ obedire iuri canonicopoterit hāc dispositioneʒ legis obseruare ⁊ etiā in repetitiōe. ca. cũ esses de testa. ita tʒ rō  dispositio q̃ libet dʒ attendi ẜm rationẽ certā. c. intelligentia de ꝟb. sig. ⁊ ideo ptʒ per. d. c. filius ꝙ est differẽtia in hoc ĩter ius ciuile ⁊ canonicũ ⁊ ꝙ dispositio. c. filiꝰ astringit oẽs quos astringit ius canonicũ. Ego admitterẽ dictum suuʒ quā do heres nimis grauaret̃  sic nōvide retur fuisse de mẽte defuncti sed eẽ errore deceptũ. sed qñ constaret de mẽte defuncti puta  sciebat dispositioneʒ iuris ciuilis: sic credo etiā in cōscĩa ha heat locum quia perinde est ac si legas set rem illam si emi posset vel saltem extimationem. ¶ Vtrũ legata domo debeat̃ ortꝰ. Rñ. [*]pa. ĩ. c. Raynu.  testa. ꝙ si hortꝰ coheret domui sic debet̃. ff. si serui. vẽd. l. testatrix. ⁊. ff. de ac. emp. ⁊ vẽ. l. si creditor in fi. ꝙ limito veꝝ qñ eadẽ ianua claudit domũ ⁊ hortũ secus si sic nō coheret:  nō debetur. Et sic intellige glo. in. c. fi. xij. q. ij. ⁊ Pa. vbi. s̃. in. d. c. Raynutius. ¶ Vtꝝ legatis alibꝰ rebꝰ ⁊ postea vẽdi [*]tis ꝑ testatorẽ tenet̃ heres. Rñ. ꝙ sic ni sivẽdẽdo testator habuerit aĩuʒ adimẽ di legatũ. insti. de leg. §. si rẽ suaʒ ⁊ in dubio ꝓbabit hẽs saltẽ per quatuor te stes voluntatẽ defuncti mutatā vt in gl d. §. si rem suā idẽ dicsi rẽ legatā pignoritradidit ꝙ nisi habuerit aĩuʒ. adi mẽdi legatũ tenet̃ heres eam luere. et legatario traderevt insti. deleg. §. sʒ ⁊ si rẽ in tex. ⁊ in gl. in cōscientia credo verũ quando testator ĩ morte noluit mutare testamentũ secus si morte p̃uentꝰ nō potuit invltimo aliquid disponere.  tunc presumerem ꝙ animo adimendi legatum alienauerit. ¶ Vtrũ legatuʒ quo mihi liceatcedere [*]lapides in solo testatoris transeat ad meos heredes. Rñ. quod nō tex. est in l. apud iulianum. §. si quis. ff. de leg. j. ratio ẜm glo. quia est eius personale. ¶ Vtrum possit legari ꝙ nōdum est in [*]reꝝ natura. Rñ. ꝙ sic dũmō sit furturũ vt fructus futuri in tali fundo. aut q nascetur ex ācilla ⁊ hmōi Jnsti. de leg. §. ea quo res. ¶ Vtrũ iura act. ⁊ seruitutes ⁊ hmōi in [*]corporalia possint legare. Rñ. ꝙ sic nisi viuẽs testator debitũ exegerit vel rem serit ⁊ in dubio presumitur legatũ voluisse adimere exigẽdo vel remittendo insti. de leg. §. cũ aũt. in tex. ⁊ in glos. ¶ Vtrũ debitori possit sua liberatio le [*]gari. Rñ. ꝙ sic. Jnsti. de leg. §. si s debi tori nisi testator viuus exegerit. institu. ibidem. §. causam. ¶ Sʒ quero an in dubio p̃sumet̃ lega [*]tũ factũ creditori fuisse factũ aĩo recōpẽsādi. Rñ. Bar. ĩ. l. si cũ dotẽ. §. si pr̃. ff. solu. ma. ⁊ cōiter moderni in c. officij  testamẽtis distingũt ꝙ aut relictũ fit ꝑ debitorẽ necessariũ  ex necessitate iuris tenetur ad debitũ: ⁊ sic presumitur animo recōpẽsandi factũ vt ĩ. d. §. si pa ter. vbi r ꝙ si pater  tenebat̃ dotẽ da re filie sue legat eidẽ alid in testō ꝙ fi lia nō poterit petere legatũ ⁊ dotem  vr̃ legasse aĩo cōpẽsandi cũ dote debita. Aut legatũ fit per debitorẽ voluntarium puta  ex sua volũtate obligauit se ad debitũ. et sic in dubio non presu mit̃ factũ aĩorecōpẽsandi nisi sit expret̃ sum vt probatur in. l. vnica. §. sciendũ. C.  rei vxo. ac. vbi habet̃ ꝙ maritꝰ  te net̃ restituere dotẽ vxori post mortẽ legauit alid simpłr vxori poterit vxor vtrũ petere Siłr dic  legato fctō cui cũ  creditori a bitore. ad hoc. C.  he red. insti. l. si cōpẽsandi. ff. de leg. j. l. luciꝰ. in ṗn. ⁊. ff. de leg. ij. l. vlti. §. penulti. ¶ Vtꝝ ꝑ suggestionẽ solicitudinevł in [*]portunitatẽ faciẽs adimere legatũ factũ alicui: ⁊ faciẽs sibi relinqui teneatur. Rñ. dñs Bar. capola in suis cautelis ꝙ tenet̃ actione  dolovł ĩ factũ sub sidiaria ei cui adẽptũ ẽ: vł cui nō ẽ reli ctũ ex solicitudine eiꝰ. ff. de doli exce. l. j. no. Ang. ĩ. l. fi. C. si s aliquem testa. ꝓ hi. Facit. l. j. ⁊ ibi no. C. de pe. bo. sub ta li libro. x. Sʒ melius dic vt ĩfra. Restitutio primo in verbo impediens. ¶ Quid valet vxori legatũ quo legat̃ ei [*]dos sua. Rñ. ꝙ valet  plenior est actio ex legato  ex dote. insti. de leg. §. sed si vxori.  sicut ibi dicit gl. legatũ statim debet̃ dos ꝟo si cōsistat in mobilibꝰ de bet̃ post annũ solũ. Jtẽ valet  nō habebit ꝓbare dotẽ talis quātitatis si ex primatur alias. sic. C. de fal. cau. l. iij. ¶ Quero d debeat̃ qñ legatũ sit in ge [*]nere. Rñ. ꝙ si illud genꝰ est generalissi mũ sic nullũ est legatũ. Exẽplũ si diceret lego substātiā vel rẽ. Si ꝟo genꝰ est subalternũ vt lego aĩal corpꝰ ⁊ hmōi. sic similiter nullũ ẽ  dādo muscā libe raret̃. Si ꝟo genꝰ est inferiꝰ puta  est spẽs specialissima tũc aut res eiꝰ gñis hʒ certos fines a natura designatos vt bos equus ⁊ hmōi: aut hʒ fines ex sola distinctiōe hoĩs vt fundꝰ vt. ff. delega. j. l. q in rerũ. §. si s aũt. facto hoĩs vt domus vel fundus. q ꝑ factũ hoĩs de duobꝰ sit vnũ diruẽdo parietẽ ⁊ hmōi vt. ff. cōia p̃dio. l. si s duas. §. j. Si lotur de primo sic fuit varia opinio. Sed placet mihi opinio Jo. quaʒ sequit̃ accur. in. l. legato generaliter. ff. de lega. j. l. ꝙ aut testator quos relit seruos vel boues incertos ⁊ de incertis sunt ĩ suo patrimonio ⁊ tũc eligit legatarius vt insti. de leg. §. si generaliter dũ tamen nō eligat optimum. d. l. legato. Aut nō sunt in suo patrimonio⁊ sic electio erit heredis vt. ff. de tritico. leg. l. iij. in ṗnc. ⁊. l. iiij. Similiter vbi testator de certis seruis sensit incertũ puta quia legauit vnũ de seruis suis sic electio erit legatarij. l.  duos. ff. de leg. j. Si ꝟo lomur de sco sic nō valet  videt̃ derisorium  heres p̃stādo fundũ vniusdigiti vel vnguis liberaret̃. d. l. q in reꝝ. §. si s aũt. Si ꝟo lo mur de. iiij. tũcaui legās domũ in genere relit domos aliquas aut nō: si sic electio erit legatarij. Si nō legatũ erit derisoriũ. ff. de le. j. l. si domꝰ in prin. Aduerte tamẽ ꝙ quādo electio dat̃ heredi in rebꝰ legatis in genere et illud genꝰ est talis qualitatis ꝙ in ip̃o sunt q̃dā que nihil valẽt ⁊ magis expe dit nō habere  habere tũc nō pōt talia dare sed debet dare mediocrẽ vt ĩ. d. l. legato ⁊. C. de dona. l. si s argentum. .§. j. ⁊. C. cōia de leg. l. fi. §. j. Si ꝟo sumꝰ extra talia tũc poterit heres dare minĩ mũ in tali genere. l. si ita scriptuʒ sit in fi. ⁊. l. apud iulianum. §. seio. ff. de leg. j. ff. de reg. iur. l. semper in obscuris. ff. de verb. ob. l. si ita stipulatꝰ. Fallit hoc in legatis ad pias causas  debet̃ id q est meliꝰ fauore pie cause vel saltẽ mediocre puta legatũ est vas dabit̃ argẽteũ ĩter aurũ ⁊ auricalcũ: seu eneum ita habet̃ ⁊ no. in. l. titia. §. seya. ff. de au. et argẽ. lega. ex qua Bar. ibidẽ dicit ꝙ si legat̃ calix intelligit̃ argẽteus si plane ta intelligi tur de serico ⁊ similibus. ¶ Quid si s legauit quatuor lagenas [*]ole que sunt in tali vase q̃ nō sunt nisi due vel de pecunia que est in tali capsa legat vni. xxx. alij. xx. alij. x. ⁊ nō sunt ni si. xxx. Rñ. ꝙ solũ debet̃ q inuenit̃. l. si quis testō. ff. de leg. j. ⁊ vnicui ꝓ rata defalcabuntur: puta ille cui. xxx. legauerat non habebit nisi. xv. ⁊ cui. xx. x. ⁊ cui. x. v. debebunt̃ vt ibi dicit̃. Facit. l. cum certus numerus. ff. d tritico. vi. et ole. le. ⁊ de agenis est casus in. l. si quis seruum. §. si quis. ff. de leg. ij. ¶ Quid si testator erat in noĩe. Rñ. ꝙ [*]non officit dũmodo cōstet de quo sensit. l. si in nomine. C. de testa. Facit. ff. de leg. j. l. iiij. Jnsti. de le. §. si quis in noĩe Similiter falsa demonstratio nō officit puta. cum. dicit lego seruum meũ quem emi a titio cũ tamẽ sit emptus a diuo. dũmodo ↄstet de seruo. Jnsti. de leg. §. huic ꝓxi. Siłr falsa causa non viciat le gatum vt si dicit lego tale quid petro  fecit mihi tale seruitiũ cũ tamẽ. non fecerit Jnstit. de le. §. longe secus si cōditionaliter vt ibidem. ¶ Vtrũ legās ancillā Bertam ⁊ postea [*]vendens eam emit aliam cui nomen berte imponit an debeatur ista secũda Rñ. ꝙ sic. ff. de cōditio. ⁊ demōstra. l. filie sue. §. titia vxor. ¶ Vtrũ legās mihi oĩa sua mobilia in[*]telligant̃ oẽs fructꝰ etiā. Rñ. ꝙ sic oẽs qui tꝑe mortĩs testatoris erāt a solo separat. ff. de re. vẽ. l. fructus. Sed nō habebo ex tali legato noĩa debitorũ suorũ nisi aliter constet de mẽtc.  nomina debitorũ nec sunt mobilia nec ĩmobilia sed in. iij. spẽ. ff. de re iudi. l. a diuo pio. §. in venditiōe. Jtẽ  nō est no strũ q nobis debet̃ sʒ tātũ illud quod possumꝰ vẽdicare. ff. de au. ⁊ ar. le. l. ij. Sʒ tu de hoc dic vt. s̃. alienatio. §. viij. et idem dic de lignis et lapidibus ad edificiuʒ p̃paratis q non veniũt ar. ff. de le. iij. l. ligni appelatio. §. fi. Jdẽ in le cto legato venit ornamentũ eius vt in d. l. librorum. §. fi. ff. de leg. iij. ¶ Vtrũ legatis vestibus vxori veniāt [*]aurea vel argẽtea ornamẽta dictarum vestium. vr̃ ꝙ nō  acessoria p̃ciosiora suo principali nō accedũt. Lud. de ro. ĩ no. tenet ꝙ veniāt etiā p̃ciosiora ⁊ acce dāt principali vt. l. ⁊ si nō sunt. §. perue niamꝰ. ff. de au. ⁊ ar. le. ⁊ Bar. in. l. cum auꝝ. ff. de au. ⁊ ar. le. ⁊ dicit gl. falsaʒ in l. ij. ff. de pecu. le. qui vult ꝙ accessiōes precisiones non extinguantur destructo principali. ¶ Quid si legat cẽtũ titio si voluerit. [*]Rñ. ꝙ nō trāsibit ad heredẽ titij: si titiꝰ nō expresserit se velle. l. si ita legatũ sit. .§. illi si volent. ff. de leg. j. ¶ Quid si habẽs lancem maximā mi[*]norẽ ⁊ minimā legat lācẽ minoreʒ. Rñ. q debet̃ medie magnitudinis si ali nō appareat. ff. de an. ⁊ ar. le. l.  lanceʒ. ¶ Jtẽ si legat cirographũ intelligitur [*]legasse actiōes in eo cōtẽtas. l. qui cirographum. ff. de leg. iij. ¶ Vtrũ testator  legauit vni fundum [*]alij vsumfructum fundi debeat ĩtelligi legasse vnicui ipsoꝝ dimidiũ vsufru ctꝰ dicti fundi. Rñ. Lud. de ro. ĩ no. q sic. l. si alij. ff. de vsufru. leg. secus in iudicis snĩa. l. et puto. §. j. ff. fami. her. ꝙ verum est si aliud de mẽte non cōstet. ¶ Vtrũ si legās sic dicit. lego cẽtũ titio [*]⁊ si illos ꝑderet iterũ relinquo ei alios cẽtũ. vtrum heres teneat̃ plus semel restituere. Rñ. ꝙ nō nisi semel. ff. de le. iij. l. fideicommissa. §. si quis decem. ¶ Si legat̃ alicui vsufructus sub certo [*]tꝑe puta vs quo talis peruenerit ad xx. annos uis talis moriatur nihilominus vsufructus durat vs ad tp̃s. xx. annorũ. secus si moriat̃ vsufructuarius ante. xx. annos  expirat: si vero legat̃ sub ĩcerta cōditiōe puta donec ta lis fuerit furiosus vel remaserit ⁊ huiusmodi quorũ euẽtꝰ incertꝰ est si cōdi tio euenerit expirat. Si aũt moriat̃ in furore nihilominꝰ durabit vs ad vitā vsufructuarij. l. ambiguitatem. C. de vsufru. ¶ Quid habebit ille cui relinquit̃ vi[*]ctus ⁊ vestitꝰ siue alimẽta ꝙ idẽ ẽ. Rñ. dʒ habere cibũ potũ vestsmẽta lectum habitationẽ ⁊ ea sine bꝰ viuere non posset. ff. de ali. ⁊ ciba. leg. l. legatꝰ. ff. de ver. sig. l. victꝰ nō tñ ea q̃ ad disciplinā pertinent. d. l. legẽtis. ¶ Quid si dicit relĩquo ꝙ vxor mea sit [*]dña ⁊ vsufructuaria oĩʒ bonoꝝ meoꝝ. Rñ. ꝙ ꝑ hoc ꝙ dicit dñam habebit gu bernationẽ domꝰ ⁊ familie ⁊ cuiꝰ curā ꝑ hoc ꝙ dicit vsufructuariā habebitvi ctũ ⁊ vestitum. Similiter si diceretur re linquo eā dñam ⁊ dominatricẽ bonoꝝ meorum. intelligit̃ ꝙ scm qualitatem patrimonij honorifice habebat sua ne cessaria ⁊ sic gubernatrix domꝰ ⁊ sic sa piẽtes ⁊ cōis vsus interpretat̃ vt not. gl. in aut̃. hoc locũ habet. C. si secundo nup. Et sic fecit dauid cũ dicit̃ de eo. cō stituit eum dominũ domꝰ sue. i. rectorẽ ⁊ sic ponit̃ in greco ꝙ est. ff. mā. l. creditor. §. lucius dñs. tamen Barto. cepola in tractatu suo de se ruitutibꝰ dicit verum sola alimẽta fore relicta ꝑ illa ver ba dominā ⁊ vsufructuariā si filij sunt instituti secus si extraneivt est gl. in. d. aut̃. hoc locum ⁊ ibi per omnes ⁊ Bar. in. l. titia cũ testamẽto. §. fi. ff. de le. ij. et Bal. in. l. vnica. C. de indi. vi. ꝙ ĩtellige superstātibus filijs secus si morerent̃ filij viua matre  tũc efficeretur ꝓprie taria vt no. singulariter Bar. ꝑ tex. ĩ. l. sicut ĩ annos. ff. bꝰ modis vusfr. amit. Additio hic aduerte ꝙ uis vir li beret eā a redditiōe rōnis de administratōe. Nihilominꝰ tenebit̃ de dolo ⁊ lata culpa. l. creditor. §. lutiꝰ. ff. manda. ⁊ reddet rationem aliqualeʒ non tamen scrupulosam. l. si quis ratio nes. ⁊ ibi Bar. ff. de liber. lega. ¶ Quid si dicit lego vsumfructũ oĩʒ bo [*]noꝝ meoꝝ vxori mee vel relinqͦ vxorem mea vsufructuriā. Rñ. q insolidũ habebit vsumfructũ oĩm bonoꝝ. ita qñ po terit facere de illis uicd placuerit ẽt si essent vltra quātitatẽ alimẽtoꝝ. ff. de vsu. lega. l. vxori mee: nisi filios haberet in quo casu filij haberẽt saltẽ legitimā partẽ in vsufructu ẜm dñʒ Odofr. sicut ip̃e notat. in aut̃. nouissima. C. de ĩ offi. testa. q̃ limitat. d. l. vxori. quo ad filios. sed non quo ad extraneos. ¶ Vtrum legās vxori sue habitationẽ [*]seu vsumfructum habitationis domus sue: q idẽ est. l. cũ antiquitas. C. de vsu fructu. Et in eodẽ testamẽto legādo dictam domũ alteri ademeri dictum lega tũ vxoris. Rñ. ꝙ nō tex. est in. l. sempronio. in ṗn. ff. de vsufr. legato. vbi proba tur ꝙ legato generali vsufructꝰ vel habitationis nō derogatur per legatum speciale ipsiꝰ rei. Et ibi bar. dicit ꝙ nō est alibi tex. pro hoc. ¶ Quid si dicit relinquo titio fundum [*]ad vsufructuandũ. Rñ. dñs Bar. vbi. s̃. ꝙ est relicta. ꝓprietas. Similiter qñ dicit relinquo funduʒ ad gaudimentum ꝑ. l. procusus. ff. de vsufru. ⁊ ibi dominꝰ Flo.  tñ distinguit verum. si extranei sunt instituti. secus si filij dilecti: ⁊ placet in cōscĩa: lʒ alij indistincte velint ꝙ proprietas sit relicta non vsufructus. ¶ Quō pōt fieri legatũ. Rñ. ꝙ pōt fieri [*]buscũ verbis aptis tñ ⁊ idoneis. vt si dicat lego: do: dare: iubeo: volo: rogo: posco. opto: vt des. l. ij. C. cōia de le. Jteʒ pōt fieri pure: vt cuʒ r: lego tali. c. ⁊ in diem. vt lego tali vs ad pascha. Et die vt lego tali a pascate i antea: ⁊ sub ↄditiōe ꝑ si. vt lego. tibi. c. si filiā meā acceperis: vel ꝑ cũ lego tibi centũ cũ fueris. xiiij. annoꝝ. tũc inest cōditio hec dũ cōpletus fuerit. xiiij. annus ⁊ nō aliter. C. de leg. l. fi. Fallit tamẽ in libertate vt vi deatur potius esse relicta in diẽ. puta si dicit seruũ liberũ iubeo cum filius meꝰ erit. xxv. annoꝝ. C. de fideicō. li. l. fideicommissaria. Et vt scias differentiā in ter legatum quādo fit pure. ⁊ quādo fit sub conditiōe. vel in diẽ no. ꝙ qñ legatũ fit pure statiʒ mortuo testatore cedit legatario. vt. j. e. §. lvj. Qñ ꝟo fit sub cō ditione. ante cōditionis euentũ nō cedit legatario. ⁊ iō si moriet̃ ipse legatarius ante ↄditio impleatur remanebit apud grauatũ: ⁊ nō transmittet ad suos heredes Limita hoc ĩ legatis: ad pias causas. vt. s̃. §. viij. Quādo vero le gatũ fit in diẽ: tunc si dies est incertus oĩno: sic legatũ est ↄditionale. l. dies. ff. de condi. ⁊ demon. ⁊. l. stipulatio ista. §. inter certā. ff. de verb. obli. ⁊. l. si dies. ff. qñ dies leg. ce. ⁊ gl. no. ĩ. l. seius saturni nus. ff. ad treb. Si vero dies est certus oĩ certitudine. vtputa cũ legatur titio ĩ pascha futuro. vel qñ curret. Mccccxc. hmōi. vel dies est certꝰ ad minus in se lʒ sit incertus in proprio subiecto: puta cũ relinquitur talis possessio titio quādo erit. xxv. annoꝝ.  istud tẽpus ẽ cer tum in se:  suo cursu perire nō potest quin veniat illud tp̃s. sed in ꝓprio sub iecto ⁊ sub tali qualificatiōe bene est in certũ:  talis pōt mori añ sit. xxv. āno rum. Et tunc legatũ factum tali tꝑe vel die cedit legatario statim a die mortis testatoris qͦ ad trāsmissionẽ.  si legata riꝰ moreret̃ post mortẽ testatoris: ⁊ ante illũ diẽ vel tp̃s nihilominus legatũ debebitur eius heredibus. vt ptʒ. in. l. vnica. §. cum igitur. C. de cadu. tol. Additio Jdem dic quādo legantur fructꝰ  nascent̃ ex tali fun do.  licet moriatur legatartus tamen transmittit ad heredes suos: vt no. gl. in. l. itẽ quia. ff. de pactis. Jntellige nisi aliud impediat. l. si ea qō. C. de his qui vt indi. hoc patet in. l. si cum heres. ff. quādo dies le. ce. ⁊. l. heres. in princ. ff. de condi. ⁊ demō. vt vbi pʒ ꝙ quādo s legat Titio possessionẽ cum morietur licet sit incertum quando morietur: tñ quia certum est ꝙ moriet̃. ⁊ ideo legatũ est ad diẽ certũ. ⁊ sic debebit̃ eius here dibus secꝰ si legaret sic. heres dato pos sessionẽ titio cum morieris:  sic est cōditionale:  est in diẽ incertuʒ: eo quia ignorat̃ quis prius sit moriturꝰ an heres vel titius. Et ideo si titiꝰ premoriet̃ legatum remanebit apud heredẽ grauatum. Jtẽ aduerte ꝙ dictio si nō semꝑ facit cōditionẽ. nā qñ apponit̃ tẽpori p̃ terito vel p̃senti. nō facit cōditionẽ proprie. l. institutio talis. in fi. ff. de condi. insti. ⁊. l. eas in princ. ⁊. l. si ita stipulatꝰ fuero hāc summam. ff. de verb. ob. Nec ob. l. si sic. ff. deleg. j.  ĩproprie loquit̃. qñ vero sic respicit euẽtũ futuri tẽporis cuius euentꝰ. est certus oĩ certitudine: sic nō facit cōditionẽ. ẜm Bar. in. l. j. ff. de cōdi. ⁊ demon. Jdẽ dic qñ ↄditio est ĩpossibilis. l. j. ff. de ↄdi. insti. Sed quā do euẽtus nō: sʒ qñ incertꝰ vt mors sic facit cōditionẽ ẜm Bar. vbi. s̃. ⁊ glo. in l. oĩbus obligationibus. ff. de reg. iur. si militer facit cōditionẽ quādo euentus est oĩno incertus. Jdẽ dictio si aliquan do ponit̃ ꝓ . l. videamꝰ. in princ. ff. de in litẽ. iurā. l. titiũ ⁊ meuiũ. ff. de admi. tu. aliqñ ponit̃ ꝓ uis. l. fi. C. de liber. ⁊ eorũ liber. aliqñ ponit̃ simul cũ dictiōe ⁊ sic. s. ⁊ si stat pro uis. l. j. §. nunciatio ff. de no. ope. nũ. ⁊ diffuse vide Bar. vbi s̃. Dictio vero cũ aliqñ hʒ vim copule l. illi cũ illo. ff. de vsufru. le. ⁊ sic nō facit ↄditionẽ nisi antea appareat voluntas disponẽtis. l. si ita fuerit. §. fi. ff. de test. ma. ⁊. l. si ancilla. ff. de leg. j. Aliquando vero cũ est cōiunctio videlicet quando apponit̃ verbo p̃teritivel p̃sentis tẽpo ris: ⁊ sic nō facit cōditionẽ: sʒ ponit̃ cau satiue cũ pro vel aduersatiue ꝓ nis l. demonstratio. §. j. ff. de cōdi. ⁊ demō. et ibi Bar. Aliquādo reperitur aduerbiũ. s. cum ꝓ qñ: q est qñ apponit̃ ꝟbo futuri tꝑis: ⁊ sic videt̃ ꝙ tũc nō sit differẽ tia ĩter si ⁊ cũ: ⁊ ꝙ vtrũ faciat cōditionẽ. l. qui promisit. ff. de condi. inde. cum multis alijs in glo. d. l. demonstratio. sʒ  multe leges vident̃ cōtrarie. Bar. ibi dẽ dicit. ꝙ est triplex differẽtia prĩa  si principaliter denotat conditionem se cundario vero tempus: quia nulla est conditio que in se non habeat tempus futurum. Cum vero denotat principaliter tempus: quia non est aduerbium temporis. secundario conditionem pro batur in. l. si titio. ff. quando dies le. ce. Et ideo quando ponitur circa substantiam obligationis: vel circa volũtatem que exprimitur per verbuʒ futuri subiũctiui si ponitur per si nōvalet sʒ bene per cum: verbi gratia. Stipulatio que fit sic: promitto tibi centum si volueris: non valet. secus si dicat promitto tibi cẽtum cum volueris. l. centesimus. §. fi. ff. de verb. obli. quia in primo conditio est expressa ꝑ si in sco est tacita ꝑ cum ⁊ exp̃ssa nocent. l. nō nun. ff. de cōdi. et demō. ¶ Sca differẽtia est  si legas mihi decẽ cũ petiero nō facit cōditionẽ l. si decem cum petiero. ff. de verbo. obl. ⁊. l. titia. ff. de condi. ⁊ demon. sʒ bene si lego decẽ si petiero. vt no. in. di. l. si decẽ:  per si est conditio expressa per cuʒ tempus principaliter ⁊ ideo cũ talis tẽ poris expressio sapiat exactionẽ de pñti siue executionẽ: nullam suspẽsionem inducit ⁊ ideo licet moriat̃ āte petat nō deficit ↄditio. l. liber homo. §. decẽ. ff. de verb. obli. ¶ Tertia dr̃ia est quia si siue apponat̃ circa dispositioneʒ: siue circa executionẽ facit dispositionẽ conditionalẽ. l. quibus diebus. §. quidā ti tio. ff. de ↄdi. ⁊ demō. Sed cum facit dispositionẽ cōditionalẽ in vltimis volũ tatibus vt. d. §. quidā titio. ⁊ ibi no. secus in cōtractibus. sʒ bene facit dispositionẽ resoluendam sub cōditione vt ff. de in. di. adiec. l. ij. ⁊ ibi bōa gl. limita tamẽ ꝙ cũ facit dispositionem in vltimis volũtatibus conditionalem. verũ qñ addicit̃ dispositiōi vltime que cōcer nit volũtatẽ disponẽdi siue dispositionẽ. l. si. cui legetur. ff. de lega. j. nisi quā do relinquit̃ cōiuncte persone.  tunc in dubio facit. diẽ. d. l. seius saturninꝰ. ff. ad tre. sed secus quādo dispositio cōcernit preceptum soluẽdi siue excutionẽ: ⁊ tẽpus certũ saltem in se sicut est tẽ pus certe etatis:  tũc non facit cōditionẽ sʒ dilationẽ  de natura cũ est fa cere tẽpus. l. exhis ꝟbis. ⁊ ibi bal. C. qñ di. le. ce. Aduerte ẽt ꝙ lʒ dicat̃ lego tibi cẽtũ ea cōditiōe vt facias tale d ꝙ tale legatũ nō est cōditionale: sed moda le. l. meuia. ff. de ma. test. ⁊. l. ij. ff. de dona. ⁊ sic verbũ ea cōditiōe accipitur im proprie ẜm Bar. in. d. l. quibꝰ diebꝰ. ¶ Vtrũ relictũ in diẽ debeat̃ cum fru[*]ctibus intermedij tẽporis. Rñ. ꝙ si gr̃a legatarij fuit appositus dies puta quia pueri sic debẽtur. Si ꝟo dies fuit appo situs gratia heredis sic nō debentur. ⁊ sic cōcorda. l. in fideicōmissaria. ff. an tre belł. ⁊. l. in fideicōmissi. §. cũ polidiꝰ. ff. devsuris. ⁊. l. eum. ff. de annu. le. ⁊ est gl. in. d. l. ex hijs verbis. ¶ Sed pone ꝙ legatũ cōditionale non [*]impletur nō ex defectu legatarij: sʒ alio modo. Rñ. ꝙ aut cōditio respicit factuʒ eius cui relinquitur solũ. vt puta si ma numiserit seruum suum ⁊ tunc si condi tio deficit per casum:  moritur seruus morte naturali: sic cōsequeretur legatũ l. q̃ sub cōditione. §. quotiẽs. ff. de cōdi. insti. nisi fuerit in mora. l. penu. ff. de cō di. ⁊ demō. Si ꝟo deficit per aliũ puta quia fuit interfectus: tũc aget cōtra in terfectorẽ. l. aquił. l. inde neratiꝰ. §. ideʒ iulianus. ff. ad. l. al. Et si occisor ẽ nō soluẽdo de equitate debet admitti ad legatũ. l. titio §. fi. ff. de cōdi. ⁊ demon. ⁊. l. fi. ff. de eo. per quẽ fa. erit. Sivero cō sistat in facto eius cui relictũ est ⁊ alte rius etiā: tunc si per casuʒ fortuitũ eue nit ne impleat amittet legatum nisi fa uore alimentorũ. l. annua. ff. de annu. leg. Si vero nō per casum sed per factũ alterius: sic nō amittet sed ip̃m habebit. hec distinctio ꝓbatur ĩ. l. ĩ testamẽ to. ff. de cōdi. ⁊ demō. ⁊ in glo. j. C. de in sti. ⁊ substi. ⁊ est equissima: nisi aliud di cas. Jn aliquo casu fauore libertatis. l. cum ita legatur. ff. de condi. ⁊ demon. Limita etiam illud q r qñ conditio nō impletur per factũ eius: verum ꝙ le gatum deficit nisi cōditio esset inhone sta quia sic habetur pro non adiecta. d. l. cum ita legatũ sit. ff. de cōdi. ⁊ demō. ¶ Vtrũ legatũ factuʒ sub cōditione: si [*]nupserit sempronio expiret si nō ei nupserit. Rñ. ꝙ sic si honeste possit einube re: sʒ si sit indignus eius nuptijs tenet legatũ licet ei nō nubat  ↄditio q̃ per petuā viduitatẽ inducit remittit̃ sʒ nō q̃ tꝑalẽ ⁊ q vni ꝑmittit̃ alteri ꝓhibet̃r ⁊ q in vno ꝓhibet̃ ĩ ceteris ꝑmittitur. hec habẽtur ex. l. cũ ita legatũ sit ⁊ in. l. cum tale legatum. §. meuie. ff. de cōdi. ⁊ de. Jdem si legatum sit vt nubat ẜm ar bitrium sempronij quia perinde est ac si nō sit adiecta. l. filie sue. ff. de condi. ⁊ demon. ¶ Qua actiōe petũt̃ legata. Rñ. ꝙ nō so [*]lũ ꝑ actiones personales sed etiā per in rẽ ⁊ hypothecariam in res mortui ⁊ idẽ dic in fideicōmissis vt institu. de le ga. §. nostra. ⁊. C. cōmunia de leg. l. j. ¶ Qñ possunt peti legata. Rñ. ꝙ nō pos [*]sunt peti nisi adita hereditate nisi ĩ le gatis ad pias causas de quo. j. legatuʒ ij. §. ix. vnde scias ꝙ dominiũ rei legate post addita est hereditas ip̃o iure trāsit ab eo  legauit ad legatarium re cta via. ff. de fur. l. a titio no. gl. ĩ. c. Ray naldus de testa. Et iō ex tũc pertinent ad legatariuʒ fructus rei legate. no. gl. in. l. ĩ legatis. C. de vsuris. l. a ticio. ff. de fur. l. legatũ la. ij. ff. de le. ij. ⁊. l. si tibi ho mo §. cum seruus. ff. de leg. j. Fallit hoc quādo legatur res aliena. l. cuʒ alienā. C. de fe. ⁊. l. non dubiũ. ff. de leg. iij. Jtẽ in legato relicto in genere. l. apud offi dium. ff. de op. lega. Jdem in legato alternatiue. l. huiusmodi. §. stichum. ff. de leg. j. ⁊. l. statu liberum. §. stichum. ff.  lega. ij. Jtem in legato facto in diem  nisi adueniente die nō trāsit. l. sempronius. ff. de vsufru. le. Jtem quando aggrauat heredem ad vendendum reʒ. l. vxorem. ff. de lega. iij. ¶ Quo ordine capient legatarij. Rñ. ꝙ [*]nullum ordinem obseruamus sʒ simul omnes equaliter tenemur. dicit tex. in legeis cui. §. si plures. ff. vt in possessio. lega. ¶ Quibꝰ modis efficitur caducũ lega [*]tũ. Rñ. ꝙ tribꝰ modis. Primo qñ q le gatur in testamẽto hr̃e ꝓ non scripto. ⁊ hoc ↄtingit tripliciter. Aut ꝙ decessit le gatarius quẽ testator viuere credidit. Aut  q legatur nō est in rerũ natura nec potest esse: vt equus mortuus quẽ testator viuere credidit: aut quia rei le gate nullum est commertiũ: vel q̃ alienare prohibent̃ ⁊ vt dicit Aʒo ꝙ etiā si sit cōmertiũ. sed cũ grandi difficultate: vt in predijs necessarij cesaris non valet legatũ nec estimatio etiam dabit̃vt isti deleg. §. sed si talis res nisivolũtas testatorls appareret velle estimationẽ dari qñ estimari pñt. ff. de le. j. l. si s in quilinos axcipit̃ ẜm eũdẽ casus qñ s redimit hoĩem liberũ ab hostibꝰ  po test liberari a ↄignore q tacite habeo in eo donec solueris preciũ vel seruierit per quinquenniũ. l. senatus. ff.  lega. j. Jtẽ aduerte ꝙ si cōmertiũ rei legate sit in ↄmuni. sed nō heredi sic dānato ad da ndum. tñ valebit legatũ ⁊ prestabit talis heres. Si vero cōmertiũ non sit ei cui prestari dʒ aut ꝓpter eius delictuʒ puta:  hereticꝰ. aut ꝓpter sectā. puta  iudeꝰ qui nō potest habere mācipiũ xp̃ianũ: tũc nec res nec extimatio debet̃ aut propter ↄditionẽ status. vt  ẽ ser uus cui militia non debet̃: aut ꝓptervi ciuʒ corporis:  est claudus ⁊ legat̃ sti pendiũ cursoris: ⁊ sic si sciebat testator dabit̃ existimatio: alias nō. vt no. gl. in l. sed si res. ff. de le. j. Jtẽ ea q̃ sunt coniũ cta edibus nevrbs deformet̃ nō sunt in cōmertio. ff. dele. j. l. cetera. Jteʒ nec res sacre. ¶ Sco r legatũ caducũ in casu caduco tripliciter. aut  legatarius p̃morit̃testōr. aut efficit̃ seruꝰ pene: aut  testm̃ improbe inofficiosum dicit. ff. de inoffi. test. l. papinianus. §. meminis se. aut etiā ꝓpter graues inimicitias ex ortas inter legantẽ. ⁊ legatariũ si tamẽ redeāt ad amicitiā reintegrat̃ legatuʒ sed propter leues inimicitias nō efficit̃ caducũ. vt. ff. de adi. le. l. iij. ĩ fi. ⁊. ff.  his qui. vt indi. l. si inimicitie. ¶ Tertio r ꝓprie caducũqpotest mortẽ testatoris deficit quacũ rōne. vt si legatariꝰ sꝑnat vel conditio sub qua legatum ẽ de ficiat de cadu. tol. l. vnica. ¶ Vtꝝ factũ legatũ sub ↄditiōe puta si fecerit pontẽ in tali locoreddat̃ caducũ si ille cui ĩponit̃ priꝰ fecerat. Rñ. ꝙ sic ꝑ l. ↄdictionũ. ff. de cōd. ⁊ demō. Sʒ tu dic ꝙ quo ad actionẽ ↄse quẽdā nō sufficit alid fieri fctō.  nō vr̃ obtẽperare: qui facto facit. vt in. d. l. in fi. sed qͦ ad penā euitādā nō refert qualitercũ fiat. l. ea quidẽ. C. si mā. ita fue. alie. Et sic ptʒ ꝙ nō debet̃ legatũ p̃dictũ. Et ꝙ si fieret ex cōicatio ↄ̃ nō ĩplẽtes legata. talis non ligeretur. siłr. nec aliā penā incurreret si essent apposita. Facit q no. Ludo.  ro. ⁊ Bar. in. l. cũ seruus. ꝑ. de ꝟerb. ob. ⁊. l. forma. §. si cũ ego. ff. de censi. Legatum ij. ad pias causas ẽ oẽ q relinquit̃ pro aĩa vt sentit gl. ⁊ clariꝰ Bart. in. l. si s titio. ff. dele. ij. Jtẽ qñ relinquit̃ alid miserabilibꝰ ꝑ sonis vt pupillꝰ viduis ꝑegrinis pau peribus ⁊ hmōi auxilio ꝓprio destitutis ẜm. d. Pe. de ꝑu. tractatu de canoni ca portiōe ep̃i alł. lxxxvij. di. c. j. he. n. ꝑso ne in iudicio ⁊ extra quadā p̃rogatiua letant̃. C. qñ ĩpera. inter pu. ⁊ vi. per totum ⁊ in. l. si s ad declinādā. C. de epi. ⁊ cle. ⁊ in aut̃. de eccłia. ti. §. fi. de veb. fi. ca. super quibusdā ĩ fi. ⁊ hoe veꝝ de pu pillis ⁊ viduis miseris pauꝑibꝰ nō diuitibꝰ. c. ex tenore  fo. cōpe. c. significā tibꝰ de offi. deleg. Jtẽ qñ relinquit̃ ecclesie vel alijs pijs locis. ca. fi. de test. et pia loca sunt hospitalia. mōasteria ⁊ q̃ libet loca alia in quibus senes pauperes ⁊ lāguide ꝑsone aluntur ⁊ alia charitatis oꝑa exercentur. dic. l. si quis ad declinādā. ⁊. l. orphanotrophos ibidẽ ⁊. d. §. fi. ⁊ de reli. do. c. de xenedochijs. Jte ẜm quosdā qñ relinquitur ad custo diam ciuitatis vel aliorũ locoꝝ cōium seu publicoruʒ. ar. c. ij. de ĩmu. ec. C. de dona. l. penulti. §. ij. sed clare. l. illud. C. de sac. san. ec. ⁊ qui ibi no. Jtem quando relinquitur ad refectionẽ ponitum ⁊ viarũ. vt dicit glo. in. l. j. §. ad munici piũ. ff. ad. l. fal. siłr muroꝝ ⁊ fossatoꝝ ci uitatũ vel castroꝝ ⁊ siłiuʒ ⁊ hoc si neces sitas ĩmineat: alias nō. ar. l. ad ĩstructio nes. C. de sac. san. ec. ⁊. l. oẽs ꝓuinciaꝝ. ⁊ l. ad portꝰ. C. de oꝑibꝰ publi. ⁊. l. vnica. C. de bꝰ mune. ⁊. l. penul. C. de ṗuil. do mus au. ⁊. c. ij. ⁊. c. nō minꝰ. c. aduersus de ĩmu. ec. ⁊. C. ad. l. falci. aut̃. siłr. Jtẽ qñ legat̃ ĩ ornamẽtis eccłie ꝓ luminaribꝰ ꝓ fabrica ecc. vł libris aut alijs ad diui nũ cultũ pertinẽtibꝰ. siue sit ad tꝑalem vł ꝑpetuũ cultũ. c. fi. de testa. Facit gl. in. d. aut̃. siłr. Jtẽ qñ relinquit̃ ꝓ redimẽ dis captiuis. l. nulli. C. de epi. ⁊ cleri. in aut̃. de ec. ti. §. si s. Jtẽ qñ relinquit̃ ꝓ puellis maritādis ẜm Bar. in. l. j. ff. so. ma. ⁊ in. l. si ego in ṗn. ff. de iure do. ⁊ in l. ij §. fi. ff. de dona. ar. c. fi.  ferijs. vbi di cũt doc. ꝙ dos est pia causa ⁊ ideo relictũ ꝓ dote ẽ ad piā causam. Jtẽ qñ relĩ quit̃ ꝓ alimẽtis. Jntellige egẽtiũ. xij. q. ij. aurũ. Jtẽ gñaiiter q deo relint̃ pro aĩa relĩ cẽset̃. d. §. ad municipiũ. Et iō dic ꝙ ꝓprie r relictũ ad pias cās qñ re lint̃ ꝓ honore dei vel sctōꝝ vel ꝓ salu te ale: siue id relinquatur ecclesijs: siue pauperibus siue locis publicis  piũ ẽ ꝙ sit ꝓpter cultũ diuinũ: secꝰ si fieret ꝓ honore mundi vel ꝓ ꝑpetua fama:  nō r piũ verũtñ in dubio presumet̃ cd relictũ fuerit supradictis fuisse re lictũ ꝓ deo ⁊ pro aĩe salute ⁊ sic legatũ ad piā causam. Adde ad ꝓpositũ eoꝝ q̃ hic dicunt̃ ⁊ ꝙ legatũ piũ ad certũ vsum factũ si ĩ illũ cōuerti potest nō potest ĩ aliũ vsuʒ cōuerti nisi ꝑ papā ałs ꝑ ĩferiores. no. Jaco. rebuffi in. l. hac lege. C. de aq̃ductu. li. xj. Bart. ĩ. l. pater filiũ. §. tusculanus. de leg. iij. Bal. in. l. suꝑuacuā. ĩ. fi. ibi. ad aliũ piũ vsum. C. de his q̃ pene no. ⁊ Ro. singu. cccclxxvij. ĩci. legatũ factũ ad pias causas. ¶ Sed quero vtrum quando relinqui[*]tur ꝓ male ablatis incertis. dicat̃ ad pi as causas. Rñ. Jo. an. ĩ addi. ad spe. ti.  ĩstru. edic. ꝙ sic si relinquat̃ pauꝑibꝰ vł ecclesijs ⁊ similibꝰ: alias nō. vñ dicit ꝙ potiꝰ ↄsideratur cui legat  quare le gat. l. illud. C. de sa. san. ecc. vbi dicit gl. ꝙ qñ legatur diuiti ꝓ aĩa nō est ad pias causas secus si nō diuiti. d. l. si quis titio quod verũ est quo ad presumptio nem secus quo ad veritatẽ que principaliter respicit intentionem. ¶ Quid si s legat centũ nō exp̃ssa cau [*]sa ꝓpter quā legat: necꝑsona cui legat. Rñ. Jo. an. vbi. s̃. ꝙ illud est legatũ ad pias causas vt no. Albri. in. l. ad instru ctionẽ. C. de sa. san. eccl. legatũ incertũ etiā relictũ ad piũ vel publicũ vsum vt viaꝝ ⁊ pōtiũ refectio valet vt. s̃. de leg. ij. l. quidam in testamento. ¶ Vtrũ relictũ ↄsanguineo pauperi sit [*]ad piā cām. Rñ. Bal. in. l. j. C. de sa. san. eccle. ꝙ nō nisi dicat ꝓ aĩa ⁊ ꝓ deo hec facere. ⁊ facit ꝓ hoc q no. Bart. ĩ. d. l. j. ¶ Vtꝝ legata ad pias cās gaudeant [*]eodẽ ṗuilegio cũ relicto eccłie. Rñ. pa. ĩ. c. relatũ el. j. de test. ꝙ sic:  eccłia priuilegiat̃ ꝓpter aĩam cōtẽplatione dei. Facit q no. Jo. an. ĩ. c. j. de integrũ resti. li. vj. vbi voluit ꝙ sic eccłia pōt pete re restitutionem in integrum. ita ⁊ alia pia loca possunt. ¶ Vtrũ de legatis ad pias causas pos[*]sit detrahi falcidia vel trebellianica. Rñ. Pa. in. c. Raynal.  test. cōmuniter tenet̃ ꝙ nō quo ad falcidiā sed quo ad trebellianicā. Bar. ĩ. l. marcellꝰ. ff. ad tre bel. Bal. ĩ. l. id q pauꝑibꝰ. C. de epis. et cle. ⁊ multi alij tenẽt ꝙ nec ẽt detrahat̃. sʒ Jo. an. tenet ↄtrariũ in glo. sua ⁊ etiā młti alij vt no. Albr. ĩ. l. si s ad declinā dam. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ lʒ prĩa opinio sit magis pia tñ sca nō est condẽnanda. ¶ Quot testes requirunt̃ in legatis vt [*]valeāt. vide. j. testamentum. §. v. ¶ Vtrũ legata facta ad pias cās sine [*]ĩstitutiōe heredis valeāt. Rñ. pa. ĩ. c. in dicam de testa. ꝙ si noluit mori intesta tus nō valẽt. ĩstit. de le. §. ante heredis sʒ vbi s eligit mori intestatꝰ sic valẽt nedũ legata ad pias cās sed quecun alia legata ⁊ in dubio vr̃ voluisse mori intestatꝰ qui facit talia legata ꝙ ꝓbat tex. d. c. indicāte ⁊ facit ꝙ legitur ⁊ not. in. l. iij. ff. de iure codicil. ¶ Vtꝝ ex defectu testamẽti vitient̃ le[*]gata ad pias causas. Rñ. pa. in. d. c. ĩdi cāte ꝙ nō ẜm vnā opinionẽ vt nota. in l. j. C. de sa. san. ec. ⁊. ĩ. l. eā quā. C.  fidei cō. facit ꝓ hoc ꝙ no. bar. in. d. l. j. ⁊ Bal. in. l. illa institutio. ff. de here. insti.  tenent ꝙ cũ quis relit sua respectu pie cause dispositiōi titij ꝙ valet lʒ nō valeat testm̃ qñ heres ponit̃ in volũtate alteriꝰ de quo. j. testamẽtũ. §. xviij. rō di uersitatis est: talis cuiꝰ arbitrio cōmittit̃ hʒ regulā iuris diuini: hũani. ⁊ gẽtiũ: limitās eiꝰ volũtatẽ q̃ ẽ vt p̃ oĩbus deo ⁊ religiōi debeāt̃ ⁊ ad redimẽ da peccata. xiij. q. ij. aĩe. de pe. di. j. medi cina. Et ali nō pōt facere sed in ꝓphanis nulla est regula limitās ⁊ ideo pos set ali velle  testator ⁊ ꝓpterea cũv o luntas testatoris sit incerta iō ẽ capta toria. i. adulatoria seu deceptoria sʒ gl. ĩ. c. cũ tibi de test. Aduerte hic ẜʒ Bar. ĩ sua minorica ꝙ aut testator voluit vt testm̃ valeret iure directo testamenti ⁊ nō ałr ⁊sic si testm̃ est nullũ  instituit heredẽ incapacẽ heres ad quẽ veniũt bona non tenet̃ in cōscĩa aut voluit ꝙ si nō iure testamẽti saltẽ valeret iure co dicillorum ⁊ omni alio mō quo posset. Tunc illc ad quẽ bona ꝑuenerũt tenet̃ in cōscĩa implere legata defuncti. ⁊ sic est presumẽdũ nisi qñ testator ꝓuidit si bi puta aliũ substituẽdo vel qñ ordina uit d faciẽdũ sit ꝙ ordinauerat nō ha bebit effectũ. Facit. l. cũ ꝓponas. C. de here. ĩsti. Jdẽ dic ẜm bar. ĩ. l. in testō. ff. de fideicō. lib. ⁊ pa. ĩ. c. j. de succe. ab in te. ꝙ lʒvolũtas defũcti nō fuerit ꝑfecta rōne publicationis fuit tñ ꝑfecta rōne volũtatisvt puta  testm̃ manu sua cō scripsit volẽs postea redigi in publicā formā sʒ morte vel furore preuẽtus nō potuit ꝙ nihilominꝰ heres tenet̃. Jdẽ dic si incepit facere testm̃ nec potuit cō plere ꝙ legata factavalent quia nō potest negari quin sit perfectus consensꝰ ratiōe volũtatis sʒ nō rōne oꝑis. Jdem bar. in. l. cũ s. C. de iur. ⁊facti igno. tenet ꝙ si testamẽtũ est nullũ quia deficit volũtas defuncti vel qñ est nullũ ex p̃teritiōe heredis ignorādo ꝙ cũ habeat sic legata nō debẽt ꝙ limito nisi sint ta lia si ẽt sciuisset se habere filiũ fecisset. xviij. q. iiij. c. fi. sʒ qñ testm̃ est irritũ ex p̃ teritiōevel exheredatiōe nihilominꝰ de bent̃ legata oĩa vt ĩ aut̃. ex cā. C. de lib. p̃te. Siłr qñ est nullũ  nō sunt testes sufficiẽtes vł deficit aliqua solẽnitas iu ris ciuilis tũc qñ cōstat heredi de volũ tate defuncti vł per duos testes pōt ꝓ bari obligat̃ naturaliter iure gẽtiũ ad implendā voluntatẽ defuncti q nota. ¶ Quid si heres renũciet hereditati vł [*]nō vult adire. Rñ. pa. in. c. relatũ el. primo de testa. ꝙ nihilominus legata ad pias causas valebũt nō subiciuntur talibus solẽnitatibus iuris ciuilis. ¶ Vtrũ legatũ eccłie edificāde seu monasterio debeat solui cũ fructibus ĩter medij tẽporis. Rñ. Pa. ĩ. c. nos dẽ  te sta ꝙ sic vt cōsulerũt bar. ⁊ Frāc. de alber.  tex. p̃fati. c. nos dicit ꝙ relicta ec clesie cōstruẽde debẽt solui sine diminutiōe. facit pulcher tex ĩ. l. si ita relictũ .§. pegasꝰ. ff. de le. ij. vbi r ꝙ si relint̃ p̃diũ in certũ diẽ puta post. x. ānos vel cũ legatarius erit pubes debet̃ prediũ cũ fructibꝰ ĩtermedij tẽporis sidies fue rit apposita fauore legatarij sic in casu nostro dies apponit̃ fauore ecclesievel monasterij  si fuisset constructa tꝑe te stamẽti legasset simpliciter ⁊ non in di em quod bene no. ¶ Vtꝝ legatũ ad certũ vsum possit ad [*]aliuʒ conuerti. Rñ. Pe de Peru. vbi. s̃. Aut ip̃e vsus potest impleri de iure ⁊ de facto: puta quia legauit quis vt monasterium fiat in tali diocesi episcopus est contentus ⁊ sic licet de iure de conse. disti. j. nemo nullum est impedimen tum in facto  ẽ pecunia ⁊ cetera neces saria ne quid aduerset̃ ⁊ sic potest fieri de facto ⁊ tunc dico ꝙ nō potest conuer ti in alium vsum ⁊ iste est casus. d. cap. nos quidem. ⁊. ff. de admi. re. ad ciui. perti. l. j. ⁊ de hoc est casus in. l. nulli. C. de epis. ⁊ cler. immo si per legatarium non impletur tale legatum reddit ad heredem ⁊ pro hoc est casus in. cap. cuʒ dilecti filij de dona. facit quod not. de condi. apo. cap. verum. Et hec intellige vera nisi in legatis ad pias causas vel nisi ĩterueniat dispẽsatio pape vel alte riꝰ vt. j. dicā. Aut ille vsus potest ĩpleri de iure sʒ nō de facto puta ꝓpter guer ras vel quia pecunia est modica vel nō est locus in eclesia vbi legat̃ ꝓ capella fiẽda ⁊ hmōi ⁊ iste casus est in. l. legatā municipio pecuniaʒ. ff. de admi. re. ad ciui. ꝑti. ⁊ ĩ. d. c. nos dẽ ibi impleri nō potest ꝙ verbũ etiā intelligit̃ de impo tentia facti de rescrĩptis. c. siscitatus et tunc potest fieri cōmutatio autoritate superioris etiā si in testamẽto sit clausula ꝙ nō possit cōuerti ad alium vsum  deputatũ ratio quia volũtas testatoris debet interpretari ẜm ius cōmune vt res magis valeat  pereat. c. abba te de verbo. sig. ⁊ ideo cum de iure cōi possit in aliũ vsum cōuerti nō obstabit talis clausula. ⁊ ex his dicit Gn. ĩ Spec. ti. de edic. instruc. in. §. nũc aliqua q si mihi legatur vt vadā vltra mare ⁊ nul lus audet ire q cōsequar legatuʒ licet nō vadā dummodo vadā ad simileʒ lo cum. Similiter si testator legat ꝓ labo re itineris vel penitẽrie sibi iniũcte vt vadā romā ⁊ ꝓpter ĩpedimẽtũ nō possum ire q cōsequor legatũ dũmō vadā ad locũ similẽ. d. l. legatā excipit̃ q legat̃ ꝓ succursu terre sctẽ  si nũc non possum expectabit̃ tempus ⁊ seruabit̃ legatũ. c. magne de voto. Ludo. de ro. ĩ no. dicit ꝙ legatũ factũ ꝓ calicevł repa ratiōe eccłie si eccłia non hʒ opꝰ de hoc poterit per episcopum solũ fieri cōuer sio in aliũ vsum piũ. Aut vsus pōt impleri de facto sed nō de iure ⁊ tunc aut hoc est  nō est ad aliquẽ finẽ honestũ puta s legat cẽtũ vt fiat ludꝰ teatralis in ecclesia qui est illicitꝰ de iure. c. cum decorem de vi. ⁊ ho. cle. ⁊ sic legatum inutile est ⁊nō fiet conuersio. ar. eo rum que no. in gl. in. l. j. ff. de condi. institu. vel non potest fieri de iure. nō  non sit ad finem honestum. Sed quia ius prohibet. et sic fiet cōuersio in aliũ vsum honestum vt est casus in. l. legatum ciuitati. ff. de vsufruc. lega. ⁊ sic intellige. c. nos quidẽ in verbo nō potest impleri. s. de iure. Exempluʒ testator le gat ꝙ predicatores ⁊ minores se confe rant ad habitandum in suis domibus ⁊ celebrent ibi diuina pro salute anime sue de iure hoc nō potest fieri. c. vnico. de exce. prela. lib. vj. cle. cupiẽtes. de pe. tamẽ vsus est honestꝰ:  pro aĩa ⁊ laude diuina. Similiter legat vt fiat eccle sia in tali loco non potest fieri propter priuilegium quod habent predicatores minores ⁊ hmōi. ⁊ iō fiet in loco cōgruo ⁊ honesto facit ad supradicta q supradixi donatio. j. §. xlvij. ¶ Cuiꝰ autoritate fiet talis commuta[*]tio. Rñ. dñs Pe. vbi. s̃. ꝙ si nō subest cā puta  pōt de iure ⁊ de facto impleri: tũc solꝰ papa pōt. l. legatā. ff. de admi. re. ad ciui. ꝑti. ⁊ cle.  contingit de reli. do. Si ꝟo subest cā legitima pōt dioce sanꝰ etiā si pōt implere de iure ⁊ de facto: nisi testator ꝓuidisset d sit fiendũ delegatovsu nō impleto:  si ꝓuidisset nō posset fieri ↄmutatio. vt no. Bar. ĩ. l. liberto. §. luciꝰ. ⁊ ibi tex. ff. de an. le. ⁊ ꝙ ep̃s ex cā legitima possit cōmutare in alium piũ vsum Facit q no. dñs an. ĩ c. veꝝ. de cōdi. appo. vbi vult ꝙ nō obstāte ꝓhibitiōe testatoris ne alienet̃ ni hilominꝰ pōt ĩ magis piũ. Vide. s̃. do natio. j. §. lj. Jdem tenet Roge. ⁊ Hugo. Jtẽ Ange. ⁊ Jmo. in. l. j. ff. de cōsti. princi. vbi volũt ꝙ iusta subsistẽte necessita te pñt relicta ꝑ testōrẽ in aliũ vsum cōuerti. vt no. ꝑ Bar. ꝑ illũ tex. in. l. fi. ff. de ope. pub. ⁊ in. d. legatā. Ex quibꝰ ↄclu de: ꝙ volũtas ⁊ legata testatoris circa pias cās possunt sine cā etiā ꝑ papam mutari iu aliũ vsum piũ: ⁊ ꝑ ep̃ʒ cā sub sistente solũ uis alij cōiter teneāt ↄ̃ de ep̃o ĩ cle.  ↄtingit. quā limito qñsi ne cā vult fieri cōmutatio:  tũc ꝑtinet ad soluʒ papā alias nō facit q. j. dico. .§. xvij. facit ꝓ hoc quod dicit Lud. de ro. vt. s̃. not. in. §. precedenti. ¶ Querit̃ vtrũ in tali cōmutatione re[*]quirat̃ consensus heredis grauti. Rñd. Pe. vbi. s̃. ꝙ si nō pōt ĩpleri de iure vel de fctō rerit̃ ↄsensus heredis grauati ⁊ eccłie cui sit legatũ. ⁊ ita loquitur. l. le gatũ. ff. de vsufr. le. ⁊ simiłr dic qñcũ ex causa legitima dʒ fieri cōmutatio. ¶ Quid si dubitet̃ an sit cā legitima vt [*]fiat cōmutatio: vel eccłia cui legat̃ aut heredes nō ↄsentiũt ĩ cōmutatiōe. Rñ. Pe. vbi. s̃. ꝙ solus ep̃s poterit. C. de nuptis. l. j. ⁊ si eccłia cui legat̃ consentit vt fiat cōmutatio ⁊ heredes ↄ̃dicũt nihilo minꝰ ep̃s fauebit eccłie legatarie fauo re volũtatis defuncti adimplẽde et nō heredi. ⁊ iste ẽ casus ĩ. d. l. legatũ. Fallit hoc ĩ legato ꝓ monasterio fiẽdo q sine ↄsensu heredis nō p̃t cōmutari nisi fue rit negligẽs  tũc etiā sine eiꝰ cōsensu p̃t ep̃s elapso sermino. d. c. nos quidẽ. ¶ Qui pōt suuʒ offm̃ ĩpẽdere vt legata [*]suũ ↄsequant̃ effectũ. Rñ. Pa. ĩ. d. c. nos. ꝙ etiā iudex secularis etiā ĩ legatis ad pias causas. est tex. in aut̃. de eccłia. ti. §. si quis edificationẽ. siłr tā secularis  eccłiasticꝰ pōt cōpellere vt legata sol uant̃ q̃ fiũt nō certe ꝑsone: vel sic certe: tñ talis est ꝙ nō pōt ĩ iudicio petere vt sunt fratres minores. d. §. si s. secus et set si nō ad piā cām sit legatũ ⁊ certe ꝑ sone factum tunc  oportet ꝙ solũ ad instantiam partis compellat. ¶ Vtrũ ep̃s ĩ legatis ad pias cās possit [*]se intromittere. Rñ. P. in. c. si heredes. de testa. ꝙ si testator ꝓuidit sibi de executore nō pōt nisi in defectũ. vt. s̃. Executor. §. xj. ⁊ in ca. tua nos. de testa. ⁊ in aut̃. de ecclesia. ti. §. si s ꝓ redẽptione. Si ꝟo testator nō ꝓuidit sibi de executore: tũc in legatis pro redẽptiōe capiti uoꝝ ⁊ ꝓ alimonijs pauperũ ꝓuidebit ep̃s. vt in. d. §. si s aũt ꝓ re. ⁊. l. nulli. C. de epi. ⁊ cle. Jn alijs aũt heres. vt in. d. c. si heredes. ⁊. c. tua. ⁊. c. nos. de test. nisi in negligentiam. vt. s̃. executor. §. xiij. ¶ Vtrũ legatũ factũ ꝓ ↄstruẽdo hospi[*]tali pauperũ. in qͦ poneret̃ rector ad arbitriũ certi p̃lati possint heredes muta re in ed: ficationẽ monasterij religiosorũ. Rñ. lappus abbas ĩ cle.  contingit de reli. do. vt refert do. an. in. d. c. nos dem. q Jo. an. cũ busdā iuristis consuluit ꝙ sic. cũ licẽtia ep̃i: etiā ↄ̃dicente illo p̃lato.   meliꝰ facit non aliud sed idẽ facit. c. peruenit. el. ij. de iureinran. sʒ plus est ecclesiā religiosoꝝ facere  hospitale. Facit. c. scripture. de voto et regnla plꝰ semꝑ de re. in lib. vj. ergo ⁊ c. Sʒ ↄ̃ vr̃. xiij. q. ij. vltima volũtas. de cel. missa. cũ marthe cũ si. vbi pʒ ꝙ volũtas de functi ꝓ lege dʒ seruari ergo formaʒ mādati dʒ diligẽtissima accuratiōe seruari nec eo casu plus cōtinet in se q ẽ minꝰ vel ecōtrario. de p̃bẽ. cũ de beneficio. lib. vj. ad hec. Rñ. d. An. ꝙ ista sunt vera in materia odiosa vel ambitiosa ⁊ sic restringibilis. de p̃bẽ. uis. li. vj. sʒ opinio Jo. an. loquit̃ ĩ materia fauorabili. ⁊ maxime aĩe defuncti in q̃ fit plena ĩterpretatio. c. cũ dilecti. de do. vnde ꝟisiłr p̃sumit̃ ꝙ defũctꝰ nō ↄ̃dixisset de mōstrando sibi vsum vtiliorẽ. facit ad hoc ꝙ no. bar. in. l. fi. ff. de ope. pub. ¶ De cautela danda illi qui vult lega[*]re pro anima ⁊ timet parentes. vide. j. pactum. §. xiiij. Legatus est cui a papa certa patria vel ꝓuincia committit̃ gubernanda ẜm Gof. vnde gerit vices pa pe ⁊ est ordinarius ĩ prouincia. c. legatos. de officio. le. li. vj. Ad ꝓpositum eoꝝ que hic dicunt̃. ⁊ an inuẽtus s cogat̃ ad munꝰ legationis. no. glo. ꝙ sic in. l. si s decurio. C. de decu. li. x. ⁊ ĩ. l. dotẽ. ff. solu. ma. Bart. ĩ. l. sed reprobari. de excusa. tuto. ⁊ ꝙ cōueniri nō possunt ꝓ debitis tꝑe legationis ꝓ debitis añ ↄ̃ctis. l. ij. §. legatis ⁊ ibi gl. Bar. ⁊ doc. ff. de iudi. ⁊ ĩ. l. de eo. ⁊ in. l. sed ⁊ si restituat̃ eo. tit. ⁊ testantur apud hostes ẜm cōsuetudinẽ ciuitatis sue no. Bar. ĩ. l.  latronibꝰ. ff. de testa. ¶ Quō faciet fideʒ si rerat̃. Rñ. ꝙ per [*]literas suas. l. vnica. C. de man. prin. ¶ Quot sũt spẽs legatoꝝ. Rñ. due qui[*]dā sunt ĩproprie legati nũcij ⁊ nō iudices ⁊ sunt illi  sepe mittunt̃ a papa ꝓ ambassiata. vel ad aliq nudũ ministeriũ exercẽdũ de bus di. j. iusgentiũ et xcvij. c. nobilissimus ⁊ quasi per totũ. et istos  impedit debet tradi hostibus ⁊ sit seruus. l. vlt. ff. de legationibꝰ. Et ibi loquit̃ de legatis quorũcũ etiā hostiũ: ⁊ secundũ canones sunt excommunicā di. xciiij. di. si s ita. no. gl. ĩ. d. c. iusgentiũ. Quidam sunt legati iudices quos papa facit ordinarios in certa prouincia ⁊ de istis loquit̃ diffinitio p̃missa et titulꝰ de officio legati: ⁊ isti sunt in triplici differentia. ¶ Primi sunt legati nati  natꝰ ĩ sua dignitate efficitur legatꝰ pape. vt archiepiscopus canturieñ. qui eo ip̃o ꝙ archiepiscopus est legatus pape. vt in. c. j. de officio legati et isti dicuntur legati ratione dignitatis. ¶ Sci sunt legati de latere vt sunt illi  mittuntur de curia pape etiā si nō sunt cardinales ẜʒ glosam ĩ. c. pe. de of ficio legati. Sʒ pa. in. c. j. eo. ti. tʒ⁊ bene ꝙ solũ cardinales dicunt̃ legati de latere maxime hodie. ¶ Tertij sunt legati  nec sunt de latere  nō cardinales nec sunt nati quia non in tali dignitate ⁊ sunt illi quibus papa committit le gatiōis officiũ in aliq̃ ꝓuincia vel sua vel aliena. vt ĩ. c. volẽtes eo. ti. Et tales dicuntur legati rōne ꝑsone nō rōne di gnitatis vt primi. ¶ Vtrũ legati nati vel ratione persone [*]habeant iurisdictionẽ in exẽptos. Rñ. Pa. in. d. c. j. ꝙ nō. ⁊ probatur in. c. j. de verb. sig. li. vj. ¶ Vtrũ possint p̃dicti legati absolue[*]re ꝓtectiōe manuũ violẽtia in eccłiasti cũ. Rñ. ꝙ legati nati nō pñt nec ĩ ꝓuincia nec ex̃ nec subditũ nec extraneũ. Ra tio ẜm Pa. in. c. pe. de officio legati.  clerici ꝑderẽt priuilegiũ. c. si s suadere. xvij. q. iiij. cũ nullꝰ haberet ire ad pa pā ꝓ absolutiōe. eo ꝙ dignitas est ꝑpe tua. Jntellige ẜm pa. ibidẽ de iniectione a qua ep̃i nō pñt absoluere:  ab illa a qua ep̃i absoluũt multo fortiꝰ ipsi cum sint ordinarij. Legati ꝟo rōne ꝑso ne possunt absoluere subditos existen tes in prouincia. siłr extraneos ĩ sua ꝓuincia delinquẽtes ⁊ extātes subditos vero suos extra ꝓuinciā suam non pos sunt absoluere ẜm gl. ⁊ cōiter doc. ĩ. d. c. pe. nec etiā de cōsensu iudicis illiꝰ ꝓuincie ẜm pa. ibidẽ. sʒ Jo. mo. ⁊ Jo. an. quos sequit̃ Ge. in. c. j. eo. ti. li. vj. tenẽt ꝙ pñt ⁊ magis placet hec opinio. Subditos etiā suos ⁊ in sua ꝓuincia qui ex tra ꝓuinciam iniecerunt manuũ violẽ tiũ in clericũ ẜm host. nō pñt absoluere. sed Specu. recitat aliquos tenere ꝙ pñt ⁊ mihi plus placet: sicut pñt etiaʒ eos punire de delicto extra cōmisso: extraneos vero aliũde veniẽtes ligatos absoluere nō possunt. Legati vero a la tere possunt absoluere quoscun tā in ꝓuincia eis decreta  extra. tā subditos  extraneos. ẜm gl. ⁊ communiter doc. in. d. c. pe. Host. tamen limitat non haberet locum cuʒ iniuria est enormis quia reseruatur pape. alle. c. si vero. et c. cum illoꝝ de sentẽ. excō. cum si. Sʒ tu tene ꝙ possunt etiā in enormi ẜm Joā. an. Jura vero excipiẽtia enormem iniu riā non loquit̃ in legato a latere. sed in alijs inferioribꝰ. ⁊ hoc sequitur Archi. ĩ. c. j. de officio le. li. vj. communiter doc. in. c. ad eminentiā de sen. ex. Fallit hic in duobꝰ casibus. Primus quādo sunt in presentia pape. secundꝰ quādo sunt reuocati ante regressuʒ ẜm pa. in. c. pe. de officio le.  tunc absoluere nō pñt. ¶ Quid possunt facere dicti legati: vide in. c. legatos de officio. le. li. vj. ⁊ que [*]nō possunt facere habes in gl. c. ꝙ trās latiōes de officio le. ⁊ ĩ. l. multis. c. li. vj. eo. ti. que omitto cum hodie illi qui ha bentur in vsu legati multa possint ex spāli ↄcessiōe q̃ ex eorũ literis potius ex doctrina cognoscitur. ¶ Vtrũ legatꝰ possit ꝓcessum delegati impedire: aut eiꝰ snĩam irritare. Rñ. ꝙ [*]non. c. studuisti. de officio lega. Additio nec similiter potest absoluere excommunicatos vt papa vel eius delegato. dicto capitulo studuisti. ¶ Legatus an possit absoluere. excom municatum a se in sua prouincia extra [*]prouinciam existens. Rñ. secũdũ Jnn. ꝙ sic: si nō sit reuocatus in foro penitẽ tiali. sed in foro contentioso nō nisi re uertatur in ꝓuinciā. ĩtellige nisi egressus esset cum animo non redeundi:  sic expirat legatio. ¶ Quid de ĩpediẽtibꝰ legatos vel nũ [*]cios apłicos ne exerceant eorũ officia. Rñ. ꝙ excōicati sunt ipso facto ⁊ terre. regna vel loca predictoꝝ sunt interdicta tandiu quandiu in cōtumacia per stiterint eorum domini. c. super gentes et regna de officio legati. li. vj. extrauagans est. Legitimatio filiorũ illegitimoruʒ quot modis fit. Rñ. xj. modis. ¶ Primꝰ qñ pater offert filium naturalẽ tātũ nō habẽs filios legitimos inter viuos seruitio curie ciui tatis ex q̃ est oriũdꝰ: vel si pater est oriũ dus de veteri roma. s. constantinopoli. vel noua offerat eum curie cuiuscũ ci uitatis metropolis vt ĩsti. de nup. §. vl ti. ¶ Secundus quādo pater offert eũ imperatori. ⁊ sit curialis in aut̃. quibꝰ modis natura. effi. sui. §. siquis igitur. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ legitimatio est restitutio natalium. vt per Bal. ĩ ti. C. de iure. aure. anul. ⁊ Bart. in. l. gallꝰ. .§. ⁊ quid si tantũ. ff. de libe. ⁊ posth. ⁊ ĩ i. ij. de vulga. ⁊ pup. ⁊ facit ius ĩter oẽs Bald. in dic. l. j. vbi etiā ꝙ soli principi conuenit. ⁊ idẽ Pau. de ca. consi. ccxxv. Additio sed iste nō succedit agnatis ascẽdẽtibꝰ vel descendentibus ex latere patris vt ibidem. ¶ Tertius quādo pater filiā suā natu ralem in matrimonio copulauerit officiali curie ciuitatis de qua est oriũdus vel si pater est oriundus de veteri vel noua roma copulet officiali ciuitatis. metropolis. vt. C. de natura. li. l. iij. ĩ fi. ¶ Quartus quādo nullo alio legitimo existẽte vel si existit nō cōtradicit sʒ cōsentit filiꝰ naturalis patre defuncto cō fert seipsum curie isto mō. vadit ad regimẽ ciuitatis ⁊ dicit vos egetis tali of ficiali ego offero me curie ⁊ seruire ĩ tali officio si curia recipit eũ legitimꝰ erit vt ĩ. d. §. si quis igit̃. ⁊ intellige tales filios naturales talẽ ꝑ oblationẽ legitimatos vt succedant patri ab intestato nō tamẽ alijs cognatis ex parte patris nec ipsi eis. vt in. d. aut̃. §. filium vero. ¶ Quintus quādo pater deficiẽte ꝓlelegitima offert ṗncipi p̃ces ꝓ filijs naturalibꝰ vt sũt filij legitimi successores etiā sine mr̃imonio. dũ tñ ṗnceps p̃ces admittat. d. aut̃. §. illud tamẽ. ¶ Sextꝰ qñ pr̃ ĩ testō dicit euʒ sibi velle succede re si tamẽ filiꝰ post mortẽ pr̃is principi supplicauerit: ⁊ testm̃ ostẽderit. tũc. n. dono ṗncipis ⁊ legis heres erit legiti mus. dũmo volũtatẽ pr̃is sequat̃. vt in d. aut̃. §. si ꝟo his q̃. ¶ Septimꝰ quādo pr̃ ĩ exirema volũtate noĩat filiũ. ⁊ here dẽ ĩstituit. C. de naturali. aut̃. itẽ si quis q limita ẜʒ ꝙ ĩ casu sequẽti. ¶ Octauꝰ quādo ĩ publico ĩstr̃o. s. scripto ꝑ notariũ: aut ẽt si sit scriptũ ꝓpria manu cũ subscriptione triũ testiũ siliũ naturalẽ noĩauit filiũ nec adiecit naturalẽ. sed Bal. ĩ. c. ĩnotuit de electio. tʒ ꝙ opʒ addat suũ q̃si dicat ĩ sua ptāte ⁊ sic legitimũ nec sufficeret sola noĩatio ẜm Bal. ibi. Et si sũt plures filij naturales ex ea dẽ mr̃enati lʒ testimoniũ tm̃ deritvni oẽs erũt legitimi. Et hoc ĩtellige qñ ꝓles legitima nō suꝑest ẜm gl. ĩ. c. ꝑ tuas qui fi. sint le. quā sequunt̃ cōiter docto. ¶ Nonꝰ quādo pr̃ filiũ ex cōcubina no minat filiũ legitimũ ẜm. d. An. in. d. c. ꝑ tuas. q intellige si mr̃ talis est ꝙ potuit esse vxor sua quādo generauit. vt ĩ au. vt lice. ma. ⁊ auie. §. adhec. Ratio ibi ponit̃  ex tali noĩatiōe vt testimoniũ ꝑhibere. ꝙ cũ mr̃e legitimũ habuit vel habeat matrimoniũ. ex quo cōcludo ꝙ si mater vel ipse aliũ accepisset in cōiu giũ viuẽtibꝰ ipsis nō legitimaret talis noĩatio q no. bene. ałs sic et si ex alia vxore haberet filios venirẽt isti cũ illis ⁊ similiter si post. ¶ Decimꝰ quādo pr̃ ↄ̃hit mr̃imoniũ cũ illa q̃ est mater filio rũ naturaliũ ipsiꝰ pr̃is  qͦ dic vt. s̃. filiꝰ .§. j. ¶ Vndecimꝰ quādo legitimat̃ per ꝑapā imperatorẽ aut principes  non habẽt superiorẽ aut habẽtes ptātẽ ab eis. ⁊ de p̃dictis vide in. c. per tuas per do. ibi qui fi. sint leg. ¶ Vtrũ papa possit taliter legitimare: [*]vt succedāt in hereditate ⁊ admittant̃ ad alia tꝑalia. Rñ. pa. in. c. per venerabilem qui filij sint legitimi. Varia fuit. opinio. Sʒ in practica seruatur opinio Joan. ⁊ Ber. idẽ. s. ꝙ non pōt in terris sibi nō subiectis maxime quādo tales sunt adulterini vel incestuosi. ⁊ ꝓ hoc est bonꝰ tex. ĩ. c. dicat aliquis. xxij. q. iiij. ⁊ in. c. vnico. xxxv. q. vij. sed quo ad spiri tualia non est dubiũ. ¶ Vtrũ legitimꝰ sʒ legitimatus per se[*]quẽs mr̃imoniũ sit legitimꝰ quo ad om nia. Rñ. ẜʒ pa. ⁊ gl. in. c. tāta.  fi. sint le. ꝙ sic ⁊lʒ dñs Ant. ibidẽ teneat ꝙ nō in statutis.  statutũ nō cōprehẽdit fictũ l. iij. §. hec verba. ff. de neg. ge. ⁊ sic isti fi cte sunt legitimi ꝓpter ꝟbũ habeātur ꝙ est verbũ fictũ. tñ magis placet ṗma opi.  quādo verbũ habeant̃. profert̃ ab habente potestatẽ paria sunt dicere habeantur pro legitimis ⁊ sunt legi timi. Facit ca. ex parte de spon. ⁊ quod dicit bart. in. l. si is qui pro emptore. ff. de vsuca. ⁊ in. l. si maritus. ff. de adul. vbi vult ꝙ dicere habeantur pro ciuibus ab habente ptātem. Jdeʒ est ac ꝙ sint ciues ⁊ sic tene. ¶ Vtrũ talis succedet in feudo si dictũ [*]est ꝙ transferat̃ ad posteros ex se legitime descendẽtes. Rñ. bal. in. c. natura les si de feu. cō. fue. t ꝙ nō. Sʒ Jac. de belui. ⁊ cōiter do. ĩ. c. lator.  fi. sint leg. tenẽt cōtrariũ. s. ꝙ succedet ⁊ tex. d. ca. naturales. Jntelligit̃  legitimato ꝑ re scriptũ prĩcipis.  cũilla legitimatio sit stricti iuris tan dispẽsatio contrarius est restringẽda. c. ꝙ dilectio de ↄsangui ni. ⁊ affi. sʒ mr̃imoniũ tan fauorabile purgat precedẽtia ⁊ ideo succedet. ¶ Vtrũ legitimatꝰ ab imperatore vel [*]habẽte potestatẽ ab eo sit legitimꝰ quo ad spũalia. Rñ. pa. in. d. c. ꝑ venerabilẽ ꝙ nō. ⁊ iō nec ad ordines ⁊ alia spiritua lia admittet̃. vide gl. x. d. le. ⁊ sequitur bar. ĩ. d. aut̃. ex complexu. nec etiā erũt legitimi in dñio illoꝝ qui nō recognoscunt Jmperatorẽ tum ad ea ꝑ q̃ fieret alteri preiudiciũ puta ad successionẽ bonorum ab intestato. vt no. in. d. c. per venerabilem. ¶ Vtrum cōitas hñs ptātẽ legitimādi [*]ab imperatore possint legitimare ĩ pre iudiciũ agnatoꝝ. Rñ. d. Ant. ĩ. d. c. ꝑve nerabilẽ ꝙ nō? nisi pr̃ ⁊ agnati ↄsẽtiāt  hec ptās tā alteri preiudicialis ẽ restringẽda. l. j. §. si s a principe. ff. ne d ĩ lo. pu. Sʒ bal. ĩ Ru. codi. ẽ ↄ̃ eũ qñ simpłr ẽↄcessa autoritas legitimādi. sʒ credo veꝝ dictũ bal. ĩ filijs naturalibꝰ tm̃: sʒ in spurijs ⁊ alijs ex danato coitu nō credo nisi exp̃sse ↄcedat̃. Facit quod no. Joā. an. ĩ addi. ad spe. in ti.  fi. sint leg.  dicit ꝙ si spurius dupłr. s. ex pr̃e vx orato ⁊ mr̃e maritata ĩpetrat a pa: vel ab ĩperatore rescriptũ legitimationis ꝙ nō vʒ si nō expressit. Facit ꝙ no. pa. in. d. c. ꝑ venerabilẽ. vbi dicit ꝙ ĩcestuosus vl adulterimꝰ. nisi id exprimat ꝑ rescriptũ legitimatiōis erit surrepticiũ.  oẽ tacitũ ꝑ id q papa vel princeps nō ita de facili cōcessisset si illud sciuisset facit rescript ũ surrepticiũ. ⁊ vi ciat. c. postulasti  rescri. Facit ẽt ꝙ no. Host. ⁊ Gof. ĩ sũma ꝙ licet papa legiti met aliquẽ ad dignitates nō intelligit̃ legitimꝰ qͦ ad ep̃atũ alias ma iores: sed tm̃ qͦ ad iferiores de ↄces. p̃bẽ. c. dilectꝰ. vide ẽt. s̃. dispensatio. §. ix. Aduerte tñ hic q dicit ang. ĩ aut̃. qũo natura. effi. sui. §. si quis igit̃ ꝙ pater pōt legitima re filiũ in preiudiciũ filioꝝ legitimoꝝ. sed filius illegitimus non potest se legitimari facere in legitimorum preiudicium. ¶ Vtrũ legitimatus simpliciter intelli[*]gat̃ ẽt quo ad dignitates. Rñ. Host. ꝙ sic sicut simpłr restitutꝰ ad oĩarestituit̃. C.  sẽtẽtia. pa. l. j. uis gof. teneat ↄ̃. iũ ¶ Vtrũ papa dispẽsando in matrimo[*]nio ↄtracto in gradibꝰ ꝓhibitis de iure canonico legitimet filios ante cōceptos. Rñ. ꝙ nō. sed bñ postea concepti erũt legitimi quo ad oĩa ⁊ si expresse le gitimet añ cōceptos nō erunt quo ad oĩa sʒ solũ qͦ ad spũalia ⁊ tẽporalia ĩ ter ris pape nō i alijs. vt ĩ. d. c. fi.  fi. sint le. Additio ẜʒ do. Ant. sʒ Jo. an. ⁊ pa. in. d. c. ꝑ venerabilẽ legiti mādo matrimoniũ vt ex tũc erũt legiti mi ꝑ oĩa si mō ꝓles fuit gñata ex coitu matrimoniali saltẽ affectu licet nō tenuerit de iure positiuo ⁊ verius. ¶ Que requiruntur vtvaleat legitima [*]tio. Rñ. ẜm pa. in. d. c. ꝑ venerabilem ꝙ quatuor primo ꝙ exprimat qualitateʒ legitimatiōis. vt. s̃. §. v. secũdo ꝙ expri mat si hʒ fratres legitimos vel natura les aliter nisi exṗmat̃ nō valeret. tertio ꝙ pater ⁊ filius legitimādus cōsentiāt quarto ꝙ si pater mortuus fuerit vocẽ tur agnati vt cōsentiant nisi princeps vellet legitimare ex certa sciẽtia ipsis nō vocatis pōt. ⁊. n. princeps ex certa sciẽtia restituere in integrũ cũ preiudicio alterius vt no. in. l. fi. C. de sentẽtia passis ⁊ in. l. in cause. ff. de minoribus. Si tamẽ cũ disposuisset vt legitimarẽ tur post mortẽ ipsius tũc non esset necesse ꝙ a gnati vocarẽtur  tũc ⁊ ipsis inuitis possent legitimari adeo ꝙ etiā succederẽt ipsis agnatis ab intestato morientibus. Legitima portio est triplex. s. legi tima trebellianica: ⁊ falcidia. prima debetur de iure nature tantuʒ filijs ⁊ ipsis mortuis de betur. nepotibꝰ ex eis legitime natis nec eis pōt imponi grauamẽ su ꝑ ipsa per legata aut fideicōmissa. Sed bene possunt grauari per debita. Nō potest etiā eisdem ĩponi conditio vel modus Et si apponatur pro nō adiecto habet̃ C. de in of. test. l. omnimō. ⁊. l. se. ⁊ hec ẽ tertia pars hereditatis si sunt quatuor filij vel pauciores si ꝟo sunt quin vł plus: tunc erit medietas totius heredi tatis quaʒ inter se diuident equaliter. C.  inoffi. tes. aut̃ nouissima. Et aduer te ꝙ ista legitima aliqñ sic dicitur. vt ĩ d. l. oĩmodo. Aliquando dicitur debita pars vt in. l. scimus. C. de inoffi. test. Aliquando dicitur debitum simpliciter. vt in auten. de trien. ⁊ se §. j. Aliquando debitum bonorũ sub fideliuʒ. vt. C. de inof. dona. l. si totas. aliqñ dici tur debita iure naturevt in aut̃. de triẽ. ⁊ se. §. hoc nos. Ad propositũ eoꝝ que hic notātur ⁊ d silegitima gl. bar. ⁊ do. ĩ aut̃. nouissima. C.  inoff. test. vbi no. per saly. versi. quero an ꝑ statutũ  hĩs q̃. j. ĩ ꝟsi. seq. ponunt̃. ⁊ no. Ro. sing. 610. incip.  dam cardinalis ⁊ an debeat relinqui filijs. ti. institutionis. no. Math. sing. 104. inci. no. ꝙ illa vulgaris doctrina ⁊ sing. 159. Juri. nota ꝙ si pater. ¶ Vtrũ ista legitima possit ꝑ statutuʒ vel consuetudinẽ in totũ tolli. Rñ. Al[*]bri. dicit in. l. qm̃ in prioribꝰ. C. de ĩof. test. ꝙ cōiter do. ⁊ ẽt vltra mōtani tenẽt ꝙ nō. Alij magni tenent ꝙ potest in to tũ tolli. Sʒ primaveriorvidet̃. posset tñ statutũ vel consuetudo diminuere vel distinguere eam: sed nō in totũ tollere Rō  sicut a natura alimentatio filij a parte depẽdet. fi. de iusti. ⁊ iur. l. j. §. hĩc descendit ita post mortem pr̃is alimẽtatio filij ab hac portione iuris nature depẽdere vr̃ vt innuitur in aut̃. de triẽ. ⁊ se. §. j. ad fi. ⁊. §. prohibemus aũt ibi sivult filioꝝ ⁊ c. ꝓ hoc facit insti. de iur. naturali. §. j. ff. de pac. l. ius agnatiōis ⁊ c. Pa. rñ distinguit ⁊ bene ĩ. c. Ray. de testa. ꝙ aut filiꝰ nō hʒ vñ viuat aliũde. ⁊ sic vera est opi. vltramōtanoꝝ aut hʒ vnde viuat. ⁊ si est ꝟa sca opi. Aduer te tñ. ꝙ in legitima filiꝰ nō pōt grauari ꝑ fideicōmissuʒ ẜʒ cōem opi. ꝑ. l. qm̃ in prioribꝰ. C. de inof. test. ⁊. l. cũ patronꝰ ff. de leg. ij. lʒ barto. ⁊ Dy. dubitauerint in. l. j. ff. devulg. ⁊ pupil. sub. Sed succe dẽtes ab intestato ipsi filio si cōtingat filium decedere impuberẽ possunt gra uari ⁊ est casus in. l. si fundũ ꝑ fideicōmissum cũ. l. se. ff. de leg. j. iō dicit bal. in. l. cũ virũ. C. de fideicō. ꝙ substitutꝰ filio impuberi. poterit grauari vt resti tuat legitimā. filio debitaʒ. ⁊ si verba sunt dubia puta testator dixit post mor tẽ filij mei. ĩpuberis hereditas integra restituat̃ seio: nec expressit per filiũ vel succedẽtes ab intestato filio meo: vel ꝑ substitutũ datũ filio meo fideicōmis.  bebitur in legitima etiā ẜm Bar. in. l.  duos. ff. de vulg. ⁊ pup. sub. et cōiter seqũtur scribentes ibi. ⁊ refert Pa. fuis set ↄsultũ per Joā. de Jmo. ⁊ Fulgo. in c. Raynu. de testa. lʒ bar. in. l. coheredi. ff. de vulg. et pupil. sub. aliter dixerit. ¶ Quid si filius instituatur in minori parte. Rñ. ꝙ nihilominus aget vs ad supplementũ. d. l. oĩmodo.  hec legiti ma datur in bonoruʒ subsidiũ. Additio de iure nature. Si tamen filius institutꝰ renũciaret hereditati nō posset petere legitimā. ẜʒ bal. ĩ. l. vnica. C. qñ non pe. partes. Et bal. in. l. gerit. ff. de acqui. heredi. Nec siłr qñ pater decessit ab intestato. ¶ Sca trebellianica a trebello autore [*]sic dicta debet̃ hec iure institutiōis. et ẽ quarta ꝑs hereditatis totiꝰ fuit cũ s ĩstitutꝰ heres vłr vel ĩ certa quota here ditatis rogat̃ vt restituat alij heredita tẽ sine liberis moriẽdo. iste sic ĩstitutꝰ poterit retinere q̃rtẽ ꝑtẽ totiꝰ heredita tis. Jnsti. de fideicō. hẽ. §. sʒ . C. ad tre bel. ꝑ totũ. Jnstitutꝰ tñ heres ĩ certa ꝑte hāc nō hẽbit. ẜʒ bal. ĩ. l. j. ff. ad. l. fal. ¶ Tertia falsidia a falcidio autore de[*]bet̃ iure ĩstitutiōis. ⁊ ẽ q̃rta ꝑs totiꝰ he reditatis quā ꝑs retinet qñ ĩstitutꝰ heres fuit ⁊. s̃. dodrātẽ. s. tres ꝑ tes heredi tatis est aliquid legatum vel fideicom. de testa. raynal. ¶ Jn bꝰ casibꝰ cessat falcidia. Rñ. ꝙ ĩ [*]decẽ casibꝰ. ¶ Primꝰ ĩ his q̃ legat̃ sicvt nō possint alienari. vt adsuccessores eiꝰ cui relicta sunt debeāt ꝑuenire. C. ad. l. fal. aũt. sed in ea re. ¶ Scs ĩ his  ad pias cās relĩquũtur [*]eccłie aut ꝓ loco vt ĩ aut̃. siłr. C. ad. l. fal. Aduerte hic ꝙ si eccłia vł aliꝰ piꝰ locꝰ institueret̃ hr̃s tũc detraheret falcidiā  legatis factis alteri eccle. vł pio loco:  currit ṗuilegia cũ ṗuilegio. ⁊ sic ↄcurrẽtibꝰ ṗuilegijsvtũt̃ iure cōi facit. l. assi duis. C.  po. ĩ pi. ha. no. pa. ĩ. c. ĩpñtia.  ꝓba. idẽ tʒ Dy. ⁊ set̃ Albri. ĩ. l. si s ad declinādā. C.  epi. ⁊ cle. ⁊ hoc idẽ etiā si ĩdirecte relinq̃t̃ ẜm bal. ĩ. l. auia. §. titio. ff. de cōdi. ⁊ demō. puta cũ relint̃ fundus cum pacto vt restituat ecclesie. ¶ Tertius intestamẽto militis. C. ad. l. [*]falci. l. testō. Sʒ hodie corrigit̃ ꝑ aut̃. de hẽredita. ⁊ fal. §. fi. ⁊ iō non cessat. ¶ Quartꝰ ĩ male ablatis certis vł ĩcer[*]tis leg. ⁊ alijs altẽis. l. ĩ ponẽ da. C. ad. l. fal. ¶ Vtꝝ legās tm̃ ꝓ male ablatis ꝙ legitima iure nature debita minuitur obliget filiũ vł illũ cui debet̃. Rñ. Monal. ꝙ si talia male ablata nō pñt ꝓbari nō tñr heres soluerevt bitũ. s. vt eis alienũ. sʒ vt legatũ. ⁊ iō si legitimā minuit nō tñr soluere secꝰ eẽt ĩ illo cui falcidia cōpetit: quia cum talia legata sint ad pias cās cessat hodie vt dictũ est. ⁊ ideo non detrahet. ¶ Sʒ d fiet talis  tot hʒ restituere in [*]certa q̃ ꝓbare nō pōt. q̃ exhauriũt quasi totā hereditatẽ si nō pōt ĩducere filiuʒ vt sit cōtentus restituere. Rñ. ẜm Monal. ꝙ faciat testm̃ vel codiciliũ ĩ qͦ ordĩ net ꝙ om̃ia bona sua distribuātur pau peribus pro male ablatis in certis asse rens ꝙ plura sunt  oĩa sua bona. ¶ Quĩtus si testator certus de sua quā [*]titate patrimonij prohibeatexpresse de duci falcidiam. ¶ Sextꝰ fi heres nō fecerit ĩuẽtariũ ẜm [*]modũ ⁊ tp̃s statutũ hi duo habet̃ ĩ aut̃. sed cũ testator. C. ad. l. falci. Jdẽ si infra tp̃s legitimũ nō parneritvolũtati resta toris. vt. ĩ. c. Raynal. in fi. de te. Additio Septimꝰ  legato dotisvt l. ij. §. idẽ q̃siuit. ff.  dote p̃ le. viij. ĩ libertate legata. l. papi. ff. dẽ in of. test. Nonꝰ qñ legat̃ instrumẽtũ rei alteriꝰ. decimꝰ casus legis bñficiũ. ff. ad l. falci. ⁊. l. ⁊ si tacitũ. C. eodẽ qñ. si occul tauit vel negauit res hereditatis. ¶ Jn quibꝰ casibꝰ cessat trebellianica. [*]ꝙ in tribꝰ casibꝰ. ¶ Primꝰ ĩ legatis ad pias causas. vt dixi. s̃. Legatũ. ij. §. v. ¶ Scs si testator ꝓhibuit. vt ĩ aut̃. de [*]here. ⁊ falci §. si vero expressũ. Rō  cũ testator possit tollere falcidiā multo ma gis trebellianicā  minꝰ ẽ ṗuilegiata. vt. ff. ad. l. falci. l. ĩ quartā. lʒ ↄtrariũ teneat gl. in aut̃. sʒ cũ testator. C. ad. l. fal. Sʒ cōis opi. verior ẽ ꝙ pōt. vt in. d. §. si ꝟo. ¶ Tertiꝰ est qñ substitutio euanescit. vt puta  ĩgredit̃ religionẽ ille  rogatꝰ ẽ si sine liberis decederet. vel nō maritaretur ⁊ hmōi. vt ĩ aut̃. nisi rogati. C. adtrebel. Addo quartũ qñ iudicis offō ↄpulsꝰ solũ adijt heredi taẽ.  sic totum restituet. Jnsti. de fideicom. in primis. ¶ Vtꝝ legatis multis factis tā ad pias [*]cās  nō pias excedẽtibꝰ facultatẽ he reditatis. debeat fieri detractio tā de le gatis ad pias cās. An solũ  alijs. Rñ. Albri. ĩ. d. l. si s ad declinādā. ꝙ sic cōi ter  oĩbꝰ. Nec ob ꝙ cessat falcidia ĩ p̃dictis  nō ẽ fal. sʒ declaratio legati in aniter fctĩ ab initio. vt. ff. ad tre. l. j. §. si is  quadraginta. ¶ Quid ↄputat̃ ĩ istis legitimis. rñ Pa. [*]ĩ. c. Raynu. de testĩs ꝙ ĩ ltĩa q̃ dr̃ falcidia q̃ ꝓuenit iure ĩstitutōis nō ↄputat̃ nisi ea q̃venerũt iure ĩstitutiōis heredi. nō aũt legata vł alio mō ꝓueniẽtia. Jn quarta ꝟo treb. cōputant̃ nō solũ q̃ veniũt heredi iure institiōis. sʒ oĩa q̃ ꝓueniũt ei ex testō. puta iure legati vel do natiōis. nō alia ꝓueniẽtia extra testm̃ Additio. Et de p̃dictis est casus et ibi Bar. Ange. ⁊ Jmo. ĩ l. q̃rtā. ff. ad. l. falc. ⁊ ibi ponũt rōnẽ dr̃ie ĩ legitima ꝟo q̃ ꝓuenit iure nature cōputant̃ nō solũ ea q̃ ꝓueniũt ex testō qͦcũ ti. sʒ ẽt vndecũ sint ꝓfecta. vt pʒ in iuribꝰ alleg. in gl. d. c. Raynu. ⁊ in. l. in quartā. ff. ad. l. fal. Distinguit tñ pa. ibidẽ circa hoc vltimũ sic. ꝙ aut pat̃ do nauit filio ob cāʒ. puta dotis. vel dona tiōis ꝓpter nuptias. ⁊ illud ↄputat̃ cũ legitima. aut donauit simpliciter et si donatio tenuit. puta  donauit emāci pato vel ꝓpter merita sic nō cōputabitur. Si ꝟo nō tenuit ĩ vita patris. lʒ sit ↄfirmata morte ↄputabiturcũ legitima de qͦ vide ⁊ dic. vt ĩ aut̃. ex testō. C.  colla. ⁊. ĩ. l. filiũ quẽ hñtẽ. C. fami. here. ¶ Vtꝝ s possit deducere duas legiti[*]mas portiones. s. legitimā debitā iure nature ⁊ trebellianicā. oliʒ fuerũt opi. in. l. . C. ad. l. fal. sʒhodie dic cũ Bar tholo. in. d. l. . ⁊ in. l. papinianꝰ in. §. meminisse. ff. de inoffi. te. ⁊ bal. in di. l. filiũ quẽ habẽtẽ ⁊ canonistas in. c. Ray nutiꝰ. ⁊. c. raynal.  test. ꝙ si substitutio seu rogatio sit pure facta aut ad certuʒ diẽ. ꝙ perinde est ac si sit purefacta tũc nō poterit detrahere nisi vnā quā voluerit. Si ꝟo rogatio sit facta sub cōditione vel ad certum diem sic poterit de trahere ambas duas. ⁊ sic ↄcorda ius ciuile cũ canonico q vr̃ discordare in hoc ⁊ hest cōis opi. ẜʒ Pa. ĩ. d. c. raynu. ⁊ rationẽ diuersitatis vide ibi per euʒ. ¶ Vtrũ legitima portio que debet̃ iure [*]nature amittatur ꝓpter delictũ pr̃isin lesam maiestatẽ. Rñ. d. Car. in cle. pastoralis. de re iudi. inver. ceterũ dicit ꝙ landu. tenet ꝙ nō. vñ dicit ꝙ filij audi ta cōdẽnatione patris furtim ⁊ dolose si capiũt suā legitimā nō tenẽtur saltẽ ĩ foro ale ad restitutionẽ faciẽdā prĩcipi  possũt tenere de iure nature q̃ ꝑ posi tiuũ ius nō pōt tolli. ar. in. di. ꝟ. ceterũ. ꝓ hoc  testa. Rayn. §.  ꝟo  pater nō pōt priuare filiũ legitima nisi in casu ĩ gratitudinis vt. C. de inof. tes. l. quoniā i prioribꝰ facit. c. ius dictũ de verb. sig. in aut̃. de here. ⁊ fal. §. si quis aũt nō im plẽs. dr̃ ꝙ ẽt ꝑ reatũ inobediẽtie nō pōt priuari filius legitima. Sed ʒen. ĩ. d. ꝟ. ceterũ tʒ contrariũ rō  ꝑ cōtract ũ pōt tolli legitima que debetur deducto ere alieno. ff. de inof. test. l. papinianus. §. quarta aũt. Sʒ in delictis quasi cōtrahimur  ꝑ quasi cōtractũ se obligat ad penā. ff. de iure fisci. l. ĩperatores no gl. ff. de postu. l. j. §. bestias idẽ tʒ ʒo.  lib.  legitima est quota bonoꝝ quā pater habebat tẽpore mortis nihil aũt hʒ qñ sũt cōfiscata. ff. de inter. ⁊ rele. l. iij. ⁊ q no. ff. de iure patro. l. diui. fratres. Et lʒ de rigore ⁊ subtilitate iuris istud sit ve rius tamẽ mihi magis placet opi. Car. tan magis benigna et eam teneo. rō quia per titulũ lucratiuum ⁊ per dona tionẽ non pōt pater alienare in preiudicium filij. C. de inoffi. dona per totuʒ ⁊ de dona. ⁊ q ibi no. in capitulo. fin. Sʒ fiscus hoc capit ex titulo lucratiuo ⁊ ideo non potest in preiudicium filij. Et ad rationẽ ʒen. dico veram quando per quasi contractum dānificauit prin cipem in bonis ex cuius damno pater esset ei obligatꝰ ad rẽstitutionem alias nō  tũc nō est es alienũ nec ꝓprie pōt dici ꝙ pater teneatur ex q̃si cōtractu sʒ simpłr ex delicto ad Jo. de ligna. iā pa tet responsio  in fraudem filijs titulo lucratiuo facta alienatio non valet. ¶ Vtrũ falcidia ⁊ trebellianica amittā [*]tur per negationẽ fideicōmissi in quali tate vel quantitate facta ab herede illi cui fideicommissum est factũ. Rñ. ẜm Bal. in. l. scimus. §. licẽtia. C. de iure de li. ꝙ sic si ille ꝓbauerit qualitatem vel quantitatẽ fideicōmissi nec aliquaʒ ex ipsis poterit detrahere. Legitimus filius quis dicatur vi de. s̃. filius. Leno s dicat̃. Rñ. gl. ĩ. §. q si i adul terio. xxxiij. q. j. ꝙ est  damnatā adulterā ducit vel  reconciliat sibi eā. vt. C. de adul. l. castitati vel  sciẽter tʒ adulterā vt in. d. §. q si vel  recipit pecuniā ꝓ adulterio. ff. de adul. iij. §. le nocinij. Limita p̃fata in tribꝰ primis casibꝰ ꝟa nisi emẽdatā teneret. Jdẽ lenociniũ cōmittit  q̃stuaria mācipia hʒ  hec nō est minus  ꝓprio corpore questum facere. l. palaʒ. §. lenociniũ. ff. de ritu. nup. De materia huiꝰ. §. ⁊ quot modis lenociniũ cōmittatur ꝑ maritũ no. Cy. in. l. ij. C. de adul. ⁊ in. l. ij. §. lenocinij. ff. e. ⁊ q̃ sit lenonũ pena no. Are. ĩ trac. ma lefi. in versi. adultero. in vlti. glos. ⁊ in aut̃. de leno. §. p̃conisiuꝰ. ĩ gl. col. iij. vbi no. ang. in ṗn. ꝙ lenonũ An soluere gabellam de lucro meretricis vigore statuti ꝙ de qͦlibet lucro soluatur gabella. Leprosus separat̃ ab habitatione hoĩm vt in capitulo primo de coniu. lepro. Adde de notatis in hoc. §. ꝑ Guil. de cung. in. l. nullꝰ. ĩ ṗn. ⁊ ibi quo iure. C. de sum. tri. ⁊ pñt leprosi esse testes. et sodalij cōtestes pñt eũ visitare ⁊ cũ eo nō ĩteresse. l. casus. ⁊ ibi Bal. C. de test. ⁊ sunt irregulares. vt ꝑ eũdẽ Bal. ĩ addi. ad Spe. in ti. de despon. ver. v. ¶ Vtrũ lepra post veniẽs dissoluat mr̃i [*]moniũ. Rñ. ꝙ nō vt pʒ in. d. c. j. ⁊. ij. eo. ti. Sed sponsalia bene soluit. vt ptʒ in c. fi. eo. ti. ¶ Vtrũ vxor teneatur cohabitare cũ vi [*]ro vel eↄ̃rio vir cũ muliere leprosa. Rñ. ẜm gl. in. d. c. j. ꝙ nō ĩ eadẽ domo vel le cto sʒ bene tenet̃ ei debitũ reddere vt ĩ d. c. ij. Sʒ pe. aureolꝰ in. iiij. d. xxxij. dicit ꝙ vbi nō posset sine sua verisimili infe ctione et iam reddere debitũ ꝙ non tenet̃ ⁊ ponit regulā ꝙ nullꝰ tenet̃ redde re debitũ vbi est periculũ verisimile de vltimata infirmitate ⁊ facit ad hoc q dixi. s̃. debitum. §. iij. ¶ Vtrũ leprosi teneantur ad decimas. [*]Rñ. gl. in. c. ij. de ecclesijs edi. ꝙ sic. nisi de ortis ⁊ nutrimẽtis animaliũ suorũ que sole excipiunt̃ ĩ. d. c. ij ⁊iō de alijs te nentur sicut alij christiani. ¶ Vtrũ possint habere ecclesiā⁊ presby [*]terum qui eis celebret. Rñ. quod sic si tot sunt simul quod eam cum cimiterio possint cōstruere: dummodo veteribus ecclesijs de iure parochiali non saciant in iuriam. d. c. ij. ¶ Vtrum leprosi possint promoueri. vi [*]de. s̃. corpore viciatus. §. ix. ꝙ non ne celebrare. nisi vt ibi dicitur. ¶ Vtrum sacerdos et leprosus factus [*]possit in parochiali ecclesia prelatiōis officio fungi. Rñ. quod si sine scādalo ⁊ adhominatiōe populi nō potest illud exercere. dʒ ab officio remoueri. Jtem tamen ꝙ secundum facultates ecclesie administrẽtur ei necessaria quous vĩ xerit vt in. c. tua nos. de cleri. egro. Rectoribus vero ecclesiarum  sine scandalo illorũ qui sunt sauis possunt serui re altari dādus est coadiutor qui curā habent animarum cui adiutori ad sustẽtationẽ congrua portio de facultate ecclesie eiusdem assignetur vt in. d. c. de rectoribꝰ. de cle. egro. Ex quo ptʒ ꝙ nō ꝓhibet̃ celebrare quādo sine scādalo potest. vt ĩ secreto ⁊ huiusmodi. arg. d. c. de rectoribus. Lex secundum ꝙ rationalis creatura ordinat̃ ad gratiaʒ omissis alijs acceptionibus legis secũdum Frā. de mayno. in. ij. sentẽ. est ars honeste viuẽdi ligans hominem ad sui obseruātiā aliter non esset lex nisi ligaret. Ad ꝓpositũ eoꝝ q̃ ĩ hoc. §. dicunt̃. ⁊ ꝙ lex dicit̃ q̃ fit a populo vel a principe: edictũ ꝟo q fit a p̃tore. vt no. Bar. in rubri. C. de legi. ⁊ ꝙ lex pōt tollere consuetudinem etiam cum clausula ge nerali. non obstañ. aliqua consuetudine no. Bald. in aut̃. oẽs. C. cōia. de suc. ¶ Quotuplex est lex. Rñ. vt colligo ex [*]Sco. in. iiij. di. xvij. triplex. ¶ Prima di cit̃ lex nature ⁊ isto modo alid dicit̃ dupliciter de lege nature vno modo tā  principia practice nota ex terminis vel conclusiones necessario sequentes ex eis ⁊ hec strictissime dicuntur de le ge naturali. ¶ Sco modo dicit̃ de lege nature ⁊ large id quod est veꝝ practicũ cōsonũ principijs ⁊ cōclusionibꝰ legis nature in tantũ ꝙ statim notum est omnibus illud conuenire tali legi. ¶ Sca lex dicit̃ positiua diuina q̃ cōtinet̃ in his que sunt in veteri et nouo testamento. ⁊ lʒ Gratianꝰ vocet ip̃am le gem nature. limita eum ꝙ est verũ ꝓut est posita ab autore nature. et distinguit̃ cōtra ius positum ab aliquo  nō est autor nature. ¶ Tertia lex dicit̃ po sitiua hoc ẽ posita de hoĩbꝰ. Multa em̃ eccłia statuit. ⁊ imperatores vltra ius diuinum ꝓpter obseruātiā honestiorẽ in moribus ⁊ propter reuerẽtiā maiorem in suscipiẽdis ⁊ administrādis sa cramẽtis. de prima ⁊ sca habes. j. Pa pa. §. j. ⁊ preceptum per totum. de quibus hic tractare nō intendo. sed de tertia lege positiua q̃ quidem lex positiua tātũ hʒ de rectitudine inquātũ a lege nature deriuat̃. Si vero discordet ab ea iam non erit lex sed corruptio legis. vt Aug. in primo li de liber. ar. Nō videt̃ int esse lex q̃ iusta nō fuerit Vnde inquātum habet de iustitia in tantũ hʒ de veritate legis. ⁊ hoc est q dicit Jsi. in. c. ↄsuetudo. di. prima. Lex erit omne q rōne cōsistit. Nā ẜm Fran. vbi. s̃.  ṗncipia legis nature nō possunt eodẽ modo applicari oĩbus ꝓpter multam varietatem rerũ humanaꝝ. ideo exinde prouenit diuersitas legis positiue. ¶ Quis pōt facere leges. Rñ. ẜm Bal. [*]in. l. oẽs populi. ff. de iustitia et iure. ꝙ quantũ quis hʒ de iurisditione tantũ habet de autoritate condẽdi legem vei statutũ. nec vlterius extendit̃. nisi hic quoꝝ interest cōsentiant vel ad minus sint presentes ẜm Jnnoc. in. c. j. de loca. ⁊ in. c. a nobis el. j. de sen. exc. allega. c. fi. de his que fiunt a p̃la. Ratio ẜm do. Anto. ĩ. c. cũ laicis. de re. ec. nō alie. quia potestas statuendi dependet a iurisdictione ⁊ imperio in statuente et subietione quo ad eum in quẽ statuitur. c. ecclesia. de consts. c. bene quidem. xcvj. di. glo. ⁊ Bar. in. l. j. ff. de iuris. om. iudi. ¶ Vtrũ lex canonica. vel quelibet alia [*]lex seu cōstitutio vel statutũ obliget ad mortale peccatum ex transgressiōe eiꝰ. Rñ. Pa. in. c. clerici officia. de vi. et ho. cle. ꝙ non semper. sicut nec lex ciuilis inducit semper decapitationem. Consi dera ergo ꝙ aut lex habet in se materiam preceptiuam et verisimiliter exco gitatam multum a statuente. et tunc non cures de verbis. quia verba sunt accōmodanda materie. tex. est cum glo. in. c. rogo. xj. q. iij. et pulcher tex. in cle. exiui. de verbo. ⁊ sic dic ꝙ ĩducit morta le. Si ve ro non constat de materia vbi quis esset certus de mente statuẽtis ꝙ vult ĩducere ad mortale sic ĩducit. facit q nota. gl. in. c. iij. ⁊. cap. per venerabilem. qui filij sint legi. ⁊ ibi per Pa. Aut cum nescitur de mente latoris. Tũc cō sidera ꝙ aut verba sunt p̃ceptiua. puta p̃cipimꝰ. iubemꝰ. sic obligat ad mor tale. Facit. c. ꝙ p̃cipit̃. xiiij. q. j. Aut vtit̃ verbis iperatiui modi. ⁊ si materia nō est necessaria nec multũ ponderosa nō obligat ad mortale. vt exemplũ si quis te ꝑcussit ĩ vna maxilla prebe ⁊ c.  est cōsilij. xxiij. q. j. ꝓaratꝰ. Si ꝟo materia est necessaria ⁊ multũ ponderosa sic in ducit mortale tex. est in cle. exiui ĩ. §. itẽ quia preterea de verb. sig. Exemplũ in psal. Vouete q est cōsilij.  votũ fit de suꝑerogatione. ⁊ reddite. ⁊ istud ẽ p̃ce pti.  quod est promissum est debitũ. de pac. c. j. ⁊ debitum reddere est prece ptũ iustitie. l. iustitia. §. iuris precepta. ff. de iust. ⁊ iure. Facit.  obligare se est voluntatis. sed reddere est necessitatis. vt in. l. sicut initio. C. de actio. ⁊ ob. Aut vtimur verbis ĩhibitorijs. vt inhibemꝰ ꝓhibemus. ĩterdicimus ⁊ hmōi. ⁊ sic in ducũt mortale ẜm Pa. ĩ. c. nā cōcupĩaʒ. de ↄsti. aut loquit̃ ꝑ ꝟba cōia. vt decerno statuo. ⁊ similia. ⁊ sic nō obligāt ad mortale. vt. dicit idẽ Pa. ĩ. d. c. nā cōcupiscentia similit̃ est verbũ cōe innouo. et ordino siue in plurali dicant̃: siue ĩ singulari. Aut loquit̃ ꝑ verbũ dʒ ⁊ sic ĩducit mortale dʒ ex suo ꝓprio significato importat necessitatẽ. vt in gl. in cle. Attẽdẽtes. de sta. regu. Jdẽ dicit gl. ĩ. c. ꝓposuit. de appe. ⁊ ꝑ bal. in. l. iij. C. de pigno. ⁊ in. l. sepe. ff. de offi. presi. ꝓuincie ⁊ alijs allegatis. in cle. attẽdẽtes ꝑ glo. ⁊ uis ratione materie aliqñ sit ↄgruitatis. in. c. j. de despō. impu. ⁊ no. glo. in d. l. sepe. ⁊. l. ij. tñ dicit pa. in. c. j. de dolo ⁊ cōtu. Jmproprietates sunt vitāde nō ad sequentiā trahẽde. c. ꝓpterea ⁊. c. fi. q ibi no. de verb. sig. ideo solum habe bit locũ ꝙ sit ↄsilij in casu speciali rōne materie q̃ cōsultiua est. Aut cominatur sub pena excōicationis ⁊ sic ĩducit mor tale:  nisi pro mortali nullus excōicat̃ xj. q. iij. nullus. ⁊. c. nemo ep̃oꝝ. ⁊ de sen. excō. c. j. li. vj. Facit ad hoc. ĩ ar. c. p̃terea. de of. delega. ⁊. l. or̃o. ff. de spon. ⁊. l. ij. ff. de iur. om. iud.  eadẽ obligatiōe qua obligat excōicatio. similiter ⁊ illud per q ad ipsam p̃uenit̃. Facit q no. in cle. qm̃ de vi. ⁊ ho. cler i. vbi tʒ stephanus ꝙ peccat mortaliter ↄ̃faciẽs sanctioni. et r sanctio proprie cōstitutio seu lex penalis. vt ibi no. glo. Aut loquit̃ ꝑ virtutẽ obedientie vel sub pena maleditionis eterne: vel sub indignationis oĩpo tẽtis dei ⁊ hmōi. sic inducit mortale. vt in. c. vnico. de sta. reg. lib. vj. Aut cōsuetudo hʒ vt talia verba obligẽt ad mortale. vt sic inducẽt. arg. c. dilectus. de cō sue. ⁊. l. minime. ⁊. l. si de interpretatiōe. ff. de legi. tex. est in. d. cle. exiui. §. Jtẽ  preterea. sed aduerte hic ꝙ vbi ex se inducit ad mortale non semꝑ peccat mor taliter contrafaciens. vt. s̃. inobedientia dictum est. vt ibi vide. in princ. ¶ Vtrum in foro conscientie lex canoni [*]ca ciuilis vel alia etiā preceptiua semꝑ sit seruanda. Rñ. ꝙ non in. xj. casibus. vt colligo ex Jnno. in. c. quia pleri. de ĩmu. ec. ⁊ de homi. in. c. sicut dignũ. ⁊ ex cōsilio. xxj. Fe. Jo. cal. ⁊ pa. in ꝓlogo decretaliũ. ⁊ Jo. an. ĩ. c. . de vsu. ⁊ alijs. ¶ Primus quando lex positiua distinguit inter forum contentiosum ⁊ cōsciẽtie quia non seruabitur in foro peniten tiali autoritate ipsius legis. c. tua. ⁊ q ibi not. de sponsa. ¶ Secundus quādo ius fundat se super presumptione ⁊ nō super veritate:  in foro conscientie at tendimus ad veritatẽ. vt credamus cōfitenti de omnibus: quia solum agitur de preiudicio ipsius aĩe. c. significasti. de homi. Jdeo si sit veritas contra presumptionem nō seruabitur. vnde licet heres non fecerit inuentarium tamen in conscientia nō tenebitur nisi inquātũ hereditas se extẽdit. uis ius aliter velit.  presumit plus esse in hereditate. vt in aut̃. de here. ⁊ fal. nota hoc ꝓba tur. in. d. c. tua. ⁊ in. capit. literis. in fin. de resti. spo. ⁊ in. c. a nobis el. j. de sentẽ. excōmu. ⁊ vide bal. ĩ. l. j. C. de sac. san. ec. ¶ Tertius quando lex non est ad vtilitatem cōmunẽ sed princeps ꝓpter vtilitatem propriam edidit. Facit. iiij. d. c. erit autem lex. ⁊ r iniusta tunc lex ex fi ne ẜʒ. Pa. ĩ. c. canonũ.  cōsti. ¶ Quartꝰ qñ lex nō distribuit eque onere subditis. sicut debet facere bonus paterfami lias  sic est iniusta ex forma ẜm Pa. ĩ d. c. canonũ. ¶ Quintꝰ qñ excedit antoritatem statuẽris: vt pʒ in statuto ep̃i ꝙ non ligat delinquentes extra diocesim suā ẽt suos subditos. vt in. c. vt animaꝝ de cōsti. li. vj. facit. l. fi. C. de iur. om. iud. ⁊ sic dicitur iniusta ex autoritate. ⁊ pro istis tribus casibus facit quod no. Bar. in. l. vectigalia. ff. de publi. vbi dicit. ꝙ gabella licite fraudat̃ q̃ iuste nō est ĩpo sita. ¶ Sextus quādo est penalis. quia ante condemnationem non tenetur s soluere ĩ aĩe foro penā. vt est gl. singula ris ĩ. c. fraternitas. xij. q. ij. de quo dic vt infra pena. §. iij. ¶ Septimus quādo ra tionẽ seu cām. nos tñ debemꝰ eā coniecturare. ⁊ ad limtes illius limitare vel ampliare eā iuxta theoricā doc. in. l. nō dubiũ. C. de legi. Exẽplũ in ciuitate obsessa statuit̃ ꝙ porta ciuitatis maneant clause. ⁊ hoc ꝓ vtilitate cōmuni. vt ĩ plu ribꝰ pone ꝙ cōtingat hostes inse aliquos ciues. ita ꝙ ĩ dānũ cederet ciuita tis nisi aperirent̃ porte tũc sũt aperiẽde Qr esset nisi aperirent̃ ↄtra bonũ ⁊ vtilitatẽ cōem. verũ est ꝙ nō ꝑtinet ad quẽ libet hoc ĩterpretari nisi ꝑiculũ sit subĩ taneũ. Vel sit manifestum legislatorem illud intẽdisse. sʒ solu. ad regẽtẽ ciuitatẽ ⁊ hmōi. Jtẽ aliud exẽplũ: statuto cauet̃ ꝙ vxore moriẽte sine liberis vir lucret̃ dimidiā dotis quāuis nō exṗmat̃ cũ tñ nos debemꝰ cōiecturare cām huius statuti. vcʒ sumptꝰ mariti quos facit in ducẽdo vxorẽ ad domũ nec alia cā pōt esse. ⁊ sic si nō ducit eā nō dʒ lucrari Secꝰ esset si sic lucraret̃ mulĩer sicutvir. Qr tũc cā extimaret̃ affectꝰ maritalis: ⁊ iō etiā si non duxisset lucraret̃ hoc not. Pa. in. c. ex publico. de cōuer. cōiuga. fa cit q idẽ pa. no. in. c.  in ĩsulis. de sta. mona. vbi dicit ꝙ lex dʒ ampliari et restringi ad limites rōnis exp̃sse. etiam si ꝟba nō patiant̃. vt in. l. adigere. §. uis ff. de iure patrona. ⁊ in. l. cũ. pr̃. §. dul cisssmis. ff. de lega. ij. ⁊ in. l. pr̃. §. fundũ. ff. de leg. iij. Facit. c. cũ dilecta. de ↄfir. vti. vel inuti. ⁊ bonꝰ tex. in regula fi. de reg. iur. li. vj. ⁊ q no. Bar. in. l. Jtẽ querit̃. §.  ĩpleto. ff. loca. ⁊ idẽ Pa. in. c. j. de iura. calũ. dicit ꝙ etiā in penalibꝰ seu odiosis qñ rō est exp̃ssa extẽdit̃ ⁊ ampliatur dispositio legis ad limites rōnis exp̃sse. no. gl. in cle. j. in. ꝟ. eligat̃. de elec. ⁊ ĩ cle. ij. in ꝟ. pileũ de vita ⁊ ho. clericoꝝ. ⁊ in d. regula fi. ⁊ q ibi no. Dy. ⁊ Joā. an. in mercurialibꝰ ⁊ q no. ĩ. d. §. dulcissimis secꝰ esset in dictis penalibꝰ scm eũdẽ Pan. ĩ. c. j. de sentẽ. ⁊ re iudi. vbi allegāret̃ simile sub terminis facilioribus vel paribꝰ vt notat Jnno. ĩ. c. cũ speciali. de appella. Jtẽ iste casus ꝓbat̃  rō legis plus dʒ attẽdi  lex ip̃a. l. j. C. q̃ sit lōg. cōsue. ⁊ prima di. c. ↄsuetudo. vbi r lex est quicquid rōne consistit. vnde Bal. in c. j. de cōsti. dicit. ꝙ lex cōsistit in substātia rōnis. ⁊ bar. in. l. cum mulier. ff. solu. ma. dicit ꝙ rō legis. ⁊ mẽs legis idẽ est: ⁊ ꝓpterea dicit gl. in. l. j. ⁊. ij. C. q̃ sit lōg. cōsue. ꝙ nō minꝰ dʒ attendi rō legis  lex ipsa. hoc intellige de rōne finali que  ipsa lex ẜm bal. in. c. dilectus. el. ij. de rescrip. ⁊ in. l. si s seruo. C. de fur. dicit ꝙ rō finalis est aĩa legis. Jte vbicũ hʒ locum rō legis hʒ locũ etiā lex. C. de in terdic. l. j. ẜm Archi. ⁊ sequit̃ Ge. ĩ. c. vbi periculũ. de elec. li. vj. immo plus etiaʒ si verba cōtradicā vt. l. scire opʒ. §. aliud in ꝟbo sʒ ⁊ si maxime verba legis. ff. de execus. tuto. nō em̃ in folijs. sed in sensu cōsistit euāgeliũ. c. marchiō. j. q. j. ⁊. c. intelligẽtis. de verbo. sic. Facit tex. in. l. iij. C. deli. p̃te. vbi em̃ int manifestissimus est sensus testatoris interpretatio ꝟboꝝ nus tm̃ vʒ vt melior sensu existat Bal. etiā in. l. cōmissorie. C. de pac. inter emp. ⁊ vẽdi. dicit ꝙ iudici lʒ sit iposita necessitas seruādi statutũ scm formā ꝓut iacet ad literā. ar. l. prime. §. si his qui nauẽ. ff. de exercito. tñ nō habebit locũ hec necessitas: nisi saluo intellectu  litera occidit spiritus viuificat. ⁊ facit ꝓ hoc glo. in. c. illo vos in. ꝟ. pignus de pigno. Et ad iura q̃ dicunt legẽ seruandā etiā ĩ foro aĩe. dic ꝙ veꝝ quādo est eadem rō in vtro foro. quia sic nō cessat in foro aĩe. ita. Rñ. Pa. in. c. tua. ĩ fi. de vsuris ⁊ quō ratio vel cā fina lis pōt cognosci. vide. s̃. cā. §. v. Octauꝰ qñ verba legis nō adaptātur ad aliquẽ casum. nec eius dispositio adaptabitur si de mẽte aliter nō ↄstet. hoc est notabi li dictũ Bar. in. l. iij. §. totiens. ff. de dāno ĩfec. ⁊ ĩ. l. ita aũt. ff.  admini. tu. ⁊ ibi dicit statuto cauetur ꝙ soluant̃ pro gabella de quolibet cōtractu sex denarij pro libra istud non habebit locuʒ in re inextimabili.  cũ verba non adaptan tur. nec dispositio. Facit. c. identitatibus. §. sed cũ eas. ⁊ ibi Ge. de elec. libr. vj. ⁊ bar. in. l. constitutuʒ. ff. de testa. mi. Nonus qñ lex ciuilis lʒ non sit improbata de iure canonico fouet lucrũ odio sum ꝓximo vel rigorẽ quẽdā. exẽplum in. c. filius noster de testa. vbi lʒ lex ciui lis disponat valere legatum rei aliene tñ non est seruanda in foro anime quia fouet lucrum odiosum heredi: nec ẽ fun data suꝑ naturali equitate a ꝑte nō con stito de voluntate dfuncti. ⁊ facit in si mili. c. ex parte in fi. de censi. ⁊. c. dilecti de iudi. ⁊. c. j. de dolo ⁊ cōtu. de quo dic. vt. s̃. legatũ. j. §. xiij. Decimus qñ lex ẽ iniusta siue ex forma vł ex sine vł ex au ctoritate vt dictũ ẽ. iij. iiij. ⁊. v. casu siue etiā qualitercũ inducat ad pctm̃ ↄtra legẽ dei aut iuris canōici vt sunt leges que ↄceduntvsuras. contra. c. suꝑ eo de vsuris. Jtẽ que cōcedunt incantatiōes cōtra ventos ⁊ nubes sicut. l. eoꝝ. C. de male. ⁊ mat. cōtra. xxvj. q. v. ⁊. vj. in multis. c. notata. Jtẽ que concedunt prescri ptionẽ cũ mala fide cōtra regulā possessor. de reg. iur. li. vj. Jtem que permit tunt deceptionẽ inter cōtrahentesvs ad dimidiā. cōtra illud  nō egit doluʒ ⁊ c. Jtẽ q̃ noluit aliquẽ obligari ex nudo pacto cōtra. c. iuramenti. xxij. q. v. Jtẽ q̃ nolũtvalere legata ad pias cās nisi per tot testes probent̃ ↄ̃. c. relatũ. el. j. ⁊. c. cũ esses. ⁊. c. iudicāte de testamẽtis. Jteʒ q̃ nolũt teneri heredem ex delicto defun cti. ↄ̃ not̃. in. c. in lr̃is de rapto. ⁊ ĩ. c. tua nos de vsuris. Jtẽ q̃nolũt spuriũ alẽdũ contra naturalẽ pietatẽ. Jiẽ. que ꝓhibent vel p̃mittũt aut disponũt suꝑ con trahendis matrimonijij dissoluendis ⁊ hmōi cōtra canones. Jtẽ que ꝓhibẽt cō prehẽsaʒ in adulteri teneri in. l. crimẽ ⁊ l. castitati. C. de adu. ↄ̃. §. subaudit̃. xxxj. q. j. intellige sivult corrigere se. Jtẽ q̃ cō cedũt cōcubinatũ ↄtra illud exo. xx. nō mechaberis. Jtẽ que priuate ꝑsone ↄcedunt homi cidiuʒ contra illud. nō occides. ⁊ de hmōi habes in locis suis diffusius. Aduerte tamen ꝙ quando lex vel statutum aliquid denegat propter equum bonũ pnblicuʒ. vt puta. ꝙ non soluens gabellā nō audiat̃. vel instrumẽtũ q nō ẽ registratũ in libris cōis reputat̃ falsuʒ habebit locũ ĩ ↄscientia etiā ẜm Bal. ĩ. c. si s ꝑ trigĩta. si de feu do. ↄtrouer. fue. Jtẽ exẽplificat Bar. in extrauagāti ad reprĩmẽdũ ĩ ꝟbo denũ tiationeʒ in macedoniano ⁊ veleiano. quod no. Vndecimꝰ. qñ lex ciuilis non fuit moribꝰ vtentium recepta et canon non disponit aliter expresse nō obligat de necessitate vt no. Pa. in. c. literas de iura calum. De lege canonica vel statu to. dic. vt. s̃. constitutio. §. j. quando nō fuit moribus recepta. ¶ Vtruʒ clerici ⁊ alie persone ecclesia[*]stice teneant̃ seruare leges aut statuta laicoꝝ. Rñ. Pa. in. c. ecclesia sancte Ma rie. de ↄsti. Aut lex disponit specifice su per rebus ecclesiasticis ⁊ bonis eaꝝ. et sic est nulla tan condita ab eo qui nō habet potestatẽ. ⁊ sic non est seruanda. quia nec ĩperator aut aliꝰ secularis ha bet potestatẽ super ecclesias. aut eccle[*]siasticas personas. vt in. d. c. ecłia. ⁊ hoc verũ nisi in duobus casibus. ¶ Primꝰ est qñ est priuilegiatiua.  pōt s ṗuilegiare. etiā nō suũ subditũ. sic ĩtellige. c. nouit.  iud. vbi allegat legẽ Theodo sij. ¶ Scs qñ lex est fũdata suꝑ naturali rōne  tũc dʒseruari. nō rōne legis sʒ rōne iustitie naturalis. l. scire opʒ. ff. de excusa. tuto. §. qui uō iuste. Aut lex disponit generałr nō faciẽdo mẽtioneʒ de clericis vel ecclesiasticis. Sʒ nō pōt seruari sine pctō: vt ĩ p̃scriptiōe malefi dei: ⁊ sic nō est seruanda a quocũ. c. fi. de p̃scrip. ⁊. c. lʒ mulieres. de iureiuran. li. vj. Aut generalis ⁊ rationabilis nec cōtradicit canonibꝰ. ⁊ tũc si est sauora bilis seruāda est etiā quo ad clericos ⁊ ecclesiasticas ꝑsonas. vt in. c. ij. requiris de appella. Vnde statutuʒ q disponit vt existẽtibus masculis mulier nō succe dat porrigitur etiam ad cle. vt no. pa. in c. cōstitutꝰ. de resti. in integr. Similter priuilegiũ cōcessum hoĩbus. alicuiꝰ loci ↄprehẽdit etiā clericos illiꝰ loci. lʒ nō exprimat. Facit. c. ꝙ clericis. de foro. cō pe. no. Jo. de liga. in. c. ꝙ clericis de foro cōpe. ⁊ Bal. in. l. cũctos populos. C.  sum. tri. Et nota. quādo talis lex gñałr disponẽs potest se habere ad commodum ⁊ incōmodũ nō potest dici preiudicialis. Exẽplum statutũ disponit ꝙ ṗ mogenitꝰ succedat: certe secũdo genitus lʒ sit clericus nō succedet. Siłr ĩ sta tuto quo masculi excludũt mulieres nō succedet mulier uis sit effecta religio sa. Et iō oẽs leges disponẽtes suꝑ ↄtra ctibus emp. vendi. locato cōmodato. ⁊ hmōi. si nō ↄtradicũt canonibꝰ sunt ser uāde. etiā quo ad eccłiasticas ꝑsonas. Facit. c. j. de no. ope. nũci. ⁊ est de mẽte. Ho. ⁊. Jo. an. ĩ. c. ecclesia. vt li. pen. Secꝰ si simpliciter afferret preiudiciũ. vt qui non facĩt inuentariũvel ĩfra tale tẽpus non adiuit hereditatem sit priuatus. ⁊ hmōi.  nun pōt esse ad cōmodum ecclesiasticorũ. ⁊ ideo nō tenet̃. Similiter qñ statuit̃ ne possit aliquid vendi. Nō subditis. Aut lex ciuilis est gñalis ⁊ rōnalis: sʒ deuiat a iure canonico. exẽ plũ in. c. ij. de arbi. li. vj. tũc in soro secu li seruabit̃. Sed nō in foro ecclesiestico ne in terris subditis dñio ecclesie:  tunc debet seruari lex canonica in vtro  foro. Facit. c. si duobꝰ de appel. ⁊ q no. ĩ. c. quod clericis:  fo. competẽ. Aut lex ciuilis disponit suꝑ materia ad ecclesiā pertinẽte: nō disponente de ipsa materia. Sed tollendo lucrum q ałs dederat vł imponẽdo penā actũ expli canti Exẽpluʒ primi de raptore contra hente matrimoniũ cũ rapta in quo casu lex priuat oĩbꝰ bonis datis sibi a ra ptore. ⁊ sic nō valet vt vult gl. no. in. c. de puelł. xxxvj. q. ij. ⁊ eā sequi videt̃ Fe der. consi. xxxv. ⁊ mihi placet  vr̃ inti midare matrimoniũ. ⁊ sic nō est seruan da etiam quo ad nō ecclesiasticos. Exẽ plum secundi statutũ punit cōtrahentem sine cōsensu patris vel agnatorum ⁊ nonvalet secundũ Pa. vbi. s̃. Jdẽ ali exemplũ lex punit mulierem contrahentem. infra annum luctus vt. C. de se cun. nup. quasi per totũ. ⁊ non valet ra tione predicta. Sed hoc limito nisi pena apponeretur fauore filiorũ ⁊ propter culpam matris sicut lex que ĩponit pe nam matri: q̃ agnouit tutelā filij transeunti ad secũda vota non petito tutore filio. vt in. l. omnem matri. C. ad tertul.  tũc valet. Aut lex ciuilis disponit cir ca accidẽtia tẽporalia ad actũ spiritua lẽ vt ĩ dote. ⁊ tũc si nō cōtradicit canoni valet. c. Raynutius. ⁊. c. Raynaldꝰ. de te stamentis. ⁊ q legit̃ ⁊ no. in. c. ij. de do. post diuor. re. Et hocveꝝ nisi intimidet contractionẽ mr̃imonij. Si vero cōtra dicit canoni. tunc pendet ab illa q̃stiōe cuius fori sit causa dotis. ⁊ Jnno. in. c.  prudentia de do. post diuor. re. ⁊ Pa. te nuit ꝙ est mixti fori. ⁊ sic lex seruabit̃ in foro suo. ⁊ canon in suo foro: ⁊ locꝰ erit preuẽtiōi. c. cũ sit generale. de fo. cōpe. Aut lex ciuilis ꝓcedit circa actũ spiritualẽ presumendo ⁊ lex canonica inuenit̃ cōtraria puta lex p̃sumit matrimoniuʒ si masculus ⁊ femina simul habitant. l. in libere. ff. de ritu nup. si sit libe ra ⁊ non faciat questũ de corpore. Vt ibi lex canonica p̃sumit adulterium siue fornicationem. xxx. q. v. aliter. ⁊ sic standum est in vtro foro iuri canonico  lex imitat̃ canōes. c. clerici de iud. Et se cundum hoc limita iura que dicunt leges seruandas: que non contradicunt canonibus. ¶ Vtꝝ in penalibus fiat extẽtio legis [*]Rñ. Jo. de Jmo. ⁊ set̃ Gemi. ĩ. c. si post  de elec. lib. vj. ꝙ scm mentẽ compre hensiuā sic ⁊ fortius in fauorabilibꝰ. sʒ scm mentẽ extẽsiuā nō fit in penalibꝰ c. statutũ de elec. lib. vj. Jn alijs aũt non penalibꝰ fit extẽsio ex idẽtiptate rationis vide de hoc gl. ⁊ Ge. in. c. sepe. de tẽ po. or. li. vj. ⁊. j. penas §. v. ¶ Sed quō mens comprehẽsiua legis mōstratur. Rñ. ẜm Jo. de Jmo. ⁊ Ge. in d. ca. si post de elec. lib. vj. ꝙ ex q̃tuor. ¶ Primo ex cōi vsu verboꝝ.  preualet oi rigori ⁊ significatiōi ꝟboꝝ. ff. de le. iij. l. libroꝝ. §. ꝙ tñ cassiꝰ. ⁊ de cōsue. c. cũ di lectꝰ. ¶ Sco si aliter. intelligendo seq̃ ret̃ absurdus sensus cũ debeat esse pos sibilis ⁊ honesta. iiij. dicerit autẽ. ⁊ no. bar. in. l. oẽs ppłi. ff. de iusti. ⁊ iur. Exẽplũ lex. dicit. qui occiderit hoĩem capi te puniat̃. si ad literaʒ deberet intelligi sequeret̃ ꝙ occidẽs se defendendo: vel furiosus esset occidẽdus cōtra cle. si fu riosus de homi. q est absonum. ¶ Ter tio monstrat̃ mens cōprehensiua. Quā do in illa est expressa ratio:  ex illa vt dictũ est colligit̃ mens legis. Facit cle. j. de elec. Exẽpluʒ in. c. ex parte de postulā: vbi ꝓhibitio de aduocādo facta monachisextẽditur ad canonicos:  li cet sint diuersi tñ  cōstitutio fundat sesuꝑ religiōe iō extẽditur etiā ad canonicos. ⁊ ideo oĩs ↄstitutio q̃ hʒ respectum ad religionẽ lʒ loquatur de monachis cōprehendit etiā canonicos ⁊ oẽs  ꝓmittunt etiā vota secus si loque ret̃ de religiōe cũ aliqua qualificatione puta monachus niger ⁊ hmōi. ¶ Quar to compreh enditur mens legis qñ per eandem constitutionẽ vel per aliam ap paret id quod ibi est positũ gratia exẽpli fuisse positũ sicut in. l. j. ff. vti possi. dicitur ꝙ licet verba edicti loquātur  ede tamen in fundo etiā habet locũ. vt in. §. hoc interdictũ omnibus ibidẽ. ¶ Qualiter deprehẽditur mens exten[*]siua legis. Rñ. Joā. de imo. ⁊ Ge. vbi. s̃. ꝙ comprehẽditur ex idẽptitate ratiōis nō scripte. vt in. l. j. C. de interdic. ⁊ re. Facit. c. inter ceteras. de recrip. ⁊ cap. ij. de transla. prela. Nā de similibus ad si milia idem iudiciũ est vt in di. cap. dicitur. ¶ Vtꝝ lex seu cōstitutio concernat fu[*]tura solum. Rñ. Pa. in. c. cognoscentes de ↄsti. ꝙ sic ne afficiat aliquos sine cul pa ⁊ hoc nisi caueatur in lege vt extẽda tur etiam ad preterita. ¶ Viꝝ cũ lex vel statutũ loquit̃ ꝑ ꝟba [*]preteriti tꝑis indulgendo aliquid extẽ datur ad futura. Rñ. pa. ĩ. d. c. cognoscẽ tes ꝙ nō ne detur materia delinquẽdi. vt est tex. limitās hāc materiā in. l. cum lex. ff. de legi. ꝑ quā dicit bar. ꝙ si statuto cauetur ꝙ libet bānitꝰ soluẽs. x. exi matur de bāno. nō habet locũ respectu eoꝝ qui banniuntur de futuro:  dare tur materia delinquendi secꝰ si cessaret hec ratio:  licet loquat̃ per ꝟba prete rita vel pñtia extẽditur ad futura  lex semper loquitur. l. arriani. C. de here. ¶ Quomodo interpretatur. vide. s̃. in[*]terpretatio in prin. [*]¶ Quādo lex incipit ligare. Rñ. ꝙ ad hoc ꝙ lex sit opʒ vt cōstituat̃. sco vt ꝓmulgetur: ⁊ publicatio est vltimus actꝰ ꝑficiens legẽ scm gl. in cle. ꝓlogo ꝑ. l. humanũ. C. de legi. ⁊ iō post est solenniter edita liga statim scientes sine exe ctatione alterius tꝑis vt pa. no. in cap. j. de postn. prela. ⁊ gl. ⁊ Qaulus in cap. [*]ij. de reb. eccle. non alie lib. vj. ¶ Sʒ qñ p̃sumit̃ scĩa legis. Rñ. Panor. in. d. c. cognoscẽtes. ꝙ in legibus ⁊ ↄstō nibꝰ inferioꝝ tp̃s est arbitrariũ ẜm loci q̃litatẽ ⁊ cōditionẽ ꝑsonarũ. Jn legibus aũt imperatoꝝ presumit̃ scĩa post duos mẽses a publicatione fctā in pro uintia vt in aut̃. vt facte noue ↄsti. Jn cō stōne ꝟba pape. Jo. and. in data. li. vj. vultvt liget post duos mẽses a publica tiōe facta Rome. sed rōnes sue nō mihi placẽt. ⁊ iō idem dicam ꝙ de constitutione imperatoris. Et sic videtur etiaʒ tenere Pa. in. d. c. cognoscens. ⁊ lʒ papa dicat̃ habere pedes plũbeos. habet tñ ep̃os ⁊ archiep̃os per quos noticiam dare potest. [*]¶ Vtrũ volẽs ꝓbare ignorantiā sit ad mittẽdus. Rñ. Pa. in. d. c. cognoscẽtesꝙ sic sine aliquo dubio. vt ĩ. c fi.  mr̃i. ac. pos. ⁊ ĩ. l. fi. ff. de decre. ab or. Et sic pʒ ꝙ ĩ cōscĩa non ligat̃ ignorans sine culpa sua. Aliter superflue ⁊ frustratorie admitteretur ad probandum ignorantiā Et hoc est sine dubio quando lex requi rit dolũ facit gl. in. c. ad falsariorum. de cri. fal. alias secꝰ esset. vide. s̃. Jgnoran tia. §. iiij. ⁊ distin gue. vt ibi. ¶ Qũo tollit̃ lex seu constitutio ꝑ cōsue tudinẽ. vide. s̃. Consuetudo §. ix. ⁊x. ⁊. j. Statum. §. xxj. ¶ Vtrũ tollat̃ per legem contrariā. Rñ. Pa. in. capi. cum accessissent de consti. Bar. post Cy. vt in. d. l. oẽs ppłi. dñi ꝙ sic. lʒ nō fiat mentio de prima. nisi habeat clausulā derogatoriā ad secundā  tũc opus esset facere mẽtionẽ de prima. ar. l. si s in prin. ff. de le. iij. ⁊ ĩ. c. nō nulli. de rescri. ali tñ in. d. l. si s. dñt ꝙ si loquamur de ṗuilegio vel rescripto. ⁊ testamento q̃ sunt ṗuata lex sic opʒ fiat mẽtio qñ hñt clausulā derogatoriā ad secũdũ. Si aũt loquimur de legibꝰ ⁊ sta tutis nō opʒ fiat mentio etiā si hñt clausulam derogatoriā ad scm ꝑ cle. dudũ de sepul.  cũ presumant̃ oĩa scire vidẽ tur scienter velle reuocare statuẽdo in contrarium. sed secus est in priuata q̃ est in facto ⁊ mihi placet. ¶ Vtꝝ ex nō vsu inducat̃ ↄsuetudo de [*]rogatoria legi. Rñ. vt colligo ex Pa. ĩ. c. Joan. de cle. ↄiuga. ꝙ aut nōvsus hʒ in se actũ tacitũ ↄtra dispositionẽ iuris: ⁊ tunc inducitur ↄsuetudo. Exẽplũ lex  fert hereditatẽ cōiter et equaliter filijs tā masculis  feminis. l. maximũ vitiũ C. de lib. prete. sʒ ↄsuetudo defert ṗmo genito: vł solũ masculis. licet secundus genitꝰ vel femine nun sint vse illa le ge cōi. tamen cōsuetudo inducit̃ ꝓpter actũ ↄ̃riũ legi. Si ꝟo nō vsus nō habet actũ cōtrariũ nec tacitũ nec expressum legi. si nō inducit̃ cōsuetudo cōtra legẽ per nō vsum sicverbi gratia. lʒ forte sint plus centum anni ꝙ nullusvendidit hermafroditũ nō tñ est abrogata. l. que rit̃. ff. de testa. ho. q̃ vult vt exrimet̃ secũ dũ statũ preualentẽ. Similiter lʒ non agam ↄtra eũ qui mihi damnuʒ dedit actione legis alie nō tñ per hoc abro gatur illi legi. quia illa lex nō necessitat ad agendum sed dat facultatẽ. ¶ Vtꝝ actꝰ gestus ↄ̃ legẽ sit nullus ip̃o [*]so iure. Rñ. ꝙ nō in quatuor casibus. pri mo qñ causa ꝓhibitiōis nō est ꝑpetua sʒ tẽporalis. vt in. c. j. de mat. ↄtra. ↄ̃ in ter. eccłie. ⁊ r tẽporalis qñ est restricta ad certũ tp̃s. puta ꝓhibetur matrimoniũ ꝓpter venerationẽ certidiei. Simi liter de ꝓfessiō e facta infra annũ q̃ ꝓhi bet̃ in. c. ad apostolicā de reg. li. vj. Secus si ꝓhibitiōi si cā est ꝑpetua: puta cũ ꝓhibet̃ alid ꝑꝑ malũ q ĩde se pōtvt mr̃imoniũ ꝑꝑ ↄsanguinitatẽ: ⁊ hōi. ⁊ sic intellige. l. nō dubiũ. C. de legibꝰ. ⁊. c. vi des. x. d. ⁊. clↄ̃dicimꝰ. xxxv. q. iij. ⁊. c. non opʒ. xxxiij. q. iiij. ⁊ ista ẽ theorica gl. c a. tua fraternitas. de spō. duoꝝ. sco qñ ꝓ hibitio legisↄcernit prĩcipaliter fauorẽ alicuiꝰtalia ꝓhibitio hʒ potiꝰ viʒ ex hortatiōis respectu illiꝰ ꝓ cuius fauore principaliter fit  pōt renunciare. ꝓ hoc. iiij. dis. §. hec ⁊ si legibꝰ. hoc pōit Pa. ĩ. c. ad apostolicā de regula. ⁊ ĩfert ꝙ posset ꝑ hoc intẽta: lʒ statuto caueat̃ ne mulier possit ↄ̃ctũ facere sine p̃sentia duoꝝ agnatoꝝ ꝙvaleat ↄ̃ctꝰ sine eo rum p̃sentia. si statutũ exp̃sse nōānullet actũ fctm̃ Facit. l. si. s ĩ ↄscribendo. C. de pa. facit. d. c. ad apostolicam vbi ptʒ obligationẽ acquiri deo. lʒ sit actus ꝓ hibitus a lege fauore profiterivolẽtis. Terrio qñ lex dat certā formā suꝑ eo q alicui ↄuenit ex sua potestate Exemplũ ep̃s ex sua iurisditiōe pōt ab soluere ab excōicatō evbi ↄditor canonis sibi rō re ẜuat. Attñ lex dicit ꝙ nōabsoluat nisifa ciat sic vel sic. si facit contrariũ tʒ tñ ab solutio. secus qñ lex dat potestatẽ illi  eā alias nō hʒ cũ tali forma  si nō ser uat formā nihil facit. hoc capit̃ ex dño Car. in cle. j. de iure patro. ⁊ ↄcor. gl. ibi ⁊ pa. Quarto qñ lex punit ↄ̃ facientem  tʒ si exp̃sse nō anullet factum ↄtra se cus qñ non punit sʒ solũ ꝓhibet  sic nō tʒ: ⁊ sic loquit̃ lex nō dubiũ. C. de legibꝰ hoc ponit dñs Car. ĩ. cle. j.  rescri. diuersa tñ circa hoc est doctoꝝ opinio. busdā dicẽtibꝰ ꝙ ĩ oĩbꝰ casibꝰ facta ↄ̃ legẽ sunt ip̃o iure nulla nisi lege spāli actꝰ sustineat̃ ẜm Jo. an. in. d. c. ad apłi cā ⁊ cũ eo cōiter doc. Sʒ mihi placẽt di cti q̃tuor casus ĩ bꝰ valent gesta ↄ̃. l.  faciũt ad magnā declarationẽ dicte. l. nō dubiũ: ⁊ ꝑ qͦs clrarius potes ĩtellige re qñ fctm̃ ↄ̃ legẽ alia. l. sustinet̃:  tunc qñ alis  p̃dictis q̃tuor casibꝰ ↄcurrit. ¶ Vtꝝ facta ĩ fraudẽ legis teneāt. Rñ. [*]ꝙ nō. vt no. bar. in. l. amplius. ff. reʒ. ra ha. allegat. l. si libertus minorem ⁊ ibi tex. ff. de iure patro. secus esset si fieret ĩ fraudem hominis. etiam principis. vi de pa. in capi. dilectus el. secundo de preben. ⁊ quod not. in. di. l. si libertus ⁊ quomodo fit fraus le. vide supra fraus .§. ij. ¶ De ista materia legis vide. s̃. cōsue[*]tudo ignorālia. ⁊. j. Statutum. vn ap pellatione legis cōprehendit̃ cōsuetudo Facit. c. j. iuncta gl. j. ⁊. ij. de spō. vnde ↄsuetudo est quedā lex. l. de quibus. ff. de legi. ⁊. dist. j. consuetudo. ¶ Aduerte ẜm Jnno. in. c. fi. de re. ec. nō [*]alie. ⁊ sequit̃ Pa. in. c. j. de resti. in integ. ꝙ vbi ius canonicũ in alia materia dat regulā specialẽ: ꝙ non debemus illam distinguere ꝑ ius ciuile: verbigratia ca non induxit suam solẽnitatẽ in alienatione rei ecclesiastice. Jdeo nō debemꝰ seruare illam iuris ciuilis positam. in aut̃. hoc ius. C. de sa. san. eccle. ¶ Vtrũ cōdẽtes leges iniquas peccẽt. [*]⁊ ad d tenent̃. Rñ. ꝙ lʒ de iure tales le ges seu statuta nō valeāt. viij. di. q̃ ↄtra ⁊. xxxij. q. vij. flagitia. tñ faciẽtes ⁊ cōsentiẽtes peccāt mortaliter.  quibꝰ Jsaie. x. ve qui cōdũt leges iniqnas et si sunt cōtra libertatẽ ecclesiasticā sunt excōica ti. vide. s̃. Excōmunicatio. vij. casu. xij. ⁊ tenetur restituere omne damnũ q ꝓ uenit alicui ratione talis legis. Et oẽs voluntarie obseruātes similiter morta liter peccāt. ⁊ oĩa acquisita occasione ta lis legis tenẽtur restituere sicut in simi li dicam de participantibus cum rapto ribus ⁊ nō solum dicunt̃ inique quādo sunt contra legem dei ⁊ nature. sed etiā quādo sunt cōtra ius positiuũ ad pauperes opprimẽdos. ⁊ iustitiā impediẽdam. ẜm Hosti. Quod no. bene. ¶ Vtrũ lex indulgẽs aliquid q pōt in [*]tẽdere in alteriꝰ preiudiciuʒ intelligat̃ saluo interesse partis. Rñ. ꝙ sic. vt tenet bal. de pa. iura. fir. ⁊ Pa. ĩ. c. j. de iudi. ¶ Lex commissoria quid sit. vide. infra [*]pactum. §. xvij. Libellarius contractus qui dicitur datio ad libellum ideʒ est ꝙ emphiteosis. ⁊ ideo ibi vide. et de laudemio soluendo quāuis quidam vt Bar. in. l. si finita. §. si de vectigalibus. ff. de dā. ĩfec. teneāt ꝙ differt. quia emphiteosis fit a dño: sed datio ad libellũ fit a non dño. scilicet vasallo emphiteo ta ⁊ huiusmodi sed temporibꝰ nostris communiter nō differt nisi quādo sit illicite ⁊ vsurarie vt patet ĩfra vsura. j. §. xliiij. ⁊. §. lxiiij. Libellus famosus est compositio in scriptis facta in infamiam alicuius: eius quod probare non vult: ⁊ in publico tactata. De libello ꝙ est breuis mẽbrana ac torem petitionem ⁊ eius causam ⁊ actio nem cōtinẽs vel aliter est scriptura agẽtis questionem cōtinẽs ⁊ futurā actionẽ de promere. vt no. Spe. ĩ tit. de libel. concept. §. j. in princi. ⁊ no. in. l. editi. C. de eden. ¶ Que est pena cōponẽtis libellum fa[*]mosum vel inuentũ  nō cōbusserit vel destruxerit: sed dolose manifestauerit vim ipsius. Rñ. secundũ gl. in summa. v. q. j. Si conuictus est secũdũ leges de capitatur. Siue deportatur. v. q. j. c. hi  inuenti. ⁊. l. vnica. C. de fa. libe. ⁊. fit inte stabilis. iiij. q. iij. ob carmẽ. ff. qui testa. fa. nō pos. l. qui scm canones verberādus est vt in. c. j. v. q. j. Anathematisandus vt in. d. c. hi. qui. ⁊. c. ij. eadem. q. Sʒ si sponte cōfitet̃ nō timore ꝓbationum mitius agit̃ cũ eo. v. q. j. c. ij. ⁊ si punit̃. ad arbitriũ iudicis. de of. deleg. de causis in fin. Si vero vellet ꝓbare q in eo cōtinet̃ nō punit̃. Vt ĩ. d. c. ij.  expedit crimina nocẽtũ nota facere. ff. de iniur. l. eum qui. in prĩcipio ⁊. C. de iniur. l. iij. Quod verum intellige secundum Aʒo. ⁊ Host. in iudicio  extra nemo debet aliuʒ prodere. vj. q. j. summa de penitẽ. distin. j. homicidiorum. ¶ Vtrũ teneat̃ talis restituere famam. [*]Rñ. ꝙ sic. aliũ libellũ in cōtrariũ facien do: ⁊ vltra hoc tenet̃ leso satisfacere de alio damno. vt supra detractio. §. iij. Liber dicitur ille qui nullius subest potestati. ff. de capti. ⁊ postli. re uer. l. nō dubio. §. liber autẽ populus. ¶ Liberā habet potestatẽ qñ sine alte[*]rius consensu quis potest disponere et non aliter in capitulo fina. de postula. prela. ¶ Quid excludit ꝟbũ libere. Rñ. ꝙ oẽm [*]morā ⁊ ↄditionẽ. c. extirpādũ. §. penul. de prebẽ. ⁊. c. si bñficia. de p̃bẽ. li. vj. ⁊ de offō ordi. c. ordinarij. §. ꝙ si forte lib. vj. ⁊ ibi per Jo. an. ⁊ Archid. de ho mi. pro humani. lib. vj. immo secundum alios denotat quandam p̃rogatiuam absolutam seu dominium super actum cui adijcitur vt. l. procuraror cui libera. ff. de. ꝓcu. ⁊. l. iusiurandũ q ex conuẽtiōe .§. ij. ff. de iureiur. de electi. c. cũ nobis olĩ l fi. vide ꝑ Bar. in. l. alio. ff. de ali. ⁊ ciba. leg. ⁊ pa. in. c. cũ liberũ. de sepul. ⁊ in. c. vestra. de loca. vñ liberuʒ dñium nō hʒ quis suꝑ actum quẽ qñ vult illũ exerce re ĩpeditur aliquałr. Oĩs em̃ ꝓhibitio siue tꝑalis siue ꝑpetua cōtradicit liber tati. l. libertas. ff. de sta. ho. quod not.  facit ad multa. Libertus est seruus manumissus de quo. j. manussio. Litera an p̃iudicet scribẽti. Rñ. Pa. ĩ capło fraternitati. de cłici. nō resi. cōcludẽdo post Bar. in. l. lutiꝰ. ff. de sideiusso. Aut sũt lr̃e gñales sicut cũ r p̃sentiũ latori adhibeas fidẽ. et hmōi. ⁊ isto casu cũ iste lator nō possit contrahere vel alid intẽtare in p̃iudiciũ scri bẽtis: sicut scribit̃ sibi mutaret pecuniā ⁊ hmōi nō p̃iudicaret scribẽti. vt in. l. fi. C. q cũ eo qui in ali. potesta.  potius sunt litere recomẽdaticie nisi aliud ad dat̃ puta sub ꝑiculo meo ⁊ hmōi vł nisi dolose dedit illi literas:  tũc teneret̃. ar. l. ꝙ vẽ di. ff. de dolo. Si ꝟo sunt litere magis speciales. puta  r ĩ eistali de mea intẽtiōe plene ĩformato. adhibeas plenā fidẽ.  tũc tenet̃ ⁊ aget acti. mādati ↄ̃ scribẽtẽ ille cui scribũt̃: sʒ nō dʒ ei credere ĩ aliqͦ ꝙ ei appropriet̃ facii. l. si ꝟo remunerandi. ff. manda. Ad ꝓpositũ eoꝝ  hic dicuntur ⁊ ꝙ lr̃e trāsmisse obligāt acceptātẽ. l. ⁊ filiꝰ. ff. ad mace. l. publiꝰ. §. fi. ff. depo. ⁊ Alex. ĩ. l. cũ tabernā. §. i dẽ. de pig. ⁊ sic caute la est ꝙ pñtet̃ corā testibꝰ sciẽtibꝰ teno rẽ earuʒ ẜm Mathesi. sing. suo. xxij. inc. nota mirabile medium. ⁊ sing. 479: in ci. nota mirabilẽ doctrinā ⁊ oĩno Jasō. ĩ repe. l. admonẽdi. col. 112. ꝟ. nota ꝙ il le. ff. de iureiuran. ¶ Quid de eo qui lr̃as alterius aperĩt [*]vide. s̃. Falsarius. §. ij. ¶ Vtrũ dānificās ꝓximum ex literis te [*]ne atur ad restitutioneʒ. vide. j. Restitu tio prima. in ver. scriptura. Litigiosa res dicitur de cuius dñio cā ĩter petitorẽ ⁊ possi dentem mouetur in iudicio. vide. s̃. ces sio actionum. §. ij. ¶ Vtrũ res litigiosa possit alienari vi[*]de ibidem in principio. ¶ Vtrum litigās teneatur ad restōnẽ [*]expẽsarum ⁊ dānorũ parti aduerse. Rñ. ꝙ sic si sciebat. ĩiustā cām fouere: aut si a principio nō sciuit tñ in ꝓcessu cāe co gnouit ĩiustitiā. ⁊ nō desijt tenet̃. ar. in capło dñs de secun. nup. ⁊ ĩ. l. si s inficiatus. ⁊ ibi. Bar. ff. depositi. Litigiosus idem est ꝙ cōtentiosus de quo vide. s̃. Contentio. ⁊ Discoridia. ⁊ grauiꝰ peccat ꝑ se  adulat.  litigiosus frāgit amicitiā. ⁊ sunt illi ꝓprie  ad oĩa ↄ̃riantur cā cōtristandi de nullo curātes. Vt dicit phi loso. tertio ethi. ¶ Vtrum litigiosus debeat o rdinari. Rñ. ꝙ non. xlvj. di. §. j. [*]Loca An liceat mẽdicantibus dimittere. Rñ. ꝙ capta ante cōciliũ de quo in capło cũ ex eo de exces. prela. li. vj. non possunt ałr sũt excōicati ipso fa cto cle. cupiẽtes de penis sʒ cap ta post illud consiliuʒ bñ possunt dimittere ẜʒ Lap. quẽ sequit̃ dñs Petrus de anc. et Gemi. in. d. c. cũ ex eo. ⁊ in. d. cle. in ꝟbo hactenꝰ. j. vs nũc  ẜm Papiā hacte nus ꝑ. h. aspiratum facit duas ꝑtes. s. hac ⁊ tenꝰ. i. vs nũc. Exquo infert Ge. ꝙ fratres ordinis mei Bononie in mōte potuerunt dimittere primum locum quem ceperant ⁊ alium capere cum ha beant licentiam capiendi vnum locuʒ in dicta ciuitate. ¶ Vtrũ dicti mendicātes possunt loca [*]de nouo capere. Rñ. ꝙ nō ad habitādũ que sint propinqua habitationibꝰ hominũ sine licẽtia sedis apostolice q̃ de constitutione bonifacij expressaʒ faciat mẽtionẽ. secꝰ esset de locis in heremis vbi nō est ꝓpinqua hoĩm habitatio  illa de licentia suorũ p̃latorum. ca pere ⁊ mutare possunt. d. c. cũ ex eo. ⁊ no. ꝙ il lud. c. non ꝓhibet transitum singuloꝝ fratrum de loco ad locũ  est ꝑmissus ex cā. c. licet de regula. cum similibꝰ. sed prohibet nouũ capłm siue nouũ cōuẽtũ capi vel locũ ad locũ mutari ẜm. d. pe. de anch. vbi. s̃. ⁊ sic pʒ ꝙ captio case taꝝ vel mutatio q̃s mẽdicātes capiunt ad habitādũ ex trāsitu vel pro infirma ria ⁊ hmōi nō cadit sub ista ꝓhibitione sed solũ quādo pro nouo conuentu seu capitulo capiunt. ¶ Vtrũ loca exẽpta sint in diocesi tali[*]ter ꝙ in ea delinquẽtes incidant in excōicationẽ per statutũ diocesani impo sitam contra taliter delinquentes. vide j. statutum. §. ij. ¶ Vtrum prefati mendicantes possint [*]augmentare loca sua sine licentia pape. Rñ. ẜm Lapum vt recitat Ge. in. d. c. cum ex eo ꝙ sic. quia ista acquisitio post acquisitionem edificatio est de actibus iam permissis. l. ab ea parte. ff. de ꝓba. ergo isti iure antiquo stabitur nisi quatenus ei derogatum est per. d. c. cum ex eo. quod tantum in duobꝰ im mutat. s. in acquisitiōe habitatiōis ĩ loco de nouo: ⁊ secũdo in mutatiōe ⁊ trāslatione quibus in nullo casus noster cō cluditur. Jtẽ ꝓhibitꝰ acrere nouũ ius in re nō ꝓhibetur augmẽtare ius iam q̃sitũ ante prohibitionẽ vt ĩ. c. fi. ij. Rñ. de conces. preben. li. vj. sic in proposito vide de hoc. s̃. excōicatio. vij. cāu. xliiij. Locatio est ꝑsone vel rei vsum facta concessio mercede in pecunia numerāda cōnẽta. Alias si res vel species dare tur nō esset locatio sed cōtractus innoĩatꝰ. s. do. vt facias ⁊ ageret̃ p̃scrip. ꝟ. ff. positi. l. j. §. si s seruũ. ⁊ iō locator dicit̃  sub mercede pecuniaria locat domũ suam ⁊ hmōi cōductor qui ipsaʒ accepit soluẽdo pẽsionẽ vt in. d. §. si s. Aduerte tñ ꝙ ↄ̃ctꝰ innoĩatus inducitur secundũ naturā ↄ̃ctus noĩati cui assimilat̃ nisi aliud actũ fuerit. vt ĩ d. §. si quis sequitur Bar. De notatis ⁊ ꝙ locatio fit duobꝰ mo dis scilicet. vt reddatur id quod locatur vel tantumdem. l. in naue. ʒanseli. ⁊ ibi Barto. ff. loca. ⁊ nō mutat dominiũ rei locate. l. non solum. ⁊ ibi glo. ⁊ Bar. eo. ti. ⁊ Bar. in. l. manumissiōes. in fi. ff. de iusti. ⁊ iur. ¶ Quid potest locari. Rñ. ꝙomnes ille [*]res quẽ vendi possunt nisi sint seruitutes prediales vt iter actꝰ via ⁊ c. que locari non possunt vt est tex. ⁊ glo. in. l. lo care. ff. locati seruitutes autem persona les que sunt vsufructus bñ possunt locari. ff. de vsufruc. l. arboribus. sed non seruitus vsus vt institu. de vsu. ⁊ habi. §. minus. sʒ si sit ab vsufructuario ex tinguitur locatio per mortem ipsiꝰ vsu fructuarij. vt. C. de iur. do. l. si socrꝰ. ⁊ ꝑ maximam ⁊ mediā capitis diminutionẽ insti. de vsufr. §. finit̃. Approprietatio autem fieri non potest locatio seruitutis personalis. ¶ Locare non potest aliquis prelatꝰ re [*]ligiosus ad vitaʒ: nec ad certũ tempus. s. longum redditus: vel partem eoꝝ aut iura aut possessiones monasteriorum: vel aliarum administrationum sibi cō missarum nisi necessitas vel vtilitas ex postulet conuentus: ⁊ cum consensu cō uentus: vel si non habet tunc cũ consen su fiat superioris. aliter suspensus est ipso facto: nec cōductori acquirit̃ aliq ius: secꝰ ad modicum tempus. hoc no. in clemen. monasteriorum. de re. eccle. non alie. ¶ Vtrum fructus decimaꝝ possint lo[*]cari ad annuuʒ censum laicis. Rñ. pa. ĩ c. vestra de loca. ꝙ sic. ¶ Vtrum beneficiatꝰ possit locare red[*]ditꝰ sue ecclesie sine alia licẽtia. Rñ. pa. in. d. c. vestra ꝙ sic. Jntellige nō magnũ tempus. puta pro. ix. annis pōt. Facit gl. in clemen. j. de re. ec. non alie. nec va let statutum sed ꝓhibitio superioris in cōtrarium hoc impedire propter verbum libere quod ponitur in literis. d. c. vestra. ¶ Sed quid si ante tempus locatiōis fi [*]nitũ moriatur. Rñ. ꝙ extinguitur loca tio  comparatur clericus vsufructuario vel vsurario. c. vlt. de pecu. cle. ⁊ ideo extĩguit̃ sicut ius vsufructuarij. de do. c. cōsultationibꝰ. de pigno. c. vlt. ẜm. Jo. mo. qui sic no. ĩ. c. hoc cōsultissimo de re. ec. nō alie. li. vj. ⁊ si soluit pensionẽ non rehabebit a successore in eodẽ beneficio nisi sit conuersum in vtilitatem ecclesie. vt not. Host. in. c. ij. ne prelati vices suas. ¶ Vtrũ sacerdos possit locare operas [*]suas. Rñ. ꝙ ꝓ diuinis officijs dicendis nun lʒ. de simo. c. cũ in eccłie ⁊ multis c. aliter esset simonacus. sʒ ꝓtemporalibus bene pōt locare. lʒ tamẽ ei pacisci cũ aliquo ꝙ moretur in aliqua ecclesia vt celebret ibi diuina: ita tamẽ ꝙ nō ha beat intẽtionẽ ad diuina sʒ ad mansio nem quam ibi facit: vel ad laboreʒ quẽ sustinet: vel ad damnum quod ratione more patitur: vt in. c. ad questiones de re. permu. per ar. ⁊ no. Jnno. in. c. pe. ne p̃. vi. su. ¶ Vtrũ scholaris recedẽs possit ponere [*]aliũ loco sui in domo vel camera cōducta. Rñ. Pa. in. c. ĩter dilectos de fide in strumẽ. ꝙ sic  conductor potest locare alteri rem conductā. l. nemo. C. loca nisi aliud conuenissent. vt in. d. l. ¶ Sed an possit hoc facere inuitis so[*]cijs. gl. instit. loca. in fi. dicit ꝙ lʒ possit iure locatiōis alteri locare ratio tamen societatis ꝓhibet que preualet iuri locationis: cum videatur electa ĩdustria persone. insti. pro socio. §. soluitur. Jdẽ tenet specu. de iud. §. ij. Et clariꝰ Aʒo per. l. perceptiōe. ff. de his qui. deie. vel effu. ⁊ addit ꝙ si scholaris non degit in domo vt debet versari: pōt contra eum agi actiōe pro socio: sed vtili quia directa datur quando contrahitur societas ad comodiorem vsum: ⁊ vberiorẽ questum de qua leges loquuntur. vt notat. Spe. vbi. s̃. Ex qͦ vide ꝙ ĩ materia odio sa nō veniet socius in domo. Et ideo si statutum dicit ꝙ socius teneatur ꝓ socio nō veniet socius in domo: quia non est ꝓprie ista societas. ⁊ in odiosis ver ba stricte capiuntur. l. iij. §. hec aũt verba. ff. de neg. gest. ⁊ in c. in nostra de iu reinran. insuper dicit Panor. in. d. c. inter dielctos ꝙ si male versat̃ ⁊ nō possit compesci aliter a sua insolentia ꝙ poterit expelli per. l. si cōuenerit in fi. ff. ꝓ socio ⁊. v. q. iiij. in loco. ¶ Vtrũ locari possit domꝰ ꝓpinqua al [*]teri magistro ita ꝙ voces adĩuicẽ ↄfun dant̃. Rñ. ꝙ nō. ⁊ si fecerit ṗmꝰ poterit expellere vltimũ. C. de stu. li. vr. ro. l. vni ca. ĩ fi. ⁊ hec cā tractari pōt in ferijs tꝑe messis ẜʒ Host. de iud. c. significauerũt et idẽ posset dici de qͦcũ alio  ĩpediret lectionẽ p̃fati magistri. ar. d. l. vnice. ¶ Cui pōt locari aliq̃ res. Rñ. ꝙ oĩbꝰ  [*]pñt emere: nisi sit miles vł curialis bꝰ nō pñt locari p̃dia ad collẽdũ ne amisso vsu armoꝝ ad opꝰ rurale se trāsferāt vt. C. loca. l. miles. l. curialis. l. vl. subue nit̃ tamẽ ignorāter faciẽti. ff. loca. l. sis ignorās. vbi r ꝙ pōt exigere mercedẽ. Nō em̃. ↄtẽnit disci plinā  ignorauit militẽ. Jdẽ vr̃ ĩ clericis ⁊ monachis ni si ex cā necessitatis. extra ne cle. vel mo. c. j. ⁊. c. secũdo vbi hoc no. Ber. ⁊ Host. ¶ Vs ad q tp̃s pōt fieri locatio Rñ. [*]ꝙ ⁊ ad tp̃s: ⁊ in ꝑpetuũ. vt. ff. si ager ve cti. l. j. ⁊ dicunt̃ vectigales agri  ĩ ꝑpe tuũ locant̃. s. quādiu vectigal soluat̃: vt d. l. j. ⁊ succedit heres in locatiōe ⁊ conductione si moritur cōductor. j. tp̃s loca tionis in iure conductionis. secus in vsufructu qui personalis est ⁊ extingui tur cum persona. ff. loca. l. si quis domũ si fructuarius. ¶ Qñ est merces soluẽda. Rñ. ẜm Aʒo. [*]Gof. ꝙ si actum est qñ sit soluẽda id seruabitur: alias cōsuetudo regionis ⁊ si nō appareat de cōsuetudine id q minimũ est scʒ ĩ fine anni. ita dicit. l. semꝑ in stipulationibꝰ. ff. de reg. iur. ⁊ nota. Host. ⁊ Ber.  cẽsi. ex parte. facit de reg. iur. in obscuris li. vj. ff. de ꝟbo. obli. l.  hoc ano. ⁊. l. eũ . ⁊. ff. qñ dies vsusf. le. ce. l. j. ĩ ṗn. ⁊ hec vera in stipulatiōibꝰ ni si cā quare dat̃ merces aliud rerat. vt puta  datur ꝓ sumptibꝰ. Jn alijs vide ĩ. l. j. C. qñ dies leg. ce. ⁊. d. l. q̃ hoc an no. ⁊ Jnn. ĩ. c. ꝓpter sterilitateʒ de loca. ¶ Sʒ nund pōt locator inlinum ex[*]pellere ante tp̃s finitũ cōductiōis. Rñ. ꝙ sic: ĩn quatuor casibus. ¶ Primꝰ si nō soluit pensionẽ per bien niũ: sed si paratus si soluere audiẽ dus est. ff. loca. l. quero. intellige si alius de consequenti bus non inest. ¶ Secundus si domꝰ locata sit necessaria sue habitationi: intellige ex necessitate superueniente cui aliter prouidere non pōt. vt. l. edẽ. C. locati. aliter non diceretur necessitas si posset ꝓuidere alio modo. secus esset si tꝑe locationis aliā domũ nō habebat  sibi imputabit nec expellere poterit. ff. loca. l. si s domũ. §. huic subiungi. Tertius cũ do mus eget refectione  minatur ruinā q̃ tñ tꝑe locatiōis nō minabat̃. ⁊ ĩ isto casu ⁊ precedẽti dʒ fieri remissio pẽsio nis pro rata tẽporis. c. ꝓpter sterilitatẽ de loca. ⁊. di. l. edẽ. di. l. quero. §. inter locatorem vel prouidebit de alia domo eque idonea. ff. eodem. l. cum plures in principio. Sed an ea refecta poterit cō ductor petere in ea reponi. Rñ. ꝙ sic gl. iũcto tex. l. si. duo. §. cum inquilinus. ff. vti possi. ⁊ ibi per Bart. ¶ Quartꝰ quādo cōductor ĩ domo per uerse cōuersatur sine lesione rei: vt puta tenet publicas meretrices ⁊ sic nō re mittitur pẽsio ẜm Ho. vel versatur per uerse cũ lesione rei tenendo porcos in in solario. incidit arbores nō colit suo tempore. Et tũc remittitur pensio. sed aget ad interesse dñs de dāno dato secũdum Host. in dicto capło ꝓꝑter sterilitatẽ. Et secũdũ hanc distinctionẽ cōcor. do. in. d. l. edẽ. ⁊ in. d. c. propter. qui videntur contrarij. ¶ Vtrũ inquiiinus possit similiter pro pter necessitatẽ dimittere domũ ante fi [*]nitũ tempus cōtra volũtatem domini. Rñ. Pa. ĩ. d. c. pro ptersterilitatẽ ꝙ sic se cũdũ Vin. ⁊ Joan. an. hoc tenet etiā gl. in. l. fi. in lege. §. fi domꝰ. ff. loca. Et quo potest ĩferri ꝙ ꝓpter pestẽ potest dimit ti.  ẽst ꝓbabilis necessitas. ⁊ facit tex. in. l. habitatores. ff. e. ti. Et sic in cōsciẽtia esset seruādũ. uis in foro ↄtẽtioso forte aliter teneretur. ¶ Vtrũ sit minuẽda pẽsio rei locate qñ cōductor nō potuit vti re cōducta. Rñ. ꝙ aut s locat res. ⁊ si stat ꝑ locatoris volũtatẽ quominꝰ re ↄducta nō vtatur ↄductorsic tenet̃ ei ad ĩteresse. l. si de fũ do. C. locati. Si vero nō ex volũtate sed per casum fortuitũ ex eius parte rei locate cōtingentem sic pensio remittit̃ ꝓ rata. Exemplum ex parte locatoris pu ta. Qr ꝓpter delictũ eiꝰ fũdus locatus publicatus est. Exẽplum ex parte rei. veluti si edes locate exuste fuerint vel ager terremotu corruit. vt. l. si quis do mũ in fi. ⁊. l. ex ↄducto. §. j. ⁊. l. sʒ addes §. si quis. ff. loca. Jdẽ dicendũ qñ ex ne cessitate locatori adueniẽte oportuit cō ductorẽ expellere. vel ꝓpter refectionẽ domus. l.  ĩsulā in prin. ⁊. l. si fundus ff. eo. ti. Si ꝟo stat per conduciorẽ vel ꝑ eius culpam quominus re locata vtat̃ nihilominus totā pensionẽ soluere tenet̃. l. colonus §. nauẽ. ff. locati. Si vero ex casu fortuito ex quo re locatavti non potuit simititer tenet̃ qñ locator alteri locando verisimiliter mercedẽ habuisset. alias nō. vt ptʒ ex. l. fi. §. j. ff. ad. l. ro. de. iactu. facit. l. sʒ addes. §. cum quidā ff. locati. Sed in casu qñ s locauit ope ras nec per eum stat quominus eas sol uat sed per conductorem: sic talis conductor etiam si impediatur casu fortui te nihilominus pensionẽ prestabit. vt est casus in. d. §. cũ quidam Quod veꝝ credo in cōscientia quādo talis locator nō habuit cui locando operas acquire ret mercedem ꝓpter talem locationem quā mercedem habuisset si tali non lo casset. Si vero stat per locatorem quo minus operas prestaret tunc si nō ĩpe ditur casu fortuito tenet̃ ad ĩteresse oẽ nec mercedẽ habebit. Siꝟo ĩpediturca su fortuito sic remittit̃ pensio pro rata temporis vt est casus. in. l. vno. §. itẽ cũ quidā. ff. loca. Jtẽ in. l. si hi. C. locati. ⁊. l. aduocationis. C. de cōdi. ob causam. nō autem tenetur ad interesse. Et si iā incoasset operas: vel fecisset aliquas ex pensas ad se preparandum ⁊ tali casu fortuito impeditur repetet cas expẽsas quas fecit propter hoc vt in. l. si pecuniā in principio. ff. de cōdi. ob cām. habetur de eo  paraner at se ire ad locuʒ ⁊ impeditꝰ fuit ꝑ tẽpestatẽ. Fallit hoc vt nō remittat̃ pensio qñ ex casu fortui to stat per locatorẽ in aduocato.  nō repetitur salariũ ab eiꝰ heredibꝰ ipso moriẽte. l. j. ff. de va. ⁊ extraor. cog. Jdeʒ de quocũ habẽte offm̃ publicũ. ⁊ sic loquit̃. l. arboribꝰ. §. de illo. ff. de vsuf. ⁊ l. diem defuncto. ff. de ofiō asse. Jtem fa uore libertatis vt in. l. cum heres. §. stichus. ff.  sta. liber. hec eliciunt̃ ex Aʒo. ⁊ bar. ⁊ alijs in. d. §. cũ dā Ethoc tene nisi consuetudo aliter haberet. vt. s̃. fa milta. §. ij. ¶ Sʒ quid si locata re conductorvsus [*]fuit sʒ sterilitas in eiꝰ fruct ibꝰ cōtigit. Rñ. Pa. in. d. c. ꝓpter sterilitatẽ ꝙ si sterilitas ꝓuenit ex casu fortuito vel eo vi tio rei sine culpa colloni vt puta  timet magnā siccitatẽ: vel aquaꝝ abũdātiā. vel frigus. vel grandinẽ ⁊ hmōi. et nō pōt recōpẽsari cũ fertilitate anni p̃cedẽtis vel sequetis ĩmediate dũmō du ret eadẽ locatio ẜʒ Host. in summa. eo. ti. sic fiet remissio ꝓ rata. puta erit solitꝰ colligere. xv. modios ⁊ soluebat tres aureos nō recolligit nisi decẽ. sic nō sol uet nisi duos aureos: nisi sequẽti āno vł precedẽti recolligit. xx. modios ⁊ idẽ dicas etiaʒ si soluatur certa species:  lʒ nō sit proprie contractus locationis: vt dixi tamen quo ad hoc ideʒ erit iudi ciũ. Predicra tamẽ nō intelliges  ꝑtia rio qui cũ dño lucrum ⁊ damnũ partit̃  nō fit remissio. vt no. gl. in. d. c. ꝓpter sterilitatẽ. Et uis doc. fuerint varij in d. c. propter ⁊ in. l. ex cōductio. ff. e. ti. qñ dicat sterilitas mihi placʒ maxime quo ad cōscientiā quod Jo. an. ⁊ Pa. in di. c. ꝓpter sterilitatem sequũtur. vt. s. dica tur sterilitas quādo nō colligũtur nisi due partes de tribꝰ solitis secus esset ĩ alio modico. Sed aduerte ꝙ si fructus affuissẽt sʒ post recollecti fuerũt mar cuerũtvel exercitus preteriens ip̃os de struxit ⁊ huiusmodi. nō dicetur sterilitas nec fiet remissio pensionis. Secus fierāt recolligeñ. vt in. l. ex. cōducto. §. si vis. ff. loca. ⁊. l. damnum. C. eo. ti. ¶ Sed d si sit fertilitas nunquid aug [*]mentabitur pensio. Rñ. ẜʒ Pa. vbi. s̃. ꝙ aut hoc cōtingit:  fructꝰ plusvalẽt so lito. ⁊ sic non fit augmentatio: sicut nec fieret minutio si minus valerent. Aut ꝓuenit ꝑ industriam coloni: ⁊ sic non augmentabitur pensio: nec sua industria sibi sit dānosa. vt. ff. e. l. ex cōducto ⁊. l. fi. C. de aluui. aut cōtingit ꝓptet bo nitatem rei. ⁊ similiter nō fit. Aut cōtingit melioratio casu fortuito. puta locaui molendinũ. ex quo cōductor solũ per cipiebat. l. ꝓpter alia molendina que nũc sunt destructa pecipit centum ⁊ sic fiet augmẽtatio pensiōis ꝓ rata sicut fieret remissio propter sterilitatẽ. casu fortnito cōtingente.  cōtrariorum eadem est disciplina. xxxij. dis. hospictolũ ⁊. l. j. ff. de his  sunt snivel ali. hoc ideʒ tenet gl. in. l. si merces. ff. e. ti. Propterea aduerte ꝙ cōtractus locatiōis ⁊ con ductiōis est cōtractusbonefidei. vt ĩsti. de act. §. actionũ. ⁊ ideo merces debet conuenire arbitrio boni viri. l. si in lege locationis in prin. ff. locati. aliter resti tuere obligatur. [*]¶ Quid si quis conducit molendinuʒ pro se ⁊ suis heredibꝰ pro certa mercede in perpetunʒ: ⁊ dimissis filijs fit mł tiplicatio in insinitũ. nũquid tenebit̃ molendinum molere illi omnibus illo precio quo cōuenit. Rñ. ẜʒ. Pile. in suis q. xlviij. ⁊ Hugo. ꝙ non quia non vide tur de hoc cogitasse. l. si. quis in vna. ff. de periculo. ⁊ commo. rei ven. Sed alibi. in aut̃. hoc ius. C. de sa. san. ec. dicit ꝙ immo tenetur destructo iure ad q facit. l. si seruitꝰ ita. ij. Rñ. ff. de seruitu. vrba. predio. Sed de equitate conscientie tene primam. [*]¶ Vtrũ locans fundum alieni ad mediũ nulla facta mentione de arboribꝰ nũquid colonus habebit partem fructuum arborũ. Rñ. ꝙ nō. sed locator ha bebit oẽs. l. fructus. ff. de vsur. Et si colouus destruat arbores tenebitur. Similiter eiꝰ culpe imputatur. si alis eiꝰ odio arbores excidat. l. si merces. §. culff. loca. Quod limita ẜm glo. in. di §. cul pe verũ quando propter culpam suam seu doluʒ tale odiũ est cātũ. alias non. ¶ Nũquid post colonus seminauit [*]agrũ si dñs eũ vẽdat alicui poterit expelli per emptorẽ. Rñ. ꝙ nō sed medietatẽ fructuũ habebit. vel prout cōuene rāt: si tamen venditor oẽs frnctus accepisset aget colonus cōt ra venditorẽ. ff. de leg. j. l. nihil. speciale tñ priuilegiuʒ habet colonus fisci ẜʒ Rod. Hic aduer te ꝙ succedẽs in re locata si est de bñfi cijs ecclesiasticis. ⁊ sit facta ab habẽte administrationẽ. ⁊ cũ debitis solẽnitatibꝰ ⁊ causis de quibus. s̃. alienatio. et ad debitũ tẽpus: tenet̃ stare locationi ⁊ si ecclesia foret lesa posset petere restitu tionẽ in integrũ. c. j. de resti. in inte. ⁊. c. j. de reb. eccle. nō alie. Si vero non habebat administrationẽ vt sunt canoni ci simplices. sic nō tenet̃ stare: equipara tur vsufructuario  non pōt locare vltra tẽpus vite sue. l. si s domũ. ff loca. nisi cũ cā rationabili⁊ autoritate ep̃i fe cisset. Cũ vero res locata. nō est ecclesia stica. tũc successor vniuersalis tenet̃ sta re. l. viam veritatis. C. locati. Successor vero particularis in dicta re non tenet̃ stare nisi locator habuisset administrationem plenam: vt maritus in predio dotali. quia sic tenetur. vt in. l. si filio. §. fi. ff. solu. matri. Jdẽ in tutore respectu populi. l. si tutele. ff. de admi. tuto. ¶ Quid si cōductor aliquid expẽdit in [*]re cōducta. Rñ. ẜm Hostien. si expendit necessario. vel vtiliter auxit edificauit vel instituit aget contra locatorem vt restituat expensas. ff. de loca. l. domus. ⁊ ĩ. d. l. sed addes. C. si inquilinus. ⁊ ibi glo. sed clarior tex. est in. l. colonus pri mo. Rñ. ff. eo. ti. Si tñ posset tollere im pensas sine lesione rei non tenet̃ locator. sed ip̃e eas tollere posset. vt in. d. §. si inquilinꝰ. Predicta nō intelligas de expensis factis pro pascendo aĩali locato vel colẽda possesiōe ⁊ hmōi sed de alijs puta curatione morbi. reparatiōe ruine. vł plātatione vineaꝝ ⁊ hmōi. vi de etiaʒ quod dico. s̃. edificans in prin cipio. ¶ Vtrum in locatiōe possit interuenire [*]vsura. Rñ. ꝙ sic est vsura ex parte conductoris. vcʒ quando ratione mutui in terpretati puta  ante tp̃s soluit pen sionem solum habito respectu ad preuentionem tẽporis vel mutui veri minuit de pensione debita. et sic restituere tenetur. Faciunt nota in. c. ad no stram. de emp. et vendi. et in capi. illo vos de pi. ¶ Ex qua culpa tenetur cōductor de re [*]ↄducta locatori Rñ. ꝙ de dolo lata cul⁊ leui:  gratia vtrius contrahitur. in sti. quibus mo. re. contrahi. obli. §. vlti. lʒ alij teneant ꝙ ẽt teneatur de leuissima. sed primũ cōiter tenẽt gl. ⁊ doc. ĩ. l. si s domũ. §. celsus ⁊ in. l. si merces. §. qui calũniā. ff. locati. ⁊ q dico de cōductore idẽ dico de locatore. Et lʒ Mar. in §. qui colũnam. velit teneri locatorem operarum ad transuehẽdas colũnas ⁊ siłia: q̃ facilit̃ tāgunt̃ ẽt  leuissima ꝑꝑ tex.  ibi dicit culpa abest si oĩa facta sunt q̃ diligentissimus quis obserua turus fuisset ⁊ dicat fore speciale ĩ hoc casu. gl. ibideʒ tenet cōtrariũ. Tu tñ sic concorda ꝙ aut aliquis locat operas in re q̃ requirit diligẽtissimā curā vt pu ta polire adamātẽ ĩcidere brocatũ pro veste fiẽda ⁊ hmōi ⁊ tenet̃ de leuissima d. §.  colũnā. aut non locat operas in re talis importātie. Et sic vera ẽ glo.  tenet̃ solũ de leui. nec obstat glo. in. l.  mercedẽ accepit ꝓ custodia. ⁊ in. l. dñs ff. eo. ti. vbi dicit ꝙ si specialiter mercedẽ accepit ꝓ custodia ꝙ tenet̃ deleuisse ma. Pro cuius intelligentia aduerte ꝙ qñ quis mercedẽ accipit ꝓ custodia si sumꝰ in contractu in quo solum tenebat̃ de lata culpa. vt in deposito. sic acceptio mercedis pro custodia faciet vt vt teneat̃ de leui ⁊ sic intellige. c. bona fides. de deposito. ⁊. l. j. §. sivestimẽta. ff. depositi. Si vero simus in cōtractu in quo tenet̃: de leui culpa sicut in locato sic acceptio mercedis pro custodia rei locate faciet vt teneat̃ de leuisima. ⁊ sic loquit̃. ⁊ intellige. l.  mercedẽ. ⁊. l. dñs predicas. Q bñ no. ꝓ soluẽdis multis cōtrarietatibꝰ. Nec solum tenetur de culpa sua: sed etiā illoꝝ quoꝝ opere vti tur. Si ipse diligẽtiā nō adhibuit. l. si merces. §.  colũnā. ff. locati. ⁊. l. itẽ q̃rit̃ per totũ. xxiij. q. iiij. tres personas. ¶ Vtrũ locās vasa vitiosa ignoranter ⁊ [*]ꝓpterea vinũ effusum est: vel marcuit teneatur ad restitutionẽ. rñ. ꝙ sic ad re stitutionẽ interesse vini: nec ignorātia eũ excusat: secus eẽt in pascuis locatis vbi herba pestifera erat quā ignorabat  lʒ aĩalia cōductoris sint mortua non tenebitur locator. vt ĩ. d. l. Sʒ addes. §. j. vbi dicit gl. hoc eẽ speciale ĩ locato vt interesse extra rẽ hic veniat. Jn cōscien tia tñ nō haberet locũ. d. l. nisi qñ locas set talia vasa ꝓ bonis: secꝰ si simpliciter exhibuisset vidẽda per cōductorẽ. igno rās ipse an sint bona vel ne.  tũc cuʒ nō sit in iliqua culpa nō teneret̃. A fortiori tenet̃ ad restitutionẽ ĩteresse  sciẽ ter locat rẽ vitiosam. ar. d. l. sʒ addes. ⁊ q dico in vasis intellige in omnire vi tiosa: ex qua dānũ ꝓximo euenire pōt. Quod no. ꝓ illis  locāt eqͦs  volunt se in aquis si destruātur vestes tenẽtur ⁊ similes. secus in cōmendato. ¶ Quid si natura ponat res meas ĩalia [*]naui quāvbi posuerā. ⁊ perierũt. Rñ. ꝙ tenet̃. d. l. itẽ querit̃. §. j. ⁊ hoc verũ si in uito dño. Si ꝟo bona fide ⁊ sine culpa nō tenet̃. siłr nō tenet̃ etiā si dolose potuisset qñ vtra nauis perijt ĩ eadẽ na uigatiōe. ff. ad. l. ro.  iac. l. fi. §. j.  lʒ sit in culpa infideliter rẽ tuā cōtractando nō tñ ex tali culpa est amissa. ex qͦ oĩno peritura erat. quod bene no. ¶ Quis ꝓbabit affuisse dolũ vel lataʒ [*]culpā. Rñ. ẜʒ Host. ꝙ cōductor puta pa stor sicut argẽtariꝰ dʒ ꝓbare amisisse ra tiōes cũ ruina vł ĩcẽdio. l. si s ex argẽ tarijs. c. vl. ff. de edẽdo. Jdẽ de custode ceteris. l. vl. ff.  custo. ⁊ exhibi. re tñ ałs  doluʒ alle. ꝓbare dʒ. l. qͦtiẽs §.  dolo ff. de ꝓbati. Ego tñ hoc nō teneosʒ dico ꝙ qñ s tenet̃. solũ  dolo ⁊ lata culpa ꝙ ĩcũbit ꝓbō dicẽti eũ fuisse ĩ dolovł la ta culpa. sʒ qñ tñr de leui vel leuissima tũc tenetur probare casu amisse. Et sic loquũtur. d. §. vltimus. ⁊. d. l. vi. Lucrum non dicitur nisi deductis expensis. l. illud in glos. C. de colla. ⁊. ff. ꝓsocio. l. mutius. Ludus ⁊ iocus ⁊ alius spiritualis ⁊ diuinus: et iste est ille  pro uenit ex magna mẽtis deuotione de  ĩ psal. oẽs getes plaudite: quẽ exercuit Dauid qñ ante Archā dñi saltabat. ij. Ro. vj. ⁊ iste sanctꝰ ⁊ virtuosus est. De hic notatis ⁊ ꝙ oĩs ludus a sar di est ꝓhibitus vt in alleg. aut̃. alearũ ⁊ ĩ aut̃. interdicimꝰ. ⁊ ibi saly. ⁊ doct. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ bal. in aut̃. ex testamẽto col. vij. C. de coll. ⁊ vincẽs ad illũ ludũ dr̃ habere causaʒ lucratiuā. Bal. no. in l. j. in. fi. C. si d in frau. patro. Ludꝰ ve ro ẽt licitꝰ ꝓhibet̃ tā clericis  laicis si iudatur vltra vnũ solidũ. d. aut̃. aleaꝝ vsus q est vnũ pro tota die sine interpolatione nō aũt in quolibet ludo vntꝰ solidi no. Bar. in. l. inflciẽdo §. infans ff. de fur. intellige solidũ. i. aureum. ẜm Pañ. c. clerici devi. ⁊ ho. cle. vbi dictt ꝙ superlucratuʒ debet restitui lʒ de ↄsuetudine non fit. ¶ Est alius ludus qui dicitur humanꝰ [*]qui fit ad recreationẽ suam vel alioruʒ vel causa virtutis experiẽde. ⁊ iste aliquando dicitur theatr alis a loco apto ad theorandum scilicet speculandum. Aliquando larualis. que larue sunt de formitates hominum per appositionẽ colorũ vel rerum que vulgariter dicun tur maschere. Aliquādo histrionalis in quo quis de persona sua facit ludũ qui vocatur vulgariter stragitatorio alius illorũ qui ludunt ad bagatelle q̃ sunt rerum honestarum demonstrationes. Alius hastiludialis in quo luditur cũ hastis id est lanceis qui dicitur vulgarigiostra. Alius torneamentorũ qui ho die nō est in vsu in quo quidā include bant se ĩ quodā circuitu ad pugnādũ. Quidā pilealis balistalis saltalis scacalis corealis ⁊ huiusmodi  habẽt no mina ab eo in quo exercent̃ q̃ plura sũt  vocabula. vt. l. natura. ff.  p̃scri. ver. ¶ Vtrũ talis ludus humanus sit ꝓhi[*]bitus. Rñ. ꝙ de se nō est malꝰ sʒ aliquā do rōne alicuius circũstātie est ꝓhibitus etiā de p̃cepto. Prĩo rōne loci. nam tales ludi nullo mō pñt fieri in eccłia: aut loco sacro. c. cũ decorem de vi. ⁊ ho. cle. ⁊. c. decet de immu. eccl. li. vj. Vnde nō excusarẽ a mortali  talẽ faceret in ecclesia nisi foret d modicũ cũ videat̃ iure diuino ꝓhibitꝰ ibi domus or̃onis vocabit̃. Demōstrationes ꝟo q̃ fiũt ad honorẽ dei puta passiōis xp̃i ⁊ vite ali cuiꝰ sctĩ nō sũt ꝓhibite ibi fieri  nō ꝓprie vocant̃ ludi vt no. ĩ. d. c. cũ decorẽ. sco ꝓhibent̃ tales ludi rōne ꝑiculi lesionis corporalis sicut torneamenta et hmōi de torneamẽtis ꝑ totũ. vnde oĩs ludꝰ in quo ꝓbabiłr imminet periculũ mortis corporalis ꝓhibet̃ sub pena pctĩ mortalis  ↄ̃ p̃ceptũ dei Mat. xx. diliges ꝓximũ tuũ. facit lex cruẽta iuncta gl. C. de gladi. ⁊. l. nā ludus. ff. ad. l. al. secꝰ quādo nō ĩmineret ꝓbabiłr lʒ aliquādo accidisset ⁊ raro. Tertio ꝓhi bet̃ rōne ꝑsone Nā cłicis ⁊ multo magis religiosis ꝓhibet̃ oĩs ludus cũ armis vt in. c. cōtinebat̃ de homi.  ⁊ ar ma portare nisi cā defensiōis sunt ꝓhi biti de p̃cepto vt. ĩ. c. clerici arma de vi. ⁊ ho. cle. Siłr ꝓhibet̃ eis ludꝰ histrionalis. vt no. in. c. donare. lxxxvj. dist. de quo dic vt. s̃. Histrio. Quarto ꝓhibet̃ rōne scādali vt puta clericis ⁊ religiosis aliquẽ ludũ exercere ĩ publico ex qͦ scłares scādaliʒarent̃ esse pctm̃ mortale. ẜm ꝙ. j. dico. Scādalũ. §. ij. Jdẽ dico quādo s ex tali ꝓuocaret aliũ ad scādalũ mortalis pctĩ: sicut ĩ choreis⁊ mul to magissibi ĩmineret ꝓbabiłr tale scādalũ. ⁊ hoc aduerteret peccaret mortałr secꝰ si de scādalo nō aduerteret:  nisi foret ĩ lata culpa nō credo peccaret mor tałr. Aduerte tamẽ ꝙ clericis ⁊ religio sis ẽ ꝓhibitꝰ rōne honestatis cłicalis oĩs ludꝰ in qͦ ex ꝓpria ꝑsona faceret lu dũ ĩ publico sicut esset saltatio choriʒa tio. ⁊ hmōi. Vñ nō excusarẽ eos a mortali. ar. c. ꝓ dilectiōe ĩ fi. de cōse. di. ij. et q no. doc. ĩ. d. c. cũ decorẽ. secꝰ ĩ secreto cũ alibꝰ domesticis. Jtẽ ludꝰ carnalis ẽ eis ĩterdictꝰ  nō ꝑsit mutare habitũ nisi ex cā rōnabili. vt. s̃. excōicatio. vij. casu. xxvij. Et lʒ Jaco. de are. ĩ. l. si s cũ sciret. ff. ꝓ emptore. ⁊ Cy. ⁊ Pe. ĩ aut̃. de san. epis. ⁊ cler. in. §. ĩterdicimꝰ. el. ij. teneāt ꝙ ludꝰ scacoꝝ ꝓhibeat̃ cłicis. Rō scm Mat. ĩ. d. §. ĩterdicimꝰ.  nō minꝰ facit eos deniare a diuinis officijs in bꝰ debẽt ĩsistere vt. l. gñałr. C. de epis. ⁊ cłi. sicut ludꝰ aleaꝝ  ẽ eis ꝓhibitus ibidẽ ego tamẽ dico verā eẽ p̃dictā opi nionẽ ẽt ĩ oĩbꝰ ludis qñ ꝑꝑ eos dimitte rẽt debita diuĩa ad q̃ tenent̃. ałs nō vñ lʒ ludere ad scacos. vt tʒ Ri. ĩ. iiij. di. xv. sicut alijs secularibꝰ nisi rōne scādali vel ĩhonestatis cłicalis vt puta publi ce ludẽdo. ¶ Quĩto rōne cupiditatis. vñ tʒ. Math. vt no. Car. ĩ cle. ij. de vi. et ho. cłi. ꝙ ludẽs ad scacos cā cupiditatis peccat mortałr. Q ĩtelligo veꝝ qñ talis cupiditas eẽt mortalis de se de qͦ qñ sit mortalis vide. s̃. auaritia. §. j. et idẽ dic qñ fieret ex q̃cũ alia mala ĩtẽtiōe foret mortale si ĩtẽtio ẽ de eo q est pctm̃ mortale. Attẽde tamẽ ꝙ quando talis ludꝰ hũanꝰ sit cā lucri ṗncipałr ẽ illicitꝰ. Vñ peccāt veniałr  debẽt ludere ṗncipałr cā recreatiōis ⁊ solatij ⁊ exercẽdi ĩgeniũ vel ꝟtutẽ corꝑis: veꝝ ẽ  faciłr ĩducit ad mortale qñ fit ṗncipałr cā lucri vt pʒ ex experiẽtia ⁊ vituperādꝰ lʒ lucratũ nō sit nisi de bono cō silio pauperibꝰ errogādũ. Sexto rōne tꝑis puta  dies festꝰ p̃ceptꝰ. Nā cuʒ tali die ꝓhibeat̃ oẽ opꝰ seruile. exo. xx. nō video qũo hastiludia talibꝰ diebꝰ ⁊ huiusmodi. ĩ quibus requiritur multa seruitꝰ possint fieri sine peccato morta li. Jn alijs ludis in quibꝰ modica serui tus inest nō esset mortale licet fiat ĩ festo nisi per totuʒ diem se in huiusmodi occuparẽt dimissis diuinis Hoc quod dixi de hastiludijs ꝙ sit mortale pecca tum tenet Ricar. ĩ. iij. distinctio. xxxvij. Sʒ si ex nulla istaꝝ circũstātiaꝝ fiat illicitus nō erit peccatũ si fiat cā honeste recreatiōis vel virtutis aut ingenij exercẽ di. Aut si erit pctm̃ erit. veniale. de chorea tamẽ vide supra chorea aduerte ꝙ in ludis  fiũt cā ꝟtutis exercẽde vł ingenij nō lʒ ludere nisi ꝑ vnũ solidũ ĩ vno ludo vt in. d. aut̃. Aleaꝝ. ⁊ r vnꝰ so lidꝰ ꝓ toto illo tꝑe cōtinuato quo ali  ludũt inuicẽ ẜm Bar. in. l. inficiādo. §. infans. ff. de furtis ⁊ solidi. lxxij. faciũt vnā librā auri. C. de su. prepo. ⁊ Arch. ĩ l. quotiẽscun. Sed tu hoc limita ẜm ꝑsonā ad istā rōnẽ sic: si nō cōcedit̃ nisi vnus solidꝰ in ludo magnis ergo gros sus solum paruis. ¶ Est ⁊ tertiꝰ ludꝰ  r diabolicꝰ quia [*]operatiōe diabolica est inuẽtus ad inducẽdos hoĩes ad pctm̃ ⁊ iste est in tri plici differẽtia. Primꝰ ↄsistit ĩ ludibrijs q̃ ludibria aliquando sunt derisio ꝓximi de qua dic vt. s̃. derisio. aliquando vero sunt ea ꝑ q̃ merito s venit in de risum vt sunt reꝝ inhonestaꝝ demon stratiōes ⁊ talis ludꝰ oĩbꝰ ꝓhibitꝰ est tā exercere  videre. Vnde quādo tales demonstratiōes habẽt ꝓuocare ad lasciuā vidẽtes tũc peccāt mortaliter tā exercẽtes  volũtarie vidẽtes. Facit q. s̃. dixi curiositas. Vnde dicit tex. in proemio. ff. quis em̃ ludꝰ appellat eos ex bꝰ crimina oriunt̃. hec em̃ fieri nullo patimur modo. hec ibi. Secun dus ludꝰ dicit̃ ludꝰ alee ⁊ sub isto com prehẽdit̃ oĩs ludꝰ  innittit̃ solũ fortu ne vt ludus chartaꝝ taxilorũ et hmōi. Tertiꝰ ludus dicit̃ mixtꝰ  partim innittit̃ fortune ⁊ partim ĩdustrie vt ludꝰ tabellaꝝ cũ taxilis  respectu taxilorũ versat̃ fortuna respectu tabulaꝝ du cendarum versatur industria. ¶ Vtrũ isti duo ludi vltĩo dicti sint pro [*]hibiti. Rñ. ꝙ sic vt ptʒ in aut̃. alearum vsus. C. de reli. ⁊ sumpti fu. ⁊ in. c. ep̃s. xxxv. di. ⁊ lʒ Hugo in. d. c. ep̃s. teneat ꝙ semꝑ peccat mortałr ludẽs ad predicta tñ nō credo veꝝ nec dictũ. c. ep̃s facit ꝓ sua opiniōe  dicit deseruiens ⁊ dictio de auget. vt. ff. depositi. l. j. in ṗn. Jō ẜm gl. ibidẽ ⁊ Rodo. peccat mortałr ille  valde seruit ludo. j. ducit in ↄsuetudinẽ alias aliquādo ⁊ raro non credo foret mortale. Nec ob. d. aut̃. aleaꝝ ludus  ip̃os ꝓhibet ꝑ ꝟbũ decernimꝰ q lucit ad mortale vt dixi. s̃. lex. §. iij. cłicis tñ ⁊ religiosis vr̃ eẽ mortale ludere aut ludentes ip̃os videre vt in aut̃. de san. ep̃is. §. interdicimꝰ. ⁊ ibi sequit̃ gl. Sʒ ego hoc nō credo.  ĩperator nō pōt p̃ci pere clericis. ⁊ iō idẽ dico de cłicis q de laicis ꝙ peccāt mortałr quādo tales ludos ducũt in cōsuetudinẽ nisi rōne scādali vt supra dictũ est de ludo hũano. Rō  isti ludi non sunt ꝓhibiti.  mali sint de se: sʒ iō sunt mali  ꝓhibi ti: ⁊ cā ꝓhibitiōis sunt mala q̃ cōiter ex ipsis sequunt̃: q̃ nō sic eueniũt in raro ludẽtibꝰ sicut in cōsuete ⁊  ꝓhibitio nō se extẽdit nisi ad deseruiẽtes talibꝰ ludis. Jō tene q dixi. Veꝝ est ꝙ est pe riculosum talibus ludere ꝓpter multa peccata que communiter ipsis fiunt. ¶ Sed d si s ludit ad p̃fatos ludos [*]gratis cā recreatiōis vł causa cōuiuij ex ↄsuetudĩe nũd peccat mortałr. Rñ. gl. ĩ. d. §. ĩterdicimꝰ vr̃ tenere ꝙ sic clericꝰ. Sʒ ego attẽdẽdo ad narrationẽ. d. aut̃. aleaꝝ vsus. ⁊ cōsiderādo ꝙ debeamus euitare correctionẽ iuriũ. c. cũ expediat de elec. li. vj. dico ꝙ nō ꝓhibet̃. ĩmo licite pōt in eis ludi gratis: vel in aliquo modico siue cā ↄuiuij siue cā recreationis. Et sic intelligo. l. q ĩ ↄuiuio. ff. de aleato. ⁊ ĩtellige modicũ respectu ꝑsone q̃ ludit. ⁊ tale modicũ q etiā faciliter donaret.  in hmōi ludis sic factis cessat rō ꝓhibitiōis: nisi rōne alicuius circũstātie de bꝰ supra. §. ij. eẽt mortale. Nec obstat dictũ. c. ep̃s. q nō distin guit sʒ absolute loquit̃ de oĩ aleatore er go nec nos debemꝰ distinguere:  hoc veꝝ esset nisi rō nos induceret ad distĩ guẽdũ sicut hic facit. c. Marchion. j. q. j. vbi dicit̃ nō putemꝰ in ꝟbis scripturaꝝ esse euāgeliũ sʒ in sensu: nō in suꝑficie sʒ in medulla. nō in sermonũ folijs: sed in radice rationis. hec ibi. ¶ Vtꝝ ĩspectores p̃dictoꝝ ludoꝝ ꝓhi[*]bitoꝝ peccẽt mortaliter. Rñ. gl. in. d. §. interdicimꝰ. videtur tenere ꝙ sic si sunt clerici. Sed tu dic q siue sint clerici siue laici inspectores: ꝙ aut ex aspectu eorũ inducunt̃ efficaciter aliqui ad ludendũ. ⁊ sic si ludẽtes peccāt mortaliter sic in spectores: si ꝟo eos nō inducũt ad ludũ ex eoꝝ aspectu nec ad cōtinuādũ ip̃ʒ sic si aliud mali nō admiscet̃ nō pec cant mortaliter eos vidẽtes ⁊ aspicientes: nisi essent tales non corrigendo possent eos facere desistere a tali ludo qui est peccatũ mortale in ludẽte  tũc talis peccaret mortaliter non solũ corri gendo sed aspiciẽdo  videt̃ consentire errāti. lxxxiij. di. error. cũ siłi. ꝑiculosũ tñ ẽ tales aspicere ludẽtes ĩ ludo ꝓhibi to:  faciłr posset eis placere talis ludꝰ deliberate q esset mortale. vt no. theologi in secundo sententiarũ di. xxiiij. ¶ Vtrũ acquisitũ ĩ p̃fatis ludis diabo[*]licis fit necessario restituẽdũ. Rñ. ꝙ si il le  dedit seu amisit nō poterat alienare. nec donare sicut filiusfami. serui. et alij  bꝰ supra donatio. j. ⁊ tũc sine du bio lucratũ est restituẽdũ pr̃i vel dño vł illi  dedit sicut cũ s lusit vel vltra sũmā. ccccc. solidoꝝ:  sicut donare nō po tuit: nec ludere. vt. s̃. donatio. j. §. xx. ⁊ iō sibi ẽ restituẽdũ. ⁊ de similibꝰ. ⁊ ĩ hoc cō cordāt oẽs doc. Si ꝟo poterat alienare tũc distĩguoꝙ si ĩteruenit fraus puta  lucratꝰ fuit cũ falsis taxillis. aut alia de ceptiōe ⁊ sic siłr cōcordant doc. ꝙ tenet̃ necessario restituereei a quo habuit im mo dicit Bal. ĩ Rubrica. C. de condi. ob tur. cām. ꝙ tenent̃ furti tales. ⁊ etiā ludẽtes sciẽter cũ illis  nō pñt alienare. arg. l. seruꝰ cuiusdā. ff. de ↄdi. indebiti. nec facit suũ q lucrat̃. l. falsus. C. de fur tis. Aut nō ĩteruenit aliq̃ fraus ⁊ ille  perdidit potuit alienare ⁊ in hoc est diuersitas inter doc. Nam cōis opinio ẜʒ Asteñ. est ꝙ teneat̃ dare pauperibus et hoc sequunt̃ cōiter canoniste. ĩ. c. clerici officia de vi. et ho. cle. alij distinguunt de subditis imperatori vel nō: sʒ tu breuiter dic ꝙ licet opinio p̃dicta sit multũ rationabilis vtpote que retrahit hoĩes ab hmōi lud is tamẽ nullo iure probat̃ q necessario sit faciẽda. sicut nec alia turpiter acsita. nec obstat ꝙ ep̃s auxilio p̃sidis pōt talia lucra sin ō repetun ab his qui amisserũt exigere ⁊ pauperĩ bus distribuere vt dicit text. in. d. aut̃. aleaꝝ vsus. ⁊ sic videt̃ ꝙ sint pauperuʒ  lʒ possit auferre in penā nō tamen se quitur ꝙ ipsi teneant̃ dare sicut nec in alijs casibꝰ in quibꝰ fiscus turpiter ac sita pōt tollere vt ĩ. l. j. C. ad. l. iul. repe. ⁊ in. l. j. ff. de iure fisci. Et faciunt q̃ infra dicā restitutio. j. in verbo turpiter acsitum ⁊ sic tene quo ad necessitatẽ resti tutionis. Bene tñ faceret ep̃s si talia ac ciperet ⁊ daret pauperibꝰ. Siłr cōfessores debẽt ea errogari facere pauperi vt in quo deliquit in eo puniat̃. Si tñ nol let nō est ei denegāda absolutio. Aduer te tamẽ ꝙ vbi leges ĩperiales ligant ꝙ illi  amiserũt si vellẽt repetere possent vs ad. l. annos ⁊ sic repetẽdo tenerent̃ eis de necessitate restituere vt in. d. aut̃. aleaꝝ. nec ob. quod dicunt quidam esse abrogatā ꝑ nō vsuʒ:  nō est verũ vt pʒ ex dictis. s̃. Lex. §. xvij. Sed vbi lex imperialis non ligat sicut in terris pape ⁊ similiũ nō posset repetere vbi lex imperialis viget si ep̃i non accipiunt lucrata possunt officiales facere vt dent pauperibus vel in publicos vsus vt in dicta aut̃. alearum. ¶ Sʒ pone ꝙ ludens in casibus in qui [*]bus tenetur restituere lucret̃ et postea cum ea ꝑsona in alio modo perdat nun quid poterit compẽsationẽ facere. Rñ. ꝙ si in eodem ludo clarũ est ꝙ sic: ⁊ voco hic eundem ludum quando se non diuert erunt ad alia. ar. l. continuus. in princi. ff. de verbo. obli. ⁊ facit quod no. Bar. in. l. inficiando. §. infans. ff. de furtis. Si ꝟo in diuerso: ludo: puta  hodie lucratus fuit ⁊ cras cũ eodẽ amisit sic de subtilitate iuris non poterit com pẽsationẽ facere si ille cũ qͦ lusit sit de illis qui nō tenent̃ de necessitate restitue re sʒ de etate ↄscĩe credo ꝙ possit. Facit q no. pa. in. c. filius de testamentis ⁊. c. ex parte in fi. de censibus. ¶ Que pena ↄtra tenentes ludum alea [*]rũ ꝓhibitũ. Rñ. ꝙ ṗmo domꝰ in qua lu dit̃ dʒ publicari vt ĩ. d. aut̃. alearũ vsus in verbo domibꝰ eoꝝ publicatis. Sco si tenẽs ludũ verberet̃ non orit̃ actio ex tali iniuria nec punit̃ verberās vł dānũ ei dās qñcũ ⁊ vbicũ factũ fuerat siue tꝑe quo ludit̃ siue alio ẜm Bal. in dicta Rubrica ⁊ Bar. ⁊ ẽ tex. ĩ. l. j. §. notā dũ. ff. de alea. Tertio ꝙ si fuerit ei alid subtractũ tꝑe qͦ ĩ eiꝰ domo ludit̃ siue a lusoribꝰ siue ab alio nō poterit repetere nec hʒ rei ꝑsecutionẽ nec etiā penalem furti vt ẽ tex. ĩ. d. l. j. §. j. ff. de alea. tñ ĩ cōscĩa pauperibꝰ ẽ dādũ. ar. c. cũ tu.  vsu. Quarto  aliũ cōpulit ad ludẽdũ ẽt ex metu  nō cadit ĩ ↄstantẽ pōt puniri iu dicis arbitrio ⁊ pōt poni in carceribus vt in. d. tex. §. j. ibi  ↄpulit. Vñ gñaliter intelligo illũ cōpellere eo ipso ꝙ stat cũ altari parato hoc ẽ p̃stat domũ taxillos scamnũ lumina ⁊ hmōi: nā istis suasionibus ⁊ illecebris r cōpellere iuuenes  nō pñt refrenare iuueniles calores. l. fi. §. filij aũt. C. de bo.  liber. sicut dicimus in materia macedoniani. in. l. j. et iij. ff. ad mace. ⁊ ꝑ totũ. Ałr nisi ita acriter ĩtelligeret̃ dicta lex effectũ nō haberet. ꝙ nō est dicẽdũ. l. si p̃ter. in ṗn. ff. de iudi. q̃ lex p̃dicta pōt etiā ĩtelligi in oĩbus alijs  blāditijs ⁊ suasionibꝰ ĩducũt hoĩes ad ludũ: ꝙ dicant̃ cōpellere: si cut dicimꝰ de raptoribꝰ virginũ ꝙ nisi esset  sollicitaret  dolosis artibꝰ circũ ueniret: nō faceret eā puellā in tm̃ dedecꝰ sese ꝓdere. text. ẽ in. l. vnica. §. ij. de rap. virg. Quinto ꝙ oĩs ↄ̃ctꝰ celebratus ĩter ludẽtes adiuuicẽ nō tʒ vt no. Bar. in. l. si s cũ sciret. ĩ fi. ff. ꝓ emp. nec ven dẽs in ludo teneret̃ de euictiōe. vt in. l. si filiofa. §. j. ff. q̃rũ re. ac. non dat̃. Sexto ꝙ mutuās pecuniā lusoribꝰ vt ludāt se cũ nō pōt eā repetere. vt est glo. ordina ria ĩ. l. j. ĩ ṗn. ⁊ ĩ. l. fi. ff. de alea. ego credo etiā hoc veꝝ gñałr in quocũ  sciẽter mutuat ludere volẽti ꝙ nō repetet ⁊ vr̃ casus in. l. veꝝ. §. pe. ff. de mino. nec dicas ꝙ loquit̃  minore vt etiā loquit̃. l. si ꝟo nō remunerādi. §. si adolescẽs. ff. mādati.  idẽ ẽ de maiore. vt dicit gl. ĩ d. §. si adolescens. Jtẽ . d. l. veꝝ loquit̃ qñ minor etiā ṗuiliegiatꝰ mutuat mino ri etiā priuilegiato ⁊ tñ ibi lʒ sint ĩ pari priuilegio potior est cōditio illius quĩ perdit pecuniam. Facit q not. Bar. in d. l. si s cum sciret. Luxuria est solutio ĩ voluptates ẜm Jsaiā in lib. etymologiaꝝ. Voluptates aũt maxĩe veneree soluũt aĩm hoĩs. ⁊ iō luxuria ẽ ṗncipałr in eis. Scario aũt r esse ĩ busdā alijs ꝑtinẽtibꝰ ad excessum scm glo. ad gal. v. vbi dicit. ꝙ luxuria est q̃dā suꝑfluitas. De hic notatis ⁊ q luxuria in muliere ẽ opprobriosior  in viror no. spe. in titu. de actore. versi. sed vtrum mascu lo ⁊ versi. preced. ¶ Quot sũt spẽs luxurie ṗncipałr. Rñ. [*]ꝙ sũt sex de bꝰ habet̃. xxxiij. q. j. §. cũ er go. s. Fornicatio simplex. Adulteriũ incestus Stuprũ. Raptꝰ. ⁊ vitiũ cōtra naturā. Adde excessum in actu coniugali de bus habes infra preceptum. §. x. ¶ Vtrũ sit pctm̃ mortale. Rñ. ꝙ sic. sed [*]no. ꝙ luxuria hʒ initiũ ĩ corde cogitādo cā delectationis ⁊ istud est pctm̃ morta le scm distinctionẽ positā supra. Cogi tatio morosa multo magis si vltra cogi tationẽ pctĩ mortalis addatur sensus. puta  vult delectari vidẽdo. tāgẽdo. loquẽdo. ⁊hmōi. lʒ nolit ↄsummare opꝰ. Jtẽ est pctm̃ mortale deliberatus cōsen sus in opꝰ si facultas adesset. Matth. v. Qui viderit mulierẽ. scʒ desiderādo cor de deliberate ad mechādũ iam mecha tus est scilicet ꝓpter pctm̃ mortale ⁊ illius speciei cuius est materia quā appe tit. puta si solutā fornicatio: si coniugatā adulteriũ ⁊ hmōi que circũstātia est cōfitẽda de necessitate cũ mutet specieʒ secundũ aliquos. sʒ ego non credo  so lum est cōtra vnā prohibitonẽ. s. nō con cupisces vxorẽ ꝓximi tui. vł ↄtra aliud nō rem. nec est ibi aliq̃ materia lesa licʒ sit bonũ cōfiteri eā sʒ multo magis est peccatũ mortale cũ cōsentit in operatio ne. Vnde si est polutio solũ sine alteriꝰ cōmixtione sic dicit̃ molities vel immũditia. Si vero coitus sit ad reʒ alterius speciei. sic r bestialitas. Si autem ad rẽ eiusdẽ speciei sed indebiti sexꝰ sic r sodomia. si q̃rto sit ad rẽ eiusdẽ speciei ⁊ debiti sexꝰ. sed nō seruat̃ natur alis modus coeũdi. vel quantũ ad instrumẽtũ nō debitũ vel quantũ ad monstruosos ↄcubādi modos sic hi quatuor modi di cũtur pctm̃ ↄtra naturā. Si cũ alio eius dem speciei ⁊ ĩ debito vase ⁊ debito mō sit talis polutio aut est cum soluta ⁊ sic fornicatio aut cũ cōiugata ⁊ sic adulte rium ⁊ hmōi ⁊ sic semper peccatũ mortale si est volũtaria preter matrimoniũ. ¶ Q est grauiꝰ hoꝝ. Rñ. pctm̃ ↄtra na [*]turā est maximũ ⁊ isto infimũ est moli ties grauissimũ bestialitas medium so domia post pctm̃ ↄtra naturā maiꝰ exin cestus post incestũ est adulteriũ. Verũ intellige accipiẽdo in suo sũmo  maiꝰ pctm̃ ẽ coire cũ mr̃e  cũ alteriꝰ vxore. Adulteriũ est maiꝰ stupro vtrũ auteʒ aggrauat̃ ꝑ violẽtiā vñ raptꝰ virginũ ẽ grauiꝰ stupro ⁊ raptꝰ vxoris grauiꝰ adul terio. hec oĩa aggrauant̃ ẜm rationẽ sa crilegij. Jnfimũ oĩm predictorũ ẽ fornicatio q̃ cōmittit̃ sine ĩiuria alteriꝰ ꝑsōe. ¶ Quot sũt eiꝰ filie. Rñ. Jsy. ponit qua [*]tuor ex ꝑte ẜmōis nā sermo dʒ cẽ decẽs ↄ̃ q est turpiloquiũ Sco licitꝰ ↄ̃ quot est scurilitas. Tertio expediẽs ↄ̃ q est ludrica. Quarto sale cōditus. s. sapientie ↄ̃ q est stultiloquiũ. Et qninto ceci tas mentis. Sexto p̃cipitatio. Septimo ĩ cōsideratio. Octauo amor sui. Nono ẽ odiũ dei. Decimo amor mundi. Vndeci mo horror futuri seculi. Et duodecimo inconstantia de bꝰ. s̃. interrogatiōes ¶ Vtꝝ in tactibus ⁊ osculis ⁊ hmōi si. [*]peccatũ mortale. Rñ. ꝙ sic qñ liberate fiũt causa delectationis luxuriose ẜm ꝙ. s̃. dixi. Cogitatio. secꝰ. qñ fiunt causa amicitie. 
 
 Magister ẜm Host. r is qui alicuius rei siue negocij pre ce teris curā gerit. l. j. §. magistrũ. ff. de ex erci. Et hoc nomẽ magister dicitur a mo nẽdo siue monstrādo. ff. de ꝟbo. sig. l. bus p̃cipua ⁊ de magistris. c. . Sʒ ꝓprie magister. vocatur qui docet grāmaticā vł alias artes liberales ⁊ theologi am ⁊ sic accipit̃ de mgr̃is ca. quia nonnullis ⁊ incle. ij. co. ti. ¶ Ad notatis in hoc. §. ⁊ vñ dicatur ⁊ an differat a doctore no. gl. in. l. quibus precipua. in ꝟ. magistri. ff. de ꝟ. sig. ⁊ gl. in cle. ij.  magist. ꝙ nō lʒ ali dicāt ma gistros ĩ artibꝰ vel theologia doctores ꝟo iure. ⁊ an possint magistri gramma tici facere ĩter discipulos statuta pena lia bar. no in. l. oẽs populi. in. vj. q. j. ṗn cip. ff. de iusti. ⁊ iure ⁊ possunt vocari in ius sinevenia citatione verbali vt not̃. Bar. ĩ. l. si libertꝰ. ff. de in ius vo. ⁊ Alex. in. l. generaliter. eo. titu. ¶ Qualis dʒ esse magister. Rñ. ꝙ. dʒ eẽ [*]idoneꝰ prouidus ⁊ disertus in sciẽtia quā vult docere ca. j. ij. ⁊. iij. eo. ti. ⁊ idoneus est qut primo moribus ⁊ post facũ dia alios antecellit. l. vnica. C. de ꝓfess. qui invrbe iuncta. l. magr̃os. C. de ꝓfesso. ⁊ medicis. Nā  alios docẽt nō dñt habere necesse ab alijs doceri. ar. xxxvj. dist. §. ecce dʒ etiā habere bonā ↄuersa tionẽ testẽ doctrine. lxiiij. di. valẽtianꝰ. ¶ Vtrũ religiosus debeat ad magiste[*]rium assumi. Rñ. ꝙ si ingerit se vt fit ↄmuniter hodie nō dʒ. xvj. q. j. monachꝰ cuʒ multis. c. ⁊. q. vij. c. in nona. Si vero nō ingerit se sed mittitur a prelato suo ad quem pertinet sic possunt ⁊ debent assumi. xix. q. j. sic viue ⁊. ca. si clericatꝰ. ⁊. cap. doctos ⁊ extra eodem titu. capi. j. ⁊ pe. ¶ Que scientie legi possunt. Rñ. ꝙ oẽs [*]q̃ faciunt ad instructionẽ anime corporum vł rerum nisi sint reprobate ⁊ sunt iste que legi possunt singulariter. Grammatica  qua. Quicquid agāt ar tes ego semper p̃dico partes. Dialectica de q̃. Me sine doctores frustra coluere sorores. Rhetorica  qua. Est mihi dicẽdi ratio cum flore loquendi. Musica de q̃. Jnuenere locũ per me mo dulamina vocum. Geometria de qua. Rerũ mẽsuras ⁊ ea rum signo figuras. Arismetica de qua. Explico ꝑ numerũ que sit proportio rerum. Astrologia  qua. Astria vias poli va rias mihi vendico soli. ¶ Vtũ mathematica possit legi. Rñ. ꝙ [*]mathesis cũ aspiratiōe medie ad exercitiũ nō lʒ docere. qñ significat artẽ diuinandi. ⁊ est reprobata vt. C. de male. ⁊ Math. l. nemo. ⁊. l. culpa. Sʒ ad ĩstructionẽ doceri possʒ. xxxvij. di. legimꝰ. Sʒ ego credo ꝙ etiā ad instructionẽ non li ceat.  cuius vsus malus est ip̃m quo malũ est. vt r in primo sen. dist. j. Sʒ alia mathesis que hʒ penultimā breuẽ bene licita est que ẽ de quatuor vltimo dictis scientijs. vnde. ꝟ. Scire facit ma thesis dat diuinare mathesis. ¶ Theologia pre oĩbꝰ doceri potest eo [*]dem. ti. c.  nōnullis. Jus canonicũ ⁊ ci uile de priuilegijs cũ de diuersis li. vj. ¶ Sed d de poetis qui vt ĩ pluribus [*]sunt ad aĩos inuenũ corrũpẽdos. Rñ. ꝙ distinguẽdũ ẽ  liberis gẽtiũ. Nā dā libri sunt  vt in pluribꝰ sunt de lasciuijs. vt Ouidiꝰ de arte. ⁊ siłes ⁊ tales le gere vel audire oĩno ꝓhibitũ est. Et sic intellige. c. sacerdotes. ⁊. c. legāt̃. ⁊. c. iō xxxvij. dist. Sũt alij. libri gẽtiliũ seu poe tarũ  vt plurimũ multũ vtilitatis afferũt lʒ in eis aliqñ sint aliqua turpia im mixta ⁊ tales libros legere vel audire causa eruditiōisvocabuloꝝ vt ꝑ eos sci ant lo recte atornate nō est ꝓhibitũ. ⁊ sic loquit̃. c. turbat eadẽ. d. cũ duobꝰ. c. se. dũmō sit talis magister  fabulas la sciuas abbreuiet ⁊ obscure legat. Et sic limita gl. ĩ summa di. xxxvij. vide ẽt q dicā. j. scientia. ¶ Vbi dñt magistri institui ad legẽdũ. [*]Rñ. ꝙ ĩ oĩbꝰ locis. vbi facultates ecclesie suppetũt: siue sit cathedrał siue alia ecclesia colligiata q̃ habeat facultates sufficiẽtes ad hoc dʒ poni magister qui legat in grāmatica cui cōpetẽs bñficiũ assignet̃. seu ꝑcipiat fructꝰ vnius p̃bẽde ⁊ tādiu solũ diu ꝑseuerat in docendo clericos gratis illiꝰ eccłie: ⁊ alios paupe res. Jn metropolitana ꝟo ecclesia debʒ esse magister  doceat in sacra pagina. ⁊  his q̃ ꝑtinẽt ad curā aĩaꝝ. xxxvij. d. de busdā. ⁊. e. ti. c. j. ⁊. c.  nōnullis. ho die ꝟo statutũ est ꝙ romana. parisieñ. oximeñ. bononĩeñ. salmacineñ. ecclesia habeat duos viros ꝑitos ad instrueñ. l lingua hebrayca. caldaica. ⁊ arabica cle. j. eo. ti. ⁊ ibi ponit̃ cuius sumptibꝰ. ¶ Quid si nōvacet aliqua p̃bẽda. Rñ.  [*]llbet de p̃bẽdatis dʒ dare tm̃ ꝙ faciant vnā p̃bẽda si suꝑest ad eoꝝ necessitatẽ. ar. c. fi.  his que fiũt a ma. ꝑte cap. ⁊ de eccle. edi. c. de his. vel si nō suꝑest expectẽt donec vacet p̃rima. ar. c. dilectus el. ij.  prebẽ. scm Ber. ⁊. Hosti. [*]¶ Sʒ pone ꝙ sit prebẽda vna assigna ta magistro nund tenent̃ canonici eli gere aliũ canonicũ: cũ magr̃ nō sit cano nicus ⁊ statuto cũ iuramẽto firmato ca ueatur ꝙ sint tot in numero. Rñ. ꝙ non autoritate illius ↄcilij. c.  nō nullis eo. ti. nec faciũt ↄ̃ iuramentũ nec currit eis tempus  nō dicit̃ vacare talis p̃bẽda nisi qñ magister resistet a legẽdo. ¶ Vtrũ magister possit eligi in canoni [*]cuʒ sub illa cōditiōe vt doceat. Rñ. ꝙ nō  debet cessare oĩs ↄditio ⁊ pactio ałs esset simoniacũ. Sʒ si vacaret aliq̃ p̃bẽ da. tũc ea vacāte possẽt statuere. ⁊ istud onus sit ei annexũ ita no. Ho. ⁊ ber. ĩ. d. c.  nōnullis. uis ho. videat̃ tenere ꝙ ẽt ĩ prĩo casu nō ẽ simōia sʒ ꝑmutatio  spũali ad spũale. c. ad qōnes  re. ꝑmu. ¶ Vtꝝ talis magr̃ cui assignata est pre [*]bẽda vel ꝓuisio de ecclesia possit alid exigere a scholaribꝰ. Rñ. ꝙ nō etiā p̃tex tu cuiuscũꝙ cōsuetudinis in ca. j. e. ti. ⁊ si exigit a clericis illꝰ ecclesie vel a pau peribus alienis cōmittit simoniā secũdum Host. in. c.  eo. ti. ⁊ Jo. bar. Brix. ⁊ Archidia. in. c.  quibusdā. xxxvij. d. Et hoc intellige si redditꝰ sunt sufficiẽtes secus si sit pauꝑ. nec hʒ ꝓuẽtus sufficiẽ ter assignatos. quia magistri necessitas subleuāda est. d. c.  nōnullis  sic nō esset simonia ẜm Alexā. nec estvendere scientiā sed laborẽ suum facit. l. ij. ff. de ori. iur. sicut ⁊ ep̃s licet non possit facere exactiōes tamen ex necessitate exigit subsidium charitatiuuʒ. cap. cũ aposto lus. §. prohibemus de censi. ⁊. capi. cũ sit de simo. ⁊. cap. conqu erente in fi. de offi. ordi. ¶ Quid  alijs magistris. Rñ. ꝙ simili [*] ter nō debẽt exĩgere alid qñ sunt sala riati debite de publico in studijs gene ralibus a quocũqʒ ẜm pa. in. d. c.  nō nullis. Jn alijs extra studia generalia similiter nō pñt a scholaribus illiꝰ loci ẜm do. Anto. nec a pauperibꝰ: sʒ bene a diuitibus alienis. ⁊ etiā scm cōsuetudinẽ. l. ꝙ si nolit. §. qui mancipia. ff. de edi. edic. Facit. l. si fundꝰ. ff. de euic. ⁊ q no. Bar. in. l. nemo est qui nesciat. ff. de duobus reis. Sivero nō sunt sala riati possunt exigere: sʒ nō a pauꝑibus de censi. ca. licet. Et hec intelligeveraꝙ possunt exigere qñ nō est sibi prouisuʒ sufficiẽter. ⁊ loquor hic nō de his qui le guut vt adiscant. vel propter honorem  tales non gerunt vtiliter negotium alienũ sed suũ. ff. de neg. gest. l. si pupil li §. ij. sed de illis qui ad vtilitatẽ scho larium legunt. vt sunt docti. ¶ Nunquid oẽs magistri possint obla [*]ta a scholaribusspōte reciꝑe. Rñ. ꝙ sic. c. dilectus filiꝰ el. ij. in fi. de simo. x. q. iij. priscis.  q̃dā sunt q̃ licet ĩhoneste petant̃ tamen honeste recipiuntur. l. j. §. est quideʒ res. ff. de vari. ⁊ extraor. cog. ¶ Vtrũ magister ꝓpter lucrũ datũ sibi [*]a scholaribꝰ cōcedẽs eis vacationẽ vel celebrationem festi peccet. Rñ. Rod. ꝙ si hoc facit pro recreatiōe eorũ nō est simonia: sed tamẽ turpe lucrũ. secus si fa ceret propter festum colendũ vel nō colendum:  esset simonia scm Ray. ¶ Vtrũ possit sine simonia aliquid exi[*]gi ꝓ licẽtia docẽdi dāda. Rñ. Ho. ⁊ Gof. ꝙ simonia nō est sed turpe lucrũ de necessitate restituendũ ei qui dedit si erat idoneus: quia nō turpiter dedit sed po tuit redimere vexationẽ suā. c. dilectus el. j. de simo. secus si nō erat idoneus.  cum turpiter dederit nō ei restituit̃ sed pauperibus de bono cōsilio esset dādũ. vide quod no. Ber. in. c. prohibeas. e. ti. Jdem dic de episcopo qui nō vult dare licẽtiaʒ suo clerico eũdi ad scholas nisi aliquo sibi dato. Rod. tamẽ credit simo niacuʒ ep̃m: si propter lucrũ dat licẽtiā pro quinquẽnio a iure ↄcesso. c. suꝑ specu. e. ti. Similiter si ad maius tẽpus qñ habet respectũ principaliorẽ ad soluen dum eum a spirituali officio quod debʒ ecclesie. Si vero propter moram in studio faciendam. sic turpe lucrum est nō simonia. sed mortale peccatum. ¶ Vtrũ quis possit petere licentiā docẽ [*]di in theologia. Rñ. ẜm sanctuʒ Tho. ĩ quoł. ꝙ sic. cuʒ cōicare scientiāsit opus charitatis. Quod intelligeveruʒ qñ hoc querit propter bonum finem. sed ꝓpter superbiam ⁊ extollentiā nō liceret. ¶ Vtrũ ille qui obtẽta licentia fecit ex[*]pensas in cōuiuijs secũdum cōsuetudinem possit aliũ substituere cũ pacto ꝙ reddat sibi expeñ. Rñ. Rod. ꝙ sic. dũmo do substitutus legat vice sua: ⁊ cōsuetu do sit substituẽdi. Si vere totũ ius suũ in eũ trāsfert. sic nō potest aliquid etiā pro interesse suo pacisci. ⁊ multo minꝰ de certa portione emolumẽti percipien da nec est contra ꝙ ecclesia traditur tali mō  beneficia sunt assignata pro sustẽtandis clericis: sed istud p.o labore docendi. ¶ Vtrũ peccent mortaliter admitten[*]tes ad doctoratũ nisi exigāt iuramentũ ꝙ nō expẽdent vltra tres mille turonẽses argẽteos in tali doctoratus vel ma gisterij solennitate. Rñ. ꝙ sic. ⁊ sunt suspẽsi per sex menses ab huiusmodi pro motione etiā si sunt ep̃i. vt in cle. vlti. de magistris. Maioritas non queritur a seruo dei sed inferioritas. x. l dist. multi. xciij. dist. diaconi sunt. Maledictio proprie est imprecatio seu optatio mali alicui facta sub rōne mali hoc est inquātum est malũ intendens ipsum malũ. vt colligit̃ ex. c. deꝰ. xxiiij. q. iij. Large autẽ accipitur etiam pro blasphemia deivel sanctorum. vt in. c. statuimus de male. omnis talis maledictio prohibe tur. xxiiij. q. iij. si igitur. xlvj. distĩ. clericꝰ ⁊. c. j. de male. ¶ Vtum sit peccatũ mortale maledi[*]ctio. Rñ. aliquādo quis imprecatur ma lum alteri sub rōne boni vt. s. cōuertat̃ vel nō habeat causam faciẽdi mala: vel ei qui meretur maledici sic nō est pctm̃ ẜm Alexā. ij. ij. tract.  maledic. qñ sit cũ alijs debitis circũstantijs. immo male dictio isto modo erit bonũ licet sit malum ei cui maledicitur. sed qñ quis ma ledicit proprie tunc semꝑ est peccatum mortale si sit cũ deliberatiōe rationis. ⁊ de malo notabili. secus si ex impetu vel de re minima. dicit tamen Alexā. ꝙ si ta lia ducantur in cōsuetudinẽ posset esse mortale propter contentũ. ¶ Vtrũ liceat maledicere creature irra[*]tionabili. Rñ. ẜm Alexā. vbi. s̃. ꝙ male dicere creature irrationabili secunduʒ se cōsiderate ẽ ociosum ⁊ vanũ ⁊ ꝑ ↄñs illicitũ. Maledicere aũt eius prout ordinantur ad hominẽ. sic est idẽ peccatũ ac si fieret homini. ⁊ ita mortale. sicut di ctum est: ⁊ de talibus intelligitur illud maledicti regnũ dei nō possidebũt. xxiiij. q. iij. §. illicita. ⁊ de pena maledicen tium deuʒ vel sanctis. vide. s̃. blasphemia. Maleficiũ dicitur aliquando sortilegium vel incā tatio. vt xxvj. q. v. nec mirũ. ⁊ de hoc. j. Sortilegi uin. ⁊ quō pōt destrui vide. j. Suꝑstitio. .§. xiij. Aliquādo r quodcun crimẽvt furtũ. rapina. ⁊ hmōivt insti. de obliga. q̃ ex deli. na. Est etiam quasi maleficiũ nocumẽtum quod fit proxi mo p̃ter ꝓ positum. vt insti. de oblig. que ex quasi delic. na. per totum. Maleficiũ proprie quod dicatur ⁊ an ĩiuria ꝟbalis vel Blasphemia. Bar to. not. ⁊ Alexā. in. l. aut facta. ff. de pe. Bal. in. l. fi. C. vi. bo. ra. ⁊ in. l. data oꝑa. C. qui accu. nō pos. ⁊ in. l. j. C. si aduersꝰ deli. ⁊ anveniat dānum datũ regula. vł violenter. gl. sing. ꝙ sic in. l. fi. ⁊ ibi Bar to. ⁊ doct. ff. de priua. delic. ⁊ Bal. in. l. ea que. iij. q. C. de cōdi. insti. ⁊ qñ dicat̃ maleficium notorum ⁊ quando manifestũ ⁊ quando clandestinum. Bal. nota. in. l. cum fratrem. C. de his quibus vt indi. ⁊ in. l. ciues. C. de appel. Malitia dicitur tripliciter. Primo ꝓ habitu vicioso ⁊ quo proce dit ꝙ homo est valde inclinatus ⁊ prō ptus ad agendum opera illius vitij ha bituati ⁊ sic est peccare ex malitia. i. ex electione mali ꝓpter illā inclinationẽ habitus vitiosi. sʒ nō est peccatũ in spe ritum sanctũ. Sco r malitia ↄtẽtꝰ ⁊ abhominatio rerũ spiritualiũ ꝓcedẽs aliqñ ex inordinata tristitia mẽtis. ⁊ isto modo ẽ filia accidie. Tertio malitia r pctm̃ in spiritũ sanctũ. de quo dic. vt. j. peccatũ. §. iij. Et istis duobꝰ modis sẽper ẽ peccatũ mortale malitia: ex qua in cōtẽptũ bona spiritualiavł diuina habentur. si est in deliberatione volun tatis scm sanctũ Tho. ij. ij. q. xxxv. Mandatum dicitur qñ quis ad sa tisfactionem sue volũ tatis imponit aliquid alicui nulla da ta pecunia seu quocũ alio interueniant quecũ verba. ita tñ ꝙ sint  man dantur ad vtilitatẽ seu satisfactionem mandantis. Si vero sunt ad. vtilitateʒ illius cui cōmittitur. sic dicetur persua sio: ⁊ persuasor: ⁊ nō mādatorvt no. bar. in. l. non solũ. §. si mādato. ff. de iniur. Si aũt data pecunia si est circa delictũ sic dicitur mandatũ accipiẽs assassinꝰ. de quo in. c. ꝙ hum ani de homi. li. vj. ⁊ d. l. nō solũ. Vbi ꝟo non est circa delictum mandatarius dicit̃ locator ⁊ mā dans conductor nec est mandatuʒ pro prie. Ad propositum eorum que hic dicuntur ⁊ ꝙ mandans non comprehendatur in statuto loquente de cōdemna to ex homicidio vt per Dynum in ti. §. deiecisse. ff. de vi ⁊ vi ar. ⁊ Baldus. ĩ. l. peremptorias. col. v. versicu. quero quid si statutum. C. sen. rescindi non pos. ⁊ in l. non dubium in. ij. nota. C. de legi. ⁊ in ca. iniuria. in fine versi. quero statuti ca uetur. de pace iura. fir. [*]¶ Vtrum mandans delictum in cluda tur sub dispositiōe iurisvel statuto pu niẽtis eum qui fecerit tale delictũ. Rñ. Panor. in capi. mulieres de sentẽtia ex communicatio. sic distinguit: autverba scripta sunt in rem. puta dicit ius nũc statutum pro homicidio imponatur ta lis pena ⁊ sic includitur ex ꝓpria signi ficatione verboruʒ  de homicidio q madauit tenet̃. l. hec verba. ff. de adul. ⁊ l. aut  aliter. §. hec ꝟba. ff. quod vi. aut clā. ⁊ vtrobi per Bar. ⁊ ꝑ Cy. in. l. non ideo minus. C. de accusa. Aut ꝟba sunt scripta in ꝑsonam. vt  dicit̃. si quis cō miserit homicidium puniat̃ tali pena ⁊ sic si cōmittit ꝑ instrumentũ q necessario operat̃ necessitate facti sicut mittẽs sagittam ⁊ hmōi. vel operat̃ per instruinentum necessitate iuris. sicut quādo procuratori vel subdito aliquid mādat̃ licitum sic includit̃ mādans:  ipse ve re facit qm̃ actus attribuit̃ prĩcipio. facit. l. itẽ mella. §. j. ff. ad. l. aquil. et ꝓ hoc tex. in. l. si pater ĩ si. ff. de manu. vin. ⁊. l. iij. §. si ꝓcurator. ff. ꝙ quis iur ⁊ iō statutũ puniẽs ꝓponentem exceptionem ↄ̃ instrumentũ. mādans ꝓcuratori pro ponere tenet̃ pena statuti. Si vero ĩstru mentũ ꝑ quod explicat̃ operatur volun tate ꝓpria nō necessitate facti vel iuris vtputa quia mandauit delictũ commit ti: mādatarius nō tenet̃ obedire: tũc in dispositiōe iuris cōmunis mādator cōprehendit̃: nō ex ꝓpria significatiōe sʒ interpretatione iuris. q vult parũ interesse vel ꝑ se vel ꝑ alium facere: vt dicit tex. in. l. j. §. deiecisse. ff. de vi ⁊ vi. ar. sʒ nō habebit locũ in statuto in que fictio nō hʒ locum. l. iij. §. hec verba. ff. de neg. ge. Et hoc tene. lʒ bal. in. d. l. nō iō minus. aliter distrinxerit. Distinguo tñ ẜm Bal. in. l. omnes populi. ff. de iusti. ⁊ iur. sic ꝙ aut statutũ indulget. puta homicide remittatur certa pars pene ⁊ sic comprehenditur quia cessat odium. et fauor est ampliandus. regula odia lib. vj. Aut punit ⁊ tunc aut de pena regulari que nō multum exorbitat a iuris cō munis dispositione. ⁊ sic includit̃ quia tũc statutum debet interpretari scm ius cōmune. vt in. c. cum dilectus. de cō suetudi. not. Jnnoc. in. c. causam de rescrip. ⁊ Bar. ĩ. d. l. omnes populi quā quidem penam ius cōmune vult vt cōprehendatur. vt. s̃. dictum est. Additio exemplum in iure communi nō est expressa pena. statutum exprimit penam ⁊ loquitur de fa ciente ⁊ includitur. Aut punit pena irregulari. ⁊ que exorbitat a communi iu re. ⁊ sic non includitur. sed habebit locum in casu suo. ⁊ hec senserunt docto. antiqui in simili. in. l. quicũ. C. de seruis fugi. in illa q̃stione nunquid masculinum concipiat femininum. quod in odio regulari cōprehenditur: sed in in irregulari non. Nec ob. predictis. c. mulieres. de sen. excō. in verbo vere q videtur innuere ꝙ non interpretatiue. quia illum verum est ẜm Barto. in. l. sʒ si vnius. ff. de iniur. in pacto: sed nō in pena ⁊ quod non vere comprehendat. facit. c. vt fame. de sen. excom. vbi text. inquit facere videant̃. Ergo interpretatiue ad idem. de cle. pu. in duel. c. ij. Vbi pugil. vere homicida dicitur. ⁊ mādās non licet teneat̃ de homicidio. Jtem  tex. ponit vt diuersa facere ⁊ mandare. l. di. capi. si quis viduam. et de homi. c. sicut dignũ. Ergo in penis irregularibus a iure communi per statuta nō ha bebit locum: vbi sictio nō habet locuʒ. vt dixi Jtem dic ꝙ quo ad effectus natu rales qui ex ipso facto ꝓueniunt vel requiruntur nun sunt paria facere per se vel per alium. Facit ꝙ no. Bar. in. d. §. deiecisse. vbi vult quod non est ideʒ adulterium facere per alium. sicut per se. sed quo ad effectus ciuiles qui consi stunt in reprimendis iniurijs. sic tene quod. s̃. dixi. Additio nisi quando ius punit aliquem qui personaliter fece rit quia tunc nō includitur in pena faciens ꝑ alium. Et sic intellige. ⁊ limita glo. in. c. sciant cuncti. de clectio. lib. vj. ⁊ iura in ea allegata. ¶ Vtrũ mādatarius nō seruans formā mandati faciat aliquid validum. Rñ. ꝙ [*]nō  gesta cōtra formā mandati sunt nulla. ⁊ nō solum qñ fit expresse contra formā. sed etiam quando fit preter ⁊ ci tra formā  quādo ad actũ dat̃ certa forma: paria sunt agere ↄ̃ citra et preter formam. Vide tex. cum gl. in. c. si cuĩ de elec. li. vj. ⁊. c. prudẽtia. de officio de le. facit. l. diligenter. in princi. ff. manda ti. no. pa. in. c. fi. de resti. spo. q limita vt s̃. absolutio. iij. §. ij. ¶ Quid de mādato qualificato. Rñ. ẜʒ [*]pa. in. d. c. fi. ꝙ distribuit̃ in duo mādata ⁊ si nō pōt ĩpleri in facto seu substan tia dʒ ĩpleri in mō seu qualitate. Ex qͦ ĩfert̃ ꝙ si duo mādant̃ etiam data certa forma lʒ nō possint simul impleri dʒ tñ fieri q pōt ⁊ valebit actꝰ. Facit q no. per glo. ⁊ do. in. c. cōstitutus. de rescrip. ¶ Quid de eo  mandauit delictum ꝙ [*]post multũ tp̃s ille exequit̃. cōcludit Jn no. ĩ. c. ad audientiā de homi. q tenet̃ si nō reuocauit exp̃sse vel tacite vt puta  feci pacem cũ inimico. vel parẽtela. vt. l. iij. §. fi. ⁊ ibi gl. ⁊ bar. ff. de adimẽ. le gatis. Et hoc set̃ bal. ĩ. d. l. nō iō minꝰ. ¶ Vtrũ mādās teneat̃ mādatario  ca [*]su fortuito. Rñ. pa. ĩ. c. sicut.  iureiur. ꝙ agẽs. actiōe mādati petit dāna q̃ verisiłr ↄtingere potuissent quasi mādans ea debuerit cogitare a ṗncipio. ẜm Jnno. ĩ. d. c. sicut. ⁊ sic petit expeñ. ⁊ dāna. ar. ff. de neg. ge. l. nẽsenius. ⁊ sic dicit in telligẽdā. l. ĩter causas. §. non oĩa. ⁊. l. si s alicui. §. ĩpẽdia. ff. manda. nisi dāna contigissent ex casu fortuito  verisiłr nō fuisset cogitatus. d. §. non oĩa. ⁊ hoc tʒ etiā Jo. an. in regula dānũ in mercuriali. li. vj. Et intellige p̃dicta ĩ eo  gra tis suscipit mādatũ. nā mādatũ dʒ esse gratuitũ. l. j. §. j. ff. mādati. ⁊ ideo isti stipẽdiarij  veniũt ꝓ p̃tio non pñt agere ad dāna.  nō sunt mādatarij. vt dictũ est. Jtẽ illi qui causa pietatis vel parẽtele ⁊ hmōi hoc faciunt. xxiij. q. iij. non inferenda. Siłr nec illi  ex debito tenentur. ij. q. iij. si dñs. ⁊. c. iulianus. vide quod no. in. d. l. nensenius. ¶ Vtrũ mādatũ expiret morte manda[*]toris. Rñ. doc. ĩ. c. gratũ. ⁊. c. relatũ. de of ficio dele. ꝙ re integra expirat. l. mādatũ. C. mādati. ałs nō. Quō res dicat̃ ĩte gra ⁊ quō nō. vide ibidem ꝑ doctores. Manifestum nos describimus intelligere vel per confessionẽ vel ꝓbationẽ legitime notum suerit aut euidẽtia rei q̃ nulla possit ter giuersatiōe celari dicit tex. in. c. cũ olim ĩ fi. de ꝟb. sig. ⁊ ibi dicit gl. ꝙ ꝓprie manifestũ r q nō eget probatione. Additio ⁊ sic est notoriũ sed manifestũ ꝓprie ꝓut est spẽs di stincta a notorio r ꝙ ꝓbari potest. De hic notatis ⁊ d dicatur manifestũ Bar. no. in. l. iij. in ṗnci. ff. de fur. ⁊ Bar. ĩ. l. j. in ṗn. ff. de no. ope. nũ. ⁊ an dif ferũt manifestũ ⁊ notoriũ no. ĩ. l. ciues. C. de ap. bal. in. l. fi. xv. oppo. C. de edi. di ui adri. tol. ⁊ an differāt manifestũ ⁊ fa mosum. Bar. no. in. l. fur. iō. ff. de fur. ¶ Vtrũ in dispōne vbi fit simpłr mẽtio [*]de manifesto debeamus accipere mani festum ꝓprie: ⁊ ꝓut est spẽs distincta a notorio. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. cũ olim ⁊ de bemus cōsiderare materiā subiectam. vt no. in. c. rogo. xj. q. iij. ⁊ etiā vsum loquendi. ar. c. uis de ꝟb. sig. in dubio ꝟo debemꝰ capere ꝓprie. Ad hoc. l. non aliter. ff. de leg. iij. ⁊ in. c. fi. de verbo. sig. ⁊ maxime in penalibus. Manumissio ẽ libertatis datio. nā dũ s ĩ seruitute est manui ⁊ ptāti suppositꝰ est. sed si manumissus ẽ liberat̃ a manu ⁊ ptāte dñi vt isti. libert. §. j. ff. xij. q. ij. cũ redẽptor. De notatis in hoc. §. ⁊ an possit pro bari ꝑ testes glo. in aut̃. de testi. §. si ꝟo dicat̃. col. vij. dicit ꝙ sic nō solũ ꝑ instr̃a doc. ⁊ Pe. de su. in aut̃. si dicat̃. C. eo. tit. videlicet per n. ⁊ in Spe. de ser. non ordi. versi. generaliter. ¶ Quis pōt manumittere. Rñ. ꝙ is qui [*]hʒ administrationẽ reꝝ suaꝝ ⁊. xviij. an num ĩceperit ĩter viuos libertatẽ dare pōt. ĩsti. bꝰ ex cau. ma. nō pos. §. pe. Jn vltĩa ꝟo volũtate  testari pōt. s. ĩ. xiiij. anno. pōt ⁊ manumittere vt in. d. §. pe. ⁊ C.  manu. nō po. aut̃. sʒ hodie nouo iure. Jtẽ ep̃s pōt manumittere ẜuos eccle sie bñ meritos. xij. q. ij. si quos de seruis pōt etiā ⁊ non bñ meritos: dũmodo det ecclesie ꝓ vno duos eiusdẽ meriti ⁊ peculij. xij. q. ij. ep̃s . Jntellige de bonis ꝓprijs. Jtẽ cā miseratiōis pōt. d. c. cũ re dẽptor. Abbas pōt etiā cũ cōsensu ep̃i ⁊ monachorũ. xij. q. ij. abbatibus. vel si cō suetudo sit ꝙ possit vel non possit illaʒ serua. de his que fiũt a p̃la. sine consen. capituli. c. ea noscitur. ⁊. c. cum nos. ¶ Quid si quis sit seruus plurium nũ[*]d pōt manumitti ab vno illoruʒ alijs cōtradicẽtibus. Rñ. ꝙ sic. sed manu mis sor tenetur alios seruare indẽnes. C. de communi. seruo ma. l. j. ¶ Vtruʒ valeat manumissio in fraudẽ [*]creditorũ facta. Rñ. ꝙ nō. C. qui manu. non possunt. l. j. ⁊ insti. ex . ca. ma. §. j. ¶ Vtrum possit manumitti ille qui ꝓ[*]pter delictũ ĩcidit in seruitutẽ. Rñ. pa. in. c. ita quorũdā de iude. ꝙ nō ẜm Jo. and. Facit. l. ij. C. quibus ad li. procla. non licet. ¶ Qũo fit manumissio. Rñ. multis mo [*]dis insti. de liber. §. multis modis. vbi inter alios dicitur ꝙ pōt fieri in secreto. vt si dicat dñs esto liber. vel ꝑ epistolā vel ꝑ testamentum vel per quālibet vltimam voluntatem. ¶ Quomodo reuocat̃ manumissio. Rñ. [*]propter oẽs causas ingratitudinis ex quibus reuocatur donatio de quibꝰ. s̃. donatio. j. §. xij. in aut̃. vt liberi. de cete ro. §. illud. ¶ Jn quo differt manumissus ab eccle [*]sia a manumissio a priuato. Rñ. ꝙ prĩo  propter operas nō prestitas reuocat̃ in seruitutẽ. vt. xij. q. ij. diaconi. secꝰ in alijs. vt. C. de lib. cau. l. solo. Sco quia filij eoꝝ remanent obnoxij ecclesie sue patrone. xij. q. ij.  libertis. sʒ alij nō. C. de libe. ⁊ eoꝝ li. l. j. ⁊. ij. Tertio  serui ecclesie possunt manumitti cum hoc ꝙ nō possint alteri  ecclesie sua bona re linquere. xij. q. iij. c. j. ⁊. iij. ¶ Vtrũ in manumissione possit domi[*]nus aliquod seruitiũ spũale sibi impo nere. puta ꝙ sibi dicat horas et hmōi. Rñ. ꝙ sic. ita ꝙ si seruare noluerit etiaʒ si ordinatus fuerit degradetur ⁊ pristine seruituti subijciatur. c. nullus. de ser uis non ordi. ¶ Jn quibus consistit ius patronatus. [*]Rñ. vt no. in. l. fi. C. de bo. lib. in gl. s. pri mo. vt non proponat turpem actioneʒ: aut exceptionem aduersus patronum. Secundo reuerentiam ei debet tam in faciẽdo  nō faciendo. Tertio prestare debet ei alimẽta si ałs nō habet. Quar to patronus hʒ ius reuocādi eũ in ser uitutẽ rōne offense cōmisse ↄ̃ ip̃m. Quĩ to patronus hʒ ius succedendi liberto. Vnde tenet̃ libertus ⁊ relinquere legitimam q̃ est tertia pars suoꝝ bonorum si in bonis habet plus centũ aureos: ⁊ nullos liberos habet cũ decedit si ve ro minus  cẽtũ aureos habet in substātia non tenetur ei aliquid relinq̃re ꝙ si mortuus fuerit ab ĩtestato nullo li beroruʒ relicto sic succedet in totũ. Vide ibidem. ⁊ insti. de succes. libertoruʒ. .§. sed nostra constitutio. vide glo. in. l. venia. C. de in ius vocā. ⁊ ad quid tene tur patronus liberto est gl. in. §. liberti norum insti. de lib. Mathematici sine aspiratione dĩ cuntur diuini. sed cum aspiratione significat scientiam quadriuialem. vnde versus. Scire facit mathesis. sʒ diuinare mathesis. de quo vide. j. sortilegiũ ⁊ superstitio. ⁊. s̃. diui natio. vnde tales non debẽt ad limẽ al terius domus accedere alias cōcremari debent. nec aliquis eos susciꝑe seu cōsulere: alias debent deportari et bona eorũ cōfiscari. ⁊ diuinator gladio vl tore feriri. vt. C. de male. ⁊ mat. l. nullꝰ. l. nemo. ⁊. l. culpa. Matrimonium. j. quidẽ est coniunctio maris ⁊ femine inter personas legitimas indiuiduam vite cōsuetudinem retinẽs. xxvij. que. ij. §. j. insti. de pa. po. in ṗn. ⁊ in. iiij. senten. distinct. xxvij. de p̃sum. il lud quo nobis. Ad propositum eorum que in hoc. .§. ⁊ seq. ⁊ per eorũ discursum dicuntur ⁊ an matrimonij questio. scilicet an sit matrimonium contractum inter tales possunt per iudicẽ laicum cognosci. no. Bar. ⁊ doc. in. l. titia. ff. sol. ma. ⁊ ĩ. l. quo tiens. C. de iudi. ¶ Vtrum matrimonium sit sacramen[*]tum noue legis. Rñ. q matrimonium potest dupliciter accipi aut quātũ ad eius institutionẽ. ⁊ sic nō est sacramen tum noue legis. quia fuit ante nouaʒ legem institutum. alio modo quo ad eius effectũ. ⁊ sic licet fuerit ante nouā legem institutum. non tamen habuit vim cōferendi gratiam sicut modo in noua lege in qua non est euacuatum sed cōfirm atum ⁊ factum gratie cātiuum. ⁊ sic est sacramẽtum noue legis. hoc Ric. in. iiij. distinc: xxvj. ar. iiij. q. ij. ¶ Quid est in isto sacramẽto materia [*]et forma. Rñ. ẜʒ. Ric. vbi. s̃. eadẽ. q. ꝟbũ primo ꝓlatum est materia: et verbum secũdo est forma. quia sicut verbũ accedens ad elemẽtum facit sacramẽtũ. sic verbũ accedẽs ad verbũ p̃ cedẽs q dicit accipio te ĩ meā vxorẽ est sorma huius scilicet dicendo: ⁊ ego acipio te in meum virum vel econtrario. ber. in. c. tua nos. de spō. vult ꝙ ꝟba sint forma. et consensus sit materia. ¶ Quid est res ⁊ quid est sacramentuʒ [*]ĩ matrimonio. Rñ. ricard. vbi. s̃. articu. iiij. q. ij. expressio cōsensus ꝟba de presenti est sacr̃m tātũ. Rñ. ⁊ sacr̃ʒ est vnio cōsensuũ ⁊ muiua obligatio causata ꝑ cōsensum mutuũ ꝑ verba de presenti expressum. hoc enim est res respectu significationis exterioris que est per sen sibilia signa. Et est sacramentũ duplicis rei. s. charitatis quā significat ⁊ dispositiue efficit. Et vniōis xp̃i ⁊ eccłie quaʒ significat sed non efficit. Jpsa au tẽ charitas est res tantum. ⁊ non sacra mẽtum obligatio vero interior per mu tuũ cōsensum expresie siue consunctio exterior est res ⁊ sacramentum. ¶ Vtrũ gratia gratũ faciẽs cōferatur ĩ [*]hoc sacramento. Rñ. Ricar. vbi. s̃. ar. ij. q. iij. ꝙ sic. si digne cōtrahant ex diuina institutione. Matrimonium. ij. qũo contrahit̃ dic ꝙ ad legitime cōtrahendũ debẽt fieri banna. et qũo publice cōtrahendũ est. de quo vi de. s̃. clandestinum. ¶ Per quid contrahitur. Rñ. ꝙ per mu [*]tuum consensum verbis expressum. c. tua nos de spon. ¶ Vtrum sine mutuo cōsensu anima[*]rum possit cōtrahi matrimoniũ. Rñ. ẜʒ cōiter Theo. ꝙ quo ad deum ⁊ veritatẽ nō pōt esse mr̃imoniũ si ambo nō cōsentiāt: simul dicāt. aut faciāt cd voluerint ad extra. xxvij. q. ij. sufficiat. lʒ eccle sia aliud iudicet. vt in. c. is qui de spon. ¶ Vtrũ requirat̃ ꝙ cōsensus prestet̃ si[*]mul eodẽ tꝑe. Rñ. Pa. ĩ. c. dilectꝰ de spō. tʒ ꝙ de subtilitate iuris necessario rerit̃ vt simul eodẽ tꝑe prestet̃  dicit gl. in. l. cōsensu. ff. de act. ⁊ obl. ⁊ ĩ. l. j. ff.  cō trahen. emp. ꝙ in cōtrahentibꝰ qui ꝑfi ciunt̃ iure gẽtiũ debẽt cōsensum simul p̃stare. Et Spe. ĩ ti. de spō. dicit ꝙ respō sio alteriꝰ dʒ sequi immediate. ꝑ. l. cōtinuus actꝰ in ṗn. ⁊. l. j. §. j. ff. de ꝟb. obli. Host. vero in. c. ex lr̃is de spōsalibꝰ quẽ sequit̃ Jo. an. dicit ꝙ sufficit ↄsentiat ꝑ prius ⁊ duret in proposito suo. ⁊ postea alteriꝰ cōsensus accedat ex post facto. ⁊ est verior opinio Host. vt est tex. ĩ. d. l. j. .§. si vero presens ĩterrogauit. vbi dicit̃ interuallũ medij temporis nō vitiauit obligationẽ: secus si nō perseueraret in primo proposito.  sic esset vera prima opinio ꝙ nō esset mr̃imoniũ tũcũ alter consentiret postea. ¶ Vtrũ ꝟba exprimentia cōsensum de [*]p̃senti sint necessaria ad matrimoniuʒ cōtrahẽ. Rñ. cōiter theologi. in. iiij. dis. xxvij. et moderniores canoniste. vt no. in. c. tue. fraternitati de spo. tenẽt ꝙ nō sunt necessaria etiā in loqui valentibꝰ: dũmodo ꝑ alia signa exteriora ↄsensus exprimat̃ vt ꝑ nutum. ⁊ hmōi. Et istud tene: lʒ alij dicāt aliter. Facit ꝓ hoc  legata ⁊ fideicōmissa solo nutu relin possunt etiā a loqui valente. vt. C. de fi deicōmis. l. ⁊ in epistola. ⁊. ff. de leg. iij. l. nutu. c. cũ apud de spon. vbi dicit̃ ꝙ sufficit cōsensus. ergo non requirentur verba precise cũ per alia possit exprimi quia illud dicit̃ sufficere quo posito nihil aliud requirit̃ ad substantiā actus. vt no gl. in. c. statutũ de rescri. li. vj. Jtẽ nō refert quid de equipolẽtibus fiat. c. lʒ ex quadā de test. Jtem ptʒ ꝙ mutus potest contrahere. vt in. c. cum apud de spon. ergo verba nō sunt necessaria. vt pʒ in. d. c. tue fraternitati ⁊ in gl. in. di. c. sufficiat. Et ideo si s diceret accipio te in meam vxorem ⁊ si consentit vt sit matrimonium da mihi osculum. ⁊ illa dat. erit verũ matrimonium lʒ nullum verbum dixerit de matrimonio contra inter ec. ↄ̃ct. c. j. ¶ Vtrũ sine aliquosensibili signo expri [*]mẽte consensum de presenti cōtrahat̃ matrimoniũ. Rñ. ẜm cōiter theologos vbi. s̃. ⁊ canonistas in. d. c. tue fraterni tari ꝙ nō  est sacr̃ʒ. ⁊ de rōne sacramẽ ti ẽ ꝙ sit in eo aliq sensibile signum ⁊ iō dicit gl. in. d. c. tue ꝙ ad eẽ matrimonij duo cōcurrũt necessario. vnũ materia. s. cōsensus. ali forma. s. ꝟba vel signa cōsensuʒ exprimẽtia. Aduerte tñ ꝙ si pater cōtrahit ⁊ dicit ꝟba ꝓ filia p̃sen te ⁊ tacẽte: ꝙ erit matrimontũ:  verba parentũ ⁊ taciturnitas filioꝝ p̃sentiũ ⁊ verba intelligentiũ equipollẽt sensibili signo exprimẽti ↄsensum interiorẽ Q veruʒ intelligo si ipsi ꝓ quibꝰ ↄtra hunt̃ aliquo signo annuũt: ałs nō credo ꝙ sola taciturnitas sufficiat. Et sic intellige ⁊ limita gl. in. c. nō oĩs. §. cũ di citur. xxxiij. q. ij. ⁊. ĩ d. c. tue fraternitati ⁊ sāctũ Tho. ⁊ Ric. in. iiij. d. xxvij. ¶ Vtrũ cōsensus de futuro cũ carnali [*]copula faciat matrimoniũ. Rñ. ẜʒ Ric. in. iiij. d. xxviij. ar. j. q. iij. ꝙ quo ad deũ ⁊ reiveritatẽ sine cōsensu reali de p̃senti nō pōt esse matrimoniũ. c. tua nos de spō. Et iō distinguit. S. Bo. eadẽ dist. ꝙ aut copulat̃ sibi effectu cōiugali ita ꝙ vir credit copulari cũ sua vxore: ⁊ ecōtrario. ⁊ sic copula facit matrimoniũ ꝓ pter cōsensum tacitũ de p̃senti quo vr̃ implere velle. q promisit. s. eā accipere nũc de presenti sicut antea ꝓmiserat de futuro. Aut cognoscit eā affectu for nicario. ⁊ sic non est matrimoniũ qͦ ad deũ: sed presumptũ quo ad ecclesiā cōtra quā presumptionẽ non admittitur probatio vt in. e. is qui de spon. si tamẽ cōtraheret de facto cũ alia teneret scʒ matrimoniũ quo ad deum ẜm Ricar. vbi supta. q. iiij. quod no. bene. Additio Per aliud autem a carnali copula vel consensu de presenti nũ sponsalia de futuro men te ⁊ verbis efficiũtur matrimoniũ etiā presumptũ. uis interueniat traductio ad domũ oscula ⁊ etiā nixus ad co pulā vt patet per. c. fi. de spon. ⁊. in. c. j. de matri. contra interdictum ecclesie contra cto. ¶ Quomodo cognoscẽtur signa q̃ expri [*]mũt consensuʒ de presenti. Rñ. ꝙ recur rẽdum est in foro aĩe ad intentionẽ. ꝙ si de intẽtione nescitur. sic dicendũ est ꝙ aliqua verba precesserũt ab vno eo rũ. vel ab aliquo alio in eorum presen tia: ⁊ sic postea signa sic secũduʒ verba determinabitur de signis. vt puta si al ter dicit. Ego. te accipio invxorẽ ⁊ sic tu similiter cōsentis accipere me ĩ virũ bi be. vł annue capite ⁊ hmōi. sic erit matrimonium. Si vero precedẽtia denotant consensum de futuro. sic et signa. Q si nulla ꝟba precesserũt. sic non iu dicabo pro matrimonio. ex quo de ĩtẽtiōe non cōstat. Tutius tamen est pro matrimonio presumere.  nullum periculum imminet: alias sic. ¶ Quomodo ꝟba cognoscent̃ in dubio [*]qñ de intẽtione nō cōstat. Rñ. ꝙ verba quedā sunt clara q̃ demōstrant consen sum de presenti sicut cũ quis dicit. acci pio te ĩ meā vxorẽ. ⁊ illa replicat ⁊ ego accipio te in meũ virũ ⁊ similia quedā sunt dubia vnde no. ꝙ verbũ placet et verbũ volo denotant ẜm tẽpus p̃sens ẜʒ dñm An. in. c. ex lr̃is. el. j. de spō. ver bũ aũt infinitiuũ nihil per fecte signifi cat sʒ determinabitur ẜm verba p̃cedẽ tia vel ad presens vel futurũ. Vnde si volo vel placet addatur verbum infinitiuũ denotās actum eũ dependẽtem solũ a libera voluntate ꝓferentis non inducit̃ dispositio de pñti: sed de futuro puta cũ dicit placet vel volo ascẽdere arborẽ. Si vero verbũ infinitiuũ de notat actũ qui ꝓcedit solum a volũtate ꝓferẽtis libere. Et tũc si denotat prĩcipiũ actus nō inducitur dispositio de p̃senti. Exẽplũ volo tecũ cōtrahere vel volo te despōsare. ⁊ sic nō erit matrimo niũ. Si vero denotat executionẽ actus sic inducit̃ dispositio de presenti. Exẽplum volo te habere in vxorem vel dicatur placet mihi te retinere ꝓ vxore ⁊ sic erit matrimoniũ.   vult cōsequẽs vult ⁊ antecedẽs vt in. c. p̃terea ⁊ in ca. prudentiā. de officiodele in hoc tñ mul tũ instāt. do. sed pertrāseo. ⁊ vide si vis Bar. in. l. cũctos populos. C. de sum. tri. ⁊ canonistas in. d. c. ex literis. ¶ Quid si dicat ꝓuidebo tibi tā vxo [*]ri mee ⁊ illa siłr idẽ respondeat. Rñ. ẜm Host. in. c. ex parte de spō. ꝙ pro matrimonio est iudicandum. ¶ Vtꝝ si dicat̃ viro vis talẽ pro vxore ⁊ [*]respondet placet ⁊ siłr idem dicit mulier sit matrimoniũ. Rñ. vt patet ex dictis matrimoniũ est. no. etiā Hos. in. ca. sponsam de spon. ¶ Quid sic dicat promitto tibi non di[*]mittā te ꝓ meliori vel peiori vxore. Rñ. ẜʒ Host. in. d. c. ex parte ꝙ matrimoniũ erit. Nā in talibus ⁊ similibꝰ dubijs iu dicādũ est pro matrimonio. ar. de sen. ⁊ re. iudi. c. fi. ¶ Vtrũ vir dicẽs ꝓmitto tibi ꝙ habe[*]bo te ꝓ legitima vxore. ⁊ siłr rñdet mulier cōtrahat de pñti. Rñ. ꝙ sic. vt ĩ. d. c. ex parte in tex. ⁊ in gl. xxx. q. v. nec illud .§. sʒ obijcitur.  verbũ habebo pōt referri ad tẽpus presens de ma. contra. in ter ec. cōtra. c. ex lr̃is. ⁊ ideo ẜm Host. ⁊ Gof. subaudiẽdũ est de cetero vel hoc tempore secus esset si diceret ꝓmitto ti bi ꝙ ducā te in vxorẽ. ẜm Joā. in. d. ca. nec illud.  sic essent sponsalia. ⁊ similiter dicit pa. in. d. c. ex parte ꝙ erit ma trimoniũ si dicat ꝓmitto tibi ꝙ non ha bebo aliam vxorem nisi te: ⁊ illa similiter respondet. Additio Quia verbuʒ nisi cum se tur negationem facit positionẽ vt no. gl. in regula peccatuʒ de re. lib. vj. ꝙ credo veꝝ si verba sint ꝓlata de presenti. s. nolo habere aliā invxo rẽ nisi te. Secus siverba essent pro lata de futuro. sic. s. ꝙ non habebo aliam in si te.  tunc nisi nō facit positionem de presenti ẜm actũ sed solũ ẜm habitum similiter si diceret nō accipiam aliā in vxorem.  non erit matrimoniũ. ¶ Quid si dicat ꝓmitto tibi ꝙ retinebo [*]te ꝑpetuo mecũ. ⁊ illa rñdet similiter. Rñ. ꝙ nō est matrimoniũ: nisi dicat ꝙ vult eam tenere in vxorẽ. in aut̃.  mo. natura. effi. le. §. pe. Jo. tamẽ in. c. j. xxx. q. v. ⁊ gl. in. c. solet. xxxij. q. ij. tenet ꝙ de iure canonico est matrimoniũ. ⁊ ita tene in dubio Sed qñ constat de mente non est curañ. de verbis quo ad deũ et conscientiam  qñ ambo intẽdebāt cō trahere de presenti. semper erit matrimoniũ etiam si verba sonabāt consensum de futuro. ar. ca. intelligentia de verb. sig. cũ similibus. ¶ Sed quid diceñ. cũ alis dixit ꝟba [*]exprimẽtia cōsensum de presenti vl de futuro ⁊ secuta copula. postea dicit ꝙ nũ talia verba ꝓtulit aĩo cōtrahẽdi sʒ solũ animo extorquẽdi copulā. Rñ. ꝙ alter non debet credere  nec tenetur. Vñ in. c. per tuas de ꝓbationibꝰ dicit̃. Nimis indignũ est iuxta legtimas san ctiōesvt quod sua quis voce dillucide protestatus est iu eo casu ꝓprio valeat testimonio infirmare. si purus temerarie credit ꝙ dicat verũ sic nō dʒ nec ad petitonẽ alteriꝰ ẽt in carnalẽ copulā cō sentire nisi de nouo dicat se velle cōtra here. Si aũt dicat postea se esse mẽtitũ ⁊ petat debituʒ tũc credat ⁊ reddat. Si vero credit nō esse virũ ⁊ ꝑmanet ĩ pri ma temeraria credulitate sic nō dʒ red dere:  faceret cōtra cōscientiā ⁊ si non reddit peccat ẽt  vir reuocādo q priꝰ dixerat expirat ill priꝰ dictũ  reuoca tio ↄcordat verbis quibꝰ ↄsentit de pñ ti. hec Ric. vbi. s̃. di. xxvij. ar. j. ⁊. iiij. ¶ Sed pone ꝙ p̃fatus nō eā duxit nec [*]vult ducere sʒ potius aliā accepit. Rñ. ꝙ in foro ecclesie si pōt ꝓbare mulier ꝙ contraxit perverba de presentivel de futuro secuta copula carnali ꝙ coget̃ eam ducere nec admittetur probatio in cōtrariumvt no. in. capi. isqui de spon. sed foro anime si aliam nō accepit cogẽdus est vt eam accipiat si euidenter nō apparet ꝙ potiꝰ se decipi finxit pu ta  magna ẽ disproportionabilitas. Si vero aliā duxit animo cōtrahendi ⁊ in primā nō consensit nō debet etiā ad preceptũ ecclesie secundā dimittere sʒ potiꝰ pati humiliter etiā excōicatio nẽ ⁊ tali modo cũ secunda habitare ꝙ nō generet scādalũ alijs  primũ matrimoniũ non fuit ex quo consensus ex parte alterius defuit sʒ ẜʒ. Et hoc tene  cōiter tenetur vt no. Pa. in. d. c. is lʒ quidā dicāt ꝙ lʒ primũ nō fuerit matri montũ tamẽ etiā secundũ non potest esse  ecclesia talẽ inhabilitat ad cōtra hen. cũ quacun alia a prima in. d. ca. is qui fidem. ¶ Quid faciet prefata mulier que non [*]pōt ꝓbare cōtractũ matrimoniũ  fuit clandestinũ. Rñ. si statim vir reuocauit ⁊ patefecit ꝙ nō cōsentit aut si sit multa disproportionabilitas ⁊ quibꝰ veri similiter. pōt credere ꝙ nũ in eam cō senserit ⁊ similia sic credo ꝙ si ille tran siuit ad secũda vota: aut oĩno renuit eā accipere ꝙ poterit ei credere ⁊ cũ alio cōtrahere maxime si sic iurat ⁊ ex q̃lita tevite sue pōt p̃sumere ꝙ nō mẽtiret̃ in hoc alias nullo modo debet cōtrahere cũ alio sed viuere in castitate. ⁊ sibi ĩpu tet ꝙ fatue egit clādestine ↄtrahendo Sed si pur de facto cōtraxit ⁊ ꝓbabiliter credat ꝙ talis p̃fatus nō habuerit animũ in eā cōsentiẽdi sic poterit exigere ⁊ reddere. Si ꝟo nō habet aliquā ꝓbabilitatẽ ad hoc credẽdũ credo ꝙ te neat̃ reddere sʒ exigere nō possit. Si ve ro crederet ꝙ prefatꝰ tũc cōsenserit licet postea neget. nec poterit exigere nec reddere: arg. eorum que not. in. c. inquisitioni de sentẽ. excom. Quod no. quia sepe in practica euenit. ¶ Quid si spost ↄtractũ matrimoniũ nō aĩo consentiẽdi sed decipiendi credẽs ex consilio peritoꝝ tale matrimoniũ tenere cognoscit prefatam mulierẽ tan cōiungem credẽs sic firmiter esse. Rñ. ꝙ talis copula nō facit matrimoniũ quo ad deũ:  ex quo nullũ vin culũ precesserat quo ad deum copula nō facit matrimoniũ. vt no. in. c. is qui de spon. vbi dicũt doct. ꝙ si spōsalibus solutis sequitur copula nō inducit̃ ma trimoniũ ex quo vinculũ sponsaliũ est solutũ. Jdẽ dicũt vbi interuenerit promissio de cōtrahendis sponsalibꝰ in fu turũ. Facit. l. fi. ff. de cōdi. ob cām. Jtem error iuris nō inducit cōsensum matrimonialem  nihil tā cōtrariũ cōsensui  error. l. sic ꝑ errorẽ. ff. de iur. om. iudi. Facit quod. no. bar. in. l. multũ. ff. de cō di. ⁊ demō. vbi dicit si iudex errat ĩ fun damẽto iurisditionis non valere processum licet in veritate haberet iurisdi tionẽ ⁊ probatur in ca. siscitatus de re scriptis. iũcto. c. prudẽtiāde offō deleg. vbi iudices legati cũ cła. Si non oẽs ⁊ c. Si ꝓcedũt sine alioignorātes ĩpedi mẽtũ ⁊ credẽtes posse sine eo ꝓcedere nō valet ꝓcessus lʒ habeāt iurisditio nẽ  errẽt in fundamẽto iurisditiōis ita iste errauit in fundamẽto matrimo nij cũ cōsensus sit eius fundamentũ ⁊ de substātia eius vt in. c. tue de spon. ⁊ similibus. Vnde sitalis accepit aliā nō pōt eā dimittere in foro aĩe aut religio nẽ ex ire si quam professus est ⁊ statur eius cōfessioni in hoc vltimovt no. glo. ĩ. di. c. is  ⁊ ibi ꝑ doc. ⁊ ĩ. c. significasti. Jdẽ de home. cōsuluit doc. Alex. de nono in facto. ¶ Vtrũ matrimoniũ possit contrahi in ter absentes per procuratorẽ. Rñ. ꝙ sic. xxxj. q. ij. honorant̃ de cōuer. cōiuga. ca. ex parte el. ij. ĩ tex. ⁊ gl. si tria ↄcurrāt. ¶ Primo ꝙ specialiter mandetur eidẽ de matrimonio cōtrahendo. ¶ Secundo ꝙ specificetur eidẽ de certa ⁊ specia li seu determinata ꝑsona cũ qua cōtra hat nomine constituentis. ¶ Tertio ꝙ ↄstituens perseueret in eadẽ volũtate vs quo ꝓcurator ↄtraxerit. Nā ꝓcura tor quātũcũ generaliter sitcōstitutus nō poterit cōtrahere matrimoniũ ꝓ cō stituẽte nisi exp̃sse id habeat in manda tis nec hoc sufficit nisi determinet̃ certa ꝑsona cũ qua cōtrahere debeat ĩ mā dato. hec ꝓbātur in tex. ⁊ gl. de ꝓcu. c. procurator lib. vj. nec prefata sufficerẽt si mutaret animũvt ptʒ ex dictis hic. s̃. lʒ ecclesia nisi expresse reuocaret iudicaret pro mr̃imonio tñ quo ad deũ ⁊ cō sciẽtiā nō eẽt mr̃imoniũ ex qͦ ↄsensus  ficit tꝑe quo procurator cōtrahit. ¶ Sed pone ꝙ ꝓcurator ĩ mādato hʒ [*]spālem potestatẽ de ↄ̃hendo matrimo nio sed nō determinationẽ persone cũ qua debeat cōtrahere tñ hʒ oretenus vł ꝑ lr̃as aut alio mō. Rñ. ꝙ si cōtrahit cũ illa erit matrimoniũ nec obstat gl. ĩ. d. c. ꝓcurator q̃ tenet cōtrariũ  intelligẽ da est qñ alia modo nō specificauit spe cialem personam per rationem suam. Veruntamen stulta est que cum tali ꝓcuratore contrahit nisi faciat fidẽ ꝙ ad cōtrahen. secum sit specialiter procura tor deputatꝰ: quia sic ille posset negare ꝙ non misit eum vt contraheret cum illa sed cum alia ⁊ in foro contentioso excluderetur. ¶ Vtrũ per solas lr̃as possit ↄtrahi ma [*]trimoniũ inter absentes. Rñ. vt ptʒ ex dictis ꝙ sic si duo cōcurrũt. Vnũ ꝙ mit tẽs literas quibus exprimit ꝙ talẽ ac cipit in vxorẽ de presenti si ipsa cōsenserit ꝙ perseueret in eadem volũtate vsquo illa cui lr̃e mittũtur exp̃sse con sentiat scʒ ꝙ illa persona exprimat cō sensum receptis lr̃is alicui alteri vel ꝑ lr̃as scribat ip̃m cosensuʒ aliter nisi ex primat tũcun consentiat non erit matrimoniũ ẜm Rod. ar. d. c. honorant̃ ⁊. c. veniẽs qui cle. vel vouẽ. ⁊. c. ex publico de conuer. coniuga. ¶ Sed nund statĩ vt lr̃as rescripserit [*]quibꝰ similiter ⁊ ipsum accipere expri mat in virũ aut alij manifestauerit sic talis mihi scripsit ꝙ me accipit in vxo rẽ ⁊ ego notifico vobis ꝙ similiter ego accipio eũ ĩ virũ erit. matrimoniũ. Rñ. vr̃ prima facie ꝙ nō donec ad notitiaʒ alterius perueniat  antea nō est ↄsen sus. i. simul sensus sʒ dissensus. i. separatus sensus. ⁊ facit pro hoc. l. cōsensu: ⁊ quod ibi no. ff. de ac. ⁊ obli. Sʒ tñ ego credo ꝙ statim vt exp̃ssit sit matrimoniũ.  ibi sunt substātialia mr̃imonij. s. cōsensus expressus amborũ ⁊ cũ substātialia sint sufficit. ar. eoꝝ que no. per bar. ĩ. l. ꝓlatā. C. de sen. ⁊ interio. om. iu di. ⁊ istud tene ex quo em̃ vel nũcio. hoc expressit vel ꝑ lr̃as sic est cōsensus:  si mul ambo cōsentiunt ⁊ cũ signis neces sarijs ar. ad hoc in. d. c. honorantur. ¶ Quid si dicat ꝓmitto vobis tribꝰ so [*]roribꝰ ꝙ vnam de vobis accipiā in vxo rem. ⁊ ille oẽs respondẽt placet ⁊ postea cognoscit vnā ex illis. Rñ. ẜm Host. ꝙ matrimoniũ cum illa erit.  ipso facto cōsensit. c. dilecti. ⁊. c. vt nostrum de appel. Et hāc opinionẽ tene ante al ter trāseat ad secũda vota. Sʒ si trāsis set ad secũda vota tene opinionẽ glose ⁊ modernorũ ĩ. c. ex literis el. ij. de spō. s. ꝙ non est matrimoniũ primum quia sola copula etiā cũ sponsalibus incertis nō facit matrimoniũ nisi ambo ita carnaliter cōuenissent vt matrimoniũ cōtrahere ⁊ ↄsũmare intenderunt. ¶ Quero in d est consensus qui facit [*]matrimoniũ. Rñ. ẜm opinionẽ Ricar. in. iiij. d. xxxj. ar. ij. q. j. ꝙ ad hoc vt cōsen sus faciat mr̃imoni uʒ opʒ sint ibi tria bona matrimonij implicite ⁊ ĩ habitu saltẽ. s. ꝙ cōtrahentes cōsentiant. ¶ Primo invinculi inseperabilitatẽ ra tiōe cuius est in matrimonio bonuʒ sa cramẽti. ¶ Secũdo in bonũ fidei quātũ ad eius essentiale q est nō negare vsum sui corporis si cōiunx alter petat nisi deus a debito reddẽdi liberauerit Sed quantum ad accidentale bonũ fi dei seu accessoriũ quod est non exhibe re alteri quā suo coniugi vsum sui corporis nō est necessarium sed solum ad bñ esse matrimonij. ¶ Tertio in bonum prolis quantũ ad eius essentiale quod est eam suscipere conditionaliter. s. si deꝰ eadem dederit vel non ꝓcurare aliq impedimentum ne ꝓles veniat sed quantum ad eius accidẽtale bonũ. s. absolute velle ꝓlem ⁊ eā educare non est necessarium. Vnde si quis contraheret cum intẽtiōe separabilitatis non dico quo ad thorum sed quo ad vinculũ.  sic esset cōtra bo nũ sacr̃i: aut cum intentione denegan di scip̃m alteri coniugi petẽti sine alia diuina reuelatione.  ↄ̃ ẜm bonũ. s. fidei. Aut cũ intẽtiōe nō suscipiẽdi prolẽ si deꝰ eā daret aut nō eam educādi: aut ꝓcurādi venena sterilitatis ne ꝓles cō ciperet̃ aut nasceret̃ vel educaret̃  ↄ̃ tertiũ bonũ matrimonij. s. ꝓlis mr̃imoniũ talis nō ↄ̃heret. Et ideo opʒ p̃fata habeat in intẽtione saltẽ implicite. Explicite vero sufficit ꝙ in ↄ̃hendo inten dat illud q inter cōtrahẽtes requirit̃ ad matrimoniũ. Maria aũt veꝝ matrimoniũ cōtraxit cũ Joseph lʒ nō intẽde ret cōsentire in carnalẽ copulā:  erat certificata ꝙ Joseph nun eā requireret⁊ si eā requisisset ꝙ deus absoluebat a tali obligatione. similiter ille  cōtrahit quāuis non habeat aĩm consũmādi sed religionẽ intrādi.  cũ intrat ab soluitur a deo a tali obligatione. ¶ Vtrũ intẽtio libidinis vel pulchritu [*]dinis aut diuitiaꝝ excludat matrimoniũ. Rñ. ẜm sanctũ Bo. in. iij. di. xxx. ꝙ multe cause possunt eẽ ĩductiue et sine pctō dũmodo nō sistat̃ ĩ eis. vñ si moue ret sicut cā ṗncipalis: ẽ minꝰ honesta ⁊ esset ↄ̃ sacr̃i vtilitatẽ: non tamẽ ↄ̃ sacr̃i veritatẽ nisi ita esset finis ꝙ non q̃reret nisi libidinẽ. vel diuitias nō vxoreʒ ducere  sic esset ↄ̃ veritatẽ sacramẽti. ¶ Sʒ nund ↄ̃hens ex alio fine  pro [*]lis habẽde peccet. Rñ. pe. de pał. ĩ. iiij. di. xxxj. ꝙ sic veniałr quādo contrahit principaliter ꝓpter vitādā fornicationẽ. si non sit talis  ẜm cōem spẽ posset habere filios. ałs nō. Vnde lʒ finis ma trimonij primꝰ ⁊ ꝑ se sit intẽtio generā di: tamẽ quādo ṗncipale factũ est impossibile sicut in sene vel sterili. lʒ de se cũdario  est intẽtio vitādi fornicatio nẽ facere ṗncipale. Alie autẽ intẽtiōes sicut reformatio pacis ⁊ alie honeste si ṗncipałr ⁊ ꝑ se intẽdant̃ sic est pctm̃ ve niale sicut cũ vir cognoscit vxorẽ ꝓpter sanitatẽ vel baptisat̃ vt sanet̃. Alij ꝟo volunt ꝙ sit mortale  cũ matrimoniũ sit sacramẽtũ nō pōt sine peccato mortali ṗncipałr intẽdi finis extraneꝰ: sicut si s baptisaret̃ ṗncipałr ꝑꝑ questũ non curans de gratia baptismali sed istud dicit idem petrus ꝙ est nimis du rum sed tamen non est sine rōne ⁊ ideo securius est tenet tamẽ idẽ ꝙ cōtrahẽs principaliter ꝓpter voluptateʒ peccat mortaliter. Si vero quis contrahit secũ dario ꝓpter diuitias pulchritudinem ⁊ huiusmodi non est peccatum nisi sit inhonesta intentio. ¶ Vtrũ cōtrahens in peccato mortali [*]peccet mortaliter. Rñ. secundũ petrum p̃dictum quod sic quia dicit Ang. j. q. j. c. per Jsayam quod sacramẽtalia sunt vnicui quasi consciẽtia quis accedit. Sed nunquid teneatur confiteri videt̃ tenere ꝙ sic sed ego non credo de neces sitate nisi in proposito ĩtellige ꝙ peccat contrahendo per verba de presenti. Matrimonium. iij. q̃ ĩpediũt vt non ↄ̃hat̃. q sunt. xviij. quoꝝ. duo prima impediunt de necessitate precepti ita quod peccat mortaliter contrahens tamen contractum de facto non dirimunt. Tertium vero impedit solum ad tempus ⁊ aliqñ in perpetuum. Alia vero sequentia tali modo impediunt quod etiam si de facto contrahatur non tenet nec est ma trimonium postea contractum: et contrahendo peccat mortaliter non in om nibus sed solum quando contrahit cō tra impedimẽtum. v. vj. vij. viij. ix. x. xij. xiij. xiiij. xv. xvj. et aliquando incurrit excommunicationem si cōtrahit in im pedimento cōsanguinitatis vel affinitatis vel voti solẽnis aut ordinis vt supra excommunicatio. vij. casu. xlij. ⁊ s potest dispensare vt quis contrahat in ipsis impedimentis vide. j. Jmpedimẽ tum. xviij. §. ij. ⁊. iij. Ad propositum eorum q̃ hic notan tur. scilicet de his que impediũt matri monium. vide no. per Bal. in. l. affinitatis. C. cōia. de suc. ⁊ an inter seruos pos sit contrahi de iure poli. Ang. ⁊ Alexā. quod sic. in. l. inter liberos. de iure do. et not. in. l. cum ancillis. C. de incest. nup. ⁊ ideo cadit accusatio adulterij in eis secundum eos tibi. Jmpedimentum primũ dicit interdictuʒ eccle sie ⁊ istud interdictũ est duplex quodā generale quo prohibet̃ clandestine cōtrahere matrimoniũ omnibus de quo dic vt. s̃. clandestinum. Aliud est interdictum speciale quo alicui a iudice spe ciałr ꝓhibet̃ ꝓpter aliquā cām legitimā ne cōtrahat ⁊ istud interdictum nō potest fieri nisi ab eo  pōt de causa ma trimoniali cognoscere sicut est ep̃s vel alius ordinarius ⁊  habeat peritiā ca nonũ de cōsan. ⁊ affi. c. j. Vnde ↄtra hẽs ↄ̃ istud ĩterdictũ peccat mortałr ⁊ si cau sa ꝓpter quā factuʒ est interdictum est ꝑpetua sic oĩno separabunt̃ data sentẽtia diuortij ꝓbato ĩpedimẽto de matri. ↄtra inter. ec. ↄtra. c. vlti. Si ꝟo erat tem poralis sic tenebit matrimoniuʒ sed in penaʒ debẽt ad tp̃s separari de matri. contra. inter ec. contra. c. j. ⁊. ij. Jmpedimentum secũdũ dicitur feriarum. Naʒ vt notat Pa. in. c. capellanus de ferijs ꝓhibent̃ nuptie celebrari ab aduentu vs ad epiphaniaʒ inclusiue licet Ho. dicat etiā includi octauam sed tu tene non includi . c. non oportet. xxxiij. q. iiij. nihil dicit de octaua nisi cōsuetudo esset  illa seruāda. l. si de ĩterpretatione. ff. de legi. itẽ a septuagesima vs in octauā pasche inclusiue quia in. d. c. ca pellanus. r post octauas ergo nō ĩ octaua. Jtem a primo die rogationũ qui est sca feria ante ascensionem dñi vs ad octauam pentecostes inclusiue  litera dicit in. d. c. capellanus post. vij. dies post festũ pẽthecostes nō em̃ essent. vij. dies nisi dominica ĩcluderet̃. Facit q ibi dicit̃ tres septimanas q̃ non essent nisi includeret̃ ⁊ expone literam cũ dicit post. vij. dies festi pente. quod caret octauis nuptie suspendantur in dñica que sequitur ⁊ deinceps ⁊ c. vt ĩtelligas de dominica secunda post pentecostes non quia oportet expectare vs tũc sed quia si vult celebrare eas in die solenni vt communiter fit oportet expectare vs tunc. ¶ Vtrũ in p̃fatis tꝑibus ꝓhibeat̃ tota[*]liter ↄ̃ctus matr imonij. Rñ. pa. ĩ. d. c. cappellanus ꝙ nō  matrimonij sine alia celebritate sʒ solũ ꝑ verba de presenti coram facie ecclesie pōt oĩ tꝑe ↄtra hi cũ nō inueniat̃ aliqua cā ꝓhibitiōis  in tali cōsensu nullũ est peccatũ immo est sacramẽtũ vt in. c. debitũ de biga. sed solũ ꝓhibet̃ solennitas nuptialis vt sunt ↄuiuia⁊ alie similes solẽnita tes⁊ solẽnis traductio ⁊ carnis noua co mixtio vt tenet glo. in. d. c. capellanus. Qui auteʒ facit ↄ̃rium peccat mortałr quia cōtra interdictum ecclesie ↄ̃hit de matri. cōtra inter ec. ↄ̃. ꝑ totum. Tenet tamẽ Pe. de pa. ꝙ solum erit pctm̃ mor tale qñ prĩa vice ↄsumat nō postea nisi faceret in cōtemptũ ecclesie. Credo etiā ꝙ si mulier que aliũ habuit viruʒ ⁊ vir qui aliam habuit vxorẽ cōtraherent simul ⁊ cōsumarẽt sine alia solẽnitate cō uiuiũ ꝙ nō peccarẽt mortaliter quia in eis cessat ratio prohibitiōis predicta. Jmpedimentum tertium dicitur conditio et hic accipio hanc conditionẽ ꝓprie. s. prout est suspẽsiua actus de qua habes. s̃. cō ditio. §. ij. q̃ fit ꝑ hāc dictioneʒ si. Vnde si s ↄ̃hat cũ aliqua sub ista cōditione si pater suꝰ erit cōtẽtus. ⁊ hmōi nō erit mr̃imoniũ donec cōditio ĩpleat̃ ⁊ si nũ  ĩpleret̃ nun esset matrimoniũ. Ad cuius declarationẽ est sciẽdũ:  ↄditiones sunt in q̃triplici gñe. s. honeste tur pes indifferentes ⁊ ĩpossibiles. honeste sunt oẽs ille  faciũt ad cōdecẽtiā matrimonij vt ꝙ parẽtes sint cōtẽti vel q̃ nō derogāt honestati: vt si dederis mihi dotẽ si pater tuꝰ remiserit mihi iniu riā ⁊ hmōi. Est iste si apponant̃ in mr̃imonio ip̃m ĩpediũt vt nō sit donec cōdi tio veniat in esse. Vñ si ille  sub tali cō ditiōe ↄ̃xit mutet aĩm ⁊ dissentiat vel aliā siue cōditiōe accipiat ante cōditio impleat̃ iā nō erit mr̃imoniũ primũ lʒ postea cōditio eueniat. Verũ est ꝙ si nō trāsiuit ad secunda vota ecclesia cō pellet eũ vt eā accipiat ex qͦ cōditio aduenit de condi. appo. super eo in tex. et gl. Fallit hoc in duobus casibꝰ. ¶ Primus si pendente conditione commisceantur carnaliter. Et intellige ẜm ꝙ s̃. dixi matrimonium. ij. §. vj. vel cōsensus de presenti absolutus adueniat de condi. oppo. c. de illis ⁊. c. super eo. et. c. per tuas quia tunc erit matrimonium de presenti absolutum. ¶ Secundus casus est si conditio est necessaria vt cũ dicitur accipio te in meam vxoreʒ si sol fuerit in cancro in estate ⁊ huiusmodi quia ex quo omnino talis conditio est extitura necessario statim est matrimo niũ  talia futura sunt iā presentia in causis suis tex. est aꝑtꝰ ĩ. l. si pupillꝰ. §. j. ff.  noua. Vnde nec ꝓprie dʒ dici ↄdi tio. l. heres meꝰ. ff. de cōdi. ⁊ demō. hoc tʒ ho. Car. ⁊ Pa. in. d. c. ꝑ tuas. de condi. apo. ⁊. S. Bo. ĩ. iiij. di. xxviij. ⁊. S. Tho. ĩ iiij. di. xxvij. Sʒ ↄ̃rium tʒ glo. Joā. Gof. ⁊ Jo. an. ĩ. d. c. ꝑ tuas ⁊ dicũt ꝙ si trāseāt ad sca vota tenebit ẜm mr̃imoniũ cōtractũ ante cōditionis euentũ. Ego ꝟo credo in foro cōtẽtioso veriorem scam opi. in foro aũt aĩe iudicādũ est ẜʒ eoꝝ intẽtionẽ. Si em̃ nō intẽdebāt tũc con trahere sʒ in tp̃s ↄditiōis sic nō erit ma trimoniũ ⁊ sic erit vera secũda opinio  licet stipulatio sub cōditione q̃ oĩno est extitura nō sit cōditionalis est tñ in diẽ ita ꝙ nō debet̃ alis añquā veniat vt no. ĩ. d. §. j. facit. l. heres meus in ṗn. ff. de cōdi. ⁊ demō. vbi licet legatum fa ctum titio cũ moriet̃ nō sit cōditionale tamẽ nō tenet̃ heressoluere ante mo riat̃ esset bene cōditionale si legarẽtur cẽtũ titio cũ moriet̃ heres. Ratio quia si moreret̃ legatariꝰ primo  heres legatũ expiraret morte legatarij. sed non in prĩo casu  transiret ad heredes. vt in. d. l. heres. Et sic patet ꝙ condio q̃ oĩ no est extitura aliqñ facit cōtractũ ↄdi tionatũ aliqñ nō est cōditionatũ est tamẽ ĩ diẽ. ⁊ sic nō erit matrimoniũ de pñ ti nisi aliud intendat. ¶ Sʒ nund cōditio q̃ necessario sub [*]intel ligitur in cōtractu si exprimat̃ faciat cōditionalẽ. Rñ. ꝙ. nō vt ĩ. l. hec ver ba testatoris. ff. de leg. j. ⁊ in. l. conditio nes. ⁊. l. aliqñ. ff. de condi. ⁊demō. Nam legatum factum sub ista conditione. si heres hereditatem adierit non est cōdi tionale  necessario subintelligit̃. vt ĩ dictis iuribꝰ patet. Sed si cōtractꝰ pos set fieri etiam nō existente illa conditio ne sic si apponitur facit cōtractũ condi tionalẽ ⁊ ẜm hāc distinctioneʒ concor. Arch. ⁊ Jo. an. ĩ. d. c. vnico. de spō. li. vj. qui vidẽtur contrarij. Sic ergo pʒ quo modo matrimonium vel sponsalia nō sunt cōditionalia qñ dicitur contraho cũ tali si ip̃a in me cōsenserit. ⁊ hmōi. se cus si diceret si deo placuerit. ⁊ hmōi:  nō necessario insunt.  potest esse matrimoniũ contra voluntatem dei. ¶ Sʒ pone ꝙ quis ↄ̃xit sub cōditione [*]si patri suo placuerit. pater prĩo dissentit. sʒ postea mutata volũtate cōsentit. Rñ. ꝙ nō erit matrimoniũ ꝑ. l. boues. §. hoc sermone. ff. de ꝟb. sig. ⁊. l. hec ↄdi tio la picola. ff. de ↄd. ⁊ demō.  ista cō ditio si pater meus cōsenserit debet ve rificari de prĩo cōsensu. ex qͦ  non fuit ideo expirauit. Vñ sicut copula carnalis q̃ de sua natura hʒ purificare condi tionẽ. nō purificat qñ ĩuenit extĩctũ vin culũ. vtputa:  suꝑuenit affinitas post matrimoniũ cōditionaliter contractuʒ ante cōditionis euentũ. Aut  cōditio expirauit ⁊ nō fuit ĩpleta sic: ⁊ in ꝓpost to ⁊ hoc tene post aliā accepit. lʒ dñs Car. ĩ. d. c. suꝑ eo dicat tenere matrimonium si taliter cōtrahentes perseuera bant in primo proposito. ¶ Sed quid si p̃fatus pater nec consen [*]sit nec dissentit exp̃sse. Rñ. credo ꝙ non erit matrimoniuʒ per. l. qui heredi. §. j. ⁊ per. l. meuius. ff. de condi. ⁊ demō. vbi pʒ ꝙ conditio dʒ impleri in forma speci fica ergo requirit̃ ꝙ expresse cōsentiat Host. tamẽ ⁊ sequitur Car. in. d. c. super eo. dicunt ꝙ tenet matrimoniuʒ et ꝙ fit speciale in matrimonio. Vt hec opinio tenenda. vbi ad secũda vota nō est deuentum ałs primum verius est de iure iudicio meo. ¶ Vtrũ matrimoniũ cōtractũ sub con[*]ditione cuʒ sit affines: si dñs papa voluerit dispẽsare: teneat adueniẽte cōditione sine alio cōsensu. Rñ. Pa. ⁊ Jnn. ĩ d. c. suꝑ eo. vident̃ tenere ꝙ nō  primꝰ cōsensus est oĩno a iure reprobatꝰ ꝓ bus facit. l. ĩter stipulantẽ. §. sacrā. ff. de ꝟbo. obli. ⁊. l. ↄtinuꝰ. §. cũ s eo. ti. facit l. apud Julianũ. ff. de leg. j. Sʒ in ↄ̃riuʒ ꝙ teneat est do. Ant. ⁊ dā alij in. c. suꝑ eo. ⁊ est verior ꝑ. l. si rẽ meā. ff. de ꝟ. obl. Vbi possum stipulari rẽ meā in tp̃s ↄdi tionis qñ mea nō erit lʒ nũc cuʒ sit mea nō possim. facit siłr. l. iij. iũcta. l. pe. ff. de ope. publi. Vbi valet mandatũ priuati de oꝑe publico faciẽdo ṗncipe annuẽte q tñ alias nō valeret. Nec obstat. d. §. sacrā. ⁊. §. cũ quis sub cōditiōe.  ibi vi tiũ erat in re q̃ nō erat in cōmertio: nec pōt esse. sʒ nō sic est casu nr̃o.  sublato impedimẽto ꝓhibitiōis ꝑ dispẽsationẽ nihil obstat. Faciũt no. in. c. ĩ causis in fi. de elec. ⁊ in. c. nisi cũ pridẽ. in fi. de renũ. Jtẽ nec. l. apud Juli. p̃dicta.  dʒ in telligi verũ esse cōditionẽ fore impossibilẽ que pẽdet ex volũtate principis in his q̃ ṗnceps nō solet cōcedere vt ibi pʒ  ibi loquit̃ de p̃dijs ĩ patrimonio cesa ris redactis q̃ Cesar non solet alienare nō in solitis cōcedi dispensatiue. vt est tex. in. l. interdicit. ff. de cōdi. ⁊ demon. Et ideo hāc partẽ tene ante transeat ad sca vota ꝓ qua facit q no. Bar. in d. l. si rẽ meā. sed post transiuit posses tenere primam. ¶ Vtrũ teneat cōditio si donaueris mi [*]hi cẽtũ accipio te ĩ vxorẽ. Rñ. ꝙ nō. tex. est ĩ. l. si ita stipulatꝰ fuero te sisti. §. si ti bi nupsero. ff. de ꝟb. obli. Q limita qñ talis stipulatio fit nō cā dotis vł qñ nō subest iusta cā petẽdi illud alias sic. Vñ dicit ibi bar. ꝙ si nobilis ↄ̃heret cũ plebea nō esset inhonestũ si in recompensationẽ nobilitatis alid exigeretur. ¶ Sed pone ꝙ. B. ↄtraxit cũ. A. sub pre [*]fata ↄditione ⁊ ante ↄditionis euẽtum cōtraxit cũ. C. sub eadẽ cōditiōe. demũ A. ⁊. C. eodem tẽpore dat centũ q istorũ erit matrimoniũ. Rñ. ꝙ neutrũ rōne incertitudinis. facit. l. si fuerit. in ṗn. ff. de re. dub. ⁊. l. duo sunt titij. ff. de testa. tute. Jtẽ quia cōtractus caditionalis fu scipit robur ab implemẽto. l. cedere diẽ. ff. de verb. sig. ⁊ ideo ꝑinde est ac si cum duobus ↄtraheret simul eodẽ tꝑe. Nec ob. l. potior. §. videamꝰ. ff. qͦ po. i pig. ha beant̃. l. nec emptio in ṗn. ff. de ↄtrahẽ. emp. Vbi implemẽtũ cōditionis trahit̃ ad diẽ ↄ̃ctus celebrati vt ꝑinde habeatur ac si a principio fuisset cōtractus pu rus vt sic primũ videat̃ valere  predicta iura intelligunt̃ qñ nō est in potesta te gerẽtis scm tollere:  si esset ĩ pote state eiꝰ tollere vt in casu nostro bñ tolleret̃. vt in. d. l. potor. in princ. Nec ẜm pōt primo preiudicare  nō est maius vinculũ  primũ. Et hoc teneas  cōmunis opinio est nisi conditio impleta fuisset citius ab aliquo eorũ quia illud esset matrimonium. ¶ Vtrũ ↄ̃hẽs cũ aliqua cũ cōditiōe si te [*]inuenero virginem teneat. Rñ. ẜm car. in. d. c. per tuas ꝙ si ista cōditio intelligatur si te inuenero ꝑ aspectum matro narum ⁊ hmōi sic tʒ cōditio. Si vero referat̃ si te inuenero virginẽ. s. ꝑ copulaʒ ⁊ sic reijcit̃ tā turpis ⁊ tenet matrimo niũ lʒ nō sit virgo. ⁊ sic intellige gl. ĩ. d. c. ꝑ tuas ⁊ cōiter doc. qui eā sequuntur. ¶ Quid si dicat si ꝑmiseris me coire te [*]cum accipiā te in cōiugem vel dabo tibi centum. Rñ. ꝙ nō erit matrimonium per copulam quia potest se liberare dādo centum. ¶ Quid si dicat contrahā tecũ si ꝑmise[*]ris coitum. Aut ꝓmitto tibi ꝙ si vxoreʒ accipiā te accipiaʒ si ꝑmiseris me coire tecũ. Rñ. ꝙ pro matrimonio est indican dũ in prima copula sed non ante copulā  ẜm Jnno. lʒ ista cōditio sit inhone sta tñ suspẽdit cōtractũ sed purificat̃ in prima copula. Alij dicũt ꝙ si intelligat̃ de copula matrimoniali sic est honesta ⁊ suspẽdit si de alia fornicaria. sic debet haberi ꝓ nō adiecta vt no. ĩ. d. c. duobꝰ de spon. duo. ⁊ sic erit matrimoniũ etiā ante copulam. ⁊ videtur verius. ¶ Conditio q̃ est de preterito vel de pre [*]senti aliquo nō proprie conditio est. vt in. l. institutio talis. ff. de condi. insti. vi tiat tamen si nō fuit. vt ibi gl. ¶ Alie cōditiōes sunt turpes ⁊ in hone [*]ste ⁊ si sunt ↄ̃ substantialia matrimonij vt ↄ̃ ĩseparabilitatẽ. aut ↄ̃ bonũ fideivł ↄ̃ bonũ ꝓlis eo. mō quo de substātia sũt de bꝰ qñ sunt substātiales dixi. s̃. matrimoniũ. ij. §. xxiij. sic viciāt ⁊ nō viciā tur vt patet in. c. fi. de ↄdi. appo. facit. c. detrahe. j. q. j. ⁊. l. cũ hij. §. si pretor. ff. de transac.  remota part ẽ substātiali nō potest ↄsistere alid si vero non sunt ↄ̃ substātialia matrimonij. sic viciātur et nō viciāt. ⁊ sic ꝑinde ẽ ac si fuisset ↄ̃ctũ sine ↄditione. vt no. ĩ. d. c. fi. ex hoc patet sclutio multaꝝ questionũ. Vñ ↄ̃hẽs do nec aliā meliorẽ ĩueniat nihil facit. Jtẽ si venena sterilitatis ꝓcurabis. Jtem si nō seruabis mihi fidẽ aliā volo posse ac cipere ⁊ hmōi.  nihil fit. Alias secꝰ. vt puta. si te adulterādā ꝓstitues. lʒ cano niste teneāt cōiter ꝙ ñ sit matrimoniũ. Tu tñ dic ꝙ ẽ mr̃imoniũ ⁊ ↄditio reici tur.  nō est ↄ̃ eẽntialia matrimonij. vt s̃. dixi. Additio ⁊ tex. ca. fi. p̃dicti vbi se fun dant canoniste intelligitur qñ ponit̃ sub ↄditiōe resolutiua vel qñ ponit̃ si te adulterādā prostitues taliter ꝙ mihi debitũ negare possis. ¶ Alie cōditiōes sunt impossibiles. vt [*]si celuʒ digito tetigeris ⁊ hmōi. ⁊ tales reijciũtur fauore mr̃imonij. ⁊ hñr ꝓ nō positis vt in. d. c. fi. lʒ ĩ alijs ↄ̃ctibꝰ a ma trimonio viciẽt ↄtractũ. vt in. d. ca. fi. ⁊ §. impossibilis. insti. de here. insti. ¶ Jn summa no. ꝙ ad hoc vt cōditio q̃ [*]libet suspẽdat matrimoniũ vt nō sit añ eius euẽtũ opʒ ꝙ. vij. cōcurrāt. Primuʒ ꝙ sit apposita ĩ prĩ. ↄ̃ctus matrimonij. Nā si matrimoniũ esset ↄ̃ctũ pure ṗmo ⁊ postea poneretur cōditio non posset eum suspẽdere nec rescindere. cap. dixit xxxij. q. j. facit quod. d. An. ⁊ pa. in. c. j. de cōdi. appo. Scm requirit̃ ꝙ in cōditio ne vter cōsentiat exp̃sse. Vñ licetvnus ponat ↄditionẽ si alter expresse in eam nō cōsentit etiā si taceat matrimonium erit purũ. vt no. in. c. fi. de cōdi. appo. Et quamuis cōditio esset cōtra substantia lia matrimonij. nihilominus matrimo niuʒ teneret secuta copula vt ibidẽ no. Jnno. ⁊ pa. facit. c. aliqñ. xxxij. q. ij. saltẽ quo ad ecclesiā. Tertiũ ꝙ cōditio nō sit necessario futura de quo tñ dic vt. s̃. in ṗn. aut ꝙ nō sit turpis aut ĩpossibilis  sic habet̃ pro nō adiecta excepta illa q̃ est cōtra substātialia mr̃imonij. Quartum ꝙ nō interueniat consensus de pre senti absolutus post cōditionẽ ⁊ añ eiꝰ euẽtum. Quĩtum ꝙ nō interueniat carnalis copula añ euẽtum cōditiōis quia sic statim erit matrimoniũ si fuerat cōtractũ per verba de presenti sub illa cōditiōe etiā si precesserat cōditiōis defectus dũmodo alter erat ignorans puta  ↄtraxit si patri placeret ⁊ pater cōtra dicit tñ alter ignorat hoc ⁊ ↄsentit in co pulam ⁊ matrimoniũ erit vt no. d. An. ĩ c. per tuas de cōdi. appo. adducit ĩ simi li no. in. c. ex parte decani de rescrip. ⁊ si militer. hos. ibidẽ q tñ credo verũ quo ad foꝝ cōtẽtiosum ⁊ etiā in foro cōscientie si ambo matrimonialiter intẽdebāt copulari alias nō vt. s̃. matrimoniũ. ij. .§. vj. Sextũ ꝙ sit ꝓprie ↄditio nō modꝰ tenet tñ pe. de pał. ĩ. iiij. ꝙ idẽ sit dicẽdũ de modo sicut de cōditiōe ⁊ ẜm eādẽ distĩctionẽ excepto ꝙ qñ modꝰ est possibĩ lis ⁊ honestus nō suspẽdit obligationẽ sicut facit cōditio tñ tñr implere nisi eiꝰ fauore sit appositus  tũc nō tñr si solũ eius fauorẽ respicit. Cōditiovero appo sita per moduʒ cause: siue causa sit vera siue falsa ẜm Pe. p̃dictũ habet̃ pro non adiecta in matrimonio: nisi esset necessaria puta cōtraho tecũ:  es libera:  si esset serua nō valeret. Jdẽ qñ dicit cō traho tecũ:  es Joānes filiꝰ titij. ⁊ huiusmodi.  si esset error conditiōis vel persone. ⁊ sic viciaret mr̃imonium septimum quod conditio non sit de preterito vel presenti. sed de futuro. vt. s̃. .§. x. Jmpedimentum iiij. dicit̃ error. nam quicquid ĩ pedit causam de sui natura impedit ⁊ effectũ. cōsensus aũt vt supra dictũ est: est cā matrimonij. ⁊ iō q euacuat cōsen sunt euacuat matrimoniũ ↄsensus ꝟo est actus volũtatis qui p̃supponit actũ intellectus.  vt dicit aug. v. de tri. inui sa diligere possumꝰ icognita nequa. ⁊  error impedit cognitionẽ iō ⁊ consen sum. qui sequitur ex cognitione propte rea r qui errat nō cōsentit. l. si per erro rem. ff. de iur. om. iu. Vnde in. l. cũ testm̃ C. de iur. ⁊ fac. igno. r cũ errātis volun tas nulla sit. ⁊ in. l. nō idcirco. ibidẽ cuʒ errātis consensus nullꝰ sit facit. xxix. q. ij. §. his ita respondetur. ¶ Vtꝝ mr̃imoniũ dolo ↄ̃ctũ teneat. Rñ. [*]gl. in. c. cũ dilectꝰ. q me. cā ꝙ sic: lʒ dolꝰ dederit cām ↄ̃ctui. ⁊ idẽ ĩ gl. a diuo pio. ff.  ritu nup. ⁊ ĩ. c. ↄstituit. xx. q. iij. Limi ta pa. ĩ. d. c. cũ dilectus. ⁊ bñverũ nisi sit talis dolus qui excludat cōsensuʒ.  sic nō teneret. Facit. ꝙ no. Jo. an. ĩ. c. vnico de cōmo. ⁊ facit. c. cũ locũ de spon. q bñ no.  facit ad multa. vt invotis iuramẽtis. ⁊ huiusmodi spiritualibꝰ.  cōiter tenetur. ꝙ tenent. vt in dicta gl. ¶ Vtꝝ oĩs error impediat mr̃imonium [*]Rñ. ꝙ nō. sʒ solũ ille error  est ↄ̃ substā tialia mr̃imonij. Duo aũt ĩcludit matri moniũ essentialiter. s. duas ꝑsonas que cōiũgunt̃. ⁊ mutuuʒ corꝑis ptātẽ ĩuicẽ. Primũ tollit̃ per errorẽ ꝑsone. Scm ꝑ errorẽ cōditiōis seruilis.  seruꝰ nō po test. libere libertatẽ sui corꝑis alteri tra dere sine ↄsensu dñi sui. Et iō hi duo er rori solũ ĩpediũt mr̃imoniũ. Alij aũt er rores ẽt si sint bñ esse mr̃imonij non ĩpe diunt: vt puta credebat ꝙ pr̃ esset ↄtẽtꝰ. vel ꝙ esset diues: vł nobilis: vł pulchra ⁊ hmōi. cũ ista sint accidẽtalia mr̃imonio nō impediũt. d. §. is ita respōdetur. ¶ Circa primũ errorẽ. s. ꝑsone est notan dũ ꝙ ad hoc ꝙ alis erret in ꝑsona opʒ ꝙ ꝑ visumvel famā. vel auditũ habeat noticiā ali ꝑsone. cũ qua ↄ̃here inten dit  vt dixit ĩ penitꝰ incognitũ nec cō sensum nec amore possumꝰ dirigere ar. l. cũ ab eo. §. mensam. ff. de ↄ̃hẽ. emp. vñ credẽs abñ tẽ sibi aliqualiter notũ pñtẽ ⁊ ↄsentit nō in pñtẽ  est aliꝰ. sʒ in absẽ tem ↄsentit errat in ꝑsona.  errare est alium ꝓ alio acciꝑe. xxij. q. ij. in quibus xxxviij. d. uis. Sed si nullā de absente hʒ cognitionẽ nō errat. sʒ decidit̃ ĩ pñteide quo ponit̃ exẽplũ de eo  dicit se fi liũ magni regis in genere: vel primoge nitũ māgni comitis. ⁊ hmōi. ⁊ sic est error fortune nō ꝑsone  nō ĩpedit. vt dictũ est. xxix. q. j. §. error. Jtẽ cum aliqua scit aliquẽ habere filios multos nulluʒ tñ eoꝝ cognoscit si alis eoꝝ dicat se ṗmogenitũ. ⁊ illa ↄsentiat in eum ꝓpter spẽ successiōis bonoꝝ paternoꝝ erit error fortune ⁊ nō impedit sicut not. Hugo. xxix. q. j. ĩ prin. Calde. tñ in. c. ij. de cō iugio seruoꝝ. ⁊ Jo. xxix. q. j. in summa. ⁊ Host. in sũma tenẽt ꝙ in isto vltimo ca su est error ꝑsone ⁊ nō est matrimoniũ. ⁊ credo sit verius nisi forte intendisset cōsentire absolute in p̃sentẽ quẽ tñ putabat aliũ sed si ↄsensus ferebat̃ in euʒ non vt in presentem sed in primogenitum erit verum quod non erit matrimo nium. ¶ Circa ẜm errorẽ. s. ↄditiōis seruilis ẽ [*]sciẽdũ. ꝙ triplex est ↄditio status. s. melior cũ s ↄ̃hit cũ libera quā credit seruam. ⁊ ecōuerso. Scs equalis cũ. s. seruus ↄ̃hit cũ ancilla quā credit liberam. Tertiꝰ deterior. vt cũ liber ↄ̃hit cũ ancil la quā credit liberā vel ecōuerso. Primꝰ error nō impedit matrimoniũ. quia nō leditur ĩ aliquo sic ↄ̃hẽs. Nec scs simi liter  eque ledit̃ vter vñ ĩ neutro errore decipit̃. nec haberet ꝙ obiciat alte ri. ar. xxix. q. ij. ꝑ totũ. ⁊  diuor. c. signifi casti. Tertius vero error impedit matri moniũ. xxix. q. ij. si quis igenuus. Rō est  aliter tm̃ ledit̃ sine culpa ⁊ grauiter.  in bono ꝓlis quā nō habebit in sua potestate: ⁊ in bono fidei  nō poterit ei reddere debitũ libere. ⁊ in bono sacr̃i i. inseparabilitate cohabitatiōis. Sʒ po tissima ratio quare iste tertiꝰ error impedit matrimoniũ est ecclesie ↄstitutio. Alij autẽ duo errores nō ĩpediũt ẜm cō munẽ opi. tā do. tho. ĩ. iiij. d. xxxvj.  ca no. licet dā ↄ̃riũ teneāt. vt Gof. ⁊ hos. in summa sed nō cures de eis. Sed con munẽ opi. teneas quā sequitur Jnno. § coniugio seruoꝝ in. c. proposuit. ¶ Vtrum scienter contrahens liber cũ [*]ancilla vel econtrario teneat matrimo niuʒ. Rñ. ꝙ sic tex. in. xxix. q. ij. si quis li ber. ⁊ sic liber tenetur sequi ancillā. ẜm Pa. in. c. j. de coniugio seruo. ¶ Vtꝝ liber cōtrahẽs ignorāter cũ ser[*]na cui in tẽpus data est libertas teneat mr̃imoniũ. Rñ. nō ꝙ  vt. d. l. statuliberi vt in prin. ff. de sta. libe. ea que interĩ facit vt seruus facit nō vt liber. ¶ Quid si dñs tradit alicui libero suaʒ [*]ancillā vt liberā in matrimonio quā tñ ↄ̃hens ignorat ancillā an teneat matri moniũ. Rñ. ꝙ sic.  statim efficit̃ libera vt ĩ aut̃. de nuptijs. §. sivero ab initio. ⁊ hoc tenet glo. in. c. ad nostrā. ⁊ Pa. de cō iugio seruorũ ⁊ Goffre. ¶ Vtꝝ ↄ̃hens liber cũ ancilla ignoran [*]ter ⁊ postea hoc cognoscẽs cōmiscet̃ ei per copulā teneat mr̃imoniũ. Rñ. ẜʒ gl. in. d. c. ꝓposuit. ꝙ habẽs ↄscĩam ex ꝓba bili cā ⁊ discreta ꝙ alter est seruus si co gnoscat eā preiudicat sibi ⁊ erit mr̃imo niũ ⁊ sic intellige. xxij. q. iiij. Jnnocẽs. ff. de pe. he. l. itẽ veniũt. §. ante ꝑtes. Si aũt ex leui ⁊ temeraria cā cui nō dʒ cre di tũc nō p̃iudicat sibi titubans ꝓ igno rante hñdus est. C de ↄdi. ĩde. l. vlti. ff.  libe. ho. exhi. l. iij. §. si s nolẽtẽ. Nō em̃ cuilibet referẽti credere tenet̃ tex. est. ff. ꝙ cũ fal. tuto. l. ij. ibi ⁊ si dic tũ sit ei bōa fide nō crediderit. Aduerte. hic si seruꝰ ↄ̃hit cũ libera  eũ seruũ ignorat peccat mortaliter cōmiscẽdo ei ex quo scit matrimoniũ nullũ eẽ. secꝰ si ignoraret matrimoniũ nō tenere ⁊ idẽ dic de quocũ  scit certitudinaliter ꝙ mr̃imonjuʒ nō tenet ex quocũ impedimento. Qñ vero habet sciẽtiam vel ↄscĩam. i. firmā credulitatẽ  ĩpedimẽto uis clare nō sciat siłr peccat mortaliter cognoscẽdo siue talis ↄscĩa ꝓcedat exprobabili cau sa vel temeraria nisi eā deponat qñ ꝟo hʒ scrupulũ ↄscĩe. i.  dubiꝰ est tũc si ex leui vel temeraria cā dʒ deponere ⁊ sic petere ⁊ reddere pōt sine pctō. Si vero dubiũ est ex ꝓbabili cā pōt reddere sed non petere dʒ aliter exponeret se periculo ⁊ peccaret mortaliter sed reddẽdo non quia in dubio obediendũ est. ⁊ excusatur. xxiij. q. j. quid culpatur. [*]¶ Vtꝝ talis hñs probabilẽ causam cre dendi p̃iudicet sibi stad mandatũ eccle sie reddat debitũ. Rñ. ẜm Tācre. Jnno. ⁊. Jo. an. ⁊ Pa. in. d. c. ꝓposuit ꝙ sic. quia nisi velit cũ ea esse tan cũ vxore ꝓpria nō dʒ in hoc obedire. ⁊ est verior opi. li cet Hos. ⁊ glo. in. d. c. proposuit teneat ꝙ debet obedire nisi sit certꝰ sʒ istud nō te neas  nō debet cōtra cosciẽtiam formatā venire. ar. de rest. spo. c. literas sed in prebẽdo alimẽta ⁊ huiusmodi bene debet obedire nisi sit certus. [*]¶ Vtꝝ liber ↄ̃hens cũ ancilla ignoran ter quā postmodũ dñs eiꝰ facit liberaʒ teneat̃ stare cũ ea. Rñ. ꝙ nō  matrimo niũ nullũ fuit. ⁊ semꝑ ei cōmiscuit ex ṗmo cōsensu  nullus fuit. ar. C. ad velle. l. uis ẜʒ Gof. ⁊ Jo. xxix. q. ij. si quis in genuus. ⁊ Ber. in. ca. vlti. de cōiu. seruo. quidā tñ tenẽt ꝙ sit matrimoniũ si post manumissionẽ illa cognouit eũ ↄ̃here intendẽs  impedimẽto sublato ꝑ hoc nihil impedit. ⁊ veriꝰ credo ꝑ ea que no tat gl. in. d. c. ad nostraʒ. nā videtur āti quus perseuerare nisi contrarius exprimatur de bap. c. maiorẽ in. fi. [*]¶ Vtꝝ liber ↄ̃hẽs cũ ascriptitia. aut ori ginaria ignorāter teneat matrimoniũ. Rñ. ẜm Hug. xxix. q. ij. in prin. ꝙ sic quia edictum de matrimonio est prohibito rium. ⁊ contrahere tales possunt. C. de agrico. cen. ⁊ colo. lege. vlti. lib. xj. ideo tenet. [*]¶ Quid de libero ↄ̃hẽte cuʒ filia serue vbi de consuetudine patrie est ꝙ partsequat̃ patrẽ. vt ĩ. c. lʒ de ↄiu. seruo. Rñ. ꝙ si cōsuetudo sit prescripta. licet mater eius sit serua ꝙ verum erit matrimonĩ um. vt in. d. c. licet dummodo pater sit liber. [*]¶ Sʒ pone ꝙ liber  ↄ̃xit cũ serua igno ranter postmodũ sciẽs seruā nihilominus vult mr̃imoniũ eẽ sʒ illa non vult nũquid erit. Rñ. ꝙ nō sedveꝝ est ꝙ com pelleret̃ ab ecclesia nisi trāsisset ad secũ da vota. [*]¶ Vtꝝ liber possit propria autoritate ancillā quā ignorāter acceꝑat vxorẽ di mittere cōperto ꝙ sit ẜua. Rñ. ꝙ quo ad thoꝝ certũ est ꝙ sic: quo vero ad cohabi tationẽ tenet Ricar. ĩ. iiij. di. xxxvj. ꝙ nō si ↄ̃xit in faciẽ eccłie aut corā testibꝰ se cus si clandestine. sʒ Ho. ⁊ multi alij sũt ↄ̃rie opiniōis ẜuitiꝰ qñ ẽ notoria sicut ⁊ in adulterio de qͦ hẽs. j. mr̃imoniũ. iiij. ĩ ṗn. ⁊. §. j. Sʒ ego dico ꝙ opinio Rica. ẽ vera quo ad cohabitationẽ vt pʒ. c. por ro de diuor. sʒ quo ad redditionẽ vel pe titionẽ debiti ẽ ꝟa sca opinio ⁊ ẜʒ hāc distĩctionẽ intellige ⁊ limita. d. c. porro. ¶ Quid si seruus ↄ̃hit matrimoniũ cũ [*]ancilla vel cũ libera  scit eũ seruũ. Rñ. ꝙ lʒ de iure ciuili mr̃imoniũ nō teneat vt ĩ. l. cũ ancillis. C.  inces. ⁊ inuti. nup. tñ de iure canonico tʒ cui stādũ ẽ ĩ hac materia spũali. vt ĩ. c. penuł. ⁊ vlti. de se cũ. nup. ⁊ no. Bar. in. l. ṗuilegia. C. de sa. san. eccle. ⁊ ẽ gl. ĩ. c. ij. de re. iur. li. vj. Vñ no. ꝙ aut talis seruꝰ vel ancilla ↄ̃xit cũ volũtate dñi sui ⁊ tunc magis tenet̃ ad red dendũ debitũ vxori  ad seruitium dñi:  ex quo ↄsensit ad mr̃imoniũvide tur ↄsensisse ad accessoria. c. prudẽtiā  offi. deleg. ⁊. l. ad legatũ. ff. de ꝓcu. ne p̃t eũ dñs taliter distrahere ꝙ impediatur reddere debitũ loco ⁊ tꝑe debito ałr ẜm Sco. ĩ. iiij. di. xxxvj. q. j. peccaret mortali ter dñs. Et idẽ dic si sunt diuersorũ dño rũ si ambo ↄsenserũt. Et sic ĩtellige ⁊ li mita Tācre. ⁊ alios vident̃ velle ꝙ nō pōt eos vẽdere. s. taliter ꝙ redditio debiti ĩpediat̃. aut ↄ̃xerũt dño ↄ̃dicente aut ignorante. ⁊ sic lʒ teneat mr̃imoniũ tñ magistñr dño  petẽdi debitũ vt no. do. An. Car. ⁊ Pau. ⁊ cōiter doc. ĩ. c. j. de ↄiu. ser. ⁊ poterit eos vendere ad libitũ verũ tñ vt dicit Sco. vbi. s̃. de bono ⁊eqͦ dʒ ĩ eoꝝvẽditiōe attẽdere ꝙ sibi possint reddere debitũ ĩ modico ꝙ de necessita te tenet̃ si cũ eq̃li ↄditiōe vtili sibi hoc pōt facere ałs nō ⁊ sic intelligit. Sco. ¶ Vtꝝ liber  ↄ̃xit mr̃imoniũ se vẽdẽs [*]in seruũ aut q̃litercũ si efficiat̃ seruus disoluat̃ mr̃imoniũ. Rñ. ꝙ necvalet vẽditio qua se vedidit  nō hʒ potestateʒ sui corꝑis. xxxiij. qō. v. ꝙ deo. nisivxorad hoc ↄsentiat. Hoc limitat. S. B. ĩ. iiij. d. xxxvj. verũ tũ ad eā seruitutẽ q̃ impe diret̃ quo ad redditionẽ biti secꝰ ĩ alia seruitute q̃ nō ĩpedit. Aduerte tñ ꝙ licʒ error ĩpediat mr̃imoniũ nō tñ obligat ad culpā ↄ̃hẽtes qui errāt nec etiā sciẽ ter ↄ̃hẽtes cũ seruis solummō peccat et credo mortaliter seruus vel ancilla qui sciẽter ↄ̃hit cũ libera ignorāte eũ seruũ vel ancillam quia videtur eis quantuʒ ĩ ipso ẽ dolũ ⁊iure notabili ĩferre ⁊ mul to magis peccant mortaliter si commi scentur cum eis licet non peccẽt ipsi li beri existẽtes in bona fide. Jmpedimentum v. dicitur votuʒ scilicet castitatis. Vñ no. ꝙ oẽ votũ castitatis emissuʒ obligat ad id ꝙ est ↄ̃ vnũ ꝙ ẽ de essentia matrimonij vt supra patuit. Et iō ip sum matrimoniũ ĩpedit ⁊ si sit tale votuʒ solẽne taliter ĩpedit ꝙ nō tʒ matrimoniũ post ↄ̃ctũ sʒ est nullũ. Si ꝟo nō sit solẽne sʒ solũ simplex impedit quide sed tñ post cōtractũ tʒ vt no. ĩ. c. rursus. c. cōsuluit. ⁊. c. insinuāte  cle vel vouẽ. xxix. causa ꝑ totũ nec cures de opiniōe Hu.  dicit Ber. ĩ. d. c. rursus tutiorẽ  nō est veꝝ  lʒ vtrũ votũ eq̃liter obli get quo ad deũ tñ eccłia noluit statuere vt matrimoniũ post ↄ̃ctũ nō teneat nisi solũ de ↄtracto post votũ solẽnevt ptʒ ꝑ c. vnicũ de voto li. vj. ⁊ est cōis opi. tam canonistaꝝ. xxvij. q. j. ⁊ qui cle. vel vo.  theol. iiij. di. xxxviij. quid aũt sit votuʒ simplex vł solẽnevi. j. votũ prĩo. §. viij. ¶ Vtrum contrahens post votum sim [*]plex peccet mortaliter. Rñ. ẜm Gas. cal. ĩ d. c. rursus ꝙ aut quando contrahit ha bet animum consumandi matrimoniũ ⁊ sic peccat mortaliter quia facit cōtra votum. xxvij. q. j. in multis. cap. Aut nō habuit animum consumandi sed religionem intrandi ante consumationeʒ ⁊ sic non peccauit mortaliter contrahẽ do  in nullo facit contra votũ ⁊ sic cō corda. opi. contrarias. ¶ Sed pone ꝙ hñs votum simplex ca[*]stitatis contrahat nunquid poterit con summare sine peccato mortali. Rñ. ꝙ si cōtraxit animo non consumandi sed in trandi religionẽ sed post cōtraxit mu tat propositum ⁊ alter exigit debituʒ ꝙ reddendo non peccat mortaliter  ad hoc tenet̃ nec mutando propositũ peccat mortaliter  non erat illud propositum firmatũ sub voto ⁊ sic poterit esse ꝙ post votum simplex castitatis s con trahat matrimonium ⁊ cōsummat sine peccato mortali secus si fecisset votũ re ligionis  lʒ possit cōtrahere sine mortali cum proposito nō cōsummādi non tamẽ poterit consummare sine mortali pctō  ante cōsummutionẽ pōt illud ĩplere sʒ nō sic in prefato casu  in religione talis nō tenet̃ ĩtrare ⁊ nō intrās tenet̃ reddere exactꝰ nec ob. ca. ꝟgines. xxvij. di.  ĩtelligit̃ de cōiungẽte se car nali aĩo post votum. aduerte hic ⁊ in. §. p̃cedẽti ꝙ si talis cōtrahẽdo cũ intẽtio ne intrādi religionẽ si videret ꝙ illa cũ qua cōtrahit notabiliter le det̃ puta  cũ maiori difficultate inueniet aliuʒ vi rum nō credo euaderet mortale nisi intenderet ei satisfacere ⁊ oĩno teneret̃ ei satisfacere de damno. ¶ Vtrũ talis  ↄ̃xit post votũ simplex [*]castitatis possit siłr exigere sine mortali pctō. Rñ. gl. in. c. agathosa. xxvij. q. ij. ⁊ in. c. d ā. ⁊ ĩ. c. placet. de cōuer. cōiug. tʒ ꝙ nō sed gl. in. c. si quis votum. xxvij. q. j. recitat quosdā tenere ꝙ solũ prima vi ce peccat mortaliter. sed nō postea: quia ꝑ matrimoniũ sequẽs votũ extinguit̃. vt no. in. d. q. j. in. c. de viduis. el. ij. ⁊ se tur Hosti. ĩ. d. c. rursus ⁊ cōmuniter doc. ⁊ hāc opi. dicit Cardi. in. d. c. rursus veriorẽ de iure. sʒ Joā. an. ⁊ cōmuniter se quẽtes ĩ. d. c. rursus. dicũt ṗmā opinionẽ tutiorẽ quā theo. in. iiij. di. xxxviij. cō muniter sequunt̃. posset tñ predicta diuersitas reduci ad cō cordiā. vʒ vt sca opinio habeat locũ qñ s si nō peteret redderet se nimis onerosā alteri ꝑti ma xime si ille  fecit votũ sit vir.  sic petẽ do propter istũ respectũ nō peccaret. ⁊ prima opinio loquat̃ ⁊ in telligat̃ quādo s solũ petit ad satisfaciẽdũ suo appetitui vt sic non possit petere sine pctō mortali. Si s tamen vellet simpliciter tenere ꝙ post cōsummatũ matrimoniũ nō peccet exigendo etiā ad satisfaciendũ sibi noli eũ cōdẽnare de mortali.  de iure nō videt̃ minus vera  sca lʒ sit tutiꝰ nō exigere si pōt. ꝙ si nō pōt ab stinere ab exigẽdo petat dispensationẽ ab ep̃o vt possit exigere. ⁊ ꝙ ep̃s ex cā possit dispẽsare in hoc casu tenẽt cōmuniter moderniores in. d. c. rursus et cā legitima dispẽsandi est tale ꝑiculũ.  difficile est vt ĩ medijs vndis s siti la boret. Nam ⁊ ep̃s dispẽsat ꝓpter periculum fornicationis. vt post votuʒ sim plex castitatis s contrahat vt in. c. ve niẽs. . cle. vel vo. Jtẽ cũ ĩcestuso. vt no. gl. in summa. xxxiij. q. ij. §. depenitẽtibꝰ ergo ⁊ in isto casu. [*]¶ Vtrũ supradictꝰ mortua vxore possit aliā acciꝑe. Rñ. ẜm Hugo. ⁊ Archi. xxx. q. j. de eo. ⁊. xxxiij. q. ij. antiqui. ꝙ non  votũ nō erat ablatũ sʒ executio voti de ↄuer. ↄiuga. c. dā. ⁊ idẽ dicit Arch. de vxore q̃ ad p̃ceptũ viri fregit vota abstinentie ⁊ huiusmodi sʒ tu dic. vt. j. vo tum. ij §. xiij. [*]¶ Sʒ pone ꝙ ambo  fecerāt votũ castitatis simplex ↄ̃hant simul nund tʒ mr̃imoniũ. Rñ. Jo. xxvij. q. j. ĩ. c. si s vo tũ. ꝙ ĩmo tʒ sʒ neuter poterit exigere sʒ si viderit alteꝝ affectare poterit ↄmisce ri ⁊ vter reddere dicit̃ ⁊ hoc est veriꝰ. Pa. ꝟo dicit ĩ. c. tua nos de iureiu. ꝙ si suspitio ẽ de ĩcōtinẽtia ꝙ ep̃s ex officio reintegrabit vt vter possit exigere vt no. gl. ĩ. c. nosce. xxx. q. j. ⁊ in. c. ꝙ deo pa ri. xxxiij. q. v. sʒ si sine dispẽsatiōe cōiun gent̃ tʒ Jnn. in. c. dudũ de ↄuer. cōiu. ꝙ ꝓles non erit legitima  non est ampliꝰ matrimoniũ quo ad exercitiũ carnis. Jdẽ tʒ gl. lxxxj. d. c. ministri. Jdem dic si post cōtractũ ambo fecerũt votuʒ castitatis vt no. Pa. in. c. charissimꝰ de conuer. coniuga. ¶ Quid de illo qui post votuʒ simplex [*]iurauit alicui de eā accipieñ. Rñ. agat pnĩam de iuramẽto  nō vʒ. c. rursus.  cle. vel vo. siłr nō tʒ votũ simplex post iur̃m p̃stitũ de ↄ̃hẽdo ẜm Hosti. ⁊ Gof. nisi sit de religione intranda  pōt intrare religionẽ. c. commissum despon. ¶ Vtrũ hñs votũ castitatis q̃rẽs an te[*]neat matrimoniũ si ↄ̃hat sit ei rñdẽduʒ Rñ. ꝙ dā dicũt ꝙ nō  si dicat ꝙ sicd a bit ei cām peccādi si dixerit ꝙ nō mẽtie tur. Alij aũt dicũt ꝙ pō rñdere ꝙ tenebit  ⁊ papa hoc facit ego ꝟo credo q p̃t rñdere ꝙ tenebit dũmō tałr grauet factũ ꝙ nō ĩputādũ rñdenti sʒ ei  ex bo no malũ accipit si postea ↄ̃hat maxime qñ videt ꝙ votuʒ nō seruat  nō video quō nō posset dicere facere volenti oĩno maius malũ ꝙ potiꝰ illo dimisso faciat minus. xiij. di. nerui cum similibus. Jmpedimentum. vj. r cōsangui nitas q̃ est vinculũ ꝑsonaꝝ ab eodẽ stipite ascẽden tiũ vel descẽtiũ carnali ꝓpagatiōe con tractũ ẜm hos. ĩ summa eo. ti. Hec ↄsangninitas hʒ tres lineas ẜm cōiter doc. vna ascẽdẽtiũ altera discẽdentiũ tertia collateraliũ. A ṗma s trahit originẽ sicut pr̃ ⁊ auus proauus attauus ⁊ c. ⁊ idẽ dic de matre auia ⁊ c. Jn sca perpe tuat̃ memoria ⁊ genꝰ vt est filiꝰ nepos ꝓnepos abnepos ⁊ sic siłr filia neptis ⁊ c. Tertia respicit illos  nec ipsi a nobis nec nos ab ipsis traximꝰ originem tñ ab eodẽ sanguĩe sũt ꝓpagati vt duo fratres ⁊ eorum filij  patrueles dicunt̃ ⁊ filij p̃fatorum ⁊ idẽ in feminis hec ꝓbant̃. xxxv. q. iiij. c. j. ⁊ per totũ. ff. degra. l. j. ⁊. l. iur. cōsultꝰ. Hʒ etiā hic ↄ̃ sanguinitas gradũ  describit̃ sic gradꝰ est ha bitudo distantiũ ꝑsonaruʒ q̃ cognoscit̃ quoto gñatiōis distātia due ꝑsone distāt inter se. colligit̃ in. c. lr̃is. ⁊. c. ꝙ dilectio de cōsan. ⁊ affi. ꝓcuiꝰ intelligentia no. iiij. regulas. Prĩo ꝙ ałr cōputat̃ gra dus collateraliũ in linea  iure canoni co. Aliter de iure ciuili nā duo fratres si ue frater ⁊ soror faciũtvnũ gradũ cũ pr̃e ⁊ matre de iure canonico sʒ de inre ciui li faciũt duos  ascẽdẽs de filio ad patrẽ ⁊ sic ṗmũ gradũ postea descẽdit de pr̃e ad aliũ filium vel soror ⁊ sic est scs gradꝰ ⁊ iō in matrimonio attẽdimꝰ ad ius canonicũ. rō huiꝰ diuersitatis reddit̃. xxxv. q. v. ĩ. c. ad sedẽ ⁊ ibi vide. Secũda regula ꝙ ꝑsona addita ꝑsone per carnis ꝓpagationẽ in linea ascẽdentiũ vel descendẽtiũ addit gradũ dẽpto stipite  iō demitur  filiꝰ est de sanguine pr̃is ⁊ matris vñ nō sit descẽsus per duos gradꝰ sʒ tm̃ ꝑ vnũ de patre ad filiũ: vel ecōuerso. Rō  sicut vnꝰ est numerꝰ sʒ ṗncipiũ numeri sic hec. Jtem si s vult facere vnā fenestrā requirunt̃ necessario due colũne sed si aliam vult addere sufficit vna sola. sic in proposito tertia regula est in linea trāsuersali toto gradu ꝑsone descendẽtes a stipite di stant inter se quoto distāt a stipite vnde nepos ex vno filio ⁊ ꝓnepos ex alte ro filio distāt a se in sco gradu ex vna ꝑte ⁊ ĩ tertio gradu ex altera ꝑte. Quar ta regła est ꝙ qñ ꝑsone distāt inequałr a stipite dʒ cōputari ẜm gradũ magis remotũ a stipite vt tũ ille remotior di stat a stipite tātũ intelligant̃ ĩter se distare. vt. c. vlt. de cōsan. ⁊ affi. Et si cōsue tudo esset ĩ pr̃ia ꝙ cōputatio iciꝑet a ꝓ pinori. illa esset seruanda ꝑꝑ scādalũ. vt in. c. q dilectio. de cōsan. ⁊ affini. Q credo veꝝ in ↄ̃hendo sed in ↄ̃cto tene vt dixi ꝙ a remotiori debet fieri: nisi ẜʒ ꝙ. j. dicam impedimento. xvij. ¶ Sed q̃ro vs ad quẽ gradũ cōsangui [*]nitatis ĩpedit̃ matrimonũ. Rñ. ꝙ de dictamine legis naturalis ĩpedit̃ mr̃imo niũ filij cũ matre ⁊ filie cũ patre Geñ. j. relinquet hō patrẽ ⁊ matrem ⁊ adherebit vxori. sʒ magis est ↄ̃ ius naturale ꝙ filiꝰ habeat matrẽ in tali turpitudine. vt subiectā. ⁊ ꝓpterta Philo. viij. de aĩa libus natrat de camelo qui cũ cooꝑuisset matrẽ post cognoscẽs interfecit ĩge matorẽ. Siłr de equo  cum concubuis set cũ matre cooꝑta. discoopertā cogno scens proiecit se de alto ⁊ interfecit se. Ex dictamine legis diuine prohibentur matrimonialiter copulari ↄsangui nei in primo grad. et secundo in linea inequali consanguinitatis et affi. vt pa ter leui. xvij. Additio ꝙ Nico. de li. super Josue. xv. limitat veꝝ. s. ne nepos accipiat amitā ꝓpter reuerentiā sed ꝙ patruꝰ accipiat neptẽ ↄcedit̃ vt pʒ ibi dẽ  frater Caleph accepit eiꝰ filiā capta ciuitate. Ex statuto legis eccłiastice ꝓhibet̃ mr̃imoniũ. vs ad q̃rtũ gradũ inclusiue. c. nō dʒ de ↄsan. ⁊ affi. Hec ex Ricar. ĩ. iiij. di. xl. vnde ↄ̃hẽtes ĩfra ta les gradꝰ nulla lōgintate annoꝝ defendũt̃ n sint ĩcestuosi. d. c. nō dʒ. dā hāc ꝓhibitionẽ vs ad q̃rtũ gradũ dicũt verā ĩ collateribꝰ. sʒ in descẽdẽtibꝰ ⁊ ascẽdẽtibꝰ tenẽt ꝙ est ꝑpetua ꝓhibitio. rō  maior reuerẽtia debet̃ parẽtibus remotis  ꝓpins. ⁊ huiꝰ opinionis est Ric. vbi. s̃. pe. Hugo. Ho. ⁊ Aʒo. in. l. nemini. C. de nup. Sʒ ego credo cũ gof. ꝙ nō sit ꝓhibitio etiā in talibꝰ nisi vs ad quartũ gradũ.  cũ. d. c. non dʒ loquat̃ indistincte de consanguinitate nec nos distinguere debemus. ¶ Quid si duo cōtrahant simul quorũ [*]vnus distat a stipite quinto gradu vel sexto. alter primo vel sco. Rñ. ꝙ matri moniũ tʒ ⁊ uis Hosti. dicat verũ si al ter sit in sco vel tertio sʒ non sit in pri mo.  vna caro cẽset̃ cũ stipite. tamen hoc nō teneo nec aliꝰ doctor hoc tʒ ⁊ iō tene ꝙ tʒ mr̃imoniũ. vt etiā tʒ dir. ex  cōclude ꝙ ĩpetrās dispẽsationẽ a papa vt possit ↄ̃here in tertio vel quarto gra du cōsanguinitatis quāuis ex alio late re ꝑsona cũ qua vult cōtrahere sit in secũdo. nihilominꝰ valet dispensatio ẜm Pa. in. c. q dilectio. de consan. ⁊ affi.  uis dispensatio cōtra ius sit stricte in terpretāda tamẽ interpretari pōt ẜm di spositionẽ iuris cōis. q vult vt cōputa tio fiat a gradu remotiori. ⁊ sic non erit surrepticia talis ĩpetratio uis non sit expressuʒ ꝙ ex alia ꝑte erāt in secundo gradu ↄiũcti. Afortiori poterit cũ talibus dispẽsare ille cui generałr ↄcessa ẽ autoritas dispẽsandi in tertio vel q̃rto gradu vt patet supra dispensatio. §. ix. Et sic ↄsuluit Joan. cal. vt recitat. d. Jo. an. Anto. de sancto Georgio. in. d. c. q dilectio. Jmpedimentum. vij. dicitur cognatio. spi ritualis que quidem est quedam proximitas ꝑsonaꝝ ꝓueniens ex sacramẽti datione vel ad illud tẽtiōe. Nā sicut homo ꝑ carnalẽ cognationẽ accipit eẽ nature. ita in regeneratiōe accipit esse gr̃e. ⁊ de hoc habet̃. xxx. q. j. oẽs. de cognatiōe spũali. c. vltĩo Vnde si talis co gnatio p̃cedit mr̃imoniũ non solũ impedit. sʒ dirimit post ↄ̃ctũ. xxx. q. j. c. j. ⁊ de cog. spiri. c. veniẽs. Si ꝟo sequit̃. nō dirimit. sʒ impedit quo ad exactionem debiti carnalis si sine necessitate cōtrahit̃. vt. xxx. q. j. ad limina. ⁊ sciẽter nō ꝑ errorẽ. c. si vir de cogna. spi. ałs nō ẜm Theo. in. iiij. di. xlij. Ber. ꝟo. ⁊ Rodo. in d. c. si vir vident̃ innuere ꝙ sciẽter sine necessitate ↄ̃hẽs ipsam cognationem spũalẽ pōt etiā exigere.  nullo iure in uenit̃ ꝓhibitũ. Hoc idẽ tʒ Car. ibidẽ. sʒ tutiꝰ est petere dispẽsationẽ ẜm Pa. in d. c. si vir. ⁊ Host.  glo. xxx. q. j. in. c. nosce. ⁊ Jo. an. ⁊. d. an. in. d. c. si vir tenẽt ꝙ nō pōt exigere. ⁊ cũ ipsis tʒ. S. Tho. in iiij. di. xlij. ⁊ pōt ep̃s dispẽsare vt exigat ẜm Pe. de pa. exactus tñ reddere tenet̃. ¶ Ex quibus sacramentis cōtrahit̃ co[*]gnatio spiritualis. Rñ. ꝙ ex tribꝰ solũ scilicet baptismo cōfirmatione. ⁊ cathecismo. vt no. in. iiij. sen. di. xlij. ⁊ habet̃ in. c. uis de cogna. spi. li. vj. Attamen cognatio q̃ ↄtrahit̃ in cathecismo lʒ im pediat contrahendum: non tamẽ dirimit contractum de cogna. spi. c. contra cto. ⁊. xxx. q. j. si quis filiastrā. ⁊ est claꝝ per. c. per cathecismuʒ. de cogna. spi. li. vj. Et quid sit cathecismus. vide. s̃. cathecismus. ¶ Qualiter computantur gradꝰ in co[*]gnatione spũali. Rñ. Pa. ĩ Rburica. eo. titu. quod non habet gradus. sʒ habet tres species. ¶ Prima dicitur paternitas. que est inter regeneratum ⁊ regene rantem. siue regenerās ministret sacra mentum. siue teneat ad sacramentum etiam si tenentes sint plures vt in. c.  uis eo. titu. lib. vj. ¶ Secũda est compa ternitas que est inter regeneranteʒ mi nistrātẽ vel tenentẽ. seu tenentes ad sa cramẽtũ ⁊ genitores regenerati ⁊ mini strātes vel tenẽtes si sũt cōiugati ⁊ cōsu mauerũt mr̃imoniũ trāsmittũt hāc cōpaternitatẽ etiā ad vxorẽ siue virũ. ita ꝙ vxor cognita vel vir efficit̃ compater genitoꝝ leuati ab altero eoꝝ. eo. ti. Mar tinus ⁊ li. vi. eo. ti. c. nec dũ. ⁊. xxx. q. iiij. si quis. secus sivxor nō esset cognita. xxx. q. iiij. post vxoris. Jdeo successiue quis potest habere duas cōmatres vxores. ¶ Tertia spẽs dicit̃ fraternitas q̃ cōtra hit̃ inter regeneratũ ⁊ filios regenerātis ministrātis vel tenẽtis ad sacramẽtũ. xxx. q. iij. pictatiũ. ⁊ eo. ti. ex literis. si ue sint nati ante hāc cōpaternitatẽ: siue post. eo. ti. c. tua nos. filij ꝟo quorũ neutro ad cōpaternitatẽ est deuẽtũ possunt inter se libere ↄ̃here. nisi cōsuetudo cōtrariũ haberet. q̃ scādalũ generaret. cō trahẽtiũ tamẽ teneret. vt communius teneat̃ in. c. vtrũ eo. ti. nisi esset talis cōsuetudo de qua. j. dicā quia dirimit im pedimento. xvij. ¶ Vtrum filius vxoris ex altero viro sit [*]frater spũalis filij spũalis mariti dicte vxoris priꝰ cognite ante teneret vir eiꝰ dictũ filiũ. Rñ. Ge. in. c. j. de cogna. spi. li. vj. Dicit ꝙ. d. An. tenet ꝙ non.  nō reperitur expressum. Jpse vero Ge. videtur tenere cōtrariũ. quod tenendũ est ante factũ: sed post tene opinionem primam per rationem de qua in seq. §. ¶ Vtrũ pater spũalis licite possit con[*]trahere cum sorore carnali filij spiritua lis. Rñ. ꝙ sic ⁊ etiā cũ eiꝰ filia ⁊ etiā cuʒ filia spũali sui filij carnalis.  lʒ cogna tio spũalis a pr̃e in filiũ transeat. nō ta mẽ econuerso. Vnde nō hʒ ramos ⁊ cuʒ edictũ de matrimonio sit prohibitoriũ. de spon. c. cuʒ apud. xx. q. iij. §. si s. ⁊. c. se. Jdeo nō egrediet̃ ꝑsonas expressas q̃ in summa sunt. x. in baptismo Et simi liter dicas. x. in confirmatione. vt pʒ in c. j. eo. ti. li. vj. ⁊ ꝑ totũ titulũ decretaliũ eo. ti. ⁊ sunt cōbinate. ¶ Prime sunt in ter baptisatũ⁊ leuantẽ. ¶ Sce inter le uantẽ ⁊ parẽtes leuati. ¶ Tertie inter baptisatũ ⁊ filios leuantis. ¶ Quarte inter leuatũ ⁊ vxorem prius cognitaʒ leuantis. ¶ Quinte inter vxoreʒ prius cognitam leuantis ⁊ parentes leuati. ¶ Sʒ nunquid extendit̃ ad filios ille[*]gitimos leuātis ad filium leuatũ. Rñ. Pa. in. c. martinus eo. ti. ꝙ sic ẜm cōiter doc. tex. est in. c. fi. eo. ti. ⁊. xxx. q. iij. ĩ sum ma etiam ad spurios. ¶ Nũquid etiam ad filios adoptiuos [*]Rñ. ꝙ non vt tenet glo. in. §. q autem. xxx. q. iij. ¶ An extẽdat̃ ad fornicarie cognitam [*]sicut ad vxorẽ cognitā. Rñ. ẜm Archi. ⁊ Jo. an. in. c. j. eo. li. vj. ꝙ nō ⁊ dicit Pa. in d. c. martinꝰ ꝙ est cōis opinio ⁊ ideo eā tene quā etiam tenet Ricar. in. iiij. di. xlij. nec cures de opinio. contraria. ¶ Queritur an vir ⁊ vxor in matrimo[*]nio cōsũmato cōicẽt sibi passiōes spũa les sicut actiōes. Rñ. Pa. in. c. Martinꝰ ꝙ nō vnde filius ex altero cōceptꝰ si te neat̃ ad baptismũ nō efficit̃ leuās ip̃m nisi solũ cōpater illius cuius est filius non alterius. uis in matrimonio sit ei cōiunctus. xxx. q. iiij. qui spiritualem in glo. ⁊ in. c. j. eo. ti. lib. vj. ¶ Vtrũ vir ⁊ mulier  simul leuauerũt [*]vnum possint simul cōtrahere. Rñ. ẜm Jnn. ꝙ sic. ⁊ facit tex. cũ gl. xxx. q. iiij. c. fi. Et sic pʒ ꝙ vir ⁊ vxor simul vnũ leua re possunt licet non sit honestum. ¶ Vtrũ nō baptisatꝰ leuās vel bapti[*]sans aliquẽ cōtrahat hāc cognationẽ. Rñ. ẜm Ricar. vbi. s̃. ⁊ Tho. ⁊ Pe. ꝙ nō  oĩm cognationũ spũaliũ q̃ per sacra mẽtũ contrahunt̃ ⁊ oĩm sacramentoꝝ baptismꝰ est fundamentũ vt in. c. j. de pre. nō bap. gl. tamẽ in. c. ĩ baptismate de cōse. di. iiij. tʒ ꝙ lʒ suscipiẽs non effi ciat̃ cōpater. fit tamẽ baptisans quamuis nō sit baptisatꝰ. Et plʒ mihi.  cuʒ nō possit dici quin sit pater illiꝰ quẽ ba ptisauit. ergo erit ↄpater. secꝰ ĩ fuscipiẽ te  ex quo nō pōt esse pr̃ suscepti per dictũ. c. in baptismate. ergo non erit cō pater. Secus in cognatiōe spũali passi ua ẜm gl. ĩ. c. j. xxx. q. j.  si quis baptisatus tʒ filiũ non baptisati. vel non ba ptisatus tenens filium alicuius baptiʒati efficitur cōpater pr̃is filij leuati ⁊ alterius ↄiugis illius christiani lʒ nō sit baptiʒata. ↄcor. Alber. Jtẽ dic q ba ptiʒatus licet nō ↄfirmatus tenẽs ĩ cōfirmatione nō trahit compaternitatem vt. s̃. confirmatio §. xj. ¶ Vtrũ nō tangens sʒ simulans se tan [*]gere ⁊ respōdẽs cũ alijs patrinis efficia tur cōpater. Rñ. ꝙ nō nisi tāgat: vel tenẽdo dũ baptiʒatur: vel leuādo de sacro fonte: vel tenẽdo ad ↄfirmationem. hoc sequit̃ Jo. an. in regula  ꝑ aliũ de reg. iu. li. vj. facit. c.  his. ⁊. c. ad limĩa. xxx. q. j. ⁊ Arch. ĩ. c. j. e. ti. li. vj. ałr. c. primum ⁊. c. oẽs ⁊. xxx. q. j. ¶ Quid si teneat ⁊ nō respondet ꝑ hoc [*]intendẽs non effici cōpater. Rñ. ẜʒ Ro. ꝙ nihilominus efficit̃  respōsio nō ẽ de substātia. sed tactus seu tẽtio vel leuatio. Et uis aliqui teneāt ꝙ necessario requirũtur verba. alij ꝙ saltẽ signa pro verbis vt recitat Ge. in. c. ne dũ eo. ti. li. vj. tu tñ tene ꝙ tactus ⁊ leuatio sũt satis signa equipollẽtia ꝓ verbis. ¶ Quid si nō tangit puerũ sed linteuʒ [*]solũ in qͦ puer est inuolutꝰ. Rñ. Archi. ĩ c. uis de cogna. spi. li. vj. ꝙ nihilominns contrahitur cōpaternitas ẜm Hu go. Jdem tenet Jo. an. ⁊ not. Arch. xxx. q. iiij. c. fi. ⁊ satis vr̃ facere tex. in. di. ca. quāuis in ꝟbo accesserit. Pe. de pa. vr̃ tenere ꝙ requiratur tactus. ¶ Vtrũ ista cōpaternitas possit ↄtrahi [*]ꝑ ꝓcuratorẽ. Marsiliꝰ. ⁊ Car. vt recitat Pa. in. c. veniẽs e. ti. tenẽt ꝙ sic. Jo. an. ⁊ Archi. vbi. s̃. tenẽt ꝙ nō. Sʒ mihi plʒ opi. pa. vt añ ↄ̃ctũ matrimoniũ teneat ꝙ ibi est cognatio spũalis. post ↄtractũ tenẽda est alia opi. s. ꝙ non ↄ̃hatur. Et idẽ dic invniuer sitate an possit ↄtrahe re siłr hanc cognationẽ ꝑ ꝓcuratorẽ ꝙ añ factum sicvt singuli de vniuersitate sint cōpatres.  dispositio ↄcepta ĩ vni uersitate resoluit̃ vt ↄcernat singulos  ip̃a si actꝰ nō cadit ĩ vniuersitate vt res nō pareat. facit. tex. in. c. si snia. de sen. ex. li. vj. ⁊ gl. ĩ. c. romana in. §. i vniuersi tatẽ de sen. ex. li. vj. sed post faciũ tene cũ Fede. ↄsilio. xv. ꝙ nō pōt cōtrahi.  non habet aĩam et non est baptiʒata. ¶ Sed nũd ꝓcurator erit ipse ↄpater [*]in casu in qͦ nō possit ↄ̃hi ꝑ ꝓcuratorẽ. Rñ. Jo. an. vbi. s̃. tʒ ꝙ sic.  lʒ nō ĩtẽderet obligari: tñ  re ĩteruenit. ⁊ iō ẽt ex tra q agit̃ nascit̃ obligatio. vt. l. si is  ĩ fi. ff. cōmo. Sʒ ↄ̃riũ tʒ Fede. ↄsilio. xv. ⁊ eā veriorẽ credit Pa. ĩ. d. c. veniẽs. Fa cit q no. Pe. de anc.  dicit tenẽs filiũ alteriꝰ quẽ credebat filiũ vniꝰ cũ qͦ ĩten debat ↄpaternitatẽ ↄ̃here nō ↄ̃hit cōpr̃nitatem cum non sit filius illius. Et ideo dic añ ↄ̃ctũ verũ q dicit Jo. an. ⁊ post cōtractũ veram opi. Fe. ¶ Vtꝝ baptiʒāsvel ↄfirmās efficiat̃ cō [*]pat̃. Rñ. olĩ fuit dubiũ hodie claꝝ. ĩ. c. j. e. ti. li. vj. Vñ cũ baptiʒat. siue in ne cessitate. siue hẽatvolũtatẽ ↄ̃hẽdi ↄpat̃ nitatẽ siue nō dũmō baptiʒet efficit̃ cō pat̃: siue sit masculꝰ vł femina. Nec ob. l. cōsẽsu ⁊. l. ĩ oĩbꝰ negocijs. ff.  actio. ⁊ obliga.  habẽt veritatẽ  nihil volũtarie fit. sʒ hic lʒ nolit eẽ ↄpat̃. tñ vult baptiʒarevel tenere⁊ ideo ↄ̃hitur facit d. l. si is  ĩ fi.   vult principale neces sario vult ⁊ accessoriũ. nec ob q dictũ est de ꝓcuratore ẜm opi. Fede.  ꝓcurator nō tʒ noĩe suo ideo non vult nec principale nec accessorium. ¶ Vtrũ spũales filij possint inter se cō [*]trahere. Rñ. ꝙ sic etiā cũ adoptiuis vt no. in. c. vnico de cogna. le. ¶ Vtrũ pater possit tenere filiũ illiꝰ  [*]tenuit suũ. Rñ. Pa. ĩ. c. suꝑ. e. ti. ꝙ sic.  non est prohibitum. ¶ Vtrũ ep̃s possit dispẽsare vt sint plu [*]res qui teneāt ad baptismũ vł cōfirma tionẽ. Rñ. ꝙ sic ẜm dñicum de sctō Georgio. in. d. c. quāuis. ¶ Sʒ nũd peccẽt plurestenẽtes. puta [*]duo vł tres sine ep̃i dispẽsatiōe. rñ. si ẜʒ morẽ patrie cōiter tenẽtvidẽt̃ excusari a pctō ẜʒ Joā. an. ⁊ Arch. in. d. c. uis. ¶ Quid de baptiʒato ĩ domo ꝑ necessi[*]tatẽ: vel alio respectu. ⁊ postea in eccle sia solenniter. Rñ. Tancre tenet vt recitat gl. lxviij. dis. c. presbyteri. ꝙ si quis miles baptiʒaretur. miles suscipit sacramentum. ałr nō fieret iniuria sacramẽto de conse. dist. iiij. ostenditur. Hoc idẽ videt̃ tenere glo. in. c. ij. de aposta. Sʒ tu tene cũ gl. in. d. c. ṗsbyteri nō est verũ  nō imprimitur nouus caracter Et sic tenẽdo cōclude ꝙ solũ cōpaterni tas cōtrahet̃ per illos  tenuerũt ĩ domo ⁊ nō ꝑ alios  tenuetũt ĩ eccłia: nisi forte illa q̃ cōtrahit̃ ꝑ cathecismũ si in domo nō fuit catheciʒatꝰ. sʒ hec vt dixi nō dirimit matrimoniũ post cōtractuʒ. Jmpedimentum octauum dr̃ co gnatio legalis que est propinquitas personaruʒ ex ad optione proueniens. ¶ Quot sunt eius species. Rñ. tresvna [*]est quasi descendẽtiũ que est inter ado ptantẽ ⁊ filiā adoptatā. vt in. c. vnico de cogna. le. Secũda species est quasi cola teraliũ que est inter liberos naturales adoptantis qui sunt in eiꝰ potestate. ⁊ adoptatũ. l. qui in adoptione. ff. de ado ptiōe. Jtẽ inter duos filios filiorũ ado ptiuoꝝ scʒ gl. ĩ. d. c. vnico ĩstit. de nup. .§. inter eas quo q limito verũ si eo ruʒ partes sunt arrogati aliter nō. Ter tia species est quasi affinitas q̃ ẽ inter adoptatũ ⁊ vxorẽ adoptantis ⁊ ecōuer so inter vxorẽ adoptati: ⁊ adoptantẽ: sʒ nō inter patrẽ adoptantẽ ⁊ matrẽ ad o ptati. ẜm Tho. ⁊ Pe. ¶ Vtrũ hec cognatio legalis impediat [*]matrimoniũ cōtrahendũ ⁊ dirimat cōtractũ. Rñ. ẜʒ Hugo. ⁊ Ric. ĩ. iiij. di. xlij. Jo. de ligna. ⁊ gl. ⁊ Pa. in. c. vnico. de co gn. le. ꝙ sic.  dicit adoptiōe durante nuptie nō possunt inter eos consistere ad idẽ in. c. j. ⁊ in. c. per adoptionẽ. xxx. q. iij. Joā. an. ⁊ spec. tenẽt ꝙ nō dirimat lʒ impediat. Aduerte tñ ꝙ prĩa species ⁊ tertia semper impediũt ⁊ dirimũt sʒ secũda nō nisi ad tẽpus. i. quādiu sunt in eiusdẽ patris potestate. sʒ ea soluta vel morte emancipatiōe filij adoptiui: vel naturalis vel alio mō quo adoptio habet solui non prestat impedimentũ. hoc patet insti. de nup. §. j. ij. ⁊. iij. ⁊ eo. titu. ca. vnico ⁊. xxx. q. iij. ita diligere debet homo. ¶ Vtrũ cognotio legalis trāseat ad ne [*]potẽ. s. filiũ filij adoptiui. Rñ. ꝙ sic nec tamẽ hec cognatio hʒ gradus.  ĩ eodẽ gradu attinet pater filio ⁊ nepoti. ¶ Vtrũ filius qui nō transit in potesta [*]tẽ patris adoptātis possit contrahere cum filia naturali adoptantis q̃ est in eius potestate. vel ecōuerso. Rñ. Hug. xxx. q. iij. in prin. Host. ⁊ Jnn. tenẽt ꝙ sic sʒ ẜm Pa. in. ca. vnico. ⁊ gl. in. d. q. iij. §. q aũt ⁊ cōiter doc. tenent ꝙ licet non trāseant in potestatẽ adoptātis. tamẽ impeditur nec cōtrahere possit cuʒ na turali.  ꝑ adoptionẽ acquirũt̃ quedā iura que ꝑ emācipationẽ dissoluunt̃. l penul. C. de adop. ⁊ ius canonicũ indistincte tenet ⁊ loquitur de adoptato non de arrogato. Jdeo idem ius. et sic patet ꝙ etiam filius legitimus qui nō est in potestate patris non potest contrahere cũ filia adoptiua patris. ¶ Vtrum filius naturalis arrogantis [*]possit contrahere cũ filia filie adoptiue. Rñ. ꝙ sic  cum mulier neminẽ ha beat in sua potestate. eiꝰ filia nō potest transire in potestatem arrogatoris ma tris. ⁊ iō nulla cognatio inest inter eos ff. de adopt. l. si pater. Secꝰ esset in filia filij arrogati que ĩ eius potestate erat quando fuit arrogatus:  contrahere [*]non posset cũ ea ẜm Hosti. ¶ Vtrum filij adoptiui possint contrahere inter se. Rñ. ꝙ sic: sicut not. Hug. xxx. questio. iij. ita diligere. sʒ Hostien. non admittit in arrogatis quandiu sunt in potestate adoptantis. sʒ in ado ptiuis sic. Jmpedimentum ix. dicitur criminis naʒ que dam sunt crimina que impediunt matrimonium ↄtrahendũ de rigore iuris sed nō dirimunt contractum. Et sex no. ĩ gl. c. qui ṗ sesb yterum. de pe. ⁊ re. ⁊ ĩ g. xxxiij. q. ij. ĩ. c. hoc ipsum in. §. de penitẽtibus. Primũ est incestus de quo dic. s̃. Jncestus. §. iij. Secundum vxoricidiũ. Tertiũ raptus spōse alterius. Quartũ leuatio proprij filij malitiose facta  sa cro fonte. Quintum presbytericidium. Sextum acceptio monialis in vxorem. Septimum de solẽniter penitentibus sed tamen ep̃s posset dispensare ratiōe inuẽtutis. xxxiij. q. ij. antiqui. Sʒ tu dic ꝙ sufficit licẽtia ꝓprij sacerdotis. ĩmo de cōsuetudine non seruatur iste rigor vt petatur dispẽsatio ẜm Ray. ⁊ Rodo. Vnde Jo. in. c. in adolescentia. xxxiij. q. ij. tenet ꝙ iuuenis incestuosus sine dis pensatione potest contrahere sed non senex ⁊ tutius tamẽ est petere dispẽsationem quāuis etiam non esset cōdemnandus si non peteret de quo dic vt. s̃. incestus §. iij. ⁊. iiij. ¶ Que sunt crimina que impediũt cō[*]traheñ. ⁊ dirimunt cōtractũ. Rñ. ꝙ sunt duo primũ cum quis viuẽte vxore propria cōtraxit per verba de presenti cum alia vel ecōuerso vxor cum alio vł fidẽ de cōtrahẽdo dedit. ⁊ ad quodlibet isto rum secutũ sit adulteriũ. vt in. c. fi.  eo qui duxit quā poł. per adul. xxxj. q. j. relatum. Aduerte ꝙ ad hoc q quodlibet istorum sit impedimẽtum requirit̃. primo ꝙ vter sciat ꝙ alter eoꝝ habet cō iugẽ.  si cum ignorāte aliquis cōtraheret posset esse matrimoniũ inter eos post mortẽ vxoris prime. vt est casus in c. j. eo. ti. Quod limitat Pa. ibidẽ si suꝑ inducta fuit ignorās toto temporevite vxoris. Et dicitur ignorās diu nō ha buit certitudinẽ vel probabilẽ opi. vt ĩ c. inquisitiōi. de sen. ex. alias si certiora ta de vita prime vxoris permitteret se cognosci nō posset inter eos esse matri moniũ. d. c. fi. ⁊ sequũt̃ cōiter do. ⁊ iō dic ꝑ oĩa quādo data fide sequit̃ adulteriũ  parificātur. d. c. fi. Secundo requirit̃ ꝙ sit fides data de ea accipiẽda. vel eā de facto acceperit ĩ vxorẽ  si fides da ta nō fuisset de ea accipienda in vxorẽ nō esset impedimentum. Et aduerte ꝙ aliqui volũt vt ponit Ricar. in. iiij. dist. xxxv. ꝙ si solũ nude ꝓmisit ꝙ non erit impedimentum sed oportet si fides da ta vel iuramentum interpositum. sed magis credo ꝙ etiam ex nuda promissione oriatur istud impedimẽtũ. maxime ante factum. Tertio requirit̃ ꝙ post matrimonium contractum: vel fidẽ da tam vel ante interueniat adulteriũ  solum adulterium sine cōtractu vel da tione fidei non inducit istud ĩpedimẽ tũ nec ↄ̃ctio seu datio fidei sine adulterio: vt. c. significasti. eo. ti. xxxj. q. j. c. j. Quarto requiritur ꝙ matrimoniũ primum esset validum quia si prima vxor non erat legitima non erit impedimen tum vt in. d. c. signiicauit. Licet dederit fidem cum adulterio. ⁊ sufficit ꝙ prĩ mũ matrimoniũ sit cōtractum ꝑ verba de pñti. lʒ non sit cōsummatũ. ⁊ etiā si [*]eẽt separatum quo ad thorum vt in ca. significauit. ⁊. c. ex literarum eo. ti. ¶ Sed quid si quis dedit fidẽ vni mulier viuẽte propria. sine copula tamen ⁊ postea mortua vxore accipit tertiā. et ista tertia viuẽte cognouit illā cui dede rat fidem prĩo. Rñ. ẜm Joan. an. in. c. si quis eo. ti. ꝙ nō poterit mortua tertia eā habere invxorẽ.  cōstantelegitimo matrimonio dedit fidẽ. ⁊ cognouit nec matrimoniũ inter mediũ habet remouere impedimẽtũ. facit. c. in. scripturis viij. q. j. ⁊. l. singularia. ff. si cer. pe. sʒ Ga spar. cal. tenet ↄ̃riũ. ⁊ sequit̃ Pa. in. d. c. si quis  per ipsum videt̃ recessisse a fi de illi data. ⁊ ꝑ ↄñs nũc reperit̃ solum adulteriũ quod nō habet impedire. di. c. significasti. ⁊ hec tenẽda post factũ sʒ ante illa Jo. an. ¶ Vtrũ cōtrahẽs cũ vna de facto viuẽ [*]te eiꝰ vxore qua mortua cōtrahit cũ ter tia licite possit stare cũ ea. Rñ. ẜm glo. q̃ ↄmuniter placet doctoribꝰ ĩ. c. j. eo. ti. ꝙ sic si cũ ista tertia mortua ṗma vxore ↄ̃ xit ante ↄsentiret tacite vł exp̃sse cuʒ illa quā  fctō tenebat  matrimoniũ nullũ erat lʒ etiā illa esset ignorās viuẽte prima tñ āte cũ alia ↄ̃hit cōpellendus est cũ ea cōtrahere si ignorabat eũ habere vxorem sed ip̃a non ⁊ si cum pluribus inscijs cōtraxerat locus erit gratificationi ẜm Hosti. [*]¶ Poneꝙ  dā ꝓmittit fidẽ Berte ꝙ si sibi ↄsentiet post mortẽ sue vxoris acci piet invxorẽ illā quā sibi cōsanguinea Berte ↄsulet q̃ ↄsanguinea ↄsulit ꝙ ac cipiat Bertā. Rñ. ẜm Asteñ. ꝙ si talis Berta vel ille  ꝓmisit ꝓbabiliter credebat ꝙ cōsuleret de Berta. sic nō pote rit esse matrimoniũ ĩter eos.  esset in fraudẽ. Si tñ  fidẽ dedit aut berta hoc nō extimabāt: sʒ de illa q̃ ipsi Berte eẽt grata ⁊ hmōi sic poterit eā Bertā habe re post mortem sue vxoris ẜm cōsilium eius cōsanguinee. ¶ Scʒ crimẽ est cũ s machinatꝰ est [*]ad mortẽ alicuiꝰ vt possit in virũ vłvxo rẽ alteꝝ habere. Pro cuiꝰ ĩtelligẽtia ad uerte prĩo ꝙ si adulteriũ nō interuenit oʒ ꝙ ābo. s. vxoratꝰ ⁊ illa quā vult habere in vxorẽ sint machinati in morteʒ alterius ⁊ ꝙ mors sequatur cũ effectu. Aliter si vnꝰ solũ machinatꝰ fuisset mor tẽ cũ effectu alteriꝰ nō esset ĩpcdimẽtũ n illũ habere posset ꝑꝑ quẽ habẽduʒ mortẽ alteriꝰ ꝓcurauit. vt no. Jo. an. ⁊ se quit̃ Pa. in. c. suꝑ hoc. e. ti lʒ doc. varie loquāt̃ ĩ. c. j. de ↄuersi. ĩfide. Si ꝟo adul teriũ ĩteruenit sufficit machinatio vniꝰ tm̃ cũ effectu vt sit illud ĩpedimẽtũ Fa cit. c. si s viuẽte. xxxj. q. j. Et sic intellige. d. c. suꝑ hoc. Sʒ si effectꝰ homicidij non interuenit machinatio etiam cum adulterio nō inducit istud ĩpedimẽtũ vt no. Jo. an. in. d. c. super hoc. ¶ Sed pone ꝙ interfecit alterũ sed nō [*]ea intẽtione vt alteꝝ haberet in coniu gẽ sed ob causam aliā. Rñ. ꝙ ĩpedimẽtũ ist nō erit ẜʒ Ber. ⁊ Host. ĩ. di. c. suꝑ hoc. Jdẽ dicvt. s̃. ꝑ oĩasi homicidiũ mā dauit vel cōsuluit ⁊ sequutũ est. ¶ Quid si ratũ habuit. Rñ. ꝙ si nō sit [*]operatꝰ alid vt occideret̃ ratihabitio nō inducit istud ĩpedimentũ. siue sit fa ctũ homicidiũ noĩe suo siue nō ẜm gl. in. c. si s viuẽte. xxxj. q. j. ⁊ gl. in. c. j. de cōuer. infi. Vincẽ. ⁊ Jo. an. ⁊ Pa. in. di. c.  edictũ de matrimonio est ꝓhibitoriũ. c. cũ apud de spon. vide etiā q dico. s̃. cōsentire. §. iiij. quasi in fi. ¶ Quid si alter eoꝝ  machinati sunt [*]sit infidelis. Rñ. ꝙ nihilominꝰ ↄuersus nō poterit eā habere. ꝓ q̃ habẽda virũ eiꝰ occidit ar. d. c. ṗmi. de cōuer. infide. ¶ Quid si habẽs vxorẽ cōmittit adul[*]teriũ cũ Berta ⁊ sibi dicit. si non haberẽ vxorem acciperẽ in vxorem postea interficit vxorem nō tamen eo proposi tovt Bertā accipiat. Rñ. Gaspar. calde. Et recitat. do. An. de sancto Georgio in d. c. suꝑ hoc. ꝙ poterit bertā accipere ĩ vxorẽ  nec hic est fidei datio ꝑ ꝟba p̃missa nec homicidiuʒ fecit eo ꝓposito nec adulteriũ cũ dicta machinatione. Sed car. ip̃ʒ reprobat: dicẽdo ꝙ nō teneret matrimoniũ cũ dicta berta.  nō attẽditur qñ adul teriũ interuenit. an machinatio interuenerit ex ꝓposito ha bẽdi eā an nō. Et istud tene ante factũ sed post factum tenerem opinionẽ. Cal de. que est verior de iure. Jmpedimentum decimum dicitur cultus disparitas. Nā nullꝰ fidelis siue baptiʒa tus pōt cōtrahere cum non baptiʒata etiā si sit cathecumina: nec simpliciter: nec sub cōditione conuertendi ad fidẽ ⁊ si cōtrahit matrimonium nullum est xxviij. q. j. c. caue. ⁊ ca. cũ non opʒ. ⁊ ibi not. Hugo. spō salia vero sub conditione si conuertatur bene valent. Vñ quā uis nō baptiʒatus crederet omnes articulos fidei tamen matrimonium con tractum cum tali Baptiʒato non tenet. vt. d. c. caue. ¶ Vtꝝ matrimoniũ possit esse ĩter ĩfide les. rñ. ꝙ sic. vt pʒ ĩ. c. gaudemꝰ  diuor. [*]vñ si ĩfideles ↄuertāt̃ pñt stare ĩ matri monio ↄ̃cto ẜʒ ritꝰ eoꝝ nisi fuerit ↄ̃ctũ ĩ gradibꝰ diuina lege ꝓhibitis de bꝰ habes. s̃. Jmpedimentũ. vj. dicit tñ pe. in. iiij. di. xxxix. ꝙ posset eẽ ꝙ eoꝝ matri moniũ nō esset cōtra legẽ nature nec di uinā ⁊ tñ nō teneret. puta  esset contractũ cōtra eoꝝ statuta ipsum anullā tia.  si nihil possunt talia statuta con tra matrimoniũ inquātũ sacramẽtũ ẽ pñt tñ ĩquātũ ẽ fedus humanũ sicut so lũ est infidelibꝰ ⁊ iō si cōuertātur tales oporteret ꝙ denno cōtraherent ꝙ not. pro limitatione. d. c. gandemus. ¶ Vtꝝ mr̃imoniũ ĩfideliũ excuset actũ [*]cōiugalẽ. Rñ. ẜʒ. s. Bo. ĩ. iiij. dis. xxxix. ꝙ sic quo ad culpā ⁊ consequenter penā si affectio libidinosa nō ĩterueniat: non tamen acquirunt palmā  nulla datur eis gratia propter defectum fidei. ¶ Vtrũ infidelis ↄuertens se ad fidem [*]possit vxore dimissa aliā fidelẽ accipere Rñ. pa. ĩ. c. quāto. de diuor. ꝙ eo ipso ꝙ alter cōiuguʒ nō vult cohabitare fideli ↄuerso. vel si vult cohabitare nō sine in iuria creatoris vel sine pctō dissoluitur matrimoniũ ĩ ĩfidelitatẽ ↄ̃ctũ ⁊ potest ↄ̃here cũ alia fideli. nec opʒ iudex statu at tp̃s. sʒ sufficit clare ꝑpẽdat ꝙ nō vult ei cohabitare ẜʒ pa. in. c. gaudemus. de diuor. Si ꝟo vult cohabitare sine eiꝰ in ductiōe ad malũ vel sine pctō sic nō pōt cũ alia ↄ̃here ĩfideli viuẽte. sʒ tenet̃ cohabitare cũ ea si nō vult cōuerti. xxviij. q. ij. si infidelis. No. Ri. in. iiij. di. xxxix. Si tñ ante aliā accipiat ꝑ ꝟba de pñ ti conuertat̃ illa q̃ prius erat obstinata tenetur eā accipere nec aliā poterit ducere vt notāt cōiter theo. ĩ. iiij. di. xxxix. ¶ Quid si infidelis habeat plures vxo [*]res. Rñ. ꝙ illa cũ q̃ prĩo ↄ̃xit erit eiꝰ vxor ⁊ si sił duas accepisset sic nulla erit eiꝰ vxor nisi vna illaꝝ habuisset ĩpedimẽtũ quo eā accipere nō potuisset.  tunc alia esset eius vxor. d. c. gaudemus. ¶ Quid de vxore q̃ repudiata alteri nu [*]psit. Rñ. ꝙ vir nō poterit ei obijcere for nicationẽ sed tenet̃ si vult ei cohabitare sine pctō eam accipere si vult vxorem habere aut saltẽ continere. d. c. gaudemus in glo. ¶ Vtrũ vir cōuersus possit intrare reli[*]gionẽ vxore volẽte ei cohabitare. Rñ. ꝙ sic ẜm Hug. in. d. c. infidelis. Si ꝟo cōuersiōis eiꝰ sit aliq̃ spes nō debet intra re ẜm sctm̃ Tho. in. iiij. di. xxxix. ꝙ si nō est spes conuersionis pōt intrare prius vxore requisita de conuersione. ¶ Vtrũ vno cōiugũ ad ĩfidelitatẽ reuer [*]so dissoluat̃ mr̃imoniũ ↄ̃ctũ ĩter infideles. Rñ. ꝙ nō. c. q̃siuit. de diuor. vñ tex. ĩ c. to. de diuor. dicit ꝙ sacr̃m fidei. i. ba ptismꝰ ratũ efficit cōiugij sacramentũ. ¶ Qui si fidelis ↄtrahat cũ heretica vł [*]schismatica. Rñ. ꝙ tʒ matrimoniũ scm cōiter Theo. in. iiij. di. xxxix. ¶ Vtrũ mulier ↄuersa ad fidẽ gaudeat [*]priuilegio dotiuʒ. in. l. assiduis. C.  po ti. in pig. habeātur. Rñ. Pa. in. c. placet de diuor. ꝙ sic allegat multa. ¶ Quem dʒ se proles infidelis. Rñ. si [*]est adultus sequatur quem voluerit si autem minor cumsalus eiꝰ dependeat a parentibus debet sequi fidelem. vt ꝓ batur in. c. ex literis de conuer. infide. Jmpedimentum. xj. dicitur. me tus seu coactionis q ĩpedit ⁊ dirimit matrimoniũ ex ip̃o ↄ̃ctũ. c. cũ locũ de spōsa. Sciẽ dũ tñ ꝙ duplex ẽ coactio de qua. in. l. j. ff. q metꝰ cā. s. absoluta ꝑ vim. vt puta cũ s capit̃ ligat̃. ⁊ hec nō pōt cadere in ↄsensum sʒ bene in copulā carnalẽ. vñ in casu qͦ copula faceret matrimo niũ sic coacta copula nō facit. ar. 50. di. p̃sbyteros  spō. veniẽs el. ij. xxxj. q. ij. c. j. ⁊. ij. Quedā est coactio cōditionalis. s. coactio per metuʒ. vñ si metus sit iustꝰ vt ille  pōt cadere in cōstātẽ. s. mulierẽ quo ad mulieres q̃s minor metus excu sat. vt no. gl. ĩ. d. c. cũ locũ. vł viꝝ quo ad viros. Jdeo tex. in. c. cōsultatiōe. de spō. ꝓpter hoc dicit metꝰ  possit cadere in cōstātem. sic matrimoniũ tali metu ↄ̃ctũ ipso iure est nullũ vt tenet gl. ĩ. c. ve niẽs. el. j. de spon. ⁊ cōiter doc. secꝰ si cōtrahatur ex minori metu quia sic cōtra ctum tenet. ⁊ de hoc vide ⁊ dic vt infra Metus. §. vij. ⁊. viij. ¶ Quid si ratificet̃ ꝑ sequẽtẽ cōsensuʒ [*]tacitũ mr̃imoniũ metu ↄ̃ctũ. Rñ. ꝙ matrimoniũ erit veꝝ si alter ꝑseuerat ĩ pri stino ↄsensu libero  lʒ cōsensus tacitꝰ ꝑ se nō sufficiat ad mr̃imoniũ ↄ̃hendũ sufficit tñ cũ exp̃ssiōe exteriori q̃ p̃cessit ẜm Ricar. in. iiij. di. xxix. quod notabis. ¶ Qui si matrimoniũ metu ↄ̃ctũ ↄfir[*]met̃ iuramẽto. Rñ. magis ꝓbabiłr ẜm Ric. in. iiij. di. xxix. ꝙ nō tenet.  q nō est non potest ratificari. ⁊ de hoc dic. vt s̃. Juramentum. v. §. ix. ¶ Vtrum per copulā sequẽtem ratifi[*]cetur. Rñ. ꝙ nō nisi consentiat in matri monium licet presumatur consensisse si nō reclamat si potest secundum Pe. in iiij. distin. xxix. ¶ Quid si metus mortis carceris ⁊ hu [*]iusmodi.  possunt cadere in ↄstātẽ nō inferat̃ ꝑsone que hʒ ↄtrahere sed eius filijs vel filiabꝰ. Rñ. nihilominꝰ reddit matrimonium nullũ ẜm Ricar. vbi. s̃. Nam idẽ iudiciũ fit de metu qui infert persone ꝓprie cũ eo qui infertur perso ne filij ⁊ vxoris ⁊ huiusmodi. Jmpedimentum. xij. dicit̃ ordi nis. vnde aduerte ꝙ si quis post susceptionẽ ordi nis sacri. s. sacerdotij diaconi aut subdiaconi cōtrahit: matrimoniũ dirimit̃. vt in. c. vnico de vo. lib. vj. ⁊ est excommunicatꝰ ipso facto. vt in cle. eos. de cōsan. ⁊ aff. Si vero ↄ̃hit post susceptionẽ minorũ ordinum non dirimitur. sed in officijs nō ministrant si sunt clerici occi dẽtales. ⁊ beneficia nō assequunt̃. ⁊ iō ordo sacer. impedit ⁊ dirimit non soluʒ impedit. ¶ Sʒ d si sacer ordo suꝑueniat matri [*]monio iam cōtracto nunquid dirimit. Rñ. dic vt. j. matrimoniuʒ. iiij. §. viij. cũ sequentibus. Jmpedimentum. xiij. dicitur li gaminis scʒ cum quis alteri cōiugi est ligatus. ¶ Vtrum alligatus alteri per spōsalia [*]possit cũ altera cōtrahere vide sponsalia. §. xx. cum seq. ¶ Vtrũ obligatꝰ matrimonialiter alte [*]ri possit cũ alia cōtrahere. Rñ. ꝙ non et his qui noĩe suo nō iussu eiꝰ in cuiꝰ est ptāte vel noĩe eiꝰ quā hʒ in ptāte bina sponsalia cōtraxerit vel binas nuptias sit infamis ipso iure. l. j. in fi. ff. de his  no. infa. ⁊ efficitur bigamꝰ ẜm q dixi. s̃. bigamia⁊ dʒ ieiunare ꝑ. xl. dies in pane ⁊ aqua q vocāt caremā. s. quadragesimā sic dictā  caret cibis ⁊. vij. seq. annis penitere. c. accepisti de spō. duorum. ⁊ no. ꝙ sponsalia proprie sunt per verba de futuro ⁊ nuptie per verba de presenti. vt no. glo. in. l. j. ff. de spon. ¶ Vtruʒ ex dispẽsatione pape post ma [*]trimoniũ ↄtractũ possit s alteri nube re. Rñ. ꝙ si inatrimoniũ nō est ↄsũmatũ papa pōt dispensare vt no. in. c. ex publico de cōuer. cōiug. Vnde dicit hostivnũ mirabile q recitat pau. in. d. c. ex publico. ꝙ papa ex cōsensu vtrius spō si pōt ex potestate absoluta disoluere matrimonium nō cōsummatum nulla alia causa subsistente sed de potestate ordinata non potest sine causa. et cum hoc dicto hosti. transeunt communiter doc. Si vero matrimoniũ est cōsumma tũ inter fideles sic papa nō pōt dispẽsa re  cũ matrimoniũ cōsummatum cōsi stat in facto nō pōt haberi pro infecto. xxxij. q. ij. si paulus. l. in bello. §. facte. ff. de capti. ¶ Vtrũ mulier credẽs virũ mortuum [*]possit cōtrahere cum alio. Rñ. ꝙ si veri similiter presumit̃ de eius morte sic cō trahere pōt ẜm aliquos. vt no. in. c. quo niam frequenter vt lite nō cōtestata. sʒ tu dic ꝙ oportet habeat certum nũtiuʒ de morte viri de spon. in presentia. de secundis nup. cap. dominus nisi velis dicere ꝙ satis est certificata quādo habet violẽtas suspitiones post expectationem aliqualem. Et aduerte ꝙ vnus testis sufficit vt in. d. c. in presentia. Excusatur etiam ab adulterio quando ꝓbabiliter credidit mortuum virum et cũ alio cōtraxit. xxxiiij. q. j. cũ ꝑ bellicaʒ an aũt possit exigere debitũ vel reddere. dic. vt. s̃. iiij. impedimento. §. viij. [*]¶ Quid si quis credens vxorẽ suā viue re que tamen mortua est cōtrahit cum alia. Rñ. ꝙ matrimonium est ex quo nō viuit ẜm rodoff. Hugo tamẽ in. d. c. cuʒ per bellicam. dicit ꝙ si credebat hoc sibi licere etiam viuente sua erit matrimonium si modo prima mortua est. Si vero non credebat licere sic matrimonium non erit quia non maritali affectu sed adulterino ei coniungitur nisi post scit ꝙ est mortua ei coniungatur maritali affectu perseuerante alia parte in affectu maritali alias nō: ⁊ est verius. Jmpedimentum. xiiij. dicit̃ pu blice honestatis iustitia q̃ est ꝓpintas ex spōsalibꝰ ꝓueniẽs robur ex institutiōe ecclesie trahẽs ꝓpter eiusdẽ ecclesie honestatẽ. vñ impedit ⁊ dirimit tā matrimonia quā etiā spōsalia sequẽtia. nō p̃cedẽtia. vt ĩ. c. ex spōsalibꝰ. de spon. li. vj. Et ista publica honestas iustitie cũ sit quoddā simile affinitati ideo ĩpedit ẜʒ illos gradꝰ ẜm quos affinitas impedit vs ad quartũ gradũ inclusiue de quibus dicetur. j. xv. Jmpedimento. ¶ Quot sunt species publice honesta[*]tis iustitie. Rñ. ꝙ olim due quarũ prima q̃ cōtrahebat̃ ex secũdis nupti. puta petrus vxorem habebat. quo mortuo eius vxor accepit alium virũ de quo ha buit filiũ vel filiā talis ꝓles cum nullo cōsanguineo Petri poterat contrahere sed hodie sublata est ꝑ. c. nō dʒ. de consan. ⁊ affi. Alia  hodie hʒ locũ. est q̃ cōtrahitur ex spōsalibus de futuro vel ex matrimonio de pñti nōdum cōsumato ẜm Pa. in. c. spōsam de spō. Vnde nullꝰ cōsanguineꝰ sponsi pōt accipere talem spōsam vs ad quartũ gradũ inclusiue nec econuerso. cap. Juuenes. ⁊. c. ad audien. de spon. et si accipit non erit eius vxor quia dirimitur. ¶ Quid requirit̃ vt spōsalia ĩducāt pre [*]fatũ ĩpedimentũ. Rñ. ꝙ n. Primo ꝙ sint ↄ̃cta a maioribꝰ septẽnio. tex. est in d. c. ex sponsalibꝰ. ⁊ vt dicit Pau. in. c. iu uenis vbi requirit̃ etas certa respectu discretiōis nō pōt p̃ueniri. vt pʒ in etate ad ↄfectionẽ testi. vt ĩ. l. qua etate. ff. de testa. ⁊ idẽ no. ĩ. c. puberes. de despō. impu. Jdeo oportet ↄpleuerint ↄ̃hẽtes siue ꝓ quibus cōtrahũt. vij. annos. ¶ Sed nund si maior cōtrahit cũ mi[*]nori septẽnio ꝓximo tñ septẽnio oriat̃ publice honestatis iustitia. Rñ. ꝙ non ẜm pa. in. c. iuuenis. de spon. ⁊ in. c. fraternitati. de eo qui cognouit cōsanguineam vxo. sue. ⁊ hoc ex defectu consensus. vt in. d. c. ex sponsalibus. ¶ Pone ꝙ talis maior cohabitauit cuʒ [*]minori septemnio despon sata per ꝟba de futuro ⁊ interueniat extraordinaria polutio vel sit dubiũ. an eam tẽptauit. Rñ. ẜʒ pau. vbi. s̃. ꝙ ex quadā equitate orit̃ publice honestatis iustitia sed tñ nullo iure probatur. ¶ Secũdũ ꝙ requirit̃ vt inducat̃ istud [*]impedimẽtum est ꝙ non sint contracta sub cōditiōe. Nā añ cōditiōis euentuʒ non orit̃ istud ĩpedimentũ. vnde posset cōtrahere cũ aliquo consanguineo spōsi ante conditionis euentum. ¶ Quid si quis ↄtraxit cũ aliq̃ cum ista [*]cōditiōe si deo placuerit ⁊ postea inuenitur eius affinis vel aliud ĩpedimentũ habẽs quo cũ ea cōtrahere nō pōt de iure. Rñ. ꝙ non orit̃ publice honestatis iustitia  fuerũt ↄditionalia. ⁊ iō pote rit cōtrahere cũ eiꝰ consanguinea. Nec ob. ꝙ dicta cōditio subintelligebat̃ etiā si nō fuisset apposita  si nō apponere tur expresse nihilominꝰ essent pura sed exp̃sse apposita faciunt cōditionalia ẜʒ hosti. in. c. ad audientiā. de spon. ⁊ Joā. an. in. c. ex sponsalibus. vide q dixi. s̃. iij. impedimento. §. j. ¶ Quid si apponat̃ aliqua ↄditio q̃ ha [*]betur pro nō adiecta. vt. s̃. patuit tertio ĩpedimẽto. Rñ. nihilominꝰ spōsalia pu ra erunt ⁊ oritur istud impedimentum vt in. c. vltimo. de condi. apposi. ¶ Tertiũ quod requirit̃ vt sit istud ĩpe [*]dimentũ. opʒ q sponsalia sint certa:  in incertā personam nō infertur cōsensus: nec oritur istud impedimentum. ¶ Quartũ opʒ q nō defecerit cōsensus [*]d. c. ex spōsalibus. vnde ↄsanguineꝰ furiosi continue pōt eius sponsam ducere quā in amẽtia desponsauit cũ cōsensus defecerit. c. dilectus de spon. xxxij. q. vij. ne. Limitat hoc Pe. de pał. ⁊ bene ve rum quādo defectus consensus est apparens vt in pueris ⁊ amentibus. secꝰ esset quādo esset latens sicut in illo qui cōtraxit nō animo cōtrahendi. sed deci piendi. quia tunc oritur istud impedimentũ  ecclesia instituit istud impedimentũ ꝓpter apparẽtiā honestatis ⁊ ideo ĩpedit  de intentione non pōt cōstare. ↄfirmatur ꝑ Vin. Arch. Jo. and. ⁊ Jmo. ⁊ Ge. in. c. vnico. de spō. li. vj.  te nẽt ꝙ loco contrahens si de loco aperte ↄstat. nō inducitur publica honestas ergo si non cōstaret induceretur. ¶ Quintũ ꝙ non sint ↄ̃cta post matri[*]monium vel spōsalia prius facta.  s ↄ̃xisset matrimoniũ vel spōsalia ⁊ post viuẽte prima spōsa ↄ̃heret cũ aliq̃ eius cōsanguinea nō diriment̃ spōsalia p̃ce dentia. d. c. ex sponsalibus. ¶ Quid si spōsalia ↄ̃hẽtes habuerunt [*]tp̃s debitũ ⁊ fuerũt pure cōtracta ⁊ cuʒ certa ꝑsona ⁊ cũ cōsensu sʒ tñ fuerunt nulla de iure puta cũ affine vel cum religioso vel in sacris aut cũ maleficiato ⁊ huiusmodi. Rñ. ꝙ nihilominꝰ orit̃ pu blice honestatis iustitia. vt in. d. ca. ex spōsalibus.  in matrimonio attendit̃ potiꝰ honestas. l. semꝑ. ff. de ritu nup. Nec ob. ꝙ nulla oriat̃ obligatio sed bñ publica honestas q̃ impedit matrimonium cōtrahẽdum ⁊ dirimit cōtractũ. ¶ Sed quid si minores septẽnio cōtra[*]ctis sponsalibꝰ ꝑseuerāt vocātes se spō sum ⁊ sponsam vel simul iacẽtvel se ĩui ceʒ osculant̃ vs post septẽniũ ⁊ ex hoc manifeste apꝑet eos ꝑseuerare in eadẽ volũtate. Rñ. ꝙ si ex talibꝰ signis manifeste apparet ꝙ ꝑseuerāt in eadẽ volũtate post septẽnium completum orit̃ pu blice honestatis iustitia vt no. ĩ. d. c. ex spōsalibꝰ. Alias si nō manifeste apparet licet ꝑdurẽt in eodẽ ꝓposito nō orit̃ istud impedimentum vt coligit̃ ex. d. c. ex sponsalibus. Jmpedimentum. xv. est affinitatis que dem affinitas est proximitas personarum ex copula carnali ꝓueniens omni parentela carẽs vnde affinitas mediā te cōsanguinitate ⁊ carnali cōmixtione ꝓpagat̃ ideo consanguinitatẽ imitat̃: sed in hoc differt quia persona coniuncta si nō addita alicui persone per propagationem fit particeps eiusdem na ture licet in differenti gradu: vnde non mutat genus attinentie sed tantũ gra dum. sed persona addita siue cōiuncta per copulam carnalem alicui persone non fit particeps eiusdẽ nature sʒ qua si coniungitur ab extrinseco vnde con iungit̃ alio genere cōiunctionis sed in eodem gradu. Et ideo ꝑsona coniũcta ꝑ carnis copulā sanguini alteriꝰ inducit primum genꝰ affinitatis ꝑsona ꝟo addita ꝑ copulā ꝑsone q̃ primũ ĩducit genus facit ẜm genus ⁊ ꝑsona addita sce ĩducit tertiũ genus. verbi gratia. vxor fratris mei est mihi affinis ĩ prĩo genere ⁊ in eodẽ gradu quo frater meꝰ ⁊ reliquis cōsanguineis meis ĩ eo. gra du qͦ sunt mihi ⁊ in primo genere. Alia ꝑsona q̃ nō ẽ mihi ↄsanguinea nec affi nis aliunde si cōiungat̃ cũ p̃fata vxore fratris mei erit mihi affinis ĩ sco gñe ⁊ cōsanguineis meis ⁊ in eodem gradu quo sumꝰ fratri meo. Tertia ꝟo ꝑso na aliũde nec cōsanguinea nec affinis si cōiungat̃ sce ꝑsone cōiuncte vxori fratris mei erit mihi in tertio genere affinitatis ⁊ ↄsanguineis meis. ita no. in. c. non debet. de consan. ⁊ affi. ¶ Qũo impedit affinitas mr̃imoniuʒ. [*]Rñ. ꝙ si p̃ueniat impedit cōtrahẽdũ et dirimit ↄ̃ctũ in primo genere tm̃ hodie ⁊ vs ad quartũ gradum inclusiue vt in. d. c. nō dʒ. lʒ olim ĩpediret etiā ĩ sco ⁊ tertio genere vt. xxxv. q. iij. ꝑ totũ. vnde ꝑsona cognita carnałr ab aliquo cō sanguineo nō poterit ↄ̃here cũ aliquo de illa ↄsanguinitate q̃ nō distat vltra quartũ gradũ ab eo cōsanguineo  eā cognouit ⁊ eↄ̃rio. Et si ↄ̃hit non tʒ matrimoniũ ⁊ intelligit̃ ꝓhibitũ in infini tum in linea recta ẜm vnā opi. quā nō teneo vt. s̃. dixi. impedimentum. vj. §. j. [*]¶ Quid si affinitas suꝑueniat in matri monio iam cōtracto ꝑ verba de presenti lʒ nō ↄsummato. Rñ. ꝙ nō dirimit eũ vt in. c. ij. de cōsan. ⁊ affi. ⁊ ille ꝑ quẽ cōtracta est affinitas nō potest petere de bitũ sine peccato mortali. sed bene tenet̃ reddere vere vel interpretatiue pe tenti. Pe. de pal. tenet quod si matrimo niũ nō est consummatũ.  nec etiā red dere pōt sine mortali peccato.  pōt re ligionẽ intrare. Sʒ hoc non credo  lʒ possit non tamen tenetur intrare. ¶ Sʒ nund ep̃s poterit dispensare cũ [*]tali vt etiā exigere possit sine peccato. Rñ. vt. s̃. incestus. §. v. ¶ Vtruʒ remaneat affinitas post mor[*]tem persone cognite. Rñ. ꝙ sic  estvin culum per petuum. ¶ Vtrũ coitus fornicarius causet affi[*]nitatẽ. Rñ. ꝙ sic ꝑ omnẽ coitũ ordinatũ ad carnis ꝓpagationẽ per quẽ ↄsangui nitas ↄ̃hi possit ↄ̃hit̃ affinitas nō aũt ꝑ coitũ extra vas vł sodomiticũ ⁊ hmōi. xxxv. q. iij. extraordĩaria. ⁊  eo  cogno. cōsan. vxo. sue. c. fraternitati. ⁊. xxxv. q. x. fraternitatis Gof. tñ tʒ absurdũ ↄ̃hi affi nitatẽ per fornicariũ coitũ etiā ordina tũ ad gñationẽ ⁊ iō tʒ ꝙ nō ↄ̃hitur nisi ex proximitate ꝓueniens ex nuptijs vt ptʒ in. l. nō facile. §. sciendũ. ff. de gradi bus. Sʒ contrariũ cōiter tenet̃. Et sic ser ua ⁊ ille. §. sciendũ loquit̃ de affinitate. per quā defert̃ hereditas ad aliquem. ¶ Quid si claustrũ pudoris intrauit sʒ nō semel emisit. Rñ. ꝙ affinitas nō ↄ̃hi tur etiā si mulier sola emisisset sʒ uis claustrũ nō intret sed tñ semẽ intus mit tit ↄ̃hit̃ affinitas  pōt fiert generatio sicut fit in balneo vel in domibus succubis ⁊ incubis. ¶ Quid si vir intrās claustrũ emittit se [*]mẽ ⁊ nō mulier. Rñ. pa. ĩ. c. fraternitatis de eo  cogno. ↄsan. vxo. sue igno. ibidẽ tʒ ꝙ nō ↄ̃hit̃ affinitas sʒ ꝙ opʒ sił emit tat tā vir  mulier. idẽ tʒ Ho. in sũma ⁊ Hug. ĩ. d. c. extraordinaria sʒ ipse pa. di cit ꝙ host. ĩ. d. c. fraternitatis dicit q suf ficit q vir emitat ĩ claustro pudoris lʒ mulier nō emittat quia ẜʒ medicos pōt fieri gñatio. Et hoc sequit̃: Fede. ↄsi. ccxc. Et vr̃ se pau. ⁊ iudicio meo ẽt Jnn. ĩ. d. c. fraternitatis. ⁊ Rodo. ⁊ pe. de pał. in. iiij. aliter beata virgo non potuisset effici mr̃ ⁊ virgo si oporteret mulierẽ se minare. Jmpedimentum. xvj. r ĩpotẽtia coeundi quedẽ ẽ vitiũ animi vł corꝑis vł vtrius  s ĩpedit̃ alij carnałr cōmisceri ẜʒ Ray. ¶ Quot sũt eiꝰ species. Rñ. q tres. pri [*]ma r nātisvt frigiditas ĩ. viro artatio oĩ muliere ⁊ defectꝰ etatis ĩ vtro vł altero. Altera ẽ accidẽtalis q̃ ꝓuenit a cā extrinseca ⁊ accidẽtali vt castratio. ⁊ ter tia maleficialis q̃ a demonibꝰ ꝓuenit. ¶ Circa frigiditatẽ ⁊ artationẽ dici bre[*]uiter q ad hocvt ĩpediat mr̃imonũ ↄ̃hendũ ⁊ dirimat ↄ̃ctũ rerit̃ prĩo q p̃ cesserit tale ĩpedimẽtũ mr̃imoniũ  si adueniret post ↄ̃ctũ nō dirimeret lʒ eẽt rōnabilis cā dispẽsatiōis fiẽde ꝑpapā vł alter aptꝰ ↄ̃here cũ alio si nōdũ erat matrimoniũ consũmatũ vt no. pau. ĩ. c. ex parte ⁊ in. cap. ex publico de conuer. cōiu. Et ideʒ dic de impōtẽtia accidẽta li ẜm eũdẽ pau. alłat. c. ꝙ sedem. ⁊ cap. cōsultatiōi de fri. ⁊ male. Secũdo requi ritur ꝙ sit tāta ꝙ nullo modo possit coi re hoc est ẜm pe. de pał. ꝙ si talis ꝙ im pediat actũ perpetuo saltẽ.  licet ĩpediret effectũ generatiōis. sed nō actum que est emissio seminis in vase nō esset impedimẽtum. Tertio ꝙ sit ꝑpetuũ im pedimẽtũ ita ꝙ nullo medicamĩe autre medio possit remoueri quia si possʒ sine ꝑiculo mortis remoueri non dirimeret hoc no. ĩ. c. j. ⁊. ij. xxxiij. q. j. ⁊ de frigi. c. j. ⁊. ij. ⁊ quasi per totũ. Nec facio vim infrigiditate que est a natura aut in illa que est per senectutem. quia quādo nō potest iuuari impedit. vt no. Ricard. in iiij. distin. xxxiiij. ⁊ eadem ratione de ni mia caliditate que coitũ impediret secundum. S. Tho. ea. distinc. Quarto ꝙ sit ignora ns quando contrahit de tali impotentia. quia secundum Pe. de pał. qui scit se vel alium impotentem ⁊ eũ accipit non potest ampliꝰ eum dimittere quo ad vinculum  est verum ma trimoniũ. vt in. c. consulationi de frig. ⁊ male. ⁊ hec quatuor dic etiaʒ requiri in impedimento accidentali. vt dirimat̃. ¶ Sed quid de eo qui hʒ virgā erectaʒ [*]sed non pōt emittere semẽ ꝓpter ĩpedi mẽtũ naturale vel accidẽtale. Rñ. Pa. ĩ c. ij. de fri. ⁊ male. fa. gl. xxxij. q. vij. in. c. ij.  tʒ ꝙ pōt ↄ̃here ⁊ tenet matrimoniũ  pōt mulierẽ prouocare. sed cōiter tenetur ↄ̃riũ  ex quo non potest habere actum generandi potest mulier dicere. ego volo effici mater vt in. di. capi. j. in fin. ⁊ sic tene si ante precessit contractuʒ matrimonij tale impedimentuʒ ⁊ non sit remediabile. ¶ Vtꝝ mulier ꝓpter artitudinẽ separa [*]ta a primo viro ⁊ ↄiũcta sco q̃ efficitur habilis primo ꝓpter vsum secũdi sit re stituẽda ṗmo. Rñ. pa. ĩ. c. fraternitatis eodẽ ꝙ si nō poterat ↄiũgi prĩo viro an tea sine ꝑiculo mortis ꝑ aliq remediũ ꝙ nō restituit̃ sʒ stabit cũ sco  in pri mo nō fuit mr̃imoniũ. vt tenet Abbas ⁊ Pe. ⁊ set̃ Jo. an. ĩ. d. c. fraternitatis in fi. ꝙ veꝝ limita qñ aperte apꝑet de dissimilitudine mẽbrorũ āboꝝ alias esset restituenda quia videtur ecclesia decepta. Et sic cōcordāt doc. ¶ Circa etatẽ vero vt not̃. dixi. etas ad [*]ↄ̃hendũ spōsalia est septẽ annoꝝ cōpletoꝝ. vt in. c. vnico de despō. ĩpuber. li. vj. Sed in matrimonio requirit̃ ꝙ vir habeat cōpletũ. xiiij. an. ⁊ mulier. xij. vt in c. puberes. ⁊. c. continebat̃ dedespon. in pube. Vñ si añ illud tp̃s ↄ̃hatur nō erit matrimoniũ sed spōsalia. c. vnico de des pon. impu. lib. vj. Et hoc verũ nisi mali cia suppleret etatẽ. ⁊ tũc est ẜʒ Tancre. ⁊ Hoi. in. c. de illis el. ij. de despon. ĩpu. qñ se inuicẽ cognouerũt aliter nō. Sed tu dic cũ Jo. an. ꝙ sufficit ꝙ sint experti copulā carnis si nō ĩuicẽ: saltẽ cũ alijs. Vñ exponitur illud malitia. i. vigor na turalis seu potẽtia coeundi supplet eta tem ꝙ patet in. d. ca. de illis ibi potuerunt ↄiungi. Et iura que dicũt ꝙ matri moniũ tenet si sunt ꝓximi pubertati licet doc. in hoc sit diuersa interpretatio. Tamen tu hoc intellige cũ Host. in sum ma ꝙ est ꝓxima etati qñ est viri potens ꝙ per experientiā potest sciri. d. c. pube res ⁊. c. a nobis de despons. impu. Vn gl. in summa. xx. q. j. refert Gre. dicenteʒ ꝙ puer. ix. ann. reddidit nutricẽ p̃gnan tẽ. Et alber. ĩ quarto dicit sevidisse puellā. ix. ann. ↄcepisse ⁊ in decĩo peperisse. ¶ Sed d si puer pubes ⁊ habilis eta[*]te ad ↄ̃hendũ ↄ̃hit ⁊ est impotẽs ad co eundũ. Rñ. gl. tenet ꝙ matrimoniuʒ nō est validũ in. c. puberes ⁊sequit̃ ibi Pa. de desponsa. ĩpu. Quia qui habet actũ generandi nō pōt dici pubes. ergo assi milatur ĩpuberi ⁊ facit istud. ca. pubera in fi. Doc. tñ cōiter tenẽt ꝙ nō separabit̃ sed expectabitur tp̃s plene pubertatis s. x. octo annoꝝ. l. itẽ mella. ff. de ali. ⁊ ci. leg. ⁊ hec est hũanior ⁊ verior  ex quo impedimẽtũ nō est perpetuũ nō restat quin sit mr̃imoniũ aliter infirmus ĩpotens nũc ad coeũdũ nō posset ↄ̃here ꝙ falsum est. ⁊ iō erit mr̃imoniũ. sed si in xviij. nō poterit iudicabitur ĩpedimen tum perpetuũ ⁊ sic dissoluetur. ¶ Sed nũquid peccāt  ↄtrahũt matri [*]moniũ ante debitā etateʒ. Rñ. ẜm pe.  pał. in. iiij. ꝙ sic mortaliter si sine iusta causa ⁊ licentia episcopi contrahant  contra prohibitionem. capi. secundo de despon. impu. ¶ Sed pone ꝙ minor septẽnio fuit co[*]gnita a sponso maiore. xiiij. Rñ. Joā. de deo ꝙ erit matrimoniũ. sʒ pa. ĩ. d. c. cōtinebat̃ tenet ꝙ nō erit tumcun fuerit cognita. quia nō habet concursum aptum ad matrimonium contrahendum nisi esset multum discreta ⁊ doli capax. ¶ Pone ꝙ dicit ĩpuberes  post septẽ[*]niũ ↄtraxerũt matrimoniũ ꝙ iuris ĩter pretatiōe sunt spōsalia vt in. c. vnico de despon. ĩpu. li. vj. perseuerāt vs ad ple nam pubertatẽ ⁊ impubertatẽ interuenerũt oscula ⁊ amplexus ⁊ dona nũ d erit mr̃imoniũ. Rñ. ꝙ si ĩteruenit copula tex. ẽ clarius in. d. c. vnico ꝙ sic efficitur matrimoniũ. Si vero copula nō interuenit ne consensus expressus post pubertatem sic opi. est diuersa. Jnno. te net q nō efficitur per quoscun alios actus extra copulā vł nixũ ad eā. Host. vero fuit varius in. c. attestationes de despon. impu. ⁊ in. c. ad id de spō. arch. in. d. c. vnico post multas opin. videtur concludere q nō sit matrimoniuʒ. nisi interueniat vel nouus consensus exp̃ssus vel copulavel traductio ad domũ. ⁊ hoc videt̃ sequi Alanus Vincẽ. ⁊ Gof. in. c. literas de desponsa. impu. Pau. in c. fi. de spon. tenet q ꝑ oscula iocalia ⁊ amplexus ⁊ huiusmodi signa efficitur matrimonium alle. glo. ⁊ Jn. an. in. d. c. vnico Ray. tenet q si quādo ↄtraxerũt intẽdebāt ↄ̃here mr̃imoniũ sic nō erit nec matrimoniũ nec sponsalia. Matrimoniũ  etas ĩpediebat sponsalia.  hoc nō ĩtẽdebāt nec verba ad hoc pñt referri ⁊ sic adueniente pubertate etiaʒ si sequat̃ copula nō erit matrimonium nec verũ nec p̃sumptũ. Si vero qñ ↄtra xerunt intẽdebāt cōtrahere si nō vt age bant saltẽ tuʒ valere poterat si er unt sponsalia ⁊ non inducẽt mr̃imoniũ nisi aut ꝑ copulā aut ꝑ consensum euidẽter expressum. ⁊ sic intelligit tex. d. c. vnici. Ego ꝟo saluo meliori iudicio iuxta ill l. claudiꝰ felix in fi. ff. qui po. ĩ pi. ha. dico q ad hoc vt mr̃imoniũ cōtractũ in ter ĩpuberes q iuris interpetratiōe dr̃ sponsalia efficiat̃ matrimoniũ veꝝ opʒ interueniat nouꝰ cōsensus ĩ mr̃imoniũ exp̃ssus cũ alibꝰ signisvniuocis hoc ẽ talia signa fieri nō possit fieri legitime nec soleāt fieri nisi cũ vxore in legitimo mr̃imonio cōiũcta. Jstud cōiter sequũ t̃ the. iu. iiij. d. c. xxviij. pʒ ĩ. ar. ꝑ. l. minorẽ. ff. de ritu. nup. ⁊ ꝑ. d. c. attestatiōes. ⁊ q ibi no. ⁊ ideo si post pubertatẽ āboꝝ no uũ cōsensum habuerũt ostẽsum ꝑ aliq signũ q solũmō ↄiugibꝰ exhiberi solet sic ĩdubitāter mr̃imoniũ efficit̃. Si vero nouũ talẽ cōsensum in pubertate nō ha buerũtsed simpliciter ꝑseueraueruni in tali opinio. ṗma nihil de nouo determi nantes tũc reduco doc. ad cōcordiā. Et dico q si ĩtercesserũt actꝰ  non solent fieri nisi cũ vxore vt traductio ad domũ habitatio mutua seorsum ⁊ huiusmodi sic talia signa faciunt matrimoniũ pre sumptum ⁊ sic intelligo ⁊ limito dictuʒ Glo. Ho. ⁊ pan. ac ceterorum. Si autem signa exhibita post pubertatem sunt si gna que etiā spōsis de futuro exhibentur vt in aliquibꝰ locis oscula ⁊ amplexus ⁊ hmōi sic nō faciunt matrimoniũ necverũ nec presumptũ  hoc nō probat esse q ab hoc ↄtingit abesse. l. ne natales. C. de probati. c. ij. de trāsia. p̃l. ⁊ sic intelligo Jnno. cũ ceteris. Jstā con cordiā videt̃ tenere do. An. in. d. ca. attestationes. ⁊ de istis vltimis non loquit̃ d. c. vnicum ꝙ pater in verbo cōstiterit euidenter nec glo. ibidem si bene pōde ret̃.  dicit se amplexabant̃ nō simplici ter sed addit vt coniuges. ¶ Circa vero impedimẽtũ naturalevel [*]accidẽtale ẽ scieñ. ẜm Pa. in. c. j. de fri. ⁊ male. ꝙ qñ nō pōt ꝑ aspectũ ꝓbari sem ꝑ dʒ ad minus habirare ꝑ triẽniũ ante  matrimoniũ dissoluat̃ vt in. c. fi. e. Se cus tn impedimẽto ꝙ pōt ꝑ aspectũ ꝓbari vt ĩ. d. c. fraternitatis. vł ꝑ iuramẽ tũ ꝓpriũ cũ septima manu propinquorum. vt in. c. laudabilẽ. eo. ti. quia statim potest dirimi. ¶ Quid de spadōe vtro testiculo. Rñ. [*]quidam tenẽt ꝙ non dirimit̃  ẜm aui cenā pōt erigere virgā ⁊ semẽ emittere lʒ nō possit generare: lʒ ẜʒ Pa. in. c. ꝙ se dem de fri. ⁊ male. doc. cōmuniter tenẽt ꝙ nō pōt ↄ̃here ⁊ sic nō tenet matrimoniũ ⁊ dirimet̃ secus si esset castratus tm̃ vno testiculo. ⁊ sic potest intelligi tex. ⁊ glo. ĩ. l. si serua. §. si spadoni. ff. de iu. do. vide gl. in. c. hi qui. xxxij. q. vij. Sed ego teneo ꝙ ex quo hʒ actum generādi ꝙ te net matrimonium lʒ nō habeat effectũ. vt. s̃. dictum est alter steriles nō possent contrahere q falsum est ⁊ ẜm hoc limi ta glo. p̃dictas nec obstat. cap. primũ eo dem ibi volo esse mater ⁊ filios procrea re quia ille vir non habeat actum nec effectum. ¶ Circa ꝟo maleficiatos. aduerte ꝙ ali [*]quādo quis est maleficiatꝰ respectu om niuʒ ⁊ sic cōtrahere nō potest ⁊ si contra hit post primum matrimonium contra ctum ⁊ coniungitur cum secũda redire tenetur a primum q patet quia impe dimẽtum nō erat perpetuum ⁊ ideo pri mum matrimonium fuit firmuʒ. Si au tem sit maleficiatus respectu vnius ꝑso ne sic nō restituet̃ uis cognoscat secũ dam  primum matrimoniuʒ fuit nul lum ⁊ secũdum fuit validum. ¶ Sed nũquid iudicabitur im pedimẽ [*]tum ꝑpetuum q remoueri posset ꝑ ali quod maleficium. Rñ. ẜʒ sctm̃ Bona. in iiij. di. xxxiiij. ⁊. S. Tho. eadem di. ꝙ sic.  nō potest homo per maleficiuʒ inuo care demones ꝓ aliquo casu. ¶ Si q̃rat̃ de abhominatione vtrũ im[*]pedit mr̃imoniũ. respō. S. Tho. vbi. s̃. ꝙ est idẽ iudiciũ q de maleficio cuʒ sit cā extrinseca ⁊ accidẽtalis ⁊ hoc intelli ge qñ ex tali abhominatiōe in imaginatiua fantasia aut examinatiua cōcipit̃ talis horror ꝙ nullo modo potest habe re actum generandi cum tali. ¶ Sed quid si inueniat̃ aliquis  vel[*]let destruere maleficiũ cum alio maleficio vide. j. Superstitio. §. xiij. ¶ Quero d si dubiũ sit an tale impe[*]dimentũ impotẽtie coeundi precesserit matrimoniũ ↄ̃ctũ per verba de presentian nō. Rñ. Pa. ĩ. d. c. fraternitatis ꝙ p̃ sumetur precessisse ex quo nũ potuit cognoscere facit in arg. l. iij. C. de edifi. edi. ⁊ hoc idẽ sequit̃ Ric. ĩ. iiij. di. xxxiiij. ꝙ debemus presumere ꝙ sicut precessit consummationẽ ita ⁊ ↄ̃ctionẽ. Nā ex fu turo presumit̃ esse preteritũ vt no. in. c. scribā eisdẽ de presum. ⁊ sic doc. magis vident̃. ĩ hāc opinionẽ ĩclinari ⁊ placet mihi licet glo. in sum. xxxiij. q. j. dicat ꝙ presumendũ est subsecutũ. Nec ob. c. lʒ ex quadā ĩ. fi. de testi. vbi r ꝙ in dubio pro matrimonio est p̃sumendũ.  dicit Pa. vbi. s̃. ꝙ est verũ qñ matrimonium potest habere suũ effectũ. s. euitationeʒ fornicatiōis. vł bonũ ꝓlis. Et hāc mirabilẽ limitationẽ tʒ etiā. D. An. ĩ. c. litere vestre de frigi. quod bene notabis. Jmpedimẽtum xvij. secunduʒ ali quos dicitur con suetudinis vel statuti pro cuius intelligentia queritur. ¶ Vtꝝ ↄsuetudo possit ↄ̃ mr̃imonium. Rñ. ẜʒ Pa. ĩ. c. suꝑ eo. de cognatione spi [*]rituali ꝙ aut ↄsuetudo habilitat alias inhabiles ꝑ ius cano. vt puta ꝙ ↄ̃hat̃ in. ij. vel. iij. gradu cōsanguinitatis ⁊huiusmodi. ⁊ sic nō valetvt probatur in. d. c. suꝑ eo ẜmverā significationẽ iũcto. c. quod suꝑ his de ↄsan. ⁊ af. ⁊ hoc tʒ ho q̃ si sit irrationabilis. Ex quo infero ꝙ cō suetudo nō approbata a papa non pōt tollere impedimẽtũ publice honestatis cũ cōsuetudo non valeat ↄ̃ honestatem ecclesie. c. cum decorẽ de vi. ⁊ ho. cle. Aut consuetudo solũ inhabilitat alias habi les vt in filijs duoꝝ cōpatruũ ꝑ quoruʒ neutrũ ventũ est ad cognationẽ spũalẽ ⁊ tũc valet vt nō cōtrahatur. Facit. ꝟ. ce terum. dicto. c. suꝑ eo. ⁊ di. c. olim de cle. coniuga. Aut cōsuetudo nō solum inhabilitat vt nō cōtrahat̃. sed etiā hʒ vt dis soluat̃ ad tp̃s. ⁊ sic valetvtvoluit Jnno.  peccauerũt contẽnendo cōsuetudinẽ patrie. xxx. q. v. aliter. Aut taliter inhabilitat ꝙ si fuerit contractum habet: vt dissoluatur in perpetuum ⁊ tunc si est approbata per papam saltem tacite sic valet. vt probatur ĩ. d. c. per eo ẜm lectu ram Host. Sed si nō appa ret de appro batione pape tunc non valet ẜm Host. ĩ d. c. super eo. ⁊ ꝓpterea dicit casum prefati. c. non extendenduʒ. Sed Pa. tenet contrarium. vbi cum consuetudine con currit scandaluʒ. quia sicut papa potest ius diuinum interpretari ⁊ addere ⁊di minuere. vt no. Jnñ. in. c. que in eclesia rum de consti. Jta ⁊ cōsuetudo. vt tenet idem Jnno. in. c. fi. de consue. ⁊ hoc. etiā sentit glos. magna in. di. capi. super eo. que vult q vbi esset consuetudo ꝙ nō contraheretur in quintum graduʒ si ex contractu generaretur scandalum non valet. matrimonium. quia vt dictum est Consuetudo cōtinens in se scandalum ex preteritione potest ĩhabilitare alias habiles secus si a principio nulluʒ fuis set impedimentũ quia tunc scandalum superueniens non pōt dissoluere  ꝓpter scandalũ nō est recedẽdũ a veritate iuris diuini. c. ij. de no. ope. nũ. ⁊ in re gula qui scandaliʒauerit  re. iu. Sʒ. d. Ant. de Butr. ĩ. d. c. super eo limitat sic. Quod aut cōsuetudo hʒ concursum iu ris antiqui. ⁊ tunc dirimet in perpetuo interueniente scandalo nisi ita dirimatur. Si vero nō habet concursum iuris ⁊ tunc si a nouo iure approbetur vel a papa similiter dirimet.  si nō habet cō cursum iuris antiqui vel noui vel approbationem pape tunc non p̃t creare nouũ impedimentum ad dirimendum in ꝑpetuum. ⁊ hoc est verissimum. Et dictum Pa. intellige de cōsuetudine ge nerali quam papa scit ⁊ opprobat non de particulari. nisi ẜm distinctio. d. an. ¶ Quid si cōsuetudo mariti ⁊ vxoris sit [*]diuersa. Rñ. pa. in. c. j. de spon. aut ↄsue tudo disponit suꝑ solẽnitate cōtrahendi ⁊ dʒ obseruari cōsuetudo patrie. vbi matrimoniũ contrahit̃ etiā si ambo essent peregrini vel forenses.  non esset violāda cōsuetudo patrie cũ scandalo alioꝝ. vt ĩ. c. que ↄ̃. viij. di. ⁊. l. si frigidꝰ. ff. de euic. ⁊. l. ij. C. quemadmo. testamẽ. aperi. Ant cōsuetudo disponit suꝑ executione vel alijs seruādis post ↄtractũ. ⁊ debet attendi cōsuetudo domicilij ipsius mariti. l. fi. §. idem rescripserunt. ff. ad muni. Vnde si ↄsuetudo est domicilij mariti ꝙ maritus lucret̃ certā partẽ dotis licet in loco sit alia cōsuetudo. tñ seruabitur cōsuetudo domicilij mariti ⁊ lucrabitur. vt est de mente Bart. in. l. exigere. ff. de iudi. vbi tex. cũ glo. ⁊ in. l. cũctos populos. C. de sum. tri. ⁊ sequitur Bal. in rub. de inuestitura de re. ali. facta. c. vl. sʒ limitat verā nisi error ĩteruenerit  mulier ignorabat ⁊ ↄ̃xit simpliciter fiducia iuris cōis. ar. ff. de iur. ⁊ fac. igno. l. regula ⁊. ff. de ꝓba. l. cũ de in debito. alij tenẽt ꝙ si ↄ̃xit in loco mulie ris ille locꝰ inspiciat̃. Si in loco viri ille attẽdat̃. Si in loco. iij. cōsuetudo viri obseruet̃.  est caput mulierisde spō. c. j. sʒ opi. Bar. sequit̃ do. Anto.  addit ꝙ si maritꝰ mutaret domiciliũ post ↄ̃ctuʒ matrimoniũ ꝙ dʒ attẽdi cōsuetudo do micilij tꝑe ↄ̃ctus ⁊ nō domicilij vbi dissoluit̃ matrimoniũ  dʒ attẽdi locꝰ vbi orta fuit obligatio ⁊ nō vbi recepit purificationẽ. ⁊ facit tex. iũcta gl. ẜm intellectũ quẽ sequit̃ in. l. si vxor. ff de iudi. ¶ Vtrù statutũ patrie valeat circa ma[*]trimoniũ. Rñ. Pa. ĩ. c. j. de spōsal. d. An. sic distinguit ꝙ aut statutũ pr̃ie disponit circa substātialia matrimonij. puta inualidādo matrimoniũ vel ꝑsonas. et sic nō vʒ. Ex quo pʒ ꝙ leges ꝓhibentes matrimoniũ ĩter tutorẽ ⁊ pupillā recto rẽ ꝓuincie. ⁊ ꝓuĩcialẽ ⁊ hmōi nō tenẽt. Jdẽ dicas si habilitaret inhabiles de qͦ vide ꝑ Fede. cōsi. xxxv. vbi tenet ꝙ generaliter statuta laicorum circa matrimo niũ sunt nulla  hec materia nō est de foro seculari. sʒ ecclesiastico. vt in. c. tuā de or. cog. facit ꝙ no. Bar. ĩ. l. titia. ff. sol. ma. ⁊ per doc. in. c. fi. de secũ. nupt. Aut statutum disponit inferendo penā circa substātialia ipsius ⁊ inferẽdo damnum ⁊ sic nō valet vt disputat. Jo. an. in c. statutum. de hereti. lib. vj. Ex quo ptʒ ꝙ nō valet statutũ inferẽs penā cōtrahẽti cum minore. xxv. an. nisi p̃sentibꝰ agnatis  intimidat̃ matrimoniuʒ  liberũ dʒ esse. c. cũ locũ. de spō. Gaspar tñ de cal. in. c. ij. de clā. de spō. dicit ↄsul tũ fuisse ꝙ vʒ statutũ in isto casu ⁊ simi. Sed Pa. magis placet opi. Jo. an. ⁊ est magis cōmunis. de quo vide in. d. c. j. per. d. Jo. an. de sancto Georgio Quando statutum imponit penam auferẽdo lucrum q lex secularis attulerat sic vʒ ẜm. d. Anto. Sed Fed. vbi. s̃. ⁊ Pa. te nẽt cōtrariũ. Quādo statutũ nō dispo nit circa substātialia matrimonij sʒ cir ca depẽdentia puta circa dotẽ ⁊ sic valet ẜm Jnn. ar. c. Raynutiꝰ. de test. Quā do circa solẽnitates disponit. ⁊ sic vʒ ⁊ peccāt nō seruantes. Pa. tenet contrarium  non ꝑtinet ad laicos. sed tu dic verum ꝙ nō valet statutum in solẽnita tibus alijs adhibitis in tali cōtractu ⁊ maxime que non faciunt ad certitudinẽ matrimonij. Et sic intelligo dictum Pa. ⁊ limito Barto. in. l. edicimus. C. de murile. ⁊ Bald. in. l. j. ff. de iusti. ⁊ iure.  tenẽt ꝙ suadente publica vtilitate. lex ciuilis potest penam apponere subditis suis. ⁊ sic ꝑ accidẽs erit licitum. s. sta tuere circa solennitates matrimonij ꝙ alias nō esset licitum. l. gracchus. C. ad l. iu. de adul. uis ipsi teneāt generaliter valere penā appositam circa matrimonium cōtrahendũ ⁊ similiter dictuʒ p̃dicti do. Anto. ⁊ dictũ Pa. erit verum vt dixi in alijs solẽnitatibus que nō faciunt ad honestatẽ matrimonij vel eiꝰ certitudinem  sic nō ligaret. ¶ Sed nũ d p̃dicta habebũt locum in [*]spon. Rñ. ẜm do. Jo. an. predictuʒ in. d. c. j. ꝙ sic per. l. oratio. ff. de spon. Fac. tex. in. c. cum haberet. de eo  du. in ma.  pol. ꝑ adul. vbi equiparātur matrimoniũ ⁊ spōsalia. ⁊ hoc veꝝ quo ad dispositionẽ. sʒ nō quo ad penam quia pena apposita circa matrimonia non habet locũ in sponsalibꝰ ẜm gl. cōiter approbatam in cle. eos. in ver. contrahere de consan. ⁊ affin. quod no bene. Jmpedimentum. decimũoctauũ dicit̃ priuationis quādo. s. alis est surdꝰ mutꝰ ⁊ cecꝰ nā talis nō pōt ↄ̃here ⁊ si cōtrahit nō tʒ sʒ dirimit̃ ẜm aliquos. Rō   nũ vidit. nec audiuit. nec pōt scire d sit mr̃imoniũ nō pōt ↄrahere nec ↄsentire in matrimoniũ. Sʒ istud ego limito ẜʒ hos. ⁊ Pau. in. c. cũ apud de spōsa. verũ si nullo mō pōt exprimere ↄsensuʒ suuʒ ĩ ↄtrahẽdo ꝑ aliq̃ signa. sic erit mr̃imo niũ ↄtrahẽdo.  lʒ ignoret d sit mr̃imoniũ ꝓut sacr̃m est non tamẽ ꝓut est vinculũ ꝙ a iure naturali elicit̃ qͦ rō di ctat vt alicui inseparabititer adhereat ad generationẽ ꝓcurādā difficilimum tamẽ est hoc tales posse ostẽdere ꝑ aliq̃ signa. Similiter furiosus priuatꝰ iudicio rōnis nō pōt ↄ̃here. vt no. ĩ. c. dilectꝰ filiꝰ de spōsa. nisi haberet lucida ĩterual la. ⁊ tũc ↄsẽtire posset. idẽ dic de ebrio. ¶ No. ꝓ ĩtelligẽtia oĩm p̃dictorũ singu [*]lare dictũ Host. in. c. si vir. de co. spi. q vbi doc. ⁊ magistri ꝑ suas glo. mr̃imoniũ soluũt nec ius exp̃ssum adducũt si reꝑit̃ vnꝰ doctor. vel magister scribens ↄ̃riũ mr̃imoniũ sustinẽs ipse est sequẽ dus. ar. c. lʒ ex q̃dā de test. Qr ẜm eũ tol lerabiliꝰ est aliquos ↄ̃ statuta hoĩm co pulatos dimittere simul  sic coniunctos contra statuta dei separare. d. c. licet. Jstud dictũ sequitur ⁊ recitat pau. in. d. c. si vir. Sʒ limita dicens. nisi cōis opinio haberet q̃si tex. ꝓ se. ⁊ propterea exponit id q r in. d. c. si vir s. ꝙ est sequẽdũ in hoc q hũaniꝰ dicit. s. rationabilius ⁊ equiꝰ. Jdẽ fere dicit in. c. fi. de sen. ⁊ re iudi. ⁊ dicit cōfirmari dictũ p̃fatum Host. per dictũ. c. fi. sed limitat nisi opi. illiꝰ doctoris euidẽter esset fal sa vel nisi ꝓbabilibꝰ ratiōibꝰ posset cō uinci. Addo ⁊ aliā limitatiōeʒ dico veꝝ p̃fatũ dictũ quādo mr̃imoniũ sustẽtatũ pōt habere suum effectũ. ẜm ꝙ. s̃. dixi. Matrimoniũ. iij. ĩpedimento. xvj. in fi. ałs qñ nō pōt habere suũ effectũ matri moniũ nō esset iudicādũ ꝓeo ad dictũ vnius contra communem opi. ¶ Vtrũ papa possit dispẽsare in oĩbus [*]ĩpedimẽtis p̃dictis. Rñ. ꝙ q̃dā sunt im pedimẽta q̃ remouent cōsensum sicut est impedimentum tertiũ scilicet cōditionis ⁊ quartũ. s. erroris persone. ⁊ vn decimũ. s. metus. seu coactionis ⁊ decimum octauũ. s. priuatiōis sensus. Vñ si cut papa nō pōt supplere cōsensum sine quo nō est mr̃imoniũ sic nec ĩ ipsis pōt dispẽsare vel ipsa tollere. Alia sunt impedimẽta ex statuto ecclesie cuiꝰ mo di est ĩpedimẽtũ ṗmũ. s. interdictũ ecclesie. ⁊ ẜm. s. feriaꝝ. ⁊ quartũ. s. cōditionis seruilis  vt mr̃imoniũ ↄ̃ctũ cum ancilla a libero nō teneat hoc est ex sta tuto ecclesie. Ric. ĩ. iiij. di. xxvj. ⁊ Pe. de pal. ⁊. v. s. voti castitatis ⁊ septimum. s. cognatiōis spiritualis. ⁊ octauum. s. co gnatiōis legalis ⁊ nonum. s. criminis. ⁊ decimuʒ. s. disparitatis cultꝰ ⁊. xij. s. ordinis ⁊ decimũ quartũ. s. publice honestatis ⁊ decimũ sextũ. s. ĩpotentie coeun di. Nā posse generare nō est de substātia mr̃imonij. Aliter senes non possent ↄ̃here ꝙ falsum est. ⁊ iō est ex statuto ec clesie. Et ĩpedimẽtum. x. septimũ. s. con suetudinis. ⁊ ĩ illis pōt papa dispẽsare. Siłr dico de impedimẽto. vj. s. consanguinitatis. ⁊. xiij. s. ligaminis. ⁊. xxv. affi nitatis quo ad aliq̃ q̃ ĩ ipsis solũ sunt ex statuto ecclesie. sicut est ĩ cōsanguini tate ⁊ affinitate vt quis possit ↄ̃here in ij. gradu linea ĩequali. ⁊. iij. ⁊. iiij. ⁊ siłr ĩ ĩpedimẽto ligaminis quo ad hoc ne s possit ↄ̃here cũ aliqua post mr̃imoniũ ↄ̃ctũ per aliqua ꝟba de pñti solũ. Et in hoc cōcordāt cōiter doc. licet quo ad vo tũ solẽne ali tenuerĩt ꝙ papa nō pōt dispẽsare sicut Tho. ij. ij. q. lxxxviij. ⁊ dā alij. sʒ tu tene ꝙ potest vt etiā ipse Tho. ĩ. iiij. di. xxxviij. ⁊ Ric. eadẽ di. Hẽ ri. de gā. ĩ quol. q. xxix. ⁊ est cōis opi. tā theologoꝝ  canonistaꝝ. alia sunt ĩpedimenta iuris diuini ⁊ legis naturale. de bus hẽs. s̃. Jmpedimento. vj. §. j. s. de cōsangui. ⁊ affi. vs ad ẜm gradum in linea inequali. ⁊ in istis vtruʒ papa possit dispensare sic fuit diuersa opi. ca nonistarũ in. c. literas de resti. spo. ⁊ in c. per venerabilẽ  fi. sint le. ⁊ in. c. ꝓposuit de cōce. preb. busdā dicẽtibꝰ ꝙ nō pōt ꝑ. d. c. literas. sed tu dic ⁊ tene quod licet papa nō posset tollere dicta impedimenta generaliter tamen in aliquo casu spāli legitima cā subsistẽte potest in dictis impedimẽtis ↄsanguinitatis ⁊ affinitatis dispẽsare. vt etiā tʒ Jo. an. ⁊ recitat ⁊ sequit̃ Pau. ĩ. d. c. lr̃as de quo vide. j. papa. §. j. An auteʒ possit siłr di spẽsare in impedimẽto ligaminis in tum est de iure diuino. scʒ vt post matri moniũ cōsummatũ s cōtrahit cũ alte ro tenet̃ cōiter ꝙ nō. ⁊ sic serua indubitāter quo ad hoc vt s possit dimittere vxorem vel vxor virum quo ad vinculũ post matrimonium. consummatum. Si militer etiam quo ad hoc vt vxor possit habere duos viros. sed quo ad hoc vt vnus vir possit habere duas vxores credo papam posse dispensare quando genus fidelium esset reductum ad pau cissimos viros. de quo dic. vt. j. papa. §. primo. ¶ Sed nund episcopus similiter pote [*]rit dispẽsare in aliquo p̃dictorũ impedi mentorum. Rñ. ꝙ in interdicto ecclesie spāli facto a suo ĩferiori pōt ⁊ in ĩpedimento criminis qñ crĩa solũ impediũt matrimoniũ cōtrahendũ de quibus. s̃. Jmpedimentũ. ix. princ. Sed in interdicto facto a superiori suo vel ĩ crimini bus q̃ ĩpediũt ⁊ dirimũt post cōtractũ de bꝰ. s̃. in. di. ix. impedimẽto. §. j. ⁊. v. Aut in alijs buscũ ĩ pedimẽtis matrimonij ne ↄ̃hat̃ nō pōt ep̃s dispẽsare nisi in casibꝰ de quibꝰ. s̃. dispẽsatio. §. v. Ep̃m posse dispẽsare cōtra canonem vel concilium. ¶ Quid de illo  audiuit perpetuũ im [*]pedimentũ fore inter se ⁊ vxorem suaʒ. Rñ. ẜʒ Rod. ꝙ si audiuit a fide dignis tenet̃ ĩrere alias eẽt affectata ignorātia ⁊ si cōcipiat ꝓbabilem opi. ex dicto tali nō solũ. dʒ exigere debitũ. sʒ crede re donec ĩtelligat veritatẽ diligẽter inquirendo. Si vero inquirendo nihil in uenit. vel audiuit hoc nō a fide dignis sic dʒ deponere consciẽtiā nec peccaret mortaliter nō credere uis audierit a fide digno vt puta a sacerdote vel com patre. ⁊ hmōi  nō obligat̃ cuicũ cre dere nisi probet sed sufficit inquirat et si aliud non inuenit non credat. ¶ Nunquid sacerdos teneatur reue[*]lare impedimentum. vide. s̃. Confessio iiij. §. x. [*]¶ Vtrũ vxor teneat̃ sequi virũ transferentem se ad aliam patriā. Rñ. ꝙ non si ꝓbabiliter dubitat de morte sua vel ꝙ vellet ea ʒ exponere ad scortum vel si vir vellet ire vagabundus cum tamen non esset quādo cōtraxit. Nam in istis casibus nō tenetur eum sequi alias sic. ita nota. docto. in. c. de illis. de spon. et in. cap. j. de coniu. lepro. de quo dic. vt j. vxor. §. ix. Matrimonium. iiij. quo ad sepa rabilitateʒ. Vtrũ sit separabile mr̃imoniũ post se mel legitime est cōtractũ ꝑ ꝟba de pñti ⁊ consũmatũ. Rñ. ꝙ hoc pōt intelligi dupliciter. Aut quo ad hoc vt alter pos sit alteri matrimonialiter copulari alte ro dimisso ⁊ sic nũ est separabile matrimoniũ inter fideles contractũ. ⁊ con summatũ vt patet in. c. gaudemus. de diuor. nec papa posset in hoc dispensa re vt patet in. c. ex publico de cōuer. cō iuga. secus in matrimonio cōsummato inter fideles. de quo. s̃. Matrimoniũ iij. impedimẽto. x. aut qͦ ad thoꝝ ⁊ coha bitationẽ tantũ ⁊ sic separari pōt propter. v. primo ꝓpter adulteriũ vt puta  alter fornicatꝰ est. xxxij. q. j. dixit dominꝰ. de quo dic vt. s̃. debitũ. §. vij. Secundo ꝓpter vitium sodomiticum ẜm Hug. Lau. Jo. Cal. do. An. ⁊ Pa. ĩ. c. ma ritus de adul.  nomine fornicatiōis intelligit̃ omnis illicitus coitus. xxxij. q. vij. non soluʒ. ⁊. q. iiij. meretrices. quā uis Jnn. in. d. c. maritus ⁊ gl. in. c. oẽs. xxxij. q. vij. teneāt ↄ̃riũ. sʒ primũ videt̃ veriꝰ  maior ĩ hoc fit ĩiuria matrimo nio  in alia polutiōe. ⁊ idẽ posset dici de quacũ alia polutione habita cum alia persona qualitercun ꝙ pōt separari secꝰ in polutione quā quis hʒ per seipm solũ ẜm Rod. ⁊ gl. ĩ. d. c. oẽs. Ter tio si alter querit alterũ trahere ad aliq aliud peccatũ mortale. ẜm gl. in. d. c. oẽs cātiones. ⁊ Jnn. ĩ. d. c. maritus et in. c. quesiuit de diuor. ⁊ Pa. in. d. c. q̃siuit. Quod veꝝ ĩtellige si aliter compesci non pōt. Quarto ꝓpter heresim. et si ante cōuertat̃ intrauerit religionem. etiā sine autoritate ecclesie non redibit ad eũ si ↄuertat̃ postea siue heresis fue rit notoria siue nō ẜm Pau. in. c. illa de diuor. Si vero religionem non intrauit cōpellet̃ redire ad eũ si cōuertat̃ ab he resi si sine autoritate ecclesie se ab eo se parauit uis alij aliter sentiāt vt not. Pa. in. d. c. de illa. Ad ꝓpositũ eoꝝ q̃ in hoc. §. dicunt̃. scʒ an matrimoniũ cōsummatũ possit dissolui ex dispẽsatiōe pape no. Joā. de por. ꝙ non in ru. ff. solu. ma. ⁊ Bal. in. l. deo nobis. col. iij. versi. vlteriꝰ nota hic. C. de epi. ⁊ cle. ⁊ per Sali. aliquid ĩ. l. ho die. C. de repu. ⁊ per Alex. in. l. si cuʒ do tem. §. si maritus in fine. ff. solu. ma. et in. l. si quis sit eo. ti. ¶ Sʒ nund similiter in predictis ca[*]sibꝰ separatio poterit fieri sine iudicio ecclesie. Rñ. ꝙ si delictũ est notoriũ potest propria autoritate dimittere eam nō tamẽ. lucrabit̃ donationem propter nuptias vel dotem ẜm Jo. an. in. c. plerun de do. post diuor. re. si nō habet penes se. quia petere nō poterit sʒ si ha bet penes se per exceptionem adulterij lucrabitur ↄtra petentẽ ẜm Pa. in. d. c. plerun. Si vero delictum nō est notorium si solũ debet fieri autoritate ecclesie quo ad separationẽ cohabitationis aliter instāte altero compelletur co habitare sed quo ad redditionẽ debiti pōt ꝓpria autoritate denegare ex quo sibi cōstat delicto alterius. Faciũt not. in. d. c. plerun ⁊ in. d. c. gaudemus. ¶ Quomodo dicetur notoriuʒ vide. s̃. [*]adulterium. §. viij. ¶ Vtrũ seꝑati ꝑꝑ spũalẽ fornicationeʒ [*]sint absoluti a debito reddẽ do sicut separati ꝑꝑ fornicationẽ carnalẽ. Rñ. ꝙ sic ẜʒ Host. ⁊ Pa. ĩ. c. q̃siuit de diuor. Q ĩtellige qͦ ad eũ  ẽ ĩnocẽs. sʒ qͦ ad eũ  culpabilis ẽ tũcũ snĩa diuortij sit la ta siue ꝓpter fornicationeʒ spũalẽ siue carnalẽ si innocẽs petit eum sibi recōciliari dʒ ⁊ ip̃e tenet̃ sibi reddere debitũ  ꝙ fauore meo ĩtroductũ est nō debet retorqueri in dānũ meũ. l. q fauore. C. de legi. nisi intrasset religionẽ vel susce pisset sacros ordines quia nō potest re petere nec alter teneret̃ reddere. hoc se quit̃ Ber. ĩ. c. ex literis tuis de diuor. et Hosti. ibidem. ¶ Quinto separatur propter sanctimo [*]niam. pro cuiꝰ declaratione plura sunt querenda. ¶ Vtꝝ ambo ↄiuges possint vouere cō [*]tinẽtiā. Rñ. ꝙ sic de cōi ↄsensu de qͦ dic vt. s̃. mr̃imoniũ. iij. ĩpedimento. v. §. v. [*]¶ Vtrũ alter solũ possit vouere castitatẽ siue cōsensu alteriꝰ. Rñ. ꝙ sic in suũ preiudiciũ sed nō alteriꝰ vnde post vo tũ exigere non poterit sine pctō mortali. sed bene reddere tenetur. ⁊ etiam exi gere quando redderet se nimis onerosum alteri non petendo. facit. c. quidaʒ intrauit ⁊ ibi ꝙ not. de conuer. coniu. ¶ Quid si alter ↄsensit vt alter voueret [*]statu nō mutato. Rñ. ꝙ ↄsentiẽs nihilo minꝰ poterit exigere ẜm Jnn. ⁊ sequit̃ Pa. in. c. j. de ↄuer. cōiu. si ip̃e cōsentiẽs nō vouit ⁊ ille  vouit tenet̃ reddere. sed nullo modo exigere etiaʒ si non exi gendo esset onerosus alteri  cōceden do licentiam in hoc sibi preiudicauit. ¶ Sʒ nund poterũt mutare statũ pu ta effici religiosi vniuersaliter ordinari. Rñ. vt colligo ex Pa. ĩ. d. c. j. Aut hoc ꝓcedit ex cōi ↄsensu. Et tũc si alter vult effici ep̃s rerit̃ ꝙ vxor priꝰ sit ꝓfessa ĩ aliqͦ monasterio etiā si non sit supecta de incontinentia vt in. c. sane de ↄuer. coniu. est. n. spāle hoc. Si vero non vult effici episcopus sed subdiaconꝰ diaconus vel p̃sbyter aut religionẽ ĩtrare tũc pōt de cōsensu alteriꝰ partis. uis altera pars nō voueat ↄtinẽtiā. Facit. ca. significauit ⁊ ꝙ ibi no. de ↄuer. ↄiug. lʒ non debeat quis ordinari ad sacros or dines vł recipi ad religionem nisivxor faciat votum similiter castitatis vt in c. cũ scis de cōuer cōiug. ¶ Sed pone ꝙ cũ cōsensu alteriꝰ vir sit [*]factꝰ religiosus vł sacerdos nũquid il le  ↄsensũ dedit poterit aliũ repetere. Rñ. ꝙ ĩ hoc sũt opi. Abb. ĩ. d. c. j. Jnn. in d. c. dā tenẽt. ꝙ si est iuuenis poterit ⁊ ad eiꝰ petitionẽ dʒ ingressus vł ordina tus reuocari. Cal. tʒ ꝙ nō poterit ip̃ʒ re petere. sed bñ ĩplorare offm̃ iudicis ⁊ iu dex ex officio ne adulteriũ ↄmittat̃ ꝑ re manẽtẽ in seculo educet adulteꝝ  mo nasterio vł ordine ⁊ coget reddere debitũ. Alij volũt. ⁊ hoc magis mihi plʒ. ꝙ si ille  dedit licentiā est iuris ↄscius ꝙ nō poterit repetere nec ex offō ei re stituere  dādo licẽtiā talit̃ mutandi statũ vr̃vouisse castitatẽ saltẽ durātevi ta alterius   vult vnũ vr̃velle ⁊ om̃e illud ꝑ q ꝑuenit̃ ad illud. ca. prudentiā de offi. delega. Facit. c. vidua de re gula. Sed ingressus alterius nō debet fieri nisi alter voueat cōtinentiā. vt in c. cũ sis de cōuer. cōiug. ergo dando licentiā vr̃ vouere. Si ꝟo istud ius igno rauit sic restituet̃ ei saltẽ ex offō hoc tʒ gl. ĩ. c.  vxorẽ suam. xxxiij. q. v. ⁊ ĩ. ca. seriatim. xxxij. di. ⁊ ẜm eam cōcor. opi. ¶ Quer o nũd iste restitutꝰ. post mor[*]tẽ vxoris vł alteriꝰ pr̃is teneat̃ redire ad monasteriũ. Rñ. ꝙ sic  ẽ vere religiosus ex qͦ vxor cōsensit facit. c. ex parte el. j. de ↄuer. ↄiu. ⁊ ꝙ ibi no. Bal. idẽ dic de ordinato ad sacros ordines ꝙ te net̃ viuere caste ⁊ clericaliter. ¶ Quid si quis intrat religionẽ vł acci [*]pit ordines sacros vxore cōtradicente: vłignorāter. Rñ. ꝙ vxor poterit eũ reuo care. d. c. quidā ⁊ ip̃e tenet̃ sibi debituʒ reddere sed nō poterit exigere nisi quā do nō exigendo efficeretur nimis onerosus alteri parti. vt dictum est. s̃. ¶ Pone ꝙ vxor sciuit. ⁊ nō contradixit [*]nec lnĩaʒ dedit sed dissimulauit nũd reuocare poterit. Rñ. ꝙ sic. vt no. ĩ. c. cōsuluit de cōuer. ↄiuga. Jdẽ dic si cōsensit ex timore iusto. vt ĩ. c. accedẽs eo. ti. Jdẽ dic si ꝑ dolũ cōsensit. c. veniẽs. e. ti. ¶ Pone ꝙ vir vxore cōtradicẽte vł dis [*]simulante intrauit vel ordinatꝰ est in sacris ⁊ eũ vxor nō repetijt in vita sua lʒ potuisset poterit ne talis post mortẽ vxoris exire ⁊ aliā accipere vxorẽ. Rñ. ẜm Cald. ⁊ sequitur Pau. in. d. c. j. non  causa cessante que inualidabat eius ĩgressuʒ cessat ⁊ sequella. ⁊ sic tene  Jnnocen. in. di. ca. quidam multum va riauerit. ¶ Sed nũd si talis reuocetur ab vxo[*]re ip̃a mortua tenebitur redire ad monasteriũ vel viuere clericaliter in casti tate. Rñ. ꝙ quo ad aliũ qui sacros ordines recipit nō est dubiũ ꝙ teneturvi uere ĩ castitate ⁊ si cōtraheret de facto cum alia nō teneret matrimonium: vt in ca. vnico de voto li. vj. sed de illo qui solũ religionem professus fuit est opi. diuersa inter doc. Sed ego credo ꝙ nō tenetur redire. quia obligatio semel ex tincta nō reuiuiscit. l. qui res. §. aream ff. de sol. Sed solũ caste viuere  eam tum in se fuit potuit valide promitte re. ⁊ ẜm hāc distinctionem potes concordare doc. in. d. c. quidam. Et ita limi ta ⁊ intellige. d. c. quidam. ¶ Quid si talis non solum nō vult re[*]dire ad religionẽ sed de facto mortua ṗma vxore cōtraxit cũ alia. Rñ. ꝙ licet d. An. in. d. c. quidā teneat tutius eẽ di cẽdũ ꝙ nō teneat mt̃imoniũ tamẽ mihivr̃ ꝙ sit tutiꝰ tenere ꝙ teneat si fuit reuocatus ab alia vxore. Ratio quiavt matrimoniũ nō teneat opʒ votũ sit solenniʒatum per professionem tacitam vel expressam vni de religionibus approbatis vt in di. c. vnico sed iste non fuit ꝓfessus:  votũ fuit nullũ quo ad ius positiuum  paria sunt non ꝓfite ri ⁊ inualide ꝓfiteri ar. c. ij. de transla. pre. Jtem vr̃ tex. ꝓ hoc in di. c. quidaʒ. vbi nō compellitur redire ad monasteriũ. Sicut facit in. c. ex parte el. j. eo. ti. ¶ Sed pone ꝙ nō reuocatur ille  in[*]trauit cōtradicente vł ignorante vł dis simulāte altera parte nũquid post mor tẽ poterit exire. Rñ. Cal. vt no. Pa. ĩ. di. c. j. ꝙ nō quasi ꝑ mortẽ validetur mona catꝰ. Jnn. variat. Sʒ tu dic ꝙ nisi vxor cōsenserit expresse si statim egreditur ⁊ cōtrahit tenebit matrimoniũ lʒ peccet mortaliter. secꝰ si vxor postea ĩ vita sua cōsensisset.  sic tenet professio. ¶ Vtrũ sponsa violẽter cognita a viro [*]possit intrare religionẽ ip̃o inuito. Rñ. Pau. in. c. verũ  cōuer. cōiug. sequitur opi. Ber. Brix.  tenet ꝙ pōt.  nōvide tur cōicasse corpus suũ ex qͦ inuite fuit cognita facit. c. ille aũt. xxxij. q. v. Posset dici esse verũ hoc vbi illa nō fuit ĩ culpa tardationis ingressus vbi autẽ fuit in culpa nimis tardādo ingressum sic nō posset ĩtrare  ille exegit ꝙ sibi debebat̃ ⁊ sic est extra culpā. Et ẜm hanc di stin. cōcordari pñt opiniōes quas reci tat. Jo. an. in regula q̃ ↄtra de reg. iur. li. vj. in mercurialibꝰ. Et ẜʒ hoc ẽt opor tet dare vnā limitationẽ ad. c. ex publi co de cōuer. ↄiug. Vtvidelicet intelliga tur quos deꝰ cōiunxit. s. ꝑ carnalẽ. copulam volũ tarie habitā vel ex debito extortā ⁊ est singularis. Attamẽ. Ego hoc nulli ↄsulerẽ. sʒ potius iudicarem matrimoniũ cōsummatũ ita ꝙ alter alteri mr̃imonialiter cōiungi non possit alte ro viuẽte cui sic carnaliter fuit copula tus Mo. ⁊ Rodo. tenẽt ꝙ si sponsa erat de futuro ꝙ poterit ⁊ placet quia ẽ veꝝ nec habet dubium. ¶ Vtrũ matrimoniũ nō ↄsummatũ in [*]ter deles legitime ↄ̃ctũ sitdissolubile Rñ. ꝙ autfuit cōtractũ etate ĩdebita. s. j. annos puberatis. ⁊ sic cũ ꝑuenerit ad ctatẽ bitā si alter eoꝝ vult dissoluit̃ vt ĩ. c. de illis el. j.  despō. ĩp. ⁊ idẽ dic si so lũ alter erat in etate debita ꝙ cũ ꝑuene rit ad etatẽ poterit dissoluere. Verũ ẽ ꝙ hoc debet fieri autoritate eccłie. vt not. gl. ĩ. di. c. de illis. Aut fuit ↄ̃ctũ ĩ debita etate. ⁊ tũc si alter vult solũ promoueri ad sacros ordines nō pōt nec dissoluitur matrimoniũ. vt cōmuniter tenet̃ in d. c. j. Aut vult ĩtrare religionẽ. ⁊ sic pōt ⁊ dissoluitur matrimoniũ statĩ ꝑ ꝓfes sionẽ factā ita ꝙ alter qui remansit in seculo libere pōt cōtrahere cũ altero: sʒ ante professionẽ nō. vt ĩ. c. verũ ⁊ in ca. ex parte el. ij. de cōuer. cōiuga. ⁊ ĩtellige ꝑ professionem tacitā vel expressam fa ctā ⁊ vni de religionibꝰ approbatis ali ter nō dissoluitur. vt in. d. c. vnico. Ex q̃ infert Pa. ĩ. d. c. ex parte el. secũdo ꝙ lʒ sponsus efficiatur mantellatus vel de iij. ordine nō soluitur matrimoniũ:  lʒ sit modus approbatus nō tñ religio. Similiter nō dissoluitur ꝑ ingressuʒ so lũ religionis approbate nisi vt dixi tacitevel expresse profiteatur. Vnde si s intrare vellet ⁊ nō profiteri non posset altero inuito. Aduerte tamẽ quod sunt quedam mulieres de tertio ordine san cti Francisci que viuunt collegialiter ⁊ profitentur tria vota religionis ex con cessione apostolica. Et ideo talis professio bene dissolueret matrimonium non consummatũ sicut declarauit Six tus papa quartus siue ante sit contractum siue post dictaʒ professionem con traheret. ¶ Et  sepe a doc. ⁊ ĩ sacra scriptura fit [*]mẽtio de cōiunctis ꝑ propria nomina vt ipsa quis intelligat sub breui cōpẽ dio inferius clare demōstrabo. Nurus dicitur vxor filij pr̃i. ⁊ matri viri sui. Ge ner dicitur vir filie patri ⁊ matrivxoris sue. Socer dicitur predictꝰ pat̃ ⁊ socrus p̃dicta mater dictis nurui ⁊ genero. No uerca dicitur secũda vxor filijs ex alio matrimonio viri vitricus dicitur secũdus vir filijs ex alio matrimonio vxoris. Priuigni ⁊ priuigne dicũtur predi cti filij ⁊ filie alteri copulato. Patruus ⁊ amita sũt frater ⁊ soror patris auũcu lus ⁊ matertera sunt frater ⁊ soror matris ⁊ istis si addit̃ magnus sũt frater vel soror. Aui vel auie patrueles sũt filij duorũ fratrũ qui habẽt etiā patruũ ⁊ amitam. Consobrini sunt filij duarum sororum inter se qni habent etiaʒ auũculum ⁊ materterā amitini ⁊ amitine sunt filij fratris ⁊ sororis inter se. Medicus tripliciter potest esse in culpa de morte infirmi. Prĩo ante factũ. s. qñ intromittit se de eo ꝙ ignorat. vel ad ip̃ʒ nō spectat vel nō sufficit ad agendũ solus. Secundo in facto.  licet peritus nō tñ sequitur traditiōes artis. sed fantasiā sui capitis vel experimenta noua intellige nisi experimẽta noua vel sua fantasia sit ra tionabilis quia liceret. Tertio post factum qñ est negligens circa custodiam infirmi: ita not. Bar. Jnn. ⁊ Hosti. in. c. tua de homici. De cōtẽtis ĩ hoc. §. ⁊ an. medicorũ appellatōe veniāt ĩ cātatores. bar. cep. ĩ ru. de ꝟ. sig. xx. col. ⁊ bar. in. l. j. §. medi cos. ff. de var. ⁊ extraor. cog. tʒ ꝙ nō. nec etiā herbularij dẽtarij aut castratores. Sʒ bal. in. l. j. in prin. ibi  dotẽ vel auriculā. C. māda. tenet ↄtrariũ ꝙ. s. dicũt̃ medici auricularij ⁊ dẽtarij  medent̃ dẽtibus ⁊ auribꝰ ⁊ an medicus teneat̃ curare pauperẽ infirmũ suis sumptibꝰ ⁊ postea petere mercedẽ no. bar. in. l. ar chiatri. C. de profes. ⁊ medi. li. x. ¶ Vtrum euẽtus mortalitatis debeat [*]medico imputari. rñ. q nō si diligẽtiā quā debuit ⁊ potuit exhibuit. ff. de of. p̃s. illicitas. C. sicuti vide §. homicidiũ ij. §. xviij. et aduerte q medicꝰ tenet̃ in foro aĩe nō solũ quādo volũtarie ledit puta prologādo infirmitatẽ ⁊ hmōi. sʒ etiā quādo ex ignorātia vel imperitia vel nō sequens traditiōes artis aliquẽ lesit vt no. Pe. ĩ aut̃. sʒ hodie. C.  iudi. nā imperitia medici culpe annumeratur. l. si quis fundũ. §. celsus. ff. loca. l. ĩperitia. ff. de re. iur. ⁊ in gl. j. q. iiij. nō est ĩputāda. Limitat. hoc pa. in. ca. ad aures de eta. ⁊ quali. verũ qñ assumpsit of ficiũ volũtarie. Secꝰ si ex necessitate qñ ex ignorātia ⁊ imperitia ledit. Vt puta vtitur aliquibꝰ exꝑtis ałs. ⁊ bonafide.  sibi imputet qui talẽ elegit. exquo di cebat se imperitum. ¶ Quid si dubitat medicinā nociuaʒ. [*]Rñ. q nullo mō dʒ dare sʒ tutiorẽ par tẽ eligere. de presum. c. ill de homi. ca. petito.  securius est hominẽ relinque re ĩ manu dei  medicinas dare de bꝰ dubitat ẜm Jnn. ĩ. c. tua nos. de homi. ⁊ ibi pa. ⁊ intellige eũ in dubio qñ nō hʒ aliquid ex qͦ probabilius extimet profecturam  nociuā. Secus si habe ret aliqñ probabilitatem potius devti litate  de nocumento:  si posset dare adhibita debita diligentia ⁊ studio  sic non ꝓprie est in dubio. sed in opi nio. vel titubatione. ¶ Vtrũ sit in culpa medicus qñ medi [*]cinā ẜʒ artẽ dedit. sʒ ex defectu specierũvel admistratiōe alia sit nociua. Rñ. q nō si debitā diligentiam adhibuit. c. apłice de cle. excō. mi. ẜm Jnn. ⁊ ho. ¶ Vtruʒ Cirurgicus terscĩdẽs aliqueʒ [*]qui pro pter incōsuetam dispositionem venarũ. vel quia propter insolidum timorẽ vel tremorem qui venit suꝑ eum mortuus est sit in culpa. Rñ. q nō si de bitā diligẽtiam adhibuit ⁊ erat peritꝰ ar. c. ex literis de fri. ⁊ male. Et hoc verũ si ñ dubitabat  hoc.  si dubitabat debuit omittere vt no. Jnno. ⁊ Host. ne cle. vel mo. c. sentẽtiā. ⁊. d. c. tua nos. ¶ Vtrũ medicus teneatur gratis cura [*]re. Rñ. ꝙ sic si est pauper infirmus ẜm gl. lxxxiij. di. §. j. Si vero diues est nō te netur cuʒ nemo cogat̃ de suo facere bñ ficiũ. x. q. ij. precarie ⁊ licite mercedem suam. xiiij. q. v. c. non sane. Additio Si tamen esset salariatus de publico tenetur gratis seruire ita paruis sicut magis ĩfirmis sed a sanis bene posset petere salariuʒ vt. d. l. Archiatri. C. de profe. ⁊ me. ¶ Sed quid si infirmus sit diues tñ ex [*]auaritia nō vult soluere medico debet ne medicus eũ mori permittere. Rñ. q nō. sed dʒ ei medicinas ⁊ alia necessaria facere suis expẽsis quas postea repetere poterit cũ sanus effectus fuerit  vtiliter gessit negociũ eiꝰ. ff. de neg. ge. l. pōponiꝰ. ⁊ si moriat̃ repetet ab he redibꝰ.  sufficit si vtiliter cepit gerere lʒ euẽtus non sit secutus. l. sed an vltro ff. de neg. gest. nec pōt ei obijci qñ causa pietatis hoc fecerit nisi sit ei propin quus. vt. l. alimẽta. C. de neg. gest. quia tunc oportet protestetur ꝙ gratis nō intẽdit hoc facere alias nō repeteret. d. l. alimenta no. hec gl. in. d. §. j. ¶ Vtrũ peccet mortaliter medicꝰ con[*]sulẽdo aliquid contra animam pro falute corporali. Rñ. ꝙ sic ⁊ ne hoc faciat ꝓhibetur ⁊ sub pena excōmunicatiōis in. c. cũ infirmitas. de peniten. ⁊ remis. ¶ Vtrum similiter peccet mortaliter si [*]nō admonet infirmum vt cōfiteat̃. Rñ. q sic  facit contra preceptum vt ĩ. d. c. cũ infirmitas nec potest dici abrogatum per cōtrariam consuetudinem.  nō consuetudo sed corruptela est ⁊ con tra bonos mores. ⁊ ideo nō valet scm Hostien. in. d. c. cũ infirmitas. Excusaretur tamẽ medicus in casu repentino qui indiget celeri remedio qui nō ante ipsuʒ infirmũ inducerent ad confessio nẽ. Et aduerie quia non sufficit admonere. sed debet inducere cũ effectu vt ĩ d. c. no. Nihilominus si infirmꝰ nollet confiteri nō credo ꝓpter hoc quod medicus debeat desistere a medicamine quia intelligenduʒ est moneas ⁊ indu cas effectualiter tũ est ex parte medi ci. sicut ⁊ ĩ. c. fi. de eo qui cog. cō. vxoris sue. Facit. l. stipulatio illa. ff. ver. obli. non ex parte infirmi quia si dimitteret eum forte moreretur desperatus qui sa natus poterit. postea conuerti. ⁊ sic pre ceptum ecclesie videretur contra preceptum dei de caritate proximi ꝙ nullo modo credendũ est. Facit tex. cũ gl. pro hoc. lxxxiij. di. in princi. ¶ Sed nũquid ad hoc tenet̃ medicꝰ in [*]oĩ infirmitate. Rñ. ꝙ non saluo meliori iudicio sʒ solũ in infirmitate periculosa ẜm se. Rō  sicut infirmus non tene tur confiteri. de necessitate precepti in omni infirmitate. sed solum quādo est periculosa. sic nec medicus tenetur eũ inducere lʒ sit optimum ꝙ medici inducāt in omni infirmitate. ⁊ dico periculosam. i. q̃ posset ꝓbabiliter inducere periculũ mortis. secus quādo est clarũ quod non est periculosa ¶ Vtrũ infirmus teneat̃ obedire medi [*]co. Rñ. Jnn. ⁊ Host. in. di. c. tua ꝙ nō de prece pto si tamẽ ĩfirmꝰ accipit aliquid vel facit ex certa sciẽtia. vł ex affectata vł ĩprobabili ignorātia: propter ꝙ notabile malũ incurrit peccat mortaliter. ar. c. si nō licet. xxij. q. v. idẽ dic de seruiẽ tibus qui ei aliquid administrant tale secus si non esset notabiliter lesiuũ uis aliqualiter modicum tñ  aliqñ si tis magis cruciat  febris ⁊ inter duo mala minus eligẽdũ est. xiij. dist. duo. Et si ex tali administratione mors sequeretur vel mutilatio membri. essent seruientes irregulares. secus si ex leui ignorantia vel culpa hoc fecerunt. ¶ Vtrũ ars medicine sit prohibita cle[*]ricis ⁊ religiosis. Rñ. clericis in sacris religiosis ⁊ clericis in minoribus bene ficiatis non licet vti nisi gratis ⁊ vbi periculum nō imminet. ne cle. vel mo. c. multa. cirurgiāvero q̃ ĩdiget incisiōe vel adustione cum sanguinis effusiōe secũdũ Ber. in. c. ad audientiā de fals. oĩo exercere non possunt  simpliciter est eis interdicta. c. sententiam. c. super specula. ne cle. vł mo. de homi. tua nos de posthu. c. j. ¶ Vtrũ medicus teneat̃ nũciare mor[*]tẽ infirmo quā prenoscit cito venturā. Rñ. Joā. de neapoli. in quoł. xj. distinguit ꝙ aut ꝓbabiliter credit ꝙ talis p̃ nũciatio erit multũ vtilis anime infirmi vt puta  cōfitebitur cũ sit in peccato mortali ⁊ ordinabit testamẽtũ ex quo euitabũtur multe lites ⁊ sic tenet̃ per se vel per aliuʒ ei manifestare aliter peccaret mortaliter quia dānificat proximum indirecte cum non impedit dānum eius cuʒ potest. Jdem dic si est in dubio an sit vtilis vel nō. Q si pro babiliter credit ꝙ talis annũciatio nō erit vtilis infirmo. puta quia iā ordina uit facta sua sed forte erit potius dam nosa corpori tũc nō tenetur ei dicere de necessitate precepti. licet sit meliꝰ dice re:  meliꝰ se disponet ⁊ bonũ aĩe semꝑ est proponendum bono corporis. ¶ Vtrũ medicꝰ possit promoueri. Rñ. si [*]peritus erat ⁊ nihil omisit de cōtingẽti bus ẜm ꝓbabilitatẽ sue cōscientie pōt ꝓmoueri. alias non de eta. ⁊ quali. c. ad aures. ff. de vari. ⁊ extraor. cog. l. ⁊ si me dicus concor. Jnno. ⁊ Hosti. ¶ Vtrũ medicꝰ  cōuenit ꝓ. x. ducatis [*]cũ titio liberare eũ de aliq̃ infirmitate. puta quartana ⁊ hmōi ⁊ liberat eũ. sed j. modicũ tp̃s titius reincidit in eandẽ infirmitatẽ teneat̃ iteꝝ ꝓ illis. x. eũ liberare. Rñ. vr̃ ꝙ sic  nō extinxit in firmitatẽ sʒ cessare fecit angustiā ipsius. Jtẽ  nō videt̃ curasse cũ vitiose curauit. Jtẽ  verba cũ effectu sunt accipiẽ da ꝙ iō debet intelligi cũ curaret perfecte. in cōtrariũ videt̃ ꝙ nō teneat̃  de p̃senti infirmitate tātũ videt̃ cogitatũ. ⁊ iō soluto eo q debet̃ sublata est obligatio in perpetuũ.  in infinitũ nō dʒ obligari. nā infinitas euitatur. ff. loc. l. maritꝰ in gl. Sed tu dic ꝙ aut redijt ex culpa ĩfirmi. ⁊ sic nō tenet̃. l. ꝙ s ex cul pa. ff. de re. iuris. Si nō ex culpa ĩfirmi. tũc aut statim redit. ⁊ sic tenet̃  nō vi det̃ eũ liberasse aut ex internallo. et sic non tenetur vt. ff. de reg. iu. l. quicquid. Membrum ꝓprie quid sit vide. s̃. [*]Homicidiũ. v. §. vj. Et iō in statutis ita accipit̃. nisi aliud appareat de mẽte statuẽtis. vt no. Barto. in. l. ij. ff. de pub. iudi. Ad ꝓpositũ eorũ q̃ in hoc. §. dicunt̃ ⁊ dveniat appellatio an mẽbri an ma nus. Bar. Ang. Jmo. ⁊ doc. ꝙ sic in. l. ij. ff.  pub. iudi. tex. ĩ aut̃. vt nulli iudi. §.  ꝟo eā. ver. si ꝟo. sʒ nō digitꝰ. Bar. ĩ. l. nō sunt liberi. ff. de sta. ho. Jtẽ mẽbrum genitale Bal. in. l. data oꝑa. col. xv. ver. itẽ genitalia. C. qui acc. nō pos. Jtem la bia Augu. in. d. l. ij. ⁊ ibi Alex. Jtẽ mam milla mulieris nō hoĩs: at illa habetur officiũ lactādi. Bal. ĩ. d. l. data oꝑa. col. xv. ver. māmille. Jtẽ caput. Ang. ĩ. d §.  ꝟo eā. col. ix. ⁊ doc. ĩ. d. l. ij. de pub. iudi. ⁊ Bal. vbi. s̃. ver. item in eo. Mendacium ẜm Ang. ẽ falsa vo[*]cis significatio cũ in tentione fallendi. xxij. q. ij. §. ille ergo. ¶ Que differentia est inter mendaciuʒ ⁊ falsum. Rñ. ꝙ mentiri est contra men tem ire. Vnde ille qui. d. quod putat aliud siue illud sit verum siue falsum mentit̃. c. is aũt. ij. q. ij. falsum vero pōt s dicere sine mẽdacio. cũ scʒ credit verum ꝙ tamen non est ⁊ si debitam adhibuit diligentiam non peccat: ꝙ si nō peccat venialiter. vt in. c. homines. xxij. q. ij. nisi in calu in quo teneretur debitā diligẽtiā adhibere. puta in actu testificandi vbi imminet notabile damnũ ꝓximo vel in iudicio  sic esset mor tale vel cũ vult iurare. xxij. q. ij. c. aĩaduertendum. ¶ Quot sunt gña mẽdatiorũ. Rñ. secun dum Ang. in. c. j. xxiij. q. ij. q sunt octo. ¶ Primum in doctrina religiōis christiane. ⁊ secunduʒ Alex. in. ij. ij. religio. hic accipitur nedum ꝓ eo quod non re ligat ad ea que sunt fidei. sed etiam ꝓut religat ad bonos mores. quia in his duobus consistit religionis christiane summa. ¶ Secundum est vt aliquem ledat iniuste in corporalibus cum nullius vtilitate sicut falsus testis in causa criminali. ¶ Tertiuʒ est ꝙ alicui no cet. sed tamen alteri prodest vt testimonium in causa pecuniaria. ¶ Quartuʒ est ꝙ fit sola mentiendi vel fallendi libidine vt cum delectaretur in astuta mendaciorum compositione si habens respectum nec ad nocendum nec ad ad iuuandum alicui. sed solum. quia placet sibi. Quintum est ꝙ fit placendi cupiditate vt mendacium adulationis. Sextum est ꝙ nulli nocet ⁊ alicui prodest. idest ne pecunia sibi auferatur. in debite vel iniuste ledatur. Septimũest ꝙ similiter alicui est vtile ad corpꝰ. scilicet vt mortẽ euadat. Octauum est ꝙ similiter prodest alteri. vt virginitateʒ seruet. Sed secundum Ale. vbi. s̃. ⁊. S. Bonauen. iij. distin. xxxviij. ⁊ Ricar. ibi dem. mendacium habet pro suo forma li completiuo intentionem fallendi. e ideo secundum intentionem mentient tis diuersum erit mendaciuʒ in specieSi enim intendit solum ꝓdesse sic eri. mendacium officiosuʒ. Si delectare sit est ociosum. Si ledere sic est pernitioc sum. Pernitiosum continet tres primas differentias quia aut in spiritualibus ⁊ sic est primum. aut in corporalibus. ⁊ sic est ẜm. Aut in temporalibꝰ. et sic est tertium. Officiosum continet tres vltimas species. s. si in temporalibus sic est sextum. Si in corporalibus sic est septimum si in spiritualibus sic est octauum. Ociosum continet quartam et quintam speciem quia aut vult delectare seipsum. ⁊ sic est quartuʒ aut alterum. ⁊ sic est quintum. Primũ istorum est grauius ⁊ vltimum leuius. ¶ Vtrum omne mendatiũ sit peccatũ. [*]Rñ. ꝙ sic. c. suꝑ eo de vsur. cum similibꝰ ⁊ etiam mortale peccatum est scm. S. Bon. Alex. ⁊ Ricar. vbi. s̃. Primo ratiōe sue speciei. siue per se ⁊ sic tātũ tres pri me species sunt peccatũ mortale. vnde quicun mentit̃ contra veritateʒ diui nam eam mendatio occultando vel cor rumpẽdo peccat mortaliter. Similiter circa ea quorum cognitio ꝑtinet ad ho minis bonum puta ad ꝑfectionẽ scientie ⁊ informationem morum erit morta le: quia contra charitatẽ dei ⁊ promixi. Secꝰ si esset circa aliquid quod non refert ad salutem. vtrũ sic vel sic cognosca tur  esset veniale. Jdẽ dic ꝙ est morta le quando est in nocumentuʒ corporis proximi vel reꝝ de aliquo alicuius im portātie etiam si alteri prodesset. secus si in dānum alicuius rei minime quia nō esset cōtra charitatem. ⁊ iō veniale. Secundo est peccatum mortale per accidẽs. Et hoc dupliciter. Primo ratiōe intẽtiōis. puta quia ita afficitur ꝙ non curaret offendere deum vel proximum notabiliter.  preponit mendatiũ charitati dei ⁊ ꝓximi multo magis si intẽ dit dicẽdo mendatium iniuriare deum vel ledere notabiliter proximum etiaʒ si nō ledat peccat mortaliter. Sco ratiōc scandali. vt cum quis dicẽs mẽdatiũ ꝓbabiliter scandalum sequi aduer tit tamẽ nō curat. sed dicit mẽdatiũ et peccat mortaliter. Et in hoc ↄcordāt cō muniter Theo. ĩ. iij. di. xxxviij. Additur ⁊ tertium. ex quo fit mortale. s. cũ dicit̃ ĩ iudicio. Vnde scm durādũ omne men datium p̃ter iocosum q ĩ iudicio dicit̃ de his que ad iudiciũ pertinẽt est mor tale quia subuertit veritatẽ iudicij q cedit in pernitiem vniuersitatis: et pla cet quādo dicit̃ de eo de quo tenet̃ dice re veritatẽ alias nō. ⁊ quādo fit. habes s̃. Confessio delicti. ⁊ supra furtum. §. xxvij. j. testis. §. xxvj. Additur ⁊ quartuʒ ex quo efficitur mortale scm Hos. s. ratiōe contemptus. s. cũ quis ꝓ nihilo ha bet dicere mẽ datie iocosa sicut vera: sicut faciũt ioculatores ⁊ similes. ar. xxv. distin. §. alias ea demum. Q limito ve rũ quando etiam si esset mortale nollet abstinere aliter non. ⁊ sic incidit cũ pri mo. Additur ⁊ quintũ ẜm alios. s. ratio ne perfectiōis sed istis nō assentio nisi vel qñ perfectio est talis ꝙ obligauit se voto vel iuramẽto in nullo casu menti ri vel ratiōe scādali vt dictum est. ⁊ ita communiter tenent doc. facit ꝙ. s̃. dixi. Circunstantia. §. iiij. Jn alijs autẽ casi bus communiter est veniale peccatũ ni si cōscĩa eis dic taret ꝙ esset mortale.  si esset eis si contra tale dictamẽ dicerẽt mendatium peccatum mortale. ¶ Vtruʒ predicator vel doctor semper [*]peccet mortałr mentiendo. Rñ. pau. in iij. di. xxxviij. ꝙ nō nisi scandalũ vel cōtemptꝰ doctrine sit annexꝰ. quia si hac sciens mentit̃ peccat mortaliter. Similiter si diceret cōtra id quod est faciẽdũ ex necessitate. secꝰ si ex cōsilio nisi ratio ne scādali vt dixi. ¶ Vtrũ liceat pro alterius vita conser[*]uāda mentiri. Rñ. ꝙ non. d. c. super eo. Et qualitercũ dicat̃ mendatium sem per est peccatum saltem veniale. xxij. q. ij. ꝑ totũ. Quidā excipiũt iocosuʒ ꝙ pro prie nō vr̃ mẽdatiũ  vt r in. c. ne s. xx. q. ij. nō fallit  nouit ille cui r iocā di causa fuisse dictum. ¶ Vtrum solum fit mẽdatiũ in verbo. [*]Rñ. ꝙ nō sed etiā in simulatis operibꝰ. xxij. q. v. caue. Et ideo quod dixi de mẽdatio idem dic de omni simulatione quā quis facit vt proximũ decipiat ẜm sanctũ Tho. secus de simulatione q̃ fit ꝓpter bonũ de quo dic vt. j. simulatio. Mensa episcoporum nō debet splẽdere auro vel argẽto. xlj. di. ep̃s vtilem suppellectilem. ¶ Quid debet esse ⁊ abesse in mẽsa cle [*]ricorum ⁊ religiosorum habes. s̃. clericꝰ xj. per totum. Mensuras Vide supra falsarius. §. xj. Mercatio Vide. j. negociatio. Meretrix que dicat̃. Rñ. ꝙ illa que multorum libidini patet. xxxiiij. di. vidua Alibi dicitur quod me retrix est cuius turpitudo venalis est xxxij. q. iij. meretrices ⁊ requiritur ꝙ. x. homines admiscerit ẜm glo. in. d. c. vidua alle. c. latores. de cle. excom. mi. ¶ Vtrum sit prohibitum commisceri cũ [*]eis. Rñ. sic de iure diuino ⁊ peccat mortaliter. d. c. meretrices. ¶ Vtrum accipiẽs meretricem in vxorẽ [*]mereat̃. Rñ. ꝙ sic si facit vt eam a malo retrahat. xxxij. q. j. nō est culpādus. secꝰ si alio malo fine. ¶ Vtrrum teneatur restituere quod ac[*]quirit. ex tali questu. Rñ. ꝙ non ẜm Jnnocen. in. c. quia pleri. de immuni. ec. ⁊ communiter docto. sed bene de bono consilio. nisi accepisset de his qui alienare nō possunt. Et qui sint vide. s̃. donatio. vel etiam per fraudem. quia sic te neretur. Meritum proprie dicitur actio que fit vt ei qui agit sit iustũ aliquid dari. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ merita cōsiderātur arbitrio boni viri. l. sideicommissa §. . ver. proinde. ⁊ ibi bal. ff. de leg. iij. ⁊ bal. in. l. voluntatis. col. ij. C. de fideicommis. ¶ Quotuplex est meritum. Rñ. secũduʒ [*]sanctum Bon. in. iij. dist. iiij. ar. ij. q. ij. ꝙ triplex. Primum dicitur congrui. ⁊ istud est quādo quis ex actione nō habet debitum recipiẽdi. sed tamẽ illi cui fit decet dare. sicut cum homo atterit̃ de peccato licet nō mereatur gratiā tamen cō uenit deo vt facienti. quod se est ex sua bonitate det. Secũdum est meritum di gni. ⁊ istud est cuʒ aliquis iustus rogat pro aliqua persona que est in peccato di gnum quippe est ꝙ iustus exaudiatur. Tertium est merituʒ condigni. ⁊ istud est quando agens habet debitũ recipiẽ di. ⁊ ideo cuʒ prima ratio dādi sit amor impossibile est ꝙ alid possit sibi facere debitũ qui amicitia caret. propterea existentes extra charitatem nō possunt mereri de condigno. ¶ Vtrum aliquis possit mereri ⁊ deme [*]reri in eodem actu. Rñ. ꝙ nō uis actꝰ aliquis ẜm genꝰ nature possit esse meritorius ⁊ in genere moris demeritoriꝰ vt patet. xij. q. ij. si q̃libet. vbi Grego. loquens de mendatio obstetricum. d. Nā benignitatis earum merces que eis in eterna potuit vita retribui premissa cul pa mendatij in terrena est recompensatione declinata. ¶ Quomodo autem intẽtio sufficiat ad [*]meritum vel opera. vide. s̃. Jntentio. Metus est instātis vel futuri pericu li mẽtis trepidatio. ff. quod me. causa. l. j. ¶ Quottuplex est metus. Rñ. quod du[*]plex scilicet leuis: ex quo timetur leue malum vel minas multas quas minās implere non habet possibilitatem. Est secundo metus probabilis: siue grauis qui dicitur iustus metus et iste est ille qui potest cadere in constantem virum vel mulierem vt cum quis potens infer re minatur mortem aut grauem crucia tum corporis. vt in capi. cum dilectus. extra eodem titu. Aut seruitutem. seu status subuersionem. puta quia scindet instrumenta vel priuilegia libertatis. vel detinebit in carcereʒ. aut stupra tionem. vt. ff. eodem titu. l. isti quidem. Jnsti. eodem titu. §. j. ij. et. iij. Et intellige quando predicta vel aliquod predictorum minatur ne dum in persona ꝓpria. sed etiam in persona liberorũ. aut vxoris aut similium personarum. vt. d. l. isti in fi. ¶ Vtrum metus iustus causetur ex im[*]perio vel supplicatiōe regis vel domini. Rñ. Pa. in. c. vlt. qui cle. vel vo. ꝙ nō nisi sit consuetus tyrānice tractare non obtemperantes suis precibus quia tũc bene causat. vt tenet Jo. an. in. d. c. vlti. Bar. in tractatu de tyrāno. Facit quod idem Barto. not. in. l. ad inuidiam. C. ꝙ me. causa. vbi dicit̃ sola reuerẽtia ma riti non causat iustum metum in vxore nisi precesserint mine vel verbera. Et idem voluit Jnno. in. c. causam matrimonij. de of. dele. ¶ Vtrum metus perdendi bona tempo [*]ralia vel grauem iacturam in eis. puta maiorem partem sit iustus. Rñ. Pa. ĩ. c. Abbas extra eod. ti. ꝙ sic non potest su stentari sine illis bonis que quis timet perdere quia alibi dicitur q spiritualia non possunt diu esse sine temporalibus. j. q. iij. si quis obiecerit ⁊ glos. in. l. aduocati. C. de aduo. di. iudi. nō. pecuniam vitam hominis. facit pro ista opi. c. presbyteros. l. dist. ⁊. l. pe. C. eo. titu. et di. c. abbas. ¶ Vtrum metus excommunicationis [*]sit iustus. Rñ. glo. in. c. olim inter. de re. spo. ꝙ sic sed Joan. an. in. c. cum dilectꝰ de his que vi me. distinguit quod aut iuste comminatur ⁊ non excusat  culpa sua incidit in metum. l. similiter. ff. eodem titu. Aut iniuste comminatur. ⁊ sic est iustus cum grauis sit pena inter homines conuersari ⁊ carere hominuʒ commertio. l. hi qui sanctam. C. de aposta. capi. sacro. de senten. excommu. Et hanc distin. approbant domini de ro. decisio. xl. ¶ Vtrum timor infamie sit iustus. Rñ. [*]glo. in. l. nec timore. ff. eod. titu. ꝙ timor infamie facti non causat vt puta quia aliquis dicit ꝙ malum dicet de eo sed metus infamie iuris talis qui habet iu ris effectum iustus est vt in. l. isti. §. fi. ff. e. vbi patet ꝙ deprehẽsus in aliquo delicto quicquid facit ne prodatur ex iusto metu. facit quia proditus potest pati mortem vel cruciatum ⁊ huiusmodi. Et hec omnia intellige ꝙ causant iustũ timorem quando quis non habet facile remedium prouidendi quia si posset prouidere sibi puta adeundo superiorẽ vel alio modo non prouideret. nō esset iustus metus sed sibi imputaretur. ar. cap. fi. de ele. ⁊. l. quibus diebus. in prin cip. ff. de conditio. ⁊ demon. ⁊. l. qui potest facere. ff. de regu. iur. ⁊ capi. pastora lis. §. preterea. de offic. ordi. quod limita. vt. j. §. x. ¶ Vtrum metus iustus excuset a pecca [*]to. Rñ. ꝙ nō a toto. sed solum a tanto nō tamẽ etiam a tanto ꝙ illud est de gene re peccati mortalis ꝙ fiat veniale. cap. sacris. extra. eo. tit. c. ij. de homi. ij. q. j. in primis quia debet potius quilibet mala tollerare  malo cōsentire decernat. xxxij. q. v. ita ne. Limita tamẽ predicta ad ea que sunt iuris diuim. Secꝰ in his que sunt peccata mortalia ex dispositio ne iuris positiui.  sic excusaret a mortali. vt pʒ. s̃. inobediẽtia. in principio. ¶ Vtrum contractus factus ex metu iu [*]sto sit nullus. Rñ. vt colligo ex pau. ĩ. c. cum locum. de spon. ⁊. d. c. olim inter. ꝙ aut contractus requirit liberum cōsensum aut non. Si sic tunc contractus est ipso iure nullꝰ. Ratio  licet coacta voluntas sit voluntas. xv. q. j. merito tamẽ non est voluntas libera ⁊ sic deficit qua litas libertatis que est de substantia cō tractus. ⁊ ideo nullus. Jn alijs aũt vbi nō requiritur liber cōsensus nō est nullus ipso iure. quia vt dixi coacta voluntas pur voluntas est vt plene legitur ⁊ not. in. l. si mulier. §. fi. ff. eo. titu. sed veniunt acta rescindẽda actione ꝙ metꝰ causa. vel officio iudicis. ¶ Que sunt in bus requirit̃ liber con[*]sensus. Rñ. ꝙprimo oĩa q̃ sũt meritoria vt penitẽtia. cōfessio eleemosyna. ⁊ huiusmodi. q̃ si fiāt ex tali metu excludunt meritum ⁊ perinde est ac si nō forẽt facta Excipiũtur illa in quibꝰ imprimit̃ caracter. Vt baptismus ⁊ huiusmodi  virtute caracteris adueniẽte libera voluntate conualescunt. sed nō alia vt in c. de iude. xlv. di. propterea. Chryso. suꝑ Matth. xxij. Qui solo timore seruit deo penam quidem euadet sed premiuʒ nō acquiret quia non vult deꝰ vt timeat̃ vt dominus sed vt amet̃ vt piꝰ pater. facit lex. aug. de pe. di. vij. nullus in fi. quem sero penitet inquit non solum oportet deum timere iudicem. sed iustũ dilige re nō tantum penam timeat sed anxie tur pro gloria. hec ille. Secundo matri monium facit. c. notificasti. xxxiij. q. v. ⁊ c. veniens. el. ij. de spon. ⁊. d. c. cum locũ. Tertio dotis ꝓmissio vel solutio in. l. si mulier. §. si dos. ff. e. ti. quia si principa le non tʒ nec accessorium de re. iu. li. vj. Quarto iurisditio. vnde prorogatio eiꝰ ex iusto metu ẽ nulla. l. ij. ff. de iudi. ⁊ gl. in. d. l. si mulier. Jtem electio prelati ꝑ metum facta est nulla. c. vbi periculum .§. ceterum. de ele. li. vj. Quinto auctori tas tutorum extorta per metum est nul la. l. j. §. vlti. ff. de auct. tu. Sexto absolutio ab excommunicatione de quo. s̃. Ex cōmunicatio. vij. casu. xviij. Septimo te stes testamentoꝝ vnde si in vinculis te neutur. aut ab hostibus non valet. l. qui testamento. ff. de testa. Octauo votum limito verum quo ad metũ mundanuʒ qui incutitur ab hoĩe ad hoc vt voueat non aũt quo ad metũ aliũ ꝓpter quem cuadẽdũaliquis vouet  sic tenetvotũ. Rō diuersitatis. quare votũ teneat ex ali quo metu factũ qñ metꝰ nō infert̃ vt vo ueat sed ex alio respectu ⁊ nō pnĩa. ⁊ cō fessio ⁊ c. est  tale votũ fit pietati diuine ⁊ misericordie quam interpellat vt cum liberet a malo instanti. ⁊ ideo non potest non misereri. acceptat promissio nem ⁊ subsidium impendit in peniten tia ⁊ confessione ⁊ hmōi nō cōcurrit so lum mĩa sed ⁊ iusticia. Vñ mĩa dei acceptat intum non derogat diuine iusti cie scʒ vt non sint merito ⁊ recompensatione sed vt sint digna vita eterna. hoc non potest. quia derogaret diuine iusti cie que non vult nisi voluntarium libe ra voluntate ad se conuersum in. c. sicut nobis. de regula. ⁊ in multis alijs no. gl. in. d. c. abbas. ⁊. d. l. mulier. ¶ Quid de iuramẽto metu extorto. Rñ. [*]vt. s̃. iuramentum. v. §. ix. ¶ quid si quis veniat in talẽ metum ex [*]culpa sua. Rñ. ꝙ nō subuenit̃ ei nec ha bet seu competit ei aliquod remediũ. d. l. si mulier. in ṗn. vbi liberta cōmisso cri mine ingratitudinis ⁊ timens ne reuo cet̃ in seruitutẽ promittit aliquid dño comminanti seruitutẽ nō audiatur. sed quo ad cōscientiam distingue. q aut ta lis timor pōt iuste incuti tali. puta  cō misit crimẽ capitale cōminatur quis eũ velle accusare ꝓpter quẽ timorẽ ille dat centũ talis licet turpiter accipiat pecu niam vt desistat ab accusando: tamẽ re stituere nō tenet̃ de necessitate si modo ille donare potuit. Si vero timor incuti tur ĩ iuste quo ad deũ puta pater cōmi natur interficere adulterũ cũ filia q lʒ de iure ciuili vt in. l. nec in eo. ff.  adul. tamẽ.  nō licet quo ad deũ. Jdeo ex ta li timore extortũ non poterit tenere in cōscientia nisi inquantũ est in recōpẽsa tionem sui interesse puta fame lese ⁊ hu iusmodi. alias non facit tex. cum glo. in c. inter hec. xxxiij. q. ij. ¶ Vtrũ agẽs certũ quid ex metu presu [*]mat̃ cōsentire ex taciturnitate sequẽtis tẽporis. Rñ. gl. iuncto tex. in. c. accedẽs. de cōuer. coniug. ꝙ nō nisi interueniat aliquis actꝰ positiuus approbatiuꝰ prĩ mi actus. vt ĩ. l. ij. ⁊. l. pe. C. eod. ⁊ ꝑ Jnñ. in. c. suꝑ eo. de renũ. ⁊ facit. c. ad id q. de spon. vbi sponsa que metu ↄtraxit si cohabitat viro sponte presumit̃ matrimoniũ. maxime si interuenit copula fa cit. c. vnicum. de spon. impube. libro sexto. ¶ Vtrũ ꝓbāti metũ ex quo amisit bōa [*]sua stet̃ eiꝰ iuramento circa titatẽ bo noꝝ. Rñ. pau. ĩ. c. fi. extra eo. ꝙ sic si iniu ste metũ incussit ⁊ ↄtra eũ  ĩcussit. Secus si ageret̃ ↄtravillā in cuiꝰ territorio est factũ. nā opʒ ꝓbet ꝑ alios. ⁊ pōt addicere socios ⁊ familiares propter diffi cultatẽ ꝓbandi. bonꝰ tex. est in. l. consen su. C. de repu. ⁊ in. ca. veniens. el. ij. de test. ¶ Vtrũ metꝰ ꝓbabilis vel leuis siłr an [*]nullet. Rñ. ꝙ nec excusat nec rescindit nec ann ullat. ⁊ dicit̃ ille  cadit in viꝝ leuẽ aut vecordẽ qui timet vbi timẽdũ nō est. ⁊ dicit̃ meticulosus. ff. e. l. metum  nō tollit actũ requirentẽ liberũ ↄsen sum vt no. Pa. in. c. veniẽs el. ij. de spon sa. sed quo ad conscientiā dic vt. j. §. xv. ¶ Vtrũ ille qui ꝑ metũ extorsit alid te [*]neatur. Rñ. dir. e. ti. ꝙ sic ⁊ ẜm leges po test agi ↄ̃ eũ etiā quo ad penā si agat̃. j. annũ. Sed post annũ non sed solũ quo ad rei ꝑsecutionẽ.  p̃torie actiōes sũt perpetue quo ad rei ꝑsecutionẽ. sʒ quo ad penā sunt tꝑales. insti. de ꝑpe ⁊ tem porali. ac. in ṗn. ff. de vi ⁊ vi ar. l. j. §. sʒ si ꝑ metũ. ff. ꝙ me. cā. l. si cũ exceptione. .§. j. ij. ⁊. iij. ẜʒ tñ Canones etiā ad penā post annũ  nulla cōditio tꝑis pōt op pont. iij. q. j. c. reĩtegrāda. ⁊ ibi ꝑ doc. Et nō solũ tenet̃ de his q̃ habuit ꝑ talẽ me tum sed de oĩbꝰ que amisit ille cui talẽ intulit metũ. d. l. si cũ. §. pedius  metꝰ fuit cā seu actio amissionis. d. l. si cũ. §. ĩ hac actiōe ↄcor. Jnn. ⁊ Host. ĩ. c. fi. eo. ti. ¶ Quid si metꝰ sit solũ ob timorẽ reue[*]rẽtie. Rñ. ꝙ datũ ex tali timore est omnino restituẽdũ si datũ sit ↄ̃volũtatẽ dā tis. Facit. l. j. q̃ honorāde ad fi. ff. qua. re. ac. nō da. Vñ qñcũ nō adest voluntas dñi rerũ in dādo nisi ex metu acceptum est restituẽdũ nisi fuerit ĩ culpa metꝰ ẜʒ q. s̃. dixi. §. x. Nec obstat. l. vani. ff.  re. iur. ⁊. l. metũ. ff. q metus cā.  loquunt̃ quo ad forum contentiosum. ¶ Jn quo differt metus avi. Rñ. pa. ĩ. d. [*]c. sacris. ꝙ metus est vis cōditionata. s. cũ dicit interficiam te si nō feceris sic. ⁊ hmōi. c. ad audiẽtiā extra eo. Et fit sine violentia corporali. Vis aũt est quedaʒ coactio qua s ligatus cogit̃ facere aliquid corꝑaliter ⁊ r vis absoluta. ⁊ hec excusat a toto si intrinsecus nō cōsentit  nō dicitur quis agere sed potius pati. d. c. sacris. Lex aũt magis large accipit dicẽs. Vis est impetus maioris rei cui resisti nō pōt scʒ cōmode. ff. ꝙ metꝰ cau sa. l. j. ⁊. ij. de pact. uis. li. vj. Milites nostri temporis licʒ nō ha beant insignia obseruātie veteris: habent tamen insignia obseruantie noue ẜm bal. inl. j. C. qui bo. pos. allegat in argu. ca. translatio. de constitutione. Ad ꝓpositũ eoꝝ que hic dicũtur ⁊ quibus stigmatibꝰ olim milites impri mebantur no. Spe. in tit. de procu. §. j. ꝟsi. item ꝙ si miles. ⁊ Rebuffi. in. l. stig mata in prin. C. de fabri. li. xj. ⁊ illis eparant̃ milites celestis militie. vt ꝑ bar. in. l. miles. §. mulier. ff. de testa. mili. Additio tamen nō gaudẽt priuilegijs militaribus  eorum militia nō est priuilegiata ⁊ in eoꝝ acti bus debent vti iure cōi vt cōiter tenet̃ ꝑ doc. Cy. in. l. pe. C. de iuris ⁊ fac. ignorā. Saly. ⁊ Bar. in. l. filiulfamilias. §. veterani. ff. de ꝓcu. Bal. ĩ. l. ĩ testĩs. C de test.  nō hñt illa resita in militibꝰ. sʒ magis sũt ꝓmoti ad pōpā vt t bal. vbi. s̃. ¶ Quis nō pōt esse miles. Rñ. ꝙ impu[*]gnantes securitates nauigantium ⁊ ho stes publici ⁊ infames milites esse non possunt. vt ĩ. l. j. in. ver. optimos fidelissi mos commilitones. ff. de test. mi ¶ Vtꝝ miles possit incarcerari ꝓ debi [*]to ↄ̃ctus vel vltĩe volũtatis. Rñ. Bald. vbi. s̃. ꝙ nō. Sʒ bar. in. l. miles. ff. de re. iudi. limita ad debitum contractuʒ ĩ ca stris solum. ¶ Quō instituunt̃. ⁊ de eoꝝ priuilegijs [*]habes in. l. penul. ff. ex . cau. ma. in gl. ¶ Vtruʒ ars militie sit licita. Rñ. ꝙ sic si [*]debito mō fiat. xxiij. q. j. militare.  quo dic vt. s̃. bellũ. Licet ẽt militibꝰ se exercere ĩ his q̃ nulli sũt nociua cā exer citij puta ĩ cursitatiōibꝰ equoꝝ in ꝓijciẽdo tella ⁊ hmōi. in bꝰ non imminet ꝓba bile periculũ ꝓximi. sicut in torneamentis imminet. ⁊ ideo prohibent̃. facit ad hoc. ij. Rñ. j. vbi dauid precepit vt doce rent filios similiter arcum. i. artem sagi tandi. Minor s dicatur. Rñ. quod ille  non habet. xxv. annum com pletum. ff. de mino. l. j. ¶ Vtrũ minor possit petere restitutionem in integrũ non solũ in lesione q̃ de mit de patrimonio. sed etiam in lesione lucri cessantis. Rñ. ꝙ sicvs ad quadriẽ niũ post impleuit vigesimũ quintuʒ annũ. de his tamẽ solũ in quibus lesus est infra vigesimũ quintum annũ vide glo. in. c. ij. de resti. inintegrũ. ¶ Vtrũ teneant gesta cum minore sine [*]autoritate curatoris. Rñ. pau. in. c. in p̃sentia. de proba. ꝙ si intrat religio nem potest alienare oĩa bōa sua.  fingitur mori. l. deo nobis. C. de epis. ⁊ cleri. sʒ nō intrādo nō pōt alienare in pias causas. ¶ Minor si renũciauit bñficio eccle sia[*]stico non restituitur  in spiritualibus vt maior admittitur ⁊ agit ⁊ cōuenitur ff. de minori. l. ait pretor. in glo. in prin. Miserabiles persone que dicant̃. Rñ. secunduʒ Jnn. in c. significātibus de offi. dele. ⁊ pa. ĩ. c. lʒ de cẽsi ꝙ sunt ceci ⁊ alij morbo laboran tes qui possunt auxiliũ ab ecclesia ĩplorare qñ nimis aggrauātur in collectis. facit. d. c. significantibus ⁊ q ibi no. De his que hic notant̃ ⁊ ꝙ miserabiles ꝑsone q̃ sint est ĩ arbitrio iudicis ẜm Pe. de bel. ꝑti. Bar. ⁊ Bald. in. l. j. C. qñ nuꝑ. in pupil. ⁊ vi. Alex. in. l. ne quic . §. fi. ff. de offi. procon. ⁊ ibi Bar. nota que sunt ꝑsone miserabiles. ¶ Vtrũ ceci ⁊ alij morbo laborantes ꝑ[*]petuo excusentur a muneribꝰ. Rñ. pañ. in. d. c. lʒ ꝙ sic a personalibꝰ. qne imponunt̃ ꝑsonis vt. l. ij. C. qui mo. se. excus. Arealibus aũt muneribus ordinarijs nō excusantur nisi princeps velit ea remittere C. de vac. mune. ⁊ de mune. patri. quasi per totũ. secus si sunt extraordinaria  nō tenẽtur ad illa. l. vnica. C. de superindic. facit. c. indicatum. lxxxix. dist. ⁊ quādo dicātur realia ordinaria. vel extraordinaria. vide. j. munus. Missa ẜm Hug. de sācto victo. de sacramẽtis lib. xj. r quasi trans missa eo quod populus per ministeriũ sacerdotis qui mediatoris vice fungit̃ inter deum ⁊ hoĩes preces vota. ⁊ obla tiones trāsmitat deo. De notatis in hoc. §. pauca per legi stas notantur quia materia est mere ec clesiastica ⁊ spiritualis. Sed de hoc no. ⁊ de substantialibus misse no. in Spe. in prophe. ij. parte. ⁊ qñ debeat missa ce pta amitti propter presentiam excommunicati. no. Bal. in. l. casus. C. de test. ¶ Missa a quo dʒ celebrari. Rñ. quod a [*]solo sacerdote rite ordinato de sum. tri. c. j §. vna de cōse. di. j. c. j. in fine. ¶ Vtrũ existens in mortali vel polutꝰ nocturna polutiōelicite celebret. vi. s̃. eucharistia. iij. §. xviij. ⁊ §. xxix. [*]¶ Vtrũ sacerdos qui nō est ieiunꝰ possit celebrare. ẜm Sco. in. iiij. di. viij. ꝙ nō vij. q. j. ni hil de cōse. disti. ij. liquido. ⁊ta liter debet esse ieiunꝰ ꝙ circa mediā no ctem nihil sumpserit tumcũ minimum etiam si sit species vel electuariũ vel medicina  canon dicit nullus post cibũ potũ  quẽlibet minimũ sumptũ missas facere presumat. vij. q. j. nihil. im mo plus ibi dicit gl. ꝙ etiā si āte mediā noctẽ sumpsisset cibũ. Et adhuc sẽtiret eructatiōes ⁊ cibuʒ nō debet celebrare de conse. di. ij. tribus. ⁊ Host. de ac cusa. in. c. si constiterit. [*]¶ Quid de reliquijs cibi remanẽtibus ĩ ore. Rñ. ꝙ si causaliter deglutinant̃ nō impediũt. quia nō trahiciũtur per modum cibi vel potus sed per moduʒ sali ue. ẜm sctm̃ Thom̃. ĩ tertia parte. q. viij. [*]¶ Quid si sacerdos in mane lauādo os deglutiat stillā aq̃. Rñ. ꝙ potest celebra re nisi fecerit ex proposito. ar. xxiij. q. v. de occidẽdis. xv. q. vj. ca. j. cōcor Ricar. ĩ iiij. distĩ. viij. Tho. vero dicit veruʒ nisi trahiciatur in magna quātitate. ¶ Quid si cibus sit digestus sed tamẽ [*]nō dormiuit per totam noctẽ. Rñ. ꝙ po test celebrare quia ioium quies tẽpus ⁊ digestio requirũtur ẜm Jo. Bar. brix. ⁊ Archi. in. d. c. nihil. ⁊ host. ⁊ pau. in. d. c. si constiterit. licet ibi glo. videatur senti re cōtrarium sed male. ¶ Quomodo debet celebrare. Rñ. ꝙ de [*]bet seruari ordinarie misse tam in dicẽ dis  etiam in actibus. ¶ Vtrũ debeat celebrare capite discoꝑ[*]to. Rñ. ꝙ sic. de cōse. di. j. c. nullus episco pus. Vnde quisine rationabili causa ce lebraret capite coperto peccaret morta liter. secus si ex aliqua rōnabili causa ꝑropter verbum temere positũ. in. d. c. nullus. ¶ Quid si post inceptā missam desistat [*]Rñ. ꝙ. si sine rōnabili cā dimittit peccat mortaliter. alĩas nōvt in. d. c. nullꝰ. ¶ Qñ euāgeliũ legit̃ oẽs debent stare [*]nō sedere necgenuflexi manerevt in. c. apostolica autoritate. de cōse. distin. j. ¶ Verũ debeat alid ali dici a sacer[*]dote q cōtinet̃ in missali. Rñ. q nō. ar. c. visum. ⁊. c. de nominibus. de cōse. di. j. Cogitari tñ possunt q̃cun deuota ẜm sctm̃ Bona. sed nō exprimi. ¶ Vtrũ requirat̃ attẽtio. Rñ. ẜm Rica. [*]anglicũ in quoł. ꝙ sic. vñ Dio. de ecclesiastica ierarchia ad sanctissimũ euntes sacrificiũ mũdari conuenit ad ipsis vltimis aĩe fantasmatibus vnde despe rans se posse habere ꝓbabiliter cordis stabilitatẽ peccat grauiter accedẽdo. si tamen sperat ⁊ ex infirmitate distrahitur minus peccat hec ille. ¶ Quid si omittat̃ alid. Rñ. ꝙ peccat mortaliter si sciẽter facit. tñ consecrat si ibi sit materia debita ⁊ forma cũ inten tiōe ↄficiẽdi de quo dictũ est. s̃. eucharistia prĩo. Et hoc intellige ꝙ peccat mor taliter sciẽter dimittendo alid notabi le puta euāgeliumvel epistolā. secretas ⁊ hmōi: secus esset de aliquo verbo solo. alio a forma ↄsecratiōis. Jdem dic si omittat̃ tp̃s debitum paramenta ⁊ reliqua necessaria ꝙ est mortale quando sit scienter. ¶ Quid faciet sacerdos si missam dicẽ[*]do perpendat nō fuisse debitam mate riam ministrandam. Rñ. ẜʒ cōiter theo. in. iiij. distĩ. viij. ꝙ siue defectus sit ĩ ho stia siue in vino. ⁊ aduertit ante cōse crationis canonẽ inceperit sic accipiet aliam hostiam si defectus est in hostia vel vinũ si est in vino. Et reincipiet si ẽ in hostia defectus ab illa oratiōe. Su scipe sctẽ pater. qua dicta omissis alijs. dicet veni sctĩficator ⁊ c. Et sic oĩbꝰ alijs omissis ꝓsequat̃ vbi erat qñ aduertit. Si vero defectus fuit invino ĩcipiet ab illa oratiōe. Deus qui humane cuʒ or̃o ne. Offerimꝰ ⁊ c. Et alia veni sanctifaca tor ⁊ c. Et alijs dimissis ꝓsequatur vbi dimiserat. Si iā ↄsecrauerat ⁊post con secrationẽ deprehẽdit  defectus erat in vino debito sic accipio cum aqua so lum incipiet ab illa oratiōe. Simili mo do vs ad orationẽ. vnde ⁊ memores ⁊ alijs omissis ꝓsequat̃vbi dimisit. Siꝟo defectꝰ erat in hostia ⁊ iā cōse crauerat vinũ sic acceptata alia hostia ĩcipiat ab illa oratiōe. Qui ordine ⁊ loco illiꝰ rela tiui qui dicet. Dominꝰ noster Jesꝰ christus pridie  pateretur ⁊ c. vs ad orationẽ. simili mō ⁊ oĩbꝰ alijs omissis ꝓsequaturvbi dimisit. Et notāter sic dixi  si solũ diceret. hoc est corpus meũ. nō cōsecraret ẜm Sco. ⁊ Landul. in. iiij. di stin. vij. q. iij.  oratio ill significat q exprimitur verbo non quod est in inten tione proferentis. Et ideo si nulla fieret mẽtio de christo intelligerent̃ illa verba de corpore sacerdotis vel sanguine non de christo. Et sic non cōsecraret. ¶ Pone ꝙ nō aduertit de defectu. nisi [*]post sumptionẽ hostie que nō erat triti cea aut debita. Rñ. ẜʒ cōiter doc. vbi. s̃. ꝙ nō obstante ꝙ non sit ieiunus nihil ominus accipiet aliā hostiā debitaʒ ⁊ incipiet. vt dictũ est. Donimus noster Jesus christus pridie  vs ad simili modo ⁊ c. ⁊ postea alijs omissis sumet eā ⁊ prosequet̃ vbi omiserat. ¶ Sed quid si sumpto corpore inuenit [*]aquam locovini ĩ calice quaʒ bibit. Rñ. Tho. in tertia parte questione octuage sima quarta tenet ꝙ est alia hostia ⁊ ali ud vinum sumendum ⁊ consecranduʒ. Quidam alij dicunt ꝙ propter scandalum nihil est reiterandum. ⁊ maxime cum non sit ieiunus. Sed tu tene opil. Sco. vbi. s̃. ꝙ solum est accipiendum vi num cum aqua ⁊ dicenduʒ. Simili mo do post dominus noster iesus christꝰ cenauit accepit calicem ⁊ c. vs vnde ⁊ memores ⁊ sic alijs omissis dicat. San guis domini nostri iesu christi custodiat animam ⁊ c. ⁊ sumat quia istud po test fieri siue scandalo. Nec ob. ꝙ non sit ieiunus quia est maius preceptum quod sumatur integre quam ieiuno stomaco. vt patet in capitu. comperimus. ⁊ capitu. relatum. de consecra. distin. ij. ¶ Quid faciet sacerdos si quando ha[*]bet aquā in ore ante deglutiat aduer tit. Rñ. Directoria. lib. j. tit. xvij. ꝙ si potest sine scandalo sputet in calice. et extrahet particulam hostie. ⁊ quam reponet in alio vase. ⁊ sic accipiat vinum et consecret vt dictum est et in eo ponat particulam hostie ⁊ sumat postea illam aquam si potest facere sine periculo vo mitus vel si timet de vomitu reponat aquam in sacrario. Et idem dicerem de particula ꝙ idem esset comburenda: et cineres in sacrario reponendi quando sine periculo vomitus recipere non posset. ¶ Quero quid faciet sacerdos quando [*]musca vel aranea cadit in calice. Rñ. ꝙ si cadit ante consecrationem proijciet il lud vinum ⁊ accipiat aliud cum aqua ⁊ faciat secundum ꝙ supra dictum est. §. decimoquarto. Si vero cadit post consecrationem extrahat eam ⁊ lauet cum vino nisi esset res venenosa. vel que ꝓuocaret vomitum quia tunc omnia simul essent reponẽda in vase alio ⁊ ali vinum cum aqua sumendum ⁊ cōsecrā dum vt dictum est in. §. decimoquarto ⁊ decimo sexto. ẜʒ Archidia. Hugo. Jo. de fanto. in capi. si per negligentiam de consecratione distinctione secũda. quia nihil adhominabile sumi debet occasione huius sacramenti. vt notat glo. in dicto capit. si per negligentiam. ⁊ finita missa accipiat sangunem illũ ⁊ igne comburat cum aliqua stupa vel panno lineo ĩ ipso madefacto ⁊ cineres ponat in sacrarto. ¶ Quid si gutta sanguĩs ceciderit. Rñ. [*]ꝙ si cederit super tabulam ⁊ similia lābatur si potest fieri sine horrore. ⁊ postea locus radatur ⁊ rasura comburatur. ⁊ cinis iuxta altare recondatur et sacerdos quadraginta diebus peniteat. Si vero cecidit super lintheum abluat̃ tribus vicibus calice supposito. ⁊ aqua ab lutionis iuxta altare condatur. ⁊ sacerdos peniteat quatuor diebus nisi peruenerit ad tertium lintheum quia tunc nouẽ. si vs ad quartum viginti diebꝰ penitat. de conse. distin. ij. c. si per negli gentiam. ¶ Quid si sumendo sanguinẽ remanet [*]particula in calice. respōdeo debet digito ad labiuʒ calicis adducere ⁊ sume re ⁊ nullo modo apponat vinũ ante eiꝰ sumptionem. quia vinum citius descẽderet. ⁊ sic sumeret nō ieiunus secundũ Sco. in quarto distinctiōe octaua. Quā uis ego arbitrer ꝙ etiā si apponeret vi num. ⁊ sic simul sumeret nō peccaret licet vinum citius descẽdat. quia q fit tali modo dicitur fieri simł. ꝑ ea que no tant̃ in. c. quia ꝓpter de elec. ⁊ in. l. con tinuus. ff. de verb. ob. ¶ Vtrum hostia non consecrata q̃ est [*]in altari vel gutta vini q̃ est in pede ca licis vel aliter a vino quod est in calice separata cōsecretur. Respondeo ꝙ non nisi hoc intendat sacerdos. j. questione prima detrahe. ¶ Quid si omisit aquam ponere in vi[*]no. Rñ. ꝙ si aduertit ante consecrationẽ hostie debet eam apponere reiterando vt. s̃. dixi. §. xiiij. quādo defectus est in vino ꝙ si aduertit post consecrationem hostie. sed ante consecrationem vini ap ponat nihil reiterando secundum Mo nal. Si post consecrationem vini aduer tit tunc ẜm sanctum Tho. in. iij. parte q. lxxxiij. nullo modo apponat. quia ap positio aque nō est de necessitate sacramẽti vt dixi. s̃. eucharistia. j. §. xvij. ¶ Quid si vinũ in calice cōgeletur. Rñ. [*]ꝙ sacerdos debet ipsum ante consecrationẽ resoluerevt habeat rationẽ actualem potus. si tamẽ non resoluit adhuc cōficit  vinũ cōgelatũ nō differt a non cōgelato nisi qualitate accidentali. ¶ Quid si ex frigore hostia dilabitur [*]in calicem. Rñ. ꝙ debet vlterius procedere nec est necesse aliquid reiterare secundum Thom̃. in. iij. parte. q. lxxxiij. Sed secundum Jnnoc. vt recitat Lau. in. iiij. dic. x. si aliqua pars remansit in manu frangat illam. et partem mittat in calicem quia prima casualiter cecidit. ¶ Quid si sacerdos non recolit se aliq̃ [*]dixisse. Rñ. ꝙ sacerdos non dʒ propter hoc turbari   multa dicit non recolit oĩa. Si tamẽ ꝓbabiliter constet aliqua omisisse si quidẽ sunt de necessitate sacramenti puta forma cōsecrationis dʒ reiterare ab illa forma ⁊ cũcta ꝑ ordinẽ ꝓse Si ꝟo non sunt de forma cōsecrationis si nō dʒ resumere in mutādo ordinem officij. sed dʒ vlterius procedere Tho. iij. parte. q. lxxxiij. ¶ Vtrũ semꝑ sacerdos celebrās debeat [*]sumere corpus ⁊ sanguinẽ. Rñ. ꝙ sic de ↄse. di. j. ꝑlatum. Si sacerdos deficit in missa alius qui sit ieiunus debet supplere vt. s̃. eucharistia. iij. in prin. ¶ Quid si alis casus necessitatis ali[*]cui euenerit puta ĩfirmitas ⁊ hmōi poterit ne sacerdos illi hostiā dare cũ aliā nō habeat cōsecratā. Rñ. ꝙ nō totā sed bene partẽ. ⁊ aliam partẽ ipse sacerdos sumere ẜm. S. Tho. in. iij. di. xij. Et idẽ credo etiam si non infirmitas. sed alia rationibilis cau. ¶ Quid si hostia inueniat̃ fracta añ cō [*]secrationẽ. Rñ. nihilominꝰ pōt cōsecrari nisi scandalũ in populo.  tunc aliaʒ accipiet.  fractio ⁊ quadratura ⁊ huiusmodi nō vitiant sacramentum. ¶ Vtrũ in memẽto viuorũ vł mortuoꝝ [*]debeat fieri aliquoꝝ noĩatio. Rñ. ꝙ non est necesse: nisi solũ vt supplicātis deuo tio reddat̃ effectꝰ. ar. xiij. q. ij. cũ grauia. ⁊. c. nō extimemus. no. gl. de cōse. di. j. c. visum. ⁊ se. ex qͦ pʒ ꝙ tm̃ singuloꝝ noĩa sunt expediẽda quāto ex eoꝝ noĩatione augmẽtat̃ deuotio celebrātis.  nō mi nus libet hʒ sub generali  si specialiter fierẽt. de conse. di. v. non mediocri ter. ⁊ no. glo. in d. c. visum. ¶ Vtrũ p̃fatio ꝓpria debet dici ĩ missa [*]ↄmemoratiōis seu votiua. Rñ. pa. ĩ. c. cō siliũ. de cele. missa. ꝙ si ꝓpria si hʒ solũ sũt. x. ab eccłia approbate. ix. hñtur ĩ. c. inuenimꝰ. de cōse. disti. j. s. Natiuitatis dñi epiphanie Quadragesime Pasche Ascẽsionis dñi Pẽtechostes sctẽ crucis Sctōꝝ Apostoloꝝ ⁊ sancte trinitatis. ⁊ in. c. sctōꝝ. lxx. di. ponit̃ decima de dña alie sũt delende de missali nisi ex spāli priuilegio sit cōcessuʒ vt fratribꝰ mino ribꝰ de beato Francisco ꝑ Sixtum. iiij. ¶ Vtrũ gloria in excelsis debat dici in [*]missis votiuis. Rñ. ꝙ nō vt in. c. ↄsiliũ. de cele. missa. nec etiā credo in vnũ deũ dicit̃ lʒ cōsuetudo derogauerit illi iuri quo ad gloria in excelsis q̃ r ĩ missis vo tiuis beate virginis: ⁊ qͦ ad alios etiam in missis spũs sancti minores tñ habẽt ex priuilegio vt possint dicere gloria in excelsis in missis spiritus sancti quas pro ecclesia dei celebrant. Dicit tamen Hosti. in. d. c. consilium deuotam cōsue tudinem nō reprobamus. ¶ Vtrũ perfusio post sumptionem san[*]guinis debeat fieri cum vino. Rñ. sic vt de cele. missa. c. ex parte. ¶ De quo debet missa celebrari. R. pa. [*]in. c. dā laicoꝝ. de cele. missa. ꝙ dʒ celebrari de eo de quo fit offiũ vnā missā peculiarẽ audiẽs vel dicẽs nō satisfacit p̃cepto  audiẽda missa  illa q̃ p̃cipit̃ est missa de festo vel  ẜm officiũ debet dici vt ĩ. d. dā laicoꝝ Credo tñ ꝙ secu lares ꝓpter ignorātiā excusent̃ sed non celebrātes ⁊ ꝓpterea in. d. c. dā et. c. et hoc de cōse. di. j. dicit̃ ꝙ tales misse peculiares seu votiue debẽt celebrari ĩ occulto ⁊ hoc ĩtelligo ĩ diebꝰ in quibꝰ s tenet̃ de p̃cepto audire missam vel ĩ ecclesia collegiata seu cōuentuali in qua quotidie est celebrāda vna missa de officio. vt ĩ cle. j. de cele. mis. ⁊ sic intelligo tex. in. d. c. quidā laicoꝝ.  si sit alius  celebrauit missaʒ de officio⁊ nō sit de p̃ cepto ꝙ missa audiatur potest quis mis sam votiuā dicere sine oĩ scrupulo et in publico ⁊ in secreto. Nec sufficit ẜʒ mo nal. ꝙ audiat introitum et huiusmodi diebus in quibꝰ tenetur de officio audire  missa dicitur cuʒ canone. vt pa tet in. d. c. quidam. ¶ Vtrũ missa de sctĩs tantũ valeat aĩa[*]bus defunctorum sicut si dicat̃ ꝓ defun ctis. Rñ. host. ĩ. c. ij. de cele. mis. ꝙ sic ⁊ ꝙ do. Hug. Car. dicebat ꝙ celebrando pro dña sciebat celebrare pro de functis. et ecōtrario. d. c. ij. ⁊ de conse. di. ij. quotiẽscũ Caue tamen  si ꝓmisisses spāliter ꝓ defunctis ꝓpriam missam dicere nō satisfaceres missam dicendo de domina rōne ꝓmissiōis. Jtem aduerte ꝙ hoc est verum quando maior deuotio q̃ quis dicit missam de domina ⁊ huiusmodi supplet vel sancti intercessio. ałs non. nisi quo ad veritatem sacramenti sed non quo ad veritatem orationũ.  plus valet ꝓ defunctis dicta. scm Pe. in. iiij. di. xlvj. ¶ Cũ bꝰ dʒ missa celebrari. Rñ. ꝙ pri [*]mo cũ indumentis debitis. q̃ ẜm Jnn. iij. vt recitat Dir. li. j. ti. vij. sunt calciamẽta amictꝰ alba singulũ manipulus stola. patena. ar. xxiij. di. ecclesiastica. xcv. dist. vinũ. xj. q. iij. ep̃s. de penis degradatio. li. vj. Et qualia debẽt essep̃di cta dicẽdũ ꝙ ẜm cōsuetudinẽ rōnalẽ re gionis seu cōgregatiōis ar. l. de bꝰ. ff. de legi. Et an debẽt esse benedicta: cōiter tenet̃ ꝙ sic. exceptis calciamentis et etiā singulo q de cōsuetudine nō bene dicit̃ ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xiij. ⁊ Sco. ea. dist. Sco cum igne. de cele. mis. c. vult. Et celebrās sine igne dʒ officio ⁊ beneficio priuari ididẽ. Tertio cũ calice corꝑalibus altari lapideo. ⁊ tribꝰ tobalis suꝑ eo. ⁊ missali hostia aʒima. vino ⁊ aq̃ q̃ ĩ minori quātitate dʒ poni quā de vino vt in. c. perniciosus. de cele. mis. ¶ Vtrũ peccet mortałr s sine aliqͦ p̃di [*]ctoꝝ celebrat. Rñ. ꝙ sic  sine igne ex a qua vel in pane fermentato si est sacerdos latinus: vel in vase lingeo vt pʒ in c. literas de cele. mis. vbi dicit̃ ꝙ debet talis sacerdos deponi ab officio et beneficio. Et idem in vase vitreo vel de auricalco aut ere de conse. di. j. vt calix. Jdem si sine altari lapideo ⁊ cōsecrato corporalibꝰ casula stola manipulo cingulo alba amictu vt in. c. j. de cōse. di. j. non tamen efficitur irregularis cũ non inueniat̃ iure cautũ hic siue faciat sciẽter siue ignoranter ẜm Ri. ⁊ Sco. in. iiij. di. xiij. lʒ mortaliter peccet de consec. di. j. ecclesie ⁊. c. concernimus cum duobꝰ c. sequentibus. et hoc intellige si scienter facit secus si ex obliuione manipulum vel stolam omisisset de calciamentis autem heredis non credo sit preceptum cum non inueniatur in iure. Vn de si quis ipsa omitteret non ex cōtemptu sed quia non habet nō peccaret. ar. d. c. j. Patet hoc ꝙ calciamenta nō sunt de necessitate.  sic oporteret habere specialia bꝰ nō vtemur nisi celebrando cuius contrarium seruatur cōiter. ¶ Sed vtrũ sine missali possit dici qui[*]dā dicũt ꝙpeccat mortaliter celebrans sine missali in quo ad minus nō sit canon: tum  exponit se periculo errandi tum quia cōsuetudo ita habet vt sine li bro in quo sit canō nō dicat̃. Et placet quia sepe optime memorie viri ĩ hoc er rāt. Canon secũdum communiorẽ opi. dicitur a Te igit̃ vs ad communionẽ ⁊ secundum durā. debet dici expedite ne musce veniẽtes. idestvane cogitatio nes perdāt suauitatem vngnenti. idest oratiōis ⁊ ne populus sastidium concipiat nō tamen nimis festinanter ne sacrificium fiat sine sale discretiōis ⁊ deuotiōis ⁊ debet legi in libro ne error cō tingat. Jdem dicerem de tribus tobalis si non haberentur quod sufficeret vna. Et no. quod preceptum est clericis vasa ⁊ vestimenta in quibus celebrari debet sunt munda ⁊ nittiua in. c. relin qui nolumus de custo. euch. ⁊ iō peccat mortaliter faciens cōtrarium. xiiij. q. j. ꝙ percipitur. ¶ Quarto debent esse saltẽ duo presen [*]tes celebrationi missarum. de conse. distinctio. prima hoc quo. Et hoc verũ in missa publica sʒ in missa priuata po test dici vno presente seruitore solũ qui respondeat in persona totius populi: vnde nemo sacerdos per se solus potest celebrare. vij. q. j. illud de filijs p̃sb. c. preposuit in fi. Episcopus vero sine dyacono celebrare non potest nisi necessitas cogat. xciij. dist. c. diaconi sunt in gl. in ver. habet. ¶ Vbi debet missa celebrari. Rñ. q in [*]oĩ loco cōsecrato ab ep̃o pōt libere cele brari de conse. distinct. j. ⁊. c. j. ⁊. c. sicut ⁊. c. sequenti. ⁊. c. nullus. Et hoc verum nisi sit interdictus et polutus. de quo supra. Consecratione eccle. §. viij. Fallit hoc in. c. autoritate. de priuil. li. vj. vbi ꝓhibetur celebrari in ecclesijs constru ctis ab exceptis in locis nō exemptis si ne licẽtia episcopi. Jtẽ licet minoribus ⁊ predicatoribꝰ celebrare in omni loco honesto cum altari portatili ab episcopo consecrato saluo iure parochiali q quidem ius ẜm Grego. nonuʒ in extra uaganti que incipit. Nos attendentes consistit circa oblationes decimas. et primitias solum. ⁊ hoc siue sit consecra tus locus vel non dummodo non sit in terdictus vel polutus. Et sic intellige. c. in his de priuil. vbi hoc priuilegium ponitur. Similiter episcopis licet in. d. c. fi. de priui. li. vj. de quo. s̃. interdictuʒ. vj. §. xxxix. Aduerte ꝙ sacerdos debet te nere hostiam ⁊ calicem quando consecrat super lapidẽ consecratuʒ ẜm Pet. de pal. ⁊ debet lapis esse ita magnus ꝙ saltem possit super eo capi totus pes calicis cum hostia de quo vide altare. Not. etiam ꝙ quicũ celebrans vel faciens celebrari diuina in ciuitatibus castris vel villis nisi quatenus a iure ei conceditur est ei interdictus ingressus ecclesie ipso facto cuiuscun ordinis vel priuilegij sit munitus. c. episco porum de priui. lib. vj. Jdẽ si in locis a iure vel a iudice prohibitis vt ibidem. ¶ Vtrũ de licentia episcopi possit cele[*]brari in loco non consecrato. Rñ. Jnn. in. c. j. de conse. eccle. vel alta. tenet ꝙ sic etiam sine licentia si modo habet alta re viciatum. Archi. post alios in. c. missarum de conse. di. j. ⁊ Panor. in Rubr. de conse. eccle. vel al. tenent ꝙ non etiā cum licentia episco. sed dico pro concor dia ꝙ in sua diocesi potest episcopꝰ da re licentiam vt in ecclesia non consecra ta vel oratorio possit quis celebrare cũ altari portatili consecrato ex necessitate vt no. glo. de conse. dist. j. vnicui. et xviij. q. ij. quidā. Jn alijs auteʒ locis nō potest dare nisi quando ecclesia deest. vt in. c. concedimus. de cōse. di. j. ar. d. c. fi. quia frustra concederetur episcopis illud priuilegium si haberent de iure communi. Aduerte tamen ꝙ in locoflu ctuanti vt in mari ⁊ fluminibus celebrare non licet alicui. Sʒ extra suā dio cesim nō pōt dare licentiam celebrādi in loco non consecrato. ¶ Qua hora potest missa particularis [*]celebrari. Rñ. ꝙ ab aurora vs ad nonam etiam in cōuentualibus ecclesijs potest quotidie celebrari. de conse. di. j. .§. in ieiunijs. ⁊. c. necesse est. Et hoc sequitur Sco. in. iiij. di. xiij. Nec ob. c. nocte. ⁊. c. solent de consec. di. j. ⁊. c. non liceat. xliiij. di. ⁊. c. ꝙ a patribus et. c. fina. lxxv. di. ⁊. c. vl. lxxvj. di. quia ĩtelligit̃ de solẽnibus missis ẜm Host. ĩ summa de cele. mis. Solẽnis vero debet dici in cō uẽtualibus ecclesijs hora sua. s. in vigĩ lijs ⁊. xxx. ⁊. iiij. temporibus hora nona. Jn festis hora tertia. Jn profestis hora sexta ꝙ tamen communiter nō seruat̃:  tardiꝰ dicitur in festis  alijs diebꝰ nō festiuis ⁊ excusant̃ vt pʒ in iure prealle. Et sic intellige gl. ĩ. c. j. de cele. mis. ⁊ alios doc. ¶ Vtruʒ possit dici missa de nocte. Rñ. [*]ẜm Host. vbi. s̃. ꝙ nō nisi in natiuitate dñi vel nisi ẜm Rod. de lnĩa ep̃i. vel superioris imminẽte necessitate puta  infirmus moritur nec habetur eucharistia. Alias eā ante aurorā celebrās pec cat mortaliter idẽ dicendũ de celebran tibꝰ ante dictũ matutinũ. ar. xj. di. c. in his ⁊. c. ecclesiasticaꝝ. ⁊ extra de cel. mis. c. j. ⁊ vl. ẜm Host. Siłr de prĩa dicẽdũ ẽ vbi est cōsuetudo ẜm Ho. quam quidẽ cōsuetudinẽ attẽdo ad primā q̃ dicit̃ in choro nō ad eā q̃ r a ṗuato. Vnde ĩ religiōe minoꝝ cũ multe misse dicantur de cōsuetudine ante primā non credo ꝙ volẽs missam dicere teneatur primo dicere primā  sic oporteret bis eā ali quādo dicere. s. per se ⁊ postea in choro ꝙ nō est necesse. ar. primi de cele. mis. ⁊ sic pʒ ꝙ possunt dicere missam licite añ  dicant primam. ¶ Quotiẽs dʒ missa celebrari. Rñ. in ec [*]clesijs cōuentualibus ⁊ collegiatis debẽt quotidie due misse celebrari. s. vna ẜm offm̃ ⁊ alia ꝓ mortuis. vt in. c. cum creatura de cele. mis. in tex. ⁊ ĩ gl. ⁊ colle giallter debẽt dici. Et dicit pau. ibideʒ quod peccant nō seruantes tñ communiter non seruatur. ⁊ sic non peccant. ¶ Vtruʒ quilibet sacerdos teneat̃ qͦt i[*]die celebrare. Rñ. ꝙ nō etiā in diebꝰ fe stiuis. vt pʒ in. c. quotide de cōse. di. ij. Exceptis habẽtibꝰ curā animarũ qui ad minus in diebꝰ festiuis tenent̃ cele brare nisi per aliũ satisfaciant populo ar. c. j. de cele. mis. Aduerte tamẽ ꝙ si sa cerdos ob sui indignitatẽ ⁊ sacramẽti reuerẽtiam abstineat non peccat ẜm. s. Bo. ĩ. iiij. di. xij. puta  pollutis ⁊ hmōi. Si vero stat pro quadā incuria ⁊ negli gẽtia sua ita ꝙ ad minus non celebret in precipuis festis. Et maximein illis ĩ quibꝰ seculares deuoti solẽt communicare. Peccat quidẽ ⁊ si nō mortaliter saltem grauiter vt pʒ per. c. dolẽtes de ce. mis. vbi valde tales reprehẽ dũt̃. Ri. vero in. iiij. di. xiij. tenet ꝙ tenẽtur in ta libus diebus celebrare. Jdẽ tʒ. s. Tho. in. iij. parte. q. lxxxj. ⁊ sic vr̃ q nō excusentur a mortali. qñ sine rationabili cā in talibꝰ diebus nō celebrant. Vnde di cit idẽ. S. Tho. ꝙ lʒ quo ad actus ordi nis qui pertinẽt ad corpꝰ christi misti cum nō teneatur nisi qui habet ex p̃latiōe vt predicare absoluere ⁊ hmōi tamẽ celebrare vt deo sacrificium reddat etiā si nulli hominum teneatur. Jdem etiā po nit in. iiij. di. xiij. ⁊ potest timere ne tan seruus ne quiabscōdit pe cuniā dñi cōdẽnetur. Quotidie autem celebrare laud abile est si modo ex huiusmodi celebratione nō minuatur reuerentia debita ad sacramentum ⁊ de uotio Si autem minueretur tunc aliquando cessandum est de quo vide. Eu cha. iij §. xxxvj. ¶ Vtrum institutio beneficij ꝙ s cele [*]bret omni die obliget institutuʒ ad sic celebrādum. Rñ. Pa. in. c. cōsuluisti de cele. mis. ⁊ in. c. significatũ de prebẽ. ꝙ nō quia talis institutio est illicita ⁊ da ret materiā peccādi. ⁊ ideo taliter insti tutus debet accipere interpretationeʒ ab isto tex. c. significatũ. vt scilicetĩ telligatur ꝙ dʒ celebrare ⁊ teneatur to frequẽtius potest salua honestate sua ⁊ debita reuerẽtia ⁊ deuotiōe ad sacramentum ⁊ sic intellige de quocun de neficiato. Similiter dic quando institueret̃ ad dicẽdũ missā peculiarẽ quo tidie  hoc nō obstāte pōt ⁊ dʒ dici de feria. c. quidā de cele. mis. ⁊ sic patet ꝙ quis aliquando tenetur frequẽtius ce lebrare. ¶ Vtrũ quis possit pluries dicere mis[*]sam in die. Rñ. Pa. in. di. c. cōsuluisti ꝙ nō. Facit. d. c. cōsuluisti ⁊. c. referẽte. e. ⁊ c. sufficit de cōse. di. j. Nisi in duobꝰ ca sibus. ¶ Primus in die natiuitatis ĩ qͦ tres possunt celebrari siue dicatur vna in media nocte: alia in aurora: ⁊ tertia inhora debita siue dicantur simul in die vel vna et post interuallum duas vel econtrario: quia sic hʒ consuetudo sed ante auroram non debet dici nisi vna. s. illa de media nocte. ¶ Secũdus respectu alicuiꝰ necessitatis vt puta  aliqua magna ꝑsona ve nit. puta ep̃s ⁊ siłes ⁊ qͦs nō decet trāsire diẽ ꝙ nō audiāt missaʒ. c. fi. de ṗui. lib. vj. ⁊ idẽ dic  quolibet alio magno viro. ar. c. j.  cele. miss. Similiter credo quādo esset dies festus preceptus ab ecclesia ⁊ aliqui nō audiuerũt missā lʒ nō sint ita magni dñi ꝑ eandẽ rationẽ itẽ si aliquis infirmaret̃ ad mortẽ ⁊ nō haberetur corpus xp̃i pro eo cōicando Addit gl. tertiũ casum ibidem. i. si esset cōsuetum in aliqua ecclesia ꝙ dicātur due misse vna ꝓ viuis alia ꝓ mortuis ⁊ nemo est qui sit aptus nisi vnus solũ. tũc poterit ambas dicere. ¶ Quartus ꝓpter paupertatẽ eccłiarũ vel raritatẽ sacerdotũ. xxj. q. j. c. j. in fi. ⁊ de ele. c. du dũ. x. q. iij. vnio. ¶ Quintꝰ quādo due misse proprie occurrũt dicẽde puta de vigilia ⁊ de festo ⁊ nō est nisi vnus sacerdos  possit. extra de cele. miss. ca. j. ⁊. c. referẽte ẜm Ber. ⁊ Hostien. in. di. c. cōsuluisti. Jntellige quādo in omnibꝰ p̃dictis casibꝰ ꝙ potest plures dicere: dum tamẽ purificationem non receperit ⁊ sit ieiunus ałs nullo mō liceret de cele. mis. c. ex parte. Jtẽ ꝙ nō dicat nisi duas  plures nō licet nisi in natiuita te ẜm cōmuniter doc. ¶ Quid si post sumpsit cōmunioneʒ [*]haberet hostiā consecratam que super fuit. Rñ. ẜm. Pe. q si cōmode nō hʒvñ honeste conseruet ei licʒ sumere dum mō sit ieiunius. ar. de ↄsecra. dis. j. c. tri bꝰ gradibꝰ. Secꝰ si esset dicẽdũ de reli quijs q̃ etiā lʒ acceperit purificationẽ ante de ipsis aduerteret. tamẽ postea sunt sumẽde tum quia non possunt sic seruari immo leuiter amitteret̃ ꝓpter eoꝝ paruitatem. Et in isto casu ex qͦ est in actu purificatiōis ⁊ recollectiōis re liquiarũ quicquid dicit̃ fieri incōtinen ti. i. quasi simul sumeret oĩa ante cẽseatur nō ieiunus ꝑ eaque notantur in c. olim el. j. de resti. spolia. ĩ gl. ⁊ ꝑ Bar. in. l. j. ff. de verbo. ob. Q bene not. pro scrupulosis. ¶ Quid de illis qui propter adulatio[*]nes seculariũ plures missas celebrāt ĩ die. Respōdeo ꝙ peccāt mortaliter. vt ĩ c. sufficit de cōsecratiōe di. j. Multo ma gis si ꝓpter pecuniam.  simoniacus est saltẽ mentalis si peccatum nō inter uenit expressuʒ. Si ꝟo interuenit esset mentalis ⁊ realis ⁊ teneretur restituere quicd accipit pauperibꝰ ⁊ de neces sitate vt. j. Simonia septimo in prin. ¶ Pro quibus debet dici missa. Rñ. q [*]generaliter ꝓ omnibus viuis ⁊ defũctis mortuis in statu purgatorij de cōse. di. j. c. visum. ¶ Vtrũ sit dicẽda pro paruulis mortu [*]is. Rñ. S. Tho. in. iiij. q sic pro pueris baptiʒatis nō quia eis prosit ad re missionem pene quā non tollerant nec ad augmentum glorie. sed potius celebratur ad commendandum redemptionis mystrium. ¶ Vtrum liceat orare pro excommuni [*]cato. Rñ. Hostien. in summa in memen to etiaʒ specialiter ⁊ etiam in alijs ora tionibus que fortiter dicuntur genera liter tamen non specialiter. quia nō lʒ de sen. excō. nuper. ¶ Quid dicendũ si presbyter  ꝓmisit [*]alicui dicere vnā missam de dña ⁊ alte ri separatiʒ aliā ꝓ aĩa matris ⁊ patris eius. ⁊ tertio ꝓ salute sua ⁊ similibꝰ dicat solũ vnā missam de dña cum collecta. Deus qui nos patrẽ ⁊ matrẽ ⁊ aliā collectā. omnipotẽs sempiterne deꝰ mi serere famulo tuo ⁊ c. intendẽs p̃dictis oĩbꝰ satisfacere. Rñ. ꝙ suꝑ hoc fuit diuersa opi. Vñ pro intelligẽtia ẽ sciẽduʒ ꝙ missa q̃libet q̃ dicitur respectu operis operati gñalitervalet oĩbꝰ viuis de functis existentibꝰ in charitate  non sũt in patria. Secũdo vʒ singulariter il li qui eā dicit si digne celebrat. Tertio valet specialiter si sũt in statu gr̃e illis  faciũt eā dicere ꝓ se vel quibꝰ p̃dictĩ vel sacerdos per intẽtioneʒ applicant. Quātũ igitur ad generalẽ participatio nẽ sacerdos nihil pōt disponere nec dʒ tũ ad singularẽ siłr nō debet ordine charitatis eā alteri tribuere  nemo  bet p̃sumere se haberevltra necessitatẽ de merito. tũ ꝟo ad tertiā specialẽ. q̃ est alteri applicabilis ꝑ intẽtionẽ dicẽdũ ẽ ꝙ nō minꝰ habebit bet hoꝝ triũ  si ꝓ singulo eorũ singulariter eā dixisset. Rō  deus nōequaliter nevno modo acceptat meritũ misse aplicatuʒ isto tertio mō. sed ẜm ꝙ sue bonitativr̃ cōsiderata deuotione ⁊ ceteris q̃ cōcur rũt in eo  eā dicere facit. Vnde aliquā do vna missa posset liberare vnā animā de purgatorio cũ tāta charitate mo uere posset se s ad faciẽdũ dicere quā nō faceret liberare aliꝰ faciẽdo dicere viginti vel triginta. Et sic tũ ad hoc talis sacerdos satisfacit.  quilibet pre dictoꝝ triũ nō minus habebit de meri to  si ꝓ quolibet eoꝝ singularitervnā dixisset. Et sic intelligo opi. illoꝝ  dicũt nō minꝰ valere vnā missam ꝓ oĩbꝰ  si singułr ꝓ quolibet diceret̃ de cōse. d. v. in. c. nō mediocriter. Nec ob. ꝙ dicũt dā ꝙ meritũ tali mō acceptũ ẽ fini tũ ⁊ iō quādo pluribꝰ diuidit̃ minꝰ li bet habebit verũ si quilibet tantũ haberet nisi alteri cōmunicaretur sʒ non est sic. sed tantũ quilibet habet de ista finitate tũ videtur diuine bonitati ⁊ est tātũ ꝙ sufficeret pro oĩbus aĩabus liberādis. si modo sic merita nostra me rẽtur:  missa respectu operis operati nihil aliud est  applicatio meriti pas siōis christi. quod per tale sacrificiũ im mediate applicatur illi ꝓ quo dicitur. ⁊ ideo sicut licet multis dictũ meritum possiōis christi applicetur nihilominꝰ quilibet nō minus habebit  si soluʒ sibi fuisset aplicatũ.  nullus ex toto potest eũ habere. sed in tātũ intum vr̃ diuine bonitati ip̃ʒ pro tale accepta re ẜm eius  dicere facit deuotionẽ et propterea ꝓpter meritũ passiōis christi q per sacr̃a applicat̃ nō minus effi cacie habẽt si simul multis conferātur  pro vno solo. sʒ quilibet tm̃ habebit tuʒ videtur diuine bonitati pro quo libet acceptare. hoc pʒ ĩ baptismo  si multi baptiʒātur in necessitate nō minꝰ habebũt de remissione ⁊ sic de alijs sacramẽtis. Secus de alijs bonis a sacramẽtis. eo quia cũ non sint applicatiua meriti passiōis christi. Jdeo si plu ribꝰ cōicabuntur quilibet minus habe bit respectu operis operati. ⁊ ex hoc pʒ quare missa magis vlʒ ad remissioneʒ peccatoꝝ ⁊ sacramẽta  alia opera.  est propter meritũ passionis christi q deo patri offertur pro remissione illoꝝ quibus applicatur q nō sit in illis bo nis. Quo vero ad meritũ generale. sic nō satisfacit.  to plures misse dicũtur. tāto magis aĩe viuentium existen tiũ in gratia. ⁊ anime in purgatorio re lenātur. vnde magis fuissent reuelate si dixisset tres missas  si solum vnaʒ. Vnde tum ad hoc nō satisfacit p̃sertim qñ plures misse dictefuissent si ip̃e nō acceptasset. ⁊ ideo tenetur satisface re vł in missis vel in alijs bonis ꝑ spā lẽ applicationẽ. Que credo si fiāt nō so lũ in vna missa. sed etiā in pluribꝰ ⁊ in alijs orationibus ⁊ bonis sufficienter satisfaciet sicut faciũt boni religiosi  intendũt satisfacere. nedum in missis. sed etiam in reliquis orationibus. Vn de credo attenta consuetudine. ⁊ etiaʒ quia non pautiores misse propter hoc dicuntur ꝙ religiosi qui sic pro duobꝰ aut tribus vel alijs celebrant simul vt dictum est qui etiam intendunt specia liter in omnibus missis ⁊ alijs bonis que faciũt predictis satisfacere ꝙ opti me satisfaciunt nec illi qui talibus faciunt dicere minus habebũt de subsidio misse. sʒ etiā suꝑ habũdanter ꝙ si aliter dicere facerẽt. Aduertetñ ꝙ si spe cialiter ꝓmisisset dicere mis. de dña vel de spũsancto vł ĩ tali altari aut tali die tenetur seruare promissuʒ aliter nō satisfaceret promissioni dicẽdo missaʒ de alio vel in alio loco. Et sic concorda opi. que no. in. di. ca. non mediocriter ⁊ in quarta dist. xlv. ¶ Vtrũ idem erit si sacerdos ex motu [*]suo diceretvnā missam pro tribus quo ad meritũ speciale. Rñ. ꝙ nō  sic ad meritum tale nō cōcurrit nisi sola motio sua. que vna nō tantum valet sicut due vel tres respectu operis operantis ⁊ ideo minꝰ habebũt de isto merito spe ciali. Jdẽ dic qñ vnus facit vnam pro pluribus dicere per eandẽ rationẽ. Et istud est ꝙ dicũt theo. vbi. s̃. quomodo vna missa specialiter ꝓ aliqͦ dicta plus ei vlʒ  quādo dicit̃ generaliter ꝓ młtis secus esset si ip̃e sacerdos ꝓ aliqͦ diceret vnā missam ⁊ in eadem intenderet satisfacere ꝓ aliquo alio qui eum ro gauit. eā dicat pro anima sui patris  sic respectu operis operātis nō minus valeret.  sic ibi sunt due motiones ꝙ non esset in primo casu. ¶ Quid de illo  celebrat vt deꝰ perdat [*]aliquẽ vel aliquos. Rñ. ꝙ peccat morta liter. ar. xxvj. q. v. quicun. nec nocet ei ad cuius perditionẽ sit cum natura sa cramenti sit vt prosit ar. j. q. j. c. si. auteʒ deus no. Jo. ⁊ archi. j. q. j. dicunt el. pri mo. Posset tamen excusari a mortali quando tales sunt inimici reipublice ⁊ impeditores bonorumvt dictum est. s̃. inuidia. ¶ Vtrũ statim post celebrationẽ mis[*]se sit comedendũ. Rñ. ꝙ non de iure vt in. c. tribus de conse. di. ij. sed de cōsuetudine nō seruatur illud ius. Debet er go ẜʒ Pau. ĩ. c. ex parte. de cel. mis. tam diu stare donec ille reliquie sint verisimiliter in corpore corrupte. Addo etiā ꝙ donec aliquas gr̃as post missaʒ deo retulerit. ¶ Vtrũ tātum valeat missa boni sacer[*]dotis sicut mali. Rñ. ẜʒ ꝙ colligo ex sā cto Bo. Ric. ⁊ Sco. ⁊ sctō Th. in. iiij. d. xiij. ꝙ qͦ ad sacramẽtũ sic est equalis. j. q. j. c. intra. Quo ꝟo ad oratiōes q̃ ĩ ipsa dicũtur intũ proferuntur ex perso na totius eccłie sic similiter tātũ valet. Jntum vero habẽt efficatiam ex deuotione orātis sacerdotis sic plꝰ valet missa bonisacerdotis  mali. Et iō bñ facit qui libẽtius audit missaʒ boni sa cerdotis dũmodo in substantialibꝰ nō credat excedere  periculose errare ẜʒ predictos doctores. ¶ Quis tenet̃ audire missaʒ. Rñ. ꝙ de [*]precepto libet  nō est excōicatus nec ĩterdictus aut legitime ĩpeditus diebꝰ festis ab eccłia preceptis de qͦ. s̃. ferie. §. xlij.  bona honestate quilʒ oĩ die maxĩe ep̃s vel religiosus aut eccłiasticus ⁊ ar. c. fi. de ṗui. li. vj. quādo sit mor tale peccatum nō audire in festo vide in. d §. xlij. ¶ Vtꝝ a qͦlibet sacerdote eā dicente sit [*]audiẽda. Rñ. ⁊ dicvt. s̃. clericꝰ. viij. §. ij. ¶ Vtrũ sit audiẽda in ꝓpria parochia [*]li ecclesia in diebꝰ festiuis. Rñ. ẜm pa. ĩ. c. vt dñicis  parochi. ꝙ sic nisi ex ali qua cā legitima alibi audire velit puta:  parochianus ẽ ↄcubinariꝰ publi cus vel vt deuotius audiat  melius officiat̃ vel ꝓpter predicationẽ ⁊ hmōi. Si ꝟo alibi audit ex cōtemptu proprij sacerdotis dicit ꝙ facit cōtra p̃ceptum superioris ⁊  eũ admittit dicit ꝙ quo dāmodo cōmittit furtũ. Sʒ tn dic ꝙ de iure ĩ maximis festiuitatibꝰ sicut sunt festa dñi nr̃ ⁊ beate Marie ⁊ Johānis baptiste ⁊ similia quilibet tenet̃ audi re missam aut in eccłia parochiali aut ĩ publico oratorio facto a ppło ẜʒ gl. in c. est s extra de ↄse dis. j. Et a fortiori pōt audire in eccłijs mẽdicantiũ ⁊ reli gioso. autoritate sedis apłice edificātis ĩ oratorijs aũt priuatis audiẽtes nō sa tisfaciũt sicut est in domibꝰ disciplina toꝝ. sʒ an peccẽt mortałr tałr audiẽtes si postea non audiunt ĩ parochiali vel publico oratorio aut ecclesia religioso rũ dico ꝙ nō  nullo cauet̃ iure ꝙ hoc sit preceptũ: nec ob. c. si s extra  ibi nullũ verbũ est positũ laicis ꝙ sit p̃ceptum sed solũ clericis ne celebrẽt predictis festiuitatibꝰ in talibꝰ oratorijs sine iussu vel ꝑmissione ep̃i. siłr nō ob. ꝙ ibi dicit̃ ꝙ ad parochias ẽ legitimꝰ ordinari ius cōuẽtus ergo ad ałs nō erit legitimus  nō sequit̃ cũ ↄtineat absurdũ sensum  ibi dr̃ ꝙ in ciuitati bus aut parochijs ĩ p̃dictis festis. audiatur. ergo etiā alibi est legitimꝰ cōuẽtus nō ob. ẽt predictũ. c. vt dñicis.  si quis bñ attẽdit nihil p̃cipit̃ laicis. nec etiā oĩbus facerdotibꝰ. sed solũ sacerdotibꝰ parochialibꝰ imponit̃ ꝙ eij ciāt illũ qui contempto proprio sacerdote ergo si audiat ĩ aliqua ecclesia q̃ nō sit parochia a sacerdote non parochiali nō debet expelli. ergo licite pōt audire. Et ꝙ solũ parochialibus preci piat pʒ in verbo alterius ꝙ est relatiuũ ex duobus tm̃ ⁊ alius alia aliud ex pluribꝰ licet ꝓmiscue vtamur. ⁊ iō nisi haberet parochiā nō dicitur alteriꝰ:  predicta relatiua faciunt positionẽ re gnlariter eiusdẽ qualitatis. Jtem posi to ꝙ esset aliquod ius preceptum esset abrogatum per contrariam consue tudinem. vt supra. Consuetudo §. ix. patet. Misericordia ẜm Augusti. ix. de ciuat. dei est aliene miserie in corde nostro compassio qua si possumus subuenire cogimur ẽ etiā misericordia diminutiua penarũ quā impedire non potest excessus ire Et no ta ꝙ misericordia pietas ⁊ clementia ⁊ mansuetudo conueniunt in tum in eundem effectum concurrunt que scʒ est prohibere mala proximorũ sed differũt tuʒ ad motiuum: quia mĩa hoc facit ex amicitia habet cũ proximis. Pietas vero ex reuerentia  habet ad aliquẽ superiorẽ. s. deum vel pareutem Māsuetudo intũ remouet iram inci tātẽ ad vindictā. Clemẽtia vero hoc fa cit ex animi leuitate intum iudicat equũ esse vt s ampliꝰ nō puniat̃ Crudelitas tamẽ q̃ culpā attẽdit sed modũ ĩpuniẽdo excedit opponit̃ ꝓprie clemẽ tie q̃ r ꝑ quandam animi leuitatẽ siue dulcedinẽ ꝑ quā s est diminutiuꝰ pe narũ. Seneca ꝟo. li. ij. de clemẽtia dicit ꝙ clemẽtia est leuitas suꝑioris ad inferiorem. Māsuetudo aũt cuiuslibet ad quẽlibet. Sepissime tamẽ accipit̃ mĩa pro clemẽtia ⁊ māsuetudine ⁊ pietate. ¶ Que sunt oꝑa mĩe spũalia. Rñ. ꝙ. vij. [*]in hoc versu cōtẽta. Cōsule. s. dubitātẽ ꝑ doctrinā: castiga. s. ꝑ correctionẽ solare afflictũ. Remitte iniuriā fer defectus alioꝝ. Ora ꝓ oĩbꝰ ⁊ doce ignorātes ⁊ q̃ sunt oper a misericordie corporalia habes. s̃. eleemosyna. §. ix. Moderamen inculpate tutelle d est vide. s̃. defensio. .§. iij. Modestia r a mō q̃ aliqñ est in mo derādo motũ animi ab excellentia per humilitatẽ aliquādo a ꝑtinẽtibꝰ ad cognitionẽ vt est studiuʒ. Aliquādo quo ad corꝑales actꝰ ⁊ actio nes vt decenter fiant ⁊ non scurriliter ⁊ hmōi. Aliquādo ꝟo qͦ ad apparatũ exteriorẽ. Et iō modestia ẽ circa minora. Tẽperātia ꝟo est in refrenatione dele ctatiōis boni difficilis et ꝓpterea differt ab ea ẜm Tho. ij. ij. q. clx. arti. ij. Mollities opponit̃ ꝑ seuerātie ẜm philo. vij. ethi. dicit̃ em̃ ꝓprie ẜm philo. mollis  recedit a bono ꝓpter tristitias causatas ex defectu electionum quasi cedẽs debili mouẽti. dicitur etiā alio modo in munditia seu voluntaria pollutio vt patet ex glo. j. cor. vj. ibi nec adulteri nec molles vbi glo. j. muliebria pacientes. Et isto modo semper est mortale peccatum vt ibi patet. Sed primo modo non semper sed quando recedit a bono necessario faciendo. Monachus grece latine singularis dicit̃ quia dʒ esse sing. i. separatus a conuersatione seculari. vt. xvj. q. j. c. j. iuncta glo. ibidẽ. Vn de ibidem in. c. monachus dicitur monachus non doctoris sed plangentis officium habet qui vel se mundum lugeat ⁊ domini pauidus prestoletur ad uentum. hec ibi. De hic notatis. ⁊ d sit monachꝰ ⁊ vnde dicat̃ ꝙ est vnus vel singularis  per se solus agere dʒ no. gl. ĩ. l. decernimus. C. de epi. ⁊ cle. ⁊ ĩ aut̃. de mona. .§. scimꝰ in ver. monasticam et an sit in potestate patris monachꝰ. no. Bald. in l. deo nobis. §. hoc etiā. C. de epi. ⁊ cle. et Alexā. in. l. si sub conditione. ff. de libe. ⁊ posthu. ¶ Jn quo differt monachꝰ a conuersis [*]⁊ oblatis. Rñ. pa. in. c. nō est. de regula: ꝙ cōuersi sunt qui obtulerũt se sua mu tando habitum ⁊ profitẽdo tamen lai ci sunt  non promouẽtur ad ordines. Oblati vero sunt qui se ⁊ sua obtulerũt mona sterio habitu tamẽ non mutato. Et vt dicit gl. xxvij. q. j. vt lex. Jsti cōuer si ⁊ oblati magis astringũtur monasterio  monachi vnde nec etiā causa ar tioris religiōis possunt transire ad alia monasteria  petāt a supertore licentiam quia efficiũtur quasi serui mona sterij. Monachi vero hodie ꝓprie sunt qui ⁊ habitum mutant et profitentur ⁊ ꝓmouentur ad ordines. xvj. quest. j. in multis. c. ¶ Vtrum monachus possit p̃fici in ali [*]qua ecclesia. Rñ. Pau. in. c. monachi. de statu mona. ꝙ solus non. vt in. c. secũdo eodem titu. ⁊ in clemẽ. ne in agro. §. ad hec eodem titulo. Cum socio ꝟo mona cho potest de licẽtia sui abbatis aliter non. lviij. distĩctio. capitu. primo ⁊. secũ do quia nō hʒ nec velle nec nolle ĩ hoc capitulo si religiosus ⁊. c. quorũdam. de ele. lib. vj. Additio limitat hoc Pa. vbi supra verum quando ecclesia est subiecta monasterio. Secus si non. est subiecta monasterio  cum desinat es se monachus monasterij non tenet̃ ab bas sibi dare socium. ¶ Vtrũ monachus possit habere curā [*]aĩarũ. Rñ. pa. in. c. j. de ca. mo. ꝙ non in ecclesia vbi monachi collegialiter habitāt. sed debet ab ep̃o capellanus institui qui populũ regat de ↄsilio mona chorũ. Jn alijs autem locis possunt de putari vt patet in. d. §. ad hec. dũmodo non solus vt dictum est. ¶ Vtrũ possit monachꝰ fieri canonicꝰ [*]ecclesie secularis. Rñ. ꝙ nō. c. in noua. xvj. q. vij. de elec. cũ cām q̃ inter secũdũ Jo. lxxxiiij. dist. quorundam. ¶ Vtrũ monachus possit prefici eccle[*]sie quorũcũ regulariũ. Rñ. ꝙ non vnde si eligit̃ s alteriꝰ religiōis in p̃latũ non valet electio cle. cum rōni. de elec. ¶ Vtrũ possit eligi in ep̃m. Rñ. ꝙ sic vt [*]in. d. cle. cum rationi. ¶ Vtruʒ monachus deputatus alicui [*]ecclesie etiam episco patus teneatur ad obseruantiā regule sue. Rñ. ꝙ sic tuʒ ad tria substantialia regule ⁊ vt habitum deferat etiam si sit ep̃s. de vj. et ho. cle. c. clerici officia in fi. nec ex eo ꝙ habet administrationẽ dicit̃ habere proprium  eam tantũ hʒ rōne officij sibi impositi de sta. mo. c. monachi. §. j. Jn obediẽtia vero distinguitur  si trāsit ad ep̃atum ex toto absoluitur a iurisdi tione abbatis. xviij. q. j. c. vnico. si vero transfertur ad ecclesiam secularẽ q̃uon est subiecta abbati suo nec in spiritualibus nec in temporalibus ex toto eximitur ab obedientia abbatis. xvj. q. j. in parochia. si vero sit solum subiecta abbati in temporalibꝰ sic eximitur ab obediẽtia abbatis quo ab spiritualia. xvj. q. ij. visis ⁊. c. sane. si vero sit subiecta quo ad spiritualia solũ sic eximitur quo ad temporalia. Si vero sit in omni bus subiecta sic ex toto obediet abbati quo vero ad alia a tribus votis et ab habitu non eximitur absolute. Nam ab esu carniũ tenet̃ abstinere sicut ante nisi dispensaretur cum aliquo mona cho a papa vt solus perficeretur alicui ecclesie ⁊ sine scandalo illorum ⁊ quibus viuit non posset abstinere  tunc comedere posset ẜʒ Gof. allegat. c. ss. dist. xlj. factus ep̃s ẜm host. ⁊ videt̃ se gl. in. c. carnẽ de cōse. di. v. etiam pōt co medere Jeiunia ꝟo ⁊ silẽtiũ ⁊ vigilias seruare nō tenet̃ vt dicitur. xvj. q j. c. ne mo ⁊ breuiter si attendatur verba. d. c. nemo. dicoꝙ ab illis solummodo absol uit̃ ꝑceptis regule q̃ commode nō pōt seruare cũ exercitio prelationis sibi im posito sʒ illa q̃ ne dũ nō ĩpediũt officiũ p̃latiōis immo potiꝰ adiuuāt: credo ꝙ teneat̃ seruare q bene no. Et sic intellige. xx. q. j. monachum. ¶ Sed quid de officio. Rñ. vide. s̃. ho[*]re. §. xv. ¶ Sʒ pone ꝙ p̃dictꝰ monachus indi[*]get aliqua dispẽsatione ad quem recur ret. Rñ. ꝙ si talis ecclesia subest abbati in spiritualibꝰ ad ipsum abbatẽ recur ret si vero subest ep̃o tũc ep̃m habebit loco abbatis. c. si quis monachꝰ. xvj. q. j. Si ꝟo sit exẽpta illa eccłia ⁊ ĩmediate sub papa sit oportebit ad ip̃m papā re currat ar. eoꝝ que dixi. s̃. exẽptus. §. vj. ¶ Que sunt que precipiuntur vel pro[*]hibẽtur monachis specialiter in iure. Rñ. ꝙ sunt. x. q̃ no. in. d. cle. ne in agro. primum quod precipit̃ est debitũ habitus debiti secundum formam in. d. cle. positam. Secundũ ꝙ omni mẽse cō fiteantur ⁊ suscipiant eucharistie sacra mentum. Tertium ꝙ ille qui pre est exponat regulam vulgariter capitulo vel ab alio exponi faciat. sed predicta solum astringunt monachos nigros vt in. d. cle. nota. Quartum ne vtantur camisijs vt in. c. cum ad monasterium de sta. mo. Quintum ꝙ seruẽt silẽtiũ conti nuum in dormitorio refectorio ⁊ oratorio. Jn claustro vero certis horis ibidẽ. Sextum ꝙ faciant capitula de triẽnio in triẽniũ. c. in singulis. eo. ti. Septimũ aucupationes ⁊ venationes interdicũtur eis. d. cle. ne in agro. Octauuʒ ne ad curias principum vadant vt suis monasterijs damnum inferant aliter sunt excommunicati illi qui administratio nem non habent. nonuʒ ne arma infra septa monasterij teneant. ⁊ de isto et su periori vide. s̃. excōmunicatio. vij. casu. xxxviij. Decimum ne carnes comedant nisi in necessitate vt. in. d. c. cũ ad mona sterium multa sunt alia que ne dũ eis sed etiam omnibus religiosis sunt pro hibita. q̃ vide. j. religio. §. lxv. ¶ Quid de monachis qui ĩ illis mona[*]sterijs comedunt carnes in quibus memorie nō extat ꝙ non comedunt̃. Rñ. d. car. consuluit vt recitat pa. in. d. c. cum ad monasterium ꝙ impune possunt co medere vt ex quo ipsi non fuerunt autores nec apparet ex qua causa fuit introductum potest presumi ex aliq̃ causa legitima introductum. Secus quando ex corruptella. quia non excusantur de consue. c. cum tanto. sed de hoc dic vt. j. religiosus. §. xxij. ¶ Vtrum appellatione monachorũ ve[*]niant alij religiosi. Rñ. pa. in. c. ex ꝑte de postulādo ꝙ quādo cōstitutio emanat respectu religionis. lʒ loquat̃ de mona chis tñ extẽdit̃ ad oẽs religiosos cuiuscũ religionis. Et hoc nisi possit assignari ratio diuersitatis inter eos ⁊ mo nachos. quod nota. ¶ Vtrum monachus possit cōfiteri epi [*]scopo vel penitentiario. Rñ. ẜm Rodo. ꝙ sic nisi sit exemptus vel priuilegiatꝰ a papa. Monasterium. an obligetur ex fa cto monachi. Rñ. ꝙ nō ne ex delicto ne contractu nisi in duobꝰ casibus. Primus si hoc sit ver sum in vtilitatẽ monasterij.  in tantũ tenet̃ ⁊ nō plus. ar. x. q. ij. hoc ius. Scs si a cōuẽtu sit admissa administratio  in tm̃ intuʒ se extẽdit administratio. in tm̃ obligat̃ ⁊ nō plus ẜm Jnno. in. c. olim de priuile. Et hoc intelligo taʒ de monacho  abbate. Facit in arg. ꝙ nō obliget̃. insti. de aut̃. tuto. in princi. vide glo xj. q. j. de persona. De monasterio ⁊ ꝙ dicat̃ ꝓpter mo nachos nō sine monachis. no. Bal. ĩ. l. j. col. ij. C. de insti. ⁊ substi. sub ↄdi. facta ⁊ ꝙ legatũ monasterio factuʒ in dubio debeatur monasteria monialiuʒ:  p̃sumitur pauperius  monasterium monachorum: vt per Bal. in. l. cum multe. C. de dono. ante nupt. ¶ Vtrum possit acquiri per monachuʒ [*]obligatio alteri monasterio. Rñ. sic etiā per monachum fugitiuũ. vt. ff. de acqui. poss. l. j. xviij. q. ij. Abbates. ¶ Vtrũ relictũ monacho cũ tali ↄditio[*]ne ꝙ nihil acquirat̃ monasterio valeat. Rñ. ꝙ nō. nisi talis cōditio intelligat̃ ꝙ nihil acquirat̃ monasterio respectu vti litatisnō respectu iuris. sicut no. bal. in aut̃. excipit̃. C. de bo. q̃ libe.  tunc vlʒ q est dicere ꝙ conuentꝰ ꝑmittat illum administrationẽ habere relicti: sicut et seruꝰ r habere ꝓpriũ. vt. l. is qui suis. ff. de manu. ⁊ facit q legit̃ ⁊ no. in gl. l. lucius. §. tres heredes. ff. ad tre. q dẽ dictũ Bar. Limito veꝝ quādo talis administratio refert̃ ad casum licitũ. s. vt dispẽset ĩ pios vsus quod religiosis lʒ etiā. de testamẽ. c. ij. li. vj. vel vt cōuer tat ad vsum vestimentorũ vel librorum ⁊ hmōi. Nō autem liceret vt posset administrare ad libitũ illa bona tan ꝓpria etiam de licẽtia pape. d. c. cum ad monasterium. ¶ Quid si abbas nō vellet consentire vt predictam licitā administrationem [*]susciꝑet. Rñ. relictũ nō valebit ⁊ remanebit ap grauatũ. l. vnica. C. de ca. tol. ⁊ glo. in. d. §. tres heredes. ¶ Vtrũ bona ingrediẽtis pertineant [*]ad monasteriũ iure successiōis an iure traditiōis iter viuos. Rñ. ꝙ magna est cōtrouersia inter doc. ⁊ gl. iure ciuił. de quo vide Alb. in aut̃. ĩgressi. C. de sa. sā. eccle. Sed tu tene verius esse ꝙ iure suc cessionis. Attamen si lesum fuerit pote rit restitui ad minoris similitudinẽ. vt C. si vt ab here. se ab. per totum. ¶ Quid de bonis ingrediẽtiũ ordineʒ minoꝝ aut aliorum  nihil pñt habere. [*]Rñ. Alber. in. d. aut̃. ĩgressi recitat opiquatuor. ¶ Prima ꝙ habeant̃ pro dere lictis. ¶ Secũda ꝙ ꝑtineant ad venien tes ab intestato. ¶ Tertia ꝙ ad ep̃m in cuius diocesi subsunt. ¶ Quarta ꝙ ac rantur ecclesie Ro. cui subsunt et inde alātur. Et hoc ẽ verior de quo nō me ex tẽdo  habent oẽs tales priuilegia in huiusmodi quibus oportet stare. ⁊ vide s̃. legatum. j. §. v. ¶ Vtrũ acquisitũ ꝑ monachũ expulsuʒ [*]vł fugitiuũ efficiat̃ monasterij sui. Rñ. vt colligo ex no. ab Jnno. ĩ. c. cũ olim. de priui. ⁊ Host. in ti. de ĩfan. expo. ⁊ alios ꝙ si monasteriũ noluit eũ recipere vel maior pars capituli: sic erũt ep̃i vel alteriꝰ monasterij si ip̃m est ĩgressus. Si ꝟo solus abbas vel minor ꝑs fuit ĩ culpa. sic acquiret monasterio suo: si aũt nō curauit redire talis monachus. ⁊ totuʒ monasteriũ vidẽs eũ vagabũdũ neglexit. sic similiter acquiret ep̃o vel alij mo nasterio si q ingredit̃. sicut de seruo r in. l. q seruꝰ. ff. de sti. ser. ꝙ fit apprehẽdẽtis. q si monasteriũ repetijt. sed non potuit obtinere aliquo impedimẽto. sic acrit monasterio suo ĩ aut̃. de san. epi. §. si monachus. Prelatꝰ em̃ pōt monachũ fugitiuũ vẽdicare cũ oĩbus bonis ꝑ eũ acsitis. c. abbates. xviij. q. ij. aut si forte ad aliud monasteriũ sit trāslatus ꝓpter pctm̃ suum puta  ponit̃ in alio monasterio ad pnĩam faciẽdā. ⁊ hmōi. xxvj. q. j. si qua monachaꝝ. sic bona illa q̃ proprio monasterio attulerat quo ad vsumfructuʒ erunt sci monasterij. xvj. q. vj. de lapsis. ⁊ post eius mortem redibunt ad primuʒ. Si vero transit ad ẜm monasteriũ licite.  strictus vel  promouet̃ in p̃latum alterius sic tenẽt ali ĩ. c. ꝙ a te. de cleri. cōiug. ꝙ cd acret postea erit sci sed alia primis. ⁊ vr̃ tex. ꝓ hoc. xviij. q. j. in. c. vnico. alij dicunt ꝙ omnia sibi vndecũ ꝓuẽta erũt secũdi vel dignitatis  videntur accedere ad ꝑsonā licet exp̃sse fuerũt collata tempo re ingressus ratione predicta ⁊ illud. c. vnicũ loquit̃ de acquisitis ex industria monachi  erunt penes primũ monasteriũ in quo ea acquisiuit nō de patrimonialibus datis primo monasterio. ⁊ hoc vltimũ sentit do. Cardi. in. d. c. ꝙ a te. Pau. vero ibidem tenet vt bona patrimonialia sequantur ꝑsonam. arg. hu ius. c. ꝙ a te. ⁊. c. ex trasmissa. de renũ. et l. ij. ff. de colle. illi. ⁊ hoc sequi videt̃ Hostiẽ. ⁊ Jo. an. in. d. c. ꝙ a te. ⁊ magis placet mihi opi. Car. ¶ Vtrum monasterium possit grauari [*]noua consuetudine. seruitio vel onere. Rñ. ꝙ nō nisi a ṗncipio de cōsensu ep̃i a patrono sit ei ĩposita. vt in. c. sciẽtes. de censi. nō tamẽ intelligas ꝙ in dote necessaria possit etiā a principio ĩponi ali quod onus. sed intellige in alijs a dote predicta. ¶ Vtrum quis possit frequẽtare mona [*]steria monialium. Rñ. ꝙ nō nisi ex cau sa manifesta ⁊ ratiōabili alias post ad monitionẽ frequentantes si sunt clerici deponunt̃. si laici excōmunicent̃. ca. monasteria. de vi. ⁊ ho. cle. ¶ Vtrum monasteria dupla feminaruʒ [*]⁊ religiosorum sint licita. Rñ. ꝙ non vt in. c. diffinimus. et. c ĩ decima. xviij. q. ij. ¶ Vtrum quis possit p̃fici duobus mo [*]nasterijs. Rñ. ꝙ nō sicut nec pluribꝰ ecclesijs curam habẽtibus animarũ. nisi vnum depẽdeat ex alio. de prebẽ. c. cum singula. lib. vj. immo plus si monachi vniꝰ monasterij. prioratus vel ecclesias aut administrationes seu officia vnius monasterij cōsueta ꝑ eiusdẽ monachos gubernari sine licentia pape cōmiterẽt monacho alterius monasterij sunt priuati autoritate prouidẽdi ea vice ⁊ recipientes siunt intelligibiles ipso iure. d. c. cum singula. §. fi. ¶ Vtrum abbas possit vsumfructũ ali cuius rei relictum monacho ei auferre. [*]Rñ. ꝙ sic ꝑ no. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. eccl. ⁊ in. c. ij. de sta. mo. Sed quid si addatur si molestet monachum cadet a legato glo. ĩ. l. lucius. §. tres heredes. ff. ad treb. hanc questionem format et ibi Barto. ⁊ Cy. in. l. quotiẽs. in. fi. C. de dona. q̃ sub modo. ⁊ ꝑ Bar. ⁊ Bal. ⁊ Jo. de imo. in. l. si alienum in ṗn. ff. de here. insti. Et cōclude ꝙ si legans disponat per viā pene non valet quia impositio pene suꝑ facto ĩpossibili de iure vel de facto nō vʒ vt. l. cerdonem. ff. de oꝑ. lib. ⁊. l. j. C. de his que pet. no. sed si vult nō possit molestari dicat lego vel relĩquo vsũfruc. tali monacho donec ⁊ quous abbas faciat ei questionẽ. ⁊ ex tunc nō relĩquo. ita dicit bal. in. d. l. j. in. viij. q. ⁊ pau. de ca. ĩ. d. §. tres heredes. sed in eo quod habuit monachus ante cōtrouer siam poterit abbas ↄtrouersiā facere ⁊ illi auferre ẜm p edictos. Monialis nō debet habere singularem habitationem sed cōiter tam in ecclesia  in refectorio ⁊ dormitorio esse dʒ. xviij. q. ij. pernitiosam vt sibi sint testes castitatis ⁊ hone statis vt in aut̃. de mona. §. cogitandũ. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ moniales possunt possi dere in cōi. no. bal. ĩ. l. hac edictali. C. de secun. nu. ⁊ an sorores san cte clare sint moniales ⁊ an ꝑsone eccle siastice. no. Bal. in ant̃. nisi rogati ĩ fi. C. ad trebe. ⁊ an veniāt ille appel. fratruʒ minoꝝ sancti frācisci. Jdẽ bal. ꝙ no. ĩ. l. quicun col. v. C. de ser. fugi. ⁊ ille que possunt eligere abbatissaʒ possunt ĩt erim eligere magistram vt per eũdẽ bal. in. l. fi. C. quod cum eo. ¶ Nō dʒ lo monialis cũ aliquomona [*]co nisi cũ socia vel presente abbatissa ⁊ breuiter. c. diffiuimꝰ. ⁊ ĩ. c. x. xviij. q. ij. ¶ Vtruʒ possit cantare in choro cũ mo [*]nac his. Rñ. ꝙ nō vt in. d. cap. perniciosam. ¶ Vtꝝ moniales teneant̃ seruare clau[*]surā. Rñ. ꝙ sic oẽs vt ĩ. c. periculoso.  sta. re. li. vj. nec ob. ꝙ quidā dicũt ꝙ nō pōt cis ĩdici vita arcrior ipsis ĩuitis  hoc nō pertinet ad arctiorẽ vitā. sed ad ↄser nationẽ honestatis debite. ⁊ ideo nō ex cusantur a peccato mortali que non ob seruāt clausurā cũ possint. potest Abba tissa exire pro homagio faciẽdo cuʒ ho nesta societate. ita tñ ꝙ ad alia non diuertat. Siłr si esset aliqua que notabili morbo laborās sine aliaꝝ infectiōe ibi esse nō posset vt ĩ. d. c. ꝑiculoso vbi p̃latis ipsarũ precipit̃ ꝙ prouideāt. ⁊ ꝙ nō per mittant patere accessus quarumcũ ꝑ sonarum ad eas nisi ex rationabili cā ⁊ manifesta. ⁊ ꝙ sing. annis eas visitẽt ⁊ ille q̃ sunt ita exẽpte ꝙ immediate lub sunt pape debet episcopus autoritate apostolica visitare vt no. in cle. attendẽ tes. de sta. mo ⁊ in. d. c. periculoso. ¶ Vtrũ teneat receptio monialiũ non [*]mẽdicantiũ facta vltra numerũ earũ q̃ possint sustẽtari sine penuria de prouẽ tibus monasterij. Rñ. ꝙ nō. immo ipso iure est nulla. d. c. periculoso. Moneta quod modis falsatur vide s̃. falsariꝰ. vj. §. iiij. ⁊. v. ⁊ de qua debet fieri solutio vide. j. solutio .§. ij. Mora Jncurritur cum quis nō facit id q facere tenetur ⁊ eo tẽpo re vt notatur in. c. vlti. de locato. De notatis in hoc. §. ⁊ quō cōmittat̃ mora gñalis ⁊ specialis no. gl. in. l. mora ff. devsu. Cy. ĩ. l. minoꝝ. C. ĩ quibus cau. in integ. rest. nō est neces. Dynus ⁊doc. in. l. nemo rẽ suā. ff. de ver. ob. ⁊ barto. Aug. ⁊ doc. in. l. nō insulam eo. titu. ¶ An requirat̃ monitiovt s ↄstituat̃ ĩ [*]mora. Rñ. ꝙ si dies ẽ apposita obligatiōi. nō rerit̃  dies interpellat ꝓ hoĩe d. c. vl. ⁊. C. de ↄ̃hẽ. ⁊ cō. stip. l. magna de quo vide obligatio §. viij. Si ꝟo dies ñ est apposita obligationi nec alia ↄditio sic rerit̃ monitio ẜʒ Bal. ĩ. l. nō ignorat C. de fruc. ⁊ lit. expẽ. ⁊ Ange. ĩ. l. si manu missori. C.  obse. pa. p̃. ⁊pau. ĩ. c. lʒ hely. de simo. ⁊ ĩ. c. de accu. Facit lex ĩ fideicō missis ⁊ ibi ẽ casus aureꝰ. ff. de vsu. ⁊ ĩ. l. quidā iberꝰ ĩꝟbo q̃ de re volo vt cũ the ro loquaris. ff. de ser. vrba. p̃di. ⁊ id ꝙ le git̃ ⁊ no. in. l. debitores pñtes priꝰ denũ ciationibꝰ ↄueniendi sunt. C. de pi. ⁊ in l. si ex legati. cā. ff. de ꝟ. ob. ⁊ in. c. accusa tio. ij. q. vij. lʒ glo. dicat in. d. c. lʒ hely. ꝙ ĩ pecuniarijs adminitio est de honesta te non de necessitate. Tñ Ludo. de ro. ĩ suis notandis tenet ꝙ si debitor citatur sine monitione ⁊ confitetur debitum ꝙ debet actor condemnari in expensis si poterit probare ꝙ non fuit monitus quia debitori incumbit probatio ⁊sic negatiua. Ratio quia ius presumit q creditor monuerit eum quia communi ter sic solet fieri vt dicitur in. d. l. ĩ fidei cōmissi. Et istud est verissimum de iure fori. Sʒ  iure poli. teneo q si creditor ex timore etiam reuerentiali nō audet petere debitũ vel ignorat q tũc ẽt sine monitiōe ↄstituat̃ debitor in mora. ałs non:  ex quo scit ꝙ ei debet̃ ⁊ sine oĩ re spectu pōt petere ⁊ nō petit vr̃ ↄsentire ꝙ teneat. Et sic intellige ĩ. l. oĩbꝰ obliga tionibꝰ. ff. de re. iu. ⁊ theologos in quar to. Attende ꝙ morosus tenet̃ etiā ad re stitutionẽ dāni dati ei cui nō soluit ⁊ lu cri cessātis. ẜm ea que dico. j. vsura. j. §. xiiij. ⁊. xxx. ¶ Quō purgat̃ mora. Rñ. ꝙ ex celeri so [*]lutiōe ante requisitionẽ factā vt no. ĩ. d. c. vlti. facit. c. cũ bert. de re iu. ⁊. c. ex tue de cle. nō resi. Aduerte hic ꝙ mora ⁊ cul pa equiparant̃. nisi ĩ hoc ꝙ mora ẽ pur gabilis. l. si seruũ. §. sequit̃. ff. de ꝟ. obli. Et sic p̃t ĩtelligi. l. si is in fi. ff.  iure do. Et iō si res q̃ ẽ restituẽda vł dāda eodẽ mō esset ꝑitura apud dñm vel ei cui est dāda non tenet̃ morosus. l. fi. §. j. ff. ad. l. ro. de iac. ne creditor lucret̃ cũ aliena ia ctura. Hoc sequitur ful. in. l. quod te. ff. si cer. pe. Similiter si obtulit post morā tempore debito. vt ĩ. d. §. sequit̃. ¶ Sed d si dubitat̃ an ꝑitura fuisset. [*]Rñ. ꝙ bitor morosꝰ nō liberat̃  ĩter petratio fit ↄ̃ eũ. l. cuʒ res. §. fi. ff. de le. j. Mors est triplex corporalis spiritua lis ⁊ gehẽnalis de pe. di. vlti. cap. vlti. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ mors ciuilis ⁊ naturalis equiparantur in casibꝰ in iure expressis alias nō. l. insulam. ff. sol. ma. Bar. Bald. Saly. ⁊ doc. in. l. deo nobis ꝟ. nota ꝙ mors ciuilis. C. de epi. ⁊ cleric. ⁊ Alex. in. l. si decesserint. ff. qui satis. cog. ¶ Vtrũ quis possit sibi infligere mortẽ [*]corporalẽ. vide. s̃. homicidiũ. j. §. ij. ¶ Vtrũ mortis tẽporalis sit satisfacto[*]ria ꝓ pctĩs. Rñ. Sco. ĩ. iiij. di. xxj. ꝙ mors naturalis tuncũ sit necessaria. tñ si voluntarie acceptet̃ est sufficiẽs pena ꝓ oĩbꝰ pctĩs venialibus. ⁊ forte ꝓ magne parte pene debite ꝓ mortalibꝰ. Ex qͦ in fert̃ ⁊ ꝙ multo magis est satisfactoria mori  infligit̃ alicui etiā ꝓ pctō suo si voluntarie ⁊ patienter sustineat̃. ¶ Vtꝝ mortuus resuscitatus restituat̃ [*]in integrũ. Rñ. vt elicitur ꝑ glo. ⁊ archi. in. c. ij. xxxij. q. vij. ⁊ per Jo. an. ⁊ pau. l. c. fraternitatis.  fri. ⁊ male. post vin. ⁊ ber. bri. ꝙ quo ad ea que imprimunt̃ in aĩa nō ꝑdidit ⁊ ideo non restituit̃. Vñ facer dos resuscitatꝰ non reordinat̃ nec bapti satur ⁊ hmōi. Joan. an. idẽ sentit etiā in professiōe. lʒ caracter non imprimatur.  obligatio acquirit̃ deo  nō moritur. c. fi. de cōdi. appo. Sed Pa. tenet cōtrariuʒ in hoc.  talis obligatio est restricta ad tp̃s ꝓpterea ꝓfitẽtes dicũt toto tẽpore vite mee promitto ⁊ c. Et hoc cre do verius ⁊ opi. Jo. an. militaret qñ s simpliciter ꝓmitteret seruare talẽ regu laʒ. Jn alijs aũt in quibus nec caracter imprimitur sed adherẽt corpori. Jo. an. dicit ꝙ nō restituit̃ nec recuꝑat.  actō semel extĩcta nō reuiuiscit. c. ex trāsmissa. de renũ. Sed glo. in. l. nā ad ea. alias l. ex his. ff. de legi. ⁊ in. l. seruus effectꝰ. ff. de actio. ⁊ obliga. tenet ꝙ recuꝑet indistincte. Vnde dicit ꝙ rumpet testamẽ tũ q ante fecerat ⁊ recuperat bona. Ar chi. vbi. s̃. tenet ꝙ restituit̃ q̃si iure post liminij. Et idẽ tenet Joā. de sancto bñ. Ratio  si restitutio principis ĩ ĩtegrũ refertur ad oĩa. l. j. C. de sen. pas. ij. qō. iij. quotiẽs ĩ fi. ergo fortius restitutio dñi. sed tu dic ꝙ sicut nō extinguitur obliga tio illius qui ꝓmisit nauẽ alienam. sed solum cessat quāuis dñs nauẽ destruat animo reparādi eam ex eisdẽ lignis.  eadẽ nauis cẽsetur. vt in. l. qui res suas .§. areā promisisti. ff. de so. Sic in ꝓposito  dñs dissoluit talẽ animo vt postea ex eisdem pulueribꝰ resuscitaret. Et opinio ↄ̃ria possʒ saluari qñ fuisset mor te resolutus nō aĩo restaurādi  tũc na uis lʒ restauretur nō est eadeʒ: sʒ in isto casu nō potest esse in mr̃imonio tñ certum est ꝙ nō restituit̃ nisi de nouo contrahat̃ iterũ  semel dissolutũ ex morte. ⁊ ideo nō recuperat iure postliminij. vt ĩ. l. nōvt a patre. ff. de capti. ⁊ postli. re uer. secꝰ in alijs vt dictũ ẽ. bar. etiā in. l. prĩa. C. de sac. san. ec. tʒ ꝙ resuscitās iteꝝ moriturꝰ. vt Laʒarus recuꝑat ⁊ reuocat testm̃ sicut ꝑ natiuitatẽ filioꝝ sʒ resuscitatꝰ nō ampliꝰ moriturꝰ nō rumpet. ¶ Vtrũ spolians mortuos peccet. Rñ. ꝙ [*]sic ⁊ grauissime punit̃ ẜm leges vt de se pul. viola. l. p̃tor. §. aduersus eos. ⁊ Phi lo. quarto ethicoꝝ latrōibꝰ tales ānumerat. ¶ Vtꝝ mors ciuilis eparet̃ morti na[*]turali ĩ dubio. Rñ. Ge. ĩ. c. suspectũ  re scri. li. vj. Archi. ibidẽ. ⁊. d. Anto. ĩ. c. lʒ de offi. del. plene prosequit̃ sʒ tu cōclude ꝙ aut verbũ mors ꝓfert̃ a iure in materia stricta ⁊ exorbitāti a iure cōi. Et ĩ dubio intelligit̃ de morte naturali. vt in. d. ca. susceptũ ⁊. l. iij. §. hec ꝟba. ff. de neg. ge. ⁊ ibi glo. ⁊ bar. Aut nō est strictũ in quo scribit̃ mors. sed est extẽdibile ex idẽpti tate ratiōis. Tũc si mors ciuilis habet eundẽ effectũ q̃ ad id de quo agit̃ queʒ habet mors naturalis ⁊ sic eparatur ⁊ ita ꝓcedit. c. placuit. xvj. q. j. Si āt mors ciuilis nō habet ꝑ omnia cundẽ effectũ quo ad id de quo agit̃ queʒ hʒ mors na turalis non extendet̃ nec equiparabit̃ morti naturali. vt dicit gl. ĩ. d. c. quesitũ ⁊ in. d. c. licet alias sic. Si vero verbum mors profertur ab homine. tũc ĩ dubio nō eparat̃  verbũ hoĩsdʒ referri ad mortẽ naturalẽ. vt. l. ex ea parte. §. ĩsulā. ff. de verbo. obligati. Jo. aũt. xvj. q. j. pla cuit dicit ꝙ regulariter mortis appella tiōe intelligitur naturalis mors. ¶ Quis dicatur ẽe ĩ mortis ꝑiculo. Rñ. [*]Jnfirmus quotidiana febre Obsessus ĩ loco vbi machine iaciũturvel a talibus hostibus qui eum volũt occidere Naui gaturus ꝑ loca ꝑiculosa vel iturus ꝑ lo ca insidiosa. Aut etate cōfectus ⁊ hmōi vt ptʒ. ff. de do. causa. mo. l. mortis cā cũ tribus sequẽtibꝰ. Vel dic ꝙ arbitriũ bo ni est sequẽdum vt pensatis cōditionibus iudicet si probabiliter imminet pe riculum mortis. ⁊ tunc dicatur in periculo mortis. ¶ Vtꝝ liceat requir ere a moriente ꝙ si [*]bi reuelet statũ suũ post mortẽ. Rñ. ẜm Tho. in quoł. ꝙ sic dummodo hoc subintelligatur si deo placuerit ⁊ hoc non fiat ex in fidelitate vel dubitatione fidei. Mulier Vide. s̃. Femina. Multiloquium secũdũ Alex. ij. ij.  multiloquio di citur ꝙ est multitudo loquutiōis cuʒ su prerfluitate vel preter vtilitatẽ vel necessitatẽ. Et sic intelligit̃ illud ꝓuer. x. Jn multiloquio non deerit pctm̃. Aliud tñ est ꝓprie loquẽdo multiloquiũ ali ꝟbositas siue linguo sitas. Qr linguositas sonat in cōtẽtũ ꝓuenientem ex con suetudine suꝑflue ⁊ inordinate locutio nis. Multiloquiũ vero nō determinat tm̃ tũ linguositas. sed stat in genere. ⁊ lʒ sit veniale tamẽ lĩguositas pōt esse mortale. Vñ Job. j. Nunquid verbosus iustificabitur quasi dicat nō. Munus tribus modis dicitur. Aliquando capitur pro dono quod quidẽ est proprie id quod sponte prestamus. ⁊ ex nulla necessitate vel iu ris offico quod quidẽ si non prestaret̃ nulla esset reprehensio. vt. ff. de verbo. si. l. munus proprie Differt tñ quia niu nus est donum cũ causa. Donũ ꝟo se hʒ in plus  etiā aliqñ sine causa. vt pʒ ĩ l. inter donũ ⁊ munus. ff. de ver. sig. Ali quādo capitur ꝓ officio cũ honore. Ali quādo pro honore sine onere. vt habet̃ de his omnibus ĩ. l. munus tribus mo dis r. ff. de ꝟ. sig. Vñ in. l. munꝰ proṗe est quod necessario subijcimꝰ lege impe riovel eius qui potestatem habet iubẽdi. Et de isto hic tracto. De notatis in hoc. §. ⁊ qualiter differant munera ⁊ dona no. in. l. plebisci to. ff. de offi. presi. gl. ⁊ doc. in. l. munꝰ. ⁊ in. l. aliud. de verb. sig. ⁊ an appellatiōe muneris cōtineatur enxeniũ. not. gl. in l. solẽt. ff. de offi. procpn. ⁊ leg. ¶ Quotuplex est munus. Rñ. ꝙtriplex. [*]Quoddā sordidũ ꝙ cōsistit ĩ vilibꝰ offi cijs vt in arena fodiẽda calce coquāda ⁊ alia exẽpla in. l. maximarum. C. de ex cu. mune. Et potest dari ista regula ĩ ip sis agnoscendis ẜm Bar. in. l. vnica. C.  muneribꝰ. quia sicut ill est honor  in loco recuperatur honor vt no. Jnn. ĩ c. de multa de preb. ita illud est vile q reputatur vile ⁊ habʒ officia villa ⁊ hec tantum dātur vilibus personis nō ma ioribus vel humilioribus. C. de susce. p̃ po. ⁊ archa. ¶ Quoddaʒ munus dicitur honestum [*]cũ honore annexo. ⁊ ista munẽra appellant̃ honores ĩ. l. cui muneris. ff. de mu. ⁊ ho. ⁊ ista sũt officia seu dignitates pu blice vt. d. l. vnica. ¶ Quoddā dicitur munus simplex so[*]lum quia non habet nec honorẽ. necvti litatẽ annexā vt est tutela cura ⁊ huius modi. ff. de accusa. tu. ¶ Quomodo dicũtur prefata munera [*]personalia mere. Rñ. ꝙ tũc quādo expli cantur labore corporali solum sine sum ptu vel detrimẽto rerum propriorum. l. fi. in prin. ff. de mu. ⁊ ho. ¶ Quādo dicuntur patrimonialia seu realia. Rñ. ꝙ tũc proprie quādo cōsum ptu proprio siũt ab alijs. ¶ Quādo dicũtur mixta. s. personalia [*]⁊ patrimonialia seu realia. Rñ ꝙ quan do cũ labore coporali a nobis explican tur ⁊ cũ sumptu nostro vt colligitur in d. l. fi. §. patrimoniorum. ¶ Quō dicũtur ordinaria prefata mu[*]ner a siue personalia siue realia. Rñ. ꝙ ordinaria sunt quādo habẽt certam or dinatam prestationẽ per aliquam legẽ. vel statutum seu cōsuetudinem longā vt de vaca. ⁊ excusati. mu. l. in honoribꝰ qui muneri publici. ¶ Quomodo dicantur extraordinaria [*]Rñ. quod quādo nō per legeʒ vel statu tum vel consuetudinem imponunt̃ sed secundum voluntatem dominorũ secũ dum Bar. ⁊ patet in. l. vnica. C. de vaca. pu. mu. Vñ ꝑ accidẽs ista imponuntur. ¶ Aliquādo ista munera dicuntur ĩdicta vt qñ princeps imponit per. l. aliqñ vel per statutum ꝙ a princi. erat extraor dinarium. Sed nunc efficitur ordinarium. ¶ Aliquādo dicit superindicta vt quā[*]do supra ordinariũ aliquid imponit ꝓ pter necessitatẽ occurrẽtẽ. Facit. l. vnica. C. de suꝑindicto. est ⁊ alia disti. Gre. super illud Esay. xxxiij.  excutit manũ suam ab oĩ munere. ꝙ triplex est Munus a manu ab obsequio ⁊ lingua. de quo. j. Simonia. v. in prin. Murmuratio secundum quandā Apostillam super il  sapiẽtie primo custoditevos a mur muratione est quedam querela cũ in pa tient ia in his que homo deberet patiẽ ter ferre ⁊ committitur aliquādo cōtra deum per displicentiam eo ꝙ nō tribuat pros peritatem vel aduersitatem secũ dum merita hominum.  immittit tribulationes vel nō regit munduʒ modo nostro ⁊ tñ iniuste.  hiere. xj. iustus dem tu es dñe si disputem tecũ licet no bis sint occulta talia iudicia. Aliquan do est cōtra prelatos. de quibus dicitur xc. di. Alienus sit a fratrum vnitate qui murmurauerat. ⁊. iō apostolus Nemur muraueritis. ⁊ c. prime cor. xj. ⁊ quando sit peccatũ mortale. dic ꝙ tunc quando ex ipsa fit contra aliquod preceptũ dei puta quia dicitvel credit deum iniustũ iudicat temerarie ⁊ hmōi. Mutilatio quid sit. vide. s̃. Homicidium. v §. vj. Mutus per signa pōt petere sacramenta ⁊ ei sunt dāda. xxvj. q. vj. qui recedunt ⁊. c. se. ¶ Vtrum possit contrahere matrimo[*]nium vide supra. Matrimonium. ij. §. iiij. ⁊ matrimoniũ. iij. ĩpedimẽto. xviij. Mutuum est quod de meo fit tuuʒ. ff. si cer. pe. l. j. Hoc est verum nisi in duobus casi bus notatis per Alexand. in. l. singularia in principio vbi etiam per Bartolũ in principio. ver. nota. casus singulares ff. si certum pet. Jtem etiam si vsus pecunie concedatur. l. certitu. §. fina. ⁊. l. ro gasti. ⁊ ibi docto. ⁊ Alexand. eodem titu lo. ⁊ per Barto. in. l. in vendentis. C. de contrahen. emptio. Et dicitur mutuum etiam si reddatur eadem res deteriorata vel eadem pecunia mutuata vt ꝑ gl. Barto. ⁊ Alexan. in allega. l. ij. ff. si certum. peta. ¶ Jn quibus rebꝰ ↄsistit ꝓprie mutnũ. Rñ. ꝙ in rebus que cōsistũt in numero [*] vt pecunia ⁊ hmōi. pōdere. vt massa au ri vel argẽti. ⁊ hmōi vel mẽsura. vt vinũ oleũ triticũ ⁊ ꝙ vsu cōsumunt̃. vt ĩ. d. l. ij. ⁊ inst. qui mo. ↄ̃hit̃ obli. in princ. Vñ Rodẽ. mensurare stringit ad mẽsurā q̃ grana. vel lida mẽsurāt̃ nō ad illā qua pāni vł terre. Et aduerte  dʒ dari mu tuũ vt reddat̃ nō eadẽ res in numero sʒ similis in gñe siue tantundẽ ⁊ eiusdem vtilitatis ⁊ p̃tij eodẽ modo. Vnde si dedit pecuniā nō illā restituet sed similẽ. ⁊ hmōi aliter trāsiret vel in comodatuʒ aut depositũ vł aliũ ↄ̃ctũ. l. ij. ff. de ↄtrahen. emp. ⁊. l. ij. ff. si cer. pe. Et not. ꝙ hic nō accipitur genus ẜm porphiriũ sʒ po nit̃ specialiter ꝓ busdā rebꝰ q̃ cōsistũt in numero pondere ⁊ mẽsura. Vnde tʒ Aʒo. ꝙ si quis mutuo dedisset pōdꝰ argẽti ⁊ reciperet pecuniā ad numeruʒ ꝙ est mutuũ si pecunia sit argẽtea.  ideʒ genus redditur ⁊ tātũdẽ facit. l. j. §. vlt. ff. de aur. ⁊ arg. leg. ⁊ ꝓpterea si res mutuata perit periculũ est mutuũ accipiẽ tis. etiā si casu fortuito. s. ĩcẽdiũ. C. si cer. pe. inst. . mo. re. ↄ̃hi. oblig. §. itẽ. Secus si data esset pecunia in bursa cōsignata  nō est mutuum. l. si ab initio. ff. si cer. pe. opʒ og ꝙ tradat̃ vt sit accipiẽtis mutuũ nō cōsignata aliter nō erit mutuũ. [*]¶ Vtrũ dare mutuũ petẽti sit de precepto. Rñ. ẜm Sco. ĩ. iiij. di. xv. q. ꝙ habẽs pecuniā sibi ꝓ aliquo tꝑe inutilẽ mortaliter peccat si eā nō mutuat indigẽti ⁊ petẽti  facit ↄ̃ p̃ceptum nature ⁊ xp̃i. Luce. vj. mutuũ date ⁊ Mat. v. Sʒ si ei esset vtilis puta negociando vel aliud de ea faciendo tunc distingue ẜm ꝙ. s̃. dixi de eleemosyna. §. j. quomodo est de p̃cepto ⁊ ẜm illam distinctionem a fortiori dic de mutuo q no. ¶ Quomodo in mutuo sit vsura. Vide. [*]. vsura. primo per totum. 
 
 NAufragium est naue fracta submersio reꝝ ⁊ corporuʒ q plerũ casu fortuito ↄtingit ꝑꝑ vim tẽpestatis vel fiuminis. l. deprecatio ⁊ ꝑ totum. ff. ad. l. ro. de iactu. Ad propositum eorum que in hoc §. dicuntur ⁊ qualiter probẽtur aliqua esse amissa naufragio. no. Jaco. rebuffi. ⁊ Bart. in. l. quotiens. C. de naufra. lib. xj. Augu. in. l. si quis. §. j. de eden. ⁊ Cor se. singu. suis in versi. testis. incipi. cau tela est. ¶ Vtrum rapientes aliquid de naufra [*]gio teneantur. Rñ. ꝙ sic ad restitutionẽ nec excusat aliqua cōsuetudo. d. l. dep̃ca tio. ⁊. ff. de incen. rui. ⁊ na. l. si s ex nau fragio nec excusantur a peccato mortali si rapiũt intentione retinẽdi. ne excu santur ex aliquo precepto quia contra preceptuʒ dei Leui. xix. diliges ꝓximũ tuũ sicut teipsum. episcopꝰ aut aliꝰ pre latus debet deponi. Laicus anathema tiʒari. xxiiij. q. iij. illi qui de detreuga. c. innouamꝰ. ẜm. ll. j. annũ in quadruplũ. Post annum in simplũ puniunt̃. l. j. in prin. ff. de incen. rui. nau. Et hoc verũ ni si sint nauigia que exercent pirraticam prauitatẽ vel nisi cristiano nomini inimica. vt in consti. Fede. ad decus. §. nauigia. C. de fur. aut̃. nauigia. ¶ Quid de dominis qui cōueniunt cũ [*]nautis de certa titate danda non de prehẽdent̃ in nautragio. Rñ. ꝙ nō tenẽ tur restituere quicquid hac de causa accipiũt nisi spōtanea liberalitate eis da retur secũdum Rodo. bene liceret statu tum quo quis lucrat̃ tantum pro rebus recuperatis in mari naufragis. ĩtellige si sit propter vtilitatem naufragorum qui aliter nō recuperarent res suas sed perirent in mari. ¶ Vtrum inueniẽs res iactatas in ma[*]ri vel ex naufragio teneatur eas restituere. Rñ. pau. in. c. cum dilecti. de accu. ꝙ aut erant pro derelictis. ⁊ sic fiunt ca pientis quia ꝙ in nullius bonis est efcitur naturali. ratione capiẽtis insti. de rerũ di. Si vero nō erant pro derelictis sed suerunt proiecte vt euaderẽt periculum maris. tunc cum ꝓijciens remaneat dñs eas occupās animo retinendi cōmittit furtũ. vt in gl. d. c. cũ dilecti ⁊. l. qua rōne. §. vlt. in fi. ff. de ac. re. do. et est excōicatꝰ vt in. c. excōicatiōi. de rap. si nō restituit  primũ poterit. Et quāuis Jo. an. ibidẽ dicat reri monitionẽ añ incurrat excōicationẽ. Tñ Pa. ibi dẽ dicit ꝙ quo ad deũ ⁊ ↄscĩam est excōi catꝰ si primũ poterit restituere nō faciat. ⁊ multo fortiꝰ hoc hʒ locũ in his  rapiũt violẽter res naufragoꝝ. Si autẽ simpłr accepit nō cōsiderādo an essent derelicte vel ne excusat̃ a furto vt ẽ tex. no. in. l. falsus. §. si iactũ. ff. de fur. Et ẽt ego credo ab excōicatione. ar. d. l. falsus ⁊ his que no. Jo. an. in. c. te. de sen. excom. in nouel. de quo vide. s̃. inuẽta. in prin. ⁊ limita vt ibi. ¶ Sʒ q̃rit̃ an sit p̃sumendũ ꝙ tales res [*]sint ꝓ derelictis. Rñ. idẽ pa. vbi. s̃. ꝙ ex cōiecturis pōt p̃sumi. Nā si librũ obtusum pānis ⁊ bene sigillatũ ꝓijcit presu mit̃ nō habuisse in derelicto. secꝰ si aꝑtum. ⁊ sic in siłibꝰ. Sed quādo nō statiʒ quesiuit. de quo. s̃. inuenta. in prin. Nauta caupo ⁊ stabulariꝰ tenent̃ de leuissima culpa. nō de casu. l. ⁊ ita. §. at hec edicto. ff. nau. ca. sta. ⁊ dicit̃ nauta  nauẽ exercet. nō remiger. vt. l. j. eo. ti. §. nautā. siłr caupo ⁊ stabulariꝰ  hec exercẽt ⁊ institores eoꝝ. vt ĩ. d. l. j. §. fi. nec ob. l. j. §. si vestimẽta. ff.  posi. vbi depositariꝰ nō tenet̃ nisi de leui culpa.  est spāle ĩ istis vt teneant̃ de leuissima culpa. Sʒ ego ĩ cōscĩa nō credo ꝙ te neat̃ nisi de leui. vt. ff. nau. cau. sta. l. nau ta. ⁊. d. l. ⁊ ita loquit̃ ĩ odiũ taliũ  solẽt fraudẽ facere. vt ibi pʒ. §. at hoc edicto. Et iō cũ fundet se suꝑ p̃sumptiōe nō ha bebit locũ in cōscĩa. nisi spāliter accepil set mercedeʒ ꝓ custodia vt. s̃. locatio. §. xxiij. vel nisi qñ res rerebat diligẽtissi mā custodiā quā scienter accepit custo diendam.  sic tenetur de leuissima. ¶ Sʒ quō ꝓbat̃ datũ tali ĩ pecũia. Rñ. ꝙ si cōsueuit portare talẽ titatẽ pecu[*]nie tũc credet̃ suo iuramento ałs nō nisi quatenus probet. ar. ff. de reb. mili. l. nō omnes. §. a barbaris nam talis debet numerare pecuniam in conspectu hospitis. ff. depo. l. j. §. si cista. ¶ Vtrũ naute ⁊ p̃fati dātes claues ca[*]mere dño deponẽti excusent̃ si ꝑdatur. Rñ ẜm gl. ĩ. l. dʒ. ff. nau. ca. sta. §. itẽ si p̃dixerit ꝙ si a principio dedit claues et p̃dixit ꝙ nolebat teneri excusatur alias nō. Similiter tenetur quādo a ṗn. non dedit claues sed postea licet p̃dixerit ꝑ l. sicut. C. de ac. ⁊ obl. nisi ille expresse cō sensisset nolle illum teneri. ¶ Vtrũ p̃fati habeant locum in eo. tit. [*]hospitatur aliquẽ nō tan caupo. sed si cut ciuis sine mercede sicut fit quando rex venit in ciuitate aliqua ⁊ distribuit suos per domos. Rñ. ꝙnō vt. l. si messor. ff. si messor fa. mo. dix. ⁊ arg. ff. de aleato. l. j. §. itẽ notādum. ⁊ ideo si gratis fit tenetur solũ de dolo ⁊ lata culpa. ¶ Vtrum naute possint preponere res [*]suas depositis quādo vtras nō possũt saluare. vide. s̃. Commodatum. §. xvj. Necessitas triplex prima sine qua vi ta corꝑalis sustentari nō pōt. ⁊ de hac dicitur prime. Jo. iij.  habuerit substātiam huius mũdi ⁊ viderit fratrem suum necessitatẽ habere ⁊ c. Secũda necessitas dicitur oportuna sine qua vita comode substẽtari non pōt: ⁊ ad hanc remouendā in proximo quilibet ex pietate inducit̃ ad ro. xij. necessitatibus sctōrum cōmunicātes. de quo dic vt. s̃. auaritia. §. iij. Tertia ẽ ꝓficua sine qua vtiliter vita nō substẽtatur. vt puta habendi libros ꝓ studẽdo ⁊ hmōi ad quam succurendam ꝑfectio amoris inflāmat ꝓ prima necessitate sca ⁊ ter tia licet mẽdicare pensatis circũstātijs. Et ecclesiastici possunt redditus habere ecclesiasticos ałs nō nisi cũ dānatione ẜm Henri. de gandauo in. iiij. quoł. q. xxxvj. ⁊ sic intellige glo. in. c. precarie. ⁊. c. se. x. q. ij. De notatis in hoc. §. vide omnino Gerar. de petra sctā sing. xcix. inci. neccs sitas. vbi habes d ꝓpter necessitatem ꝑmittatur. ⁊ per Bald. in rub. C. qui bo. ced. pos. vbi ꝙ necessitas ⁊ vtilitas e parātur. ⁊ de hoc per Alexā. in. l. nepos proculo. ff. de verbo. signi. ¶ Vtrũ illud ꝙ dicitur necessitas facit [*]licitũ ⁊ nō subijcitur legi ĩ. c. licet. de ferijs ĩtelligat̃ de prima solũ. Rñ. ꝙ de ṗma solum. ⁊ hoc intellige qñ tale d q est ↄ̃. l. nō est maluʒ de se. puta  ex ali qua circũ stātia pōt licite fieri quia tali necessitate occurrẽte non reritur alia dispẽsatio. sed ꝓpria autoritate s pōt ↄ̃uenire. Similiter dic ꝓ secũda necessitate. dũmodo recōpẽsatio aliqua fiat sicut dicit do. Ant. in. c. j. de ferijs ꝙ lʒ doc toribꝰ ↄsulere pro forẽsibus in festo dummodo aliquā eleemosynā in recōpẽsationẽ faciant. Facit gl. ĩ. c. p̃sbyter. in ꝟbo denariũ. lxxxij. di. ⁊ melius. d. c. lʒ. sʒ ego credo sit tutiꝰ habere dispẽsationẽ a p̃lato in ista. ij. Jn tertia ꝟo necessitate omnino requirit̃ dispensatio aliter nō faceret licitũ. Et ẜm hoc intelli ge gl. in. l. j. §. cũ in eadem. ff. ad. l. ro. de iact. q̃ dicit ꝙ tꝑe necessitatis oĩa sunt cōicāda. ⁊ q ibi dixit Ang. s. ꝙ tꝑe cha ristie si mẽdicꝰ furet̃ panẽ nō incideret in penā. facit. c. iij. de fur. ⁊ similia q̃ loquunt̃ de necessitate.  aliquando de prima. aliquando de alijs. Negligentia est omissio alicuius ꝙ fieri dʒ ⁊ pōt vnde nō pōt esse negligẽtia vbi quis non est in mora de elec. c. vl. ⁊ de cōces. preb.  diuersitatẽ no. in. c. si compromissarius in prin. de ele. li. vj. Et ideo aliquando ne gligẽtia dicit̃ lata culpa vnde. ff. man. l. si fideiussor in prin. dicit̃ dissoluta ne gligẽtia prope dolum est. i. lata culpa ⁊ quādo dicat̃ tota culpa no. in. l. noĩa. C. ar. tute. cũ suis cōcor. ⁊. s̃. culpa. in ṗn. Nomine etiam negligẽtie simpliciter venit leuis culpa etiā leuissima vt ptʒ in. c. p̃allega. facit. xxviij. d. c. de stracusa ne. ⁊. c. cũ ex. in fi. ⁊. c. commissa. §. porro de ele. lib. vj. ⁊ hoc est quando quis tenetur de leui vel leuissima culpa. alias non. Nomine vero negligentie magne venit lata culpa. vt. ff. de act. et obli. l. j. .§. is quo apud. vbi text. quasi apertus. Aliquando vero includit dolum. scilicet cum lex imponit penam negligenti a diuersa delinquente quia tunc sub negligente includit dolosam negligentiam. vt not. Gemi. in. d. c. si com promissarius. ¶ Vtrũ negligẽtia sit peccatum morta [*]le. Rñ. ꝙ si quis omittit ex negligentia facere illa ad quā tenet̃ de p̃cepto vel ex officio in his vbi versatur notabile damnum sibi commissum. sic est mortale peccatuʒ de sui natura. Et hoc nul li dubiũ in his que sunt de iure diuino p̃cepta. vel ex officio commissa. Jn his autem que sunt de iure positiuo solum. non credo semper sit mortale. nisi inclu dat in se dolum vel contemptũ vt. s̃. pa tet in tit. inobedientia. ⁊ sic intellige et limita glo. in. c. ea que de offici. arch. et lxxxj. distincti. c. dictum. et. xl. quest. iij. placuit. xij. q. ij. indigne. Jn alijs auteʒ q̃ nō sunt de precepto negligentia com muniter est veniale peccatum vt patet. xxv. di. §. alias ea demuʒ ⁊ hoc veꝝ nisi faciat totaliter excedere a charitate dei  etiam sic esset mortale peccatum ẜm Tho. ij. ij. q. iiij. ¶ Vtruʒ teneatur ad restitutionem de [*]damno proximo ex negligentia in officio suo vel alio opere. vide supra cul pa. §. vj. Negocium seculare quid est. Rñ. q cum sit multiplex nō po test diffiniri. sed ex aliquorum enume ratione possumus alia similia iudicare sicut fit. xxv. distinct. §. criminis appellatio. et. xxiij. questio. v. de leguribus. et extra ne cle. vel mo. c. j. dicitur ergo ne gocium seculare primo cum quid plus iusto appetitur quod turpe lucrum est. Jtem et munera iniusta accipere vel dare ⁊ venialiter omnia per que homo seculariter viuit in aliquo peccato di citur seculare negocium. hoc patet in d. c. j. Jtem dicitur seculare negocium mercantia seu negociatio. Jtem omne quod fit pro lucrando sicut artes procurationes causarum et negociorum factiones et huiusmodi. Vnde dicitur negocium quasi negans ocium de ver borum. significat. c. forus. §. constant. ⁊ seculare quia secularibus rebus habendis impenditur. Vel secunduʒ glo sam in summa. xxij. questione. iij. dicitur. ¶ Primo pro mercantia. ¶ Secun do pro causis secularibus tractandis. ¶ Tertio pro admi nistratiōe rerum se culariũ de hoc habes. s̃. clericꝰ. ix. §. j. De hic notatis ⁊ quot modis perti neat ad nos negociũ. no. Bal. ĩ. l. si pecu niā. C. de nego. gest. tex. ⁊ doc. in. l. si pu pilli. §. antepe. ⁊ ibi Bar. ff. eo. ti. vbi dicit ꝙ. vij. modis. s. cura: sollicitudine: re ip̃a ratihabitiōe: ipso iure: more ciuita tis: naturali ratiōe: ⁊ rōne cōsequẽtie. de quo etiā per Spe. in ti. de iudi. §. ij. ver. sequitur videre. ¶ Que negocia secularia ꝓhibent̃. Rñ. [*]ꝙ secularibꝰ ꝓhibent̃ illa q̃ sine morta li fieri nō possunt. sed clericis ⁊ religiosis sunt interdicta multa vt patet in. d. c. j. ⁊ habes. s̃. clericus. ix. ¶ Vtrũ negociatio q̃ cōsistit in vẽdẽdo [*]⁊ emẽdo q̃ alio mō visitatori r mercan tia sit licita. ⁊ Alex. ĩ. iij. ꝑte summe tractat. de iudialibꝰ cum quo cōcor. Jnn. ĩ. c. j. ne cle. vel mo. ⁊ Jo. an. in. d. Rubr. ⁊ pau. in. d. c. j. ꝙ de se nō est mala nec illi cita. Sʒ potest fieri illicita ratione circũstantie. cause. ꝑsone. modi. tꝑis. loci. ⁊ cōmercij. ex circũstātia. cause. s. quando propter cupiditatẽ vel aliq aliud malum fit. ⁊ sic tale peccatũ est qualis finis ꝑ quẽ fit. Vnde ille  negociando intẽdit lucrũ tan vltimum fineʒ ⁊ cu pit sine labore ⁊ solicitudĩe ex auaricia diuitias cōgregare eijciet̃ de tẽplo paradisi ẜm Alexan. ⁊ sic patet ꝙ efficitur mortale peccatum ei. Negociari auteʒ ꝓpter propriam necessitatem vel pieta tem. s. ad dispensandum in pios vsus lucrum vel ꝓpter reipublice vtilitatem vel ꝓximi est cā legitima q̃ facit vt fiat sine peccato aliter nō. Circũstātia persone facit illi citā scilicet si est clericꝰ vł religiosus de quo. s̃. clericus. ix. oportet ergo sit secularis qui negociator dʒ esse Ex circũstātia modi fit illicita. s. quādo exercet̃ ⁊ cũ dolo. vel cũ mendatijs vel alijs alias pactis seu ꝑiurijs. Et si sunt pctā mortalia sicut mādātiũ ꝙ dicitur intẽtiōe decipiendi ꝓximũ etiā in magna re si posset vel ꝑiuriũ sic negociatio est mortale pctm̃. itẽ ex circũstantia tꝑis. l. festiui ab ecclesia pcepti de quo dic vt. s̃. ferie. §. xxj. itẽ ex circũstātia lo ci. s. diuino cultui deputati sicut est ecclesia vel cimiteriũ. Jn eccłia. n. nō pōt fieri sine pctō mortali nisi magna neces sitas excuset vt pʒ ꝑ. c. decet domũ dei. de immu. ec. li. vj. iũcto. c. reliqui nolumus. de cu. eucharistie. Et hec ĩtellige de actuali ↄ̃ctatione reꝝ q̃ sine strepitu fieri nō pōt. Secꝰ esset in vẽditiōe cādelaꝝ q̃ sine ꝟbis fit. Aut in cōuẽtiōe alicuiꝰ rei emẽde vel vẽdẽde postea.  nō eẽt mortale pctm̃. Jtẽ ex circũstātia cōmercij ꝙ dẽ est dānosum reipub. sicut cũ s emit viliꝰ vt cariꝰ vẽdat ⁊ cũ dāno reipu. sicut sunt illi.  totũ granum emũt vel oẽs merces ⁊ hmōi vt postea vẽdāt modo suo. Si vero cōmertiũ est vtile reip. sicut illud quo merces portāt̃ de terra vbi abũdant ad aliā vbi deficiũt vł illud quo de vna re fit alia sicut faciũt artifices de lana pannũ. ⁊ de cera cādelas ⁊ hmōi. vel illud quo s cōseruat res quas emit vt vẽdat tꝑe debi to eo  libet nō pōt statim emere. ⁊ sic istis lʒ negociari si alie circũstantie ad sunt. Alijs aũt est damnatiōis. ⁊ de eis loquitur Criso. lxxxvij. di. eijciens. ⁊no. Sco. in. iiij. xv. di. q. ij. ar. j. ¶ Vtrũ ille  cariꝰ vẽdit  emit in eo[*]dẽ loco licite hoc facere possit. Rñ. Alex. vbi. s̃. ti. de legi. ꝙ si id ꝓ se emit. ⁊ post ea ꝓcessu temporis nō indiget licite vẽ dere pōt pro p̃ tio occurrenti quāuis sit cariꝰ  quādo emit  non ad hoc emit ⁊ lucrũ aduenit rōne tẽporis. Si vero emit vt vẽderet tẽpore quo cariꝰ erit. sic si fecit pro vtilitate terre sue. s. ne homi nes postea indigerent ⁊ nō ĩuenirẽt et ipse alid lucraret̃ pro sua sustẽtatiōe ⁊ sue familie. Vel si a casu aliquid emit pro bono foro ⁊ postea inuenit quo ill vult emere pro cariori. ⁊ concurrant ea q̃ dico. s̃. emptio. §. vij. cum alijs circunstātijs p̃dictis hic. sic lʒ laicis sʒ nō cle ricis. Si aũt fecit solum vt lucraretur sine aliqua vtilitate reipublice immo potius cũ damno sic peccat mortaliter vt pʒ per. d. c. eijciens. et de istis intelli ge illud. c. quicũ tempore. xiiij. q. iiij. vbi turpe lucrũ dicit̃ tꝑe vindemie viliꝰ emere vt cariꝰ vẽdat. istis cōcordat Hug. ⁊ Lau. xiiij. q. iiij. si s ⁊ Th. xxij. q. lxxvij. ⁊ pau. ĩ. c. j. ne cleri. vel mo. Nō tñ tenetur ad restitutionẽ talis turpis lucri de necessitate. sed de consilio ẜm Rodo. Nisi forte fuisset causa talis ex crescentie. puta  totum emit vt cariꝰ postea posset vẽdere  sic tenet̃ ad restitutionẽ dānificatis. si tale dānũ ałs non occurrisset. Quid de artificibꝰ qui faciunt artem que non est nisi ad malum vide. s̃. ars. Neophitus dicitur nouus in fide vel in religione vt. xlviij. di. c. quoniam. ⁊. c. sicut. ¶ Vtrum neophitus in fide possit or[*]dinari. Rñ. ꝙ non etiaʒ ad minores ordines vt patet in. §. j. et. di. ca. quoniaʒ eadem distin. ¶ Nigromantia vide. j. sortilegium. Nominatim quis dr̃ interdictꝰ vel excōmunicatus. Rñ. pa. in. c. in lateranẽsi de pre. ꝙ vbi agit̃ de pena incurrẽda ipso iure. si nō dicit̃ quis nominatim nisi exprimatur eius ꝓpriũ nomẽ  hoc ĩportat extymologiavocabuli ⁊ in istis odiosis nō est re cedẽdũ a ꝓpria significatione verborũ nisi de mẽte cōstetvt ĩ. c. statutũ. de elec. li. vj. Nisi circũstātie sint ita expresse ⁊ stricte ꝙ ex toto important vices ꝓprij nomĩs facit pro hoc. l. ij. ff.  li. ⁊ post. et instit. de exhe. li. §. nominatiʒ. ⁊ ĩ. l. quo tiẽs. §. si quis nomẽ. ff. de here. insti. facit. l. certũ. ff. si certum pe. vt puta dicitur filius petri qui nō habet nisi vnicũ filium ⁊ huiusmodi. Et sic intellige ⁊ li mita Jnn. in. d. c. in laterañ. hoc etiā se quit̃ gl. ⁊ Jnn. in. cle. j. devi. ⁊ ho. cle. in verbo nominatim. Si ꝟo agit̃ de pena incurrẽ da ip̃o facto tunc etiam dicitur nominatim expressus qui per circũstātias nō sic strictas exprimitur. ⁊ sic ĩtellige ⁊ limita gl. ⁊ pau. ĩ cle. j. de vj. ⁊ ho. cle. in versi. nominatim ⁊ gl. in. c. consti tutionẽ. de sen. excom. li. vj. Puta si diceretur magister carpẽtarius talis loci ieiunior. ⁊ huiusmodi. q no. bene. Et ad gl. in. c. a nobis el. j. de sen. excō. quā vidẽtur sequi communiter doct. dic ꝙ intelligitur quod ita sunt excommuni cati quasi nominatim fuissent expressi. sed nō ꝙ dicātur nominatim excōmunicati: quia quis potest excommunica ri licet non nominetur. Notarius vide tabellio. Notorium dicitur triplex ẜm gl. in c. vestra de coha. cleri. et mu. ⁊ ibi pau. sequitur. s. notoriũ presũ ptionis ⁊ quid est quādo ius vehemẽter aliquid presumit vt filiatione q̃ ex cōiecturis aiure inductis dicitur noto ria. ⁊ idem est istud notorium sicut pre sumptio iuris. Secũdum est notorium iuris.  in iure siue in iudicio oritur si cut cũ quis conuincitur in iudicio vel sponte cōfitetur vel per snĩam cōdẽnatur in iudicio. Tertiũ est notortũ facti. ⁊ istud est cũ populus est testis alicuiꝰ facti ⁊ nō est locus inficiationi. vt no. Archi. ij. q. j. de manifesta. ⁊ bonꝰ tex. in c. cũ dilectis filijs. de purg. ca. ⁊ dr̃ noto riũ facti clara ⁊ famosa locutio ex euidẽ tia rei surgẽs. q̃tergiuersatiōe aliqua ce larinō pōt. vt ꝓbatur ĩ. c. tua. de coha. cle. ⁊ mu. ⁊. c. euidẽtia de accu. Et istud notoriũ facti est triplex. ¶ Primum facti permanẽtis vt ꝙ palaciũ dominoꝝ est in platea ⁊ sic dicitur notoriũ quasi res nota oĩbus volentibꝰ videre eā. facit aut̃. qui semel. C. quomō ⁊ quādo iu. ⁊. di. c. euidẽtia. ¶ Secundum est facti trāseuntis ⁊ nō redeuntis vt si in conspectu populisit alis interfectus simi litervox preconis  notoriũ est pro tũc nō ꝓ nũc. ⁊ sic ĩtellige ꝙ no. gl. ĩ. d. aut̃. qui semel. ¶ Tertium est facti interpolati. exemplũ eo  paratꝰ est mutuare sub vsuris. ⁊ de meretrice  nō semꝑ mutuat vel peccat. Sʒbar. post Jac. bu. ĩ. l. ciues. C. de appel. dicit ꝙ notoriũ est ꝙ habet actũ ꝑmanẽtẽ vt edicta ĩ albo p̃torio ⁊ ꝙ iplatea ẽ palaciũ dñoꝝ. illaāt q̃ nũ habuer̃t actũ ꝑmanẽtẽ vt vox p̃ cōis et hmōi nō pñt trāsir̃ ĩno. sʒ bñĩ māifestũ De notorio ⁊ ꝙ sit quod omnes vi dere possunt cōtinua vt ꝑ Bal. in aũt. quod locũ. invo. vij. C. de colla. vł quod omnes sciũt sui natura vel scire verisimile est per Bal. in. l. cũ fratrem. C. ad sylle reliqua. dixi. s̃. in ver. manifestum vbi an ⁊ in quo differt a manifesto. ¶ Sed quot hoĩʒ scĩa rerit̃ adfaciẽdũ [*]notoriũ facti. Rñ. fuerũt varie opi. Sʒ mihi placet opi gl. ĩ. di. c. de manifesta q̃ dicit sufficere sciẽtiā. x. hoĩm ad minus. Quā sic intelligo vt colligo ex pa. in. d. c. vestra. ꝙ sivicinia nō hʒ. x. hoĩes seu ꝑsonas nō potest oriri notoriũ. Si ꝟo hʒ decẽ ꝑsonas solũ oʒ ꝙ oẽs sciẽt si āt hʒ plꝰ opʒ ꝙ oẽs sciāt vł maior ꝑs. ⁊ illa pars nō sit minor. x. ꝑsonis. Et ꝙ talisv cinia facit no toriũ habes bonũ text. in. d. c. cum dilectis. Et sic patet ꝙ non requiritur scientia totius populi. vt volunt aliqui. ¶ Vtꝝ in notorijs sit ordo seruādus iu [*]ris. Rñ. pa. ĩ. d. c. vestra ꝙ in notorio p̃sũpto vbi agit̃ de ↄsanguinitate ꝓban da rerit̃ sʒ ibi ẽ speciale. Sʒ ĩ alio notorio fctĩ nō rerit̃ nisi sciẽtia ⁊ sola citatio. Et hoc ĩtellige verũ nisi cōstet ꝙ nulla defẽsio cōpetit vel pōt cōpetere  sic nō reritur citatio. ⁊ sic intellige. c. cũ olim de re iud. ⁊. c. venerabileʒ. de elec. Sed vbi potest cōpetere defensio sic est necessaria citatio. aliter nō valebit sñia. ⁊ sic intellige Cle. pastoralis  re iudicata. Similiter requirit̃ probatio notorij ꝑ duos testes ad minꝰ not. Gl. d. l. iij. ff. de testi. nisi sit notoriũ facti ꝑmanentis. vt in. d. c. euidentia. Nouale priuilegijs pijs locis concessis intelligitur oĩs ager de nouo ad cultũ redactus de quo nō extat memoria ꝙ aliquando fuisset cul tus. de ver. sig. c. quid per nouale. Nouitius proprie dicitur qui habitu religiōis accepto nun dum per aliquam professionem astrictus. experitur religiōis austeritatem. De hic notatis ⁊ ꝙ nouitiꝰ. l. fi. §. qͦ tiẽs. ⁊ ibi Bar. ff. de publi. l. cũ victus ff. de. vi. tri. ⁊ oeo lega. Et an si nō fini to anno ꝓbationis exeat monasteriũ si postea iterũ ingrediatur an debeat rẽ reintegrũ annum ad professionẽ. ang. ⁊ Lodo in. l. si. §. quotiẽs. ff. de publi. te nẽt ꝙ non nisi ex causa. ¶ Quis possit eẽ nouitius ꝓprie. Rñ. [*]ꝙ quilibet qui est ratiōis capax. et pubes. xx. q. j. per totũ. ⁊ de regula. c. cum simus ⁊ quilibet  potest esse religiosus. ⁊ s sit. vide ĩfra religiosus. §. iiij. Vnde licet ante annos pubertatis. vł oblatus a parẽtibus aut alias s pos sit suscipere habitum. tamen proprie non est nouitius. quia experiri non po test quid sit castitas. nec malitia potest supplere etatem. vt in ca. ad nostram. ⁊. cap. significatum. de regula. et ideo oportet ꝙ compleuerit. xiiij. annum. masculus femina vero. xij. ¶ Per quātũ tẽ pus debet quis esse no [*]uitius. Rñ. ꝙ regulariter ꝑ ānũ vt ĩ. c. cōsaldus. xvij. q. j. ⁊ in. c. ad apostolicaʒ de regu. Tamẽ  istud tp̃s datur in fa uorẽ nouicij vt experiat̃. ⁊ similiter mo nasterij vt ꝓbẽt si ꝓ eis cōuenit. Jdeo prelato cũ conuẽtu consentiente ⁊ ĩter ueniẽte volũtate nouicij potest āte an nũ profiteri. ⁊ tenet professio licet male faciāt prelati si sine magna discretio ne hoc faciat vt in. d. c. ad apostolicam. Fallit hoc in mōachis  habẽt monasteria in insulis multũ rigidis. quibus prohibetur ne ante. xviij. annũ aliquẽ recipiāt ad professionẽ. vt in. c.  insuł  sta. regn. Quā quidẽ ꝓhibitionẽ. Jo. an. ⁊ post eũ Pau. ĩ. d. c.  in insulis ex tẽdunt ad fratres minores ⁊ p̃dicatores vt nō recipiant ad professioneʒ ali quẽ ante. xviij. annum. ⁊ placet mihi ꝑ idẽptitatem rationis expresse vbi debet fieri extẽsio legisvt. s̃. dixi. lex. §. vj. Etiam fallit in oĩbꝰ mẽdicātibꝰ  non possunt recipere ante annũ cōpletum probationis ad professionẽ vt in. c. nō solũ. ⁊. c. ↄstitutionẽ de reg. li. vj. ¶ Sed quid si quis non obstante pro[*]hibitione recipiatur ad professionẽ an te ānũ probationis: vel ante tẽpus de bitũ. Rñ. ꝙ si s recipiat̃ ad ꝓfessionẽ ante annos pubertatis ꝓfessio nulla ẽ ip̃o iure. vt in dictis capitulis ad nr̃aʒ ⁊. c. significatũ. Et hoc in quacũ religione. Si vero s recipiatur añ. xviij. annũ vbi nō est recipiendus. Hostiẽ. tʒ ꝙ etiā nulla sit professio. propter. di. c.  in insulis. ⁊ cōiter ip̃m recitādo trās eũt doc. ⁊ facit pro sua opi. l. nō dubiũ C. de leg. ⁊ regula q̃ cōtra ius. de reg. iu. lib. vj. pa. videtur dubie lo an sit obli gatus illi religioni.  ꝓfessus est tātũ. Sed tamẽ ꝙ saltẽ in genere sit obliga tus affirmat. Sed ego credo ꝙ nō religioni in genere. sed in specie illi quam professus est obligatur.  talis ꝓhibito princi paliter respicit fauorẽ profitẽ tis: cui tp̃e potest renunciare. Et hoc iu dicio meo aꝑte ꝓbatur per. d. c. ad apo stolicā. vbi ptʒ ꝙ abatibꝰ prohibet̃ rece ptio ante annũ. aliter nō punirent̃ facientes contrariũ. ⁊ facta tenent. Et sic ad. l. nō dubiũ. ⁊ regulam que ↄtra ius potest dici ꝙ nō est nulla. quia alio iure sustẽtatur. s. d. c. ad apostolicā. si aũt loquamur de professione q̃ fit ante annũ probatiōis sic tenet. vt dictum est. Nisi in religione mẽdicantium in qua professio facta ante annũ probationis completũ non obligat nisi religioni in genere. nō autem illi quam quis ꝓfessus est ẜm ꝙ. j. dicā. Et illi tales qui receperũt aliquem scienter peccarũt mor taliter. ⁊ nō pñt āplius ad ꝓfessionẽ re cipere: ⁊ vlteriꝰ debẽt puniri pena q̃ ꝓ grauioribus culpis solet infligi. vt in d. c. non solum. ¶ Sed nunquid si durāte suspensiōe [*]predicta recipiet aliũ ad professionem efficietur irregularis. Rñ. Ge. in. d. c. nō solum ꝙ non quia opʒ ꝙ actus qui fit post suspensionem sit actus de attribu tis certo ordini. cuiusmodi non est receptio ad professionem. Jgitur nō erit irregularis quanuis alij dicant ꝙ sic ⁊ non bene. ¶ Sed quis poterit absoluere a. di. su[*]spensione. Rñ. Ge. in. d. c. nō solũ tenet ꝙ solus papa  cũ. c. nuꝑ. de sen. excō. nō habeat locuʒ in inferioribus ep̃o. ⁊ isti sunt exempti. Ergo cũ ab ep̃o non possit absolui necesse hñt ire ad papā. Sed ego cuʒ teneā ꝙ. di. c. nuꝑ habeat locũ ẽt in curatis vt aꝑte loquit̃ iō pote rũt absolui a p̃latis suis. Et sic cōcorda opi. q̃ sunt in. d. c. nō solũ ⁊ recitat Ge. sic distinguẽdo. ꝙ aut suspẽsio ẽ ad ip̃s ⁊ solꝰ papa absoluit. nec hʒ locũ. d. c. nu per. aut nō est ad tp̃s. ⁊ sic habet locũ. ⁊ hoc tene. ꝙ sequitur gl. ibidẽ de quo vide. s̃. absolutio. j. §. iiij. [*]¶ Vtꝝ predicta pena. c. nō solũ habeat locũ in moniatibus sancte Clare ⁊ pre dicatoꝝ. Rñ. Ge. ꝙ sic cũ dño Lapo. ⁊ lĩ cet ex priuilegio habeāt ꝓprium. ⁊ nō mẽdicent. ꝑ hoc non tollitur n sint de ordine mendicantiũ nec priuilegiũ in vno valet ad oĩa. Quod limito de illis ṗme regule sācte Clare. Sed  minoristis nō credo cũ ex regula habeāt propriũ. Et attẽde ad eorũ regulā. an habeāt ꝓpriũ. ⁊ sic nō extendit̃ ad eas an non possint hr̃e. ⁊ sic extẽdi. uis ex ṗuilegio habeāt possessiones. vel de facto non mendicent. ¶ Quero quādo ĩcipit ānus ꝓbatiōis [*]Rñ. ꝙ a die ⁊ hora impositiōis habitꝰ dũmodo sit pubes  ad alias religiōes sed quo ad minores ⁊ p̃dicatores ⁊ mo nasteria ĩ saluaticis insulis oportet ha beāt annũ. xvij. cōpletũ. vt pʒ ꝑ predicta. c. ad nostrā. c. significatum. ⁊. c.  ĩ sulis. nō tamẽ penam predicte suspẽsio nis incurrunt recipiendo: dummodo post pubertatem annum probationis cōpleuerint in eorum religione. [*]¶ Nunquid furiosus potest esse nouicius. Rñ. ꝙ nō accipiẽ do nouiciatũ pro anno probationis vt de regula. c. sicut tenor. Vnde si stetisset in religione per centum annos nun poterit profiteri ⁊ si profitetur professio nulla est sicut nec matrimonium contrahere. vt. ff. de spō. l. furor. Nec ratificatur per rati habitionem post fuerit sane mentis. sicut nec professio facta ante annos pubertatis nisi per delationem habitus inducẽtis professionẽ tacitā post est sane mentis ⁊ cōpleuit annos pubertatis. aut professionẽ expressaʒ se obligauerit. vt pʒ ꝑ. c. j. devoto. li. vj. facit. c. sicut tenor  regula. Et placʒ mihi uis Host. ⁊ cōiter eũ sequẽtes videāt̃ te nere ꝙ ratificet̃ si nō cōtradicit. sed per seuerauerit post est sane mẽtis ⁊ pubes factus. ⁊ idẽ dicũt de impubere. sʒ tu tene ist ꝑseuera. vt dixi cũ delatio ne habitꝰ inducẽtis ꝓfessionẽ tacitaʒ. ¶ Vtrũ nouitius possit exire. Rñ. ꝙ sic [*]libere sine oĩ licentia. vt pʒ in. c. statuimus de regula. ꝓpter verbũ libere nec incurrit̃ in antiquā inhabitationẽ q̃ ad ordines vel beneficia ecclesiastica vel scłaria ex tali egressu. pʒ hoc ex. c. postu lasti.  regul. Fallit hoc ĩ illo  ꝓfessus est tacite vt ptʒ in. d. c. stat. ¶ Quid de bonis que donauit religiōi [*]añ ingressuʒ. vel ĩ ip̃o ingressu. Rñ. pa. in. c. q ad te de cle. ↄiuga. ꝙ si donauit oĩa tuc in dubio vr̃ donasse cā mortis. Vnde cā cessante ꝑ ꝓfessionẽ tacitā vel expressam reuocat̃ inde recedẽdo. ar. l. seya. in fi. ij. Rñ. ff. de do. cā mor. ⁊. l. non oĩs in ṗn. ff. si cer. pe. facit q no. bar. in aut̃. ingressi. C. de sa. san. ec. Et idẽ dicit Bar. ibidẽ de illo cuiꝰ ꝓfessio nō tʒ uis ꝓfitẽs crederet tenere q recuperabit q ꝓbat ꝑ. l. si pater. ⁊. l. nec ap. C. de he. insti. vbi s credẽs aliquẽ fratrẽ vel filiũ ⁊ hac cōtẽplatione relid bōa sua reꝑto cōtrario auferunt̃ ab eo ⁊ veniũt succedentes ab intestato vt. d. l. si pr̃. Si vero nō donauit oĩa sʒ aliqua so lũ ⁊ sic dico nō vr̃ donasse cā ingressus ⁊ iō nō recuperabit. ar. eoꝝ q̃ habẽt̃ ĩ. c. bñ ficiũ. ⁊. c. constitutionẽ de regula li. vj. ⁊ sic limita ⁊ intellige host. ⁊ pan. in d. c. statuimus  videntur cōtrarij. Siłr nō recuperat si donauit nō cā ĩgressus sʒ ex interuallovt ĩ. c. fi. de do. ⁊. l. ꝑfecta donatio. C. de donatio. qui sub mō. idẽ dicit Bar. vbi. s̃. de illo  sciebat ꝓ fessionẽ nō tenere ꝙ donata non recuperabit videt̃ donasse. l. cuius ꝑ errorẽ ff. de reg. iur. ⁊. l. cāpanꝰ. ff. de oper. li. et intellige quo ad iuris presumptionẽ et in dubio Sʒ in cōscientia vel alio modo vbi pōt scire ꝙ solũ donauit cā ĩgres sus ⁊ non alio modo sic recũperabil:  semper videtur datum causa mortis. ¶ Quid de bonis nouitij moriẽtis āte [*]professionẽ tacitā vł expressaʒ. Rñ. Cy. ⁊ multi alij doc. ĩ. d. aut̃. ingressi tenuerũt ꝙ debẽt spectare ad monasterinʒ  ibi moriẽdo vr̃ mori vt monachꝰ idem tʒ. d. ant. ĩ. c. in pñtia. de ꝓba. bar. ĩ aut̃. si qua mulier. in fi. C. de sa. san. ec. ꝓ pre fata opi. allegat. ca. fi. de succes. ab inte. tñ nō firmat sʒ dicit relinquẽduʒ cano nistis. Pan. in. d. c. in presentia. distinguit ⁊ bene q aut intrās expresse ↄtu lit bona sua monasterio. Et sic est vera opi. predictoꝝ q sunt monasterij si nō expresse reuocauit. Si vero expresse nō ↄtulit sʒ simpliciter ĩtrauit cā ꝓbatiōis sic succedẽt ꝓximiores ⁊ nō mōasteriũ. Nā cum iste non fuerĩt religiosus cuʒ effectu. c. religioso. de sen. exc. li. vj. Bona eius nec tacite nec expresse trāsierũt in monasteriũ presertim cũ adhuc hr̃et facul tatem faciendi testm̃. Jdeo proximiores succedent. ¶ Quō nouitius efficit̃ tacite ꝓfessus [*]Rñ. ꝙ tribꝰ modis efficitur tacite ꝓfessus. Primo ẜʒ Jo. an. ⁊ dñʒ Anto. ⁊ pa. ĩ. c. vidua de regula. qñ se ingerit actibꝰ qui solũ conueniũt professis de iure vł cōsuetudine ⁊ hoc facit ex certa sciẽtia s. sciens. Jtem quod hoc facit sponte et nō ex metu. Jtem quod per triduum in eodem proposito perseueret aut loco ꝑ seuerātie tridui ꝙ fecerit cum habitu professoruʒ distincto in forma scissura: vel colore. Aliter vno istoruʒ de ficiẽte nō induc itur professio tacita puta si fa cit nesciẽs competere solum professovel ex metu vel sine perseuerātia triduĩ dummodo loco perseuerātie tridui nō ponatur habitus professorum quia idẽ facit quod tridum. Secũdo in ducitur tacita professio ex delatiōe habitus ꝓfessoruʒ. Dummodo fecit primo scienter sciens solum cōuenire professis et sciẽs ꝙ ex tali hac assumptione de iure vel cōsuetudine inducitur professio ẜm Jnn. ⁊ do. Anto. itẽ secundo ꝙ habitꝰ ꝓ fessorũ sit distinctꝰ in colore vel forma nut scissura. tertio ꝙ spōte. quarto ꝙ de tur et ab eo qui pōt incor ꝑare religiōi. Aut eo ↄseutiẽte accipiat̃ ẜm Pan. ĩ. d. c. vidua. ⁊ facit Porrectũ de regul. Quĩto ꝙ det̃ ꝑseuerātia tridui in eius dela tiōe ⁊ sic ĩtellige. c. instōnẽ. ĩ fine. de reg. li. vj. Quidā tamẽ excipiũt duos casus in bꝰ nō requirit̃ ist ntũ. s. ꝑseuerātia tridui. Primꝰ si ĩ firmitate suscipit̃. Facit. c. sicut. el. ij. de regula. Et secũdꝰ qñ s priꝰ vouerat intrare ⁊ intrando suscipit habitũ ꝓfessorũ. Pa. vero. c. ad nostraʒ de regula. dubitat de hoc. Sed ego audacter credo ꝙ etiā in istis duo bus casibꝰ requirat̃ ꝑseuerātia tridui ꝑ dictũ. c. cōstitutionẽ in qͦ nihil excipitur nec ego credo. Sexto ꝙ deferat̃ habitꝰ ĩ monasterio  tũcũ deferat̃ extra monasteriũ nō cẽset̃ ꝓcessus vt. c. vt cle rici de regula. no. Pa. ĩ. c. ex rescripto de turetu. Sed hic no. dictũ Abba. ĩ. c. cuʒ illoꝝ de sen. excō. ꝙ vbicũ fuerit monachus dũmodo sit sub obedientia ab batis semꝑ fingit̃ in claustro. ⁊ iō istud sextũ intelligit̃ quādo extra monasteriij. i. extra obediẽtiā alicuiꝰ p̃lati defer tur q nō ĩducit̃ tacita ꝓfessio  cessat p̃sumptio eo q si vellet profiteri intra ret monasteriũ seu poneret se sub obedientia abbatis vel prelati. Tertio ĩdu cit̃ ꝓfessio tacita ꝑ delationẽ habitꝰ no uicioꝝ nō distincti in forma colore vel scissura vltra annũ. cle. eos de regu. Jn tellige in monasterio ẜm ꝙ supra dictũ est quāuis sit distinctꝰ alia distinctiōe occulta puta  benedicit̃ ⁊ hmōi. Si vero distĩctio in scissura colore vel forma se patẽter exhibeat sic nun inducit̃ ꝓfessio etiam si ferat̃ ꝑ viginti annos vt no. in cle. eos in glo. ⁊ Pan. in. c. ex parte de regu. addit̃ ab aliquibus. sed ego non teneo quartũ inducens ta citā ꝓfessionẽ quādo quis habuit absolute ꝓpositũ mutandi vitam ⁊ patet per. c. cōsulti. ⁊. c. statuimus. de regula. beneficium. ⁊. c. nō solũ. de regula. li. vj. Sed qũo hoc intelligatur fuit diuersa opinio. Sed verior est opinio ꝙ tũc ꝓpositũ r absolutũ mutādi vitā qñ s facit votũ ꝑseuerādi ĩ religiōe ⁊ nō ałr. Vnde quāuis s ĩgrediat̃ religionẽ cũ ꝓposito ꝑseuerādi. nō ꝓpter hoc efficit̃ tacite ꝓfessus ĩmo plus dico ꝙ etiaʒ si fecisset votũ de intrādo non ꝓpter hoc efficit̃ tacite ꝓfessus ĩmo pōt redire ad seculũ sicut alij nouitij. Et q plꝰ ẽ satis fecit voto vt. j. votũ. iij. §. xviij. Et qnō inducat tacitā ꝓfessionem factum votũ de intrādo vel volũtas perseuerādi probat̃ aperte per. c. ex transmissa de re nun. vbi iudicio meo est tex. clarꝰ si nō cauilletur immo plus dicit. d. car. ĩ cōsi lio facti ⁊ sequit̃ Pañ. in. d. c. cōsulti ꝙ etiā ille qui fecit votũ de perseuerādo nō efficit̃ tacite ꝓfessus ꝑ delationem habitus nouitiorum distincti vnde si postea egrederet̃ ⁊ ↄ̃heret mr̃imoniũ dicit matrimoniũ tenere. ⁊ ad. c. nō solũ ⁊ alia. c. que vident̃ ↄ̃ria. rñ. ꝙ loquuntur ꝙ talis nō pōt redire ad seculũ sine peccato mortaliex quo absolute habuit ꝓpositũ mutādi vitā. s. fecit votũ ꝑseuerādi sʒ nō dicũt ꝙ sit tacite ꝓfessus. ⁊ iō istud tene quia verius. ¶ Hic aduerte ꝙ sicut ꝓfessio expressa [*]que dirimit matrimoniũ postea contractũ nun inducit̃ quātumcũ s voueat nisi fiat in manibꝰ illiꝰ qui ha bet potestatẽ recipiẽdi ⁊incorporandi religioni quā profitet̃ ẜʒ Ge. in. d. c. cō stitutionem ⁊. c. vnico de voto lib. vj. ⁊ Lap. ⁊ Jnnocẽ. Jo. mo. ⁊ Jo. an. in. d. c. porrectum vel nisi quādo fuit facta in manu alterius recipiẽtis nomine dicti prelati ⁊ ipse ratificauit antequam con traheret sic pari ratione in tacita. Et iō ingressio in actibus professoruʒ vel de latio habitꝰ ⁊ huiusmodi. supradicta si debẽt inducere tacitā ꝓfessionem opʒ fiant scientibus illis qui possunt incor porare ⁊ consentientibus aliter nō ĩdu citur quātũcũ quis talia facit ꝙ not. quia sepe in practica. ¶ No. etiā ꝙ ꝓfessio q̃ fit. j. annum nō [*]obligat tacite ꝓfessum illi religiōi precise sicut expressa. vt ostendit tex. in. d. c. constitutionẽ. Sed bene obligat illā religionẽ in qua tacitā ꝓfessionẽ fecit sibi.  eũ expellere nō poterit aliter nō esset iste religiosus vere. ⁊ sic si ↄ̃heret matrimoniũ cuiꝰ ↄ̃riũ dicit text. in. d. c. vnico de voto lib. vj. Ratio  si illa nō tenet̃ sibi in qua ꝓfessus est tacite multominus alia. ⁊ sic si nulla vellet eũ reci pere remaneret religiosus nullius reli gionis quod est impossibile. ⁊ ideo poterit eum inuitum expellere ex quo con sensit vt tacite profiteretur. Additio Jlla aũt ꝓfessio q̃ fit per de lationẽ habitus vltra annũ obligat illi religioni in spẽ. cle. eos. de regu. iu. in foro tamẽ aĩe nō tñ tenet̃ nisi religio in genere si modo per taleʒ delationẽ nō habuit animũ obligandi se. Et ex hoc potes colligere ⁊ cōcordare doc. quo ad cōsciẽtiā sic ꝓfessus tacite in vna de religionibus approbatis nō tenet̃ illi p̃cise sʒ solũ vni in gñe ⁊ si ↄ̃hit nō tʒ mr̃imoniũ ꝓfessus exp̃sse in religiōe mẽdicātiũ infra annũ si nō ĩtẽ debat se obligare nisi illi quaʒ ꝓfessus est nō tenetur. nec illi quā professus est nec alij. sʒ libere pōt redire ad seculum vero se intẽdebat obligare saltẽ religio ni in gñe sic nō pōt redire ad seculum si tamen cōtrahit tʒ matrimonium. Si tacite ꝓfiteat̃ ĩ religiōe mẽdicātiũ obli gat̃ religioni ⁊ si cōtrahit nō tʒ mr̃imoniũ. Ratio  tacita ꝓfessio nō probet̃ in religionibꝰ etiā mendicantiũ. vt in d. c. nō solũ sed soluʒ expressa. ergo quā do habentes potestatem incorporandi sunt passi vt tacite ꝓfiteret̃ se obligaue rũt illi licet ipse ex beneficio iuris non sit precise obligatus eis. ¶ Vtrum requirat̃ ꝙ annus probatio[*]nis sit cōtinuus vel sufficiat interpola tus. Rñ. ẜm Bar. ĩ. l. interdũ. §. quotiẽs. ff. de publ. requiritur annus cōtinuꝰ et facit p̃latus tex. vbi seruꝰ dicitur nouitius qui nō stetit in vrbe per annũ con tinuum. Facit. l. vnica. C. de profe.  in vrbe cōstan. Nam intermissione tempo ris diuersificātur mores ⁊ opera homi nũ. vt in. l. si nō sortem. §. libertus. ff. de cōdi. indebi. Facit etiā quia quādo iu ra faciunt mentionem de certo tempore debet intelligi de tempore continuo. vt no. glo. in Rubrica. ff. de varijs. ⁊ tẽpo. prescri. ⁊ ĩ. l. Genero. ff. de his  not. infa. ⁊ ꝑ Jo. An. in. c. j. de elec. li. vj. Et videtur tex. in. c. cupientes. §. ceterum. Jbidem sequitur istam opinionem Jo. de lign. ⁊ post eum Pau. in. c. apostolicam de regularibus. ⁊ Adducit Pa. illud quod legitur⁊ no. ĩ. l. vbi fideiussor. ff. de solu. vbi format̃ questio nobilis. pone ꝙ statuto cauetur bannitũ ꝓ cen tum ducatis impune posse offendi bānit̃ quis respectu vniꝰ debiti pro quin quaginta ⁊ respectu alterius debiti ꝓ alijs quinquaginta. ⁊ cōcluditur ꝙ nō pōt talis offendi impune. quia ex quo debita sunt diuersa nō debẽt coniũgi ad faciendũ vnum totuʒ. ⁊ sic est ibi ca sus ꝙ quinquaginta ⁊ nquaginta nō faciũt centũ. ⁊ sic in casu nostro. quia in termissio temporis minuit austeritatẽ regule. Quia durius est cōtinuare ꝑ an nũ cōtinuũ.  ꝑ annum interpolatum. ⁊ istud tene uis Ber. bri. ⁊ Spe. in ti. de sta. reg. ⁊ gl. de re. iur. ĩ regula eũ qui certꝰ est. li. vj. teneāt ↄ̃riũ vel secunduʒ alios dic ꝙ loquit̃ quādo quis ꝑ totuʒ vnũ annũ probauit religionẽ et postea egreditur. qui postea rediens nō oportet probet iterum per alium annum. sʒ licite statiʒ recipi poterit quia est veꝝ. et sic serua. ¶ Vtrũ sit necessarium ꝙ nouitius de[*]ferat habitũ illius religionis quā vult ꝓfiteri. an sufficiat delatio alterius ha bitus. Rñ. ꝙ licet gl. in. c. super eo de re gula. argu. tamẽ tʒ cum Tancr. ꝙ requi rit̃ delatio habitus illiꝰ religiōis quā vult profiteri. ⁊ ita habet consuetudo q̃ est optima legũ interpres. l. si de ĩterp̃tatiōe. ff. de legi. ⁊ ꝙ deferat ĩ monasterio.  extra mōasteriũ delatio habitus cuiuscũ nun ĩduceret tacitā ꝓfessio nẽ. d. cle. eos lʒ possit talis compelli vel ad dimittẽdũ habitũ talem vel ad ĩtrā dum monasteriuʒ vt no. Pa. in. c. vt cle rici de reg. ⁊ limita. vt. s̃. §. xij. ¶ Vtrũ valeat ꝓtestatio ĩpedire tacitā [*]ꝓfessionem. Rñ. ꝙ sic ẜm Hos. ⁊ Jo. an. et Pa. in. d. c. vt cleri. ⁊ gl. in. d. Cle. eos. ⁊ ideo  nō vult tacite ꝓfiteri ꝓtestetur ꝙ ꝑ delationẽ talis habitus non inten dit tacite profiteri. ¶ Vtrũ nouitij obligent̃ ad p̃cepta re[*]gule. Rñ. ꝙ nō nisi eo modo qͦ alij xp̃iani debẽt tamẽ induci vt eā seruẽt quatenus ꝓbent eius austeritates. licet ali quid sit indulgendũ eis ne retrocedāt vt in. c. ꝙ scripsi. xxxv. q. iij. ¶ Vtrũ nouicius possit eligi in p̃latum [*]alicuius religiōis. Rñ. ꝙ non ad prelationes alicuiꝰ religionis vt patet in. c. nullus. de elec. lib. vj. ¶ Vtrũ nouicij possint ordinari. respon [*]deo ꝙ nō etiam ad primā tonsurā vt in c. monasterijs. xix. q. iij. ¶ Vtrũ sit excōicatus  nouiciũ ꝑcutit [*]violenter. Rñ. ꝙ sic. de sen. excō. lib. vj. c. religioso. Sʒ aduerte hic ꝙ accipit̃ large etiam ꝓ eo  est infra annos pubertatis indutꝰ habitũ religionis in monasterio possent tamẽ pater ac tutores impuberem reuocare si sine eorum con sensu intrauit. xx. q. ij. c. ij. ¶ Vtrũ bñficiũ ingrediẽtis religioneʒ [*]vacet. Rñ. ꝙ nō. Nec ĩfra annũ ꝓbationis eiꝰ pōt alteri cōferri nisi de eiꝰ ↄsen su. verũ nisi cōstet ꝙ habeat animũ absolute mutādi vitā. Sʒ ꝑ aliũ deseruiet assignata sibi eiusdẽ bñficij portiōe cōgrua. vt no. ĩ. c. bñficiũ. de regula. li. vj. Et ẜm Jo. an. ibidẽ reli fructꝰ bñficij cōseruabunt̃ vel in vtilitatẽ eccłie expẽ dent̃. c.  sepe de elec. li. vj. Nec interiʒ ip̃e nouitiꝰ eos habebit uis Bar. bri. tenuerit ꝙ ĩmo sui erũt ⁊ p̃dicta ꝓuisio mādabit̃ executioni ꝑ ep̃m. cap. cum ex eo. de elec. lib. vj. ¶ Sed nund poterit beneficiũ noui[*]cio cōferri. Rñ. ꝙ nō. Ad ep̃atum tamẽ eligi pōt de elec. c. nullus. lib. vj. ¶ Vtrũ canonicus in nouiciatu debeat [*]vocari ĩ electionẽ ep̃i. Rñ. Jo. an. in. d. c. bñficiũ ꝙ nō. Sʒ secꝰ esset de patrono. vł eo ad quẽ nō iure collegij sʒ iure fingulari electio ꝑtinet.  debet vocari. Nuptie quid sint habes. s̃. matrimo nium. j.  idem sunt. De hic ⁊ ibi notatis ⁊ que sint nuptie turpes. no. Bart in. l. libertũ. C. de nup. s. cum famula. vel eius filia. ⁊ que indigne vel condigne. idem Bar. in. l. si rogatus. de ma. vindi. ⁊ in. l. cum ita legaui. de condi. ⁊ demō. ⁊ Alex. in. l. j §. transgrediamur. ff. sol. ma. ¶ Quo tempore sunt celebrāde habes [*]s̃. Matrimonium. iij. impedimẽto. j. ¶ Vtrũ sint benedicẽde. Rñ. ꝙ sic si nul [*]lus ipsoꝝ alijs nuptijs ↄtractis fuit be nedictꝰ. Si vero alter eoꝝ ĩ alio matrimonio fuit bñdictus nō dʒ iterari.  al ter sine altero nō debet benedici sʒ benedictio dimitti. Tho. vero. ĩ. iij. di. lxij. tʒ ꝙ virgo lʒ contrahat cum bigamo de bet bñdici.  saluatur aliquo modo significatio. Hoc credo verũ vbi cōsuetu do hoc hʒ. ẜm Ber. in. c. vir aũt. de secũ. nup. Aliter presbyter benedicẽs bigamos dʒ ad sedẽ apostolicā mitti suspẽsus ab officto ⁊ bñficio. vt in. c. vir aũt. Sed veriꝰ dic ẜm Jo. an. ꝙ ista pena in telligit̃ cōtra sacerdotes  benedicunt secũdas nuptias viuente altero. Jtem cōiter tenẽt doc. cũ Host. ibidem ꝙ non est suspẽsus ipso iure sed suspẽdẽdus. Nunciatio noui operis est ꝓhibitio facta illi qui aut edificat aut edifici formam mutat in alterius preiudicium. quod est edificium nouũ facere vt. ff. de no. oꝑ. nũ. l. pe. §. opꝰ nonum. Sed qui antiquũ reficit opus no uuʒ nō facit. d. l. j. §. si quis edificiũ. ĩtellige nisi ex toto esset destructum. vt no. in. c. cōsulit de iu. Vnde nihil aliud est nũciatio nisi prohibitio noui operis. d. l. j. §. nũciamꝰ ⁊. eo. ti. c. significātibus. ¶ Quibꝰ de causis fit denũciatio noui [*]operis. Rñ. ꝙ tribus. Prĩo gratia iuris proprij cōseruādi. secundo dāni depellẽdi. tertio publicis iuris tuẽdi. d. l. ĩ. §. nunc videmus. ⁊. §. nunciatio. ¶ Pro quibꝰ operibus pōt fieri nũcia[*]tio hec. Rñ. ꝙ tm̃ ꝓ illis oꝑibꝰ que solt cōiuncte sunt vel in solo fiunt quorum edificatio vel demolitio videt̃ opꝰ nouum. vt. d. l. j. §. hoc auteʒ edictum ⁊ ad futura non ad preterita fit vt ibidem. ¶ Vtrũ hec denũciatio siue ꝓhibitio [*]se extẽdat ad ecclesiā aut locum religio sum. Rñ. ꝙ sic cũ nō sint in p̃iudictũ alteriꝰ cōstruẽda vt in c. j. eo. tit. Fallit in casu qñ ep̃s propter necessitatẽ populi aliā ecclesiā vult edificare lʒ sit in p̃iudicium aliarũ ecclesiarũ. de eccle. edi. c. ad audientiam. ¶ Vtrũ hec nũciatio se extẽdat ad pur[*]gationẽ cloacarũ ⁊ riuorũ. Rñ. q nō  publice vtilitatis ⁊ securitatis est riuos ⁊ cloacas curare. ff. eod. l. de pupillo. §. si quis riuos. ¶ Qualiter fit hec nũtiatio. Rñ. triplici [*]ter. Prĩo ꝑ p̃toris inhibitionẽ. Sco cũ simplici ꝟbo inhibẽdo. Tertio ꝑ iactũ lapilli sic dicẽdo nũtio tibi opꝰ nouum ꝑ factũ lapilli ⁊ statiʒ ꝓijciat lapidẽ in oꝑe ipso. Et istud tertiũ ⁊ primũ est me lius.  sca nũciatio ↄsistituit in posses siōe ⁊ certificat possessorẽ eo  vult edificare sʒ ꝑ inhibitionẽ p̃toris vel ꝑ iactũ lapilli nōvt. d. l. de pupillo. §. memi nisse. ⁊. d. l. j. §. in operis. Dicũt tamẽ ali qui ꝙ debet fieri actio lapilli. ar. ff. de re iudi. l. contumacia. xij. q. ij. Jndigne. de cōsti. ex literis in gl. vbi dicit̃ ꝙ trina monitio est legitima ⁊ canonica. ¶ Cui dʒ fieri hec nũciatio. Rñ. ꝙ dño [*]vel ꝓcuratori seruo puero vel fabro seu illi  fabricat. d. l.  pupillo. §. nũciare. Et debet fieri in re pñti. ⁊ ipso ope ⁊ nō tantum domino. sed illis qui ibi sunt. ¶ Quod modis remittit̃ hec nũciatio. [*]Rñ. ꝙ quatuor modis. prĩo verbis expresse. ff. e. ti. l. nō solũ. §. sciẽdum. Sco ꝑ trāsactionẽ. ff. eo. ti. l. j. §. ĩde q̃rit̃. Ter tio morte nũciatoris. d. l. nō solũ. §. mor te. Quarto satisdatiōe. Verum est ꝙ denũcians habet tres mẽses ad deliberā dũ an velit docere de iure. suo aut recipere cautionẽ de demoliẽdo in bꝰ denũciatus non poterit edificare. Sed si j. tres mẽses nō ostẽdit de iure suo post ipsos tres mẽses caueat denũciatus de oꝑe demoliẽdo ⁊ edificet. C. eo. ti. l. vni ca. ⁊ in. c. vlti. eo. tit. ¶ Quis effectꝰ nũciatiōis. Rñ. ꝙ cd [*]edificatũ est post eā demoliri dʒ expẽsis ipsiꝰ edificantis. d. l. i. Rñ. j. ⁊. l. p̃tor. .§. j. eodem. ⁊ extra eodem per totum. 
 
 OBedientia q̃ est hoĩs ad deũ sic diffini tur ab Anselmo. obedientia est affectio volũtatis cōiũcte deo sicut ecōtrario. Jnobediẽ tia est affectio volũtatis diabolo instru mẽtaliter copulate.  sicut homo ꝑ instrumẽtũ operat̃ sic diabolꝰ ꝑ inobedrẽ tiā separat hoĩem a deo. Ge. iij. et. ij. q. iij. §. euidẽter. Obediẽtia q̃ est hoĩs ad hoiem est debita reuerẽtia minoris ad maiorem. De hic notatis ⁊ ꝙ obedire ꝓprie no r  seruat p̃ceptũ negatiuũ. Bald. no. in. l. ij. col. xvij. C. de ser. ⁊ aqua. ⁊ ĩ. l. liberti. col. j. C. de ope. libe. ⁊ tenet̃  pre stitit obedientiā ad mādatũ. Jdẽ bal. in. l. liberti. col. iij. eo. ti. ⁊ an coacta obe diẽtia sit obediẽtia. bal. ꝙ nō nisi debita in. l. j. q. ix. C.  admitti. ⁊ in. l. cũ alis. C. de iure deli. vbi dicit ꝙ obediẽs per vim non perdit ius contradicendi vbi non tenetur obedire. ¶ Vtrũ s teneat̃ obedire in oĩbꝰ suis [*]maioribꝰ. Rñ. ꝙ triplex est suꝑloritas. Prĩa ẽ in spũalibꝰ. sca est in tꝑalibns quo ad regimẽ reipublice. Tertia est ĩ tꝑalibꝰ quo ad regimen ꝓprie familie. Et ideo ẜm alex. in. iij. ꝑte summe ĩ tertio p̃cepto obediẽtia limitat̃ ẜm gradũ suꝑioritatis. Jlli em̃  p̃est spiritualibꝰ obediẽdum est in spũalibꝰ necessarijs ad salutẽ vł ad hoc ꝑtinẽtibꝰ sicut Pape ep̃o ⁊ ceteris p̃latis ecclesiasticis ab his  subijciunt̃ iurisditiōi eoꝝ. Dñis ⁊ principibꝰ  p̃sunt tꝑalibus ad rem publicā ꝑtinẽtibus sic eis in hoc ẽ obe diendũ ab eorũ subditis. Si modo po testas eorum nō sit vsurpata ẜm Ri. in ij. dist. vltima. Quia si est vsurpata nō tenetur nisi propter scādalũ. Et aduerte ꝙ ecclesiastici nō sunt subditi dñorũ temporalium. ⁊ ideo nō possunt eis ali quid p̃cipere de ↄstōn. cap. ecclesia. Pa trui autẽ carnali cum preest cure rei fa miliaris debet̃ ei obediẽtia a filijs in his q̃ ꝑtinẽt ad dispositionem rei fami liaris. Vnde talibus in prefatis nō obe diẽtes sciẽter ⁊ sine rationabili causa ⁊ in re alicuius ĩportantie aut ex cōtẽptu peccāt mortaliter. Nisi foret illud quod precipitur cōtra preceptũ dei. vel in salutis dispendium. autↄ̃ preceptũ suꝑioris ad ipsum precipitem. Jn alijs aũt que ad eoꝝ superioritatẽ nō pertinẽt nō est necessari obedire. Eliciunt̃ ista a. c. si quis de maio. ⁊ obedi. in gl. ⁊. ix. q. ṗma ĩciendũ. xj. q. iij. si dñs. ⁊ similibus. Dicit tñ Tho. ij. ij. q. cxiiij. ꝙ in his q̃ ꝑ tinent ad interiorẽ motum voluntatis nō tenetur homo homini obedire ꝙ limita verũ nisi opus extrĩsecũ nō posset perfecte ꝑfici sine applicatiōe animi.  tunc non haberet veritateʒ. sed tenetur obededire applicando animũ ad perfi cendũ quod precipitur. ¶ Vtrũ pape sit obediendũ ĩ oĩbꝰ. Rñ. [*]pa. in. c. inquisitioni de sen. excō. ꝙ si p̃ceptũ sapit pctm̃ tũc nō est ei obediẽdũ ꝙ intellige etiā de veniali. xj. q. iij. quid ergo. Si vero preceptũ non sapit pecca tũ tũc ab ecclesiasticis personis est sibi obediẽ dũ. lʒ videat̃ duꝝ. xix. d. ĩ. mẽoria Nisi qñ ex obediẽtia presumeret̃ status ecclesie ꝑturbari vehementer vel aliud malũ futurũ seu scādalũ. Nā tũc etiā si p̃ciperet̃ sub pena ecxōicatiōis late sen tentie nō est eiobediẽdũ vt no. Pañ. ĩ. c. si qñ ⁊ in. c. cũ adeo de rescrip. ex quo in fert. pa. in. d. c. si qñ. ꝙ qñ mandat alid ex cuius excutiōe p̃sumit scādalũ futu rũ iu ciuitate nō est ei obediẽdũ.  hoc fit autoritate legis vt ĩ. d. c. si qñ. ⁊ ĩ aut̃. vt nulli iudicũ. Sʒ dʒ rescribere pape. Limita sco ꝙ nō tenẽt̃ obedire ẜʒ pa. in. c. cũ olim de cle. ↄiu. qñ papa cũ ma iori ꝑte ↄcilij indiceret cōtinentiā certo generi personarũ post promotionẽ eis resistentibus.  cōtinẽtia persuaderi pōt ĩperari nō pōt. xxx. q. j. integritas Et sic potest dici ꝙ nec papa potest indicere eis vitā strictiorẽ cōtra eoꝝ velle lxxiiij. di. gesta. ⁊ ꝙ ibi no. ⁊ in regula ꝙ omnes tāgit de re. iur. lib. vj. Jtem si pa pa credat mandatũ iustũ ⁊ iuste facere sed tñ subdito cōstat mādatũ in se con tinere pctm̃ nō est exequẽdum vt in ca. literas de resti. spo. a secularibꝰ aũt est obediẽdũ pape ĩ spũalibꝰ ⁊ eccłiasticis q̃ pertinẽt ad salutẽ ⁊ bonoꝝ moꝝ ⁊ ne cessarioꝝ cōseruationẽ. in tꝑalibꝰ ꝟo nō tenent̃ ei obedire nisi sint ei subiectivel rōe cause vel rōe ꝑsone. vñ si p̃ciperet se culari nulla rōne sibi subdito ꝙ det sibi bona sua nō tenetur obedire. Jdẽ dic  ep̃is ⁊ alijs p̃latis spũalibus quo ad tẽ poralia ⁊ similiter de p̃latis secularibꝰ quo ad spiritualia ⁊ hoc sequitur Jnn. in. d. c. inquisitioni. ¶ Vtrũ subditi seculares teneant̃ obe[*]dire dñis suis volẽtibꝰ eos subijcere al teriꝰ dñio. Rñ. ꝙ nō quia nō potest hoc facere sine eoꝝ volũtate. c. dilecti.  ma. ⁊ obe. ⁊. c. fi. eo. ¶ Vtꝝ in omni obediẽtia sint intelligẽ [*]de alique ↄditiōes. Rñ. gl. in. c. ij. de voto. ꝙ sic. i. si possibilitas adest. facit. ca. q̃relam. ⁊. c. breuiter de iureiur. ⁊. l. pau lus ff. que sen. sine ap. re. Jtem admittit omnem rationabilem causam. vt notat Pa. in. c. magne  voto. facit. c. si quādo de rescri. ⁊. c. ex parte. de of. dele. ⁊ ꝙ no. Archi. in. c. vtinā. lxxvj. di. ¶ Vtrũ ↄtra obedientiam currat p̃scri[*]ptio. Rñ. ꝙ nō quia semꝑ est ĩ mala fide l. j. C. de ser. fugi. ⁊. c. fi. de regula. ⁊ in gl. c. sicut nobis. de regula. ¶ Vtꝝ subditꝰ dubitās ne id ꝙ precipi [*]tur sit ↄ̃ deũ vel nō teneat̃ obedire. Rñ. ꝙ sic ĩmo excusaturvt in. c. d culpatur. xxij. q. j. Nisi sit de his in quibꝰ ignorā tia nō excusat. c. ad aures. de tem. or. im mo bonũ sine quo pōt esse salꝰ dʒ dimit ti. propter obediẽtiaʒ. xj. q. iij. d ergo debet tñ subditꝰ tũ pōt in tali dubio inquirere. ¶ Vtrũ sacerdos teneat̃ denũciare excō [*]municatũ quẽ scit ĩnocẽtẽ ad preceptũ episcopi. Rñ. ẜm tho. in quoł. ꝙ si soluʒ mādet denunciationẽ obediat. Sivero mādet excōicationẽ dicit ꝙ si ꝓbare nō potest eiꝰ innocẽtiamꝙ debet obedire. Sʒ ego dico ꝙ nullo modo dʒ obedire: quia habet excusationẽ paratā dicendo ꝙ aut cōmittat cause cognitionẽ. aut ip se excōicet si nō vult comittere ⁊ ip̃e denunciabit aliter nō debet cōtra cōscientiam obedire. vide. s̃. iudicare. §. vij. ¶ Vtꝝ obĩa in his q̃ quis ꝑ se vult sint [*]meritoria. Rñ. ꝙ sic si fiũt prĩcipaliter ꝓ pter obĩam. Secus fiũt principaliter  placẽt ita no. viij. q. j. sciendum ⁊ illud Gre. ẜm hanc distin. est intelligenduʒ. ¶ Vtrũ clericus teneat̃ obedire ep̃o p̃[*]cipiẽti sibi ꝙ det libros suos alteri vł ꝙ resignet bñficiũ. Rñ. ẜʒ Ray. ꝙ nō  nō pertinet ad ep̃m hoc p̃cipere. vij. q. j.  frater ꝙ intelligo qñ sine causa hoc p̃cipit. Sʒ cũ causa p̃cipiẽdo sic tenetur pu ta  clericus est ineptꝰ ⁊ vult dare idoneo ꝓpter bonũ ecclesie. ar. c. cũ apostolus. §. ꝓhibemus de cẽsi. xvj. q. j. p̃dica tor ⁊ de magistris. c. suꝑ specula: dũmo do libri ⁊ tales res sint de bonis eccłia sticis nō ꝓprijs  sic nō tenet̃. c. requisi sti de testa. de iurepa. cũ dilectus. ¶ Vtꝝ monachus religiosus nō exem [*]ptus magis teneat̃ obedire ep̃o quā suo prelato. Rñ. ꝙ nō. lviij. d. c. j. ⁊. ij. ⁊ in. xij. q. j. nō dicatis de obediẽtia religiosorũ vide religiosus. de hac materiavide. s̃. inobedientia. Oblatio vt dicatur ⁊ sit: tria requirũ tur. Primũ ex parte offeren tis. s. vt sit christianus ab infidelibꝰ ecclesia nō recipit oblationem sed extima tionẽ oblationũ ꝓ interesse vt in. c. to de vsu. Scm ex parte eius cui offert̃ vt sit ecclesie  ꝙ sit ṗuate ꝑsone nō oblatio sʒ donatio est. Tertiũ ex parte rei do nate vt. s. sit licite acquisita  illicite ac quisita nō recipiunt̃ pro oblatiōe. ca.  in omnibus de suc. c. ex trāsmissa de de ci. ⁊ glo. in sum. xiiij. q. v. hec Pa. in cap. causa. de ver. sig. De materia haꝝ oblationũ ⁊ ꝙ ille que fiũt imagini beate marie debentur loco vbi est imago. ẜm Aug. sin. in aut̃. de sancti. epis. §. iconomos. colla. v. ⁊ in sua. q. in. c. in fulgẽti palacio. flor. ĩ. l. sta tu. ff. de vsuf. ⁊ feli. in. c. dilectus in prin. de offi. ordi. vbi cal. j. versi. ⁊ scias. ꝙ ob uentiones decidit. q. de qua. j. ver. fin. ⁊ per Alexand. in. l. si quis posthumos in prin. ff. de libe. ⁊ posthu. ¶ Vtrũ oblatiōes sint de precepto. Rñ. ꝙ oblatio accipitur largo modo ꝓ om[*]ni ꝙ offertur ecclesie siue invita siue in morte. Facit. c. in nostra de sepultu. siue sint mobilia siue immobilia. xij. q. j. vidẽtes ⁊ hec nō sunt de precepto nisi qñ a defunctis sũt legate. xiij. q. ij. qui obla tiones. Nam tũc peccāt mortaliter nō soluẽtes. Aut qñ quis se obligauit quo modo vel quando alis populus habe ret ex consuetudine facere aliquā obla tionem ecclesie puta semel in āno in ta lidie quia sic tenerẽtur  vt dicit bar. in. l. priuilegia. C. de sac. san. eccle. ⁊ recitat pa. ĩ. c. abolẽde de sepul. ea que ab antiquo solita sũt ecclesijs. ⁊ ministris tribui nōvalẽt aliquo modo immutari. Accipitur secũdo oblatio proprie ⁊ stricte ẜm communẽvsum loquẽdi ⁊ ẽ obla tio que fit sacerdoti in missa ⁊ hec est  precepto in precipuis festis ẜm hostiẽ. alłat. c. omnis christianus de conse. d. j. pa. vero in. d. c. causa. dicit hoc verũ vbi sacerdos indigeret alias autem dicit re linquendũ cōsuetudini quia nō reperi tur iure cautuʒ ꝙ talibus diebus ex ne cessitate fiāt tales oblationes. archi. ꝟo in. d. cap. omnis xp̃ianus ⁊ gl. ⁊ Lau. ⁊ hug. ⁊ Ray. tenẽt ꝙ nō sunt de p̃cepto ⁊ ẜm Hug. illud quod dicitur nō appa rebis in cōspectu modo vacuus fuit ce remoniole ⁊ iura que videntur innuere ꝙ sint de precepto intelligi debent de alijs obligationibꝰ legatis ecclesijs vel ex voto debitis Ego autem istud credo verius quod nō sint de precepto etiam ratione cōsuetudinis  nemo of fert nisi cui placet ⁊ sic consuetudo nō potest introduci vt supra cōsulo. §. xx. Solummodo ergo erunt de precepto ratione paupertatis sacerdotis quando parrochiani sui sunt diuites ⁊ abun dant quia tunc possunt cogi ab episco po per subtractionem diuinorum. arg. j. cor. xix. sed si sunt eque pauperes sicut sacerdos sic non tenetur ẜm Jnno. ⁊ glo. ⁊ Ray. Sʒ dicam illud. xcj. dis. cle ricus inquit. victum ⁊. vestitũ suo artificio vel agricultura sine officij sui detrimento preparet. Laudabile tamen cōsi lium estvt semꝑ offerat in precipuis fe stis aliquid in missa ⁊ sic intellige di. c. omnis ⁊ similia. ⁊ hec est cōis opi. doc. ¶ Cuius erũt oblationes que fiunt vel [*]ĩ eccłia capella vel imagini vel celebrā ti vide. s̃. ecclesia. §. xix. ¶ Quorum oblationes ꝓhibentur reci [*]pi. Rñ. gl. ĩ. c. obligatiōes. xc. d. ꝙ primo personarum desidẽtium. sco opprimẽtium pauperuʒ. tertio sacrilegoꝝ. quar to qui extrahit seruũ violenter de eccle sia confugientem ad ipsam. quĩto rapto rum. sexto vsurariorum. septimo meretricum aliorum vero nō sunt respuende quia est penale vt ibi dicit gl. ¶ Vtrũ sacerdos possit recipere obla[*]tiōes que ei offerũtur pro missis dicen dis quas penitẽti ĩiũxit ĩ penitẽtia vt facere dici. Rñ. ꝙ potest. sʒ species mali est ⁊ ideo si potest p̃sumere ꝙ penitens aliquod scādalũ ex hoc cōcipiat vel ali quis alius debet recipere ⁊ ad aliũ mit tere. c. cum ab omni. de vi. ⁊ ho. cle. ¶ Pone ꝙ sit ↄsuetudo in aliqua eccle[*]sia ꝙ p̃positus habeat oblatiōes q̃ fiũt in dñica ⁊ sacrista illa que fiunt in festo sancti Laurẽtij venit. d. festum in dñica quis habebit. Rñ. Bar. in. l. procōsul. ff. de offi. ꝓcō. ꝙ erũt p̃positi ꝑ dictā legẽ  ĩspicitur potiꝰ q est naturale  acci dentale. Obligatio est iuris vinculũ quo ne cessario astringit̃ ad ali quid dañ. vel facieñ. vt insti.  ob. ĩ prin. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ obligatio dicitur ius ad rem dñiuʒ vero ius in re. no Bal. in. l. error. C. ad leg. fal. ⁊ quotuplex sit obligatio nota omnino Alexā. in. l. j. ff. de act. ⁊ obli. ¶ Obligatio sine cōsensu nulla est. l. j. [*]ff. de pac. ⁊ nemo obligatur nisi qui ant mum obligandi se habeat. ff. de acti. et oblig. l. obligationũ la. j. facit glo. in. c. ij. de voto. ¶ Quotuplex ẽ obligatio. Rñ. ꝙ triplex [*]Prima dicitur naturalis tantũ que in e continet naturalem equitatẽ. hec con trahitur per vinculum naturale. s. consensum ⁊ potest fieri ĩter omnes homines rationis capaces sʒ in foro contentioso hec ineficax est ad ageñ. licet in fo ro conscientie liget. vt. j. pactũ. §. iiij. Se cunda dicitur ciuilis tantum que est cũ quis ciuili iure tantum est astrictijs sʒ naturalis etas dissuadet euʒ teneri si cut cum quis spe future numerationis facit instrumentum in quo cōfitetur se recepisse centum. que tamen non recepit: hec non obligat in foro conscientie nisi intum a prelato cogeretur. ẜm Jn no. in. c. quia pleri de immu. ecc. Ter tia dicitur naturalis ⁊ ciuilis simul que est cum quis cũ solẽnitate iuris potẽs se obligare obligat se ad aliquid ꝙ na turalis equitas vult eũ obseruare ⁊ de istis habere insti. de ob. per totuʒ ⁊ hoc obligat in vtro foro ẜm oẽs doct. ¶ Quot modis contrahitur tertia obli [*]gatio. Rñ. ꝙ. iiij. modis. Primo ex cōtra ctu vt emptione venditione locatione ⁊ huiusmodi. Secundo ex quasi contra ctu scilicet cum quis gerit negotium al terius sine mādato eius. Tertio ex ma leficio vt ex furto rapina ⁊ huiusmodi. Quarto ex quasi maleficio scʒ cũ s nō directe seu dolose delit sʒ q̃si  fuit in culpa vt cũ eius domo alid est effosuʒ ꝙ alteri nocuit. Jn stituta sub diuersis Rubricis. Jtẽ ↄtrahit̃. iiij. modis. Prĩo ore vt ĩ mutuo comodato deposito ⁊huiusmodi. Secũdoverbis in stipulādo. Tertio literis vt quādo in literis confitetur se recepisse aliquid ꝙ tamẽ nō re cepit. Quarto solo cōsensu vt in societa te. mandato emptione vẽditione vel lo catione. Jn his non requiri tur scriptu ptura nec presentia sed sufficit eos  cō trahant consentire per se vel per nuncium vel per epistolam. Secus in alijs quia vltra cōsensum requiritur vel lite ra res vel verba. hec habentur diffuse insti. qui mo. re contrahitur obligatio. ⁊ sub alijs rubricis. ¶ Vtꝝ in gñali obligatione veniant q̃ specialiter quis nō fuissʒ ꝓmissurꝰ. Rñ ẜm Bar. ĩ. l. j. C. q̃ res pi. ob. po. ꝙ nō. vñ dicit ꝙ si quis obligauit oĩa bona sua nō intelligit obligare ea q̃ nullo modo specialiter esset obligaturus: puta pan nos: lectos ⁊ alia supellectilia sine quibus viuere nō possumus. ¶ Vtrũ papa possit absoluere ab obli[*]gatione qua quis alteri tenetur. vi. s̃. iuramentum. vj. in princi. ¶ Vtrum obligatio seł extincta possit [*]instaurari. Rñ. ꝙ nō. tex. ĩ. l. cũ ex cā. C. de remis. pig. sed opʒ alia fiat si dʒ inesse. ¶ Vtrꝝ oblatio dissoluat̃ adueniẽte ter [*]mio. Rñ. pañ. in. c. sicut ex literis. de spō. capiendo mẽtẽ Gof. q̃ placet. d. Anto. ⁊ est amica veritati ꝙ aut terminus appo nitur ad solicitādũ impedimẽtum obli gationis ⁊ tũc lapsus termini non libe rat ab obligatiōe. arg. l. oblationũ. la. ij. .§. placet. ff. de act. ⁊ obli. ⁊ arg. c. cũ dile cti de dolo ⁊ ↄtu. ⁊. l. celsus. ff. de arbi. et tunc ponit̃ ad solicitādũ impedimẽtũ qñ apponit̃ terminꝰ ↄ̃ctui iaʒ perfecto: puta ↄ̃xit quis sponsalia ⁊ postea ꝓmit tit ꝙ. j. certũ tp̃s ducet eā non dissoluit̃ elapso termino aut terminꝰ apponitur ad finiẽdā seu limitādam oblationẽ ⁊ tũc lapsus termini liberat ad obligatio ne si ꝑ ꝓmissorẽ nō stetit quin impleret in termino: ⁊ isto mō r appositꝰ quādo apponit̃ ad solicitandum principium contractus: puta promisimꝰ adinuicẽ tali tempore conuenire ad contrahẽda sponsalia elapsa die liber est quem non stetit. ¶ Vtrũ obligatꝰ statiʒ teneat̃. Rñ. pa. [*]in. c. lʒ heli. de si. ꝙ aut dies est apposita obligationi ⁊ sic sunt eiusdẽ fori reꝰ ⁊ auctor tenet̃ reus sine interpellatiōe offerre ⁊ ire ad domũ eius  dies ĩter pallat ab hoĩe. c. potuit de locat. ⁊. l. ma gna. C. de ↄ̃hen. ⁊ cō. stip. Si nō sũt eius dem fori nō tenet̃ reꝰ sponte ire ad foꝝ alterius vel ad domũ. sʒ dicat in domo sua paratus sum soluere si sit  recipiat ⁊ sufficit iuxta no. ĩ. l. Jtẽ illa. ff. de cōsti. pe. ⁊ ibi Bar. ⁊ Alb. in. l. iubemus. C. de epi. ⁊ cle. Quod no. ꝓ limitatione. c. po tuit de loca Jntellige nisi aliud sit specialiter in pacto. Aut dies nō est apposi ta ⁊ sic requiritur monitio. vt ĩ. l. si ex le gati causa. ff. de verb. ob. ⁊ vide. s̃. mora .§. j. ⁊. j. Solutio. §. xix. ¶ Vtruʒ obligatus legere duobus an [*]nis ⁊ impeditus ex aliqua causa non fecit teneatur legere alijs duobus post illos sequẽtibus. Rñ. Pa. ĩ. c. significaue runt. de iud. ꝙ nō  etiā sine culpa sua currit tp̃s nec poterit petere salariuʒ ꝓ tꝑe sequẽti: que ratio quia alie sunt ope re illoꝝ duoꝝ sequentiũ. ⁊ alie precedẽ tium  opere ꝑsonales mutātur ex cur su tẽporis. vt in. l. si nō sortẽ. §. libertꝰ. ff. de cōdi. indebi. ad idẽ facit. l. si vsusfru ctus in biẽnium. ff. de vsufru. leg. vbi fi nito tẽpore finit̃ ius. ⁊ hoc voluit bar. in dictis terminis in. l. ⁊ iō hesitatur. ff. de ver. obli. Secus dicit vbi factũ ad ꝙ quistenetur nō diuersificatur ex tꝑe: quia tũc elapso tꝑe ad quod tenetur in tegratur tẽpus vt in. d. l. ⁊ ideo. ¶ Vtrũ pactũ seu promissio obliget qñ [*]turpitudo tm̃ versat̃ ex parte recipiẽtis obligationẽ. Rñ. Pa. in. ca. debitores de iureiur. ꝙ non. patet ibi  promissio de soluẽdis vsuris nō obligat quia si obli garet etiā naturaliter soluʒ cogeret̃ sol uere ratiōe pac. vt in. c. j. de pac. sicut co gitur qñ interuenit iuramẽtũ. Ratio  cuʒ lex resistit etiā alteri ↄ̃hẽti nō nasci tur obligatio etiā naturalis. vt in. l. cuʒ lex. fi. de fideiusso. ⁊ ibi plene per Bartol. ¶ Sed quare obligatur magis ex iura [*]mento  ex promissione: cũ deus nō fa ciat dr̃iam inter iuramentũ ⁊ simpliceʒ loquelaʒ. vt in. c. iuramẽti. xxij. q. v. Rñ. Pa. in. c. debitores. ꝙ ideo est quia sim plex promissio est nulla. ⁊ ideo habetur pro non facta propter turpitudine recipientis secus in iuramẽto.  cui fit scilicet deo nō turpiter accipit nec iurans peccauit. Promissio enim dirigitur in hominem. Juramentum autem in deum. ¶ Vtꝝ administrator nō habẽs expres[*]sum mandatũ ad penā apponẽdaʒ vel ambassiator possint obligare ↄstituẽtes ad penā quam apponunt pro obserua tione eius ꝙ ꝓmittunt. Rñ. pa. in. c. ij. de p̃ca. ꝙ sic facit. l. bene a ʒenone. C. de qua. prescri. ⁊. l. si procurator cesaris ff de iure fis. ⁊. d. c. ij. vbi p̃latꝰ pōt appo nere penam ⁊ obligare se ⁊ successores. Dummodo cōtractus sit rationabilis. ⁊. c. dilecti. in fi. de arbi. ⁊ ꝙ scribitur in c. nulli. de re. ec. nō alie. vbi rector eccle sie potest obligare sine consensu episco pi omnia bona ecclesie generaliter pro obseruatione cōtractus alicuius quia solum sibi prohibetur specialis hypotheca q limita verum nisi contractus nō teneret. aut esset nullus. quia cōtra ius  pena tollitur. Secus si esset nullus  preter ius:  teneret pene appositio. d. c. dilecti. vide gl. in. c. accessoriũ. lib. vj. ⁊ tex. cum gl. in. c. significantibꝰ. de offi. dele. Limita sco nisi pena esset preter naturam contractus. vt in. d. l. si procurator vbi non tenet̃ fiscus ad duplum vel triplum licet procurator obligauerit se si euiceretur res quam vendit. Secus quādo pro obseruantia con tractus apponitur vt in dicta. l. bene a ʒenone. ¶ Vtrum pater obliget̃ ex contractu fi[*]lij. Rñ. Jo. de pla. insti. ꝙ cuʒ eo. §. in rẽ. ꝙ si versum est in vtilitatem patris pu ta quia mutuo accepit pecuniā vt se ve stiret ẜm cōuenientiā suam ⁊ huiusmodi et sic tenet̃. l. iiij. §. labeo idẽ. ff. de in rem verso. ⁊. d. §. in rem. Sivero non est versum in vtilitatem patris sed potius mutuo accepit vt faceret pōpas vel luderet ⁊ hmōi. sic non tenetur nec pater pro filio: nec dominus pro seruo. l. iiij. §. sed si sic accepit. fi. de in rem verso. nisi eius iussu fecisset. l. j. ff. ꝙ iussu. Si tamẽ haberet pompas tenetur restituere cre ditori. l. iij. §. sed si rem. ff. de in rem ver so. Similiter tenet̃ pater si habet peculium filij deducto tamẽ prius ꝙ ipse pa ter ĩ. d. peculio debet habere. l. sed si dāni. §. fi. ff. de peculio. Jdẽ dic de mercatoribus qui preponunt institores ꝙ tenentur de contractibus factis nomine ipsorum. ff. de instito. per totum  vidẽ tur cōtrahere cũ preponẽte qui contrahũt cum preposito. l. si institorẽ. ff. si cer. pe. Jdẽ in exercitore nauis. l. in prin. ff. de exer. ac. ¶ Vtrum ille pro quo quis agit eiꝰ ne[*]gotia vtiliter obliget̃ eidẽ. Rñ. ꝙ sic ar. l. cum pecuniam. ff. de neg. ge. ⁊ q not. gl. cum tex. in. l. que vtiliter. ff. e. ⁊. i. sed si ideo. ff. sol. ma. Obses potest dari liber homo ꝓ pace seruāda: non pro pecunia. de iureiur. c. ex rescripto. ar. ad idem. ff. de te. l. obsides. ff. de iure fisci. l. diuꝰ. Et illud quod dicitur ꝙ liber homo nō po test obligari. extra. de pigno. cap. j. et. C. que res pigno. ob. po. l. qui filios intelligitur ꝙ nō potest obligari vt in eo sit ius pignoris sed tantũ ius retentionis ita tenet glo. in. c. vt pridem. §. item eisdem. xxiij. qō. vltima. ⁊ in. c. exposita. de arbi. Jtem homo redemptus ex captiui tate tenetur seruire per quinquennium nisi soluat pretiũ. C. de postliminio. reuer. l. vltima. Jtem sicut pater pōt vendere filium propter famem: sic ⁊ obliga re. C. de patri. qui fi. distra. l. ij. Ego dixi de hic notatis. s̃. inver. ho mo ⁊ ꝙ obses soluens pro alio repetit. nec in. l. nam ⁊ seruius in princip. ⁊ ibi Barto. ff. de nego. gest. quod est verum si promiserit pro alio fugientevt per gl. et Barto. ibi dantur obsides pro publi ca ⁊ non pro priuata causa Bald. no. in l. obses. C. de actio. ⁊ obli. ⁊ Jnn. c. ex rescripto. de iureiur. Obstinatio. est quedam pertinatia ⁊ ideo dic vt infra pertinax. Occasionem prebens alteri peccādi vtrum peccet. Respon. Landul. in. iiij. dist. v. questio. vl. in fine. quod duplex est occasio. Quedam actiua scilicet cum quis est quasi coadiutor in peccato vel aliquid tale fa cit quod facere non debet. vnde alius accipit exemplum et occasionem male operandi sicut qui in quadragesima sine necessitate comedit carnes et alijs dat occasionem male operandi. Et istud est peccatum: et tale ouale illud cuius est occasio: quedā est occasio passiua. qñ. s. quis facit q facere debʒ. ⁊ ex hoc accipit alter occasionẽ peccādi ⁊ talis non peccat.  facit q facere dʒ. q limita vt. j. scandalũ. §. iij. ⁊. iiij. vide de hoc etiam. s̃. causa. §. vj. Occultum r duplicitur ẜʒ Pau. in c. ex lr̃aꝝ.  tẽp. ord. ṗmo ꝓut distinguit cōtra ꝓbabile. Alio mō ꝓut distinguit̃ ↄtra notoriũ. Et tunc licet aliqui sciant tamẽ notoriũ nō est qñ aliqua tergiuersatione celari potest. Odium dei est filia luxurie sʒ odium ꝓximi est filia ĩuidie vel ire. De his dictis ⁊ ꝙ odia sunt restrin geda. l. si ĩpetratione. fi. de pe. l. cũ q̃daʒ ⁊ ibi Bar. de li. ⁊ post. ⁊. l. arrianus. ff. de act. ⁊ obli. nisi in casu. l. ij. ⁊ ibi barto. ff. de his qui no. infa. ¶ Vtrum sit pctm̃ mortale. Rñ. Odium [*]dei maximũ peccatorũ ẽ.  vnũ quod q est ꝓpter se est potius eo q est propter aliud in odio dei voluntas aduertit̃ a deo ẜm se. Jn alijs vero pctis non auertitur a deo ẜm se. sed scm aliud in quātũ appetit alid inordinate q habet aduersionẽ annexā a deo. Et ẽ odiũ ꝓximi ꝙ cum apponatur charitati est pctm̃ mortale de se. Et tunc opponitur qñ vel nō facit proximo q tenet̃ de necessitate vel appetit facere vel facit pro ximo aliq notabile malũ. vñ ṗme Jo. ij. Qui odit fratrẽ suũ homicida ẽ. Per accidẽtia tñ ⁊ ꝑ ĩperfectionẽ actus pōt esse veniale puta cũ non est in deliberatione volũtatis. sed in primo motu solũ. Jtẽ qñ malũ q ꝓximo desiderat est modicũ nec notabile malũ vellet haberet. Jtẽ quādo odit pctm̃ ꝓximi non na turā. ẜm Tho. xxij. q. xxxiiij. Jtem quādo malũ nō vt malũ vellet proximo. sed sub rōne boni puta ʒelo iustitie vel ad bonũ seu correctionem illius cui vellet ⁊ hmōi.  tunc ꝓprie nō habet rōnem hodie. ⁊ uis illa que cōmittunt̃ exterius tum ad lesionẽ ꝓximi sint grauiora tamẽ tum ad voluntatis deordinationem proximi est pctm̃ grauissimum eorum peccatorum que sunt contra proximum. Et oritur ex inuidia directe ẜm Greg. xxxj. mo. Dispositiue vero ex ira. Rica. tamen. in. ij. sententiarũ refert quosdam tenere quod potius ori tur ex ira licet aliquod odium ex inuidia oriatur. Officium diuinum vide. s̃. hore. ¶ Officum ad q tenetur exequens nō [*]meretur premiũ necessario promissum generaliter facienti. Vnde tuʒ ꝓmittit̃ aliquid generaliter capiendi bānituʒ. nō debetur famulo potestatis capientis.  ad hoc tenebatur ex officio suo. fa cit. l. congrui. ff. de offi. presi. ⁊. c. j. de offficio. or. no. Pa. in. c. ecclesijs. de censi. ¶ Vtrum pro habendo officio tempora [*]li possit aliquid dari. Rñ. Ge. in. c. ꝓ hu mani. de homi. lib. vj. tenet ꝙ sic. si duo concurrant Primum ꝙ publice det nō occulte. quia clandestine dare reproba tur. ff. de pol. l. j. et. ij. ff. de admi. tuto. l. non existimo Nec ob. l. vnica. C. ad. l. iul. de ambi. que prohibet aliquem ad officium promoueñ. precio vel ambitio ne sed ꝓbate vite. quia ẜm glo. in. l. bar barius. ff. de offi. preto. loquitur quādo secrete datur. Sco si cupit prodesse et nō preesse. Adde tertium si est idoneus alias non. facit. viij. q. j. qui episcopatũ secꝰ in officio ecclesiastico. vide de hoc s̃. dignitas. §. ij. ¶ Vtrũ officialis possit aliquid recipe[*]re qñ gratis tenetur impendere officiũ. Rñ. ꝙ non vt ĩ. l. fi. C. ad. l. iul. de nepo. vbi ꝓhibet̃ aliquid recipere cũ quis est in administratione etiam post depositum officium pro aliquo prestito beneficio tempore administratiōis. de quo vide. s̃. Judex. §. viij. cum seq. ¶ Vtrum liceat mutuare semper officia [*]dominis. Rñ. ẜm sanctũ Tho. in episto la ad ducissam barbantie q si ex pacto mutuũ det̃ vt officiũ recipiat̃ sic vsura est.  pro mutuo accipitur officij potestatẽ. hoc ego limitarem in officijs secularibus que non dantur gratis sed vẽduntur. Secꝰ esset in officijs que debẽt gratis dari quia si nō esset vsura ex par te dantis mutuum. cũ nihil accipiat ꝙ pecunia extimandum sit licet ex officio cōsequenter aduenit lucruʒ quia illud lucrum aduenit ratione labori. sed potius est iniustitia ex parte nolentis ali ter dare talia officia ĩ spũalibꝰ aũt offi cijs induceret simonia. Oleum sanctum dicitur triplex. ꝙ ꝑ episcopos in die cene consecratur. Primum principale dicitur cris ma sanctũ quod de oleo ⁊ balsamo fit: ⁊ cum isto benedicuntur fontes baptismales calix ⁊ patena. ecclesia ⁊ altare ⁊ puer baptisatus in vertice et fronte. et episcopi quando consecrantur in manibus ⁊ in capite ⁊ omnes fideles cum crismantur ⁊ istud est annuatim conse crandum et innouañ. c. si quis de alio. de ↄse. di. iiij. et grauiter punitur sacerdos qui in baptismo vtitur de alio  de nouo vt in. d. c. si quis. Secundum oleum sanctum est cathecuminorum. ⁊ dicitur oleum. benedictum siue sanctum et isto iunguntur baptisandi inter scapulas et in pectore et manus sacerdotis cum ordinatur. Jtem principes ⁊ reges in brachio ⁊ humero. Jteʒ ecclesia ⁊ altare ante crismationeʒ. Tertium oleum sanctum est quo iungũtur infirmi in articulo mortis. de quo ĩfra vnctio. ¶ Vtrum alio tempore possit cōfici pre [*]fatũ oleũ  in die cene. Rñ. ꝙ primum nō. de conse. di. iiij. omni tẽpore de sen. exc. quoniam. li. vj. de alijs duobus nō inuenitur prohibitum. ¶ Vtrum oleum non sacrum additum [*]sacro efficiatur sacrũ. Rñ. vt. s̃. aqua be nedicta ꝙ sic. Opinio est assensus intellectus ad aliquid non quia sufficienter moueatur ab obiecto ꝓprio sed per quandam rationabilem electionem vo luntarie declimans in vnam partẽ ma gis quam in aliam cum dubitatione ta mẽ in formidine alterius partis: ita ta men ꝙ ad illam pariem quaʒ formidat habetur ratio expressa concludens for midatur tamen propter debilitateʒ ra tionis alterius partis. Fides vero est cum certitudine abs tali formidine. Scientia autem est ascensus intellectꝰ moti ab obictio per seipsum cogniti sicut in principijs primis vel ꝑ aliud sicut in conclusionibus quarum est sciẽ tia Hec. S. Thomas. xxij. questione pri ma ar. iiij. dubium vero est motus indifferens in vtran partem cōtradictio nis de quo. s̃. dubiũ. Scrupulus est cũ intellectus ex leuibus coniecturis seu medijs ⁊ multũ debilibus mouetur ad vnam partem ⁊ hoc etiaʒ dicitur suspicio ⁊ pusilanimitas spiritꝰ. q̃ repellẽda est vt dicitur. vj. q. j. Oues ĩ fi. Omnis enim suspitio potius abijciẽda est quā acceptanda Et de his habes per Cal. in cle. ne romani. de electio. ⁊ in. c. literas de presumpti. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ opinio vel opinari est credere ex verisimilibus cō iecturis id quod verum est vt ꝑ Bal. ĩ l. cum antiquioribꝰ. iij. q. C. de iure deli. et est dubitare nisi subdatur ratio vi sus Bal. in. l. fi. xv. opposit. C. de edic. di ui adri. tol. ⁊ reprobat̃ opinio grossorũ hominum sed nō simplicitas vt ꝑ eundem in. l. fin. ij. oppo. C. de here. instit. ¶ Cui opini. est adherendum in varie tate. Rñ. distinguẽdo. Aut vna opinio num habet pro se legem vel antiquam consuetudinem approbatam: et alia non. et sic illa preferenda quia minime mutanda sunt que certam sententiam semper habuerunt. l. minime. ff. de legi. Aut non est lex nec consuetudo pro aliqua ipsarũ vel est pro vtra: et tunc debent concordari vt dicatur in vno casu vnam obtinere et aliam in alio si fieri potest. vt in capitulo literas de resti. spo. xxv. questio. ij. §. his ita respondetur de cogna. spi. capitulo pri mo Conueniens enim est iura iuribꝰ concordare. dicit text. in. capitulo cum expediat de elec. libr. vj. ⁊. l. vnica. C. de in officio. donati. et. l. precipimus in fi. C. de ap. et soluitur aliquando contrarietas ꝑ aliud ⁊ simpliciter. vt. xij. q. ij. sine exceptione. de his que fi. a pre. c. cũ apostolica. Aliquādo ꝑ aliter de ele. c. ꝙ sicut ⁊. c. publicato. Aliquādo ꝑ ẜm vt de elec. cumana ⁊. c. cũ in iure. Si ve ro nō possunt cōcordari tũc cōis opi. se quẽda est  in cā dubij ꝓ multitudine est presumedum. ita tʒ gl. in. c. fi. de pe. di. j. Bart. in. l. precibus. C. de impu. et alijs sub. ⁊ gl. in. l. omnis diffinitio. ff. de reg. iu. ⁊ in cle. j. in fi. de sum. tri. dicunt doc. ꝙ in dubijs ⁊ decisiuis adherendum est correctio doctorum quia cō munis opinio doctorum inducit probabilẽ errorẽ. vide text. iuncta glo. in. c. vnico. de postu. pre. li. vj. facit text. in. l. lj. ff. de iuris. ⁊ fac. ign. not. Bar. in. l. de eo. C. de pe. iudi. qui. mat. indi. ꝙ limita secundum. Ge. in. c. j. de sum. tri. lib. vj. verũ nisi vera ⁊ certa ratio contraria assignetur vt puta ẜm Jo. an. in. c. j. de consti.  notorie dicit male vel quia ra tionabiliter pōt cōuinci. nam vt dicit pa. in. c. tua nos. de vsuris licite iudica tur ↄ̃ cōem opi. doctoꝝ ⁊ etiā gl. quādo iure nō ꝓbat̃ vel ꝑ rōnẽ cui non possit respōderi. ita etiam no. d. Ant. ĩ. d. c. tua nos. ⁊ facit tex. ĩ. l. j. §. cũ hec materia. C. de vete. iur. enuc. ibi non oẽs in oĩa sʒ certi per certa vel meliores vel deteriores inueniuntur. sʒ ne ex multitudine auctorum ꝙ melius ⁊ equius est iudicato cum possit vnius ⁊ forte deterioris snĩa multos ĩ aliqua ꝑte superare. hec ibi. Si aũt nō apparet q̃ sit cōis tũc p̃ponẽda est illa q̃ validioribus rō nibus firmat̃. ar. insti. de emp. ⁊ ven. §. itẽ pretiũ. C. de edi. diui. adri. tol. l. edicto. Facit. c. domino sancto. §. ecce intum. l. distin. ⁊ maxime si talis opinio sit subtiltor vt dicit tex. in. c. capellanꝰ de ferijs. Aut vna opin. nititur rigori scripto ⁊ alia equitati scripte ⁊ sic ista preponitur. c. vnico. de re. permu. li. vj. ⁊. l. placuit. C. de iud. ⁊ per Cy. in. l. j. C. de legi. Fallit in odium iudeorum con tra quos rigor prefert̃ equitati. c. ij. de iude. Jn alijs autem opinio benignior debet obseruari. l. benignus. ff. de leg. Facit. c. fina. de transac. tenet hoc pa. in d. cle. ne romani ĩ princi. Et benignior dicitur illa que fauet iuramento testamẽto libertati matrimonio religioni ⁊ sacramento. facit. c. ij. de cog. spi. l. sunt persone. ff. de reli. ⁊ sumpt. funer. Simi liter illa que soluit  que ligat regula odia li. vj. l. arrianꝰ. ff. de act. ⁊ obl. Aut sunt antiqui docto. ⁊ sic moderni non eis preponuntur nisi nou ratiōibus ⁊ causis ad aliud sentiendũ inducant̃. Nam aliquādo intellectus iuntoris ꝑspicacior est  senis dicit tex. in. l. gallꝰ ff de libe. ⁊ posthu. lxiij. di. §. veruʒ. Aut sunt theologi ⁊ canoniste vel legiste et tunc in mareria iuris diuini veteris vel noui testamenti prefertur Theolo gus. Jn materia vero iuris positiui Ca nonista in materia Canonistali. legista in materia legali preponitur. Aut sunt quatuor doctores ecclesie qui sibi contradicunt tunc in subtilitatibus ⁊ que stionibus prefertur Augustinus. Jn translationibus vero hieronymus. Jn sermonibus Ambrosius. Jn moralibꝰ Gregorius. xx. distinctione. §. j. facit ꝙ no. gl. in. c. sicut. xv. dis. Aut diuersitas est inter papam ⁊ concilium et tunc in concernentibus fidem concilium preponitur. quia orbis maiorem vrbe. Jn alijs aũt papa est preponendus. vt ĩ. c. sunt quidā. xx. q. j. ⁊ di. xviij. Anastasiꝰ. ⁊ intellige papā preferendum omnibꝰ qñ tāpapa. sic determinat aut statuit c. de libellis. xx. di. Secus si arbitraret̃ sicut doctor  nō preiudicaret opinionibus alioꝝ. vt no. Jnn. in. c. literas de resti. spolia. dicit tamen Pañ. ĩ. c. tua de decimis ꝙ quando dictum alicuiꝰ sancti iuuat̃ autoritate iuris diuini potiꝰ est standũ ei  interpretationi pape vt dicit gl. xx. d. c. j. cũ hoc potius spectet ad ecclesiam vniuersalẽ  ad priuataʒ ꝑsonā. Quod quidẽ dictũ est mirabile ⁊ valde dubito cũ ad papā ꝑtineat ius diuinũ interpretari vt. s̃. dictũ est. Sʒ potest dici ꝙ verũ dicit glossa prefata quando papa diceret contra autoritatem iuris diuini expresse. sed quādo in terpretā do vel declarando dicit sic pre ponitur omnibus. Et sic intellige gl. in ca. hec est fides. xxiiij. q. j. ¶ Vtrum sequens opi. docto. non subti [*]liter inuestigataʒ que post moduʒ apparet falsa excusetur a peccato. Rñ. pa. in. c. capellanus de fer. ꝙ sic diu non apparuit falsa. facit glo. iũcto tex. in. c. vnico  post. prel. li. vj. ⁊ i. c. fi.  spō. du. ⁊ in. c. cũ venerabilis de cōsu. fal. regula ⁊ ꝙ ibi no. ff.  iur. ⁊ fac. ign. ⁊ ꝙ no. Jnn. ĩ. c. ꝑ tuas el. ij.  simo. ⁊ glo. Gof. ⁊ Tācr. in. d. c. cappellanꝰ no. Old. in. d. l. quesitũ. §. j. ff. de fun. ĩstr.  le. ꝙ sequẽs opi sui doc. excusat̃ ab impẽsione expẽ sarũ  probabiliter quis sequitur opi. sui doc. l. dicere. §. vnde videndũ. ff. de arb. Jstud tamen limita verum in his quādo sunt cōtra dei precepta ⁊. l. natu ralẽ insertam mentibus hominũ. quo rũ ignorantia nemineʒ excusat de quo dic. vt. s̃. ignorātia. nec ob. predictis illud. c. iuuenis de spō. vbi dicit̃ ꝙ in du bijs tutior pars ẽ eligẽda. ⁊ eccłiastici. iij.  amat periculũ peribit in illo. Ergo videt̃ se exponere periculo  in vniuersitate opinionũ nō eligit tutiorem. quia hoc verũ esset quando proprie du bium est sed quādo est opinio secus est quia nec tũc sumus in dubio nec conse quẽter exponit se quis periculo ꝙ bene no. Jtem nec ob. etiā illud. Aug. de pe. di. vij. si quisvbi dicit dimitte incertũ ⁊ tene certũ:  alia est certitudo in mora libus alia in naturalibus ꝓpterea dicit philo. primo ethicorũ ꝙ disciplinā ti est in vnaqua re certitudineʒ querere iuxta exigentiaʒ materie eque em̃ vitiosum est persuadẽtem querere mathemeticum ⁊ mortalem demonstran tem. Non enim cōsurgit certitudo mo ralis ex euidentia demonstrationis. sʒ ex probabilibus comecturis grossis ⁊ singularibus magis ad vnam partem  ad aliam se habentibus. Dicitur au tem probabile ꝙ pluribus et maxime in sapientibus apparet verum nam si Joachim non fuit hereticus licet teneret falsum contra fidem vt patet in ca. damnamus de sum. tri. ⁊ fi. cat.  ab ec clesia talis articulus nondum erat dānatus multo magis excusatur quis sequendo opinionem doc. quando talis opinio ab ecclesia non est reprobata cũ tali voluntate ꝙ si non crederet veram non ei adhereret certe in isto nō potest esse contemptus ⁊ sic nec peccatũ mor tale. et ergo tenet certum sibi certitudi ne morali et dimittit dubium sibi. scili cet opi. contrariam. Oratio ẜm. S. Bo. in. iiij. di. xv. parte. ij. ar. j. q. iiij. accipitur com munissime ẜm quod comprehendit om nem actum bonum sicut accipit glo. j. ad Thesa. v. Non cessat orare qui non cessat benefacere accipitur secundo cōmuniter ẜm ꝙ comprehendit omnem actum contemplatiue relatum ad deũ. Accipitur etiā proprie oratio ẜm ꝙ est ascensus mẽtis in deum ad aliquid de gustandum vel impetrans. vel exsoluendum. Et isto modo accepta diuersi mode diffiniturvt patet ꝑ Host. in sum ma ti. de penis. et Joan. and. in clemẽ. vnica de reli. ⁊ ve. san. Vnde secundum Augustinum in lib. de verbis domini. Oratio est quedam petitio ⁊ alibi dicit. Oratio est pius mentis affectus directus in deum ⁊ plerũ ne pigritetur in voceʒ prorum pens. Facit ad hoc de conse. dist. prima. c. quando autem vel ẜm Damas. lib. xxiij. oratio est ascensus mentis in deuʒ vel petitio decentium. facit. c. fina. xx. distin. Vel oratio scm Ray. est cōgeries vocum ad aliquid im petrandũ in deum tendentium vel ẜʒ Hug. de sancto victore. oratio est denotio quedā ex compunctione procedens He enim descriptiones orationi conue niũt ẜm diuersos eius effectus et propterea oratio aliquando dicitur oratio nomine proprio: ⁊ hoc fit quando mẽs nostra ascendit in deum vel per quam aliquid deo vouetur vł offertur et sic ei cōpetit diffinitio. ij. Augu. ⁊ prima Da masceni. Aliquādo dicitur obsecratio qua quis pro commissis veniaʒ deprecatur ⁊ alia expedientia ad saluteʒ petit et sic et cōuenit prima diffinitio. Au gustini ⁊ ẜa Damasce. ⁊ alia Rayn. di citur. iij. postulatio. ⁊ hoc est quādo s cōstitutus in feruore spũs ⁊ charitatis fraterne etiā ꝓ salute orat ⁊ petit. quar to dicitur gratiarũ actio per quā s re colẽdo beneficia dei tā preterita  pre sentia ⁊ futura totus in deũ attractus quodā spiritu cōpunctionis regratian do deo totus fit illi deuotꝰ ⁊ sic ei cōpe tit diffinitio Hugo. Et  istis dr̃ prime ad Thimo. ij. ¶ Vtrũ oratio sit virtus latrie. Rñ. ẜm [*]Ric. in. iiij. di. xv. ar. iiij. q. ij. ꝙ sic intũ quis orat deũ vt sibi exhibeat hono rẽ in recognitionẽ sũmi dñij. Cum latria nō sit aliud nisi exhibitio honoris testificātis in eo cui exhibet̃ summum dñ ium. Jntum ꝟo quis orat deũ vt ꝑ hoc satisfaciat de pctis suis vel alioꝝ sic est actꝰ penitẽtie nec mirũ  ĩ gene re actuũ morũ ideʒ actꝰ ex fine sortit̃ di uersas species vt ptʒ in. v. Ethic. c. iiij. vbi mechās ꝓpter lucrũ ẽ auarus ⁊ ꝓpter cōcupiscentiam est luxuriosus. ¶ Quis est orādus vtꝝ solus deꝰ. Rñ. [*]ẜm Ric. vbi. s̃. q. iij. ꝙ dupliciter s po test porrigere alteri p̃ces. aut vt tā ꝑ ipsum ĩplende. Aut vt tan per eiꝰ ĩpe trationẽ adĩpleant̃. Primo mō solꝰ deꝰ est orādus:  illa bona q̃ principaliter sunt petẽda. s. gr̃a ⁊ salus: vel q̃ nobis deseruiũt ad eoꝝ acquisitionem a solo deo dant̃ nec ab alio dari pñt tali mō s. ad acquisitionẽ glorie ⁊ gratie. Secũ do modo orandi sunt sancti  a deo im petrant exauditionẽ or̃onis nr̃e. vnde Apoc. viij. d cit̃. Ascendit fumꝰ aroma tũ de or̃onibꝰ sanctoꝝ de manu angeli corā deo. Maxĩe gloriosa virgo maria suꝑ ceteros ẽ orāda isto sco mō  plꝰ valet  ceteri om̃s ceteris paribus Et ꝓpterea cũ oramus deũ vł xp̃ʒ dicimꝰ miserere. vel da nobis sʒ cũ oramꝰ sctōs dicimus orate pro nobis. Sed q̃ro nũquid sancti vidẽt oratiōes nr̃as. Rñ. sʒ Ric. vbi. s̃. ꝙ lʒ aĩe sanctorũ naturali cognitione nō cognoscant oĩa q̃ fiũt in hac vita ⁊ maxime ĩteriores motꝰ cordis.  solus deꝰ serutatur corda de simo. c. tua in fi. tñ ĩ ꝟbo vidẽt ea q̃ decet eos de nostris actibꝰ cogno scere: de quoꝝ qualitate sũt illi actꝰ bꝰ eos oramus orādo  ad eorũ gloriam pertinet ꝙ ad eos habeamꝰ necesse re currere. ⁊ ꝙ ipsi prebeāt nobis auxiliũ ad salutem. ¶ Quomodo debet fieri or̃o. Rñ. vt col [*]ligo ex Ric. vbi. s̃. q. vj. ⁊. vij. ⁊ tho. secũ da sce. q. lxxxiij. ho. ⁊ Jo. an. vbi. s̃. ꝙ dʒ fieri cũ. vij. cōditionibꝰ seu socijs. ⁊ primo cũ humilitate. Judith. ix. Humi lium ⁊ mansuetoruʒ semꝑ tibi placuit deprecatio ecclesiastici. xxxv. oratio hũi liātis ⁊ se ⁊ c. psal. exaudistiorationẽ hu milium hec humilitas duo dʒ habere. Primo diffidẽtiā proprie virtutis. hoc est reputes te indignum exauditione. Secũdo confidentiā de dei mĩane desperes: sicut ecclesia facit que semꝑ ĩ fi ne orationis. dicit ꝑ dñm nostrũ Jesuʒ ⁊ c. q. d. O dñe nō ad me aspicies sʒ ad mĩaʒ saluatoris ad aduocatā mariā sic vide ꝙ in letanijs dicitur per passionẽ per crucem ⁊ c. ¶ Secũdo cum bona dispositione seu [*]cōtritione suorum pecca torum:  cuʒ his qui displicet ad intercedẽdum mititur irati animus potius ad deteriora prouocatur dicit Gre. iij. q. vij. in graui bus ⁊. xlix. di. c. vl. ¶ Vtrũ oratio peccatoris exaudiatur [*]Rñ. vt colligo. ex Ric. ⁊. S. Th. vbi. s̃. ꝙ aut peccator aliqua petit vt peccator. i. ẜm desiderium peccati ⁊ tũc nō exaudi tur ex misericordia sed bene quādo ad vindictā dũ ꝑmittitur āplius ruere in peccatis. Vnde Aug. Quedam negat deus propitius que concedit iratus et sic intelligitur ill prouer. xviij. Qui declinat aurem suam ne audiat legem oratio eius execrabilis erit: aut peccator orat ex desiderio bono nature et sic dens exaudit non quasi ex iustitia. quia talis non meretur sed ex misericordia si tamen alie conditiōes concurrant. ¶ Sed quid si orat pro alio nũquid ex [*]audiet̃. Rñ. ꝙ aut orat vt minister eccle ste ⁊ sic exauditur. j. q. j. c. dictũ est. Aut orat vt priuata persona. ⁊ sic nō exaudi tur peccator pro alio orās. Et sic intelli ge. c. si quis inquit ⁊. c. ip̃i sacerdotes et c. sacrosancta ⁊. c. necesse. j. q. j. Verũ est ꝙ si ille qui inducit peccatorem ad orā dũ ꝓ se sit bonus tũc peccator exaudie tur nō pro suo sʒ pro merito poscentis d. c. dictũ est. Sed aduerte ꝙ hic ⁊ in. §. precedẽti accipitur peccator ille qui est in mortali nec de eo est attritus vel cōtritus  lʒ quis esset ĩ peccato tamẽ de eo dolet ⁊ proponit abstinere ⁊ satisfacere tũc nō habet locum istud sed illud ꝙ dicit Aug. suꝑ Joā. omeł. xliiij. si em̃ peccatores deus nō exaudiret frustra ille peccator publicanus oculos ĩ terra dimittẽs ⁊ pectus percutiẽs diceret do mine propicius esto mihi peccatori cu ius ↄtrariũ ibi ptʒ descendit iustifica tus. ⁊ ideo tales exaudiuntur. ¶ Tertio debet esse oratio associata cũ [*]breuiloquio. Mat. vj. cũ oraueritis nolite multũ loqui. Facit de cōse. di. v. ca. nō mediocriter. Sed contrariũ christꝰ Luce. xviij. dicit semper: oportet orare ⁊ nũ deficere. Jtẽ Luc. vj. dicitur ꝙ ꝑnoctauit orādo. ⁊ Luc. xxij. dicitur ꝙ ꝓ lixiꝰ orauit. Facit. lxxvj. di. c. nosce. Ad q diceñ. ꝙ or̃o nō solum ẜm suam cau saʒ q̃ ẽ desideriũ charitatis. sed etiā ẜʒ se ip̃am pōt esse diuturna. Et q ego di co ꝙ debet esse breuis. hoc intelligo ta liter ne ĩmorā tibus nobis aliud cordi nostro inserat inimicus. et iō sancti pa tres aliquantulũ orabant. ⁊ postea ali quid operis faciebāt. deinde ad oratio nẽ redibant. sic ⁊ nos non ita debemꝰ prolongare orationeʒ ꝙ in ipsa replea mur vagatiōibus sed potius eam breuem facere vt cum feruore eam expleamus. et hoc est quod dicit Aug. ad pro bandum multum loqui in orando est rẽ necessariam in superfluis agere ver bis. Cum plerun hoc negociuʒ plus gemitibus  sermonibꝰ agatur. Et hic loquitur de oratione voluntaria. nō de illa que est de necessitate vt officiuʒ cle ricis ⁊ huiusmodi. ¶ Vtrũ oratio debeat esse vocalis. Rñ. [*]ẜm Ric. vbi. s̃. q. iij. ꝙ duplex est oratio Quedaʒ cōmunis. s. que per ministros ecclesie in persona totius ppłi deo offer tur. ⁊ talis debet ĩnotescere populo pro quo offertur. vt excitetur ad deuotionẽ ⁊ ne possit suspicari in ministris eccłie illius orationis omissio. ⁊ iō talis dʒ eẽ vocalis. Alia est or̃o singularis persone. s. que offertur ab hoĩe intũ est singularis ꝑsona siue pro se siue oret pro alio ⁊ talis oratio uis nō sit necessariũ ꝙ sit cũ sensibilivoce. nisi. adhoc ho mo sit obligatus ex voto tñ qñ expedit ad meritũ vt mẽtali adiũgatur vocalis: vt ꝑ vocalẽ feruor cordis ampliꝰ excitetur. Ex quadā. n. naturalivnione aĩe ad corpꝰ. motuscorporis diuersimo de affectiōes aĩe excitāt ⁊ ĩmutant. Sĩ tñ in casu nostro vocalis or̃o retineret interiorem feruorem. tunc non esset vo caliter orañ. oratiōe singulari qñ etiā excessu feruoris mentis ꝓrũpit homo ĩ vocalem orationem. Potest etiam fieri vocalis oratio ad redditionem debiti vt vcʒ homo ẜm totũ ꝙ habet deo seruiat. Et illud. Math. vj. orantes nolite multũ loqui. Jntelligendũ est ẜʒ Aug. ad probañ. ꝙ non est loqueñ. multum s. vt multa locutio sit efficax ad exaudi tionem qua eloquẽtiores erimus: quia deus prĩcipaliter ad intentionem aspi cit. Propterea subiunxit Au. ibidẽ nō deest multa precatio si feruens perseuerat intentio. ¶ Quarto rerit ꝙ oratio fiat cũ bona [*]intẽtiōe ⁊ feruenter. Sed hic queritur. Vtruʒ oratio vocalis sine mentali attẽ tione sit efficax. Rñ. ẜm Ric. vbi. s̃. q. vj. ꝙ triplex est efficacia oratiōis. Prĩa est in merẽdo seu satisfaciendo. Secunda est impetrādo Tertia est orantem spiritualiter ⁊ sensibiliter reficiẽdo. Vnde nullā istarum habet vocalis oratio ni si eam cōcomitetur concors meditatio. Moralis enim est nō actus exterior nisi per comparationẽ ad actus rationis interioreʒ. Aduerte tamẽ ꝙ intentio de bita ⁊ actualis si adsit in prĩcipio voca lis oratiōis. lʒ postea mens euaget̃. nisi talis euagatio interũpat primam intentioneʒ: per contrariam intentationẽ sic est meritoria ⁊ ĩpetratiua oratio vocalis sine attẽtione ꝑ virtutem ṗme intẽtionis sicut cũ quis ꝑ bonam intẽtionẽ incipit ꝑegrinari vel eleemosynā dare totũ sequens est meritoriumvirtu te intẽtionis. prime uis cesset sua intentio actualis. Sʒ talis oratio sine attentione non. hʒ tertiā efficaciam. scilʒ spiritualiter reficiẽdi orantẽ nisi diu caʒ cōcomittatur attentio actualis. Et sic intelligitur illud prime cor. xiiij. Si orem lingua ⁊ spiritus meus non orat mens mea sine fructu est. scʒ spiritualis refectionis. ¶ Sed qñ dicetur ꝑ euagationẽ inter[*]uenire cōtrariā intẽtionẽ. Rñ. licet Ricar. non declaret. Dic q tunc quando homo volũ tarie alia cogitat non perti nẽtia ad orationeʒ. ⁊ de hoc vide. s̃. ho re. §. xxvj. Et quomodo est pctm̃. Vñ dicit Cipria. de oratiōe dominica. Quomō audiri te a deo postulas. cum ip̃e te nō audias. Et Ber. causamur nobis  esse gratiā. sʒ iustus ip̃a gratia ↄqueritur nō nullos deesse sibi. ⁊ Cassianꝰ nũ  orat quiss etiā flexis genibꝰ sivaga tiōe distrahit̃. Propterea dicit Cipri. ni hil aliud cogitet animꝰ  id solũ ꝙ p̃catur. Facit de conse. dis. j. c. qñ auteʒ. ⁊ dist. v. nũ. Et est etiam aduertenduʒ ꝙ triplex potest applicari intẽtio orationi vocali. s. aut applicādo eā ad ver ba que dicuntur Aut ad illud ꝙ petit̃. Aut ad illum cui oratio porrigitur et quocũ istoꝝ modorum ad sit intentio non est inefficax or̃o ad satisfaciendũ. Et ego dico nec ad impetrandũ vel re ficiendum. Sed secunda intentio melior est  prima. Et tertia  secunda. Vnde Hug. de virtute orādi. Puta inquit oratio est qñ abundātia deuotionis ita mẽs accenditur vt cũ se ad deũ postulandũ ↄuertitur pre amoris eius magnitudine etiā petitiōis sue obliui scat̃. Nā aliqñ nimia attẽtio ad verba posset esse ĩpeditiua oratiōis scʒ qñ hō vult nimia ĩ particulari cogitare dever bis.  ẜm philo. ij. thopi. Nō possumꝰ multa cogitare sił. vñ sufficit ꝙ ṗma in tẽtio sit talis ꝙ sufficit ad integrā ĩfor mationẽ verboꝝ. Et iō Hugo. vbi. s̃. di cit. Oratio ꝑfectior esse omnino net si eā meditatio nō cōcomittet̃ aut precedat. his oĩbus cōcor. Tho. vbi. s̃.  hoc vide hore. §. xxvj. ¶ Quĩto requirit oratio ꝙ vtilia ad sa[*]lutem petat. ⁊ sic est petere iuste. ¶ Vtruʒ sit aliquod determinate petẽ [*]dũ ĩ oratione. Rñ. ẜʒ Ric. vbi. s̃. qō. iiij. Quedam sunt quibꝰ non possumꝰ ma le vti. sicut virtutes gratia. ⁊ gloria ⁊ ta lia determĩate petẽda sunt in oratione. Quedā sunt bus possumus vti bene ⁊ male sicut hr̃e diuitias. filios ⁊ vxorẽ. ⁊ hmōi. ⁊ talia nō sunt determinate petẽda in oratione sed sub cōditiōe. s. si deꝰ p̃uidet illa ad salutẽ nostrāvtilia. Quedā sunt bꝰ vti bñ nō possumus si cut peccatis ⁊ hmōi malis. ⁊ talia non sũt a deo petenda in oratione. ¶ Sed cur aliquid petimus cum deus [*]sciat quo indigemꝰ. Rñ. ẜʒ ꝙ dicit aug. in epistola ad ꝓbā. Jlle  nouit d nobis necessariũ sit prius petimus non volũtatẽ nostram vult sibi ꝑ petitionẽ nostram innotescere  eā nō pōt igno rare. sed vult exercere in oĩbꝰ desideriũ nostruʒ quo possumus capere quod ip se preparat dare. hinc ⁊ Gre. xxiij. q. iiij. Obtineri inquit nequa possunt que p̃destinata non fuerũt. sʒ ea q̃ sancti vi ri orādo efficiunt ita predestinata sunt vt precibus obtineantur. ergo nō oramus vt deus aliquid sciat vel vt eũ im mutemus sed vt obtineamus quod vo luit precibus obtineamus. ¶ Sexto ꝙ ↄstāter funditꝰ ĩ fide petat. [*]vñ Ja. j. postulet aũt ĩ fidenihil hesitās ¶ Septimo ꝙ petat perseueranter. [*]¶ Vtꝝ or̃o sit sꝑ meritoria. Rñ. ẜʒ Ric. [*]vbi. s̃. ꝙ nō.  merito debet̃ merces ẜʒ iustitiā. Et iō oratio facta in pctō mor tali nō est meritoria ꝓprie loquẽdo de merito. Addo ẽt quod nō est meritoria quāuis nō fiat in peccato mortali. si nō adsit bita attẽtio. saltẽ actualis ĩ ṗnci pio ẜm communem opi. theolo. ĩ ij. dis. xlij. Si tñ talis attẽtio adest erit merito ria: nisi ĩterum patur. vel nisi in oratione necessaria puta in officio respectu clericorum sit notabilis negligẽtia in reprimendo vagationes quia sic esset peccatum de quo. s̃. hore. §. xxvij. ¶ Ad d valet oratio siue de eius effe[*]ctu. Rñ. ꝙ valet ad vincendas tẽtationes. Vnde hiero. super Mat. xiiij. in tẽ tationem intrat  orare negligit. Sco ad augumẽtanda merita. Tertio valet ad impetrādum postulata. vt patet ex supradictis. Quarto vʒ ad vincendos hostes. xxxvj. d. c. vlt. de moyse qui orās vincebat hostes. Quinto ad secretoruʒ diuinorum reuelationẽ. viij. q. j. si ergo. Sexto ad celestiũ degustationẽ. Vnde sine ipsa non gustantur diuina. ¶ Vtrũ semꝑ exaudiatur. Rñ. ẜm Ric. [*]vbi. s̃. q. vij. ꝙ si fit ꝓ se ⁊ debito mō sem per exaudit̃ sʒ nō semꝑ statim sed pro illo tꝑe quo diuina mĩa cōspicit exauditionem vtiliorem esse omnibus pensatis. aut fit ꝓ alijs ⁊ sic nō semꝑ exauditur. Vnde augu. omel. c. ij. super Jo. dicit exaudiunt̃ oẽs sancti ꝓ ipsis non aũt pro oĩbus exaudiunt̃: subdit tamẽ to digniores fuerint orātes ꝓ popu lo tāto faciliꝰ in necessitatibus ꝓ bꝰ clamāt exaudiũtur hoc enim non ꝓue nit ex defectu oratiōis vt nō exaudiat̃ pro alio orās debito modo sʒ ꝓpter in dispositioneʒ illius pro quo oratur.  obstinatus forte est vnde Rabanꝰ suꝑ Mat. xxj. Quotiẽscũ orantes non exaudimur. ideo fit  cōtra auxilium no stre salutis petimꝰ vel  eoꝝ pro bꝰ petimꝰ ꝑuersitas ne ĩpetremꝰ obsistit vel in futurũ petionis differtur effectꝰ vt desideria crescant ⁊ perfectius gaudia capiant que requirunt. hec ille. ¶ Vtꝝ or atio sit in p̃cepto ita ꝙ libet [*]teneat̃. Rñ. ẜm Vldericũ q sic ad orationem mentalẽ. Et ego dico ꝙ etiā ad vocalẽ tenent̃ imperfecti ⁊ communes hoĩes:  mentalẽ orationẽ nō possent habere sine vocali. Et ꝙ oratio sit de p̃cepto oĩbus. Probo rōne sic. homo tenetur de iure naturali ad omnia illa q̃ recta rō dictat nō posse sine ipsis salutẽ cōsequi pʒ ea necessitate qua s vult alid ea necessitate vult illud sine quo tale quid nō potest habere secũdũ phi. Finis imponit necessitatẽ his q̃ sunt ad fi. l. oratio. ff. de spon. sed homo non potest salutem cōsequi sine oratione. er go ad eam tenetur de necessitate et ꝙ homo nō possit saluari sine oratiōe pʒ. Nā ẜʒ apostolũ. ij. ad coꝝ. iij. Nō sumꝰ sufficiẽtes a nobis etiā bonũ cogitare. ergo multo minus operari nisi ex gratia dei nobis donetur posse ꝙ quidem nō donat regulariter adultis nisi petāt ꝑargumẽtũ a ↄ̃rio. Jo. vj. petite et accipietis. Facit. xij. q. iiij. c. obtineri. er go cum sine bona operatione nullus possit saluari  habitabit ĩ tabernacu lo dei qui operatur iustitiam secũdum psal. ⁊ bona operatio non possit esse sine oratiōe. Ergo ꝓpositũ. Confirmatur Exodi. xx. Memento. vt diem sabbati sanctifices ꝙ sine oratiōe fieri non potest. Jtẽ Luce. xviij. oportet semꝑ orare xx. suꝑ quo Chrys. dicit oportet necessitatẽ dicit. Coroboratur exemplo in pra ctica qua communiter homines non ti ment deuʒ quia non habent orationẽ. Econtrario si est aliquis timor dei ĩue nies in habẽte gratiam orationis. Me rito ergo dicit Hiero. vbi. s̃. Jn tẽtatione ĩtrat qui orare negligit. Et suꝑ ill Mat. xvij. Hoc genꝰ demoniorum non eijcitur nisi in oratiōe ⁊ ieiunio. Nō sa nat oculum quod non sanat calcancũ. Jeiunio sanant̃ pestes corporis. oratio ne vero pestes mẽtis. Sʒ aduer. quod istud preceptum de oratiōe est affirmatiuum quod solum obligat pro semper aliquos plus aliquos minus. Quāto enim quil est debilior tāto magis in diger auxilio orationis. Et ideo certa meta vel hora nō est determinata. sed tātum quilibet precepto tenetur quan tum iudicium sue ratiōis dictat sibi fo re necessarium orare vt a peccatis desistat ⁊ in bono perseueret. Clerici tamẽ ⁊ religiosi habent determinatum modũ⁊ tp̃s oronis de quo. s̃. Honore. Siłr illi quibꝰ in pnĩa ꝑ cōfessorẽ est ĩiũctũ vel qui ex voto haberent. Alij aũt non vident̃ habere determinatuʒ tempus. Nisi ꝙ ẜm. S. Tho. in. iiij. di. xv. Seculares tenentur diebus festiuis diuinis officijs interesse vt ministris pro populo orantibus suam intentionem cōforment. ¶ Que oratio ẽ efficatior. Rñ. ẜʒ Rica. [*]vbi. s̃. q. viij. ꝙ oratio dominica. Quod ostẽdit. Primo autoritatis dignitas:  xp̃s eā fecit ⁊ discipulos docuit Math. vj. Sco sentẽtiosa eiꝰ breuitas. Tertio petitoriũ vtilitas. Nam omnia que desiderare debemꝰ ⁊ petere in hac cōtinentur. Vnde Aug. ad ꝓbā. Licet alia verba dicamꝰ orādo nihil aliud tamẽ dicimꝰ  quod in ista oratione positũ est si recte ⁊ cōgruẽter oremus. Vñ aduerte ꝙ eo ordine posita sunt quo desiderare ⁊ petere debemꝰ. Exhibet̃. Prĩo reuerẽtia illi cui porrigenda est oratio. Cum dicitur. Pater noster qui es in ce lis: quo captat beniuolẽtiam dei orās. Secũdo  finis magis desideratur  qui sunt ad fi. Jō primo petunt̃ que re spiciunt finẽ  q̃ sunt ad fi. Respiciens finem sunt due petitiones. Pri ma est sanctificetur nomen tuum. Hoc est ẜm Au. li. ij. de sermone domini in monte cum dicimus nos admonemus desiderare. vt nomen eius ꝙ super est sanctũ etiam apud homines sanctum habeatur hoc est non contẽnatur quod non deo sed hominibus prodest. Secunda est. adueniat regnum tuum. Vnde ẜm Aug. vbi. s̃. in hoc excitamus desiderium nostrum vt illud regnum vt nobis veniat. ⁊ in eo regnare mereamur. Vnde per primā petimus vt deus ab hominibus glorificet̃: per secũdā vt ad dei glortam veniamus petitiōes respi cientes que sunt ad finẽ. Quedam sunt respectu boni q̃ sunt due. prĩa est. Fiat volũtas tua sicut in celo ⁊ in terra. Jn qua scm Aug. vbi. s̃. petitur meritum quo beatitudinem mereamur quod cō sistit ĩ obediẽdo mādatis dei. ⁊ iō sicut ab angelis in celis fit dei volũtas. sic ⁊ a nobis in terris per veram obedientiam. Secunda est. Panem nostrum quoti. da. no. ho. Jn qua petitur victus quotidianus ad substẽtationem neces sarius. vel victus an ime. i. eucharistie sacramentum tan instrumentuʒ quo possumus nos iuuare. Quedam petitio est respectu mali culpe. ⁊ hec est dimitte. n. d. n. s. et. n. d. de. nostris. Vnde aug. vbi. s̃. debita peccata dici manifestum est. ⁊ in hoc admonemus nos d facere debeamus vt remissionem peccatorum habeamus ẜm Au. ad probā. vt ibi. Si. ⁊ nos. d. de. nostris Quedaʒ est que respicit mala inclinātia nos ad peccatũ que est. Et ne nos indu. in ten. quod non ita intelligitur vt nō permitat nos temptari quia quādo homo in tentatiōe probatur ad bona ⁊ humiliatur ad deum. Sed sic intelligitur vt non deserti diuino adiutorio alicui ten tatiōi vel consentiamus decepti vel ce damus afflicti. ẜm Aug. ad probā. ⁊ iō aliud est tẽtari. aliud est in tẽtationem induci. Quedam respiciunt malũ pene que est. Sed libera nos a malo. Jn qua admonemus nos ẜm Aug. vbi. s̃. Non dum nos esse in illo bono vbi nullũ pa tiemur malũ. Vnde de hac oratione dicit Jnsido. j. lib. de sum. bono. c. xxij. Fidei symbolum et dominica oratio pro tota lege paruulis ecclesie ad celorũ re gna sufficit. Et Aug. ĩ ench. c. v. De quo tidianis ⁊ breuibus leuibus peccatis sine quibus vita nō ducitur quotidiana oratio fidelium satisfacit. Eorũ eniʒ est dicere Pater noster ⁊ c. Oratorium priuatum quilibet in domo ꝓpria habere po test sʒ non debet habere formam ecclesie. nec ibi aliquis debet celebrare nisi sit priuilegiatus vel de licentia episco pi aliter debet deponi celebrans de conse. di. j. vnicui. ⁊. capi. clericos. ⁊. c. si quis. ¶ Qua immunitate gaudet: vide ĩmu[*]nitas. §. xxvj. ⁊ in quo differt ab eccłia. vide. s̃. ecclesia. §. iij. Ordo primo ẜm Hug. de sancto vic. est signaculum quoddā in quo spiritualis potestas ⁊ officiũ tradit̃ ordinato. ⁊ scm. S. Bo. in. iiij. dist. xxxiij. signaculũ hic stat pro signaculo in ani mam diuinitus impresso. De notatis in hoc. §. cũ seq. ⁊ ꝑ illorũ discursum nihil ꝑ legistas:  materia tota est canonica ⁊ spiritualis. ¶ Quot sunt ordines. Rñ ꝙ sunt. vij. vt [*]habet̃ ꝑ magistrũ in. iiij. dis. xxiiij. c. j. s. Hostiariatus. Lectoratus. Exorcistatꝰ. Acolitatus. Subdiaconatus. Diacona tus. Presbyteratus. Prima tonsura em̃ non est proprie ordo sed dispositio ad ordines ẜm Ricar. eadem distin. Facit xxiij. di. de psalmistatu. qui psalmistatꝰ idem est ꝙ prima tonsura ⁊. in hoc concordaut cōmuniter theologi. Sʒ canoniste tenẽt ꝙ sũt nouem ordines ẜm no nẽ ierarchias. s. prima tonsura seu psal mistat̃. ⁊ ordo ep̃alis. Et ꝙ prima tonsu ra sit ordo est tex. in. c. cum contingat. ⁊ ibi do. Ant. ⁊ Cano. de eta. ⁊ quali. ordi. Similiter ꝙ ep̃atus sit ordo ⁊ ꝙ imprimatur caracter iudicio meo. Facit incō uincibiliter text. in. c. j. de ordinatis ab episcopo qui ep̃i. re. vbi patet ꝙ licet re signauerit nihilominus confert ordines. licet nō executionem ꝙ non posset si caracterẽ indelebilem nō impresisset ordo ep̃alis. ⁊ sic ẜm canonistas erunt nouem ordines. ⁊ de eorum officijs vide in suis titulis. ¶ Vtrũ in oĩ ordine imprimat̃ caracter. [*]Rñ. ẜm Ricar. vbi. s̃. ꝙ sic. ⁊ quid sit vide. s̃. caracter. ¶ Sed nund p̃exigit̃ caracter baptis[*]mi. Rñ. ꝙ sic de necessitate. c. veniẽs. de p̃s. nō bap. Secus de sacramẽto ↄfirma tionis  nō cōfirmatus si ordinet̃ recipit caracterem ordinis. ¶ Jn quo actu imprimit̃ caracter in qͦli[*]bet ordine. Rñ. ẜm Ricar. vbi. s̃. pro generali regula tenẽdũ est ꝙ in susceptione illius exterioris signi imprimit̃ caracter in quolibet ordine in quo signo ṗn cipalis potestas quā respicit ille ordo si gnificat̃ expressius ad quā cōcurrũt ali cuius instrumenti traditio ⁊ verbi exp̃s sio quo verbo expressiꝰ determinat̃ instrumẽti significatio. ⁊ iō  ṗncipalia ptās quā respicit ordo hostiarij exp̃ssiꝰ significat̃ in clauuiũ ecclesie datiōe  ĩ aliquo alio q circa ipsum fiat. Et pote stas lectoris in hoc ꝙ ab ep̃o sibi tradĩ tur codex lectionum diuinarũ. Et pote stas exorciste per hoc ꝙ de manu ep̃i re cipit librũ exorcismorũ. iō in eoꝝ datiōe imprimit̃. Et ptās acoliti ẜm sctm̃ Bo. Ric. ⁊ Pe. ⁊ alios respicit principaliter portare cereros. ⁊ iō iprimit̃ ꝑ hoc ꝙ ac cipit cādelabrũ de manu ep̃i. Alij dicũt vt Tho. ꝙ imprimit̃ ꝑ hoc ꝙ tradit̃ vrceolus.  principaliꝰ per id significat̃ eius potestas. Sed verius est primũ vt pʒ. xxj. di. cleros vel dic quod vtrũ dʒ accipere. vt in. c. acolitus. xxiij. dis. ⁊ ĩ. c. perlectis. xxv. dist. ¶ Sed queritur an requirat̃ ꝙ talia in [*]strumenta accipiā de manu ep̃i. Rñ. q nō de necessitate ẜm Ric. in istis ordinĩ bus minoribus: sʒ sufficit post sũt ab ep̃o instructi q̃liter in officio suo debẽt agere instrumentũ accipiant ab Archĩ diacono de mādato ep̃i et voluntate in cuius acceptiōe imprimitur caracter  instrumẽti traditio principalius est ab ep̃o  ab archidiacono. Et ꝓ ista opi. ẽ tex. in. c. acolitꝰ. xxiij. di. in maioribꝰ bñ opʒ ꝙ manu ep̃i. xxxiij. di. diaconus. ¶ Potestas subdiaconi pʒ ꝑ hoc ꝙ acci [*]pit de manu ep̃i patenam ⁊ calicẽ vacuum. ideo in hoc imprimitur. caracter:  principalis actus eiꝰ est vasa dominici corporis ⁊ oblatiōes offerre diacono. Et legere epistolam est secundarius actus nō principalis propterea legitur etiam a nō subdiacono. Potestas diaconi nō pōt exprimi ium ad eius prĩcipalem actum qui est potestas portan di corpus christi in patena ⁊ dispẽsandi corpus christi. ⁊ ideo exprimitur quā tum ad eius actum secundarium in tra ditiōe libri euangeliorũ. in qua imprimitur caracter ẜm Ricar. ⁊ Tho. alij dicũt ꝙ imprimit̃ caracter in manus ep̃i positione. vt sanctus Bona. ⁊ Pet. ⁊ ꝓ hac opi. facit. xxiij. di. c. diaconus. iũcto d. c. cleros. Potestas sacerdotis ↄfertur qñ ab ep̃o dicit̃ accipite spiritũ sanctũ. quoꝝ ⁊ c. ⁊ huius opi. est sanctꝰ Bona. ⁊ Pe. Alij dicunt vt Sco. in. iiij. dis xxiiij. ꝙ ibi sunt due forme partiales. Jn q̃rum altera cōfert̃ potestas conficiendi eucharistiam in reliqua potestas absol uendi in p̃sentia. ⁊ istis ↄiungunt̃ due materie. hoc ẽ duo signa visibilia. Propria forme prime est traditio calicis et patene cum hostia ⁊ vino ⁊ verbis acci pe potestatẽ celebrandi ⁊ c. Sce forme est impositio manus ep̃i super caput cũ verbis accipe spiritũ sanctũ. ⁊ vt sic ep̃s cōcorditer agat summo ep̃o xp̃o.  priꝰ contulit potestatem apostolis cōficiendi  absoluendi. hec ille. Et hoc credo verius quo ad primam materiā correspondentẽ prime forme. Sed quo ad se cundā materiam correspondentẽ secun de forme q̃ est manus impositio ep̃i cũ illis verbis accipite. Non credo quia tex. in. c. vlti. de sacra. non iteran. innuit ꝙ manus impositio nō est de substantia forme.  si omissa fuerit non dʒ reiterari sed suppleri. nec similiter p̃dicta verba accipite.  sunt quedam pastora lia que ipsa nō habent. sed habent alia verba imponit̃ manus. Episcopatꝰ ve ro ordo quo ad characterẽ suscipit̃ ĩ vn ctiōe capitis ex chrismate. sʒ hoc nō est verũ. ꝑ. c. vnicũ in princ. de sacra vncti. vbi dicit supplendũ q est omissuʒ. Jm primit̃ ergo ex impositione manuũ epi scopoꝝ super caput eius vt potest elici ex. c. ep̃s iuncta glo xxiij. di. Nec ob. ca. vlti. de sacra. nō iterā.  loquit̃ de impo sitiōe q̃ fit diacono ⁊ sacerdoti que nō ẽ de essentia. Psalmistatus seu prima tōsura que cōfertur cum ei capilli abscinduntur. ¶ Que sunt necessaria in quolibet ordi [*]ne. Rñ. ꝙ vt colligo ĩ diuersitate doc. diceñ. est ꝙ oĩa statuta in pastorali debẽt ĩtelligi ita necessaria ꝙ si aliquid omittat̃. nihil fiat. ⁊ necessario totũ sit iterā. nisi omissa sint de illis de quibꝰ in iure est expressuʒ ꝙ nō sunt de necessitate. vt vnctio. vt ĩ. d. c. vnico. de sacra vncti. Et manus impositio in ordinatione diaco ni vel presbyteri. d. c. vlt. de sacra. nō ite ran. Et q̃dā orationes alie ab illis q̃ di cunt̃ qñ aliqua istrumẽta tradunt̃. Et q̃ dā alia forte minima q̃ ex se patẽt non esse de substātia ordinis. sicut ꝙ sit genuflexus. ⁊ similia q̃ magis sunt ad deuotionem excitandā. Jtẽ tp̃s de tempo. or. e. sane. Jtẽ etas. dis. lxxvij. subdiaconus. Jtẽ ꝙ ab episcopo ꝓprio recipiat. ⁊ non simul plures accipiat de sacra. nō iterean. c. j. ⁊ vlti. Jtẽ ꝙ a latino vel gre co ep̃o recipiat̃ de tempo. or. c. ꝙ transia tioni. Jtem missa in minoribus ordinibus. ⁊ huiusmodi. ¶ Sʒ nũd tactꝰ corꝑalis instrumenti [*]sit de substātia ordĩs. tho. ĩ. iiij. di. xxiiij. tenere vr̃ ꝙ sic. ⁊ veriꝰ credo uis alij dicāt ꝙ solũ porrectio ĩstrumẽti ⁊ manꝰ extẽsio sit de substātia. ar. l. q mō. ff. de acquir. pos.  in sacramẽtis requirit̃ ta ctus corporalis. vt pʒ ĩ baptismovnctio ne ⁊ huiusmodi. ⁊ hoc ptʒ in pastorali. Secus dicũt quidā de impositione ma nuũ.  nō requiritur tactus. Sed Gof. et Hosti. tenent ꝙ similiter est necessarius per. c. fi. de sacra. nō iteran. Ego teneo ꝙ licet in impositione manuum nō tangat ꝙ nō sit aliquid supplendũ. Et similiter in instrumẽtis in quibus character ex eorum traditione nō imprimitur. sed sufficit porrectio licet sit melius tangere secus in traditione instrumen torum ex qua character imprimitur ¶ Sed nunquid oportet tangat amba [*]bus manibus. Jtem omnia puta patenam simul cuʒ calice ⁊ huiusmodi. Rñ. ꝙ nō credo. sed sufficit solum tāgat mo dicum quid alicuius rei que nullũ ĩter mediuʒ discōtinuās habeat ad totum. ar. c. vnici. de cōsec. eccle. lib. vj. ¶ Vtrũ sufficiat traditio euangelioꝝ ꝓ [*]libro exorcismoꝝ. vel superpelliciũ pro dalmatica. ⁊ hmōĩ. Rñ. q nō nisi in eodẽ libro continerent̃ oĩa simul. si tũc ha beret intentionẽ tradendi illum libruʒ qui pertinet ad illum ordinem. ¶ Quid si ep̃s facit actꝰ ⁊ aliꝰ dicit ver [*] ba vel ecōtrario. Rñ. nihilvalet  sacra mẽta suntvnitatis  diuidi nō possunt. de cōse. di. ij.  passus. ⁊. xxxiij. q. j. loqui tur. Fallit hoc in minoribus ordinibus vt dictum est. ¶ Vtrũ requirat̃ necessario exp̃ssio ver[*]borũ cũ traditione instrumenti. Rñ. ẜm Jnn. ĩ. c. p̃sbyter. de sa. nō ite. ꝙ sic ita ꝙ si pars illiꝰ orationis sit dimissa a capite est inchoāda ⁊ bene  materia cuius libet sacramẽti est instrumẽti traditio. forma vero est expressio verborum. ¶ Quid si aliquid sit omissum. Rñ. ꝙ si [*]omissum sit de necessitate seu substātia ordinis sic totũ est iterādũ. Si vero nō sit nisi de bñ esse. vt eẽ. vt ca que nō sunt de necessitate. sic in alia ordinatione est suppleñ. Et ab eodẽ qui priꝰ ordinauerat si pōt ⁊ nō ab alio. ẜm Jnn. vbi. s̃. ni si qñ primꝰ nō pōt ꝑficere. nec ante suppletionẽ pōt exe ea q̃ sũt illiꝰ ordinis. ar. lij. di. solicitudo. hec ex Jnn. ⁊ Host. ⁊. Gof. ĩ. d. c. p̃sbyter nec poterit talis sup pletio fieri nisi tꝑe debito ad ordinatio nes tenẽdas. ar. prefati. c. solicitudo. ¶ Sed qũo supplebitur qñ aliquid est [*]omissum. Rñ. si erat de substātia vel du bium an sit de substantia ẜm Jnn. vbi s̃. totum replicabitur. Si vero certũ est ꝙ nō erat de substantia tũc inductꝰ qñ ordines dant̃ veniet ⁊ accipiet quod est omissuʒ solũ. Propterea  nō habuit im positionẽ manuũ ẜm Host. solummodo eam accipiet. ẜm eũ nō est de substātia vt dictũ est. Et si s presbyter in sua ordinatione habuisset impositionem ma nuũ. sed non fuissent dicta predicta ver ba. accipe spiritum sanctum ⁊ c. sed alia secundũ aliqua pastoralia episcoporuʒ tunc nihil iterañ. est vel suppleñ. ¶ Vtrum in collatione ordinum confe[*]rat̃ gratia gratũ faciens. Rñ. Ri. in. iiij. di. xxiiij. ꝙ sic si suscipiatur digne. ¶ Vtrũ caracter vniꝰ ordinis de necessi [*]tate p̃supponat caracterẽ alterius ordi nis. Rñ. ꝙ nō ẜʒ cōiter do. ĩ. iiij. di. xxiiij. Sed quo ad executionem sic. de quo dic vt. s̃. Jrregularitas primo. §. xxxvj. ¶ Vtrum ordo liberet a fortuna seruili [*]Rñ. ꝙ sic. episco patus ⁊ sacerdotium siue sit seruilis vel ascriptitia vel curilis. xlv. di. seruus si sciente. Ordo ij. a quo pōt dari. Rñ. ẜm Host. in. c. cum contingat. de eta. et qua. ⁊ sequit̃ Pa. in. c. to. de consue. ꝙ prima tonsura que clericus dicitur vel psalmistatus quod idem sunt potest da ri a quocun sacerdote parochiali suis subiectis. Ei istud tenet Hug. Ray. Jo. Jnn. ⁊ etiā Archi. in. c. nullus ep̃s. de tẽ po. or. li. vj Gof. tenet ꝙ nō pōt. Et sic vĩ det̃ habere vsus eccłie romane. Ego cũ Jo. an. in. d. c. cũ cōtingat. dicoꝙ si hʒ su pra laicũ quasi ep̃alem iurisditionẽ pōt c. abbates. de priui. li. vj. si nōhʒ sic non pōt. ⁊ hoc sequit̃. d. Ant. in. d. c. cũ cōtingat. Abbas ꝟo si est presbyter. ⁊ ab ep̃o bñdictꝰ vel recusatꝰ benedici pōt dare tres ordines minores. s. Clericatũ siue primā tonsurā. Hostiariatũ. ⁊ Lectoratũ in suo monasterio ⁊ suis monachis. seu illis  vt efficiāt̃ monachi. ill acces serũt. Et etiā secularibꝰ oĩbꝰ suꝑ quibꝰ hʒ quasi ep̃alem iurisditionẽ. lxxj. dis. c. j. et. ij. Et etiā in alio monasterio potest eos cōferre si est inuitatꝰ ab eoꝝ abbate ⁊ illud monasteriũ sit exemptũ. Alias nō. ar. lxix. di. c. j. tʒ tñ Jo. lxix. dis. §. j. ⁊. c. j. ꝙ hodie abbas prefatꝰ pōt etiā dare alios duos minores. s. Exorcistatũ ⁊ Ac colitatũ ⁊ hoc sequit̃ Host. ⁊. d. Anto. in d. c. cũ contingat de hoc nota. in. c. abba tes de priuileg. libr. vj. Episcopus vero potest dare oẽs ordines oĩbꝰ de sua dio cesi oriũdis aut qui in sua diocesi habẽt domicilium vel bñficiũ. Aut de licentia episcopi cuius est a subditis ordinādꝰ vel capĩtuli sede vacante. Vel vicarij ge neralis episcopo in remotis agẽte. Vel sui p̃lati si sunt religiosi exẽpti. hec not. in. c. nullus. de temp. or. li. vj. Ad profitũ earũ que hic notantur ⁊ an possent moyses ⁊ Aaron si viuerent hodie ordinare aliquem. no. Spe. ꝙ nō in ti. de eta. ⁊ quali. in prin. ¶ Sed quid si sacerdos vel episcopus aut abbas ordinat aliquem nō sibi sub ditum vt supra dictum est. Rñ. secundũ Jnno. in. c. j. de supplẽ. negli. prela. ꝙ ni hilominus caracter confert̃. ar. ix. qō. ij. lugduñ. De pena ꝟo taʒordinātis  or dinati. vide. s̃. Jrregularitas. j. §. xxxij. ¶ Vtruʒ papa possit dare licentiā non [*]ep̃o cōferendi ordines sacros. Rñ. Jnn. in. c. quanto de consu. ꝙ sic dũmodo ille cui datur talis licẽtia habeat ip̃os ordi nes quos alteri vult dare alias nō. ¶ Vtrum ep̃s qui resignauit episcopa[*]tui. vel degradatus. hereticus aut excōi catus est conferre possit ordines. Rñ. ẜʒ Ricar. vbi. s̃. di. ij. ꝙ si fuit legitime epis copus ordinatus ⁊ cōfert ordines. ⁊ ca racter imprimitur. Sed nō excutio. ⁊ de hoc vide. s̃. irregularitas. j. §. xxx. ⁊. xxxj. mortaliter tñ peccāt sciẽter in talibꝰ or dinẽ suscipiẽtes ẜm eundẽ ricar. vbi. s̃. Et similiter supradicti ordinātes nisi ĩ casu de quo. s̃. Jrregularitas. j. §. xxxj. Ordo iij. quibus potest dari. Rñ. ꝙ oĩ bus masculis qui a iure nō pro hibentur ordinari. Mulieribꝰ autẽ nul lo modo potest dari ⁊ si de facto det̃ nihil fit  caracterẽ nō suscipiũt vt notat Ricar. in. iiij. di. xxxv. iiij. q. j. Nec ob. c. presbyter ⁊. c. mulieres. xxxij. dist. in qui bus vocatur prebytera ⁊. c. diaconissam xxvij. q. j. ⁊. c. sacratas. xxiij. dist.  nō est ab ordine sʒ a p̃latiōe r abbatissa dia conissa ⁊ a viro presbytero dicit̃ p̃sbyte ra vel a viduitate ⁊ sacrate dicunt̃ a vo to ex quo se deo ↄsecrarũt. Quidā tamẽ dicũt ꝙ nec etiā illi  nō hñt vsum ratio nis sunt capaces vt no. Ric. vbi. s̃. q. ij. Sed de hoc valde dubitarem si daret̃ an susciperet caracterẽ. ⁊ potius tenerẽ ꝙ sic. ar. c. christianꝰ ⁊. c syluester. xj. q. j. ⁊ quod notatur in. c. nullus in ver. ĩfā ti. de tempo. ordi. lib. vj. ¶ Sʒ qui sũt  ꝓhibẽtur ordinari. Rñ. [*]primo illi qui nō habent debitam etatem que sit respectu cuiuslʒ ordĩs. vide s̃. etas. ¶ Sco illiterati. vt in. c. nullus ep̃s de [*]tem. or. li. vj. Vtrũ aũt suscipiet caracte rem si ordinetur. dic ꝙ sic. ar. c. veniẽs de presby. nō bap. Et de hocvide clericꝰ ij. §. j. ⁊. ij. ¶ Tertio criminosi vnde existentes in [*]mortali nō dñt ꝓmoueri. de tẽ. or. ca. ex tuarũ tenore. d. ca. ad aures. ⁊ si notoria sunt crimina mortalia peccaret mortali ter eos ordinās. alias. nōvt no. in. c. que situʒ de tem. or. Jpse tñ qui suscipit pec cat mortaliter siue sit publicũ siue secre tum. Et quotiẽscun exhibet sevt mini ster ecclesie peccat mortaliter. ⁊ totiens quotiens hmōi actũ facit. Vñ qui tāgit res sacras q̃si ex officio suo peccat mortaliter. secus si ex necessitate ⁊ sicut qui libet laicus facere pōt ẜm Tho. ĩ. iiij. di. xxiiij. facit ad hoc. c. multi. xl. di. ¶ Sed nunquid sufficit cōtritio. Rñ. lʒ sit diuersa opinio nihilominus ego cre [*]do verius fore ꝙ sufficit excepto quādo vult dicere missam. de quo dicvt. s̃. Eucharistia. ij. §. v. ¶ Quarto bigami. vt in. c. acutiꝰ. xxvj. [*]di. ⁊ de bigamis per totum. de quo vi s̃. bigamia. ¶ Quinto solẽniter penitentes. l. dist. c. [*]ex penitentibus. ⁊. xxxvj. di. illiteratos de quo vide penitentia. §. v. ¶ Sexto neophiti. xlviij. d §. prohiben [*]tur. ⁊. c. qm̃ ⁊ rō ponit̃ ibidem. c. sicut. ¶ Septimo curiales  ꝓpter aliquod [*]offm̃ curie sũt obligatio. lj. di. c. j. ij. ⁊. iij. liij. d. legem. absoluti vero a curia non prohibentur. lxj. d. osius. nisi alias sint infames vel irregulares vt in dictis iu ribus. ¶ Octauo. ratiocinijs obligati. de qui[*]bus dic vt. j. rōcinia. §. j. ¶ Nono. serui de istis dic vt. j. seruitus [*].§. iij. ⁊. iiij. ¶ Decimo. Corporevitiati habes  hoc [*]s̃. corpore viciatus. §. j. ¶ Vndecimo illegitime nati. ⁊ quis di [*]catur illegitimus. vide filius. ¶ Vtrũ illegitimus intrās religionem [*]possit ꝓmoueri. Rñ. ꝙ sic de iure cōi ẜm Host. ⁊. Ber. in. c. j. de fi. presby. sed ad p̃ lationẽ non potest sine dispensatiōe pa pe de fi. presby. c. is qui li. vj. ¶ Quid si non intrat religionem. vide. [*]s̃. irregularitas. j. §. iij. ¶ Vtrũ dispẽsatio cũ illegitimo vt cleri [*] catũ vel ad ordines ꝓmoueat̃ debeat ĩtelligi de oĩbꝰ ordĩbꝰ. vide. s̃. cle. j. §. iiij. ¶ Duodecĩo. Peregini ⁊ ignoti ordina [*]ri nō dñt. Peregrini sunt  nō sunt oriũ di de ep̃atu. vł nōhñt ibi domiciliũ aut bñficiũ vt in. c. cũ nullꝰ. de eta. ⁊ q̃. ordi. li. vj Jgnoti sunt quoꝝ origo ⁊ vita ⁊ re gularitas nō est nota ep̃o. xxiiij. d. c. ep̃s ⁊. ij. q. vij. quereñ. nam ꝑegrini ordinari nō debẽt. nisi habeāt lr̃as autẽticas vt j. ꝑegrinꝰ. §. iij. similiter ignoti nisi priꝰ examinatione breuia cognoscantur. ¶ Decimotertio. Jnfames ⁊ de hoc vi [*]s̃. infamia. ¶ Decimo quarto. Oẽs irregulares ⁊  [*]sint vide. s̃. irregularitas ¶ Decimoquinto. Oẽs suspensi aut in [*]terdicti vel excōicati ⁊ de istis habes. s̃. Jnterdictũ. iiij. §. j. ⁊. j. suspẽsio. j. ¶ Decĩosexto Oẽs ordinati ĩ diaconos [*]vł subdiaconos a papa nō pñt sine eiꝰ licẽtia ab alio ordĩari ad suꝑiores ordines. c. cũ ĩ distribuẽdis.  tẽ. or. ⁊ in. c. fili um. j. q. j. ¶ Decimoseptĩo Hermafroditꝰ. xxxvj. [*]illiteratos di. xliiij. c. fi. ⁊ si ordinet̃ non suscipit caracterẽ. nisi preualeat sexꝰ virilis ẜm glo. in. §. hermafroditus. iiij. q. iij. si equalis esset non susciperet ẜm ro. ¶ Decimo octauo Coniugati nisivelint [*]religionẽ intrare vel ad sacros ordines promoueri. c. fi. de tem. or. lib. vj. de quo dic vt matrimoniũ. iiij. §. viij. ¶ Sed d si ep̃s ordinat aliquẽ prefa[*]toꝝ. Rñ. ꝙ mortaliter peccat ẜm Tho. ĩ iiij. d. xxiiij. nisi cũ eis dispẽsaretĩ casibꝰ in bꝰ pōt. Et vltra hoc si ordinat infan tẽ nisi religionẽ ĩtraret aut ↄiugatũ nisi velit ad sacros ordines ꝓmoueri vł reli gionẽ intrare vel illiteratũ suspẽsus est per annũ a collatiōe clericalis tonsure. vt no. ĩ. c. eos ⁊. c. nullus de tẽ. or. lib. vj. ¶ Vtrũ prelatus possit cogere clericuʒ [*]ad ordines suscipiendos. Rñ. ẜm cōiter doc. ĩ. c. q̃ris de eta. ⁊ q̃lita. ꝙ si habet bñ ficiũ pōt cogere. nisi legitime excuset̃ de quo vide ibidẽ. Si vero nō habet bñficiũ ecclesiasticũ nō potest cogere ⁊ ordi nans inuitũ qui nō est bñficiatus ẽ suspensus a celebratiōe misse per annũ ⁊ debet deponi. lxxiiij. d. c. j. ⁊. ij. ¶ Vtꝝ coacte ordinatus suscipiat cara[*]cterẽ. Rñ. ꝙ si coactio sit ↄditionalis pu ta vt euadat mortẽ sic suscipit. ar. c. vbi ista didicisti. lxxiij. d. ⁊. ca.  iudeis. lxv. d. ⁊. c. ꝙ quidā. j. q. j. quiavolũtas coacta voluntas est. xv. q. j. merito sʒ si coactio sit absoluta puta  per vim ordinatur sic nō suscipit caracterẽ. facit. c. maiores in fi. de baptis. [*]¶ Sed rund talis ordinatꝰ metu cōditionali teneat̃ ↄtinere. Rñ. ꝙ nō si me tus talis fuit qui potuit cadere in cōstā tem vtrum per qua perlatũ. de his q̃ vi. me. ⁊ in. c. ad aures  etat. ⁊ quali. or.  integritas est res voti non precepti. ca. integritas. xxxij. q. j. Ordo iiij. quo tẽpore dʒ dari. Rñ. ꝙ ṗ ma tonsura potest dari oĩ tem pore ẜm Host. ⁊ sequit̃. D. Anto. ĩ. c. ↄsul tatiōi. de tẽ. ordi. Minores ordines pōt ep̃s libet in diebus dñicis dare vnivł duobus ⁊ nō pluribꝰ ẜm ho. ĩ. c. de eo  tem. or. vbi tex. est sed Jnno. ⁊ Gof. ibi tenent ꝙ etiam pluribus  duobus po test dare dũmodo non videatur ordina tionẽ generalẽ facere. Sʒ opi. Ho. cum inhereat litere est tutior  in re dubia tutiꝰ est seruire verbis edicti. l. j. §. si his ff de exer. ac. Papa cōiter subdiaconatũ in oĩbus dñicis diebus ⁊ alijs festis p̃cipuis di. lxxv. c. vlt. ⁊ Host. dicit in. d. c. de eo ꝙ oẽs ordĩes ⁊ oĩ tẽpore potest cō ferre papa. ar. c. ad honorem de auto. ⁊ vsupalij. ¶ Sed nũquid pōt ep̃s dare quatuor [*]ordines minores in alijs festis  de  bus in. c. fi. de ferijs. Rñ. do. an. in. d. c.  eo recitat quosdā tenere ꝙ sic ⁊ quosdā ꝙ nō sed solũ in illis festis in quibꝰ vir gines cōsecrari possunt ⁊ Ho. dicit hoc esse tutius tex. tñ dicit in. d. capi. de eo dñicis ⁊ alijs duobus festiuis. ¶ Vtrũ abbates similiter possint dare quatuor ordines predictis diebus dominicis vel festiuis sicut ep̃i. do. anto. ĩ d. c. de eo. ⁊ in cap. cum cōtingat. de eta. ⁊ quali. tʒ ꝙ sic immo secundum Host. videtur q potius his diebus debeant dare quā in quatuor temporibus ne vi deantur generalẽ ordinationẽ facere et placet. Alij ordines debent dari ab episcopis tantũ in sex tẽporibus anni. i. in sabbatis quatuor temporũ anni. Et in sabbato medie hebdomade q̃dragesime. in quo cantatur oẽs sitientes. Et in sabbato sancto. lxxv. distin. per totum. ⁊ de temp. ordi. per totum. ¶ Sed nũquid tẽpus est de substantia [*]ordinum. Rñ. ꝙ non. c. sane. de temp. or. ¶ Que pena cōferẽtis ⁊ suscipiẽtis or[*]dines extra prefata tꝑa. ⁊ s poterit dispensare vide. s̃. ir regularitas. j §. xxxv. ¶ Vtrum possint cōferri post prandiũ. [*]Rñ. q non: tamẽ si conferuntur tenent ẜm Hug. lxxv. di. ordinationes. ⁊ Ber. ⁊ Lau. Joā. ⁊ Gof. in. d. c. de eo. Ray. vero ponit ieiuniũ ordinantis ⁊ ordinati inter illa que sunt in dubio an sint de sub stantiavel ne ⁊ propterea tenet quod to tum sit reiterandum quia non dicitur reiteratum quod nescitur factum. c. veniens. de presby. non baptis. contrariuʒ tamen credo verius in minoribus ordi nibus per not. in. c. literas. de tempo. or di. ⁊. lxxv. dist. quod a patribus in quibus missa non est de necessitate. sed in maioribus dicerem cum Ray. cum missa sit de substantia. vt not. do. Ant. in. d. c. literas. Ordo v. vbi debet conferri. Rñ. quod in ecclesia episcopali. ar. lxxvij. di. c. j. sed de consuetudine dant vbi volunt. lxxv. dis. in palea. Ordo vj. quo ordine dʒ accipi. Rñ. q gradatim incipiẽdo ab infimo ascendendo vs ad supremum. s. prima tonsura seu psalmistatus hostiariatus lectoratus exorcistatꝰ acolitatꝰ. subdiaconatus diaconatus presbyteratus et ep̃atus. lix. di. fi officia. lxxvij. dist. c. j. ¶ Quid si quisvno vel pluribꝰ permissis ad superiorem ordinet vide. s̃. Jrregularitas. §. xxxvj. ¶ Quot ordines possunt simul confer[*]ri. Rñ. Jnn. Host. in. c. de eo. de temp. ordi. tenent q prima tonsura et quatuor minores nō possunt dari vna die per. c. literas. ⁊ per. c. dilectus. eo. titu. ⁊ in isto c. de eo nihil dicit̃ de psalmistatu. ⁊ hoc sequitur. d. Ant. in. d. c. de eo. gl. tamẽ in d. c. de eo tenet ꝙ omnes minores simul vna die possunt cōferri. ⁊ Gof. facit pro ea. tex. in. d. c. de eo vbi dicit minores or dines. xix. dist. Si Romanorũ. Ego seruarem consuetudinẽ in hoc sed vbi non apparet de consuetudine tunc tenerem opinionem Hostiẽ. ⁊ Jnno. que videtur verior . d. c. de eo. superius expresserat solũ de quatuor minoribus ⁊ postea ad ditur minores: ⁊ ideo ista indefinita restringenda est ad. s̃. expressa. sacit. l. pōponius. in prin. ff. de procur. vnꝰ autẽ sa cer ordo cũ predictis minoribꝰ. vel duo sacri ordines eadẽ dievni perfone cōfer ri nō possunt nec in hoc dispẽsari potest nisi per papā. vt no. Jnno. ⁊ Hosti. in. c. dilectus. de temp. or. sed cōferri debent singuli per se ⁊ per certa interstitia temporũ. lxxvij. di. in singulis. ⁊. c. quicun vnde licet aliquis ordinator cōtinuaret ieiunium vs ad dominicā de mane: et ordinādus non tamẽ posset qui in sabbato vnũ susceperat aliũ die dominico recipere  censet̃ pro eodẽdie. c. literas. de tẽp. ordi. Fallit hoc ẜm Ber. in ep̃o  in sabbato pōt in sacerdotẽ ordinari et in dominico in episcopum consecrari. ¶ Que pena cōferentis ordines contra [*]prefatā formā. s. duos sacros vno die vł minores cũ vno sacro. Rñ. ẜm Ber. in. c. dilectus de tẽp. or. ꝙ suspensus est a po testate ordinandi donec per papā cũ eo dispenset̃. Sed. d. Ant. in. c. literas. eod. ti. dicit ꝙ nō est suspensus sed suspendẽ dus ab ordinibus dādis sic collatis sed ordinatusbene est suspensus ipso facto ⁊ a solo papa potest absolui vt. dicit. c. li teras. in fi. de quo vide. s̃ irregnlaritas. j. §. xiij. Ordo vij. quomodo dʒ conferri. Rñ. ꝙ primo debet precedere seruitium siue examinatio per Archidiaconum de iure communi de officio. Archi dia. ad hoc. ⁊. c. vt nostrum. ⁊ de elect. c. nihil est. §. episcopi. scilicet devita mino ribus ⁊ qualitatibꝰ ⁊ ceteris que requi runtur in ordinato. s. ꝙ nullum impedi mentũ de. s̃. scriptis habeat. Jteʒ ꝙ sit sobrius nō ebriosus. xv. di. ⁊ xxxiiij. per totum. Jtẽ prudẽs. xv. di. vs ad. xl. di. Jtem ornatꝰ virturibus. xl. dist. vs ad xlij. Jtem castus. xliij. distin. §. pudicus xxvj. di. vsad. xxxv. Jtẽ hospitalis. lxij. di. ⁊. lxxxvj. di. per totum nō litigiosus. xlvj. di. xc. di. lxxxviij. di. lxxxvj. dis. peruenit nō cupidus. xlvij. ⁊. d. c. peruenit. Jtem domui sue bene presidẽs. lxvj. di. §. necesse. lxxxvj. dist. lxxxix. di. xcij. dist. Jtem ieiunus. lxxv. dist. ꝙ a patribus. ¶ Secũdo debet missa celebrari ab eo qui vult ordinare. Vnde aliqui vt ray. tenent ꝙ si missa omittatur nihil fit sʒ totum iteran. est. Hugo tamen. ⁊ Joan. lxxv. di. in. c. ordinationes. el. j. ⁊ ber. in c. ꝙ sicut. de elec. tenent ꝙ non est de ne cessitate ꝙ credo verũ in minoribus secus in sacris: quia est de substantia. vt s̃. ordo. iiij §. v. Fallit in prima tonsura que communiter hodie sine missa dat̃ et si vnus dicit missam alius consecret nihilominus tenet ordo vt dicit Ber. ⁊ Hugo vbi. s̃. licet fieri non debeat. Q limito verum in minoribus se sed non in sacris. ¶ Tertio debent habere ordi nādi indumenta pertinentia ad ordinem quem volunt suscipere. ¶ Quarto ꝙ ordinans in quocun ordine seruet ritũ pastoralis maxime circa porrectiouem instrumentorum in quibus character confertur dicẽdo verba conuenien tia ⁊ faciendo vt ordinādi tangant cor porali tactu pro maiori cautela ⁊ nihil omittat de ordinatis in pastorali.  vt dixi excepto loco ⁊ tempore etate vnctio ne impositione manuum tactu corpora li ieiunium. missa in minoribus. et q sit proprius episcopus vel non ⁊ oratio nibus aliquibus que non dicuntur cũ aliquorum corporalium traditione om nia alia ab istis creduntur ita de neces sitate ꝙ si aliquid omittatur communiter tenetur q nihil fit. ⁊ totum est iteranduʒ ẜm aliquos licet vt dixi teneāt theologi ꝙ in alibꝰ cōfertur character ⁊ sic ẜm eos si alio omitterentur essent solum supplenda sed  hoc non habe mus exp̃ssum teneñ est securũ vt dixi. ¶ Sed nunquid cum quis interrogat̃ [*]⁊ examinatur tenetur dicere peccatum suum. Rñ. ẜm Jnno in. c. inquisitionis de accu q nō nisi etiam post penitẽtiā impediat executionem ordinis vel ẜm Hostiẽ. potest respondere si aliq horũ commissi egi pententiam nec indigeo dispensatione. ¶ Vtrũ ep̃s possit suo subdito sine cau [*]sa legitĩa denegare collationẽ ordinis. Rñ. ꝙ aut est regularis ⁊ sic nō tenet̃ ei cōferre ĩmo suus p̃latus pōt hoc sibi de negare nec ↄ̃ sui p̃lati voluntatẽ pōt ꝓ moueri ⁊ sic loquit̃. c. ad aures de tẽpo. or. Aut est secularis ⁊ sic nō tenet̃ ep̃s. Aut est in dignitate ⁊ beneficio ⁊ sic nō pōt ep̃s ei denegare ⁊ sic loquitur. ca. ex tuarum tenore de tempo. or. ¶ Vtrũ ordinās indignũ sciẽter peccet [*]mortaliter. Rñ. ẜm Astẽ. lib. v. titu v. q sic quia infideliter agit cum domino  eum dispensatorem constituit. Ornatus que requirũtur vt sit sine peccato. Rñ. ꝙ sex ⁊ intelligo tam de ornatu vestimentorum ⁊ corporis virorum ⁊ mulierum  de ornatu domorum ⁊ supellectilium. Ad propositum eorum que dicũtur ⁊ an ornatus mulierũ sit permissus no. Bar. cepo. in. l. mulieris. ĩ ṗn. q. xij. ff. de verb. signi. ⁊ omnino ꝑ abba. in. c. j. ne cle. vel mo. ⁊ que dicātur ornameta mu liebria not. in. l. argẽto. §. ornamẽta. et .§. mundus. ff. de auro ⁊ ar. leg. ¶ Primũ recta ĩtẽtio. s. vt nō fiat ꝑ suꝑ [*]biam vel libidinẽ sed ex legitima causa nā vt dici Chiyi. ĩ. c. sicut. xxij. q. v. Si cut enim peccatum opus sine volũtate non fiat ita institia ex opere non cōsumatur nisi voluntas affuerit. Nam vir orans se vel mulier vt non appareat in cōtemptum honestis ꝑsonis vel vt pla ceat vir vxori sue ⁊ vxor viro⁊ huiusmo di ex tali intentiōe licitꝰ est libet orna tus si mō alie adsint ↄditiōes de bꝰ. j. Si āt fiat ꝑꝑ ĩtẽtionẽ sic talẽ erit pecca tum quale est pctm̃ intẽtio. Vnde Aug. de sermone dñi ĩ mōte exponẽdo illud cum ieiunatis nolite fieri sicut xpocrite ⁊ c. Jn hoc aũt int. c. maxime aduerten dum est: nō in solo nitore rerum corpora lium at ponpa. sed etiam in ipsis sor dibus ⁊ lutuosis esse posse iactātiam ⁊ eo periculosiorẽ quo sub noĩe seruitutis dei decipit. hec ille. ex quo pʒ ꝙ ⁊ superabundantia ⁊ defectꝰ ⁊ etiā mediocritas ornatꝰ ex intẽtione mala semper mala est discutiat̃ ergo prima intẽtio or natus ⁊ si sit ad prouocañ. alios ad libidinẽ sic est mortale peccatũ  nō solum cōcupiscere: sed velle cōcupisci extra sta tum matrimonij dānabile est ẜm aug. similiter si fit ꝓpter elationẽ vanā gloriam ⁊ superbiā que sit mortalis ⁊ quā do sit. vide Superbia ⁊ Vanagloria. ¶ Sed nũquid mulier ĩnupta possit se [*]ornare vt placeat alicui viro. Rñ. ꝙ lʒ dā indistincte teneant ꝙ nō per dictũ apłi prime cor. vij. cuʒ dicit mulier que nupta est ⁊ c. Tu tñ tene illud nupta ac cipi tũ vel ad rem vel intentionẽ. Et iō illa mulier q̃ ĩtẽdit nubere vt placeat alicui ꝓ vxore si se ornat non habet pra uam intentionẽ. sed bene illa que cum nō intẽdat nubere vel nō potest cũ aliquo querit ei placere ⁊ ĩ hoc cōcor. doct. cōmuniter Alex. ⁊. s. Tho. ij. ij. q. clxix. fa cit. c. nō satis. lxxxvj. di. ⁊ do. Luc. xj. Si occulꝰ tuꝰ simplex fuerit ⁊ c. i. si intẽtio tua recta vel nequam fuerit opus indifferens erit rectum vel nequam. ¶ Scm ꝙ requiritur in ornatu est ho[*]nestas. nihil em̃ in honestuʒ potest esse licituʒ. Vñ sicut sine iniustitia nemo in greditur regnũ dei ita sine honestate q̃ est vna de partibus eius essentialibꝰ. l. iustitia. §. iuris p̃cepta. ff.  iusti. ⁊ iur. ⁊ ꝓpterea Pa. ad Gal. v. ponit ĩpudicitiā vnũ de excludẽtibus a regno dei. Directe autem habet in honestatẽ ille ornatus ex quo mulieres vel viri ostẽdũt loca impudica. ⁊ licet viri nō ostendāt nu de sufficit ad impudicitiā taliter eoruʒ formas ostẽdere ꝙ ẜm rationem rectaʒ impudicitiā ostẽdũt. Sicut faciunt qui vestimenta ita breuia portāt ꝙ omnia signa virilis membri apparent. Similiter continet impudiciam ꝙ mulieres taliter vestimenta apperiant ꝙ pectus ⁊ mamillas ostendant. Vnde tales non audeo excusare a mortali quando nota biliter in hoc excedunt. Excusarem bene viros quando tali habitu vterentur ex aliqua necessitate puta equitando ⁊ coram talibus qui non habent prouocari ad lasciuiā sicut cũ iuuenes ludũt in diploide simul ⁊ hmōi ⁊ ideʒ dico de mulieribꝰ in domo corā viris suis aut alijs mulieribꝰ ałr nō. Nec valet ꝙ sic ẽ cōsuetũ  corruptela est. l. ꝙ nō rōne. ff. de le. que potiꝰ auget peccatum. c. fi. de ↄsue. Similiter ẜm aliquos videtur impudicũ. ꝙ mulier habeat caput discoopertũ. Sed aug. ĩ epistola ad possidiuʒ videtur tenere ꝙ hoc sit verũ quo ad decentiā nō necessitatẽ. Jnquit em̃ capillos nudare feminas q̃s et caput velare Apostolus iubet nec maritatas decet hec ille. Et gl. suꝑ illud prime cor. xj. Mulier velatũ habere debet caput dicit ꝙ alique excusantur a peccato qñ hoc nō faciunt ex vanitate. sed propter contrariam consuetudineʒ ⁊ sic tene ꝙ cum hoc de se nō sit impudicum excusat consuetudo. ⁊ hoc sequitur. S. Tho mas. vbi. s̃. ¶ Sed nund fucātes se seu coloran[*]tes se aut alia figmẽta adhibẽtes vtpu ta adulterinos ciues ⁊ hmōi faciant ↄ̃ honestatẽ tałr ꝙ peccẽt mortaliter. Rñ. circa hoc est diuersa opin. inter doc. S. Tho. vbi. s̃. tʒ ꝙ hmōi fictiōes non pñt esse sine peccato non tamen semper est mortale. Sed solum qñ fit propter lasciuiā vel in dei contemptum. Alex. ĩ. iiij. ꝑte summe recitat quosdā tenere ꝙ si ta lia fiant ad occultādũ defectum. puta morpheam in facie vel nuditatem capi tis.  nō videtur peccatuʒ mortale. Si vero fiant ad fingendaʒ pulchritudinẽ maiorem sic fore mortale peccatũ. ipse vero Ale. dicit ꝙ licet hec opi. sit humanior tamẽ tutius sibi videtur dicere ꝙ omnino sit peccatum mortale ad quod facit dictũ Cipriani de habituvirginũ  ait. Manus deo in ferunt quando illud q ille formauit reformare ↄtẽdũt. impugnatio est ista diuini operis p̃ua ricatio veritatis deum videre nō poteris quādo oculi tibi nō sunt quos deꝰ fecit. sʒ quos dyabolus infecit de inimi co tuo tincta cũ illo pariter arsura hec ille. Et dictũ Hyero. ad Mauriiij filiaʒ crimẽ ẽ post crismatis sanctificationẽ cuiuslibet pigmẽti succo vł puluere sor didari. ⁊ dictum Aug. de cōse. distin. v. c. fucare vbi ostendit ꝙ est adulterine fallacie ⁊ inhonestatis. Ego vero in oc cultātibus defectuʒ tenerem opini. S. Tho. Jn alijs autem que talibus vtun tur ad fingendam maiorem pulchritu dineʒ recitarem eis opiniones p̃dictas ⁊ inducerem pro posse ad dimittẽdum ostendens periculum ꝙ si pur vellẽt te nere opini. S. Tho. non negarẽ eis ab solutionẽ sed me exonerarẽ ⁊ suꝑ ipsos vel ipsas relinquerem. ¶ Tertiũ ꝙ requiritur in ornatu est cō [*]ueniẽtia persone naʒ religiosus debet habere habitum religiosum aliter esset excommunicatꝰ. vt. s̃. excommunicatio vij. casu. xxvij. Clericis aliquibus nō lʒ vti. vt. s̃. Clericꝰ. iiij. Vnde tenet Vlde. ꝙ si religiosi vel religiose ferrẽt habitũ nō cōuenientem sue professioni ꝙ peccāt mortalirer si nō in modico excedāt. Jdem dic de muliere que vtitur habitu virili vel econtrario. s. ꝙ peccat mor taliter quia facit contra preceptuʒ deu terono. xxij. ⁊ videtur sequi. San. Tho. vbi. s̃. quia dicit ꝙ specialiter est prohi bitum. Addit tamen ꝙ posset quis tali habitu vti sine peccato propter aliquam necessitatem vel causamvt occul taret: se ab hostibus. vel quia aliud nō habet vestimẽtum. ⁊ huiusmodi. Facit ad hoc. c. clerici officia. de vi. ⁊ ho. cle. ⁊ quod ibi not. ¶ Quartum ꝙ requiritur in ornatu est [*]parsimonia ⁊ moderatio. scʒ ne sit suꝑfluus vel quo ad multitudinẽ ⁊ diuersitatẽ vt in multis vestibꝰ iocalibus ⁊ hmōi vel quo ad preciositatem vel quo ad curiositatem. Nā vsus suꝑfluus est omnino viciosus vnde ad Gal. v. Jnter alia que excludunt a regno dei cũ fuisset dictum de fornicatiōe ponitur Luxuriavbi dicit gl. quelibet superfluitas intellige no. excedens. vt sit mortalis. Vñ Tho. vbi. s̃. dicit ꝙ faciẽtes ornamẽta suꝑflua ⁊ curiosa peccāt qñ suꝑfluitas est notabiliter excessiua nō est dubiũ inter doc. quin sit mortalis. sed difficultas est in cognoscendo quando dicatur no. excessiua. Vnde pro hoc in telligendo mihi videtur dicendum ꝙ ornatus dicitur superfluus qñ excedit ↄditionẽ statꝰ persone ad quā cōditionẽ cognoscendam. Tria sunt tempora consideranda tan tria specula ex qui bus intelliget̃ qñ dicatur superfluus. Primũ tp̃s p̃teritũ. s. qualiter ꝑuenisti ad talẽ cōditionẽ puta dominuʒ nobilitatẽ ⁊ diuitias. Si ppe per rapinas vsuras falsos contractus ex quibꝰ resti tutiōi teneris obnoxiꝰ ad talem condi tionem peruenisti vti nō poteris multitudine diuersitate preciositate vel cu riositate q̃ alij vtunt̃ cōiter existentes in tali ↄditiōe ⁊ statu sine peccato mor tali. Nā rebꝰ obnoxijs restitutioni nō licet vti sine peccato mortali ad statuʒ vel pompā de resti. spo. c. sepe. ↄtingit. ⁊ hoc est q dicit Jsa. ix. c. Vestimentũ admixtũ sanguine cibi erit ignis. ⁊ Jero. ij. c. Jn alijs tuis inuẽtꝰ est sanguis animarũ pauperũ. Et quāuis super in certis restituẽdis possit prelatꝰ ecclesia sticꝰ dispẽsare vt s de eis viuat ẜm q̃litatẽ cōditiōis naturalis alicuius. Si tamẽ hoc facit ad superfluitatẽ ⁊ statũ solũ est in statu dānationis tā dispensans  dispensatus facit ꝙ no. in. c. du dum el. ij. de elec. ⁊. in. c. ⁊ si illi. xij. q. ij. Solũmodo eis dispẽsare lʒ de incertis vt viuere possint ẜm eoꝝ cōditionẽ  ille qui est cōsuetꝰ vti cibis delicatis. vel vestitꝰ nō posset sic grossis vti sicut qͦ ad hoc est assuetus. ⁊ iō oportet multum temperate hoc faciant. Si vero ad talẽ cōditionẽ peruenisti non per talia q̃ necessario sit restituenda sic credo et si nō sis naturaliter nobilis poteris te ornare ẜʒ illũ statũ ita ꝙ ex hoc nō erit iudicādꝰ tuus ornatus notabiliter suerfluus. Scm dicit̃ tp̃s presens scʒ si ornatꝰ talis cōuenit tue conditioni. Maiori em̃ dignitati cōuenit maior or natus. d. c. clerici officia. Et iō vt scias d tibi cōueniat. attẽde q cum nulla sit maior dignitas  diuina. ⁊ tamẽ in ip̃o cultu diuino dʒ ornatus esse tẽperatus vt pʒ in. c. gloria ep̃i. xij. q. ij. a for tiori ornatus prelatorũ ecclesiasticorũ. Jdẽ dic ꝙ ornatus Jmperatoris  oẽs mũdanos supereminet in. l. cuʒ multa in fi. C. de bo. que libe. debet esse tẽpera tus. Ceteroꝝ vero tāto magis tẽ peratꝰ dʒ esse quanto inferiores sunt ab ipsa imperatoris dignitate. Et quāuis ita sit de iure nihilominꝰ ↄiuetudo hodie attendenda est  vt dicit Aug. xlj. dis. c. j. Quisquis rebus pretereũtibus strictius vtitur  se habeant mores eorũ cum quibus viuit aut intẽperatus aut superstitiosus ẽ. squis ꝟo sic eis vtit̃ vt metas cōsuetudinis bonorum inter quos cōuersat̃ excedat aut aliquid significat dicit glo. puta infirmitatẽ ⁊ le gitimā cām aut flagitiosus est in omnibꝰ autem talibus non vsus rerũ. sed liquido inculpāda est. Quid igit̃ locis tꝑibus ⁊ ꝑsonis cōueniat diligẽter attẽdẽdũ est nec temere flagitia reprehẽ damꝰ hec ille. Vñ si vis agnoscere si ex cedis cōsidera cōitatẽ bonorum inter quos viuis. qui sunt equalis dignitatis nobilitatis diuitiaꝝ abũdātie ⁊ no tāter dixi communitatẽ bonoꝝ nō aliquorum. Et si ẜm eoꝝ cōsuetudinẽ vte ris preciosis vel multitudine aut curio sitate nō iudicabo excessuʒ. Nisi occur ret tibi casus in quo aliqui proximi essent in extrema necessitate  tũc dicas ẜm Amb. in. ca. sicut hi. xlvij. d. Plus sufficiat sumptui. s. necessitatis ⁊ fami lie violenter obtentum est. ¶ Sʒ nund ille  est equalis in diuitijs nobilibꝰ possit ornare se ẜm ꝙ cōiter nobiles faciunt lʒ ip̃e sit ex infimogñe. Rñ. ꝙ sic. Nisi quo ad deaurata q̃ de iure cōueniũt doc. ⁊ militibus rō  notabilitas hodie nō attribuit̃ ẜʒ virtutẽ sʒ ẜm pompā ⁊ opinionẽ. fallit etiā qñ hoc ad cōparationẽ p̃latoꝝ domino rũ ⁊ officialiũ bꝰ lʒ alis esset ipsis di tior nō liceret se ornare ẜm ꝙ tales p̃la ti vel dñi vel officiales cōiter faciunt. Cōclude ergo ꝙ si s vtit̃ ornatu p̃cioso vel multiplici aut curioso ẜm ↄditio nẽ statꝰ presentis. vt cōiter faciũt ĩ pre senti tempore boni diuites vł nobiles sibi equales non peccāt. ¶ Tertiũ tp̃s cōsiderādũ est tp̃s futu[*]rũ hoc est ꝙ consideret si in tali ornatu poterit se tenere taliter ꝙ in futurũ nō habeat cōmittere aliqua peccata mortalia. Nā si est necesse aliqua mortalia committere. vt in tali ornatu se teneat sicut illi qui ꝓpter talia habent necesse in partibus remotis ad negociādũ morari dimissis vxoribus sibi propter eoꝝ ĩbecillitates multa mortalia committũt ⁊ hmōi. Nā tũc talis ornatꝰ est superfluus ⁊ illicitꝰ. ẜm ergo predicta tria tꝑa potes cognoscere quādo hʒ su perfluitatem ⁊ uis sit difficilimũ cognoscere qñ habeat notabilẽ suꝑfluits tẽ q̃ fit pctm̃ mortale nisi ẜʒ primũ tp̃s ⁊ tertiũ. Tñ detestādi sunt vt in pluribus habẽt de suꝑfluo ⁊ sic de peccato vtpote  sunt occasio multoꝝ peccatorum Nam primo inducũt ad lasciuiā secundo impediũt multa matrimonia ⁊ tertio p̃bent materiam inordinate cu piditatis. Jdeo psał. xxx. Odisti obseruantes vanitates superuacue. ¶ Quintũ ꝙ rerit ornatꝰ vt sit licitus [*]est vt nō apponat̃ circa eũ nimia solici tudo ẜm. n. S. Tho. vbi. s̃. Nimia soli citudo circa ornatũ etiā si nō sit deordinatio ex ꝑte finis reddit eũ illicituʒ. Et  ista solicitudo nimia nō sitmot talis nisi qñ ꝓpter ip̃am dimitteret ne cessaria ad salutẽ: nihilominꝰ salteʒ est veniale peccatum. ¶ Sextũ ꝙ requirit̃ vt ornatꝰ sit licitꝰ [*]est vt non sit scandalosus ꝓximo. dicit Alex. de ale. in. ij. ij. q. clij. ꝙ lʒ se ornare p̃ciosis vestibꝰ ẜm nobilitatẽ ꝑsone. et cōsuetudinem terre ⁊ dignitateʒ officij ita tñ ꝙ absit libido in volũtate ⁊ scandalũ in exteriori opere nec miruʒ. quia Mat. xviij. ve hōi illi per quẽ scādaluʒ venit. Aduerte tñ ꝙ licet aliquis ꝓuocet̃ ad cōcupiscentiā ꝓ pter ornatũ alte riꝰ si ille  ornat se hoc nō ĩtẽdit. nec est excessus ĩ ornatu expositꝰ scādalũ passiuũ ⁊ occasio accepta. Sʒ qñ est ĩ ornatu excessus p̃sertim incitatiuus ad libidinẽ vt in mulieribꝰ ĩueniẽtibꝰ nouas ĩuẽtiōes seu vanitates ⁊. credũt ꝓbabi liter ꝙ ali ꝓuocant̃ ad libidinẽ nō ex cusātur a mortalisi  hoc nō curāt sʒ po tius volũt portare. Si ꝟo nō credunt ꝓ babiliter ꝙ prebeāt occasionẽ ruine al teri sic difficilimũ est determinare de mortali lʒ aliqualiter excedāt. Veꝝ est ꝙ periculosus est excessus in ornatu ꝓuocatio ad libidinẽ vt in mulieribꝰ faciẽtibꝰ faʒos nouas quas singulariter diabolꝰ ꝓuocat od ornañ. se magis  viros.  magis sunt efficaces ad illaq̃andũ aĩas. Et iō lʒ nō possit snĩa dari de mortali ꝓ to excessu nihilominus semper inducẽde sunt ad dimissioneʒ propter periculũ. ꝑꝑ q cōminatur eis dñs per illa. iij. c. Jn illa int die. s. iudi cij auferet dñs ornamẽtũ calciamẽtoꝝ ⁊ torques. s. collaria ⁊ monilia ⁊ armilas. s. ornamẽta brachiorũ vt maniche rechamate vel longe mitras. s. machanones vel lunetas discriminalia. i. pectines ad pectinādum caput: vel cerru ctos sperilidas. i. ornatus taloꝝ in fine vestis vt sunt caude vel fimbrie murenulas. i. cathenas paruas circa colluʒ. olfatoriola in aures gẽmas in frōte pẽ dentes ⁊ mutatoria. i. diuersas vestes ⁊ lintheamina vt faciunt romane supra vestes. acus ⁊ specula syndones et camissias vias. i. bindolos pro capillis colligẽdis ⁊ theristra. i. vestes estiuas. vt sunt iornee. aeria ꝙ est estas ⁊ erit ꝓ suaui odore fetor. ꝓ ʒona funiculꝰ: pro crispāti crine caluiciũ ⁊ pro fascia pe ctorali ciliciũ hec ibi. Sis og prudens. O confessor vt non precipites snĩaʒvbi non est precipitanda ⁊ cautus vt non relaxes ꝙ sꝑ est restringẽdũ  cũ com muniter ĩ ornatu non sint ↄditiōes. s̃. posite fit ↄñr in ip̃o peccatũ. Ergo ta liter ornātes se dāt operā rei illicite. et ꝓpterea iuridiceĩputat̃ eis malũ. quod ꝓbabiłr ex eis euenit lasciuia. facit ca. eũ . ⁊. c. uis. l. di. ⁊ q no. in. c. sicut di gnũ de ho. iō detestandũ. ꝓpter q me rito saluator Luc. xvj. expressit ꝙ diues dānatus induebatur purpura ⁊ bisso. Ociositas est cũ quis quiete necessaria saluti corporis accepta vacat ab aliquo opere spirituali vel corporali ⁊. hec filia accidie. ⁊ quā do sit pctm̃ mortale. vide. s̃. accidia. §. j. ⁊. ij. ⁊ preceptum §. v. 
 
 Pactum autem dicitur a pactione. inde est pacis nomẽ appellatũ. ⁊ est pactio duoꝝ pluriũve in idẽ placitum seu cōsensus vt dicit tex. in. l. j. ff. de pac. Et iō oĩs contractꝰ generaliter dicitur pactũ sʒ cũ habeat no mẽ specificũ ab ipso contractu denomi natur vt vẽditio locatio. cum vero non habet nomen dr̃ pactum a genere. Adde intum dr̃ ꝙ pactũ est duorũ cōsensus procedere ĩ pacto expresso. Sed pactum tacitum pōt intelligi pactum esse cum his qui erant absentes. ⁊ simul non consenserunt: ita Bar. in. l. si creditores in fi. C. de pac. ⁊ Alexan. in l. ij. col. j. cum concor. ibi per eum signa tis. C. eodem. ¶ Que dr̃ia est inter pactũ pollicitatio [*]nẽ cōuẽtionẽ stipulationẽ ⁊ ꝓmissionẽ Rñ. ꝙ pactũ est cōsensus duorum vel pluriũ ad aliquid faciendũ vel dandũ verbis expressum. ita ꝙ verba p̃mittāt̃ a ꝓmittẽte ⁊ consequenter a recipiẽte. Si vero verba p̃mittant̃ a recipiẽte sic erit stipulatio exempluʒ dabis mihi. x. Rñ. dabo ꝓmittis facere sic ⁊ tu rñdes ꝓmitto. insti. de ver. obli. in prĩci. Polli citatio vero est solius offerẽtis promissio nec requiritur presentia persone cui fit pollicitatio. l. j. ⁊. l. peccatũ. ff.  polł. Et no. glo. in Cle. romani de iureiurā. gl. in. l. j. C. de iur. do. Dicens ꝙ pollici ratio fit sine interrogatione precedente. ff. de polli. l. iiij. promissio cōiter fit ro gatiōe. de quo dic. vt. j. Pollicitatio. in prin. ⁊ pōt ꝓmissio profiteri vł ad polli citationẽ vel ad stipulationẽ. vł ad nu dũ pactuʒ. ff. de edi. edic. l. scieñ. §. dictũ a ꝓmissio. Cōuentio vero est nomẽ ma gis gñale  pctm̃  scholares in scho lis ⁊ fratres in. c. cōueniret dicũtur. ff. eo. l. j. ꝑ conuentionis verbum. ¶ Quottuplex ẽ pactũ. Rñ. duplex ali [*]vestitum aliud nudum. ¶ Sedquomodo dicatur pactũvestitũ. [*]Rñ. ꝙ. vj. modis. Primo re. secũdo ꝟbis s. stipulādo. tertio literis. quarto cōsen su. ⁊ de his habes exẽpla. s̃. obligatio. .§. iij. v. coherẽtiā contractus putavẽdi di tibi domũ cũ tali pacto ꝙ ego debeā morari in ipsa domo ꝑ annũ q dem valet.  vestitur coherẽtia contractus s. vẽditionis. ałs esset nudũ. vj. interuẽ tu rei. puta promisi tibi alid dare vt faceres mihi. vel dares ali. Vnde statim cũ dedero tibi q ꝓmisi vestit̃ pactum ex parte mea. ⁊ ideo interuentu eius es mihi obligatus ad faciẽdũ q ꝓmisist. ꝓbātur ista insti. de verb. ob. Nudũ vero dicitur quādo non vestitũ aliquo predictorũ sed est in meris ⁊ pu ris finibus cōuentionis verbi gratia ꝓ misit tibi dare cẽtũ sine aliqua interto gatiōe p̃cedẽti vł chirographo ⁊ hmōi ⁊ cōsentis aliter si non consentiat non erit peccatum sed pollicitatio de quovi de in. l. iurisgentiũ. §. igit̃. ff. de pac. Si militer dicitur nudũ qñ non continet causam quia traditio rei sine causa nul lius est efficacie. l. nũ nuda traditio. ff. de acqui. re. do. habes tñ aliquas fal lentias quas vide in Pañ. in. c. si cautio. de fide. instru. ¶ Vtruʒ ex nudo pacto siue ex sola pro [*]missiōe hō obliget̃. Rñ. ꝙ de iure cano nico ⁊ ĩ cōsciẽtia sic sub pena mortalis peccati. vt no. ĩ. c. j. de pac. ⁊ in. c. Juramẽti. xxij. q. v. Q limito verũ ẜm collectariũ ⁊ sequitur Pā. in. c. prudẽtes de don. ⁊ ĩ. c. si cautio de fid. instru. quādo exprimitur causa vt promitto tibi decẽ  vẽdidisti mihi talẽ rẽ vel mutuo cōcessisti ⁊ hmōi  si sit nudum sic ꝙ nul la causa est adiecta nō obligat etiaʒ in cōscientia. Rō  presumitur per errorā promississe. Et sic non pōt allegari obli gatio naturalis cũ nihil si tam contra riũ consensui  error xxix. q. j. §. j. ⁊. l. si ꝑ errorẽ. ff. de iur. om. iud. Aduerte tamẽ ꝙ si quis dicit promitto tibi cẽtum donare ꝙ tũc liberalitas ꝓmissiōis p̃sumitur causa donādi ⁊ sic non est sine causa. Similiter si ꝓmittitur aliquid lo co pio.  presumitur obligasse se fauore pie cause nec presumitur ibi error. c. fi. de suc. ab inte Limito etiā ⁊ verũ ꝙ ex nudo pacto obligat̃. s. quando nude paciscẽs habuit animũ obligādi se  ẜm cōmuniter Theologos in. iiij. dist. xxxvij. nemo ex quacũ ꝓmissiōe obligatur. nisi  hʒ animũ obligandi se. fa cit. c. literarũ de voto. ⁊. l. obligationuʒ la. j. ff.  act. ⁊ ob. Alias sinō habuit ani mũ obligādi nō tenetur sub pena mor talis peccati ad pactũ nudũ seruādum nisi subesset causa q̃ ad hoc obligaret de necessitate precepti puta ꝓmisi pr̃i meo vestẽ qui moritur ex frigore  tenetur. uis nō habuerit animũ obligā di se datur. iij. limitatio. s. si cōditio vel rationalis causa nō aduenit postea q̃ si a patri affuisset nō promisisset. quia si talis causa adueniret et propterea nō impleat nudum pactum non peccaret mortaliter secundum Jo. de notho. in iij. di. xxxviij. ⁊ secundum. scilicet. Tho. secunda secunde. q. xj. ꝙ bene. no. Adde ⁊ quartum. s. quod sit honestũ licitũ possibile ⁊ c. de quibus. j. dico de pacto vestito. ¶ Vtrum oriatur actio ex nudo pacto. [*]Rñ. Jnno. ĩ. c. nouit de iudi. ⁊ multi alij ꝙ non sed solũ competit officiũ iudicis implorare. Sʒ ego credo ꝙ oriatur de iure canonico vt tenet Hos. Jo. an. do. Anto. ⁊ Pa. cũ gl. in. di c. j. de pac. ⁊ Ar. in. c. quicũ suffragio. xij. q. ij. ad minꝰ cōditiōe ex cautione predicti. c. iuramẽ ti. ꝙ intellige ĩ casu qñ obligat ad mor tale peccatum alias non. ¶ Vtrũ oẽ pctm̃ vestitũ obliget. Rñ. ꝙ [*] nō. vt no. Pau. in. c. pactiones de pac. ⁊ quādo hoc sit ꝙ nō obligat. dic vt dixi s̃. iuramentũ. v.  vbi iuramẽtum non obliget nec pactũ itẽ pactũ dolo initũ nō valet. cũ vniuersoꝝ de rerũ permut. Jntellige quo ad dolosuʒ. Jtẽ si sit alte ri captiosum. ff. de rescin. vẽdi. l. si id q pure in fi. Jtẽ ea q̃ ꝓmittunt̃ ob nimiā reuerentiā alicuiꝰ non obligāt̃. l. j. ff. q̃. re. act. nō da. Jtẽ qñ pactũ continet tur pitudinẽ. l. si vnꝰ. §. pacta q̃ turpẽ cām ff. de pac. ⁊ oẽ pactũ ↄtra ius dr̃ turpe. c. faciat hō. xij. q. ij. ẜʒ tñ distinctionẽ de qua in §. viij. Jtẽ pactũ in cōuentiōibꝰ innoĩatis nō obligat si ille cũ quo ↄtra xit nō ĩplet ex parte sua cōtractuʒ. vt. l. naturalis §. j. ff. de pre. ꝟ. ⁊. l. ex placito. C.  re. permu. Jdeo cũ s ↄuenit cũ ali quo dare sibi centũ vt nũ  petat tale quid talis nũ poterit petere centum quia nũ potest implere quia semper poterit petere. secus si conuentio fiat. promitto tibi centum si remittas mihi fideicōmissuʒ quia talis poterit petere eo quia potest remissionem facere. hoc Bart. C. de pac. l. conditionis. ¶ Vtrum pactum initum per fratres [*]minores vł predicatores aut alios mẽ dicātes cum rectoribus parochialiuʒ ecclesiaruʒ super iuribus parochialibus puta exhibitione sacramentoruʒ. Jure funerādi ⁊ similibus vł suꝑ alijs quibuscũ valeat. Rñ. ꝙ si factũ est ꝑ guardianos vel priores cũ cōsensu suo rũ conuentuum vel locorum valet. licʒ nō interuenerit licentia sui generalis. aut principalis. aut capituli. aut sedis apostolice quo ad fratres minores. Dũ modo alias sit honestuʒ ⁊ licitũ de pac. c.  quidem vl. li. vj. ¶ Vtrum pactum iuramẽto firmatum [*]ꝙ in se cōtinet turpitudinem. s. peccati vel est cōtra ius valeat. Rñ. Pau. ĩ. c. pa ctiōes de pac. ꝙ si cōtinet turpitudinẽ ex parte vtrius. s. iurantis ⁊ recipientis non valet. xxij. q. iiij. per totum. Similiter si cōtinet turpitudinem solũ ex parte iurātis vt in regula nō est obligatorium li. vj. Si vero solum continet turpitudinẽ ex parte recipientis sic tenet ⁊ obligat. c. debitores  iureiu. Rō: quia iuramẽtuʒ principaliter dirigit̃ ĩ deũ in quo nulla potest versari turpitu do. Si vero non est firmatum iuramẽto an obliget. Vide. s̃. Obligatio. §. x. ¶ Vtruʒ pactum de non cedendo bo[*]nis suisvaleat. Rñ. Pa. in. d. c. pactiōes ꝙ sic nisi sit notoria paupertas  tũc il licitũ est  in effectu tũc vr̃ se obligare ad carceres quod non potest cum dñs sit dñs membroruʒ suorum. ¶ Vtrum pactum factũ patri a filia dũ [*]nuptui traderetur. ꝙ dote cōtenta nullũ ad bona patrimonialia habebit recursum teneat. Rñ. ꝙ nō nisi sit iuramẽ to firmatum. de pac. c. uis li. vj. ¶ Vtrũ pactũ q ẽ de substātia ↄ̃ctus [*]nec ↄtinet turpitudinẽ valeat. Rñ. ꝙ si ponatur ꝑ viā modi vitiat̃ ⁊ nōvitiat ẜʒ Fran. de rāpo. in repe. l. fi. C. de cōdi. ab causaʒ. Vnde pactũ ꝙ p̃cariũ duret inuito dño nō vʒ vt in. c. p̃cario de p̃ca. ⁊. l. cũ precario. ff. de p̃ca. Similiter si cō stituo ꝓcuratorẽ ⁊ ꝓmitto nō reuocare nōvalet. ita dicit Bar. ĩ. d. l. cũ precario. ⁊ Ange. in. l. ij. ff. de ꝓcu. Et Bal. in l. ꝑ petuũ. ff. de ꝓcur. ⁊ si ꝓmisit sub pena nō tenetur ad penā reuocādo. facit gl. in. c. ij. de consue. lib. vj. ⁊ Ang. in consi. ccxxij. Sed si apponatur per viam con ditionis non vitiatur sed vitiat. facit c. fi. de cond. appo. ⁊ quod not. bart. in autẽ. ingressi. C. de sa. san. eccle. Sed contra videtur. l. vbi mortis causa ita donatur. ff. de dona. causa mortis sol. vt ibi per Bar. ¶ Promitto tibi ter te hospitari in do[*]mo mea: stas ꝑ multos annos ꝙ nō ve nis nũd petere poteris extimationẽ. Rñ. Jo. an ĩ addi. ad Spe. de cẽsi. refert suos magistros disputasse ꝙ non. ⁊ sic tene lʒ videatur ꝙ teneatur per ti. fi. de alimen. ⁊ cib. lega. ¶ Pactũ de hereditate viuentis regu[*]lariter nō valet:  inducit votũ captan de mortis. vt. l. fi. C. de pac. ⁊ ibi ꝑ doc. ⁊ ꝑ Bal. in. li. de vsibus feu. de feudo dato. ĩuicẽ. l. ↄmissorie. c. sis. ⁊ ꝑ cāonistao in. c. venerabilem de ele. ⁊ Pa. ĩ. c. nulla de cōce. preben. Et ibi sic distinguẽdo dicit ꝙ aut pactũ de futura successione fit ad cōseruandā legitimā successionẽ ⁊ sic vʒ. vt insti. de legi. agn. succes. §. fi.  pactũ ẽ legi ↄsentaneũ. Aut fit ad le gitimā successionẽ minuendā. ⁊ tũc va let. l. pactũ. ff. de pact. Sed si iuramẽto firmeturvalebit in. c. ij. de pac. li. vj. aut fit ad legitimā successioneʒ perdẽdam seu ad tollẽdā liberā testamenti factio nẽ. ⁊ sic nō vʒ  cōtra bonos mores vt l. stipulatio hoc mō. ff. de ꝟb. ob. Adeo ꝙ ẜm Bar. etiaʒ iuramento non firma tur per regulā nō est obligatoriũ de re. iu. li. vj. vt in. d. l. stipulatio no. ⁊ in. l. fi. C. de pac. Sed ego nō credo ꝙ lʒ sit cōtra bonos mores non tamẽ naturales sed solum ciuiles. et ideo firmatur. di. ca. ij. de pact. ¶ Vtrum habens parẽtes magnos qͦs [*]timet ⁊ volẽs ꝓuidere aĩe sue relinquit medietatẽ oĩm bonoꝝ suoꝝ pauperibꝰ ⁊ dicit si cōtingeret me facere aliud te stamẽtũ ĩ qua ↄsanguineos meos insti tuerẽ per q reuocaret̃ pñs iudiciũ ex nũc. ibi. p. notario. publico tā persōe publice stipulāti ⁊ recipiẽti pro dictis pauperibꝰ dono irreuocabiliter ⁊ inter viuos dictā medietatem bonoruʒ meo rũ constituens me ex nunc causa possidere p̃cario noĩe. facit tandẽ ali testm̃ Mō q̃ritur vtrũ pauꝑes valeant alid habere ex tali donatione. Rñ. Bal. vbi s̃. ꝙ fuerũt opinio. vna ꝙ sic que est do mini Dy. ff. de testamen. l. heredes palam. §. fi. ⁊ in regu. quod semel placuit. de re. iur. li. vj. Alia ꝙ nō.  iste contractus donationis vr̃ impedire liberam testamenti factionẽ. ff. de. ꝟ. ob. l. stipulatio hoc mō. Sed aduerte ꝙ nos sumus extra casum docto. Nam hic inter uenit traditio vnde ⁊ si donatio esset in firma ⁊ sine cā tamen dñsvolẽs trāsfer re dñiũ trāsfert. ff. de ↄdi. ob causam. l. iij. §. subtiliꝰ. vel  cā est ipsa liberalitas. vt. ff. de do. l. hoc iur̃. Jtem ipsa pie tas. vt. ff. de cond. indebi. l. cum is. §. si in ea opinione sit mulier ⁊ no. insti. de obli. que ex quasi cōtractu. §. ex quibus dam. ad hec. C. de sa. san. ec. l. fi. volẽs er go sustinere opi. Dyn. faciat ꝙ ꝓcedat̃ ad traditiōis actũ qui etiam sub condĩ tione fieri potest. vt. ff. de acqui. po. l.  absenti. ⁊ cautiꝰ si interueniat traditio corporalis  si precaria quia precariuʒ forte nō valet. Tu cogita: ego dimitto te sine decisiōe. hec Bal. Sʒ tu tene ꝙ si vʒ valeat donec alicui publice ꝑsone ĩ ter viuos sub tali conditione tradat  sic valebit indubitanter. ¶ Vtrum cum vir faciat testm̃ ⁊ legat [*]vxori certũ quid hoc acto ꝙ si mutaret testamẽtum siue non ista vxor iure do natiōis inter viuos debeat habere certā domũ quam sibi legauerat ⁊ demuʒ mutauit testamẽtum nulla facta mentione de dicta donatiōe. An multer debeat habere dictā domũvidetur ꝙ non d. l. stipulutio hoc modo. Contrariũ dico quia ista donatio est presens ⁊ pura quia dixit. siue mutauero siue non. ⁊ iō nō est apposita in penam testamẽti mu tati. Caue tamen quia nisi interuenerit traditio nō cōfirmatur morte ⁊ sufficit traditio interueniat tꝑe donationis vł postea viuo donante. ff. de do. inter vi. ⁊ vx. l. papinia. alias incipit si quis pro vxore. ⁊ ar. in. l. ij. C. si quis alteri vel sibi. hec Bal. vbi. s̃. ¶ Quomodo interpretātur peccata ob [*]scura. Rñ. ꝙ in dubio cōtra eum qui ea apposuit ⁊ potuit apertius  clarare. ff. de pac. l. veteribus. ¶ Pactũ legis ↄmissorie quid est. Rñ. ĩ [*]cōtractu vẽditionis est pactio qua red ditur in emptũ ꝙ venditũ est si nō seruatur ꝙ est promissuʒ. vt in. l. j. ⁊. ij. ff. de le. cōmissoria ⁊ fit ita vẽdo tibi funduʒ ⁊ si. j. talẽ diem non solueris preciũ inemptum sit. Jn pignore auteʒ fit sic ni si luceris pignus. j. certũ tempus sit ꝑ ditum vel sit mihi pro soluto. ¶ Vtꝝ gñaliter sit reprobatũ. Rñ. ꝙ nō [*]vt. ff. de le. cō. per totum vbi ptʒ ꝙ valet in ↄtractu vẽditiōis sʒ in pignore gña liter est reprobatuʒ. vt. ĩ. l. fi. C.  pac. pi gn. ⁊ in. c. significante de pigno. ⁊ ideo ipso nō obstāte pignꝰ est restituẽdũ ni si iurasset ĩ tali pcō. vt ĩ. d. c. significāte. ¶ Vtꝝ istud sit pcm̃. l. ↄmissorie pigno[*]ro tibi hāc rẽ ⁊ si nō lucro infra mẽsem nũ possiʒ luere. Rñ. Bal. vbi. s̃. de vsu. feu. de feudo dato ĩuicẽ. l. cō. ꝙ sic lʒ nō dicat̃ ꝙ dominiũ sit apud creditorẽ. ista est gl. no. in. l. vlt. C. de pac. pigno. ¶ Vtrũ possitfieri istud pcm̃ cũ fideius[*]sore vʒ si nō extraxero te de obligatiōe ꝙ pignus q pro indẽnitate tibi dedi loco indẽnitatis sit tuũ. Rñ. Bald. vbi. s̃. gl. dicit hic ꝙ valet:  speciale est in his  pro alio sunt obligati  hoc modo possunt indẽnes seruari vt. ff. de cōtrahen. emp. in fi. ¶ Vtrum in dote valeat hoc pactum si [*]tibi pecuniā nō restituero talẽ funduʒ loco ꝑmutatiōis assigno. Rñ. Bal. vbi s̃. videt̃ ꝙ sic.  ista est quedaʒ ꝑmutatio. vt. ff. de iur. do. l. ita constante. ⁊. l. fi. Jtẽ speciale videt̃ in dote. vt. ff. de sol. l. Calipodius. ¶ Vtrũ valeat istud pactuʒ obligo tibi [*]talẽ fundum ꝓ. x. ⁊ si nō soluero tibi. j. mẽsem habeas eũ emptũ iusto pretio. Rñ. Bal. vbi. s̃. ꝙ sic ⁊ est mirabile ꝙ lʒ nō sit collatũ in alicuius arbitrium de clarādi p̃tiũ: valet  istud pcm̃ est ꝑs alteriꝰ cōtractꝰ validi iste est casus mirabilis. ff. de pig. l. si fundus. §. fi. ¶ Vtrũ cum mutuasti mihi. x. nullo pi [*]gnore constituto hoc acto ꝙ si non soluero. j. mẽsem talis domꝰ mea sit tua ꝓ illis. x. valeat tale pcm̃. Rñ. . s̃. ibidem ꝙ sic  non est pactũ pignoris vt. d. l. fi. ff. de contrahen. emp. vbi tex. est not. ¶ Vtrum cũ pactum. l. commissorie est [*]appositum non ipsi contractui pignoris sed diu postea valeat. Rñ. qui. s̃. ibi dem ꝙ sic. vt. ff. de pigno. ac. l. titius vel vbi interuenit pactum rogatu debitoris ⁊ eius gratia non voragine credito ris. ⁊ dicunt ꝙ ex interuallo valet ad ex cipiendum non ad agendum vt refert Bar. in. d. l. calipodius. Pala r lineꝰ pānus cōsecratus qui extendit̃ suꝑ altare suꝑ quo ex tẽdit̃ corpale ⁊ a quo dʒ bñdici. Vide s̃. Benedictio. §. j. Palium vt hic summit̃ ẽ spāle orna mẽtũ archic p̃oꝝ ĩ quo plenitudo officij confertur de autoritate ⁊ vsu pal. c. nisi specialis. De notatis in hoc. §. ⁊ an palium archiep̃i annumeret̃ inter pontificalia ⁊ an possit eo archiepiscopus vti extra suam diocesim no. Spe. in ti. de instru. edi. §. vj. ver. quid de his. ¶ Quando dʒ peti. Rñ. infra tres men [*]ses a tꝑe cōsecrationis vel confirmatio nis si ante non fuit consecratus aliter potest remoueri. c. quoniam. c. di. nec an te dʒ se archiepiscopum nominare. d. c. nisi. Nec etiam pōt ante habeat ip̃m paliũ cōciliũ ↄuocare. ↄficere. Chrisma. dedicare basilicas: ordinare clericos. nec episcopos consecrare. c. ꝙ sicut de elect. §. placet. ¶ Vtrũ ar chiep̃s possit suum paliũ al[*]teri accommodare. Rñ. ꝙ non. immo dʒ cũ eo sepeliri.  ꝑsonā eiꝰ nō trāsit. c. ex tuarum. ⁊. c. ad hoc de aut̃. ⁊ vs. pa. ¶ Vtrum semper debeat celebrare cum [*]palio archsepiscopus. Rñ. ꝙ tam in sua  ĩ aliena diocesi potest abs palio celebrare vel sādalis. Jn sua ꝟo diocesi nō semꝑ dʒ celebrare cũ palio sʒ tantuʒ in diebus illis  in ecclesie sue priuilegijs sunt expressi: extra ecclesiam non dʒ eo vti vt in processionibꝰ. c. fi. de autoritate ⁊ vsu pa. ¶ Aqͦ dʒ peti. Rñ. ꝙ a Papa. d. c. qm̃ et [*]etiā a patriarcha. c. antiqua. de priuile. Papa summus est ĩter oẽs  ip̃e so lus hʒ plenitudinẽ ptātis. vt pʒ. ij. q. vj. qui se scit. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ quod papa re putatur sanctus ⁊ presumat̃ arbitrio ce lesti no. Bald. in. l. j. C. de summa. tri. ⁊ quam potestatem habeat no. Bald. et Saly. in. l. rescripta. C. de preci. impe. of fer. ⁊ an in spiritualibus not. Bald. in l. ij. in. vj. questio. de ser. ⁊ aqua. ⁊ potest cum infami dispensare. Barto. nota. in l. infamẽ. ff. de publ. iudic. ⁊ in. l. j. §. de qua de postu. ¶ Vtrũ papa possit dispẽsare in oĩbus [*] p̃ceptis moralibꝰ legis nature vel dinine. Rñ. Canoniste ĩ. c. lr̃as de re. spo. ⁊ ĩ. c. ꝓposuit de ↄces. p̃b. ⁊ ĩ. c. cũ ad mo nasterium de statu. mo. ⁊ in. c. per vene rabilẽ  filij sunt legi. varie ⁊ cōfuse loquunt̃ nec ex eoꝝ doctrina pōt hec que stio declarari. Sʒ vt clare intelligat̃ sic distĩguo vt colligo ex doctrina Sco. in iij. di. xxxvij. ⁊ Alex. ĩ. iij. parte ⁊ habet̃ in. v. quol. q. xxix. ⁊ Franc. in. ij. snĩaruʒ ꝙ sunt aliqua de lege nature seu diuĩa tā ṗncipia practice. no. ex terminis q̃ sunt hec finale bonũ est appetẽdũ malũ ĩtellige moris ẽ fugiẽdũ  aut auer tit a finali bono vt est cupiditas mortalis. Aut retrahit ab ip̃o vt est cupidi tas venialis ⁊ ista sunt oĩno indispẽsa bilia. Aliqua sunt de lege nature vt cō clusiones necessario sequẽtes ex princi pijs p̃dictis vt ista deus est diligẽdus ⁊ ꝓximus. Et ĩ istis nulla pōt cadere di spẽsatio vnde isto modo ius naturale dicit̃ immutabile vt dicit̃ in. c. ius naturale. §. j. di. v. rō est  rō legis que est id ꝙ debẽt p̃dicta duo ṗncipia ab eis nō pōt separari in aliqͦ casu. Vñ  primũ p̃ceptũ decalogi ⁊ ẜʒ sũt de hmōi. Jō simpłr sunt in dispẽsabilia. Tertiũ ꝟop̃ceptũ tũ ad cultũ deo exhibẽdũ aliqñ siłr ẽ de hmōi. Jō tũ ad hoc est dispẽsabile lʒ quo ad determinationẽ tꝑis sit dispẽsabile. vt pʒ in. c. lʒ ⁊. c. cōquestus de ferijs. Sunt ⁊ alia de lege nature nō tā ṗncipia aut cōclusiōes necessario a primis principijs deducte sed  sunt multũ cōsona p̃dictis ṗncipijs ⁊ cōclusionibꝰ cuiusmodi sunt pre cepta sce tabule ⁊ oĩa moralia data in l. moysi ⁊ euāgelica. ex prĩo em̃ ṗncipio ⁊ cōclusiōibus necessarijs sequẽtibus ex eo nō est quo ad ꝓximũ nisi vnũ pre ceptum. s. diliges eũ sed  ꝓximꝰ fuit mutatus per peccatum ⁊ factꝰ pronus od malũ ideo addita fuerũt plura precepta tan multũ cōsona primis prin cipijs et conclusionibus predictis Et in istis tũ ad rōnẽ ipsoꝝ nō potest ca dere dispensatio sed bene tum ad ob feruantiam sanctionum sicut ⁊ aug. in li. ↄfe ssi. ponit exẽplũ dicẽs ꝙ sicut modicina est ars immutabilis tñ medicꝰ aliqñ mutat p̃cepta languentis ⁊ tñ rō p̃cepti artis. in se est immutabilis. vnde lʒ papa nō possit dispẽsare vniuersałr ĩ p̃ceptis sce tabule  vt cōiter ⁊ ĩ pluribꝰ in eis inest rō legis. Vñ si occurreret casus ꝑticularis in quo defice ret rō legis ꝓpter causas speciales impediẽtes obseruationẽ p̃ceptoꝝ legis ex applicatiōe ipsoꝝ ad diuersas mate rias. tũc Papa posset dispẽsare ałr vt dicit Ricar. ĩ. iiij. dist. xxxvij. nō videret̃ deꝰ fuisse bonꝰ pr̃familias nisi dimisiset pastorẽ suꝑ gregẽ suũ  posset ↄsule re oĩbꝰ occurrẽtibus ⁊ necessario expediẽdis. Nec etiā posset dici ꝙ papa sit gñalis cōmissariꝰ dei assumptꝰ ĩ plenitudine potestatis cuiꝰ ↄ̃riũ determina tur. ij. q. vj. c.  se scit. ⁊. xxiiij. q. j. qcũ. Et ꝙ dico de p̃ceptis sce tabule ideʒ dic de oĩbꝰ p̃ceptis veteris ⁊ noui testĩ. Vnde. d. Archi. flo. ĩ summa dicit se audiuisse a fidedignis ꝙ papa martinus v. habita cōsultatiōe cũ multis doctissi mis viris ĩ sacra theologia ⁊ iure cano nico dispẽsauit cũ qͦdā  acceperat ger manā suā invxorẽ ꝓpter multa mala ⁊ scādala q̃ euenissent si eā dimisisset ⁊ q̃ euitari nō poterāt nisi sic dispẽsaret̃. et idẽ ego dico de similibꝰ. ar. ij. q. j. c. mul ti in fi. ⁊. d. c.  se scit cũ si. Et sic ẜm hāc distĩctionẽ ĩtellige ⁊ limita. d. c. lr̃as et siłia q̃ vident̃ dicere ꝙ ↄ̃ legẽ diuinā ⁊ euāgelicā aut apłicā non pōt papa di spẽsare. vt ĩ. c. sunt q̃dā. xxv. q. j. Qr veꝝ est vbi rō legis nō cessat. Et ĩ predicta opi. cōcurrũt oẽs canoniste si bñ intellĩ gant̃. qñ dicũt ꝙ papa pōt declarare in terpretari ⁊ limitare ac distĩguere ius diuinũ ꝙ nihil aliud ẽ dicere nisi vide re vbi rō cessat vel nō vt sic nō dispẽset vel dispenset. ⁊ sic tene firmiter. ¶ Sed quis poterit quando ratio le[*]gis deficit in aliquo casu. Rñ. ꝙ istud aliquando habemus ex exemplo ipsiꝰ dei qui multotiens dispensauit in sua lege. Vnde ĩ simili casu possumꝰ ⁊ nos cognoscere. Sed quando talis dispensatiōis vel similis nō habemus exẽplũ in sacra scriptura tũc ad solũ papā ꝑti net ipsiꝰ declaratio cui dictũ est Quod cũ ligaueris suꝑ terrā in. d. c. quodcũ  qui dẽ multa declarauit vt in mate ria voti. Juramẽti ⁊ hmōi ⁊ aliqñ etiam ex ipsa nr̃a rōne colligimꝰ vt facimꝰ in gladio deposito quẽ dicimꝰ nō fore red den. deponẽti effecto furioso. vt in. c. ne quis. xxij. q. ij. ⁊ similibꝰ. Vnde firmiter credo ꝙ si alis petẽs dispensationem in aliquo casu cōtra legẽ dei nō ĩterponat importunitatẽ munerũ vel precũ sʒ simpliciter ponet se in manibus ipsius pape exprimẽdo casum suũ ꝙ deus nō permittet errare vicarium suum in disspensando. ¶ Vtrũ papa possit dispensare in oĩbꝰ [*]que sũt iuris positiui. Rñ. ꝙ quāuis ali  canoniste teneāt ꝙ nō pōt dispensare ↄtra statum vniuersalẽ ecclesie. vt ĩ. d. c. sunt quidā. Jtẽ in his ĩ quibus decolo raret̃ status ecclesie ꝑ. c. ⁊ si illa. j. q. vij. ego tñ dico ꝙ vniuersałr pōt dispensa re. sʒ tñ nō esset tolerādus si dispensaret contra predicta sine rationabili cau sa pur dispensatio teneret ⁊ sic tenetur communiter. ¶ Vtrũ papa possit dispẽsare in gradi[*]bus ↄsanguinitatis nō solũ ꝓut nũc sʒ etiā ꝓut ex tũc. Rñ. ẜm Jo. an. in. c. ꝑ ve nerabilẽ  filij sunt legiti. ꝙ si ↄ̃ctuʒ est in gradu ꝓhibito diuĩa lege pōt dispẽ sare ꝓut nũc sʒ nō ꝓut tũc. s. vt filij sint legitimi  añ dispẽsationẽ nati fuerāt. Sʒ ĩ matrimonio humana lege ꝓhibito pōt dispẽsare nedũ ꝓut nũc sʒ etiam ꝓut ex tũc. Q limito veꝝ quo ad istud vltimũ nisi ius esset q̃situm alteri puta  patre mortuo successerũt iam agnati vnde lʒ postea legitimaret filiũ nō excluderet agnatos. sed inre querẽdo valeret. vide legitimato. §. j. ⁊. ij. ¶ Vtrum possit dispensare in bigamia [*]vide. s̃. bigamia. ¶ Sʒ d de obligatiōe q̃sita laico qui [*]ei nō subest qͦ ad tꝑalẽ iurisditionem. Rñ. pa. ĩ. c. ij.  voto ꝙ si talis obligatio solũ cōtrahit̃ ex fidei p̃statione sic papa potest ex causa ab ea absoluere ⁊ dispẽsare. vt in. c. to de iureiu. Secus auteʒ si aliunde esset quesita. quia cum talis obligatio sit de iure gentium non pote rit per papam tolli cle. pastoralis. dere iudi. ⁊ no. Jnn. in. c. que in eclesiarũ. de consti. ⁊ legiste in. l. fi. C. si cōtra ius vel vti. pu. ¶ Que sunt que reseruantur pape. Rñ. [*]ꝙ absolutio ab excommunicatione. in xxxix. casibus de quibꝰ. s̃. excommunicatio. v. itẽ dispẽsatio in multis de quibus. s̃. dispensatio ⁊ irregularitas. iteʒ cause grauiores facit. c. j. de iur. calũ. et c. multis. xvij. dis. ⁊. c. quotiens. xxiiij. q. j. et. c. vt debitus de appe. ⁊ que sunt vi de in. c. ꝙ translationem de of. le. in gl. que hic omitto quia parũ pertinent ad confessores. ¶ De eo qui gerit se ꝓ papa nō electus a duabus partibus cardinaliũ ⁊ de ob seruandis in eius electiōe habes supra excommunicatio. vij. casu. ij. et casu. xij. ¶ Vtrum papa possit decidere contra [*]aliud statutum in causa fidei sine consi lio. Rñ. ꝙ nō vt in. c. anastasiꝰ. xix. di.  papa potest errare in fide. xl. di. si papa. sed nō tota ecclesia. c. a recta. ⁊ ibi bona glo. xxiiij. q. j. Parapherna dicitur a para ꝙ est iuxta ⁊ pherna ꝙ est dos quasi iuxta dotẽ qñ bōa paraphernalia dicunt̃ omnia bona vxoris extra dotem vt dicit glo. in Rub. C. de pac. cō nen. Aʒo. in sum. C. de iu. do. Bal. in. l. ij. C. de sen. que sin. cer. ti ⁊ in. l. fi. C. quĩ po. in pig. hab. ⁊ in. l. ob maritorum. C. ne vx. pro ma. ⁊ in. l. si mulier. C. de pac. conuen. Et de istis habes tex. ĩ. l. si ego. .§. dotis. ff. de iu. do. ⁊ glo. in. c. plerũ. de dona. inter virum ⁊ vxo. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ bona paraphernalia mobilia vxori cōsumunt̃ dā no vxoris ⁊ non viri qui nō tenetur de eis vt communi cōsumptis. l. de his. C. de dona. inter vir. ⁊ vxo. ⁊. l. extimate. ff. solu. matri. ¶ Vtrũ statutũ loquens de dote exten[*]dat̃ ad paraphernalia bona. Rñ. ꝙ sic ẜm Albe. in. l. de quibus in. xxiiij. col. ff. de legi. ¶ Vtrum bona paraphernalia sint prĩ [*]uilegiato sicut dotalia quo ad hoc vt bōa viri sint hypothecata sicut ꝓ dote. Rñ. glo. in. c. de literis. de pign. ⁊ glo. in l. fi. C. de pac. conuen. ꝙ sic licet ẜm Pa. in. d. c. ex literis aliqui libri habeāt pre dictam glo. dicentem ꝙ non sed vtrũ saluatur per distinctio. valet si specialeʒ sibi ꝓ his hypothecā a viro exegit illa erit contenta. Si autem nullam exegit habebit hypothecata omnia bōa viri ꝓ omnibus prefatis bonis. vt in. d. l. fin. Et de quibus habet vir administratio nem. De alijs autem que vxor penes se retinet nō habet hypothecatam in bonis viri ẜm Paul. in. d. c. ex literis ista tamen hypothecata nō est priuilegiata sed communis ẜm Jnno. ⁊. Jo. an. in. d. c. ex literis. ¶ Vtrum maritus debeat habere fru[*]ctus dictorum bonorum paraphernalium. Rñ. ꝙ non naturales quando do minium eorum nō est translatũ in virũ ꝙ nũ presumitur translatum nisi pro betur. vt not. glo. in. d. l. fi. sed solum po test habere comodum bonorum aliorũ propter labores in exigendo. Aduerte hoc quod quando maritus debet habe re fructus nihilominus si aliquid superest q non sit consumptum dicitur pertinere ad ipsam vxorem per ea que not. in. l. vbi adhuc. C. de iu. do. ⁊ in. l. fi. C. de pac. conuen. ⁊ ibi Bal. dicit Bart. consuluisse. ¶ Sed nunquid in deferendo in domũ [*]mariti dicta bona ⁊ ea eidẽ assignando transeāt in dominiũ mariti. Rñ. ꝙ non vt in. l. si ego. §. dotis. ff. de iur. do. ¶ Ex qua culpa tenetur vir si male di[*]cta bona administrat. Rñ. ꝙ de dolo lata culpa ⁊ leui culpa. vt not. in. d. l. fi. ¶ Sed qua actione repetuntur. Rñ. q [*]si dominium eorum transtulit in maritum condicet conditione certi vel sine causa vel ob causam. si autem non trāstulit dominiũ ad exhiben. si nō nixus sit maritus ammouere vel rerũ ammotarum si nixus ammouere. vt in dict. §. dotis. Vel ẜm glo. ibidem agit depo siti quando eas custodiendas maritus accepit vel mandati quando vxor man dauit custodiam earum marito. Parentis appellatione non tantũ pater. sʒ ⁊ auus⁊ ꝓauus ⁊ deinde omnes superiores continentur. Sed ⁊ mater ⁊ auia ⁊ proauia. ff. de ver. sig. l. appellatione. ¶ Parentes quomodo tenentur alere [*]filios ⁊ filij parẽtes. habes. s̃. Alimẽta. ⁊. s̃. filius. §. xxj. ⁊ quomodo tenentur ex contractu filioruʒ. s̃. obligatio. §. fi. ⁊ ex delicto. s̃. Dominus. Paricida est qui parentem occidit vs in infinituʒ in linea ascendentium ⁊ descendentium ⁊ non solum qui occidit sed ⁊ omnes qui sunt cōscij ad hoc vel operam in aliquo dederunt vt. l. j. ⁊. iij. ⁊. iiij. ⁊. l. vtrum. ff. deparici. Adde q etiam paricida dicitur: lʒ improprie qui ꝓcurat incarcerari patrẽ vel fratrem vel similes vt not. bal. in. c. j. §. fi. in tit. que sit prĩa causa bñ. amit. in li. feu. ⁊ an veniat appellatiōe homi cidij. no. idem bal. ĩ. l. ij. col. ij. ver. iuxta predicta. C  cau. in ĩte. resti. nō est neces. ꝙ nō. ⁊ Alex. in. l. senatus. de ac. ¶ Que pena paricidarum. Rñ. prĩo vir [*]gis debet cedi deĩde. ĩ sacco corij cōsui cũ cane. gallo. vipera ⁊ simia ⁊ sic iacta ri in mari vel flumine. Et si flumẽ vel mare nō est prope. bestijs subijciatur. l. pe. ff. de parici. ⁊. C. eo. ti. Parochia dicitur locus in quo degit populus alicui eccle sie baptismali deputatus certis finibꝰ limitatus Vnde plures ecclesie baptismales non debent esse in eisdem li mitibus. xvj. q. j. plures baptismales. facit. capitu. j. xiij. q. j. de his que fiunt a prela. cap. pastoralis. Aliquando parochia dicitur totus episcopatus. ca. j. de rapto. de paro. ca. super eo de officio archiepiscopi. c. ij. §. pluraliter. no. Hos. ⁊ Gof. in summa eo. ti. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ parochia sit per hoĩes no. spe. in ti. de noto. crimi. .§. viij. s̃. quidam tñ. ⁊ que dicatur paro chialis ecclesia no. bal. in. l. si quis ad  clinādā. col. xxj. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ nō potest parochianus vendicare ecclesiaʒ. gol. in. l. iubemus. §. sane. el. j. ver. econo mus de sac. san. eccle. licet tamen rẽ ececlesie iniuste alienataʒ dicta. l. iubemꝰ §. j. ibi Bart. ¶ Jn quo ↄsistit ius parrochiale. Rñ. ꝙ [*]in. vij. Primovt in diebus dñicis ⁊ festi uis populus audiat missam in sua parochiali ecclesia. de quo dic. vt. s̃. Missa .§. lxix. Procipitur tamẽ in virtute obĩe ⁊ sub interminatiōe maledictiōis eter ne religiosis oĩbus ne dicāt aliqua ver ba intellige infamatoria vel falsa. vt re trahāt laicos ab ecclesiaꝝ suaꝝ frequẽ tia vel accessu in cle. religiosi de priuil. Sco consistit ius parochiaĩe. in decimis. xvj. q. ij. in multis de deci. c. ad apo stolice de quo. s̃. decime. Tertio in obla tiōibus. x. q. j.  sacerdotes. ⁊. c. sancto rum. ⁊. c. seq. Quō aũt obligant̃ ad obla tiōes. vide. s̃. oblatio. §. j. Quarto ĩ peni tentijs accipiẽdis in. c. oĩs de pe. ⁊ re. vi de. s̃. Confessio. iij. Quinto ĩ exhibitiōe sacramẽtorũ. Sexto ĩ sepulturis. Septi mo in bñdictiōe nubẽtium de quibꝰ de sepul. per totũ. xiij. q. ij. placuit de simo. c. suā. ⁊ vide in suis locis. Gre. tñ. ix. in ṗ uilegio ꝙ incipit attẽdentes declarat ꝙ in priuilegijs minoribus cōcessis vbi di citur saluo iure parochiali intelligi de bere circa oblationes decimas ⁊ primi tias solum ⁊ nō in alijs. ¶ Quō efficitur quis de parochia aliq̃ [*]Rñ. ꝙ acquisitione domicilij ibidẽvt. s̃. domiciliũ. Jtẽ quo ad sacramentũ con fessionis ⁊ eucharistie. Efficitur etiā cũ quis per maiorẽ partem anni puta per plus  ꝑ sex mẽses in ea morā facit lʒ ibidem nō transtulerit domicilium ẜm Pau. in. c. omnis vtrius ⁊ c. ⁊ de hocvi de. s̃. Confessio. iij. §. x. ⁊. xj. Patris Apellatione quid contĩne tur vide supra fama. §. quar to. Patientia Est suas ⁊ suorum iniurias ac cetera mala equa nimiter ferre. xxiij. q. j. §. j. ¶ Vtrum semper sit habenda. Rñ. ꝙ sic intus sed extra non quādo non expedit saluti proximi. xxiij. q. j. paratus.  vbi hostis non personaʒ sed fidem querit si sibi resistitur nō patientia sed negligen tia est. xxiij. q. iij. Maximianus. Et patiẽ tia prelatorum qua vitia nutriuntur pe stifera est. xxiij. q. iij. iustũ licet aliqñ tol leretur aliquod malũ laudabiliter propter maius malũ euitandũ. xxiij. q. iiij. eccle. ⁊. c. se. Sʒ qñ expedit saluti ꝓximi sic etiā est habẽda ab extra. ⁊ sic intellige illud Lu. vj. si quis percusserit te iu vnā maxillā prebe ei ⁊ c. ẜm Aug. tuʒ ad preparationẽ animi: ⁊ alterā si eius saluti expedit. d. §. j. alias non sicut nec xp̃s eam prebuit in conspectu pontificis percussus. d. c. paratus. Patria Potestas de iure ciuili introducta ⁊ soluit̃. primo cum pa ter transit in potestatẽ alterius puta efficitur religiosus. ⁊ ideo cum sit in pote state abbatis non poterit habere filium in ptāte. vt in. l. si arrogator. ff. de adop. facit. c. cũ scimus de regula. ⁊ no. in aut̃. ingressi. ⁊ aut̃. si qua mulier. C. de sa. san. eccle. Jtẽ sco soluitur qñ filius post pu bertatem profitetur in religione approbata vt not. gl. in. c. j. xx. q. ij. ⁊ glo. in. l. si ex causa §. papinianꝰ. ff. de min. sed ante pubertatem non pōt profiteri patre inuito  non desinit patria potestas ꝑ ingressum ante pubertatem. ⁊ ideo tenet̃ patri obedire imo nec pater potest offerre filium impuberem religioni ma tre cōtradicente. ẜm Jnn. ⁊ no. Pa. in. c. ij. de regula. quia obedientia qua filius tenetur matri est de iure naturali ⁊ diui no: sed patria potestas de iure ciuili. Et ideo in istis spiritualibus magis consi deratur ratio naturalis  ciuilis. Nec auus similiter patre contradicente eadem ratione. Patriarcha greca lingua summus patrum interpretat̃. xxj. distin. cleros r etiā primas qm̃ idẽ ẽ. vt. xcix. di. ꝓuincie ⁊ sunt qua tuor principales. s. Romanus Cōstanti nopolitanus. Jerosolyinitanus: ⁊ Alexandrinꝰ. Alij quo sunt Aquiligiẽsis bituriẽsis. Cantuariẽsis. Gradẽsis ⁊ an tiochenꝰ. vt no. glo. in. d. c. cleros. De notatis ĩ hoc. §. ⁊  potestatem habẽt patriarche no. Spe. in titu  dis pen. §. nũc breuiter ⁊. §. sunt quo. ⁊ ibi Bal. in add. in versi. quā potestatẽ. ⁊ an quattuor maiores debeāt pretẽdere in consistorio pape Cardinales. vide Feli. oĩno in rub. de maior. ⁊ obe. circa princ. ⁊ ibi d in alijs inferioribꝰ de quo per Pa. in. c. ātiqua. ibi post papā. de priui. ¶ Quid pñt facere. Rñ. ꝙ crucẽ añ se de [*]ferri faciunt nisi in vrbe. ⁊ vbi est papa vel eiꝰ legatꝰ. Appellat̃ ad eos omissis medijs. Jtẽ supplet negligẽtiā metropolitani. ⁊ q̃dā alia de quibꝰ ⁊ ĩ. c. antiqua de priuil. ⁊. d. c. prouincie ⁊. ix. q. iij. conquestus. ⁊ de offi. ord. presenti. li. vj. ⁊ de appel. solicitudinem. Patronus habes supra ius patronatus. Peccatum ẽ ĩ triplici genere quod dam r orginale quod nihil aliud est carentia iustitie originalis debite in primo parente accepte ẜm Ansel. in li. de cōceptu virginali. Et istud est omnino ĩuolũtariũ ⁊ in vniuer sali ⁊ ĩ ꝑticulari solũmō fuit volũtariũ voluntate aliena. s. ade. Et ꝑꝑea pōt re mitti sine actiōe ⁊ sine passiōevolũtatis illius in quo est. vt ꝑ baptismũ de quo in. c. maiores. in. §. hic ꝟo dicimꝰ de ba ptis. Quequidẽ iustitia originalis fuit quoddā auxiliũ diuinũ suꝑnaturale ne cessariũ hōi ratiōe sue ↄpositiōis. Quia cum sit cōpositus ex anima ⁊ corpore ex intellectuali ⁊ sensuali q̃ quoddammodo si sue nature relinquant̃ intellectuʒ aggrauāt ⁊ impediũt ne libere ad sum mũ cōtẽplationis ꝑtĩgere possit. Jdeo data fuit sibi iustitia originalis ꝑ quaʒ si mens hoĩs. subderetur deo etiā ei sub derent̃ oẽs vires inferiores vt libere in deũ posset tẽdere cuius substractio fuit facta per pctm̃ originale. Cuius duplex est pena. Vna taxata pctō. s. priuario iu stitie originalis ⁊ carẽtia visionis diui ne. alia est pena concomitās ⁊ huiusmo di sunt. infirmitates mors ⁊ alia mala q̃ sequũtur. sicut si iudex ꝓ peccato impo neret penam eruitionis oculorũ ad quā sequerẽtur postea multa damna. hec ex franc. de ma. in. ij. senten. Quoddā dicit̃ veniale. ⁊ istud aliqñ est voluntariũ ve luntate propria et simpliciter. sicut qñ ex deliberatiōe quis dicit mendaciũ iocosum. xxij. q. ij. c. j. Aliqñvero partim est pena sicut motus inordinati qui oriun tur nobis ex corruptela preuaricatiōis ade. Partim vero est culpa  licet nō sit a volũtate ꝓprie antecedẽte oritur tñ a volũtate cōcomitāte ⁊ nō prohibẽtevel nō precauẽte cum possit prohibere vel precauere tales motus mordinatos et de istis dicit̃. xxv. di. §. alias. ⁊ ad remissionem eius cōcurrunt tria. s. pena pña gratia cōcomitās ⁊ meritũ antecedens. Quoddā dicit̃ mortale ꝙ quidẽ est volũ tariũ ⁊ in vniuersali ⁊ in particulari: et iō nō pōt sine nostra actiōe dimitti. vt ĩ d. §. hicvero diximꝰ. Et de isto intelligitur illud Aug. lib. j. retracta. c. xij. ⁊ li. de vera religione peccatũ est adeo voluntariũ vt si non sit voluntariũ nullo modo sit pctm̃ ⁊. xv. q. i. §. sʒ hoc nōgñaliter. ¶ Qũo pōt discerni pctm̃ mortale a veniali. Rñ. ꝙ p̃cepta diuine legis natura [*]lis ac humane iudicāt d sit mortalevł veniale. nā quicquid est cōtra ipsa de se habet rationẽ mortalis peccati. nisi vel rationis surreptionis. vel modicitatis. vel rationabilis cause quo ad precepta hũana vel dispẽsationis superioris excusetur. Pctm̃ vero veniale nō est cōtra legem aliquā sed est preter legem. quia nō obseruat modum rōnis quẽ lex sancta intẽdit. Hec ex. ij. sentẽtiaꝝ. di. xxiij. ¶ Jn quo differt culpa pctĩ a pena. Rñ. ꝙ culpa seu macula est quedam relatio [*]ad actũ presentẽ vel preteritũ qua diui na voluntas facit illũ qui fecit reputās indecentẽ inesse morali ex qua indecẽtia relata ad actũ preteritũ vel presenrem nascitur oblatio ad penā ex determinatiōe volũtatis diuine ⁊ ideo aliud est remittere culpā aliud penā. Qñ em̃ deus nō cōcipit hoĩem sub ista indecen tia. tũc remittit̃ culpa. qñ vero nō cōcipi tur sub obligatiōe ad penā tũc remittitur pena. Ex quo patet q esse morale non cōsistit in re extra sed in extimatione. ꝓpterea dicit philo. j. erhicoꝝ ꝙ aliquādo filij vidẽtur trahere infelicitatẽ a parẽtibꝰ ⁊ ibidẽ dicit̃ ꝙ honor est honorātis  honorās agit virtuose ⁊ bonũ in se morale honoratꝰ autẽ nihiĩ facit. Similiter iniuria q̃ fit imagini dicit̃ fieri imaginato de hocvide Pe. aure. in iiij. di. xiiij. q. iiij. ⁊ sic licet pctm̃ non sit in esse naturali post actũ ipsiꝰ est tamẽ inesse morali. ⁊ iō dānatur si nō deletur. ¶ Peccatũ qñ dicit̃ in spiritũ ictm̃. Rñ. [*]ꝙ est qñ s contẽdit abijcere vel remouere illud q eiectionem peccati posset impedireverbi gratia. Jnstigatur quis ad peccatum ⁊ occurrit ei diuina seueri tas puniens illud peccatũ. ⁊ talis stud abijcit studiosepromittens sibi impuni tatem vt peccet liberius. ⁊ istud est proprie peccatũ in spiritũ sctm̃. ⁊ dicit̃ etiā malitia ⁊ blasphemia in spiritũ sanctũ. ⁊ est speciale peccatum ⁊ grauissimum. sunt aũt. vj. que impediunt peccati eiectionẽ que ponunt̃ in. ij. sen. di. xliij. duo ex parte diuini iudicij. duo alia ex parte bonorũ dei. ⁊ duo vltima ex parte pctĩ ⁊ propterea sunt sex species pctĩ in spiritum sctm̃. Prime due sunt presumptio que sine meritis de misericordia dei pre sumũt ⁊ desperatio qua desperāt de indulgẽtia pctōrũ cōtra duo prima. scʒ cōtra timorẽ dei ⁊ spem. Sce due sũt scʒ impugnatio veritatis agnite ⁊ inuidẽtia fraterne gratie cōtra secũda duo. scʒ agnitionẽ veritatis fidei ⁊ auxiliũ inte rioris gratie quā etiā in alijs nolet crescere. ⁊ dolet sividet in fratres. tertiedue sunt. s. obstinatio ⁊. ĩpenitẽtia cōtra alia duo scʒ cōsiderationẽ turpitudinis pec cati ⁊ breuitatem ipsius lectionis. ¶ Vtrũ actꝰ qui ex sua specie est veniale peccatũ possit esse mortale. Rñ. q sic [*]tripliciter. Primo ratione finis cũ cōstituitur in eo. vel intũ refert̃ ab mortale pctm̃ sicut ad finẽ puta cũ quis dicit verbũ otiosum cũ tali intẽtione ꝙ etiā si esset prohibitũ de precepto nihilominus diceret. vel dicitvt prouocet aliquā mulierem ad fornicañ. ⁊ sic intellige illud Aug. xxv. d. §. criminis. nullũ pecca tũ adeo veniale quin fiat criminale dũ placet. glos. sic. dum placet complacẽtia fruitionis seu finis secũdo ratione erro neitatis cũ ex cōscientia erronea credit mortale ⁊ illud cōmittit. xxviij. qō. j. oẽs. Tertio rōne cōsensus in electionem de quo. s̃. cogitatio. Hec ex sancto Bona. in iiij. dist. xvj. ¶ Vtrũ omne peccatum sit remissibile. Rñ. ẜm Ale. de ał. in. iij. ꝑte summe. tra ctatu de incarnatiōe dei ꝙ aliqua pctā [*]dicũtur irremissibilia negatiue que nul lo modo remitti poterũt sicut sunt pctā solũ angelorũ malorũ ⁊ hoĩm dānatorũ aliud peccatũ ab istis nō est irremissibi le negatiue. Aliqua peccata sunt irremissibilia priuatiue ⁊ sic omnia peccata sũt irremissibilia quia vt dicit hiero. Pro minimo pctō non habẽt vnde satis faciāt simul hoĩes vniuersi  nemo ali quid ex se hʒ quo remittant̃. Tertio dicuntur pctā irremissibilia cōtrarie eo ꝙ cōtrarie disponũt ad gratiā per quā remitti possunt. ⁊ sic pctā in spiritum sanctum proprie sunt irremissibilia. vt patet intuenti. nō quia nō possint remitti sed quia contrarie disponũt hominẽ vt remissionem consequatur. ¶ Vtrum voluntas ⁊ opus exterius sit [*]vnũ peccatũ. vide preceptũ. §. xiiij. Peculium dicit̃ quasi pusilla pecu nia siue patrimoniũ pu sillum. ff. de pecu. l. depositi. Aliquando dicitur omne patrimonium cuiuslibet hominis etiam liberi. vt. ff. ad tre. l. cogi. in prin. ⁊ multis alijs modis dicitur peculium. vt no. gloss. in rub. ff. de pecu. sed hic intẽ do rractare de peculio quod filius acquiritviuẽte patre. ⁊ sub ipsius potestate existens. De notatis in hoc. §. ⁊ quid sit pecu lium ⁊ eiꝰ diffinitio. ⁊ q dicit̃ quasi par ua pecunia. no. Bald. in. l. fi. C. quod cũ eo. per. l. depo siti. §. penultimo. de pecu. ⁊ non dicitur nisi sit concessum a patre vel dño. no. Alex. post Bar. l. frater a fra tre. de condi. inde. l. peculium. in princ. ff. de pecu. ¶ Quot sunt eius species. Rñ. quatuor. [*]prima dicitur peculium profectitiuʒ. s. quod proficiscitur ex rebus patris. Vnde glo. in. l. cum debet. C. de bo. que lib. dicit quod lex capit large vt comprehẽdat omne id quod occasione patris ob uenit. l. additio. ff. de acqui. he. Et istud acquiritur patri quo ad proprietatem ⁊ vsumfructum. Similiter dic de acquisitis a clerico ⁊ bonis ecclesie vel eius in tuitu quod sunt ecclesie quo ad proprie tatem ⁊ vsumfructum ⁊ ideo non potest disponere nisi vt a iure cōceditur. vt. s̃. clericus. xiij. ¶ Secundum dicitur aduenticium sci[*]licet quodacquiritur ex industria: vel ex donatione facta aliunde  intuitu patris vel. aliter aliũde prouenit ex euẽtu vel fortuna seu industria. exciperes que ab imperatore vel augusta donant̃ que quasi castrense iudicantur. C. de bo. que libe. l. cum multa. idem dicit de donato a rege quia statutum loquens de imperatore generaliter intelligitur fore statu tum de rege particulariter ẜm not. per Jnn. in. c. super quibusdam de ver. sig. ⁊ in isto aduenticio filiusfamilias acquirit dominiũ siue proprietatem sed pater habet vsumfructum donec vixerit nisi remiserit vel nisi ab aliquo sibi detur vel relinquatur hoc pacto vt ad patrem non pertineat vsusfructus. vel nisi succe dat filius vna cum patre in hereditate fratris vel sororis. Vel nisi qñ pater noluit assentire filio adeunti hereditatem aliquam. Vel nisi pater commiserit incestas nuptias. Vel nisi pater minus le gitime diuertente id est dinortium indebite faciente bona filijs applicentur. instit. per quas perso. nob. acqui. §. sancitum in gl. item si filius recipit dotem patre ante non consentiente nec se obli gante ẜm Bai. in. l. contra. ff. re. amo.  in istis patri acquiriturvsusfructus nec quic aliud. Sed si eum emancipanerit media pars vsusfructus illorum bo norum aduenticioruʒ remanebit apud patrem solum vt in. d. §. sancitum. sed si premoriātur filij erit specialiter ⁊ totali ter. nec cōmunicabit cũ alijs fratribus. Si autem filius premoriatur ante pa ter totum erit patris nisi filios reliquerit. nam tunc filij erunt loco patris. Vn de dicit text. in. d. §. sancitum. Si id q suis laboribus vel prospera fortuna ei accessit hoc in alium perueniet luctuosum ei fiet. ¶ Tertium dicitur castrense quod a pa [*]rentibus cognatis aut alijs degẽti militia donatur. vel quod ipse siliusfamilias in militia acquisiuit quod nisi mili taret acquisiturus non fuisset. nam q erat ⁊ sine militia acquisiturus id pecu lij eius castrẽse non est. ff. de castrẽ. pec. l. castrense cum ibi no. ¶ Quartũ dicit̃ quasi castrẽse q acqui[*]ritur a viris disertissimis. patronis cau sarũ. viris deuotissimis memorabilibꝰ s. notarijs ⁊ agentibꝰ in rebꝰ. necnō ma gistris studiorũ liberaliũ artiũ. archiatris. i. medicis ⁊ oĩbus oĩo qui salaria vel stipẽdia recipiũt publica. C. de inof. test. l. cũ antiquos. ex predictis patet ꝙ notarij cōes nō acquirũt in quasi castrẽ se. sʒ solũ notarij cōis vel dñorũ aut officialiũ  deberẽt hr̃e salariũ de publico. Additio Jdẽ dic de remigibus nau tis patronis aut alijs officialibus nauium qui ex causa publica hoc faciunt. le. j. ff. de bono. pos. ex te. mi. Secus ex causa priuata. ¶ Sed d de acquisitis ꝑ clericos filio[*]familias. Rñ. ꝙ res oẽs quolibet modo ad eorum dñium venientes habebunt suas ad similitudinem castrẽsis peculij ita ꝙ de ipsis ad libitũ disponere poterũt ⁊ testari legitima legata filijs vel pa rentibus. vt in aut̃. desan. epi. §. presby teros ponit̃. C. de epis. ⁊ cle. aut̃ presbyteros. Quod limita verũ nisi acquirantur ex bonis ecclesie vel eius intuitu.  tunc non poterũt disponere. de quo dic vt. s̃. clericus. xiij. ¶ Vtrũ acquisitum per muratores: aut [*]carpentarios ⁊ alios laboratores in rebus communibus qui etiam habẽt salarium ex publico sit quasi castrẽse. Rñ. ꝙ nō. quia nō solum requirit̃ ꝙ id ꝙ ac quirũt. sit ex publico. sed opʒ ꝙ sit ex pu blica causa. vt puta publico officio aduocationis notarij cōmunis vel officia lium ⁊ huiusmodi aliter non erit quasi castrense. Sali. tamen in. l. fi. C. de inof. tes. tenet ꝙ ingenierij dominorum vel communis id quod acquirũt habebũt pro quasi castrense. ¶ Sʒ nũquid aduocati qui ex aduoca[*]tione aliquid acquirunt nō ex publico sʒ a clientulis habebũt ꝓ castrensi. Rñ. ẜm bal. ĩ. d. l. fi. ꝙ sic  cedit loco publici salarij. Et quo eis hodie nō soluit̃ ex publico. l. fori tui. C. de aduo diuer. iu. ⁊ ibi. d. Bar. ꝙ similiter erit quasi castrẽse id ꝙ acquirũt assessores ẜm gl. ibidẽ. Jdem dic ẜm bar. in. l. si mulier. ff. de ca stren. pe. de relictis aduocato pro emen dis libris vel equo causa eundi ad offi cia. ⁊ huiusmodi. ¶ Vtrum donatum filiofamilias mili[*]ti aduocato aut aliud officiuʒ publicũ habẽti sine alia exp̃ssione sit castrẽse vel quasi. Rñ. ẜm Bar. in trac. de duobꝰ fra tribus. ꝙ aut donant̃ res necessarie mi litie siue apte. vt equus ⁊ arma militi li bri aduocato. tunc in dubio dicetur esse castrẽse vel quasi a quocun donentur eisdem. l. miles p̃cipua. ⁊. l. castrẽse. ff. de castrẽ. pecu. si autem donātur ea que nō sunt apta ad militiam nō erit castrense etiā si expresse dixerit. vt. l. si forte. ff. de cast. pecu. ⁊ q ibi tʒ Dyn. ⁊. C. eo. titu. l. j. ⁊ hoc verũ nisi in duobus casibus. Pri mus quādo ille qui donat solum ex mi litia vel aduocatione ⁊ hmōi notus est. Secũdus casus est quādo talia donata sʒ nō sunt apta ad militiam vel aduoca tionem tamẽ dant̃ expresse vt vendant̃ pro emẽdis armis. libris. ⁊ hmōi neces sarijs ad. d. publica officia. Alia vero q̃ possunt esse apta ad militiam ⁊ ad alia vt seruus tũc si specialiter ⁊ nominatiʒ ad ipsa sint data sic erũt quasi castrẽse. secus si simpliciter sine exp̃ssione.  nō erunt castrẽsia. nisi vt dictũ est sint data a noto solum. in militia. l. si militi. ff. de ca. pe. ⁊ ꝙ no. Bar. in. . l. si forte. ¶ Quid de donato filiofamilias  non [*]est miles nec ĩ aliquo publico officio eũ ista expressione ꝙ sit ei castrẽse vel qua si. Rñ. ẜm bar. in predicto tractatu q lʒ appositio talium verborum non valeat nisi vt sit aduenticiũ. vt. d. l. si forte. ope rabitur tamẽ vt patri nō acquirat̃ vsus fructus q pōt facere donans. vt. C. de bo. que li. aut̃. excipit̃. ⁊ sic licet vitietur expressum. nō vitiatur tamẽ tacitum. l. j. ff. qui. mo. pi. vel hypo. so. ¶ Vtrũ libri empti a patre filio suo sint [*]quasi castrense. Rñ. ẜm Bar. in. d. tracta tu ⁊ in. l. j. §. nec castrense. ff. de col. bo. ꝙ aut pater tradidit ⁊ se donare expressit ⁊ tunc si filius erat aduocatus acquirit sibi in quasi castrense. l. j. C. de ca. pe. et l. castrense. ff. e. Nec pater poterit sic da tum reuocare. l. si filius. C. fami. her. Si vero non erat doctor tempore donationis. sed scholaris non potest dici castrẽ se. quia conditio persone hoc non pati tur. Nam scholares non gaudent priui legijs quo magistri ⁊ doct. l. j. in fi. C. de sta. libe. Et facit quod no. in. l. fi. C. de iu risdi. om. iudi. quod verum intellige ni si ante mortem patris compleuisset stu dium suum. quia sic cepit quasi militare ⁊ tunc erũt quasi castrense. l. siue emā cipatis filijs. C. de do. ⁊. l. donatiōes in concubinas. §. pater. ff. eo. Not. tamen quod licet non fuerit doctor nec effectꝰ ante mortem patris si pater ei nō eman cipato libros dedit. sed eos non est ade ptus nisi post emancipationem quod erunt sui. quia confirmatur donatio. d. l. sine. ⁊. d. §. pater. Jdem dic de quocũ donato a patre filio emancipato. vel etiam non emancipato si modo emanci patus voluntate patris possedit q erit filij. nec pater postea poterit reuocare. d. l. siue. Secus si post emancipationem renuisset douata ante ea ↄ̃ volũtatẽ pa tris. Siłr idẽ die ꝙ cōfirmatur. dicta do natio morte etiā si nō erit ipse emācipa tus ⁊ sic post morteʒ patris talia erunt sua. nec cōicabit cum fratribꝰ alijs. l. filie. C. fami. herc. ẜm opinionẽ approba tā in gl. d. l. siue. Aut pr̃ nō tradidit nec exp̃ssit se donare ⁊ sic lʒ emerit noĩe filij sui nihilominus erũt patris ⁊ cōicabit eos cũ alijs fratribꝰ post mortẽ pr̃is. l. j. in ṗnc. C. de ca. pecu. requirit̃ em̃ traditio vt videat̃ donare. l. ij. C. si s sibi vel alte. q si nescit̃. an donauerit vel ne tũc ẜm Bal. in additiōibꝰ ad p̃fatũ tractatũ Bar. ad cōiecturas est recurrendum ẜm ea q̃. j. dicā ĩ. §. xxxij. Aduerte hic ẜm bar. in aut̃. ex testō. C. de col. q donatũ a patre filio emācipato est cōferen. post mortẽ ⁊ computabit̃ in eiꝰ ꝑte. Sed do natũ filio exñti in sua ptāte licet nō valeat in vita ipsiꝰ patris tñ assumit sibi vim post mortẽ ⁊ hʒ vim legati. vt ĩ. l. in donationibꝰ. C. ad. l. fal. ⁊. l. donatiōes. la. j. C. de dona. ĩter vi. ⁊ vxo. ⁊ sicut lega ta ⁊ fideicommissa nō cōferunt̃. l. pe. C. de colla. sic nec talis donatio. fallit hoc in tribꝰ casibꝰ. primꝰ qñ emergit ineq̃li tas. l. pe. C. de col. Scs qñ pr̃ hoc exp̃ssit. Tertius qñ dedit vt haberet ĩ peculio. l. si donatione. C. de col. ¶ Vtrum omne acquisitum ex pecunia patris a filiofamilias sit ꝓfecticiũ. Rñ. [*]ẜm bar. ĩ p̃dicto trac. ⁊ in. l. cuʒ oportet. C. de bo. q̃ lib. ꝙ id q acrit filiusfam ilias ex bonis patris siue sit pecunia siue sint possessiones sibi ab eodem date sine labore ⁊ industria sua. puta dādo possessionem alteri colono vel pecuniā mercatori. ex qua habuit de lucro tale lucruʒ erit ꝓfecticiũ. Sed id ꝙ acquirit predictis bonis ex labore suo ⁊ ĩdustria puta laborādo agrum predictũ vel negociādo de pecunia p̃dicta sicut lucrũ ꝙ fit ex pecunia ꝓ ꝑte attribuit̃ persone lucrāti. ⁊ ꝓ parte pecunie. l. j. C. pro soc. ⁊. l. si nō fuerint. §. j. ff. eo. sic tale lucrũ erit ꝓ ꝑte q̃ debet̃ possessioni vel pe cunie ꝓfecticiũ ⁊ ꝓ parte que debet̃ ope ri persone lucrantis erit aduenticium. d. l. cum oportet post princ. vbi patet ꝙ omne lucrũ ꝓueniẽs ex persona filij est aduẽticiũ. nec ob. l. si ita. §. fi. ff. de vs. et ha. ⁊. l. ꝑ seruũ. §. fi. ff. de ac. re. do. q̃s alle gat Spe. qui tenet ↄ̃riuʒ  loquunt̃ in seruo  acquirit dño ex oꝑe ꝑsone sue ⁊ hoc tene nisi ex pecunia patris fecisset vsurā  licet gl. ĩ. d. l. cũ oportet teneat ↄ̃riuʒ tñ tu tene cũ Bar. ibidẽ ꝙ tale lu crum nō erit nec ꝓfecticiũ nec aduenticiũ. sed totũ restituẽ. ꝑ ipsum filiũ. ⁊ gl. intellexit qñ vsure licite erāt de iu. ciui. q hodie nō est. c. suꝑ no. de vsuris. ¶ Vtrum filiusfamilias qui lucratur vi [*]gore statuti ex morte vxoris sue dotẽ vł ꝑtẽ debeat habere ꝓ aduẽticio. Rñ. ẜm Bar. ĩ. d. trac. ꝙ aut filius substinet one ra matrimonij de lucro sue ꝑsone. ⁊ tũc filio erit aduẽticiũ: si vero nō ipse sʒ pater sic erit ꝓfecticiũ. Et sic ĩtellige opi. Dy. in. l. si cũ dotem. §. nũc transgredia mur. ff. so. ma.  tʒ ꝙ nō est aduenticiuʒ sʒ cōicabit post mortẽ pr̃is cũ alijs fratribus ꝑ. l. ij. C. fami. her. Si ꝟo ꝑtĩ pater ⁊ ꝑtĩ filiꝰ sustinet. tũc ꝓ rata oneris partim erit ꝓfecticiuʒ ⁊ ꝑtim aduenticium. l. sed ⁊ si quis. §. j. ff. de vsur. ⁊. l. si seruus cōis. §. fi. ff. de stip. seruo. ¶ Vtrũ donatũ vel relictũ ab extraneo [*]filiofamilias sit aduẽticiũ. Rñ. ẜm bar. in p̃dicto trac. ꝙ aut datũ est ↄtẽplatiōe patris ⁊ sic erit ꝓfecticiũ. Si ꝟo datum est cōtẽplatiōe filij sic erit aduenticiũ in l. sʒ si plures. §. arrogato. ff. de vul. ⁊ pu. subst. ⁊. l. additio. ff. de ac. her. ⁊. l. sʒ et si d donetur. ff. de vsufru. ⁊ no. gl. in. d. l. cũ. oportet. Si aũt nō apparet cuiꝰ cōtẽplatione sit datum. deprehenditur ex futuro euẽtu: puta qñ relinquit̃ filio vt post mortẽ pr̃is habeat sic p̃sumit̃ ꝙ cō templatione filij. Si vero vt tantũ viuẽ te patre sic p̃sumitur cōtemplatione pa tris datum. Similiter ex opere cōprehẽ ditur puta filius faciendo mercantiam acquisiuit amicitiam cuʒ aliquo ex qua aliquid tibi donauit.  tũc erit sibi aduenticiũ. l. sociuʒ qui. §. fi. ff. pro so. ⁊ ibĩ est casus expressus  cōtemplatione fi lij. Jo. not. ꝙ omnes. ll. que dicũt inspicieñ. cuius contemplatione debẽt ĩtelligi de cā ꝓxima. d. l. sociũ. qm̃ in dānuʒ acquirẽtis nō cōsiderat̃ cā remota. l. fi. ff. de cōiu. cum emā. libe. sed bene tũ ad commodum. l. si forte. ff. de ca. pe. ¶ Vtrũ oẽ acquisitũ ꝑ filiumfamilias [*]sit p̃sumẽdũ ex bonis patris in dubio ⁊ sic ꝓfecticiũ. Rñ. Bar. vbi. s̃. ꝙ aut resultat suspicio delicti nisi sic presumat̃ puta  filia p̃sumit̃ turpiter acsiuisse.  ałr non potuit habere. ⁊ sic credet̃ ex bonis pr̃is acsitũ. vt suspicio delicti euitet̃. l. si defunctꝰ. C. ar. tut. ⁊ in. l. quintꝰ. ff. de do. iter vi. ⁊ vx. ⁊. l. si vxoris nole. C. eo. Aut suspicio delicti euitat̃ ⁊ sic presumetur ex bonis filij. d. legibus Aut nec euitatur nec orit̃ presumptio delicti ⁊ sic recurreñ. est ad cōiecturas. C. de epi. ⁊ cle. aut̃. lnĩa. Et hec oĩa sunt seruāda etiā in p̃lato tutore vxore ⁊ hu iusmodi qui circa bona alioꝝ versant̃ in conscientia lʒ gl. in. d. l. etiā ⁊ in. d. l. cum oportet aliter dicat. ¶ Vtrũ donatũ filio a patre sit aduẽti[*]ciũ. Rñ. Bar. vbi. s̃. ꝙ aut p̃cesserũt me rita filij que si extraneꝰ fecisset ei donas set sic donatio tenet a principio ⁊ erit ei aduẽticiũ. vt tʒ gl. C. de inof. tes. ant̃. vñsi parẽs. Et ↄcordat. Jac. bu. Aut nō donat ꝓpter merita sʒ vt filio⁊ sic ẽ sim plex donatio q̃ nō valet nisi morte ↄfir metur. vt. s̃. patuit. §. x. ¶ Sed ad d vʒ dictũ peculiũ aduenti [*]ciuʒ filio vt dictum est vsusfructꝰ sit pa tris nec de eo pōt disponere nisi vt. j. re ligiosus. §. lvj. Rñ. ꝙ non valet vt post mortẽ patris nō teneatur communicare cum alijs fratribus sed erit specialiter suum. l. fi. C. de col. Peculium vero profecticium ad nihil valet filio nisi ad hoc ne publicetur in casu quo alia bona patris publicantur. vt in. l. si finita. .§. si de vectigalibus. ff. de dam. infec. quod ibi no. Bar. post mortẽ tamẽ patris erit commune cum alijs fratribus. ¶ Vtrum de peculio castrẽsi vel qua si [*]filiusfamilias possit testari ad libitum disponere. Rñ. ꝙ sic ẜm oẽs doc. quia il lud acrit sibi ⁊ quo ad dñiũ⁊ vsumfr. nec illud cōicabit cũ fratribꝰ post mor tem patris. d. l. cum antiquis. C. de inof. test. ⁊ multis alijs. ¶ Vtruʒ pecunia data filiofamilias a [*]patre ꝓ studio sit ei ĩputāda post mortem patris in parte sua ab alijs fratribus tempore diuisionis. Rñ. Barto. in d. tractatu quod si apud patrem nihil erat quod esset filij non imputabitur ei in partem. l. qui pater. ff. famil. her. Si vero apud patrem erat pecunia filij ex castrensi vel quasi peculio tunc in dubio presumetur quodpater administra torio nomine egerit id de pecunia ipsiꝰ filij. ⁊ sic imputabitur ei in partem. facit quod not. in. l. fi. C. de do. promi. Sʒ iudicio meo mihi videtur distinguendum videlicet si pater dedit pro causa necessaria aut voluntaria. vt. s̃. Legatum. §. xxxj. ¶ Quid si pater dedit pecuniaʒ filio ꝓ [*]emẽdis libris ⁊ ipse lusit vel in meretri cibus expendit. Rñ. secundum Bartolum in aut̃. quod locum. C. de colla. q post mortem patris computabuntur ei in suam partem. ar. d. aut̃. sicut mulieri que passa est consumi dotem computabitur ei in partem suam. vt in. d. aut̃ q locum. Jdem dic de donato pro emanci patione a patre filio quod erit computandum ei tempore diuisionis secũduʒ Bar. in. l. j. §. nec castrense. in. l. vt liberis. C. de coll. ¶ Vtrum filius qui incepit studere vi[*]nẽte patre de eius mandato possit post mortem patris de communibus bonis perficere studium. Rñ. Bartolus in. d. trac. quod non. nam factum patris erga filium iniciatum eatenꝰ obligat he redem quatenus pater erat obligatus. l. ⁊ si filium. ff. de mu. ⁊ hone. iuncta. l. honores. §. is qui. ff. de decu. ⁊. l. filia. §. idẽ scribit. ff. fa. he. propter q cōcludit Bal. in. add. ad. d. trac. quod si vult ꝑficere studium faciat de suo vel si vult doctorari similiter faciet de suo quia ẽ nouus actus. l. si seruus legatus. §. sʒ si eũ mihi ex testamento. ff. de le. j. nec fra tres ei tenentur si volunt. ¶ Vtrum tempore diuisionis fratrum [*] veniāt expẽse facte a patre vxori filij fa milias. ⁊ alia ornamẽta. Rñ. Bal. vbi. s̃. ĩ. l. ĩ is. ff. so. ma. ꝙ de ↄsumptis filiꝰ nō tenetur nec aliꝰ frater posse dicere ego ducā meā ⁊ tātũdem expẽdam de com muni nisi pater aliter cauerit in testamẽto. l. iij. §. filius. ff. de mu. ⁊ ho. et ibi ꝑ glo. ⁊. l. ex parte. §. filius. ff. fa. her. De extātibꝰ aũt vt sunt vestes ⁊ alia ornamẽta si sunt necessaria ad quotidianuʒ vsum nō cōfert̃ sed sunt vxoris ⁊ a prin cipio tenuit donatio inter socrũ ⁊ nurũ. l. ex annuo. ff. de do. inter vi. ⁊ vx. ⁊. l. si dos cũ sua gl. ff. ad. l. falci. Si vero nō sunt necessaria ad qͦtidianũ vsum sed sunt p̃ciosa. tũc illa qualia sunt debent cōferri. l. illud vestimentũ. ff. de pec. nec potest dici ꝙ morte sit cōfirmata donatio  nō presumuntur donata. lʒ dicat̃ maritꝰ vester donat vobis istam coronam vel brocatum. sed ad vsum cōcessa. l. mortis in fi. ff. de dona. ĩter vi. ⁊ vx. Similiter dic in factis ꝓ filia. l. cũ hic status. §. oratio. ff. eo. ⁊ pro predictis fa cit. l. fin. ff. sol. ma. ⁊ quod dicit Bart. in l. si vt certo. ff. commo. Ang. tamen in. l. si ex re dñi. ff. de stip. ser. per glossam ibi positā determinat ꝙ vestes lugubres date mulieribus efficiuntur ipsarum de dote vero data filie filij ab auo ipsiꝰ quomodo non sit communicāda vide. s̃. dos. §. xxj. ¶ Vtrum expẽse facte a patre in pecu[*]lio filij aduenticio sint communicande inter fratres post mortem patris. Rñ. secundum Barto. in. d. tract. ꝙ aut fuerunt necessarie vel ad perpetuam vtili tatem. et tunc filio imputabuntur. l. fi. .§. fina. C. de bo. que lib. ⁊. l. iubemꝰ ad tre. nisi pater fecisset animo non repetendi. ar. l. si in area. ff. de condi. ind. ꝙ si de animo nescitur tunc si sunt patrui sumptus presumentur donati. le. si seruus. ff. de donatio. inter vir. et vxo. Si sunt magni sumptus ita ꝙ excedāt fru ctuum titatem: tunc videtur habuisse animum repetendi sicut si in causa alimentorum vel simili expendisset. le. nensenius §. preterea. ff. de nego. gest. Secus si non excederent fructuum ti tatem: quia tunc videtur donasse. ar. d. l. fi. §. si auteʒ res. C. de do. que lib. in ex pensis tamen quas facit vir in rebus vxoris gratia fructuum querendorum conseruandorum ⁊ colligendoruʒ sine vlla distinctione sibi fa. l. fina. ff. de impen. ⁊ non repetet ab vxore vel eius he redibus. Jn alijs autem si sunt modice non repetuntur. l. omnino. ff. de impen. Si sunt magne repetet. d. l. omnino vbi alique etiam ponunt̃ exceptiōes quas omitto quia parum ad nos. Sed in con sciẽtia sequere ꝙ dixi si vero dicti sumptus nō fuerunt necessarij nec ad ꝑpetuam vtilitatem. sed solum ad fructuũ vtilitatem tunc nō sunt communicādi.  onera pertinent ad eundem patrem ⁊ expresse. ⁊ etiam ideʒ diceñ. de eo qui expẽdit in datijs ⁊ collectis cũ habeat vsum fructum. l. si pendentes. §. sed ⁊ si quid. ff. de vsufru. ⁊. l. ne stipendium ff. de ĩpẽs. Nec ob. l. vnica. §. sed nec ob impensas. C. de re. vx. ac.  vir hʒ dotẽ ꝓpter onera matrimonij. ideo non dʒ grauari onere im pẽsarũ. Nec hoc erit ĩ alio vsufructuario quia simpliciter hʒ ex alia causa. vt ex cōtractu vel q̃si. his concordat Bal. vbi. s̃. ¶ Vtrum patre obligāte se pro delicto [*]filij sit totum computandum in ꝑte dicti filij post mortem patris. an de tota hereditate cum alijs fratribus. Rñ. Bald. vbi. s̃. ꝙ si pater hoc fecit ductus naturali pietate sic omnes fratres debent pro parte sua sustinere. l. li. captus. ff. de capt. Sed si facit ex necessitate: puta dictante hoc statuto. vt not. gloss. super Rub. C. de decre. decu. tunc nascitur naturalis obligatio inter patrem ⁊ filium ex tali gestione negociorum eius que transit ad heredes ⁊ ideo soluet de parte sua ⁊ non de communi. l. igitur. ff. de lib. causa. ⁊ quod notant doc. de eo qui cogitur soluere condẽna tionem alterius. in. l. ij. §. fi. ff. de verbo. oblig. ¶ Vtrum patre dante damnum in bo[*]nis aduẽticijs filij teneant̃ fratres emẽ re de cōmuni. Rñ. ẜm Bal. vbi. s̃. ꝙ aut dilapidatio est solũ fructum: ⁊ sic nō te nẽtur. d. l. cum oportet. Quod limita ve rum quādo pater habet vsumfructum in dictis bonis secus quādo ille qui le gauerat prohibuit vsumfr. q̃ri patri q pōt fieri. vt tenet gl. ĩ aut̃. vt liceat matri ⁊ auie. ⁊ ĩ aut̃. excipitur. C. de bo. que li. quia tũc tenerẽtur. Si vero dilapida tio concernit rei perpetuam deteriorationem vniuersali intollerabilem lesio nẽ sic etiam tenentur. di. l. cum oportet .§. sed cum tacitas. ¶ Vtrũ debitum contractum post mor [*]tem patris ab vno fratruʒ sit soluendũ de cōmuni. Rñ. Spe. ti. de in. q nō nisi cōtractũ sit ratiōe cōis vtilitatis vel societatis. siłr nec dos dʒ solui de cōi nisi sit versa in cōmunẽ vtilitatẽ. Jdem dic de cōdẽnatione soluta per vnum ꝙ nō solnetur de cōmuni nisi maleficiũ fecis set ꝓ cōmuni vtilitate sciẽtibus socijs ⁊ acceptantibus in cōi eius vtilitateʒ:  sic esset cōmunis.  ex quo spōte susceperũt lucrum habebunt ⁊ dānũ con demnationis. Si vero ignoranter acce ptauerũt lncrũ factum iniuste tunc socius auferret illud ⁊ satisfaciet. l. si igit̃. ff. pro soc. ⁊ sic etiā ipse solus soluet cōdẽnationẽ etiam si essent socij omniuʒ bonorũ ẜm Spe. vbi. s̃. ⁊ licʒ de iure ex quo cōmunicauit lucruʒ illicitum non posset illud auferre nisi post cōdemnationeʒ. l. quod. n. ff. pro soci. Nihilominus quādo sacerdos iniunxit eivt satis faciat illis quos lesit. intelligitur nō so lũ litis. ↄtest. sʒ etiā sententia lata. ⁊ sic preceptum sa cerdotis est sentẽtia ẜm Host. in. c. fi. de sepul. similiter militās militet de suo vel maritās filiamvel te nẽs filium in studio faciant de suo nisi aliter sit cōtentum inter eos. l. si socius ꝓ filia. ff. pro socio. ⁊ recitat Bal. in. d. l. si patruus. C. cōia vtri. iu. ¶ Vtrũ lucrũ q facit vnꝰ fratrũ cũ pe[*]cunia hereditaria mercādo sit commu nicādũ cũ alijs fratribꝰ. Rñ. ẜʒ bal. vbi. s̃. in. d. l. si patruus.  aut fecit noĩe cōi ⁊ sic cōicabat aut fecit noĩe ꝓprio. ⁊ sic nō cōmunicabit. l. titiũ ⁊ meuiũ. §. alte rũ. ff. de admi. tu. ꝙ veꝝ est nisi sit tutor vel curator alioꝝ fratrũ  sic lucrũ q fecit ex prĩa mercātia ẽpta de pecunia cōi dʒ esse cōe. lʒ noĩe suo fecerit. Aliud aũt lucrũ ꝙ fecit de pecunia emptionũ iterata ⁊ noĩe suo erit suũ. ⁊ nōcōicabit. Jdẽ dic de illo  negociat̃ de pecunia maioris aut ecclesie. vt in. l. siyt ꝓpōis. C. de reivẽ. Sivero nescit̃ cuius noĩe fe cerit tunc si continuauit negociũ solitũ cum alio fratre mortuo supstitibꝰ filijs fr̃isin ĩdiuisaʒ substantiā possidẽtibꝰ sicvr̃ cōi noĩe fecisse. ar. l. nā ⁊ seruus. ff. de nego. ge. §. si viuo. si vero fecit nego ciationem insolitā sic p̃sumetur ꝙ noĩe proprio nisi ex libro rationũ aliud appareret. concor. Bar. in. d. l. si patruus. ¶ Qũo ĩ dubio cognoscet̃ ↄ̃ctā societa[*]tẽ tacitā ĩter fr̃es vł qͦscũ alios  simł stāt ita ꝙ oĩ a lucra sint cōicāda. Rñ. ẜʒ bal. ĩ. di. l. si patruꝰ. ꝙ uis nuliꝰ ip̃oꝝ negociet̃. p̃t tñ ex actibꝰ apparere socia lis effectꝰ sicut ẽ ĩter nodiles  non faciũt q̃statuarias mercātias tñ q̃cũ sa lar a q̃cũ dotes acrũt ĩ cōi ↄferũtvñ nemo pōt negare eos eẽ sociales actꝰ ex bꝰ p̃sumit̃ ĩtẽtio ⁊ volũtas vt dñt Jac. de ar. Ri. ⁊ Ol. eiꝰ discipuli. Ad qualita tẽ ergo acutũ ẽ recurrendũ. Nā in tali bꝰ presumitur mens qualis ex actibus colligi pōt. ar. l. duofratres. ff. ac. her. ⁊. l. reprehendenda. tu magis eo. C. de insti. ⁊ substi. Siłr dico ẜm eundẽ Bal. vbi. s̃. ꝙ presumitur contracta. si vnus negociatur ⁊ alter quecũ sibi eueniũt puta ex redditu prebende vel ex dotibꝰ ⁊huiusmodi pōit in cōmmuni ⁊ ita faciũt hincinde. Jtẽ p̃sumitur societas etiam ex actibꝰ ĩ vna mercantia vł arte ⁊ alter in alia. vt in aduocatis tabellio nibus. Nam lucrorum ↄmunicatio societatis est ↄ̃ctio seu ĩchoatio. Similiter dicit idẽ Bal. vbi. s̃. ꝙ si vnꝰ hʒ curā domus ⁊ alius esset aduocatꝰ. vł aliter lncraret̃ ⁊ poneret in domũ vr̃ cōtracta societas. Jdẽ dicit si vnus est maior ⁊ alter minor ⁊ pupillus hʒ tutorẽ  cōicāt ⁊ ei cōicatur. Jdẽ dicit ꝙ si actꝰ sũt vniformes societas restringitur tātum ad questus  ventũt ex ipsis sʒ in actibꝰ diformibꝰ ⁊ ĩ se varietatẽ habẽtibꝰ presumit̃ societas gñaliter cōtracta nec ↄsidero an vnꝰ plus lucret̃ ⁊ alter minꝰ ĩ hac gñali societate. sʒ equaliter oĩa sũt ꝑtiẽda. l. si sociꝰ ꝓ filia. ff. ꝓ so. vñ ꝓ cla riori intelligẽtia no. ꝙ societas tacitavł exp̃ssa aliqñ est oĩm bonoꝝ ⁊ tũc est qñ expresse agit̃ ꝙ sint socij oĩʒ bonoꝝvt ẽ tex. in. l. iij §. j. ff. ꝓso. ⁊ ĩ. l. coiri. eodeʒ et isti tales cōicāt oĩa q̃ acquirũt ex quacũ  cā laborādovel negociādo siue ex do natis siue ex legatis. siue ex hereditate ⁊ hmōi. Jtẽ stipẽdia q̃ dant̃ militibꝰ. l.  stipẽdia. C.  ꝓcu. ⁊ salaria q̃cũ hñt̃ ex castrẽsi vł q̃si. l. cũ duobꝰ. §. idẽ papi nianꝰ ałs ẽ lex. ff. ꝓ soc. ⁊ in isto casu fra ter tenet̃ maritare filias alteriꝰ fr̃is ni si ali expresse actũ sit. l. si sociꝰ ꝓ filia. ff. ꝓ so. nō tñ tenet̃ cōicare q̃ acquisiuit illicite ne tenet̃ ↄdẽnationẽ  ꝓ sua culpa alter ꝓmeruit. Aliqñ cōtrahitur societas generaliter oĩs questꝰ vel que stus ⁊ lucri q tantũ est dicere sicut oĩs questꝰ. l. sʒ ⁊ si additiat̃. ff. eo. de qualo quit̃. d. l. cohiri. cũ quin le. se. ⁊ isti cōi cāt oĩa q̃ ꝓuentũt ex opera. i. solertia al terius sʒ nō donationẽ simplicẽ siue cā mortis vel legata vel hereditatẽ nec de bita alteriꝰ nisi q̃ siũt cā questꝰ vel societatis. Aliqñ sunt socij certe rei. s. cōuiuendi  viuunt ad vnũ panẽ ⁊ vinũ vł certe negociationis vł lucroꝝ q̃ ↄsequũt̃ lʒ in diuersis negociationibꝰ vel operibꝰ ex bꝰ lucrāt̃ uis aliqñ alter pōat operā alter pecuniā. aliqñ vtrũ de bꝰ. j. societas. j. Et ex predictis potes intelligere optime istam materiaʒ. ¶ Pone ꝙ duo fratres iustici colentes [*]terras vnꝰ habet silios scindẽtes terrā alter nō qͦmodo diuidẽtur fructꝰ ꝓueniẽtes ex cultura. Rñ. ẜm Bal. in. d. l. si patruꝰ ꝙ diuidẽtur ĩ capita.  societas respicit capita eoꝝ  operas ponũt ĩ so cietate istud limita verũ quo ad lucrũ quod debetur persone. sʒ quo ad lucrũ ꝙ debet̃ bobꝰ vel terre q̃ sũt cōra nō di uidet̃ ꝑ capita sʒ in stirpes ẜʒ eundem Bal. in quodam cōsilio. ⁊ bart. in. di. l. si patruus. ¶ Quid si sint duo fratres quoꝝ vnus [*]posuit operā alter pecuniam in societatẽ ⁊ casu oĩa cōbusta sunt. Rñ. ẜʒ bal. vbi. s̃. ꝙ ille qui posuit operā tenet̃ alteri ad medietatẽ capitalis. ꝑ. l. cũ duobus. §. in coeũda. ff. ꝓ soc. ⁊ etiā ita tenet Jaco. de are. in. l. j. C. pro so. gl. in. d. l. si patruus tenet ↄtrarium. Sed tu tene ꝙ dixi Societas. j. §. x. ¶ Vtrũ lucrum vxoris alterius fratris [*]sit cōmunicandũ. Rñ. Bal. in. l. si vxorẽ. C. de cōdi. inser. ⁊. d. Vbal. de perusio in l. cũ duobus. ff. pro soc. ꝙ aut mulier ea dem opera facit sicut homines in labo rando ⁊ sic de ipsa debet habere partẽ lucri ⁊ diuidetur in capita vt. s̃. dctm̃ est de filijs. aut vxor exercet aliquaʒ ar teʒ vel mercantiam vel est obstetrix vel chirurgica. ⁊ tũc si ponebant omnia lu cra in communi ⁊ similiter vir cōtracta est societas quia mulier cũ viro potest cōtra here societatẽ ẜm eund em bal. in d. l. si vxorem. ⁊ sic lucra erunt communis aut vxor tendebat separatuʒ lucrũ vel ex alijs coniecturis patet ꝙ nolebat contrahere societatem tunc de ope ribus cōmunibus ⁊ obsequialibꝰ q̃ fiunt mulieribus in domo ẜm qualitatẽ persone vt facere lectũ cochinam. et hu iusmodi nō potest lucrum consequi  tenetur operari in domo in qua recipit alimẽta. vt in gl. l. sicut. ff.  oꝑ. li. ⁊ bal. in. l. gaio seio in fi. ff. de ali. le. ⁊ An. in l. j. C. de legi. he. ⁊ in. l. si cũ dotem. ff. sol. ma. ĩmo. si desisteret a talibꝰ obsequialibus operibus ⁊ parue extimatiōis ꝓ pter faciendaʒ arteʒ pars lucri talis ar tis deberet cōmunicari viro ⁊ alijs fra tribus ẜʒ iudiciũ boni vtri ꝙ limitave rũ nisi haberet alimẽta iure legat i.  tunc nō tenetur operari in domo dantiũ talia alimenta ẜʒ Bald. ⁊ Ang. vbi s̃. si autẽ vltra talia obsequtalia exerceretur ali artẽ ⁊ipsis lucratur potest sibi retinere tan propriũ ⁊ non cogitur cōmunicare ꝙ no. pro ĩtelligẽtia eo rum que dico. j. vxor. §. ij. ⁊ quod dixi de vxore idẽ dic de filiabꝰ alteriꝰ fratris excepto ꝙ acquirẽt patri ⁊ solũ illud lu crauerit eis aduenticium. ¶ Vtrũ fratres sunt socij oĩm bonorũ [*]si vnus eoꝝ habet filias possit eas dotare de cōmuni. Rñ. Spe. tʒ ꝙ nō nsi sit pactũ inter eos ꝑ. l. si socius ꝓ filia. ff. ꝓ soc. Jdem tenet Pe. de peru. in. xiiij. li. cōsiliorum cōtrariũ tenet Bal. in cōsil. q incipit factũ tale. d. Vbal. in. d. l. cuʒ duobꝰ arguens pro ⁊ contra finaliter dicit ꝙ quilibet pōt adherere cui parti voluerit. sʒ iudi. meo. j. opi. videtur verior quādo nō sunt socij oĩm bonorum sʒ qñ sũt socij oĩm bonoꝝ vera ẽ sʒ opi. ⁊ ẜm hoc ↄcord. p̃dictos. vt. s̃. xxvij. §. ¶ Quid si vnus fratrũ dotauit filias al [*]terius fratris sciẽtis ⁊ patientis. Rñ. ꝙ poterit repetere dotes  vtiliter gessit negociũ. Nec ob. ꝙ extraneus dotādo filiā alteriꝰ vr̃ donare dando dotem. l. ex morte. C. de pac. ↄuẽ  hocverũ quā do solus hoc facit. Secꝰ si cũ parte simł faceret ⁊ ita cōsuluit bal. in. d. consilio vbi. s̃. hoc intellige qñ nō est contracta societas oĩm bonorum vt. s̃. ptʒ. ¶ Vtrũ cũ fratres stāt simul post mor[*]tẽ patris ⁊ vnꝰ de fructibus laboꝝ suo ruʒvel de alijs bonis posuit in domo ꝓ communi victu possit repetere ill plꝰ in diuisione. Rñ. d. Vbal. vbi. s̃. ꝙ illi q̃ extāt sunt sui nisi cōtracta sit societas ĩ illis. Si aũt sunt cōsumpti tũc si inter eos erat cōtrac ta societas cōuiuẽdi:  viuebāt ad vnũ panẽ ⁊ vinũ tunc non habetur cōsideratio ad illud plus  societatis iure cōsumpti intelligunt̃ vt est casus. in. c. si duo fratres de fratribꝰ de no. bñ. inue. in. vsi. fe. ⁊ hoc nō ratione fraternitatis vel cohabitationis sʒ communis mense. secundũ bal. in. d. c. si duo ꝙ no. quia quotidiana in fratribus quorum vnus habet maiorem familiam altero si vero societas conuiuẽdi non erat inter eos puta quia vnus minor inter quos non contrahitur. l. et in conditionibus §. fi. ff. pro socio vł al ter furiosus vel prodigus cui erat inter dicta administratio vł monachus ⁊ similes ⁊ tũc expense nō imputantur in ter fratres que sunt facte ꝓ alimẽtis ni si protest etur ꝙ non intendit donare. l. nẽsenius. ff. de ne. ge. vel nisi  reddicꝰ cōmunes erāt sufficientes ad alimẽta sed conseruabat frumẽtum vt meliꝰ vẽ deret. vł  naturali charitate nō tene batur alimẽtare ar. l. fi. ff. de pet. he. ẜm bal. in. l. filie cuius. C. fami. her. Jtẽ qñ ille qui fecit impẽsas erat pauperiorvt no. in. l. alimẽta. C. de neg. ge. ꝑ Ja. bu. ⁊ bal.  ṗma charitas incipit a seipso. l. p̃ses. C. de ser. ⁊ aqua. ⁊ sic bal. in. l. pa terno. C. de ne. ge. tenet de rusticis quo rũ vnus multa posuit in domo pro ali mẽtis ꝙ potest petere quādo filijs alimentatis non erat opere aliquales cor respondentes alimentis  communiter rustici sunt pauperes quorum oculus est porcellus. vt dicit glo. in. l. illici tas. de of. presi. ⁊ raro habent pecunias vt dicit bal. in. l. idem. C. loca. Jdeo non presumitur donare cuʒ ipse non habet superflua ꝙ no. ¶ Vtrum cum vnus fratrum ponit lu [*]cra sua pro reparatione communis pa trimonij. vel emit boues pro collendis possessionibꝰ communibꝰ possit ill re petere. Rñ. d. vbal. vbi. s̃. ꝙ sic expresse ꝑ tex. in. l. ex duobus. ff. de ne. ge. ⁊ bal. in. l. filie. C. fami. herc. ¶ Sunt duo fratres vnus legitimus [*]alius spurius qui societatem contrahunt omnium bonorum invita patria ipsorum. queritur an moriente patre eius hereditas transeat etiam ad spurium. Rñ. Bal. in. l. j. C. pro soc. ꝙ sic nō vi succesionis vel relicti. sed iure societatis. ꝙ not. ꝓ cautela tu qui vis spuriũ succedere in hereditate cũ legitimo vt facias eos contrahere societatem in simul oĩm bonorum. Pecunia aliquādo capitur largissi me pro oĩ re mũdi. j. q. iij. ꝑ totũ. ⁊ in. l. nominis. ff. de ver. si. dicitur nominis pecunie appellatiōe rẽ significare proculus ait vbi gl. rem. s. om nẽ que sit vel esse possit in patrimonio ⁊ sic rei appellatio latior est  pecunie vt. l. rei. ff. e.  res sacre ⁊ liber homo  nō pñt esse in patrimonio sunt res ⁊ nō pecunia sʒ stricte ⁊ ꝓprie pecunia recipitur pro pecunia numerata. xiiij. q. iij. c. primo secundo ⁊ tertio ⁊. ff. de leg. j. l. talis scrip. in prin. ẜm ẽt quatuor magi stros expositores regule beati Frā. pecunia accipitur ꝓ oĩ re q̃ quis vtit̃ ad aliquid ꝓ p̃cio dando vñ dicũt ꝙ nō lʒ fratribꝰ minoribꝰ aliqua recipere quibꝰ vtātur ꝓ precio ad aliqua emenda. De pecunia ⁊ d illiꝰ appellatiōe veniat bar. in. l. cogi. in prin. ff. ad treb. ⁊ est res mobilis q̃ seruādo seruari non pōt no. idẽ bar. ĩ. l. j. §. fuit quesitũ. ꝟ. ex hoc die. e. ti. saly. ĩ. l. curatorẽ ꝟsi. tñvnũ scias. C. de in ĩteg. resti. mi. bal. ĩ. l. iij. ff. ad mace. Alex. in. l. singularia col. ix. ff. si cer. pe. Ro. sing. 103. inci. tu hẽs ⁊ frā. de cer. sing. lix. inci. pecunia est. ¶ Sʒ pone ꝙ aliquis vult dare fr̃i mi[*]nori aliquā rẽ q̃ frater nō indiget nunquid poterit eā recipere vt vẽdat. ⁊ de p̃cio aliā necessariam emat. Rñ. ꝙ non  sic cẽt recipere pecuniā sʒ bñ pōt eā recipere aĩo nũ eā distrahẽdi ip̃e sed procuratorio ordinis assignādi vt ipse eā vẽdat vł ĩ necessariā cōmutet  sic nũ est pecunia q̃ prohibetur in regula recipi diu est in manu eiꝰ. sʒ post est assignata ꝓcuratori. Car. ꝟo ĩ cle. exiuit. §. porro de. ꝟ. sig. dicit ꝙ hodie denarius et pecunia pro eodem accipiuntur. ⁊ sic exponit verbuʒ vel pro. i. in predicta regula minorum vt sit sensus non recipiant denarios vel. i. pecuniam prohibendo cuiuscun generis monetaʒ sed magis placet opi. qua tuor magistrorum. ¶ Vtruʒ mutuans. x. in auro teneatur [*]recipere in argẽto tm̃ ipso inuito vel in diuersa forma puta florẽtinos ꝓ senen sibus mutuatis. Rñ. Pa. in. c. to de iu reiurā. colligẽdo mẽtẽ Bar. in. l. paulꝰ ff. de sol. aut mutuauitdecẽ libras ĩ. iiij. florenis. ⁊ tũc sufficit restituere decem libras ẽt ĩ alia moneta. vr̃ extimatos illos florenos ꝓ. decẽ libris vẽdidisse si cut dicimꝰ ĩ dote cũ tradit̃ extimata. l. cũ dotẽ. C. de iur. do. ⁊ idẽ dic ĩ deposito aut fuit dictũ mutuo vł depono decẽ li bras in florenis ⁊ volo mihi restitutio nẽ fieri ĩ florenis tũc ⁊ periculũ ⁊ ↄmodũ ꝑtinet ad debitorẽ seu depositariũ. vñ tenet̃ restituere in florenis ẜʒ extimationẽ exñtem tꝑe solutiōis fiẽde ar. d. l. cũ dotẽ. Aut fuit simpłr factũ mutuũ puta mutuo tibi cẽtum florenos ⁊ tũc si eẽt passurꝰ aliquod dānũ recipiẽ do in alia forma nō tenet̃ recipere. di. l. paulus. Siꝟo nullũ dānũ ẽ passurꝰ. Si vult restituere in eadẽ materia sʒ ĩ alia forma puta florẽtinos ꝓ senẽsibus sic recipere tenetur. vt in. d. l. paulꝰ. si alia materia nō tenet̃ recipere  mutuũ dʒ restitui in eodẽ genere ⁊ eadẽ bonitate vt in. l. cũ d. ff. si cer. pe. ⁊ ali ꝓ alio in uito creditore solui nō pōt. l. ij. ff. si cer. pe. Consuetudo tñ ẽ vt soluatur ĩ alia materia ⁊ seruāda ẽ:  vr̃ actũ ꝙ ẽ ↄsue tũ. l. ꝙ si nollit. §. dassidua. ff.  edi. ed. ⁊ ↄsuluit Old. Jn deposito aũt ↄsidera si fuit actũ vt pecuniā cōfunderet cũ sua ⁊ idẽ dic ꝙ de mutuo: aut teneret separatā. ⁊ sic eam reddet ⁊ nō aliam in for ma aut materia vide ĩ. l. in nauẽ. ff. loc. Pedagium dicitur a pedibꝰ datur. n. a trāseuntibus in lo cis constitutis a ṗncipe vel ab eo  hʒ suꝑ hoc auctoritatẽ guidagiũ ꝟo dat̃ ꝓ ducatu ꝑ tertā alicuiꝰ vt securiꝰ va dat. Salinariũ aũt dat̃ ꝓ falevt. f. possit emere vł vẽdere. Hec hñtur in. c. suꝑ qͦs dā de ver. si. glo. Vnde pedagiũ ideʒ si gnificat ꝙ vectigal. vt no. dñs Pe.  an cha. in. c.  de censi. li. vj. ⁊ soluit̃ quā do solum ꝓ transitu persone vt ferrarie. Aliquando pro rebus quas quis defert nō vsus sua causa. Tributuʒ est ꝙ prestat fisco. ⁊ idem est ꝙ census vel pensio. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ pedagiuʒ dʒ solui in mari sicut ĩ terra si sit impositũ per dominum maris. no. Bal. in. l. iij. col. pe. ver. ex quo ergo no. C.  nau. feno. Ang. in. l. fi. ff. devsur. ⁊ Jo. de pla. in. l. diligẽter. C. de aqueductu. li. xij. et dʒ dominꝰ soluere ꝓ suis famulis. bal. no. in. l. vsurpationem. C. de vecti. et cō. per. l. si quis pro vxore. C. de dona. inter vi. ⁊ vxo. ⁊ dicitur fraudari per transeũ tes per viam non rectam Bald. not. in alle. l. iij. col. pe. versiculo sexto. no. C. de nauti. fe. ¶ Quis pōt imponere pedagia guida[*]gia ⁊ salinaria. Rñ. ꝙ ṗnceps vel rex ro manoꝝ. aut ille cui a lateranẽsi cōsilio fuit ↄcessũ vł  ex lōga cōsuetudine de qua nō extat memoria ĩ ↄ̃riũ hoc hʒ vt no. ĩ. d. c. suꝑ busdā. Alias nō habẽtes autoritatẽ ab aliquo p̃fatoꝝ exigentes sunt excōicādi de censi. ĩnouamus. ⁊ de iure ciuili sũt ꝑpetuo exilio dānādi. C. no. vectiga. ĩsti. nō po. l. vlti. Sed hodie ex qͦ ciuitates italie habẽt meꝝ ⁊ mixtũ imperiũ obtinuerũt de facto vt imponere possũt ista pedagia vt no. Jo. An. ⁊ pa. ĩ. d. c. super busdā. Alij aũt qui de facto imponũt seu imposita exigũt nisi habeāt autoritatẽ ab aliquo p̃dictoruʒ rapinā cōmittũt. Similiter non sufficit ꝙ maior pars ciuitatis consentiat: sed opʒ ꝙ maior pars p̃sertim eoꝝ quibus tāgit ẜm do. Gaspa. cald. ĩ. c. fi. de ma. et ob. facit. l. in cōcedendo ff. de aqua plu. ar. Regula. Q oẽs tāgit li. vj. ⁊ sic pʒ q̃ est causa efficiens. ¶ Vtrũ p̃fata pedagia possint imponi [*]ab habentibus potestatẽ sine iusta cā q̃ pōt dici cā finalis seu formalis. Rñ. ẜm Ray. ꝙ nō ⁊ exigẽs cōmittit rapinā si sine legitima cā imponit. ⁊ cā legitima ⁊ iusta sunt publice necessitates q̃s Bar. in. l. vniuersi. C. de vecti. appellat stipẽdia pōtes: publice domꝰ defensio strate ⁊ hmōi. facit. c. si quis romipetas. xxiiij. q. iniuncto. c. innouamꝰ de treu. ⁊ pa. ⁊ in. c. peruenit. ⁊. c. cũ apostolus. de cẽ. ⁊. l. vectigalia. ff. de pub. et ibi ꝑ doc. ¶ De bꝰ debent solui pedagia. Rñ. ꝙ [*]solũmodo de his q̃ cā negociatiōis vel mercimonij deferunt̃. C. de vecti. l. oĩm. vnde de his que quis facit portare pro necessitate ad vsum sue vite et familie nō pōt exigi pedagiũ ⁊ nec valet ↄsuetudo ĩ ↄ̃riũ ẜm host. Ber. ĩ. d. c. suꝑ bus dā. immo vult lex vniuersi. C. de vect. ꝙ decapitet̃ q̃ de rebꝰ ad ꝓpriũ vsum vel gr̃a ruris colẽdi vł ad se defendẽdũ em ptis vł delatis exigit pedagiũ. vñ ĩ his fraudātes nō peccāt. Sʒ attẽde ꝙ aliquando pedagiũ r etiā collecta q̃ posset ĩponi suꝑ hmōi in suos subditos ⁊ sic nō liceret fraudare quādo ex legitima cā imponitur. sed forẽses non tene rentur ⁊ hec dicitur causa materialis. ¶ A bus pñt exigi pedagia. Rñ. ꝙ ab [*]oĩbꝰ exceptis clericis ecclesijs ⁊ alijs ec clesiasticis ꝑsonis ⁊ si s a talibꝰ exigit ꝑ sevel ꝑ ĩterpositam ꝑsonā si est perso nasingularis excōicatꝰ est ip̃o facto. Si collegiũ vł vniuersitas ciuitatis castri vł ville subijcit̃ ĩterdicto donec restituerint extorta. Jntellige dũmodo prefati nō cā negociatiōis deferāt hec habent̃ ĩ. c. . de cẽsi. li. vj. Et qũo ĩdirecte pos sint exigi vide. s̃. immunitas. §. xxxviij. cum. iij. §. seq. ¶ Sʒ d de ĩponentibꝰ noua pedagia [*]sine autoritate legitima vel augmẽtan tes antiqua vel exigẽtes ĩiusta siue ex cā efficienti. siue ex cā fi. vel materiali. Rñ. ꝙ raptores sũt ⁊ tenent̃ ad restōnẽ eis ex bꝰ extorserũt vł eoꝝ heredibꝰ si sciũt eos vel saltẽ pauꝑibꝰ si eos ignorant ⁊ hec de necessitate p̃cepti. c. si res. xiiij. q. vj. ⁊ hodie ꝑ ꝓcessum curie sunt excōicati excōicatiōe papal. vt. s̃. excōicatio. v. casu. xx. ¶ Vtrũ fraudātes pedagia vel guida[*]gia peccẽt ⁊ teneant̃ ad restōnẽ. Rñ. ẜm cōiter doc. in. d. c. innouamus ⁊ maxime Pa. ꝙ sic si sunt legitima autoritate im posita vel ita antiqua ꝙ de eiꝰ ĩitio nō extat memoria etiam ẜm hosti. si cā nō est expressa a ṗncipe cũ ea concessit im poni posse. Et etiaʒ si ille  recipit non facit id ꝓ quo p̃sumit̃ ꝙ sint cōcessa dũ mō nō cōstet ꝙ ꝓpter illud fuerit ĩposita ⁊ sic trāseũt cōiter doct. Sʒ ego dico ꝙ vbi imponẽtes alia pedagia nō laborāt loco ⁊ tꝑe ꝓ vniuersali vtilitate. scʒ viaꝝ pōtiũ saluatiōe ꝑsonaꝝ ⁊ rerũ iuxta suũ posse ad q tenentur ẜm archid. in. c. si quis romipetas. xxiij. q. iij. nō peccāt qui ea defraudant sine men datio tamẽ ⁊ periurio. nec tenent̃ ad re stitutionẽ. Nec etiā credo peccent mor taliter fraudantes uis p̃dicti laborẽt in p̃dictis ꝓ loco ⁊ tꝑe. Ratio  cōiter sic instituunt̃. s. statuimus ꝙ libet soluat ⁊ c. sub pena cadẽdi in cōmissum si aliter inuẽtꝰ fuerit. Et iō istud statutũ nō obligat ad mortale vt. s̃. dixi in obe diẽtia. §. j. nec etiā ad penā vt tʒ gl. in c. fraternitas. xij. q. ij. nisi post ↄdẽnatio nẽ. si obijcias ꝙ dānificant̃ gabellas ementes ad hoc. Rñ. ꝙ suũ dānũ  ita ⁊ sub ista cōditiōe emũt vt vigilẽt alias sibi imputet̃. Si ꝟo statutũ ex quo imponunt̃ esset p̃ceptiuũ sic haberet locũ q cōiter tenẽt doc. Si aũt nō sunt legi tima autoritate imposita. tũc extranei. s.  nō sunt subditi talibꝰ ĩponẽtibꝰ nō peccāt nec in aliquo obligant̃. Aduerte tñ  pedagia nostri tꝑis sunt cōiter illicita. Vnde nisi ꝓbẽt legitime imposita debemꝰ p̃sumere iniusta. c. . de cẽ si. li. vj. ergo ante probent esse legitima stabo in presumptione iuris scʒ ꝙ sint iniusta ⁊ sic non tenear soluere. Et sic not. ꝙ noua pedagia siue augmẽtationes factas nullus potest exigere nisi sit certus ꝙ sint imposita ⁊ ab haben te autoritatem imponendi et ex legitima causa ex quo ius presumit omnia fore iniusta. Veꝝ est ꝙ subditus qui co geret̃ ad ip̃a exigẽda excusaret̃ ĩ dubio ꝓpter bonũ obediẽtie. sʒ nō illi qui volũtatie ea exigunt. Nec excusarẽ eos a mortali peccato bñ de hoc aduerterẽt si ea volũtarie exigerent. Alias hoc nō aduertẽdo. s. ꝙ ius p̃sumat iniusta nisi q̃tenꝰ probent̃ legitima nō peccat mor taliter sed ad minꝰ tenebunt̃ ad restitutionẽ exactoꝝ si postea inuenient̃ nō fuisse legitima. Subditi ꝟo obligāt̃ ẜʒ formā statuti  in eorum p̃iudiciuʒ be ne poterunt pedagia imponere vt no. pau. in. d. c. innouamus  potiꝰ tũc r collecta  pedagiũ. Quod limita verũ quādo ꝓpter bonũ reipublice fuerunt imposita aliter nō obligant̃ nisi qui cō senserũt vt in regula quod omnes tan t. li. vj. Jtem nec extranei nec subditi obligant̃ qñ sunt imposita ex certa cā ⁊ cōstat etiam ab habẽte ptātẽ imponẽ di ⁊ ille  exigit seu exigere facit nō im plet cāʒ ꝓpter quā sunt ĩposita ĩmopec cat mortałr ⁊ restituere tenet̃:  causa cessante cessat effectꝰ de app. c. cũ cessan te sane intelligẽdo. s. loco ⁊ tꝑe debito.  nō semꝑ sed ꝓ semꝑ illud tenet̃ facere ꝓ quo est pedagiũ ĩpositũ. ⁊ hec oĩa intellige nisi in nō soluẽdo talia pedagia immineret aliq scādalũ  tũc indistincte teneret̃ libet ad ea soluenda cōsulo ergo cōfessoribꝰ ꝙ videāt decreta. d. pedagioꝝ vt possint bonũ iudiciũ dare. vtrũ sint obligatoria ad culpā vel ne. Jtẽ dic ꝙ nimis grauati alijs impo sitiōibꝰ vel qñ gabelle sunt nimis graues ⁊ sine necessitate nec ad vtilitatem communis possunt fraudare sine peccato. similiter qñ ĩponẽs nō hʒ iustum titulum dominij. ¶ Vtrum xp̃iani teneant̃ soluere peda[*]gia saracenis ⁊ alijs infidelibus. Rñ. ẜm Host. ꝙ nō tenent̃ nisi solũ ad hoc vt sustineant̃ in transitu ꝑ eos. ⁊ placet mihi opi. lʒ alij ↄ̃riũ teneāt ⁊ male. tum  xp̃iani nō tenent̃ ad eorum statuta. Limito tñ nisi exp̃sse ex pcō volũtarie ↄuenissent cũ eis ad soluẽdũ. Nā tũc si ipsi seruāt fidẽ xp̃ianis. xp̃iani tenent̃ eis seruare. xxij. q. iiij. innocẽs ⁊. xxiij. q. j. noli. his cōcor. Arch. in. d. c. si quis romipetas. ¶ Vtrũ exigentes pedagia sua exigere [*]faciẽtes teneantur itinera tene secura. Rñ. Bal. ĩ. l. j. de vsi. feu. ti. de his  feu. da. pos. ĩ. §. abbatissa. ⁊ ĩ ti. de pa. iu. fir. .§. cōuẽticulis ꝙ sic. Vñ addit ꝙ si fiũt aliq̃ robarie in eorum curia vbi exigũt pedagia a trāseuntibus tenent̃ aut robariam restituere aut malefactorẽ exhi bere. l. ne quid. ff. de ĩcẽ. rui. nau. ⁊ ꝙ teneant̃ ad restitutionẽ in integrũ de spo liatiōe intelligo verũ qñ ex defectu eorum venit nō faciẽdo q facere tenent̃. xxiij. q. ij. dñs ⁊. q. v. administratores. et C. de ap. l. si appellationẽ ⁊ sequit̃ hos. ⁊ arch. in. d. c. si s romipetas. nō tñ tenet̃ exactũ in pedagio restituere ẜm. host. Pena stricte ⁊ proprie est dũtaxat il la que est corporis afflictiua ⁊ iō appellatiōe pene nō venit pẽa pecu niaria vel extra corpꝰ ẜm. Pa. in. c. ĩter alia de immu. ec. ⁊ ibi est tex. vbi r ↄfu giẽs ad ecclesiā nō dʒ ↄdẽnari ad penā ⁊ tñ postea dicit ꝙ legitime puniẽdus vbi est gl. puniẽdus. s. pecunialiter dũtaxat vel alia pena p̃ter corporalẽ. xvij. q. iiij. reũ. ⁊. c. id ↄstitui. sʒ large accipit̃ pro oĩ eo q minuit de patrimonio vel priuat ab aliquo legitimo. Ge. tñ ĩ. c. fi. de elec. lib. vj. dicit ꝙ cōstitutio proprie est penalis q̃ priuat iure quesito vt in c. si religiosus. e. ti. ⁊ li. ⁊ ita pena ẽ q̃ pu nit ⁊ vindicat quod quis cōmisit. vt ĩ c. pnĩa de. pe. di. iij. vide in. c. dispẽdia. de rescri. eo. li. ⁊ illa lex est penalis proprie q̃ pro vindicta ledit vel in persona vel in alio quesito. vt in. d. c. dispẽdia. ¶ Vtrũ cũ s petit interesse q passus [*]est vel ꝙ restituat̃ iniuste abltatũ penā petat. Rñ. ꝙ si ille a qͦ petit eam habuit rẽ quā petit tũc nō est pena nec ex ꝑte actoris. nec ex ꝑte rei. Sʒ si eam nō habuit puta  petit̃ interesse tũc ex parte rei est pena sʒ non ex ꝑte actoris. Si ve ro peteret̃ ꝙ actori nō abest nec reo aduenit sic est pena ex ꝑte vtrius. ⁊ ideo solum quando est pena ex ꝑte vtrius vel saltẽ ex ꝑte actoris hʒ locũ illud q r ꝙ pena nō est soluẽda in foro anime nisi post cōdẽnationẽ in glo. xij. q. ij. fraternitas q no. facit ad multa elicitur a Pa. in. c. finem. de dolo ⁊ contu. ¶ Quotuplex est pena. Rñ. vj. prima r [*]canonica vel legalis  ĩponit̃ a iure canonico vel a. ll. de qua in. c. statuimus. xvj. q. j. ⁊ hec pōt exigi tā a clericis  a laicis ẜm pañ. in. c. dilecti. de arbi. facit c. si quis cōtumax. ⁊. c. se. xvij. q. iiij. nam q fit lege ꝑmittẽte nō est pctm̃. xxiij. q. iij. qui peccat. l. gracchus. C. de adult. ¶ Sed d si non peccat tenet̃ ne in foro [*]aĩe illam so luere. Rñ. ꝙ aut imponit̃ ip so facto ⁊ sic ẜm bal. in li. de vsi. feu. ĩ ti. de feudo sine culpa nō amittẽ. ꝙ lʒ non sit necessaria sententia ad esse: est tamẽ necessaria ad executionem esse ⁊ sequit̃ Archi. ĩ. c. felicis. de pe. li. vj. vbi dicit ꝙ lʒ etiā talia bona trāseāt ĩ dñiũ fisci ⁊  sinant eẽ criminosi sicut ĩ bonis heretici ⁊ illiꝰ  cōmisit crimẽ lese maiestatis etiā sine snĩa. Tamẽ necessaria est post modũ que declaret eũ criminosum ante excussio fiat bonorũ vel alia executio. facit glo. in aut̃. de incest. nup. §. j. ⁊ in. c. qui ẜm. ll. in fi. de here. lib. vj. facit q no. Bal. in. l. iubemus. §. economus. C. de sac. san. ecc. ⁊ Bar. in. l. diuus. la. ij. ff.  cust. ⁊ exhi. reo. ⁊ But. ĩ. l. raptores. C. de epi. ⁊ cleri. vbi volũt ꝙ requiritur processus declaratorius persone bānite ante deueniatur ad excussionẽ bonorum. lʒ ĩpso iure sint confiscata. Jtem gl. in aut̃. de. tab. §. pe. q̃ vult ꝙ licet tabellio a iure sit priuatus officio tñ sine sententia hominis valent instrumẽta. Et hoc sequitur pañ. in. c. cũ nō ab hoĩe de iud. Sʒ limitat verũ nisi factuʒ esset notoriũ:  ĩ certis nō est opꝰ ↄie cturis. Jntelligo ita notoriũ ꝙ nulla possit ter giuersatiōe celari. Et ex hoc pʒ ꝙ in foro aĩe nō tenet̃ eā soluere ante sentẽtiā nec etiā lʒ sit notoriũ ante fiat excussio dictorum bonorũ  nō tenetur illa exhibere nisi sibi precipiat̃ vł ab eo pe tātur cui competũt. Nec quis posset ea auferre nisi precedat sententia declara toria vt pʒ ꝑ ea q̃ dixi. s̃. asassinꝰ. §. vlti. Sed hic aduerte ꝙ quando talis pena applicat bona alicuiꝰ alicui puta fisco vel alteri ipso iure ꝙ lʒ talis añ snĩam nō teneat̃ vt dixi dare tum poterit ea tĩ tulo oneroso in aliũ transferre ne fru ctus etiam talis rei. Ratio  si cōdemnaretur per sententiā fiscus vel ille cui fuerant applicata. vẽdicaret ea a quocũ cuʒ fructibus medij temporis. nec teneret̃ restituere preciũ nisi aliquid lo co p̃cij inueniat̃ apud alienātẽ vel ip̃m preciũ. vt in. d. §. j. ⁊. c. cũ. ẜm. ll. facit. l. si cũ dotẽ. §. vlt. cũ. l. se. ff. sol. mat. Et iō ne sint cā damni illiꝰ cui alienat non pōt secundũ conscientiā ⁊ etiam sine pecca to mortali. nisi alien asset ꝓ necessitate vite vt pro comedendo ⁊ hmōi. quia ar gumento eorũ que nota. Bar. in. l. post l. post. ff. de don. talis administratio bo norum necessaria vt est supradicta non est p̃fatis interdicta sed solum voluntaria. alleg. l. reo. ff. de sol. l. peto. §. p̃diũ. ff. de leg. ij. ⁊. l. alienationes. ff. fa. her. nisi alias esset soluẽdo ꝓ dāno dato. vel nisi et reuelaret cōditionem rei ita esset si modo tale delictum ꝓpter q sua bona sũt fisco applicata potest aliquo modo ꝓbari. Sʒ si esset totaliter improbabile posset alienare etiā titulo oneroso. Titulo aũt lucratiuo alienare bñ posset. Et sic intellige ⁊ limita Bal. vbi. s̃. ⁊ in d. c. economꝰ. ⁊ Pau. ĩ. d. c. cũ nō ab homine. ⁊ Jo. an. in. c. ꝓ humani de homi. lib. vj. ĩ nouella. Si vero pena nō imponitur ipso facto sed venit imponẽda. sic similiter non tenet̃ ante cōdẽnationẽ. l. eius que delatorẽ in prin. ff. de. iure fisc. ⁊ ante cōdẽnationẽ pōt disponere qũocun vult  eiꝰ est res sua lʒ possit ea priuari. Et no. ẜm Bar. in. l. fi. ff. de pe. ⁊ in. l. in honerarijs. ff de ac ⁊ obli. ꝙ hec pena in iudicio nō pōt exigi post annũ sed solum. j. annum post quis eā incurrrit. Et hoc intellige qñ ẽ mere pena tam ex parte rei licet fallat in aliquibꝰ casibus de quibꝰ vide gl. in. l. in honorarijs predicta. ⁊ ẜm hoc tene glo. in. d. c. fraternitas. ⁊ istud serua licet aliqui aliter sentiant ⁊ male. ¶ Vtrũ ad incurrẽdā penā que ipso fa [*]cto ĩponit̃ negatiue requirat̃ monitio. Rñ. Jnn. in. c. extirpāde. de p̃bẽ. ꝙ nō in currit̃ añ monitionẽ. Pa. ibidẽ tʒ ꝙ nō requirit̃ sed ipso facto incurrit̃. est gl. in l. j. C. de his qui. vt ĩdi. ꝓ qua Bar. in. l. in cognitione. ff. ad silleia. ↄcludit ꝙ pe na apposita nō vindicāti mortẽ defũcti ipso facto ĩcurrit̃ quo facultatẽ habuit vindicādi ⁊ nō vindicauit. Est etiā gl. ĩ cle. j. de here. ⁊ bonus text. in. c. cupiẽtes post prin. de elec. lib. vj. Sʒ tu cōcorda. ꝙ opi. Jnno. quā etiā tʒ Jo. an. in. c. lʒ. de elec. li. vj. ⁊ multi alij: est vera qñ ius nō prefigit terminũ. opi. vero pa. ⁊ bar. ĩtelligit̃ vbi ius p̃figit terminum quia tunc terminus interpellat pro homine. c. potuit. de loca. ⁊ sic cōcordat Gemi. in d. c. licet. Sed vbi ius imponit penā affirmatiue ip̃o facto. sic nō requirit̃ monitio. Et nota ꝙ tũc r imponi pena ne gatiue qñ ponit̃ cōtra omittẽtẽ siue nō faciẽtẽ q facere tenet̃. Affirmatiue ꝟo ponit̃ qñ infligit̃ cōmittẽti seu facienti alid ꝙ nō est faciendũ. q bene no. ¶ Vtrũ pena imposita a iure in vno vi [*]deatur posita in alio quādo illa duo in iure equiparant̃. Rñ. ꝙ sic ꝑ tex. cũ glo. in. c. si post in fi. de elec. li. vj. facit gl. in. c. j. de postu. p̃la.  dicit ꝙ dispositio etiā penalis cōcepta in electiōe ꝓcedit etiā in postulatione  ꝑ postulationeʒ ꝑuenit̃ ad electionẽ. l. oratio. ff. de spon. sequit̃ hoc Pa. in. c. de multa. de p̃bẽ. et in. c. fi. de mutu. peti. Sed ego in fauorabilibꝰ habeo ꝓ indubitato ꝙ disposi tio cōcepta in vno extendatur ad aliud quādo equiparat̃ ꝑ aut̃. item si quis liberos. C. de natu. lib. vbi pr̃ vnũ filium naturalẽ in aliquo legitimo documẽto appellās simpliciter filiũ naturalem le gitimasse vr̃ oẽs alios filios naturales qui cōfratres sunt  habẽt eandẽ cōditionẽ. Sed quo ad penā est gl. singu. in cōtrariũ. in. cle. j. de cōsang. ⁊ affi. q̃ dicit ꝙ pena apposita cōtra habẽtibꝰ matrĩ moniũ nō extẽdit̃ ad cōtrahẽtem spōsa lia. vnde dic ꝙ qñ aliq̃ duo in iure sunt parificata cōiter. ⁊ est eadem rō expressa tũc statutũ in vno extẽdit̃ ad aliud etiā in penalibus sed qñ nō sunt cōiter paci ficata. sed solũ in aliquibus casibꝰ tũc nō extẽditur. Similiter lʒ rō sit eadẽ tñ non extendit̃ pena sed solum ꝓhibitio nisi rō sit exp̃ssa quia tũc extẽdetur etiā quo ad penā vt. s̃. dixi lex. §. vj. Et sic in tellige glo. supradictas ⁊ limita glo. in cle. vnica. de offic. vica. Et glo. in. c. cōsti tutionem. de regula. lib. vj. Et glo. in re gula. que a iure. de regu. iuris. lib. vj. et sic concorda. ¶ Vtrũ pena q̃ imponitur ipso iure ha [*]beat locũ in eo  ꝑuenit ad actũ ꝓpinquum delicto. Rñ. ẜm Pañ. in. c. j. de eo qui mit. in pos. ꝙ nō nisi ꝑfecerit actum licet aliter sit puniẽdꝰ arbitrio iudicia q ꝓbatur in. c. cum in cũctis. de elect. iuncto. c. ꝑpetuo. e. ti. lib. vj. ⁊ ibi gl. Secus de pena q̃ venit imponẽda ꝑ decre tum iudicis.  sic punitur ac si pertecis set ex quo ꝑuenit ad actũ propinquum ⁊ in. l. si quis nō dicā rapere. C. de epil. ⁊ cle. l. is qui cum telo. C. de siccar. Hoc ta men nō haberet locũ in penis per statu tum impositis  verba statuti exigunt actũ perfectũ. Jta no. bar. in. di. l. is qui cum telo. ⁊ iō non sufficeret inchoasse. Aduerte tñ ẜm Pan. in. c. raynaldus. de testa. ꝙ incurritur pena apposita ↄ̃uenientibꝰ alicui facto ex sola ↄuẽtiōe de facto  non habuerit iuris effectum vt patet in dicto capitulo Raynaldus. ⁊ etiā si ↄ̃dicit de iure. l. nuda. C. de cōtra hẽ. ⁊ cō. stipu. Jtẽ no. bar. in. l. quicũ. C. de ser. fugi. ꝙ vbicũ de pena capita li vel corporali loquimur subĩtelligitur dolus. ff. de in litẽ iur. l. ij. ⁊ in. l. in actio nibus ⁊ insti. de suspec. tu. §. suspectus. Secus ĩ pecuniarijs penis vt. C. de noxa. act. l. si serui. Jdẽ tenet Saly. ĩ. l. pe. C. ad. l. cor.  sicca. Jdẽ Bal. ĩ. l. data oꝑa C. qui accu. nō pos. Jdẽ pa. de ca. ĩ. l. j. C. vbi seua. vel cla. facit gl. in. l. d ergo. §. ex cōpromisso. ff. de his  not. infa. ⁊ gl. in. l. ⁊ si seuerior. C. ex qui. cau. infami. ir rog. Et ibi Bal. dicit ꝙ cōmittens ꝑ lasciuiam puta currẽdo equuʒ homicidiũ nō debet occidi licet statutũ dicat ꝙ ho micida decapietur. ¶ Vtrũ sufficiat ad obseruantiaʒ legis [*]soluere penā solũ qñ ꝓhibet sub pena. Rñ. vt. s̃. inobedientia. §. j. ⁊ illud serua in ↄscĩa in foro aũt cōtentioso sufficit. fa cit gl. in. c. dilecti  arbit. ⁊ in aut̃. de iu dic. §. vero vbi patet ꝙ pena soluta q̃ erat in cōpromisso nō pōt peti vt stetur sentẽtie nisi addatur vt soluta pena ste tur arg. ff. de transactio. l. pe. ⁊. C. e. l. cũ proponas. ¶ Secũda pena r cōsuetudinaria de q̃ [*]in. c. dilectus de offi or. sed hodie nō est in vsu sʒ si esset in aliquo loco posset exi giẽt a religiosis vt ibidem. ¶ Tertia pena r cōtumacie punitiua. [*]Hec de iure ciuili petebat̃ vt ĩ. l. ij. ff. de coll. bo. ⁊. C. de mō mul. l. illustris. sʒ de iure canonico nō potest peti aperte ẜm Host. nisi tum est interesse suũ. c. j. de dol. ⁊ ↄtu. vel nisi petatur ad satisfactio nem iniurie. vt in. c. olim de iniurijs. iu dex tamẽ si habet potestatem mulctan di sicut habet ordinarius vt ĩ. l. ij. in fi. ff. de iudi. bene poterit exigere. ¶ Quarta pena dicit̃ iudicialis ⁊ hec [*]potest peti a quocũ facit ad hoc. c. fi. de dolo ⁊ cōtu. Vnde licite clericus agit ad extimationem iniurie sibi illate. ¶ Quinta pena est arbitralis ⁊ hec pe[*]titur ab eo  non seruat arbitriũ. c. dilecti de arbi. ⁊ hec pōt peti a quocũ vt ĩ d. c. dilecti ⁊ ibi gl. ẜm tñ Ho. de etate nō dʒ peti nisi tuʒ est interesse partis. ¶ Sexta pena r ↄuẽtionalis quā par[*]tes extra iudiciũ inter se imponũt ⁊ peti pōt tũ interest. l. predia ff. de ac. ẽp. ⁊ vendi. ẜm Host. ⁊ do. Ant. in. d. c. dilecti. Sed ẜm Jnn. in. c. suā. de pe. ⁊ Pau. in. di. c. dilecti. potest etiā peti si excedat interesse nisi sit in fraudẽ posita sʒ nō credo a clericis vel religiosis secus a laĩ cis ⁊ presumit̃ in fraudẽ vsurarũ posita qñ simpliciter est posita suꝑ ꝓmissione titatis vt. ĩ. l. cũ alegas. C. de vsu. ⁊ ibiꝑ doc. ⁊ ĩ. l. iulianꝰ. §. idẽ papinianꝰ. ff. de act. ẽp. ⁊ vẽ. ⁊ bar. ĩ. l. rogasti. §. j. ff. si cer. pe. ⁊ canoniste. in. d. c. dilecti. Secꝰ esset si apponeret̃ super facto vt in. d. iuribꝰ. Similiter nō presumeret̃ in fraudẽ qñ promittit̃ titas ⁊ postea factũ ⁊ vt pe. ẜm. d. Ant. in. d. c. dilecti. ⁊ alleg. Butri. in. d. l. cũ allegas ⁊ Bar. in. d §. j. ⁊ eā sequor nisi cōtrahens esset vsurariꝰ. uis Jo. au. in. iij. addi. ad Spe. teneat ꝙ p̃sumit̃ in fraudẽ ⁊ alle. Dy. in. d. l. cũ seruꝰ. ff. de ↄdi. ⁊ demō. ⁊ vt intelligas pono ti bi exẽplũ ꝓmitto tibi soluere cẽtũ ⁊ nisi dedero dabo tibi. x. ꝓ pena sicp̃sumit̃ in fraudẽ  suꝑ titate. Aliud exẽplũ pro mitto tibi facere domũ portare ligna et nisi fecero soluā penā sic non p̃sumit̃ in fraudẽ  est suꝑ facto. Aliud exẽplũ ꝓmitto tibi centũ in tali termino ⁊ ꝓmit to venire ad iudicẽ ⁊ recipere p̃ceptũ de soluẽdo vel dādo pignora ⁊ si nō fecero ꝓmitto tibi loluere peuā sic nō p̃sumitur  licet sit primo quantitas. tamen post est factum. Et vltimo pena. ¶ Vtrum ille qui ex impotẽtia nō facit [*]ad ꝙ obligatur sub pena euadat. Rñ. ꝙ si lomur de pena iuris vel statutoꝝ sic est clarũ ꝙ nō incurrit̃. Jdẽ dic de sentẽ tia iudicis generaliter imponẽtis penā puta excōicatiōis ẜm Fede. ↄsil. xciij. et sequitur pa. in. c. P. ⁊ G. de offi. dele.  verba gñalia debẽt ĩtelligi cinili modo arg. l. si cui. ff. de serui ⁊ in. l. raptũ ⁊ in. l. ꝙ dicimus. ff. de sol. Si aũt specialiter imponit penaʒ puta nisi cōpareas tali die excōico te tũc ẜm pa. in. c. cũ suꝑ cau sa de testi. cog. si ex snĩa aperte cōstat ꝙ iudex voluerit eũ ligare siue posset vel non sic cũ snĩa sit nulla cũ ↄtineat intollerabilẽ errorẽ nō ligat si apparet ꝙ nō voluit ligare impotẽtẽ: puta quia dicit si contẽpseris vel si distuleris cōꝑere ⁊ c. quia nō potẽs nec cōtẽnit nec differt vt dicit glo. ĩ. c.  sit de elec. lib. vj. Sivero nō potest perpẽdi mens iudicis sic quo ad deũ nō ligat sʒ quo ad ecclesiā ⁊ nos sic: ⁊ sic intellige gl. in. d. c. vnico. iiij. qō. v. ⁊ in. d. c. cum suꝑ eā sed tamẽ probato impedimẽto nulla indiget absolutione ẜm bo. ⁊ spe. placet etiā ẜm Pa. in. d. ca. cum super causa si esset snĩa pape  de bemus p̃sumere ꝙ noluerit eum ligare argu. c. vt nostrum vt ecclesiastica bene ficia ⁊ sic nō esset irregularis lʒ celebras set quod bene no. si auteʒ loquamur de alijs penis sic certũ est ꝙ in foro anime peti nō possunt ẜm Sco. in. iiij. disti. xv. q. ij. nisi tum interesse importat. facit ca. significante de pigno. ⁊. d. ca. ij. de cō sti. ⁊. c. ex literis de in integ. resti. ⁊ ad. l. incẽdium. C. si cer. pe. que vel incẽdium non liberet quando titas est in obligatiōe quia cum obligatio sit in genere vt. ff. ad. l. falc. l. in ratione. §. diligẽter to tuʒ genus perire non potest Rñ. ꝙ quā do consistit in genere obligatio verum ꝙ obligatio ex impotẽtia non extingui tur licet liberet a pena. propterea dicit ang. in. l. rescriptum in princ. ff. de pac. ꝙ etiam si teneamus ꝙ fiscus habet ta citaʒ hypothecā in maleficijs cōtra de linquentẽ non tamẽ prefert̃ in creditoribus imo creditores preferunt̃ ei. alle gat tex. cum sua gl. in. l. vnica. C. de pet. fisca. Ratio  talis tractat de lucro captādo ⁊ creditores de dāno vitando fa cit. l. fi. §. licẽtia. C. de iuredeli. ⁊. l. vnica. C. de impo. luc. descrip. ⁊. l. fi. C. de codi. ꝙ no. bene exigentibꝰ penā vitra interesse suũ ab illis qui sunt non soluendo  tenetur restituere eam creditoribus. ¶ Quid si obligatus sub certa pena ad [*]aliquid faciendum vel dañ. pro parte impleuit et pro parte non ex culpa sua. Rñ. Panor. in. c. suam. de penis quod si obligatio est diuidua nō committit penam nisi pro parte non soluta. Si vero est indiuidua sic soluet totam penam etiam de iure canonico. Et quando dicatur obligatio diuidua est quādo solu tio partis per se valet quo ad partẽ tan tum quantum totum ad se totum. Jndi uidua vero dicitur quando nōvalet illa pars per se. Exẽplum promissi tibi scribere bibliam ⁊ decretum sic: si scripsi so lũ bibliam nō soluā penā in totum.  obligatio est diuidua  biblia per se valet ẜm totũ suum secꝰ si promisissem scribere bibliā et scripsi quatuor quinternos certe nō valet pro biblia ⁊ ideo obligatio erit indiuidua  ad nihil ꝑ se valere possunt sine alijs. de hoc plene no. in. l. stipulatiōes non diuiduntur. ff. de verb. ob. ⁊ in. d. c. suam vbi addit glo. hec vera quo ad penam que cō mittitur in non dando vel non faciendo secus qñ quis dʒ recipere puta lega tumvel hereditatem si sic fecerit vel sol uerit  nisi totum faciat non habebit vt. l. meuius ⁊. l. cum fundus. ff. de cōdi tio. ⁊ demon. de quo vide plene in. l. si seruus. ff. si quis cautio. [*]¶ Vtrũ statuta sint licita que solũ imponũt pecuniariā penā prohomicidio adulterio ⁊ hmōi. Rñ. Host. ⁊ sequitur pa. ĩ. c. ij. de deli. pue. ꝙ nō:  homines exponũturvenales ad delinqueñ. quia multi bene timẽt cruciatus qui non ti ment penam pecuniariam vt habeant suũ intẽtũ. ar. l. in seruoꝝ ⁊ ĩ. l. aut fctā. ff. de pe. ⁊ in aut̃. de māda. prin. §. opʒ. ¶ Vtrũ promittens sub certa pena ha[*]bere ratum cōmittat penā cōtraneniẽs de facto. Rñ. ẜm Bar. in. l. id q pauperibus. C. de epis. ⁊ cle. ꝙ nō. Secꝰ si promisisset habere ratũ ⁊ firmũ  ratũ refert̃ ad ius ⁊ firmũ ad factũ. vt in gl. d. l. ¶ Vtrũ tempus prefixum in odium ne [*]gligentis currat ignoranti vel legitime impedito. Rñ. ẜm Pa. in. c.  diuersitatẽ de cōces. prebẽ. ꝙ nō. Secꝰ qñ prefigit̃ in odium negligentissed in alterius fa uoreʒ vt patet in. l. genero. ff. de his qui no. infa. vbi tempus anni currit mulieri ignoranti mortẽ mariti. ⁊ vide gl. in. c. statutum. de prebẽ. li. vj. ⁊ no. Specu. de edic. instru. vbi dicit ꝙ licet executor testamẽti nō potuerit exequi. j. annũ nihi lo minus executio denoluitur ad episco pũ. ar. l. nulli. C. de epi. ⁊ cle. ⁊. c. nos qui dem. de testa. ratio quia est in fauorem defuncti non in odium executoris. ¶ Vtrũ iudex possit augere vel minue[*]re penā legis vel statutorũ. Rñ. ẜʒ host. in. c. in archiepiscopatu de rapto. q si ꝓcedit extraordinarie sic potest. l. quid ergo. ff. de his qui no. infa. Si vero procedit ordinarie sic non pōt index delegatus vt no. in. c. de causis. de offi. dele. Judex vero ordinarius pōt ex causa mi tigare vt no. Bar. in. d. l. quid ergo. ⁊ sequitur Pa. in. c. ij. de emp. ⁊ ven. facit. c. atsi clerici de iudi. Berñ. vero in. d. c. de causis. ⁊ de accusatio. in. c. super his dicit hoc verũ qñ pōt dispẽsare super crimine nō pōt minuere etiā ex causa. No ta tamẽ ꝙ qñ quis pluribꝰ legibus pro eodem delicto diuersis penis potest pu niri si ab aliquo iudice imponitur ei mi nor nō poterit aliquo mō puniri alia pe navt in. l. qui de crimine. C. de accu. ⁊ ibi Ang. ⁊ Sali. in. d. l. qui de crimine. vnde tenet Tho. xxij. q. lxvij. ꝙ si dimittit penam in casu quo nō potest tenetur ad re stitutionẽ cōmunicati. vel accusatori si intererat eiꝰ vt puniret̃. Siꝟo auxit tene tur reo cũ quo cōcor. Hosti. ⁊ Ray. ¶ Vtrũ exigẽtes penā maiorẽ  sit dā[*]num illatũ excuset̃. Rñ. ẜm Rodoff. ꝙ si scm consuetudinẽ legitimā et iudiciũ regis exigũt excusantur etiam persone ecclesiastice quādo subest causa et ordo iuris seruatur nec est corrupta intentio vt scilicet hoc faciant propter auaritiā sed ꝓpter iustitiam tutius tamen esset pauperibus erogare illud plus. ¶ Vtrũ pena apposita suꝑcōtractu nul [*]lo vel qui nō tenuit vel ipso iure vel per sentẽtiam iudicis reuocatus est sit soluenda. Rñ. Jnno. in. c. ij. de preca. ꝙ non quia vbi principale non tenet nec accessoriũ. c. inter dilectos. §. ceterũ de fi. instru. c. si diligenti. de foro cōpe. ca. querelam ne prela. vices suas. ¶ Cui debet applicari pena. Rñ. ꝙ pe[*]na iuris ⁊ statuti regulariter applicat̃ fisco qñ introducitaccusationẽ. l. mulctarum. C. de mō mulc. Sed qñ introducit actionẽ applicat̃ patri. l. iij. ff. de sepnl. vio. Similiter qñ loquitur simpliciter videtur introducere actionem. argu. di. l. iij. De alijs aũt penis tenet Goffr. ꝙ si cōtingit dānũ vel iniuria alicuiꝰ illi ap plicabit̃ de pe. c. ij. Si vero nō respiciat dānum alteriꝰ sic applicabitur vel parti si est cōuentionalis vel iudicivel fisco ẜm ꝙ de ea est statutum. ¶ Vtrũ pena imposita ꝓpter crimẽ sim [*]pliciter sine prefinitione tẽporis sit per petua. Rñ. Pa. in. c. ex literis. de cōsti. ꝙ pena imposita ꝓpter crimen sine cause cognitione pnta ꝓpter interlocutoriaʒ iudicis intelligit̃ tꝑalis ⁊ durat solũ du rāte eius officio vt puta interdicit offm̃ vel exercitiũ alicui tex. no. ẜm communẽ intellectũ in. l. fi. ff. de pe. Jdem no. Jnn. in. c. ꝙ trāslationẽ. de offi. dele. q limita in pena successiua  momentanea pena est perpetua puta mulctauit in pecunia aut in corpore: ⁊ hmōi. facit. i. illi citas in fi. ff. de of. presi. Si vero fuit im posita cũ cause cognitione ⁊ delictũ me rebatur vt esset ꝑpetua sic erit ꝑpetua. Secus si delictum nō merebatur penaʒ ꝑpetuā. ar. optimũ ĩ. l. si p̃ses. ff. de pe. ⁊ fuit dictũ Odof. ꝙ sequuntur cōmuniter docto. in. d. c. ex literis. Jn dubio vero intelligitur temporalis. ¶ Vtrũ pena extendat̃ extra territoriũ [*]ipsam imponẽtis. Rñ. Pa. in. c. postulasti. de fo. cōpe. ꝙ aut respicit ꝑsonā aut bona. Si personā ⁊ sic tripliciter aut pri mo diminuẽdo eius statutũ sicut infamia excōicatio interdictum ⁊ hmōi ⁊ sic cum sint affectiue persone porrigũt effectum suũ extra territoriũ etiā  sequun tur eũ sicut lepra leprosum. l. ex ea. ff. de postu. propter q dicit Bar. in. l. quivlti mo. ff. de pe. ꝙ semel cōdẽnatus ad mortem uis ei fugiat nihilominus remanet seruus pene vbicun fuerit ⁊ ideo non poterit facere testamentũ nec contrahere et similia. facit. d. l. qui vltimo. ⁊ in aut̃. sed hodie. C. de do. inter vi. ⁊ vxo. Aut. ij. interdicendo certũ locũ puta ne vadat ad talẽ locum vel vt moret̃ in tali soco. ⁊ sic nō porrigit̃ extra territorium nisi per quandā consequentiā puta  detentus in loco habitationis videtur interdictus etiā ei locus originis uis sit extra territoriũ. de quo dic vt in. l. relegatorũ. §. j. ⁊ §. interdicere. ff. de interdi. per quā. l. dicit Bar. ꝙ non pōt ciuitas imponere suo ciui vt moret̃ in tali loco nō subdito. nec etiam pōt interdicere ne vadat ad talẽ locũ nō subditum statuenti ⁊ hoc qñ fit in penā illius cōtra quẽ fertur sentẽtia. Secus si sit statu tũ ne subditivadāt ad talẽ locũ nō subdituʒ propter cōmoditatẽ ciuitatis vel in odiũ eorũ ad quos iret vim facit. l. fi. ff. de decre. ab or. fa. aut. iij. interdicẽdo certā artẽ puta ꝙ nō exerceat talẽ ar tẽ. ⁊ sic nō porrigit̃ extra territoriũ vt est bonꝰ iex. in. d. l. ex ea per quā dicit Bar. in. l. cũctos populos. C. de sum. tri. ꝙ sta tutũ cōtinẽs prohibitionẽ odiosam nō porrigit̃ in dubio extra territoriũ statuẽtis. Et ideo dicit q filia que ex statuto non succedit cũ tale statutũ sit odiosum l. maximũ vitium. C. de li. prete. ꝙ nihilominus pōt succedere in bonis alibi fi xis:  non porrigitur dictũ statutũ extra territortum statuentis. Et similiter puto ꝙ sententia priuans aliquem benefi cijs suis in dubio intelligitur de benefi cijs que habet in territorio disponẽtis. aut respicit bona puta  publicat ea ⁊ tũc si fit de iure cōmuni sic porrigit̃ ad bona fixa extra territoriũ. ⁊ remanẽt ibi tam vacātia. sed occupātur per iudicẽ territorij. ar. l. a diuo pio §. j. ff. de regu. iur. ⁊. l. cũ vnus. ff. de bo. aut̃. iu. pos. Si vero sit de iure speciali seu munici pali. tũc dic vt no. Bar. in. d. l. cũctos po pulos. ⁊ ꝙ no. Jo. an. in. c. cum secundũ. de here. lib. vj. vbi concluditur ꝙ pena non extenditur extra territorium. ¶ Vtrum quis possit puniri in loco do [*]micilij de delicto alibi cōmisso. Rñ. Pa. in. c. licet. de fo. cōpe. q sic nisi requiratur remissio per iudicem delicti quā debet facere si delictum est atrox. alias nō si non vult. ¶ Vtrum mandans delictũ fieri in alio [*]loco debeat puniri vbi mandauit. vel vbi cōmissum est. Rñ. Pa. in. d. c. licet ꝙ cōis conclusio Bar. ⁊ aliorũ est in. l. si vt proponitur. ff. de fideius. q vbi delictũ factum est  ibi destinatus est effectus delicti. facit cle. pastoralis. de re. iu. Jdẽ dicas in teste falso qui debet puniri per iudicem ad quem eius attestatio trans mittitur. ⁊ sciebat illuc debere transmit ti. Potest tamen puniri in loco vbi deliquit. ⁊ locus erit preuẽtioni si ambo iu dices cōcurrant sicut de illo qui de loco exẽ pto mittẽs sagittaʒ. vulnerauit aliũ in loco non exẽpto vt in. c. j. de presump. ⁊ quod ibi not. Sic similiter ille qui deliquit in cōsinibus  verũ est dicere in cuiuslibet territorio deliquisse. arg. l. arbor. ff. communi diui. Secus si ignorabat illuc attestatione transmitti  tũc debet puniri vbi deliquit. vbi agit de pena falsi. facit. l. exigere doteʒ. ff. de iu. vbi attendit̃ locus ad quem destinatur effectus matrimonij. Jdẽ dic de notario qui facit falsum instrumentum. ¶ Quid de officialibꝰ deputatis  non [*]accusant quos ĩueniũt de nocte ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ peccāt mortaliter si se obligauerũt ad accusañ. vel pacto vel iuramẽto. siꝟo se nō obligauerũt nō peccāt nō accusando. nisi faciāt in fauẽdo malis cōmittẽdis. Et si quid acceperũt ꝓ nō ac cusando tenẽtur illud restituere vel fisco vel illi cui pena erat applicanda. et vltra etiā vs ad complemẽtum pene exacte si accusassent ẜm doctrinaʒ tho. xxij. q. lxvij. ⁊ patet. s̃. §. xviij. fallit hoc in criminalibus. vbi esset infligẽda pe na corporalis.  si desisterent ex compassione etiam si aliquid acciperent ꝓ non accusando licet turpiter acciperẽt non tamen tenerentur illud restituere de necessitate. Penitentia est virtus qua cōmissa mala cum emendatio nis proposito plangimus ⁊ odimus. et plāgẽda vlterius cōmittere nolumꝰ ma gister in. iiij. sen. di. xiiij. ⁊ est vnũ de sacramentis noue legis quo bene disposi tis semꝑ peccata remittuntur. de sum. tri. c. j. §. sacramentum. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ penitẽtia nō potest iniũgi a nō ꝓprio parochiali etiā ꝓ delicto in eius parochia commis so ꝑ glo. sing. vj. q. j. c. j. ẜm Roma. sing. suis. in ver. pnĩa. versi. ratione delicti. ¶ Penitẽtia. v. modis dicitur. prima r [*]solemnis que imponitur ẜm illum modum. de quo in. c. capite. l. di. quā omitto cum hodie non sit in vsu. ¶ Sca r publica que fit in faciem ec[*]clesie ⁊ publice. ⁊ differt a solẽni. Tũ in modo.  in ista nō seruatur ille modus de quo ĩ. d. c. ĩ capite. Tũ etiā  ista pōt imponi a simplici ↄfessore. ẜm Guil. du ran. Gof. ⁊ Host. ar. c. penitentes. l. di. et xxx. di. si quis p̃sbyter. de pe. ⁊ re. quesitũ Nec ob. c. accedẽtibꝰ. de exces. prela. vbi reprehẽdit abbates qui publicam pnĩam imponebāt.  ibi accipitur publica ꝓ solẽni que solũ imponit̃ ab ep̃o ⁊ hoc veꝝ: nisi aliud habebat cōsuetudo. Jtẽ ⁊. iij. differt quia ista publica ge neratur. solemnis vero non potest. ¶ Sʒ quero qñ dʒ imponi pnĩa solem[*]nis vel publica. Rñ. Pa. in. c. quesitum de pe. ⁊ re. ꝙ pro delicto graui ⁊ scādali santi totā vrbem deberet imponi laico solẽnis. d. c. in capite. Si vero est graue ⁊ publicũ sed non scandalosum. tũc im ponet̃ pnĩa publica sʒ nō solẽnis. vtno. in. c. fi. xxvj. q. vj. iuncto. ca. j. de pe. ⁊ re. Si autem sit graue sed occultũ ⁊ etiam aliquibus notũ tũc nec solẽnis nec publica dʒ imponi. Et ideo reprobat ↄsue tudinem illoꝝ  mulieribus pro extinctione pueroꝝ quos penes sʒ habebāt in lecto imponũt publicā pnĩaʒ. ⁊ vide eum in. d. c. j. ⁊ in. c. statuimus. de male. ⁊ in. c. fi. de his qui pro. fi. occi. ¶ Quibꝰ pōt imponi solẽnis pnĩa. Rñ. [*]ꝙ nec clericis nec religiosis. nec etiam laicis ĩsignibꝰ debet imponi. ar. d. c. in capite. Et hoc verũ. nisi clericus sit depositus. l. di. confirmandum. ¶ Quis est effectus pnĩe solẽnis. Rñ. ꝙ [*]laicus post eā nō pōt ad ordines ꝓmoueri. l. di. illud nec clericus ad suꝑiores vt r ibidẽ. pōt tamẽ ep̃s dispensare in ordinibus minoribus. nō autem ad sa cros. l. di. placuit. Jtem nō debet matri monium cōtrahere pur si contrahit tʒ. Juuenis tñ nō prohibetur contrahere. Jtem nec malitiam assumere. xxxiij. q. ij. §. de penitentibus. ⁊. c. antiqui cũ alijs ca. Jtem nec laicalem habitum deferre l. dist. c. vlt. Jtem debet viuere ẜm regulam ecclesiasticā. de pe. di. v. contrariuʒ ⁊. c. se. Jtem conueniẽdus est sub ecclesiastico iudice. ij. q. j. aliud de pe. dist. j. aliud. Jtem fit infamis rōne pnĩe sʒ rōne criminis publicati q verũ ĩtellige qñ per snĩam iudicis imponit̃. Secꝰ si ex deuotione quis publicā pnĩam facit scm Hosti. de officio. archipre. c. ij. ¶ Tertia pnĩa r priuata. ⁊ dicit sco. in [*]iiij. di. xiiij. q. j. circa fi. q. ꝙ de vi vocabu li penitere ideʒ est ꝙ penam tenere hec autem nō tm̃ importat passionem pene vt in hereti. sed etiam actionẽ volentes respectu pene. Vñ pnĩa actualis est pu nitio volũtaria vel volũtas punitiōis. ⁊ in hac est ↄsiderare. Primo velle pctm̃ punire seu vindicare. Sco se peccasse nolle siue pctm̃ detestari. Tertio punitionẽ iā inflictam velle libere acceptare. Quarto penā inflictam patiẽter ferre. Jn quolibet hoꝝ actuum saluat̃ pro prietas vocabuli huius penitere et in ipsis ꝓprie cōsistit eius significatum. ¶ De bꝰ peccatis dʒ hō penitere. Rñ. [*]ẜm cōiter theologos ꝙ de oĩbus peccatis mortalibꝰ actuałr cōmissis siue ante baptismũ siue post. De venialibꝰ ꝟo lʒ sit expediẽs nō tñ est necessaria ad sa lutẽ in hoc mũdo. nisi in duobꝰ casibꝰ. Primo rōne dubij vtrũ. s. mortale vł ve niale ne periculo se exponat. Scorōne periculi quādo hʒ aliquā affectionẽ ve nialem quam nisi reprimat dubitat ne trahat eum ad mortale. ẜm. s. Bo. i. iiij. di. xvj. q. ij. ar. ij. ¶ Vtrũ requirat̃ singulariter de quoli[*]bet. Rñ. ꝙ sic de cognitis. s. cum de illis spāliter cogitat ⁊ tenet̃ spāliter de qͦlibet cogitare vt peniteāt si adsit opportunitas ꝓportiōata fragilitati hũane. ałr nō remittunt̃ de lege cōi. De ĩcogni tis ꝟo si ignorātia ẽ inuincibilis. vel ex cusabilis non tenetur nisi in gñali penitere. si ꝟo est crassa vel ĩexcusabilis. sic tenet̃ in speciali penitere  tenet̃ da re operam vt ea cognoscat et peniteat. hoc ex Ric. in. iiij. xvj. ar. iiij. q. ij. ¶ Vtrum possit agi pnĩa de vno pecca[*]to mortali sine alio. Rñ. ꝙ nō  aut deꝰ totuʒ remittit. aut nihil. ⁊ iō oportet ꝙ peniteat de oĩbꝰ. tex. est ĩ. §. item de pe. di. iij. cōcor. ri. ĩ. iiij. di. xv. ar. j. q. vj. distĩguo tñ sic  aut loquimur de pnĩa ꝓut ꝑ eam remittitur culpa ⁊ reconciliat̃ ho mo deo ⁊ sic cum radix satisfactiōis sit vna. s. charitas q̃ secum nō cōpatit̃ peccatũ mortale. Jō est verũ ꝙ nō pōt fieri nisi de oĩbꝰ fiat. At loquimur de penitẽ tia ꝓut directe respicit satisfactionẽ tẽporalis pene debite ꝓ peccatis iam dimissis quo ad culpam. ⁊ sic bene potest fieri de vno peccato sine alio. ¶ Que sunt partes pnĩe. Rñ. tres con[*]tritio. confessio. ⁊ satisfactio. ¶ Quarta r pnt̃a. s. illa que a sacerdo[*]te ꝓ peccatis confessis imponit̃. de ista vide. s̃. confessio. vj. ⁊. j. Satisfactio. ¶ Quĩta pnĩa r illa de q̃ r ꝙ regulari [*]ter ꝓ quolibet pctō mortali dʒ ĩponi septẽnis. xxxiij. q. ij. hoc ipsum. ⁊ quō debeat ĩtelligi. pa. declarat in. c. accepisti. de spon. duorum. ꝙ debet in isto tempo re semel bis vel ter ieiunare i hebdoma da ẜm discretionem ⁊ iudicium sacerdotis. ⁊ facit quod not. in. d. ca. hoc ipsum. Et sic intellige omnia iura que pe nitentiā imponũt ꝑ numerũ dierũ seu annorum non specificando modũ in. c. accusasti. de accus. vr̃ velle idem Pa. ꝙ cũ ferie solẽnes sint. ij. iiij. ⁊. vj. vt ĩ. c. płr xj. q. iij. ꝙ facerdos debʒ ĩponere. vt his diebꝰ singuł hebdomadis ieiunet. ⁊ sic satisfactũ est. ⁊ hoc verum nisi ex causa aliud disposuerit sacerdos. vt in. c. deꝰ . de pe. ⁊ re. ⁊ ĩ. c. quẽ penitet. de pe. di. ij. Vnde cuʒ hodie sint arbitrarie dicit Host. ꝙ debet sacerdos in pnĩa ĩponen da attẽdere d expediat ad salutẽ peccatori etiam solũ imponẽdo vnũ pr̃ nr̃. facit. c. alligant. xxvj. q. vij. sequit̃ Pa. in d. c. deꝰ qui. vbi bonus tex. ⁊ de hoc vide confessio. vj. ¶ Vtrum sacerdos possit dispensare in [*]pena debita eā dimittendo. Rñ. pa. in c. sicut dignuʒ. de homi. ꝙ sic vt est pulcher tex. de pe. di. j. quẽ penitet. Et ideo bonum est vt sacerdos ĩ im positiōe penitẽtie dispẽset cum confitẽte circa resi duũ pene si maior esset ĩponenda. vide ad hoc. s̃. indulgẽtia. §. v. ¶ Vtꝝ penitẽtia facta in peccato mor[*]tali sit valida an sit iterāda. Rñ. ꝙ fuit diuersa opi. Rica. in quol. j. q. x. tenet ꝙ satisfacit p̃cepto ↄfessoris. nec tenet̃ rei terare. sed non satisfacit pene debite in purgatorio. alij distingunt ꝙ pnĩe ex bꝰ manet alis effectꝰ post satisfactio nis actũ nō sunt iterande. sicut est ieiu niũ eleemosyna. ⁊ hmōi. alie aũt q̃ nō re linquunt aliquẽ effectũ opʒ iterare vt sunt or̃ones ⁊ hmōi. Sco. ꝟo. in. iiij. di. xv. q. j. circa fi. q. dicit ꝙ qui vere semel penitet. ⁊ recipit pnĩam cōdignam impositam sibi ab ecclesia claue. non errā te tũcũ postea recidiuet nō tenebit̃ in illis peccatis pro bꝰ illā pnĩam recipit. nisi ad illā pnĩam sibi impositā ⁊ si illā implet in charitate nō tantũ soluit penam sed meret̃ gratiā. Si aũt im pleat exrra charitatẽ volũtate. soluit pe nā sʒ nō meret̃ gratiā. Si ꝟo illa pena ab eo exigat̃ extra charitatẽ pena deʒ soluit̃ lʒ ip̃e nō soluat prima dẽ est satisfactio simpliciter.  placās ⁊ recōciliās. sca ẽ satisfactio.  volũtaria redditio sʒ nō simpłr.  nec placās nec recōcilians. Tertia est satisfactio vltra ꝙ nō exigit̃ vlterior pena. Ex quo concludit ꝙ nō est necesse talẽ pnĩam iterare sʒ solũ de pctō postea cōmisso ponit exẽ plũ de eo  cōmisit crimẽ ꝓ quo precise meret̃ manꝰ abscisionẽ. vnde isti inuito abscindat̃ manꝰ satispatit̃ ⁊ satisfit regi sufficienter. nec ẜm iustitiaʒ coget̃ ad vlteriorẽ penā uis non recipiat in gratiā ⁊ amicitiam sit multo magis vbi s sibi eā infligit. Vnde si talis ꝓpter nouũ mortale postea cōmissuʒ dānaret̃ ante totam pnĩam impleuisset nō pu niret̃ eternaliter. sʒ solũ pena corrñden te illi pnĩe q̃ nō fuit hic expleta ⁊ tꝑaliter.  ex quo ꝑ iustitiā punitiuam imposita est semel pena tꝑalis hic ꝓ peccato de quo vere penituit nun ei debetur nisi pena tꝑalis. ⁊ illa soluta nul la debet̃ alia pro illis peccatis. sed tan tum pro alijs. Pa. vero. in. c. ꝙ quidem de pe. ⁊ re. ⁊ Archĩ. de pe. di. iij §. vlti. te nent ꝙ non valet sed est iteranda simpliciter. Sed ego teneo cũ Sco. cuius opi. videt̃ aperte tenere gl. singu. in. d. c. ꝙ quidā vbi dicit ꝙ lʒ nō valeat tale quo ad vitā eternā. tñ valet ei  sentiet tructũ eius cuʒ de alio crimine pnĩam egerit. de pe. di. iij. §. vlt. vbi etiā glo. tʒ ꝙ nō tenet̃ talẽ pnĩam rei terare. ⁊ has gl. cōiter sequunt̃ doc. ⁊ cũ eis trāseũt. lʒ arch. dicat cōiter tenere ↄ̃rium ⁊ male. ¶ Vtrũ pnĩa in articulo mortis dilata [*]valeat. Rñ. ẜm oẽs ꝙ sic ꝑ dicta Eʒech. xvij. Jn quacũ hora conuersus fuerit peccator. ⁊ c. Sʒ hora mortis cadit sub illo signo quacun ergo ⁊ c. sʒ aduerte ꝙ est valde periculosum vs ad illud tp̃s expectare. Et ꝓpterea dicit aug. de pe. di. vij. in. c. nullus. quem sero penitet opʒ non solum deũ timere iudicem. sed iustũ diligere. nō tantum penā timeat sed auxietur pro gloria. debet enim de crimine dolere ⁊ de omni eius predicta varietate. hec ille. Sed cũ hec cōiter nō ad sint penitẽti in extremis: tñ  princi paliter vt plurimũ conuertuntur tales timore mortis ⁊ inferni: patet quia nisi mors imineret non cōuerterent̃. ⁊ ideo deficit primum necessarium. s. ꝙ nō cōuertit̃.  diligit deum iustum. Jteʒ nec cōuertit̃ principałr ꝓpter gloriā. sed ꝓpter penā euitādā. patet si de pena nō timeret ꝑseueraret in malis vt prius. Jtẽ cōiter deficit tertiũ.  cũ sit quasi ex tra se ex ĩfirmitate nō pōt dolere de singulis peccatis. sicut tenet̃ nec cōsiteri. Et ideo credo verissimuʒ dictũ hiere. ĩ trāsitu. vix ĩquit de centum milia hoĩm quorum mala fuit vita. ĩ morte diuinā indulgẽtiā obtinebit vnus. hec ille. de materia penitentie vide. s̃. cōfessio. vj. Percussio duplex est. s. tꝑalis que fit malo ⁊ inutili sermone cũ. s. ĩdiscretꝰ p̃latꝰ inutili sermone ꝑcutit corda infirmoꝝ. ⁊ hec semꝑ de se est mala ⁊ pctm̃ mortale. nisi aliq̃ circũ stātia excuset̃. vt. xlv. d. c. vlt. Alia est ꝑcussio corꝑalis q̃ fit corporali manu vel flagello. vel simili ꝟberando ⁊ hec si fit ex malicia vel odio ẽ pctm̃ mortale. nisi esset ĩ modico ⁊ leui. pʒ hoc. ĩ. c. j. xlv. di. iuncto. c. ep̃m ibidem. et in. c. j. de clerico percussore.  si est clericus debet deponi. ꝙ nō fieret nisi esset mortale peccatũ. Si ꝟo fiat ex charitate et cā correctiōis ⁊ moderate sic licita est ⁊ meritoria in omnibꝰ potestatem habentibꝰ in subditos suos. xlv. dist. cum beatus. ita tñ ꝙ matrẽ pietas. ⁊ patrem vero disciplina subditis prelatuʒ exhibet vt. xlv. disciplina. ¶ Vtrũ clerici possint verber ari. Rñ. ꝙ [*]ep̃s neminem debet verberare proprijs manibus. lxxxvj. di. non liceat. Alij vero prelati possunt clericos in minoribꝰ ordinibus ꝓ leuibus etiam culpis ver berare. xlv. di. §. salomon dũmodo fiat per eum ad quem pertinet de sen. exc. c. cũ volũtate. §. vltimo. Jn sacris ꝟo existẽtes verberari non debent nisi in ma toribuscriminibꝰ. xxxv. d. c. ante omnia ⁊. d. c. cũ beatus alioquin essent excōica ti. ar. a cōtrario sensu in. d. c. cũ volunta te. in. §. si  vero ⁊ de hoc. s̃. excōicatio. v. casu. j. ⁊ qũo possunt hoc per alios cleri cos facere nō per laicos ⁊ ibi ponuntur multi casus in quibus potest percuti si ne excommunicatione. ¶ Vtrũ religiosi similiter possunt verbe[*]rari. Rñ. ꝙ sic a suis prelatis etiam pro leuibus culpis. c. reprehensibilis de ap pel. ⁊ de accu. c. qualiter ⁊ quando in fi. Similiter possunt per alios regulares vel clericos seculares non per laicos ni si quando sunt incorrigibiles vt. s̃. ĩ. d. casu primo. Peregrinus r ꝓprĩe qui cā deuotiōis alienas visitare vadit eccłias vł sāctas reliquias. vt not. in. c. si s romipetas. xxiiij. q. iij. Et tales sunt sub ꝓtectiōe ecclesie. de treu. ⁊ pac. c. innouamꝰ. Et  tales rebꝰ suis spoliat dʒ excōicari. vt in. d. c. si s romipetas ⁊ duobꝰ. c. se. hodie ꝟo ꝑ ꝓcessuʒ curie sunt excōicati ip̃o facto ⁊ a papa solũ absoluunt̃ qui romipetas spoliāt. Jtẽ no. ꝙ accedẽtes ad sedẽ apłicā inte rim cũ rebꝰ suis sub apłica ꝓtectiōe cō sistũt extra de peregrinis. c. vnico. Vnde istud est vltimũ refugiũ illoꝝ  granantur ab aliquo delegato vt arripiāt iter ad sedẽ apostolicaʒ  suspendunt eius iurisditionem vt in. d. c. vnico. De notatis. in hoc. §. ⁊ qui dicantur peregrini. no. in aut̃. vt diffe. iu. in ṗnc. ꝙ illi  sunt extra patriā suā. Jaco. de bel. in. l. ciues. in lect. noua. ⁊ ibi Bart. ad fi. C. de inco. lib. x. et nō possunt capi pro represalijs. Bar. in aut̃. oẽs. C. communia. de succes. ⁊ ibi Bal. col. ij. in ṗn. et Alex. post Bar. in. l. ij. §. legatis. ff. de iud. ⁊ possunt vbi conueniri Bart. in l. cum longi. col. ij. C. de lon. tempo. prescrip. ⁊ Ludo. in. l. ij. §. de illo ĩ addi. nouis. ff. de dam. infec. ¶ Quid fieñ. de rebus eorum si moriun [*]tur in via. Rñ. Host. ꝙ quicun animo retinendi accipit eas vel aliquid eorum mortaliter peccat quia sunt restituende heredibus eorum si possunt sci ri vel pauperibus errogande si ignorā tur vel si forte nō inuenit̃ qui eas deserat ad heredes nec sperat̃ in breui ĩueniri. Nec valet ẜm Hos. cōsuetudo vel sta tutũ in contrarium. ¶ Peregrinus clericus quis dicatur vi [*]de. s̃. ordo. iij. §. xvj. ¶ Qũo dʒ admitti. Rñ. ꝙ opʒ habeat [*]lr̃as comẽdaticias seu testimonialesvł pape vł sui ep̃i ⁊ sic pōt admitti si mō si gillũ ꝓprij ep̃i sit notũ ar. de p̃bẽ. cũ ẜʒ. ⁊ de cẽsi. sopite. Si ꝟo non sit notũ opʒ sit sigillũ. v. episc. de cle. ꝑe. c. j. Et si nul lũ p̃fatoꝝ eẽt notũ tũc vbi pōt p̃iudiciũ magnũ gñari nō credit̃ etiā si centũ ha beret ẜm Jnn. ĩ. c. tua e. ti. Sʒ vbi nullũ p̃iudiciũ pōt euenire puta vult celebra re ĩ secreto ex deuotiōe sic admittit̃ etiā si nullā faciat fidẽ ẜʒ Hosti. i. c. tue. e. ti. ¶ Quid si dicat se lr̃as amisisse. Rñ. si ꝓ [*]bat ꝑ duos testes amissionẽ ⁊ tenorem eaꝝ ⁊ ꝙ sine vicio fuerũt admittitur. de priuile. c. cũ olĩ. in fi. no. Ber. ĩ. c. j. eo. ti. ¶ Vtrũ recipiẽs ad ordines peregrinũ [*]sine licentia sui p̃lati incurrat aliquam penam dic vt. s̃. Jrregularitas. §. xxxij. Periculum vbi est ibi ⁊ lucrũ collocari debet. l. fin. §. sʒ cum in secundaʒ. C. de fur. ⁊. C. de cadu. tollen. l. vnica §. pro secundo. ff. de reg. iur. l. secundum naturam. Periurium ẜm Host. et Gof. dicit̃ quadruplex Prĩo mō falsa iuratio⁊ sic pōt esse tripliciter Pri mo  ẽ falsitas ex parte iurati sicut cũ quis iurat falsum quod credit esse veꝝ ⁊ si debita diligẽtia est adhibita nullũ est peccatũ. xxij. q. ij. homines. Si vero nō est adhibita oĩs sed tñ aliqua sic est pctm̃ veniale. Si ꝟo ꝓueniat ex ignorātia crassa vel supina iuris vł facti est peccatum mortale ẜm Ray. alle. xxij. q. v. qui periurat. ↄcor. Jo. an post tācre. ĩ c. tua nos. el. j. de iureiu. ⁊ Car. ĩ cle. j. de iureiu. itẽ excusat a pctō mortalt̃ ĩ ꝑiurio ꝓbabilis error ẜm Pan. ĩ. c. tua. nos el. ij. de iureiu. puta cũ s credẽs habere rationabilem causaʒ appellandi appellat lʒ priꝰ iurauerit nō appellare. ar. c. sacro. de sen. ex. ⁊. c. ntauallis. de iureĩu. Sco falsa iuratio est ex parte iu rātis tantũ vt cum quis iurat verũ cre dẽs esse falsum q iurat. Tertio ex par te vtrius. s. cũ quis iurat falsum sciẽs eẽ falsum. Et istis duobꝰ modis si fiat iocose ẽ peccatũ veniale ẜʒ Gof. xxij. q. ij. ꝙ ait ⁊. c. vl. ẜm ꝟo theologos ẽ pctm̃ mortale propter irreuerẽtiā dei posset tamen dici ꝙ mendaciũ iocosum nō sit proprie mẽdaciũvt in. d. c. q ait iō pos set teneri opi. Gof. ꝙ nō peccat mortali ter  nō proprie ꝑiurat. Sed opi. theo logoꝝ est tutior multo magis peccat si fiat furiose. xxij. q. ij. homines. Q tamẽ sic limitat. S. Bo. ⁊ Ri. ĩ. iij. d. xxxix. si  liberat de dicto cōfirmando ⁊ iuramen to per quod est cōfirmandũ. Secꝰ esset si deliberaret de dicto sʒ nō de iuramẽto  sic si peccat mortaliter lʒ sit venia le graue. Similiter est peccatũ veniale quando de neutro deliberat sed totum profert ex surreptiōe nisi quis delibera re posset ⁊ tamen contemneret: quia sic mortaliter peccaret etiā ex surreptione propter contemptũ. Datur etiam alia limitatio ẜʒ Pe. aureo. ea. d. Si iuramẽ tũ fit per ea ꝑ que homines consueuerũt iurare quando volunt veritatem in falibilẽ assumere in testimoninm dicti sui vltimatũ. Secus esset si assumeret̃ signũ q nō ẽ ad tale testĩoniũ ĩstitutũ ⁊ sine animo iurandi intellige quādo periurat per deum sicut communiter iuratur  sic non esset peccatum mortale ẜm eum quod no.  facit pro istis mulieribꝰ que iurant per meam fidem in veritate per istũ ignem ⁊ hmōivt nō peccent mortaliter cũ periurant.  nec iurare intendunt nec quibus iuratur accipiunt pro iuramento. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ periuriuʒ facit contristari donũ aut̃. cui relictũ ⁊ ibi bal. col. iiij. ꝟsi. no. ꝙ deꝰ. C.  iudic. vidu. ⁊ est mendaciũ iuramento firma tũ. Bal. in. l. fi. C. de reb. credi. ⁊ nō pōt remitti. vt per eundem Bald. in. autẽ. quod eis in fi. C. de nup. ⁊ habet solum deum vltorem. l. ij. ⁊ ibi glo. Bal. ⁊ Saly. ⁊ doc. C. de re. credi. ¶ Scomō dicit̃ ꝑiuriũ iuramẽti trās [*]gressio ⁊ si iuratio fuit suꝑ remalavt nō ire ad eccłiaʒ ⁊ similia sic peccauit mor taliter iurādo ⁊ tenet̃ de p̃cepto facere oppositũ. xxij. q. iiij. c. j. ij. iij. ⁊. iiij. Q li mito dere mala de peccato mortali secꝰ de veniali de qͦ dic. vt. s̃. iuramẽtũ. v. §. ij. si ꝟo fuit suꝑ re superarrogatiōis sic similiter peccauit mortaliter iurādo sʒ nō tenet̃ facere oppositũ  nō tenetur intrare religionẽ  iurauit nō ĩtrare nō tamẽ tenet̃ iuramẽtũ ẜuare hec Aureo. si aũt iuramentũ promissorium erat licitũ ⁊ obligatorium sic peccat mortaliter periuriando. s. non seruando quod iuramento ꝓromisit. fallit hec in. xxvij. casibus in quibus non obligat de bꝰ vide. s̃. iuramentum. v. ¶ Tertio mō dr̃ ꝑiuriũ indiscreta iura [*]tio. s. cũ s iurat sine iudicio discretionis cōsiderādo q iuret. ⁊ vtrũ sitverũ vel seruabile ⁊ sic ẜm Gofr. est peccatũ veniale. xxv. di. §. crimĩs in fi. ber. ꝟo in c. tua. de iureiu. dicit ꝙ si fiat cũ deliberatione sic est peccatũ mortale de iureiu. sicut ex literis. Si vero iocose ⁊ incau te. sic est pctm̃ veniale. xxv. di. §. alias ea demũ ⁊ cũ Ber. concor. S. Boñ. Ricar. ⁊ theologi. in. iiij. di. xxxix. ¶ Quarto modo dicit̃ periurium affir[*]matio dubitationis vt cũ quis illud de quo dubitat asserit cũ certitudine effica ci iuramẽto ↄfirmata ⁊ sic peccat morta liter ẜʒ Aureo. Secꝰ si assereret illud hu mano mō sicut pōt sciri in talibus sicut respondet ordinandus tũ permittit humana fragilitas  non esset mortale ẜm eundem aureo. ¶ Quid de illo qui iurat ꝑ verbũ credo [*]cũ tñ in veritate nō sic credat. Rñ. quod quo ad deũ periurꝰ est ⁊ peccat mortałr sed quo ad forũ cōtẽtiosum nō ẽt si ꝓba ret̃ postea cōtrariũ eiꝰ q iurauit. vt no. Pa. in. c. ex literis. de iureiu. ⁊ facit. c. cũ impositionibꝰ de iureiu. li. vj. Ratio  nemo pōt dare testimoniũ de conscientia alterius nisi ipse cuius est ⁊ deus. ¶ Vtrũ credẽs cōtrauenire iuramẽto  [*]tñ nō facit. exẽplum nō credebaʒ satisfactuʒ creditori cui iuraueram cũ tamẽ foret satisfactũ peccer mortaliter. Rñ. ꝙ sic ẜm not. per Pa. in. c. to de iureiur. ¶ Vtruʒ oĩs periurus sit infamis. Rñ. [*]pa. in. c. testimoniũ de testi. ẜʒ legesd istinguit aut quis iurauit de preterito vel de p̃senti ⁊ sic efficitur infamis ip̃o iure licet falsum. iurauerit ꝑ. l. j. ij. ⁊. vl. ff. de crimine stellio. ⁊ sic intellige. c. cũ dilectꝰ in fi. de or. cog. Si tñ cōdẽnaret̃ efficeretur infamis nō tm̃ rōne iuramẽ ti  falsitatis. Si ꝟo iurauit de futuro ⁊ nō seruauit tunc si iurauit sibivel deo nō efficitur infamis. Secꝰ si iurauit ei cũ quo cōtraxit cōtraueniendo iuramẽ tovel pactioni  sic efficitur infamis ⁊ sic intellige. l. si quis maior. C. de trāsl. ⁊ hoc voluit in effectu glo. ⁊ bar. in. l. lu cius. ff. de his qui no. infa. sentit. Jo. de lig. in. d. c. testimonium. ⁊ arch. in. c. au ctoritatẽ. xv. q. vj. ⁊ in. c. paruuli. xxij. q. v. ⁊ plʒ etiam de iure canonico cum nō reperiam cōtrarium. ¶ Vtrũ vis vel metꝰ excuset a peccato [*]mortali periurũ. Rñ. ꝙ ĩ iuramẽto assertorio cōmuniter tenetur ꝙ non. c. sacris ꝙ metus cā.  nullus potest absolute cogi ad iuramentũ falsum sʒ in iu ramẽto ꝓmissorio fuit diuersitas Tho. xxij. q. iij. ar. j. ⁊ ricar. vbi. s̃. ar. ij. q. iij. et młti alij tenẽt ꝙ peccat mortaliter si nō seruat ad. c. verũ. de iureiu. Rñ. ꝙ loqui tur ĩ iudicio for. po. Aureo. vbi. s̃. tenẽt ꝙ peccat venialiter. ⁊ hoc sequit̃ Joan. an. ⁊ multi alij ⁊ placet ⁊ vide. s̃. iuramẽtum v. §. ix. cũ duobus se. ¶ Quod eit grauius periuriũ vel ho[*]micidiũ. Rñ. quidā dicunt ꝙ periuriũ est grauius peccatũ quia est contra ra tiōis ordinem directe ⁊ immediate respiciẽtem deum ⁊ homicidium contra ordinẽ respicientẽ proximum alij contra vt Ric. vbi. s̃. q. iiij. arti. j. ꝙ non sit grauius ratio quia homicidiũ directe cōtrariatur actui ⁊ virtuti digniori. scʒ charitati respectu actꝰ secũdarij. s. diliges proximũ: periurium auteʒ directe est contra actuʒ virtutis latrie. sʒ chari tas eft nobilior  latria quia nobiliꝰ ẽ proximũ diligere  verum ex causa legitima iurare ergo est grauius homicidiũ  periuriũ ⁊ magis placet. ⁊ pri mā rationẽ dico negandā simpliciter  sic sequeretur ꝙ laborās in festo gra uius peccaret  homicida q nō estve rũ. Verum est ꝙ periurium est grauissimũ post homicidium. Jdeo imponit̃ penitẽtia ꝙ ieiunet. xl. dies in pane et aq̃. ⁊. vij. sequẽtes annos peniteat ⁊ nũ  sit sine pnĩa. vj. q. j. quicun ⁊. xxij. q. v. si quis periura. ¶ Vtrũ sit grauiꝰ ꝑiurium adulterio. [*]Rñ. ric. vbi. s̃. ar. ij. ꝙ sic rō peccatũ di citur grauius q corrũpit ordinem digniorem: certũ est aũt ꝙ ille ordo est dignior qui debet esse hominis ad deũ immediate ⁊ directe  ille  debet esse ad deũ ⁊ proximũ mediante proximo. primꝰ aũt ordo corrumpitur per periuriũ. secundus ꝑ adulteriũ nec ꝑfectus corrũpitur. Secũdus per adulteriũ  primꝰ per ꝑiuriũ adulteriũ non est pro pinquius maxime iniurie q̃ possit esse contra deũ immo econuerso ꝑiurlũ est ꝓ pinquius blasphemie que est contra deum ex odio eius  adulterium homicidio. ¶ Vtrũ peccet etiā ꝑsona priuata que [*]exigit iuramẽtũ de eo q nescit sʒ dubitat de veritate. Rñ. ẜʒ au.  hoc ex hũa na infirmitate ꝓcedit ꝙ nō peccat sed si scit veritatẽ ⁊ cogit iurare quẽ sit falsum iuraturum peccat mortaliter. xxij. q. ij.  exigit quod intellige vt. s̃. iuramentum. iij. §. xj. ¶ Vtrũ clericus nulla necessitate coa[*]ctus veniẽs cōtra propriā ꝓmissionem vallatā fidei interpositiōe sitpriuādus suo bñficio. Rñ. tenẽt. Jo. ber. ⁊ hos. ĩ. c. q̃relā ne prelati vices suas pa. in. c. q̃re lam de iureiu. ꝙ dʒ priuari  sic est ꝑiurus  fide interposita ꝓmissum frau git sicut  periurat ⁊ cũ ꝑiurꝰ sit priuā dus bñficio ⁊ deponẽdꝰ ab ordinevt ꝓ bat̃ ĩ. c. cũ nō ab hoĩe iud. sic ⁊ frāgẽs ꝓmissuʒ fidei interpositiōe vallatũ. archi. ĩ. c. iuramẽti. xxij. q. v. tʒ ꝙ nō  nō est ita graue pctm̃ ↄtrauenire ꝓmissiōi tali sicut iuramẽto ⁊ cũ archi. ẽ. d. ant. ⁊ magis placet car. in. c. ij. de spō. ⁊ in ca. ad aures ꝙ metus cā. cũ non inueniat̃ talis pena expresiasicut ↄtra periuros. Sʒ prima opi. vr̃ verior. Et q̃ differẽtia sit inter fidei interpositionẽ ⁊ iuramen tum vide iuramentum. j. §. vj. ¶ Vtꝝ collatio facta de beneficio eccle [*]siastico periurio sit nulla ip̃o iure. Rñ. pa. in. d. c. querelam de iureiur. ꝙ sic de re. iur. infamibus. ¶ An āt perturꝰ cũ sit ĩfamis ꝑdat ip̃o [*]iure bñficiũ vide. s̃. infamia. §. ix. Remissio quot modis accipitur. vi de. j. vsura. ij. §. xiij. Permutatio est vniꝰ rei certe pro alterare certavicaria prestatio. C. de re. ꝑmu. l. j. ĩ gl. ⁊ no. ꝙ ꝑ mutatio nō inuenitur nisi in genere et sic adaptatur cōtractibꝰ nomĩatis ⁊ in nominatis ẜm ꝙ no. in rub. e. ti. ff. ⁊. C. vnde qñ dat̃ vna species ꝓ altera sic est contractꝰ inoĩatꝰ ⁊ nō ꝑmutatio ĩ spẽ ꝓ hoc tex. in. l. naturalis. §. j. ff. de p̃scrip. ver. gl. tñ ⁊ Bald. in. l. j. C. e. dicũt ꝙ ĩmo luenitur ꝑmutatio ĩ spẽ. s. qñ dat̃ pes certa ꝓ specialia certa puta iste liber valẽs centũ pro illa possessione eiusdẽ precij. Sed quādo datur genꝰ pro gñe vel pro specie: vel species pro genere tũc est contractꝰ innominatus nō ꝑmu tatio in specie ⁊ sic inielligunt. di. l. na turalis ⁊ est verius  primum. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ mut atio est. species alienationis not. Spe. in ti. de re. permut. in principio. ꝟsi. ceterum ⁊ per Bar. in. l. sicut. §. promiserit. ff. qui bus mo. pig. vel hypo. sol. et est nomen generale ad omnes contractus. glo. et Bart. in rub. C. de re. permu. ⁊ an ⁊ in  bus differat a venditione. Bar. in. l. j. ⁊ ij. C. de re. permu. glo. et Bart. in. l. j. ff. eo. vbi tandem concludit. ij. esse differentias. ¶ Quomodo contrahitur permutatio [*]Rñ. rerũ interuentu non ex solo pacto  ex sola conuentione ꝑmutatiōis nul la re hincinde secuta neutri cōpetit aliqua actio. C. e. l. ex placito.  est nudũ pactum vt no. glo. in. d. l. j. ¶ Vtruʒ statutum loquens de emptio [*]ne habeat locũ in permutatione. Rñ. ꝙ in statutis iuris cōmunis appellatione vẽditiōis venit permutatio ẜʒ Nic. de nea. in. l. j. §. si quis in fraudẽ. ff. si d in frau. patro. ⁊ guil. de cu. ĩ. l. de quibꝰ ff de leg. dicit. ꝙ omnia que de iure cōmuni loquũtur in venditione habent locũ in permutatione. facit. ca. j. de his que fi. a prela. iu verbo vẽdere vel ꝑmu tare. Jn statutis ꝟo municipalibꝰ tũc si est odiosum nō habet locum. Si vero est fauorabile sic habebit locũ ⁊ sic con cor. iura que videntur diuersa ⁊ doc. ¶ Vtruʒ permutatio beneficiorũ possit [*]fieri sine autoritate superioris. Rñ. q nō. c. quesitum. e. ti. ⁊  exces. pre. c. sicut vnire. de cẽsi. prohibemus de preben. maioribꝰ ⁊ qui propria temeritate hāc permutationem fecerint priuādi sunt eo. ti. cũ olim. Fallit hoc quādo agitur solum de proprietate puta cuʒ duo epi scopi litigāt super aliqua ecclesia quaʒ vnus dicit debere esse sibi subiectam alter possidens negat sic poterit fierĩ permutatio ꝙ vnus habeat vnam ecclesiam sibi subiectam alter alteram. Secus si ageretur vt talis in tali beneficio reciperet̃ vel mutilaretur  nō po test sine autoritate superioris. ¶ Vtruʒ clerici possint inire tractatuʒ [*]de permutatione prebendarũvel digni tatum ⁊ aliorum ecclesiasticorum bene ficiorũ. Rñ. di. ꝙ conuentionem inter se facere non possunt vt in di. ca quesi tum tractatum autem inire possunt dũ modo promissionem vel pactionem nō faciant. ⁊ de hoc habes tex. cum glo. in cle. in verbo volentibus. eo. tit. ⁊ tenet Jo. an. in addit. ad Spe. j. Rñ. eo. ⁊ in ca. j. eo. ti. lib. vj. ⁊ Pa. in. d. c. quesitum. Ratio  tractatus non includit delibe ratũ consensum. c. fi. de his que fi. a ma. parte ca. ⁊ ideo possunt tractare sed nō concludere sed supponere se dispositio ni superioris ad quem pertinet talis collatio. Jnno. tamen in di. ca. quesitũ. tenet quod prebẽde ⁊ eiusdem ecclesie ⁊ eiusdẽ qualitatts possunt etiam per mutari sine autoritate superioris licet cōtrarium teneant Host. ⁊ Jo. de lign. in. c. fi. eo. ti. q est tutius licet Jnn. opi. possit teneri post factũ. ẜm Jo. de imo. Multi tamẽ doc. tenent ꝙ nec etiā fratrẽ tractatũ in permutatione beneficiorũ possũt habere sed mihi nō placet tũ  ep̃s aut alius prelatus ad quem spectat nō potest dictā permutationeʒ facere sine eis quorũ sunt ẜm do. Ant. in. c. j. eo nisi ex necessitate vel ex causa ẜʒ gl. in. c. j. de re. eccl. nō alie. q̃ tamẽ nō ẜm assertionẽ episcopi credetur scm Guil. in Cle. prima de elec. Sʒ oportet ꝓbetur. ⁊ sic patet ꝙ oportet eis priꝰtra ctare aliter essent bestie tũ etiam quia nisi prius tractarent nũ cōuenirent ante prelatũ pro permutatione fiẽda. [*]¶ Vtrum autoritas pertineat ad ep̃m de permutatione suoruʒ inferiorũ. Rñ. ꝙ nō nisi ad ipsum pertineat collatio: vel institutio illoruʒ beneficiorum sed pertinet ad eũ quem collatio vel institutio pertinet. ar. c. ad hoc. §. fi. de of. ar chi. ⁊ in. c. supere. in fi. de officio deleg. si vero ad vnũ pertinet electio. puta ad canonicos et ad aliũ confirmatio necessario requiritur consensus eoruʒ qui habent eligere secunduʒ Jo. an. ar. d. c. ad hoc. Si autem ep̃s permutet cuʒ ca pitulo requiritur autoritas Archiep̃i. c. j. de reb. ec. non ali. cum vero permutare vult cuʒ alijs sufficit consensus ca pituli sui ẜʒ ho. Quando vero pertinet ad superiorem ⁊ capitulum collatio sic requiritur consensus vtrius nec potest capitulũ per se nisi quando sedes vacat de ma. ⁊ obedi. c. his que. ⁊. c. cum olim. ⁊. c. vnico de ma. ⁊ ob. li. vj. ¶ Vtruʒ possit dari pecunia pro recom [*]pensatione maioris beneficij cōmutati sine simoni. Rñ. Pa. ĩ. c. ad questiōes eo. ti. ꝙ sic si pecunia detur in recompẽsatione prouenticiũ temporalium non spirttualium quia si occasione. spiritua lium iuriũ de quibus plus habet vna ecclesia  alia pecunia tribuatur simonia erit puta quia habet maiores autoritates in administratione spũali um et huiusmodi. Et ideo conclude ꝙ tria requiruntur. vt licita sit permutatio beneficiorũ eccle siasticorum. ¶ Pri mo ꝙ non paciscatur. sed solum habeat tractatum partis. ¶ Se cundo ꝙ non fiat sine autoritate superioris permutatio. ¶ Tertio ꝙ aliquid temporale nō det̃ [*]pro recōpensatiōe spiritualis puta ma ioris autoritatis vel administrationis spiritualis ⁊ huiusmodi existentis in alio beneficio ĩ quo fit permutatio. ¶ Vtrum habẽtes expectatiuas pape [*]possint permutare. Rñ. Pa. ĩ ca. cũ olim eo. ꝙ sunt gratie ꝑsonales ⁊ nō excedũt personā cui conceduntur. c. si cui de p̃ben. li. vj. ¶ Vtruʒ tales habentes expectatiuas ad prima vacātia possint impedire per mutationẽ. Rñ. ꝙ non. c. lʒ. eo. li. vj. immo si talia bñficia cōferātur alijs ip̃is permutare volentibus nō vʒ ipso iure in cle. vnica eo. ti. ¶ Vtrũ mācipia ecclesie possint ꝑmu[*]tari cum emancipatis priuatorũ. Rñ. ꝙ nō nisi ad hoc vt libera fiāt. c. mācipia eo. ꝙ est verũ ẜm Ho. nisi vbi expediret ecclesie cũ donari possint ꝙ est fortius xij. q. ij. si s q̃libet. ⁊ qñ fit ꝑmutatio oʒ dent̃ duo alij ea. q. c. ep̃s qui mancipia. ¶ Vtrũ serui fugitiui permutari pos[*]sint. Rñ. ẜm Jnn. ĩ. d. c. mācipia ꝙ sic et distrahi. c. iniustũ. e. ti. quod est verum patefacto vitio emptori scʒ ber. ⁊ post  redierũt. Sed in fuga dũ sunt vendĩ vel permutari nō possũt. C. ad. l. faui. de pla. l. in fuga. ¶ Vtruʒ permutationes que fiunt mer [*]catoribus de laua ad pannum ⁊ huiusmodi liceāt. Rñ. ꝙ sic dummodo fraus ⁊ dolus non interueniat. ⁊ ea que dicta sunt in. ca. emptio. §. vij. tertij iteʒ ꝙ nō fiat ad damnum. iij. sicut fit quando dat pannos textoribus pro mercede la boris si inde grauetur laborator illicitũ est. ⁊ restituere teneretur nisi a principio sic conuenissent: vel sic esset consuetudo dandi tantum de damno. Perplexitas est dubiũ. de qͦ dic. vt s̃. dubium. Pertinax ẜm Jsid. li. ethimologiarũ dicitur qui est ĩprudẽter tenẽs quasi oĩno tenax.  in suo ꝓposito quasi ad victoriā ꝑseuerat plus opʒ ue videat̃ minus sapiẽs ꝙ alij ⁊ opponit̃ ꝑseuerātie ẜm Tuliũ ĩ Retho rica sua  perseuerans tum opʒ stat pertinax plus opʒ. mollis vero minꝰ quam opʒ. vnde si s firmat se in sua snĩa quod etiam si ecclesia determinaret cōtrariũ vel in eo ꝙ pertinet ad fidẽ vel bonos mores tenet oppositum eius ꝙ dicitur a doctoribus mortaliter peccat ⁊ sapit heresim dist. viij. qui coatenta alias nisi per accidens rōne scanda li pertinacia non est peccatuʒ mortale. Perseuerantia secũdũ Tuliũ in Rethorica sua est in ratione bene considerata stabilis et perpetua mansio sine ipsa nihil valet veloctter currere de pe. di. iij. incassum ⁊ ꝓpterea laudatur. vij. q. j. suggestum. Ad ꝓpositũ eorũ que hic dicunt̃ et ꝙ persenerātia est animi declaratio vt animi iudicium sic fuisse a principio. Bal. no. in. l. cũ col. pe. C. de ser. fugi. Persona Miserabilis que dicatur. vide. s̃. Miserabilis. Personatus Vide. s̃. Dignitas in prin. Pietas accipitur aliquando ꝓ cultu diuino. vnde pietas idẽ est ꝙ religio latine grece aũt latria seu theosebiā vnde ꝓprie pietas est theose bia. idest cultus dei interior qui ꝓprie pertinet ad seruitutes theologicas reli gio vero est latria que pertinet ad serui tutem diuinam exteriorẽ istud elicitur ab aug. x. de ciuitate dei. c. iiij. aliquādo vero accipitur pro misericordia māsuetudine ⁊ clemẽtia. de quo vide. s̃. Misericordia. ⁊ sic dicit quādā releuationeʒ indigentie proximi ⁊ compassioneʒ in eius calamitate. et sic accipitur prima ad thi. iiij. pietas ad omnia valet super quo amb. pietatem seqnẽs inquit si lubricum carnis patiatur vapulabit. sed nō peribit quia per hoc ꝙ aliquis pietatis operibus vacans in peccato mor tali se disponit ad gratiam vt non faci le permittatur in perditionem ire. ⁊ de ista dicitur. xxij. q. ij. si qualibet. xl. distictio. §. j. Pignus dicitur a pugno. vnde ꝓprie dicitur pignꝰ res mobilis tradita de pugno seu manu ad pu gnum seu manuʒ. ff. de ver. sig. l. plebs. .§. pignus ⁊ differt ab ypotheca in nomine ⁊ re. quia ypotheca est obligatio rei immobilis institu. de act. ⁊ oblig. §. inter pignus. Vnde pignus dicitur cũ transit in creditorem. ypotheca vero cũ non transit. Sed quantum ad actionũ non differunt inter se quia ꝓ vtra pĩ gnoraticia datur debitor ypothecaria creditori. §. inter pignus. Vnde dicitur ypotheca ab ypos quod est sub et tesia quod est positio q̃si res supposita obligationi. differt etiam secundum grammaticos pignus pignoris ⁊ pignus pĩ gneris vnde grecismus: pignora natorum dicuntur pignera rerum. licet hoc non seruetur. De notatis hoc. §. ⁊ an pignꝰ possit propria aut̃. debitoris auferri creditori. Bal. post gl. no. quod nō sed debet agi act. pig. in. l. si quis in tātam. C. vnde vi. nec etiam per creditorem. ⁊ consti tuit pignus per verba mutua mihi. x. suꝑ hec lib. j. Codicis §. instituto. ⁊ ibi Bart. ff. de lega. ij. vide Barto. in. l. fundus quem. de an. leg. ⁊ Bal. in. l. j. C. cōmunia. deleg. ¶ Que res possunt pĩgnori obligari. [*]Rñ. q quecũ vendi possunt ⁊ que vẽ di non possunt nō possunt pignori dari. ff. que res pig. da. pos. l. j. §. eam rem. Quedam tamẽ vendi possunt que non possunt pignori dari. vt sunt aliena q̃ vẽdi possunt. ff. de contrahen. empti. l. rem alienam sed pignori non possunt dari nisi nostra. C. que res pign. da. po. l. qui filios. Jntellige q res aliena potest vendi si est immobilis quia si mobilis est si contractat inuito domino eā furtum cōmittit vendẽs nec valet venditio si vẽditor ⁊ emptor sciunt nec em pti. ↄ̃hit̃. l. si in emptiōe. ff. de cōtrahẽd. emp. Rō diuersitatis ponit̃ in gl. d. l. rẽ alienā ⁊ ibi vide. Jtẽ gñalis obligatio bonoꝝ ecclesie pōt fieri ꝓ obseruatiōe cōtractꝰ a clericis. sʒ non specialis sine solẽnitate. de qua. s̃. Alienatio. Jta no. Pa. ĩ. c. nullꝰ p̃sbyter de pigno. Jtẽ pñt pignori dari res pñtes ⁊ future vt fructꝰ pedẽtes ꝑtꝰ ancillaꝝ. fetꝰ pecoꝝ ⁊ ca q̃ nascunt̃. ff. de pign. l. ⁊ q̃ nondũ et qui res suas obligat de pñtibꝰ ⁊ futuris intelligit̃ uis nō exprimat̃. l. vlti. C. q̃ res pign. da. pos. Sed tñ videt̃ exce ptũ oẽ illud ꝙ obligaturus specialiter nō erat vt vestes supellectilia ⁊ mancipia q̃ in vsu habebat filia. l. j. C. que res pigno. ob. po. ⁊. l. obligatiōe ⁊. l. deni. ff. de pig. Si ꝟo s dicat mobilia ⁊ immobilia ⁊ se mouẽtia nōventũt actiōes nec noĩa debitoꝝ. ff. de re iudi. l. a diuo pio. §. in vẽditiōe. itẽ pignorari pñt res corꝑales ⁊ incorꝑales ⁊ noĩa debitoꝝ. ff. de pig. l. cōuenit. Jtẽ seruitutes ꝑsonales vt vsus ⁊ vsulfructꝰ. ff. eo. l. si his. .§. vsumfructũ. itẽ seruitutes p̃diales et rustice vt diu pecunia nō soluet̃ nō li ceat ipsis vti ⁊ si. j. certũ tp̃s non fuerit soluta liceat vẽdere. l. sʒ anvie. ff. eo Jtẽ cōmoditas seruitutũ p̃dioruʒ vrbanoruʒ sicut in rusticis hoc cōtinget. vt. s. li ceat creditori ire ⁊ agere. d. l. sed an vie. iura autem non. vt. d. l. si his. §. vlti. ¶ Que res ꝓhibentur pignori obliga[*]ri. Rñ. ꝙ hoĩes liberi etiā ꝓ debito. c. ij. eo. de qͦ dic. vt. s̃. Obses. Jtẽ nec ecclesie in aut̃ de alie. ⁊ emphy. §. ij. qm̃. Jtem monumenta. l. iij. C. queres pign. obli. pos. Jtem sacra vasa vestimẽta libri vel alia ornamenta ecclesiastica. l. sancimꝰ. C. de sac. san. ec. l. j. ff. que res pign. obli. po. ⁊. c. j. eo. Nisi necessitate vt est redẽptio captiuoꝝ ⁊ pro pauperibus alendis ⁊ huiusmodi vt no. in. d. c. j. ⁊. xij. q. ij. aurum. ¶ Quot modis ↄ̃hit̃ pignꝰ. Rñ. ꝙ duo[*]bus modis scilicet tacite ⁊ exp̃sse. Taci te ↄtrahit̃ ⁊ sunt obligata oĩa bona vn decim ꝑsonaꝝ. Primo administratoris bonorũ ipsi ecclesie. ar. xij. q. ij. illud senet gl. ⁊ pa. in. c. ex literis de pign. Secũdo viri respectu dotis vxori sue. vide s̃. dos §. xj. ⁊ etiā ꝓ paraphernalibꝰ et dona ꝓpter nuptias. vt. s̃. dos. §. xij. et paraphe rna. §. ij. Tertio illiꝰ qui doteʒ ꝓmisit de istis duobꝰ habetur. C. de rei vx. ac. l. vnica. et. d. c. ex literis. Quarto cōtrahẽtis cũ fisco ipsi fisco. C. in quibꝰ cau. pi. ta. cōtra. l. j. ⁊. ij. Quinto tutoris pupillo ⁊ curatoris minori. C. in quib. cau. pig. ta. ↄtra. l. si mater. ⁊. l. fi. C. de le gi. tuto. Sexto conductoris omnia bona inuecta seu illata in rustico p̃dio domino sciente ꝓ pensione debita. Jn vrbano vero non distinguit̃. an sciat vel ignoret  tacite obligantur. ff. ĩ quibꝰ causis pi. vel hypo. contrahi. l. si horreũ ⁊. l. hoc iure. ⁊. C. ĩ quibus cau. pi. ta. cōtra. l. sancimus. Septimo patris tacite obligantur filijs ꝓ bonis aduẽticijs. et precijs eoꝝ. C. de bo. que lib. l. cuʒ opor tet. sed tamẽ nō habet̃ rō male admmi stratiōis vel quod male versatꝰ sit in di ctis bonis contra patreʒ. l. pe. ⁊ vl. ibidem Octauo matris cōuolātis ad secũdas nuptias filijs prioris matrimonij ꝓ restitutiōe eorum que a primoviro lu crata fuit. C. de secun. nupt. l. hac edicta li. §. pluraliter. ⁊. C. in quibꝰ. cau. pi. ta. cōtrah. l. si mater. Nono defuncti pro legatis ⁊ fideicommissis. C. communia de le. l. j. Decimo primipilari fisco. C. . mo. pi. ta. ↄtra. l. satis. Vndecimo bona con ductoris vectigalium fisco. l. semꝑ. §. conductores. ff. de. iur. immu. Duo decimo cōtrahitur hypotheca in naui ei qui dedit ad eam reficiendam vel ar mandam. l. interdum. ff. qui pot. in pigno. habe. secus si dedisset ad emendũ eam quia haberet hypothecā ĩ ea. Jdẽ dic de eo qui mutuauit ad militiā emẽ dam ꝙ habet in ea tacitam hypothecā secũdũ Hosti. in summa. Aduerte tamẽ ꝙ ex tacita hypotheca non potest conueniri possessor principali discusso. vt in aut̃. hoc si debitor. C. de pig. ¶ Que pacta ꝓhibent̃ in pignore Rñ. [*]ꝙ omne pactũ turpe ĩpossibile illicitũ Jtẽ pcm̃ legis cōmissorie q est pactuʒ quo debitor se obligat se insolutũ dare pignus. ff. de so. l. calipodius. itẽ qñ cōuenit̃ ne pignus redimat in ꝑpetuũ vł ante diẽ sibi p̃fixam. ar. c. p̃carium. ff. de preca. Jtẽ quādo fit pcm̃ ne liceat credi tori piguus vẽdere post interpellationem debitoris. l. si creditor. §. vl. ff. de di stra. pig. ⁊ de istis dicit̃ in. c. significante eo. ti. ¶ Quid. si fiat pcm̃ vt die p̃fixa nō soluẽ [*]te debitore creditor ex tũc rem habeat ĩ feudũ. Rñ. ꝙ nō vʒ.  fieret fraus legi. vt in cōsti. Federi. de feu. da. inuicẽ. l. cō misso. c. j. ⁊ de his pactis. vide. s̃. Pactũ. §. xv. cum sequenti. ¶ Vtrũ pactũ ꝙ amissio pignoris quo[*]cun casu liberet debitorẽ valeat. Rñ. ꝙ sic. C. de pig. ac. l. que fortuitis. ¶ Quid pōt facere creditor de pignore [*]an possit vẽdere. Rñ. ꝙ aut cōuenit expresse vt posset vẽdere ⁊ sic dʒ primo de nũciare debitori. ⁊ postea ẜm formā cōuẽtam poterit vendere aliter non. Aut conuenit ꝙ nō venderet ⁊ tũc debet ter debitori denũciare vt soluat inter vnaʒ denunciationem ⁊ aliam debet esse triduum. ff. de pign. ac. l. si conuenit de distra. in glo. ꝙ si nō soluerit poterit vendere alias vendẽdo sine trina monitio ne teneretur furti. Si vero nulla fuit fa cta mentio de vendendo vel non vẽdẽdo tunc debet semel nunciare. vt soluat ⁊ postea elapso biennio vendere poterit. hec probatur in. d. l. si conuenit. de distrahen. ¶ Sed d si creditor vẽdito pignore bo [*]na fide minus accepit  sit debitũ suũ. Rñ. ꝙ residuum repetet a debitore. Si vero plus debito vendidit tenet̃ illud plus restituere debitori. C.  iu. do. l. vl. ¶ Vtrũ pignus possit ꝑ creditorẽ alteri [*]pignorari. Rñ. ꝙ sic vt est tex. in. l. j. C. si pignꝰ pig. da. sit. Et lʒ Spec. dicat non licere vltra tres vices. Tenet tñ ⁊ veriꝰ Ang. in. d. l. j. ꝙ etiā per mille vices:  ius quesitũ a creditore ĩ pignore ẽ reale ⁊ est transitorium de persona ad personam in mille manꝰ. ⁊ sic cōcludit tex. d. l. j. in verbo tandiu esse ⁊ c. ¶ Quid si aliꝰ cui res pignorata fuit al [*]teri vẽdidit qui forte absentauit se ꝙ re mediũ dabit̃ ṗmo debitori ad ↄsequen dũ rẽ suā. Rñ. spe. dicit ꝙ aget ↄ̃ primũ creditorẽ: sʒ primꝰ creditor liber abit̃ ce dendo sibi actio. ↄtra eũ cui legitime pi gnorauit. ⁊ sic alius respectu tertij. ⁊ c. ¶ Vtrũ sit pignorari vsurarijs nr̃i tꝑis [*] hñt ex ṗuilegio ꝙ post annũ lucrant̃ pignꝰ. Rñ. ꝙ sic. ⁊ si ꝑdit̃ dānũ erit debi toris.  ꝙ fit lege ꝑmittẽte nō meret̃ pe nā. l. gracchꝰ. C.  adul. ⁊ iō cũ lex ꝑmittat pignꝰ pignori obligari sibi ĩputet debitor. Q tñ limito veꝝ si mō non pignorauit nisi pro titate sibi debita  pro plus nō licet in aliquo casu. Jtem si hoc fecit ꝓ necessitate vel vtilitate sua.  ꝓ alio respectu nō licet sub vsuris ac cipere. Jtem. iij. si hoc notificauit debitori istis nō cōcurrentibus nō liceret. ¶ Vtrum creditor teneat̃ fructꝰ pigno[*]ris ↄputare in sortẽ. Rñ. ꝙ tā fructꝰ qͦs ꝑcepit  qͦs perciꝑe potuisset ⁊ ex sua negligẽtia nō ꝑcipit tenet̃ cōputare in sortẽ: ⁊ ꝙ plus superest restituere debitori. ita tenet gl. ĩ. c. cũ ↄ̃. eo. ti. ⁊ set̃ pa. ibidẽ. ⁊ Jo. an. in. c. j. ⁊. ij. de vsuris. Ho. ĩ summa tʒ oppositũ quo ad ꝑcipiẽdos s. ꝙ nō teneat̃ nisi fuerit in dolo vel lata culpa. vt puta: quia erat solita locari vł erat  querebat cōducere. hoc idẽ sequi tur. d. Ant. Sʒ mihi magis placet opi. Cal. qui tenet ꝙ si sorti est satisfactũ tenet̃ etiā de ꝑcipiẽdis.  est male fidei possessor in nō restituẽdo rem. Si vero sorti nōdum est satisfactũ sic non tenet̃ de ꝑcipiendis q intelligo verum nisi sit in dolo vel lata culpa. ⁊ sic tene ⁊ limita ⁊ cōcor. l. j. ⁊. ij. C. de pign. ac. ⁊ doc. ¶ Sed q̃ro quā pensionem soluet ꝓ do [*]mo pignorata creditor. Rñ. Sp. tʒ ꝙ so lũ ad illā titatẽ quā ideʒ creditor pre stitisset. l. in summa. §. in frumẽto. ff. de cōdi. inde. Sed pa. in. d. c. cum cōtra di stĩguit ꝙ si fuit simplicit̃ pignorata tũc tenetur ad eam pẽsionem que communiter inuenitur a quocun alio. Si ꝟo fuit actuʒ vt solum illa soluatur que sibi placet sic esset verum dictũ. Spec.  uis durũ. sʒ ego limito verũ isto. ij. casu in modico: sʒ in aliquo notabili nō cre do verũ aliter esset via aperiẽdi additũ vsurarijs ⁊ initati. Nec ob. §. ĩ frumẽto.  loquit̃ quādo ꝑ errorem limitatio habitatio fuit tradita ita. d. Pa. vbi. s̃. fuit facta  tũc nō obligat̃ creditori ni si inquantũ fuit factus locupletior: q bene not. quia pauci aduertunt. ¶ Vtrũ liceat pignore vti. Rñ. pa. in. c. [*]j. de deposito ꝙ si pacto interueniẽte eo vtit̃ vsurā cōmittit. si ↄmoditas quā cō sequit̃ ex vsu est extimabilis p̃cio. c. j. de vsur. ⁊. d. c. cũ ↄtra ⁊ tenet̃ restituere. Si ꝟo nō interuenit volũtas dñi ⁊ ↄ̃ eiꝰ vo lũtatẽ vtit̃ eo furtũ cōmittit. l. si pigno re. in prin. ff. de fur. nisi verisimiliter cre deret dñm ꝑmissurũ vt not. ĩ. c. dudũ el. ij. de ele. ⁊ insti. de obli.  ex quasi delic. nascũ. §. placuit. Attamẽ semꝑ fructus seu extimatio vsus est ↄputāda in sortẽ: nisi sit talis res cuius vsus ĩter amicos gratis solet concedi. ¶ Vtrũ creditor repetet expensas quas [*]fecit in pignore. Rñ. ꝙ si bona fide eas fecit poterit repetere nisi sint ĩmoderate. l. si seruos. ff. de pig. ac. ⁊ ar. l. in fundo. ff. de re. vẽ. Ber. tñ ĩ. c. j. de vsuris. intelligit ꝙ repetet expensas necessarias nō volũtarias. Sʒ tu dic ꝙ ẽt vtiles dũ modo nō nimis magnas. vt not. glo. in l. creditor. la. ij. C. de pig. ac. tex. est in. d. l. si seruos. ¶ Quid si res pignorata perijt aut de[*]teriorat̃. Rñ. ꝙ tenet̃ de dolo lata culpa ⁊ leui. ita no. glo. in. l. si creditor. C. de pi gno. ac. tex. est insti. . mo. re ↄ̃. obli. §. fi. ff. de pign. ac. l. si cum venderet in fi. ¶ Vtrũ remittẽs pignus vel bidellus [*]restituẽs librũ sibi assignatũ socio con sueto vel famulo illius cuius est teneat̃ si taliscui dedit ĩfideliter egit. Rñ. pan. in. c. fi. de fur. ꝙ nō. ar. in. l. eũ  ⁊ in. l. ar gentũ. ff. cōmo. facit. c. significāte. eo. ti. ⁊ sequitur Bar. ĩ. l. si quis vxori §. apud labeonẽ. ff. de fur. Jtem dicit si eum assi gnauit alicui deferẽti aliq signũ illiꝰ cuius erat ⁊ facit. d. c. significāte cũ ibi no. non est tunc credendum de facili ta li signo si res est preciosa. arg. ca. j. et. ij. de fide instru. ¶ Quātũ durat pignꝰ. Rñ. donec facta [*]fuerit tota solutio debiti vs ad minimũ q̃drātẽ. l. quādiu. C.  distra. pigno. ¶ Vtrũ possit creditor p̃scribere pignꝰ. [*]Rñ. ꝙ nō nullo tꝑe. l. pignori rem acceptam. ff. de vsucapio. Pigritia est quedā tarditas ad exe quendũ bonũ. Torpor ꝟo est remissio ĩ executiōe boni que qñ fit mortale peccatũ pʒ. s̃. archidia. §. j. Pirrata r libet q̃i mari aut in fluminibus dep̃dat̃ vt no. in aut̃. nauigia. C. de fur. Et tales si de p̃dantur in mari sunt excōicati excōicatione papali ꝑ ꝓcessum curie cũ oĩbus receptatoribus eoꝝ ⁊ dantibus eis auxiliũ cōsiliũ vel fauorẽ. Jta etiā no. Jo. and. ⁊ do. Ant. in. q. excōicationi. de raptoribꝰ ꝙ ter in anno ab ore summi pō tificis excommunicantur. De pirratis ⁊ ꝙ eparant̃ hostibꝰ fidei xp̃iane ⁊ possunt impune decolari. aut̃. nauigia etiā ibi bal. C.  fur. vbi etiā ꝙ sunt ip̃o iure diffidati ⁊ possunt puniri in loco vicino mari in quo delinquunt. bar. ⁊ doc. in. l. insule. ff. de naui. videlicet. j. centum miliaria ẜm bar. in tract. ibi. per. ij. de insula in prin. Placere velle hoĩbꝰ vtruʒ sit pctm̃. Rñ. ẜm Tho. ij. ij. q. cxv. ꝙ aut s q̃rit placere ꝓpter charitatẽ nutriẽdā vel vt in eis spũaliter ꝓficiat vel vt ꝓuocent̃ ad bonũ ⁊ in his q̃ sunt bo na vt cātare ĩ ecclesia horas vel laudes diuinas ⁊ hmōi. ⁊ sic laudabile est. Aut q̃rit placere ꝓpter inanẽ gloriā vel pro pter lucrũ vel in malis ⁊ sic tale pctm̃ ẽ quale est illud ꝓpter q placere cupit. de bꝰ. p̃s. Deus dissipabit ossa eorum  hoĩbꝰ placẽt. ⁊ ad Galatas. ij. Si hoĩ bus placerẽ xp̃i seruus nō essem. Jntellige qñ ẽ mortale illud ꝓpter q vel in quo cupit placere puta si ꝓpter vanam gloriā. sic est mortale pctm̃ talis ↄplacẽ tia qñ talis vana gloria ẽ mortalis. vel si queritur talis cōplacentia per opera peccatĩ mortalis sic erit mortale pecca tum alias veniale. Pollicitatio est solius promittentis sponsio. vt quando ꝓmisso fit de aliquo alicui. ⁊ illiꝰ cō sensus cui fit promissio non extat acceptans. vł  erat absens. vñ pollicitatio differt a pacto.  pollicitatio est vnius tantũ. Pactũ vero duoꝝ ad minꝰ. Polli citatio vero tũc transit in pactũ qñ per nunciũ vel literas mittit̃ ⁊ acceptat̃  ibi est duoꝝ cōsensus. l. pactũ. ff. de pollici. Vñ polliceri dicimur qñ nullo p̃cedente rogamine aliqua promittimus. Promittere vero ꝓprie est precedẽte ro gatiōe. Vñ ⁊ pollicitatio differt a nudo pacto no. gl. in cle. romani de iureiur. ⁊ pau. in. c. cum iuramento de homici. De nota. in hoc. §. vide gl. in. l. j. ĩꝟ. duoꝝ. ff. de pac. ⁊ in rub. c. de do. ꝓmis. ⁊ quod notatur. s̃. in ver. pactũ. ¶ Vtrũ ex pollicitatione quis obliget̃. [*]Rñ. ꝙ nō nisi quādo pollicetur ciuitati: vniuersitati clero ecclesie vel pauperibꝰ alicuius loci ⁊ cum causa puta ad hono rem dei vel similem. Si vero fit alijs a predictis siue cũ causa siue non. vel p̃di ctis sine causa nō obligatur nisi ceperit aliquid p̃textu promissionis. ff. de polli cita. l. j. §. facit glos. in. c. scimus. xij. q. j. que dicit ꝙ ex pollicitatiōe facta deo po test s ↄueniri. facit. c. ex. ꝑte de cẽsibꝰ. Pollutio nocturna aliquādo contingit ex precedente cogi tatione carnalium. qñ ex suꝑfluitate cibi ⁊ potus. qñ ex demonũ illusiōe. ⁊ ẜm ꝙ causa est peccatum ita extimāda est. ¶ Vtrum nece ssario impediat celebra[*]tionem vel eucharistie sumptioneʒ. dic. vt. s̃. eucharistia. iij §. xxxix. ¶ Vtruʒ nocturna pollutio q̃ incipit in [*]somno ⁊ ꝑficitur invigilia sit pctm̃. Rñ. ẜm sactũ Tho. in. iiij. dis. ix. ꝙ nō  nō reputat̃ euigilasse quous recuꝑauerit verbũ autvisum. Posset tñ cōtingere in ipsa vigilatiōe plenarta pctm̃ scilicet si pollutio placeat propter delectationeʒ que quidem complacentia si sit ex surreptione est pctm̃ veniale. Si vero sit cuʒ consensu deliberatiuo ⁊ p̃cipue cum ap petitu futuri. sic erit peccatum mortale. Si aũt placeat vt est exoneratio nature nō credit̃ pctm̃. Et eodẽ mō dico per pre dicta ꝙ appetere pollutionẽ in somnis sine omni delectatiōe ꝓpter alleuiationem nature non est peccatum. sed dare operam vtẽdo calidis vel alio modo es set mortale peccatum si propter hoc facit. Secus si faceret propter gulositateʒ dubitando nihilominus de ea quia sic esset veniale peccatum. ¶ Vtꝝ omnis polutio ĩ vigilia sit pec[*]catum mortale. Rñ. ꝙ nō. aliqñ enim est sine peccato sicut in patientibꝰ fluxũ se minis. aliqñ cũ pctō veniali qñ p̃ter vo luntatẽ ⁊ propositũ prouenit ex aliquo tamen peccato veniali. puta cogitatiōe non morosa aut auditiōe. peccatũ vero mortale semper est qñ voluntarie ꝓcuratur ex quacũ causa aut quādo prouenit ex cogitatione locutione vel tactu moroso de quo habes supra cogitatio .§. ij. Portio canonica vide. s̃. canonica portio. Possessor bone fidei ⁊ male quis di catur habes restitutio in litera possessor. Postulatio est q̃dam gratie petitio superiori facta de promouendo aliquẽ ad prelationẽ ad quā de iure cōi ꝓpter defectũ aliquẽ vł ali impedimentum eligi nō potest seu pro moueri. Aliter si postulet̃ ille qui potest eligi nihil fit ⁊ ecōtrario ẜm Pa. in rut de postu. p̃la. ⁊ intellige de defectu vel impedimẽto qui non ẽ peccatum in eo puta quia nō habet etatẽ vel est illegitĩ mus vel alteri episcopatui seu p̃lationĩ obligatus ⁊ hmōi. Falit in mutilato de corpore vicia. c. exposuistis. ⁊ in bigamo ⁊ irregulari quia tales inhabiles non possunt postulari. similiter criminosus non pōt postulari vt in. c. j. ⁊. ij. de post. prela. De notatis in hoc. §. ⁊ quō ĩtelliga tur quis postulare bal. not. in. l. fin. §. il lud. C. de tẽp. appel. ⁊ in. l. j. C. de litiscō. ⁊ quid sit postulatio ⁊ qualiter fiat ⁊ q̃liter presentetur superiori no. spe. in ti. de inquisi. §. ij. versi. in summa. ¶ Aquo dʒ postulari ab eo  pōt dispẽ sare in tali defectu vel impedimento. ¶ Quis potest postulare. Rñ. Host. ꝙ  potest eligere. c. bone el ij. ⁊ per totũ. e. ti. ⁊ de ele. innotuit. ⁊ debent sic cōclude re vt papa dignetur prebere assensum. ¶ Quot voces requirũtur Rñ. ꝙ ad mi nus due partes oĩm ẜm Ho. de elec. ca. scriptũ. §. fi. aliter nō facit iniuriā superior si nō admittit. d. c. bone alias sic. ff. de aqua quoti. ⁊ esti. l. j. §. pe. Pa. tñ in d. ca. bone el. j. tenet cum Gof. ꝙ sufficit maior pars vocum. ¶ Quis effectus postulatiōis. Rñ. pañ. [*]in. c. primo. de postula. ꝙ postulatus ad missa postulatiōe ↄsequit̃ ius ac si fuisset electus ⁊ cōfirmatus. Vñ nō indiget alia cōfirmatiōe vt in. ca. ij. de postu. Jn tellige qñ postulat̃ ab eo qui potest super omni impedimẽto postulati dispẽsare ⁊ hec r solẽnis postulatio: sʒ postu latio nō solẽnis hec nō oꝑat̃. Vñ lʒ cano nici postulẽt ab abbate monachũ ĩ ep̃ʒ ⁊ abas cōcedat nihilominus oʒ denuo eligat̃ ⁊. ↄfirmetur. ⁊ in ista nō oʒ serua re formā. c.  propter de elect. sed bñ in prima solẽni. vt no. Pa. ĩ. d. c.  ꝓpter ⁊ de hac ꝑtranseo  hodie parũ vel nihil valet ⁊ pessime propter ambitionem. ¶ Est ⁊ postulatio idẽ ꝙ aduocatio de [*]qua. s̃. aduocare. Posthumis v. modis r. primo na tus post mortem patris. ij. post testm̃ ante mortẽ vt. ff. de iniusto rupto test. l. ij. iij. arrogatus filiꝰ iiij. post mortẽ aui qui incipit nepos in sui patris potestate eẽ vt posthumus. v. nepos auo moriẽte filio patre hec no. glo. C. de posthu. ĩ. Rubrica. Prebenda proprie consistit in fructuũ perceptione. Cano nicavero in iure alicuius qui in canoni cũ est receptus ad q ius postea ꝑtinẽt prebẽda ⁊ stallus in choro ⁊ locus in. c. de hoc habemꝰ de cōstit. cum. M. de in sti. c. j. ⁊ per Jnno. ĩ. c. relatuʒ. ⁊. c. dilectꝰ de prebẽ. ⁊ in. c. olim de ver. sig. ¶ Qui pñt hẽre p̃bendas. vide. s̃. bñ fi[*]ciũ. §. xiiij. ⁊ de magr̃is. vide magister. ¶ Vtrũ valeat ꝓmissio de prebenda va [*]catura. Rñ. Jnn. ꝙ nō de prebẽ. c. relatũ. dicit tamen glo. ibidẽ ꝙ potest cōmitti canonico iam recepto. ¶ Vtrum prebenda sit quid spirituale. Rñ. quod partim sic ⁊ partim nō. Precarium dicitur quod precibus petẽtivteñ. ↄcedit̃ tandiu diu is  concessit patitur vt in. c. vlti. ea. l. j. ff. eo. ⁊ est ↄ̃ctus gratuitus si milis alijs gratuitis. Sʒ in multis dif fert a donatiōe q̃ nō reuocat̃ regularit̃. differt a cōmodato.  in cōmodato debet esse vsus certus ⁊ tp̃s saltẽ tacite de terminatũ. vnde si vnũ istoꝝ deficit erit precariũ nō ↄmodatũ. Si em̃ ↄcessi tibi librum vt illum trāscriberes erit cōmodatum q ad certũ vsum ⁊ tp̃s tacite de terminat̃. s. tum cōmode trāscribi potest. l. interdũ. ⁊. l. cōtinue. §. cuʒ ita. ff. de ver. ob. ⁊ nō potest reuocari añ vsum cōpletũ vt. ĩ. c. j. de cōmo. Precariũ autem potest reuocari ad placitũ etiā si in teruenisset pactũ de nō reuocādo vt ĩ. c. fi. eo. nisi fuisset apositũ ꝑ viā cōditiōis  sic viciat ↄ̃ctũ. facit. c. fi. de cōditio. ap positis. ⁊ q no. bar. in aut̃. ingressi. C.  sa. san. ec. Ratio secũduʒ Bar. in. l. in cō modato. ff. com.  nō est cōcessum ad cer tum vsum. hoc limito verum nisi vellet reuocare sine causa ⁊ cum magno danno alterius quia obstaret sibi exceptio. doli cum nō possit negari quin prcari um sit beneficium. ergo beniuola actio⁊ ideo non debet quis aduersari in bene ficio concesso sicut diximus in mutuo [*]concessio viatori qui ipsum detinuit post modum quia eum penituit vt no. Joan. and. in proemio decretaliũ. Jtem differt  in precariovenit solum dolus ⁊ lata culpa sed nō in commodato venit leuissima. vt in. l. quesi tum. §. ⁊ illud ff. de precario. ⁊. l. ↄ̃ctus. ff. de re. iu. ⁊ ibi redditur ratio diuersitatis. Hec electio a Cy. in. l. ij. C. com. ⁊bar. in. d. l. in commodato. 2 Jo. an. in. c. vnico de cō. ⁊ pa. in. c. fi. de preca. ⁊ idẽ in. d. c. vnico dicit ꝙ etiā precariũ potest cōcedi ad certuʒ vsum ⁊ distinguet̃ a cōmodato per no men precariũ puta cũ dicit cōcedo librũ ad transcribendum precario nomine. De notatis in hoc. §. ⁊ an ⁊ in quo diferart precarium. ⁊ commodatũ. glo sa no. ⁊ Bar. ĩ. l. j. in prin. ff.  p̃ca. Bar. in. l. cōmodato. §. sicut. ff. cōmo. ij. oppo. nam precariũfit ad certũ tẽpus ⁊ vsum incertũ cōmodatũ ad certuʒ. vide Bal. in. l. ij. in fi. C. commo. ¶ Qnot modis soluit̃ precarium. Rñ. ꝙ [*]primo volũtate eius qui concessit. l. j. ff. eo. ij. morte eius cui cōcessum fuerat. c. fi. eo. quia est cōcessio personalis qua ex tinguitur cũ ꝑsona vt in regula priuile gium de re. iu. li. vj. iij. alienatiōe rei pre cario concesse si is cui est alienata a pri mo domino velit reuocare. pre. fi. iiij. finito tempore ad ꝙ es fuerat concessa. l. cum precario. ff. eodem. ¶ Sed nunquid reuocatur morte cōce [*]dentis. Rñ. Pa. in. c. precario eo ꝙ nō. ⁊ ibi tex. ex quo infert vnum notabile q vbi actus validitatis pẽdet exvolũtate alterius nō reuocatur ꝑ illius mortem. ideo  presumitur quis in ea volũtate ꝑseuerare in qua s decedit. c. maiores de bap. ⁊ ideo lʒ prior claustralis possit reuocari ad libitũ abbatis. vt in. c. cum ad monasteriũ. de sta. mo. nō reuocatur tamen ꝑ mortẽ ipsius abbatis. ĩtellige si ab abbate cũ. c. apło fuit ꝑpositus. vt s̃. ep̃is §. ix. pro hoc facit. c. fi. ne sedeva. Secus si esset cōcessumvs ad bene pla citum suuʒ: quia ꝑ mortẽ renocatur. c. si gratiose de rescrip. lib. vj. vide Bar. in. l. centesimis ff. de ver. obliga. ¶ Jn quibꝰ rebꝰ cōsistit p̃cariũ. Rñ. ꝙ ĩ [*]rebus mobilibꝰ ⁊ ĩmobilibꝰ ⁊ in corpo ralibus nā seruitꝰ p̃cario pōt cōcedi. ff. eo. l. ij. §. vlt. ⁊. l. iij ⁊. iiij. j. Rñ. ĩ re ꝓpria cōsistere nō potest. d. l. iiij. §. itẽ si rem. ꝙ verum est tum ad dominiũ ⁊ proprie tatẽ Sed bene tũ advsum possessiōis seu detentionis. l. certe. §. vltimo. ff. eodem. Precaria Feminini gñis placet ꝓ ducta ⁊ precarie in plura li numero ẜm Panor. in. ca. j. eo. dicit ꝙ non differunt inter se. Sed bene differunt a precario: quia precaria dicitur cō tractus ad preces alicuius vel aliquorum initus vs ad certum tẽpus ẜm ꝙ partes cōuenerũt nec ante illud tẽpus potest reuocari: vel dr̃ precaria ad p̃ces aliquoꝝ facta donatio vs ad mortẽ ac cipiẽtis. x. q. ij. p̃carie ⁊ in glo. c. j. ⁊ dicit Bar. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. ec. ⁊ in l. si finita. ff. de dā. infec ꝙ in omnibꝰ ⁊ per oĩa precaria est eiusdẽ nature cũ cō tractu emphyteotico. ⁊ idẽvoluit. in. l. j. C. de iu. emphy. est gl. x q. ij. precarie er go se quit̃ naturā emphyteosis. pro hoc bonus tex. in. aut̃. de nō alie. §. lex ita  vbi ptʒ ꝙ ↄ̃ctus nouus inuẽtus a ↄsuc iudine ex quo resultat idẽ effectus qui resultat ex aliquo ↄ̃ctu inuẽto a lege cẽseatur eiusdem nature. ⁊ hoc intelligo verum vbi non fit gratis. sed aliquid soluitur differt nihilominus.  renoua tnr de quinquẽnio in quinquẽnium nō emphy. Vñ no. ꝙ precaria fit aliqñ etiā non gratis sicut quādo suꝑ solo ecclesie fit aliquod edificiũ ⁊ soluitur annuatiʒ aliquid. fit etiā qñ alis dat alieni eccle sie possessionẽ vnā ⁊ recepit ab ecclesia duplũ aut triplum. vteñ. toto tẽpore vi te sue. ⁊ no. in. d. c. ij. p̃carie. x. q. ij. fit etiā qñ clerico vel laico datur aliquid vteñ. toto tẽpore vite sue. Aliquivolũt ꝙ precaria ⁊ p̃carie in hoc differāt.  p̃caria est solum vs ad mortẽ illius cui cōcedi tur vel etiā circa. Precariũvero aliqñ du rat post mortẽ. ⁊ oʒ ꝙ de quinquẽnio in quinquẽnium renouaretur. sʒ precaria non. ¶ Vtrũ p̃caria possit fieri sede vacāte si [*]ne ecclesia. Rñ. ꝙ nō. x. q. secũda p̃carie. ¶ Vtꝝ cuilibet possit fieri. Rñ. ꝙ nō eco [*]nomo vel eiꝰ cōsāguiueo. x. q. ij. hoc ius. ¶ Vtrum requiratur solennitas in pre [*]caria sicut in alienatiōe rei eccłie. Rñ. ꝙ in reuocatiōe certum est ꝙ nō requiritur vt no. Abb. in. c. j. eo. ⁊ dicit quod p̃latus solus sine consensu capituli pōt eam facere. facit tex. in. l. si pupilloruʒ. .§. j. ff. de rebus eorum⁊. ꝙ no. Barto. in aut̃. hoc ius. C. de sacrosan. eccle. Jn cō cessione vero credo ꝙ requiratur si est talis rei vel tanti temporis que alienari nō possit nisi cum debita solennitate vt patet ex dictis tum quia nō potest re uocari ante tempus cōuentum. ¶ Vtrum requiratur necessario ꝙ reno uetur de quĩquennio in quinquenniũ Rñ. ꝙ sic ⁊ cadit a iure suo post quĩquẽ nium si nō renouat. vt dicit gl. in dicto c. j. ⁊ hocverum in rebus ecclesiasticis. in laicalibus vero non credo ꝙ ẜm con suetudinem debet reuocari quia presumitur actum quod est consuetum. l. sem per in stipulationibus. ff. de reg. iu. ¶ Vtrum habens rem precario nomĩe vel sicut precaria possit eaʒ prescribere. Rñ. gl. xvj. q. iij. clerici ꝙ regulariter nō potest nisi ex magna longinquitate tẽporis dominꝰ obliuiscatur de possessio ne taliter ꝙ nesciatvbi sita sit. quod pos set habere locum si possidẽs esset in bo na fide aliter non. Preceptum Est iussio vel imperium faciendi aliquid vel non faciendi. Quomodo distinguitur. Rñ. dupliciter. s. per affirmatiuum ⁊ negatiuum. affirmatiuum stricto sumpto vocabulo dicitur preceptum ⁊ obli gat pro semper. i. ad om̃e tempus. vnde filius non tenetur semper ad honoran dum patreʒ in omni tempore quia hoc est impossibile sed solum cuʒ opportuni tas occurrit ⁊ tempꝰ requirit. negatiuũ autem preceptum proprie dicitur prohi bitio que obligat pro semper ⁊ ad semꝑ quia teneor semper ⁊ in omni tẽpore nō mechari no. hoc Arc. in. c. si peccauerit. ij. q. j. ⁊ Pa ĩ. c. nouit de iudi. ⁊ tho. in. iij. senten. dist. xxxvij. ¶ Quot sunt genera preceptorũ legis [*]diuineveteris. Rñ. ꝙ tria. Quedaʒ sunt moralia que sunt de dictamine legis na ture vt sunt precepta decalogi. Quedā sunt figuralia seu mystica q̃ aliud signi ficant preter id ꝙ litera sonat. Horum alia sunt sacramentalia sicut illa de qui bus ratio reddi potest quare ad literaʒ sic precepta fuerunt vt de circuncisione ⁊ de obseruatione sabbati. Alia cerimonialia sicut illa de quibꝰ ratio reddi nō potest. quare sic precepta fuerint ad literam vt illud non arabis cum boue ⁊ asino ⁊ illud non facies vestem de lana ⁊ lino ⁊ huiusmodi. Et de istis nota. in glo. j. §. is ita respondetur. vj. di. Quedā sunt iudicialia vt illa que in decisio ne causarum sunt determinata vt Exo. primo ⁊ sunt determinationes iustitie inter homines seruande Et hodie figuralia tam sacramẽtalia quā cerimonia lia non tantum non sunt seruanda sed etiam sunt peccatum mortale post christum ipsa seruātibus vt talia. Precepta vero iudicialia sunt mortua. a nō obli gant nisi illũ qui habet potestatẽ statue re obseruanda quia tunc non obligarẽt vt iudicialia legis antique sed vt ius can. vt ciuile aut municipale in quo p̃cipiuntur ẜm Sco. in. iiij. disti. xij. q. v. ⁊ panor. in. c. j. de homi. facit text. in. l. j. C. de ve. iu. enu. vbi dicitur omnia meri to faciamꝰ nostra quia ex nobis omnia impartitur autoritas. ⁊. c. si apostolice. de preben. lib. vj. moralia autẽ precepta comprehenduntur in decem preceptis decalogi que ponuntur Exo. xx. ¶ Quomodo ordinantur precepta de[*]calogi moralia. Rñ. ẜʒ cōmunioreʒ mo dum qui habetur ab Augu. super exo. j. vt primum preceptum non habebis deos alienos coram me ⁊ nō facies scul ptile nec omneʒ similitudinem. Secun dum non assumes nomen dei tui in va num. Tertiũ. Memento vt diẽ sabbati sanctifices. ⁊ hec ad primam tabulā dicuntur pertinere. primum preceptuʒ se cunde tabule est. Honora patrem tuum ⁊ matrem tuam. Secundum non occides. Tertium non mechaberis. quartũ non furtum facies. quintum non loque ris contra proximum tuum falsum testi moniũ. sextum nō concupisces domuʒ proximi tui nō seruũ nō ancillā nō bonẽ nō asinũ nec oĩa que illius sunt. vij. nō desiderabis vxorem magistri tui in. iij. di. xxxvij. ponit. vij. pro. vj. ¶ Circa primũ preceptũ notan. q tria [*]ꝓhibent̃ nobis. Primo oẽs ꝓphane pa ctiones demonũ siue fiant per incantationes verborum siue per inscriptiōes characterum vel imaginũ siue per imo lationes sacrificiorum. Et hoc vel ad lu dificationẽ sensuum vt faciunt hystriones. Vel ad transmutationem naturarum vt fecerunt magi pharaonis vel ad inuestigationem futurorum contin gentium seu ocultorum. sicut faciunt di uini omnia prohibent̃ sub pena morta lis pctĩ quia in his attribuit̃ creature q debetur creatori ⁊ ideo peccat̃ mortaliter contra istud non habebis deos alienos corā me Exo. xxij. ꝓhibent̃ oẽs false ⁊ superstitiose inuẽtiones erroruʒ vel obseruantiarum contra fidem ⁊ bonos mores. cum dicit. Non facies tibi sculptile hmōi autem errores ⁊ superstitiones ꝓcedunt Aut ex improbo ausu inuestigationis ꝓhibite. Aut ꝑuerso in tellectu sacre scripture. Aut ex inordina to affectu carnalitatis humane de quibus. Jere. stultus factus est oĩs homo a sciẽtia sua confusus est artifex sculptili suo vana sunt oꝑa eoꝝ ⁊ risu digna ⁊ in tꝑe visitationis peribũt. Vñ semꝑ est in mortale peccatũ nisi ĩ casu vt habes. s̃. hereticus. in prin. ⁊ in casu vt habes. j. Supersticio. §. j. Tertio ꝓhibẽt̃ oẽs ꝑuerse appreciatiōes creaturarum cũ dicitur nec oẽm similitudineʒ ⁊ c. Omnis aũt peruersa apretiatio creaturaꝝ procedit aut ex sublimitate aut ex cupidita te. aut ex delectatione. Primo modo est ydolatria superborum. Secũdo modo auarorum. Tertio modo luxuriosoruʒ. Vnde Hiero. ꝙ quis plꝰ veneratur. et amat hoc illi deus. ⁊ ideo superbus col lit similitudinem celestiuʒ  diligit su per omnes preferri. Cupidus ꝟo tollit similitudinẽ terrestriũ. quia super omnia cupit ditari. Lasciuus aũt. similitudinem aquatiliũ. quia super omnia cu pit delectari ⁊ flectitur in delicijs sicut aqua. ad ph. iij. quorũ deus venter est. Quomodo autem superbia auaritia et luxuria sunt peccata mortalia habes in titu. suis. ¶ Circa secundũ preceptum not. ꝙ no[*]mẽ dei tripliciter assumit̃. Prĩo ad efficiendũ vt in sacramẽtis sicut in baptis mo cũ dicit̃ ego te baptiso ⁊ c. ij. ad promittendum vt cuʒ quis iurat vouet vel ꝓmittit aliquid deo vel sanctis. Tertio ad exprimendum vt cum quis loquit̃ cũ iuramento. Similiter multipliciter assumitur in vanum. Primo per sacramenti frustrationem sicut cum quis nō credit vt hereticus vel gratiā sacramen ti deserit ⁊ huiusmodi quod semꝑ mortale peccatũ est. Secundo per voti fractionem ⁊ hoc fit tripliciter. Primo per tardationẽ implendi. Secundo per cōtrariā voluntatem seu fractionem voti. Tertio per apostasiaʒ ⁊ quomodo sit mortale habes. j. Votuʒ. iij. ⁊ apostasia in prin. cum duobꝰ. §. sequẽ. Tertio assumitur nomẽ dei in vanum per homi nis blasphemi locutionẽ. vide. s̃. blasphemi locutioneʒ. vide. s̃. blasphemia. iiij. assumit̃ in vanũ in p̃dicatione que sit vana intentione. de quo vide. s̃. honor. §. vij. ⁊. j. vana gloria §. j. vt in oratione que est sine vlla cordis affectione de quo dic vt. s̃. oratio. §. xvj. in conuer satiōe seu operatione in qua forma san ctitatis assumitur tantum in exteriori opere nō pro deo sed solum pro humano fauore. de quo vide Simulatio ⁊ va nagloria. §. xvij. ꝑ iuramenti peruersio nẽ. ⁊ hoc dupliciter aut iurando ꝑuerse aut nō seruando de quo vide iuramẽ eũ per totum ⁊ periurium ꝑ totuʒ. viij. ꝑ vsurpationem adiurādo que non de bet de quo vide adiuratio. §. iiij. ¶ Circa. iij. p̃ceptũ no. ẜʒ orige. ꝙ sabba [*]tũ r se ꝑatũ ab vsu cōi ad cultũ dei p̃ce ptũ de sctĩficādo sabbato ẽ vt cor a curis suꝑfluis separet̃ ⁊ diuino cultui mā cipet̃ ⁊ hoc ẽ vacare deo. Hoc aũt sit tri płr. Prĩo gñalit̃. s. dũ nos a vitijs seꝑamus ⁊ ĩiectionẽ nr̃am ad sabbatũ. i. requiẽ eternitatis habemꝰ. Sco spāłr dũ s. tẽporibꝰ statutis ⁊ ad hoc deputatis nos etiā a licitis separantes oꝑibꝰ deo orādo ⁊ meditādo vacamꝰ ⁊ hoc ẽ sanctificatio sabbati. tertio spālissime sicut est ĩ viris ꝑfectis cōtẽplatiuis  ab oĩbꝰ mũdanis se seꝑant. vt deo familiariter intẽdāt. ṗma sctĩficatio est necessaria. ij. debita. iij. ꝑfecta. Aduertẽdũ est etiam ꝙ vocatio ad deũ est duplex. Alia in ha bitu. ⁊ hec non recipit taxationẽ tꝑis qͦ tñ ad eos  sũt ĩ charitate  offert deo ĩ habitu totũ tp̃s vite sue tũ ad seruiẽ tes deo ex timore pene hʒ taxationẽ tẽporis. alia ẽ vacatio ĩ actu q̃ etiā recipit taxationẽ tꝑis  nō semꝑ hō mortalis pōt deo vacare actualiter. ⁊ ex hoc ptʒ d vult ṗma clausula huiꝰ p̃cepti. s. Me mẽto vt diẽ sabbati sctĩfices. additur. ij. cła in q̃ p̃cipitur oꝑari determinato tꝑe ↄ̃ ociositatẽ cũ subdit̃ sex diebꝰ operaberis. ⁊ facies oĩa oꝑa tua. ꝓ quo sciẽdũ ꝙ triplex est labor primus est debitus. Et iste est dulex. s. vnus excludẽs otiuʒ aĩe inimicũ ⁊ ad hũc tenent̃ oẽs  libet tenet̃ se exercere in aliquo vtili rōne cuiꝰ excludat a se tẽtatiōis ĩgressum ẜʒ illud ecc. xxxiiij. Mitte illũ ĩ oꝑationem ne vacrt ⁊ c. alius itroducẽs fructũ ⁊ iste est triplex vnꝰ p̃latorũ de cura subditorũ. de quo ṗme Thimo. v. aliꝰ actiuorũ circa spũalia vt ẽ labor p̃dicatorũ ⁊p̃sby teroꝝ ministrantium spũalia seu sacr̃a. aliꝰ est ↄtẽplatiuoꝝ ĩ bus ⁊ si quiescat corpꝰ a strepitu mundi tñ mens inuigi lat solicitādo deo placere ⁊ alijs gr̃am ĩpetrare. Vnde p̃dictis laboribꝰ laborā tes pñt viuere de eleemosyna  ꝓ illis a bꝰ accipiũt vt iliter laborāt. ij. labor est cōcessus. s. hoĩm mũdi circa occupatiōes tꝑalium. vt habeāt vnde viuant ẜm statum eorum ⁊ alijs subueniāt de quo ad ephe. ij. laboret auteʒ operando manibus ⁊ c. ⁊ ad hũc tenent̃ fortes cor pore ne cogant̃ viuere ociose de bonis q̃ debent̃ alijs. iij est labor ꝓhibitus. s. curiositatis. cupiditatis qui extinguit spũalẽ quieteʒ deo Sequitur in clausu la in hoc p̃cepto in qua interdicit oꝑationem in sabbato cũ dicit̃ septima aũt die sabbatũ dñi dei tui est. nō facies in eo oẽ opus tu ⁊ filij tui ⁊ serui tui ⁊ ancille tue ⁊ aduena  est ĩtra portas tuas. Vñ ad lr̃am p̃cipit̃ vt hō vacet a corporalibus operibꝰ que vacationẽ ad deũ impediunt in solennitatibꝰ vt est nego ciatio ⁊ hmōi opera seruilia. Scias igi tur ꝙ opus seruile r a seruitute. Vnde vt melius intelligas aduerte ꝙ est triplex seruitus. prima est seruitꝰ dei ⁊ hec nō ꝓhibetur. vñ. glo. numeri. xxviij. dicit ꝙ fabri ⁊ hmōi artifices sociantur in die sabbati lector autem diuine scriptu re nō desistit ab opere suo nec tñ contaminat̃ sabbatum. sca seruitus est pctĩ. Jo. viij. qui facit peccatũ seruꝰ ⁊ c. ⁊ hec ꝓhibet̃ intelligẽdo de mortali nō de ve niali. vñ peccās mortaliter facit contra istud p̃ceptũ nō tñ fortit̃ spẽm ex hoc ni si moueret̃ ad pctm̃. vt p̃uaricaret̃ istud preceptum  vt dicit. phi. v. ethicoꝝ. c. iiij. Si s luxuriet̃ vt lucret̃ auarꝰ est si aũt vt delectet̃ luxuriosꝰ: est tñ circũstā tia que spāli prohibitiōe ꝓhibet̃. Et iō duplex est peccatum ratiōe reatus. ẜm Alex. de ale. Tertia seruitus est qua ho mo seruit hoĩ. vnde opera corporalia in tantũ dicunt̃ seruilia intum proprie p̃tinent ad seruientes. Jnquātum autẽ sunt cōia seruis ⁊ liberis nō dicunt̃ seruilia. ⁊ ideo opus corporale pertinens ad salutem ꝓpriam siue ꝓximi siue ad euitañ. damnuʒ imminẽs exterioris rei nō est obseruātia sabbati vt pʒ Jo. vij. ⁊ Mat. xij. ⁊ ĩ. c. lʒ. ⁊. c. cōquestꝰ. de ferijs. xxiij. q. viij. si nulla. de cōse. di. j. sicut nō alij.  hec precipiuntur omnibꝰ. ꝓuer. xxiiij. Erue eos qui ducuntur ad mortẽ. deutro. xxij. non videbis bouẽ aut ouẽ fratris tui errrantem ⁊ c. Et ideo nō ꝑti net solum seruis sed etiam liberis. Et de hoc vide vel dic vt supra Ferie. §. ix. ⁊ sequenti. ¶ Sed quare magis precipit̃ obserua[*]tio sabbati quam aliarum solẽnitatuʒ. Rñ. quia cum omnes solẽnitates veteris legis sint institute in commemorationẽ alicuius beneficij diuini vel p̃teriti commemorati. vel futuri prefigura ti. Jdeo magis sabbatuʒ precipit̃ quia beneficium creationis in hoc cōmemo ratur. quando est precipuuʒ inter pr̃a. cum dicitur. exo. xx. Sex diebꝰ fecit celum ⁊ c. Similiter beneficiuʒ p̃figurale p̃cipuum ⁊ finale. s. quies mẽtis in deo vel in presenti ꝑ gratiā vel in futuro ꝑ gloriā que beneficia omnia complectũ tur. Nō sic auteʒ alie que solum ꝓpter ꝑricularia beneficia commemorantur. vt pasca ꝓpter liberationeʒ de egypto ⁊ figuram xp̃i. ¶ Vtrum conuenienter sit mutatũ in [*]dominicā. Rñ. ꝙ sic  sabbatum figurabat quietẽ dñi in sepulchro die. vij. ⁊ requiem sanctorum futuram in celo ꝑ xp̃i meritũ. in. vij. etate. ⁊ iō adueniente ꝟitate debuit cessare figura. itẽ debuit cessare propter exclusionem erroris ne forsitā quis crederet ꝙ obligatio ad serimonias veteris legis maneret sicut pʒ de cōse. di. iij. peruenit vnde cōueniẽ ter debuit in aliũ diem mutari nec aliꝰ fuit qui magis conueniret  primꝰ: tũ ꝓpter beneficiũ creationis celi ⁊ terre ⁊ resurrectiōis xp̃i⁊ multis alijs de qui bus r di. lxxvij. ꝙ die dñico de cōse. di. iij. sabbato ⁊. c. ieiunia. ¶ Circa. iiij. scieñ. est proprie⁊ per se ho [*]norari precipit̃ in hoc p̃cepto homo  est principium in esse naturale vt est pater ⁊ mater carnalis et homo qui est principiũ in esse gratie ꝓpter ministerium sicut est prelatus spũalis⁊ cōsistit iste honor reuerẽtia ⁊ sust. ntatione vt dicit gl. ad eph. vj. Reuerentia vero cōsistit in tribꝰ. s. in affectu. s. timendo patris offensam ex amore. leuiti. xix. vnus quis patrem ⁊ matrem timeat. Jn effectu. s. obediendo ad ephes. vj. filij obe dite parentibus. in signo. s. assurgendo ⁊ huiusmodi. Sustentatio vero consistit in solatio verborum in seruitio operum ⁊ in exhibitiōe necessariorum. Jn isto etiaʒ precepto. ẜm thologos intelligitur mādari quicquid ꝑtinet ad reddeñ. debitum cuicũ persone sicut accessoiũ ĩcludit̃ in ṗncipali. ⁊ de hoc pre cepto. vide. s̃. filius. §. xxx. ¶ Circa. v. preceptũ aduerte ꝙ hoc pre [*]cepto explicite ꝓhibetur homicidium. Jmplicite vero omnis motus ire sicut monstrat dominꝰ Math. v. in hoc ergo precepto ꝓhibetur omnis lesio que fit in persona proximi⁊ ideo peccat morta liter quisquis eum occidit truncat mutilat verberat ledit not abiliter. vel ani mum deliberatum ledẽdi habet nisi in casibus a. l. cōcessis de quibus. s̃. homi cidium. j. ⁊. ij. ⁊. s̃. percutere. ⁊. s̃. defensio. idem dic de incarceratiōe de quo. s̃. carcer. §. iij. ꝓhibetur duellum de quo. s̃. Duellum. item torneamẽtum de quo j. torneamentum item belluʒ. de quo. s̃. bellum. Jtẽ alex. de al. in. iij. parte sum. in expositione huiusprecepti dicit no. ꝙ interpretatiue in hoc precepto ꝓhibetur occisio spiritualis q̃ s est alteri occasio ruine in peccato mortali ⁊ spũa lis mortis sicut persuasio mali ⁊ factũ minus rectum prebens occasionẽ alteri ruine vel ꝙ moriatur in cōsciẽtia ꝓpria vt per odium vel ĩ aliena vt per de tractionẽ de quo dic. vt. s̃. detractio scādalum odium ⁊ alijs locis suis. ¶ Circa. vj. preceptũ no. ꝙ licet mecha [*]ri idem sit quod adulterari ⁊ sic videatur solum adulterium prohiberi tamen secundum Aug. in hoc precepto prohibetur omnis illicitus coitus et illoruꝰ membrorum omnis vsus illicitꝰ. xxxij. questio. iiij. meretrices. Omnis autem illicitꝰ vsus determinatur per. viij. dif ferentias. s. per fornicationem de quo s̃. fornicatio. per meretricium ꝙ fit duo bus modis. s. per vagam insectationeʒ libidinis ⁊ mulierum solutarum et sic differt a fornicatione que etiam cũ certa et vna sola persona. item meretriciuʒ est solutarum mulierum venalis ⁊ publicus concubitus. d. c. meretrices. per adulterium de quo. s̃. adulterium. per stuprum. vide. j. stuprum. per sacrilegũ concubitum qui est in ordinatus concubitus in quo continẽtia deo sacrata leditur siue violatur. sacrata dico ꝑ ordinẽ sacrum aut religionem seu votum continentie. per incestum. qui est inordinatus coitus quo vinculũ cōsanguinitatis vel affinitatis vel paternitatis violatur per peccatũ sodomiticũ ꝙ est inordinatus coitꝰ quo naturalis vsus in illũ peruertitur qui est ↄ̃ naturā. et viij. ꝑ libidinosum coitũ cōiugalem. de quo. s̃. debitũ. Prefataꝝ dr̃iaꝝ. vij. prime semꝑ sunt pctm̃ mortale. viij. ꝟo aliquādo sic aliqñ non vt. s̃. debitũ patet. et. s̃. luxuria. ¶ Circa. vij. p̃ceptũ no. ꝙ furtũ dicitur [*]tripliciter. i. proprie de quo. s̃. furtuʒ in prin. ⁊ cōiter ⁊ sic est oĩs illicita vsurpa tio rei aliene ẜm Aug. ĩ. lj. q. Exod. xxij. ⁊ sic cōprehẽdit rapinā vsurā ⁊ omneʒ illicitā vsurpationẽ reꝝ alienarũ. vt. d. c. meretrices ĩterpretatiue vero dicitur oĩs illicitꝰ possessio reꝝ ⁊ totũ hoc ꝓhibetur in prefato precepto ⁊ ideo habẽtes superflua respectu status sui⁊ fami lie si nō subueniũt indigẽtibus ꝓ loco. ⁊ tꝑe mortaliter peccāt. multo magis si indigẽtes sunt in extrema necessitate. ⁊ de hoc habes. s̃. eleemosyna. §. j. Jteʒ commitunt furtũ prelati qui res eccłie dant meretricibus cōsanguineis potẽtibus non indigentibus ⁊ hmōi. Simi liter indebite seruando. Jtem committũt furtuʒ qui res accipiunt ab eis qui alienare nō possunt ⁊ hmōi de hoc habes. s̃. furtũ rapina vsura restitutio ⁊ c. ¶ Crca. viij. no. ẜm Alex. in. iij. ꝑte sum. [*]de isto p̃cepto ꝙ ꝓhibet̃ in hoc p̃cepto oẽ genꝰ medacij ꝙ est pctm̃ mortale nō aũt illud ꝙ est veniale et hoc large sed stricte solũ mẽdaciũ ĩ iudicio ꝓhibetur etiam falsitas aperte dicẽtis. ⁊ taciturnitas quis mentiendo. vide. s̃. mendacium vel tacẽdo veritatẽ habes. s̃. confessio. j. §. vij. et. j. festis. §. xxvj. ¶ Circa. ix. ⁊. x. p̃ceptũ vbi no. secundũ [*]Alexan. in expositione hoc preceptorũ. q tripliciter potest concubina sumi. Vno modo pro appetitu vegetabili. et talis concubina prout est inordinata est a fomite mouente. i. a corruptione originalis culpe. alio modo potest dici appetitus sensibilis. et hoc prout est inordinata est a mouente sensualitate cũ fomite. Tertio mō cōcupiscentia est appetitꝰ rōnalis. ⁊ sic est a liberi arbitrij volũtate cōcupiscẽiia. primo modo est in suggesttōe. sco in delectatiōe. ter tio in cōsensu. ꝑ hec ergo p̃cepta nō ꝓhibet̃ motꝰ primꝰ ⁊ secũdꝰ cōcupiscẽtie  cōsistit. j. limites sensualitatis sʒ ex prohibitiōe huiꝰ p̃cepti ꝓhibet̃ cōsensus volũtatis in opꝰ vel delectationeʒ ⁊ hoc sub pena mortalis peccati. ¶ Vtrũ mala volũtas ⁊ opus sint duo [*]pctā. Rñ. ẜm Alex. vbi. s̃. ꝙ qñ volũtas ⁊ opꝰ exteriꝰ ↄsiderat̃ in radice. i. libidi ne ⁊ intentiōe sunt idẽ peccatũ formaliter. Jntellige si sunt cōiũcta. vt cā ⁊ effectꝰ. Si ꝟo ↄsiderat̃ volũtas ĩ se ⁊ opꝰ ĩ se. sic sunt diuersa peccata.  alie sunt ctrcũstātie boni debite actui exteriori  volũtati.  diuersificant̃ modꝰ locꝰ ⁊ tp̃s ⁊ q̃dā alie. lʒ circũstantia finis sit eadẽ. Si ergo vt dicit Aug. peccatũ est actꝰ incidẽs ex defectu boni. Alius aũt defectꝰ est hinc alius ĩde. ergo ẜm hoc aliud pctm̃ intellige naturaliter. Simi liter esset aliud quādo sunt ẜm aliud ⁊ aliud tp̃s. ita ꝙ inter medio cadat aliquid aliud  diuerse auersiones et sic formaliter diuersa peccata. ¶ Quare magis ꝓhibet̃ seorsum volũ tas. ⁊ opꝰ in mechia ⁊ furto  in alijs. Rñ. ẜm Ale. vbi. s̃.  delectatio mechie ⁊ vtilitas diuitiaꝝ sunt ꝓpter se appeti bilia intum habent rationẽ delectabilis. vel vtilis. ⁊ iō debẽt in eis ꝓhibe ri opus ⁊ concupiscentia. Sed homicidium ⁊ falsitas habent in se horribilia ⁊ secundum se ita sunt ergo sufficit eorum prohibitio. ¶ Quare magis ꝓhibent̃ ĩ spāli auari [*]tia ⁊ luxuria quam alia pctā mortalia. Rñ.  ꝑꝑ ĩprobitatẽ libidinis citiꝰ ꝓgrediũt̃ ĩ opꝰ exteriꝰ nihilominꝰ alia ca pitalia ꝓhibẽt̃ ĩplicite. Suꝑbia ꝓhibet̃ ĩ adoratiōe dei ⁊ honorificatiōe ꝓximi. Jnuidia ⁊ ira in ꝓhibitiōe homicidij: Accidia ĩ sctĩficatiōe sabbati. Auaritia ĩ ꝓhibitiōe furti. Luxuria ⁊ delectatio ĩordinata carnalis sibi ĩuicẽ ↄiũcta ꝓhibent̃ ĩ ꝓhibitiōe mechie ⁊ adulterij. ¶ Quot sunt genera p̃ceptoꝝ euāgili [*]coꝝ. Rñ. ẜm asten. li. j. ti. xliij. ꝙ quedaʒ sũt specialia respectu ꝑsonarũ presidẽtiũ. vt illa q̃ specialiter dāt̃ apłis. Mat. x. q̃ omitto. Quedā sũt gñalia respectu oĩʒ de bꝰ Mat. l. vj. ⁊. vij. Luce. vj. q̃ sic ordinātur ab euangelista primum ꝓhi bet irā cuʒ dicitur audistis  dictũ est antiquis nō occides. ⁊ de hoc habet̃. s̃. Homicidiũ ⁊ Jra. Scm p̃cipit recōciliationẽ respectu eiꝰ quẽ lesimꝰ cũ dicit̃ si offers munus ⁊ c. vade corporaliter si sit presens vel spũaliter si sit absẽs. scʒ motu cordis recōciliari fratri tuoveniā petẽdo ⁊ satisfaciendo ei si te lesit propter ꝙeũ odisvalde odiũcordis signi ⁊ operis dimittẽdo. ⁊hec duo ordināt ira scibilẽ. Tertiũ prohibet volũtatẽ mecā di ibi  viderit mulierẽ ⁊ c. de quo. s̃. co gitatio. quartũ p̃cipit declinationẽ oca sionis mechie ibi si oculꝰ tuꝰ scādaliʒat vbi no. ꝙ in oculo vel manu ↄsiderat̃vi tiũ siue actꝰ vitiosus. ⁊ iste est abscĩdẽdus. considerat̃ etiā mẽbrorũ ⁊ istud cũ sit bonũ est diligeñ. Jdẽ dicendum de quocũ ꝓximo. Quintũ ꝓhibet separationẽ ↄiugij excepta cā fornicatiōis ibi. qui dimiserit vxorẽ. hec āt tria ordi nant ↄcupiscibilẽ. Sextũ cũ sequẽtibꝰ quatuor ordināt rationalẽ. ⁊ est illud qͦ r dico vobis non iurare oĩno de qͦ iura mentũ. Septimũ p̃cipit pnĩaʒ respectu lesionis corporis ibi si quis te ꝑcussit in maxillā ⁊ c. Jtẽ respectu obligatiōis rerum. ibi sivoluerit tunicā ⁊ c. da ei. ⁊ c. Jtem respectu angarie operum. ibi et quicun angariauerit te. Hec autẽ intelligũtur ẜm Augu. quo ad animi pre parationeʒ. vt. s. nolit propter talia illa ta pacem cordis per odium amittere aliter ↄsiliũ est. Octauũ est p̃ceptũ erro gationis ibi oĩ petẽti te tribue de quo cleemosyna. §. j. Nonũ est preceptuʒ di lectiōis ĩimicoꝝ. vide diligere. §. i. Decimũ regulat intẽtionẽ cũ sequẽtibꝰ. Et est ꝓh bitiuũ obliq̃ ĩtẽtionis ibi attẽdi te iustitiā. ⁊ c. Vide intẽtio. Vndecimũ remouet inordinatā affectionẽ tꝑaliũ ibi nolite soliciti. Vide. s̃. Auaritia. duo decimũ prohibet temerariũ iudiciũ ibi nolite iudicare. vide Judicare. tertiũde cimũ p̃cipit debitā cautelā. ibi attẽ dite a falsis ꝓphetis. Quartũdecimũ adducit auxilium gr̃e peteñ. ibi petite vi de oratio. §. x. Quintũdecimũ. p̃cipit e tatẽ legis nature. ibi q̃cũ vultis vt fa ciant vobis ⁊ c. i. necessario ałr cōsiliũ ẽ. Sextũdecimũ. tan ĩpletiuum imponit canotũ ad dei amorẽ cum dr̃ intrate ꝑ angustā portā. s. caritatẽ. ẜm glo. ⁊ [*]ibidem. vide. s̃. Charitas. ¶ Sũt ⁊ alia precepta ab eccłia indita gñaliter oẽs litigātia q̃ sũt ṗmũ de celebratione festoꝝ ẜm de auditiōe misse tertiũ de ieiunio in q̃dragesima. ⁊ alijs vigilijs. quartũ de ↄfessiōe. v. de cōione vj. de decimis. vij. de vitādis excōmuni catis. Multa sunt alia q̃ tangit specia les ꝑsonas de bus dr̃ in diuersis capi tulis huiꝰ sũmevt facilius inueniātur. Predicare quis pōt. Rñ. vt colligo ex car. in cle. dudũ de se pu. prĩo papa pōt. xix. di. in memoriā et ⁊ libet cui ip̃e ↄmittit de of. dele. c. fi. Cōmissarij ꝟo eiꝰ alteri subdelegare nō pñt. d. c. fi. ⁊ ep̃i etiā ĩ alienis diocesibꝰ nisi ꝓhibeant̃ ab ep̃is diocesis. xxj. di. in nouo ⁊ libet diaconꝰ cui ip̃i ↄmittũt pñt in eoꝝ diocesi sed nō extra. xvj. q. vij. nullus oĩno. Tertio oẽs p̃lati ecclesiastici si sunt dia cōes pñt suis subditis predicare sed nō alijs nisi ab ep̃o approbatis aut ṗuilegiatis. vt  here. excōicamꝰ el. j §. sunt clerici. iiij. ẜʒ alis libet clericꝰ. Q limitoverũ vt sit dyaconꝰ non ꝓhibitꝰ specialiter. xix. d. ẜm. ⁊ ibi no. glo. ⁊ Jnn. ⁊ Ho. de her. in. d. c. excōmunicamꝰ el. j. §. minores. ⁊ predicatores ab eoruʒ prelatis licentiati. di. Cle. dudũ. Vnde si predicare volunt. j. septa mōasterij ipsorũ vel in loco alijs eorum licet sunt longe a domibus eorũ dummodo sunt ad eorum vsum possunt sine aliqua licẽtia ẜm Lau. ⁊ ʒẽʒe ĩ. dicta clementina. Similiter quando volũt predicare in plateis communibꝰ nec possunt prohibere in prefatis locis nisi hora q̃ prelati. idest habẽt iurisditionẽ quasi ep̃alẽ. vt no. Car. ⁊ gl. in. d. cle. dudũ. predicāt solenniter. i. publice populo generaliter. vel faciũt coram se solenniter predicari. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ predicādi officiuʒ non pōt alteri delegari. Bald. no. in. l. j. §. ne aũt. col. j. ver. sʒ nũquid. C. de cadu. tol. ¶ Sʒ nũd vicariꝰ ep̃i siłr hoc poterit [*]Rñ. car. ibidẽ ꝙ sic si ipse vult predicare vt ep̃i vicariꝰ. Secꝰ si vt aliꝰ p̃latꝰ vel vellet corā se predicari facere  in hoc nō representat personam ep̃i. ⁊ sic non tenentur cessare p̃fati fratres. ¶ Quid si talis habẽs quasi iurisditio [*]nẽ ep̃alẽ vellet occupare totam horam matutinalẽ. Rñ. Car. vbi. s̃. ꝙ nō pōt et Laudu. ib dẽ dicit ꝙ dʒ ꝑtir illa hora matutinalis maxĩe si dicti fratres non habent aliam horam competentẽ. ar. ca. mandata de presump. ¶ Quid si volũt p̃dicare in plateis pri [*]uatis aut ecclesijs alioꝝ. rñ. Car. ibidẽ ꝙ nō possunt sine lnĩa eoꝝ qͦrũ sunt sʒ de eoꝝ lnĩa possunt etiā hora illa qua p̃lati predicāt: excipiũtur solum eorum loca ⁊ publice platee in quibus illa ho ra predicare non possunt. ¶ Vtrũ laici possint p̃dicare. Rñ. Pau. [*]in. c. sicut in vna de her. ꝙ nō alias pec cant mortaliter. ¶ Vtrum tempore interdicti possit pre [*]dicari ⁊. Rñ. Car. gl. ⁊ Pa. ĩ. d. cle. dudũ ꝙ sic ⁊ quilibet admittatur de cōse. di. j. c. ep̃s nullam. ¶ Sʒ quā scĩaʒ dʒ habere p̃dicator. rñ. [*]Alex. in. iij. parte sum. ꝙ triplex ẽ actus docẽdi. primus simpliciter exortādo et iste est oĩm ⁊ istis sufficit scire mādata. ⁊ credenda. secũdus est predicādi ⁊ iste est eorum  habẽt ex offō ⁊ istis est necesse scire exponere credẽda ⁊ mādata ẜm illud prime Pe. iij. parata oĩno poscẽdi reddere rationẽ. tertius cathedrā tenẽdi ⁊ istis est necesse scire oĩa q̃ pertinẽt ad eorum doctrinam. ¶ Quā conscientiam debet habere p̃[*]dicator. Rñ. alex. vbi. s̃. ꝙ simplicit̃ existẽs ĩ peccato siue occulto siue manifesto docẽs ⁊ predicans si nō studeat do lere de peccato simpliciter dicitur cōtẽnere ⁊ ideo peccare. ⁊ ego credo mortaliter sic nō in mortali. iuxta illud p̃s. ꝓpterea deus destrues ⁊ c. l. di. quidẽ hoc ⁊. c. cũ exaudiero. ⁊. xxxv. di. c. vj die ĩ fi. ⁊. xl. d. multi. Tho. ĩ. iiij. tenet ꝙ si docet sacrā scripturam ex officio prelationis ꝙ peccāt mortaliter si est in mortali siue manifesto. sʒ si docet sicut magister sic est in peccato occulto nō peccat mor taliter. facit pro hoc. supra correctio pri mo §. iiij. ¶ Vtrũ teneatur predicator facere que [*]predicat. Rñ. Ale. vbi. s̃ ꝙ sic quicd as serit faciẽdũ de necessitate salutis non autem ꝙ predicat faciendum de perfectione religionis. ¶ Quid si predicet propter honorẽ. vi [*]de. s̃. Honor. §. vij. ¶ Predicatores sacris literis semꝑ de [*]bẽt insistere nec tunc queratur discere cũ ex officio. alios debeāt docere. xxxvj. di. §. ecce. ꝓpterea nomine doct. veniũt predicatores ⁊ prelati glo. j. c. vnico de summa tri. li. vj. ¶ Circa que docenda debeant insiste[*]re. Rñ. ꝙ circa primo credenda sicut ar ticulos fidei: secundo faciendi et seruanda. sicut precepta. iij. fugienda sicut peccata. iiij. timenda sicut mors eterna. v. appetenda sicut gloria. et vt predicatio eorum fructificet etiam prius debent orare. vt dicit glosa. Ge. xxiiij. Preces an inducant simoniā. vide simonia. v. §. iiij. Precedentia determinant sequen tia. xxiiij. qō. vij. apostolus. Preciosum est omne rarum. xciij. di. legimus. Precipitatio est vitanda. l. dis. pō deret. Est autem pre cipitatio quando quis ꝑtransitis gradibꝰ ⁊ regule diuine vel humane rōis per ĩpetũ volũtatis vel passionis fert̃ in precipitiũ. ⁊ si hoc facit cōtemnẽs et repudians diuina documẽta erit pctm̃ mortale. Similiter quādo licet nō contemnat diuina documẽta tamẽ est cum detrimẽto eorũ que sunt de necessitate salutis si sic est erit peccatũ mortalevel circũstantia que reperitur in omni pec cato mortali. Vnde dicit̃ iniquitas om nia precipitat. ałs eritveniale peccatũ. et  luxuria maxime absorbet rationẽ. ideo precipitatio ponitur eiꝰ filia. Predia Vrbana vel rustica quādo dicuntur vide seruitus in principio. Predo dicit̃ quadrupliciter. primo  iniuste alios predatur sicut qui spoliat viatores ⁊ iste est excom municatus. xviiij. q. iij. si quis romipetas cũ duo. ca. seq. ij. dicitur qui tollit a personis vltra stipẽdia sibi taxata. xiij. q. j. militare ⁊ tales sunt raptores. et sicut predo continetur sub raptore sic spe cies sub genere. xiiij. q. v. nō sane in fin. ⁊ sic debet puniri pena raptorũ. iij. ẜm Gof. et ho. dicitur prelatus qui vt serui tiũ impẽdat legato vel alij plus exigit a subditis  soluat de immu. eccles.  pleri. iiij. dicitur predo ẜm hosti. Judex qui iurgiũ alienũ deputat predam suam aut officialis indebite pecuniam accipiens. l. omnes. C. ad. l. iuli. repetũ. ¶ Quo p̃cepto prohibetur preda. Rñ. [*]furti nomine. xxxij. q. iij. meretrices. ¶ Cui debet dari preda in bello acqui [*]sita. Rñ. de iure principi. xxiij. questiōe. v. dicat. Sed tu dic latius vt. s̃. bellum in principio. Prefactio Nulla dʒ dici ĩ missa nisi illa de qua in. c. inueni mus. de consecra. di. j. ⁊ in. c. sanctoruʒ lxx. dis. vide. s̃. missa. §. xxx. Prelatus large dicit̃ om̃is habens curam animarum ẜʒ Jnno. in. c. firmiter. de sum. tri. ⁊ in. c. quoniam. vt li. non conte. stricte vero dicũtur solum habentes iurisdictionem vt probatur in. c. decernimus. de iudi. iũcta glo. in. cle. dudum. de sepul vbi ponitur prelatus et rector separatim do. Bar. in cle. j. de elec. cum glo. ibidem et Lau. dicit ꝙ nomine prelati comprehẽ ditur quilibet admiuistrator habẽs ꝑpetuum officium etiam si sit talis qui ad nutum superioris possit ammoueri. allegat de sup. neg. prela. ca. j. ad fi. xvj. q. i. de presentiuʒ. addit pau. ibidẽ quocun nomine cẽseatur de ver. sig. quāuis cle. j. de rescrip. ⁊ quod ibi no. Et ex glos. prefata dicit Car. obtinuisse ꝙ mi nister ⁊ custos minoruʒ ⁊ prouincialis predicatorum sunt prelati ⁊ ꝙ possunt esse procuratores quia cle. j. de procu. lo quitur de religioso nō prelato. ⁊ ꝙ etiā possunt esse delegati pape. vt supra delegatus. §. iij. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ prelatus debet esse electiuus non datiuus. Bal. nota. in. l. quicun. C. de bo. que libe. cola. j. in fine. versi. non obstat. et non potest prelatura permutari cũ alia. vt per Bal. in. l. j. col. iij. C. de emā. li. ⁊ nō transit ad heredes. glo. ⁊ Bar. in. l. tute la. la. ij. in. j. no. ff. de tut. ¶ Vtrum omnis prelatus sit iudex or[*]dinarius. Rñ. glossa. in ca pi. ij. de iudi. quod sic. ¶ Vtrum negligentia prelati sit pecca [*]tũ. Rñ. glo. in. c. ea que de offi. arc. ꝙ sic. ⁊ mortale quādo est in omissione neces sariorũ ad suum officium. vt visitationis correctionis ⁊ huiusmodi. ⁊ ẜʒ Ho. ⁊ Ber. in. d. c. ea que tenetur nō solũ de dolo ⁊ lata sed etiam leui culpa de dāno ecclesiasticarum rerum ergo fortius animarum. ¶ Vtrũ prelatus teneatur omnia age[*]re cum consilio capituli sui. Rñ. pan. in cap. nouit. de his que fi. aprela. ꝙ ne gocia minora potest sine consiliovt no. doct. in. di. cap. nouit. et Jnno. in cap. fi. de maio. et obe. ⁊. l. ij. C. de iura. calũ. Nam rectores ex offō iniuncto explicant hec minora vt in. di. l. ij. facit. ca. edoceri. de rescrip. Negociavero ardua causa rationabili existente quam bonus vir arbitrabitur. potest sine cōsilio capituli. alias non. ¶ Vtruʒ teneatur dicere suam culpam [*]subdito q excessit in corrigẽdo. Rñ. c. quādo. lxxxvj. dist. ꝙ non. Jntellige nisi a proposito hoc faceret. vt. s̃. Correctio. j. §. ij. ¶ Vtruʒ prelatio sit appetenda. Rñ. ꝙ [*]nō nec desidia fugiẽda. xvj. q. j. nos au tẽ. viij. q. j. olim ⁊ tribus. c. seq. xl. distin. multi vnde appetẽs eam efficitur indi gnus. j. q. i. prĩcipatus ⁊ peccat mortali ier si deliberate appetit. vt p̃sit vide. s̃. ambitio. ⁊. s̃. ep̃s. §. ij. ¶ Vtrũ prelatus possit fugere. vide. s̃. [*]ep̃s. xxiij. ¶ De quibus specialiter sunt interro[*]gandi prelati. Rñ. s̃. interrogatiōes cir ca presatos. Prescriptio. ẽ quoddā ius ex tẽpo re congruens autoritate legum vim capiens penam negligentibus inferens ⁊ litibus finem im ponens. Et similiter diffinit̃ vsucapio. ⁊ aliquando vnum comprehendit reliquum sed proprie differunt quia vsuca pio est in rebus mobilibus ⁊ se mouẽtibꝰ. presciptio vero in immobilibus ⁊ iuribꝰ incorporalibus vt insti. devsuca pionibꝰ ⁊ lon. temp. prescrip. j. Rñ. Jure tamẽ cōsultus ita diffinit. Vsucapio ẽ acquisitio dominij per continuationẽ possessionis temporis spatio. l. diffiniti in. l. ij. ff. devsucapio. hoc Pan. no. in ru bri. extra eo. ti. De notatis in hoc. §. et ꝙ ĩ hoc differant prescriptio ⁊ vsucapio:  prescri ptio est de re immobili. vt per Bald. in l. j. col. vj. in. iij. oppo. C. de ser. fugi. vsu capio vero est de re mobili: vt ibi. et no. insti. de vsucapio. in principio. ⁊. ff. eo. in rub. licet quando prescriptio pro vsu capione ponatur. Vnde exceptio prescriptio. non dicitur inceptio cōtra rem mobilem cum intelligatur pro exceptione vsucapionis: vt per Bald. in di. l. j. col. vij. ¶ Que requiruntur ĩ prescriptione ẜm [*]ius canoni. ⁊ conscientiā. Rñ. ꝙ. iiij. pri mũ bona fides. s. ꝙ is qui possidet rem  possidet credat esse suam. vel credat tradẽteʒ esse dñmvel habere ius distra hẽdi. lʒ in facto erret. ff. de verb. sig. l. si bone fidei. hoc limito verũ ĩ prescriptio ne vbi requiritur alis actus positiuꝰ. secus vbi nullũ factum requiritur vt ĩ prescriptione libertatis contra seruitu teʒ rusticam.  licet sciam me tibi debe re seruitutẽ eundi. tamen ego possum prescribere libertateʒ. ex quo ego nihil facio ꝙ sit peccatũ hoc tenet Bart. in. l. sequitur. §. si viā. ff. de vfuca. ⁊ pau. ĩ. c. fi. de pres. Jdẽ dic de p̃scriptione actio nis ꝑsonalis mere penalis vt in rapĩa respectu quadrupli q̃ est vsum ad annum post annum simpli insti. de vibo. rap. in princi. vt. j. §. xlij. et idem dic de similibus. ¶ Sed quid si erret in iure. Rñ. ꝙ nō p̃ scribet. l. j. §. si a pupillo. ff. pro empto. ⁊ [*]l. nũ. la. ij. ff. de vsucap. Secus fi errabat in facto ar. l. q vulgo. ff. pro ẽpto. ⁊ propterea dicit Jnn. in. c. si diligenti eo ꝙ possidẽs contra ius non presumi tur bonefidei nisi sit possessio longi tẽporis: vel probabilibꝰ rationibꝰ fuerit acquisita facit. ca. cum ecclesia futrina de causa pos. ⁊ proprie. Exquo patet ꝙ si ius in quo errauit erat dubium ꝙ er ror excusaret ĩ prescrebendo ⁊ facit tex. in. l. cum dilectus et ibi Pau. de cōsue. quod not. Jtem tenet Host. in ca. cura: de iurepa. ꝙ error mixtus. scilicet iuris ⁊ facti non tollit bonam fidem. dat exempluʒ in donatione rei aliene facta vxori qua vir non est effectus pauperior vt quia ex ipsa re non tenetur comodanti vel deponenti vel quia domi nus consensit  mulier credit valere quia vsucapiet. l. si vir vxori. ff. de dona tio. Bar. tamen in. l. si fur. ff. de vsuca. ⁊ in. l. sʒ ⁊ si. §. scire. ff. de pe. here. et refert Pau. in. c. grauis de restitu. spo. distinguit et bene ꝙ quedam sunt iura que prohibent aliquos actus. et faciens contra etiam ex errore non presumitur in bonafidei. ⁊ sic intellige glosam dicta lege si fur. que dicit ꝙ error iuris impedit vsucapionem. ꝙ etiam limito nisi esset tale ius obscurũ et dubium. Quedaʒ sunt iura non prohibentia. sʒ actui nō assistentia vt puta testamentum nō solenne non approbatur a iure vt valeat ⁊ circa talia errans non pre sumitur in malafide. d. §. scire. ¶ Quid de illo qui tẽpore p̃scriptiōis [*]habuit conscientiam lesam postea inci pit habere non lesam. Rñ. Pa. in. fi. eo. cum do. ant. ꝙ si ex legitima cā habuit lesam interrupta est prescriptio. ⁊ sic in cipiet prescriptio post conscientiam lesaʒ reformauit per legitima indicia. ar. eorum que no. in. c. de quarta eo. ti. d. c. cura. Si vero fuit lesa ex leui iudicio. quā tamẽ reformauit ex alijs legiti mis iudicijs. sic nō fuit ĩterrupta. Pau. tamen includat ꝙ omnino interrũpat̃ ⁊ incipiat prescriptio de nouo tꝑe refor mationis. sed verior est prima opi. nisi conscientia se firmasset uis ex leui iu dicio ꝙ res erat aliena. ¶ Vtruʒ dubitans an res sit sua vel ne [*]⁊ habens iustam causam dubitādi pre scribat. Rñ. ẜm do. ant. in. d. c. fi. ꝙ nō.  iura requirunt nedum ꝙ non sit in ma lafide. sed quod sit in bonafide ⁊ ideo licet non sit in malafide non est tamen in bona. Quod tamen limita nisi dubi tatio esset momentanea ⁊ vacillans sicut non est hereticꝰ  dubitat. sed non fixe ⁊ deliberate. c. j. de her.  sic nō im pediret. Et hec opi. ĩ foro anime est verior quo ad vsucapionẽ rei. sʒ respectu fructuũ lucrandorum sufficit malam fi dem abesse. ⁊ quāuis Pa. ⁊ communis opi. ⁊ glo. in. d. c. fi. teneāt ꝙ dubitatio etiam firma nō impedit prescriptionẽ etiā quo ad rem facit ꝓ ipsis. xxxiiij. q. ij. si virgo. sed hoc de eorũ quo ad foruʒ contentiosum tene. non quo ad consciẽtiam. ¶ Secũdũ quod requiritur in prescri[*]ptione est iustus titulus. c. si diligenti. extra eo. ⁊ dicitur hic titulꝰ causa possidendi vt donatio. venditio. ⁊ huiusmo di. Exigitur ergo causa vera nō legitima secũdũ Gof. vnde titulꝰ erroneꝰ vt quia credebat procuratoreʒ suũ emisse prestat causam prescribendi. ff. pro soci. l. fi. Et propterea dicit glo. in. d. c. si diligenti. quod pro tanto dicitur titulꝰ iustus quia dat causam prescribendi licet in veritate non sit iustus. quia tunc nō esset prescriptio necessaria. Et ideo minus iustus titulꝰ dat causam p̃scribendi. si modo adsit bona fides. vt credat titulum sufficere ⁊ esse iustuʒ. ⁊ hoc verum ꝙ requiritur titulus quādo aliquis iure communi possidere non potest. vt laicus decimas. Jdeo requirit̃ titulꝰ. alias est semꝑ in mala fide. Sed vbi res possunt de iure communi possi deri. si non requiritur titulus in iuribꝰ p̃scribẽdis vt sunt seruitutes. Et ꝙ nō requirat̃ titulꝰ tenent communiter docto. Sʒ Pa. in. d. c. de quarta. eo. limitat verum Primo quando prescriptio non est cōtra ius commune. ꝑ. c. j. eo. ti. li. vj. facit. l. quemadmodũ. C. de agri. ⁊ cen. ⁊ c. Secundo quando non est in vsufru ctu prescribendo.  licet sit ius in corporale. l. j. in fi. ff. ad. l. fal. ⁊ q̃dam serui tus in rebꝰ alienis. l. j. ff. de vsufru. accre. tamẽ requiritur titulꝰ in eo prescribendo alias non prescriberetur spacio x. vel. xx. annorum. vt probat̃ in. l. fin. C. de prescri. lō. tem. vnde dicit gl. in. l. corruptionem. C. de vsufru. ꝙ si etiam vsu fructus cōsistit in re mobili. tamẽ actio personalis ad ipsam non tollitur trien nio. ⁊ idem videtur diceñ. in acquisitio ne ipsius ⁊ etiam in acquisitiōe cuiuscũ  rei immobił. nō precedit prescriptio sine titulo nisi sit longissimi tẽporis. C. de prescri. xxx. anno. l. si quis empturꝰ. Dico tamẽ fructꝰ  capiuntur ex agro alieno ex bona fide vsucapiuntur trien nio. tex. est no. in. l. sequit̃ §. fructꝰ. ff. de vsuc. ⁊ ibi ꝑ Bar.  ibi nō agit̃ de p̃scri bẽdo iure. Et iō cũ r ꝙ tenet̃ restituere fructꝰ extātes. in. c. grauis de resti. ipo. Jntellige nisi possessor ꝑ triẽniũ ⁊ bōasi de possideret Tertio limita qñ nō agitur de seruitute per quam persona oblĩ gatur vel astringitur ad aliquod seruitium.  cum sit quid graue necessario rerit̃ in tali iure p̃scribendo titulꝰ vel lapsus longissimi tẽporis ⁊ sic potest in telligi. l. cum de in rem verso ff. de vsuris. et not. Dy. in regula possessor. de re iu. lib. vj. ¶ Tertiuʒ q requirit̃ est continuatio [*]possessionis ꝙ res sit possessa continue vs in finẽ prescriptiōis sine interruptiōe. c. illud extra eo. de reg. iur. regula sine possessione. li. vj. Et ꝙ possideat vt proprium.  qui alieno nomine possidet vt coloni. ⁊ qui precario. ⁊ huiusmo di. non proprie possident. sed hi quorũ nomine possident. c. cum venisset. de re sti. spo. ⁊ in glo. c. clerici. xvj. q. iij. Si tñ interrupta possessiōe quando possessor recuperat est bonefidei sic prescriberet ea interruptione nō obstāte. l. fin. C. de prescrip. xxx. an. ¶ Vtrũ possessio ciuilis. i. ꝙ sit talis ꝑ[*]sona q̃ possit legitime de iure cōi possi dere. ẜm gl. in. c. causam de prescrip. ne cessario requiratur ad prescriptionem. Rñ. ꝙ ad vsumfructũ p̃scribẽdũ nō. sed sufficit naturalis seu corporalis posses sio. l. fi. C. de prescrip. lon. tẽ. not. Pa. ĩ. c. ad audientiā. eo. ti. Jn alijs aũt vbi pre scriptio inducitur ad acquisitioneʒ rei vel iuris. tunc requiritur in ciuilis pos sessio. ⁊ sie intellige tex. ⁊ gl. in. c. causaʒ e. ti. ⁊ ideo naturalis nō sufficit de quo plene per Dy. in regula sine possessione li. vj. Vbi vero p̃scriptio inducit̃ ad extinguẽdũ solũmodo ius alteriꝰ ⁊ ad defenfionẽ cōtra ius alteri ↄgruẽs. tũc tali defendẽti nō ẽ necessaria ꝟa posses sio vel quasi. alias sequeret̃ ꝙ nō p̃scriberent̃ actiōes personales cōtra id q habet̃ in. l. ij. C. de ↄsti. pe. ⁊ in. l. sicut. C. de prescri. xxx. an.  nemo vere eā possi det. nisi his cuivere cōpetit. vt no. Jnn. in. c. ĩ literis. de resti. spo. hec est notabi lis distinctio. Cal. in. c. cuʒ nō liceat eo. Aduerte hic ꝙ possidẽs bonafide ⁊ vẽdẽs sub cōditiōe nō ĩterrũpit possessionẽ. vnde si deficiẽte cōditiōe vẽditio resolua iur priora tꝑa cũ posterioribꝰ ↄtinuare poterit ẜm Pa. ĩ. c. illud aũt. e. ti. ¶ Vtrum possessio longissimi tẽporis [*]de cuius initio nō est memoria habeat vim tituli. Rñ. ẜm Jo. an. in. c. ij. de preben. li. vj. ꝙ sic quando capacitas datur in exercente alias non. vnde laicus tumcun exercuerit actũ spũalem vel alicuius ordinis nun tñ potest illum p̃scribere. Et not. ꝙ fama p̃bet iustam causam credẽdi vt no. in. c. insitiōi. de sen. ex. ⁊. c. cum cōtingat. de rescri. ⁊ per Bart. in. l. ij. C. si ser. vel liber. ⁊ in. l. celsus. ff. de vsucap. Et si fama erat ꝙ res fuit legata vel ꝙ tale fiebat ꝑ ṗuilegiũ pape quod fuit perditum tꝑe guerre ⁊ huiusmodi sic curret prescriptio. vt no. in. l. ꝙ vulgo. ff. ꝓ empto.  sic facit titu lũ sicut in illo cuius procurator dicerat se emisse ⁊ sic credebat. ¶ Quartũ ꝙ requirit̃ est ꝙ res non sit [*]vitiosa ⁊ possit prescribi ⁊ dicitur vitio sa si sit furtiua aut vi possessa vt inst. de vsuca. §. ꝙ aũt. ⁊ subdit tex. ꝙ necvllus alius uis ab eis bona fide emerit vel ex alia causa acceperit vsucapiendi ius hʒ. Et aduerte ꝙ in re mobili oportet ꝙ iustus titulus interueniat a principio aliter nun prescribit̃ quia sine ti tulo cōtra volũtatẽ dñi cōtractꝰ furtum comittit ⁊ sic furtiua est secus est in re immobili:  uis mala fides fuerit in primo potest tamẽ ꝑ alios prescribi ex eorum bona fide. Et ideo nũ res mo bilis in cōsciẽtia potest teneri tũcũ per longũ tp̃s sit possessa⁊ bona fide ni si qui habuit eaʒ a principio habuerit cũ titulo. propterea dicit text. in. d §. ꝙ auteʒ. Vnde in rebus mobilibus nō fa cile ꝓcedit vt bonefidei possessori vsucapio competat. Quod nota quia sepe venit in practica. Limita tamẽ ẜm ꝙ j. dico. §. xliiij. ¶ Quero vtrũ omnes alie res que non [*]sunt vitiose possint p̃scribi. Rñ. ꝙ regu lariter omnis res oẽ ius oĩs actio prescribi potest. capi. ad aures. eo. ti. Sed hʒ multas exceptiones  sunt multa q̃ psescribi non possunt vt. j. §. xij. cum sequentibus. ¶ Sed que requirunt̃ ad prescribẽduʒ [*]iura seu seruitutes que habent causam continuam vel quasi. Rñ. ꝙ requirunt̃ v. Primum bona fides. s. ꝙ vsus fuerit eo animo ꝙ vsus fuerit iure fuo ⁊ ꝙ po suerit etiam aduersario cōtradicẽte. secus si causa amicitie  nunquā prescri bet. l. fin. ⁊ ibi not. ff. quemadmo. serui. amit. ⁊. l. qui iure familiaritatis. ff. de acqui. pos. Secundum tempus debitũ vt. j. patebit. Tertiuʒ quod vsus fuerit sciente aduersario. l. ij. C. de serui. ⁊ ibi glos. ⁊ doc. ⁊ etiam patiente. l. quoties la. ij. ff. de serui. quia scientia ⁊ patiẽtia in iuribus incorporalibus aduersarij constituit quasi possessiouem. Et ideo sine ipsa non posset prescribi nisi sit tẽpus longissimum. s. xxx. anno. vel. xl. an norum ẜm Pau. de cast. in. l. ij. C. de serui. Jtem nisi habuisset prescribenstitu lum ab aliquo tertio qui eam vt dominus illius fundi concessit quia sic igno rante domino potest prescribi. vt not. Cyn. Pe. tenere in. l. ij. predicta. Quod nota pro limitatione illius quod in incorporalibus non est dare quasi possessionem sine scientia ⁊ patientia aduersarij. quia pauci aduertũt vt in pascuis aqueductu iurisditionibus piscandi. Et not. ẜm Jnnocen. ꝙ istud tempus ĩcipit currere ex quo quis cepit illo vti non vi nec clam. nec precario sciente illo cui fit preiudicium ⁊ non contradicente. quartum in negatiuis puta altiꝰ nō tollendi requiritur prohibitio not. glo. in. l. qui luminibus. ff. de serui. vrb. pre. ⁊ ꝓhibitio debet esse ex parte pretẽ dentis seruitutem. quintum ꝙ sit domi nus fundi ⁊ cuius seruitus est acquirẽ da quod not. ¶ Que sunt que p̃scribi nō possũt. Rñ. [*]xvj. primo cōtra peccata de iure canoni co ⁊ ĩ foro anime. immo diuturnitas au get. c. cum haberet. de eo qui du. quam pol. per aduł. c. nō satis ⁊. c. cum ĩ ecclesie. de simoniade iu. ciuili vero peccatũ est momẽtaneũ. tunc lapsus temporis alleuiat penam in. l. si diutino tẽpore. ff. de pe. ⁊ quando ex toto tollit. Vnde communiter doc. ⁊ sequitur Pa. in. c. cũ habere. dicunt ꝙ aduersus quodlibet crimẽ regulariter ꝓcedit p̃scriptio. x. an no. vt post lapsum s nequeat accusari. ⁊ in. l. adulter. C. de adult. dicitur q post quinquẽnium non potest quis accusare adulterium nisi in duobus casi bus vide glo. d. l. adulter. ¶ Secundo contra obedientam visita[*]tionem ⁊ procurationem que debet̃ ratione visitationis. cum nō liceat eo. cũ similibus. ¶ Tertio ecclesia loca religiosa nec nō [*]ius decime primitie vel oblatiōis ⁊ oĩa alia iura spiritualia non possunt p̃scribi laicis  illa possidere non possunt. vt ĩ. c. causam. eo etiā simile anni trāsie runt. vt. s̃. dixi ẜm Jo. an. in. c. ij. de preben. lib. vj. Ab eis autem a quibus pos sideri possunt bene prescribuntur. vt in c. ad aures eo. ¶ Quarto annexa spiritualibus. vt ius [*]patronatus similiter prescribi nō pñt a laicis. Dicit tamẽ Pa. in. d. c. ad aures ꝙ papa posset cōcedere priuilegiũ laicis vt possiderent spiritualia aliqua:  pōt dare potestatem eis excommunicā di. ⁊ sic tunc prescribere possent que pos sidere possunt. Limita istud ad laicos seculares.  laĩci cōuersi lʒ non debeāt tamẽ possunt tractare spiritualia cũ cle ricis ⁊ prescribere. vide tex. iuncta glo. in. c. ex eo. de elec. lib. vj. ¶ Quinto non potest p̃scribi limes vel [*]quod adheret limitibꝰ episcopatuũ pro uinciaꝝ vel parochiarũ. xvj. q. iij. lʒ ⁊. c. in regulis de paroch. suꝑ eo. ratiōe termini confundantur ꝓuinciarũ vel parochiarum. ¶ Sexto liber homo ꝓ seruo possessus [*]non potest p̃scribi. xvj. q. iij. §. potest. ¶ Septimo publice functiones agroꝝ [*]in pẽsiones nō pñt a colono p̃scribi nec fundus quẽ colit. d §. pōt. C. de p̃script. xxx. vel. xl. an. l. male agitur. ¶ Octauo via publica non potest pre[*]scribi ex non vsu populi. l. viā. ff. de via publica. ¶ Nono aqueductus ad publicũ vsuʒ [*]ciuitatis ⁊ alia iura ciuitatis ad publicũ vsum destinata p̃scribi non possunt. C. de aqueductu. l. diligenter. ¶ Decimo reseruata ṗncipi ĩ signũ sub [*]iectiōis vt tributũ ⁊ similia p̃scribi nō pñt. vt. l. cōꝑit serenitas nr̃a. C.  p̃scrip. xxx. an. facit q no. in. c. cũ nō liceat. eo. ¶ Vndecimo res quā lex vel canō alie[*]uari prohibet nō prescribit̃ sic tñ distin gue ẜm Pa. in. d. c. cum non liceat quod aut lex prohibet alienationem  eius rei nō est commercium nec potest possessio haberi. vt in rebus sacris nō spiri tualibus ⁊ religiosis respectu laicorum ⁊ sic non valet p̃scriptio. Aut prohibet alienationem simpliciter fauore ipsius rei. exemplum in fundo dotali. ⁊ sic p̃scrip. nō pōt inchoari. l. si fundum. ff. de sun. dot. glo. ⁊ Bar. in. l. ij. C. de vsuca. ꝓ emp. Sed si erat inchoata ante talis esset dotalis fundus ⁊ huiusmodi suꝑ quas se fundat ius tũc nō impedit̃ vsu capio. tex. est in. d. l. si fundum. Jdem di ceñ. quaudo res peruenit ad personam priuilegiatam cōtra quam nō posset p̃scribi. vt not. Jo. an. ĩ. c. vnico de iur. pa. li. vj. intellige si ignorat prohibitionem iuris probabiliter aliter nō. Aut lex ꝓhibet alienationem nō simpliciter sed sine certa solẽnitate. vt in rebus minoꝝ ⁊ ecclesie tũc data bona fide ⁊ excluso er rore iuris procedit prescriptio si hʒ con comitantia alia: puta emi a minore quẽ credebam maiorem vel rem a prelato. sʒ putabam capitulũ ↄsensisse ⁊ huiusmo di. Secus si errabam in iure credens ꝙ prelatus sine capitulo posset vel minor sine decreto. ⁊ sic intellige glo. in. c. ij. de his que fi. a prel. ⁊ tex. iuncta glo. in. c. j. de re. ec. nō alie. lib. vj. ¶ Quid si est ꝓhibita alienatio per de[*]functũ. Rñ. idem diceñ. sicut de prohibi ta a lege. s. ꝙ vsucapi non potest tex. est in. d. l. ij. ⁊ ibi gl. ⁊ Bar. Et hec intellige quādo predicta prohibitio fit ex causa ꝑ testatorem sine causa enim non valet vt legit̃ ⁊ not. in. l. filiꝰ. §. diu. ff. de lega. primo. ⁊ ibi per Bar. plene. ¶ Vtrum similiter sit dicendum quan[*]do res ꝑ pactum prohibita est alienari puta cum res obligatur ⁊ obligans ap posuit pactum vt illa res interim non alienetur ⁊ impedit̃ dominij trāslatio. vt in. l. si creditor. §. vlti. ff. de distra. pigno. Rñ. ꝙ sic quia non currit prescriptio. vt no. Bart. in. l. vbi lex. ff. de vsuc. pa. tamẽ in. d. c. cum non liceat tenet ꝙ currat prescriptio ⁊ credo verius si aliꝰ a p̃dictis contrahentibus prescribat. ¶ Duodecimo res que tenetur preca[*]rio nomine quia non ipse sed dominus possidet. l. certe. §. his qui rogauit. ff. de preca. Jdem de colono ea ratione. l. ma le agitur. C. de prescrip. xx. an. idem de eo qui possidet nomine alieno ea ratio ne. capi. cum venisset. de resti. spo. Jdeʒ de pignore quod non potest prescribi a creditore ⁊ vsufructuario quia censentur in mala fide. Dicit tamen Pan. in d. capitu. cum non liceat. colonus et tenens precario nomine ⁊ qui possidet alieno nomine non possint prescribere tales res tamen si colonus vendit alteri. ⁊ qui emit bona fide prescribit sed dominus petit restitutionem in integrum si ignorauit ex clausula generali. l. j. ff. ex quib. cau. ma. secundũ Spec. eo. titu. ⁊ glo. in cap. cum nemo. C. de ac qui. pos. et placet per ea que. j. dicam licet Barto. in. l. cum solus. ff. de vsuca. ali ter sentiat. ¶ Tertiodecimo res empta a prodigo [*]vel luxurioso aut lusore alienante distinguit tamen Pan. in capi. si diligen ti eo quod aut tatibus est interdicta administratio ⁊ sic non valet contractꝰ nec infertur vsucapiendi conditio. vt. l. qui fundum. §. qui sciens. ff. de empti. Aut non est interdicta administratio bonorum ⁊ tũc aut ignorabat ꝙ in ma lum vsum volebat consumere ⁊ sic pōt vsucapere quia est bone fidei. vt in. l. si quis cum sciret. ff. de empt. si vero scie bat quod in malum vsum volebat expendere precium sic non valet vsucape re. vt in. d. l. si quis cum sciret ⁊ est text. no. ĩ. l. si vero nō remunerādi causa. §. si adolescens luxuriosus mandat tibi vt pro meretrice fideiubeas idẽ tu sciẽs mandatum susceperis non habebis mandati actionem quod simile est q̃si perdit iura pecuniam sciens credideris. Sed ⁊ si vlterius directe mandaue rim tibi vt meretrici pecuniam credas non obligabitur mandati quasi aduerlus bone fidei mandatum sit hoc text. ff. mandat. Nec obstat. l. affectionis. ff. de dona. quia ego intelligo ante factuʒ nō valere in ista lege valeret post factũ fornicationis soluẽdo. hāc decisionem posuit barto. in. d. l. si quis cum sciret ⁊ ẜm hac limitarem ego. l. fin. ff. de alea. vbi valet contractus venditiōis factus alteri a collusore scilicet verum quādo non putabat precium in ludo velle cōfumere alias talis emptor non poterit prescribere. Multominus valet contra ctus factus in ludo cum collusorevnde nec tenet venditio nec tenetur emptor de euictione cum simul delinquant. l. fi. .§. j. ff. qua. re. ac. non da. ⁊ per cōsequẽs cum sit in malafide ⁊ contractus sit pro hibitus a iure non poterit pre scribere quod no. bene. ¶ Quartodecĩo res ignorantis nō pōt [*]prescribi ita tenet do. pe. de ꝑusio ĩ tra ctatu de canonica portione episcopi. c. ij. allegat. l. cum sex. ff. de edi. edic. cũ cō cor. in. gl. ibidẽ. Vnde concludit ꝙ quā do quis ignorat habitu ⁊ actu ius sibi factum ex quo resultat sibi ius agẽdi ⁊ sic nō currit p̃scriptio. Jdẽ quādo quis ignorat actu sed non habitu sic etiā nō currit puta collator scit se habere ius cō ferendi beneficium sed ignorat factum ex quo resultat sibi ius agẽdi scʒ actuʒ vacationis ⁊ sic nō currit prescriptio. c. quia diuersitatem de conces. pre. ca. li. te ras de suplen. negli. pre Panor. vero in. d. c. vigilanti dicit ꝙ contra ignoran tem vel absentem currit sed prescriptio nisi ignorās vel abñs possideat ciuiliter quia tunc non currit prescriptio vt ĩ l. male igitur. C. de prescri. xxx. vel. xl. an. ex quo infert ꝙ si me absente aut ignorante ingreditur quis possessionẽ meā non incipit tunc prescriptio licet fuerit ingressus bona fide quia per hũc ĩgres sum non perdo possessionem vt in. l. si id quod. ff. de acqui. po. sed ante incipiat prescribere oʒ prius perdam possessionem puta quia sciens aliũ ingres sum susciꝑe me posse repelli vel iradidi obliuioni ⁊ eam neglexi per decẽniũ vt in. d. l. si id quod. ⁊ ab eo tempore ĩci pit currere p̃scripto ⁊ nō prius. vt not. Dy. in regula sine possessiōe li. vj. ⁊ sen tit gl. ⁊ apertius bart. in. l. j. C. de seruitutibus. Addit tñ ꝙ licet ↄtra ignorātẽ currat prescriptio tñ si ignorātia fuit ex iusta causavł ꝓbabilis ꝙ tũc subuenit̃. ar. c. cũ illoꝝ. de sẽ. excō. ⁊ hec subuentio erit ꝙ restituetur in integrum vtvoluit Barto. in. l. j. §. si quis autem. ff. de actu itinere  pri. facit glo. in. l. j. C.  pa. po. ⁊ tex. optimus in. l. antepe. ff. de acqui. here. sʒ magis mihi placet opi. Pe. Vbĩ tame ignorātia nō est crassavel supina. Jncorporalia vero nō possunt quasi pos sideri nisi sciẽte eo qui possidebat ṗus. Et data eius ignorantia nō possunt p̃scribi. l. ij. C. de serui. ⁊ aqua. not. Jnno. in. c. bone el. ij. de po. prela. ¶ Quintodecimo res excōicati vt dicit [*]Pa. in. c. j. eo quia cũ sit impeditus a le ge nō debet ↄtra eũ currere prescriptio l. fi. in fi. C. de āna. exce. Quod limito ve rum in eo  nō est in mora petende absolutionis secus si esset in mora quia tũc impedimentum oritur ex culpa sua ⁊ ideo curreret. ¶ Sextodecimo res future vel vi pos[*]sesse nec etiaʒ ea que ex ipsis nascũtur vt ĩsti. de vsuca. §. furtiue. de quo dic vt j. §. xliiij. ¶ Que sunt tꝑa in bus prescriptio nō [*]currit sed dormit. Rñ. Pa. in. cap. ex trās missa. eo ꝙ nouẽ tempora. Primum tem pus hostilitatis ⁊ vbi ius non redditur. sʒ hoc limitat Jnn. in. d. c. quando propter guerram ⁊ huiusmodi actor agere voluit sed non potuit quia non erat qui ius redderet. l. sed si per pretorem. §. si ferie. ff. ex qui. ca. maio. ⁊ propter hoc dicit Barto. in. l. de etate. ff. ad treb. ꝙ citatus tempore pestis habet iustam causam nō comparendi. alle. ca. ad supplicationem de renuncia. facit glos. in. capitu. si vero de iureiur. Et ideo dicit idem Barto. in lege naturaliter. ff. de vsuca. ꝙ tempore pestilentie nō currit p̃scriptio vbi quis fugit ex ta li timore aut certe erit iusta causa petẽ di restitutioneʒ in integrũ. ex cła gñali idem dic de omni alia iusta causa q̃ ĩpe dit ne quis rem suam petat. l. q quidẽ ff. ex qui. cau. ma. ẜm tẽpus est qñ ecclesia nullũ habet prelatũ seu hʒ inutilem ad agendũ. vt puta quia est excōicatus suspẽsus vel captiuus. ca.  diuersitatẽ de cōces. prebẽ. xvj. q. iij. c. j. de elec. quia diligẽtia. Aut est dilapidator aut male alienans prelatus vt in. c. si sacerdotes xvj. q. iij. ⁊ q no. ĩ. c. de ininteg. resti. li. vj. Nam toto tempore prelati male alie nantis nō currit. Tertiũ tempus quando s de iure impedit̃ agere sicut filiusfamilias vt. l. j. in. fi. C. de anna. excep. et in vxore viuẽte marito respectu reꝝ dotaliũ. l. ĩ rebus. C. de iure. do. Jtẽ in pupillo durante etate pupillari. l. sicut vltra medium. C. de prescri. xxx. an. Quartuʒ tempus est sc hismatis qua ad eccle stā romanā vt ĩ. c. cũ nobis. eo. ti. Quin tum tẽpus conditionis quia res sub cōditione non prescribitur. l. cũ notissimi. §. sed illud. C.  prescrip. xxx. annoꝝ.  nulla currit mora. Sextum tẽpus feria rum repentinarũ  precaueri non possunt vt dicitur ĩ. di. §. si ferie Quidā tamen dicunt ꝙ currit sed indulgetur restitutio Septimũ tẽpus absẽtie reipublice cā tñ Jnno. isto casu cũ precedenti tʒ ꝙ currit p̃scriptio sʒ datur restitutio qñ prescriptio fuit cōpleta tꝑe feriaruʒ aut absentie vel parũ post. Secꝰ si post magnũ tp̃s  tunc nō datur restitutio. facit. l. ab hostibus. §. sed q simplciter. ẽ. ex qui. cau. ma. ⁊ satis palcet licet alij tencāt indistincte non currere. Octauũ tempus est furie vel prodigalitatis ẜm Jo. an. in addi. ad spe. eo. tit. Nonum ẽ iacentis hereditatis ⁊ nō stat per heredem quin eaʒ capiat sed aliquo mō est impeditus ẜm Pa. ĩ. c. de quarta de prescrip. sed do. Ant. ibidem tenet ꝙ currit sed restitueretur ex generali cła. ¶ Sed quero an in prefatis casibus ita [*]dormiat ⁊ impediatur p̃scriptio ꝙ non sit opꝰ petere restitutionẽ. Rñ. diuersa fuit opi. legistaꝝ in. l. senatꝰ. ff. de offic. presi. ⁊ canonistarum in. c. ex transmissa eo. sʒ mihi placet opi. Jnno. ꝙ ĩmpeditur ipso iure nec est necessarium pete re restitutionem nisi solum in tꝑe absentie ⁊ feriarũ pōt dici cũ simili ratiōe tẽ pus ꝓdigalitatis etiā: ⁊ sic illa tẽpora subducuntur de medio p̃scriptionis. ra tio sua quare nō currit est  p̃scriptio ẽ odiosa vt patet ex eo q legit̃ ⁊ no. in. c. vigilanti eo. Ergo non ẽ laxanda. ¶ Quantũ tẽpus requiritur in prescri[*]ptiōe. Rñ. ꝙ diuersimode ẜm ꝙ a diuer sis ⁊ contra diuersa sit prescriptio. ¶ Contra ecclesiā romanā nō currit mi [*]nor  cẽtenaria. intellige in his que spe ctant prĩcipaliter nō secundario ad ipsam ẜm glo. in. c. ad audiẽtiam eo. vnde dic ꝙ generaliter oĩa que ĩmediate ꝑtinent ad dispositionẽ pape gaudent pri uilegio vt ẽ ecclesia lateranẽsis ⁊ res ip sius ⁊ exemptio ↄ̃ quā nō currit minor prescriptio  cẽtenaria. Jta tenet Joā. an. in regula sciẽti lib. vj. in mercu. ⁊ q no. pan. in cle. frequẽs de exces. prela. ⁊ pau. in. d. c. ad audiẽtiam. Fallit hoc in casu. c. ij. §. j. e. li. vj. vbi cahtoli ci prescri bunt ↄ̃ ecclesiā romanā bona hereticoꝝ qui ignorabātur in vita ꝙ essent heretici si per. xl. ānos bona fide ea possederunt nec in isto casu poterit romana ec clesia petere restitutionem vt in. d. cap. ij. patet vbi prohibet omnẽ molestiam post rescriptionem. [*]¶ Contra ecclesiā inferioreʒ a romana siue fiat prescriptio a ṗuato vel ab alia ecclesia si est immobilibus corporalibꝰ siue incorporalibus iuribꝰ habentibꝰ continuam causam vel non sic requiritur quadragenaria ānorum prescriptio vt in. c. de quarta eodem ⁊ in. ca. primo eodem lib. vj. nec requiritur titulus in hac quadragenaria prescriptione sed sufficit bona fides nisi sit contra ius cō mune quia sic reuiritur titulus verus vel putatiue verus cap. si diligenti eodem titu. vel tempus de cuius initio memoria non est dicto. cap. primo. nisi in casu quando ius ciuile exigit contra priuatum tempus de cuius initio memoria non est quia tunc multo fortius requireretur cum prescribitur cōtra ec clesiam. Si vero est in mobilibus sic ẜʒ Pau. in. c. cũ dilecta de cōfir vti. vel inu til. nō habet locũ vsucapio triẽnalis cō tra ecclesiā romanā sʒ ↄ̃ alias ecclesias credo ꝙ habeat locuʒ nisi in rebus que alienari possunt sine debita solẽnitate de quibus. s̃. alienatio. §. v. ⁊ quatuor. .§. seq. Et ꝙ p̃scribat habes inaut̃. quas āctiōes posita. xvj. q. iij §. fl. ¶ Quid si laicus habet rem cōem cum [*]ecclesia ⁊ indiuisibilẽ. Rñ. Pañ. in. di. c. de quarta ꝙ requiritur quadragenaria prescriptio propter ecclesiā. ar. l. si cōmunem. ff. quẽadmo. serui. ami. Jo. an. in. c. vnico de iure pa. ĩ nouel. dicit ꝙ vbi ius ecclesie potest remanere illesum p̃scriptio communis contra laicũ sufficeret. facit quod no. in. ca. ad audientiam. eo. ⁊. xvj. q. iiij. nolumus. ¶ Sed nunquid requirit̃ quadragena[*]ria in re que deuenit ad ecclesiā que cũ esset laici ĩcepit ab aliquo p̃scribi. Rñ. Pa. in. d. c. de quarta cōior ⁊ verior opi. est ꝙ nō sed pro preterito vtetur priuilegio priuati ⁊ pro futuro tempore ṗuilegio suo. ar. in. l. fiscus la. j. ff. de iure fisci. ⁊ ideo si ↄ̃ priuatũ pñtem currerunt quin anni ante veniret ad ecclesiā sufficiẽt postea. xx. post venit ad eccle siam. Et idẽ dic in similibus priuilegia tis. facit aut̃. si quis. C. de prescrip. lōg. temp. ⁊ sic in isto casu mutat prescriptio nem. ¶ Vtꝝ prescriptiōes iudiciales currāt [*]contra ecclesiā. Rñ. Pan. ĩ. c. fi. de in ĩte. resti. ꝙ sic vt sunt ꝙ post decennium nō appelletur ⁊ huiusmodi sed restituitur sic ut ⁊ minor iure speciali vt in. d. ca. fi. ⁊. l. j. C. si sepius in inte. restit. fue. pos. ⁊ ibi sequitur Barto. ¶ Vtũ res patrimoni ales clericorum [*]gaudeāt isto priuilegio quadragenario Rñ. ꝙ nō sʒ prescribunt̃ cōi spacio sicut alie laicorũ. tenet glo. in. c. possessiones xvj. q. iiij. ⁊ in. c.  de censibus. lib. vj. ⁊ spec. in ti. de resti. in integrũ. tenet ꝙ non potest restitutionem petere si fuit lesus in talibus bōis sicut facit in lesis ne in rebus ecclesie ⁊ iura que dicũt ꝙ bona clericorum gaudent eodem priui legio sicut bona ecclesie dicit quod ĩtelliguntur quo ad defensioneʒ allegat. c. ecclesiarum seruos. xij. qō. ij. facit quod dicit Pe. ⁊ Abb. in. ca. cũ fit de foro ↄpe. ꝙ. s. raptores prefatoꝝ bonoꝝ nō cōuer tunt̃ corā iudice ecclesiastico  priuile giuʒ nō dʒ extẽdi nisi in casibus iure ex pressis. ⁊ idem cōcludit do. Anto. nisi sit eadẽ oĩno rō cũ expressis a iure q not. [*]¶ Quid de legatis ad pias causas. Rñ. ꝙ solũmodo habebit locũ ꝑscriptio. xl. anno. ẜm. glo. in aut̃. de eccle. titu. §. ꝓ tẽporalibus. ⁊ ĩ. c. pe. xvj. q. iij. [*]¶ Contra hospitalia ⁊ alia pia loca requiritur. xl. annoꝝ. sicut ↄ̃ecclesiā vt est text. no. in. l. oĩa preuilegia. C. de epis. et cle. no. Jo. an. ĩ. c. ij. de re. in integ. lib. vj. [*]¶ Contra principẽ distinguit pañ. in. c. cum nobis eo. ti. sic aut sunt bona reseruata principi in signũ subiectionis ⁊ in tributo vel censu ⁊ sic nullo tꝑe currit. l. competit. C.  prescrip. xxx. vel. xl. an. vł in signuʒ singularis priuilegij vel dñij vt legitimare spurios: creare notarios: exigere vectigalia ⁊ pedagia. ⁊ huiusmodi ⁊ sic requiritur scĩa principis ⁊ tā tum tẽpus de cuius initio memoria ho minum nō existat vt est tex. in. c. suꝑ qui busdam de ver. signi. ⁊ per Barto. in. l. cunctos populos. C. de sum. tri. ⁊. l. si pu blicanus. ff. de publi. ⁊ in. l. j. ff. de aqua plu. arcen. Aut sunt bona pariter possi dibilia ⁊ si ista sunt principi incorpora ta requiritur spacium. xl. anno. vt in. d. l. comperit serenitas nostra ⁊ sic procedit glo. in. §. fisci. insti. de vsucap. Si ꝟo non sunt incorporata sed duntaxat de lata tan vacantia seu ex causa publicata ⁊ tunc in bonis delati propter vectigal non solutum sufficit tempus n  annoruʒ. vt. l. ij. C. de aposta. Jn alijs vero siprecessit denũciatio sufficit tempus. xl. anno. vt. l. intra quatuor. ff. . di. ⁊ temp. prescrip. Si vero denũciatio nō interuenit ⁊ sic si habuit bonam fidem tantum requiritur tempus. xx. an. l. in omnibus. ff. de diuer. ⁊ tempo. prescrip. Si autem vltra bonam fidem habuit titulum sic sufficit tempus. x. annorum sic loquitur. l. uis. ff. de vsucap. ⁊ not. Bar. in. d. l. in omnibus. ¶ Contra quoscun alios a p̃dictis di [*]stinguo: aut sumus in actionibus ꝑso nalibus ⁊ sic requiritur spaciũ. xxx. annorum. Quod limitat Pau. in. c. in cau sa. de causa pos. ⁊ proprie. verum quando concurrit sola patiẽtia. Secus si cuʒ patientia interuenisset aliud vt est tex. in. l. procula. ff. de proba. vbi ex tacitur nitate lōgi temporis presumitur dimis sum fideicommissum debituʒ si sepius de alijs habita ratione nō sit habita de fideicommisso mẽtio. Aut sumus in rebus corporalibus immobilibus ⁊ sic si possidet cum titulo requiritur spaciuʒ x. annorum. inter presentes continue ⁊ per. xx. inter absentes ⁊. l. fina. C. de pre scrip. long. tempo. Si vero partim fuit presens partim absens duplicabit̃ tem pus absentie solum. auten. ꝙ si quis  busdam. C. de prescrip. long. tempo. Si ue titulo per. xxx. anno. cum bona fide ⁊ reliquis prescribitur vt in. c. sanctorum eodeʒ titulo. xvj. q. iij. c. placuit ⁊. l. si s emptionis. C. de prescrip. xxx. annorum Aut sumus in corporalibus vt sunt iu ra ⁊ seruitutes ⁊ sic non requiritur titu lus sed solum vsus sufficit sic distinguẽ do  aut sumus in seruituti bus ⁊ tunc si habent causam continuam vel quasi regulariter prescribitur longo tempore scilicet. x. annorum inter presentes. ⁊. xx. inter absentes sicut ĩmobilia. text. ẽ in. l. fi. C. de prescrip. longi. tempo. ⁊ in l. ij. C. de serui. ⁊ ibi glo. ⁊ doc. hoc notāt. Si vero seruitus habet causam discon tinuam vt seruitus vie ⁊ seruitiorum ex traordinariorũ prestatio tunc regulari ter nō prescribitur vt est textus in. l. ser uitutes la. iiij. ff. de seruitu. ⁊ ibi per do. Fallit primo quando quis vsus est tan to tempore. cuius contrarinʒ memoria non existit. l. hoc iure. §. ductus aque. ff. de aqua quoti. ⁊ esti. nota. glo. ⁊ doct. in dict. l. seruitutes. ⁊ tempus centum an no. est tempus de cuius initio nō extat memoria. vt tenet do. Anto. in. capit. ve niens de testi. ⁊ Car. in. ca. si diligẽti de prescrip. Jtem. ij. quando habuit titulũ concessionis a domino quia prescribet in. x. annis inter presentes. ⁊. xx. ĩter ab sentes ita no. gl. in. di. l. seruitutes. Siłr ⁊. iij. prescribit̃ qñ habuit verũ titulũ a tertio  ꝑ. x. inter pñtes ⁊. xx. inter absẽ tes. ꝑ tex. ĩ fi. l. in. fi. C. de p̃scrip. lō. tẽpo. ẜm Pau. de castro in. d. l. seruitutes. Ad uerte ꝙ est dr̃ia inter prescribẽdo rustĩ canam ⁊ vrbanā seruitutẽ  rusticana ꝑdit̃ ꝑ nō vsum sed vrbana nō nisi aliꝰ simul vsucapiat libertateʒ: puta habeo fenestras q̃s lʒ obstruā non ꝑdo ius sʒ si alius ꝑ idẽ tp̃s altius eleuauit murũ suũ amitto. hec probant̃ in. l. hoc autem iura. ff. de serui. vrb. p̃. d autẽ sit seruitus vrbana ⁊ rusticana vide seruitus ĩ prĩcipio. Et nota ꝙ tũc seruitus dicitur habere causam continuam vel perpetuam quando est in vsuactualiter ⁊ po tentialiter. vt seruitus aq̃ ductus ⁊ seruitus altius non tollẽdi ⁊ similes. ratio quia licet a principio requiratur factũ hominis nō tamen sẽper quia post aqua est deriuata in canale facto natu re continuatur ⁊ per seipsam semper fluit ⁊ in seruitute tigni iniuncti vel oneris ferendi ꝙ post semel est immissum cōtinuatur. aliquando vero dicitur habere causam quasi continuam vel quasi perpetuam quādo perpetuo seu continuo potentialiter sed nō actua liter est in vsu vt est seruitus stilicidij vel ductus aque ex celo cādentis. ratio quia licet non semper exerceatur actu tamen apta nata semper exerceri sine facto hominis quia cum pluit stilicidi um. est semper aptum recipere aquā sine facto hominis post stilicidium est idem est eligendi iure ⁊ percipiendi de cimasex agro aliqñ seruitꝰ dicitur habe te causam discōtinuaʒ quādo nō est sem per in vsu actuałr nec potentialiter sed necessario requirit factum hoĩs q non pōt esse cōtinuũ vt est seruitus itineris vie⁊ similium. hoc no. ꝑ glo. ⁊ doct. in. l. seruitutes la. ij. ff. de seruitu. ⁊ in. l. foramẽ. ff. de serui. vr. pre. ad uerte hic quia in seruitute q̃ amittit̃ ꝑ non vsum si hʒ solũ interuella dieꝝ vel noctiũ tantum vel breuioris spacij p̃scribit̃. ꝑ. x. annos inter pñtes ⁊. xx. inter absentes. Si aũt habeat ĩterualla annoꝝ vel mẽsiũ rerit̃ tp̃s duplicatuʒ quo ad pñtes vʒ. xx. annoꝝ sʒ qͦ ad absentes ali tenẽt ꝙ nō duplicat̃. Sʒ credo ꝙ duplicat̃ ẜm Jo. gl. in. l. fi. C. de seruitu. quẽ sequunt̃ cōiter gl. Acursij Bar. ⁊ Bal. ⁊ doct. idẽ. et Jnn. in. d. c. de quarta. quia pro vltima opiniōe hāc ponit q̃ ẽ sua iuxta gl. not. in. l.  filiũ. §. sabinꝰ. ff. ad trebel. vbi dicit̃ ꝙ vltima opi. ĩ dubio est tenẽda. iteʒ no. ꝙ. d. duplicatio nō hʒ locũ in p̃scriptiōe. xxx. vel. xl. annoꝝ nec ĩ p̃statione annua vt vult gl. in. l. cũ notissimi. §. fi. C. de prescri. xxx. anno. ⁊ r habere inter ualla dierũ vel noctiũ qñ alternis diebus vel die seu nocte mihi lʒ ⁊ tibi altero die ⁊ c. Tẽpus ꝟo annoꝝ vel mẽsiũ qñ de nquẽnio in quinquẽniuʒ: vel de anno quolibet vna die vł pluribꝰ lʒ du cere aquā. Aut sumus in seruitute q̃ de bet̃ a re ꝑsone vt vsusfructꝰ vsus. iurisdictio ⁊ hmōi. q̃ licet requirāt factũ hominis tñ nō dicunt̃ hr̃e cāʒ discōtinuā  aĩo possideri possunt  cōtinuꝰ est lʒ actus hoĩs sit discōtinuꝰ nō sic in serui tute  a re rei debet̃ cum res aĩm nō ha beat. Jste seruitutes ergo q̃ debent̃ a re ꝑsone lōgo tꝑe p̃scribẽt̃ cũ titulo tñ ve ro  ad similitudinẽ cũ dñio q longo tꝑe non p̃scribit̃ sine titulo vt est casus in. l. vlti. in fi. C. de prescri. lon. tẽp. et in tellige de titulo habito a nō dño  si a dño nō opʒ p̃scribere aut sumus ĩ serui tute ꝑsonali q̃ ꝑsone a ꝑsona debetur ⁊ sic prescribit̃ aliqñ quinquẽnio qñ. s. pr̃ tẽpore mortis gessit se ꝓ libero nō in fu ga nec latitans sed in bona fide sic post quinquẽnium elapsum in quo non est passus filius controuersiam status effi citur liber. no. Pa. in. c. licet. de cōiu. seruo. Jn persona vero ꝓpria requirit̃ tẽpus. xx. anno. cum bona fide nec requiritur titu. fauore libertatis. vt in. l. ij. C. de prescri. long. temp. alias seruitꝰ oĩs ꝑsonalis cũ sit cōtinua ꝓpter aĩm  nō pōt esse in seruitute reali sine titulo re ritur tẽpus longissimũ. s. xxx. an. vt no. Cy. ĩ. l. ij. C. de ser. ⁊ aqua cũ titulo vero ꝑ. x. inter pñtes ⁊ c. Aut sumꝰ in debitis legatis aut stipulatiōibꝰ ⁊ sic ẜm Bar. in. l. cum notissimi. C. de prescri. xxx. an. si obligatio sit de p̃senti. lʒ exactio. sic dilata in diem sicut cũ testator legat cẽ tum alicui ita ꝙ tradāt̃ sibi. x. omni an. solũ sit vnica prescriptiōe tolletur ⁊ per spaciũ illud quo alie res. ar. l. senatꝰ. §. fi. ff. de do. causa mor. ⁊. c. de quarta. eo. ti. vbi vnica p̃scrip. quadragenaria tollitur quarta debita ep̃o q̃ cōiter soluit̃ omni anno.  obligatio est de presenti orta licʒ exactio sit dilata si vero obliga tio sit in diẽ vt in legato simpłr facto vt annuatim det̃ alid  tot sunt legata quot annue p̃stationes. d. l. senatus. in fi. ⁊ sic nō currit p̃scri. nisi a die extantis obligationis ⁊ sic opʒ tot sint p̃scriptio nes quot legata. Sʒ aduerte ꝙ si heres testatoris scit se teneri vt communiter presumitur vt not. in. l. qui rome. §. duo fratres. ff. de verbo. obli. nullo tempore potest prescribere ẜm Petr. de perusio tractatu de canonica portione ep̃i. quia habet malam fidem. Jdem dic de quocun debitore. vt no. Ang. in. l. qui se tur. §. si viā. ff. de vsuca. ⁊ dicit ꝙ hic cōmuniter tenetur cōtra Bar. etiam si sta tuto caueatur. vt prescriberet. ⁊ hoc setur Jo. an. in. c. ij. de excep. lib. vj. Host. in. c. per tuas. de dona. ⁊ Car. in. c. vigilanti. eo. ti. ⁊ est glo. no. in aut̃. vt ecclesia romana centum an. ha. pre. que dicit ꝙ tale statutum esset iniquum presi dium ⁊ sequitur Bald. in ca. si quis per xxx. si de feu. fuer. controuer. vbi dicit ꝙ prescribens scienter debitum semꝑ po terit denunciari. Secus esset si ignorabat ꝓbabiłr ac p̃scriberet etiaʒ quo ad cōscĩam. vt voluit Jnn. in. c. cura. de iura. pa. ⁊ in. c. quia pleri. de immu. ecc. Pau. tamen in. c. fin. de prescrip. distinguit ꝙ aut debitor sciens debitum non tenebat̃ offerre ita ꝙ cessando absolutiōe nō fuit in culpa. ⁊ sic p̃scribet.  nō est in mala fide eo ꝙ potuit cogitare. ꝙ voluit donare vel relaxare. ⁊ qñ tenet̃ of ferre vide bonũ tex. cũ glo. in. l. itẽ mel la. ff. de cōsti. pecu. ⁊ pleniꝰ ꝑ Bar. ⁊ me. s̃. Obligatio. §. viij. addit tñ ꝙ poterit denũciari iudici ecclesiastico. Si aũt te nebat̃ offerre sic nō p̃scribet.  est ĩ mala fide. Aut sumꝰ ĩ actionibꝰ ⁊ exceptĩo nibus ⁊ cũ varie sint vario mō p̃scribũtur. puta exceptio de nō numerata pecunia post biẽniũ nō pōt opponi. l. in ↄ̃ ctibus. C. de nō numera. pecu. repetitio debitoruʒ in alea non p̃scribit̃ nisi per l. an. vt ĩ. l. al eaꝝ ludos. ff. de aleat. ⁊ hu iusmodi que multe sunt que ẜm Pa. ĩ. c. cũ cā. de emp. ⁊ vẽ. etiā currũt ↄ̃ ecclesiā ẜm spacium decretuʒ a iure ciui. a quo sunt inuente nec expectat̃ spaciũ. xl. an no. vnũ tñ no. ꝙ omnis obligatio vel ex ceptio spacio. x. vel. xx. annoꝝ p̃scribit̃. l. obligationum fere. §. placet. ff. de ac. ⁊ obl. Aduerte etiā ẜm Bar. ĩ. l. si ab hosti bus. C. qui. nō obici. lō. tẽ. p̃scri. actiōes p̃torie rei ꝑsecutorie sunt ꝑpetue nisi dẽ tur ↄ̃ ius ciuileputa redhibitoria.  dā tur ↄ̃ cōtractu validũ de iur. ci. ideo finit̃ anno. Secꝰ si ↄ̃ ↄ̃ctũ inualidũ de iu re ciuili.  sic est ꝑpetua q no. itẽ distĩ gue  actio est data in penā solũ si prescribit̃ etiā sciente debitore in cōscĩa  in penalibus nō tenet̃ in cōscĩa. xij. q. ij. fraternitatis in glo. Si ꝟo data nō ẽ in penam sed in satisfactionẽ lesi. vt actio to minoris. ⁊ hmōi sic data scĩa debitoris nō p̃scribit̃ in cōscĩa n teneat̃ sa tisfacere leso. xiij. q. vj. si res. Aut sumꝰ in rebꝰ mobilibꝰ ⁊ sic currit vsucapio ⁊ d rerit vide vsucapio. §. ij. Aduerte tamẽ q cōtra minores nō currit vsuca pio vt no. in. l. sicut. C. in quibus cau. re stitu. in integ. non est nece. ¶ Sed d dicemꝰ de fundo dotali qui [*]iam inceperat prescribi ante daret̃ in dote. Rñ. ꝙ prescriptio nihilominꝰ cur ret. licet non potuerit inchoari postquā est factus dotalis. Secus erit de pupillo alteri succedenti cōtra quẽ nō currit prescri. durante pupillari etate licet an tea fuisset incepta sʒ differetur vs post pupillarem etatem. C. de prescript. xxx. vel. xl. anno. ¶ Vtruʒ successor ssngularis inuasoris [*]prescribat ꝑ. x. an. inter pñtes. ⁊. xx. ĩter absentes. Rñ. Pa. ĩ. c. nihil eo. ti. ꝙ non quātũcũ habeat bonā fidẽ ꝓpter vitium reale ꝙ sequit̃ quẽlibet possessorẽ. l. vitia. C. de acqui. po. sʒ oportet currat spaciũ. xxx. vel. xl. an. ⁊ sic bñ prescribit etiam in rebus inuasis. vt not. insti. de vsuc. §. furtiue. dũmodo sit bone fidei ⁊ a se vult incipere p̃scriptionẽ. vt no. gl. in. d. §. furtiue. Successor ꝟo vniuersalis non p̃scribit de iure ciuili si defunctus habuit malam fidẽ etiā sine violẽ tia  censet̃ eadẽ persona cum defuncto in aut̃. de iureiu. a mo. p̃s. Dy. tamen in regula possessor ⁊ glo. in regula qui in ius lib. vj. ⁊ gl. in. c. de. iiij. eo. ti. ⁊ alia glo. ĩ. c. cura. de iur. pa. tenet ꝙ de etate canonica si est bonefidei possessor ⁊ ĩ ꝑsonam suā ĩchoat p̃scriptionem p̃scribet. Sed Pañ. post do. Anto. in. c. si diligẽti tenẽt ꝙ nō p̃scribit. ⁊ meliꝰ  cũ nō habeamus ius canonicũ ↄ̃ ius ciui le exp̃ssum in hoc nō debemus ab eo re cedere. ⁊ iura q̃ allegāt loquunt̃ de singulari successore nō de vniuersali. Aduerte tñ hic ꝙ lʒ mala fides defucti noceat heredi nō tamẽ nocet emptori ab herede secundũ Bar. in. l. post pluribꝰ in fi. ff. de vsuca. ⁊ dñm Franc. de are. in d. c. si diligenti. ¶ Vtrũ diu soluens indebitum teneat̃ [*]postea cognoscens indebitũ. Rñ. ꝙ nō quātumcun tempus defluxerit. sʒ po test desistere a solutione decetero. l. tribus. C. de ag. cen. ⁊ co. c. peruenit. de cẽsi. xvj. q. iij. clerici. est gl. x. q. iij. c. quia. ¶ Quō interrũpit̃ p̃scriptio. Rñ. ꝙ duo[*]bus modis. s. naturaliter. sicut quando deficit vnum de substantialibus p̃scriptionis. vt si ꝑdit possessionem ⁊ huius modi. Ciuiliter ꝟo ꝑditur diuersimode quo ad forum cōtentiosuʒ. de quo vide Pa. in. c. illud autem eo. ti. sʒ quo ad cōscĩam qualitercun quis constituat̃ in mala fide ante completā p̃scriptionem vel vsucapionem quomocũ hoc fiat semper interrumpitur. ⁊ hoc tene. ¶ Vtrũ tutus prescriptione teneat̃ in [*]foro aĩe restituere rem prescriptam cuʒ cognoscit rem fuisse alienā. Rñ. Pa. in c. vigilāti. eo. ti. ꝙ nō ex multis rōnibꝰ. Sʒ melior est quam ponit in. c. fi. eo. ti.  ꝙ iure possidet̃ iuste possidet̃ ⁊ si iuste bene ergo nō alie num sed suum ergo non peccat nō restituẽdo. xiiij. q. iiij. d dicā. ⁊ hāc opi. tenet gl. in. d. c. vigilanti. Jo. Vincen. Tangr. Gof. Ho. Jo. An. in regula possessor li. vj. in mercuria. ⁊ Jnn. ĩ. c. fi. eo. ti. Hug. iu. c. si ꝟgo. xxxiiij. q. j. Jo. Sco. in. iiij. di. xv. dominꝰ An. in. d. c. vigilanti dicit se disputasse ꝙ quo ad forum anime tenetur. Ratio quia causa prescribendi nō est omnino sufficiẽs quo ad forum contentiosum dicit teneri. Alij aũt indistincte tenent ꝙ tenetur. Sʒ ego teneo opini. Pan. ꝙ nō teneat̃ nisi forte ita eẽt scrupulosus ꝙ non posset deponere cōscĩam quin te neat̃.  sic teneret̃. xj. q. iij. cui est illata Nec ob. rō domini ant. de p̃scriptiōe ↄ̃ euʒ qui nō potest imputari de negligẽ tia  haberet remedium petendo resti tutionem ex clausula gñali quam si pe tet in cōscĩa eritrestituẽdus. si vero nō petet nō tenebitur restituere per not. ꝑ Jnno. in. c. quia pleri de immu. eccl. Jtẽ  p̃scriptio de iure canōico nō solũ est in odium negligentis. sed etiā propter bonum ⁊ equum. xvj. q. iij. §. pōt. Vnde sicut dicit Bal. in. c. si s ꝑ. xxx. si defeu. cōtrouer. fue. ꝙ statutum laicoꝝ denegās audientiā in foro seculari pro pter equũ seu bonũ publicũ valet in cō scĩa nec habet locum denũciatio ĩ iudicio ecclesiastico. puta si statuto cauetur ꝙ non soluens gabellam iustam nō au diatur vel instrumentum quod non re peritur registratũ in li. communis presumitur falsum. Jdem dicit Bart. in extrauagāti ad reprimendam in. ꝟ. denũ ciationeʒ de velleiano ⁊ macedoniano ꝙ nō valet denũciatio in foro ecclesiastico  dat̃ eis maxima equitate natu rali. sic a fortiori nō habebit locum in prescriptiōe que tam a iure ciuili quaʒ canonico propter bonum publicuʒ est inuenta. ⁊ cum maxima equitate⁊ iō ve risimaʒ crede etiam in conscientia opi. Pa. ⁊ sequentium eum. ¶ Sed quero quod remedium poterit [*]habere ille contra quem est completa prescriptio. ⁊ cui nulla potest imputari negligentia. Rñ. quod si aliquo legitimo impedimento fuit detẽtus. communiter tenent docto. quod petere poterit restitutionem in integ. vs ad. iiij. annos sequentes qui incipiunt a die sciẽtie post cessationem impedimenti legi timi. Ratio quia istud quadriennium non currit ignoranti. vt in capitulo pri mo de restitut. in integ. libr. vj. Jn verbo si quis negligenter omiserit. Jgnorans enim non negligit. vt probatur in. capitu. ij. iuncto. c. quia diuersitatem de conces. prebẽ. Et hanc opi. tenet Jo. de ligna post ʒẽʒe. in cle. vna. de in integ. rest. ⁊ Pa. in. c. ex literis. de restitu. in integ. ⁊ placet mihi vt sapiat naturaʒ eius in cuius loco subrogatur. ar. c. ecclesia. vt lit. pen. ⁊ istud quadrienniũ succedit loco annui vtilis qui olim cōpetebat. vt in. l. fin. C. de temp. ĩ integr. resti. ⁊ ideo a principio erit vtilis. licet postea sit continuus. ¶ Vtrũ ecclesia petat restitutionem in [*]integrum post completam prescriptionẽ. Rñ communiter teneturquod sic in capitulo primo eo. ⁊ glo. in capitulo pri mo de restit. in inte. vs ad. iiij. ann. vt s̃. dixi de impedimẽto legitimo. ⁊ ad. c. sanctorum. eodem titulo dico quod est verum quod nō datur quando ecclesia prescribit contra eclesiam vt ibi. si velles tenere secundum aliquoruʒ opi. q currit semper prescriptio in casibus in quibus dixi dormire. dic q dabit̃ illis similiter restitutio vs ad quadriennium. ¶ Sʒ posset dicere aliquis ad quid va let prescriptio si talis contra quẽ prescr ipsit potest petere restitutioneʒ. Rñ. quod valet ad hoc. quo ad foruʒ cōsciẽtie secundum Jnno. in capitu. quia pleri de immu. eccle. quod nō tenetur eā restituere nisi petatur ⁊ si non petitur infra tempus debitum iam ampliꝰ nō tenebitur etiā si petatur nisi fuerit impeditus ex facto iudicis vel aduersarij vt vult gl. in cle. vnica de restit. in inte. ꝙ nota. ¶ Vtrum negligẽs possit agere contra [*]illum qui rem suam alienauit. post il le cui fuit alienata vsucepit rẽ sibi alie natam. Rñ. ꝙ sic  talis alienator tene tur sibi ex delicto ⁊ sua negligẽtia non fecit cessare delictum illiꝰ de quo vide ꝙ no. Bart. in. l. iij. ff. de alie. iu. mutan. causa fact. Presumptio primo erga aliquid aliud est a se triplex. Prima est iuris tantum que est quando ius super dubio ⁊ verisimili presumit aliquid. Sca est iuris et de iure q̃ est quando ius super aliquo presumit ⁊ vltra disponit ita esse nec posse cōtrarium probari. ⁊ de istis habes in gl. in c. j. his qui de spō. ⁊ differt ista presumi. sca a fictiōe iuris.  p̃sumptio est suꝑ facto dubio in quo ius vadit per coniecturas presumendo ita esse ⁊ disponendo ꝙ vult ita esse ⁊ nō posse probari cō trarium. Fictio vero est super certo vno modo consistente quod tamen aliter a iure esse fingit̃ puta certa est lex ꝙ mulier non est stipulata dotem sibi reddi. tamen fingit stipulationem interuenis se. le. vnica in prin. C. de re. vxo. ac. Jdẽ in arrogato qui semper fingitur. stipulatus. iiij. parte de bonis arrogatoris si emancipetur. l. si arrogator. ff. de adop. ⁊ hanc differ entiam no. gl. in. d. l. vnica in. §. acceditet sic contra fictionem iuris nō potest probari. quia lex omnino intendit contra veritatem fingere. glo. est in. l. a diuo pio. §. pignora. ff. de re iu di. sed p̃sumptio iuris. ⁊ de iure aliquā do admittit probationem vt no. in. d. c. is qui fidem. de spon. ⁊ in auto. sed iam necesse. C. de donat. ante nupti. Tertia est hominis ⁊ hec triplex. prima violen ta. vt cum inuenitur solus cum sola in loco suspecto. puta lecto et huiusmodi de qua in. c. literis. ⁊. c. se. de presumpti. xxxij. q. j. dixit dominus ⁊ hec valet ad probādum omnia excepto crimine ma xime graui facit. c. literas de presumpt. vbi ex vehementi presumptione nō pu nitur quis de crimine: quia in crimine debent esse probationes lumine clario res. C. de probat. l. fi. v. q. vj. epip haniũ vnde ex ista iudicans proximum suum in animo solum in aliquod delictum cō misisse non peccat quia licet ex tali iudicare vt pʒ in. d. c. literis. ⁊ tenet Nicol. de lira super Mat. vij. c. ⁊ Alexan. de al. ij. ij. Secũ da est ꝓbabilis que insurgit ex aliquibꝰ suspitionibus ⁊ probabilibus ⁊ hec facit semiplenā probatio nẽ ⁊ si quis infamatꝰ sit ĩducit purgationẽ de pur. c. si s de gradu ⁊ aliquan do cũ vno teste vel iuramento facit ple nā ꝓbationẽ de presum. illud ⁊ in hac debemꝰ aspicere actũ secũdũ suā existẽ tiam ⁊ naturā vt in. c. literas. ⁊. c. tertio loco. eo. ti. nō ẜm accidẽtalia. ⁊ ideo ma ledicit gl. in. c. absit. xj. q. iij. dũ dicit ꝙ videns clericũ osculantẽ mulierem debet presumere ꝙ benedicat eā. Nam fa ctũ ↄ̃. l. nō debet p̃sumi nisi malũ art. c. j. eo. ⁊. l. nā Lud. noxiꝰ. ff. ad. l. acl. sicut est talis actꝰ cũ etiā clericꝰ ꝓhibeatur solꝰ cum muliere fabulari. lxxxj. di. cleri cus. Et ex ista possumus iudicare sine peccato malũ q videmus sed iudicare aliud q nō videmꝰ cuiꝰ ista est p̃sumptio est mortale peccatũ si ꝑueniat ad firmā assertionẽ cũ ꝑtinatia ẜm Alexā. vbi. s̃. veniale ꝟo si stat in sola suspitio ne. ⁊ hec est tutior opinio.  gl. in. d. c. lr̃is ⁊. d. c si s de gradu. videat̃ tenere fore licitũ ẽt iudicare ex hac suspitōe. Alia est temeraria q̃ surgit ex malis ho minibus vel ex causis leuibus vel vbi actus pōt eque referri ad bonum sicut ad malũ. ⁊ de hac loquit̃. c. estote. de re iu. ꝙ debemꝰ interpretari in meliorem partẽ. vñ no. ẜʒ. Nic. ⁊ Alex. vbi. s̃. ꝙ ex talibꝰ leuibꝰ signis dubitare de bonita te fratris est peccatũ veniale  ꝓcedit ex humana fragilitate nec dicitur iudi ciũ ꝓprie sed suspitio sed ex talibus firmiter tenere in animo ꝙ frater sit malus malo peccati mortalis sic ẽ peccatũ mortale. ⁊ hoc ꝓprie dicitur iudiciũ. quod est contra caritatem fraternam. Secus si iudicaret de peccato veniali quia esset veniale. Si ꝟo extalibus ꝓcedit ad punitionẽ multo fortiꝰ ẽ mortale ⁊ de talibus intelligit̃ ill. Nolite iudicare. s. ex leuibus signis. Vnde hec presumptio hominis dr̃ firmatio conceptꝰ mentis ab homine facta ex alibus ↄiecturis collectis ⁊ differt ab opi nionevel suspitione  opinio vel suspicio nō firmat. conceptum vt no. Bar. in l. admonendi. ff. de iureiu. vt not. pa. in ca. fi. de iureiu. De notatis ĩ hoc versi. ⁊ ꝙ presum ptio habetur pro carta liquida. l. j. C. de pe. l. quicun. C. de apo. pub. Bal. in. l. j. §. j. circa fi. C. de re. vxo. ac. et non est vera probatio Barto. in. l. iij. in. ij. not. C. de fide instru. nisi presumptio iuris. l. si tutor et ibi glossa. et Bald. C. de peri. tuto. Presumptio secũdo erga seipsum scm ꝙ accipitur a theologis. in. iij. dis. xxvj. maxime a Ri. est duplex. Vna que oritur ex propria virtute per quam quis audet in opera excedentia propriam virtutem sicut cũ quis ponitur se ad audiendum confes siones cum ignorans sit ad medeñ. cuʒ nesciat ad consuleñ. et huiusmodi vnde si ei hoc potest sequi aliquod periculum anime vel corporis vel notabile damnũ est mortale pctm̃. Secus si d paruũ malũ  esset veniale. item cum quis ponit se ad iudicādum quos non pōt vt laicꝰ clericũ vel ad faciendũ officiũ ad q non. ordinatꝰ. ⁊ hmōi communiter est mortalis presumptio ⁊ hoc est species superbie ⁊ opponitur magnanimitati. vʒ dicit ph. iiij. ethi. ⁊ ori tur ex vana gloria Vñ Grego. xxxj. mora. ponit p̃sumpt ionẽ nouitatũ vane glorie. Alia est p̃sumptio q̃ est peccatũ in spiritũ sanctũ q̃ opponitur virtuti spei. ⁊ hec directe oritur ex suꝑbia ẜm Ri. in. iij. d. xxvj. q. vj. ar. j. qua quis talẽ se existimet quod deꝰ eum etiaʒ peccā tẽ nō excludet a sua gratia vel non pu niet. ⁊ sic paruipẽdit diuinam iusticiaʒ ⁊ hec est grauius peccatũ  prima. Sʒ grauius ista est desperatio. ⁊ de istis vi de. s̃. Peccatũ §. iij. Primas quis sit. xcviij. di. §. j. et vi de Patriarcha. Primitia ẜm Alexan. in. iij. parte summe est pars ṗma fru gum domino offerenda. ¶ Vtrum sit de precepto. Rñ. secunduʒ [*]Alexan. ꝙ sic in duobus casibus. primus quando est conluetudo. Secundus quando ecclesie ministri indigent ⁊ ipsas petunt. Jntelligo de ministris illius ecclesie cui debentur. alias sunt de consilio sunt enim de iure naturalĩ et diuino ⁊ de precepto iudiciali sicut et decime. et secundum distinctio. vt. s̃. decima §. ij. ¶ Cui debetur. Rñ. ꝙ ecclesie parochia [*]li. ar. c. doctos ⁊ cap. moderamine. xvj q. prima. ¶ Quota pars proprimitia debet dari [*]Rñ. ꝙ quidaʒ dicũt ꝙ ad minus de. lx. vnum. Alij dicũt ꝙ in fetibus semper primo genitũ in alijs aridis et lidis de xl. vnum ad plus vel ad minus de lx. Sed placet mihi magis opini. Jnn. in capitulo. j. de decimis ꝙ ex quo non inuenitur expressum in iure canonico reliquitur in optione dantis vt det tum vult nisi cōsuetudo regionis aliud indcat ⁊ hoc tene. Princeps in spiritualibus dicitur papa. Jn temporalibus vero imperator regens etiam ciuitatũ habetur loco principis vt not. glossa. ⁊ Cy. in. l. fi. C. de prescrip. lon. tẽp. ⁊ barto. in. l. hostes ff. de capti. et ideo sicut scientia principis supplet defectum cu iuslibet solẽnitatis. vt dicit Bald. in. l. nullus. C. ad. l. iul. ma. ⁊ quod no. Jnn. in. c. cũ oporteat deaccu. sic si fiat alid de licẽtia aut conscientia regentis ciui tatem. ꝙ verũ credo in tempor alibus non autem in omnibus spiritualibus. ¶ Vtrũ princeps possit alicui auferre rẽ suam ⁊ dare alteri. Rñ. cōiter tenetur ꝙ nō sine causa vid e. ix. q. iij. ꝑ prĩcipalem. ⁊. C. si contra ius vel pub. vtili. ¶ Vtrũ princeps obligetur ex ↄtractu [*]suo. Rñ. sũt opiniōes in. l. digna vox. C. de legibus. Bal. tñ de vsibꝰ feudoꝝ in Rub. de natura feudi. tenet ꝙ sic. vnde dicit ꝙ si princeps inuestiuit aliquẽ de baronia vel castro ꝙ nō pōt eum ṗuare sine culpa. nec successores ĩ imperio: vł regnovt extra de iudi. nouit. nec ob. ꝙ hʒ plenitudinẽ ptātis  deus subie cit ei leges sed nō cōtractus ex quibus obligatus est. Priuilegium proprie est quando aliquid conceditur cōtra iura. ⁊ sic dicitur quasi ṗuata lex. vt pʒ. iij. di. priuilegia. Si vero aliquid cōcedatur ꝙ sit preteritus cōe sine preiudicio alicuius sic proprie dicunt̃ beneficiũ ⁊ nō priuilegiũ. hoc no. Pau. in c. olim de ver. sig. De priuilegio ⁊ ꝙ dicatur potiꝰ. s̃.  contractus commune no. Bal. in. l. j. col. pe. versi. vnde queritur. C. de fur. et in. l. j. C. de thesau. li. x. ⁊ Bart. in. l. nulla. sic oppono de. l. si vna. ff de legi. ⁊ pri uilegium continens ius cōe r ius cōe: vt per Bal in. l. j. col. pe. ꝟsi. vnde queritur. C. de fur. ¶ Quod sunt species priuilegioꝝ. Rñ. [*]quin quoddam reale vt illud ꝙ eccle sie dignitati ciuitati vel alicui loco vel aliquibus personis ratione loci vel ali cuius rei conceditur extra eo. cuʒ olim. ⁊. c. se. ⁊ tale est perpetuum. quia adheret rei nisi forte res perimatur. xxv. q. ij. c. j. ⁊ per totum vel nisi reuocetur ex cau sa. c. recolẽtes. §. j. de sta. mo. Quoddam singulariter personale vt illud ꝙ alicui vel aliquibus personis conceditur certis ⁊ proprijs nominibus expressis de officio le. volentes ⁊ tale non egreditur personam cui conceditur nisi hoc exprimatur de conces. p̃. c. constitutus ⁊ si cō ceditur obtentu dignitatis non vtitur eo si aliam dignitatem adipiscatur ca. bone. §. fi. de postu. prela. Quoddaʒ est communiter personale quod conceditur personis non expressis proprijs no minibus sicut de priuilegio minorum. xxv. annorum. ff. de mino. l. j. per totuʒ. Quoddāsingulariter ꝑsonale est cōmuniter corporale vt illud ꝙ alicui collegio vel vniuersitati cōcedit̃ sic ꝙ quilibet singulariter de illa vniuersitate se possit iuuare  sen. exc. c. cōtingit hmōi sunt priuilegia cōcessa fratribus mino ribus. ⁊ predicatoribꝰ. Quoddā tñ cōiter corporale vt ill quo solũ cōitas nō singularis pōt se iuuaresicut dr̃. xij. q. ij.  manumittit̃. ⁊ iō priuilegia talia dicũtur corporalia.  cuʒ collegio pereũt sicut corpus cui inherent. ¶ Quis pōt cōcedere priuilegiũ. Rñ. ꝙ [*]papa in spũalibꝰ ⁊ imperator in tẽporalibꝰ regulariter: ⁊ concedit etiā impe rator priuilegia ecclesijs ⁊ clericis  im mu. ec. ꝑ totũ. similiter papa etiā in tẽporalibꝰ vt no. in. c. per venerabilem  fil. sint legi. Jtem ep̃s ⁊ superiores cum voluntate suorum capitulorũ eodeʒ cũ olim et. ij. secundum Gof. ⁊ breuiter di cas qui potest facere constitutioneʒ po test priuilegium concedere respectu sue constitutionis vel rei ad se pertinens secundum Hosti. ¶ Quomō est interpretandũ ṗuilegiũ. [*]Rñ. ꝙ priuilegiũ ꝓprie ꝙ est cōtra ius dʒ stricte ĩterpretari. vt minus deroget iuri cōi  possit. vt. c. cũ dilectus de cō sue. Vnde priuilegiũ quo dispensatur aliquis illegitimꝰ vt possit ad ordines promoueri intelliget̃ de minoribꝰ tātũ vt. s̃. ordo. iij. §. xv. immo si nō exprimit̃ cā quare cōcedit aut non fit ex certa sci entia vel motu nō p̃sumitur de volũta te prĩcipis. l. j. C. de pe. bo. ĩmo ꝑ ĩportu nitatẽ obtentũ. vt. l. j. C.  fũdis linteo sis Bal. ĩ. c. lʒ causaʒ de ꝓba. vult ꝙ po natur simul ex certa scĩa ⁊ motu ꝓprio. Jdẽ dic ĩ rescripto ꝙtollit ius tertij. idẽ in ṗuilegio ad bñficia. vt in. c. uis  prebẽ. li. vj. Et hec limita nisi ↄsuetudo aliter interpetreturvt no. ĩ. c. ꝙ dilectio. de cōsangui. ⁊ affi. Jtem nisi verba ali exprimāt. quia non recedimus ab ipso rũ propria significatione. nisi de mente aliter cōstet. ita not. in capitulo olim ⁊ in. c. in his de ver. sig. Aduerte hic ẜʒ Pa. in. c. cũ ad hec. de cle. nō. resi. ꝙ si ṗ uilegiũ enormiter ledit ecclesiā vł aliũ nō valet nisi fiat mẽtio de hac enormi lesione  in dubio nō presumitur prin ceps cōcedere aliquid cũ graui dispendio alteriuat. l. quotiẽs. C. de preci. ĩpe. off. ⁊ in. c. suggestũ de deci. ⁊ in. l. ij §. si quis a principe. ff. ne d in loco pu. ergo taciturnitas inducit surreptionẽ. c. postulasti.  rescri. Vñ priuilegiũ immu nitatis ab oneribns personalibꝰ cōcessum alicui a prĩcipe nō liberat eum ab alijs oneribꝰ que pōt breuiter ⁊ leuiter expedire. casus in. l. decurio fortunā. C.  decurio. Si ꝟo accipiamꝰ priuilegiũ largo modo. s. ꝓ oĩ cōcessione que ẽ pre ter ius sic dico ꝙ latissime ṗuilegiũ ṗn cipis est interpretandũ ĩ preiudiciũ ip sius cōcedentis. sʒ in preiudiciũ alioꝝ debet districte ĩterpretari. c.  circa de priui. in vl. gl. ⁊ ꝑ Jnn. in. c. olim deꝟb. signi. si etiā sit cocessuʒ causa pietatis vt no. Pa. in. c. cũ dicat. de ec. ed. Jndubio tamen debet potius interpretrar i vt aliquid valeat. c. abbate de ver. sig. ⁊ l. quotiens. ff. de verb. ob. nisi preiudicet iuri diuino vel libertati spũs. vt no. pa. in. c. lʒ de regula. ¶ Sed quid dicemꝰ de priuilegio. seu [*]gratia cōcessa persone cum simpliciter loquitur. Rñ. ꝙ intelligetur ẜm cōditio neʒ ꝑsone. l. si quis filio. §. irritum. ff. de miust. test. c. placuit. ⁊. c. sic viue. xvj. q. j. ⁊. l. plenum. §. ij. ff. de vsu. ⁊ habi. vnde dicit Bal. in. l. ex militari. ff. de testa. mi. ꝙ priuilegium concessum ep̃o de ce lebrando tempore interdicti videturcō cessum vt possit celebrare in pōtificalibus ẜm qualitatem suam. ¶ Quomodo amittitur priuilegiũ cir[*]ca negotia. rñ. v. modis prĩo vnico actu cōtrario dicere si fiat ab eo  hʒ ptātem renũciandi priuilegio. de consti. c. cũ ac cessissent. Limita ist verũ vbi priuilegiũ est ad non faciendum ⁊ concessum persone priuate. Secus si esset cōcessuʒ cōmuni vel ecclesie  non perdit̃vnico actu sed requiritur tẽpus. xl. an. ĩ ecclesiasticis vt no. gl. ⁊ doc. in. d. c. cũ accessissent. ij. ꝑditur spacio an. x. quādo datũ est ad aliquid faciendum si priuilegiatus eo nō vtitur. l. j. ff. de nundinis quod limitat pa. in. di. c. cũ accessissent verũ quando non confertur ecelesie ali as secus. ⁊ maxime hoc locũ habet qñ nō faciens permittit facere actum con trariũ. l. hec autem iura. ff. de serui. vr. pre. iij. perditur per ẜm priuilegiũ facĩ ens mentionem de priori. vł si nō facit mentionẽ si primũ erat generale ⁊ ẜm speciale. xxv. q. ij. per totũ de prescri. veniẽs ⁊ ibi vide  longaʒ habet caudā iiij. per renũciationem propriam  quo dic vt. j. renũciatio. v. per reuocationeʒ concedẽtis vide alios modos amittẽdi in. c. suggestũ de deci. per doc. ¶ Qualiter priuilegium sit exhibendũ [*]Rñ. ꝙ a locorũ ordinarijs requisitis. in loco congruo ⁊ securo aut aliquibus vi ris prudentibus ⁊ omni suspitione carentibꝰ deputatis per ordinarios ad hoc tenetur priuilegiatus exhibere integraliter ⁊ cłam de qua controuersia est transcriptam. cap. cum persone. eo. tit. lib. vj. ¶ Vtrũ priuilegiati socius gaudeat eo [*]dẽ priuilegio. Rñ. Pa. ĩ. c.  sit de iudi. ꝙ sic qñ priuilegiũ esset inutile priuile giato si socij nō gauderẽt ali as facit. c. lʒ de priui. li. vj. ¶ Vtruʒ impetrantes lr̃as familiarita[*]tis a cardinalibꝰ gaudeant priuilegio familiariũ. Rñ. pa. in. c. cũ dilectus de cle. nō resi. ꝙ non debent in aliquo gau dere. facit. c. fi. de ver. sig. li. vj. ¶ Vtruʒ priuilegiatus ex aliquo ⁊ non vtens eogaudeat priuilegiovide supra [*]Arg. §. iij. Probatio alia euidẽtissima que fit per priuilegia vel instru menta indubitata sicut in simili lotur tex. in. c. pia de excep. li. vj. Alia em̃ omnes ⁊ clara que fit per testes vel facti euidẽtiam de coha. cle. ⁊ mul. tua. et. ij. q. j. scelus ⁊ ĩ. c. j. ⁊ ibi gl. Alia minꝰ eui dẽs que fit per coniecturas. c. afferte de presuʒ. Sũt etiam versus ponentes. ix. modos probationũ. s. Aspectꝰ sculptuʒ testis notoria scriptũ. Jurans cōfessus presumptio fama probabunt. De notatis in hoc. §. ⁊ quid sit ꝓba tio no. bal. plene in rub. C. de ꝓba. col. j. versi. redde igitur ⁊ in. l. ea quidẽ. col. vij. versi. deĩde pono. C. de accu. ⁊ appel latione probatiōis venit plena probatio vt ꝑ Ang. ⁊ pet. de fu. in. l. j. C. quoꝝ bo. bal. in. l. ꝑemptorias ad fi. C. sen. re scin. nō pos. ⁊ Alex. ĩ. l. eũ quid.  iureiu. ¶ Vtruʒ in criminibus possit ꝓcedi ꝑ [*]verisimiles presumptiones. Rñ. ꝙ non sed debẽt esse luce clariores. l. sciant cũ cti. C. de proba. posita. q. viij. c. j. ⁊. v. q. vj. epiphanium. Fallit in crimine simo nie ca. sicut de simo. et heresis ca. cum contumacia de here. lib. vj. et in. l. j. C. de hereticis. ¶ Vtrũ equiuoca inducant probatio[*]nẽ. Rñ. ꝙ non quia hoc non probat esse ꝙ ab hoc cōtingit ab esse. c. ij. de trāsla. prela. ⁊ in. l. ne natales. C. de ꝓbatio. Facit ꝙ no. Pa. in. c. ill quo  p̃sum. vbi datio anuli quādo signat inuesti turā. vt in. c. exore. de his que fi. a maio. parte. c. quādo dationem libertatis. l. ij. C. de iure aur. anulo. quādo cō tractũ matrimonium in. c. femine. xxx. q. v. Quando est signũ dignitatis. vt in. c. clerici officia. de vj. ⁊ ho. cle. ⁊ iō ar guere ad vnum solũ nō valet. Facit q no. idẽ Pa. in. c. fi. de causa pos. ⁊ ꝓprie. vbi dicit ꝙ census solutio nō facit probationẽ subiectionis. vt in. c. recepimꝰ de priui. aliquādo sicvt in. c. omnis aĩa de cen. ⁊ hoc ẜm subiectam materiam. Procurator quis dicatur vide. s̃. economus. ¶ Vtruʒ procurator qui vadens pro fa [*]cto domini incidit ĩ latrones ⁊ fuit vul neratus spoliatꝰ ⁊ huiusmodi sit a domino in aliquo releuādus. Rñ. Pa. ĩ. c. cũ pro causa de procu. ꝙ non de necessi tate videtur tex. in. l. inter causas. §. nō omnia. ff. māda. quia hec sunt extrinseca a mādato ⁊ imputāda casui fortuito. Secus in socijs quia vnus imputat alteri dāna que occasiōe societatis con tingunt. l. cũ duobus. §. quidam sagariam. ff. pro soc. sed solũ expẽsas quas fecit eundo et redeundo ⁊ stando pro causa etiam si a prin. nihil dictuʒ sit de expensis et etiam tuncun voluntarie assumpserit mandatum. Si autem principaliter iret aut staret pro negocijs suis non potest petere nisi ꝙ expen ditur pro causa. sed de hoc vide. s̃. man datum. §. v. ¶ Vtrũ administrator ecclesie possit in [*]stituere procuratorem Rñ. ꝙ sic. c. petitio de procu. licet nō sit dominus. vt in c. ij. de don. uis regulariter a solo dño possit institui. Prodigo est filia auaricie  qua ha bes Jnterrogationes cir ca auaritiam. De hic notatis et ꝙ proditor dicit̃ is  sine causa ⁊ diffidatione offendit eũ qui de ipso confidebat. Jtem  offẽdit maiorem suum sine causa. Jtem qui bellũ monet sine diffidatione. Jteʒ qui dat alteri venenũ in potionem no. Bal. in. l. fi. C. de summa trini. ⁊ bꝰ mo dis alias dicatur quis proditor vide alexan. in. l. respiciendum. §. delinquũt autem de penis. ⁊ bal. ⁊ Saly. in. l. ij. C. que res expor. non debent. Prodigalitas. ¶ Vtrum sit pecca tum. Rñ. ꝙ sic cum medium liberalitatis corrumpat. est ra men minus peccatum  auaritia ẜm philo. iiij. ethicorum. quia magis elongatur a liberalitate cuimagis pertinet dare in quo excedit prodigus  recipe re vel retinere. in quo excedit auarus. Professio tacita. quomodo fit. vide supra nouicius. §. xij. Adde notat. in hoc. §. et quod professus non dicetur per duo femestria non continuata. Ange. in. lege. fina. §. quotiẽs. ff. de pub. iud. et dicitur mora ciuilis. l. deo nobis. C. de episc. et cle. et bar. in. l. j. col. iij. versi. quero dr̃ hic. ff.  test. ⁊ non tenet professio filie facta ob reuerentiam patris. vt per Jo. de imo. in. l. si cũ dotem. §. eo autem. ff. sol. ma. ⁊ Alexā. l i. §. j. quarum re. act. nec etiam ꝓfessio facta per patrem de filio infanre. vt ꝑ Bar. ⁊ doc. ĩ pupillari. ad versi. si inquantum. §. pe. Gui. de vul. ⁊ pupil. ⁊ potest ipsuʒ pemtere vs ad. xiiij. annos. l. lucius. Spe. ff. ad mu. tex. cum gl. C. cũ simi. ⁊. c. cum matri. de regula. ¶ Que rerunt̃ ad ꝓfessionem expres[*]sam. Rñ. sex primo ꝙ profitens compleuerit. xiiij. annum si masculus vel. xij. si mulier. vt in. c. j. de regu. li. vj. Fallit in casu de quo. s̃. nouicius. §. ij. sco ꝙ pro fessio fiat ei  pōt religioni incorporare vel de licentia eius ẜm Jnnoc. ⁊ Pa. in. c. porrectum de regula. ⁊ sic professio facta per se solum aut in manu episcopi nō solẽniʒat votum ẜm do. Ant. in. d. t. porrectũ. ita ꝙ si matrimoniũ ↄ̃heret teneret niss reciperet̃ noĩe alicuius in corꝑare valẽtis:  valeret post ratifica tionẽ. nō aũt ante ⁊ sic nō teneret mr̃imoniũ. Secus si non reciperet̃ nomine eius.  ratificare nō posset. Ge. ĩ. d. c. cō stitutionẽ de regula. li. vj. tʒ cũ Lappo ꝙ si professio fit in manibus alicuius habentis administrationẽ religiosam obligat religioni in gñe saltem nō ĩ spẽ nisi recipiat̃ ab eo  pōt ĩcorporare illi. ꝙ crede veꝝ si talis habẽs administra tionẽ pōt illā religionẽ ĩ qua habet ad ministrationẽ obligare tali quẽ recipit aliter nō vt pʒ ꝑ ea q̃ dixi. s̃. nouiciꝰ. §. xiiij. tertio ꝙ fiat alicui religiōi approbate. c. vnico. de voto. li. vj. etiā si fieret ĩ domo ꝓpria in manu p̃lati tʒ. d. c. por rectũ. iiij. ꝙ p̃latꝰ requirat ↄsiliũ capitu li sui. aliter nō valet ẜm Jo. an. in q̃dā apostilla in. c. ad apłicaʒ de regula. ⁊ se quit̃ Pa. ibidẽ. Sed veꝝ est ꝙ nō tenet̃ se. ẜm Jo. an. ⁊ cōiter doc. ⁊ nisi rerat cōsiliũ ꝙ actus sit nullus patet in. c. no uit iũcta gl. de his q̃ fiũt a p̃la. vnde va cāte monasterio nō pōt alis recipi. vt in simili dicimus de collatiōe spectante ad episcopum. vt in. c. ex vnico. ne sede. vacan. li. vj. iuncto. c. fi. de reg. li. vj. quod verum credo nisi haberet abbas vel prelatus ex cōsuetudine vel priuile gio ꝙ ipse solũ reciperet etiam cũ cōsitio. Secus est de iure:  creatio monachoꝝ de iure ꝑtinet ad abbatẽ ⁊ ↄuẽtũ ẜm Jo. an. in. d. c. fi. allegat. c. ea noscit̃. de his. q̃ fi. a p̃la. ⁊ iō vacante monasterio nō poterit cōuẽtꝰ recipere. Sʒ p̃lato viuente nec p̃latꝰ sine cōuẽtu: nec cōuẽ tus sine prelato poterit aliquem recipere. vt no. ĩ. d. c. fi. v. ꝙ fiat simpłr de tri bus votis. s. obediẽtia castitate ⁊ pauꝑ tate: ꝙ si nollet ꝓfiteri nisi obediẽtiam solũ ⁊ qͦ ad alia non teneri nō esse ꝓfessus ꝓprie si exp̃sse hoc deducit ĩ pactũ:  remota ꝑte substātiali actꝰ remouet̃ totũ vt in. c. tua de spō. sed predicta tria sunt substātialia ꝓfessioĩ religionis. c. cũ ad monasteriũ de sta. mo. Si ꝟo expresse nō deducit in pctm̃. valet ꝓfessio de vno voto obediẽtie solũ dũmodo ad dat ꝓmitto obediẽtiā ẜm talẽ regulā ⁊ sic ĩtellige Jnn. ĩ. d. c. cũ ad monasteriũ. in reliquis vero lʒ nō seruet̃ forma tra dita puta in regula monachorũ in ꝓfitẽdo tamẽ tʒ ꝓfessio per quecũ verba fiāt  defectus forme nō substantialis nō debet virtate actũ sicut dicimꝰ in ex cōicatiōe. c. sacro de sen. exc. Jta no. pa. in. d. c. porrectũ. Sexto requtrit̃. ꝙ votũ fiat vni religioni.  vt refert dominus Ant. ĩ. c. rursus. qui cle. vel vo. doc. Boñ. cōsuluerunt ꝙ si quis fecit ꝓfessionem certe regule. puta ĩordine minoꝝ q̃ tñ ꝓfessio non valet. puta  aute annum ꝓbatiōis. lʒ nō possit redire ad seculuʒ tamen si cōtrahit matrimoniũ tenebit. rō  nō est facta vnde religionibꝰ approbatis vt requirit̃ ĩ. c. vnico. de voto. li. vj. quia cuʒ nō valeat quo ad fratres minores nō est factũ vni sed in genere remansit votum de profitendo vnam. d. c. non solum de regula. li. vj. ergo nō dirimet. ¶ Sʒ nunquid sine peccato mortali po [*]terit contrahere talis. Rñ. secũdũ Lap. Abb. ⁊ recitat Ge. in. d. c. non solum q si profitens intendit illam solum ⁊ non aliam sic nō peccat mortaliter: ratio  iste non profitetur regulam minorum. quia non valet. nec aliam quia non intẽdit ergo votum nullũ. Si vero profitens indifferẽter intenderet si non isti saltẽ illi tũc peccat mortaliter. ⁊ lʒ Ge. ĩ d. c. nō solũ velit ꝙ etiā diminuat matri moniũ post ↄ̃ctũ. ex quo ꝓfessionẽ fecit intẽdẽs se obligare saltẽ alteri tamen ego nō teneo sed dico cum Lap. ⁊ Cal. vt ipse eos recitat ꝙ expresse ꝓfessus in ordine mendicantium. j. ann. non obligatur taliter quin teneat matrimoniũ fi contrahat licet peccet mortaliter quā do intendebat si non illi saltẽ alteri se obligare vt dictum est. quod not. ⁊ vide ad hoc. s̃. nouitius. §. xiiij. ¶ Vtrũ femina ꝓfitẽs religionẽ mascu [*]lorũ in manibꝰ ipsoꝝ efficiat̃ religiosa lʒ nō ĩgrediat̃ monasteriũ sʒ remaneat in domo sua. Rñ. pa. in. c. insinuante.  cle. vel vouen. ꝙ sic etiā si non suscepit habitũ. dũmodo expresse sit professa. vt in. d. c. porrectũ. ⁊ idẽ dic de masculo ꝙ ex cā pōt ꝓfiteri cum pacto ꝙ stet extra monasteriũ ẜm Jnn. in. d. c. insinuāte ⁊ Bart. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. eccl. sequit̃ Pa. in. c. ex publico de cōuer. cō in. ⁊ ad. c. monachũ. xx. q. iiij. rñdetur ꝙ verũ sine cā fieri nō posse. Ex quo pʒ ꝙ habitus nō est de substātia regule sed de accidẽtalibus vt no. idem Pan. ĩ. d. c. porrectum. Promissio Vide. s̃. Pollicitatio. Proprietas proprie capit̃ pro dominio. ⁊ ideo idem est dicere causa ꝓprietatis sicut cā dñij. et ideo in statutis sola possessio non verificatur proprie. not. Pa. in. c. j. de causa pos ⁊ proprie. ¶ Quare fuit inuenta proprietas not. [*]xij. q. j. dilectissimis vbi dicitur propter iniquitatem: scilicet negligentia ẜm gl. ibidem. Prosoneta qui contractus faciũt vsurarios. vide Jnno. ⁊ Jo. an. in. c. michael. de vsu. glo. et archi. xlvj. di. c. sicut nō suo. tu dic vt. j. Re stitutio. j. in verbo vsurarius. §. v. Protestatio vide infra Recusatio. §. ij. Prouincia ꝓprie dicitur que hʒ. x. vel. xj. ciuitates ⁊ vnuʒ regem vt. q. iij. Scitote. Prudentia ẜm phi. ethi. vj. est recta ratio agibilium. ¶ Qui sunt actuseiꝰ. Rñ. consiliarij. de [*]cōsiliatis ⁊ inuẽtis iudicare cōsiliata et iudicata ad opus applicari p̃cipere. Et iste iij. actus est ṗncipalis.  alij duo ordinantur ad istuʒ ẜm ph. vj. Ethico. ¶ Quot sunt eiꝰ ꝑtes. Rñ. ꝙ. vj. prima [*]dicit̃ monastica ꝑ quā s regit seipsuʒ. Sca economica ꝑ quā quis regit vnā domum vel vnam familiam. Tertia mi litaris per quaʒ quis regit exercitum. Quarta politica architetonica siue regnatiua vel regis positiua ꝑ quā s re git ciuitatẽ vel regnũ. Quinta politica. s. simpłr dicta subditoruʒ ꝑ quā bene se habẽt ad conseruationẽ police bene or dinate de bus. vj. Ethicorum ⁊. iij. Po liticorum. ¶ Que opponunt̃ prudẽtie. Rñ. in pru[*]dẽtia q̃ dẽ pōt dici peccatũ generale ꝑ participationẽ intum. s. in quolibet pctō est defectꝰ in aliquo actu rationis dirigentis. ⁊ ideo ẜm pctā circa que est tale peccatum erit habet etiam impru dẽtia sub se spẽs. s. precipitatio qua ali quis per impetum passtōis. vel volũtatis fertur ad aliquid agendum ꝑtransitis medijs per que opʒ ordinate descẽ dere recta consiliādo. Que media sunt memoria preteritorum. Jntelligentia presentium. Solertia in considerando futuros euẽtus. Rō cōferens vnum cuʒ alio. Et docilitas per quaʒ quis acquie scit aliorum sententijs. Habent etiam temeritatem que est contemptus regu le dirigentis vnde temere dicuntur illa fieri que ratione non reguntur ex contemptu regule dirigentis. Habet ⁊ inconsiderationem quem certe iudicā do deficit. Est ⁊ inconstantia que deficit in precipiendo. Est ⁊ negligentia q̃ est per defectum voluntacis. ⁊ est proprie in actus interioris defectu ad quẽ pertinet electio. Est et pigritia ⁊ torpor de quibꝰ. s̃. ⁊ quando p̃dicta sint pecca tum mortale dicas ꝙ solum qñ sunt ↄ̃ aliquod necessariũ ad salutem ꝙ precipĩtur vel ꝙ est prohibitum. alias cōiter sunt peccata venialia. ¶ Que sunt vitia q̃ similitudinẽ. habẽt [*]cũ prudẽtia. Rñ. ꝙ sũt quatuor. Primũ est prudẽtia carnis intũ studiũ rōnis ordinat ad finẽ qui nō est vere bonꝰ et dẽ si sumat̃ ẜm absolutā rōnẽ ita ꝙ in cura carnis aut mũdanoꝝ finis totius vite sit sic est pctm̃ mortale  per hoc auertit̃ homo totaliter a deo. cũ ĩpossibile sit esse plures vltimos fines. et de hac dicit̃ ad Ro. viij. Prudẽtia carnis inimica est deo. Si aũt sumat̃ ẜm rōnẽ ꝑticularis prudẽtie sic ẽ pctm̃ veniale:  sicut affectio ad aliquod delectabile carnis vel mũdi ĩordinata sine auersio ne a deo est pctm̃ veniale sic est studiuʒ ad illā. Siłr dic de prudẽtia seculi. Si vero s curā carnis in finẽ ordinat honestũ puta comestionẽ ad carnis sustẽtationẽ vt deo seruiat sic nō erit prudẽ tia carnis. Similiter nec prudẽtia secu li quādo viitur rebus mundi ad finem honestum. vide de hoc Tho. xxij. q. lix. Secũdũ est astutia. Tertiũ dolꝰ. Quar tũ fraus. ⁊ lʒ hec tria cōueniũt intum s ꝑ vias nō veras ⁊ simulatas vult cō se aliquẽ finẽ. Tamẽ differunt inter se  ad astutiā ꝑtinet excogitatio hmōi viaꝝ. Ad dolũ ⁊ fraudẽ ꝟo pertinet ꝓprie excusatio oꝑis. sʒ dolus cōsistit in ꝟbis ⁊ factis fraus ꝟo ꝓprie in factis. Pubes quis dicat̃ habes. s̃. xx. q. ij. §. cũ ergo. ⁊. q. ij. c. fi. qualibet. ⁊ de despō. impu. c. pubes. ibi dicit̃ puberes sunt vocati a pube. i. pudẽtia corꝑis.  hec loca primo lanuginẽ dncũt. ⁊ hodie dic. ꝙ est masculus. xiiij. an. ⁊ femina. xij. vt. s̃. Jmpubes. Publicum dicitur dupliciter. ẜm Pan. ĩ. c. ex literaruʒ. de temp. or. vide Notoriuʒ. ⁊. s̃. Ocultum. Jtẽ publicũ differ a cōt.  cōe r. q est oĩbus animātibꝰ etiā brutis cōe. sʒ publicũ r q est in vsu hoim tm̃. vnde pu blicũ. quasi populicum. Pudicus debet esse sacerdos: vt ver bis: moribus pudorẽ indefinenter exhibeat. xliij. di. §. j. Pudicitia est animi virtus qua s verecundatur de actibus de quibus homines magis verecundantur vt sunt actus venerei scm Aug. de ciuita dei comitẽ  habet fortitudinem vt potius quelibet mala tol leret  malo consentire decernat. xxxij. q. v. ita ne. Punitio nō debet esse sine causa lʒ aliquādo sine culpa de re. iu. sine culpa. li. vj. de quo vide. s̃. Correctio ⁊ pena. et vbi debet puniri. vide. s̃. Pena. §. xxiiij. cum sequenti. Purgatio q̃druplex. alia spũał. s. a peccatis. ⁊ hec fit per ba ptismũ. ⁊ pnĩam de conse. dist. iiij. non potest. Et per sacramentorum receptio nem de conse. dist. ij. cum omne. Et per fidei feruorem. xv. q. vlt. c. vlti. de coha. cle. ⁊ mu. c. vestra. ⁊ per quelibet opera pietatis. xxij. q. ij. si quelibet. Alia dicit̃ ignis purgatorij. de qua. j. purgatoriũ. Alia dicitur vulgaris que a vulgo ẽ in uenta ⁊ hec fit cum ferro candẽte aqua feruenti. Aut cũ duello ⁊ si euaserit ille sus fit ĩmunis ⁊ hoc ꝓhibet̃ sub pena mortalis peccati. ij. q. v. mẽnā. ⁊. c. cōsu luisti ⁊ de pur. vul. per totum.  est ↄtra id deutronomij. vj. Nō tentabis dñm. Alia dicit̃ canonica a iure canoni. inuẽ ta. ⁊ hec fit per iuramẽti p̃stationem co ram suo iudice. ⁊ illis apud quos infamatꝰ est sic iurādo suꝑ euāgelia ꝙ tale crimen non commisit super quo est infamatus nec ad id opera dedit ⁊ huius modi. ⁊ debet habere tot cōpurgatores quot indicenti purgationem canonicā videbitur attenta enormitate criminis qui sint bone opinionis. ⁊ non sit verisimile eos periurare. ⁊ qui eius conuerfa tioneʒ sciant ⁊ sint eiusdẽ ordinis si est possibile qui simul iurẽt ꝙ credunt euʒ verum iurasse vel ꝙ bonũ exhibuit iuramentum hec probātur de purgatiōe canonica per totum. ¶ Quādo debet induci canonica pur[*]gatio. Rñ. ꝙ qñ apud iudicem suum s est infamatus ⁊ infamia publica laborat ⁊ apud graues ⁊ bonos viros et nō sit orta ab inimicis tũc iudex dʒ p̃figere terminũ vt si s vult accusare cōpareat. ⁊ si accusator apparet audiat̃ canonice. Si vero non apparet ⁊ infamia mala crebrescit tũc ꝓcedat iudex ad in quisitionem ⁊ si nullus apparet etiam denũciator nec conuincit̃ tunc cōpellat eũ ad purgationem canonicā. hec not. Jo. ij. q. v. p̃sbyter. ⁊ per totum. ⁊ de pur ga. cano. per totum per doc. ¶ Sed nund iudex ex sola suspitione [*]poterit purgationẽ canonicā indicere. Rñ. ꝙ si infamia nō laborat. vt dixi non poterit. nisi forte fuerit accusatus. ij. q. v. §. ecce qualiter. Vñ not. ꝙ verisimilis suspitio sufficit ad indicẽdā purgationẽ p̃dictā lʒ nō fit ĩfamatꝰ sʒ temeraria suspitio repellit̃ extra. e. ca. si s de gra du. ij. q. j. c. j. Violẽtia aũt sufficit ad sen tẽtiā. xxiij. q. j. dixit. no. Archi. ij. q. v. om nibus. Jnno. Hosti. in. d. c. si s de gradu. Limita hoc vt. §. Presumptio ṗmo verum in leuibus. ¶ Vtrũ ad dictũ vniꝰ mulieris sit indi [*]cẽda. Rñ. ꝙ sic si infamia ex hoc apud graues resultat. c. significasti. de adul. ¶ Que pena deficiẽtis in purgatione. [*]Rñ. ꝙ si accuset̃ ⁊ iudicat̃ sibi purgatio si deficit puniet̃ ac si fuisset cōuictus de simo. c. de hoc si vero per modũ inquisi tionis agatur aut denũciationis pena erit arbitraria. Vt no. Gof. Hosti. ⁊ Pa. in. c. accedẽs. de accu. Similiter dic ꝙ si nō precessit aliquis modus agẽdi ne ꝑ accusationẽ inquisitionem aut denũciationem sed solum ꝓpter infamiam iudex inducit purgationẽ tũc similiter si deficit punit̃ extraordinarie. ⁊ est casus. c. significasti. de adul. Et sic eũ intellige ⁊ aduerte  dicit Jnno. ꝙ cũ iudex hoc casu procedat ex presumptiōe ꝙ dʒ multũ temperare sententiā. vt no. in. c. afferte. de presump. Purgatorium est pena grauissima minor tamẽ  infernalis. vt patet. xxv. d. c. qualis. de pe. di. vij. c. fi. ¶ Qui sunt  purgant̃. Rñ. ꝙ illi  mo[*]riunt̃ in charitate  tñ nō satisfecerunt pro eorum peccatis. in hac vita. xxv. d. c. qualis. ⁊. c. seq. ¶ Quō iuuant̃ aĩe defunctoruʒ. vide. j. [*]suffragia per totum. Purificatio post partum mulierũ nō est necessaria. vnde si voluerint intrare ecclesiam vt gra tias agāt non peccant. Si tamẽ ex vene ratione aliquādiu voluerint abstinere deuotio earũ nō est prohibenda de pur gatio. post par. c. vnico. Pusillanimitas opponit̃ magna nimitati per defectũ:  deficit pusillanimis a ꝓportio ne sue potentie dũ recusat in illud tendere quod est cōmensuratum sue potentie ⁊ sic est peccatũ ⁊ tale qualis est obligatio ad illud in q tẽdere recusat. siue sit preceptũ siue sit prohibitio. Secꝰ si sit circa cōsilia vt intrandi religioneʒ audiendi confessiones vel predicandi. quibꝰ ex officio nō incũbit de necessita te  sic est pctm̃ veniale. hec ex Tho. xxij. q. cxxxiij. ⁊ est filia accidie. 
 
 QVadragesima quando ⁊ qũo fuit ĩstituta not. in. c. quadragesima. de cōse. dist. v. vbi dicitur ꝙ a xp̃o fuit iustituta ⁊ vt decimā annorum deo reddamus. Quando est incipienda ⁊ a quibus abstinennendum. Et qua hora comedendum. vi de. s̃. Jeiunium. Ad notata hoc versi. quid si alicui iniungatur ieiuniniũ trium quadrage simarum an debeat fieri per tres annos. vide Corse. sing. suis in versi. q̃dragesima. ꝙ debẽt fieri in vno anno vbi ponit tꝑa ⁊ textus hoc probantes. Quarta falcidia vel trebellianica. vi de legitima. Quarta funera lis. vide canonica portio. Questuarij dicuntur qui discurrũt pro eleemosynis  nullo modo recipi debent nisi veras literas aut apostolicas aut diocesani osten dant. et ponitur forma literarum capitulo ex eo. de pe. et re. et si habent literas apostolicas non debent acceptari nisi prius sint per ep̃m examinati cle. allusionibus de pe. ⁊ re. ¶ Vtꝝ tales q̃stores sint ꝑmittẽdi pre [*]dicare. Rñ. ꝙ nō nisi solũmō ꝙ ĩ literis ↄtinet̃ populo proponere vt in. d. c. cuʒ ex eo. et de here. vt officium libr. vj. ⁊ di. cle. allusionibus. ¶ Quid si ↄtinetur ĩ eoꝝ literis. Rñ. ꝙ [*]ĩ locis religiosis honeste ⁊ charitatiue recipiant̃ et ꝙ fideles ad eo rũ exortationẽ cōuocẽt. Rñ. ꝙ nihilominꝰ clerici ⁊ rectores ecclesiarũ nō tenẽtur inuiti predicta facere:  tales litere tũ ad huiusmodi conuocationes sunt reuoca te ipso iure. vt habetur in extrauaganti Cle. iiij. ¶ Quō nō debẽt in tabernis aut alijs [*]locis incōgruis manere. aut inutiles ex pensas facere. aut habitũ false religionis portare. aut ĩdulgẽtias vel alia mẽ datiosa proponere habentur in. di. cleabusionibus. ⁊. d. c. cũ ex eo. ¶ Sed nund si publice delinquant. ta [*]les poterũt ab odinarijs punieri. Rñ. ꝙ sic licet sint exẽpti de priuil. ca. tuarũ. Questus dicitur omne quod ex oꝑa cuiuscun descendit. ff. ꝓ soci. l. questus glo. j. lucrum. 
 
 RAucor est displicẽtia contra aliquẽ ꝑꝑ quaʒ desiderat vel querit quis ma luʒ alteri ⁊ est filia accidie qñ ꝓcedit ↄtra aliqnẽ eo ꝙ ĩducit eũ ad bñ oꝑandũ aliqñ filia ire. ⁊ est pctm̃ mortale si malũ ꝙ alteri q̃rit vel optat est quid alicuius importantie et cũ deliberatione voluntatis. vt elitio a Tho. xxij. q. xxxv. limita tamẽ vt supra odium. De notatis in hoc §. ꝙ rancor sit re mittẽdus lʒ nō iniuria no. Bar. in. l. si ti bi. j. in. vlt. q. ff. de pac. censetur tamen rancor remitti non pena per euʒ qui in cōfusione sacramenti remittit iniuriā. Barto. in. l. si tibi. §. quidam. in vlti. q. ⁊ ibi omnino Bal. ⁊ Pau. de ca. ⁊ Alexā. col. j. verā extra glo querit. ff. de pactis. vide Bar. in. l. nō solũ. §. j. ⁊ ibi ꝑ Alex. ⁊ Bal. sing. ꝟsi. quero. in. xlvj. ff. de iniu. Ratio habet triplicẽ gradũ in boĩe ẜm philo. j. ethicosum. ¶ Primus est ante cōpletũ septẽniũ. vbi non intelligit nec per se nec ab alio caꝑe po test ⁊ ideo illo tẽpore nulli contractui est aptus. Secundus gradus est cũ ab alijs capere potest licet imperfecte sed ipse per se non sufficit ad intelligendũ ⁊ istud est in fine primi septẽnij regula riter ⁊ tũc potest promittere aliqua ad que natura inclinat non tamen cũ obli gatione perpetua. ¶ Tertius est quan do ab alio caꝑe pōt ⁊ ꝑ seipsumconside rare ⁊ istud est in anno pubertatis. ⁊ tũc potest se obligare quo ad ꝑsonam. s. ad votũ religiōis matrimoniũ ⁊ hmōi: sed quo ad exteriora nō nisi in fi. xxv. anno. Ratio finalis est anima legis vide lex .§. iiij. et quomodo cognoscatur qñ ratio est finalis vel impulsiua. vide supra Causa. Ratiocinia sunt redditiōes rationum ad quas quis obli gatur ex administratione reipublice vł priuate. Nam sunt quedam ratiocinia publica quibus obligantur officiales curie ex administratione aliquarum ad rempublicā pertinentium. vt. C. de epi. ⁊ cle. l. officiclales. Quedam dicuntur priuata quibus obligantur homines ex administratōe rerũ priuataꝝ vt tutores curatores actores ꝓcuratores executores extra de obl. ad rō. c. vno. ¶ Vtꝝ obligatꝰ ad rōcinia possit ordinari. Rñ. ꝙ post dimissionẽ administrationis si est obligatus reipublice ex ad ministratōe pmoueri fi pōt ali reddita rōcinia. c. p̃terea. l. di. secus si esset obligatus ex mutuo vel alia causa. l. rescripto. ff. de mu. ⁊ ho. C. de epi. ⁊ cle. l. quis quis emẽsis. si ꝟo est obligatꝰ ꝑsone ṗuate tũc si tenet̃ de dolo ⁊ fraude ⁊ ↄstat repellit̃. Si ꝟo cōstare nō pōt vel tenet̃ ex alia culpa sic pōt promoueri. in officio aũt administratiōis exñs an possit promoueri. Mihi placet opi. Jnn. in. d. ca. vnicovbi dicit ꝙ si quis gerat tutelā vel curam legitimam vel necessariam a legibus sibi impositā. vel etiā suscipiat legibus sibi impositā. vel etiā suscipiat aut miserabiliũ personarũ aut eccłie ꝓcuratiōes seu administratiōes ⁊ maxime cũ lnĩa episcopi ꝙ nō impeditur ordinari cũ possit talia suscipere etiā ordi natus alias autem prohibetur. lj. di. per totum. ⁊. d. l. officiales. ¶ Sʒ nunquid magister scolarium vel [*]alius famulus qui iurauit ꝑ annũ seritire poterit religionẽ intrare. Rñ. ꝙ sic ẜm Hug. liij. d. c. legā. lʒ dicat ꝙ nemini ↄsuleret. Host. d. ꝙ tutius est implere ꝙ iurauit nisi obtineat lnĩam quā si non vult dare poterit intrare auctoritate. c. ꝑuenit el. ij. de iureiu. Addo ꝙ etiā lice ret quādo immineret sibi periculũ mor talis peccati. ¶ Vtrũ obligatus causa pignoris pos[*]sit ꝓmoueri. Rñ. ẜm Host. ꝙ nō ante red ditam rationem. ar. c. significante. et. c. cum contra. de pigno. ¶ Vtrum filius vsurarij possit promo[*]ueri. Rñ. ẜm Host. ꝙ nō si succedat. nisi clamores patris emẽdet vel hereditatẽ repudiet. c. tua nos de vsu. Raptor proprie r  rapit res ĩmo biles. Predo vero res mobiles. vnde rapina r in rebus immobili bus. Depredatio vero in mobilibus. et te mouẽtibꝰ. vt aĩalibus⁊ hmōi ẜm Jo. an. quẽ sequitur Pan. in. c. j. de rapto.  uisvt plurimũ equiuoce sumantur ⁊ fit rapina cũ quis publice ⁊ violẽter rapit vt in. c. penale xiiij. q. v.  hoc vide insti. de vi bo. rap. post prin. ⁊ est grauiꝰ pecca tum  furtum. vt in. d. c. penale. ¶ Vtruʒ raptores largo mō pro quibus [*]cun publice⁊ violẽter res alienas de predantibus tā mobiles  immobiles possint recipi ad ↄfessionẽ nisi restituāt rapta vel que cōbusserũt destruxerunt depopulauerũt aut alio modo dānificauerũt ꝓximũ sicut tenent̃. l. duabus. §. si quis iurauerit. ff. de iureiu. ⁊. l. cũ te cuʒ solũ. C. q me. cā. Rñ. tex. ĩ. c. suꝑ eo. de ra pto. sic ꝙ cũ surrexerit ĩ rapinā siue ecclesiarũ violationẽ ⁊ manifeste fuerit dep̃hensus nisi prius ablata restituat si poterit vel emẽdādi plenā securitatẽ fe cerit pnĩe bñficiũ ei penitꝰ deneget̃. Si vero vs ad obitũ in ↄtumacia sua du rauerit. ⁊ in extremis positꝰ remedium pnĩe postulauerit humiliter si emenda tionẽ vel emẽdandi securitatẽ p̃stiterit ei pnĩa⁊ ecclesiastica sepultura ↄcedat̃. Qui aũt in sanitate obstinata mẽte non emẽdauerit ⁊ in morte securitatẽ p̃stare non poterit. si de pctō contritus fuerit viaticũ nō deneget̃ ⁊ sic nec ↄfessio ⁊ ab solutio. sed tamẽ nullus clericoꝝ sepul ture eius intersit. nec eius elemosinam p̃sumat accipere lʒ sit sepeliendꝰ ĩ cimiterio Et cũ clericꝰ vel presbiter cōtra fecerit dʒ opponi ab ordine irreꝑabilit̃ s. sine dispẽsatiōe ⁊ beneficio carere eccle siastico. hec in. d. c. super eo. Si vero nō suut manifesti poterũt recipi ad confes sionẽ sicut alij peccatores ẜm abbatẽ in d. c. suꝑ eo. ⁊ etiā lʒ essẽt manifesti si tñ moniti nun fuerũt ẜm Ho ĩ. d. ca. suꝑ eo dũmō sint dispositi restituẽ. vt tenẽt̃. ¶ Quid de raptoribus depredantibus [*]romipetas. Vide. s̃. excommunicatio. v. casu. xxix. ¶ Vtꝝ raptor virginis sit puniẽdus pe [*]na. l. vnice. C. de ra. ꝟ. Rñ. pa. ĩ. c. cũ cau sa de rapto. ꝙ si precessit tractatꝰ determinatus de matrimonio ⁊ ob hanc cau sam adducit non cōmittit̃ pena de iure canonico cui stamus in hoc. Si vero p̃dictus tractatus nō p̃cessit etiā si puel la fuit volũtaria cōmittit̃ pena. xxvij. q. vltima lex illa. ar. xxvj. q. j. §. ex hac in fi. ⁊ obligat̃ ad restitutionẽ nō solum sub tracti lʒ etiā lucri q hab uisset. ille sub cuius potestate erat ẜm dñm Jo. de pla tea. Jnstitu. de actio. que ex delic. nascũ tur. §. Jnterdum. Rapina sit primo in naufragijs. ¶ Secundo in pedagijs. ¶ Tertio inquilinis talijs ⁊ similibus. ¶ Quarto in bello. ¶ Quinto in extorsionibus officialium plus debito. De notatis in hoc §. ⁊ ꝙ rapina est plusquam furtum ⁊ furto improbior not. in lege si cum. §. qui vim. ff. quod metus causa. Barto. in lege prima. ff. de effrac. ⁊ tenet̃ raptor in rapina depre hensus actiōe furti manifesti. Bar. no. in. l. si vendidero. §. raptor. ⁊ in. c. si quis ex domo. ff. de fur. ⁊ nō fit sine violẽtia l. quo nau fragium. in fi. ff. de incẽ. rui. ⁊ naufra. ⁊ Alexā. in. l. iij §. quod pretor. ff. ne quis eum qui. ¶ Vtrum dñs agri vel territorij teneat̃ de rapina in eo facto. Rñ. pa. ĩ. c. lʒ de re stitu. spo. ꝙ si fuit sciens ⁊ p̃otuit ꝓhibe re ⁊ nō prohibuit sic tenet̃. l. j. C. de fal. mo. Secus si nō potuit prohiberell. j. §. is aũt. ff. si fa. fur. fe. di Et idẽ dic. de vil la ⁊ castro. ⁊ hec est cōis opi. ẜm Bar. in l. ne d. ff.  incẽ. rui. ⁊ nau. Ciuiliter tñ tenetur non criminaliter ẜm predictos. ¶ Sed nunquid stabitur iuramẽto su[*]per quātitate rerũ amissaꝝ robato. Rñ. cōiter tenent oẽs le giste in. l. si qñ. C. vñ vi. ⁊ Pa. ĩ. ca. suꝑ eo de his que vi. ꝙ vbi s ↄuenit̃ ex dolo alteriꝰ nō admittitur probatio ꝑ iuramẽtũm in litem. Sʒ qñ conuenit̃. de dolo suo sic credet̃ iur amẽ to allegantis damnũ. ꝓpterea dicit Jn no. in. d. c. suꝑ eo ꝙ dic. c. habebit locũ in qualibet vi compulsiua ablatina expul siua turbatiua ⁊ inquietatiua. Ex quo infertur ꝙ si probo furtũ vel rapinā cō tra raptorẽ stabit̃ iuramento meo de  titare rapta. Et not. ꝙ furtũ vel rapina ꝓbat̃ ꝑ socios familiares ⁊ huiusmodi. Ratihabitio vide. s̃. consensus. §. iiij. Reconciliatio ecclesie. vide Consecratio. Recompensatio vide. Compensa tio. Recusari pōt iudex delegatꝰ ex mul tis casi. vt no. Pan. in ca. accedens. vt nō lite nō conte. ¶ Primo quia consanguineus aduersarij. ¶ Secundo quia commensalis ip sius. ¶ Tertio quia oriundus de eius terra idem de districtu. ¶ Quarto quādo nō potest haberi accessus ad iudicem nisi per terram inimicorum. ¶ Quinto qñ loquitur in aure ⁊ familiariter cum ad uersario. ¶ Sexto quando in alia causa litigabat cũ eo. Jstud no. Pan. c. j. de iudi. ¶ Septimo qñ est imꝑitus ⁊ habet assessorem suspectũibidẽ Pau. ¶ Vtꝝ protestatio de nō acceptādo eũ [*]tollatur ꝑ ↄtrariũ factuʒ. Rñ. Pau. in. c. vnico de litis cōtes. ꝙ nō nisi factum cō trarium sollat protestationẽ ꝓpter intellectum aliũ intermediatũ. verbi gra tia. Jnterrogatur an vera sunt que cōtinentur in libello. Rñ. reus. Rẽspōdebo cum protestationem ꝙ non intẽsto cōte stari litem ꝑ hanc rñ. ⁊ sic respondet nō contestatur ꝑ istud factũ contrariũ. secꝰ si his dictis diceret iudex non admitto hāc protestationẽ ⁊ postea ipse reꝰ rũderet sine ꝓtestationẽ repetita ad libel lum tale factũ contrariũ tolleret protestationẽ. lis esset contest. Secus si iterũ repeteret ⁊ ego protestor nolle contesta ri litem quia nihil mediũ interuenit. et pro hoc fa. cle. vnica. de dolo. ⁊ q dicit̃ de constit. c. cũ. M. ⁊. l. vbi repugnātia. ff. de re. iu. ⁊ in. c. sollicitudinem de ape. vel dic ẜm Bar. ĩ. l. vnica. C. de lit. conte sta. ꝙ qñ protestatio respicit vnum ⁊ fa ctum aliud. Nam in litis contest. oritur quasi contractꝰ. Protestatio vero ordĩa tus ad tollẽdum istũ quasi cōtra. nō au tem responsionẽ ⁊ sic sunt diuersa. ⁊ tũc per factum ↄ̃nũ non tollit̃. Sed quando concernũt vnum protestatio. ⁊ fctm̃ vt puta quia respōdet. ⁊ protestatur ꝙ animo nō eundi. tunc tollit̃ talis ꝓtesta tio per contrarium factum. quia concer nit idem factum. Vel dic ẜm pa. in. d. c. cum. M. ꝙ qñ protestatio sit in depẽdẽtibus a mera voluntate protestātis valet protestatio. vt si dicat nolle aliud dicere contra fidem ⁊ postmodũ dicit ꝓte statio defendit eum. xxiiij. q. j. hec est fides. Si vero depẽdet a volũtate ꝓtestā tis ⁊ alterius si aliter consentit valet. c. cumana. ⁊ ꝙ ibi no. de ele. ⁊. c. fi. de ↄdi. appo. Si vero nō consentit nec est iusta causa protestandi nō valet. Secꝰ si subesset. iusta causa: puta metꝰ vel vis. pu ta vis contraham alias interficies me ꝓtestor ꝙ quicquid dicat facio animo non contrahendi ⁊ valet. xxxj. q. ij. lotharius. Similiter quando iudex delegatꝰ nō cōsentit recusationi. ⁊ si nō cōpareo excōscabit de facto cōpareo cũ ꝓtestatione de nō cōsentiendo in ipsum valet nec cōparitio preiudicat. aduerte tñ ꝙ ꝓtesta io dʒ precedere actuʒ suꝑ quo fit vt. fi. de concub. l. in concubinatu. Regularis r  ad viuẽdum regulariter est astrictus. siue sit monachus siue canonicꝰ regularis de stat. mo. c. ꝙ dei timoreʒ. siue sit cleri cus siue sit laicus. licet laicus non possit recipi in canonicum. vt in. c. ij. de institu. tñ pōt recipi in ↄuersum de elec. c. cũ ex eo. li. vj. Religiosus dicitur tripliciter. ¶ Primo largissime. ⁊ sic est quilibet christianus. vnde in ca. pro humani. de homi. lib. vj. dicit̃ christiana religio. ¶ Secũdo large. ⁊ sic cōprehendit omnes clericos seculares. et omnem christianũ honeste viuentem nam in eo ꝙ deo impẽdit debitam religionem potest dici religiosus. sic setur. j. q. j. c. nullus el. ij. ⁊. xxxiij. q. v. quod deo. ar. de voto ex multa. vbi de hoc. ¶ Tertio accipit̃ ꝓprie ⁊ sic religiosus est qui professionem fecit alicui de reli giōibꝰ approbatis ꝑ sedẽ apostolicam de voto. c. ꝙ votũ. §. pñti li. vj. ⁊ talis ꝓprie dicitur religiosus ⁊ religiones approbate sunt quatuor. Prĩa Basilij. Se cũda bñdicti. Tertia Augustini. Quar ta beati Francisci vt not. Laudu. ĩ cle. quia regulares de supplen. neg. prela. Sub istis militāt oẽs proprie religiosi. Exceptis cartusiẽsibꝰ  hñt suastatuta. ¶ Vtrum dispositio odiosa cōcepta er[*]ga regulares seu religiosos extendatur ad fratres de tertio ordine beati Francisci ⁊ huiusmodi. Rñ. Pan. ĩ rub. de re. ꝙ non quia tales proprie non dicuntur religiosi vnde potius eorum regula est quidam modus beneviuẽdi licet sit ap probatus per Papam ⁊ ideo solum cōprehendet illos qui tria vota substātia lia promisserunt in religiōe approbata ẜm Joan. and. in glo. j. ⁊. ij. cle. j. de decimis. ⁊ hoc verum nisi addatur nisipu ta quicun religiosi. Nam tunc etiam comprehenderentur hospitalarij ierosolymitani qui nō possunt contrahere matrimonium ⁊ promittunt obĩam superiori. ⁊ nō pñt retroducere ab illo statu nō tñ cōprehenderent̃ alij hospitalarij qui vtuntur matrimonio licet portẽt certum habitũ  nō sunt religiosi. nec stricto nec largo mōt in fauorabilibꝰ ꝟo bene comprehendũtur prefati fratres quia largo modo vidẽtur sub regula ra tione promissionis facte superiori eorum. ¶ Quid de inuenientibꝰ nouũ ordinẽ. [*]Rñ. ꝙ nō sunt religiosi nisi a papa exp̃s se approbentur.  cũ sit ꝓ hibitũ nouũ ordinẽ vel religionẽ inuenire. vt in ca. religionũ de reli. domi. li. vj. Jdeo nō re ligiosi sed potius irreligiosi sunt cẽsen di tales ⁊ hodie excommunicati ipso fa cto per extrauagantem Joā. xij. que in cipit. Sancta romana. Recitat pan. ĩ. c. fi. de relig. domi. ¶ Religio beghinarum reprobatur et omnes eam sectantes sunt excommuni cati ipso facto ac religiosi dantes eis auxlium consiliuʒ vel fauorem in prefa to beghinatu in clemẽ. prima de religi. domi. ⁊ not. quod sorores tertij ordinis sācti Fracisci non sunt ille beghine vt notat glos. ibidem. cum habeant regulam approbatam a sede apostolica. et multo minus sorores sācte Clare. ¶ Quis potest effici religiosus. Rñ. ꝙ  [*]libet qui non habet aliquam de infrascriptis. viij. conditionibus. quarũ prima est etas immatura de quo dic vt. s̃. nouitius. §. j. ¶ Sca seruilis ↄditio. Seruus quip[*]pe sine consensu domini non potest intrare religionẽ. ar. xliiij. d. c. nullus opi scoporum. Prescribitur eamen triennio a religione que hoc ignorat si dominꝰ scit ⁊ non repetit. xvj. questio. ij. si quis incognitus. Jste tamen si repetatur a domino religiosus erit secundum Hugo. ibidem. arg. xxvij. q. j. de viduis. et religioni tenebitur tum in ipso est ⁊ si manumitteret̃ nō posset ↄ̃here. Nec ob. c. dā de cōuer. cōm.  ille  habet vxorẽ nō pōt obseruare castitatẽ ea ĩuita ⁊ sic religiosus esse nō pōt. sʒ seruus sic.  nō requirit̃ corpꝰ liberũ vt sit monachus cuʒ in domo ꝓpria quis possit esse religiosus. d. c. de viduis. ¶ Tertia debitoꝝ obligatio qui em̃ dʒ [*]aliquid alteri nō possit illud licite p̃ter mittere vt religionẽ ingrediat̃. liij. di. c. generalis. Si tñ debitũ pecunie vel talis debitor nō hʒ vñ satisfaciat. tũc faciat q pōt scʒ cedat bonis suis credito ri ⁊ sufficit ꝓpter pecuniā em̃ nō obligat̃ ꝑsona liberi hoĩs. sʒ tm̃ ad recōpẽsaʒ. Vñ lʒ ei rebꝰ suis exhibitis religio nẽ ĩgredi nec tenet̃ in seculo remanere vt ꝓcuret vñ soluat debitũ. si mō ex ʒelo dei ⁊ feruore charitatis hoc facit:  spi ritussancti autoritate hoc facit cui nomo pāt resistere. xix. q. ij. due de regula. lʒ. Si tñ monasteriũ q ingredit̃ alid acquireret ꝑ successionẽ hereditariam vel ꝑ donationẽ aut legatũ rōne ipsius solũ fic tenet̃ satisfacere tũ se illud ex tẽdit q habuit eius occasione solũmodo. ar. c. si qua mulier. xix. q. iij. ¶ Vtrũ talis tenet̃ in religione labora[*]re vt creditoribus soluat. Rñ. dā tenẽt ꝙ sic. Sed ↄ̃riũ credo cũ ex toto sit religioni subiectus ita ꝙ nō est momentũ in quoa p̃lato nō possit occupari ⁊ non hʒ velle nec nolle. c. religiosus. de elec. lib. vj. Jtẽ si stetisset in seculo ⁊ cessisset. bonis non teneret̃ laborare vt satisface ret scm Pet. de pał. ĩ. iiij. di. xxxviij. Er go cũ ex ꝓfessione cedat bonis pʒ ꝙ nō tenet̃ laborare vt satisfaciat posset tñ p̃ latus cũ consensu monasterij hoc et cōcedere alias non. ¶ Quid si talis etiā cũ iuramẽto ad ta[*]le debitum erat astrictus. Rñ. itẽ ꝑ omnia dicendum. arg. c. lʒ. de regu. ¶ Quid si ꝓmisisset talis oꝑari mani[*]bus vt satisfaceret. Rñ. ẜm Petr. de pal. vbi. s̃. ꝙ hoc non obstante poterit religioneʒ intrare. sed si bona sua sufficiũt satisfaciat ei ad interesse. ⁊ sic dic de eo qui accipit vxorem que patit̃ aliquod interesse ex hoc ꝙ debet ei satisfacere si habet aliqua secundum eundem Pet. ¶ Quarta rōcinoꝝ detentio. Vnde ob[*]ligatus ad rōcinia intrare nō pōt. liiij. di. c. legẽ. Et hoc verũ in obligatis perpetuo. Jn alijs aũt secꝰ lʒ honestũ sit ꝙ prius se expediant. Ex quo pʒ ẜm Gof. ꝙ potestas qui iurauit regimen ciuitatis ꝑ annũ. magister scholariũ  simili ter iurauit legere per annũ ⁊ hmōi pos sunt intrare religionem autoritate. ca. peruenit. el. ij. de iureiu. vide. s̃. ratiocinia. de hoc §. j. ⁊. ij. ¶ Quinta ẽ pr̃na subuẽtio. Et vt scias [*]si potest filius intrare religionẽ dimisso pr̃e cui tenet̃ subuenire. Exo. xx. not. ẜm Alex. in. iij. ꝑte sum. ꝙ si parẽtibus nr̃is obsequia nr̃a necessaria sũt ita ꝙ sine ipsis substẽtari nō pñt tũc nō lʒ religionẽ intrare. si mō talia obsequia nō inducũt nos ad alid agendũ q sit cō tra deũ. ⁊ sic cōtrariũ cōsulẽtes pharisei increpant̃ a dño Mat. xv. ⁊ sic secundũ doc. intellige illud. c. si . xxx. di. Si vero eis non pōt seruire vel debita obsequia exhibere sine ꝓprie salutis dispẽdio: tũc necessitudini generis diuine religiōis pietas antefert̃ vt dicit Amb. suꝑ Luc. ⁊ sic poterit intrare ipsis dimissis. ⁊ sic loquit̃ Hier. in epła ad eliodoꝝ ꝙ soluʒ genus pietatis est in hac ꝑte esse crudelẽ. ⁊ saluator Luc. xiiij. si s venit ad me ⁊ odit. Si aũt nō sunt in tali necessitate. sic filius ipsis etiā inuitis pōt intrare. etiā si cũ eis possit sine dispẽdio pro prie salutis ꝑmanere. ꝓbat̃ ĩ. c. j. ⁊. ij. xx. q. ij. Addit tñ Tho. ĩ. iij. quoł. q. vj. ꝙ nō solum ꝓ indigẽtia maxima. sʒ etiaʒ pro mediocri peremptũ puta  posset viue re sed tamẽ cũ notabili iactura ⁊ detrimento sui status ⁊ cōditionis sue puta  oportebit eũ mẽdicare vel alijs serui re cũ maxima indecẽtia sui statꝰ dimittendus est ingressu religiōis. etiā si ex voto haberet⁊ placet qñ pōt sine pericu lo salutis hoc facere. ¶ Sexta est dignitatis astrictio vt sunt [*]ep̃i ⁊ alij superiores qui sine licẽtia pape nō pñt intrare. c. lʒ. de regu. Jnferiores ꝟo ep̃is pñt etiā inuitis suis ep̃is. vt. xix. q. ij. due. sicut sũt decani p̃positi archidiaconi. archipresbyteri. curati. ⁊ oẽs alij inferiores ep̃is. bñficiũ tñ eorũ alteri nō dʒ cōferri nisi exp̃sse vel tacite ꝓfessi fuerint vel apꝑuit ꝙ absolute vo luerint vitā mutare. c. beneficiuʒ. de re gu. lib. vj. debent tñ petere lnĩam uis non obtineantur. vt in. d. c. licet. ¶ Sed cuiꝰ erũt fructꝰ bñficij ante ꝓfes [*]sionẽ. Rñ. ꝙ dʒ assignari debita portio ipsoꝝ fructuũ alicui  seruiat ꝓ ip̃o. vt ĩ. d. c. beneficiũ. reliquũ ꝟo erit ipsiꝰ vt nō sit onerosus monasterio q intrauit tꝑe ꝓbationis. xj. q. vj. de lapsis  nec ꝓprie est religiosus vt pʒ in. c. religioso de sen. exc. lib. vj. ergo iure suo nō debet defraudari vt. xvij. q. ij. consaldus. not. Tanc. Bar. brix. ⁊ interim remanet canonicus curatus vel decanꝰ sicut priꝰ erat nec beneficium vacat. ¶ Septima mr̃imonij obligatio. s. post [*]cōsumationẽ. nam tũc nō pōt religionẽ intrare nisi ẜm ꝙ dico mr̃imoniuʒ. iiij. intellige etiaʒ si copula est habita post ↄ̃ctum mr̃imonium vel sponsalia. Sed nō si ante.  sic nō impediret nec matri moniũ diceret̃ ↄsumatũ. ar. c. veniens. de spō. vbi pʒ ꝙ copula p̃cedẽs sponsalia non facit matrimoniũ. facit. c. veruʒ ⁊. c. ex publico ex parte de cōuer. cōiu.  requirũt cōsumationẽ ⁊ est illud q sequitur nō q antecedit. ¶ Sed d de illo  iurauit aliquam du [*]cere in vxorẽ. nũquid poterit ĩtrare. Rñ. ꝙ sic autoritate. c. ꝑuenit. el. ij. de iureiu rā. ⁊. c. commissum. de spon. in quo r tu tius est ⁊ c. Jntellige quo ad opi. ne de facto dicatur cōtra iuramentum fecisse non quo ad veritatem ẜm Rica. in. iiij. dic etiam. vt. s̃. §. ix. ¶ Octaua coactiōis ĩpositio nam opʒ [*]vt sit voluntariꝰ ałr nō tenet ingressus vt de regu. c. j. xx. q. iij. pñs. Jn religiōe aũt minoꝝ vltra p̃dicta. viij. requirunt̃ alia. v. s. ꝙ sit corpore sanꝰ. legitĩe natꝰ: nulla vulgari infamia notatꝰ: aĩo prōptus. cōpetẽter lr̃atus: vel ad honestos labores aptus. attñ si quis reciperet̃ de ficiens in aliquo istorum teneret receptio nisi sit. j. ij. iij. iiij. v. vij. vel. viij. q̃ ali quādo reddũt receptionem nullam. vt patet per predicta. ¶ Quō debet quis intrare aut qua intẽ [*]tione. Rñ. vt moriatur mũdo ⁊ seruiat xp̃o. xij. q. j. c. ij. ¶ Vtrũ quilibet debeat reputare votũ [*]religiōis ꝓportionatũ sue infirmitati. Rñ. ẜm Ric. in. iiij. di. xxxviij. ar. vj. q. j. ꝙ sic nisi per etiam coniecturam seu ex perientiam sibi constaret de contrario propter enim custodiam que magis ad hibet̃ religiosis  secularibus. Et pro pter bona exempla que vident ibi frequentius. Et ꝓpter bona verba que fre quẽtiꝰ audiũt. ex ꝓpter maiores consolationes quas diuina benignitas ob fauorem religionis et sancta societate infundit eis efficitur eiꝰ obseruātia pro portionata in ipsa existenti que propor tionata esset remanẽti in seculo. ¶ Vtrũ s possit ꝓfiteri in aliqua reli[*]gione ita ꝙ liceat sibi retinere sua. Rñ. Pa. in. c. insinuante. qui cle. vel vo. ꝙ si s simpłr vouit cum tali cōditione. videt̃ in dubio ꝙ sibi reseruauerit illa bo na vt obediẽtiarius monasterij.  verba apposita in ↄ̃ctu debẽt intelligi ẜm naturā ↄ̃ctꝰ vt in. l. si vno. ff. loca. etiam ĩproprietatis ꝟbis vt ibidẽ. in ṗn. et in d. c. ĩsinuāte ẜʒ vnũ intellectũ vt res po tiꝰ valeat  pereat. l. quoties. ff. de ver. obli. ⁊. c. abbate de ꝟ. si. ⁊ sic erit religio sus ⁊ p̃fata bōa habebit ad vsũ ꝓ neces sitate sua. Jdẽ dic si ꝓfitet̃vt ĩ domo sua cũ oĩbus bonis suis moret̃ vt no. Ber. Jnn. ⁊ Host. ĩ. d. c. insinuāte.  hoc nō ẽ ↄ̃ substātiam monachatus. vt quis in certo loco moret̃. aut  certis redditibꝰ viuat cũ hoc possit suꝑior cōcedere. c. cũ ĩter. R. de elec. ⁊ si postea suꝑior velit eũ ammouere poterit lʒ nō beat nisi ex iu sta cā. Si ꝟo voluit sibi reseruare vt ꝓpriũ ita ꝙ nō sit locꝰ interpretationi. ⁊ tũc si fiat reseruatio ꝑ viā ↄditiōis reso lutiue vł suspẽsiue sic dicat̃ actꝰ ⁊ nō cō ditio vt ĩ. c. fi. de cōdi. appo. ⁊ sic nō erit religiosꝰ. Siłr si fiat ꝑ pactũ puta  dicit aliter nō intẽdo ꝓfiteri nec alio mō  hec verba habent vim cōditionis vt dicit Bar. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. ec. Si aũt simpliciter per viā pacti vel modi reseruat sibi ꝓprietatẽ vel facultatẽ cōtrahẽdi matrimonium sic facit transire ꝓfessioneʒ in aliā speciẽ  vbi est pactũ ↄ̃ naturā ↄ̃ctꝰ ⁊ impropriatis aliquatenus verbis pōt trāsire in aliũ ↄ̃ctũ sit ĩterp̃tatio alteriꝰ ↄ̃ctꝰ. vt est tex. no. in. l. vbi ita donat̃. ff. de dona. causa mor. ⁊ in. l. cum manu sata. ff. de contrahẽ. emp. ⁊ sic erit iste nō religiosus proprie. sʒ oblatꝰ monasterio. lʒ nō in totũ. ⁊ sic obligabit̃ ad oĩa p̃ter ad reserua ta. ꝙ si verba nō patiant̃ vt fiat trāsitꝰ ad aliũ ↄ̃ctum tũc pactũ ĩnficit ↄ̃ctum in totum in. l. per seruum. ff. de vsu. ⁊ hab. iuncta glo. in. d. l. cum manu sata. ¶ Vtrum intrās religionẽ ex cā inho[*]nesta puta vt esset abbas vł meliꝰ gauderet: ⁊ hmōi teneat̃. licet nō cōsequat̃ suā intentiouẽ. Rñ. Pan. in. c. vt clerici. de reg. ꝙ sic  effectꝰ est religiosus hoc nō obstante vt tʒ gl. in. d. c. vt clerici. et facit bonꝰ tex. cum glo. in. c. q interrogasti. xxvij. q. ij. ad materiam. ¶ Quid de illo  dolo ĩductꝰ est ad reli [*]gionẽ. Rñ. ꝙ nihilominꝰ erit religiosus de cōuer. cōiug. c. ex ꝑte el. ij. ⁊. c. veniẽs et. c. dudum. quod me. cā. cum dilectꝰ et ibi no. Ber. ⁊ Host. ⁊ Jo. xx. q. iiij. c. vsu. ¶ Quid de illo  timore mortis efficit̃ [*]religiosus. Rñ. ꝙ si timor inferatur ab hoĩe sic nō est religiosus q metus cā perlatũ nec obligat̃ per tale votuʒ nisi postea rectificet̃ vt in. c. porrectũ ⁊ in. c. si nobis de reg. Et hoc intelligo quando talis timor infert̃ ab homine vt ꝓfiteatur. vel facit tale voũt sic loquit̃ ⁊ de bet intelligi. d. c. perlatum quod me cā. Si vero metus sit casualis seu naturalis puta infirmus vel in mari tꝑe tẽpestatis vel in periculo latronũ aut immicoꝝ sic talis metꝰ nō impedit n sit obligatꝰ religiōi ⁊ voto. Si modo de li berate hoc fecit vt in dictis. c. porrectũ. ⁊ sicut nobis.  deꝰ qñ tales timores imittit vt ↄuertamur. xvj. q. j. reuertimi ni. de cōsec. di. iiij. sanctum in aut̃. vt nō luxu. cōtra na. §. j. ⁊ hoc sequit̃ Ber. Ho sti. ⁊ pa. in. d. c. sicut. Alij dicuut ꝙ si  cito conualescentiam vel euasionem pe riculi sentit contradicat. non tenet̃ etiā in metu casuali si votũ fecit. alleg. c. ex transmissa ⁊. c. vlti. de renunc. Sed melior est opi. host. ⁊ pa. ¶ Vtrũ allectus blandicijs sit religio[*]sus. Rñ. ꝙ sic. ⁊ stare tenetur licet bona sua parẽtibꝰ vel heredibꝰ remanere de beant nō monasterio allicienti vt. xx. q. iij. constituit. ¶ Qũo aũt debeat ꝓfiteri vide. s̃. ꝓfes[*]sio. in prĩ. ⁊ quomodo tacite inducit̃. s̃. nouicius §. xij. et aduerte ꝙ tunc dicit̃ proprie quis intrare religionem ⁊ effici religiosus cum profitetur tacite vel expresse quia verba sunt cum affectu acci pienda. ¶ Ad q̃ obligat̃ religiosus. Rñ. ꝙ ad ob [*]seruātiā illiꝰ regule quā professus est. nisi in casu. c. non soluʒ de reg. li. vj. vel qñ solũ tacite est ꝓfessus  tunc solum obligatur religioni in genere vt. s̃. nouicius. §. xiiij. ¶ Sed quero vbi remanebit iste talis [*]obligatꝰ religioni in genere per profes sionẽ tacitam. Rñ. ꝙ debet aliquā religionẽ ĩtrare quā vult ⁊ pōt. Si ꝟo nullam ĩueniat que eũ velit recipere debet stare in illa in q̃ tacitam professionem facit:  illa tenet̃ eũ recipere ex quo pas sa est tacite eũ ꝓ fiteri vel si noluerit po terit in ꝓpria domo remanere ⁊ esse religiosus ꝓfessus. xxvij. q. j. de viduis. ꝙ limita vt. s̃. professio. §. j. ¶ Vtꝝ religiosi teneant̃ esse ꝑfecti. Rñ. [*]ꝙ nō nisi ea ꝑfectiōe ad quaʒ se obliga nerũt. sʒ tenent̃ ad ꝑfectionẽ tẽdere ẜm Tho. xxij. q. cxcvj. cui cōtrariatur perfectionis cōtemptus. Vnde nō sunt men daces uis gerāt ab extra statum perfectionis quia illud non asumunt quasi profitentes se esse perfectos: sed quan do profitentes se ad perfectionem tendere vnde bene essent mendaces si ab intentione perfectionis animum reuo carent secundum asten li. vj. titu. xlvij. ¶ Vtrum religiosus teneatur de prece[*]pto ad omnia que continentur in regu la quā ꝓfitetur. Rñ. Henri. de gandauo iu. vj. quoł. q. xvij. tenet ꝙ cuʒ quis sim pliciter promittit aliquam regulam ser uare ꝙ tenetur ad cōtenta in ea omnia etiā sub monitiōe sicut ad p̃cepta. Sed istud nō credo verũ.  sic seq̃ret̃ ꝙ monachi beati bñdicti obligarent̃ ad oĩa cum dicat regula. c. est de disciplina fratrũ. ꝙ si. nouiciꝰ habita deliberatione ꝓmiserit se oĩa in regula custodire cōtẽ ta ꝙ tũc recipiat̃. Et hoc est expresse ↄ̃ cle. exiui. §. cũ igit̃. de verb. sig. Et ideo dico ꝙ simpłr ꝓmittẽs regła vel ꝓmittens sic quod est tutiꝰ vt faciunt mino res. s. ꝓmitto seruare regulā fratruʒ mi noꝝ. s. viuendo sine proprio ⁊ in castita te. ꝙ talis nō tenet̃ nisi ad tria vota ẜm ꝙ modificata sunt in illa regula preceptorie vel inhibitorie. seu sub verbis equipolẽ tibus alias nō de precepto sʒ de bono cōsilio. Et ꝓ hoc est bonꝰ text. in. c. exit  seminat ⁊ c. de verb. sig. li. vj. Nā idẽ est dicere ꝓmitto seruare regulam talem. ac si diceret ꝓmitto cōuersa tionem ẜm illam regulam. Et sic intelliguntur illa verba tam ex consuetudi ne vouentium  recipientium. tamen magis cautum est dicere. vt dixi ꝙ fratres minores seruant. addit. S. T. xxij. q. clxxxvj. ꝙ transgressio aliorum a preceptis positis in regula vel oretenꝰ factis a prelato obligat solum ad mortale propter cōtẽptum regule.  hoc directe contrariatur professioni per quam quis vouit regularẽ vitā. vel dic ẜm eũ dem Tho. vbi. s̃. ꝙ religiosus tenet̃ ad perfectionẽ tẽdere. cui ↄtrariatur perfectionis cōtẽptus. ⁊ ideo est mortale. Et vt scire possit quis ad d tenetur quilibet religiosus ĩcipieñ. cẽsui a regula beati Frācisci q̃ uis fuerit vltima in executiōe tamẽ est prĩa nobilitate ⁊ ꝑfectiōe. de qua dicit̃ in. d. cle. exiui. hec est illa celestis vite forma ⁊ regula. et in. c. exit  seminat de verb. sig. li. vj. hec est illa apud deũ et patrẽ munda ⁊ imma culata religio q̃ descẽdẽs a pr̃e luminũ per eius filium exẽplariter ⁊ verbaliter apłis tradita ⁊ demũ ꝑ spiritũ sanctuʒ beato Frācisco ⁊ eũ sequentibꝰ inspira ta totius in se quasi continet testimonium trinitatis hec est cui attestante Paulo nemo debet de cetero esse molestus quam xp̃s passionis. sue stigmati bus confirmauit volens institutionem ipsius sue passiōis ⁊ suis signis notabi liter insigniri. hec ille cutus declaratio cũ sit firma ⁊ certa vtpote a spiritu san cto emanata a quo regulabatur sacruʒ concilium vienense in quo fuit declara ta plenissime ꝙ errare non potuit circa predicta. cum pertineant ad fideʒ ⁊ bo nos mores. xxiiij. q. v. a recta. iō tutissimũ est in. d. religiō e viuere. vbi nō opinionibꝰ hoĩm viuitur aut doctorũ. sed sancti spiritus declaratione ⁊ quilibet alius religiosus timoratꝰ ex eius decla ratiōe poterit scire quomodo suam de beat intelligere ꝓfessionem ⁊ ad que te neatur de p̃cepto vel ne dicit ergo text. Cle. exiui. de ver. sig. edite in. d. cōsilio. declaramus ⁊ dicimus ꝙ fratres mino res nō solũ ad tria vota nude ⁊ absolute accepta ex ꝓfessione sue regule obligant̃ sʒ etiā tenent̃ ad oĩa implenda q̃ sunt ꝑtinẽtia ad hec tria q̃ regula ipsa ponit. Nā si ad hec tria p̃cise ⁊ nude tā tũ ꝓmittẽtes se seruare regulā viuẽdo in obediẽtia castitate ⁊ sine ꝓprio ⁊ nō etiā ad omnia cōtẽta in regula qui hic tria modificāt arctarent̃ ꝓ nihilo ⁊ va ne ꝓferrent̃ hec ꝟba ꝓmito semꝑ hāc regulā obseruare. ex quo ex his verbis nulla obligatio nasceret̃. Nec tamẽ pu tādũ est ꝙ beatus Franciscus ꝓfessores huius regule tum ad oĩa contẽta in regula modificātia tria vota. seu ad alia in ip̃a expressa intẽderit equaliter esse obligatos. n potiꝰ aꝑte discernit ꝙ quo ad quedā ipsorũ ex vi verbi trās gressio est mortalis ⁊ quo ad q̃daʒ alia nō cũ ad quedā ipsoꝝ verbũ apponat p̃cepti vel equipolentis eidẽ ⁊ quo ad q̃dā alia nō. Jtẽ  p̃ter ea q̃ exp̃sse verbo p̃cepti ac exortatiōis. seu monitionis pouuntur in regula nō nulla ꝟbo ĩmperatiui modi negatiue vel affirmatiue apposito ĩferũtur actenꝰ extitit du bitatũ an tenerent̃ ad ista vt habentia vĩ p̃cepti. dicimꝰ ꝙ lʒ fratres nō ad hoĩʒ q̃ sub verbis ĩperatiui modi ponuntur in regula sicut ad p̃ceptoꝝ seu p̃ceptis equipollentiũ obseruantiā teneāt̃. Expedit tamẽ ipsis fratribꝰ ad obseruādũ puritateʒ regule ⁊ rigorẽ qͦ ad ea sicut ad equipollẽtiā p̃ceptis se nouerĩt obli gatos q̃ hic inferiꝰ anotant̃. Vt āt hec q̃ videri pñt equipolẽtia preceptis ex vi verbi. vel saltẽ ratione materie. de qua agitur seu ex vtro sub cōpẽdio habeā tur. Declaramꝰ ꝙ illud q ponitur in regula de non habẽdo plures tunicas  vnā cũ caputio ⁊ aliā sine caputio. Jtẽ de non portandis calciamentis et non de equitando extra casum necessitatis. Jtem ꝙ fratres vilibꝰ induātur. Jtem ꝙ ieiunare a festo oĩm sanctorũ vs ad natiuitatem dñi ⁊ in sextis ferijs teneantur. Jtẽ ꝙ clerici faciant diuinũ officiũ ẜm ordinem romane eccle sie. Jtem ꝙ ministri ⁊ custodes pro necessitatibꝰ infirmorũ ⁊ fratribꝰ induen dis solicitam curam gerant. Jtẽ ꝙ si s in ĩfirmitate ceciderit alij fr̃es debent ei seruire. itẽ ꝙ fratres non p̃dicent in ep̃atu alterius ep̃i cũ ab illis fuerit cō tradictũ. iteʒ ꝙ nullus andeat ppło pe nitus predicare nisi a generali mĩstro vel alius quibꝰ id cōpetit fuerit exami natus ⁊ approbatꝰ ⁊ ad hoc institutꝰ. iteʒ ꝙ fratres  cognoscerent se nō pos se regulam spiriiualiter obseruare debeant ⁊ possint ad suos ministros recurrere. Jtẽ quod omnia q̃ ponũtur in regula ad formam habitꝰ tam nouicio rũ ꝙ professoruʒ. nec non ad receptionis modũ ad professoineʒ spectātia nisi recipientibꝰ quo ad habitũ nouiciorũ sicut. dicit regula ẜm deũ aliter videatur hec in omnia sunt a fratribꝰ tan obligatoria obseruauda. item ordo communiter sensit tenet ⁊ tenuit ab antiquo ꝙ vbicũ ponitur in regula hoc verbũ teneātur obtinet vim precepti ⁊ obseruari debet a fratribus sicut tale hoc in. d. cle. Ex quibꝰ omnibꝰ patet nihil fore speciale in hac expositione magis  in alijs nisi hoc vltimũ q dicit de verbo teneant̃ sʒ verba ipsa ex sua natura se important vel ratiōe ma terie. vel ratiōe vtrius. Rregula beati Basilij ẜm ꝙ inueni habet solũ ista vl tra tria vota scilicet. Abstinentia a carnibꝰ. Jeiuniũ ab exaltatione sancte crucis vs ad pascha exceptis dominicis silentiũ de nocte modũ officij ꝙ comedant in communi refectorio legant in mensa vacent lectioni ⁊ labore manum ne sint ociosi que verũ sint precepta vel ne non inueni ab aliquo declaratum. sed per precedentia possent declarari. Regula beati Augustini iudicio meo ĩ digeretipapali declaratione. Nam hẽ ricus de Gādauo. in. vj. quol. xvij. ⁊ qui dam alij tenent q omnia que in ipsa sunt cadũt de precepto propter verbuʒ ꝙ ponit Augnstinus in principio dicẽs. Hec sunt que vt obseruetis precepimus. Alij dicũt contrarium quorum opinio videt̃ mihi verior ⁊ benignior. quia sicut in sacra scriptura quedā sũt que habẽt modum et intentionem pre cepti. vt illud hoc est preceptum meuʒ vt diligatis inuicem. Joannis. xv. Que dam que habent preceptum in intentione. sed nō in modo. vt ill Exodi. xx. Nō furtum facies. ita sunt quedā que habẽt modum precepti. sed non intentionem. vt illud. Mar. vj. precepit eis ne cui dicerent. quia ex hoc non obliga bat ad mortale eos si predicassent miraculum. Sic satendũ est de regula bea ti Augustini. ideo expone rẽ eā scm ꝙ sacrum consilium exposuit regulā bea ti Francisci impropriando verbuʒ pre cipimꝰ ratione materiesicut impropriā turverba modi imperatiui propter ma teriam in. di. regula minorum. Regula beati Benedicti similiter indigeret de claratione papali alijs plura precepta alijs pauciora ponentibus tamen ego secundum declarationem regule mino rũ. ita exponerem eius verba. De fratribus predicatoribꝰ tenet Joā de nea i. xiij. quoł. q. xvj. ꝙ tenẽtur seruare oĩa contenta in regula beati Aug. ⁊ in con stitutionibꝰ eorũ prout sunt in ea et in eis cōtenta hoc est preceptavt precepta ⁊ cōsilia vt consilia: dato ꝙ prelatus nō precipiat nec mandet eis seruare. Nec ob. ꝙ dicũt quidam ꝙ non promittunt seruare regulaʒ. sed obedire prelato ẜʒ regulaʒ ⁊ constitutiones.  sicut electꝰ prelatus licet nō promiserit tenetur tñ seruare ea q̃ pertinent ad statũ p̃latoꝝ ⁊ xp̃ianus ea que pertinent ad statum xp̃ianoꝝ.: sic frater p̃dicator eo ip̃o quo profitetur ordinẽ predicatoꝝ. ⁊ vult eẽ frater predicator ꝓmittit consequenter seruare spectantia ad talẽ ordiuem saltem tacite ⁊ si nou expresse. ¶ Vtrũ aũt obligent̃ ad mortale trans[*]gregiẽdo. quidā tenẽt ꝙ non nec etiaʒ ad veniale. sʒ solũ ad penaʒ nisi faciāt ex cōtemptu allegātes Tho. xxij. qōn e clxxxvj. hoc decẽtẽ ẜm hoc est falsuʒ  cōtrariũ tenet Joā.  neapo. vbi. s̃ Vbi dixit ꝙ trāgressio alioꝝ a tribus votis est peccatũ mortale vel propter preceptum factũ a prelato oretenus siue in regula expressum. Jtem in ꝓlogo cōstitutionũ ipsoꝝ dr̃. Constitutiōes nostre nō obligant nos ad culpā nisi propter p̃ceptũ vel contẽptũ ergovbicũ inter nenit preceptũ obligant̃. Vnde cquid est conrra votũ castitatis vel paupertatis ante preceptũ regule. vel constitutionũ cerce est mortale. et Tho. vbi. s̃. loquit̃ de priuaricatione aliorũ q̃ non sunt de precepto in eorũ regula vel con stitutionibꝰ ꝙ solũ obligant ad penaʒ ⁊ sic est verũ. Et meliꝰ ⁊ securiꝰ est ĩ cōstitutionibꝰ fratrũ minorũ sub regulari vita degentiũ q̃ non obligant eos ad aliquam culpam nec etiam penam nisi per prelatos eis imponat̃ ⁊ sic libera lissima ↄscientia viuũt lʒ habeāt młtas ↄstitutiōes ꝓ eoꝝ regulart vita ↄseruā da factas. regula beate clare hodie ꝑ  clarationẽ Eugenij. iiij. hʒ. v. q̃ obligāt ad mortale. Pr imũ obediẽtia: ẜʒ paupertas. Terriũ castitas. Quartũelectio abbatisse. Quintũ clausura ⁊ ea q̃ per tinẽt necessario ad predicta. Ad alia ve ro non obligantur de precepto nisi eo mō  obligāt̃ vł a deo vł ab eccłia gña liter sicut alij talis statꝰ. Aliaꝝ monacharũ nō vidi regulas ideo pertrāseo  per predicta possũt intelligi qñ obli gāt ad mortale. vel non. ¶ Vtꝝ religiosi teneātur  p̃cepto obe[*]dire p̃lato in oĩbꝰ. Rñ. ꝙ aut prelatꝰ p̃cipit alid q est scm regulam aut. j. aut. ↄ̃. aut. s̃. regulaʒ. Si p̃latus p̃cipit q est ẜʒ regulam sic tenent̃ obedire ne dũ si sunt scʒ regulam explicite sʒ etiā implicite vt sũt obsequia cōmun tatis ⁊ negocia ordinis promouẽda sine qui bꝰ cōseruari non posset ordo regularis obseruātie. Jtẽ ea que faciũt ad regule pleniorẽ obseruantiā. hec implicite sũt ẜm regulā. ⁊ in hoc cōcordant communiter doc. Si aũt precipiat p̃ter regulā vt q̃ in ipsa non ↄtinent̃ nec ad cōtẽta in ea expediũt vel ordinant̃. vt leuare festucā vel alid hmōi. sic duplex ẽ opi mo. vt dicit Pe. in. q. quadā de quoł. dā dicũt ꝙ in grauioribus non tenent̃ sedveriꝰ est ⁊ cōius tenet̃ ꝙ nec in grauioribꝰ nec in leuibꝰ que sunt preter re gulam tenentur obedire  ad hoc non habuit animũ obligandi se. ⁊ facit pro hoc quod not. Pa. in. c. literas de resti. spo. ⁊ in capitulo ex literis. despon. ⁊ ꝙ nota. Jnnocen. in capitulo. ventens. de iureiur. Si autem. j. regulam sic tenentur vt reficere corpus ⁊ hmōi. Si vero sunt contra regulam tunc distinguo. Aut prelatꝰ pōt in tali precepto regule vel prohibitione dispensare contra q precipit ⁊ sic si ex rationabili cuusa mo uetur ad id precipiendũ tenetur subdi tꝰ eidem obedire uis videatur subdi to ꝙ nō sit rationabilis puta prelatus precipit ꝙ frangant ieiuniuʒ quia pro babiliter presumit de eius debilitate quamuis subdito videatur ꝙ fit fortis debet in hoc iudicium suum supponere iudicio prelati ⁊ ei obedire.  sepe euenit vt alij magis perdant debilitateʒ alterius ex aspectu  ipse qui hʒ siue in experiẽtia. siue ex feruore aliqñ simiłr si dubiũ sit an cōtra regulā vł an possit dispẽsare tenet̃ obedire. xxiij. q. j. d culpatur. Si aũt sit certũ ꝙ est ↄtra regule p̃ceptũ vel prohibitionẽ in qua nō pōt dispẽsare prelatꝰ. vel si pōt claꝝ est non ex rōnabili cā illud precipit sic nō est ei obediendũ. ⁊ de hoc habes. s̃. dispẽsatio. §. j. ⁊. viij. ꝙ si p̃latꝰ ꝑcipiat ea que sũt. s̃. regulā. sic si sunt ad caute lā peccati ↄmittẽdi. vt puta prelatꝰ p̃cipit vt ieiunet ĩ pane ⁊ aqua  videt eũ lux uriosuʒ sic nō tñr obedire. nisi qñ ve risimiliter videt nō posse aliter euitare pctm̃. Si ꝟo sunt q̃ precipiũtur ĩ pena peccati ↄmissi sic tenet̃. c. dilectꝰ. el. ij. c. qm̃ de simo. Si aũt sunt ĩ augumentuʒ meriti. vt recipere martyriũ ⁊ hmōi sic nō tenet̃ obedire. ⁊ sic loquit̃ ca. gesta. lxxiiij. d. vbi. dr nō posse iudici strictiorẽvitā aliquibꝰ q verissimũ credo quā do solꝰ prelatꝰ hoc precipit. sʒ nec etiā maior ꝑs pōt aliā religionẽ ĩponere sine consensu oim ⁊ superioris ẜm host. in. c. dilecti ꝙ me. cā. Si ꝟo in eadẽ reli gione maior ꝑs faceret statutũ arciās ad strictiorẽ vitam. sic tʒ Jnno. vt refert Pa. ⁊ set̃ in. c. super. e. de regula. ꝙ oẽs obligant̃. Sed ego dubito de hoc ⁊ potius teneo cōtrarium  hoc austeritas maior  regula cōcernit oẽs de religio ne vt singulos nō vt vniuersos ⁊ sic requirit̃ consensus oĩʒ Facit regula. Q om̃s tangit lib. vj. ⁊ q obijcit̃ de. c. periculoso de sta. reg. li. vj. potest dici ill nō debere dici. s̃. regulā sʒ ẜm regulaʒ ⁊ ibi modus cōuersandi taxat̃ ẜm natu rā rei vt dicit ibi Jo. mo. et arch. cũ non deceat mulieres euagari. c. mulieres de iudi. li. vj. ⁊ ẜm p̃fatam distinctionẽ po tes reducere ad cōcordiā q no. Ber. in c. relatũ nec cle. vel mo. ⁊ Jo. an. in. d. re gula quod oẽs ⁊ pa. in. d. c. super eo. ⁊. s. Bo. ĩ. ij. d. vl. q. vl. ⁊ Alex. in. iij. parte sũme ⁊ Tho. sca secunde. q. ciiij. ¶ Vtrum oĩs inobediẽtia sit pctm̃ mor [*]tale vide. s̃. inobedientia. ¶ Vtruʒ religiosus magis teneat̃ obe [*]dire patri carnali necessitatem patiẽti ⁊ requirẽti  prelato suo contrariũ imꝑanti. Rñ. ꝙ qō habet varietateʒ inter doc. Ri. tenet ꝙ religiosi magis tenẽtur patri carnali  p̃lato in his que ꝑtinẽt ad necessitatẽ illius p̃cepti. Honora pa trẽ tuum:  sic tenentur de iure nature ⁊ diuino a quo precepto nulla ꝓfessio absoluit  consilia obseruantur: vt per fectius precepta impleantur. hoc idem tenet Hẽr. de gan. in. vj. quoł. q. xviij. tenetur ad necessitatem vite natur alis parentum ⁊ ꝙ preceptum de honore ẽ per se ⁊ obligatio voti religionis est ꝑ accidens ⁊ quod est per se nō debet solui per illud quod est per accidens. Jn alijs autem in quibus non obligantur ex prefacto p̃cepto. Honora pr̃eʒ tuum dicit ꝙ magis tenetur prelato spũali  patri. Alexā. verovbi. s̃. dicit ꝙ illa que potest religiosus sine detrimẽto regula ris ordinis solummodo teneatur patri exhibere sicut orare cōsulere honorare. Alia auteʒ sicut est subuenire eius necessitatibꝰ cum nihil habeat nō tenet̃. ⁊ sic videtur tenere ꝙ potiꝰ p̃lato sit obe diẽdum. Sed mihi videtur dicenduʒ: vt colligo ex Nico. de lira. Mat. xv. ꝙ aut pater erat in tali necessitate ante filius ingrederetur religionẽ. ⁊ sic dico ꝙ magis tenetur patri vł matri in tali necessitate subuenire  p̃lato precipiẽ ti contrariũ ratio  actio ex cōtractu vł quasi aliquẽ competens non extingui tur ꝑ religionis ingressuʒ. Aut si extinguitur vt volũt quidam doc.  pro mor tuo habeturvt. C. de episc. ⁊ cle. l. deo no bis. §. hoc etiā cognitum: tamen ẜʒ eos ex edicto de capitis diminutione restituitur. l. tutelas. §. iniuriarum. ff. de capi. dimi. vnde dicũt doc. ꝙ post ĩgressũ poterit ex actiōe seu obligatione q̃ ṗus tenebatur cōueniri. sʒ per abbatemvel syndicũ respondebitvt. C. de epis. ⁊ cle. aut̃. causa que cũ monacho. ⁊ no. ĩ aut̃. de mona. in prin. ⁊ ĩ autẽ. de san. episc. §. prouidere ergo multo fortiꝰ ex obligatione precepti diuini immo etiaʒ de iure positiuo tantũ tenetur filius patri ꝙ pater potest eũ vendere pro necessitate famis. l. ij. C. de pa.  fi. di. tenetur etiā ad alĩmenta. l. filia. C. de patri. potestate ẽt si pr̃ sit relegatꝰ ꝑꝑ incestuosas nuptias vt in aut̃. de incest. ⁊ neph nu. og nō debet priuari iure suo sine cau sa vt no. in. c. satis peruersum est. lvj. d. ⁊ in ca. vltimo. xviij. q. vlt. facit optime tex. xxx. d. c. si qui filij immo vr̃ ꝙ si ex in gressu sit inhabilis ad patri subueniẽdum ꝙ monasteriũ teneatur  monasterium est loco heredis ⁊ filij ingrediẽtis vt in aut̃. de san. epis. §. sed hoc presenti de proba. in presentia in fi. ⁊ lex di cit ꝙ heredes lʒ extranei tenẽtur presta re alimenta ar. l. si quis a liberis §. iteʒ rescriptum. ff. de lib. agno. ergo ⁊ c. aut pater ⁊ maternon erant in tali necessitate ꝙ filius tenetur ei subuenire sed post ingressum in talem necessitatẽ deuenit ⁊ sic dico ꝙ non poterit ei subuenire cōtradicente imperio prelati  iā est ei obligatus per votum ⁊ sic deo et sic maiorivinculo ligatur prelato  pa tri vel preceptuʒ de obseruatione voti est de prima tabula de honore parẽtuʒ est de secũda. Jtem primũest negatiuũ. ẜm affirmatiuum ergo magis stringit preterea semel deo dicata non pñt contra volũtatem ipsius vsurpari facit regula semel de reg. iur. li. vj. nā religiosus abdicauit ase nedũtẽ poralia sʒ ⁊ ꝓ priũ velle. xviij. q. vlti. statuimꝰ. xij. q. ij. nō dicatis. ff. de reg. iu. l. velle nō credit̃ ergo nō astringitur nisi ei in cuiꝰ manu suũ velle posuit  inanis est actio quā excludit inopia debitoris. l. nā is. ff. de dol. impossibiliũ nulla est oblatio. ff. de re. iu. Nec ob. ꝙ preceptũ diuinuʒ erat ante ingressum quia licet esset nō tamẽ oblatio quia cum sit affirmatiuum nō obligat nisi pro loco ⁊ tempore iō cum nō esset tunc obligatus non poterit tenere postea regula factum legitime de re. iu. li. vj. sicut si dispensasset bōa sua pauperibus patre nō indigẽte nō posset repetere licet veniret postea ad necessitatẽ ad ea inde q̃ potest exhibere. s. que permittuntur a prelatis bene tene tur intũ potest sine regularis obseruātie detrimẽto sicut orare consolari et huiusmodi vi dicit alex. ¶ Quid de ingrediẽte religionem ali[*]cuius monasterij in quo nō seruatur re gula puta comedũt̃ carnes in monasterio sācti Benedicti vel tāgunt̃ ⁊ recipi untur pecunie ĩ monasterio sancti Frā cisci ⁊ hmōi. lʒ sciret regulā aliter preci pere. ⁊ sic profitetur ẜm cosuetudinem quaʒ inuenit. Rñ. Alex. ꝙ nō excusat̃  qui profitetur regulā profitetur non cō suetudinem. Et ideo nō excusatur si regulā nō obseruat. xx. q. iij. constituit. q metus causa. cũ dilectꝰ ⁊. c. fin. Et si dicas ꝙ nẽoobligat̃ nisi ad id ad quod se obligare intẽdit. Rñ. ꝙ hoc veruʒ est ex plicite. sed implicite nō.  qui vult prt̃ cipale puta eẽ frater minor vult ⁊ accessoriũ. s. obligationem ad precepta regu le minorum. sed hoc non intendat. ⁊ de hoc est casus rotũdus in ca. ex parte de regula. Nam ex quo habitũ religionis de tulerũt qui ꝓfessis datur. ⁊ alia fece rũt q̃ professis conueniunt professoneʒ tacitam ad minus fecerũt ⁊ sic si nō illi religioni salteʒ alteri in genere sunt obligati ⁊ obseruationi cōtentorum in ea. Et hoc tene lʒ Pa. in. c. frater. c. de re gula. aliter teneat. Sʒ ꝓ prima opinione est Jnn. Ho. in. d. c. super eo. Pa. posset intelligi quando talis erat simplex nec sciuit nec potuit scire obligationeʒ regule. solum credidit ꝙ ad illa obliga ret ẜm que viuebant quia credo talis posset aliam religionem: lʒ latiorem intrare sed si ibi vult remanere. tenetur ẜm regulam viuere nisi ex aliqua ratio nabili causa posset presumi ꝙ aliquod preceptorum non seruatur quia sic etiā excusaretur vt. s̃. dixi Monachus. §. xj. ¶ Vtrum religiosus assumptus ad ali [*]quam dignitatem. puta episcopatum vel etiam inferiorem teneatur ad regu le obseruantiam. Rñ. ꝙ sic ad omnia q̃ facere potest sine preiudicio prelatiōis vel officij sibi impositi vt no. Tho. xxij. q. clxxxv. ⁊ vide supra Monachus. §. septimo. ¶ Vtrum religiosus possit transire ad [*]aliā religionẽ. Rñ. colligẽdo dicta doc. ꝙ aut est latior ad quā trā sire vult et si in sua religione nō seruat̃ regula tunc poterit ad latiorem transire ẜm Jnn. ⁊ Pa. in. c. sane. de regula. Quod ego limi to ẜm Jo. an. ⁊ bene verum quando nō est in prouincia aliud monasteriũ eiusdeʒ religionis ad quod possit transire. vel in quo possit intrare nec est spes re formationis monasterij sui. Si vero in suo monasterio seruatur regula tũc nō potest ad latiorem transire sine licentia pape sine causa legitima. sed cum eius licẽtia sic si etiā non subest cā legitima ẜm gl. in. c. cum singula de prebẽ. li. vj. quā gl. credo verā quo ad ecclesiā mili tātẽ sʒ nō quo ad deum. ar. eoꝝ que not. in. c. non est voti de voto. ꝙ si cā subest sic tʒ Jnn. ⁊ sequit̃. Pa. in. c. non est dubium de regula ꝙ ep̃s potest dispẽsare ar. c. nō mediocriter de cōse. di. v. do. An to. in. d. c. nō est dubiũ tenet ꝙ si causa est vrgens potest ep̃s. sed si cā nō indiget tali celeritate recurrendũ est ad pa pam. Sed ego dico ꝙ considerandũ est an religiosus talis sit exẽptus vt cōiter sunt ⁊ sic ep̃s non poterit dispensare cũ nullam autoritatem habeat suꝑ ipsum sed dispẽsabit p̃latus suus qui loco ep̃i p̃est illi religiont scm gl. in. d. c. nō dubium. aut si talẽ non habet recurret ad papā. Si vero nō sit exemptꝰ sic credo veram opi. Jnn. Et do. An. loquit̃ de cō silio. facit ꝓ hoc. c. nō cogant̃. xlj. di. Et cā legitima erit debilitas corporis aut delicata cōplexio ⁊ hmōi. aut religio ad quā vult trāsire est equalis sue. ⁊ sic sine cā pōt de licentia pape solummodo etiā qͦ ad deũ. Si aũt cā subest sic poterit ep̃s aut ꝓpriꝰ p̃latus cum consensu capituli dispensare scm gl. ĩ. d. c. nō est nobis dubium. Facit. d. c. statuimꝰ. xix. q. vlt. ⁊. xij. q. sine exceptione aut religio ad quā trāsire vult est strictior tũc reritur. Primo ꝙ nō trāseat ex temeritate aut leuitate vel odio prioris p̃lati sʒ ex ʒelo melioris vite ⁊ si est ↄ̃rietas inter p̃latũ ⁊ subditum in hoc sic iudiciuʒ su perioris amborum requirendũ est ⁊ ad eum potest subditꝰ appellare. Sco requiritur quod non solum religio sit strĩctior sed quod actualiter arctius ibi viuatur quia licet esset strictior si tamen ibi latius vineretur non liceret etiam si ex dispensatione latius viuunt. Facit. c. sane. de regu. Nam transitus est ꝑmissus vt quis ducat arctiorem vitaʒ  p̃sumit̃ motꝰ spũssctĩ vt. in. c. licet de reg. ⁊. xx. q. iiij. c. j. que rō cessat qñ in suo monasterio vinit̃ strictiꝰ respectu regu le ⁊ constitutionum  in eo ad q vult transire. Vnde Guillier. naso. in. d. c. sane. dicit ꝙ licet regula beati Bñdicti sit arctior  regula beati augustini. tamẽ fratres predicatores qui regulam beati aug. ꝓfitentur tantum se arctauerũt per constitutiones suas ꝙ eorũ religio est arctior  illa monachorum ⁊ ꝓpter ea dicit ꝙ nō effugiũt apostasiā trāseũtes ad. d. regulam monachorum. Jdeo dicit Jo. an. ĩ. d. c. sane. q iura nō ꝑmittũt transitũ respectu melioris religionis seu maioris vł respectu finis. vt pu ta  fructuosior aut alio modo. sʒ solũ respectu arctioris vite ⁊  ibi viuit̃ strictius vt in. d. c. licet. tertio requiritur q petat licentiā vt in. d. c. licet. ⁊ istis concurrentibus poterit transire quāuis li cẽtia non obtineat̃ etiā si primum monasteriũ esset priuilegiatũ quo ad hec vt quis nō posset transire ad arctioreʒ. addit Jnn. iiij. si prior religio nō incurrit grauẽ iacturam vel infamiam ex ta li irāsitu quia si incurrit non licet. arg. c. licet. de regula. xj. q. iij. si s vero. Aduerte hic ꝙ si frater minor transferatur ad alium statuʒ per papā puta ad ep̃a tũ vel ad aliam religionem ꝙ tunc bona alteri iaʒ quesita nō recuperat vt. C. de senten. pas. l. ij. ⁊. l. tutor. Si vero non sunt alteri quesita. puta quia nondum sunt mortui eius parentesquibus debet succedere sic succedet si illi qui sunt in statu ad queʒ translatus est possunt succedere quia restituitur ad omnia ꝑ talem trāslationem. vt in. l. j. C. de sent. pas. ⁊. l. j. §. qui mortis. ff. ad ter. Secus si trāsferret̃ ꝑ alium modum puta propter. demerita sua et huiusmodi. vt in d. l. j. ⁊. d. §. qui mortis. ¶ Sʒ a quo dʒ peti lnĩa. Rñ. ꝙ quo ad [*]religiosos dʒ peti a suo p̃lato ordĩario. puta in ordĩe minoꝝ a custode. vel ministro. Jn ordine p̃dicatoꝝ a prouincia li. Jn mōachis ab abbate ⁊ hmōi. Qui p̃lati sine cōsensu capituli dare nō pñt ẜm gl. ĩ. d. c. cũ singula. Quo ad ep̃os re quirit̃ licẽtia obtẽta a papa. vt. s̃. dixi. Quo ad p̃latos inferiores ep̃is si non sunt immediate sub papa sufficit petitio ab ep̃o suo lʒ nō obtineatur ẜm Jo. an. in mercurialibꝰ in regula cũ nō stat li. vj. Qui ꝟo subsunt immediate pape nō possunt ipso denegāte. sed eo nō respondẽte possunt. Similiter clericus te net̃ petere licentiā ab ep̃o si eccłia gra uiter ledit̃ aliter etiā sine licentia pote rit ẜm Jnn. Sʒ aduerte ꝙ si prelatꝰ di cit velle habere cōsiliũ sic tenetur expectare debito tp̃e alias nō. Jtẽ ista licentia dʒ peti ante factũ ẜm Pa. ĩ. d. c. licet Ad ep̃atũ vero si est electus pōt licẽtiare prelatus non requisito capło. c. si religiosus de ele. lib. vj. sed non ante electionem. ¶ Vtrũ aliter trāsiẽs ad aliā religionẽ [*] vt dictum est licere sit apostata. Rñ. Pan. ĩ. d. c. sane ꝙ nō apostasia maiori de qua. in. c. fi. de aposta. Sed bñ efficit̃ apostata apostasia minori  certuʒ est ꝙ retrocedit. Ex quo no. intellectũ singularem ad. c. ij. ne cle. vel mo. lib. vj. ꝙ dimittẽs habitũ pure incurrit excōica tionẽ cum sit ꝓprie apostata. Sed assu mens habitũ alterius religionis etiaʒ latioris nō incurrit excōmunicationẽ. Hoc sentit Jo. an. ibideʒ in nouella.  text. ibi sentit in eo qui facit cā euagationis que cessat in eo qui intrat aliā re ligionem. ⁊ pro hoc vide bonum tex. iũ cta gl. ĩ. c. ex parte. de tem. or. ⁊ hoc etiaʒ sequit̃ Pa. ĩ. d. c. sane. Aduerte tñ hic ꝙ recedẽs a religiōe lege ꝑmittente recuperat oĩa bona sua indistincte. c. ꝙ a te. de cleri. ↄiuga. ⁊. c. ex trāsmissa de renũ. alias nō. de quo dic. vt. j. §. xliiij. ¶ Vtrũ religiosus possit assumi ad bñ[*]ficia simplicia. Rñ. Pa. in. c. super eo de regula. ꝙ nō ⁊ cũ dispẽsatiōe. ⁊ facit iste tex. d. c. suꝑ eo. ⁊ vide gl. ĩ. c. quorũdam. lxxiiij. di. que dicit monachũ non posse hr̃e canonicatũ in eccłia scłari lʒ possit ibi eẽ ep̃s. vt ĩ. c. vno. xviij. q. j. ⁊ hoc ẽ ꝓpter bonũ cure q̃ cā cessat ĩ bñficijs sim plicibꝰ vt no. in. c. q dei timorẽ de sta. mo. vide. s̃. dispẽsatio ⁊ dic vt ibi. §. iij. ¶ Vtrum religiosus de ordine mendi[*]cantium trāsiens ad ordinem nō mẽdicantium etiā autoritate apostolica pos sit assumi ad dignitates in illo ordine ad quẽ trāsiuit. Rñ. ꝙ nō nec ad prioratus administratiōes nec ad quecũ of ficia etiā tan vicarius seu minister siue tan locũ alioꝝ tenẽs nec animarũ curā aut regimẽ potest ꝑ se aut ꝑ alios exercere. ⁊ cd ↄ̃riũ fuerit attẽtatum irritum est ipso iure. cle. vt professores de regula. ¶ De voto religionis habes. j. votum. [*]iiij. §. vij. ¶ Quid tenent̃ facere monachi qui ex [*]redditibus quos ꝑcipiũt tenent̃ ad cu rā aĩaꝝ quādo vident abbatẽ neglige re dictā curam. Rñ. ẜm sanctum Tho. in quol. ꝙ debẽt supplicare abbati vt ꝓuideat. ⁊ si nō vult debẽt appellare cō tra eum sicut contra aduersarium veritatis ⁊ nulli consulendum est vt in tali monasterio ingrediatur. ¶ Vtrũ religiosus  prius emiserat vo [*]tũ de arctiori religiōe ⁊ tamẽ intrauit la tiorẽ sit absolutꝰ a voto. Rñ. ꝙ sic. vt in c.  post. de reg. li. vj. dʒ tamẽ penitere de voto nō adimpleto vt ibidẽ. de alijs vero votis quomodo commutantur in votum religionis. vide votum. iiij. in princ. ¶ Vtrũ religiosus eiectus vel fugitiuꝰ [*]q̃ nō pōt impetrare recōciliationem ẜm formā. c. fi. de reg. possit transire ad aliā religionẽ latiorẽ. Rñ. ꝙ nō si pōt ĩueni re in ꝓuincia monasteriũ sue religiōis eũ q velit reciꝑe ꝙ sic nō pōt poterit in trare latiorẽ cũ licẽtia sui p̃lati si potest habere alias poterit viuere alio modo regulariter ⁊ debet ẜm Ray. ¶ Sʒ quis dicit̃ fugitiuꝰ. Rñ. pa. in. c. [*] fi. de regul. ẜm Joā. an. Jlle  morat̃ extra monasterium ⁊ cedat se abbati. facit. l. si quis fugitiuus. ff. de edi. edic. vn de eo ip̃o ꝙ recedit a monasterio ⁊ non subest obedientie prelati apostata ẽ vt no. Jnno. in. c. fi. de renun. de hoc. s̃. apo stata. ¶ Quid erit de bonis q̃ religiosus cōtu [*]lit monasterio qñ vadit ad aliā religio nẽ. Rñ. ꝙ si exijt cũ lnĩa sic vsusfructꝰ illaꝝ rerũ erit monasterij ad ꝙ trāsit donec ibi vixerit solũmodo. tex. est cũ glo. xvj. q. vj. de lapsis. xxvij. q. j. si s rapuerit ẜm Hosti. si vero vadit in casu nō cō cesso sic nō recuperat. immo abbas pōt eũ vẽdicare cum omnibus bonis. capi. abbates. xviij. q. ij. de hoc vide. s̃. mona sterium. §. vj. ¶ Quid efficit religio. Rñ. ꝙ hoĩem ad [*]deũ proprie cōducit si modo religio sua sequat̃ regularẽ obseruātiā ita ꝙ melio res inueniri nō possunt eis. vt ait Aug. in. c. quātumlibet xlvij. dist. ¶ Vtruʒ tollat ꝑ ipsius ingressum oĩm [*]peccatorũ penā. Rñ. sic. patet  si milia milium ducatoꝝ in eleemosynas darẽtur ab aliquo censeret̃ merito ab oĩ pec catorũ pena liber. iuxta illud. Da. 5. pec cata tua eleemosynis redime. multomagis in ingressu religiōis. vbi homo ex toto se offert deo qui valet plus  milia milium ducatoꝝ. Jtẽ si ꝑ penitentiā pōt ⁊ meret̃ oĩm peccatoꝝ remissionem de pe. di. vij. in fi. ergo multo magis cuʒ excedat omne genus satisfactiōis ⁊ pu blice pnĩe vt patet. xxxiij. q. ij. admonere. hoc satis patet ꝑ glo. in. c. scripture. de voto ⁊ de pe. dis. j. §. his autoritatibus. vbi concludit̃ q nulla penitẽtia tali ingrediẽti est dāda ĩmo si papa im posuisset ei ꝙ ieiunaret aut ꝙiret romā in peregrinatione aut in hierłm ⁊ com mutat eā in ingressum religionis ẽ absolutus. c.  bona agũt. xvij. q. j. facit ad hoc aut̃. de mo. in prin. vbi r oẽm quidem eius humanā maculam detergat. idẽ legit̃ in vitis patrum ꝙ cōsequit̃ eā gratiā quā baptiʒati. istud set̃ Tho. xxij. q. vlti. ⁊ gloriosus Bernardinus de senis in suo quadragesimali ⁊. S. Ber. in li. de precepto ⁊ dispẽ. c. xl. dicit ꝙ re ligio amatores suos angelis similes fa cit dissimiles hominibꝰ ĩmo diuinam in hoĩe reformat imaginẽ configurās nos xp̃o ad instar baptismi hoc ille. ¶ Vtrũ eripiat a prima ptāte. Rñ. ꝙ sic [*]vt not. in aut̃. ingressi ⁊ in aut̃. si q̃ mulier. C. de sac. san. ec. ⁊. c. cũ f. imꝰ. de reg. tex. est cum gl. xvj. q. ij. c. j. sequitur bar. ⁊ glo. in. i. si ex cā. §. papinianꝰ. ff. de mĩ no. ⁊ Fede. cōsi. xxxiiij. ⁊ Albe. in. d. aut̃. si modo pubes est. ¶ Vtrũ tollat irregularitatẽ vide. s̃. irre[*]gularitas. ij. ¶ Vtrum patre intrante monasterium [*]filius possit petere legitimam. Rñ. ẜm Bar. in. d. aut̃. si qua mulier posita. xix. q. vlt. ꝙ nō de subtilitate iuris.  ltĩma non debetur nisi post mortẽ naturalem patris. l. j. §. si puberi. ff. de colla. bo. Sʒ de equitate canonica dico cũ Bal. ĩ. d. aut̃. si qua mulier. ꝙ poterit petere ne habeat postulare alimenta a monasterio ⁊ placet. ¶ Quid de peculio aduẽtitio filij cuiꝰ [*]vsusfructꝰ est patris qñ pater ingredit̃ religionẽ. Rñ. ẜm bar. in aut̃. idẽ est. C. de bo. q̃ li. ꝙ ex quo patria potestas soluit̃ ex facto pr̃is remanebit solũ medie tas. d. vsusfructꝰ apud patrẽ. l. cũ opʒ. §. cũ aũt. C. de bo. q̃ li. ⁊ sic ad monasteriũ in q pater est ingressus glos. in. d. aut̃. Jdeʒ est. tenet ꝙ nō finitur. Marti. vero tenet ꝙ ex toto sini. ⁊ dicit ita fuisse decisum Bonoñ. in facto. ⁊ ad gl. Rñ. ꝙ lo quit̃ de vsufructu quẽ hʒ pr̃ in alijs bo nis que non sunt filiorũ. sed opi. Bart. videtur magis equa. ¶ Vtrũ bona ĩgrediẽtis sint mōasterij. [*]Rñ. ꝙ sic ipso iure aut̃. ingressi. C. de sa. san. ec.  inagrediẽtibꝰ. xix. q. iij. nec abu sus aliquarũ ꝑtiũ  sibi vsurpant talia pōt valere nec indicare p̃scriptionẽ. cuʒ in rebꝰ inuasis aut furtiuis non currat vt. s̃. p̃scriptio. §. xix. Jtẽ transeunt feuda de quo dic vt. s̃. feuduʒ. §. x. Reserua bitur tamẽ legitima descendentibꝰ. xix. q. iij. c. si. eidẽ videtur in ascẽdentibus ¶ Vtrũ vsusfructꝰ amittat̃ ex ingressu. [*]Rñ. ẜm Jnn. in. d. c. in pñtia. ꝙ nō sʒ du rat donec viuat. hoc idẽ sequit̃ gl. ⁊ Al. in aut̃. ĩgressi. C. de sac. san. ec. hoc limitāt ali veꝝ qñ monasteriũ pōt habere propriũ in communi aliter non ẜm gl. ¶ Vtrũ emphyteosis similiter transeat [*]ad monasteriũ. Rñ. ẜʒ Alb. ĩ. d. aut̃. igres si ꝙ sic. ar. l. peto. §. j. ff. de leg. ij. Odo. tñ ibidem limitat verũ nisi emphyteosim haberet ab alia ecclesia  tũc esset ĩ op tione ecclesie an velet rem vel canoneʒ. aduerte bene ꝙ aut̃. ingressi non hʒ locum nisi in monasterijs q̃ nō habẽt nisi in cōi nō in his q̃ habẽt in ꝓprio sicut ordo militie sctẽ Marie ⁊ tertij ordinis sctĩ Frācisci ⁊ ecclesie seculares ẜʒ Alb. in. d. aut̃. ingressi. ¶ Quid si ingrediẽs fecerat testamen[*]tum ante ingressum nihil relinquendo monasterio sʒ extraneũ heredẽ instituẽ do. Rñ. ẜʒ do. Anto. in. c. in presentia. de ꝓba. ꝙ aut exp̃sse cōtulit bona sua tꝑe ingressus nulla facta mentiōe de testamẽto ⁊ tũc si hoc fecit incōtinẽti post cō ditũ testamẽtũ sic non reuocat testamẽ tum nec erũt monasterij illa bona sʒ solũ illa collatio bonoꝝ presumitur facta ad tp̃s vite sue.  nō videtur quis incō tinenti mutare aĩm. arg. l. nō ad ea. ff. de condi. ⁊ de. Si vero hoc fecit ex interual lo post testamentum conditũ tunc presumitur mutasse aĩm fauore religiosi ⁊ sic rumpit̃ testamẽtũ ⁊ erũt monasterij illa bona aut nō ↄtulit exp̃sse bona sua monasterio ⁊ tũc remanebit testamẽtũ ⁊ monasteriũ solũ petet portionẽ suā ali ter  rũpẽdo testamẽtũ. Pa. vero. in. d. c. in pñtia tʒ ↄ̃riũ: scʒ ꝙ nō petet portio nem suam. sed ego in fratribus minori bus credo verũ in alijs aũt qui pñt habere in cōi opi. do. Ant. est humanior re ligioni sed illa Pa. vr̃ verior de subtilitate iuris ꝑ ea q̃ no. Albe. in. d. aut̃. si q̃ mulier. sed talis ea bona nō capiet nisi post mortẽ naturalem ẜm multos doct. quos recitat Albe. lʒ multi alij dicāt ꝙ statim post professionem. ¶ Vtrũ ꝓdigus vel dissipator bonoruʒ [*]cui interdicta sunt bona possit intrare religionẽ. Rñ. Albe. in. d. aut̃. ingressi. ꝙ sic dũmodo sit rationis capax etiā quo ad bona sicut de minore est verum. ¶ Vtrũ filiusfamilias intrās monaste[*]riuʒ possit disponere de bonis peculij. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. in pñtia. q de castrẽ si vel quasi nō est dubiũ ꝙ potest. l. pen. C.  testa. fa. po. Simliter de ꝓfectitijs ꝙ nō pōt  illa sunt in dispositione pa tris. Sed dubiũ est de aduẽtitijs de bus nō pōt disponere in vita pr̃is etiā cũ cōsensu patris iuxta ea q̃ not. in. d. l. penul. Sed Pan. tʒ ibidẽ q pōt  statim ꝑ ingressum gaudet illo priuilegio aut̃. p̃sbyteros. C. de epi. ⁊ cle. ex quo q est laicis aduẽticiũ est clericis quasi ca strẽse ⁊ ideo priuabit̃ pr̃ in vita sua vsu fructu illoꝝ bonoruʒ. pariformiter dico in aduenticijs aduenientibus post ingressum. do. tñ Ant. in. d. c. in presentia tenet cōtrariũ. s. ꝙ nō poterit disponere taliter ꝙ pater priuetur vsufructu in vi ta sua de aduẽticijs ante acquisitis sed bene poterit disponere de directo dñio ⁊ etiā vtili taliter ꝙ mortuo patre trāsibit ad eum cui relit illud vt in aut̃. de mona. §. illud. Secꝰ de acquisitis post ingressum  sunt monasterij. ¶ Quid de libris datis a pr̃e filio fami [*]lias. Rñ. ꝙ trāsibũt cũ eo ad religioneʒ ẜm dispositionẽ ingrediẽtis. ẜm Jaco. de raue. ⁊ recitat Pan. i. d. c. in pñtia.  cẽsent̃ quasi castrẽse peculiũ. Pe. vero dicit hoc veꝝ in libris collatis doctoribus vel magistris. Secꝰ in datis scholaribua. Et hoc idẽ sequit̃ Bar. in. l. filie. C. fami. here. ⁊ hoc verius. ¶ Vtrũ religiosus succedat ĩ bonis pa[*]rentũ ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ sic nec parẽtes pñt eos exheredare ꝓpter crimẽ ĩgratitudi nis cōmissum in seculo. C. de epi. ⁊ cle. l. deo nobis. xix. q. iij. c. fi. Fallit ĩ fr̃ibꝰ mi noribꝰ. d. cle. exiui.  nō succedũt  iur. ¶ Quałr aget monasteriũ in p̃fatis in [*]quibꝰ succedit vel ei acquiruntur. Rñ. Pa. in. d. c. in pñtia ꝙ aget his actiōibꝰ bus ille egisset ante ingressum ⁊ progestis antea per ipsum tenebitur monasteriũ intũ ad ipsuʒ monasteriũ ꝑ uenit de bonis ingressi ẜm Jnn. ar. l. ij. C. de ĩpu. ⁊ ali. sub. Vel forte ⁊ veriꝰ ĩ to tũ lʒ possit petere restitutionem tenendo ꝙ monasterium iure successionisve nit vt. s̃. monasterium. §. iiij. ¶ Vtrũ ĩgressus possit reuocare testm̃ [*]factũ añ ingressũ. Rñ. pañ. ĩ. d. c. ĩ pñ tia quo ad fratres minores non est dubiũ  nō pōt. sʒ qͦ ad alios tenẽt Pe. ⁊ Cy. ĩ aut̃. si q̃ mulier. C. de sac. san. eccl. ꝙ sic. Sʒ Bar. dist. Pa. tʒ ꝙ nō pōt vllo modo pariformiter nō poterit facere testm̃ si ante nō fecisset. ex quo ꝓfessus est mori tur mũdo. Et hoc credoverius. excepto casu dicte aut̃. que ꝑmittit post ingressum inter liberos disponere. ¶ Vtꝝ religio tollat crimẽ ingratitudi [*]nis. Rñ. ꝙ tenet̃ cōiter ꝙ sic ĩ. c. ij. de apo sta. ⁊ in. c. vl. de eo  fur. or. suscep. ⁊ ĩ. ca. tũlibet. xlvij. d. ⁊ ĩ. c. nō liceat. xix. q. vl. ¶ Quid si cōdẽnatꝰ ad mortẽ ⁊ liberatꝰ [*]tali cōditiōe ꝙ si egrediet̃ puniet̃ pena priori. si ĩgrediet̃ petiꝰ abvxore egredit̃ vt tenet̃. Rñ. nō pōt puniri illa pena ẜʒ Bar. bix. in q̃stiōibus suis. q. j. ⁊ sequit̃ Alb. ĩ. d. aut̃. ingressi. Ratio quia coactꝰ exijt. ¶ Vtꝝ retrahẽs aliquẽ ab ingressu re [*]ligiōis teneat̃ restituere. Rñ. ẜʒ Ric. in quoł. iij. q. xix. ꝙ aut retrahit  nō credit aptũ religione siue vtilẽ. ⁊ si hoc cre dit ꝓbabiliter si nō tenet̃ religiōi. quia potiꝰ dānũ ipsiꝰ impediuit aut sco retraxit ꝓpter vtilitatẽ suā ⁊ siẽ spũalis. puta  eiꝰ ↄsilio bñ viuit sic nō peccat.  ex charitate possunt potiꝰ bonũ meũ spirituale precligere  alterius. Jdem dicerẽ qñ retrahit  videt ꝙ vult intra re religionẽ in qua nōviuit̃ regulariter ẜm q tenẽtur  sic ꝓcurat bonũ eius. Si vero est tẽporalis puta  spectat ꝓ motionẽ honorẽ ⁊ hmōi si steterit in seculo sic peccat  temporale p̃posuit spi rituali non tñ tenetur religioni. sʒ subtracto orando: bonũ persuadendo ⁊ saluteʒ procurando plus prius aut tres retraxit ex amicitia. ⁊ si est naturał aut consanguin tatis sic licet peccet non te netur religioni tamen. Si vero est ami citia lasciuia sic magis peccat ⁊ tenet̃ in istis duobꝰ subtractor ⁊ magis in se cundo.  in primo vt dixi ꝓcurādo bonum eiꝰ nō tñ religiōi. aut quatuor retraxit animo ĩped iẽdi vtilitatẽ religio nis ⁊ sic tenet̃ ẜʒ posse suũ facere ꝙ illa ꝑsona intret ⁊ si nō pōt satisfaciat religioni ad arbitriũ boni viri vel meliorẽ ad eā inducat. Et etiā subtracto si nō po test eũ in ducere vt intret religionẽ ẜm ꝙ dixi ꝓcurādo salutẽ eiꝰ solicitꝰ ṗus obligatũ ꝟo religiōi retrahẽs ẜʒ Sco. ĩ iiij. d. xv. tenet̃ laborare vt redeat: ⁊ si si pōt tenet̃ ipse si est ꝑsona idonea ⁊ habilis religioni religionẽ intrarevt sic sa tisfaciat religiōi ⁊ orare ꝓ aduerso vt r ꝙ fecit Ray. Ego tñ credo ꝙ si nollet in trare nō propterea esset in statu damnationis sed sufficeret ei ꝙ ꝓ posse alio modo satisfaceret religioni ⁊ etiam ei quem peruertit. ¶ Vtrum religio minuat peccatuʒ. Rñ. [*]ꝙ licet pctm̃ religiosi sit grauius pecca to secularium vel ratione voti contra quod facit. vel ratione contẽptus si ma ior adest. vel ratione scandali. tamen ce teris paribus dico peccatum religiosi esse leuius peccato secularium. primo propter intentionem quam habet erectam ad deum licet ad horam inter cipiatur ex qua de facili reuertitur. tñ  habet plura que eum reducunt ad dele tionẽ ipsiꝰ peccati hec ex. S. Tho. xxij. q. clxxxvj. ¶ Que precipiũtur religiosis vniuersa [*]lier. Rñ. multa ⁊ primo in cl. religosi de priuile. sunt nouẽ. j. scripta. Primo ne in sermonibus ecclesiarum prelatis de trahant. Jntellige ad specialia descendendo. Secundo ne retrahant aliquos ab ecclesiarum suaꝝ frequentia scilicet detrahendo eis ⁊ huiusmodi illicitis. Tertio ne pronunciẽt indulgentias in discretas scilicet falsas vel secundũ ꝙ dico. Jndulgẽtia. §. vltimo. Quarto cũ confessionibus testamentorum intererunt ne ratrahāt testatores a restitutiōi bus debitis aut legatis matricibꝰ eccle sijs faciendis Pet. de. pal. in. iiij. dixit ꝙ possunt procurarevt magis eis legetur  alteri dummodo nō faciant cum ver bis illicitis aut animo maligno contra ecclesias matrices.  nulli aufert suum cum nullum ius iterũ aquisiuissẽt. Sʒ frater aluarus tenet ꝙ peccant mortaliter. ⁊ videtur verius in religiosis. Se cus in alio casu ab isto:  tunc haberet locũ opi. Pe. Quinto ne legata vel debi ta aut mala ablata ĩcerta sibi vel sui or dinis fratribus vel conuentionibꝰ in alterius preiudicium fieri vel erogari procurẽt. Sexto ne absoluāt a casibus reseruatis pape vel ep̃is. Hec oĩa in vir tute sancte obedientie ⁊ sub interminatione maleditiōis eterne inhibentur. Septimo sub eadẽ ꝓhibitione ꝓhibet̃ cis ne ꝑsonas ecclesiasticas p̃sertim co ram iudicibus delegatis a sede aposto lica suā ↄ̃ eos iustitiā ꝓsequẽtes vexare inde bite aut ad loca plura ⁊ presertim multũ remota ↄuenire p̃sumant Octauo precipit̃ prelatis religiosis ad quos aliquid ꝓuenit occasione p̃missoꝝ ꝙ ni si. j. mẽseʒ plene satisfacerint ecclesiasticis dānificatis  eo ꝙ ad eos peruenit post fuerint resiti ip̃o iure sint suspẽ si ⁊ quous debitā fecerint satisfactionẽ. Nono ne ministrẽt extremā vnctionem eucharistia sacramẽtum solẽniʒẽt matrimonium nō absoluāt excōicatos nec absoluant a pena ⁊ a culpa de qua dic vt. s̃. excōicatio. v. casu. xij. Decimo nullꝰ religiosus pōtvigore literarũ apo stolicarũ vel legatoꝝ alibi ↄuenire aliquem sibi subditũ ratiōe aliquoꝝ loco rum nisi corā eo corā quo de iure ↄuenit cle. j. de rescrip. Vndecĩo nullus religio sus potest eligi in prelatũ alterius religionis vel habitus nisi solum in episco pum cle. j. de electio. Duodecimo prohi bentur alienare prelati religiosi res ecclesie vt in cle. j. de reb. eccle. non alie. vi de. j. suspẽsio. j. §. xxxj. Tertiodecimo p̃cipitur eis ne ad iurandũ vouẽdum ⁊ c. ĩducat aliquos vt sepulturā eligāt ap eos. de quo. j. sepultura. §. xxxv. Quarto decimo ne decimas ecclesijs debitas vsurpẽt cle. j.  deci. de quo. s̃. excōicatio vij. cāu. xxxvij. Quĩtodecimo p̃cipit̃ mẽ dicantibus ne aliquẽ ad ꝓfessionẽ reci piant añ cōpletũ annũ quintũdecimuʒ c. non solum ⁊. c. cōstitutionẽ de reg. lib. vj. Sextodecimo ne statum bighinarũ foueant cle. j. de relig. do. vnde excōicatio. vij. casu. xl. Decimoseptimo ꝙ horis debitis in ecclesijs eoꝝ offm̃ ꝑsoluant cle. j. de cele. mis. Decimooctauo. q nō dimittant habitum sue religiōis necva dant ad studia vel phisicam aut leges audiant. c. vt ꝑiculosa ne cle. vel mona. li. vj. vide excommunicatio. vij. casu. vij. Decimo ꝙ nō dicāt aliqua vel trahant audientes a solutione decimarũ. ⁊ ꝙ re quisiti predi cẽt de eis populo ⁊ ꝙ confessores non omittant facere conscientiam confitentibus cle. cupientes de pe nis vide excōmunicatō. vij. cāu. xliiij. Vigesimo ꝙ mendicantes non capiāt loca de nouo. c. cum ex eo. de exces. prela lib. vj. ⁊ cle. cupientes de penis. vide lo ca per totum. ⁊. s̃. excommunicatio. vj. casu. xliij. Vigesimo primo. ꝙ nō celebrent in castris vel villis nisi quatenꝰ eis a iure conceditur. ca. ep̃orum de priuile. lib. vj. Vigesimo secundo ꝙ seruẽt interdictum quodcũ quod viderint seruare matricem ecclesiam cle. j. de sen. excō. vide interdictũ. vij. §. viij. ⁊ ideʒ de cessationibus a diuinis. d. c. cle. j. Quedam alia precipiuntur monachis de  bus vide. s̃. monachus §. x. Religiosus locus dicitur omnis domus monasterium tẽplum hospitale ⁊ quecun alia auto ritate pape vel ep̃i ad pios vsus edifica ta de relig. do. c. de synodochis. ⁊. ca. ad hec. Secus si sine autoritate ep̃i vel pa pe sunt edificata a principio vel ex post facto deↄsec. d. nemo ꝙ est ↄ̃ leges q̃ vo lunt ꝙ vbicũ sepelitur alis locus il le sit religiosus ꝙ nō est verũ per tex. c. fi. de sepul. ⁊ ibi sequitur Pan. ¶ Vtrum loca religiosa possint ad hu[*]manos vsus transfererri. R. ꝙ nō. d. c. ad hec. xij. q. ij. nulli ¶ Per quos debent regi prefata loca. [*] Rñ. ꝙ per religiosos eiusdẽ monasterij vel alterius eiusdẽ religionis. ⁊ nō viuunt regulariter: debent repelli ⁊ poni alij districtioris vite aut salteʒ clerici se culares. si alias non possunt remanere ordinarij. ⁊ hoc potest ep̃s sine papa se cũdũ gl. ⁊ Jo. an. ⁊ Pa. ĩ. c. ĩter quatuor. de relig. do. Fallit in hospitali de quovi de. s̃. hospitale. §. ij. Reliquie sanctorũ esse venales non possunt. l. nemo. la. ij. C. de sa. san. nec extra capsam oñdi dñt nec de nouo inuẽte in publico venerari nisi prius autoritate romani pontificis sue rint approbate. de reli. ⁊ ve. san. c. ij. pre cipitur prelatis ne permittāt varijs figmẽtis ⁊ falsis documentis decipi homines  vadunt ad eoꝝ ecclesias cā ve nerationis propter miracula q̃ ibi fiũt sicut in pleris locis causa questus fie ri consueuit in. d. c. ij. ⁊ dicit pa. in. di. c. ij. ꝙ etiam dñr vẽdi quādo pro questu ostenduntur. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ relie sanctoꝝ nō sunt in ↄmercio. l. nemo marty res. ⁊ ibi Guil.  cung. ⁊ Bal. in prin. C. de sacrosan eccle. ⁊ ibi per Bal. in prĩ. q. quałr puniat̃ vendẽs reliquias sctōꝝ. ¶ Qua autoritate possunt corꝑa sctō[*]rum ⁊ eoꝝ reliquie trasferri. Rñ. ꝙ solũ autoritate pape vel ep̃i aut sancte sino dis de cōse. di. c. corpora vbi dicit Joan nes hoc verũ qñ corpus est traditũ per petue sepulture. C. de reli. ⁊ sump. fu. l. vltimas nisi necessitas immineat.  tũc sufficit autoritas presidis prouincie. l. j. C. de reli. ⁊ sump. fun. quia quando nō sunt tradite perpetue sepult ure. tũc bñ possunt transferri sine alicuiꝰ autoritate ad alium locum religiosum. C. eo. l. si nec dum. ¶ Quid si furtiue subtrahātur. Rñ. ẜm [*]Rodo. sacrilegium est. xvij. q. iiij. quiss etiaʒ si ex deuotione hoc faciāt secũdũ eundem. ⁊ Hug. ¶ Vtꝝ sit simonia relias vẽdere. Rñ. [*]ẜm Ray. ⁊ Gof. ꝙ sic. j. q. j. qui studet. ¶ Vtrũ reliquie sanctorũ debeant por[*]tari ad collũ. Rñ. ꝙ nō. ar. d. ll. si nec dũ ⁊. l. vltime. ⁊. d. c. corꝑa. licet possent po ni super aliquo ꝓ aliquo tꝑe ex magna causa. ar. di. l. j. ⁊ hoc tene uis Thom̃. xxij. q. xcvj. teneat ꝙ liceat ex deuotione sine aliqua suꝑstitiōe super se portare. Remissio peccati ꝑ autoritatem fit a solo deo. j. q. j. c. ita. ⁊. ca. vt euidenter de pe. di. j. verbũ ꝑ officiũ autem seu ministeriũ fit a prelato etiaʒ malo. xxiij. q. v. remittũtur. ꝑ meritũ ꝟo solum a bono fit. j. q. j. remissionem. de consec. di. iiij. quomodo. ¶ Que requir untur in pctōre vt fiat ei [*]remissio peccati. Rñ. Pe. au. ĩ. iiij. d. xvij. q. j. ꝙ nisi meritũ xp̃i applicet̃ actualiter isti vel illi nulla culpa pctĩ delet̃ cũ solũ in virtute passiōis xp̃i deleat̃ ⁊ ideo cũ sacramẽta sunt. ĩmediatũ applicantiuũ passiōis christi ad nos opʒ si cłpa debet dimitti ꝙ ꝑ aliquod sacramẽtum vł de facto exhibitus vel in voto fiat. propte rea adultus tumcun contritus nisi simul concurratoris ↄfessio in facto vel ad minus ĩ voto nō ↄsequit̃ remissionẽ peccati de remissio. vide. s̃. indulgẽtia. Remittere idẽ ẽ quod dare vt ptʒ in. c. veniens. el. j. de testib. ⁊. j. q. iij. c. ea que in glosis. Renunciatio est rei vel iuris proprij facta scienter ltĩ marefutatio. vij. q. j.  periculosum. De hic positis ⁊ ꝙ renũciatio bñfi cij fieribeat ĩ manibꝰ ↄfirmātis barto. no. in. l. fi. C. de defen. ciui. j. vel eligẽtia quoniā nō est confirmator. l. legatus. de offi. presi. ꝑ barto. in. l. si quis vj. §. diffe rentia in vlti. q. ff. de acqui. pos. ⁊ in. l. j. C. de peti. bono. subla. li. x. versicu. item l. prebenda. ¶ Qñ renunciatio dicit̃ illegitima. Rñ. [*]ꝙ ex tribus. primo rōe ꝑsone renũciantis vt puta  est minor de iudic. c. si annum. lib. vj. aut alius qui non potest re nunciare. ¶ Secundo ratione persone in cuius [*]manu fit renũciatio est illegitima. cap. cum dilecti. ⁊ ca. admonet. ⁊. c. ꝙ in du bijs de renũc. vbi nulli ecclesiastico lʒ renunciare alicui beneficio ecclesiastieo nisi in manu sui prelati ad quẽ perti net collatio. d. c. admonet. xviij. q. ij. ab bas. q limita in bñficio acsito ꝑ. c. ve niens de renũ. ⁊ in ep̃atu qui nō pñt re nunciari nisi in manibꝰ pape. c. nisi. de renũ. Quō aũt possit tractatꝰ haberi su per renũciatione vide simonia. ⁊ §. xxij. ¶ Vtrũ renũciatio aliorũ iuriũ sit fien[*]da aduers ario. Rñ. ꝙ sic vł notario publico vel iudici noĩe aduersarij recipiẽti. l. ij. ff. rem pup. sal. fo. ¶ Tertio ratiōe rei q̃ renũciari nō pōt [*]r renunciatio illegitima. Nā iuri natu rali ⁊ agnatiōis ⁊ sanguinis nemo pōt renũciare vt. l. ius sanguinis. ff.  re. iu. e. l. ius agnatiōis. ff. de pac. Juri ꝟo po sitiuo q cōcernit certā formā vel solen nitatẽ nō pōt quis renunciare vt puta quod testamẽtũ cũ tot testibus vel stipulatiōes fiāt certo mō. l. nemo pōt. ff. de leg. j. facit. c.  ꝓpter. de elec. ⁊. c. cuʒ esses. ⁊ quod ibi no. de. test. Si vero nō cōcernit certā formā vel solẽnitatẽ sed publicaʒ vtilitatẽ similiter nō potest. l. ius publicũ. ff. de pact. ⁊ ĩ. c. diligẽti. de fo. cōp. Si aũt cōcernit publicā ⁊ priua tam ⁊ publica pōt separari a priuata sic potest tũ ad priuatā. l. iuris gentiũ. §. sed ⁊ si paciscat̃. ff. de pac. puta ius dat actione ꝓ aĩali morboso tñ partes pñt pacisci vt nō possint agere. facit tex. cuʒ ibi not. in. c. cũvenissent. de insti. Si ꝟo nō potest seꝑari sic renũciari nō pōt di. c. cũ venissent. Si ꝟo sit solũ in fauoreʒ priuatũ tũc ille in cuiꝰ fauore est potest dũmō nō sit ↄ̃ bonos mores vł nō indu cat ad pctm̃ talis renũciatio  nō vale ret vt in. l. alia. §. elegāter. ff. so. ma. ⁊. l. cōuenire. ff. de pac. do. Si aũt sit solũ in odium alteriꝰ tũc si cessat rō illiꝰ odij p̃t renũciari vt in. l. fi. C. ad mace. alias nō vt. l. nā ⁊ si. ff. ad mace. vi. Panor. in. d. ca. si diligenti. ¶ Quid si aliquid sit introductũ in fa[*]noreʒ amboꝝ. Rñ. ꝙ alter sine altero re nũciare nō pōt vt dicit glo. in. c. ad apo stolicā de reg. facit. l. ꝙ fauore. ff. de leg. vñ  ꝙ in cōt iure potior est cōditio ꝓ bibentis. ar. ff.  serui. vr. pre. l. ꝑ fundũ ff. cōi. d. l. sabinus. ff. de lib. causa. l. ij. iij. ⁊. iiij. Si tñ aliquid cōcedit̃ pluribꝰ siue vniuersitati sed in fauore principaliter particulariũ sic bñ posset quilibet renũ ciare iuri suo ⁊ sic loquit̃. ca. ad apostoli cam predictũ ⁊. c. dilecti de fo. cōpe. Fal lit hoc in priuilegio  licet cōcernat fa uorem tertij potest impetrans renũcia re ante sit presentatum nisi appareat ꝙ cōcedẽs statim voluit concedere ius illi tertio  cōiter nō acquirit̃ nisi in p̃sentatione seu noticia. c. j. de conces. p̃b. li. vj. ⁊ quod ibi no. Ge. Jdem dico ꝙ nō potest renunciare qñ ꝑ procuratorẽ impetrauit  statim acrit̃ ius illi tertio. vt in. d. ca. j. siłr si fuit concessum motu proprio. ¶ Vtrum exemptus possit renunciare [*]exemptioni. vide. s̃. exẽptus. §. v. ¶ Qualiter fiẽda est renũciatio. Rñ. q [*]primo volũtarie. vij. q. j. uis. itẽ scienter ⁊ ideo qñ quis aliquod ius ignorat debet ei notificari vt ĩ aut̃. quō oportet epi. §. igit̃ ordinamꝰ.  ei q ignorat re nunciari nō potest. l. mater. ff. de inoffi. te. ⁊ hec est ↄ̃ notarios qui ponunt cłas renũciatiōis quas ignorant  ↄ̃hunt ⁊ propterea tenẽtur eis de dāno q aliter nō ĩcurrissent puta  renũciassent si sci uissent. Tertio sine coactione ꝙ me. cā. ad audientiam. Quarto quo ad benefi cia ecclesiastica debet fieri pure ⁊ absolute de offi. dele. c. ex parte el. j. de simo. ex insinuatiōe. Vnde dansvel remittẽs vel renũciās aliquid spirituale pactovł conditione tem porali interueniente simoniacus est. j. q. ij. c.  pio. ¶ Sʒ nũquid si renunciat absolute tñ [*]in mẽte geritvt sibi aliq tꝑale det̃. Rñ. ꝙ simoniacus ẽ de simo. c. tua. in fi. veꝝ est ꝙ sola penitentia absoluetur. capit. vlt. de simo. ¶ Vtrũ quis possit renunciare liti suꝑ [*]bñ ficio ecclesiastico vł spirituali aliquo tẽporali sibi dato. Rñ. pa. ĩ. c cũ pridẽ.  pac. ꝙ nō etiā si recipiat illud noĩe expẽ sarũ:  si renũciās hʒ ius renũciat spirituali tẽporali dato ꝙ est simonia. d. c. ex parte et quod ibi no. dicit tñ Jnno. ⁊ Hosti. in. c. nō sine. de arbi. ꝙ vʒ cōpositio autoritate suꝑioris vt ꝓ pacis bono det̃ alid tꝑale ei de quo nō est certũ de iure sibi ↄpetẽtivt cedat liti vł renũciet si q ius hʒ. c. nisi. de p̃bẽ. Secus si fiat autoritate partiũ  sic esset simonia ni si quādo hʒ ortũ a iudice puta quia cōpromissuʒ est in eo vel ipse sic diffinit. ⁊ licet gl. in. d. c. cũ ṗdẽ. dicat nō sufficere nisi interueniat pape cōfirmatio tñ cōmuniter doc. ibidem tenent cũ opi. do. Anto. ꝙ nō requirat̃ ⁊ ibi pa. sequitur. ¶ Vtrũ s possit dare pecuniā alteri vt [*]desistat a lite q̃ est de re spũali. Rñ. Pa. in. d. c. cum pridẽ. ꝙ si sit certus habere ius in illo beneficio bene pōt dare aduersario sine simonia vt desistat vel ne litẽ moueat. Si vero nō sit certꝰ sʒ dubitat tũc nō pōt nec excusat autoritas pa pe in beneficio q anexā hʒ potestateʒ clauium  vr̃ data pecunia ꝓ illa pote state spũali. facit. d. ca. ex ꝑte. in siłi ⁊ ꝙ no. j. q. iij. saluator ⁊. c. ex młtis. Jn alijs autẽ beneficijs bene excusaret autoritas pape cũ talis simonia sit de iure po sitiuo ẜm gl. in. d. c. cũ pridẽ. Quod no.  pauci aduertũt hodie. Posset tamen iudex pro bono pacis ex officio suo cōponere partes vt habẽs ius in beneficio det aliquid nō habenti ius ẜm formam. c. nisi. de p̃ben. ẜm Pan. in. c. suꝑ eo. de transact. ¶ Quid de illo qui expectās ꝓxime va[*]caturā primā in aliqua ecclesia renunciat ꝓprie tenui vt p̃cludat̃via alteri ex pectāti. Rñ. ꝙ ꝑ hoc nō impedit primũ expectātẽ si hoc pōt ꝓbari si vero pinguius resignāti cōferat̃ eo ipso detegit̃ fraus ⁊ carebit habita quaʒ resignauit ⁊ ambita de renũci. c. si te. lib. vj. ¶ Vtrũ renũctatio iuris futuri valeat. [*]Rñ. ꝙ si ius futuꝝ apꝑet si vʒ sic aũt nō apꝑet adhuc nō vʒ  pacta nō referũtur ad ea q̃ apparere nō possunt vt ĩ. l. ĩ lege ⁊ alijs cōcor. ibi positis in glo. ff. de cōtrahẽ. emp. ⁊ q nō est renũciari non pōt. l. tres fratres. ff. de pac. Sed de hoc vide bar. in. l. conditionis. C. de pac.  parum ad nos. Additio hic tamen aduerte  filia renũciādo hereditati pr̃ne ⁊ ꝓmittẽdo am plius non petere nihilo minus legitimā vel eius supplementũ petere poterit nisi expresse de ipsa dixerit vt. l. si quādo. §. generaliter ⁊ ibi do cto. C. de inoffi. testa. ¶ Quid faciet p̃latus  beneficiũ hʒ ꝑ [*]simoniā vel alias intrusus est. Rñ. ꝙ ie net̃ renũciare ⁊ si est ep̃s ⁊ est ĩ articulo mortis nec pōt adire papam nō tamen dʒ dimittere possessionẽ quam de facto hʒ sine licẽtia Pape. Sʒ abstineat a per ceptione fructuũ excepta stricta necessĩ tate vite. ⁊ querat quācito poterit resignare. ⁊ de hoc vide Ber. Jnno. Hosti. de renun. nisi cum pridem. ⁊ Archi. vij. q. j. eum qui. Represalia dicit̃ rerũ aliarũ generalis intentio autoritate principis vel ciuitatis ꝓ recompẽsatione dāni dati indulta. elicit̃ ex. c. dñs. xxxij. q. ij. ⁊ est quādo vnꝰ de vno dñio nō volẽs cōsequi ius ↄ̃ aliquem de alio dominio retinet res oĩm qui sunt sub tali dominio ꝓ satisfactione. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ represalijs abutẽs punit̃ penis de bꝰ in aut̃. ⁊ oĩ no. C. ne vxor ꝓ marito ẜm Bal. ibi ĩ fi. vbi dicit verũ etiā si minima quātitate abutat̃ nisi error excuset ⁊ an in foro cō sciẽ. no. Saly. ⁊ Pe. de su. ĩ. d. aut̃. ⁊ oĩno ⁊ Bar. ĩ tracta. represa. in prin. q. prime. versiculo quero an sint licite in foro cō scientie. ¶ Vtrũ sint licite. Rñ. ꝙ sic qñ ista ĩter[*]nemũt. Primũ ꝙ dñs vel ciuitas requi rat̃ vt emẽdet q a suis improbe factũ est. Scm ꝙ cōstet de negligẽtia iustitie administrāte. Aduerte hoc ẜʒ Bar. in tracta. de represalijs quod aliquādo superioreʒ habet ille qui debet dare de iure. sed non de facto. vt puta quia non obeditur ei. Sicut imperatori. ⁊ tũc nō est necesse adire superiorẽ. Aliquado hʒ suꝑiorẽ de facto. sed nō de iure. vt puta.  tyrannꝰ est dominꝰ ⁊ si fuit electus ex timore vel per vim. et habet̃ cōiter ꝓ domino. sic valent que facit ẜm Jnn. in c. nihil de elec. ⁊ sic debʒ adiri. Si ꝟo nō fuit electꝰ. sed ꝑ vim occupat dñ iuʒ. Et habet̃ cōiter ꝓ Tyranno. Si cũ nō valeat ꝙ facit nō est necesse vt cum adeat. aliquando hʒ superiorẽ de iure ⁊ de facto.  est verus dñs ⁊ ei obedit̃ sʒ tamẽ nō expedit creditoti eũ adire puta quia expẽderet plus sit ṗncipale debitũ vł est pauꝑ. tũc ẜm Bar. vbi. s̃. pōt ꝓcedere sicut si nō haberet superiorẽ eius de bitor. arg. l. si seruos. ff. de pi. act. ⁊. l. me diterranee. C. de āno. ⁊ tribu. ⁊ sic patet qñ p̃dicta duo nō requirunt̃. Tertiũ ꝙ iudex ꝓprius det snĩam suꝑ negligentia ⁊ institie defectu ⁊ cōcedat autorita tẽ rep̃saliaꝝ. Limita hoc verũ qñ nullꝰ inuenit̃ superior qui de ciuitate vel dño negligẽt faciat iustitiaʒ ẜm Gui. ep̃m cōcordi sem  si inueniret̃ superior nō valere antoritas iudicis ꝓprij. quo ad illos qui nō sunt sue iurisditionis. ⁊ ita intelligit̃. c. dñs. xxiij q. ij. ꝙ ciuitas ple creu da est ꝑ suũ. s. iudicem cōcor. Jo. de fa ito. ⁊ frā. vercellensis. in. c. vnico. de iniurijs. li. vj. Quartũ ꝙ nō excedāt dānũ. Quintũ ꝙ nō extendat̃ ad clericos. vel ecclesiasticas ꝑsonas. Hec elicio ex archi. ĩ. d. c. vnico. Sextũ ẜm directoriā ti. de pig. ꝙ nō fiāt in ꝑsonis  istud ẽ iniquũ ꝙ in ꝑsona alius ꝓ alio grauetur. ⁊ ẜm ipsum nulla ↄsuetudo valeret cũ sit cōtraria legibꝰ. C. de ac. ⁊ ob. l. ob es alienum. ⁊ aut̃. ibidẽ imo. ⁊. C.  res pig. obli. pos. l.  filios. ⁊ in aut̃. vt nulli iudi §.  vero. ⁊. C. ne vx. pro ma. l. vlt. ⁊ in aut̃. ibidẽ. sed oĩno alias istis nō con currentibꝰ ipsis rep̃salijs vtit̃ quadruplũ restituere cogit̃ ⁊ actiōe ꝓ qua hoc facit cadit. vt in aut̃. ne pignorationes fiant que est p̃dicta aut̃. sed oĩno. ¶ Sed nũquid tenet̃ ad restitutionem [*]q̃ aliquid ꝑ rep̃salias illicitas exigit ab alio a suo debitore. Rñ. Arch. ĩ. d. c. vnico. ꝙ ĩcipit ⁊ si pignorationes ꝙ sic nec aliter seruari poterit nisi restituat. xiiij. q. vj. si res. de vsu. cum tu. de re. iur. non remittitur. lib. vj. ¶ Quid de illis  rep̃salias cōcedunt ↄ̃ [*]ecclesiasticas ꝑsonas aut eoꝝ bona. vel concessis vtunt̃ cōtra ipsas vide excom municatio. vij. casu. xxxiij. ⁊ Jnterdictũ. iiij. quasĩ in fi. ¶ Vtrũ rep̃salia cōcessa ↄ̃ puta florenti [*]nos debeant extẽdi ad florentinos habẽtes domiciliũ senis. Rñ. ẜm Pa. in. c. quoniā. de offi. or. ꝙ non  odiosa. facit ꝙ no. Barto. in. l. prouinciales. ff. de ver bo. signi. ¶ Vtrũ statutũ possit fieri ꝙ libʒ pos[*]sit capi ꝓ delicto alteriꝰ. Rñ. bar. vbi. s̃. ꝙ nō terras vel villas sibi nō subditas nō pōt sʒ bene ↄ̃ sibi subditas vt. C.  oĩ agro ser. l. j. ⁊ vʒ statutũ ꝙ vxor possit capi ꝓ viro fallẽte vt. l. satis. C. ĩ. qͦ cau. pi. vł hypo. ta. ↄ̃hi. ⁊ siłr filiꝰ ꝓ pr̃e. l. fi. C. de ṗui. etiā si nō heres. ⁊ aduerte hic ꝙ terre cum certis pactis submisse pro tectioni dñorũ nō dicunt̃ sibi subdite sʒ federare ⁊ iō ↄ̃ eas non valet tale statu tũ. Q no. ꝓ limitatione sexte conditio nis in. §. j. dicte. ¶ Sʒ q̃rit̃ an tale statutũ possit exerce[*]ri extra territoriũ statuentis. Rñ. Bart. vbi. s̃. ꝙ sic potest agere ↄ̃ tales cōditio ne ex statuto.  actio vs sequit̃ eo qui bꝰ cōpetit. v. l. fi. C. de p̃scri. lō tẽp. Q li mita nisi filiꝰ sortiret̃ domicilium alibi ante pr̃ rũperet. ar. l. ciues. C. de ĩcol. Siłr si filiꝰ eẽt natꝰ post rupit pr̃ eiꝰ  iura ĩtelligunt̃ de filio existẽte tꝑe qͦ rupit. l. ĩ delictis. §. si extraneꝰ. ff.  noxal. ⁊. l. titiꝰ. ff. de test. mil. Et idẽ dic qñ statutũ dicit ꝙ hoĩes vniꝰ terre vnꝰ teneat̃ ꝓ alio Nā ille  de nouo est effectꝰ illiꝰ terre nō tenet̃ ꝓ debitis ātis. l. ꝓuidẽ dũ. C. de decu. ⁊ q not. Dy. ĩ. l. ĩcolā. ad muni. Siłr tale statutũ ĩtelligit̃ de debi tis ↄ̃ctis ĩtra territoriũ nisi ali addat vt. l. cũ vnꝰ. §. is. . ff.  bo. aut̃. iudi. pos. ¶ Quid si talis  habuit recursum ad iudicẽ debitoris ⁊ reportauit iniquam snĩam. Rñ. bar. vbi. s̃. ꝙ dʒ appellare et adire iudicem appellatiōis ałr rep̃salie nō erũt licite vel si prohibetur appella re vel non est iudex appellationis tũc potest recurrere ad suum iudicem. Residere debẽt clerici ĩ suis bñficijs ⁊  hoc vide. s̃. clericꝰ. vij. Rescriptum proprie est id ꝙ prin ceps scribit ad iuris cōseruātiā vt quādo cōmittit cām deci dendā inter aliquos ⁊ differt a priuilegio q est ↄ̃ ius quasi priuata lex. iij. di. priuilegia. Et etiā differt a bñficio q stricte sumptũ est gratia cōcessa p̃teritꝰ a principe ⁊ hec est q̃ latissime interp̃tā da est vt. ĩ. c. oliʒ ⁊ q ibi no. de ꝟ. si. La tissime tamen rescriptum accipitur pro omnibus istis. hec Pan. in rubri. de rescrip. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ rescrip. habetur pro lege. Jo. de por. in. l. fructus. col. iiij. ff. sol. mat. quod intellige si est conforme iuri communi quo casu potest allegari ad differentiarum decisionem. gl. in. l. j. in ver. subscriptionẽ. ⁊ ibi doct. C. quomodo ⁊ quādo iudex. ⁊ in. l. ij. C. de legi. ¶ Rescriptũ ⁊ ꝓcessus ꝑ ip̃m rescriptuʒ [*]habitꝰ ĩpetratũ ab excōicato suꝑ alio  suꝑ excōicatiōis vel appellatiōis articulo ipso iure est nullũ. c. j. de rescrip. li. vt. fallit hoc in multis casibus  not. ꝑ Gemi. in. d. c. j. ¶ Rescriptum ꝑpetuatur per solaʒ cita[*]tionem de rescrip. ex tenore ⁊. c. significauit in glo. ¶ Rescriptũ impetratũ tacita veritate [*]aut suggesta falsitate vł etiā qͦcũ alio tacito vł expresso q si tacitũ nō fuisset vel false expressuʒ papa nō ita faciliter cōcessisset nō valet eo. ti. super literis. ¶ Rescripta nō extẽdunt̃ ad res vel ꝑ[*]sonas in eis nō comprehẽsas qm̃ ꝑsonalia sunt ⁊ stricte intelligẽda. c. signifi cauit. eo. ti. ¶ Restripium non viciatur ꝓpter defe [*]ctuʒ lr̃e vel syllabe. Secus si esset ibi fal sum latinũ de fi. iustru. c. ex ꝑte in text. et in glo. ¶ Rescriptum primuʒ tollitur per ẜm [*]posterius faciẽs mentionẽ de primo: si vero nō facit mẽtionem non valet secũ dum ↄ̃ primũ oꝑe exceptionis vt in. c. ex literis ⁊. c. pastoralis. de offi. dele. ẜm Gof. in sum. eo. ti. nisi impetrās primũ fuisset in mora pñtādi per annum vt in c. si aũt. eo. ti: ¶ Rescriptum in seri debet in literis ci [*]tationis ẜm eũdem Gof. propter duo. Primo vt citatꝰ sciat iurisditionem citantis aliter non tenetur comparere. Secundo vt possit deliberare. ¶ Rescriptũ ꝑdit̃ ꝑ negligẽtiā ĩpetran [*]tis anno elapso quo vti potuit⁊ noluit. Si ẜm ĩpetret̃ ↄ̃ ṗmũ. c. si aũt de rescri. ⁊. c. plerũ. ałs semꝑ valet de iure cano nico durāte mandatore ẜm gl. in. d. c. si aũt uis de iure ciuili duret ꝑ decẽniũ C. de di. rescrip. l. falso. ¶ Rescriptũ r falsuʒ ĩpetratũ sine mā [*]dato vt in. c. nō nulli eo. ĩ. gl. nisi ĩpetret̃ ab his ꝑsonis a bꝰ de iure nō exigitur mandatũ vt in. d. c. nōnulli in fi. ⁊. c. ex ꝑte in fi. eo. ff. de procu. l. sed he ꝑsone. ¶ Per rescriptũ sedis apłice aut lega[*]toꝝ alis nō pōt impetrari ꝓiudice nisi ille  est in dignitate cōstitutꝰ vel canonicꝰ eccłie cathedralis vel hʒ ꝑsonatũ ⁊ talis nō pōt audire cām nisi in locis insignibꝰ vt ciuitatibus vbi possit copia haberi ꝑitoꝝ: nec alis pōt cōue niri virtute talis rescrip. vltra vnaʒ die tam a fine sue diocesis. de quibꝰ omnibus vide in. c. statũ de rescrip. l. j. vj. et quod ibi no. Res ĩter alios acta nō p̃iudicat alijs nec prodest. ff. qui po. ĩ pig. hab. l. claudiua in fi. ⁊ de re. iud. c. quamuis. fallit in quibusdam casibus vide in. d. c. quāuis. glo. ⁊ doc.  parum ad nos. ¶ Quilibet in traditiōe sue rei pōt pec catum apponere dummodo nō legibꝰ [*]improbatũ. l. in traditiōibus. ff. de pac. de cōdi. c. verum in gl. Rẽ habere vide tur qui fruit̃ p̃cio eiꝰ. ff. de. vsufru. l.   p̃cio. q̃ de tota re vẽdicanda dicta sunt eadẽ ⁊ de ꝑte intelligẽda sunt. ff. de rei vẽ. l. que de tota. Res vna ⁊ eadẽ diuer so iure cẽseri nō dʒ. de deci. c. cũ in tua. xij. q. ij. cognouimus. Restitutio d est ⁊ s restituere tenetur. Sciendum quod restitutio est in pristinum statum repositio. l. restituere. ff. de ver. sig. Vnde dicit tex. in. l. plus est. ff. de ver. si. Resti tuere est nō solum presentiaʒ rei prebe re sed possessoreʒ facere frucius redde re. Sed quia ius diuinum ⁊ canonicuʒ vtitur aliquando verbo reddant ꝓ ver bo restituere vt in. c. cũ tu. de vsu. quod est verbum latius  restituere. vt. l. ver bum reddendi. ff. de verb. signifi. ⁊ aliquando verbo emendent vt in. c. ij. de rap. aliquando vero verbo satisfaciant vt. in. c. iu. c. in literis de rap. et satisfactum intelligitur qualitercũ volunta ti satisfaciat. l. si rem alienam. §. omnis. ff. de pign. act. ⁊. l. j. ff. qui satisda. cog. iō ego hic restitutionem accipio pro quacun satisfactione facienda proximo. De notatis in hoc. §. scilicet restitu tio male ablatorum incertorum ⁊ rapinarum per quem debeat fieri. et quibꝰ not. Bal. in. c. incuria col. ij. versi. quero quā satisfactionẽ de pa. iura. in vsi. feu. ¶ Quis tenetur satisfacere. Rñ. ꝙ quili[*]bet qui habet de alieno vel q ad aliuʒ spectat seu debetur ex cōtractu vel qua si ex maleficio vel quasi vel ex quacũ alia causa. ar. c. si res. xiiij. q. vj. ⁊. l. iustitia. §. iuris precepta. ff. de iusti. et iure. Quod vt melius intelligatur per casus infrascriptos ẜm ordinem alphabe ti annotabo. ¶ Accipiẽs aliquid vt nō accuset an te neat̃ restituere. vide. s̃. accusatio. §. vj. ¶ Accipiens aliquid in fraudẽ credito rum quomodo tenet̃. dic vt hic. j. in ver. raptor. §. j. ⁊ in ver. vsurarius. §. xvij. et s̃. alienatio. §. xxvj. ¶ Accipies aliquid ab ecclesiasticis vł ab illis qui nō possunt donare quomodo teneat̃. vide donatio §. xxxviij. et. s̃. clericus. ij. §. iiij. ⁊ clericus. xiij. §. ij. ⁊. xj. ¶ Acquirens ex peccato aliquid puta adulterio sodomia ⁊ huiusmodi qũo te netur. vide. j. in verbo mulier. ¶ Administrator bonorum aliorũ quomodo teneatur. vide. s̃. administratio. .§. j. ⁊. ij. ¶ Adulator obtinens beneficium an teneatur restituere. vide adulatio. §. ij. ¶ Adultera concipiens filium ex adul terio quomodo teneatur. vide adulterium. §. iiij. ¶ Adulter filiꝰ qũo tenet̃ restituere. vi de adulterium. §. v. ⁊. vj. ¶ Aduocatus quando tenet̃ restituere vide aduocatus. §. xij. ⁊. xiij. ¶ Alchimista qũo tenet̃. vi alchimia. ¶ Alienationẽ rei recipiens ab eo  nō pōt alienare. vide alienatio. §. xiiij. ⁊. §. xx. ⁊ donatio primo §. xxxviij. ¶ Alimenta denegans ei cui tenet̃ exhibere an teneat̃. Rñ. ꝙ sic ⁊ quis tenea tur. vide alimenta. ¶ Ambasiatores quomodo tenẽtur. vide absens. ¶ Aĩam ledẽs rōnabilẽ vtꝝ teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ sic. ꝓ cuiꝰ ĩtelligẽtia est scieñ. ẜm sco. ĩ. iiij. di. xv. q. ij. ꝙ ẽ duplex bonũ aĩe. s. naturale ⁊ accidentale. Jn bonis igit̃ naturalibꝰ aĩe cũ sint in corruptibilia sicut⁊ ip̃a aĩa nō pōt eā le dere directe ⁊ talia sunt bona illa sĩne bꝰ nō cōtingit aĩam esse. vt est intellectꝰ libeꝝ arbitriũ volũtas ⁊ hmōi. Jndirecte tñ pōt s in talibꝰ bonis aliũ le dere ẜm Bo. ĩ. ij. di. xxv. ar. j. q. iiij. j. partis. s. vsu taliũ priuādo sicut si s poculũ daret vel aliud faceret quo amẽtẽ ali quẽ redderet vñ talis aliquẽ tałr ledẽs qm̃ dignā leso recōpẽsationẽ facere nō pōt maxime si in perpetuā amẽtiā deducit. Jō arbitrio boni viri satisfacere tenet̃. ar. c. deteriores. vj. q. j. vñ ꝓ regula tradit̃ cōiter a doc. vt no. Ricar. ĩ. iiij. di. xxv. ar. v. q. iij. ꝙ quādo restitutio nō pōt fieri ẜm dānũ datũ tũc arbitrio bo ni viri relinquat̃. itẽ dat aliam regulā supradictus Ric. vbi. s̃. ꝙ qñ res male ablata nō pōt restitui restitutio dʒ fie ri ĩ equiualenti si possibile est extra. ne lit. pẽ. ali. Jnno. c. eccłie. s. Marie el. ij. ⁊ ẜm Sc. vbi. s̃. lʒ s digne nō possit satis facere ꝓximo de dāno sibi illato nihilo minus ex hoc nō liberat̃ quin nō tenea tur satisfacere saltẽ tũ pōt. Vnde ĩ casu p̃dicto bonus vir iudicabit. vt petat veniā per se vel si nō pōt ꝑ ĩterpositam ꝑso nā deĩde vt satisfaciat ẜm posse dā na q̃ leso ⁊ alijs suis eueniũt ex tali lesiōe. vt. j. dicet̃ de vuluerāte et occidẽte in verbo homicidiũ. Jn bonis aũt acci dẽtibꝰ aĩe cuiusmodi sunt bona gratie morũ ⁊ virtutũ acquisita  acquirẽ da pōt quis ẜʒ Sco. vbi. s̃. indirecte ali quẽ ledere. ⁊ dispositiue. s. inducẽdo ad actꝰ viciosos seu pctā bꝰ talia corrũpũ tur: puta cōtaminādo suo malo exẽplo suadẽdo blandiendo rogādo precipiẽdo vt talia faciāt ⁊ hmōi ⁊ talis multo magis tenetur ad restitutionẽ quā dānificātes in bonis tꝑalibꝰ. vj. q. j. sunt płʒ. propter ea tenet̃ doctrina auxilio ↄsil. oratione. ⁊ hmōi tũ pōt ⁊ in se est ꝑ seipsuʒ. ⁊ ꝑ alios dũmō pctm̃ occultũ nō pandat talem lesum ad bonum reducere. Directe autem in talibus accidentalibus nemo potest alium ledere qm̃ talia nō corrumpũtur nisi per pctm̃ ⁊ peccatum esse non potest nisi sit volũ tarium. xv. q. j. non est. ¶ Appellāsiniuste qũo tenet̃. vide Appellatio. §. xv. ¶ Arbiter vel arbitrator qũo tenet̃. vide arbiter §. j. ⁊. vj. ¶ Archidiaconus qũo tñr si alid perut de rebꝰ eccłie. vide Archidiaconus. ¶ Arras recipiens qͦmō teneatur resti tuere. vide. Arra. ¶ Artifices facientes ea que proximi dannificantur. vide ars. §. ij. ¶ Assessor qũo tenetur. vide Judex. §. ix. et. §. xxij. ¶ Banniens iniuste aliquem qũo tene tur. vide Bannitum §. j. ¶ Bellātes qũo tñr. vide bellũ in prin. ⁊. §. v. vj. vij. viij. ix. x. vs. xlvj. ⁊. xxij. ¶ Bñficia eccłiastica pła hñs qñ tenet̃ restituere. vide bñficiũ. §. xxxiiij. ¶ Beneficiũ vacātis fructꝰ vsurpātes qũo tenentur. ibidem §. xl. ¶ Bñficiũ iniuste possidens qũo tenet̃ ibidem. §. xliij. ¶ Bñficiatꝰ non dispensando fructus qũo tenet̃. vide clericꝰ. iij. §. j. ⁊ qñ male dispensat. vide ibidem. §. iiij. ¶ Bñficiatꝰ nō residẽs qñ tenetur resti tuere. vide clericus. vij. §. iiij. ¶ Bñficiũ recipiẽs nō intẽdẽs ꝓmone ri qũo tenet̃. vide clericus. vij. §. v. ⁊. vj. ¶ Beneficiatꝰ existens in mortali quo modo tenetur restituere fructus. vide clericus. viij. §. v. ¶ Bñficiatꝰ inducens ad relinquendũ sibi si erat s relicturꝰ ecclesie qũo tene tur. vide clericus. xiij. §. vij. ¶ Bñficiatꝰ nō dicẽs horas qũo tenet̃ restituere fructꝰ. vide. Hora. §. xj. ¶ Vtrũ ↄferẽs bñficiũ indigno teneat̃ ad alid. Rñ. ẜʒ Car. in. cle. j. de eta. ⁊ q̃. ꝙ vltra peccatũ mortale ꝙ ↄmisit tñr ad restitutionẽ totiꝰ interesse ecclesie  le sit ẜm Pe. de ancha. ad instar magistra tus  minꝰ idoneo tutelā pupilli ↄmisit. ff. de magi. cōue. per totum. ¶ Bonefidei possessor. vide possessor. ¶ Canonica portio cui est restituenda. vide eo. ti. ¶ Carcerans aliquem qũo tenetur. vide Carcer. §. ij. iij. ⁊. v. ¶ Causam dans damno proximi qũo tenetur. habes Causa. §. vj. ¶ Cessationem a diuinis inducẽs qũo tenetur. vide cessatio. §. j. ij. ¶ Clericꝰ nō exñs ꝑsonaliter horis canonicis ⁊ recipiẽs distributio. qũo tenetur. Vide clericus. vij. §. viij. ¶ Clericus negociādo qũo tenet̃. vide Clericus. ix. §. vj. ¶ Comedẽs de alieno qũo tenet̃. vide furtum §. xxv. ⁊ hoc in. ꝟ. raptor. §. j. ¶ Comodās ⁊ reuocās ante tꝑs como datũ: qũo tenet̃. vide comodatũ. §. iiij. ¶ Comodatariusvtẽs re comodata ad aliũ vsum qũo tenet̃ ibidẽ. §. vj. ¶ Comodans rem vitiosam qũo tenet̃ ibidem. §. vij. ¶ Comodatariꝰ si res comodata perijt qñ tenet̃ ibidẽ. §. x. vel si deteriorat̃ ibi dem. xij. ¶ Concussioneʒ faciens qũo tenet̃. Vi de Concussio. §. ij. ¶ Confessor absoluẽs quẽ nō pōt qũo tenetur. vide confessio. v. §. xiiij. ¶ Consentiẽdo qũo quis tenet̃. vide cō sentire. §. ij. ⁊ Furtũ. §. xix. ¶ Conseruatorẽ faciẽs intromittere in his q̃ dʒ qũo tenet̃. vide cōseruator. §. j. ¶ Consulẽs dānuʒ alterius quomō te netur. Vide consilium §. j. ¶ Consiliarij locorum  faciũt statuta iniqua qũo tenentur. vide Lex. §. xxij. ¶ Contractum illicitum faciẽs quomo do tenetur. Rñ. ꝙ si contractus est nullus vel vsurarius tenetur ẽt fructus re stituere nisi bona fides excuset eũ. vt. j. Possessor. Sivero contractus tenuit de iure lʒ possit rescindi. puta  minꝰ iusto precio emptũ ⁊ hmōi tũc si nec dolꝰ nec fraus interuenit non tenetur fructus restituere sed supplere iustũ preci um hoc elicitur ex. l. ij. C. de rescin. vẽ. et gl. in. c. cũ dilecti de emp. ⁊ ven. in ca. ꝑ tuas de dona. ⁊. c. illo vos de pign. Et l. j. C. de distr. pig. q no.  sepe in practica venit. ¶ Cotumeliator quomodo tenet̃. Vide Contumelia. ¶ Cooperans in dāno proximi qũo te netur. vide furtum. §. xiij. ¶ Culpabilis ex qua culpa teneaturvi de Culpa. §. vj. ¶ Custos qñ tenetur restituerevide cu stos in princi. ¶ Dānatorũ restitutoꝝ bona habẽtes qũo tenetur vide. s̃. dannatus. §. ij. ¶ Decimam fraudans qũo tenetur vide Decima. §. xiij. ¶ Defendens se qũo teneatur. Vide de fensio. §. v. ¶ Delegatus aliquid accipiẽs qũo tenetur. vide iudex. §. viij. ¶ Denarios falsans radens vel falsos expendens qũo tenetur. vide falsarius §. iiij. cum eq. ¶ Depositariꝰ qũo teneatur. vide depo situm. §. iij. iiij. vj. vij. viij. xij. ⁊. xv. ¶ Derisor dic ꝙ tñr sicut ⁊ ↄtumeliator. ¶ Detractor qũo tenet̃. vide Detractio. §. iij. ⁊. iiij. ¶ Dñs qui nō hʒ iustũ titulũ. aut cuiꝰ officiales delinquũt qũotenet̃. vide do minus in princi. ⁊ §. iiij. ¶ Donationẽ recipiens ab eo qui non pōt dōare quomodo tenetur vide dona tio. §. xxxviij. ¶ Doteʒ quando tenetur quis restitue re. vide Dos. §. xxiij. ¶ Emẽs vel vendens iniusto precio vł rẽ vitiosam quomodo tenet̃. vide Emptio §. vij. viij. ⁊. xxiiij. ¶ Vtrũ sciẽter emẽs rẽ raptā vł furatā [*]teneat̃. Rñ. ꝙ tenet̃ ad quin siue sit ṗ mꝰ vel secũdus vel quicũ alius vs ĩ infinitũ  emit qm̃ idẽ iuris est ac si ṗmus esset. ff. de mi. l. sed vbi. ff. de peti. her. l. sʒ si lege. §. si āt. Primo tenet̃ resti tuere rẽ raptā. nec excusat̃ lʒ sit statutũ determinās ꝙ qñ emitur publice ĩ mer cato vel hmōi sit emẽtis ẜm direct. tit. de fur. nec sine mortali peccato pōt eaʒ tenere qñ scit eiꝰ dñm ẜm Ho. ar. c. vulterane. xij. q. ij. ⁊. l. ij. ff. de fur. Secũdo te netur si rẽ non hʒ siue  vendidit vel aliter quomodocun alienauit siue  amisit aut ꝑijt qualitercũ etiā violẽter siue quocun casu ab vsu cecidit p̃ciũ restituere ẜm optimũ statũ rei. i. ẜm ꝙ valuit plus post fuit ab ip̃o empta c. grauis de re. spo. ⁊. l. in re furtiua. ff.  fur. ⁊. l. si nauis. §. si gñaliter. ff.  reivẽ. ratio  est furtũ cōmisit rẽ alienā inui to dño cōtractando. l. j. ff. de fur. et furt. semꝑ est in mora. l. si pro fure. ff. de condi. fur. Excipitur casus qñ rẽ dño loco ⁊ tempore obtulit ⁊ ip̃e eā recipere recusauit. tũc em̃ purgauitmorā. d. l. in re furtiua. Et iō si periret vel deterioraret̃ sine culpa sua nō teneret̃. Tertio nō po terit petere pretiũa dño rei. l. in ciuile. C. de fur. ẽt si statutũ essetꝙ posset pete re. quia tale statutum est contra bonos mores nec ẽt a venditore in foro contẽtioso nisi expresse cauerit. l. si mācipiũ. C. de reiven. Secus in conscientia quia bene posset a venditore precium recipere ⁊ rẽ eidẽ restituere  pōt potius sibi consulere  alteri ẜm alex. de ales in. iiij. Quarto tenentur restituere fructus ꝑceptos ⁊ qui percipi potuerũt in termedio tꝑe. d. c. grauis exceptis expẽ sis de quibꝰ dic. vt. s̃. Expense. §. iij. Vltimo perdit expensas voluntarias de quo dic. vt. s̃. expense. §. eodem. ¶ Quid si talis ignorabat fore ꝓhibi[*]tũla iure tali emere. Rñ. ẜʒ cōit̃ do. ꝙ ni hilominꝰ teneret̃ sicut ille  qͦ ĩ p̃cedẽti .§. dictũ est  hec prohibitio a iure naturali traxit originẽ cuius ignorantia non excusat. ¶ Vtruʒ ignorantia facti crassa vel su[*]pina excuset talia emẽtes vt puta ep̃s excōicabat tales raptores vel  emit a stipẽdiario calicẽ vel missale aut  cō muniter tenebant̃ rapta fuisse vł bellũ iniustũ. vñ habita sũt. Rñ. Ho. ꝙ nō  debuit cogitare ⁊ iō similiter tenetur si cut ille de quo in ante precedenti. q. dictũ est ar. l. late culpe. ff. de. ꝟ. si. ⁊. capi. apłice  cle. exco. mi. c. q̃ ĩ hũanis. xij. q. ij. c. si cupis. xvj. q. j. Similiter tenet idẽ Host. de illis qui dubitabāt nec tñ pro posse quesierũt ꝙ pariformiter tenent̃. ¶ Vtrũ emẽs rẽ raptā vel furto habitā [*]bona fide. s. nō credens raptam siłr teneātur. Rñ. ꝙ nō sed hec bona fides. v. sibi cōfert. Primũ  bona fide durāte nũ tenet̃ eā restituere etiā si perijt. l. ij. C. de furt. ẜm  fructꝰ cōsumptos bo na fide durāte nũ tenet̃ restituere. l. bōe fidei. ff. de ac. re. do. ⁊. l. fructꝰ ⁊. l. si ex diuerso. §. fi. ff. de reivẽ. sed solũ tenet̃ restituere fructꝰ extātes vel in factus est locupletior. de qͦ dic vt. s̃. fructꝰ. §. j. ⁊ ij. Tertiũ  si dictā rẽalienauitvẽdẽdo vel alio mō durāte bona fide nō tenet̃ reddere p̃ciũ nec aliud nisi solũ lucrũ si extāt aliq ex quo factꝰ est locupletior. l. nā ⁊ hoc natura. ff.  cōdi. inde. Quar tũ  pōt expensas quas fecit in bona fide circa rẽ cōseruādāvel meliorādam retinere vt. v. Expense. §. Quintũ  si iudice snĩante restituerit eam habebit actionẽ etiā in foro contentioso ↄ̃ vẽdi torẽ. d. c. vulnerāte nō aũt si ad sacerdo tis imperiũ restitueret. l. si rẽ. ff. de euic. Vnde ↄsuleñ. ẽ eiꝰ vt faciat se citari in iudicio a domino rei si citatꝰ annũciet venditori vt ipsum defendat ⁊ seruet. Jn cōscĩa āt qualitercun restituerit eam domino venditori tenetur ei ad p̃ cium. c. fi. de emp. ⁊ ven. ¶ Vtrũ emẽtes p̃dicta furata nō vt ea [*]retineāt sʒ vt restituāt dño  ał ipsa ha bere nō posset aut non pro tāto paruo precio possint preciũ quo emerāta nō dño repetere. Rñ. ẜm Ho. ⁊ Monal. q sic  vtiliter gesserũt negociũ cuiꝰ res erāt ⁊ etiā expensas moderatas nisi de re empta habuissent vtilitatẽ  tũc tenẽtur cōpensare fructus rei cũ expẽsis ⁊ p̃cio ar. l. sʒ an vltra. §. ij. ff. de neg. ge. ⁊. c. cũ dilecti. §. fi. de accu. ⁊ si ꝑirẽt sine sua culpa aut eas amitterẽt nō tenerẽtur. Aduerte tñ ꝙ in foro contẽtioso nō credetur talibꝰ ẽptoribus nisi publice ꝓtestati fuissẽt ꝙ in ea intẽtione emerunt. ar. l. nesẽniꝰ. ff. de ne. ge. ⁊. l. ij. C. de fur. ⁊ in. c. vnico vt ecclesiastica bñfi. lʒ secus scit in conscientia. [*]¶ Quid faciet ille  emit rẽ  scit fuis se raptā nec inuenit dñʒ eiꝰ. Rñ. ẜʒ ho. ⁊ Mo. ꝙ post fecit diligẽtẽ inquisitio nẽ tũc tenet̃ p̃cium ipsius rei vel ipsaʒ rẽ dare pauꝑibus cũ fructibus ipsiꝰ si emit mala fide. Si aũt emit bona fide reddat eaʒ rẽ vẽditori recuꝑato precio suo si pōt vł si nō pōt restituat rẽvel pre ciũ pauꝑibus cum fructibus non consumptis bona fide ⁊ publice. ẜʒ consil. Ray. vt oĩs suspicio vitet̃ ⁊ sic erit liberatus ar. c. quatuor. xij. q. ij. ¶ De emẽte rẽ ecclesie sine solennitate [*]qũo teneat̃. vide alienatio. §. xiiij. ¶ Vtrũ emẽs de pecunia alteriꝰ alid [*]no ĩe suo teneat̃. Rñ. ꝙ nō  res ẽpta ẽ sua secus si emissẽt noĩe illius cui erat pecunia.  tũc res ẽpta est illius cuius erat. pecuniaria. l. si patruꝰ. C. cō. vtr̃. iu di. ⁊. l. si ex ea. C. de rei vẽ. ⁊. l. ad ꝓbatio nẽ. C. de ꝓba. fallit hoc ĩ re ẽpta de pe. eccle. vt. s̃. immunitas. §. xxxj. itẽ de pe cuna militis. l. sivt ꝓponis. C. de rei. vẽ. Jtẽ de pecunia pupili. l. iij. C. arbi. tu. Jtẽ de pecunia data cōiugi qñ res emi tur a marito. l. vxor. ff. de do. inter vi. et vx. nam inistis casibus ẽptum est noĩe suo efficitur illius cuius erat pecunia. Jn conscientia tamẽ teneret̃ ad satisfactionem si res ẽpta non esset predictis tm̃ vtilis sicut precium. ¶ Vtrũ emẽs a furioso ꝓdigo vł mino [*]re ⁊ hmōi quibꝰ vł per ius vł iudicẽ est interdicta potestas vẽdẽdi. teneat̃ eam restituer̃. rñ. ꝙ sic  male fidei possessor est cōtra interdicta legũ. emit. l. quẽadmodũ. C. de ag. ⁊ cẽ. co. ¶ Executor vltime voluntatis quomodo tenet̃ vide executor per totum. ¶ Expẽse qñ sint restituẽde vide. s̃. expense. §. j. ⁊. iij. ⁊. s̃. expositꝰ §. ij. ¶ Falsariꝰ qũo teneatur. vide Falsariꝰ §. iij. iiij. vij. viij. ix. ⁊. xj. ¶ Famulus alicuiꝰ dñi accipiẽs pecu niā ꝓ dño mutuo ĩscio dño. ⁊ de ea lucrũ faciẽs tenet̃ lucꝝ restituere dño si taliter pauꝑ erat ꝙ pecũia mutuo accepta erat ⁊ periculum domini. ẜʒ sco. ĩ qͦ dam tra. ałs non. ¶ Famulo ĩfirmanti an teneat̃ dare sa larium. vide Familia. §. ij. ¶ Fideiussori suo qñ quis tenet̃. vide Fideiussor. §. xv. ⁊. xvj. ¶ Fraudẽ faciens legi quomodo tenetur habes. s̃. fraus. ¶ Fugere faciẽs detẽtũ in carcere pro bito. an tenet̃ ad restitutionẽ. Rñ. ẜm do. Jo.  platea. ĩ. l. quotiẽs. C. de exact. trib. ꝙ sic q verũ credo  illis  se libe rare possẽt soluẽdo debitũ nō de illis  ita sũt pauperes ꝙ nullo mō pñt solue re nec hñt parẽtes  ꝓ ip̃is soluere vel lẽt qm̃ tales ĩiuste tinẽt̃ ⁊ ↄ̃ charitatẽ si parati sũt cedere bōis. C.  bo. ce. pos. l. j. ⁊ not. gl. in. c. odoardus.  solu. qm̃  bonis cedit nō dʒ pati cruciatũ. nec car ceres nec vituperiũ ꝓ debito facto ex ↄ̃ ctu vł q̃si. l. fi. C.  bo. ce. pos. ⁊ iō ĩprobā tur ↄsuetudines ĩ ↄ̃riũ q̃s Aug. quādā appellat frustratoriā ⁊ĩhũanā ⁊ irrōna bilẽ seuitiā. xiiij. q. vj. si res. ⁊ iō tũcũ  lōga ⁊ statuto firmata sit non valet. ¶ Vtrũ faciẽs fugere vł occrultans of ficiales tꝑe syndicatꝰ teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ẜʒ bal. in. l. iij. C. de asses. ꝙ sic. ⁊ in quadruplũ q credo verũ in cō sciẽtia post ↄdẽnationẽ. sʒ añ solũ tene tur ad dānũ q restituere debebāt ip̃i officiales si syndicati fuissẽt. ¶ Fugere faciẽs incarceratũ pro delicto an teneat̃. vide fugere. §. j. ¶ Fur qũotenet̃. videfurtũ. §. x. ⁊. §. xiij. cũ seq. vbi inuenies qũo iussione ↄsilio cōsensu ⁊ cetera participatiōe in furto quis tenetur. ¶ Edificans in solo alieno. vel de alic no vel ĩ dānũ proximi qũo teneatur. vi de edificans per totum. ¶ Heres qñ tenet̃ ex delicto defũcti. vi de heres. §. iiij. ¶ Heres qũo tenet̃ soluere legata in te stamẽto minꝰ solẽni facta ibidem. §. v. ¶ Heredes qũo tenet̃ ex ↄtractuvel q̃si defuncti. §. vj. ibidem. ¶ Heredes qñ sũt plures quomō tenẽtur ad debita legata. ibidem. §. viij. ¶ Homicida qũo tñr ad restōnẽ. rñ. ẜm Sco. in. iij. d. xv. ꝙ tenet̃ totā vitā suam expẽdere ↄ̃infideles vł hẽticos ĩ satisfactionẽ occisi vł ĩ or̃onibꝰ ieiunijs ⁊ huiusmodi q si nō vel nō vult hoc facere tñr saltẽ ad aliquā restitutionẽarbitrio boni viri ⁊ vltra eā tñr placare lesos  tũ pōt. ⁊ si occisus aliquos sustẽtabat tñr ilł ad tātā satisfactionẽ tāvtilita tẽ siue lucꝝ occisus dedisset ⁊ extimabi tur ẜʒ tp̃s quo verisiłr victurꝰ ⁊ operaturꝰ sicut extimat. l. hereditatũ ↄputationẽ. ff. ad. l. fal. ⁊. l. cũ hi. §. modꝰ quo ff. de transac. Cōsiderabit̃ og ars quā fa ciebat qualitas ꝑsone ⁊ etas ⁊ lucrũ q acrebat. ⁊ hmōi vt fiat digna restō. q lĩto veꝝ nisi s aliquẽ occidisset  eum agressus ẽ. ⁊occidisset cā sue fesionis. lʒ aliq̃liter modũ excessisset.  talis nō sic stricte teneret̃  difficilimũ est iustũ tẽperare dolorẽ. Jtẽ nisi s ordine iusti cie ĩterfecisset. Jdẽ dic de vulnerāte ali quẽ irremediabiliter. puta abscindẽdo mẽbrũ vel mutilādo ꝙ tenet̃ nō solũ ad placationẽ lesi ⁊ expensas in medicos. sʒ etiā ad oẽ lucrũ q potuisset acquire re. Si aũt vulnerauit remedialiter non tenet̃ vltra predicia de placatione ⁊ ex pensis nisi ad lucrũ q ꝑdidit tꝑe infir mitatis. fuisset lucraturꝰ. His ↄcordat Ric. ⁊ Land. in. iiij. ea di. ¶ Horas canonicas clericus nō dicẽs qũo tenetur. vide hora. §. ix. ⁊. xj. ¶ Hospitalarij qñ tenent̃ restituere. vi de ospitale §. iij. ¶ Jeiuniũ frangens an teneatur ad re stitutionem. vide ieiunium. §. xx. Jmmunitatem frangens ecclesie quomodo tenetur. Vide immunitas. §. xx. xxx. xxxj. xxxij. xxxv. xxxvj. Jmpediẽs aliquẽ a cōsecutiōe alicuius bñficij. vtruʒ teneat̃ ad restōnem. puta volebā emere possessionẽ ⁊ tu impediuisti. vel alis volebat legare mihi aut donare ⁊ tu nolui sti. ⁊ hmōi. Rñ. scm Ric. ĩ. iiij. di. xv. ꝙ aut talis ĩpediuit aĩo dān ificādi ꝓximũ. ⁊ sic tenet̃ arbitrio boni viri dānificato nō tamẽ tātũ tũ erat illud beneficiũ q nōdũ habuerat maxĩe qñ ałs ne haberet potuit impediri. Facit ad hoc ĩstitu. de rerũ diui. §. illud q̃sitũ. vbi hr̃ ꝙ si s bestiā vulnerauerit. ⁊ fugiẽs aliꝰ eā acceꝑit ꝙ sit ac cipiẽtis. rō ibi ponit̃  multa accidere potuissent ne vulnerās eā haberer. Di cit tñ Tho. ij. ij. q. lxij. ꝙ si iaʒ erat determinatum ꝙ talis tenet̃ ad equiualens de quo habes. s̃. leg. j. §. xxxiij. aut fecit animo cōsulẽdi ꝓprie vtilitati. ⁊ sic nō tenetur si hoc procurauit per viam lici tam et modo licito. ar. ad hoc in. l. ij. ff. de no. ope. nunc. et in. l. si in meo. ff. de aqua plu. ar. vnde dicit tex. in. l. nemo. ff. de reg. iu. nemo damnum facit nisi qui id facit quod facere ius non hʒ fal lit hoc ĩ casu de quo. s̃. clericꝰ. xij. §. vij. ¶ Vtrũ ĩpediẽs rusticũ ĩiuste ne oꝑas suas exequat̃ aut piscatores vel aucupes captione pisciũ vel auiũ teneatur ad restōnẽ. Rñ. ꝙ sic. rō  qñ res est ad aliquid destinata naturaliter  ipsam iniuste ĩpedit tenet̃ ẜm ꝙ not. in. l. j. ff. de in lit. iur. ⁊ in. l. si idẽ. ff. de iuris. om. iud. ⁊ per Bar. in. l. inter stipulātẽ. §. sacrā. ff. de ꝟ. obli. Et iō  rustico ⁊ vena tori aufert̃ suus ꝓpriꝰ vsus qui erat sui ꝓprij iuris ⁊ fructꝰ in eoꝝ vsu casualiter ⁊ q̃si feneraliter cōtentꝰ iō tenet̃ ad restitutionem dāni arbitrio boni viri  bonꝰ vir attẽdet si verisimiliter talẽ vti litatẽ habuisset et sic restitui faciet. Si ꝟo verisiłr nō fuisset secuta sic nihil faciet restituere q plʒ Bar. in. d. §. lacrā. Et de hoc vide. j. vsura. j. §. lxxviij. in fi. ¶ Sʒ d de fodiẽtibꝰ semina agri. Rñ. ẜm Rodo. ꝙ non tenent̃ ad oẽ q poterat ꝓuenite sʒ ad tantum solũ quātum fructꝰ agri ĩ dubio illo vẽdi potuissent. Jncẽdiarius quomodo teneat̃. vide in cendiarius. §. ij. Jncendiũ patiẽtibus rapiens res qũo tenetur vel destruens domum. vide ibi dem. §. iij. ⁊. iiij. Jnfideles spolians qũo teneat̃. vide in fidelitas. §. vij. Jniuriator qũo tenet̃. vide ĩiuria. §. vj. Jnquisitor quando tenet̃ restituere. vide inquisitor. §. v. Jnsignia aliena assumẽtesqũo decipiũ tur ppłi an teneant̃ ad restitutionem. Rñ. ꝙ sic ⁊ illi ⁊ cuiꝰ signa acceperũt si aliq damnũ est passus ⁊ populo dece pto ⁊ de hoc vide. s̃. insignia per totuʒ. Jnuẽta qũo sint restituẽda ⁊ quādo vi de. s̃. inuenta per totum furtuʒ. §. xxix. Jndeꝰ qũo tenet̃ restituere lucratuʒ ex officio publico. vide iudeus. §. xlij. ⁊ vl. Judicans ẜm allegata quo tenet̃. vide iudicare. §. vij. Judex perẽs salariũ vel aliud qũo tene tur. vide. §. viij. cum seq. Judex si ex negligẽtia dānificauit. qũo tenetur ibidem. ⁊. xxj. ⁊. xxiij. Judex ex malicia dans iniustam sentẽ tiam vel grauans partes in non dādo sententiam ⁊ huiusmodi vide ibidem. ¶ Vtrũ iudices  deputant̃ a populis vt iudicent in alibꝰ causis  credunt̃ boni viri lʒ sint iudices ignari teneant̃ ad restitutionẽ si ex ignorātia dederũt iniustā snĩam. Rñ. ꝙ sic si fuerũt in culpa ad inquireñ. peritos aut alio modo. Si vero de cōsilio ꝑitoꝝ ipsam dederũt ⁊ bona fide non tenent̃ eo  tales non ꝓfitent̃ se peritos nec locāt se pro iudi. ¶ Vtrum iudex  ꝓpter iniuste iudica uit teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ si metus fuit  potuit cadere in cōstātẽ virũ ⁊ cũ accepit officiũ non credebat verisimiliter ad istud venire lʒ mortałr pecca uerit tamẽ nō tenet̃ ad restitutionẽ. Si vero nō est metus  potuit cadere in cō stantẽ virum vel cum accepit officium dubitabat de eo. vel verisimiłr potera credere tũc secundum Bal. in. l. fi. C. de pe. iud. qui ma. iudi. tenetur ad omne damnum. ij. q. j. in primis. ¶ Quid de iudicibus vel officialibꝰ q̃ occidũt malefactores sine sacramẽtorũ ꝑceptiōe. Rñ. ꝙ si petebant ea mortaliter peccauerũt ⁊ anime ipsorum erunt pro ipsis. cle. j. de pe. ⁊ remis. ¶ Ledẽs proximuʒ in ꝑsona aut in bonis nō a ꝓposito sʒ ex aliqua culpa qũo ⁊ qñ teneat̃ siue ꝑ se leserit aut per suos vel sua aĩalia est scieñ. ẜm doc. ĩ. c. fi. de ĩiur. ꝙ triplex est actio vua que r legis acquilie et hac actione directa tenetur quicun liber homo damnũ dedit sua culpa puta aperiendo cisternam in via publica vel ꝓijciendo lapides vbi homines transeunt ⁊ huiusmodi. Jndirecta aũt vel vtili tenetur quando aliq aĩal suũ vel seruus sua culpa aut negli gẽtia dānũ dedit puta si equus te insti gāte recalcitrauit ⁊ aliquẽ lesit vel aĩal q erat feꝝ. vt sunt lupi leones canes mordaces ⁊ hmōi  cōiter nocere tẽtant tenebas ĩ publico nō taliter ligata ꝙ nō possent nocere vel  tenebas in do mo. alis missus a te lesus fuit: ⁊ talis tenet̃ ad oẽ dānũ q ex culpa sua dedit ꝓximo si pōt recōpẽsari si nō pōt satisfaciat arbitrio boni viri. Sca r actione de pauꝑie ⁊ hac actiōe tenet̃ s quādo sine sua culpa aĩal suũ alicui dānũ dedit puta bos nō cornupetit nec equꝰ re calcitrat ẜm consuetudinẽ tamẽ preter cōsuetudinẽ ⁊ sine culpa sua calcitrando lesit aliquẽ ⁊ tunc nō tenet̃ ad aliud nisi solum ad dandum animal predictum vel si non vult dare satisfaciat leso. Tertia actio dicitur noxalis et hac actione tenetur quis quando eiꝰ seruꝰ sine culpa damnum dedit ⁊ iste similiter tenetur vt dictum est de actione de pauperie. ⁊ de his omnibus vide gl. et doc. in. l. j. ff. si qua. pau. fe. di. ⁊ insti. eo. ¶ Vtrum ꝓijciẽs alid de domo sua in [*]via publica quo lesit aliquẽ vel in vesti mẽtis vel ĩ ꝑsona teneat̃. Rñ. ẜm Spe. tit. de iniur §. sequit̃. ꝙ sic slłr tenetur si tenebat appẽsum extra domũ suꝑ viaʒ publicā ⁊ effusuʒ est. Jdẽ dic de laborā te nisi ponat signa vł faciat ꝓclamata. ¶ Vtrũ p̃cidẽs arborẽ vicini sui q̃ pen[*]dẽs suꝑ domũ eiꝰ dabat ei dānũ tenea tur. Rñ. ẜm Spe. vbi. s̃. ꝙ nō si fecit autoritate iudicis. l. si plures. §. j. ff. ar. fur. cesa. vł ẽt autoritate ꝓpria si tñ denunciauerit illi cuiꝰ erat vt ĩcideret veꝝ est q hec denũciatio ꝓpter foꝝ cōtẽtiosuʒ dʒ fieri ꝑ publicũ instr̃m. aduerte etiā ꝙ si ĩcideret ita male ꝙ nihil de ea posset fieri cũ alias posset incidi vtiliter ꝙ teneretur in cōsciẽtia ad tale damnuʒ. ¶ Quid de illis  impediũt frumentũ vel alia merces ne veniat ĩ aliq̃ terra vt [*]ipsi cariꝰ vẽdāt. Rñ. ꝙ tenent̃ restituere illud qͦ plꝰ vẽdiderũt ⁊ etiā satisfacere illis quos ĩpedierũt si aliq dānũ sunt passi. similiter dic de illis  ↄcordāt oẽs merces emere vt postea ad libitum ven dāt ꝙ tenent̃ ad oẽ dānũ. l. ij. ff. ad. l. iuliā. de anno. ⁊ in gl. in. l. annona. de va. ⁊ extra. ordi. cri. ¶ Vtrũ ciues deputati ad diuidẽdum [*]collectas oĩbꝰ ẜm extimationẽ quā habent in registro cōitatis  aliquos magis grauāt debito ⁊ alios exonerant te neant̃. Rñ. ẜm Mo. ti. iiij. resti. ꝙ si plus debito grauāt aliquẽ tenent̃ et ad ill plꝰ. Si aũt alleutāt amicos suos ⁊ collecta ẽ determinata puta de cẽtũ tũc te nẽt̃ siłr restituere ill alleuiamẽtũ illis bꝰ dānũ dederũt vt puta  sepiꝰ ẽ ite rata illa collecta suꝑ ciues ⁊ tũc tenẽt̃ ciuibꝰ. vł  dñs debebat hr̃e minꝰ de bito habuit ẜʒ iustitiā ⁊ tũc dño tenẽt̃. Si ꝟo collecta erat ĩdeterminata puta  debebāt exigere tũ poterāt honesto modo tũc lʒ mortałr peccẽt se ⁊ alios alleuiādo  mẽtiunt̃ saltẽ fctō ꝑnitiose. xxij. q. ij. ṗmũ tñ nō tenent̃ restituere. ¶ Vtrũ illi qui cũ sint ignorātes assu[*]mũt aliqua officia ex bꝰ ꝓximi dānifi cātur vt sunt notarij iudices ⁊ hmōi te neantur. vide culpa. §. vj. ¶ Quid de tenẽtibꝰ colũbas in colum [*]barijs. Rñ. ẜm Pet. de pal. in. iiij. q tenentur ad restitutionẽ de dānis datis dñis agroꝝ q limito verũ qñ eas non debite pascũt vel nō tantũ de possessio nibus circũ circa habẽt ꝙ verisiłr ĩ ipsis vt plurimũ pascant̃ q iudicio boni viri credo sit remittẽduʒ Astẽ. ꝟo lib. v. ti. xxix. refert quosdā tenere ꝙ tm̃vtilita tis prestant in comedẽdo vermes ⁊ ster coriʒando tũ dāni ⁊ ideo dicit nō pre cipitandā snĩam ⁊ ẜm predicta habes quid dicendum est de tenentibus quecun animalia. Legata defunctorum nō implẽtes qũo tenent̃. vide executor. Legata impedientes. vide legatũ. j. §. xxxiij. ⁊. s̃. impedientes. Legem iniquā cōdentes qũo teneant̃. vide lex. §. xxij. Libellos famosos faciẽtes qũo tenent̃. vide libellus famosus. §. ij. Literis dānificans qũo tenent̃. vide. j. scripturas. Litigantes temere qũo tenent̃. vide liti giosa res. §. ij. ⁊. s̃. argumentũ. Locator ⁊ cōductor qũo tenent̃. vide lo catio. §. xxiij. xxiiij. xxv. Et familia. §. ij. Ludens qũo teneat̃ ⁊ quando. vide lu dus. §. ij. vij. ⁊. viij. Magister vtrũ teneat̃ restituere exacta a scholaribus. Vide magister. §. xj. Mandās quādo teneat̃. vide mandatum. §. v. ⁊ furtum. §. xvij. Medicus qñ tenet̃. vide medicus. §. j. Meretrix quādo tenet̃ restituere. vide s̃. meretrix. §. vltimo. Metus cā aliquid acquirẽs an teneat̃ ad restitutionẽ. vide metus. §. xiij. ⁊. xv. Missam ꝓmittẽs diuersis ꝑsonis quomodo teneat̃. §. lij. in. c. missa. Monasterium qñ tenet̃ ex facto monachi. vide monasterium. in prin. Morosus in soluẽdo q tenet̃ qũo obligat̃ ad interesse. Vide mora. §. ij. Morosus in reddẽda alteri re vtruʒ te neat̃ si ꝑijt. Rñ. ꝙ sic qualitercũ ⁊. quo modocun perierit ẜm Accur. ĩ. l. ꝙ te. ff. de rebus credi. ⁊ ꝓbatur per. l. cũ res. §. vltimo. ff. de leg. primo. Quod limito in conscientia verum nisi eodem modo fuisset peritura apud alium. Mulier q̃ nō est publica meretrix. vtrũ teneatur restituere acquisitum ex opere luxurie. Rñ. Cy. vr̃ tenere ꝙ sic in. l. cuʒ te. C. de conditio. ob tur. causam alij. vt Monal. titu. restō. ij. tenet ꝙ non tenet̃ in foro aĩe de necessitate. lʒ fiscus iniuste acquisita possit auferre per. l. lucius. ff. de iure fis. Sed ego distinguo ꝓ concordia eoꝝ que not. in. c. quia pleri. de immu. ec. ⁊ in. c. ex trāsmissa. de deci. ⁊ ĩ c. nō sane. xiiij. q. v. ꝙ aut ista mulier facit dānam alteri puta  scientibus vicinis suis cōmittit adulteriũ ꝓpter pecuniā vel aliud q sibi dat̃ ex quo redditur in velipendiũ apud alios vir eiꝰ. ⁊ sic tenet̃ de necessitate satisfacere iniurie facte alteri. ⁊ iō ei restituere in satisfactionẽ. Aut facit sine alterius infamia puta  occulte ignorat̃ ⁊ sic non tenetur restituere de necessitate in foro aĩe  cũ nullũ ledat nisi seipsam. iō nō habebit satisfacere nisi deo per pnĩaʒ. Jdẽ dic de masculo  ꝑꝑ scelꝰ aliud recipit. ⁊ idẽ de quocũ recipiẽte aliquid ꝓpter aliquam turpitudinẽ scm predi ctam distinctionẽ. presupposito q ille qui dat potest dare cui vult. Naufragiuʒ patiẽtes p̃dantes quomō tenentur. vide naufragiũ. §. j. ij. ⁊. iij. Nauta qñ tenet̃. vide Nauta in princi. Negligens in suo officio qũo tenetur. vide Negligentia §. ij. Omittens facere q tenet̃ ne dānũ det̃ ꝓximoqũo teneat̃. vide. §. furtũ. §. xxvj. Officiales accipiẽdo aliquid a litigātibus qũo tenentur. vide iudex. §. ix. Pacto nudo quomodo tenetur. vide Pactum. §. iiij. Palpās qũo tenetur. vide Furtũ. §. xxj. Participantes in dāno ꝓximi. ⁊ qͦt modis. vide furtũ. §. xiij. cum sequẽtibus. Pedagia exigens vel fraudans qũo te netur. vide pedagium per totum. Penam quando quis tenet̃ soluere. vide pena per totum. Permutatio facta in damnũ qñ est restituenda. vide Permutatio. §. xj. Pignus accipiens quomodo teneatur. vide pignus. §. xij. vs. §. xix. Possessor bone fidei quomodo teneat̃. vide fructus per totum. ¶ Quis dicit̃ malefidei possessor. Rñ. ẜm Pa. in. c. grauis. de re. spo. ꝙ est his  possidet rẽ ⁊ scit ad aliā pertinere. Et ecōtra bonefidei possessor ẽ  cũ ignoret se possidere alienũ possidet cogitatiōe dñi. tex. est in. c. si viros. xxxiij. q. ij. Possessor malefidei vtrũ teneat̃ restitue re nō solũ rẽ quā mala side possidet sed etiā ⁊ fructꝰ ipsius rei. Rñ. ꝙ libet ma lefidei possessor tenet̃ restituere rẽ si extat. c. si res. xiiij. q. vj. ⁊. c. cũ tu. de vsu. vł si perijt aut est deteriorata tenet̃ eā restituere ẜm extimationẽ illam ⁊ distinctionẽ de qua dixi. s̃ hic teneri ementẽ rẽ raptā sciẽter. tenet̃ etiā nō solum ad fructus ꝑceptos sed etiā ad illos quos ipse dñs percepisset si eā possedisset. c. grauis. de resti. spo. ⁊ in. l. re furtiua. ff. de condi. fur. et. l. si nauis. §. vltimo. ff. de rei ven. intellige si reserat fructuosa ⁊ de fructibus  honeste percipi potue rũt. l. fructꝰ. ff. de rei vẽ. Ex quo ad conscientiā limito verũ si dñs eo ꝑcepisset si talis nō occupasset ꝓbabiliter quia si nihilominus nullos fructꝰ habuisset. vt puta.  oĩno nō locasset domuʒ sic in cōsciẽtia nō tenet̃. Limito etiā predicta ꝟa quo ad possessorẽ male fidei qui reʒ habuit sine aliquo titulo vt. l. generaliter. ff. de reg. iu. Sʒ quo ad possessorem p̃dictũ  rẽ habuit cũ titulo. tene ꝙ nō tenet̃ nisi de fructibus ꝑceptis ⁊ nō ꝑcipiẽdis. l. si fundũ. C.  rei vẽd. nisi talis titulus habitus fuerit ꝑ metũ  tũc te neret̃ etiā de ꝑcipiẽdis. l. sed ⁊ partꝰ. ff. ꝙ me. cā. vbi glo. addit tres alios casus in quibꝰ possidens mala fide etiā cũ ti tulo tenet̃ de ꝑcipiẽdis. Primꝰ est qñ ti tulus est habitꝰ ↄ̃ interdicta legum. l. quẽadmodũ. C. de agri. cen. ⁊ colo. Secũdus est qñ titulus habet̃ in Fraudeʒ creditoꝝ. l. j. ff. de his q̃ in frau. cre. Tertius est qñ titulus habet̃ ex emptione rei fiscalis vel ecclesiastice sine debita solẽnitate nec distinguo in istis possessoribus male fidei. ¶ Vtrũ res restituẽda fuerit aliena puta  nō trāsiuit in dñiũ eius. aut fuerit alteri debita puta  de iure ciuili trāsiuit in dñiũ eiꝰ sʒ tamẽ cũ obligatiōe re stitutiōis.  qualitercũ tenet̃ fructꝰ restituere ẜm distinctionẽ p̃dictā. vt pʒ l. cum fundus. ff. si cer. pe. ⁊. l. indebiti. ĩ principio. ff. de cōdi inde. Et clariꝰ in. l. videmus. §. infauiana quocun. ff. de vsu. vbi dicit tex. Nam verbũ restituas ꝙ in hac re pretor dixit plenā hʒ signicationẽ vt fructus quo restituant̃ et ideo cũ restitui pretor iusserit veluti in terdicto vnde vi. etiā fructꝰ sũt restituẽ di. hec ibi. Ergo a fortiori cũ dei vel sacri canones hoc dicũt. Et de hoc vide Pa. in. e. grauis. de rest. spo. ⁊ glos. in. c. non liceat. pape. xij. q. ij. ¶ Quid si res nō sit lucrosa nisi ex ĩdustria tantũ vt sunt pecunie. ⁊ huiusmodi. Rñ. ẜm cōem opi. theoloꝝ. vt patet ꝑ Sco. ⁊ Ricar. in. iiij. di. xv. ꝙ non tenet̃ restituere lucrũ. sed sufficit restituat ṗn cipale acceptum. ⁊ hoc tene in conscien tia. quo ad necessitatẽ uis aliqui velint ꝙ etiam teneat̃ restituere lucrum vt not. Archi. xiiij. q. iiij. Si quis vsurā. Nota tamen secundum Sco. ⁊ Ric. vbi s̃. ꝙ si directe dedit damnuʒ puta quia fuit necesse ꝓpter carẽtiā talis rei credi torem emere frumentũ tꝑe quo magis vale bat vel recipere ab alio sub vsuris vel possessiōes distrahere ꝓ minori pre cio. ⁊ hmōi ꝙ tenetur satisfacere dānuʒ passo. Vnde ꝓ regula. no. istā di. ꝙ ali est esse causatiuum alicuius effectꝰ sufficienter ⁊ efficaciter ita q sine eo non sequeretur ⁊ talis tenetur ad restitutionẽ damni causati. Aliud est esse causatiuum alicuius damni sed non sufficienter ⁊ efficaciter ⁊ talis licet peccct non tamen tenetur ad restitutionem. ¶ Quid de expẽsis factis in re quā s possidet mala fide. vide. s̃. expẽse. §. iij. Prescriptio an excuset a restitutione vĩ de eodem. xlvij. ⁊. j. vsucapio. Raptor quomodo teneatur. vide. s̃. Raptor. §. j. ⁊. ij. ¶ Quid de vxore filijs aut alijs  viuũt de rebꝰ roptoꝝ. Rñ. aut tał raptor ꝑ taliũ cōsũptionẽ aut receptationẽ nō effi cit̃ nō soluẽdo. ⁊ tũc dico ẜʒ alex. iō ꝙ lite de hmōi bonis raptoꝝ pñt viuere ⁊ reciꝑe dũmō nō viuāt de impie acsitis in specie vel numero puta de oue capone ⁊ hmōi raptis. ꝙ si ita sunt mixta ꝙ nesciũt discernere tũc habeāt in mente semꝑ viuere de iuste acsitis. ⁊ sic lʒ ẜʒ predictũ Alex. cũ qͦ cōcor. Vldericꝰ ⁊ gl. Ray. de talibꝰ aũt ĩpie acsitis  nō trā seũt in dñiuʒ raptoris nullo mō lʒ alicui viuere nisi incasibꝰ de bꝰ. j. dicā qñ nō est soluendo. Si ꝟo ex tali ↄsumptione efficit̃ non soluẽdo. puta  tāta sunt q̃ dʒ restituere ta oĩa q̃ hʒ tũc nō lʒ alicui de talibꝰ viuere nisi ĩ. iiij. casibꝰ. pri mus qñ quis agit negociũ spoliatoꝝ. s. inducẽdo raptores ad restitutionẽ. ar. c. qm̃ multos. xj. q. iij. ⁊. ca. inter alia de sen. excō. q limitat Ro. veꝝ qñ ↄtinue instāt opportunis horis nō de illis  so lum semel in āno vł bis instant. ⁊ hoc si ue faciāt in gñali p̃dicatiōevt p̃dicato res. siue speciali ꝑsuasiōe siue sequatur vtilitas siue nō. l. sʒ an vltro. ff. denego. ge. ꝙ limito etiā ẜm directũ tit. de restitutiōibꝰ. verũ si spes correctiōis habea tur ⁊ si fiat cũ tali moderamine ꝙ propter hoc nō efficiātur non soluẽdo in to tum vel in magna ꝑte alias non liceret ar. ij. q. vj. ca. prioꝝ. Scs qñ nec ꝑ eleemosynā nec alio mō honesto pōt neces saria vite inuenire. nā necessitas nō ha bet legẽ de ↄse. dist. j. Sicut ⁊ di. v. disci pulos. de re iu. q non est cũ magna tñ parcitate dʒ sumere ⁊ dolere in mẽte. at  ꝓpōere satisfacere si possibilitas ad ueniret. Tertiꝰ est cũ vtiliter laboratbo na raptoris augmentando siue cōseruā do aut curādo ⁊ hmōi  hoc cedit ĩ vti litatẽ creditoꝝ. Jutellige si vtilitas ẽ tā ta tus sumptꝰ alirer nō ⁊ ꝙ nōviuat. vel accipiat de ĩpie acquisitis in specie. Quartus casus est qñ quis hʒ multa in certa restituere ⁊ ep̃s cũ ipso dispẽsaue ritvt de ipsis incertis tan pauꝑviuat No. etiam ꝙ precium rerum raptarum venditarum non est furtiuũ. l. qui vas .§. fin. ff. de fur. ¶ Ratum habens damnũ proximi quo modo tenetur. vide. s̃. furtum. §. xx. Receptator damnificantium proximũ vel rerũ ablataꝝ quomō tenet̃. vide fur tũ. §. xxij. xxiij. ⁊. xxv. Religiosum retrahens vel a religiōe re mouens aliquẽ quomodo teneat̃. vide religio. §. lxiij. Represalias faciens vel concedens qñ tenetur. Vide Represalia. §. ij. Reuelare nolens rẽ furatā proximo qñ tenet̃. Vide furtũ. §. xxvij. Rixam faciens quomodo tenetur. vide Rixa per totum. Seditionem concitans quādo teneat̃. vide seditio per totum. Seducẽs mulierisvł pueros subtrahẽ do eos q̃litercũ siue blāditijs siue mi nis ab his sub quoꝝ ptāte sũt  legibꝰ vocant̃ plagiarij. Vtrũ teneat̃. Rñ. ꝙ sic nō solũ subtractos restituere. sʒ etiā oẽ lucrũ q habuissẽt ab eis hi sub quorũ ptāte erāt toto tꝑe quo subtracti steterunt ẜm. do. Joā de platea. Jnsti. de ob. que ex delict. nascun. Quid de seducente virginẽ. vide stuprũ .§. j. ⁊. ij. Sententiam iniustam dans quo modo tenetur. vide Judex hic. s̃. Quomodo tenetur ille pro quo data est iniusta sentẽtia. vide sentẽtia. §. vij. Sepulturā recipiẽtes indebite quō tenẽtur. vide sepultura. §. xxxij. ⁊. xxxiij. Simoniace acquisitũ qñ est restituendum. vide Simonia. vij. per totũ. Socius quando tenetur ex societate. vi de societas per totum. Solutionẽ an teneat̃ s facere obligatus ex nudo pacto. vide Pactũ. §. iiij. Solutio quomodo ⁊ quando est fiẽda. vide solutio per totum. Scripturas falsans vel destruẽs an teneat̃. Rñ. ꝙ sic isolidũ de oĩ dānodato ꝓ ximo ꝑ hoc siue fiat ĩ lib. mercatoꝝ aut q̃rũcũ aliaꝝ scripturaꝝ. l. j. ff.  magi. ↄue. ⁊. l.  tabulas. ff. de furtis. Jdẽ dic de vtentibus falsis scienter. vide falsa rius. §. iij. Sed quid de occultatibus. Rñ. secundum. S. Bernardinuʒ in tractatu resti tutionũ ꝙ peccant mortaliter nec possunt absolui nisi publicent nō tñ tenen tur ad restitutionẽ. nisi qñ requisiti ma liciose pādere noluerũt ex tali occulta tione postea deuentũ est ad talẽ condi tionem ꝙ creditores sua habere nō po terunt.  sic tenent̃ de omni damno eo  causam dāt efficacẽ dāno ꝓximi. ¶ Quid de illo qui ex lr̃is suis dat dānum ꝓximo sicut si alis mecator scriberet ꝙ alique merces valẽt multuʒ in tali patria cũ nō sit veꝝ. Rñ. ꝙ aut litere dirigebant̃ ei cui dedit dānũ ⁊ sic te netur ad restitutioneʒ ei. Aut nō dirigebant̃ ei. seu ipse eas aꝑuit. Et sic lʒ mor taliter peccet scribẽs tñ nō tenet̃ ad restitutionẽ. sʒ sibi ĩputet qui eas aꝑuit. Si aũt misit. iij. vt fraudulẽter decipiat aliquẽ sic scribens tenet̃ in solidũ. ⁊ etiā exequẽs si scienter hoc fecit vltra pecca tum mortale ꝙ committunt. Sponsalia ↄ̃hens quādo teneat̃. vide Sponsalia. §. xvj. Stuprans virgineʒ quādo tenet̃. vide Stuprum. §. j. ⁊. ij. Tabellio quando tenetur ⁊ quomodo. vide Tabellio. vj. Talias exigẽtis quō tenetur ⁊ qñ. vide Talia per totum. Testis qñ tenetur. vide Testis. §. xxvj. ⁊. xxx. Torturam faciẽs alicui indebite. vide Tortura. Transigẽs propter indebitam causaʒ Quomodo tenet̃. Vide Trāfactio. §. v. Turpe Lucrũ. Vtrũ tupiter acquisituʒ de necessitate restituẽdũ. Rñ. ꝙ aut acquisitũ turpiter. i. cũ pctō fuit acquisitũ interueniẽte dolo fraude vel extorsiōe seu metu aut deceptiōe ⁊ hmōi casibus in quibꝰ dat̃ repetitio ꝑ actiōes de dolo. vel metus causa ⁊ similes vel ꝑ offm̃ iudicis. Et sic tenet̃ de necessitate restituere illi a quo sic extorsit. vel eius heredibus si quos habet ⁊ scit. vel salteʒ pauperibus si ignorantur. ⁊ in hoc con cordant doct. sequentes Jnno. in. ca.  pleri de immu. ec. Aut acquisitum cũ peccato ⁊ turpiter fuit acquisitum sine dolo fraude ⁊ ceteris predictis ita ꝙ ei qui dedit nulla cōpetit repetitio ꝑ actio nes vel ꝑ offm̃ iudicis. Et isto casu fuerunt varij doc. Ho. in. c. cũ sit de iudeis tʒ idistincte ꝙ est restituẽdũ pauperibꝰ alij ĩ. d. c.  pleri allegātes Jnn. siłr ĩ ↄclusiōe tenẽt ⁊ sic videt̃ q̃si cōis opi. Sʒ cũ nullo iure ꝓbet̃ dico ꝙ lʒ sit bonũ cō siliũ vt ĩ pauperes eroget̃. vt sic satisfaciat in qͦ deli t tñ nō ẽ de necessitate sa lutis. ⁊ hoc tʒ Car. ĩ. d. c.  pleri ⁊ gl. ⁊ Ray. in ti. de rapto §. sʒ d  focarijs. Et iudicio meo ẽt hoc tʒ Jnn. ĩ. d. c. quia pleri lʒ cōiter doc.  tenẽt ↄ̃rium ꝓ se adducant ⁊ male  si ĩtelligeret̃ ill ꝙ t ip̃e Jnn. fore necessariũ ꝙ sacerdos debeat ei iniũgere vt in piosvsus expẽ dat ꝙ acsiuit faciẽdo illicitas negocia tiōes vel ꝙ alias ĩiuste acsiuit sine ca lũnia alicui facta certe sibi ↄ̃diceret  suꝑiꝰ ibi p̃misist ꝙ vibicũ alid ma le acrit̃ vel ex negociatiōe vel extorsio ne ex q̃ tñ restituere nō tenet̃ nō dānat eũ si heredibꝰ relinq̃t. Jtẽ ibidẽ dixit ꝙ mathematicꝰ nō tenet̃ restituere ĩ casu p̃dicto. Jtẽ dicit de eo  ĩ ludo alid lucrat̃ ꝙ nō tenet̃ nisi fuerit in dolo aliuʒ trahẽdo ⁊ tñ isti cũ pctō acrũt. Et ideo opʒ ĩtelligat̃ ꝙ sacerdos dʒ ei iniũgere vt restituat pauꝑibꝰ de bono ⁊ equo nō tñ de necessitate. ⁊ sic tene  tali fauet ius naturale in retẽtiōe ꝑꝑ cōsensũ dñi tradẽtis. nā nihil tā naturalevt acsitio fiat ẜm volũtatẽ dñi tradẽtis. vt in. l. ne hil tā naturale. ff. de reg. iur. ⁊ ĩsti.  re. diui. §. ꝑ traditionẽ. Et facit optĩe ꝙ ha bet̃ in. c. fi.  simo. ⁊ glo. in summa. xiiij. q. v. ⁊ in. c. ex trāsmissa de deci. Et ad. c. cũ sit de iudeis q adducit Ho. dico ꝙ ĩ penā illud est statutũ  assumpsit officiũ ↄ̃ dispositionẽ iuris ⁊ nō excedet ca sum suũ. Siłr nō ob. c. nō sane. xiiij. q. v.  loquit̃ ↄsultiue ẜm Pa. ĩ. c.  pleri. Nec etiā. c. si s cōtumax. xvij. q. iiij. ⁊. c. magne. ⁊. c. ꝙ suꝑ his de voto  allegat Jnno.  nō probant dictũ suũ si sic ĩtel ligatur vt teneatur  necessitate. Quod no. bene quia facit ad multa. ¶ Vtꝝ recipiens aliquid ꝓ cessando a vexatiōe indebita ꝓximi teneat̃ ill restituere. Rñ. ẜʒ Pa. ĩ. c. dilectꝰ de simo. ꝙ sic faciat. l. j. ⁊. l. gñaliter. ff. de cal. ⁊. l. iiij. .§. ⁊. ff. de condi. ob tur. causaʒ. Rō diuer sitatis est  est cũ calũnia ac sitũ. ⁊ sic cō tra volũtatẽ dñi sʒ ĩ casu p̃cedẽti nō. ex hoc ptʒ ꝙ qñ s dedit alid vł ex timo re etiā reuerẽtiali vel vt ↄseq̃ret̃ suũ de bitũ vel euitaret aliq malũ ille  extor sit ex p̃dictis causis sic tenet̃ ad restitu tionem nisi ille liberaliter velit dare. ¶ Sed d de ypocrita  sub forma boni xp̃ani vel religiosi cũ non sit elemosi nas acrit. Rñ. ẜʒ Jnn. ⁊ ĩ. c.  pleri  immu. ec. ꝙ tenetur ad restitutionẽ non forte illi  dedit  mercedẽ suā sam est consecutus. Sʒ tu ic clariꝰ ẜʒ Jo. de Ri pol. in ↄ̃ctibus suis ꝙ aut talis dans elemosināvel quid aliud erat in ꝑsona. Puta  credit dare Ticio ⁊ dat dyno sio. Dynus tenetur ei restituere vel illi cui intẽdebat dare. Aut errat in fortuna puta  dat diuiti credẽs dare pauꝑ i. ⁊ sic talis recipiẽs tenet̃ ei  dedit vł pau peribꝰ restituere nisi ipse recipiẽs effectus fuisset postea pauꝑ. Aut errat ĩ con ditiōe altera puta credit dare Sctō. vel celebraturo ⁊ hmōi ⁊ tũc si ↄditio nō in est recipiẽs tenetur restituere vel satisfacere ꝑ se vel ꝑ aliũ ẜm intentionẽ dan tis. Alij dicũt verũ hoc si datũ est p̃cise tan ex cā finali ꝑꝑ ill sicut si daret sic exprimẽdo secus qñ dat  sic cred it.  tũc nō tenetur sicut si darẽ tibi.  credo sis amicus meus cum tamen nō sis  non teneris restituere ⁊ magis placet quia vt dicit. l. si repetenti. C. de condi. ob. cau. da. Cōditio in corde retenta nō inducit repetitionem maxime in casu isto quia vt supradictum est talis dans illi qui credit sanctum licet non si tam habet mercedem suam pro qua dedit. s. pro deo qui iudicabitur causa finali ex quo aliud nō est expressum. Et ex p̃dictis patet ꝙ isti questores qui faciunt se talis religiōis cum non sint ⁊ qui promit tunt dicere multas missas cum non dicāt ⁊ ꝙ nutriũt multos infirmos vel re dimunt captiuos cum tamen non faciant ꝙ tenentur ad restitutionem. vel illis qui dederunt vel pro quo dederunt quia ex quo petunt pro tali causa dantes intelliguntur dare pro eadẽ si aliud non exprimunt. Nec ob. d. l. si repetẽti.  satis cā ẽ exp̃ssa ex quo petũt ꝓea. Secus de illo  petit ꝓ deo. lʒ fingat se sanctũ ⁊ ille nō daret si sciret euʒ nō fo re sanctũ.  causa ꝓ qua accipit est solꝰ deꝰ licet secundaria. Sanctitas ficta nō attenditur. sed causa principalis. ¶ Tutor quom odo tenet̃. vi Administratio. §. j. ¶ Vendentes rem plus iusto p̃cio. quō tenentur. vide ẽptio. §. vj. ¶ Venatores dantes damnuʒ in agris qñ. tenent̃. vide venatio. §. ij. ⁊. iij. ¶ Visitator a visitatis recipiens alid quando tenetur. vide visitator. §. iij. ¶ Vsufructuarius quando tenet̃. vide vsufructus. v. §. vij. ⁊. xij. ¶ Vsurarius mẽtalis. Vtꝝ teneatur re stituere id ꝙ est sibi datũ a inutuo reciptẽte vltra sorteʒ. Rñ. ꝙ lʒ doctores sint ↄ̃rij. Jn hoc tñ eos ↄcordādo sic distinguo videlʒ ꝙ aut mutuũ accipiens dat liberaliter credẽs mutuantẽ hoc nō exi gere aut velle ⁊ sic non tenetur restitue re de necessitate. ⁊ isto mō intelligenda est opi. Ric. in. iiij. d. xv. q. v. ar. v. ⁊ Sco. ea. distin. Alex. lōbar. ⁊ Car. in. c. consu luit ⁊ in Cle. ex graui devsu. qui tenẽt ꝙ non tenetur restituere. Et facit pro hoc tex. in. l. ĩter oẽs. §. recte. ff. de fur. Vbi r contractans rem credens inuituʒ dñm committit furtũ: sed furto non est obligatus si dñs erat. Volens ad idem facit instit. de obli. que ex quasi delic. nasc. §. placet in fi. nec ob. l. si ego. la. j ff. si cert. pe. Vbi dicitur q si voluit tibirẽ dona re. ⁊ tu credebas eā tibi mutuo dari nō efficit̃ tuā añ cōsumptionẽ  in hoc ca su intentio recipientis ⁊ cōcedentis dis cordat sed in casu predicto concordant. quia ille liberaliter dat ⁊ iste scit se libe raliter datũ reciꝑe. Jtem non ob. ratio Jo. an. in mercurialibus ĩ regula pecca tum.  contractus a principio fuitvitio sus ⁊ iō effectus similiter  verũ esset. si effectus procederet a dicto contractu. si effectus procederet a dicto cōtractu. sed nō ẽst verũ sed ꝓcedit ab alio. s. libe ra donatiōe qua ille donat. ⁊ iste donatum liberaliter recipit aut mutuũ recipiens nō dat liberaliter. Sed ideo dat quia per signa videt mutuantẽ sic velle aut ne mutuũ auferat. ⁊ iō sic dat ⁊ tũc dic ꝙ talis tenet̃ acceptũ restituere denecessitate. ⁊ sic limita ⁊ intellige. c. ↄsu. luit de vsu. Jn. ⁊ host. ac pau. ibi cũ Jo. an. in. d. regula pctm̃ qui tenẽt ꝙ tenet̃. ¶ Sed quō scire poterit si dedit liber aliter vel nō. Rñ. ꝙ si signis vel circũlocu tionibꝰ significauit ꝙ alid velletvltra sortẽ ⁊ tũc tenetur restituere ꝙ non libe raliter dedit  vt dicit. l. si ꝟo nō remunerandi. §. idẽ papi. ff. mā. ꝙ qñ aliquis sim pliciter rẽ cōcedit p̃sumitur donare illi qui prius donauerat sibi. sic in ꝓpo sito. quia ex signis oñdit se nō mutuare gratis iō credẽdũ est etiā illũ eo aĩo da re. s. non gratis. Si vero nullũ signũ oñ dit qͦ vellet aliquid vltra sortẽ sʒ potius ꝙ mutuabat fatẽdũ est ẽt eũ gratis de disse ⁊ hoc veꝝ nisi aliud de mente eiꝰ constet. ¶ Vtrũ ille  mutuauit gratis teneat̃ re[*]stituere id q sibi datũ est ad mutuũ ac cipiẽte. Rñ. ꝙ si credit eũ gratis dare nō tenet̃ uis ille nō gratis dederit  vt dicitur ĩ. c. sicut ep̃m. j. q. ij. nulla obligatio suscipiẽti culpe maculā ingerit q̃ nō ex ambiẽtis petiōe ꝓcedat ⁊ obligatio ātidotoꝝ iustā parit receptionẽ ꝑ erro rẽ soluti. l. si testis. §. j. ff. de fideius. nisi esset erroe facti alieni. vt puta putabit per suũ ꝓcuratorẽ esse promissum cũ tñ nō esset  sic teneretur. Rod. ⁊ astẽ. dicũt ꝙ non tenet̃ diu bona fides durat nec de ↄsumptis sed post scit ꝙ nō liberaliter dedit tenet̃ de extantibꝰ nisi ꝑ vsucapionẽ vel p̃scriptionẽ sua facta essent: q̃ opi. ẽ tutior in ↄscĩa  illa Lau. de rod. in suis ↄ̃ctibꝰ  dicit ꝙ etiā non tenetur post scit nō liberaliter dedisse ⁊ addit idem Rod. ꝙ talis qui dedit si habet de bonis ipsius mutuũ dantis ꝙ potest sibi per retẽtionem consulere de eo ꝙ sic soluit in ↄscĩa ꝙ verũ est ante prescriptionem sed non post. ¶ Vtrum vsurarius teneatur non solũ [*]restituere rem sed fructus dic vt. s̃. Possessor malefidei. Et similiter de lucrato ex pecunia vsuraria. vt ibideʒ §. j. ¶ Vtꝝ inducẽs aliquẽ ad fenerandum [*]consulẽdo vel pecuniam mutuandovel societatẽ ↄ̃hendo ⁊ hmōi teneat̃ ad restitutionem totius vsure. Rñ. ẜʒ Alexā. lombar. Mona. ti. vsura. v. ac. Rod. ꝙ nō nisi intũ ꝑuenit ad eũ  in dādo mu tuum sub vsuris non damnificatur ꝓxi mus. sed in exigendo vsuras alij tamẽ dicunt ꝙ tenetur ꝙ non credo. ¶ Vtrum prosonete seu sensales vsura [*]riorũ contractuum teneantur restituere oẽs vsuras iploꝝ. Rñ. ẜʒ Bal. in ti. de cō trouer. feudi terminanda. §. similiter. ꝙ nō. Sed gl. in. l. si sciẽter. ff. ad. l. pomp. ff. de peric. indistincte vult ꝙ teneatur cũ qua cōuenit Bar. ⁊ Ang. ibidẽ qui di cũt ꝙ pari pena sunt puniendi tales ꝓ sonete sicut illi qui faciũt contractꝰ. hoc ibidem tenet Girar. obd. ⁊ adideʒ facit l. is cuius ope. in prĩcip. ff. de adul. mul tofortiꝰ minister alius. xlvj. di. sicut nō suo. ꝙ credo verum de ꝓsonetis coope rantibus in exactionibꝰ vsuraꝝ vel inuenientibus cautas fictiones quibꝰ vsu re soluantur quia dāni dant causam esficacem. Non autem credo verum de ꝓ sonetis soluʒ cooperan tibus vt mutuũ detur potius pro necessitate debitoris. ar. not. in. l. si quam. C. de oper. li. immo nec peccant si ad hoc nullum inducunt vt feneretur sed solum ad paratos dare sub vsuris accedunt. ¶ Quid de notarijs qui cōficiũt instr̃a [*]de debito vsurarũ. Rñ. ẜʒ Girar. obdo. ꝙ aut palliant vsuras ĩ instr̃is. puta  faciunt certas de duplovel sub nomine emptionis. ⁊ huiusmodi ⁊ sic tenentur totam vsurā restituere. Si vsurariꝰ ipse non restituet nisi secundum quosdam hoc fecisset in fauorem potius receptoris mutui quam vsurarij quod potest teneri licet mortaliter peccet instrumẽ tum falsum faciens. Si auteʒ nō āpliāt vsuras. sed aperte ptʒ per instr̃a tunc nō tenet̃  nō dāt causam efficacẽ. ⁊ ẜʒ Bal. in Rubrica de ꝓhi. feu. alie. ꝑ Fe. c. ij. tales cōsentiẽtes sciẽter instrumẽta in fraudẽ vsurarũ debẽt omnimodo ab officio ammoueri ob infamiam. arg. in verbo scriba ibi posito. ¶ Vtrũ testes taliũ instrumẽtoꝝ siłr te [*]neant̃ sicut notarij. Rñ. ꝙ sic ẜm predictam distin.  instrumenta non valent sine testibus Jdem dic de p̃latis qui se subscribunt vel sigillant cedulas vsura rioꝝ ⁊ cũ his cōcordat Gof. Host. ⁊ Directo ti. de vsuris. ¶ Vtruʒ aduocati ꝓcuratores iudices [*]statuarij ⁊ alij quoꝝ patrocinio ⁊ fauore sciẽter vsure in iudicio vel extra iudi ciũ exigunt̃ vel nō restituunt̃ cũ repetũ tur teneant̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ sic in solidum nec excusant̃ ex eo forte ꝙ scripture eis porrecte apparebāt iuste si cō sciẽtia eis dictabat ꝙ erant de contractibus vsurarũ ẜm Hostien ⁊. Jnno. in ca. Michael. de vsu. ⁊ Arch. in. c. si quis oblitus. xiiij. q. iiij. ¶ Quid de dñis terrarum qui in terris [*]suis vsurarios morantes nō cogunt vt vsuras restituāt. Rñ. ẜm Rod.  tenent̃ insolidũ si pũt. ⁊ nō faciunt nihil perue nit ad eos. Alex. aũt lombar. dicit ꝙ lʒ mortaliter peccẽt tñ restituere nō tenen tur nisi intum ꝑuenit ad eos de ipsis vsuris. Quod aũt mortaliter peccẽt nō credo verũ nisi de iudeis vsurarijs de  bus precipitur eis in. c. post miserabilem. de vsu. vt cogāt eos ad restituẽdũ vsuras extortas. ⁊ similiter posset dici quo ad ipsos esse veram opi. Rod. quo ꝟo ad xp̃ianos vsurarios non credo q peccent mortaliter vel teneant̃ ad restitutionem nisi quando requisiti nolent iustitiam ministrare ¶ Vtrum socij tutores factores ⁊ hmōi [*] ad vsurā dāt vel vsuras exigunt pro alijs teneant̃ ad restitutionem. Rñ. ẜm Rod. ꝙ si apud eos residet q̃si principa lis autoritas mutuādi tenent̃ in solidũ si illi ꝓ bus dederunt non restituunt. Si vero nō fuerunt autores sed solum executores sic illi qui ad solam manualem traditionem vsurarum mancipati sunt ita ꝙ non taxant precium contractuum impiorum nec cum eis contrahi tur pactum de vsura. sed soluʒ pecuniā tradunt ⁊ pignus recipiunt sic lʒ mortaliter peccent non tenentur ad restitu tionẽ nisi coactiue exigant vsuras. His concordat Girar. obd. Ray. ⁊ Bartolomeus brixieñ. in. d. c. sic nō suo. ⁊ addit Host. q ille in cuius vtilitatem versuʒ est tenetur principaliter alteri in subsidiũ. l. ex hoc edicto. §. j. ff. de eo ꝑ quem fac. erit. ⁊. l. elegāter. §. pe. ff. de dol. Pa. in. d. c. Michael vult etiam vt in primo casu non teneantur si vsurarius est soluendo ẜm ꝙ dixi tene. ¶ Vtrum pupillus ꝓ quo tutor multos [*]cōtractus vsurarios fecit teneatur resti tuere. Rñ ꝙ si pupillꝰ dicat tutori tāto tꝑe habuisti pecuniā meam ⁊ ꝓpterea ista retineo ꝓ lucro q debeo ex ip̃a hr̃e ⁊ si sic ista intẽtiōe retineat nō tenet̃ restituere lʒ sit versum in suā vtilitatẽ. sʒ solum tutor nisi vsura excederet moderatũ lucrũ ꝙ ꝓcesisset si iu possessiones vel aliam iustam negociationem. vt de bebat ipsam constituisset. vt patet. j. tu tella. §. ij. ¶ Sed nũd cũ vniuersitas ciuitas vł [*]collegiũ recepit vsurariũ emolumentũ singuli teneant̃ insolidum restituere. Rñ. ẜm Host. in summa ti. de pe. §. fi. ꝙ sic lʒ cā vniuersitatis nō sit cā singulorum. xj. q. ij. manumittitur nec obligan tur tan vniuersitas q̃ aĩam nō habet sʒ tan singuli. c. ↄquestꝰ de vsu. c. sicut virũ. vij. q. j. c. si habes. xxiij. q. iij. l. metũ. §. aĩaduertẽdũ. ff. q me. causa. Concordat Jo. an. post alia. ĩ. d. c. cōquestꝰ sʒ monal. ti. vsura. v. ⁊. Ro. limitat hoc veꝝ de regentibꝰ ⁊ ꝓhibere volentibus vel cōpellẽtibꝰ aut p̃cipientibus taliter fenerari nō aũt de alijs nisi ꝑticipauerĩt cōmodũ bursale vel ex huiusmodi releuati fuerint ab expẽsis quas fecisset de suo  tũc in tm̃ restituere tenent̃ ⁊ nō plꝰ ⁊ hoc tʒ incōscĩa cũ quo Mon. concor. pe. de pal. ĩ. iiij. di. xv. ⁊ Asten. ⁊ Jo. an. in. d. c. conquestus. de vsur. ¶ Vtrũ ĩpediẽs volẽtẽ mutuare gratis [*]⁊ faciẽs vt mutuet subvsuris teneat̃ ad restōnẽ. Rñ. ẜm Rod. ꝙ sic  ĩpediuit ĩ debite ꝓximi vtilitatem. Jdẽ dic de im pediẽte ↄ̃ctũ licitũ ⁊ reducẽte ad ↄ̃ctuʒ vsurarium concor Monał. ti. Vsura. iij. Jdẽ dic de confessoribus qui absoluũt vsurarios aut recipiunt ad sacr̃a vel sepulturā ꝙ tenent̃ restituere si ex taliuʒ denegatione fuisset facta restitutio. ¶ Quid de fideiussoribꝰ vsurariorum. [*]Rñ. La. de redul. ĩ suis ↄ̃ctibꝰ ẜm lap. ⁊ Pa. de leaʒaris ⁊ multos alios ꝙ etiaʒ si ṗncipalẽ se cōstituat pro vsuris restituẽdis ꝙ nō tenet̃ nisi in tantũ intuʒ vires hereditatis vsurarij tꝑe fideiussionis valebāt ⁊ nō plus nec minꝰ. distinguit tñ idẽ pau. inter fideiubere simpłr ꝓ vsuris restituẽdis ⁊ sic nō tenetur nisi vt dictũ ẽ: ⁊ ĩter obligare se simpłr ad restitutionẽ vsurarum  talis tenetur tum sue facultates portant licet vsurarius sit non soluendo. ¶ Vtrum heres teneatur restituere oẽs [*]vsuras illius cuius est heres. Rñ. ꝙ sic in quātum hereditas sufficit ẜm cōiter doc. in. c. cum tu. ⁊. d. c. tua nos. de vsu. ⁊ vide. s̃. heres. §. iiij. ⁊. vj. ¶ Vtrũ quādo duo sunt heredes vsura [*]rij debẽtes restituere. c. ⁊ diuisa hereditate de mille inter eos vnꝰ efficit̃ nō sol uẽdo de. l. an alter teneat̃ in totũ de ip sis. c. Rñ. Pe. de anch. in regula pctĩ venia. de re. iu. li. vj. q. xviij. ꝙ licet diuisa hereditate obligatio hereditaria diuidat̃ ipso iure. l. j. C. si cer. pe. ⁊. l. pro hereditarijs. C. de her. vel ac. vẽd. Et sic si vnꝰ efficiat̃ non soluendo in foro ciuili alter non teneatur. l. legatorum ff. de lega. ij. tamen in foro canonico quo dicit tex. ĩ. d. c. tua nos. ꝙ heredes ea sunt districtione cogendi qua defunctus si viueret quo ad es alienum ex delicto ⁊ peccato ꝓueniẽs tenet̃ insolidum nec in tali ere hʒ locum diuisio. xij. ta. ar. d. c. cũ tua.  vsu. ⁊ vt dicit etiā pa. ĩ. c. tua. nos cōiter doc. in. fauorẽ. aĩe hoc seqnũ tur. sʒ ego ꝓ clariori intelligẽtia distinguo ꝙ aut loquimur in rebꝰ formaliter datis ꝓ vsuris ⁊ sic dũ talia semper sint obligata illis  ea dederũt tenet̃ de ne cessitate illa restituere ss illa habuerit vt in. q. seq. patebit. Aut sunt res spā liter empte de pecunia vsuraria spāli alicuiꝰ ⁊ sic siłr tenet̃ illis de qͦꝝ pecunia sunt empte. d. c. cũ tu. Aut lomur de alijs rebꝰ q̃ nō sunt formałr date pro vsuris nec spāłr empte de pecunia vsuraria ⁊ sic tene ꝙ cũ bona vsurarioꝝ ẜʒ cōem opinionem. doct. in. d. c. tua nos nō sit tacite hypothecata ꝓ vsuris resti tuen. ꝙ nō tenet̃ de necessitate nisi pro medietate quāuis alter heres sit factꝰ nō soluendo licet dicant doc. ꝙ opi. glo. in. d. c. tua nos ⁊ antiquorũ doc. qui tenent ꝙ oĩa bona vsurarioꝝ sunt tacite hypothecata sit in foro anime practicā da ꝙ intellige de bono ↄsi. cũ nullo iure ꝓbet̃ ⁊ ẜm hanc di. intellige ⁊ limita Pe. de ancha. ⁊ doc. in hoc. ¶ Quid de accipiẽtibꝰ de bonis vsura [*]rioꝝ. Rñ. distinguẽdo ꝙ aut accipiũt rẽ idẽ datā ꝓ vsuris q̃ nō trāsit in dñium vsurarij ⁊ sic tʒ indistincte ꝙ tenet̃ eam restituere si extet vt notabiłr tʒ Bal. in l. rẽ quā in fi. C. de iur. doc. nec pōt extimationẽ dare cōtra voluntatẽ dñi. l. j. ĩ ṗn. ff. si cer. pe. ⁊ tex. est clarꝰ. xiiij. q. vj. si res ⁊. ĩn. c. cũ tu. de vsu. Et qñ transferat̃ dñium. vide. j. vsura. ij. §. xviij. aut accipiũt nō rẽ ĩ spẽ datā de qͦ. s̃. sʒ alias q̃scũ ⁊ tũc distinguo q aut vsurarij cuʒ talia accipiũt nō soluẽdo: ⁊ sic hoc sciũt restituere ẽt obligant̃  dant dāni cām efficacẽ ⁊ si dubitāt an sit nō soluẽdo di co ꝙ si res adhuc extat ꝙ tenent̃ ne pro re tꝑali in discrimine aĩam ponāt scm alexā. in. iiij. ꝑte. Si ꝟo ignorāt ⁊ crede bāt ꝓbabiliter ꝙ de bonis suis eis daret sic nō tenent̃ de cōsumptis bona fide durāte sʒ solũ de extātibꝰ nisi intũ facti sũt locupletiores. aut cũ talia acceperũt erat soluẽdo. sic nō tenent̃ etiam si postea factꝰ est ex alia cā nō soluẽdo nisi esset res habita seu empta ex pecunia vsuraria quā si habuit tit. lucratiuo pōt ille cuiꝰ pecunijs est empta de eta te canonica eā habeo aduocare officio indicis. vt pʒ per gl. ⁊ doc. in. d. c. cuʒ tu in fi. Addit tamen Ho. ⁊ Gof. ꝙ si talis res etiam ex cā lucratiua peruenit ad illuʒ qui soluerat vsuras. ꝙ ille cui priꝰ donata fuerat liberat̃. l. oẽs debitores. ff. de ac. ⁊ obli. ⁊ etam vsurarius. Si vero habuit ex ti. oneroso sic non tenet̃ re stituere. quāuis postea efficiat̃ nō soluẽ do ⁊ ex predictis patet quid dicendum de multis questionibus. ¶ Quid de emẽtibꝰ pignora ꝑdita ab [*]vsurarijs. Rñ. ꝙ tenent̃ sicut emẽtes ra pta ⁊ ẜm illā di. de qua. s̃. emẽtes verũ est ꝙ poterũt repetere vel retinere id ꝙ verisimiliter vsurariꝰ suꝑ illo pignore mutuauit. posset etiā teneri ꝙ si res nō extat vel pignorat̃ dñs eius si extat nō teneri talẽ emptorẽ dare pauperibꝰ ni si solũ illud plꝰ ꝙ valebat res vltra id  eam ab vsurario emit lʒ tutiꝰ esset dare totum excepto mutuo accepto ab vsura rio ab illo qui eam pignorauit. ¶ Quid de filia vsurarij dotata. Rñ. ꝙ [*]rẽ habuit datā in spẽ ꝓ vsuris tenetur indistincte sicut dictũ est de emẽte pignora ẜm illā modificationẽ. si ꝟo habuit alia sic nō tenet̃ nisi ꝑ hoc sit factꝰ nō soluẽdo. ⁊ hoc sciebat gener. quia si hoc ignorabat nihilominus ẜm Rod. poterit dotẽ recipere ⁊ retinere etiam si postea sciat.  est nō soluendo ꝙ est dictũ mirabile ⁊ mihi nō placet.  nullo iure ꝓbat̃: si vero per hec nō est factꝰ nō soluendo sed postea ex alia cā nō tenet̃ gener.  habet dotẽ ex ti. oneroso. Nec etiā filia ẜm Fed. cōsilio. xlj.  licet habeat dotẽ post solutum matrimonium ex causa lucratiua  tamẽ illa nō est pe cunia  trāsiuit in bonis mariti. sed est alia q̃ ꝓficiscitur ex bonis mariti. Jdeo non tenentur. Nec ob tex. c. cum tu. de vsu. ẜm eũdem Fe.  vt dicit loquit̃ de possessionibus emptis ex pecunia vsuraria. ⁊ lʒ. d. Ant. ⁊ Pe. de anc. videant̃ tenere ꝙ ĩmo tenet̃.  lʒ non sit illa tamẽ succedit loco illiꝰ pecunie date. Jtẽ  mulier nō habet quartam suam nisi deducto ere alieno. l. pape. §. iiij. ff. de inof. test. cũ qua vr̃ concordare Sco. in iiij. di. xv. tamẽ ego credo verissimuʒ di ctum Fe. vt pʒ ꝑ predicta nisi esset possessio empta ex pecunia vsuraria ⁊ data ꝓ dote  tũc soluto mr̃imonio teneret̃ filia eaʒ restituere si pr̃ eiꝰ foret postea factꝰ nō soluẽdo ꝑ. d. c. cũ tu.  factũ legitime non debet retractari. ¶ Quid faciet gener aut filia qui dotẽ [*]habuerũt aut de rebꝰ in spẽ datis pro vsuris aut cum socer esset nō soluendo. Rñ. ẜm Girar. obdoñ. ꝙ ille ꝑ quẽ non stat quin restituat̃ in cōscĩa. quia vnus sine altero restituere nō pōt durāte ma trimonio. Remedium tamen esset vt si pater habet multa incerta ad restituen dum ⁊ est soluẽdo pro certis adeat episcopum qui ei dictam dotem tanquam pauperi cōcedat si non sunt habita in specie ꝓ vsuris aut componat cum creditoribus. ¶ Quid de famulis vsurariorũ. Rñ. ꝙ [*]aut seruiũt vtiłr puta laborādo agrum edificando domum habẽdo curam rerũ ⁊ huiusmodi. Et si vtilitas pōt cōpẽ sari cum eo ꝙ accipiũt pro mercede sic licite eā accipiunt siue sint vsurarij sol uendo. vel nō dummodo non accipiāt rẽ habitaʒ in specie pro vsuris quia ta lem nun licet accipere. vt. s̃. patuit. si vero nō seruiũt vtiliter sʒ potius inutiliter sicut qui canes aut accipitres custodiunt ⁊ hmōi sic si est non soluendo nullam mercedem possunt accipere et sic accipiunt tenentur restituere. Jdem dic de vendentibus res ad gulositateʒ vel pompam pertinẽtes. quia restituen di dant causam efficacem facit. l. ait pre tor. ff. de his que in fr. cre. ⁊. l. fi. in prin. ff. de eo per quem fa. erit. ¶ Vtrũ ille qui mutuat pecuniam vsu [*]rario possit repetere eius restitutioneʒ. Rñ. ꝙ aut mutuat scienter ad ludũ vel alio mō ad ↄsumañ. inutiliter. ⁊ sic si est nō soluendo nullo modo potest reciꝑe eiꝰ restitutionem ⁊ si recipit tenetur re stituere. Si vero ignorabat probabiliter quod vellet eam inutiliter consume re sic ⁊ secundũ Pe de pal. in. iiij. distin ctio. xv. ⁊ Asten. ⁊ Rod. poterit recipere eius restitutionem multo magis si dedit vt vtiliter eam expenderet. Jdẽ dic ꝙ debentes habere ab vsurarijs ex cōtractu vel quasi vel ex delicto vel quasi ꝙ possunt recipere ꝙ sibi debetur licet vsurarius sit non soluendo. ¶ Quid de seruientibus vel ministran [*]tibus necessaria ad vitaʒ vsurarij. Rñ. ꝙ licet quo ad forum cōtentiosum si nō est soluendo non possint recipere mercedem vt colligitur ex glo. in. c. quia in omnibus de vsur. tñ in cōsciẽtia credo possint recipere nisi sint tales  ex p̃cepto charitatis teneantur ei facere eleemosynā ⁊ subuenire q qñ sit habes. s̃. eleemosyna. §. j. ¶ Quomodo recipientes eleemosynas [*]vel viuẽtes de bonis vsurarioruʒ licite possint habes. s̃. Raptor. §. j. ⁊ ẜm illaʒ distinctionẽ  quo ad deum vsurarius raptori comparatur circa bona habita ex vsuris. ¶ Vxor quando non pōt dare eleemosy [*]nas ⁊ accipere de rebus viri. vide Elee mosynas. §. vij. ⁊. j. vxor. §. v. cum se. Restitutio. ij. scʒ cui facienda sit ⁊ quo ordine. Pro cuiꝰ declaratione queruntur plura. Facit ad notata in hoc. §. q notaui. s̃. in prece. §. ⁊ quod nota. Bart. in. l. j. §. j. paulo post princi. ff. de esti. ⁊ ꝙ dicatur fieri proprie restitutio rei subtracte quando res ipsa restituitur sed improprie quando eius estimatio que ꝓprie facta liberat alios correctos si ab vno tantum fiat secus si fiat improprie quia non liberatur possessor secundum flo. in. le. item mela. §. si plures col. iij. ff. ad. l. acquil. et nota. ĩ. l. stichũ. §. dolo. de solu. ⁊ in. l. etiam §. pe. de peti. heredi. ¶ Vtrum res rapta vel qualiter cun [*]accepta iniuste a vero domino sit semper ei restituenda. Rñ. ꝙ sic regulariter. iij. q. j. reintegranda. de re. spo. qua si per totum de homic. sicut dignum. §. eos. Fallit tamen hoc in quin casibꝰ. Primus si iusto bello postea sit priuatus ea. Secundus si edicto imperiali siue ecclesiastico sit ei interdicta ad tẽpus vł simpliciter  hereti. c. excōmuni camꝰ. el. j. de homi. c. pro hũani. li. vj. Et tũc restitutio differret̃ si ĩterdictũ est ad tp̃s vel dabit̃ illi cui est applicāda per tale edictũ. Tertiꝰ si dñs est pupillꝰ vł furiosus aut minor  tũc nō illi sed tutiori vel curatori eiꝰ restituet̃. Quartus qñ dñs mortuꝰ est  tunc dʒ restituere heredibꝰ ꝓprie dictis. ⁊  sint habes. s̃: heres in ṗnci. ⁊. §. ij. Et si dñs in morte oĩa sua relinquisset pauꝑibꝰ distribuẽda tũc pauꝑibꝰ dʒ dari ẜm Jnn. ĩ. c. q sicut de elec. Quintꝰ quādo lenones ⁊ hmōi alid acceperũt a p̃latis eccłiasticis  restitui nō eis dʒ sʒ eiꝰ suꝑiori vł successori vł in vtilitatẽ eccłie expẽdāt. ar. c. si s in atrio. xvij. q. iiij. ⁊. c. cũ vos de of. ord. ⁊. c. de hoc de simo. ⁊ hoc auto ritate iudicis pnĩarij. ẜm Ric. vel ẜm Ho. ⁊ gl. Ray. si eccłia satisabũdat dabit̃ pauperibꝰ. ar. d. c. si s ĩ atrio ⁊ hic idem tenet Mon. tit. Restitutio primo. ¶ Vtruʒ res ablata ab eo qui non erat [*]dñs. sʒ iusto titulo possidebat sit ei restituẽda. Rñ. ꝙ sic nec vero dño dʒ resti tui sine eius voluntate. l. is cuius. ff. de fur. ⁊. l. si quis conditionis. C. loc. etiam si sit fur  eā tali titulo alteri dedit. d. l. si s. Fallit hoc qñ eā recepisset sub tali titulo in fraudem veri dñi.  tunc teneret̃ facere ꝙ dñs eā haberet ei denũ ciādo rẽ caute tamen sine scādalo alicu ius. xxj. q. v. hoc videtur. ¶ Vtrum habẽtes de bonis infideliuʒ [*]ex vsura. ⁊ hmōi teneantur eis restitue re. Rñ. ẜm Mona. ij. restitutio. iij. ꝙ sic nisi ecclesia habeat bellũ contra ipsos  tũc nō eis sed pauperibus xp̃ianis restitui debent. ¶ Vtrum acceptũ ex turpi causa respe[*]ctu dātis in casu in quo restituere tene tur possit restitui illi  dedit. Rñ. ꝙ nō sʒ debet pauperibꝰ errogari. si ille  dedit potuit alienare.  in pari cā turpitudinis potior est cōditio possidẽtis. l. si ob turpẽ. §. porro. ff. de ↄdi. ob turpeʒ causaʒ. ⁊. l. ij. C. eo. ti. iuncto. c. cuʒ tu. de vsu. Fallit hoc in duobꝰ casibꝰ. Primꝰ quādo in iniuriam alterius est datũ.  pũx illi in cuius iniuriam est datum dʒ restituit vt ptʒ in simoniace dato  restituitur illi eccłie in cuius iniuriā est datũ. d. c. de hoc. Secũdus casus ẽ quā do turpiter datum acceptũ ipso iure ap plicatur fisco vel priuato  tunc nō de bet dari pauperibus. Sed illi cui applicatur:  de alieno non est facienda eleemosyna. j. q. j. nō est putanda. Si ta men excepto isto casu. fi. restituisset ei  dedit esset liberatꝰ ab obligatiōe resti rutionis quia nullo iure hoc prohibetur et pene sunt restringẽ de. c. odia. de re. iu. li. vj. ¶ Vtrũ acceptũ ex turpi cā respectu so [*]lũ ipsius recipiẽtis: dʒ dari restitueñ. in casu quo restituere obligat̃: puta dedit quis alicui ne faceret tale malum vel vt faceret id ad q tenebatur. Rñ. ꝙ sic vnde iudex qui nō vult dare sententiā nisi data sibi pecunia ⁊ hmōi ei qui de dit debet restituere. l. j. ⁊. ij. ff.  cōdi. ob causam. ⁊ expresse in. c. nō sane. xiiij. q. v. Fallit hoc in casu. c. cũ sit de iudeis. vbi ea q̃ infidelis lucratus fuit a christianis occasiōe officij publici ĩter ip̃os restituere tenetur pauperibꝰ ẜm proui dentiam episcopi. ¶ Quid de obligatione recepta a mani [*]festisvsurarijs. Rñ. ꝙ licʒ sint opi. diuer se in. c.  omnibꝰ. de vsu. Tu tñ dic ẜm Jo. an. ꝙ aut vsurarius inchoauit resti tuere vel est paratus: ⁊ sic restituetur ei vt ipse restituat quibꝰ extorsit: ⁊ sic intelligẽda est secũda opi. q̃ est in gl. d. c.  oĩbus. Si vero nō est paratus restituere. Tũc habebit locũ prima opi. in predicta glo. quam sequit̃ Gof. Jnno. ⁊ Hosti. vcʒ ꝙ fiat episcopo: vt ipse restituat dānificatis qverũ credo. Quādo episcopus est talis qualitatis. ꝙ hoc fa ciet aliter ipse qui eam recipit damnifi catis restituet. ¶ Sed quid si ille cui restitutio est fien [*]da lōge distat ⁊ nō pōt eimitti sine sum ptibꝰ. Rñ. ꝙ restituẽda est ei nisi sit mo dicũ quid respectu illius cui debetur.  habũdans est:  tũc ẜm Rodof. posset pauperibus dari pro anima eius. ¶ Quid si nescit̃ vbi habitet. Rñ. ꝙ nō [*]tenetur euagari vt eam querat arg. l. ꝙ nisi fiat. §. j. ff. de oper. li. ⁊ ideo pauperibus dabitur nisi expectetur verisimi militer rediturus. ¶ Sed cuius sumptibꝰ mittetur ei qñ [*]scitur vbi ẽ. Rñ. Pa. in. d. c. cũ tu de vsu. ꝙ si est malefidei possessor. puta fur aut vsurarius aut hmōi ⁊ ipse recessit de lo covbi ea accepit vel extorsit tenet̃ suis sumptibus ei demittere Si vero ille cuius erāt fuit ille qui se trāstulit alibi tũc suis sumptibus ei mitteret̃ ⁊ sic in telligẽda est glo. in. d. c. ⁊ sic distinguit lex in re legata. l. cũ res. ff. de. leg. j. Q limito verum nisi inueniretur aliquis fidus  gratis vellet ferre. ar. c. significāte. de pign. No. tamen ẜʒ Ber. ꝙ si sumptus excedũt summā rei restituende ꝙ tũc pauperibus est dispensanda ar. d. c. cũ tu. ⁊. c. añriorũ. ij. q. vj. Si autem est malefidei possessor: sʒ aliquo iu sto titulo habet tũc credo arbitrio boni viri sit sequeñ. cuius sumptibus mitta tur pẽsata causa ⁊ qualitate absentie et non fuerit in mora. ¶ Vtrũ cuʒ plures sunt obligati alteri [*]in solidũ ⁊ vno soluente totũ alij teneā tur eidẽ soluẽti libet ꝓ parte sua. Rñ. mōa. titul. Restitutio. vj. ꝙ sic in foro cō scientie:  vtiliter egit ne gociũ eoꝝ. l. cũ pecuniā. ⁊. l. soluendo. ff. de neg. ge. Fallit hoc in raptoribꝰ ⁊ furibꝰ ⁊ hmōi:  si ille qui habuit rem satisfecit non tenetur alij eidem satisfacere nisi in quantum de talibus bonis peruenit [*]ad eos. ¶ Sʒ d fiet qñ s nescit cuirestitutio ad quā tenet̃ fiẽda sit nec eius heredes cognoscit. Rñ. ꝙ nihilominꝰ pauperibꝰ vel in pias causas est restitutio faciẽ da. ar. d. c. cũ tu. ⁊. c. diuine. lxxvij. di. ⁊. c. ep̃s. lxxxviij. di. ⁊. c. cōcesso. xij. q. ij. et ca. fi. vj. q. iij. ⁊. c. j. de rapt. Vnde dicit Th. sca sce. qō. lxij. ꝙ si ille cui restitutio dʒfieri sit oĩno ignotꝰ facta diligẽtiin sitione de persona eiusvel eius heredi bus dʒ homo restituere dando eleemo synas pro salute ipsius siue sit mortuus siue viuus. Et addo ꝙ inter pauperes eligẽdi sũt pauperiores ⁊ inter eq̃liter pauperes tustiores.  ⁊ si oĩbꝰ debetur mĩa iuste tñ ampliꝰ vt dicit Amb. in. li. de officijs. ⁊ no. in. c. nō satis. lxxxvj. di. ⁊ vt Hier. ⁊ no. in. c. fi. xvj. q. j. ĩ pauperi bus nō tam pauꝑtas  religio attendenda est. ¶ Quid si facta restitutionein p̃dictos [*]pauperes appareat dñs rei. vel eiꝰ heres. Rñ. ꝙ si talis  restituit fecit debitā diligentiā ad ip̃ʒ inuenieñ. sic nō tene tur ampliꝰ  bona fides nō patit̃. vt semel exactũ exigat̃. c. bona fides de re iu. li. vj. Secus si nō adhibuit debitam diligẽtiā  sic iterũ teneret̃  vt dicitur in. c. sicut dignũ. §. eos de homi. Nō enim aliena cũ ip̃a potuissent eis quo rum fuerunt restituere debuerunt pau peribus erogari. ¶ Vtruʒ restitutio p̃dictorũ incertoruʒ [*]sit necessario faciẽda pauperibꝰ illius loci in quo predicta restituẽda sunt ha bita vel dānum est datũ. Rñ. ho. ⁊ ali alij doc. in. d. c. cũ tu tenent ꝙ sic.  citius pōt ꝑuenire forte ad heredes. vł ad eos quibus est fiẽda sed Fede. cōsilio xxiij. do. Anto. ⁊ Pa. tenent ꝙ ẽ de bono ↄsi. non de necessitate. ⁊ hoc tene  iura simpliciter dicũt ꝙ erogatio fiat in pauperes. vt in. d. c. cum tu. ⁊ in. d. c. sicut dignũ. Nec ob. c. j. de rap.  ibi scie batur persona cui facienda erat restitu tio alias ep̃s nō fuisset motus excōmu nicare ex officio suo nisi ad petitionem partis. c. innotuit in fi. de elec. ⁊. l. iij. §. hoc autem. ff. de dā. infec. ¶ Sed quero an requiratur autoritas [*]superioris ꝓ tali restitutione incertoꝝ Rñ. Jnn. de ĩmu. ec. in. c.  pleri dicit ꝙ debet fieri autoritate ↄfessoris. Ray. ꝟo tʒ ꝙ fiat autoritate ep̃i. vel pñiarij vel capellani in cuius diocesi habita sunt. c. diuine. lxxxvij. di. c. ep̃s la. vl. lxxxviij. di. cōcesso. xij. q. ij. host. in ca. cũ sit de iudeis. ⁊ in. d. c. cuʒ tu tenet ꝙ neces sario requirit̃ autoritas ep̃i. Sed tu te ne cum Scot. in. iiij. di. xv. q. ij. lʒ sit bonum habere consilium confessoris aut alterius bone persone. tamẽ magis securũ est ꝙ ille qui debet restituere ipse restituat. Et quod non requiratur alia autoritas. tenet Archi. ĩ. c. ij. de testa. ⁊ ĩ c. non sane. xiiij. q. v. ⁊ Jo. mo. in. c.   vsu. li. vj. Jo.  li. Pa. ⁊ Gemi. ⁊ Jo. cal. suꝑ cle. j. de priui. Pau. in. di. c. cum sit. Et facit ad hoc. d. c. cũ tu. ⁊. d. c. sicut dignũ. §. eos in gl. ⁊ in. c. tua de testamẽ. ⁊ alia iura q̃ cōiter dicũt ꝙ obligatꝰ ad restitutionẽ dʒ restituere. Nec ob. d. c. cũ sit  loquit̃ de iudeo de qͦ presumit̃ ꝙ non recte dispensaret. ꝓpterea ibi r ꝙ fiat autoritate ep̃i. ⁊ iō nō extendet̃ ad casum dissimilis ratiōis. Tamẽveꝝ est ẜʒ p̃redictũ Archi. ꝙ ĩ. iiij. casibꝰ ep̃s pōt se intromittere de restitutiōe incer torũ. Primus qñ mortuo illo qui debebat restituere nullus est relictus heres vel executor ad restitueñ. Si ꝟo heres eẽt relictꝰ vł executor. tũc solũ rereret̃ de ↄsilio ep̃i autoritas. facit. c. de laicis. xij. q. ij. ⁊. l. nulli. C. de epi. ⁊ cle. ⁊ in hoc concordat Jo. ⁊. vin. ⁊. Ber. in. d. c. cũ sit in gl. ĩmo etiā ep̃o prohibẽte debẽt et possunt restituere vt in. c. religiosus in fi. de testa. li. vj. Secũdus casus in quo potest ep̃s se intromittere est qñ ille cui dʒ restituere non vult ⁊ in iudicio agit̃ contra eum. Tertius est quando restituẽs male dispensaret puta amicis qui non indigent ⁊ hmōi  ep̃s pōt se intromittere vt legitime iterum dispẽsaret  non r factũ ꝙ alter est factum  debuit. de re. iu. qui ex timore nec etiaʒ excusaretur si interueniente autoritate ep̃i male distribueret: quia ep̃s hʒ se ĩtromittere nisi ꝙ beneficia ꝓpterea am bo celestem incurrent iracundiam. l. si quis ad declinandum in fin. C. de epis. ⁊ cle. Quartus casus est quādo talia in certa sunt manifestorum vsurariorum  tunc ep̃o dispensare pertinẽt vel eiꝰ autoritate. ⁊ addit Joā. de ligna. in di. c. cũ sit ẜm Jo. cal. in quodā cōsilio suo ⁊ fratrem clarum ⁊ Hug. ꝙ ep̃s excom municare nō potest de iure sacerdotes qui se intromittunt de dispẽsatione in certoruʒ. Ex quo patet ꝙ multominus religiosos exẽptos. ⁊ ꝙ nō est casus suꝰ nec sibi pōt de iure retinere nisi in. iiij. casibꝰ p̃dictis ałr bene posset sacerdotes excōmunicare. ¶ Vtruʒ vsurariꝰ sit tutus qñ premisso [*]edicto gñali ꝙ qui soluit vsuras veniat infra tot dies ꝓ restitutione habenda quibus diebꝰ elapsis ep̃s fert snĩam ꝙ cũ nullus appareat bona sunt incerta ⁊ ipse tan ĩcerta assignat ep̃o si post terminũ p̃dictũ appareat alis. Rñ. fe. in suis ↄsi. tʒ ꝙ sic. Sʒ ego distinguo ꝙ aut sunt dispẽsata pie. ⁊ sic verũ. di. ⁊ se curꝰ est. aut nō sunt dispẽsata pie puta  partẽ dedit ep̃o pro mẽsa sua. ⁊ partem sibi retinuit non tñ vt pauꝑ. sed vt statuʒ teneat. ⁊ sic nō est tutꝰ nisi talibꝰ satisfaciat. ⁊ exp̃dictis collige ꝙ si habe tur ep̃s talis ↄditiōis  redditꝰ suos di spẽset in pauperes reseruata sibi solum necessitate ꝙ tunc tales hñtes dispẽsare incerta nō debẽt id facere sine eiꝰ cō silio ⁊ autoritate.  sumeñ. est ꝙ nouit meliꝰ pauperes quā alis aliꝰ. Sivero talis ẽ ep̃s  de pauperibꝰ nihil curat: sʒ potiꝰ de pōpis. ⁊ statu aut sublimatione parẽtũ tũc tali non sunt dāda talia incerta  qui tali ea daret non esset tutus in consciẽtia sed ipse ea dispẽset vel videat quomodo dispẽsetur. ¶ Quo ordine tenet̃ quis satifacere  [*]pluribus habet restituere ⁊ ex diuersis causts ⁊ non valẽs om̃ibus satisfacere Rñ. ꝙ prĩo ⁊ necessario dʒ restituere cer ta. Quia si restitueret incerta ex qua re stitutione efficeret̃ non soluendo ꝓ certis non satisfecisset. ĩmo potiꝰ dānationẽ sibi acquireret. vt pʒ ex predictis. q facit cōtra heredes vsurarioꝝ  conueniũt cum ep̃o de incertis vt sepeliatur cadauer vsurarij. cũ tñ non sit solu ẽdo creditoribꝰ super certis secundo restitu eñ. Est habẽtibus actiones ad rem. pu ta  res restituenda est aliena que sem per dño restituenda est ẜm ꝙ. s̃. patuit. Jdẽ etiam si habeat rẽ que fuit alteriꝰ ⁊ ab eo sine iusta causa abdicata. puta ꝑ metum. vel aliter. ff. ꝙ me. causa. l. me tum. §. cum āt. idẽ dic de rebus depositis si extāt. ⁊ gñaliter semꝑ domini rerũ si extant ip̃e res sunt preponẽdi omnibus. l. veri. §. in bonis. ff. de priui. cre. ꝙ si res extant ⁊ fuerant vẽdite non habi ta fide de precio cum non sint translate in dñiuʒ ementis. ipsi vendẽti cuius erant est satisfacieñ. de precio prius  alijs. l. iulianus. §. offerri. ff. de ac. ⁊ ven. Si vero habita fide de p̃cio sunt tradite. sic non p̃ponentur alijs. multo minꝰ si nō extarẽt sed alie subrogate fuerunt ex precio illarũ non p̃ponentur. nisi vt j. dicaʒ de habẽtibusactiōes ꝑsonales. quia tales res subrogate sunt pro precio obligate. l. quidam. ff. de in rem ꝟs. vbi est nota. tex. ⁊ rō est quia preciuʒ ex illa re redactũ non erat obligatum. ergo nec res q̃ emitur ex ipso. Jdẽ quocũ dic in ꝑmutatione  vbi species in obligatione est non succeditaltera loco alteriꝰ vt. ff. de ꝟ. sig. l. labeo. ⁊. ff. de rei ven. l. mat̃ Fallit hoc in ẽpto ex specia li pecunia alterius de quo dic. vt. j. Solutio §. xj. sed tñ in hoc casu non p̃pone tur habẽtibus actiōes reales. Post pre dictos habẽtes actiones ad rẽ veniũt vxores ceteris paribus ꝓ dotibꝰ suis q̃ preferuntur non solum pretendentibꝰ personalẽ obligationẽ. sed etiā habentibꝰ tacitam ypothecā. etiā anteriorẽ. l. assiduis. C. qui po. in pigno. ha. facit. l. vbi. C. de iur. do. ⁊. l. ij. C. de ser. pi. da. Fi scus quo siłe priuilegiũ hʒ cũ vxoribꝰ. ⁊ ideo prior tẽpore p̃feret̃. l. uis. C. de priui. fis. Jpsis tamẽ vxoribus ⁊ sisco preferuntur anteriores creditores exp̃ssas ypothecas hñtes sed non posteriores vt in gl. d. l. assiduis Sed ego teneo cōtrariũ quo ad vxores de habentibus expressas ypothecas vt. §. dos. §. xj. No. tñ ꝙ creditores ex quorum pecunia do mus vel nauis est edificata vel reparata ⁊ ipsis specialiter obligata preponuntur in illa re mulieribꝰ in dotibus earum. §. is consequens. et ibi Aug. in auten. de col. do. Ratio quia ẜm bal. in d. l. assiduis lex no tollit id ꝙ ꝑ pctm̃ si bi creditores quesierunt vnde creditor habens specialẽm ypothecā in aliqua re speciali p̃fertur ĩ illa priori creditori habẽti anteriorẽ hypothecaʒ generalẽ ⁊ specialeʒ in alia re ab illa q̃ creditori est specialiter obligata. vt est tex. no. in lij. C. de pi. Post predictos veniũt om̃s habẽtes expressas hypothecas ⁊ poste riores. ⁊ post ip̃os habẽtes tacitas hypothecas ⁊ in istis hñtibꝰ expressas  prior est tꝑe potior est in iure. Aduerte tamẽ hic ꝙ expense facte in funerādo prius sunt restituẽde  satisfacieñ. ha bẽtibus tacitas vel expressas hypothe cas ĩ bonis ipsius defũcti. vt est tex. in l. pe. ff. de reli. ⁊ sum. fu. ⁊ ĩ. l. at si s. §. j. eo. ti. Post istos veniũt deponentes. si depositũ non extat. l. si hominem. ff. depo. §. fi. Et idẽ dic de habentibus pecu niam in illam negociationẽ. vt. j. Solu lutio. §. xj. non tamẽ tali priuilegio gau dẽt qui sub nomine depositi mutuant ad vsuraʒ vt patet in. d. l. si hominem. Tertio restituẽdum est habẽtibꝰ actio nes personales. Et inter istos primove niũt simplices priuilegiarij. s. habẽtes priuilegia personalia non realia. quia priuilegiũ hypothece cuʒ sitad remest potior priuilegio personali. l. repertum ff. de pac. post hostveniũt omnes chiro grapharij pro rata nō attẽ ta prioritate cōtractuum. quia licitũ est debitori pro pter cumulum creditorum facere deteriorem causam priorum creditorum nō tñ dominiuʒ vel hypothecam. seu priui legiũ habentium. l. j. §. contrario. ff. de sepa. bo. ⁊ ista ẽ ratioquare in chirogra pharijs creditoribus non attenditur tempus. Cum predictis omnibus concor. Bald. in. l. pro debito. C. de bo. aut̃. iu. pos. que credo vera. nisi per statutuʒ municipale aliud caueatur. vt Janne in mercatoribus fallentibus. quia tũc illi stabitur nisi contineat iniquitatem expresse. ¶ Quid de herede qui habet multos [*]cui debet ex legatis ⁊ alios creditores ex alijs causis. Rñ. ꝙ si debita sũt ↄtracta per euʒ cuiꝰ est heres ⁊ fecit legata tũc debet proponere creditores ex con tractu vł quasi. seu maleficio. vel quasi ip̃is legatarijs si oĩbꝰ nō pōt satisfacere Si ꝟo legata sunt facta ꝑ eũ cuiꝰ est he res ⁊ debita per eũ.  est heres. ⁊  dʒ soluere sic prius soluet legata.  bona defũcti sunt tacite hypothecata ꝓ lega tis ⁊ fideicōmissis. l. j. C. cōmuni. dele. ¶ Quis est preponẽdus an ille cui de[*]betur ex cōtractu vel quasi vel ille cui debet̃ ex maleficio vel quasi. Rñ. quidā dicunt ꝙ ille cui debet̃ ex contractu vel quasi. sʒ ego hoc nō credo cũ nullo iure probetur. ⁊ ideo restituet ẜm ordinem. predictum. ¶ Quid de simpliciter soluẽte non ser[*]uato ordine suprascri pto nũd in ↄsciẽ tia liberat̃. Rñ. Rod. tenet ꝙ nō nisi cre didisset fore soluẽdo oĩbꝰ vł nisi ignorasset vnũ creditorẽ fore potiorẽ alio cũ qͦ cōcordat Hostiẽ. ⁊ Monal. ti. restō. ix. Quod verum credo. nisi laborasset tali ignorātia que eum non excusaret cap. apostolice de cle. excō. mi. ¶ Vtrum restitutio incertorum q̃ pau[*]peribꝰ dʒ dari. vt. s̃. patuit possit autoritate ep̃i cōuerti in reparationẽ ecclesie vel monasterij seu edificationẽ. Rñ. Jo. an. ĩ. c. religiosis de testa. tenet sic di cẽs fuisse disputatũ ꝑ excellẽtissimos doc. ꝙ siecclesia indiget necessaria aug mẽtatione. puta  ppłs non potest in ea stare ad offm̃ nec facultates ecclesie sufficiũt ad eiꝰ reparationeʒ q potest ep̃s propria autoritate sine pauperum graui dāno talia incerta conuertere in eius reparationẽ. Si ꝟo facultates ecclesie sufficiũt vł reparatio nō est neces saria. sed voluntaria vel nimia fames ĩminet sic nō pōt. sed tenetur pauperibus dare. c. pastoralis. xcvj. d. ⁊ pro ista opi. facit  bona ecclesiastica sic sunt pauperibus obnoxia. sicut illicite acquisita. vt ĩ. c. aurũ. xij. q. ij. ⁊. c. fi. xvj. q. j. Et tamen ep̃s pōt pro reparatione ecc. dare centesimam vł quinquagesimam ca. bone. xij. q. ij. c. apostolice de do. Ergo ⁊ de illicite acquisitis idem poterit facere Facit ad idẽ. c. eccle. ⁊. c. statuimꝰ xvj. q. j. sʒ ꝙ nō possit tʒ Pe. de peru. in tra. . c. portiōe ep̃i. c. vij. ⁊ t ꝙ p̃dcā de terminatĩo non est bona. quia videtur contra casum. Cle. quia contingit de re ligi. do. Vbi pʒ ꝙ ea q̃ relinquũtur ad vsus pauperum non possunt sine auto ritate in alium vsum conuerti. per quā cle. dicit idem Petrus ꝙ executor testamenti incerta non poterit distribuere nisi pauperibus. quam opin. Pe. credo veram in legatis factis pauperibus ni si in casu quando talis ecclesia vel monasterium reparetur. Ex cuius reparatione populus multum haberet ꝓuoca ri ad obseruantiam christiane religionis. quia tunc liceret. Et sic limitarem opi. Jo. an. predictam  in tali casu fit bonũ pauperũ eo ꝙ fideles ad eleemo synas abũdantius per hoc muitantur alias nō ita tamen quod nō immineat nimia fames. sed in alijs incertis resti tuẽdis nō est vera. sed tene opinio. Jo. an. quia. d. Cle. quia contingit nō loqui tur de talibus. Restitutio. iij. scʒ quando quis te net̃ ad eā faciendā pro cuius intelligentia. Adde pro his que dicuntur in hoc. §. ⁊ in. §. sequẽti quod posui in p̃ce. §. ⁊ in alio precedenti. ¶ Queritur vtrũ quis teneatur. statim [*]restituere cũ pōt. Rñ. ꝙ sic quod patet per. c. sepe contingit de rest. spo. ⁊ rō est ẜm Sco. ĩ. iiij. di. xv.  preceptum est de restituẽdo licet videatur affirmatiuum tamen cadit sub illo precepto negatiuo Nō furtum facies. Exo. xx. que p̃cepta negatiua obligant ⁊ pro semꝑ ⁊ ad sem per. ⁊ hoc est ꝙ voluit dtcere Tho. ij. ij. q. lxij. scilicet ꝙ sicut accipere rẽ alienaʒ est cōtra iustitiam ita ⁊ detinere eam. ⁊ ꝓpterea dicit tex. in. d. c. sepe contingit nō multum interterest quo ad periculũ anime ĩiuste detinere ac inuadere alienum. ideo totiens mortaliter peccat s quotiẽs scit se debere restituere aut satisfacere ꝓximo ⁊ potest ⁊ non vult. vt per predicta patet nec potest absolui ni si prius restituat potens restituere. c. si res. xiiij. qō. vj. nisi in casu quando dole ret ꝙ non restituit quamprimum potuit ⁊ ꝓponit quamprimum poterit sa tisfacere. ¶ Quid de illo  cũ possit restituere nō [*]vult sed heredibꝰ vt restituāt imponit. Rñ. ꝙ ꝑ hic nō est in statu salutis sed potiꝰ dānatiōis. ⁊ si sic morit̃. oĩno dānat̃. Si tamẽ ob hoc ĩponeret heredi sa tisfactionẽ  meliꝰ ꝑ ip̃m heredẽ poterit fieri  per seipsum proponẽs firmiter ꝑ seipsum satisfacere si sic posset. ita erit in statu salutis. ¶ Quid de ↄstituto in articulo extreme [*]necessitatis an teneat̃ restituere. Rñ. ẜm Sco. vbi. s̃. ꝙ nō.  ĩ extrema neces sitate oĩa sunt cōia. l. j. §. cũ ĩ eadẽ. ff. ad l. rho. de ia. vñ ista res iure poli efficit̃ detinẽtis existẽtis in tali articulo nisi ille cui dʒ restitui siłr sit in tali extrema necessitate.  tũc illi debet̃  priꝰ in ta lẽ deuenit necessitatẽ ⁊ si eodẽ tꝑe deuenerũt dño est restituẽda.  duobꝰ cō currentibus preualet quod est potius. ar. l. querit̃. ff. de sta. ho. Et subdit Sco. ꝙ si talis detẽtor eā rẽ nō occupauit añ talẽ necessitatem. lʒ veniat ad pinguio rẽ fortunā. nō tenet̃ restituere. Secus si preoccupasset ante talem necessitatem. ¶ Vtrũ debitor qui non est in articulo [*]extreme necessitatis sed tamẽ nō pōt re stituere sine magno suo dāno tꝑali pu ta destructiōe artis ex qua viuit ipse et familia sua  oporteret vendere instr̃a vel libros vel capitale ex quibus victũ lucratur. similiter statim teneatur resti tuere. Rñ. ẜm Sco. vbi. s̃. ꝙ si ille cui de bet̃ est abũdās lia ꝙ competenter pōt transire sine eo ꝙ sibi debetur. tunc nō tenetur statim restituere. sed debet pete re licentiam differẽdi restitutioneʒ per se vel ꝑ interpositā ꝑsonā si fieri potest sine periculo quā si dat pōt differre ẜm ꝙ cōuenerunt. Si vero nō vult dare tũc ẜm Jo. de neapo. ĩ quolibeto. ix. q. xxij. etiaʒ differre pōt annuatim alid restituẽdo ꝓut meliꝰ poterit. ꝓ cuius dicto facit in ar. c. sicut hi. in ver. inuadere cũ gl. xlvij. distin. ⁊. c. si quis. de fur. vbi pa tet ꝙ magna necessitas etiā si nō sit extrema excusat a restitutione dʒ tamẽ si bi cauere a suꝑfluis  nō pōt viuere cũ honore ⁊ cũ decẽtia status quis de alie no ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xv. q. ar. v. iiij. ⁊ si ip̃e ĩ vita nō poterit satisfacere iubeat heredibus vt ipsi cōpleant. Si vero ille cui debet̃ ita eget sicut ⁊ ip̃e tũc statiʒ tene tur restituere  nō lʒ cũ incōmodo alie no meũ cōmodũ facere de alieno. quia prima charitas incipit a seip̃o. c. nō satis. lxxxvj. di. nisi ille cui debet̃ liberaliter cōcederet licentiam differendi. ¶ Vtrũ restitutio sit differenda quādo [*]nō pōt fieri sine dāno aĩe alicuius aut corꝑis. aut fame. Rñ. ꝙ sic donec cessẽt p̃dicta pericula  ordĩe charitatis aĩa ⁊ corpꝰ ⁊ fama debẽt p̃poni rebꝰ tꝑalibusfacit. c. officij. de pe. ⁊ re. nisi ille cui sacienda est restitutio esset in extrema necessitate.  tũc salꝰ corporis illiꝰ est p̃ponẽda in re sua saluti corporali alterius ⁊ fame nō aũt aĩe. His oĩbus concordāt Sco. ⁊ Ricar. in. iiij. xv. distin. et Hẽri. de gāda. in. vj. quolibeto. q. xxiiij. ⁊ Jo. de neapo. vbi. s̃. ¶ Vtrũ ille a quo res pōt aduocari pe[*]tita restitutiōe in integrum iure spāli vel generali teneat̃ eā restituere in foro aĩe ante imploret̃. Rñ. ẜm Jnno. in c.  pleri de immu. eccle. ꝙ si contractus tenuit mero iure nō tenet̃ nisi his  pōt petere restitutionem fuerit lesus malicia cōtrahentis. Addo etiā vel nisi impediret̃ petere aliquo iusto timore puta  dubitat nō posse obtinere in iu dicio propter fauorem talis debentis ⁊ hmōi:  sic etiā si nō aduocat̃ tenet̃ in cōsciẽtia q no. Si vero ↄ̃ctus nō tʒ. sʒ est nullus ip̃o iure puta quia res eccle sie est vendita sine debita solẽnitate et hmōi sic tenet̃ lʒ non petatur. Quod limitat do. Anto. in. d. c. quia pleri. quo ad conscĩam verum nisi ↄ̃ctus teneret quo ad metas iuris naturalis. puta  fuit legitima cā alienādi rẽ ecclesiasticā ⁊ debitũ p̃cium est solutũ lʒ defuerit solẽnitas. nihilominꝰ in foro aĩe nō tenet̃  solẽnitates sunt adinuẽte propter deceptiones vitandas. ⁊ ideo vbi cessant cessabit in foro aĩe ip̃a lex. Facit quod dico. s̃. electio. §. vltimo. Restitutio vltimo qũo tollit̃ eiꝰ obligatio. rñ. dicẽdũ ꝙ quo ad foꝝ cōtẽtiosum remittit̃ absolutiōe. solutiōe. rei interitu ⁊ ces sione. Sed hic solũ dicā qũo remittitur quo ad cōscĩam. ⁊ primo ꝑ absolutionẽ ⁊ hoc ꝑ questiones melius cognosces. ¶ Vtrum abs rei restitutione ex sola [*]absolutiōe creditoris vel relaxatiōe ab soluat̃ quis ab obligatiōe restitutiōis. Rñ. ꝙ licet Girar. de se. ⁊ Dy. in regula pctm̃ de reg. iu. li. vj. videant̃ tenere ꝙ non sed ꝙ necessaria sit ei restitutio vel p̃ciũ si nō erat. Tamẽ tu tene cũ Egid. ordi. eremitarum. ⁊ Jo. an. in. d. regula peccatũ. Lap. de castel. ⁊ multis alijs ꝙ vlʒ ⁊ libere est absolutꝰ si tamẽ dicta re laxatio liberaliter fuit facta etiaʒ si de bitor nō habuerit debitā dispositioneʒ ad solueñ.  in trāslatiōe dominij rerũ seu circa ip̃as res attẽdit̃ plꝰ voluntas domini earũ  alterius. insti. de fur. §. placuit. e. l. inter oẽs. §. pe. ff. de fur. et pʒ ꝑ ea q̃. s̃. dixi restitutio. j. in prin. Et ẜm Egidiũ p̃dictũ ĩ quolibeto. lʒ talis debitor male dispositꝰ ad restitueñ. indigeat pnĩa. de tali mala dispositione. aliter nō absoluet̃ a deo: tñ penitendo de tali mala dispositione nō tenet̃ amplius restituere. Aduerte hic  sunt ca sus in quibꝰ relaxatio creditoris nō ab soluit ab obligatiōe restitutionis. Pri mus est in cle. nolẽtes de heret. de quo s̃. Excommunicatio. vij. casu. xlij. Secũdus casus est in. c. felicis. de censi. li. vj. de quo habes. j. visitationem. §. iij. Tertius casus est. s̃. iudex. §. viij. ¶ Quid si talis absolutio seu remissio [*]sit facta nō liberaliter. sed ꝑ metum seu desperationẽ puta ne eiꝰ indignationẽ incurreret. vel  oĩno nihil habere pos se credebatvel parum. Aut cum fraude vi obtenta. puta dicendo ꝙ nihil poterat soluere vel parũ. cum tamẽ totũ pos set vel plus dixerit. Rñ. ꝙ nōvalet nec talis est obligatus ab absolutiōe restō nis. Hosti. tñ i summa. ti. de vsu. tʒ ꝙ si aliqua honesta ꝑsona tractat cũ aliquo dicẽs si ex corde residuũ volueris remittere faciā ꝙ talis restituet tibi tm̃. ⁊ ille remittit ꝙ talis debitor ẽ liberatꝰ. Q credo verũ qñ talis ꝑsona honeste hoc tractat puta intendẽdo gerere negociũ amboruʒ vtiliter. ⁊ quo ad obligationẽ restitutionis. sed nō quo ad pctm̃ male dispositionis. de quo tamẽ sufficit peni teat sine alia restitutione. ¶ Sed nunquid quilibet cui debet̃ pōt [*]hāc absolutionẽ facere. Rñ. ꝙ nō sed so lum illi qui liberā de suis rebus habẽt administrationẽ. Et qui possunt donare ⁊ qui sint. vide donatio. j. ¶ Vtrũ cōsiliũ vniuersale vł ciuitatis ⁊ [*]hmōi possit remittere q debet̃ singula ri persone cōtra eius voluntatẽ. Rñ. ẜm Jnno. in. c. in nostra. de iniur. ꝙ sic. si de betur iure ciuili tantum. Additio vñ princeps restituit in in te. ex certa scĩa cũ p̃iudicio tertij licite. facit ad hoc. l. fi. C. de sẽ. pas. ⁊. l. in cause. ff. de mino. ⁊ q not. Bar. in l. gallus. §. ⁊ quid si tm̃. ff. de lib. ⁊ post. Secus si debet̃ iure naturali  nō pōt. Q limita sine cā.  cũ causa etiā pōt. vt no. idem Jnno. in. c. q̃ in ecclesiaꝝ. de cōsti. ⁊ gl. ĩ. l. fi. C. si cōtra ius vel vti. pu. vbi tʒ ꝙ publica vtilitas sit licita causa vt tollatur q alteri debet̃ etiaʒ de iure naturali q est notādũ singulariter.  facit ad cognoscendum qñ papa pōt di spensare suꝑ certis ⁊ quādo dñi vel cōmunitates qui habuerũt bellum inter se possunt cōponere suꝑ dānis datis. de quo vide. s̃. bellum. §. xiiij. ¶ Vtrũ cũ quis nō vult restituere. quia [*]non potest nisi cum magno suo incōmo do. ⁊ ille cui tenet̃ nō vult dare dilationem vel remissionem aliquā possit absolui a suo confessore. Rñ. ẜm Direct. ti. restitutio. ꝙ etiā si nō immineat periculum vite restituere debẽt vel. aliud graue incōmodum potest cōfessor conscientiam suam formare. ex eo ꝙ intẽdat negocium vtiliter gerere creditoris. eo  videt ꝙ nō ita cito vel ita commode vel nun posset rem suam recuperare. ⁊ sic dare absolutionẽ peccatori potest dum modo ꝓmittat bona fide satisfacere cer to die. vel aliā cautionẽ faciat nō tñ iuramentũ exigat. vt ita creditor habeat suũ ⁊ pctōr nō recedat a ↄfessore desperatus. ꝓ quo facit. l. soluẽdo. ff. de nego. ge. ⁊. l. ait p̃tor. §. j. ff. de mino. Et cũ hoc ↄcor. Ho. in summa. Q bñ notent ↄfessores  nō solũ vtiliter nō gerũt negociũ creditoꝝ. sʒ potiꝰ dānose absoluendo illos qui restituerent si absolutionẽ negarent  tenẽtur ipsi de omni dāno dato creditoribus. ¶ Vtrũ ep̃s vel proprius ↄfessor possit [*]dare licentiā differendi restitutionẽ incertoꝝ. Rñ. d. Anto. in. c. cũ tu. de vsu. te net ꝙ ↄfessor nō potest nisi habeat auto ritatẽ ab ep̃o. Alij autem tenent ꝙ etiā proprius cōfessor. Sʒ ego dico ꝙ ⁊ ep̃s ⁊ proprius cōfessor pōt quādo ex rationabili cā hoc facit ita tamen ꝙ per hoc non ledant̃ pauperes sicut faciunt qui talia incerta concedũt ad pōpā ⁊ ad sta tum illorum qui debent restituere. ⁊ ad damnationem tam concedentiuʒ  bus conceditur. ¶ Vtrũ dñs  si totũ vẽderet q hʒ nō [*]possit restituere quicquid ipse vel sui p̃ decessores ĩdebite a subditis rapuerũt. habeat aliquẽ modũ liberationis. Rñ. ẜm Monal. ti. Restitutio. iiij. ꝙ sic vʒ vt remittat oĩbus suis in recompensationem aliquam seruitutẽ ad quā tenẽtur ei imperpetuũ: vel det eis aliquā certā ĩmunitatẽ. vel faciat aliq hospitale: vł aliā eleemosynā de consensu ⁊ volũtate dāna passoꝝ vel alioꝝ successoꝝ. ⁊ cũ hoc concordat Directo. ti. de resti. ¶ Vtrũ heredes quibꝰ relictũ est ꝙ sol[*]uāt mille libras ꝓ incertis habitis ex vsuris cũ nō appareat de dictis vsuris nisi ꝑ ↄfessionẽ testōris liberent̃ ꝑ prescrip. xxx. ann. a dicta restitutione. Rñ. Lau. post Fede. ꝙ sic si bona fide sꝑ sic possederunt nec per ep̃m ampliꝰ poter̃t molestari. Rō  cũ actio que competit ex testamento vel conditio que competit episcopo per. l. nulli. C. de episc. ⁊ cle. sit personalis spacio. xxx. annorum clau datur. C. de prescrip. xxx. vel. xl. an. l. per consequens. Jdeo heredes bonefidei non poterunt molestari. Nec ob. quod actiones que competunt episcopis durent. xl. an. quia hoc ĩtelligitur de actionibus competentibus episcopatui vel vt episcopo sed vt economio ⁊ admini tori pauperũ. Quo vero ad eos quibus bona sunt alienata vel relicta si spacio x. an. possederunt indubitanter sunt liberati ab obligatione restitutionis.  actio personalis non competit contra successorem singularem. l. j. §. heres. ff. ad tre. Secus si talis heres vel vniuer salis aut singularis fuisset malefidei possessor vel si aliter appareat de vsura per factuʒ. quia sic non esset liberatus. vide etam ꝙ dico. s̃. p̃scriptio. §. xlij. ¶ Qũo etiam per prescriptionem aut [*]vsucapioneʒ quis liberatur ab obliga tione restitutionis vide. s̃. prescriptio. .§. xlij. ¶ Vtrum per cessionẽ bonorum tollat̃ [*]obligatio restitutionis. vide. s̃. cedere bonis. Resuscitatus quomodo restituit̃ in integruʒ vide. s̃. mors. §. iij. Reuelare vtrũ quis teneatur prelato ꝙ scit requisitus ab eo ꝑ excōmunicationem aut alio prece pto. vide. s̃. ↄfessio delicti⁊ denũciatio ⁊ inquisitio. Jtẽ de sigillo cōfessionis ⁊ se creti vide. s̃. ↄfessio vl. §. an teneat̃ vxor reuelare marito adulterium. vide. s̃. iu ramentum. iiij. in prin. De notatis ĩ hoc. §. no. spe. in. titu. de ꝓba. ⁊ demō. circa fi. Alex. in. l. vtruʒ. de pari. ⁊ doc. ⁊ flo. in. l. in inte. §. sʒ et si quis. ff. ad. l. aquil. Reuerentia differt ab honore. eo quia reuerentia est ṗn cipium motiuum honoris intum. s. quis ex reuerentia quam habet ad aliquẽ ipsum honorat. Jteʒ respectu finis intũ. s. quis honorat̃ vt ab alijs in re uerentia habeatur. ¶ Jn bꝰ ↄsistit reuerẽtia. Rñ. ꝙ in. vj. [*]Primo in dilectiōis affectu. xcv. di. Esto subiectus. ij. q. v. habet. Sco in obtem perationis obediẽtia. xciij. di. §. j. ⁊. c. se. ij. q. vij. sacerdotes. vij. q. j. ca. quia. ⁊ de ma. ⁊ obe. si quis. Tertio committendo ⁊ subsequendo. xcv. distin. non oportet. Quarto in temeratis nō reprehendendo vel iudicando. xxj. di. nolite. Quinto defectus eorum non reuelando sed cooperiendo. xcvj. distinct. in scripturis. Sexto honorem debitum qui consistit in quibuscun signis exterioribus exhibendo. Rigor est iuris excessus qui quando  statuit̃ ad terrorem alioꝝ vt ĩ. c. ij. de tornea. ⁊ ĩ. l. aut facta in fi. ff. de pe. ij. q. iij. si s ep̃m. Quādo tñ sumit̃ pro ordine iuris ẜm regulas ipsiꝰ scriptas vt in. c. suꝑ literis. de rescript. Quando pro subtilitatevt no. in. c. vt cōstitueret̃. l. dist. ⁊ differt ab equitate q̃ est ordinata iustitia tẽperata dulcedine misericordie vt no. in. c. fi. de trāsac. facit. c. disciplina. xlv. dist. Jus vero est mediũ inter equitatem ⁊ rigorem ⁊ accipit̃ pro communi decisiōe que fit ẜm communes regulas iuris. hec Pa. in. c. in literis de resti. spo. ⁊ in. ca. iure gentium de sen. ⁊ re iu. Quādo anteʒ rigor aut equitas sit seruanda dic vt in. d. c. fi. de. trāsact. ⁊ in. l. placuit. C. de iud.  parum ad nos pertinet. Risus Vtrum sit pctm̃. Rñ. ꝙ aliquā do ꝓuenit ex serenitate ↄscĩe ⁊ p̃gustatiōe suauitatis diuine ⁊ iste ꝑti net ad fructũ spũs  est gaudiũ. Aliqñ ex māsuetudine nature. ⁊ sic attestat̃ bo nitatẽ nature. Aliqñ ex inordinatiōe in epte leticie de quo r eccle. vij. Melior est ira risu. ⁊ sic isto modo solũ est peccatum. hec Alex. in. ij. ij. Rixa videt̃ quoddā priuatum bellũ q agit̃ inter ꝑsonas priuatas nō ex aliqua publica autoritate sed ma gis ex inordinata voluntate ⁊ semꝑ est peccatum mortale ĩ inuadẽte. Jn defen dente vero se aliquādo est sine peccato vt quādo solo animo defendẽdi cũ mo deramine inculpate tutele fit. de quo s̃. defensio per totũ. aliquādo fit cũ pec cato veniali. s. cum nō multum excedit moderamẽ aut qñ est leuis motus animi advindictā. Aliqñ vero cũ mortali. s. cũ animo effrenato insurgit ĩ impugnā tem ad occideñ. vel grauiter ledendum eum ⁊ de ista intelligitur illud ad Gał. v. ⁊ est filia ire vt dicit Gre. xxxj. mora. cō cor. Tho. ij. ij. q. xlj. ¶ Quid si titius ⁊ sempronius percus[*]sissent se ad inuicẽ ⁊ cōtumeliā dixerint nundista paria delicta toliant̃ mutua compensatione vt r in. c. intelleximus ⁊. c. fi. de adul. Rñ. ꝙ nō ẜʒ pa. in. c. j.  iu reiu. ⁊ in. d. c. fi. etiā si nō agat̃ ciuiliter  nō sunt circa idẽ factũ eo ꝙ factũ tuũ nō est meũ vt probat̃ in. l. apud celsũ. §. marcellꝰ. ff. de do. excep. ⁊ iō quilibet po terit agere de iniuria sua ⁊ dāno nec po terit repelli ab agendo ꝓpter iniuriam factā vt dicit Jnn. multominꝰ tollunt̃ si agat̃ criminaliter ad penā legalẽ  cu iuslibet delictũ puniet̃ pena cōdigna. l. ij. §. ij. ff. de adul. Et dicta regła paria de licta intelligitur vera solum quando delictũ est circa idẽ cōmissum vt puta circa ĩdem matrimonium. ⁊ agitur ciui liter. ¶ Sed nunquid ꝑcutiẽs ex iusto calore [*]iracundie teneatur. Rñ. spe. ti.  accu. §. j. tʒ ꝙ nō  calor iracũdie vicio caret eo lumnte. ff. ad turpil. l. j. §. q̃ri posset. Sʒ contrariũ credo  iniuriā propriā nō lʒ vlcisci. C. qñ licet sine iudi. per totũ. ar. ꝑ locum a speciali in. l. si ex plagijs. §. tabernarius. ff. ad. l. aqui. facit. c. primum de iureiu. ⁊. l. fi. ff. de sic. Mitius tamen agitur cum eo quia difficille est iustũ tẽ ꝓerare dolorẽ. l. si adulteriũ. §. imperato res. ff. de adul. ⁊ sic tene in ↄscĩa ꝙ tene tur. Et quod dicit specu. habere locũ in aĩali irrōnali ꝓuocato si occideret quia sic non teneretur dñs de quo in. l. j. §. cũ arietes. ff. si qua. pau. fe. di. Rogationum Dies sunt dies tres immediate precedẽ tes festum ascensiōis dñi in quibus ie iunādũ est ⁊ feriandũ. Serui ⁊ ancille debent esse liberi ab oꝑe seruili ⁊ q̃dragesimali cibovti debent hoĩes vl hr̃ ĩ. c. pronunciandũ. ⁊ in. c. rogatiōes de ↄse. di. iij. quibꝰ abrogatũ ẽ quo ad ieiuniũ ⁊ festañ. ⁊ male. attñ excusant̃ ↄtrafaciẽ tes a pctō sed nō a pena  credendum est ꝙ multa bona in fructibꝰ prestarent̃ nobis a deo si illo tꝑe quo incipiũt eorũ matora pericula hoĩes ꝑ ieiuniuʒ ⁊ satificationem in letanijs conuenirẽt ad poscendaʒ eius largitatem. 
 
 SAcerdos nomen est ↄpo sitũ ex greco ⁊ latino quasi sacrũ dans. xxj. di. cleros. Eiꝰ offm̃ est sacramẽtũ corꝑis ⁊ sāguinis dñi cōficere oratiōes dicere ⁊ bñdicere dona dei vt ĩ. c. perlectis. xxv. di. De no. in hoc. §. ⁊ ꝙ sacerdos nullo tempore prescribat sacerdotiũ nota. bal. in. j. q. iiij. C. de eman. li. ⁊ ꝙ sacerdo tium liberat a patria ptāte bal. no. in. l. apud hostes col. fi. ver. ⁊ quero. de suis ⁊ le. ¶ Vtꝝ appellatione sacerdotis veniat [*]solũ presbyter. Rñ. ꝙ ĩ materia fauorabi li nomĩe sacerdotisvenit presbyter dia conus ⁊ subdiaconꝰ facit tex. in. c. j. xv. q. v. Secus in materia odiosa quia solũ venit p̃sbyter facit. c. si quis. de coha. cle. ⁊ mu. ⁊ ibi Pa. hoc no. ¶ Sacerdos parochialis dʒ visitare ĩ[*]firmos spe. ca. j. de cel. mis. Jtẽ dʒ stare ieiunꝰ vs ad horā ↄgruā celebrādi ⁊ si celebrat nō dʒ sumere purificationẽ pro pter necessitatẽ nisi habeat aliũ ꝑ quẽ possit supplere vt no. Pa. c. j. ¶ Vtrũ possit ministrare sacramẽta pe [*]regrinis⁊ hospitibus confluẽtibus ad ecclesiam suaʒ. rñ. Pa. in. d. c. j. ꝙ sic. vn morientes ibi sine electiōe sepulture se peliuntur ibidem. Aut si alibi elegerũt debetur eis quarta portio. ¶ Vtrum sacerdos volens sucipere eu[*]charistie sacr̃m puta  infirmus vł ałs impeditus a celebratiōe debeat habere orariũ siue stolā. rñ. ꝙ sic ⁊ita circa collũ ⁊ super vtrũ humerũ ꝙ signuʒ crucis preparet in suo pectore sic etiā qñ vult celebrare vt in. c. ecclesiastica. xxiij. dist. tex. aperte clamat. ¶ Sed nunquid cũ facit offm̃ diacona[*]tusvtet̃ stola sicut cũ celebrat. Rñ. ꝙ nō. ar. c. precipimꝰ. ⁊ quod ibi not. xciij. di. sed vtetur sicut diaconus vti dʒ. s. ꝙ ha beat stolā suꝑ humerũ sinistruʒ taliter ꝙ veniat āte ⁊ retro sub brachio dextro ⁊ humerũ dextrũ cũ eius brachio sit liberum administeriuʒ sacerdotale. xxv. di. vnum orariũ. glo. tñ. d. c. ecclesiastica dicit ꝙ potiꝰ est sequẽda cōsuetudo per. c. scit facta. xij. d. ⁊ istud tene. Sed si consuetudo nō appareat dic ꝙ non vte tur nisi vt diaconus.  tandiu quis ha bet priuilegium diu locum tenet priuilegiati. l. vlti. C. de test. mi. ⁊. c. genera liter. xvj. q. j. d. c. precipimus. ¶ Vtꝝ in pctō mortali possit exequ i of [*]ficiũ suũ. Rñ. ꝙ nō sine peccato mortali. xv. q. vlti. ca. vl. lxviij. dist. c. j. Sacramentum est secunduʒ Hug. de sancto victore li. vj. de. Sacramentis parte. ix. c. ij. Ma teriale elementum extrinsecus oculis suppositũ ex instinctione figurans ex si militudine reprẽsentās ⁊ ex sanctificatione aliquā gratiā inuisibilem conferens Et elementum sumit̃ pro quacũ re sensibili. Sicut oculus ꝓ omni sẽsu. Similitudo vero pro rep̃sentatione secundum quandā proportionabilitatẽ scʒ. vt sicut se hʒ aqua ad lauādũ sordes corporales sic gr̃a ad spũales ⁊ cōpetit hec diffinitio sacramẽtis noue legis ĩ  bus sunt tria. s. naturalis similitudo ex qua hñt aptitudinẽ repñ tādi actualis ĩstitutio oculis vel expressa ex qua hñt determinatā ordinationẽ respectu huiꝰ significati ⁊ spũalis sācti ficatio ex qua habẽtvirtutẽ efficiẽdi illud significatũ. Ad ꝓpositũ eoꝝ q̃ hic notant ⁊ ꝙ sa na res nō sit sola destinatiōe sʒ solũ per pontifices vt no. Bal. cōtra glo. in. l. nō dum. C. de fur: per. l. in tantum. §. facta ff. de re. diui. ¶ Jn quo ↄsistũt sacr̃a. Rñ. magr̃ snĩaꝝ [*]in. iiij. dis. j. ꝙ in duobꝰ. s. ĩverbis ⁊ in re bus ita ꝙ sub verbis cōprehẽdat̃ inten tio ꝓferẽtis ⁊ sub rebus factũ seu facta. ¶ Que sunt necessaria in om̃i sacramẽ [*]to. Rñ. ꝙ. iiij. Primũ elemẽtũ sine bita materia. Secundum formaverborum. Tertium minister debitus. Quartũ in tentio ministrantis ⁊ de istis habes. s̃. Baptismus ⁊ in alijs locis suis. ¶ Sacrm̃ tm̃ r puta in baptismo ablu [*]tio sub forma ꝟborũ in eucharistia ip̃a hostia cōsecrata ⁊ hmōi res sacr̃i in ba ptismo ⁊ alijs in bꝰ imprimit̃ est caracter. Jn bꝰ ꝟo nō ĩprimit̃ est dā orna tus aĩe. Jn scr̃o aũt corporis xp̃i est ip̃ʒ corpꝰ xp̃ivere sub illa spẽ cōtentũ et est corpꝰ misticũ. sctā ecclesia q̃ tñ in ipso nō ↄtinet̃ sʒ signat̃. Est etiā quoddam q est res ⁊ nō facr̃m. ⁊ istud est gratia gratũ faciens siue effectꝰ sacramẽtoꝝ. ¶ Quod sũt sacramẽta noue legis. Rñ. [*]ꝙ. vij. s. baptismus cōfirmatio eucharistia. penitentia extrema vnctio. ordo et matrimoniũ. Jn quibus aũt imprimat̃ caracter. vide. s̃. caracter. ¶ Vtꝝ aqua bñdicta sit sacramentum. [*]Rñ. Ric. in. iiij. di. j. ꝙ nō  ꝑ eiꝰ asꝑsio nem remittunt̃ pctā per modũ meriti intum. s. excitat motum caritatis seu feruorem voluntatis ꝑ quẽ fit remissio non autem tan per vim sacramenti. ¶ Quot sũt sacramẽta necessitatis. Rñ. [*]v. scʒ baptismus confirmatio. pnĩa post pctm̃ mortale commissuʒ eucharistia ⁊ extrema vnctio. vt no. j. q. j. §. sʒ nondũ. ⁊ in. c. veniẽs de trāsact. in glo. que ideo dicunt̃ necessaria  sine ipsis non pōt quis saluari. si ex ↄtẽptu omittunt̃ ⁊ ha beri pñt. de primo habes de ↄse. dis. iiij. .§. j. de sco ibidẽ ĩ. c. nullꝰ ministroruʒ ⁊. di. v. c. ieiunij. . iij. depe. d. j. quasi per totũ de. iiij. de cōse. d. ij. oĩs honio. de. v. xxvj. q. vij. ab infirmis alia duo scʒ matrimonium ⁊ ordo dicuntur sacr̃a volũ taria. quia sine ipsis potest homo salua ri si ea nō vult. ¶ Quō sunt dāda. Rñ. ꝙ eo modo quo [*]dicitur ĩ suis locis cũ quodlibʒ habeat suum modum. Jn vno tñ oĩa cōueniũt. ꝙ ĩ signo crucis oĩa sacr̃a sunt dāda ar. c. non obseruatis. xxvj. q. vij. ¶ A quo sunt suscipiẽda. Rñ. ꝙ baptismus potest suscipi in necessitate ĩ om̃i [*]bus vt. s̃. baptismꝰ. v. Alia aũt excepto matrimoniũ non nisi a sacerdotibus ⁊ de hoc dicvt in suis locis. ¶ Vtꝝ possint recipi ab q̃ eo est in pec[*]cato mortali. Rñ. vt. s̃. clericus. viij. §. ij. ¶ Quibus debẽt dari. Rñ. ꝙ diuersis. [*]diuersimode ẜʒ ꝙ sacr̃a sunt  qno vide in locis suis vnũ tñ notādum est ꝙ nul lus exñs in pctō mortali pōt aliquod sa cramẽtũ suscipere quin peccet mortałr. xl. di. multi. xxiij. di. ill. xj. q. iij. audi. sicut nec aliquis minister pōtea ministra re ĩ peccato mortali quin peccet mort aliter nisi ẜm aliquos illa administraret vt laycꝰ in necessitate. puta quia baptisat quod habeo valde dubium. ¶ Que sacramenta possunt intrari. Rñ. [*]oĩa illa in quibus nō imprimit̃ caracter xxxij. q. vij. licite ⁊. j. q. j. q quidā. ¶ Quid cũ dubitat̃ an quis receꝑit ali [*]quod sacramẽtũ puta baptismũ ⁊ hmōi Rñ. ꝙ si dubiũ est ꝓbabile vel verisimi lis resultat ↄiectura reiterañ. ẽ ẜm ꝙ di xi. s̃. baptismꝰ. vij. §. ix.  non r iteratũ q nescitur factũ de ↄse. di. iiij. si nulla. ⁊ de p̃sby. non bap. c. veniens. ¶ Vtꝝ sacr̃a vel sacr̃alia sicut est oleum [*]sctm̃ aqua baptismalis ⁊ hmōi possint recipi ꝓ sanitate acquirendavel ex alio sine ꝙ eo propter que sunt ĩstituta. Rñ. ꝙ non sine pctō mortali si tatis sit finis prĩcipalis. vti sacr̃is ad aliũ finẽ ad eũ ꝓ quo ordinata sunt. est ipsis abuti. Excipit tñ Pe. de pał. ĩ. iiij. scr̃m mr̃imo nij. q ẜm eũ s ↄ̃hẽdo ex alio fine puta ꝓpter diuitias ⁊ hmōi no peccat morta liter vt. s̃. habes matrimoniũ. ij. §. xxv. Secus si vteret̃ quis talibꝰ sacr̃is principaliter ex fine suo secundario propter sanitatem acquirendam sicut fecit Con stantinus imperator. quia sic non pecca ret. Sacrilegium est sacre rei violatio vsurpatio ⁊ accipitur hic violatio pro quacun irreuerentia aut dehoneratione ⁊ r ẜm Jnn. quasi sacrilegiũ vel ẜm Lau. quasi sacrilegis lesio. ⁊ de hoc habes gl. xvij. q. iiij. in. c. sa crilegium. De hic notatis ⁊ ꝙ sacrilegium est violatio vel vsurpatio rei sacre. l. si nondum. ⁊ ibi Bal. versi. quero quot rerāt. C. de fur. ⁊ Barto. ĩ. l. sacrilegij. la. ij. ff. ad l. iul. pecu. ⁊ in. l. diuus. eo. titu. ¶ Quot modis cōmittit̃ sacrilegiũ. Rñ. [*]ꝙ tribus modis. Primo rōne ꝑsone. sicut cũ quis ledit ꝑsonā ecclesiasticam. xvj. q. iiij. squis. Sco ratiōe loci sicut cũ violat̃ immunttas ecclesie vel cimiterij ⁊ ibidẽ. c. si s. el. j. cũ multis. c. seq. Terttio ratione rei ⁊ istud fit tripliciter s. auferẽdo sacꝝ de sacro. s. loco vł nō sacrum de sacro vel sacrum de nō sacro vt no. in. d. gl. ⁊ hic loquor de sacrilegio ꝓ prie. Nā large cōmittit̃ multis modisvt no. in di. gl. ⁊ ibi vide  nihil ad nos. ¶ Aduerte ẽt ꝙ om̃e pctm̃ q cōmittit [*]persona ecclesiastica materialiter ⁊ q̃si per antecedẽs r sacrilegiũ. Vnde dicit Hiero. ꝙ nuge in ore sacerdotis sunt sa crilegiũ vel blasfemia. Sed formaliter ⁊ proprie sacrilegiũ est illud pctm̃ q ꝑ sona facta sacra agit ↄ̃ eius sanctitateʒ directe. vt si virgo deo sacra fornicetur ⁊ hmōi. Large etiā sacrilegiũ est cũ rem ecclesie quis indebite vsurpat. xvij. qō. iiij §. qui autem. ¶ Que pena sacrilegoꝝ hẽs in. l. si quis [*]in hoc. C. de epi. ⁊ cle. ⁊. xvij. q. iiij. ꝑ totũ ⁊ ibi vide.  nihil ad nos sed ad forum cōtẽtiosum solũ. Sed quo ad ↄscĩam est excōicatio de qua vide. s̃. excōicatio. v. casu. j. ⁊. vj. ⁊. ix. ⁊. xiij. ⁊. xxviij. ⁊ excommunicatio. vij. in multis casibus. Sacrista siue custos ecclesie habet pul sare campanas ad horas iubẽte archidiacono. Jtẽ custodire palas seu lĩteamĩa aliaris. ⁊ omnia vtẽ silia ecclesie. Jtẽ lāpades curare nec supramodũ lucendo oleũ depereat aut mi nus lucendo obscurior sit ecclesia. Jteʒ prouidere de incẽso luminaribꝰ pane ⁊ vino pro celebrando. Jtem oblationes ⁊ decimas secundum iussum archidiaconi inter fratres diuidere. Hec no. in. c. perlectis q̃si in fi. xxv. ⁊ de officio custo. per totum. ¶ Quis dʒ deputari sacrista. Rñ. quod [*]aliquis de sanctioribus ecclesie vt in. c. ij. de officio custo. ¶ Ex qua culpa tenetur si quid pereat vide. s̃. custos. Sagitarius dicitur qui artem balistarioruʒ exercet ⁊ vtrũ liceat vide. s̃. ars. Salarium An debeatur famulo infirmanti aut similibus. vide. s̃. familla. §. ij. Sanctus quis debeat haberi. vide s̃. canoniʒato ⁊ reliquie. Saracenus dicitur qui deos deas colit. immo demones nec nouum aut vetus testamentuʒ reci pit hoꝝ templa. precipiunt̃ claudi sub pena mortis ⁊ amissione bonorũ. C. de pag. ⁊ sara. tẽplis eoꝝ. l. j. ⁊. ij. ⁊ quasi ꝑ omnia quo ad ꝓbatiōes iudeis compa rant̃. C. e. l. vt phanos. ⁊ extra de iude. ⁊ sara. quasi ꝑ totum. Et ideo vide. s̃. iudeus qui phibẽtur christianis erga ip sos excipit̃ tñ casꝰ.  cũ saracenis christianꝰ comedere nec habitare prohibetur. xj. qō. iij. ad mensam sed bene cũ iudeis. xviij. q. j. oẽs.  magis sunt nobis ꝓuer. si iudei ⁊ incibis nos cōtennũt tñ Lau. ⁊ Jo. ⁊ multi sequaces tenẽt ꝙ cuʒ saracenis etiā nō licet ↄmedere.  etiā ipsi in multis iudaiʒant quod verũ cre do quādo in cibis talia obseruāt. alias nō. Jtem quia iudeis permittitur eorũ signagoga. Sed sarracenis nullo modo ꝑmittit̃ inter xp̃ianos publicaʒ inuocationem facere mach ometi ne peregri natio ad aliquẽ suoꝝ sicut ad sctm̃. Et  cun eoꝝ dñs xp̃ianus  hoc eis ꝑmittit peccat mortaliter  facitↄ̃ preceptũ. cle. vnice de iudeis. Jtem  cum iudeis possunt christiani habere commertiuʒ sed cum infidelibus seu sara cenis extat hodie prohibitio sub pena excōicatiōis papalis quā incurrunt ipso facto qui tẽ pote guerre cum eis habent commertium vel qui deferunt eis prohibita. de quo. vide supra excommunicatio. v. casu. xxj. De saracenis ⁊ an iurent ꝑ macho metũ. gl. ĩ. l. nō erit. in prĩ. ꝟsic. suꝑstitio nem. ff. de iure. ⁊ Bar. in. l. ait p̃tor. §. iu rari. eolti. c. dixi. s̃. in. §. iuramentum. ¶ Vtꝝ xp̃ani possint furari quos deti[*]nent i eoꝝ seruitio. Rñ. ꝙ sic quia nullo modo licite possunt tenere eos. Satisfactio dicitur dupliciter. vno modo reconciliatio ⁊ sic  oẽs partes pnĩe ordinant̃ ad reconciliationẽ q̃libet earũ satisfactio dici po test. Alio modo r solutio pene debite ⁊ sic est pars vna pnĩe que est assumptio siue adimpletio pnĩe iniũcte vel debite ⁊ nihilominus tñ etiā partibꝰ alijs penitentie. cōuenit ꝑ accidẽs vt cōtritioni rōne doloris ↄiuncti  est in parte sensibili ⁊ cōfessioni rōe erubescẽtie. Hec. S. Bo. in. iiij. distin. xvj. circa literam. ¶ Satisfactio ẜm culpā p̃teritā ⁊ iniu[*]rie illate recōpẽsatio ẜm equitatẽ iusticie ẜm ꝟo culpā futurā est pctōꝝ causas excedere ⁊ eoꝝ suggestionibus aditum nō prebere de pe. di. iij. c. satisfactio. ¶ Vtrũ deo quis possit satisfacere pro [*]pctō. Rñ. ꝙ cũ ipsius adiutorio valet cũ merito passiōis xp̃i cuius homo per veram fidem efficitur particeps sic potest alias nō vt no. Rica. in. iiij. di. v. ¶ Vtꝝ vnus hō possit ꝓ alio satisfacere. [*]Rñ. ꝙ accipiẽdo satisfactionẽ ꝓ preser uatiōe ⁊ cautella culpe future sic nō pōt  quis ieiunādo non affligit corpus al terius vt viuat caste nisi intum per bonũ exemplũ alicit eũ ad similia facienda siue intum pōt alteri mereri au gmẽtũ gratie ꝑ talia vt sic faciliꝰ euitet pctm̃. Si vero accipiat̃ satisfactio ꝓ recōpensatiōe iniurie illate sic vnꝰ potest ꝓ alio satisfacere homini. Deo vero etiā potest si mō ille qui cōmissit pctm̃ sit cō tritus de eo alias nō. ꝓ pnĩa vero iniun cta nō pōt vnus pro alio satisfacere nisi interueniat autoritas cōfessoris qui in illa potest dispẽsarevel nisi interueniat casus ꝙ ille cui imposita est nunquam cam poterit in hoc mundo implere  posset tunc per alium fieri. Hec habentur ex dictis Ricar. ⁊. S. Bon. in quarta dist. xx. ¶ Sed nũquid ille cuius satisfationeʒ [*]alter in se suscepit moriendo statiʒ euolabit. Rñ. ꝙ nō sʒ opʒ ꝙ primo ille  eā suscepit impleat  nemo paradisum ĩgreditur nisi sit extra oẽ debitum ita ꝙ nec ipse nec alius pro eo sit debitor ẜm S. Bo. in. iiij. di. xx. ¶ Vtrum talis ꝓ alio satisfaciẽs satisfa[*]ciat etiā ꝓ seip̃o. Rñ. diuersorũ fuit opi. sed mihi plʒ opi. quā Ric. ĩ. iiij. di. xx. refert ꝙ etiā est satisfactoriũ ꝓ seipso non ex debito sʒ ꝑ diuinā misericordiā que magis charitatẽ attẽdit  opꝰ. xiiij. q. v. si d. Vel dic ꝙ ꝓ alio sit satisfactoriũ ꝑ modũ solutionis pene. ꝓ seipsis vero est satisfactoriũ ꝑ modũ meriti de congruo. dicit em̃ S. Bo. ĩ. iiij. di. xv. ꝙ lʒ de rigore iustitie nō sit satisfactoriũ id q facere s ad q alias tenet̃ tñ credit q diuine misericordie benignitas tanta est ꝙ acceptat totũ ⁊ quasi ꝓ nihilo sal uat nos ⁊ de hoc. j. suffragium. §. ij. ¶ Vtrũ satisfactio facta in pctō morta[*]li valeat. Rñ. aut loquimur de ea q̃ fuit imposita a cōfessore penitẽti ⁊ postea re cidiuāti añ illiꝰ ↄplemẽtũ ⁊ sic dic vt. s̃. pnĩa. §. xiiij. Aut loquimur de alia quacũ volũtarie assumpta. ⁊ sic dico ꝙ nō vʒ quo ad diminutioneʒ pene debite ꝓ pctō nisi ꝑ accidẽs vt puta  citiꝰ ↄuer tet̃ ⁊ verā aget pnĩam. sed tum ad cul pam futuram euitandā valet. ¶ Que sunt ꝑtes satisfactiōis. Rñ. tres [*]s. oratio Jeiuniũ eleemosyna. Sũt tamẽ alie secũdarie vt vigilie ꝑegrinationes discipline ⁊ hmōi vñ oĩa oꝑa afflictionis ad ieiunium reducunt̃ oĩa oꝑa mĩe ad eleemosynam. omnia opera spũalia ad orationem. Hec ex. S. Bo. in. iiij. dis. xv. parte. j. ar. j. q. iiij. ¶ Vtrũ flagella missa a deo vel ab ho[*]minibꝰ etiā ꝓ pctĩs nr̃is sint satisfactoria. Rñ. ꝙ sic intũ cadũt sub volũtate patienter ipsa acceptāte ⁊ patienter su stinere volente dũmodo alias. sit ĩ charitate. ⁊ de hoc vide. s̃. Mors. ¶ Vtrũ aliqua p̃dictoꝝ triũ partium sa [*]tisfactionis sit magis satisfactoria. Rñ. ꝙ eleemosyna in se includit ꝟtutẽ or̃onis ⁊ ieiunij ꝓpter duo. Primo  cōsti tuit eũ cui dat̃ debitorem ad orādũ ꝓro eo  dedit. Sco  eleemosyna data ꝓ pter deũ est quasi quedā oblatio deo fa cta que oblatio deo facta hʒ vim oratio nis. et similiter bonoꝝ exteriorum subtractio ꝑ eleemosynā facta cōtinet virtualiter ieiuniũ in quo macerat̃ corpꝰ. Similiter or̃o ꝟtute cōtinet ieiunium.  intẽtio interius ad deũ debilitatem corporis parit ↄpletius tñ eleemosyna hʒ vim satisfactionis  or̃o ⁊ ieiuniuʒ. ꝓpterea r. j. Thimo. iiij. corꝑalis dẽ exercitatio ad modicuʒ vtilis est. Dicit glo. oĩs summa discipline xp̃iane est in misericordia ⁊ pietate. Si tamẽ genera raliter loquamur pōt dici ꝙ in satisfactione sunt trĩa. s. vitatio culpe augmẽtatio gr̃e ⁊ solutio pene ⁊ hoc tertiũ infi mum in satisfactione. Ad primũ vʒ or̃o. Ad ẜm vʒ eleemosyna  quis sibi facit amicos de mamona iniquitatis  impetrāt gr̃am. Ad tertiũ valet ieiuniuʒ. Hec ex Ricar. in. iiij. di. xv. ar. ij. q. iij. [*]¶ Vtrũ restō rei aliene sit pars satisfactionis. Rñ. ꝙ ꝓprie non  dʒ p̃cedere oẽm ꝑtẽ. pnĩa cũ dicat cessationẽ ab in iuria de qͦ vide. s̃. Restitutio. ij. ĩ ṗnc Sʒ large accipiẽdo restitutionem ꝓut dicit oẽ illud q ad debitam satisfactionem exigitur sic est pars satisfactionis. Scandalum est dictum vel factum minus rectum p̃bens alteri occasionẽ ruine ita not. Cardi. in Cle. j. de officio ord. ẜm Lau. ⁊ scandalũ grece q latine r ruina vel offensio vel impactio pedis. ⁊ elicit̃ a Hiero. suꝑ illud Mat. xv. Scis  pharisei audito hoc ꝟbo scādaliʒati sunt. Vnde sicut quādo aliquid ponit̃ in via corporali ꝑ q ĩpingẽs disponit̃ ad ruinā. sic ĩ via spũali cũ ꝑ factũ suũ seu dictum minus rectũ. i. vel malũ scm se vel habẽs speciẽ mali disponit aliquẽ ad casuʒ in aliquod peccatũ ꝓprie scādalũ ei facit. Hosti. in summa ti. de renũ. dicit graue scādalũ r quādo ex dicto vel facto alij trahunt̃ in cōsensuʒ mortalis peccati. ⁊ ꝓpterea gl. de renũ. ĩ. c. ij. nisi in ver. pro graui dicit ꝙ nō est curandũ de scādalo nisi sit graue de no. ope. nun. capi. ij. ⁊ de vo. c. magne. de reg. iur. qui scādali ʒanerit ꝙ no. De notatis in hoc. §. ⁊ q scādalum facit fieri q ałs non fieret. not. specu. in ti. de ĩquisi. §. qñ autẽ. ver. vtrũ autẽ. ⁊ Alex. consi. j. volu. ij. ¶ Quotuplex est scandalũ. Rñ. duplex [*]scilicet actiuũ ⁊ passiuũ sicut dupliciter pōt s esse causa peccandi alteri. Vno mō ꝑ se puta qñ quis aliq malum facit ꝓpter illud intẽdẽs alium deducere in pctm̃ aut si nō intendit tñ factum est tale ꝙ de sui rōne hʒ vt sit ĩductiuuʒ ad peccādũ ⁊ sic istud dicit̃ scādalũ actiuũ altero mō quis ꝑ accidens pōt esse causa peccādi alteri puta  p̃ter intentionem scandali dādi id facit. ⁊ ex cōdi tione operis nō est vt quis scandaliʒet̃. Si tamẽ alius male dispositꝰ est aut ex inuidia quā habet aliũ aut alio modo ideo scādaliʒatur ⁊ talis nō dat occasio nẽ quātũ in se est tali scandalo: ꝓpterea vacat̃ scandaluʒ passiuum sine actiuo. quādo etiā scādaluʒ actiuum simul ⁊ passiuũ in altero qui dat ⁊ passiuũ cum ille qui accipit peccat. Aliqñ est actiuũ sine passiuo. puta cum aliquis inducit aliquẽ ad peccandũ. sed ille nō peccat. Hec ex Alexā. ij. ij. ti. de scandalo ⁊ Ric. in. iiij. distin. xxxviij. ¶ Vtrũ scandalum sit spāle pctm̃ mor[*]tale. Rñ. ꝙ aut scādalũ passiuũ est tm̃ ĩ pactio ad veniale pctm̃. puta cũ alis ex dicto alterius mouet̃ ad pctm̃ venia le ⁊ sic est veniale pctm̃ aut est cũ impa ctiōe ad mortale peccatum. ⁊ sic non est mortale nō tamẽ aliud pctm̃ spāle ab il lo ꝙ cōmittitur. quia sumere occasioneʒ pctĩ ex dicto vel facto alteriꝰ nō ↄstituit spālẽ rōnem peccati  nō ĩportat deformitatẽ spāli virtuti oppositam sʒ soluʒ peccatum q cōmittit̃. Si aũt loquimur de scādalo actiuo ⁊ si sit per accidẽs sic nō est spāle pctm̃.  ꝙ est ꝑ accidẽs nō cōstituit spẽm tñ qñ potest esse pctm̃ veniale vt qñ actũ cōmittit veniał pctĩ vel actũ qui de se nō est malũ sed solum habet spẽm mali cũ aliq̃ leui iductione. qñ est mortale siue  cōmittit actum mortalis peccati siue quia contẽnit salutem ꝓximi vt ꝓ ea seruāda nō pretermittat aliquis facere q sibi libuerit. facit. c. cauendũ. x. q. iij. ⁊. d. §. ꝓ graui. j. q. j. hij qͦscũ. Si ꝟo sit scandalũ actuũ per se. puta quia intẽdit ducere ad peccatum ⁊ siquidem intendit ĩducere ad peccatuʒ mortale sic peccat mortaliter. Siłr si intẽdat inducere ad pctm̃ venia le per actum peccati mortalis. Si autẽ intendit inducere ad peccatuʒ veniale etiam ꝑ actum pctĩ venialis: sic veniale peccatũ ⁊ isto mō scandaluʒ actiuũ per se est speciale pctm̃.  ex intentione finis sortitur peccatũ rōne spālis peccati ⁊ opponitur directe correctioni fraterne. ꝓpter hoc ꝙ intendit̃ spāle proximi nocumẽtũ. hec oĩa ex Alex. ⁊ ri. vbi. s̃. ⁊ Tho. ij. ij. q. xliij. ⁊ ad ill Mat. xviij. ne cesse est vt veniant scandala ⁊ c. veꝝ est necesse nisi hoĩes vitam mutent. [*]¶ Vtrũ alisteneat̃ dimittere aliq bo nũ opꝰ ne ꝓximꝰ scādaliset̃. Rñ. ẜm Rica. vbi. s̃. ar. j. q. ij. ꝙ aut bona oꝑa sunt necessaria ad salutẽ vt sunt p̃ceptataut sũt suꝑrogatiōis vt consilioꝝ oꝑa aut ĩ genere ĩdifferẽtia vt comdere carnes. bibere vinũ. retinere tꝑalia debita repe tere. ⁊ hmōi. Oꝑa em̃ prima nō sunt pro quocũ scandalo omittẽda.  nullus dʒ velle dānatio nẽ suam ꝓ euitāda illa pximi sui. Facit. c. ij.  no. oꝑ. nũ. ⁊. xij. dist. illa. xj. q. iij. inter ꝟba. xxiij. q. iij. §. j. añ fi. Hic aduerte ẜʒ Jnn. vt recitat Pa. de renũ. in. c. nisi cũ. §. ꝓ graui quo ꝙ ĩ p̃ceptis iuris naturalis ⁊ euāgelici ẽ ve rũ hoc sʒ veritas iuris positiui ex cā est tẽperāda relaxanda ⁊ ↄ̃riũ statuenduʒ propter scandalum. vt no. de conces. pre bẽ. c. ꝓposuit de voto. c. primo. Secunda etiam opera nō sunt omittenda pro pter scandalum proximi proueniẽs exmalitia  ꝑ hoc volentibꝰ malitiose ĩpedire bōa oꝑa daret̃ materia ⁊ occasio malignādi. Si ꝟo scandalũ ꝓuenit ex infirmitate ꝓximi vł ignorātia sic sunt ad tp̃s intermittenda. quous. s. adhibeat̃ sufficiẽs diligẽtia ad hec. vt ignorās instruat̃. ⁊ infirmꝰ aliquo modo cō fortetur vt nō de bono oꝑe scandalum sibi sumat. nec talis retardatio merito preiudicat.  non minuit de ꝑfectione charitatis: sed magis disponit ad augmentuʒ non tamẽ oĩno sunt talia pre termittenda ꝓpter scandalum ꝓximi. Tertia etiā oꝑa. s. indifferentia quoruʒ omissio alteri non prei udicat. nisi ipsi omittenti ⁊ etiā in tẽpo ralibus tantuʒ sic sunt omittenda de precepto quādo ꝓbabiliter ꝓximꝰ scādalisabitur ex infirmitate scādalo mortalis peccati. Sʒ si venialis erit de ↄsilio. Si aũt scādali satur ex malicia vt puta  ostẽsum est sibi ꝙ nō debet scādalisari. ⁊ modo debito sua sunt vt nō scādaliset̃. ⁊ tamen vult scandalisari  sic ꝓuenit ex malicia. ⁊ tunc nullum opus est pretermittẽ dũ ꝓpter scandalum ex malicia proueniẽs. Alex. vero in tertia parte summe. c. de preceptia pnĩe tʒ ꝙ si sim infirmꝰ ⁊ timeo casum meũ ex nō repetitione re rũ meaꝝ potius teneor vitare scandalũ meum  ꝓximi. Similiter si sum perfectus ⁊ repetam debito modo licet sicut preponderat bonũ cōmune bono spāli sic p̃ponderat scādalũ cōitatis ⁊ pluriũ. s. dissipatio pacis ⁊ vtilitatis cōis ⁊ incẽtinũ delinquẽdi. q̃ oĩa acciderent. ⁊ si nō liceret sua repetere ꝓpter scandalũ ꝓximi sui singulare. Aduerte tñ hic ꝙ lʒ de iure ciuili nō sit curādũ de scādalo q pōt cōtingere circa ꝑsonā detẽ toris iniuste rẽ meā immo liceat talem occidere quādo aliter nō potest recupe rari. vt no. Bar. ĩ. l. furẽ. ff. de sicca. tamẽ de iure canonico ⁊ in cōscĩa ẜm Pa. ĩ. c. nihil de prescrip. nō cōsulerẽ bono viro ꝓ repetitiōe rerum tẽporalium aliquid facere quo verisiłr valde seua ⁊ horribi lia deberent euenire facit. c. suscepimꝰ de homi. ⁊ in. c. ij. de noui. ope. nun. et c. si vero. el. j. de sentẽ. excom. ⁊ quod ibi no. Jnno. Si tamen faceret non credo mortaliter peccaret quando scandaluʒ prouenit ex malitia. ¶ Sʒ nũquid quodlibet bonum sit fa[*]ciendũ ne proximꝰ scandaliset̃. Rñ. vt colligo ex doctrina Alex. in. ij. ij. trac. de scandalo Aut bonũ ꝙ expetit ꝓximus rōnabiłr petit. puta  pauꝑ petit vesti mẽtũ ⁊ hmōi ⁊ tũc si ad hoc teneor ałs de p̃cepto casus est clarꝰ si nō teneor de precepto sic debeo ei illud manifestare qũo nō teneor. ⁊ qũo rōnabiłr illud nō facio. ⁊ tũc sufficit ⁊ si scādalisat̃ sibi im putet  scādalũ est phariseoꝝ  scāda lisabant̃. quia discipuli nō lauabāt ma nus ⁊ tamẽ cũ dñs satisfecisset scādalũ accipiẽtibꝰ dixit sinite illos ⁊ c. Ma. xv. Si ꝟo non rōnabiłr tale opꝰ omitto fic ne ꝓximꝰ scādaliset̃ de mortali teneor illud tacere. facit. c. ij.  noui oꝑ. nũ. aut ꝙ petit irrōnabiłr expetit. ⁊ sic non teneor. sʒ sufficit satisfacere pro posse ne scādaliset̃ ex ignorātia vel infirmitate ⁊ si nō acceptat iā scādalũ ẽ phariseoꝝ ⁊ sic ẜm Aug. exponit̃ illud oĩ petẽti te tribue. s. vel tũ ad ꝟbũ rōnabiłr te ex cusando vel tum ad factũ quādo rōnabiłr teneris. ⁊ sic pʒ qũo dʒ intelligi illud facilius scandalum nasci ꝑmittit̃  ꝟitas deferat̃. s. veritas vite  comprehẽdit omnia p̃cepta ⁊ cōsimilia veritas doctrine ad p̃dicādũ ⁊ ꝟitas fuis se ad puniẽduʒ.  loquit̃ eo modo quo supra dixi. ⁊ adde ꝙ ea que sunt de iure positiuo p̃cepta sunt p̃termittẽda quādo quis scandalisat̃ ex infirmitate vel ignorātia non tamẽ simpłr sʒ ad tp̃s vt dixi de cōsilijs suꝑ rogatiouis. Jdẽ dic de punitione malorum. [*]¶ Quid de fama vtꝝ sit defensanda ne alij scandalisentur dic. vt. s̃. fama. §. j. Scientia aliqñ habetur ꝑ causam ⁊ hoc ꝓprie est scire ⁊ de hoc loquitur ph. in libro poste. ⁊. vj. ethi. facit. l. scire. ff. de legi. ⁊. c. intelligentia de ver. si. aliquādo sciẽtia habet̃ ꝑ aliquẽ se nsum corporeũ. vt quia scio ꝙ habes caputiũ ĩ capite.  video. scio ꝙ dixisti tale verbũ  audiui. Scio ꝙ tale quid est dulce  gustaui est durũ vel molle.  palpaui. ⁊ talis sciẽtia requiritur in teste. ff. deite. l. testium fides. ⁊. iij. ⁊. q. ix. testes. Crudelitas tʒ mediũ inter scientiā ⁊ nescientiam.  nec in totali ignorantia cadit credulitas nec in sciẽtia vt nota. ff. de iur. fac. igno. super Rub. et Bar. in. l. admonẽdi. ff. de iureiur. ⁊ q no. glo. in. c. ij. de test. li. vj. ¶ Cui scientie est in sistendũ. Rñ. ꝙ clerici ⁊ ecclesiastice persone debent insistere illi scientie que est necessaria circa suũ officium. Religiosi vero que sibi est precepta vel prohibita. vel de iure ant per regulam. Curam animarum habẽtes aut cōfessores circa casus consciẽtie debent insistere. ⁊ sic de ceteris. Clerici tamen ⁊ religiosi possunt intẽdere sciẽtijs triuialibus que ideo triuiales dicuntur quasi triuiũ.  triplex est via ad idem. s. eloquẽtiā que sunt. grāmatica dialetica ⁊ rhetorica. Et sic ĩtellige. c. j. ⁊. c. quia nō nulli. de magistris non tñ ad voluptatẽ. sʒ vt sciant discernere ve rum a falso. xxvij. dist. §. cur ergo. multo magis in sacra scriptura theologia ⁊ iu re canonico necnon in philo. naturali ⁊ morali. xxxvij. di. turbat. ⁊. c.  de mẽ sa ⁊. c. si quid viri. ⁊. c. relatum in fin. Jn scientijs vero quadriuialibus. s. arisme tica. musica. geometria. et astrologia nō credo debeāt intẽdere. excepta musi ca.  tales sciẽtie lʒ in se contineant ve ritatem ẜm Hie. non tamen ducunt ad pietatem. xxxvij. di. si quis grāmaticaʒ. immo. habẽt maxime astrologia multũ curiositatis ⁊ aliquando noxie vanitatis. Leges aũt ⁊ phisicam possunt simi liter audire nisi sint religiosi vel sacerdotes. vel habẽtes ꝑsonatus. seu digni tatẽ. seu curā animarũ. vt. s̃. excōicatio. vij. casu. vj. ⁊. vij. Sunt tamẽ inexcusabiles apud deũ  p̃fatis sciẽtijs intendẽtes que eis sunt necessaria vel ad eo rum officium ignorant. xxxviij. dist. que ea. Et que scientia requiratur. dic ꝙ spe cialiter a quocũ exigitur illoꝝ preceptorũ ⁊ prohibitionũ cognitio que ad eũ ꝑtinet vel ratione officij aut status aut alio modo. christiani autem cōiter tenẽtur scire que pertinẽt ad fidẽ quedā explicite ⁊ quedam implicite vt. s̃. Fides. §. vj. Et propterea Aug. ĩ. c. vos ante omnia de cōsec. distin. iiij. dicit. ꝙ patrini debent docere quos tenuerunt in baptismo symbolum ⁊ oratĩoneʒ dominicā. Vnde ex dictis in. d. §. vj. pʒ ꝙ parentes  non docent filios ⁊ filias se signare dicẽdo. Jn noĩe patris ⁊ filij et spiritus sancti. Amen. ⁊ Credo paruuʒ ⁊ decẽ precepta legis. ⁊ pater nr̃ viden tur peccare mortaliter qñ omittunt tex negligẽtia. eos docere vel doceri facere si possunt simiłr nō excusant̃ a morta li qui nesciẽtes talia nō adiscũt si possunt cũ sint necessaria ad salutẽ. Aduer te tamen ꝙ quis possit scire precepta. puta si ĩterrogat̃. adorare deos alienos est cōtra preceptũ. respondere sic ⁊ idẽ de alijs. Vñ tali sufficit licet nesciat ordinate dicere. Et idẽ posset dici de aliquo  nescit. Credo paruũ. tñ si interro garet̃ deꝰ est vnꝰ. Respōderet ꝙ sic ⁊ ꝙ creauit oĩa. iesus xp̃s est eiꝰ filius ⁊ sic de ceteris. Rñderet ꝙ sic. ꝙ sufficeret si bi lʒ nesciret prefatũ Credo. Et idẽ dicerẽ de pater noster. q quādo quis scit ꝙ est orādũ ⁊ petẽda salus ⁊ gratia ⁊ re missio peccatoꝝ ⁊ hmōi lʒ nesciret dice re pater noster ꝙ excusaret̃. lʒ cōsulẽdũ sit omnibus. vt potius tā pater noster  Credo adiscant. ¶ Que sciẽtie possunt doceri alijs a pre [*]dictis vide. s̃. magister. §. iij. Schisma ꝓprie ⁊ stricte ẽ illicita diuisio per inobedientiā ab vnitate ecclesie facta. xxiiij. q. iij. inter schisma extra  schisma. ad succidẽdos. li. vj. Et hoc est aliquādo cũ heresi. vt ĩ grecis  ab vnitate ecclesie se separaue rũt. Aliquādo schisma est sine heresi sicut sunt illi qui credũt romanā eccłiā nec aliā volũt cōstituere sed eā credunt esse apud se. vt cōtingit quādo duo vel plures cōtendũt de papatu. Aliquādo Schisma accipit̃ large. s. cũ qui ꝓpriũ ep̃m eijciũt sedem episcopalẽ sibi vsurpantes ⁊ presbyteros sibi ordinantes. Schisma. iij. accipitur largissime ⁊ sic schismatici sũt oẽs  sunt in pctō morta li.  sunt extra charitatẽ. c. audi. j. q. iij. Hoc no. Jnn. in. c. j. eo. ti. ⁊ sequit̃ Pan. in. d. Rica. eo. ti. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ schismaticꝰ nō potest testari no. Bart. in. l. fi. col. ij. ĩ prin. ꝟ. secũda cōclusio. est. C. si a nō cōpe. iudi. ⁊ ꝙ nō pōt eligi in papā vł ep̃ʒ nec eligere: vt per. bald. in trac. scis. quẽ posuit in rubrica. C. si quis aliquẽ test. prohi. ¶ Vtrũ oẽs scismatici sint excōicati. rñ. [*]Pa. in. d. Ric. ꝙ proprie scismatici cum heresi. clarũ est ꝙ sic. c. excōicamꝰ de he re. Sed sine heresi scismatici ꝓprie non sunt excōicati vigore. c. j. eo. ti. sʒ vigore c. licet de elec. vbi dr̃ ꝙ gerẽs se pro papa cum nō sit oĩbus sibi adherẽtibus excōicationi subiaceāt. ⁊ sic sunt excōmunicati ip̃o iure. Limita tñ Pa. in. d. Ric. verũ in casu vbi nō cadit ꝓbabilis error vł ignorātia. Vbi aũt qō foret du bia. ⁊ maxime si cōstiterit in facto ĩtrin cato ⁊ lōgeuo ꝓut euenit in scismate p̃ terito. tũc putarẽ oẽs euitare excōicatio nem ⁊ pctm̃. l. regula. ⁊. l. ij. ff. de iur. et fac. igno. ⁊ in. c. apłice de cle. excō. mini. ⁊ in. c. vt animarũ de cōst. li. vj. dũ tñ in voluntate habeāt semper adherere ve ro pape qñ per ecclesiamvel alio modo cōstaret de veritate. Schismatici vero large non sunt excōicati nisi per violẽ tiam factam ep̃o ⁊ hmōi. alias non nec schismatici largissime. ¶ Vtrum emens rem ecclesiasticā aut [*]alio mō acquirẽs. eā scismaticis ꝓprie sit excōicatus. Rñ. ꝙ sic vt in. c. j. eodeʒ uis alias occupās rem ecclesie nō sit excōicatus. c. ↄquestus. de foro compe. ¶ Vtrũ tenens beneficiũ ecclesiasticuʒ [*]a scismatico sibi ↄcessuʒ. vel consentiẽs ordinatiōi facte per eundẽ sit excōicatus. Rñ. ꝙ sic vt in. d. c. j. Sed hoc intel ge in ordinatiōe quo ad executionẽ ẜm gl. ⁊ Pa. in. di. c. j.  ordo bene cōfertur si forma seruet̃ sʒ non executio si scienter tali recipiat̃. si vero ignorāter Jnn. tenet ꝙ etiā executio ↄfertur. sʒ Ho. tʒ ꝙ verũ est ꝙ executio ↄfertur diu ẽ oc cultus. sʒ post fuerit patefactus reritur dispensatio. istud est tutius. ¶ Sʒ quis dispẽsabit cũ tali. Rñ. Pa. ĩ [*]c. fi. ꝙ in episcopatu solꝰ papa. c.  diligentia. de ele. Multo magis si dignitas sit ẽpta. vt in. c. cũ venerabili de cōsuet. Jn alijs vero ordinibꝰ distingue. Aut recessit sciẽter vel ex ignorātia cras sa aut supina a tali scismatico. ⁊ sic solꝰ papa. Aut ex ignorantia ꝓbabili. et sic ep̃s dispẽsare pōt vt in siłi dr̃ ĩ. c. j. ⁊. ij. de ordine ab episc. qui re. nō tñ ab illo ep̃o qui euʒ ordinauit uis postea redierit ad vnitatẽ vt no. gl. in. d. c. fi. ¶ Vtrum cōtractꝰ alienationis factꝰ in [*]vtilitatẽ ecclesie teneat. Rñ. ꝙ sic. vt tʒ gl. in. d. c. j. ałs non. Scriptura aliqñ dr̃ a pocha vł a po dixia ⁊ hec fit inter partes. Aliquādo dr̃ epła ⁊ hec est q̃ mittitur ad absenteʒ ⁊ cōiter dr̃ lr̃a missiua: Aliqñ dr̃ liber rōnũ ⁊ hic est quẽ ↄmuniter solẽt facere e xercẽtes talẽ artem seu boni ⁊ curiosi pr̃esfami. Aliqñ dicit̃ publica ⁊ h ẽ q̃ fit a publica ꝑsona. scʒ notario cũ publicis solẽnitatibꝰ resitis aliqñ dr̃ autẽtica ⁊ hec est illa q̃ ad sui validitatẽ non requirit aliud. Qũo aũt faciat fidẽ. Vide doc. maxime pa. in. c. scripta de fi. instru. ⁊ in. c. j. e. ti. ⁊ in c. post cessionẽ de probati. ⁊ ibi dicit̃ ꝙ scriptura sigillata aliquo sigillo auten tico cuʒ subscriptione duorum vel triũ plenam fidem facit. aduerte ꝙ vbi ius scripturā exigit si non extant probabit qui stat pro solennitate ẜʒ Jnn. in. c. in notuit de eo qui su. or. iu. etiō clericus probare habet ꝙ sit clericus si scripturā nō habet. no. Pa. in. c quoniam contra de probati. De contentis in hoc §. vide notata in. §. litera. vbi multa que hic conueniunt dixi. ¶ Vtrũ sit danda fides scripture antiqͦ rũ. Rñ. Pa. ĩ. c. cũ causam de ꝓba. ꝙ sic ⁊ no. Bar. ĩ. l. j. ff. si cer. pe. no. glo. ĩ. c. ĩter dilectos de fi. instru. Quod limitaverũ quādo non tractatur de magno dāno. Jdẽ dic de scriptura in lapide. ⁊ diffusse. vide pa. vbi. s̃. de hoc. Scurrilitas. differt a stultiloquio ẜʒ Alex. secunda sce ti. eo.  scurrilitas refert̃ ad lasciuiā af fectiōis. stultiloum ꝟo ad ĩdiscretiōeʒ rōnis: possunt tñ coĩncidere ⁊ inuicẽ cō uenire ⁊ semper est peccatũ ꝓprie acceptũ ⁊ filia luxurie. Sumit̃ tñ aliqñ ꝓvr banitate sermonis ⁊ hoc ĩproprie. ⁊ tũc si adsit finis debitusvt cōseruatio ami citie bone vel remotio tristice vel accidie nō est peccatũ: dũmodo nō fiat per verba turpia. Si aũt fiat per verba turpiavel inutilia ⁊ tantũ risum inordina tũ ꝓuocātia peccatũ est: ⁊ sic ad ephe. v. Nō nominet̃ in vobis turpitudo aut stultilo quuʒ aut scurilitas que ad rem nō pertinet. i. nullius vtilitatis. Et ma gis peccant  tales audiẽdo sustinent cumsint autores. sceleris. Secretum qñ quis dʒ reuelare. vide cōfessio delicti. in prĩ. ⁊ confessio vlti. ⁊ familia. §. vij. ⁊. viij. Seditio est tumultus ad pugnā vt dicit glo. ij. Cor. xij. differt a bello ⁊ rixa.  ista important mutuam impugnationẽ in actu. Sʒ seditio pōt dici siue hmōi impugnatio sit in actu siue sit p̃paratio ad talẽ pugnaʒ. Jtem  bellum ꝓprie est ↄ̃ hostes extraneos quasi mlutudinis ad multitudinẽ. Rixa aũt est vnius ad alterũ vel paucorũ ad paucos: sʒ seditio proprie est inter partes multitudinis vniꝰ inter se diffi detes: vt cũ vna pars ciuitatis excitat̃ ad tumultũ ↄ̃ aliam differt tñ a scisma:  scisma contra vnitatem spiritualem hec contra temporalem. ¶ Vtrum seditio sit peccatum mortale. Rñ. ꝙ sic exgenere suo. vt pʒ. ij. Cor. xij. [*]⁊ nedum in eis qui seditionem procutant sʒ ẽt in sequacibus talium ⁊ tenẽtur de omni damno inde secuto. Jdem dico de tenentibus parcialitatem. concor. Tho. sca secunde. q. xlij. ¶ Viꝝ perturbās regnũ tirāni sit sedi [*]tiosus. Rñ. ꝙ nō  tale regnũ non ordi nat̃ ad bonũ cōe sʒ ad bonũ ṗuatũvt di cit phil. iij. pol. ⁊. viij. ethi. ⁊ iō nō hʒ ra tionẽ seditiōis talis ꝑturbatio imo est laudādus q̃ multitudinẽ liberat a tirā nica ptāte. nisi forte qñ sic inordinate ꝑtutbaret̃ ꝙ multitudosubiecta maiꝰ  trimentũ pateret̃ ex ꝑturbatione cōsequẽti  ex tirannica dominatiōe. Jdẽ dic de oi resistente seditionis. Sensualitas inordinata qñ est si ne oĩ culpa.  etiā ali qñ vitari non pōt ⁊ tunc est qñ voluntas non est cā illius deordinationis nec ↄmittendo nec omittẽdo nec antecedenter nec comittant vt cũ corpꝰ calefacit sine aliqua apprehẽsione mẽtis ⁊ hmōi. Qñ est cũ pctō veniali. ⁊ tũc est qñ talis inordinatio insurgtt in sen sualitatẽ ꝑ negligẽtiā volũtatis. Qñ est cũ pctō mortali qñ. s. est ↄ̃ actũ ꝓhibitũ vt insurgens ex voluntatis ĩperio deliberato vt retẽta ⁊ acceptata sicut ẽ in cogitatiōe morosa. ⁊ fortius ĩ deliberata hec ex Ric. in secũdo sententiarũ. ¶ Quis est processus tentatiōis ⁊ dele [*]ctatiōis qui ĩcipit a sensualitate. Rñ. ꝙ iste. Nā prĩo delectabile offertur siue ꝑcipit̃. secũdodelectatio a duertit̃. Ter tio in id ad quod delectatio trahit con sentit̃. Primũ est sensualitatis. secũduʒ inferiores rōnis partis q̃ hʒ dijudicare interiores motꝰ q nō est partis sensitiue diffinire ꝟo an delectatio sit āplectẽ davel refutanda est superioris ꝑtis rationis. Cōtingit aũt delectari ad apprehensioneʒ delectabilis: ante aduer sionẽ delectatiōis ⁊ hec est sensualitatis ⁊ est pctm̃ veniale vł nullũ vt dixi. Sententia ꝓprie ẜm Goff. ⁊ tan. est iudicialis diffinitio que ↄtrouersijs finem ĩponit pronũciatiōe cōpetẽtis iudicis ↄdennationeʒ vel ab solutioneʒ ↄtinens. ff. de sen. ⁊ re iudic. l. j. extra. eo. c. ij. Ex q̃ pʒ ꝙ excōicatio et interdictũ ĩproprie dr̃ snĩa  excōicatio proprie nō est snĩa.  snĩa fineʒ ĩpo nit vt. xj. q. iij. summopere ⁊ no. gl. ij. q. vj. biduũ. sed non excōicatio. sed est pena. xj. q. iij. nemo. xxiiij. q. iij. corripiantur de sen. excom. sacro. Ge. in. c. vt aĩaꝝ de cōsti. li. vj. concludit ꝙ ꝓprie nō est snĩa. ⁊ in statutis vbi fit mentio de snĩa nōveniret excommunicatio. est em̃ snĩa interlocutoria cum oĩs vox iudicis ad cām faciens possit dici snĩa. facit gl. in auten. de litig. §. si oẽm et glos. ij. qō. vj. .§. diffinitiua. ⁊ ideo perviam iudicialẽ non pōt ferri die feriata. ¶ Quotuplex est sentẽtia. Rñ. duplex [*]Prĩa dr̃. interlocutoria. Sca diffinitina. Jnterlocutoria snĩa ẽ iudicialis de claratio super aliquo summarie ius tri buẽs inter ꝑtes dicta a mō proferendi  quasi loquẽdo inter ꝑtes sine aliqua solẽuitate fert̃ de sen. ⁊ re iu. c. ꝙ ad cōsulationẽ. ij. q. j. ĩ summa. ⁊ est semiplena snĩa  fertur inter principiũ cause ⁊ finẽ. nō suꝑ principali. sʒ suꝑ incidenti bus q̃stionibꝰ vel emer gẽtibꝰ. de app. c. significātibꝰ ⁊ de testi. significauit el. j. ⁊ de offi. deleg. c. cũ olim. ⁊ ꝙ nō sit ple na diffinitio pʒ. ff. de arbi. l. qualẽ. Vñ q̃ eam tulit pōt reuocare etiā post decẽ niũ siue sit iudex ordinariꝰ. ff. de sent. ⁊ re iu. l. q iussit. siue sit . legatꝰ de app. c. cũ cessante. ẽt si fuerit appellatũ ẜm Arch. vbi. s̃. ⁊ cōiter doc. ĩ. d. c. cũ cessan te Et hoc veruʒ nisi appellationi detu lisset vt in. c. cũ appellationibꝰ. de ap. li. vj. vel nisi pars fecisset expẽsas ad ꝓ senq̃n. appellationẽ. ff. de cōdi. ob. cām l. si pecuniā in princ. si tñ vellet sibi de eis satisfacere posset reuocare  appel. c. interposita. §. ill deni. Siłr dic de arbitrio iuris a quo pōt appellari. d. l. qualẽ. Dicit ẽt glo. in aut̃. de here. ⁊ fal ci. §. illud. in ver. de cetero ꝙ quodlibet p̃ceptũ factũ per iudicem vel eiꝰ nuncium dr̃ snĩa ĩterlocutoria. Diffinitiua snĩa dr̃.  per eā principalis qō diffinit̃ extra de sen. ⁊ re iud. c. ij. ff. eo. l. j. cui per eundẽ iudicẽ non potest aliquid addi vel minui. nec mutari detrahi aut reuo cari post lata ẽ. d. l. qualẽ nec adelega to  functꝰ est officio suo de offi. deleg. in lr̃is nec ab ordinario nisi sit ↄtra ius constitutionis. de sen. et re iud. c. cũ inter nisi ꝑ bñficiũ restitutionis extra eo. ca. cũ bertol. fallit hoc in. vj. casibus in quibus ordinarius pōt. Primo. si nulla est vel anullāda ꝓpter errorẽ facti re tractare pōt. xxxv. q. ix §. j. ẜʒ Jo. C. qũo ⁊ qñ index. l. si p̃ses ⁊. l. si vt ꝓponis. itẽ secũdo pōt iudex ordinariꝰ retractare in multa q̃ ꝑꝑ in opiam est remittenda C.  mō mulc. l. fi. in. fi. ff. de of. p̃si. l. illici tas. §. fi. Jtẽ. iij. in fructibꝰ et expensis ⁊ alijs accessorijs ↄsimilibꝰ in quibus eadẽ die pōt suppleri nō tñ minui. sic ĩ telligitur. ff.  sen. ⁊ re. iu. l. paulꝰ rñdit. Jtẽ. iiij. si alis absens ↄdemnatus veniat adhuc iudice ꝓ tribunali sedente. ff. de resti. ĩ integ. l. diuus. ⁊. d. c. cũ Ber to. §. postmodum. Jteʒ. v. rōne publice vtilitatis. tex. est. ff. de decre. ab or. fa. l. q semel. Jtẽ. vj. vbicũ vertit̃ ꝑiculũ aĩe ⁊ de errore fit fides de sen. ⁊ re iu. c. inter ceteras de ↄsue. c. ff. de prescrip. c. quoniā princeps tñ pōt semper qñ voluerit reuocare mutare. ⁊ corrigere de resti. in integ. c. ex litteris. ¶ Vtrũ in oĩ snĩa sit ordo iuris seruādꝰ [*]Rñ. ꝙ sic ⁊ diffinitiua si sit lata cōtra or dinẽ substātialẽ iudiciorũ vt ẽ citatio. inducie. litis ↄtestatio ⁊ testiũ receptio nulla est ip̃o iure. intelligo si petantur inducie. xvij. q. iiij. vxor. Si vero contra ordinẽ qui nō est de substātia tʒ. ⁊ hoc in. d. c. biduũ. Jnterlocutoria ꝟo bñ tʒ lʒ peccet ḡuiter  tulit sine ordĩe iuris ipsam ⁊ aliqñ est suspensus vt in snĩa excōmunicatiōis in. c. j. de sen. ex. li. vj. ¶ Qualis dʒ eẽ snĩa diffmitiua. Rñ. ab [*]solutoriavł ↄdẽnatoria. d. §. diffinitiua. C. de sen. ⁊ ĩterlo. om. iudi. l. iiij. certa vt ff. desen. ⁊ re iu. l. j. ĩ sum. puta vt. ff. quā do app. sit. l. j. §. biduũ. ⁊. d. c. biduũ. Ad uerte tñ ꝙ qñ cōditio est intrinseca. pu ta cōdẽno reũ si actor ꝓbaueritꝙ tʒ ĩ. d. c. biduum. ⁊ ibi glo. ⁊ Bar. in. l. a dino pio. §. in venditione. ff. de re iudi. Secus si conditio esset extrinseca vt condemno te si papa venerit ⁊ vide glo. et Bald. in. l. cum iudex. C de sen. ⁊ inter lo. om. iudi. et iusta debet esse super om nia. ¶ A qͦ pōt dari. Rñ. ab eo qui habet iu[*]risditionẽ ordinariā vel delegatā vel per compromissum. ¶ Qũo debet dari snĩa diffinitiua. Rñ. [*]sedẽdo nō ĩ pedibꝰ stādo. ałs est nulla c. ⁊ si snĩa. §. fi. e. ti. li. vj. Jtẽ partibꝰ pñtibꝰ vel cōtumacibꝰ in scriptis recitare ałs eā solũ in scriptis dando sine reciratione est nulla. C. de sentẽ. ex ꝑic. reci. l. j. siłr si nō recitet in scriptis. l. vl. C. de sen. ex pe. reci. ⁊. d. c. si snĩa. fallit ĩ bre uibꝰ ⁊ causis villiũ personaꝝ. C. de sent. ex ꝑi. re. aut̃. nisi. itẽ ĩ cā matrimoniali. Jtẽ qñ de partiũ cōsensu ꝓcedit. no. ij. q. j. c. in primis ꝑ archi. ⁊ Jo. Jrẽ ipsi  dat snĩaʒ debet ip̃e legere seu recitare nisi sit ep̃s aut aliꝰ illustris. d. c. si snĩa. ⁊. C.  sen. exꝑi. reci. l. ij. ⁊ ij. q. vj. anterio rũ. §. ille in fi. multa essent vidẽda. sed  nihil ad nos omitto breuitatis cā. Sʒ tu vide si plʒ Ho. in summa eo. tit. Directio iuris. ⁊ spec. qũo ĩ multis casi bus est nulla quomodo ānullāda quomodo exequẽda. ⁊ quomodo transit in rem iudicatam. ¶ Vtrũ religiosi ligẽtur sententijs suo [*]rũ platoꝝ extra locũeoꝝ. Rñ Jmo. ĩ cle. dudum de sepul. ꝙ nō ⁊ vr̃ sequi opin. Laudi. ⁊ Hostiẽ. in. c. cũ illoꝝ de sen. ex. Car. vero in. d. cle. dudũ. dicit hoc dictũ ꝓcedere quo ad ↄtẽtiosam iurisditionẽ  nō pōt ponere sedẽ quis ĩ alieno territorio de offi. ordi. c. cũ ep̃s lib. vj. sʒ respectu snĩe volũtarie iurisditionis ⁊ ad quas non procedit in forma iudicij verior est snĩa alioꝝ  tenent ꝙ ligantur de offi. leg. nouit ⁊ plʒ mihi ⁊ etiaʒ quo ad cōtentiosam iurisditionem in monasterio suo  vt dicit Pa. in. c. cuʒ contingat. de fo. cōp. Monachꝰ vbicũ est semper de iurisditiōe abbatis quẽ vice dei suꝑ caput suũ imposuit. xix. q. iij. Statuimꝰ de elec. c. si religiosus lib. vj. ⁊ fictione iuris semper est in claustro vt no. Jnno. ⁊ Abb. in. di. c. cum illorum ⁊ Arch. in. c. vt periculosa. ne cle. vel mo. lib. vj. facit quod s̃. dixi excōica tio. ij. §. x. ⁊. xj. ¶ Vtrũ sententia duret post mortẽ sen [*]tentiātis. Rñ. Pa. ĩ. c. a nobis el. j. de sẽ. exc. ꝙ aut hʒ causaʒsuccessiuā siue ẽ ad effectũ producẽdũ puta interdicit alicui artẽ suā seu officiũ ⁊ tunc si est cum cause cognitiōe lata durat. vt in. l. j. C. de postu. ⁊ sic ĩtellige. l. j. §. sʒ vrbem. ff. de offi. p̃fec. vrba. vbi ptʒ q p̃fectꝰ pōt in ꝑpetuũ aliquẽ ṗuare offō aduocatio nis. lʒ ip̃e sit tꝑalis. Si vero non est lata cũ cāe cognitione ⁊ sic nō durat ⁊ sic loquit̃. l. fi. ff. de pe. Si aũt snĩa est qͦ ad effectũ ꝓductũ. puta  vinculũ iniecit tꝑe ꝓlatiōis. ⁊ sic durat etiā post mortẽ. Exẽplu in excōicatiōe vel publicatiōe bonoꝝ  nisi absoluat̃ sꝑerit excōicatꝰ vt in. c. vnico. de maio. ⁊ obe. li. vj. facit c. pastoralis. §. j. de offi. or. Quomō etiā snĩa extẽdat effectum extra territorium habes. s̃. pena. §. xxiij. ¶ Vtrũ ille ꝓ quo data est iniusta snĩa [*]post cognitā iniusticiā teneat̃ restitue re cd habuit. Rñ. Pa. in. c. j. de cōces. p̃bẽ. ꝙ si est declaratiua sic tenet̃ ałr nō saluabit̃.  talis snĩa nō aufert directũ dñium vt no. ĩ. l. iulianus. ff. de cōdi. in debi. nec alt̃i accrescit ius. vt no. Jn. ĩ. c.  pleri de ĩmu. ec. tm̃ eĩdeclarauit ad eũ ꝑtinere. l. sicut. §. sʒ si q̃rit̃. ff. si serui. vẽ. c. forus de ver. si. Et r declaratiua sꝑ qñ iudex inter ligātes snĩat ad istũ vel ad illũ ꝑtinere. siue dari debere. Si aũt snĩa ẽ priuatiua puta cũ alis priuat̃ beneficio eccłiastico: ⁊ cōcedit̃ alte ri. talis cui cōcessuʒ fuit nō tenet̃ restituere lʒ cognoscat postea iniustā snĩaʒ fuisse.  ex quo nō appellauit vr̃ renũciasse ⁊ iō cũ vacaret potuit isti cōcedi. Vide ꝓ hoc bonā gl. insti. de offi. iudi. ĩ fi. ⁊ per Cy. in. l. j. C. cōia vtrius iudi. ⁊ per Bart. in. l. pōpo. ff. de acr. here. ⁊ ꝑ Jo. cal. ĩ. c. ꝓposuit. de ↄces. p̃ben. Quod quidẽ limito nisi talis fuerit in cā iusti cie. Jtem secundo nisi sint alta a beneficijs ecclesiasticis. vt puta res temporales alterius quia sic in foro aĩe teneretur. vt nota. Jnno. in. d. c. quia pleri nisi post snĩam tempore debito bona fi de prescripsisset. Sepultura est possessio siue terra vbi aliquis sepeliendꝰ est vel dicitur locus concauus in loco ecclesiastico vel cimiterio factus ĩ quo corpus catholici conquiescit. Vnde si talis possessio seu terra seu quodlibet aliudvas pro sepeliẽdo sit per ep̃m seu de eius autoritate ad sepulturam deputatũ sic est locus religiosus siue ibi sit alis sepultꝰ siue nō ⁊ vẽdi non pōt de sepul. c. abolẽde ⁊. xij. q. ij. q̃sta est. ⁊. c. post ⁊. c. ꝑcipiẽdũ. Si aũt autoritate ep̃i talis terra seu locus nō est ad sepul turā deputatꝰ. lʒ ibi sit aliquis sepultꝰ nō ꝓpterea est religiosus ẜm canones vt no. Jnn. i. d. c. abolẽde. facit. c. ad hec de relig. do. ⁊ q supra dixi. Religiosus locus. Vendi tamẽ nō pōt vt in. d. c. que sta. ⁊ post. licet aliud sit ẜm leges  religiosus dicit̃. ff. de reli. ⁊ sump. fu. l. ij. Aliqñ dicit̃ sepultura terra deputanda seu locus deputandus sepulture et hoc vendi potest. xij. q. ij. aurum. De hic notatis et ꝙ sepultura pōt esse vbi  domini est terra ⁊ plenitudo eius. xiij. q. v. vbicun no. in. c. sacrũ de sepul. flo. ĩ rubr. ff. de reli. ⁊ sump. fu. et Bar. cepo. de ser. vr. pred. c. fi. ĩ fi. ⁊ nō debet denegari reis criminis mortuis lite pendente. l. j. §. quotiẽs ⁊ ibi Jo. de ĩmo. ff. de iniur. quod verũ est ẜm Bal. in. l. j. col. j. ver. sicut primo igit̃ pars. C. ex delic. defunc. cum licentia iudicis cō demnantis. ¶ Sepultura aliquando accipitur pro [*]officio ꝙ impenditur sepeliẽdis ⁊ talis sepultura vendi non potest clericis qui habent beneficium ratione cuius tenẽ tur: puta quia sacerdos parochialis et huiusmodi. immo simoniam committe rent si venderent. j. q. j. dictum. xxx. q. ij. precipiendum ⁊ in. c. ecclesiastico. ⁊ de simo. cũ in eccłie. licet clerici petere non possint laici tamẽ tenent̃ ad laudabilẽ consuetudineʒ seruandam ⁊ videtur ꝙ nisi seruent peccent mortaliter. argu. c. ad apostolicam. de simo. ⁊ ita credo nisi ex aliqua rationabili causa desistant. alij autem clerici qui ad tale officiũ nō tenentur ratione beneficij potuerũt vẽ dere non quidem officium. sed laboreʒ fuum  nō tenentur de suo facere hoc ar. c. charitatẽ. xij. q. ij. de p̃scri. cũ ex offi cij. ⁊. d. c. abolende. ¶ Vbi debet esse locus sepulture. Rñ. [*]secundum Jnn. ĩ. d. c. abolẽde. ꝙ apud ecclesiam consecratam. quia cum conse crari debeat vt ĩ. c. sicut. xvij. q. iiij. Jdeo ad locum non consecratum non potest accedere. de consec. ec. vel alta. c. eccłiaʒ li. vj. pōt tamẽ etiam esse remotus propter fetorem. ¶ Quis hʒ ius funerādi. Rñ. ẜm Jnn. [*]ĩ. c. j. de sepul. ꝙ nō oĩs eccłia sʒ solũ illa q̃ hʒ pplm vel cui ex priuilegio est con cessum. ⁊ hoc de iure canonico. Sed de iure ciuili cōpetit oĩbꝰ bꝰ inest ius in ferẽdi mortuos vt. ff. de mor. ĩfe. ꝑ totũ. Aduerte hic ꝙ pactũ factũ cũ rectore ec clesie circa se pulturā nō recipiendā vʒ ẽt factũ ab his bꝰ a sede apłica conce dit̃ libera sepultura. c. pactũ. pac. li. vj. ¶ Vtrũ habẽtes ius funerādi possint [*]ĩtrare alteriꝰ parochiā ⁊ ꝑ se acciꝑe funus. ⁊ alia consueta facere. Rñ. ꝙ si habẽt ex priuilegio pape vt habeāt liberā sepulturā. sicut sunt minores ⁊ p̃dicato res. vt cle. dudum de sepul. sic possunt etiā nō obstāte ↄ̃dictiōe ep̃i vel curati. ⁊ etiā nō obst. statuto q excōicat intrā tes alienā parochiā vt not. Old. consil. ccxxiij. ⁊ sequit̃ Ge. in. c. vt aĩaꝝ. de con sti. li. vj. ⁊ do. Car. in. d. cle. dudũ. Jo. de lig. ibidẽ. ⁊ patet in. c. cũ liberũ. ⁊. c. pre sentia. de sepul. Ratio  cōcessa. libera sepultura cōcessum est ĩter eũdi ad capiẽdũ funꝰ. sicut in siłi dicit lex qñ con cedit̃ haustꝰ aque videt̃ cōcessuʒ iter ad illud. ff. de serui. ru. p̃di. l. iij. §. pe. ⁊ vlti. ⁊ facit q dixi. s̃. Libere. Si ꝟo nō ↄce dit̃ libera sepultura. sʒ tñ sepultura. sic domi. Ant. tʒ ꝙ etiam possunt. Ri. de se nis tʒ ꝙ nō. Sʒ istud Ge. in. d. c. vt aĩarũ. dicit ꝓcedere vbi cōcedit solum q possint recipere eligẽtes sepelire apud eos. Sʒ ego teneo q nō possunt sine li cẽtia curati vel ep̃i nisi habeāt liberam sepulturā.  de duabꝰ seruitutibꝰ vna sublata remanet altera dicit gl. magna in. c. omnis vtrius sexus. de pe. ⁊ re. ¶ Quis potest eligere sepulturam. Rñ. [*]quod omnis fidelis. ⁊ qui habet libeꝝ arbitrium ⁊ etatem legitimam. scilicet quod sit pubes quāuis sit in potestate patris. tamen potest eligere sine cōsensu patris. c. licet in ṗncipio. de sepultu. li. vj. Jmpubes vero. ⁊ qui non est compos sue mentis eĩigere nō pōt. ar. c. vlti. desuc. ab intesta. ¶ Vtrũ religiosus possit eligere sepul[*]turā. Rñ. ꝙ nō. nisi qñ extra monasteriũ morit̃. ad q cōmode deferri nō posset.  tũc pōt eligere sepulturā vbi placet. c. religiosi. eo. ti. li. vj. ¶ Vtrũ seruꝰ similiter possit. Rñ. ẜʒ do. [*]Pe. de ꝑu. in tractatu de quarta canoni ca portione eccłie ꝑrochialis ꝙ sic si est pubes. Si vero est impubes cliget dñs Jta no. Jo. in. c. de vxore eodem. ¶ Vtrũ s possit eligere sibi sepulturā [*]in loco minꝰ religioso  sit locꝰ vbi de iure deberet sepeliri. Rñ. olĩ fuit diuersitas: hodie clarum est ꝙ sic per. c. eum quis. eo. lib. vj. ¶ Vtrũ pr̃ possit eligere pro filio impu [*]bere cũ ipse impubes eligere nō possit. Rñ. dñs Pe. supradictꝰ vbi. s̃. ꝙ sic ↄsue tudine sic disponente. vt in. c. lʒ. ⁊ idem credit Ge. in. d. c. licet de matre sicut de patre. qñ sic habet cōsuetudo. Et hoc so lum pro filio legitimo naturali nō aũt ꝓ spurio vel naturali tātũ:  appellatiōe. filioꝝ nō veniũt naturales tantuʒ vel spuri. l. gñaliter. C. de insti. ⁊ substi. ⁊ in Cle. prĩa de bap. sʒ pro adoptiuis vel arrogatis bene potest. ¶ Vtrũ auus possit eligere pro nepote [*]im pubere. Rñ. idẽ Petrus vbi. s̃. ꝙ nō  in materia odiosa appellatione filio rũ nō cōtinent̃ nepotes. aliter enim filij aliter nepotes appellātur. Secꝰ appellatiōe liberoꝝ. vt ĩ. l. d si nepotes. ff. de testa. tute. multominꝰ frater aut alius collateralis. ¶ Vtrũ pr̃ possit eligere pro filio adul[*]to seu pubere. Rñ. idem ibidẽ ꝙ nō  d. c. licet. solum ꝓ impubere cōcedit ele ctionem sepulture. ¶ Vtrum decapitandus ⁊ huiusmodi [*]possint eligere sepulturā. Rñ. qui. s̃. ibi dem: ꝙ si sententia est data nec appellatione suspensa non potest  nullā vl timā volũtatẽ potest dimittere. l. eiꝰ. ff. de test. qui etiam non potest pro anima aliquid relinquere vt no. Jo. an. in addi. ad Specu. in tit. de instru. editione. pōt tñ oĩa sacramẽta petere. ⁊ recipere. Cle. j. de pe. ⁊ re. Si vero snĩa nō est data vel est appellatiōe suspẽsa sic potest eligere. ¶ Vbi dʒ s sepeliri qñ nō eligit sepul [*]turā. Rñ. dñs Pe. prelatꝰ vidi. s̃. ꝑ mul tos casus quos ego reduco ad vndeciʒ vt totalis habeat̃ ĩtelligẽtia circa hec. ¶ Primꝰ est de ꝑochianis  debent se[*]peliri nō ĩ ꝑochia sʒ mecclesia vbi sunt maiores sui. ita dicit gl. c. j. eo. lib. vj. fa cit. c. primo de sepul. ⁊ est casus in. c. is qui eo. ti. lib. vj. ⁊ ibi hoc tʒ archi. ⁊ Jo. ¶ Sed quero qui dicant̃ maiores. Rñ. [*]Jdẽ Pet. vbi. s̃. ꝙ in isto casu intelligit̃ pater ⁊ auus. text. est. in. c. ebron. xiij. q. ij. iuncto. c. j. de sepul. ⁊ ideo lʒ ꝓauus ⁊ attauus essent alibi nō tñ ibi sepeliet̃ sʒ vbi pr̃ ⁊ auus. sʒ si pr̃ esset sepultꝰ in vno loco. ⁊ auus ⁊ alij maiores in alio nō sepeliet̃ filiꝰ cũ pr̃e sed cũ auo ⁊ ceteris maioribꝰ ẜm Jo. an. ꝑ. c. ij. in prin. ⁊ c. fraternitatẽ. de sepul. ⁊ ꝑ. c. cũ  de sepul. li. vj. lʒ alij ↄ̃riũ teneāt ꝓpter tex. cō trarios. xiij. q. ij. sed primũ videt̃ veriꝰ. ¶ Scs est qñ nō apꝑet vbi sint sepul[*]chra maioꝝ.  tũc sepeliet̃ ĩ eccłia vbi audiuit diuina et percepit eccłiastica sacr̃a. d. c. j. ⁊ ibi ꝑ Jnno. ⁊ est casus ĩ. d. c. is qui. ⁊ in. c. nostra eo. ¶ Tertiꝰ est quando quis nō hʒ sepul[*]chra maioꝝ. ⁊ĩ vna ecclesia audiuit di uina ⁊ in alia ꝑcepit sacr̃a. vel est parochianꝰ duaꝝ ecclesiaꝝ ⁊ tũc si vtra ec clesia hʒ ius funerādi. tũc locꝰ est p̃uen tioni de rescri. c. duobꝰ li. vj. sʒ obuẽtio nes quare diuident̃. c. cũ s eo. lib. vj. Et si nō est p̃uẽtio sed contẽdũt. diocesanus concordabit partes. ¶ Quartꝰ est quādo eccłia ẽ ĩterdicta. [*]vel cimiteriũ vbi de iure deberet sepeli ri. ⁊ tũc si est ecclesia sepulchri maioruʒ suoꝝ sepeliet̃ in ꝑrochia. Si ꝟo est ꝑrochia sepelietur in ecclesia cathedrali. et si oẽs iste essent ĩterdicte cũ nullus ibi debeat sepeliti. c. vt priuilegia de ṗuil. ⁊. c. si ecclesia. de priuil. li. vj. ⁊. c. fi. de se pul. lib. vj. tunc sepelietur in monasterio ꝓpinquo. scm archi. c. j. eo. li. vj. et Jo. an. in nouel. ibideʒ vel vbi debebat soluere decimas ẜm p̃dictos. ¶ Quintꝰ casus est de peregrinis ⁊ ad[*]uenis  sepelient̃ in parochia vbi moriunt̃ si nō scit̃ vbi sint sepulchra maiorũ suorũ vel si scit̃ ⁊ nō possunt cōmode deferri. Jnno. Host. tenẽt in. c. j. eo ꝙ in ecclesia cathedrali. Alij aũt ꝙ vtra ec clesia habet ius ⁊ locus est p̃uẽtioni. Et istud verius credo. Jdẽ dic de dānatis ad mortem quando sepeliri permittun tur q de peregrinis. ¶ Sextꝰ casus est de filio pubere. ⁊ de[*]bet sepeliri apud maiores. vt in primo casu vel si est ẜm secundũ vel tertiũ casum. illud serua. ¶ Septimꝰ casus de filijs illegitimis [*]si sũt naturales tm̃ sepeliunt̃ cũ pr̃e nisi pr̃ fuisset ĩ dignitate. l. ex facto. §. si s rogatꝰ. ff. ad treb. ⁊ q no. ĩ. d. l. gñaliter. Si aũt sunt spurij non sepelient̃ cũ pr̃e  nec filij noĩandi sunt. aut̃. ex cōplexu. C. de iuce. ⁊ ĩuti. nup. nec etiam si legiti ment̃ a ṗncipe nisi ad petitionẽ pr̃is et eo viuente fecisset facit q no. in aut̃. . mo. na. effi. sui. Sepelient̃ ergo tales in sepulchro matris ꝓbat̃. ff. ad muni. l. j. nisi sit illustris femina. Si vero sint filij adoptiui vel arrogati. si viuente patre adoptāte moriunt̃ in eius sepulchro se pelient̃ secus si mortuo  tunc sepeliũtur cum patre naturali ẜm no. ꝙ no. ple ne in. c. vnico. de cogna. lega. ¶ Octauus casus de vxore. ⁊ dic ꝙ si est [*]carnaliter cognita vel ad domũ viri du cta. tũc sepelit̃ in sepulchro viri.  iam cōsecuta est domicilium mariti ꝑ cōductionem. l. cum quadam puella. ff. de iu risdic. om. iu. vel  effecta vna caro cuʒ viro. d. c. ebron. alias non. ¶ Quid si sit cognita ⁊ tñ ꝓpter adulte [*]rium. separata. Rñ. ꝙ nō sepeliet̃ cũ viro  non est amplius de domo viri nisi sit reconciliata. ¶ Sed d si mortuo viro recessit de do[*]mo mariti. Rñ. ꝙ licet fuerint opi. tamẽ mihi placet opi. archi. ⁊ Jo. in. c. is . §. mulier. e. li. vj. ꝙ sepeliet̃ ĩ sepulchro vi ri  licet ad aliud domiciliũ se transferat. tñ retinet domiciliũ mariti vt. l. filij. §. vidua. ff. ad munici. vel dic q locus erit p̃uẽtioni. Et d de illa que habuit plures viros dic ꝙ vltimus cōsiderat̃t  vna caro est cum eo. ¶ Sʒ pone ꝙ vir habeat in vna eccłia [*]sepulchra maioꝝ suoruʒ ⁊ in alia elegit sepulturā ⁊ sepultꝰ est ibi vbi sepeliet̃ vxor eiꝰ. Rñ. ꝙ in ecclesia vbi maritus actualiter ẽ sepultꝰ. d. c. ebrō. Q intellĩ ge qñ maritꝰ fuit ibi legitime sepultus  si fuisset excōicatus vel interdictus nō sepeliet̃ ibi. siłr ĩtellige si cōmode p̃t illuc deferri ałs nō. arg. d c. religiosi. ¶ Nonꝰ casus de nouitijs religiosis  [*]si nō erant obligati religioni in genere debẽt sepeliri in eccłia vbi de iure ↄuenit. nō ĩ monasterio. vt dicit Arc. ĩ. c. cuʒ s eo. li. vj. secꝰ si erat obligatꝰ religiōi in gñe. ⁊ idẽ dic de illis  nō sunt plene translati.  vt habẽt sua in proprio. ¶ Decimꝰ casus est de p̃latis ecclesiaꝝ [*]nā regulariter debent sepeliri in ecclia vbi hñt p̃laturā ⁊ si in duabꝰ locus est preuẽtioni vel dic si morit̃ in vna earuʒ ibi erit sepeliendus ẜm Arch. in. d. c. cũ quis. Alij aũt clerici debẽt sepeliri in ec clesia vbi sunt clerici seu beneficiati. ¶ Vndecimꝰ casus ẽ de illo  hʒ domi[*]ciliũ in ciuitate vel in villa ⁊ trāsfert se ad villā ruralẽ recreatiōis causa. vel vt rura collat ⁊ ibi morit̃.  nō sepelit̃ ĩ ec clesia naturali. sʒ in sepulchro maioruʒ suoꝝ. ẜm ꝙ dixi in tribꝰ casibꝰ. primus si cōmode ad eũ pōt portari. d. c. religio so vt no. Arch. ⁊ Jo. in. d. c. is qui. ¶ Qui sunt  priuant̃ eccłiastica sepul[*]tura. Rñ. ꝙ. xij. differentijs personarum interdicitur ecclesiastica sepultura. Pri mo excommunicatis. Cle. j. de sepul. et de pena contra facientiũ habes. s̃. Excommunicatio. vij. casu. xxxv. ⁊ hoc verum nisi absoluant̃. Secũdo māifestis vsurarijs. d. cle. j. ⁊. c.  de vsu. li. vj. ha bes. s̃. d. casu. xxxv. hoc verum nisi peni teant ⁊ faciant cautionem. Tertio qui in torneamentis moriuntur. ca. j. de torneamẽ. Quarto raptoribus qui pertinaciter cũ possint ĩ vita nō satisfactũ. ⁊ in morte non possunt. c. ij. de rap. Quinto blasphematoribus dei ⁊ sanctorum. ca. ij. de maled. Hoc verum si illam penitẽ tiam sibi impositam contẽnunt. Sexto qui nō cōmunicāt semel in anno nec cō fitent̃. ca. omnis vtrius. de pe. ⁊ re. nisi signa contritionis ostendant. Septimo qui morit̃ in pctō mortali notorie. c. cuʒ grauia. xiij. q. ij. Octauo nominatim interdictis. d. cle. j. ⁊ hoc sub excōicatiōis pena. Alij aũt interdicti similiter priuā tur vt in. d. casu. xxxv. Nono illi cui est interdictus ĩgressus ecclesia. c. his. qui de sen. excō. lib. vj. Decimo illi qui sacer dotem tutorẽ filijs suis ĩstituit. lxxxviij. dist. ne apud gl. ibi cōtrarium tenet. Vndecimo iudeis vel paganis de cōse. di. j. ecclesiam. ⁊. c. se. Duodecim corporalibus extanti. vel diuisis. vt. s̃. excom municatio. v. casu. xxxij. ¶ Quid si tales de facto sepuliuntur in [*]ecclesia vel cimiterio. Rñ. ꝙ si possũt di scerni exhumādi sunt alias. c. nō sacris eo. ti. ⁊ ecclesia cimiterium recōciliañ. c. consuluisti. de conse. ecclesie vel alt. ¶ Quid de puero extracto de vẽtre ma [*]tris mortuo. Rñ. ꝙ nō dʒ sepeliri cũ ma tre. sed extra cimiteriũ. secus si nō esset cōtractꝰ ẜm ho.  fetus est pars vẽtris de cōse. di. iiij. Si qua intellige si mortuus est  si viueret deberet scindi ma ter iā mortua ⁊ extrahi ⁊ baptisari sed matre viua nō posset extrahi sine pctō mortali ꝑ scisurā. qua mater moriatur. ¶ Qua pena puniẽdi sunt  ad sepultu rā recipiũt aliquẽ ĩ casu nō cōcesso. Rñ. [*]tñr ad restitutionẽ corꝑis si petat̃. Jteʒ oĩm q̃ occasiōe illiꝰ receperũt. c. fraternitatem. ⁊. c. ex ꝑte. el. j. ⁊. c. cũ libeꝝ. eo. ti. ⁊ alijs penis. vt. s̃. dictum est excōica tio. vij. casu. xxxv. ¶ Quid si sacerdos parochialis corpꝰ [*]eius qui alibi eligit sepulturam violẽter rapuerit vel funꝰ ante deueniret ad manus eorum quibus debebat spoliauit. Rñ. ẜm Host. ⁊ Jo. in. c. cum liberum ⁊ Jo. in. ca. ceriificari. eo. ti. ⁊ Old. cōsil. ccxxiiij. ꝙ tenet̃ restituere cquid accepit ⁊ ipsum corpus. Et vltra hoc ꝑdit quartam canonieā ad similitudiuẽ heredis res hereditarias subtrahentis qui in eis quartam trebellianicā ꝑdit ⁊ ius institutiōis debitũ q alias erat detracturus. l. paulꝰ rñdit. ff. ad. l. falci. ⁊. l. rescriptũ. ff. de his . vt indi.  prohibere videt̃ inferre in sepulchruʒ. siue in locũ inferre ꝓhibeat siue in itinere. lj. §. prohiberi. ff. de mor. infe. do. Pe. in tractatu vbi. s̃. tenet quo ad canonicaʒ partem cōtrarium  delictum p̃sbyteri non debet nocere ecclesie de ord. cog. c. ij. xvj. q. vj. si ep̃m. ⁊ ꝙ no. in regula relictum li. vj. ⁊ glo. in. l. si quis in tantam. C. vnde vi. Sed ego teneo cum Host. et Jo. si tale quid fiat a p̃lato  p̃latus so lus bene potest p̃iudicare ecclesie in ac quirẽdis. xvj. q. vj. §. si sicut seruus dño preiudicat in acquirẽdis. l. fi. C. de ac. pos. secus in acquisitis. ¶ Vtruʒ p̃textu debiti sepultura possit [*]impediri. Rñ. ꝙ nōnec p̃textu cuiuscũ alterius obligatiōis. l. cum sit iniustũ: C. de sepul. viol. nec dʒ ĩferri molestia. j. x. dies ab obitu alias pro tũc est inutile quicquid fit. vt ĩ aut̃. sʒ nec ante. C. de sepul. vi.  vero ad domũ morientis. accedit ⁊ ip̃m vel alios molestat vel rebus eius insignia ponit ipso iure cadit ab actiōe ⁊ in tantũdẽ heredibus iniu rati cōdemnat̃ ⁊ publicat̃ tertia ꝑs bonoꝝ suoꝝ ⁊ est infamis. ⁊ idẽ in eo qui circa funꝰ peccat in aut̃. itẽ qui domũ. C. de sepul. vio. ¶ Vtrũ inducẽtes ad iurañ. voueñ. vel [*]fide interposita seu alias ad promitten dũ de sepultura eligẽda peccent. Rñ. ꝙ clerici ⁊ religiosi cuiuscun status aut cōditiōis existāt  ad voueñ. vel iuran dũ seu alias ꝓmitteñ. aliquem inducũt vt ap eoꝝ eccłias eligāt sepulturā vł iā electā vlteriꝰ nō muttẽt sunt excōica ti excōicatiōe papali a q̃ p̃ter in mor tis articulo nō possunt absolui citra pa pam. Cle. cupiẽtes de pe. Si vero nō in ducunt ad voueñ. vel promitteñ. sed solum vt simpliciter eligāt siue si ĩducũt ad voueñ. ⁊ promitteñ. nō tamen vt eligant apud suas ecclesias non incurrũt ĩstam penā nec etiā credo peccent si mō dolose nō faciũt. Quod no. pe. de anc. ⁊ Jo. mo. in. d. Cle. cupientes. ¶ Sed nund ligantur ista pena si hoc [*]faciant indirecte. Rñ. ꝙ siue directe vł ĩ directe publice vł occulte per se vel per alium hec faciunt ligantur ẜm ʒẽʒe. ⁊ re fert Car. in. d. cle. ¶ Vtrũ sola inductio iudicat hanc pe[*]nam. Rñ. ꝙ nō nisi habeat effectum scʒ ꝙ ille faciat ad ꝙ alter inducebat scm do. Car. in. d. Cle. cupiẽtes. Facit ꝙ no. Arch. xvij. q. j. §. si ergo. ⁊ Jo. an. in. c. mu lieres de iudi. li. vj. ¶ Vtrũ prefati clerici aut religiosi q̃ ta[*]le votũ vel promissionẽ fecerunt fieri te neant̃ restituere corpꝰ illiꝰ  talẽ ꝓmis sionẽ fecit si ap eos est sepultũ. Rñ. ꝙ sic si petatur ⁊ oĩa que occasiōe funeris habuerũt. ⁊ hoc. j. decẽniũ quod currit quo ad restitutionẽ corporis a die petitionis: sed quo ad restitutionẽ alioꝝ sta tim currit a die repetitionis. ẜm Jo. an. in. c. j.  sep. li. vj p̃fatũ. c. addit an. c. ple ri . de pac. Q si nō faciũt ipso transa cto cẽnio eoꝝ ecclesie ⁊ cimiteria eccle siastico tandiu sunt interdicto supposita donec plene restituerint prefatavt in di. c. j. Limita hoc verũ nisi esset ecclesia in qua de iure esset sepeliẽdus.  nō teneretur restituere. nec corpus nec aliud ẜm veriorem opi. vt no. Ge. in. d. c. j. ¶ Sed nunquid illi qui tale votum fe[*]cerunt seu promissionem poterũt alibi eligere sepulturā. Rñ. ꝙ non sed sepeli entur ap ecclesias ad quas de iure ali as essent deferendi. vt in. d. c. j. ¶ Quid de illo qui nō suasione aliquo[*]rum sed motu proprio fecit votumvł iu ramentum de sepultura electa non mu tanda. Rñ. secundum ho. ꝙ siue causa mutare non poterit. ⁊ sic intellige. ca. si vero de iureiu. Jn quo dicitur ꝙ nemo potest venire contra proprium iuramẽtum si vero noua causa post iuramentum est orta de q̃ nō cogitauit quando intrauit fic poterit sepulturā mutare et sic intelligit ⁊ limitat opi. legistarũ ta men tale pactũ non tenere seu iuramẽtum. C. de le. l. non du. in fi. ff. de pact. le. iuris gentium. §. si paciscar. ¶ Vtꝝ illi qui hñt capellas a religiosis [*]seu p̃latis ↄcessas sibi in quibus fecerũt sepulchrũ ꝓ se ⁊ suis  domo possĩt eis inuitis ipsis priuari seu alijs in ipsis se pulcris ↄ̃ eoꝝ volũtẽ imponi. Rñ. doct. Pe. vbi. s̃. ꝙ nō quia talis capella ad se pulcrũ reputatur tā hospitiũ. xiij. q. j. ebron. sed de iure est ꝙ in fundo in quo quis habet vsum nō potest dña inhabi tare initio vsuario. ff. de vsu. ⁊ habi. leg. l. si heres. §. fi. ⁊. l. se. ⁊ vide quod no. Aʒo in sum. ĩsti. de vsu. ⁊ ha §. si vero vsus. ⁊ .§. illud not. Si tamen essent extincti: ⁊ eorum domus per mortem ⁊ bene possent alijs cōcedi quia mortuo vsuario il le vsus reddit ad propretariuʒ libere. l. pe. C. de vsufru. Additio ego vero credo ꝙ de iure canonico p̃latꝰ ex iusta cā possit ẽt ipsis ĩuitis aliũ immittere. vt etiā tʒ Ludouicꝰ de roma ĩ suis no. ⁊ di ctũ Pe. ꝓcedit de iure ciuilivł qñ ꝓpt̃ hoc ipsi impedirẽtur immittere suos. ¶ Vtꝝ possit fieri pactio suꝑ electione [*]sepulture. Rñ. ẜʒ host. quicd tꝑale dat̃ vł ꝓmittit̃. vt talis electio fiat simonia est. j. q. j.  pios de pact. c. fi. ¶ Quid de his qui hñt sepulturas in  [*]bus nō ponit̃ nisi cōfrater vel canonicꝰ Rñ. si faciũt pctm̃ aut ẽ taxa ꝓ toextra neus debeat ibi sepeliri ꝙ simonia ẽ de simo. c. audiuimus. ⁊. c. sicut  nec ꝓ ter ra nec ꝓ officio alid recipi dʒ. ¶ Quid de illo  mādat corpussuũ nō [*]ber̃ sepeliri. Rñ. ꝙ nō dʒ sepeliri. ff. de cōdi. insti. l. quidam. ⁊ not. xxj. di. §. nec autem in glo. ¶ Cuius expensis fiet sepultura. Rñ. ꝙ [*]si est vxor q̃ hʒ dotem ⁊ alia bona si hec oĩa remanẽt apud maritum ipse tñr fa cere expẽsas oẽs. si vero solũ dos apud eũ remaneret. ⁊ alia bona ad alios irẽt sic quilibet pro rata sua puta si dos sunt cẽtũ alia bona. cc. tenebit̃ ꝓ tertia parte ⁊ alij ad quos dicta bona veniunt pro alijs duabꝰ. Si vero dotẽ ẽt restituit sic tenentur heredes vxoris. l. celsus. ⁊ le. nec dotẽ nec alia bona sic tenet̃vir face re eas. l. j. ⁊. l. si s. ff. de re. ⁊ sũ. fune. Si aũt sũt alij ab vxore. sic tñr hr̃i. aut pr̃ re sprctu filij aut dñs respectu ẜui. d. l. si s ¶ Vtꝝ valeat statutũ factũ a laycis. ꝙ [*]nō valeat nisi tm̃ expendi in sepulrura. Rñ. ꝙ nō ẜʒ Ludo. de ro.  licet nō sit fa ctũ suꝑ spũalibus. est tñ suꝑ cōnexis eis dem. ar. l. ꝙ si nolit in fi. ff. de edi. edic. in c. cum laycis de re. eccle. nō alie. Quod limita. vt. s̃. immunitas. §. xlvij. Seruitꝰ est multiplex Prĩa est serui tus dei. Sca est seruitus pctĩ de bus. s̃. Preceptũ. §. v. Tertia seruitꝰ ẽ qua hō seruit homĩ ⁊ sic diffini tur. ẜuitꝰ est institutio iuris gẽtiuʒ qua quis dñio alieno ↄ̃ naturā subicit̃. inst. de iure ꝑso. §. seruitus. di. j. ca iusgẽtiũ. xij. q. ij. c. cũ redẽptor. Est alia seruitꝰ lar go mō dicta q̃ ẽ illa de ascripticijs q̃ debetur a ꝑsona rei. Est ⁊ alia seruitꝰ realis q̃ est illa q̃ debet̃ a re rei sicut est ser uitus vrbana ⁊ rusticana  nō debet̃ ꝑ sone sʒ predio. vt ĩ. l. si vnꝰ ex socijs. ff. de serui. rust. p̃d. Vñ nota ꝙ vrbana predia dicũtur oĩa edificia causa habitandi fa cta ⁊ stabuli illis cōtigui. siue sint in ciuitate vel villa vbicũ. ff. de ꝟ. si. l. vrba na predia. ff. cōia. tam vrba. ru. pre l. j. Rustica vero predia dicunt̃ oĩa prediasi ne domo ad habitanduʒ licet habeant tectum ꝓ fructibꝰ colligẽdis vel stabulum ꝓ equis vel iumẽtis separatum ab om̃i edificio habitatiōis vt. l. hoc iure. ff. qui. mo. pig. vł ypo. taci. ↄ̃hi. ⁊ secũdũ hoc seruitꝰ r vrbana vel rustica de qui bus habes in. c. eccłia de ↄsti. Est alia q̃ r mixta. q̃ ideo mixta r  nō est mere personalis que debet̃ a ꝑsona persone. nec est mere realis q̃ debeat̃ a re rei. sed est mixta eo ꝙ debetur a re persone. que etiā ꝑsonalis appellatur. vt. l. j. ff. de ser ni.  cũ ꝑsona semꝑ finitur. vt. l. iij. §. j. ff. qui. mo. vsufruc. amit. que etiā realis r  tā ius reale vẽdicatur sed nō rei vẽdicatiōe  in corꝑale est sed quasi vẽ dicat̃ cũ agit iniuriaꝝ si ꝓhibetur ire. ⁊ hmōi. vt. l. vti frui. §. vtꝝ āt. ff. sivsufruc. pe. vt no. Cy. in Rub. C. de vsufru. spẽs huiꝰ sunt tres. s. vsꝰ habitatio ⁊vsusfru ctus ⁊ de istis non loquor hic sed soluʒ de ista tertia qua persona est serua ꝑsone de qua loquor in infrascriptis. De nota. in hoc. §. ⁊ ꝙ seruitus non cōputat̃ in bonis. gl. in. l. j. in ꝟ. ex bōis ⁊ ibi Bar. ⁊ doc. ff. de vsufruc. leg. Bart. in. l. pe. C. si res alie. pig. data sit. est tota in toto ⁊ in qualibet ꝑte. l. si cui. ⁊ ibi Bart. ff. de ser. ⁊ tota retinetur per vsum patris. l. si eo. §. j. si ẜ. vẽdi. ⁊. l. j. ⁊ ibi bar to. in ṗn. ff. quemad. ser. amit. ¶ Quō efficitur quis seruꝰ. Rñ. ꝙ qua[*]drupliciter. Primo ex natiuitate vt cum quis nascit̃ de serua. Hodie tamẽ de cō suetudine non seruatur. ⁊ vide. s̃. filius .§. xx. De iure etiā nō esset seruꝰ si in aliqͦ tꝑe quo mater cũ habuit ĩ vẽtre fuisset libera vel ĩ partuvt insti. de ingen uis. .§. sufficit. Notāt Ber. Jnn. ⁊ Host. in. c. fi. de seruis. nō ordinandis. Sco efficit̃ seruus ex bello. de quo dicvt. s̃. Bellũ in prin. Tertio ex delicto vt cũ libertꝰ rōe ingratitudinis reducit̃ in seruitutẽ. l. si manumissus. C. de liber. ⁊ eo libe. vł cuʒ alio mō a lege ꝑ pctm̃ imponitur vt a ra ptore puelle. xxxvj. q. j. de rap. vel in idẽ ferentibus prohibita saracenis qui effi ciunt̃ ẜm capiẽtiũ vt ptʒ ꝑ extrauagan tes multoꝝ pontificũ. ⁊ de iudeis. c. ita quorũdā. ⁊. c. ad liberandā. Quarto ex ꝓ pria voluntate sicut cũ maior. xx. an. cũ intentione participandi de precio q quidem in veritate participat sciens se esse libertum consentit alicui venditori qui similiter sit eũ liberũ esse vt ipsum vendat. Nam istis cōcurrẽtibꝰ efficitur seruus. vt no. in. l. j. ff. qui. ad liber. ꝓ cla. nō licet. l. liberis. ff. de lib. causa si alid p̃dictorum deficiat nō valet ⁊ si nihilde ficiat de predictis non tñr dominus  eum emit recipere precium si non vult ⁊ si manumittatur erit libertus nō inge nuus. l. liber homo. ff. de sta. ho. vi pre dictis habes insti. de iure personaruʒ. Fallit hoc in filio quem pater necessita te famis vrgente potest vendere non ta men mater ⁊ talis filius venditus ingenuitatẽ recipit quādocũ precium emptori restituet ipsevel alius quicun pro eo. vt in. l. j. ⁊. ij. ĩ tex. ⁊ gl. C. de patribus qui fi. dist. Addo. v. modũ ex quo quis efficit̃ seruꝰ de qͦ habes. s̃. colonꝰ. s. de illis qui fingunt se inualidos ⁊ mẽ dicent. ¶ Quō serui efficiunt̃ liberi. Rñ. ꝙ mul [*]tis modis. s. ↄuincẽdo ĩ iudicio reũ necis dñi sui. Jtẽ accusādo falsariũ monete. Jtẽ raptorẽ virginis dissimulatiōe p̃teritũ. Jtẽ desertorẽ militie  bꝰ habes ĩ l. j. C. pro qui. ca. serui. ꝓ premio lib. ar. ⁊ fortiꝰ in ↄscĩa credo ꝙ possĩt fugere ancilla. qñ dñs cogit eā ad peccatũ fornicationis ⁊ sic stare vt libera Facit autoritas Pa. j. ad cor. vj. fugite fornicationi. Facit regula ꝙ nō est de re. iur. ⁊ priuile gium meretur amittere qui cōcessa abu titur potestate de iure etiaʒ potest ĩplorare officiũ ep̃i. vt cōpellat dñm eā manumittere. ⁊ potest cōpelli. l. si lenones C. de epi. au. Multi sunt alij casꝰ quos amito  nō sunt in vsu efiiciunt̃ etiā ex manumissiōe De quo vi. s̃. Manumis sio. Jtem expositione serui languidivel denegatione alimentoꝝ facta a dño. Vi de. s̃. Expositus. Jtẽ ex emptiōe facta a iudeo de seruo xp̃iano. vide. s̃. iudeus. ¶ Vtrum seruus possit ordinari. Rñ. ꝙ [*]non nisi plene liberati sit restitutus de quo habes plene. liiij. di. per totũ. ¶ Quid si seruus ordinet̃. Rñ. ꝙ si ordi [*]natur dño sciẽte nō ↄ̃dicẽte. eo ipso efficitur ingenuꝰ ⁊ liber ad quoscũ ordines sit promotus. liiij. di. c. si seruus sciẽ te. si ꝟo dño ignorāte ⁊ pñtatore ⁊ ordi natore sic si fuit ꝓmotꝰ ad minores redigitur ĩ ṗstinā seruitutẽ. liiij. di. nulli. Si vero fuit promotꝰ ad sacros ordĩes s. subdiaconatũ ⁊ diaconatũ dabit vica riũ vel preciũ ⁊ remanebit liber. liiij. di. ex antiquis. quod si non habetvel nō po test debet de poni ⁊ restitui dño. vi gl. in. c. ij. de ser. non or. Si vero ad sacerdo tium sic seruiet in his que ordinem suũ decent aliter nō ⁊ hoc verũ si dñs repetet eum. j. annum a die scientie ẜm Ho. uis alij dicant a die ordinatiōis quia post annum nō potest repetere. liiij. di. si seruus. Jdẽ tenet Ray. de originarijs ascripticis ⁊ colōis proprie dictis ꝙ nō possunt promoueri ⁊ promoti restituũ tur. vt. s̃. de seruis. ¶ Vtrum talis depositus gaudeat pri[*]uilegio clericali. Rñ. ꝙ nō nisi tantũ ꝙ verberari non potest. vt no. glos. in. c. ij. liiij. dist. alias verberans ipsum esset ex cōmunicatus. ẜm Jnno. ¶ Sed nunquid tenetur continere ta[*]lis. Rñ. ꝙ sic vt not. Jn. liiij. di. c. nulli. ¶ Vtrũ seruus possit contrahere matri [*]monium alius a predictis ordinatis. vide. s̃. matrimonium. iij. impedimento. iiij. §. iiij. ¶ Vtrum tempore persecutionis liceat [*]christianis se subijcere seruituti ĩfideliũ cum pacto ꝙ ritus christianorum nō di mittent. Rñ. Jnn. de renuncia. c. nisi cuʒ pridem: ꝙ sic. [*]¶ Qui sine cā seruũocciderit nō minus puniet̃   alienũ seruũ occiderit. l. j. ĩ fi. de his  sunt sui vel alie. iuris. Sigillum s potest habere. Rñ. vt not. in. ca. dilecta de exces. prelat. ⁊ dic vt supra de insignijs asumendis. ⁊ secundum eam distictionem s̃. insignia. Simonia primo quid est. Rñ. ꝙ est spiritualium vel spiritua libus annexorum aut a spiritualibus dependentium vel consequentium vel ad spiritualia antecedentur ordinātiũ precedẽte peccato omissionis promissionis conditionis modi seruitij precũ vel cuius vis temporalitatis receptio siue donatio. hanc descriptionẽ elictio ex dictis doctoꝝ que clarius. j. patebit. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ symonia ẽ crimen publicũ ⁊ equiparatur crimini lese maiestatis. Bal. no. in. l. si quẽquaʒ in. j. nota. C. de epis. ⁊ cle. fa. gl. in §. per cōtrarium insti. de here. que ab intest. defe. in verb. post mortẽ. et Alexan. in l. j. ff. de pub. iudi. ¶ Quero quid in predicta descriptiōe intelligatur nomine spiritualiũ. rñ. vt colligo ex Pa. in. c. cōsulere. de simo. et alijs doct. maxime Rica. in. iiij. di. xxv. arti. iij. q. ij. ⁊ Asten. li. vi. tit. lv. Spũale dr̃ dupliciter in proposito. Primo per cō parationẽ ad spiritum humanum. Spi rituale ṗmo mō dictum tripłr accipit̃. s. primo ꝑ essentiā vt gr̃a ⁊ virtutes gratuite ⁊ istud spũale nec de iure nec de facto pōt vẽdi.  nō cadit in cōuẽtionẽ ⁊ de his hẽs. j. q. j. c. j. ⁊ ibi glo. Secũdo accipit̃ ꝑ causalitatẽ ⁊ dispositioneʒ vt sunt sacr̃a q̃ sunt quodāmō cā gr̃e ⁊ vir tutũ.  ꝑ ea cōsequimur gr̃aʒ ⁊ virtutes ⁊ ista cũ sint corporalia cadũt in pactũ sed nō sine simoniavt in. c. non satis. ⁊ c. cũ in ecclesie. eo. Tertio accipit̃ spũale ṗ mo modo dictum per effectum. vt sunt ea que conueniũt alicui ex aliquo dono vel officio spũali. Vt prophetiʒare miracula facere. diuinũ officiũ celebrare. ⁊ta lia spũalia non possunt vendi redimivł resignari ꝓ pecunia. c. querelā. eo. j. q. j. nullꝰ ep̃s. el. ij. nisi ẜʒ ꝙ. j. dicā. Spũale vero ẜo modo dictũ per cōparationem ad spm̃ humanũ dr̃ dupliciter. Primo per essentiā vt sunt scĩe oẽs que per inuestigationẽ humanā ⁊ doctrinā acqui runtur. ⁊ hec nec de sure nec de factovẽ di pñt vt pʒ ꝓuerb. xvij. quid int ꝓdest stulto hr̃e diuitias cũ nō possit emere sapientiā. Secũdo dr̃ spũale per cāmvt doctrina predictarũ snĩaꝝ q̃ de iure ⁊ fa cto vendi pōt aliquādo. aliqñ vero non sine simonia vt patebit. j. ¶ Quid dicitur annexum spũali prĩmo [*]modo dictũ scʒ per cōparationẽ ad spiritũ sanctũ. Rñ. ꝙ omne illud. ĩ quo spirituale ministerium vt vasa sacra eccle sia cimiterium ⁊ reliquie sanctorum ve stis sacerdotalis vt sacra res ⁊ huiusmo di. ¶ Quid dicit̃ dependere vel consequi a [*]spirituali primo modo. Rñ. quod omne illud quod ex spirituali depẽdet siue cō sequitur. vt habere ecclesiam vel dignitatem ecclesiasticā canonicam. Vel prebendam siue aliud beneficium ecclesia sticumvel ius percipiendi decimas pri mitias vel oblationes. Et quicquid cōpetit clericis ratione ordinis vt pulsare campanas claudere hostia ecclesie ⁊ similia.  hec omnia ordini clericalĩ sunt annexa.  solis clericis conueniunt. et istud annexũ vel dependẽs non potest vendi. c. ad aures. c. ad nostrā. eo. ti. aliter cōmittitur simonia ⁊ propterea pro curatores reꝝ ecclesiasticarũ vt preposi tus hiconomus ⁊ vicedominus qui est qui preest rebus ep̃i. ⁊ siłr defensoresvt aduocatus vniuersitatis ecclesie sindicꝰ s. qui preest causis eccłie. ⁊ castaldꝰ siue maior dñs qui. s. habet curā reꝝ exteriorum ep̃i ⁊ iudex ep̃i. ⁊ siłr subiecti regu le vt archidiaconus archip̃sbyter cano nicus monachus ⁊ quilibet ecclesiastico mancipatꝰ offō. tales si per pecuniā ordinant̃ simoniaci iudicantur secũdũ Hug. ⁊ Archi. i. q. iij. saluator. Sed ray. limitat verum qñ talis administratio habet ānnexũ alid spiritualitatis. ¶ Quid dr̃ ad spũale primo modo acce[*]ptũ antecedẽter ordinari. Rñ. ꝙ ius pa tronatꝰ quod est ptās pñtandi ad offi ciũ ecclesiasticũ quod quidẽ siłrvẽdi nō pōt sine simonia. vt in. c. j. de iure patro. sed transit cũ vniuersitate temporalivt in. c. literis. de iure patro. ¶ Quid dr̃ annexũ spũali ẜo modo ac[*]ceptũ. s. ꝑ cōparationẽ ad spm̃ humanũ vel dependẽs. Rñ. ꝙ sunt scole libri ⁊ hu iusmodi ⁊ talia vendi pñt de iure nisi ec clesia locum scolariũ assignasset docto. ¶ Vtrum sola voluntas vendendi vel [*]emẽdi spiritualia facit aliquẽ simonia cum. Rñ. Tanc. ⁊ Ber. c. vlt. e. ti. tenẽt ꝙ nō. pro eis facit. c. tua nos in fi. ⁊. d. c. fi. eo. ti. ⁊. c. vt nostrũvt ecclesiastica benefi cia. sed ego distinguo cum Hosti. quod quo ad deum ⁊ peccatum mortale sola voluntate committitur. vnde cum quis dicit missam audit confessiones exhibet sacr̃a ⁊ huiusmodi ṗncipaliter hac intentione vt propter id recipiat pecuniā vel aliud tẽporale peccat mortaliter ⁊ simoniacus est quo ad deum similiter qui hac intentione dat. Secus si daret pro sustentatione ministri principaliter vel ob reuerentiā sacr̃i vel ad ẜuanduʒ laudabileʒ consuetudinẽ  sic lʒ. j. q. ij. sicut ep̃m. facit. c. qui ꝑ pecuniam. j. q. l. sed quo ad ecclesiā non vt in. c. tua nos eo. ⁊ ideo sola pnĩa sine alia restitutiōe delet̃ vt ĩ. c. fi. eo. Q quidẽ limitat Hosti. ibidẽ veꝝ in casu quo simonia est so lum de iure positiuo. immo tenet ꝙ nec etiā peccat. sʒ vbi simonia est de iure di uino sic tʒ ꝙ talis ita dʒ induci ad resti tuendum cd accepit sicut ⁊ vsurariꝰ mẽtalis ⁊ placet Pa. in. d. c. fi. Sed hoc nō teneo quo ad pctm̃  sine dubio pec cat mortaliter si habet voluntatẽ delibe ratā ad dādũ spũalia ꝓ tꝑalibꝰ. est bene verũ ꝙ nisi sequat̃ effectꝰ. s. datio spi ritualis ꝓ tꝑali nun erit simoniacus vt no. ĩ. c. nẽo. eo. Quo aũt ad restitutionem dic. vt. j. simonia. vij. inṗn. Quo ad alias penas ĩpositas a iure cōtra simoniacos firmiter tene ꝙ requirit̃ pactio. ideo in diffinitiōe dixi p̃cedẽte pctō. ¶ Sʒ d si ne ministrās spũale. ne [*]accipiẽs alid dat vel accipit vel paciscit̃ de dādo vel accipiẽdo sʒ ipsis igno rātibus amicus accipientis spũale dat alid cũ pacto cōsiliario ministrātis ad ministrañ. inducat. Rñ. ꝙ lʒ dās spũale. ⁊ recipiens nō sint simoniaci ex quo nō sciunt alid tñ tam amicus p̃dictus  cōsiliarius simoniaci sunt. j. q. statuimus. ⁊. c. si qui a simoniacis. Simonia. ij. Jn quibꝰ casibꝰ pactio promissionis omissionis conditionis modi seruitij p̃cum ⁊ hmōi tꝑaliũ ꝓ re spirituali vel annexo seu dependenti a spũali non inducit si moniā. Rñ. ꝙ. xvij. casibus. De hic notatis ⁊ ꝙ si p̃latus donat aliquid suo promotori post suā promotionem ꝙ committit simoniā Bal. not. plene in. l. ab anastasio. col. ij. versi. dein de inducas. C. manda. ¶ Primo qñ possessio dat̃ cũ pctō vt in [*]eo cōstruat̃ ecclesia vt in. c. olim cām. de rest. spo. Vñ etiā pōt dari lnĩa construẽ di ip̃am ecclesiā sub certo pctō vt in. c. to. de censi. ⁊ in. c. insinuatiōe eodem.  talia pacta reputant̃ spũalia sicut et in. c. significatum. de p̃ben. vbi dat̃ prebenda cum pacto q quotidie celebret in tali ecclesia. ⁊ ꝙ non possit eā dimittere ⁊ lʒ quia in traditione rei sue quilibet pōt ꝙ sibi placuerit apponere pactũ c. verum. de condi. appo. ¶ Vtrũ laicus dādo rẽ tꝑalem ecclesie [*]possit apponere ↄditionẽ spiritualẽ pu ta ꝙ fiat anniuersarium vel dicant̃ tot misse vide. j. simonia. iij. §. xj. ¶ Vtrũ offerẽs bona sua ecclesie vt effi[*]ciat̃ canonicus ⁊ ex illis bonis post mo dũ ĩstituat̃ sibi p̃bẽda sit simoniac. Rñ. ꝙ sic. tex. est in. c. tua nos eo. secꝰ si pure ⁊ liberaliter donasset. ⁊ post humiliter peteret admitti in canonicũ ⁊ retinere p̃dicta in p̃bendam ⁊ clerici pure cōsen tirent quia tunc liceret. ¶ Quid de eo  cōstituit de bonis suis [*]p̃bendā ĩ aliqua eccłia sibi retinẽdo po testatẽ ↄferẽdi eam alicui alteri. Rñ. q pōt sine simonia retinere sibi ius patro natꝰ vel in ꝑpetuũ vel ad tp̃s. sʒ nō valet nisi fiat de cōsensu ep̃i ⁊ fratrũ eius si qui sunt ibi in constitutione eius. ¶ Pone ꝙ statuto cauet̃ ꝙ nouiter rece [*]ptus in canonicũ vel monachũ teneat̃ soluere certũ d. Querit̃ vtrum sit simo nia post receptionẽ illud soluere. rñ. pa. in. c. dilectus. el. ij. eo. ꝙ sic ex quo p̃cessit taxatio.  talis solutio vr̃ facta virtute illiꝰ taxatiōis ⁊ nō libere. facit tex. p̃fati. c. dilectꝰ. ⁊. c. ex multis. j. q. iij. ⁊. c. veniens. eo. ti. Q limitāt verũ ali qñ tale solutum cedit in vtilitatem priuatam aut canonicorum secus si solueret̃ ꝓ fabrica ecclesie vel alijs ad diuinum cultũ ꝑtinentibus ẜm Host. ar. de cōsti. c. cũ oẽs ⁊. c. ex ꝑte. Nā laudabilis ↄsue tudo dʒ seruari. c. ad apostolicaʒ. eo. ⁊. c. significatũ. de p̃bẽ. nō tñ dʒ retineri pre benda loco pignoris. ar. d. c. significatũ vel etiā pōt retineri si cōsuetudo sit q nō assignet̃ prebẽda quous tale quid soluerit. Jn hoc em̃ casu fit permutatio spũalis ad spũale q licet de re. ꝑmu. c. ad questiones. Pa. tñ in. c. iacobus eo. tʒ. ꝙ si statutũ imponit tale onꝰ recipiā do vel recepto de nouo vt teneat̃ soluere certũ d etiam ecclesie vel ad cultum dei quod non valet sine simonia. ⁊ facit d. capitu. ex multis cum alijs. Si vero statutũ ĩponit onus p̃bende sic vʒ in fa uorẽ cultꝰ diuini. ar. ca. significatũ de p̃ bẽ. ⁊. c. vnico. vt eccle. bñ sic. ⁊ ar. ĩ. c. si ꝓ pter tua debita de rescri. li. vj. ⁊ hec magis placet sed nec ṗmā opi. condẽno. ¶ Scs est cuʒ alid ꝓ oĩbꝰ spũalibus [*]alicui p̃sbytero datur  ad ea ałs nō tenet̃. xj. q. ij. charitatẽ. Aduerte tñ ꝙ ĩ hoc fuerũt opi. vt refert Pa. ĩ. c. significatũ. de p̃bẽ. magis ista opi. placet Pa. ⁊ gl. ĩ d. c. significatũ. ⁊ Ric. ĩ. iiij. di. xxv. articu lo. iij. q. j. ⁊ Host. ⁊ Gof. ⁊ Jnn. ĩ c. qm̃. ne p̃la. vices suas.  tʒ ꝙ licite pōt alid re ciꝑe sacerdos pro missis celebrandis ⁊ alijs spũalibꝰ administrādis dũmō nō intẽdat vẽdere spũale seu reciꝑe pecuniā ꝓ spũalibꝰ sʒ potiꝰ ꝓ seruitio ⁊ recō pẽsatiōe laboꝝ dānoꝝ q̃ sustinet trahẽdo ibi morā ꝓ sua sustẽtatione. Et ꝙ ad ea exhibẽda nō sit ex officio obligatꝰ  si intẽderet reciꝑe ꝓ spũali esset symonia. c. iudices. j. q. j. Siłr esset symonia si sacerdos parochialis a suis subdttis hec exigeret  ad hoc tenet̃  nec ẽt pro sumptu alid p̃t acciꝑe ab eissine symo nia ꝓ quocũ spũali. c. vẽdẽtes. j. q. iij. ab alijs aũt bñ pōt. Verum est ꝙ Gof. ⁊ Ray. dicũt ꝙ si talis sacerdos  etiā nō obligat̃ ex officio hʒ sumptus necessarios aliũde q dʒ gratis cātare q si fa cit ꝓ pecunia aut erit symonia aut aua ritia sed cũ symonia nō possit esse cũ nō ĩtẽdat vẽdere spũale: ⁊ nẽo teneat̃ suis stipẽdijs militare. c. cũ sit eo. ergo ibi vr̃ turpe lucrũ vt pʒ ĩ. d. c. iudices. ⁊ ar. xij. q. j. Jlli  vel ad minus hʒ spẽm mali. Tu ꝟo tene ꝙ tria cōcurrere debent vt liceat. Primñ q nō capiat nisi ꝓ sumptu vel labore. Scʒ q nō sit ex officio obligatꝰ ministrare. Tertiũ q nō habeat aliunde sumptus necessarios. ¶ Sed si sacerdos parochialis non hʒ [*]sumptꝰ necessarios nund poterit siue symonia exigere alid ꝓ spũalibꝰ. Rñ. ẜm Pa. ĩ. c. Suā. eo ꝙ si pōt aliunde sibi honeste victum querere puta scribẽdo ⁊ hmōi sic nō pōt exigere. sed laborare debet manibꝰ. xcj. di. c. clericꝰ. Si ꝟo nō potest tunc ep̃s debet sibi ꝓuidere vel populus potest compelli ad p̃standum sibi necessaria ꝓ victu ⁊ facit glos. bona in. c. omnis xp̃ianus. de conse. distinc. j. que dicit ꝙ potest subtrahere sacramen ta populo nisi oblationem faciat ⁊ ẜm hanc dist. intellige glo. ⁊ tex. in. c. p̃cipimus. xxj. q. ij. ⁊ ẜm predicta limita quia vnum sine reliquo non procedit. j. q. iij. si quis obiecerit. [*]¶ Tertiꝰ est qñ dat̃ aliquid ꝓ vita eter na vel remissione suoꝝ pctōrũ ẜm istud danieł. iiij. pctā tua eleemosynis redime. de testa. c. fi. xxxiij. q. ij. anime. lxxxij. di. p̃sbyter. ĩ gl. Rō  p̃dicta ꝓponunt̃ nobis venalia a deo ꝓ moneta dilectio nis ⁊ oꝑibus charitatis  eleemosyna nō est p̃tiũ vite eterne nisi intũ imperat̃ a charitate nō sic alia spũalia q̃ con feruntur per ministros ecclesie. ¶ Vtrũ faciẽs votũ deo vt obtineat d [*]temporale sit simoniacus. vide. j. votuʒ primo. §. ix. ¶ Quartꝰ est quādo dat̃ alid pro redi [*]mẽda vexatione q̃ sibi fit in re spirituali. c. dilectꝰ el. j. eo. Quod limito verũ qñ certus est de iniustitia q̃ sibi fit. secus es set in dubio  non liceret. Vnde si ep̃s me iniuste excōicet possum sibi dare pe cuniam vt snĩam reuocet ⁊ me absoluat ẜm glo. in. c. ad aures. ⁊ Jnno. ibidẽ tenet cōtrarium scilicet ꝙ nō possit sine sy monia. Sed Jo. an. ibidẽ ⁊ sequit̃ pa. di cit ꝙ si tali imminet aliq graue preiu diciũ ex dilatata absolutiōe puta quia debebat eligere vel eligi vel currit sibi p̃scriptio ⁊ huiusmodi sic vera est opi. gl.  tunc redimit vexationem suā. d. c. dilectus. Si nō subest sibi aliquod p̃iu dicium ex dilatiōe absolutiōis tunc est vera opi. Jnno. ⁊ ideo habeat recursum ad superiorẽ. ar. c. nullꝰ. de iurepa. Jdẽ dic de suspẽsione vel interdicto. ¶ Vtrũ possit aliquid dari cōtradicen[*]ti mihi de iure vel de facto ne cōsequar aliq spiritua Rñ. pa. ĩ. c. mattheus eo. ꝙ nō licet pro iure querendo sine symonia. ar. c. significasti de ele. Nec etiaʒ ꝓ possessiōe habenda post ius quesitum ẜm Jnn. ĩ. c. ad aures. de symo. gl. xvj. q. vij. decimas sed ꝓ iure que sito sic. vt in d. c. dilectꝰ. Vbi Pa. etiā addit limitādo predicta ꝙ si ꝓpter potẽtiā aduersarij non posset apud superiorem de faci li consequi possessionem tunc vt euitet magnum incommodum posset aliquid dare sine symonia sicut dictuʒ est de ab solutione ab excōicatiōe. Si vero iniuste possidet non potest alid dare sine symonta vt nō vexet̃. Siłr ne ep̃s eũ iu ste deponat. vel ne accuset̃ iuste vel illi qui p̃tẽdit ius in beneficio  tunc non esset redimere vexationem vt. not. in. c. nemo. eo. ti. Hic aduerte ꝙ reddẽs spirituale q vsurpat solũ ex pecunia. licet dās possit sine symonia redimere tamẽ a quo redimitur est symoniacꝰ secundũ Hostien. ¶ Vtrũ possit sine symonia alid dari [*]presbytero pro baptismo  nō vult aliter baptilare. Rñ. Pau. ĩ. c. cum in eccle sia. eo. ti. ꝙ in adulto nō  propter con tritionẽ pōt saluari. ar. c. debitũ ⁊ quod ibi notat̃ de baptismo ⁊ ĩ. c. de p̃sby. nō bap. Sʒ ꝓ ĩfante sũt opi. Aliq̃. vt Tho. ij. ij. ⁊ pe. de traren. ⁊ Pet. de pal. in. iiij. ⁊ gl. in. c. baptisandis. j. q. j. dicũt ꝙ nō lʒ  non sunt facienda mala vt veniāt bona. xiiij. di. c. quod ait Loth. ⁊ ibi gl. ⁊. xlvj. dist. sicut. Sed pau. vbi. s̃. ⁊ Ricar. ⁊ Lan. in. iiij. di. xxv. reputant verũ in adulto  bona volũtas ei sufficit in tali casu. Sed quādo quis habet pueꝝ ⁊ nō reperit̃ alius qui possit baptisare vel sciat vt puta quia est mutus vel nō habet manus ille qui querit ꝙ baptise tur nec aliuʒ habet ꝙ tunc licite dat  nō emit spũale. nec hoc debet intendere sʒ remouere vexationẽ ⁊ impedimẽtũ ⁊ dʒ intẽdere emere tꝑale. s. aquā solum ⁊ hoc tene. ¶ Vtrũ licite detur pecunia pagano vt [*]se baptisare ꝑmittat. Rñ. in gl. j. q. ij. in c. pio recitant̃ opi. sed tene opi. Pa. in c. cum in ecclesie eo qui dicit ꝙ si ꝓpter paupertatẽ timeret venire ad fi. tunc li cet ei aliquid dare vt veniat. Si ꝟo nō habet volũtatẽ veniẽdi nisi ꝓpter cupiditatẽ tunc nō lʒ  baptismus ei parũ prodesset. xv. q. j. non est. ĩmo peccat  abutit̃ bono. ⁊ siłr dātes. ar. xxiij. q. v. ad finẽ nisi ꝓbbabiliter p̃sumeret ꝙ postea mutabit voluntatem. ¶ Quid si ecclesia mea vel prebẽda me remoto alteri est assignata. Rñ. si ꝓ pre [*]cio eā recupero vel redimo. symonia est siue iuste siue iniuste sim ammotus. Se cus ante priuationẽ si iuste tenebāt  sic est redimere vexationem meam con cordat Jnn. in. c. ad aures eo. ⁊ Pau. in c. matheꝰ eo. ti. Jntellige quādo remotus est a prelato superiori.  secus si ex pelletur ab aliquo tyrāno. nā tunc etiā post remotionem posset dare. [*]¶ Vtrum sit symonia si pecunia datur episcopo vt nō cōferat symoniace. Rñ. pau. in. d. c. cum in eccłie ꝙ sic ex parte recipientis sed non ex parte dantis. ¶ Vtrum capitulum dans aliquid ali[*]cui qui electionẽ impedit de quo ↄstat ꝙ in electiōe nullũ ius habet vt desistat sit symoniacuʒ. Rñ. ꝙ non si impediret ne simpliciter electio fieret sed si impediret ne iste vel ille eligeret̃ sic non pos set si ille cuius electionem impediret ẜm Rodo. ¶ Quintꝰ casus est qñ ꝓcuratio datur [*]ep̃o ꝓ visitatiōe ↄsecratiōe eccłie de cẽsi. c. cũ apłs. ⁊ de symo. c. cũ sit romana de p̃scr. c. cũ ex officij. ⁊. x. q. iij. relatũ. ⁊ lʒ doc. diuersimode velint assignare rōnẽ tu tamen dic ꝙ hoc fit legis autoritate ⁊ ideo non peccatur. xxiij. q. iiij. qui pec cat. Aduerte tamen ꝙ tunc licite potest dari quando est procuratio moderata de qua vide. j. visitatio. §. iij. aliter non [*]liceret. ¶ Sextꝰ casus est qñ exigit̃ in pactum exp̃sse q a iure ꝑmittit̃ vt dictuʒ est in p̃cedẽti. §. vel quod inerat. vt in. c. olim el. j. de resti. spo. ⁊ ibi pa. Jdeo vt dicit idem Pau. in. c. j. de eo qui mit. in pos.  lʒ spiritualia non accipiant extimationẽ tamen interesse ex eis ꝓueniens bñ pōt esse extimabile ⁊ suꝑ eo tanquā super tꝑali ꝓcedit vt dicit gl. in. c. corā de offi. deleg. ¶ Vtrum vicarius recipiendo salariuʒ [*] sit simonĩacus. Rñ. pa. in. c. j. ne prela. vi. su. ꝙ nō quia locat operas suas sicut nec assessor vt in. c. statutũ de rescrip. li. vj. nec aduocatus. xiiij. q. v. non sane. ¶ Septimꝰ casus est quādo q exigit̃ [*]per modũ insinuationis exigitur vt si dicatur volenti intrare religionẽ quod alid secũ aportet vnde possit viuere. Quod verum credo ẜm Pan. in. c. nō sa tis eo. dummodo nō deducat̃ in pactũ. ⁊ ita concordat Jnn. in. c. tua. eo. ti. qui videtur tenere ꝙ non lʒ dicere si vis vi uere mecum porta tecũ. ⁊ gl. in. d. c. non satis q̃ dicit ꝙ licet sic dicere. de quo ta men dic. vt. j. simoniac. iiij. ¶ Octauus casus est qñ subest cōsuetu [*]do vt aliquid pro spiritualibus exigat̃ de quo tamẽ dic vt. s̃. cōsuetudo. §. xij. Aduerte etiā ꝙ illud hʒ locuʒ vbi a laicis debet̃ alid clericis sʒ vbi cōsuetudo est vt a clericis alid exigat̃ tũc dic ẜm. pa. in. c. iacobꝰ. e. ꝙ ad priuatũ com modũ clericoꝝ nō vʒ sʒ bene in fauorẽ diuini cultꝰ si nō p̃cessit exactio ante sa cramẽtorũ exhibitionẽ. ⁊ ꝓpterea dicit Jnn. ⁊ Joā. de lig. in. d. c. ad apostolicaʒ ꝙ cōsuetudo que dat aliquid ante receptionẽ sacramentorũ est corrupta nec valet tũcũ lōga. ⁊ quādo nō precessit ex actio. quare valeat in laicis ⁊ non clericis. Ratio diuersitatis est quia laici videntur se obligasse sub nomine cu iusdam oblationis facit quod no. in. c. nouum genus de deci. ¶ Nonus casus est quando quis cau[*]sa permutationis aliquid dat in recom pensationem maioris beneficij de quo dic vt. s̃. permutatio. §. vj. Et aduerte ꝙ tractatus permutationis inter partes super beneficijs nō inducit simoniam vt. s̃. permutatio. §. iiij. immo vt dicit Car. in cle. vnica. de re. permut. in renũ ciatione exprimi potest ꝙ causa permu tationis renunciat sine simonia quia a iure permittitur de elec. significasti. de rerum permu. c. vniuersorum ⁊. c. vnico de rerũ permu. lib. vj. ⁊. d. c. cle. vnica. ¶ Decimꝰ casus est qñ vasa sacra ven[*]dunt̃ q̃ lʒ sint annexa spũali tñ vendi pñt sine simonia non habito respectu ad formā cōsecrationis ẜm Ri. in qͦl. ij. q. xxj. ita tamẽ ꝙ alteri ecclesie in eadẽ forma vendantur. sed persone seculari non licet vende re nisi redacta in pristi nam massam. ⁊ idem dico de vestibꝰ sacris ꝙ alteri ecclesie vendi possunt. ¶ Sed nunquid lʒ aliquid exigere pro [*]chrismate habito respectu ad liquoreʒ. Rñ. Pa. ĩ. c. ea q̃ de auaricia. eo. tit. ꝙ nō sine simonia:  chrisma ĩtũ sacr̃m est nō solũ est spũale. sʒ etiā intũ liquorẽ d spũale. j. q. j. placuit. el. ij. siłr nec pro pane bñdicto vel candelis benedictis. ¶ Vndecimus casus est qñ vendit̃ de[*]pendẽs siue ↄñs ad id quod dependet a spirituali ẜm Ri. vbi. s̃. sicut est perce ptio decimaꝝ ⁊ fructus beneficioꝝ panis oblatꝰ vel cera granum ⁊ hmōi que offeruntur in ecclesia. Nam ius percipiendi spũale est ⁊ vendi non potest sʒ bene fructꝰ. ⁊ ideo dicit pa. in. c. j. ne p̃. vi. su. ꝙ prelatus bene pōt vẽdere obuẽtiōes iurisditiōis tan fructus ẜm gl. ibidẽ: sʒ tene ẜm Jnno. non debet vẽ di exercenti illā iurisditionẽ ⁊ bene  ꝓpter cōnexitatẽ vident̃ vendere ip̃am iurisditioneʒ. j. q. iij. c. si quis obiecerit. Siłr alij fructus ecclesie ẜm Host. vẽdi possunt cũ sint corporales. ĩtellige verũ a bñficiato diu ipse viuit non a p̃lato  habet ius ↄferendi arg. c. vnico. §. fi. vt eccl. benefi. ⁊ siłr dicit idẽ pa. in. c. fi. ne. p̃. vi. su. ꝙ pñt locari laico obuentiones eccłie. dũmō ponat clericũ loco sui ꝓ recolligẽdis nec presumptuose ad altare accedat vbi fiũt oblationes. arg. c. j. ⁊. ij. ne cler. vel mo. ¶ Vtrũ dās pecuniā ꝓ administratiōe [*]reꝝ eccłiasticaꝝ cōmittat simoniā. Rñ. pa. in. c. cōsulere eo. ꝙ sic. ⁊ ibi tex. hoc li mito ẜm glo. in. c. saluator. j. q. iij. qñ ta lis administratio hʒ aliq spũale annexũ ałs nō  temporalẽ iurisditionem posset dare sub pensiōe annua. ⁊ idem dic. s. simoniacũ si dat̃ ꝓ administratio ne pauperũ ⁊ hospitaliũ. j. q. vij. si quis omnem in glo. ⁊ in aut̃. de san. epis. §. sʒ ne ẜm Petrũ de Perusi. tracta. de canonica portiōe ep̃i. c. iiij. siue hospitalia sint autoritate ep̃i constructa siue non. secꝰ si dat vt recipiat̃ ad seruieñ. solũ si ne aliquo iure cōsequendo. ⁊ sic intellige. c. vnicũ vt eccle. bñfi. ꝙ ecclesia. i. p̃latura sub anno cẽsu ↄcedi nō pōt. de si mo. c. nō satis. xxj. q. ij. p̃cipimus. Vnde emẽs preposituram ⁊ canomicatũ vice dominũ aduocationẽ. castaldatum et hmōi simoniacꝰ est. j. q. j. si quis ep̃s. ẜʒ tamẽ limitationẽ predictam. ¶ Vtrũ dās aliquid vt seruat tan vi [*]carius in ecclesia sit simoniacꝰ. Rñ. pa. in. c. ad nostrā. eoꝙ sic vide bonũ tex. cũ gl. in. c. licet de penis. ¶ Vtrũ vendẽs villā ⁊ ius patronatus [*]q hʒ in ea sit simoniacꝰ. Rñ. pa. in. c. q̃ relā  simo. ꝙ sic  copulatiua facitve nire copulatũ principaliter. ⁊ nō acces sione. Secus si dicatur vẽdo villam cũ iure patronatus ⁊ sic intellige Jo. an. ĩ c. j. de iure pa. li. vj. Ego vero quo ad cō scientiā recurrerem ad intẽtionẽ si ha buit. s. animũ vẽdendi ius patronatus specialiter ⁊ sic fit simoniacꝰ q pʒ qñ plus vendit villam alias non. ¶ Vndecimus casus est qñ ep̃s recipit [*]clericũ adseruitiũ spũale ⁊ tꝑale p̃stañ. sibi cũ ꝓmissione ꝙ annuatĩ soluet sibi certũ salariũ donec sibi ꝓuiderit de be neficio. Nā licet hoc ẜm Ho. dũmodo spāliter nō se obligauerit ad seruitiuʒ tẽporale p̃stā. nec cōmittit̃simonia post modum remittendo salariũ cũ confert̃ bñficium quia salarium erat sub condi tione ⁊ facta collatione beneficij expirat cōditio insti. de ver. ob. §. nō omnis. Secus si promissio salarij fuisset pura ⁊ perpetua. c. veniens eo. ti. Quod qui dẽ pa. in. c. cum essent eo. credit verum ꝙ licet qñ prelatus non inducitur prin cipaliter propter seruitium. sed  ille meretur si aliter causa finalis sit seruitium non licet. arg. ca. graue. de prebẽ. secus si sit cā impulsiua. ¶ Quid de illo  recipit promisiionem [*]bñficij prestandi ꝓ voce electionis dāda. Rñ. simoniacꝰ ẽ. c. de hoc eo. ti. Jteʒ dic si recipit pro elecciōe nō ĩpedienda sĩue ante siue post. dũmō nōdũ sit ius acquisitũ in ea electiōe. nā acquisito iu re. licet redimere suam vexationem. vt s̃. iiij. casu. ¶ Tertiusdecimꝰ casus est qñ pecunia [*]dat̃ ꝓ tẽporali iurisditiōe hñda. ẜ⁊ pa. ĩ c. j. ne p̃la. vic. su. sʒ tñ lʒ nō sit simonia ẽ graue peccatũ. facitad hoc. c. nẽo. ⁊ q ibi no. eo. ti. ⁊. j. q. j. in sum. ⁊ gl. j. ĩ. c. qm̃ ne p̃la. vi. su. q̃ tenet ꝙ est simonia. dʒ intelligi vera ẜm Pa. ĩ. d. ca. qm̃ quādo tẽporalis iurisditio hʒ dependentiam ab offō ecclesiastico  ꝑ talẽ cōnexitatẽ cōmittit̃ simonia. d. c. cōsulere. eo. ti. sed qñ nō habet dependẽtiā ab offō ecclesiastico nō est simonia sʒ turpe lucrũ et ↄtra legẽ ẜʒ pa. in. d. c. j. vt ĩ aut̃. vt iud. sine quoquo suf. ⁊ in aut̃. de man. prin. .§. ill. ho. tñ tʒ ꝙ sit simonia dare pecu niā vt promoueat̃ quis in imperatorẽ vel regẽ ptātẽ vel rectorẽ alicuiꝰ ciuita tis  iurisditio ẽ spũalis. j. qō. iij. ex młtis. Vñ vẽdere gastaldionatũ vel yconomatũ ẽ simoniacũ. j. q. j. si quis ep̃us ⁊. j. q. iij. Saluator. Oĩs enim potestas a deo est. ⁊ iō spũalis vr̃. Sed credo sit verior opi. pa. ĩmo. Ge. tʒ ꝙ etiā lʒ dare aliquid pro habẽdo offō temporali. de quo vide supra officiũ. §. j. ⁊ dic vt ibi. [*]¶ Quartusdecimꝰ casus est qñ spũale pro spirituali exigitur puta vnꝰ dʒ dicere primam missam alter secundam. ⁊ ↄueniũt adinuiceʒ ꝙ vnus dicat missā ꝓ alio ⁊ econuerso. Tho. vero tenet ꝙ si interueniat pactũ erit viciosum nisi be neficio vel personatui sit annexum tale onus vt puta prebende. s. ꝙ qui eam ha buerit dicat missam  beata virgine. vt extra de prebẽ. ca. significatũ. Similiter vr̃ tenere Rica. in. iiij. di. xxv. arti. iij. q. j. dicens ꝙ si duo sunt baptiʒ audi ⁊ vnꝰ dicat baptiʒabo te tali pacto quod baptises me. ꝙ est simoniacũ. Ratio  in talibꝰ nulla pactio vel cōuentio dʒ ĩter uenire. c. tua nobis eo. tit. ⁊ hoc propter duo. Primo  res a non dño emit̃ sicut a ministro sacr̃orum qui nō est dñs. Se cũdo  est cōtra rōnẽ gratie ꝙ vẽdatur sed tu aduerte ꝙ qñvnꝰ renet̃ dicere pri mā missam ⁊ cōuenit cũ eo  tenet̃ dice re scam pro secũda dicenda vt alius dicat primā ꝙ li. ꝓ. nō denotat apprecia tionẽ sʒ adminiculationẽ cũ ille nō pos sit dicere missam ꝓ alio nisi dicat ꝓ eo. ⁊ iō licet sed ĩ casu p̃dictoꝝ doc. li. ꝓ. dicit appreciationẽ. ⁊ iō illicitũ ẽ pactum sed bñ posset dicere ẜm p̃dictos do. ho die ego dico ꝓ te. vel te baptiʒo. ⁊ rogo vt cras dicas pro me. vel baptiʒes me post ea ⁊ hmōi sine pactione. ¶ Quintusdecimꝰ casus qñ datur ra[*]tione prouocationis ad orandum sicut quando dat̃ eleemosyna religiosis pau peribus vt prouocentur orare ⁊ missas dicere. pro eis de quo dicvt infra. simo nia. iij. §. ix. ¶ Sextusdecimꝰ ratione punitionis si [*]cut in absolutione excōicationis exigit̃ pecunia nō pro absolutiōe  eẽt simonia. sʒ ꝓ punitione pctĩ. c. ad aures eo. cōcor. Rica. vbi. s̃. ⁊ addit caueat absol uẽs ne in hoc magis intendat deserui re cupiditati  correctioni. ¶ Decimusseptimꝰ rōne liberalitatis [*] gratis datur ⁊ gratis accipit̃ nō rōne alicuiꝰ spũalis. j. q. j. cd sʒ tñ nota bilitas in tali dato facit presumptaʒ si moniam. vt. c. ⁊ si qōnes eo. ti. Simonia. iij. circa bñficia dignitates officia ⁊ prĩo circa ele ctionẽ seu promotionẽ queritur De notatis hic ⁊ ꝙ simōia in curia romana cessat. Bar. no. in. l. j. in prin. ff. ad le. iul. de ambi. ⁊ Fely. c. cũ venissẽt col. j. ꝟsi. intum abbas. de symo. ¶ Vtrũ reges ⁊ principes ⁊ alij recipiẽ [*]tes pecuniā vt cōsentiant electioni seu promotioni ad aliquā dignitatẽ vel p̃laturā sint simoniaci. Rñ. Pau. in. c. de hoc. e. ꝙ sic ⁊ tenent̃ restituere illi eccłie  cuiꝰ prelatura agebatur. lʒ non esset de bonis ecclesie. vt ptʒ in eo. c. de hoc. ¶ Quid de canonico  cōuenit cũ alijs [*]canonicis. vt ↄplaceāt sibi de aliquo ca nonico recipiẽdo ⁊ postea ipse eis com placebit de alio. Rñ. ꝙ simonia est. ca. pio. j. q. ij. ¶ Quid si dicat aliquis eoꝝ nun cō[*]sentiāt. ꝙ alis fiat canonicꝰ nisi mihi cōsentiatis de meo. Rñ. ẜm Ray. Simo niacus est. Si tñ cōsuetudo esset ꝙ qñ vnus fuit exauditꝰ invna ꝙ alter post ea exaudiatur in alia posset tũc talem cōsuetudinẽ rogare seruādam. ar. lxiij. d.  igitur de consti. c. cum omnes. ¶ Vtrũ ↄmittat simoniā facit pctm̃ cũ [*]illo  bñ ficiũ ↄfert vt retineat aliquam portionẽ ex redditibꝰ bñficij. rñ. pa. ĩ. c. j. vt eccłia bñ. ꝙ sic. no. tñ ꝙ ep̃us ex iusta cā ⁊ necessaria pōt statuerevt reddi tus certi tꝑis bñficij vacātis deputen tur ad certũ vsum laudabilẽ facit. c. vl. de ver. sig. Jtẽ pro solutiōe suoꝝ debet̃ intelligi si ↄtractoꝝ nomine ecclesie se cus si cōtraxisset nomine priuatovt no. gl. in. c. j. de sol. facit. c. si propter tua de rescrip. lib. vj. ¶ Vtrũ ꝓmouẽdus in rectorẽ alicuius [*]ecclesie ⁊ paciscas vt soluat pẽsionem maiorẽ collatori sit simōiacꝰ. Rñ. pa. ĩ. c. cũ clerici de pac. ꝙ sic. siłr etiā si promo uẽdus propria autoritate obliget se ad pensionẽ ⁊ non tenet collatio ẜm pau. ibidem lʒ Jo. an. teneat ꝙ tenet. ¶ Circa officia q̃ritur de p̃sbytero  vẽ [*]dit offm̃ portādi aquā benedictā per suam parochiā. Rñ. ẜm Ro. ꝙ licite po test fieri si vẽdit emolumẽta sibi ex cō suetudine ꝓueire cōsueta. Si autem vẽdit tale officiũ non est simonia. sed turpe lucrũ. Si aũt vendit aquā bñdictā vel panẽ bñdictũ sic ẽ simonia ẜm Alexā. ⁊ Ro.  in receptione talium cō fert remissio venialiũ peccatorum. ¶ Quid si quis vẽdat officiũ clauden[*]di hostia vel pulsandi campanas. ⁊ hu iusmodi. Rñ. ẜm Rod. ꝙ simonia cꝰ est sumpto nomine simonie large sicut talia officia sunt spũalia large. Si tamẽ datum sitalicui tale offm̃ gratis ⁊ ↄsue tudo sit loci ꝙ possit ponere aliũ loco sui ⁊ locare ⁊ vendere ad vitam ipsius dantis non esset simonia ẜm Ro. Sed tu aduerte quia. j. q. ij. ca. j. dr̃ ꝙ non est sacri muneris offm̃ claudere hostia ecclesie sed tm̃ sibi annexum vel vnitum. Et dicit glos. ibi q tunc est simonia emere aliquam administrationem. vel officiũ ecclesie qñ est annexũ alicui spi rituali vel consueuit per clericum exerceri soluʒ. ⁊ sic tene ꝙ est simonia vendere officiũ. secus vendere redditus. ¶ Quid de dātibꝰ aliquid vt possint ĩ [*]parochia vel ep̃atu q̃rere vel questuare Rñ. ẜm tho. ĩ quol. ꝙ sacerdotes prelati recipiẽtes simoniaci sunt cũ persuasio sacerdotis spũalis sit ⁊ ei credatur  p̃ lati aut p̃sbyteri sũt ⁊ sic est simōia respectu prelati vel p̃sbyteri cōcedentis respectu vero dātis sacrilegiũ est quia ibi est de fraudatio eleemosinaꝝ cōtra intẽtionẽ dātiũ ⁊ tenet̃ vterad restitu tionẽ si tales q̃stores sũt scelerati vt sũt chiaratani. sʒ  ad restitutioneʒ dic. vt Restitutio primo inverbo turpiter §. j. ¶ Vtrũ liceat darevł accipere pecuniā [*]ꝓ or̃one p̃dicatiōe dei laude vł processione. Rñ. ẜm Ric. vbi. s̃. ⁊ Astẽ. li. vj. ti. vlt. ꝙ nō. Hec ti. ⁊ siła dicũt̃ spũalia ĩtũ ex gratia ꝓcedũt ⁊ ad gr̃am disponũt q̃ tñ ꝑ hominũ mĩsteriũ exhibẽtur. ⁊ iō vẽdere in his ꝙ est spũale simonia est. Et iō  predicat pricipaliter vt lau dem vel fauorẽ cōsequatur humanũ vł lucrũ simōiacꝰ est saltẽ mẽtalis. j. q. iij. nō solũ. Aduerte tñ ꝙ dantes eleemosinas pauperibꝰ aut religiosis vt impetrent orationis suffragiũ nō dāt qua si intendant emere or̃ones sʒ quasi per gratuitam beneficient iam eos prouocare adotañ. pro se gratis ⁊ ex charitate. ⁊ sic nō peccāt. ¶ Quid de statuẽtibꝰ ĩ aliqua eccłia ꝙ [*]ꝓcessio nō fiat in alio funere nisi tātaʒ pecuniā legasset eccłie. Rñ. ẜʒ ray. ⁊ th. ꝙ simoniaci sũt. ar. de iureiu. c. sicut el j. ⁊. ij. secus si statueret̃ ꝙ legātibus talẽ summā fieret talis honor vel ꝓcessio ar. extra eo. c. cũ sit. Rō diuersitatis ẽ  in prĩo est exactio p̃supponit ꝙ ꝓ mino ri non fiat in secũdo hʒ spẽm gratuite recōpensationis  non negat̃ ne etiaʒ fiat pro non legantibus. ar. de iureiur. c. sicut. el. j. ⁊. ij. ¶ Vtrũ liceat dare pecuniā ꝓ āniuersa [*]rio celebrādo ⁊ hmōi. rñ. Ri. in. iiij. dis. xxv. ꝙ nō lʒ ꝓ hoc pcm̃ facere de dāda pecunia sʒ si ex deuotiōe detur ecclesia debet celebrare Jnn. ꝟo in. c. qm̃ enormis ne. p̃. vi. su. dicit ꝙ nōsolũ lʒ sʒ etiā ẽ meritoriũ aliquos redditꝰ cōstituere in ecclesia vt ibi fiat anniuersariũ ꝓ ali qͦ sʒ hoc cōstitui non pōt ꝑ donatorẽ:  nō lʒ ei cōditiones spũales apponere. sʒ tm̃ tẽporales vt redẽptione captiuorũ. xij. q. ij. aurũ sed pōt constitui ꝑ illos qui hñt āniuersariũ facere extra de pre bẽ. c. significatũ. Ho. in. d. c. qm̃ tenet ꝙ pōt imponi tale onꝰ redditibꝰ sed dicit tutiꝰ fore relinquere sic relĩquo tali ecclesie annuatim. x. li. super tali possessio ne diuidendas inter eos solũmodo qui meo anniuersario intererit. et rogo vt fiat omni anno. ¶ Vtrũ canonicꝰ vadẽs ad horas cano [*]nicas principaliter ꝓ denarijs horarijs sit simoniacus. Rñ. Ho. in. c. olim de. ꝟ. sig. ⁊ setur Jo. an. de cle. nō re. c. vnico lib. vj. lʒ ꝙ nō est vera simonia.  nulla expressa pactio intercedit sʒ ꝙ grauiter peccat ⁊ mẽtalẽ simoniācōmittit sʒ ꝑ so lā pnĩam satisfacit. c. tua nos de simo. ¶ Quid si clericꝰ ꝓp̃cio vigilet ad defũ [*]ctũ ⁊ dicat psalteriũ. Rñ. Ho. ꝙ si fecit pcm̃ ꝓ eo legere psalteriũ ꝙ simonia est. Si aũt ꝙ vigilaret nō est simonia lʒ scit tacite ꝙ debeat legere psalteriũ. ar. de preben. c. significatũ.  sic vẽdit laborem quẽ non tenetur ĩpendere. ¶ Quid si maior crux nō portetur nisi [*]ꝓ certo p̃cior Rñ. Ho. ꝙ ẽ signũ auaritie ⁊ ĩducit viciũ simonie. c. audiuimꝰ eo. Similiter est simonia quādo taxat̃ pro ta pecunia s ponat̃ in tali sepultura cũ ibi sint plures ẜm Hosti. ¶ Vtrũ pactũ de lecto redimeñ. ante [*]corpus ad ecclesiā deferat̃ sit simonia Rñ. ꝙ nō  lectꝰ ⁊ hmōi ẽ d tẽporale ⁊ iō pōt vẽdi redimi ⁊ hmōi. si tñ clerici nolẽt sepelire nisi prius ĩposito p̃cio de eo redimẽdo sic vr̃ simonia cum fiat pcm̃ de tꝑali ad spũale ẜm Ho. facit. c. vl. de re permu. siłr ↄmittit̃ simonia si cłici nollẽt sepelir̃ nisi fieret eis cautio ab heredibꝰ defũcti de receptione eoꝝ q̃ cũ funere portātur ⁊ siłr qñ nolũt sepelire sine pecunia. ca. q̃sta est. xiij. q. ij. ¶ Vtrũ sit simonia ꝓ matrimonio dare [*]pecuniā. Rñ. ẜʒ Ri. ĩ. iij. di. xv. art. iij. q. j. ꝙ ꝓut matrimoniũ ẽ sacr̃ʒ cadens in dispẽsationem ĩstrōꝝ ecclesie sicvẽdi nō pōt ⁊ iō simoniacꝰ est  ꝓ bñditiōe nubentiũ pecuniā exaciā accipit. c. cũ ĩ ec clesie eo. ꝓut vero matrimonium offm̃ nature sic lʒ dare ⁊ accipere preciuʒ sicut ⁊ pro alijs officijs ciuilibus et corporalibus. ¶ Sed d si nolit bene dicere nisi data [*]pecunia. rñ. Alexā. ꝙ dʒ recurrere ad su periorẽ qui sivoluerit cogerc prefbyteꝝ vt bñdicat gratis tutius est abstinere  peccādi occasionẽ dare. Pa. tamẽ in c. dilectꝰ el. ij. e. ti. ꝙ lʒ ĩ sacr̃is voluntarijs nō lʒ alid dare ꝓ eis hñdis. sʒ in necessarijs. et sic videret̃ tenẽdo opi. ꝙ non possum ↄsumare matrimoniũ sine bñditione vbi cōsuetũ est ꝙ licite dare pōt cũ intẽtione dandi pro redimenda [*]vexatione nō emẽdi benedictionem. ¶ Quid de sacerdote  nō vult dare licẽtiā ꝑochiāo alteri cōfitẽdi nisi data pecunia. Rñ. Ro. ꝙ simoniacꝰ ẽ. Jdẽ dic  lnĩa cōicādi aut bñdicẽdi spōsas. Ad uerte tñ ꝙ si nō intẽderet licẽtiā cōfitẽ di cōicandivł bñdicẽdi spōsas. ⁊ hmōi vẽdere sʒ sibi ꝓuidere sub obuẽtiōibꝰ ⁊ oblatiōibus q̃ eũ contingerent ⁊ non plus non esset simoniacus. ẜʒ Rod. ¶ Vtꝝ sit simonia ex pcō dare aliquid [*]pro calcibꝰ vestibus ⁊ lintheaminibus bñdicẽdis. Rñ. Ray. tʒ ꝙ nō  nō ĩuenitur nisi ĩcrifmate baptismo cōiōe eucaristia balsamo sepultura ⁊ basilica  dicāda. j. q j. diuina. c. placuit. c. vt vnꝰ quis extra. e. ti. cũ in ecclesie. sʒ tu dic ꝟsus Gof. ⁊ Ho. ꝙ est simonia. c. ad nostrā eo. Jdẽ dic ꝓ benedictione abbatũ vel abbatissaꝝ velatiōe virginũ aqua bñdicta ⁊ hmōi ẜm pe. de pal. ¶ Vtꝝ archiaconꝰ  hʒ examinare pro [*]mouẽdosvł ille  rñdet ĩ scrutinio ordi nādi ẜʒ formā. c. ij de scru. vł ille mĩster  legit euāgeliũ cũ sit ordĩatio sit simo niacꝰ si alid recipitab ordinādis. Rñ. ꝙ sic ẜʒ dominũ. Anto. in. c. pe. extra. e ¶ Vtrũ pretendens scĩtatẽ quā non hʒ [*]vt ꝓmoueat̃ ad ordines vel beneficia sit simoniacꝰ. Rñ. ꝙ nō sed dʒ agere pe nitentiam. c. mandato extra eo. ¶ Vtrũ notariꝰ sine simonia possit ali [*]quid recipere ꝓ scriptura facta de ordi natiōe. Rñ. Lau. ⁊ sequit̃ ber. brix. in. c. sicut ep̃ʒ. j. q. ij. ꝙ nō nec ꝓ labore nec ꝓ charta. sed ep̃s dʒ sibi ꝓcurare. Pa. ꝟo ĩ. c. j. de simonia tʒ cũ glo. ibidẽ ⁊ cōiter doc. ꝙ veꝝ est in notario  hʒ fasarium de publico fecꝰ est in illo  nō hʒ salariũ  recipere pōt ꝓ suo labore solũ cō siderat q̃litatẽ negocij nō ordinis sicut faciũt  ꝓ cłicatu tm̃ ꝓ diaconatu plus ⁊ hmōi  sic est simonia. ar. x. q. ij. p̃carie. Jdẽ dic ꝙ ẽ simonia exigere alid ꝓ sigillo nisi expensas cere ⁊ sigillatio nis clericorum ad hoc deputatorũ intellige super re spũali ⁊ in iurisditione eccłiastica cũ nihil aliud sit nisi quedā testificatio iudicis super illud. ¶ Vtꝝ recipiẽs aliquā ꝓmissionẽ spiri [*]tualitatis. puta beneficij ⁊ hmōi ꝓ aliquo negocio ꝓmouendo apud sedem apostolicam sit simoniacus. Rñ. pa. in c. cum essent eo. ꝙ sic vt ibi. ¶ Vtrũ statutũ in fundatiōe alicuiꝰ ec [*]clesie factũ qͦ cauet̃. ꝙ ss tm̃ ĩ reddi tibꝰ annuatim dederit in ꝑpetuũ recipiat̃ ꝓ canonico ⁊ hẽat ꝙ dederit ꝓ pre bẽda sit simoniacũ. Rñ. Ro. ꝙ si tale sta tutũ fiat ad tp̃s ⁊ principaliter intẽtiōe augẽdi dei cultũ: ⁊ q dans principali ter ꝑꝑ deuotionẽ det ⁊ sit dignꝰ tollera ri pōt. ⁊ ide dic de mōasterijs de nouo fũdatis ⁊ egenis. s. q ss daret tātũ reciperet̃ ad illud monasteriũ vs ad certũ numerum. ar. c. tua nos extra. eo. ¶ Vtrũ alis dignꝰ ordiari vel bñficia [*]ri dās ex pacto. vel exactꝰ ianitorivt eũ ad ep̃ʒ ꝑmittat ĩtrare ad peteñ. bñficiũ vel ordinẽ vel electiōis ↄsuma tionẽ sit simoniacꝰ. Rñ. ẜʒ Ro. ꝙ nō si nō dat in tẽtione corrupta. s. vt ꝑ ĩtercessionẽ eiꝰ cui dat̃ cōsequat̃ intẽtũ.  si cũ tali intentione daret esset simoniacus. ¶ Vtrum aliquis possit ĩduci. vt intret [*] religionẽ ꝓpter pecuniā dādā. Rñ. nō. c. dilectꝰ el. ij. eo. ti. Sʒ vt s cōuertatur ad fidẽ dicit gl. iu. d. c. dilectꝰ ꝙ potest dari. Hosti. addit id posse dici in sacramẽtis necessarijs sed nō in volũtarijs. q limitat Pau. in. d. c. dilectꝰ. ꝙ ex pacto vt cōuertatur vel intret religionem vel recipiat sacramẽta nō lʒ. sed bene si ne pacto vt alliciat̃ ad p̃dicta capiẽda. ¶ Quid de fraternitatibꝰ ita constitu[*]tis ꝙ nullꝰ recipiatur ad eas nisi ꝓmittat vel iuret ꝙ annuatim soluet. x. deñ. Rñ. ray. ꝙ si fiat ꝓpter cām honestam. puta pauperibus alẽdis captiuis redi mẽdis. Et hmōi nō ẽ ibi simonia ĩ no li cite sũt ⁊  eas spicit anathematiʒādꝰ ẽ. xlij. di. si s despicit. ⁊ ar. xvj. q. xvij. sa ne. Rod. tñ dicit ꝙ si statutũ est sub forma negatiua nō lʒ  excludit pietateʒ sʒ sub forma affirmatiua. lʒ. s. vt squis fuerit receptꝰ de tātum sʒ nō placet ꝙ fiat iuramẽtũ ꝓpter periculũ periurij. ¶ Vtꝝ ꝓ iustitia faciẽda dare pecuniā [*]vel epollẽs sit simonia. Ric. ĩ. iiij. dist. xxv. ar. iij. q. iij. tʒ ꝙ sic loquẽdo de iusti tia eccłiastica vt qñ dat̃ ep̃o vel alijs ꝓ redeñ. iure suꝑ spũalibꝰ. ĩ qͦ cōcor. gl. in c. vẽdẽtes. j. q. iij. Jdẽ tʒ Rod. etiā super tꝑalibꝰ si sit ꝑsona eccłiastica q̃ dʒ reddere ius rōne iurisditiōis eccliastice. se cus esset si esset iudex secularis seu laicus lʒ ałs grauiter peccet. Alex. de al. ta mẽ tʒ q etiā in iudice seculari vẽdere iudiciũ iustũ sit simonia. quia hoc est actus virtutis ⁊ ita quo ad aliquid est spũale sed ꝓ aduocatiōe aut ꝓcuratione etiā in cā spũali lʒ alid accipere sine simonia sʒ gl. in. d. c. vẽdẽtes ⁊ Ric. vbi. s̃. ⁊ forte verius tenẽt cōtrariũ ⁊ q est solũ graue peccatũ accipere pro iustitia in rebus tꝑalibꝰ ⁊ ei  est iudex. ¶ Vtrũ sit simoniacũ occultare peccatũ [*]alicuius ꝓ pecunia quādo ad eius offi cium pertinet illud reuelare. Rñ. quod sic. c. nemo eo. immo etiam occultare respectu persone cōsanguinitatis vel affi nitatis vt ibi dicitur. sed Rica. vbi. s̃. limitat verũ si talia respiciũt cām spũalem ałs non. sed est graue peccatum. ¶ Vtrũ testificari pro pecunia sit simo[*]nia. Rñ. Ric. vbi. s̃. tʒ ꝙ sic cā spũali ali ter nō licet sit graue pctm̃. Alex. ꝟodicit ꝙ in causis eccłiasticis ⁊ a ꝑsonis eccle siasticis si testimoniũ vẽdat̃ simonia est. Jn alijs grauiter peccatur. ¶ Sʒ nũd aduocatꝰ similiter cōmitit [*]simoniā si pro pecunia patrocinat̃. Rñ. ꝙ nō  patrocinũ ⁊ cōsiliũ adminiculat̃ exteriꝰ cause. sʒ testimoniũ ẽ de substātia cause. ⁊ iō testes cogunt̃. nō aduo cari ẜm Alex. ¶ De simonia magistroꝝ. vide. s̃. Ma [*]gister §. x. cum seq. ¶ De simonia sepulture. vide. s̃. sepul [*]tura in prin. ⁊. §. j. ⁊. xliij. ⁊. xliiij. ¶ Vtrum patronꝰ siue habẽs ius p̃sen [*]tādi  alid recipit ꝓ p̃sentādo sit simo niacꝰ. Rñ. Pa. ĩ. c. veniens el. j. de test. ꝙ sic. tex. bonꝰ de transact. §. preterea quā [*]do inter. ¶ Circa ꝑmutationeʒ. vide. s̃. permuta [*]tio. §. iij. ⁊. iiij. ⁊. vj. ¶ Circa transactionem. vide. j. Transa[*]ctio. §. iiij. ¶ Circa renũciationẽ ⁊ remissionẽ vltra id ꝙ habes. s̃. renũciatio. Quero Vtruʒ renũciās lr̃is suꝑ beneficio eccłiastico obtinẽdo sit simoniacus. Rñ. Pa. ĩ. c. ad audiẽtiā de rescrip. ꝙ sic si sit ex pacto de aliqͦ tꝑali recipiedo siue ꝓ certa pen siōe recipiẽda. gl. in. d. c. ad audiẽtiā tʒ ꝙ est simonia in eo  cōsequntꝰ. est beneficiũ. sʒ in eo  nōdũ cosequntꝰ est be neficiũ ꝙ nō sit simonia. Sed tu tene ꝙ est simonia etiā in hoc casu si det̃ alid ex pactiōe ꝑtis secꝰ si ex officio iudicis vel mediātibꝰ bonis viris renunciatio ex vna ꝑte pure fiat ⁊ ex altera ꝑte alid tꝑale det̃. vt colliget̃ in. c. sane de renũ. ⁊ de pac. c. cũ ṗdẽ. Siłr nō est simonia si renũciet talibꝰ literis ex eo quod dat̃ sibi spũale puta bñficiũ ẜm Jnn. ⁊ Hos. de rescri. c. ad audientiā q limita cum sit permutatio si cōcurrāt q̃. s̃. dixi permutatio. §. iij. [*]¶ Vtrũ dās alid tꝑale p̃lato ne remoueat eum a prioratu vel beneficio sit simoniacꝰ. Rñ. Rodo. q sic si necessitas vel vtilitas fit ꝙ ammoueat̃. alias non dummodo intẽtio nō sit corrupta. Siłr simoniacus est qui dat spũale vt obtineat debitũ tꝑale ꝙ suũ est ẜm Tho. in iiij. di. xxv. de quo ego dubito ꝑ ea q̃ dixi. s̃. simonia. ij. §. xvij. et. xviij. ⁊ potius credo ꝙ non sit simonia. ar. c. j. de vsu. ¶ Vtrũ renũciās bñficio vt alteri certe ꝑsone det̃ sit simoniacꝰ. Rñ. ꝙ nō nisi in pactũ deducat̃. c. delictũ de preben. Nā habere spem de hoc nō est simonia c. cum pridẽ de pac. j. q. j. ordinationes. ¶ Vtrũ remittẽs debitũ tꝑale ꝓ spũali [*]cōsequẽdo sit simoniacus. Rñ. Pa. in. c. veniẽs el. j. de test. ꝙ sic quia remittere idem est ꝙ donare vt in glo. predicti. c. ⁊ in. l. netiā. ff. de calũ. Limitat tñ gl. ⁊ in. d. c. verum quādo ex tali remissiōe aliq comodũ applicat̃ ꝑti. Addit Pa. ibdẽ aliā limitationẽ. s. quod est verum ꝙ remittere est dare quando debitũ est liquidum. sed quādo debitũ est dubiũ tũc r potius facere  donare vt r in trāsactione in. l. siue apud. C. de transa. ¶ Vtrũ ꝓmittens nihil petere ab ordi [*]natore vel presentatore vs ad tot annos sit simoniacus. Rñ. Pan. in. c. per tuas. el. iij. ꝙ sic: quia ex quo ordinato tenetur assignare isti post ordinationem portionem que consideratis fructi bus est d tꝑale talis remittit tꝑale ꝓ spũali consequendo ⁊ ideo simonia est. ¶ Vtrũ dās pecuniā vt s nō ordinet̃ [*]vel eligatur vel electio non confirmet̃ aut eccłie nō cōsecrent̃ ⁊ hmōi sit simoniacus. Rñ. ꝙ sic extra. eo. ti. nemo. Jdẽ dic quādo ꝑ gratiā ↄsanguinitatis vel affinitatis. vł penitẽtie nō recōciliat. do minꝰ penitẽtẽ absoluit vel pctm̃ celat. vt in. d. c. nemo. Dicit tamẽ Jnn. ibidẽ ꝙ veꝝ est similitudinarie r simoniacꝰ talis ꝑ gr̃am sic faciẽs:  sic punit̃. i. ac si simoniacus esset. pan. ⁊ gl. ĩ. d. c. nemo tʒ ꝙ est simonia ⁊ est verius. ¶ Vtrũ corrũpens iudicem vel testem [*]in causa spũali ꝓpter pecuniaʒ sit simo niacꝰ. Rñ. pa. in. c. tua nos. e. tit. cũ Hos. ꝙ sic ꝑ dā cōnexitatẽ quā habẽt cum spũalibꝰ vel ẽ q̃si simonia ar. d. c. nemo Secus in causa mere temporali. ¶ Vtrũ alid accipere ꝓ inuestitura ec [*]clesiarum sit simonia. Rñ. ꝙ sic. tex. in. c. in tātũ eo. ⁊ ibi dici. Pa. ꝙ nō tātũ ꝓ in uestitura iuris. sʒ etiā facit. s. ꝓ ĩductio ne in corporalẽ possessionẽ etram si ibi sic consuetudo. ¶ Quid de dātibus primos fructus be [*]neficij in curia ⁊ soluentibꝰ taxā bulla rũ ⁊ ceteroꝝ ẜm stylum curie. Rñ. ꝙ nō sunt credendi simoniaci quia talia nō soluunt̃ pro spiritualibꝰ sed pro sustentatione curie ⁊ officialium. ⁊ sic tene  illa de volũtate pape sunt ordinata. Sʒ secus iudico in curijs episcopoꝝ ⁊ aliorũ prelatorum habẽtibus vndeviuant. ẜm decẽtiā nō ẜm pōpā.  simoniacuʒ est tales taxas facere ꝓ dispẽsationibꝰ absolutiōibus ⁊ hmōi. j. q. iij. ex multis. Secus si ꝓpter victus decentiam. quaʒ alias non habent si hoc non fecerint. Simonia. iiij. circa ingressum religionis. Vtrũ intrās monasteriũ cũ pcō de dandis tꝑalibꝰ sit simoniacꝰ. Rñ. ꝙ sic. c. ĩtātũ. c. veniẽs e. dicit tamẽ Hos. ⁊ Gof. Ray. ⁊ Ber. ⁊ in. c. qm̃ simoniaca est ꝙ si monasteriũ esset tenue ꝙ possent dicere volẽti ĩtrare. Si vis viuere mecũ porta tecum.  licet te libẽter recipere vellemus tamen bona nostra nō sufficiũt. Sʒ tu tene in cōsciẽtia opin. Tho. in summa qui dicit ꝙ pro ingressu monasterij non lʒ ali quid recipere vel exigere quasi p̃ctũ. sʒ pro victu persone recipiẽde lʒ aliquid recipere si non sufficiant opes ad hoc monasterij. Similiter etiaʒ licitum est ꝓpter deuotionẽ quā s ostẽdit mona sterio largas eleemosinas faciẽdo eidẽ ꝙ faciliꝰ recipiat̃ sicut licitũ est ecōuer so ꝓuocare aliquẽ per tꝑalia beneficia ad deuotionẽ monasterij licet nō sit lici tum aliquid ex pacto dare vel recipere vt recipiat̃. c.  pio. j. q. ij. Rodoff. etiaʒ tenet ꝙ quando monasteriuʒ est tenue ⁊ indigẽs ꝙ nō est simoniacum pacisci in talibus dummodo nō fiat ꝓ spũalibus cōferẽdis sed pro ẽxpẽsis faciẽdis vel recompensandis. vnde tʒ ꝙ licet ex prĩmere noĩa ⁊ titatẽ numerus ⁊ plʒ mihi qͦ ad cōsciẽtiā. ad. c. q̃ vident̃ ↄ̃ria ⁊ maxime. di. c. qm̃ simoniaco. dic ꝙ loquũt̃ quo ad foꝝ ↄtẽtiosuʒ ꝓpter fraudes ⁊ ideo fundāt se suꝑ p̃sumptiōe q̃ cessat in foro aĩevel loquunt̃. vt nihil ꝓ ingressu. sed nō loquunt̃ quin pro releuatione sumptus qñ monasteriũ aliter non potest. Simonia. v. Circa ea que prohibẽ iur dari vel deduci in pactum pro aliquo spũali vel annexo vel ab eo depẽdente Et primo. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ an sit simonia soluere notario ꝓ scripturabal. ꝙ nō in sua mar. in versi. soluere. in. fi. ⁊ an com mittat̃ in matrimonio interuẽtu pecunie bal. ꝙ nō in ru C. de spō. no. in. l. ticio. §. j. ff. de cōdi. ⁊ demō. ⁊ Bar. ĩ. l. ille aũt. in vlti. oppo. ff. de here. insti. ¶ Vtruʒ solũ sit simonia qñ interuenit [*]pcm̃ de pecunia. Rñ. ꝙ nō sʒ dic ꝙ triplex est munꝰ ꝙ inducit simoniā ĩ spũa libus si deducat̃ in pcm̃. Primũ ẽ munus a manu vt est pecunia capiẽdo ꝓut accipit̃. j. q. iij. totũ ꝓ oĩ re temporali. Scm munus est a lingua. Tertiuʒ ab obsequio vt. j. q. j. sũt nulli. Additur ab aliquibꝰ. Quartũ munꝰ sanguinis ꝙ est cũ quis cōfert ecclesiā vel prebẽdam alicui intuitu ↄsanguinitatis vel amicitie. Nam ẜm gl. in cap. vt ecclesia benefi. sed solum cōfert. ꝓpter consanguinitatem vel amicitiam ⁊ alias non conferret simoniacus est. Sed alex. de ale. sca sce. ⁊ Tho. sca sce. ⁊ in. iiij. ⁊ in quo limitant verũ qñ intendit ex hoc aliq bonum redũdans in seipso: vt puta  magnificet̃ vel nobilitet̃. vel vt faciat sibi aliquā recompẽsationẽ ⁊ hmōi. Secus si solum intẽdens bonuʒ tꝑale illius cui datur ⁊ non alterius  tunc lʒ sit graue peccatum nō tñ simonia est in hoc. iiij. munere.  nihil datur vel recipitur ⁊ magis placet De hoc tñ. vide Pan. in ca. tuam de eta. et qual. or. ⁊. j. q. j. c. si quis. ⁊. c. sunt nōnul li. Posset tñ dici etiā tũc esse simoniacus qñ p̃latus aliq bñficiũ eccłiasticũ daret alicui cũ pcō vel intẽtiōe. vt ipse suis consanguineis prouideret. ¶ Sʒ nũd qcũ munꝰ a manu indu [*]cit simoniam in spũalibus. Rñ ꝙ sic si pcm̃ p̃cessit. Si vero nō p̃cessit tũc si fit adeo paruum ꝙ nō debeat iducere pro mouẽtis aĩm inspectis cā tꝑe ⁊ qualita te ꝑsonarum sic nō facit simoniam. c. si qōnes. e. ti. Valde. n. ĩhumanũ est a ne mine velle recipere. sed vilissimũ est oĩa ab oĩbꝰ. ff. de offō ꝓcō. l. solent. §. vlti. et hoc verũ quo ad eccłiam. sʒ quo ad deũ quicquid dat̃ vel recipit̃ corrupta intẽtiōe tũcũ minimũ ꝓ spũali simonia cum est. sed sola pnĩa siue resignatione beneficij purgat̃. ⁊ sic intellige. c. nemo eo. ẜm Gof. aduerte tamen ꝙ qñ datur aliquid sine pcō nō vt nō debitũ sed vt dari consuetũ nō est simonia. ẜm Rod. ¶ Quid si id ꝙ datur sit de rebus eccle[*]sie. Rñ. ꝙ nihilominus simonia erit ẜʒ sanctum Tho. ¶ Quid si nō det̃ munus a manu. sʒ a [*]lingua ꝓ spũali habẽdo. Rñ. simonia ẽ Aduerie tamẽ ꝙ munꝰ a lingua aliqñ r ipsa laus ꝑtinẽs ad fauorẽ humanũ q̃ sub p̃cio cadit aliquādo p̃ces ex bꝰ fauor humanꝰ acquirit̃ vel ↄtrariũvita tur. ⁊ iō si s principaliter ad hoc intẽ dit simoniā cōmittit: ⁊ principałr r in tẽdere qñ ꝓ indigno admittẽdo datur vel recipitur. Sʒ circa dignũ distĩguit Gof. ⁊ Host. ꝙ aut ꝓmouet̃ quis precibus suis ⁊ sic si petit p̃lationem que da tur ꝑ electionẽ tunc est simonia. j. q. vj. sicut is qui. Si aũt nō dat̃ ꝑ electioneʒ si sit simplex beneficiũ sic lʒ si indiget. Si nō est simplex sʒ habens dignitatẽ vel curam aiarum sic non lʒ. ar. j. q j. or dinationes. ⁊. viij. q. j. in scripruris. ⁊ est simoniacꝰ ẜm Vgo. Ray. Hostiẽ. Tho. secũda secũde. ⁊ directo li. iij.  eo ipso ꝙ petit̃ indignꝰ ẽ. Sʒ Rodoff. credit ꝙ lʒ ĩ dignitate ⁊ cura. Facit. c. tua nos. e. ti. Quod ego credo verum si indiget pu ta.  non hʒ aliunde. vnde viuat alias non. c. ad aures. e. ti. si modo dignus est ⁊ intendat ꝓdesse ⁊ non preesse. Si vero ꝓmouet̃ precibus alienis si ꝓ indigno. sic ẜm oẽs simonia est. j. q. j. de ordi nationibus. Si vero pro digno tunc si sunt spirituales nō est simonia. j. q. j. la torem. Si vero preces sunt carnales. et dicuntur carnales quādo illi qui precā tur attendunt ad parentelam principa liter vel amicitiam rogantium ⁊ prelatus propter ipsas principaliter mouet̃ sic est simonia. quia preces succedũt lo co precij. d. c. ordinationes et. sunt non nulli. j. q. j. Si vero prelatus principali ter nō sequitur preces sed merita. seu  dignus est non simonia. c. quibusdā. j. q. j. ⁊ ar. c. tuam. eo. ti. tenent etiam Pa. in. c. tua nos. e. ti. ꝙ humiles p̃ces emis se a digno nō inducunt simoniam nec etiam aliquod peccatum. vt ex dictis. c. tua nos ⁊. c. latorẽ patet. immo fortius tenet pa. ibidẽ ꝙ donans aliquid cardi nalibꝰ vel p̃latis ⁊ rogās pro aliquo be neficio dummodo nō ducat̃ principali intẽtiōe vt ꝑ talia feruitia ⁊ p̃ces adipiscat̃ spũale. uis secundario habeā talẽ spẽ ꝙ extra oẽm noxā indicat̃  iu ste ista possunt fieri sine spe primaria. vt. d. Jnn. ⁊ Hos. fa. c. d ꝓderit. lxj. di. j. q. j. sunt nōnulli ⁊ ĩ. c. tua. de et. ⁊ qua. [*]¶ Circa munꝰ ab obsequio q̃ro vtrum seruiẽs alicui p̃lato vt cōsequat̃ beneficiũ spũale vel monasterio vt recipiat̃ ⁊ hmōi sit simoniacꝰ. Rñ. pa. in. c. cum essent. eo. ti. gl. ibi tʒ ꝙ nō quādo sine oi pactiōe seruit ⁊ intẽtiōe secũdaria p̃dicta habẽdi nō primaria si modo sit idoneꝰ nec p̃latꝰ aut monasterium directe ꝓpter hoc seruitiũ intẽdat ei de benefi cio ꝓuidere vel reciꝑe:  si sic esset mu nus ab obsequio ⁊ simonia quādo ṗncipaliter ⁊ directe. d. c. ordinatiōes. Jō dic ꝙ si in seruitio interuenit pactum semꝑ est simonia. c. cum essent. eo. ti. Si nō interuenit pactũ si seruiat ṗncipałr gratis lʒ scario. vt habeat aliq spũale nō est simonia ẜm Gof. ⁊ sic cōcor. iu ra q̃ vident̃ ↄ̃ria. Ho. tamẽ etiā tenuit ꝙ si seruitium corporale sit honestum ⁊ dignus dignum obsequium prestat ꝙ licite pōt etiā seruire principaliter dũmodo pactũ nō interueniat vt si quis episcopo seruiat romam eundo eius ne gocia procurando a contrario sensu in c. sunt nonnulli. j. q. i. Sed in seruitio indigno vel pro indigno sic erit simonia. similiter dic ꝙ in seruitio spũali ꝙ si pactũ interuenit simonia est nisi tali beneficio sit annexũ illud onꝰ. vñ no. ꝙ nō solũ p̃dicta ĩducũt simoniā in dāti bus seu paciscẽtibꝰ sed etiā in cōsentiẽ tibꝰ siue mediatoribꝰ ⁊ c. c. ꝑ insitionẽ de ele. ⁊. c. ij. de cōfes. necnō in paciscẽti bus alid dare vel facere ministrātibꝰ sed etiā ministris seu familiaribus ad ministrātis. sicut dicimus in Jeʒi. qui fuit seruus Helisei. j. q. j. in summa. dicit tamen Ri. ꝙ lʒ ep̃s fecerit pactũ vel promissionẽ pro aliquo beneficio dādo ⁊ postea oblitꝰ talis pacti pure ↄfert ꝙ nō est simoniacꝰ quo ad ecclesiam: nec etiam ille qui recepit tale beneficiuʒ si hoc pactum ignorabat ⁊ ideo nō tenet̃ resignare ꝙ bene po. ¶ Vtrũ autoritas pape excuset a simo[*]nia. rñ. pa. in. c. j. eo. ti. Dicũt doct. ꝙ in curia romana titulus de simonia non habet locũ sicut nec lex iulia de abitu in curia principis. glo. vero ⁊ ho. ĩ. c. ex parte. eo. titu. dicit ⁊ sequit̃ pa. in. d. c. j. verum in his que sunt simoniaca de iu re positiuo solum. sed non in his q̃ sunt simoniaca de iu. diuino. ⁊ iō tʒ pa. ibidẽ ꝙ cũ tit. beneficij habentis administrationẽ ordinis vel executionẽ clauiũ sit de iure diuino sicut ipsa executio cla uium ꝙ papa talem ti. vẽdẽs est simoniacꝰ sicut ille qui emit nec valet excusare eius autoritas. habes bonam glo. in. c. licet de pen. ⁊ tex. est cum gl. ĩ. c. ex diligenti de simo. uis. d. car. teneat ꝙ omnis tit. beneficij sit de iure positiuo ⁊ sic ẜm eum excusaret eius dispẽsatio. sed tu tene cuʒ pa. secus in alijs nō habentibus exe cutionem clauium. ¶ Sed nund eo ipso videat̃ dispensa[*]re ex quo scit ex certa scientia ⁊ tollerat. Rñ. Jo. de lign. e. ti. c. j. dicit ꝙ sic ita ꝙ nō cōmittit simoniā ꝙ ego credo verũ qñ simonia cōmittit̃. vt cũ papa vt puta s habuit bñficiũ mediāte pecunia a papa hoc sciente. ⁊ ad hoc ↄsentientẽ.  tũc scia principis purgat hoc vitiũ ⁊ ita talis nō incurreret penas iuris siue simonia sit de iure diuino siue positiuo nec teneretur resignare si simonia ẽ de iure positiuo. Sʒ de datis alijs a papa licet ip̃e sciat ꝙ dñi ⁊ curiales exigũt ⁊ tolleret non ꝓpter hoc dispẽsare vide tur ⁊ ideo in penis inuoluuntur. Facit s̃. dispẽsatio. §. xij. Simonia vj. quo ad penā. Sciendũ ꝙ est quadruplex. prima est suspensio. Queritur vtrum omnis si moniacus in ordine recipiendo vt suspẽsus ipso iure. iñ. vt colligo ex Jnn. ⁊ pa. in. c. tanta. ⁊. c. per tuas. el. ij. e. ti. q sic ⁊ quo ad se ⁊ quo ad alios ⁊ nō soluʒ quo ad ordinẽ sic susceptũ sed ab oĩbus alijs ordinibꝰ etiā licite receptis ⁊ ꝑ ↄñs est remotꝰ ab administratione tẽꝑ aliũ bñficioꝝ suoꝝ. facit gl. j. q. j. recipiunt̃ ⁊ vide gl. in cle. cupientes de pen. nec po test dispensari cũ eo nisi per papam. j. q. j. gratia. Ad ꝓpositũ eoꝝ que hic dicunt̃ ⁊ ꝙ simonia pud canonistas idẽ est ꝙ ambitus apud legistas Bar. no. ĩ. l. j. C. ad legẽ iuli. de ābi. ⁊ vitiat promissionẽ ep̃i ad episcopatũ ⁊ obligat etiā ↄsẽtiẽtes. l. si quem. ⁊ ibi Bal. C. de episc. ⁊ cle. ⁊ in aut̃. quō opor. epis. §. j. ¶ Vtꝝ simoniacus in ordine dādo siłr [*]sit suspẽsus. Rñ. Gof. tʒ ꝙ sic ꝑ trienniũ sed Jnn. in. c. pe. e. ti. ⁊ pa. in. d. c. ꝑ tuas tenẽt ꝙ ꝑpetuo sit suspẽsus. ⁊ vr̃ veriꝰ ꝓ hoc tex. iuncta gl. iu. c. si quis a simonia cis. j. q. j. ⁊. §. verum. xxxij. dist. ¶ Vtꝝ simoniacus in bñficio fit suspen [*]sus. Rñ. Pa. in dictis. ca. vbi. s̃. ꝙ sic. sʒ si est occultus est suspensus quo ad se nō quo ad alios. sʒ suspendẽ dus. ar. j. q. iij. c. j. ⁊. ij. vnde si renunciat bñficio taliter acquisito potest vti ordine suo post per actam pnĩam ⁊ alijs bñficijs licite habi tis. sʒ bñficio illo retẽto in quo simonia est cōmissa nō potest agere pnĩam vt in c. inquisitiōis de accu. Si vero est mani festus sic est suspẽsus qͦ ad se ⁊ alios ipso iure. d. §. veꝝ. vñ uis renunciet bñfi cio iterũ indiget dispẽsatiōe sicut libʒ notoriꝰ crĩosus. vt in. c. si. de tẽp. ord. sed ep̃s pōt dispẽsare dũmō non sit ille cũ  commisit simoniā vt not. j. q. v. p̃sentiũ. ⁊ aduerte ꝙ tunc r occultus ẜʒ Rodo. qñ nō constat ꝑ snĩam vel cōfessionẽ in iure factā nec per rei euidentiam q̃ nul la possit tergiuersatione celari. Limita tñ predicta oĩa qñ simonia est cōmissa eo sciẽte. Secus si ignorante puta ꝑ pa trem vel amicos.  tunc non est suspen sus quo ad alios. nec quo ad se nisi in or dine ⁊ beneficio sic habito. non autẽ in alijs ordinibꝰ susceptis aut beneficijs habitis vel habendis. ca. de simoniace eo. ti. vbi hoc voluit Jnno. ¶ Sed q̃ro s pōt dispensare in simo[*]niaco in ordine vel bñficio. Rñ. gl. ⁊ cal. in. c. post trāslationẽ de renũ. ⁊. d. ant. ⁊ pa. in. d. c. de simonia. post multa tenet ꝙ in simoniaco in ordine solꝰ papa qñ sciẽter. Sed qñ eo ignorante cōmissa est simonia tũc ep̃s pōt dispensare. j. qō. v. pñtiũ. ⁊ etiā pōt ep̃s dispẽsare cũ tali li cet qñ hoc sciuit non renũciauit. lʒ mini strauit ĩ ordĩe suscepto. aut ad alios ascẽ dit ẜm Rod. Jn simoniaco vero in bene ficio scienter solus papa potest dispẽsa re ẜʒ Ber. Ray. ⁊ Goff. sine in illo benefi cio siue in alio quocũ ẜm gl. ⁊ Jo. an. in. d. c. de simoniace. Sed Host. tenet ꝙ potest ep̃s dispōlare in simplici bñficio solũ. Pa. vero in. d. c. j. de simoniace. eo. ti. tʒ ꝙ pōt ẽt dispẽsare ĩ curato vt illud habeat ĩ ała eccłia ẽt cũ executōe ordinũ si mō spōte renũciat sʒ ad ill bñficiũ ĩ  fuit simonia ↄmissavt ill habeat nō p̃t nisi per papam fieri. Jtẽ in ecclesia empta nō p̃t ex dispensatione episcopi habere nisi simplex beneficium. ⁊ cũ executōe minorũ ordinũ solũ. Si vero expectat sententiam condemnatoriam tunc vllo modo episcopus potest dispensare in illa nec in alia vt habeat quodcũ beneficium. Jn eo vero qui ignoranter est promotus ad beneficiuʒ non potest nisi solꝰ papa vt illud habeat. sʒ ĩ alijs potest episcopus vt no. ĩ. d. c. pñtiũ. ⁊ q no. in. c. sunt ⁊. c. nobis. eo. ti. Sed Tau cre. in. c. sicut nobis. eo. ti. tʒ ꝙ ẽt in bñ fi cio illo ĩ quo fuit ꝓmotꝰ pōt ep̃s dispen sare si ip̃e ep̃s nō est in culpa ⁊ placet. S¶ ed nund idẽ sit iudiciũ de media [*]toribus quo ad suspensioneʒ ⁊ quo ad dispẽsationẽ. Rñ. ꝙ sic ꝑ regulā accessorium. de reg. iur. li. vj. ¶ Vtꝝ ep̃s possit dispensare cum symo [*]niaco circa offā mortuoꝝ bñdictiōes nu bentiũ. sepulturas crisma bñdictiōesva soꝝ. ⁊ hmōi. Rñ. Hos. ꝙ sic post peractā pnĩaʒ  nō prohibet̃. ar. c. nuper de sen ten. excō. nec obstat. c. Erga j. q. j.  lo tur de simoniaco in dignitate. ¶ Quid de prelato  ꝓmisit bñficiũ ali [*]cui pro pecunia ⁊ re integra rauocat pa ctionẽ. Rñ. ẜʒ Ri. qͦ s̃. talis peccanit gra uiter faciẽdo pcm̃  tñ ad effectũ pacti nō ꝓcessit nō incurrit penas suspensionis ⁊ irregularitatis. ¶ Vtrũ ordinatus ab ep̃o quẽ audiuit [*]simoniacuʒ possit ministrare. Rñ. ꝙ pōt iu suscepto ministrare. sʒ nō poterit alios ab eodẽ recipere nisi deponat ↄscĩaʒ c. ꝑ tuas el. ij. e. ti. Vbi not. Host. v. nota bilia. Primũ q ex varijs dictis in alterius p̃iudiciũ nō est ↄscĩa formāda. Secũdum ꝙ sic formata est ad ↄsiliũ p̃lati deponẽda. Tertiũ ꝙ si deponi nō pōt ẽ oĩbꝰ modis seq̃nda. Quartũ ꝙ est virtꝰ cui de ↄscĩa scrupulosa fit bona ⁊ in me lius informat̃ ⁊ ecōtrario est debilitas animi ⁊ nimia simplicitas. Quintuʒ ꝙ in differentibus potest vnus quis prout sibi placuerit cōsciẽtiā informare ꝙ bene not. ⁊ ideo talis debet ministrare ⁊ ↄscĩam deponere. ¶ Secunda pena contra simoniacos ẽ [*]depositio ⁊ infamia ⁊ hec imponit̃ si de hoc in iudicio constiterit. v. q. iij. sane de accus. inquisitionis. ¶ Tertia pena est excōicatio papalis. [*]Nā Martinꝰ in ↄsilio ↄstantiensi in ex trauagāti q̃ incipit multe ita inquit. sa cro approbāte ↄsilio declaramꝰ ꝙ ordinati simoniace ab executiōe suoꝝ ordinũ sint ipso iure suspẽsi. Electōes āt po stulatiōes ↄfirmatiōes ⁊ qua suis ꝓuisiōes simoniace eccłiaꝝ monasterioꝝ di gnitatũ ꝑsonatuũ officioꝝ ⁊ bñficioruʒ quorũcũ deinceps facte nulle sint ip̃o iure nullũ ꝑ illas ius cui acquirat̃ nec promitti ↄfirmat aut ꝓuisi faciant fructus suos ad alioꝝ restitutionẽ tā iniuste ablatoꝝ teneant̃ statuẽtes insu per ꝙ dans ⁊ recipiẽs ipso facto snĩam excōicatiōis ĩcurrat etiā a pōtificali aut cardinalatꝰ reful geat dignitate. Jn alia extrauagāti fctā an. ij. sui pōtificatꝰ mā tue data q̃ incipit dānabilẽ ↄfirmat oẽs excōicatiōes suspẽsiōes priuatiōes ⁊ in terdicta ⁊ alias cẽsuras latas a sũmis pōtificibꝰ ↄ̃ simoniacos quas vult ĩcurrere ipso facto oẽm simoniacũ occultuʒ vel manifestũ vbicũ simoniā cōmiserit cuiuscũ statꝰ etiā si ep̃atus aut car dinalatꝰ vel quauis alia ecclesiastica vł tꝑali p̃fulgeat dignitate dictaꝝ excōicationũ suspẽsionũ ⁊ penarũ absolutionẽ sibi resernās nisi in mortis articulo nec vult ꝙ virtute ↄcessionis indulti aut cu iuscũ facultatis absoluẽdi ↄcesse vł cō cedẽde a sede apłica possint absolui nisi specialiter de pctō simonie autoritatẽ absoluẽdi ↄtineāt. Hoc idẽ. Eugeniꝰ ĩ alia extrauagāti q̃ incipit cũ detestabile. data rome apud. S. Grisogonũ anno sui pōtificatꝰ. v. Pau. ij. in ꝓcessu quẽ in die iouis sancta fecit excōicat oẽs simo niacos tā in ordine  etiā in bñficio et ab solutiōem reẜuat sibi ⁊ successori. eiꝰ p̃ter in morte nec vult sicut ⁊ Martinus possint absolui ex quacũ ↄcessiōe nisi faciāt mẽtionẽ  simonia. Jdẽ fecit Sixtꝰ. iiij. ⁊ sic tene ꝙ oẽs simoniaci ĩ er dine ⁊ bñficio solum sunt excōicati. Alij ꝟo simoniaci nō. sʒ ipso facto cadũt ĩ pe nas ↄ̃ ipsos latas a iure de bꝰ dictũ est hic. s̃. Ne te moueat. ca. reperiunt̃. j. q. j. similiter. c. quicũ ibidẽ. ⁊ ca. placuit. ibidẽ siłr. ⁊. c. ex multis. ij. q. ij.  lʒ sub anathema ꝓhibeāt tñ loquũtur solũ de ordine ⁊ bñficio ⁊ sic in nullo iure inue nitur sub pena excōicatiōis prohibita omni simonia nisi vt dixi in ordine ⁊ be neficio. Et ideo illi soli sunt excommunicati. ¶ Quarta pena simoniacoꝝ est ꝙ pre[*]cipitur sub pena excōicatiōis late sentẽ tie omnibus cuiuscun dignitatis aut status ꝙ si sunt presentes in romana cu ria reuelare teneant̃ pape vel eius apo stolice sed in camerario aut suo vice ge renti in vnius vł duoꝝ testiũ presentis infra duos dies naturales post sciuerint aut ad eorũ noticiam peruenerint aliquem commisisse simoniaʒ a qua nō nisi per romanum pontificẽ possunt pre ter in mortis articulo absolui. ⁊ hoc ꝑ predictam extrauagantem Marani dā nabilẽ. Cui eugeniꝰ in dicta extrauagā ti. Cum detestabile. addit quod nō solũ qui sciunt aliquẽ simoniam cōmisissevł procurasse. sed etiā qui sciũt illos  fue rũt mediatores teneant̃ reuelare pape vel eiꝰ camerario. vel cui ipse duxerit cō mittẽdũ per se vel ꝑ alios  citius ⁊ ꝙ non possint absolui donec reuelauerĩt. quod intelligo si comode pñt⁊ si sciunt veraciter nō per suspitiones aliter non credo incurrere dictā excōicationem. Credo etiā hodie nō ligare cũ sit abrogata ꝑ nō vsum. Aduerte tñ ẜʒ asteñ. li. vj. ti. lv. ꝙ qñ simonia est solũ mẽtalis sine omni pactione ꝙ non ligatur talis aliqua predictarum penaruʒ quod no. Simonia vij. quo ad restitutionem Queritur vtrum datum si moniace sit restituendum. Rñ. ẜm Pa. ĩ c. tua nos. e. ti ꝙ aut datũ ẽ sine pactiōe sed cũ sola intẽtione habẽdi spiritualia ⁊ tunc dicunt aliqui quos sequitur Jn no. ⁊ Host. ꝙ si talis simonia est de iure positiuo sic restitutio non est necessaria ad salutẽ. Si vero est de iure diuino. sic necessario est restitueñ. acceptũ. Alij vt Jo. an. ⁊ sequitur pa. tenent indistincte ꝙ nō est restitueñ. de necessitate. ꝑ. d. c. fi. vbi est tex. apertus. Sed quia dictum ca. fi. loquitur in simonia que est de iure positiuo. ideo dico ꝙ in tali casu non est necessaria. Et que si ratio. licet Joan. and. ⁊ Hosti. multas adducant tamen nulla efficax est secundum hec solum. quia ius sic declarauit secundum ipsuʒ non extẽdenda ad simoniam que est de iure diuino ⁊ ideo necessario restitueñ. ⁊ sic tene ẜm distinctionẽ vsurarũ mentalis de qua restitutio. j. in litera vsura rius ĩ principio. Si vero datũ sit mediā te pactiōe sic abs dubio de necessitate restitueñ. est ẜm cōiter doct. ¶ Cui dʒ restitui acceptũ simoniace ꝓ [*]ingressu monasterij vel ecclesie. rñ. Pa. ĩ ca. de hoc eo. ti. Si loquimur de ecclesia seculari tunc si ille qui dedit non habet vnde viuat restituetur ei. ar. c. veniẽs. e. ti. Si vero habet vnde viuat tunc si oẽs de ecclesia relinquerunt dʒ dari ecclesie ⁊ crimino si expelli. Si aũt nō expellantur dʒ dari fisco pape ẜm Ho. qui distribuat ĩ pias causas. Turpia lucra a fisco extorquentur. l. fiscus in questionem. ff. de iur. fis. Si vero nō oẽs delinquerunt. sed solus prelatus vel particularis. tũc dabitur ecclesie ĩ cuius ignominia erat datum. Si loquimur de ecclesia regula ri. Si oẽs deliquer unt datur ei qui de dit vt intret ẜʒ monasteriũ. vt in. d. c. ve niens cũ nō possit stare in monasterio. vt ĩ. c. qm̃. e. ti. Si vero particulares de liquerunt tũc pecunia dabit̃ sco mona sterio quo ad vsumfructũ tm̃ ⁊ mortuo ingresso redibit ad primuʒ monasteriũ ⁊ sic intellige glo. in. d. ca. de hoc ⁊ cōcor dat cũ predictis Hos. ⁊. d. Anton. ¶ Quid fieñ. cũ cōmode non potest ap[*]plicari vbi vel in cuius contumeliaʒ est data pecunia. puta  in remotis ꝑtibꝰ est vel videretur incōueniẽs eā ibi dari cum ecclesia sit quasi de relicta ⁊ huius modi. rñ. ꝙ pauperibus dabitur. ¶ Vtꝝ recipiẽs beneficiũ simoniace te [*]neatur ill resignare. rñ. ꝙ sic ⁊ restitue re oẽs fructus ꝑceptos ex eo. ⁊ qui recipi potuerunt a diligẽti possessore. ca. si res. xiiij. q. vj. de resti. spo. c. grauis intellige qñ scienter simoniace habuit vł uis ignoranter tamen postea sciuit de perceptis post scĩam tm̃ tenetur nō au tem in bona fide nisi extantes vel intum factꝰ est locupletior. l. certũ. C. de rei ven. ¶ Cui debʒ restitu datũ pro ordine ha [*]bendo. rñ. videtur ꝙ ecclesie cathedrali in cuius imuriam videtur datũ. si non est ordinatus ad titulũ alicuiꝰ ecclesie sed si est ordinatus ad tituluʒ alicuius beneficij. vel ecclesie ille dabitur. secun dum Vlde. ⁊ Rodo. ¶ Quid si pecunia ex pacto sit data pa [*]pe. Rñ. Pa. in. c. j. e. ti. ꝙ nihilominꝰ nō poterit retinere tale bñficiũ etiam in ca su in quo papa nō cōmitteret simoniā. sicut in simili disputat Jo. an. in regula cui licet de re. iu. li. vj. in merc. de ludẽte cum ep̃o ad aʒardũ qui ep̃s fecerat statutum excōicans ludentes.  licet episcopus nō liget̃ tali statuto ligat̃ tamen ille qui secũ ludit. Sic ĩ ꝓposito papa recipiendo pecuniā nō suspẽdit cōstitu tionẽ de simonia ⁊ plene disputauit idẽ pa. in. c. expiande. in. §. qui veꝝ de p̃bẽ. Sed ↄ̃riā dixi. Simonia. v. §. v. ⁊ ẽ ꝟius Nec ob. similitudo de ludẽte cũ ep̃o.  episcopus nō potest facere ꝙ stante sta tuto suo contranemẽs nō ligetur. Sed bene papa pōt. Et ideo tene ꝙ dixi. s̃. ꝙ non est simonia. ⁊ sic beneficium poterit retinere. Simplicitas est duplex ẜm pa. in di. ca. dilecti de iudi. quedaʒ contraria discretiōi ⁊ hec reprobatur. xxxix. di. c. petrus diaconꝰ ⁊. xvj. q. j. si cupis quedam cōtraria dolositati. ⁊ hec amplectanda de q̃ in euangelio estote simplices sicut columbe⁊ bonus tex. cũ glos. in. c. veritatis de iureiu. ⁊. vj. q. j. ex merito. ⁊ hec est illa de qua dicit tex. insti. de legati. agno. succ. §. q ad fe minas simplicitatem amicam legibus amplexantes ⁊ c. De simplicitate ⁊ ꝙ presumatur in rustico ⁊ in muliere ⁊ minore not. Bal. in rubri. C. de re. per. ver. item queritur ⁊ aliquid in. j. lege in princip. C. ne fi. ꝓ patre. Simulatio idẽ est ꝙ ypocrisis. Vnde dicit Jsidor. lib. ethi. ꝙ hypocrita grecelatine r simulator. vel dic ꝙ se habent sicut superius ⁊ in ferius.  omnis ypocrisis. simulatio est sed nō oĩs simulatio est ypocrisis. sʒ tātum illa qua quis cuʒ sit malus intus se bonũ simulat ⁊ palā ostendit vt bonus videatur per gloriam humanaʒ. vt dicit glo. Math. v. ⁊ est filia inanis glorie secundũ Gre. xxxj. mor. De notatis in hoc. §. ⁊ quotuplex sit simulatio. no. bal. in. l. cũ pñtibus. C. de proba. ⁊ qualiter probetur. ⁊ Bal. in nota. iij. versicu. quero qualiter. C. plus va. quo agitur. ¶ Vtꝝ oĩs simulatio sit pctm̃. Rñ. vt col [*]ligo ex. S bona. in. iij. di. xxxviij. ⁊ alex. de ales. ij. ij. ti. de ypocrisi. quod est triplex simul atio. Prima est cautelle ⁊ hec licet vt probatur in. c. vtilem. ⁊. c. ꝙ ait ⁊ in. §. qñ. xxij. q. ij. Nam dolũ nō cōmit tit qui fraudem excludit. l. cum patet. §. plane. ff. de leg. ij. ar. c. prelatũ quod me. causa. c. carismꝰ de ↄue. ↄiu. puta vt euitet aliquod malũ fingit alid. Sco simulatio est instructionis. ⁊ hec non est pctm̃. ⁊ hec fuit in xp̃o qñ fixit se longiꝰ ire Luc. vlti. in quo innuit exhibeñ. hos pitium peregrinis ex quo coegerunt eũ manere. ex quo meruerũt eum cognoscere. Et ideo ille religiosus qui maiorẽ sanctitatẽ quā hʒ simulat vt ꝓximi edi ficent̃. ⁊ ad bonũ incitent̃ nō peccat. sed potiꝰ meretur. vt patet ꝑ Gre. xxxj. mor. Tertia simulatio est duplicitatis. ⁊ hʒ rōnem mẽdacij ⁊ semꝑ est pctm̃. vt pro prie est ĩ ypocritis. Addita lex quartā. scʒ significatiōis sicut Jacob se simulauit esau. ⁊ hec nō est pctm̃. Sicut etiā quis in rep̃sẽtatiōe ministerij passiōis rp̃i fin xit se iudeũ vel christum vel pilatum ⁊ huiusmodi. ¶ Vtꝝ alis possit ei simulare malum. [*]Rñ. ẜʒ alex. in. ij. ij. ꝙ nō.  aut est hoc ꝑ oꝑa mala siue vere siue apparẽter ⁊ sic efficit̃ talis quale est ill opus. aut hoc fingit ꝑ opera bona vere ⁊ apparẽt̃. ⁊ sic nun potest ex hoc apparere malus. ¶ Vtꝝ gerens habitũ sctĩtatis. vel reli [*]giōis qui tñ nō hʒ meritũ sit ypocrita. Rñ. ꝙ si ex in firmitate post assũptionẽ talis habitꝰ cadit a ꝑfectione nō est hypocrita. quia nō tenetur reuelare suum peccatum nisi loco ⁊ tempore debito. vñ non tenetur deponere habitum secũdũ Gre. xxxj. mor. si autẽ ex malitia a perfectione. deponit sic est hypocrita. ¶ Vtrũ hypocrisis sit pctm̃ mortale. rñ. [*]vt colligo ex. S. Bo. ⁊ Ale. vbi. s̃. ⁊ sctō Tho. ĩ quol. ꝙ in hypocrisi duo sũt. s. de fectꝰ sanctitatis ⁊ simulatio eius. Si er go intentio hypocrite refert̃ ad vtrũ. s. quia non vult habere sanctitatem nec currat. sed tantum vult sanctus apparere sic est peccatũ mortale ⁊ sumitur in sacra scriptura Job. xiij. Non veniet in conspectu eius oĩs hypocrita. ⁊ Matt. xxiij. Ve vobis hypocrite. Si autẽ accipiat̃ hypocrita nō ꝓ qualitate vite ma le. sʒ ꝓ simulatiōe sic aliqñ ẽ pctm̃ mor tale. puta si hoc facit ex fine  est contra charitatẽ dei vel ꝓximi puta. Simulat se sanctũ vt possit seminare heresim. vel consequatur dignitatem eccesiasticam vel q̃cũ alia bona in quibus cōstituit finẽ. Si aut finis non sit ↄ̃ charitatem. sic erit pctm̃ veniale.  solũ delectat̃ in laude.  ẜm phil. iiij. ethi. magis dicit̃ vanus  malus. Sed si finis sit bonus puta ad laudeʒ dei ⁊ salutẽ animarum vt proximi edificent̃ sic meritorium est. si tñ nō cōtẽnat bonā vitā dicit tñ Aureo. in. iiij. di. xvj. q. j. ꝙ si ex hypocrisi se quit̃ oppositum honoris dei ⁊ proximi salutis ꝙ est peccatum mortale. Simili ter qñ solũ facit vt possit habere vanaʒ gloriam ⁊ huiusmodi ꝙ limito verũ in vana gloria que sit mortalis alias erit veniale solum. Sobrietas dicitur mensura debita circa ea que sunt necessaria ad vitam vnde sobrius quasi sobriā idest mẽsura seruans ⁊ nomine sobrietatis tẽperantia significa. hoc exigitur in oĩbus. sed maxime in ministris eccle sie. xxxv. di. ꝑ totũ. xlj. di. ꝑ totũ. de vi. et ho. cle. c. clerici a crapula. j. thi. iij. Jtem in regibꝰ ⁊ principibꝰ ꝓuer. xxxj. Noli regibus dare vinuʒ. Quomodo peccat̃ mortaliter cōtra ipsam. vide Ebrietas. gula. ⁊ ornatus. Societas. j. ẜm Marchum tullium ⁊ no. Aʒo. in summa titulo pro socio est duorum pluriũve con uentio contracta ob comodiorem vsum ⁊ vberiorem questum facere. ad hoc. l. si non fuerit. §. pleri. ff. pro so. vnde con trahitur solo consensu. vnde si meus so cius aliquem admiserit quem meum so cium esse noluerit ei solũ socius est non mihi. ff. pro so. l. qui admittitur. ⁊ contrahitur ad tempus ⁊ in perpetuum. i. dum viuent socij ⁊ sub conditione vt. ff. pro soc. l. j. ⁊. C. eo. l. pe. sine fine vero cōtrahi. non potest. l. nullam. ff. eo. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ societas est quando lucra ⁊ damna communicantur. Bald. in. l. vnius. in princ. ff. pro so. ⁊ an dicatur quando res datur alicui ad meliorandum vt meliorata diuidatur. Barto. quod sic dummodo mihi do minium totum non transferatur sed in parte. ibi not. in. l. si tibi aree. ff. de prescrip. ver. ¶ Qui pñt cōtrahere societatẽ. Rñ. ꝙ il [*]le ꝑsone que pñt se obligare ⁊ ↄ̃here. de quibꝰ multos casus habes. s̃. Donatio j. per totum. ¶ Qũo pōt ↄ̃hi societas. Rñ. dicit tex. ĩ [*]l. societatem. ff. ꝓ so. societatem coire et re ⁊ verbis ⁊ per nuncium posse nos du bium non est. ¶ Circa quid potest contrahi societas. [*]Rñ. ꝙ circa oĩa bona. itẽ circa aliquam negociationem. Jtem circa vnam rem. ff. eo. l. societas tʒ in re turpi ⁊ flagitiosa contrahi nō potest. ff. e. l. ne pretermittendum est. ¶ Est vnus qui ponit pecuniā ĩ manu [*]mercatoris seu artificis ⁊ mercator seu artifex ponit industriam suam seu exer citiũ circa talem pecuniam. seu aliquis ponit pecuniam ⁊ operā ⁊ alter operā solum vel pecuniā soluʒ vel ambo pecu niā ⁊ operas vt ĩde ex tali negociatiōe ⁊ arte habeat lucrũ vtrum liceat. Rñ. ꝙ sic ẜm Ang. de perusio ĩ trac. de societa te. ⁊ hoc tā de iure ciuili  canonico  opera alicuius sepe valet ꝓ pecunia. l. j. C. pro so. Jnsti. eo. §. ij. no. glo. in. c. pleri. xiiij. q. iij. Et hoc dummodo duo cō currant. Primũ q ars ⁊ negociatio sit licita. c. ꝑ vr̃as. de do. ĩter vi. ⁊ vx. Scʒ q equitas seruet̃ omnibus  secundũ Gof. dāna debẽt esse cōia in oĩbꝰ. vt in d. gl. c. pleri. ⁊. d. l. j. C. eo. ⁊ ẜʒ ĩdustriā ꝑiculũ hmōi ita vt  plus posuit pecunie vel oꝑe plus habeat de lucro. d. l. si nō fuerint ĩ prin. ⁊ ad arbititũ boni viri ꝙ in hac actiōe sequẽ. est. l. ĩ ꝓposita. ff. ꝓ socio. Alias cũ ista equitas nō sernat̃ nō poterit esse iusta nec licita.  cũ societas sit fraternitas. l. veꝝ in ṗn. ff. ꝓ soci. pʒ ꝙ erit imqua ⁊ leonina. d. l. si nō fuerit ĩ fi. ꝙ bñ no. ꝙ tota ista materia. Et rō q̃re licite accipit̃ de lucro ĩ societa te ⁊ nō in mutuo est  in mutuo transfert̃ dñiũ pecunie in accipientẽ. Jn societate ꝟo nō  dicit tex. in. l. si tibi aree mee. ff. de p̃scrip. versi. nemo societatem cōtrahẽdo rei dñs esse desinit. ¶ Sed nũquid rōne pacti erit licitũ q [*]quis habeat caput fractum ⁊ aliꝰ sanũ s. ꝙ  habeat de lucro ⁊ nihil de damno vel magis de lucro  importer id ꝙ po niti societate ⁊ minus de dāno ⁊ hmōi. Rñ. dā dixerũt ꝙ sic saltẽ de iure ciui.  cōtractꝰ ex cōuentiōe legẽ accipiũt. c. ↄ̃ctꝰ de re. iu. li. vj. sed tu tene cũ Aʒo. et Accur. in. d. l. si nō fuerint. d. Anto. in. c. fi. de vsu. ⁊ ang. vbi. s̃. ⁊ ẜm theologos ⁊ veritatẽ ꝙ nullo mō lʒ vt dixi societas est q̃dā fraternitas ⁊ tale pactũ est ↄ̃ eiꝰ naturā iō nō vʒ. l. cũ p̃cario. ff. de p̃car. ⁊ c. fi. de preca. Et iō cōscĩa tenet̃ restitue re vel satisfacere oẽ ꝙ indebite habuit vel i qͦ ꝓximũ grauauit ⁊ ex hoc pacto. ¶ Vtrũ ponẽti operas tm̃ liceat facere pactũ ꝙ. s. im̃ vult certũ ꝓ oꝑa sua ⁊ de [*]dāno nihil vult sentire. Rñ. ꝙ sic.  ẜm Ang. vbi. s̃. nō est iste ↄ̃ctꝰ societatis. sʒ locatiōis operarũ suaꝝ. ⁊ hoc verũ. nisi dānum cōtingeret ex dolo suo vł culpa  sic nō liceret. l. item q̃rit̃. in prin. ⁊. l. si merces. §. qui colũnā. ff. pro so. ¶ Vtrũ tradens cẽtũ ducatos in societatecũ pcō ꝙ vult sentire ip̃m capitale saluũ nec de eo vult sentire aliq dānũ [*]sʒ de lucro vult ẜm discretionẽ socij tuʒ sibi placuerit dare licite saciat. Rñ. ꝙ nō sed est vsurariꝰ. c. ↄsuluit. ⁊. c. fi. de v. u. Et ꝓpterea ẜm Bal. in. l. j. q. ix. ff. ꝓ soc. talis quicquid accipit de lucro extenuat sortẽ quia tenet̃ cōpensare vel si vtrũ habuit tenetur restituere lucrũ. aduerte tamen ꝙ si quis nolet periculo capitalis se exponere ⁊ inueniret aliquem qui eum ve let assecurare pro ali quo sibi dato non esset vsura se liberare a pericula per talẽ assecurationẽ licet ꝓ lucro accipiat de capitali sic assecurato ꝙ quidem lucrum parit negociatio talis capitalis dati in so cietatem. Et idẽ dicerem quando socius accipiens ip̃m capitale ↄueniret libere cũ socio dante capitale de dādo sibi tale modicum de lucro ꝙ ꝟisimiliter libet aliꝰ sic faceret si dāna capitale retineret totum lucruʒ aliquod ꝙ deberet habere ex tali societate eo ꝙ cũ assecuret ꝓ principali. ĩmo si nihil esset lucri solueret nihilominus assecurationẽ. vtpote quādo nogociatio est talis qualitatis q assecurationẽ inueniret soluendo tria vel quatuor ꝓ centenario. Et tamẽ cōmuniter ꝓ lucro societatis esset recepturus. vj vel. viij. ⁊ aliquando plus ⁊ sic cōueniret cum socio q solum daret sibi. iij. vel quatuor pro lucro ⁊ euʒ de capitali assecuraret. ⁊ sic intelligo illud q tʒ Ja. an. in. c. per vestras de do. inter vi. ⁊ vxo. in dote data mercatori. de quo habes. s̃. Dos. §. xj. Ratio  in isto casu pecunia posita in societate bene stat ꝑiculo ponentis. licet illud periculũ redimat p̃cio q licet. Et ideo non est priuilegiũ dotis.  lici ce potest fieri in quocũ capitali sic da to dummodo concurrent duo. Primum ꝙ sociꝰ accipiens libere hoc velit facere nō solũ accipiẽdo tale capitale sʒ etiaʒ si non acciperet ꝓ tali mō assecuraret. Scm ꝙ tm̃ plus possit verisimiliter lu crari de tali societate vltra ꝑtẽ suā tũ est illud ꝙ solueret pro tali assecuratiōe cuicun cōiter. Tutiꝰ tamẽ esset si ↄue niret cum socio de soluẽdo sibi tantum ꝓ assecuratione capitalis. quātum libet aliꝰ acciperet si vellet assecurare ⁊ ĩ diuidẽdo lucro priꝰ solueret cōuentũ ꝓ assecuratione. ⁊ ꝙ suꝑesset de lucro sibi contingẽte illud retineret. Nec ob. c. na uigāti. de vsu.  ibi aliter non mutaret nisi. periculum ⁊ lucruʒ pro periculo re ciperet. ¶ Vtrũ vidua seu libet aliꝰ q̃ dat mer [*]catori in societate cẽtũ cũ pacto ꝙ ip̃m capitale sit saluũ cũ intẽtione tamẽ retinẽdi in se periculũ ipsiꝰ capitalis. sed solũ facit tale pcm̃ ne decipiat̃ a mercatore vt nō capitale ꝑeat ip̃i mercatori si sine sua culpa periret licite sine vsura hoc faciat. Rñ. ꝙ lʒ vsura ĩ hoc ↄ̃ctu nō tamẽ sʒ ꝟa societas tamẽ peccat morta liter ꝓpter mẽdatiũ ꝑnitiosum ꝙ dicit in sui infamiā. xxij. q. j. c. j. ⁊. iō tenet̃ no tā facere ĩtẽtionẽ suā ne fo. te etiā morte p̃uẽta heredes vellẽt ĩ suo robore cōtractũ ꝑmanere nō tenet̃ restituere lucrũ ꝙ habuit ẜm. S. Bernadinũ ĩ suis ↄ̃ctibꝰ ⁊ bene  ꝑ. l. j. ⁊ totũ ti. C. plꝰ va. ꝙ agi. iste ↄ̃ctꝰ est ꝟa societas in re: ⁊ iō nō restituet lʒ alij dicāt ↄ̃riũ  possent saluari quādo ex hoc aliq dānũ passus est mercator ꝓpter timorẽ periculi vel quādo ex notificatiōe sue volũtatis nō cessat scādalũ ꝙ ꝓximo dedit.  tũc credo tenet̃ restituere eo ꝙ fama rebus est preponenda. vj. q. j. deteriores. ¶ Vtrũ ponẽs cẽtũ apud mercatorem [*]ita ꝙ medietas vel. iij. pars aut. iiij. vel aliq̃ ꝑs ipsoꝝ cẽtũ stet periculo mercatoris sit vsurariꝰ. rñ. ꝙ in hoc fuit diuer sa opi. doc. quibusdā dicẽtibꝰ ꝙ sic. vt S. Bernadinꝰ ⁊ multi alij quibusdā ꝙ nō.  licite hoc pōt fieri vt gl. in. c. pleri. xiiij. ⁊ multi alij dẽ diuersitas eue nit ex diuersa opi. dubietatis sequẽtis ¶ Vtrũ dānũ debeat esse cōe si capita[*]le ꝑdat̃ an solũ illiꝰ  eũ posuit busdā dicẽtibus ꝙ debet esse cōe. vt Ja. de ar. ꝑ. l. si id ꝙ §. itẽ celsus ⁊. l. cum duobus .§. quidam sagariā. ff. ꝓ so. quibusdam dicentibus ꝙ quatenꝰ est commune lu crũ ipsiꝰ capitalis eatenus ⁊ dānũ ꝑ. l. si non fuerit. §. j. ff. pro so. ⁊ ꝑ. l. manifestissimi iuris est. §. sed cũ in scam a cō trario sensu. C. de fur. Quibusdā alijs dicentibꝰ ꝙ solũ perire debet danti vt glo. ĩ. d §. j. Ratio  sic  capitali nihil lucrat̃ socius sed tantum debet redire ad euʒ qui dedit si inuenit̃ saluũ ĩ fine societatis. ita nihil dʒ habere de dāno ipsiꝰ. Sed tu dic cōcordādo op. ꝙ si nul lũ sit pcm̃. vel alia cōsuetudo tunc dic vel ẜm Pe. vt refert Cy. in. l. j. C. ꝓ so. ꝙ periculũ capitalis si pereat rōne societatis ad oꝑas exhibitas sit cōe si post aliquas exhibitas etiam alid sentiat de dāno. sed si post oẽs operas exhibitas ꝑdat̃ soli illud ⁊ sufficit alteri perdi tio suaꝝ oꝑaꝝ q̃ equissima est p̃sertim in conscientia vel ẜm Bal. in. l. j. C. pro soc. siue aũt operas siue post q perdat̃ solũ ponẽti ꝙ forte verius est de iure  sic non erat habiturus de lucro ipsius capitalis. sed solũ de lucro ꝙ debebat̃ sue industrie. ita nullũ debet pati dānũ de ipso. ⁊ sic tenẽdo istam opi. Pe. vel Bal. non licet facere pactum. q periculum capitalis sit alteriꝰ quam illius  posuit. Rō  ĩ fine societatis si nihil esset nisi capitale totũ rehabebit. ⁊ ideo cũ sociꝰ nō habeat de lucro ipsiꝰ capita lis nō dʒ habere de dāno. Si ꝟo pactũ fieret ꝙ periculũ capitalis sit cōe q lʒ vt vult gl. p̃dicta vel sic haberet consue tudo: tũc scias q eatenꝰ capitale ip̃m esset diuideñ. l fine societatis si nihil in ueniet̃ de lucro q̃tenꝰ erat pcm̃. vel cōsuetudo de ꝑiculo ⁊ iō . s. Ber. p̃dictꝰ ⁊ multi alij tenuerũt q ĩ fine societatis etiā si nihil de lucro sit capitale inte grũ dʒ redire ad dātẽ. ꝓpterea tenẽt nō licere facere pcm̃ de aliq̃ parte ipsius capitalis periculi ⁊ sic tene. Sed si ip̃m capitale erit diuideñ. in fine societatis si nihil ĩueniretur de lucro ẜm q pct̃ sunt. vel est cōsuetudo de ꝑiculo sic est vera opi. d. gl. quā sequit̃ ang. vbi. s̃. s. q lʒ tale pactũ. alias nō. Et si pactum nullũ esset factũ de dāno sed solũ de lu cro intelliget̃ de damno sicut de lucro q ipse dās non intẽdebat aliquid sen tire de damno capitalis ⁊ in fine simpli citer ipsum habere sic esset vsurariꝰ mẽ talis ⁊ eo modo teneret̃ restituere sicut vsurariꝰ mẽtalis. de qͦ. s̃. Restitutio primo in verbo vsurarius. ¶ Vtrum liceat facere pactum. quod vnus habeat duas partes lucri et vnā [*] dāni vel duas dāni. ⁊ vnā lucri ⁊ hmōi Rñ. ꝙ in cōsciẽtia oẽ pactũ. q nō facit deteriorẽ ꝑtẽ alteriꝰ arbitrio boni viri ita ꝙ  plus posuit plꝰ habeat licitum erit ꝙ ⁊ sequitur Ang. vbi. s̃. alias nō. ¶ Vtrũ imponẽs oꝑam in societatem. [*]s. nauigādo etādo ⁊ hmōi teneat̃ sum ptibꝰ suis ponere. Rñ. ẜm Bald ⁊ Jac. de are. ⁊ Cy. in. l. j. C. ꝓ so. ꝙ nō quando ꝓficiscit̃ cā societatis  lucrũ ĩtelligit̃ deductis expensis. l. illud. C. de codi. l. mutuus. ff. ꝓ soc. q limitat Bal. vbi. s̃. veꝝ exceptis expensis q̃s domi fecisset  ille nō debẽt fieri de corpore societatis. ar. l. sed si ex lege. §. ꝙ aũt. ff. de peti. her. Ang. vero vbi. s̃. dicit hoc veꝝ nisi cōsuetudo aliter haberet. q̃ si esset debe ret seruari. nisi contineret iniquitatem aptam  videt̃ actũ ꝙ est cōsuetũ l. ꝙ si nolit. §. qui assidua. ff. de edi. edic. ¶ Quomodo tenent̃ socij ex disparibꝰ [*]partibus qui fundũ vel apothecā con duxerũt. rñ. ẜm Bald. in. l. j. C. pro soc. ⁊ Ang. vbi. s̃. ꝙ locāti tenent̃ pro equali bus partibꝰ. ĩter se ꝟo tenent̃ ꝓ rata so cietatis. vnde etiaʒ supellectilia ⁊ vasa debent diuidi ẜm ꝑtes quibus diuide tur societas. ¶ Vtrũ ille qui semel posuit capitale ĩ [*]societate ⁊ ꝑditũ est ante finitũ tp̃s societatis teneatur iterum aliud ponere. Rñ. ẜm gl. in. d. l. si non fuerit. §. j. ⁊ in l. j. C. pro soc. ⁊ Ang. vbi. s̃. ꝙ nō siue pe riculum commune fuerit siue non. ¶ Vtrũ dānũ ꝑsone illius  ponit ope [*]ras in societatẽ debeat cōicare ad inui cẽ puta cũ socius resisteret volentibus sibi auferre pecuniā vulneratꝰ est ⁊ fe cit multas expẽsasad curañ. se ⁊ hmōi. rñ. ꝙ sic qñ euenit ꝓpter societatẽ vt ex presse vult. l. cũ duobus. §. dā sagariā negociationẽ vt dicit tex. coierũt alter ex his ad cōparādas merces ꝓfectꝰ in latrones incidit suā pecuniā ꝑdidit serui eiꝰ vulnerati sunt res proprias ꝑdidit dicit Julianꝰ dānũ eẽ cōe. Jō actiōe ꝓ socio dāni ꝑtẽ dimidiā agnoscere debere tā pecunie  reꝝ ceterarũ q̃s secũ nō tulisset sociꝰ. nisi ad merces cōi noĩe cōparādas ꝓficisceret̃. sed ⁊ si d ĩ medicos ĩpẽsuʒ ẽ ꝓ ꝑte sociũ agno scere debere rectissime Julianus ꝓbat hec ibi. ff. ꝓ soc. Nec ob. l. sociũ. §. sociꝰ. ff. ꝓ so.  illud intelligit̃ qñ culpa socij id cōtingit ẜm gl. ibidẽ  tũc nō tenet̃. Aduerte ẜm Bal. ĩ. l. j. C. ꝓ soc. ꝙ dānũ oẽ extrĩsecũ ꝙ rōne societatis euenit dʒ eẽ cōe. puta debita ⁊ credita ẜʒ dānũ iu trĩsecũ. s. ĩpsiꝰ capitał nō nisivt dixi §. x. ¶ De q̃ culpa tenet̃ socius alteri socio. [*]rñ. ꝙ si ↄ̃ctꝰ est solũ societatis tenet̃ de dolo lata ⁊ leui culpa non leuissima  sufficit talẽ diligẽtiā adhibeat in rebꝰ cōibꝰ sicut ĩ ꝓprijs. vt. l. cũ duobꝰ. ff. ꝓ soc. Vnde uis alis exp̃sse periculũ ĩ se suscepisset nō tñ intelliget̃ de illo ꝙ euenit culpa socij. l. pluri. C. de nauti. fen. Qñ ꝟo cũ societate ẽ ↄ̃ctꝰ locatiōis vel aliꝰ cōtractꝰ qũo teneat̃ ⁊ ex qua cul pa habes. s̃. Comodatum. §. xj. ⁊ Locatio. §. xxiij. ¶ Qũo dʒ diuidi societas si nihil inter [*]ip̃os ẽ cōuẽtũ exp̃sse vel tacite: puta  nulla ẽ cōsuetudo. de hoc rñ. ẜm Bal. ĩ l. j. C. ꝓ soc. q. ij. ⁊ Ang. vbi. s̃. ꝙ si alt̃ po suit cẽtũ ⁊ alter oꝑas ⁊ de lucro habent ducẽta extrahet prĩo  posuit cẽtũ sua cẽtũ ⁊ sic de quocũ alio  ald posuit q̃ extracta reliq̃ ducẽta q̃ sunt de lucro diuident̃ ĩter se oẽs ita tamẽ ꝙ  plus posuit ĩ societate puta oꝑas ⁊ pecuniā vel duas ꝑtes pecunie respectu illiꝰ  solũ vnā ꝑtẽ posuit nō respectu eius  oꝑas posuit.  oꝑa vʒ tātũ sicut pecunia q̃ ponit̃ habebit plꝰ de lucro vt. d. l. si nō fuerint ĩ ṗn. ⁊. l. d em̃. ff. ꝓ socio. ⁊ hoc arbitrio boni viri. ⁊ id q dā dixerũt ꝙ sic  posuit cẽtũ ꝓ prĩo extrahit cẽtũ. sic ⁊ ille  posuit oꝑas dʒ extrahe re alia cẽtũ ꝓ oꝑa sua nō vʒ nec de iure diuino ciuili vel canonico  oꝑa hoĩs nihil est aliud  offm̃ diuinuʒ vt. l. j. ff. de ope. libe. ĩmo oꝑa hoĩs dicit̃ fructus eiꝰ esse vt. l. iij. ⁊ seq. ff. de oꝑ. ser. Et iō il le  posuit oꝑas tm̃ nō r posuisse alid cōsistens in sorte vel capitali. sed solum fructũ sue ꝑsone  fructus aut vsus fructꝰ sue ꝑsone corrñdent fructui aut cōmoditati illorũ centũ ꝓ qͦ bñfacit. d. l. cũ duobꝰ. §. si incoeũda. Preciũ int ẽ velamẽtum artis. Et sic intellige illud q sepe oꝑa alicuiꝰ ꝓ pecunia vlʒ. vt in sti. ꝓ so. §. ij. i. ꝓ cōmoditate ⁊ vsufructu seu interusorio dicte pecunie. Et iō si alter solum posuit oꝑas ⁊ alter centum solum ⁊ lucrũ sunt ducenta ille qui posuit oꝑas habebit centum solum ⁊ ille qui posuit centum habebit illa centuʒ ⁊ postea alia centum de lucro. ¶ Quātuʒ durat societaa. Rñ. tex. in. d. [*]l. societatem dissociamur renũciatione morte capitis diminutiōe ĩtellige ꝓut ẽ mors ciuilis ẜm gl. ibidẽ ⁊ egestate di cit gl. incidẽte vt si s ex socijs bonis cesserit vt ĩsti. e. §. itẽ vel fuerũt publica te. vt in. l. actiōe. §. publicatiōe. ff. ꝓ soc. Adde ꝙ dissoluit̃ ẜm ꝙ ↄuenerũt ĩ tꝑe duratiōis illo finito. Jtẽ ex cōsuetudine si nihil actũ ẽ de tꝑe. d. §.  assidua. ¶ De societate ĩter fr̃es ⁊ alios qũo taci [*]te ↄ̃hit̃ habes. s̃. peculiuʒ §. xxvj. cũ se. Societas. ij. circa aĩaliaque dicitur socidum alalium contrahitur. vj. modis. ¶ Primo mō qñ aĩalia exp̃sse tradũtur gr̃a societatis ↄ̃hẽdi vt dicit glo. in. l. si [*]pascẽda pecora. C.  pac. Vel qñ lʒ exp̃s se nō dicat̃ ꝙ gr̃a societatis tradũt̃: tñ tacite dant̃ gr̃a societatis scʒ qñ dāt̃ vt sint cōia. ⁊ sic ↄ̃hitur societas vt. l. si tibi aree mee. ff.  p̃scri. ꝟ. et facit q no. bal. ĩ. d. l. si pascẽda. Et  hoc mō aliqñ ↄ̃hitur in aĩalibꝰ grossioris gñis aliqñ ĩ minutis. Jō prĩo ꝓponā quot modis eĩalia grossa dāt̃ gr̃a societatisexp̃sse vel tacite. Et aduerte q aĩalia grossa dicũt̃ quoꝝ fructꝰ regułr nō ascẽdit ad valorẽ mr̃is in anno: vt sũt boues e muli. ⁊ hmōi. Jsta altqñ dant̃ extimata aliqñ inextimata: aliqñ cũ terra: aliqñ sine cōmunione terre q fieri pōt. vt in d. l. cum duobus. §. incoeunda. ¶ Qñ dant̃ extimata ⁊ sine terra tũc ꝑi [*]culũ casus fortuiti est cōe inter socios vt r ĩ. d. l. cũ duobꝰ. §. dāna. nec mirũ  extimatio hoc casu facit emptionẽ. l. extimate. ff. sol. ma. et sic ꝓ parte dñiuʒ remanet apud tradentẽ. ⁊ tacite ꝓ alia ꝑte rōne cōionis in illũ cui cōicant̃. ⁊ si ne traditiōe trāsfert̃. l. j. §. j societate. ff. ꝓ socio. ⁊ perinde est ac. si ille  dat mutuasset p̃ciũ medietatis socio. ⁊ ipse po suisset aliā medietatẽ ⁊ cōiter ab ipsis duobꝰ essent empta: ⁊ sic in societatem posita. Et iō libet de periculo tenet̃ ꝓ dimidio nisi culpa vel dolo alteriꝰ cue niret. Nā tũc solꝰ culpabilis. esset. d §. dāna. Bal. tamẽ ĩ. l. j. C. ꝓ so. distinguit ꝙ. s. Aut pereunt casu fortuito. ⁊ sic erit cōe. Aut perẽptio venit ex natura rei. et tũc dicit ꝑiculũ solũ esse dātis.  sic ẽt penes eũ fuissent moritura nec est veꝝ ẜʒ eũ ꝙ ista extimatio faciat vẽditionẽ vt. d. §. dāna. ⁊ in. l. iij. ff. locati. et. l. cum manu sata. ff. de ↄ̃hẽ. emp. vbi r nemo eā rẽ vẽdidisse de cuiꝰ dñio id agit̃ ne emptorẽ transeat sʒ hic aut locatio aut aliud genꝰ ↄ̃ctꝰ hec ibi. Sʒ saluo melio ri iudicio hoc nō teneo cũ melioramen ta etiā naturalia in hoc casu cōicent̃. vt d. l. si nō fuerint sic cōuenit vt pericula siłr etiā naturalia diuidant̃ siue cōicen tur. necvʒ ꝙ adducit ꝙ extimatio nō fa cit vẽditionẽ ĩ isto casu. ĩmo facit vt pʒ ꝑ. d. l. iij. ff. loca. Et iō tene ꝙ ꝑiculũ etiā naturale erit cōe. vt tenent multi doct. maxime. Ang. vbi. s̃. Q tamen limito veꝝ nisi exp̃sse aliud sit cōuẽtũ ⁊ sic ĩtelligit̃ ille. §. nemo ĩ. d. l. cũ manu sata. vł nisi de ↄsuetudine aliud sit:  ĩtelligit̃ actũ q est cōsuetũ. l. ꝙ si nolit. §.  assidua. ff. de edi. edi. Et ideo si pactũ sit ꝙ periculũ capitalis nō sit cōe nō erit lici tus iste ↄ̃ctꝰ ĩ foro aĩe. nisi recipiẽs vel aliꝰ  in vno alleuiatur in alio equiualenti grauaretur. l. ẜm naturā. ff. de reg. iuris. Pactũ vero circa fructus vel circa tempus oportet contineat equalitatem arbitrio boni viri. Vnde nō videt̃ iustum q fructus in hoc casu debeant per mediũ partiri. Si alter ipsorum po nit operas:  ipsas operas plusquam alius socius ponit. cũ tantũdem in societatem posuerit. Et propterea debet attendi si opere possunt fieri per minores ⁊ pupillos et hmōi quorum opere nō sunt in magna extimatione. licet ali que sint. vt. d. l. fi. ff. de li. causa. vel si re cōpẽsantur ꝑ lacticiuia ⁊ hmōi ⁊ de pa lea seu feno quod dat ad comedẽdũ. et sic attẽdere. ꝙ libet ipsoꝝ equałr tm̃ posuit ĩ societatẽ ⁊ vltra. vide q vltra pōit alius puta rusticus  operas ⁊ sic nisi recōpensaretur in alio debet habe re plus de fructibꝰ. aliter esset vsura cũ ex mutuo interpetrato plus grauaret̃ c. consuluit. c. in ciuitate. de vsuris. ¶ Quando autem dant̃ inextimata. et [*]sine terra. ⁊ tũc si nullum pactum fit de capitali aut fructibꝰ vel tꝑe suntquedā extrauagātia ⁊ iura posita inter extra ordinaria capitula feud oꝝ ĩ fi. decime colłonis sic dicẽtia. Jlle qui accipit iumentũ vel vacā debet tenere per. v. annos. ⁊ oẽs poledri velvituli debent esse cōes. ⁊ quicquid poledri quesierũt tꝑe triturationis. Jumentũverovł vaca da ta debet eẽ illius  eũ vel eaʒ posuit in fine societatis: nisi ille  accepit ad societatẽ tertiaʒ parteʒ precij dederit socio ponẽti:  si dedit tertiā partem tũc in fine ipsuʒ iumentũvelvaca erit cōe. Tu tamẽ attendẽs in cōscientia ad ar bitriũ boni viri. vt equalitas seruetur. ita quod qui plus ponit plus habeat. vt. s̃. dictum est. Si vero pactum sit factum cum pluribus modis contractus concipi possint cũ plurasint negocia  vocabula. l. natura. ff. de prescrip. ver. Attendendũ est ꝙ cōtineat equalitatẽ arbitrio boni viri ꝑ regulā in. d. l. si nō fuerint ⁊. l. ꝓposita. ff. ꝓ socio. Aduerte tñ ꝙ qñ aĩal dat̃ inextimatũ nō potest pactũ geri licite ꝙ periculũ sit alterius  eius  ipsum dedit. Hoc etiam tenet Bal. in. d. l. si pascenda. Nam cũ dictuʒ aĩal positũ ĩ societate ĩ sine debeat esse ponentis. si pactum fieret ꝙ ꝑiculũ ad ipsum ponentem non spectaret eẽt imquũ. ⁊ si ipse ꝑdit aial ⁊ sociꝰ ꝑdit operas. Nec obstat q. s̃. dixi de capitali pecunie.  non vʒ siłitudo. Rō  pecu nia sił ip̃o vsu cōsumit̃. ⁊ sic in ip̃a socie tate totałr exercet̃. Sʒ secus ẽ ĩ aĩalibꝰ q̃ nō sic ↄsumuntur sed qñ meliorantur. Vñ sicut melioramẽtũ pertinet ad dantem sic ⁊ periculũ pertinere debet. d. l. ẜm naturā. si tñ dās in aliquo plus grauaret̃. puta  recipiẽs nollet teneri ĩfine de dāno ipsius aĩalis q euenit culpa sua. sʒ solũ in parte cũ teneat̃ in totũ. l. cũ duobꝰ. §. ĩ coeũda. ⁊. §. dāna. ff. ꝓ socio. sic posset ĩ alio aleutari qͦ ad periculũ ipsius aĩalis per regulā ĩ. d. l. ẜʒ naturā. et ex p̃dictis ptʒ ꝙ ille  dat aĩalia inextimata cũ pacto: ꝙ de ṗmis fructibꝰ capitale suuʒ detrahat: litcite facit ⁊ tenet̃ restituere cd accepit in grauamẽ alteriꝰ socij. Nā socium ĩ hoc grauat ꝙ operas ⁊ expẽsas q̃s fecit si statũ exiracto valore capitalis periret ip̃m capitale amitteret. ⁊ sic ip̃e esset in tuto ⁊ alter sociꝰ in periculo. sʒ pone ꝙ nō ꝑit. sed cum tempore młtũ lucratꝰ ẽ alter socius ad quam restitutionem te nebitur predictus. Rñ. ꝙ ad tm̃ tum arbitrio boni viri extimabitur periculum perditionis operarum ⁊ expensarũ quas perdere poterat. ¶ Qñ ꝟo dātur aĩalia grossioris gene[*]ris cũ terra vt puta cōico sociovnũ par boum cũ certa qualitate terre quā ara re debeat. et tũc si extimata tradidi ꝑi culũ totuʒ ad me ꝑtinebit. Si vero extimata periculũ erit cōe. di. §. dānanisi dolus vel culpa alteriꝰ ꝓmiserit vt ibi dr̃. Silr fructꝰ terre erit cōis qñ extiata sũt tradita: Rō  vnꝰ pōit ꝑtẽ bous. ⁊ terrā. ałr partẽ bouʒ quā vr̃ emisse rōne extiatiōis ⁊ operas. ⁊ equitas vłt vt eq̃łr ꝑtiatur fructꝰ: nō aũt erũt cōes fru ctus qñ p̃dicta aĩalia dāt̃ in extĩata. rō  alter solũ pōit operas ⁊ alter aĩalia ⁊ terrā. Q veꝝ ĩtelligo nisi forte indu stria socij tm̃ extĩaret̃ aut plus. Et iō ar bitrio boni viri iudicādũ erit: vt equalitas seruetur. d. l. proposita. ¶ De aĩalibꝰ minuiis aut ouibꝰ: porcis [*]capris ⁊ hmōi. aduerte ꝙ ĩuenit̃ ĩ extra uagātibꝰ positis in fine decĩe colłonis feudoꝝ ꝙ talia aĩalia dñt dari ad tres ānos ⁊ ĩ vnoqͦ anno dʒ dari ꝓ capra duodecĩ formaticos optimos ⁊ ꝓ pecu desex nec tm̃ grossos tũ facerẽt. xx. pe nec tātum paruos tum facit vna mu gitura vniꝰ pecudis. sed mediocres ar bitrio boni viri. Jn fi. ꝟo capra vł ouis data añ oĩa erit ipsius tradẽtis nisi ille qui accepit soluisset tertiā partẽ p̃cij ipsius  sic erit cōis. capreti ꝟo ⁊ agni ⁊ lana erũt cōes. ĩ porcis ꝟo oĩ āno sũt percipiẽdi porcelli. nisi ille  accepitvo luerit tenere eos vs ad ties annos. ⁊ ĩ fi. triũ ānorũ oĩ a partiri debẽt per me diũ ⁊ ẽt porcelli nati de porcellis. Si tñ ↄsuetudo vel pcm̃ aliud eẽt vel extima ta data essent dic ẜm ꝙ dictum est de animalibus grossioribꝰ vt omnino seruetur equalitas ⁊ iniustitia nulla fiat alteri ab altero. ¶ Secundo mō ↄtrahit̃ focietas sic. dā [*]tur aĩalia sʒ nō cōicant̃ nec eorũ dñiuʒ trāsfertur sed solũ custodie alteriꝰ com mittũtur aliquo dato vł recepto p̃cio. ⁊ tũc ꝓprie ↄtractꝰ locatiōis est ⁊ cōductionis. l. ij. ff. loca. Si aũt non interuenit p̃cium. sʒ tradens dicta aĩalia recipit alid vt puta ꝓ bobꝰ vt arẽtvel pro pecudibꝰ vt stercoriʒẽt ⁊ hmōi. Aut reci pit ille cui tradũt̃ ꝓ mercede. custodie vel oꝑa aĩaliũ vt stercoriʒatio ꝓ mercede cōpẽsetur.  oẽs tres modiↄsiderari pñt vt ĩ siłi in seruo dicit tex. in. l. j. §. si s seruũ. ff. depo. sic erit ↄtractꝰ ĩnoĩatꝰ ⁊ regulabit̃ ẜm ↄ̃ctũ locatiōis cui magis assimilat̃ vt in. d §. seruũ ⁊. l. naturalis. in prin. ff. de prescrip. ꝟ. cuiꝰ natu ra ẽ vt fructꝰ ⁊ periculũ ꝑtineat ad dñʒ rei locate. l. itẽ si p̃cio §. j. ⁊. ij. ff. locati. ⁊ de eo habes. s̃. locatio. ¶ Tertio mō dant̃ aĩalia ⁊ in totũ trās [*]ferũt̃ in accipiẽtẽcũ pacto q teneat ea ad meliorādũ ⁊ sic meliorata cōicẽtur ⁊ sic dr̃ ↄ̃ctus innominatꝰ vt dicit tex. in. l. si tibi aree me. ꝟ. sʒ si puerũ. ff.  p̃scri. ver. Vñ p̃ciũ dictorũ animaliũ si vẽ dāt̃ dʒ eẽ cōe. vt. d. l. si tibi aree me. ⁊ siłr fructꝰ ibi ꝑ. l. si pascẽda. C. de pac. ⁊ siłr ꝑiculũ dʒ eẽ cōe sicut ⁊ vtilitas. l. mutiꝰ ff. ꝓ soc. aduerre tñ hoc ↄ̃ctꝰ magis assi milat̃ ↄtractui societatis ꝙ locationis. Jō pñt circa hoc ĩtelligi q̃ dixi. s̃. ĩ ṗmo calu qñ dātur inextimata vł extimata. si vero moltora mẽtũ nō seqnat̃. credo ꝙ integra ad dñʒ tradentẽ sint restituẽ da quasi cā data ⁊ cā nō secuta. ff.  cōdi. cā data. ⁊ cā non secuta per totum. [*]¶ Quarto mō dāt̃ aĩalia vt cooperiautur vł vt cooperiāt. puta thaurꝰ vłvaca ⁊ hmōi ⁊ ẽ ↄtractꝰ ĩnoĩatꝰ ⁊ iō ad arbitriũ boni viri reducet̃ ne cũ altena iactura quis lucretur. l. nā hoc natura. ff. de condi. inde. ¶ Quĩto mō dāt̃ aĩalia aliqñ extimata [*]tałr ꝙ comodũ ⁊ ĩcomodũ sit recipiẽtis ⁊ sic resultat cōtractꝰ emptiōis ⁊ vẽditiōis. ar. l. extimate. ff. so. ma. iō si alid accipietvltra preciũ rōne tꝑis eẽtvsura c. cōsuluit ⁊. c. ĩ ciuitate. de vsu. nisi emptor aĩaliũ ꝑceptis fructibꝰ morā traheret in soluẽdo preciũ  tũc ꝓ inter eẽ posset petere ꝑtẽ fructuũ. l. curabit. C. de act. em. ⁊ vẽ. ⁊ tʒ gl. cōmuniter do ctores. c. conquestus. de vsuris. [*]¶ Sexto mō sunt data aĩalia nec appa ret an cā societatis vel qũo mortuis prĩ cipalibꝰ ⁊ tũc ẜm ꝙ ↄsuetũ est talia da ri sic extimabit̃. d. §.  assidua vel si de ↄsuetudine nō apparet p̃sumet̃ ↄtractꝰ ĩnoĩatꝰ. ij. ff. de prescrip. ver. ⁊ sic cẽsebitur cōtractꝰ societatis ⁊ per oĩa fiet de fructibꝰ ⁊ relis sicut ius societatis exi git vel saltẽ fiet receptori aĩaliũ debita ↄpẽsatio ẜm exigentiaʒ sumptuũ et laboris sui. ⁊ hoc actiōemādati. ex qͦ ꝑ im positionem dñi pascẽda suscepit. l. j. ff. mā. vel saltẽ actiōe ĩ fcm̃ siue p̃scrip. ꝟ. d. l. ij. ex p̃dictis igit̃ptʒ qũo societas sit licita vel illicita ⁊ d diceñ. de multis casibꝰ cũ infinitis modis possint ↄcipi vt ĩ. d. l. natura. ff.  p̃s. ꝟ. Et ꝓpterea at tẽde ꝙ ĩ ↄ̃ctu societatis aliqñ interuenit rō mutui iterpretati. puta qñ dāt̃ ex tiata aĩalia vel exigit̃ ꝙ sint ad periculũ accipiẽtis ↄtra naturā societatis. et tũc si grauat̃ in aliquo accipiẽs ꝓpter hoc erit vsura. Siłr aliqñ cuʒ societate ↄcurrit ↄ̃ctꝰ locatiōis ⁊ ꝓpt̃ea etas at tẽdat̃. ⁊ ꝙ ↄuenit tał ↄtractꝰ vt sic scias discernere qñ ẽ iniustitia vel iniquitas. Sodomia est turpitudo in masculũ facta. xxxij. q. vij. vsus ⁊ est grauĩus pctm̃ adulterio. vt in di. c. vsus ⁊ grauiꝰ  cum matre ibideʒ. c. adulterij. Vñ clericꝰ dʒ deponi ⁊ ĩ mona sterio detrudi ad agendā pnĩaʒ. Laicꝰ excōicari ⁊ penitꝰ reddi alienꝰ a cōione fidelium. c. clerici. de exces. p̃la. ẜʒ ll. dʒ igne crem ari ⁊ ĩ aut̃. vt nō lux. cōtra na turā. vnde dicitur ꝙ ꝓpter impios actꝰ sodomitarũ fames ⁊ terremotꝰ ⁊ pestilentie fiunt. ⁊ ciuitates cũ hominibus pariter pereunt. Solicitudo Vtrũ sit peccatum. Rñ. ꝙ si loquimur de solicitudĩe tẽporaliũ sic triplex ẽ. Vna ẽ āxie tatis ⁊ auaricie. ⁊ hoc pctm̃ sꝑ mortale pctm̃ ꝟoest exfi. puta  ↄstituitur finis in ipsis querẽdis pati oĩa facere ꝑꝑ ipsa habẽda. Vñ aug. ĩ li. de operibꝰ monachoꝝ cũ dicit dñs nolite soliciti esse ⁊ c. hoc dicit vt nō ista intueamur ⁊ ꝑꝑ ista faciamꝰ cd ĩ euangelij p̃dicatiōe fieri iubet̃. Alio mō ẽ mortale pctm̃ ex mō qñ tm̃ in hmōi anxiat̃ ꝙ omittit ne cessaria ad salutẽ ⁊. suffocat mẽtẽ ĩ tali bꝰ ⁊ de hac lot̃ Gre. xlix. d. c. hinc em̃ in ꝟbo gibbꝰ. Alia solicitudo dicit̃ dubie tatss ⁊ diffidẽtie. cũ homo timet ne tẽpo ralia sibi deficiāt. ⁊ iō anxiat̃ ꝓ ip̃is nō tñ aliquid faceret cōtra dei precepta vł omitteret ⁊ ista est pctm̃ veniale. ter tia necessitatis ⁊ ꝓuidentie. ⁊ hec non estpctm̃ immo bona ⁊ laudabilis. vnde glo. Math. v. Non labor ⁊ prouidentia damnatur sed solicitudo mẽtem suffocans. ⁊ de hac tertia loquitur. c. diuine. lxxxvij. di. solicitudovero spũalium ꝑ se est bona ⁊ ad hāc xp̃s inducit nos. math. vj. Primum querite regnum dei ⁊ c. Posset esse pctm̃ per accidẽs qñ hō tm̃ intenderet spũalibus ꝙ omitteret ꝓui sionem hu manā debitaʒ  esset tenta re deum contra illud Math. iiij. Nō tẽtabis dominum deum tuum. Solutio est eius quod debet̃ redditio. ĩsti. mo. tol. obli. ĩprĩ. sʒ large soło est ab obligatione liberatio. qͦcũ mō. ff. . sol. l. solonis. Nā qualitercũ satisfactum sit creditori ad voluntatẽ suā ꝓ soluto habet̃ lcʒ solutum nō sit. ff. de pig. act. l. si rẽ alienā. §. oĩs. hĩc no. Gof. ⁊ Host. in sum. eo. ti. §. j. De noiatis in hoc. §. ⁊ ꝙ solutio est facti nō iuris no. in. l. consilio. §. fi. ff. de cura. furio. iō soluẽs ĩndebituʒ scienter donare videtur bar. no. ĩ. l. j. C. ad. l. fal. ¶ Quod sũt spẽs sołonis. Rñ. due vna naturalis siue vera q̃ ẽ ꝑ redditionẽ eiꝰ [*]q bet̃. Alia ciuił siue imagĩaria. ⁊ hec fit multis mōis. s. ꝑ nouationẽ q̃ est qñ extinguit̃ prior obło ⁊ ĩ aliā obligatio nẽ ciuilẽ vel naturalẽ trāsfert̃. ff. de noua. l. j. Aut ꝑ delegationẽ q̃ ẽ qñaliũ reũ vice sua creditori vł cui ip̃e iusserit dat. ff. de accep. l. j. Aut ꝑ obligationẽ factā tꝑe⁊ loco ↄgruo. C. sol. l. obsignatōe. ff. e. l. si soluturꝰ ⁊. l. decẽ in prin. ff. de pi gn. l. creditor. Nō tñ ꝓdest obło si nōↄsi gnetur. C. de vsu. l. ij. ⁊. l. acceptā. Jtẽ oʒ ꝙ fiat cui debetur vel eo absente iudici ⁊ si iudex deficiat honestis personis. C. de vsu. l. si creditrici de offi. ordi. c. pastorał. in fi. Jteʒ ꝙ res deposita du ret  si ĩ vsus suos conuertat nō est tutus offerẽs. l. debitor. ff. de vsur. ⁊ si sic  posita res amittat̃ nihilominus debitor est liberatꝰ. ff. de arbi. l. arbiter la. ij. ff. depo. l. j. §. si pecuniā ĩ sacculo. ⁊ hoc veꝝ in obligatiōe quātitatis.  si obli gatio esset in specie. sola obligatio sufficeret. ff. eo. l. hominem. §. j. ¶ Vtrũ soło debiti in titate exñtis sit [*]faciẽda ẜʒ pecunie valorẽ currentẽ tꝑe solutionis vel ẜm ꝙ valebat tꝑe ↄ̃ctus Rñ. ꝙ in quacũ dispositiōe cōtractuũ sit debitũ soło semꝑ dʒ fieri ẜʒ monetā q̃ currebat tꝑe cōtractꝰ debiti ⁊ si nō reperitur  ẽ reprobata vel diminuta in pōdere puta  tonsa vł ꝑ lōgũ vsũ effecta grossa  argẽtũ ĩ suꝑficie corruit ex lōgo vsuvel alio mō perpetuo est altera ta tũc dʒ solui ipsiꝰ extimatio ẜm quod cōiter tenetur ꝑ legistas et canonistas in. l. paulus. ałas ĩcipit creditorẽ. ff. de sol. ⁊ in. l. ĩminoꝝ. C. in qui. cau. in. ĩteg. resti. nō est nece. ⁊ per cano. in capitu. to. de iureiu. ⁊ in. c. olim de censi. ⁊ lʒ Bar. in. d. l. paulus limitet istud veruʒ quādo talis diminutio ↄtĩgit ĩ moneta grossa ⁊ nō ĩmĩnuta. tñ do. Anto. ĩ. d. c. quāto. ⁊ sequit̃ Pa. ibidẽ tʒ ita hr̃e locũ in moneta parua sicut in magna qñ deterioratio directe ↄtingit ipsaʒ pecu niā. puta.  duo antiqua nō valent nisi vnũ de nouis. voluit etiā Cy. ⁊ Pe. ĩ. d. l. in minoꝝ ⁊ Hosti. in. d. c. quāto. ꝙ qñ solũ pecunia est reprobata nō deteriorata ꝙ de ea pōt fieri solutio ex quo cur rebat tꝑe cōtractus. Sʒ spe. eo. tit. ⁊ ibi Jo. an. ⁊ Pan. in. d. c. to tenent  non pōt ⁊ est cōis opi.  magis moueta cōsiderat̃ rōne cursus quā respeciu mate rie vt videt̃ tex. ĩ. d. c. olim. facit etiā. c. eijciens. lxxxviij. di. si ꝟo alteratio non esset ꝑpetua sʒ ad tp̃s vt cōtingit ꝙ flo renus hodie magis valeat  cras. ita ꝙ crescit vel descrescit ẜm tꝑa cōiter te net̃ talẽ variationeʒ nō debere attẽdi. ar. l. p̃cia. ff. ad. l. falci. sicut enim creditor vellet sibi vt solueret̃ si plꝰ valeret. ita dʒ recipere si minus valet cũ speret̃ augmentũ. sic voluit Bar. in. d. l. paulꝰ ⁊ alij in. d. l. minoꝝ. Q mihi vr̃ equuʒ nisi quando nō esset spes ꝙ de ꝓximo deberet habere augmentũ.  sic videt̃ ꝙ debeat solui ẜm extimationẽ tꝑis cō tractꝰ  posset esse ꝙ nũ cresceret. ar. in. l. iurisperitos in prin. ff. de excu. tu. ⁊ quod no. gl. in cle. ij. de rescrip. Jac. de are. ⁊ Bar. in. d. l. paulus. ⁊ Host. ĩ. d. c. quāto tenẽt ꝙ si ẽ alterata respectu cur sus nō respectu materie ⁊ ꝑpetuo puta  ṗnceps nō vult expẽdat̃ nisi ꝓ tāto vt forte recolligat ⁊ cudi faciat. ꝙ nihilominꝰ de ea pōt fieri solutio si debitor nō fuit in mora. Sʒ Oldra. ⁊ Frede. in d. l. ĩ minoꝝ. ⁊ do. An. ĩ. d. c. quāto. tenẽt ꝙ dʒ solui ad extimationẽ antiq̃ currẽtis tꝑe ↄ̃ctꝰ.  eadẽ rō q̃ est de toto ⁊ de parte argu. l.  de tota. ff. de rei ven. ⁊. c. pastoralis. §. Jtẽ cũ totũ de offi. delega. ⁊ vr̃ ꝓbari in. d. l. olĩ. ⁊ vr̃ magis equũ. Et sic cōclude ꝙ siue sit reprobata ĩ totũ siue alterata in ꝑte in ꝑpetuũ respectu cursus lʒ non respectu materie siue deteriorata respectu materie ꝙ nō pōt fieri de ea solutio sʒ debet solui extima tio ẜʒ tp̃s ↄ̃ctꝰ ⁊ hoc siue solutio sit fien da rōne ↄ̃ctꝰ siue ex cōdẽnatiōe iudicis de cōdẽnatione aũt que fit rōne statutĩ Spe. tʒ ꝙ debet solui de moneta currẽte. Sʒ pa. in. d. c. quāto vr̃ tenere q de moneta currẽte tꝑe facti statuti. Ego te neo cũ spec.  in penis mitior sit inter pretatio. c. odia de re. iu. li. vj. de solu. ve ro q̃ debet fieri ex mādato ṗncipis vel alicuiꝰ dñi seu ex eiꝰ gr̃a dicit do. ant. ĩ d. c. quāto ꝙ si dñs ignorabat valorem monete sic fiet ẜm cursum currẽtis ẜm gl. ⁊ Lau. ĩ cle. ij. de dec. si ꝟo sciebat eiꝰ valorẽ sic fiet eiꝰ solutio ẜm extimationẽ tꝑis ipsiꝰ mādati seu gr̃e facte. ar. d. c. oliʒ. ⁊. l. fi. ff. de au. ⁊ arg. le. si vero solu tio est respectu legati sic fiet ẜm extima tionẽ tꝑis testĩ cōditi licet testōr postea multũ suꝑuixerit in tātũ ꝙ sit muta ta. ita cōsuluit Oldr. ⁊ facit tex. ĩ. l. vxorẽ .§. testō. ff. de leg. iij. ⁊. d. l. fi. ⁊ sequit̃ do. pe. de anch. in. d. c. olim ⁊ Jo. an. in addi. ad Spe. e. ti. ⁊ pa. ĩ. d. c. quanto. ideʒ dicit Old. in p̃cepto arbitroꝝ idẽ dicit pa. vbi. s̃. ĩ p̃cepto iudicis cōdẽnātis ĩ certa quātitate ⁊ hic no.  sepe ĩ practi ca. Limita tamẽ p̃dicta in debito cōtra cto ex mutuo ẜm distinctionem quam ponam. j. vsura. j. §. xxxvj. [*]¶ Quis tenet̃ soluere. Rñ. ꝙ ille  ẽ ob ligatus siue sit principalis debitor siue fideiussor. ¶ Vtrũ libet possit ꝓ alio soluere. Rñ. [*]ꝙ sic etiam si debitor hoc ignorat ⁊ nō velit. ff. eodẽ. l. soluere. ff. de neg. ge. sol nẽdo ⁊ tenet̃ talis satisfacere p̃fato soluẽti ꝓ eo si modo sua intererat vt solue [*]ret. l. cum pecuniam. ff. de nego. gestis. ¶ Vtrũ tutor ⁊ curator vel aliꝰ admini strationem habens teneatur soluere de bitum illius cuius curam gerit. Rñ. q sic. l. quotiens. §. sicut auteʒ. ff. de admi ni. tutorum. ¶ Vtrũ heres teneat̃ soluere debita de [*]functi. Rñ. ꝙ sic ĩ totũ. sʒ in cōscĩa quan tũ se extẽdit facultas hereditatis. vt. s̃. heres. §. vj. secꝰ si esset legatariꝰ.  tũc nō tenet̃ nisi quando hereditas est nō soluendo. quia tunc ea precedit legata vt. s̃. restitutio. ij. §. xvij. ¶ Vtrũ successor p̃latus teneat̃ soluere [*]p̃decessoris sui debita. Rñ. ꝙ sic si ꝓ ne cessitate sue persone. vel necessitate seu vtilitate ecclesie sunt facta extra eo. c. j. Alias nō tenet̃ eccłia nec successor eiꝰ. x. q. ij. c. hoc ius. de fideius. c. q busdā. Jtem credo de successore in dominio tẽ porali laicali. ¶ Cui dʒ fieri solutio. Rñ. ꝙ creditori [*]vel eius successori cui cōpetit actio obli gatiōis si tñ sit compos mẽtis. ⁊ maior xxv. annis. vel alteri de mandato ipsiꝰ. etiā si creditor sit accusatus ad morteʒ. ff. eo. l. reo. ⁊. C. c. l. nihil interesse. potest etiā fieri eius socio si vtri eoꝝ est obli gatꝰ ĩsolidũ. ff. de pactis. l. si vnꝰ i ṗnc. ⁊. ff. de duo. re. ↄsti. l. ij. ⁊. iij. ⁊ no ĩ. c. eā te de iureiur. Aut etiam procuratori eius uis sit reuocatꝰ ⁊ ignoret̃ reuocatio. l. eiꝰ i ṗn. ff. si cer. pe. Aduerte tamẽ hic.  si quis solueret filiofamilias sine cō sensu patris. vel minori sine cōsensu tu toris vel curatoris nō satisfaceret. l. j. ⁊ per totũ. ff. ad mace. ⁊. l. pupillus. ff. de actio. ⁊ obl. Nisi solutũ sit cōuersum in vtilitatẽ patris vel minoris. l. j. ⁊. ij. C. si aduers. credi. ⁊. l. ꝙ si forte. §. fin. ⁊. l. in pupillo. ff. de solutio. ¶ Debitor nō habẽs pecuniā ad soluẽ [*]dũ pōt offerre rẽ meliorẽ ⁊ tenet̃ creditor accipere. aut̃. hoc nisi. C. de. so. Eccle sia ꝟo nō tenet̃ offerre meliorẽ sed aliā vt aut̃. hoc ius. C. de sacro. san. eccle. ¶ Quis est p̃ponẽdus in solutione. vi[*]de restitutio. ij. §. xvj. ¶ Vtrũ possit s repetere pecuniā ha[*]bitā ex vẽditiōe rei sue in subsidiũ. Rñ. Lud. ĩ no. ꝙ sic vt est casus ĩ. l. ĩ ciuile. C. de rei vẽdi. ⁊. l. si eũ seruũ. ff. si cer. pe. ⁊. l. fi. ff. de neg. ge. Sic ⁊ ecōtra pōt age re ad rẽ emptā ex sua pecunia in subsidiũ. lʒ nō sit mihi obligata. Et ꝙ possit agere est gl. ĩ. l. ꝓculꝰ. ff. de iure. do. ⁊ ca sus ĩ. l. vxor marito. ff. de do. inter vi. et vxo. Jtẽ p̃ponit̃ ille  pecuniā dedit ne gociatori faciẽti diuersa negocia in ea negociatione ⁊ alijs  eidẽ dederũt in alijs negociationibus. text. in. l. ꝓcuratoris. §. si plures. ff. de tribu. ẜm Jo. pla giensem ⁊ Lud. de roma. in nota. ¶ Vtrũ excōicatio sit facienda. Rñ. ꝙ si [*]fit tʒ: tamẽ nō dʒ fieri etiā si ex iuramen to tenebatur. vt. s̃. excōicatio. viij. §. xij. ¶ Vtrũ liceat soluere creditori credito[*]ris mei. Rñ. Bar. ĩ. l. solutũ. §. solutā. ff. de pign. act. distinguit ꝙ si creditor cre ditoris mei hʒ bōa obligata: puta  cō duxi domũ ab eo  eā ab alio cōduxerat sic liberor ipso iure etiam creditore meo ĩuito. l. vtrũ p̃sente. ff. de ↄsti. pe. cũ possent ab eo cōpelli. l. nomen. C. q̃ res pi. obl. po. Siłr quādo talis factus est creditor ꝓpter me. puta.  creditor meꝰ gerẽdo negocia mea accepit mutuo ab eo vt in. l. si liber homo. ff. de nego. ge. Si vero cā sit oĩno seꝑata a mea si sit eo volẽte indubie liberor. l. inuito. ff. de solu. ⁊. l. pe. ⁊. fi. ff. de ne. ge. aut eo igno rāte ⁊ cōtingit liberatio ope exceptiōis. l. si oꝑa. ff. de doli exce. gl. iñ tʒ ĩdistĩcte ꝙ liberat̃ insti. . mo. tol. obl. in prin. et d. l. pe. Sʒ tu tene cũ Bar. qͦ ad forũ ↄtẽ tio sũ qͦ ad ↄscĩaʒ tene gl.  creditor libe rat̃ ex tali solutione etiā si erat inuitꝰ. d. l. soluendo. ⁊ ideo satisfactum est ei. ¶ Vtrũ recipiẽs sciẽter solutionẽ ale[*]ri debitā cōmittat furtũ. Rñ. gl. in. c. cũ te. de iureiur. ꝙ sic nisi creditor ratũ ha buerit. alle. l. falsus. §. l. ff. de fur. q ve rum est secundum. Pan. ibidem si sine iusta causa recipit. Secus si ex iusta cā puta  credebat ad eũ pertinere. vel  erat gestor negociorum creditoris. ¶ Qũo dʒ fieri solutio. Rñ. ꝙ dʒ fieri de [*]illo q est in obligatiōe  vnũ pro alio solui nō pōt creditore nō cōsentiẽte. insti. . mo. tol. ob. §. j. fallit hoc ĩ eccłia de bitrice. d. aut̃. hoc ius. Jtẽ ĩ eo  dʒ aurũ in cuiꝰ substātia aurũ nō inuenit̃. C. de sol. aut̃. hoc nisi debitor. ⁊. ff. de le. j. l. si domꝰ. §.  ↄfitet̃ Jtẽ ĩ eo  hʒ seruũ cu ius vult soluere precium quia dicit euʒ suum cognatum. Jtem in noxali actio ne. ff. de re iu. l. miles. §. j. ⁊. ij. Jtẽ de pecunia vide pecunia. §. ij. Sʒ quādo nō hʒ q debet soluere. ⁊ sunt distrahenda bona sua pro solutiōe tunc primo incipiendum est a mobilibus ⁊ si nō sufficiũt ad immobilia ⁊ postea ad iura ⁊ si nō inueniũt emptorẽ det̃ insolutũ credi tori. vide in. l. a diuo pio. ff. de re iu. ¶ Quid de eo  tenet̃ sub alternatiōe. [*]Rñ. ꝙ regulare est ꝙ in alternatiuis ele ctio est debitoris vt in. l. plerũ in fi. ff. de iure do. cũ cōcor. positis in glo. ¶ Vtrum debitor teneat̃ ire vel mittere [*]ad domum creditoris. Rñ. vt. s̃. obliga tio. §. viij. ¶ Quid si creditor esset in mora ⁊ vellet [*]purgare. Rñ. ꝙ tenebitur ire ad eiꝰ domũ. l. cum quid. C. de conditio. inser. ¶ Quid si obligatio sit solũ ad hoc si vo [*]lo acrere. Rñ. ꝙ teneor adire domũ cre ditoris ⁊ soluere etiā sine monitiōe ẜm Bar. in. l. itẽ illa. ff. de ↄsti. pecunia. siue cōmodũ sit ꝑsonale  relĩquit̃ libertas seruo si soluit decẽ. ⁊ hmōi siue sit cōmo dũ bursale puta alicui legant̃ iocalia si soluerit vestẽ. d. l. cuʒ dam. aduerte tñ  in casibꝰ istis vbi s tenet̃ ad domũ creditoris ire sufficit q̃rere eũ apud vici nos ⁊ notos ⁊ in locis in bus est solitꝰ cōuersari nō ꝑ loca clandestina. ar. ij. q. vj. c. biduũ. ⁊ voluit Bar. ĩ. l. p̃dicta iteʒ illa ⁊ pa. sequit̃. in. c. significāte. de pig. ¶ Vtrũ mittẽs debitũ ꝑ nũciũ infideli[*]ter se habẽtẽ excuset̃. rñ. pa. in. d. c. signi ficāte. Aut species erat debita ⁊ ipsa re mittebat ꝑ nũciũ  putabat̃ fidelis ⁊ sic ꝑiculũ ꝑtinet ad creditorẽ. Rō  casus fortuitꝰ nō ĩputat̃ ex qͦ culpa nō p̃cessit c. vnico. de cōmoda. aut erat titas debita q̃ mittebat̃ ⁊ sic perijt ꝑiculo debitoris. Rō.  eo ip̃o ꝙ pecuniā mihi mu tuasti meā fecisti. l. ij. ff. si cer. pe. ⁊ iō ꝑijt mihi añ veniat ad manꝰ creditoris si ꝑut  adhuc dñs. no. bar. ĩ. l. eũ . ff. cōmo. sʒ penā si erat appposita nō ĩcurrit. ¶ Quid de eo  soluit ĩdebitũ an possit [*]repetere. Rñ. pa. ĩ. c. fi. de sol. distĩguit ꝙ aut est indebitũ ciuiłr sʒ naturałr debi tũ. ⁊ sic gl. ĩ. d. c. fi. distinguit ꝙ si soluit ꝑ errorẽ iuris nō pōt repetere. si aũt per errorẽ facti poterit vt puta heres soluit legata integra credẽs nō posse retinere falcidiā errat iure nā naturałr erat debitũ sʒ nō ciuiliter ⁊ nō repetet. Si aũt sciebat sibi competere falcidiaʒ sed cre didit ĩtellige ꝓbabiliter vt in. c. apłice de cle. exc. mi. ⁊ in. c. ij. de cōsti. li. vj. s. he reditatẽ sufficere cũ tñ nō sufficeret hoc errat ĩ facto⁊ repetet. l. error. C. ad. l. fal. cōiter tñ tenet̃ q minor mulier miles ⁊ hmōi cũ excusent̃ ab errore iura repe tẽt si ẽt ex errore iuris soluerunt. vt in. l. cũ de ĩdebito. §. j. ff.  ꝓba. Sʒ qͦ ad hāc excusationẽ dā ↄ̃riũ tenent. sed primũ veriꝰ. Siłr magis repetet ĩ cōscĩa si est ĩdebitũ naturałr lʒ ciuiliter sit debitũ multo magis si ẽ indebitũ naturałr et ciuiliter tā in ↄscĩa  in foro ↄtẽtioso q̃ cũ ignorātia solueris nisi ĩ alibꝰ casibꝰ de bus ĩ gl. l. cũ s. ff. de. iur. ⁊ fac. ignorā. ⁊ ibi Bar. ↄcor. quos dimitto  ad ↄscĩam nō ꝑtinet. Secꝰ qñ soluit sciẽ ter  tũcvr̃ donasse. l. cuiꝰ ꝑ errorẽ. ff. de re. iur. exceptis solutis ꝓ vsuris que repeti possunt. c. debitores de iureiu. ¶ Quid de illo qui conuenitur a credi[*]tore ⁊ nō habet vnde soluat. Rñ. ꝙ si de bitor est ex maleficio sic pōt verberari. xiiij. q. vj. si res ⁊ sic nō pōt āpliꝰ ↄueni ri. d. c. si res. q intellige qñ creditor sic exegit. vt ꝟberet̃ ꝓ debito alias bñ tenet̃ ad ĩteresse si verberet̃ ꝓ maleficio. ar. xij. q. ij. fraternitas. Si ꝟo ẽ debitor ex ↄ̃ctu vel qua si tunc cedat donis. ¶ Qũo fit cessio bonoꝝ. Rñ. fit ĩ iudicio [*]vel extra iudiciũ ꝑ nũciũ vel epistolaʒ. ff. qui bo. ce. pos. l. in oĩ. Dic vt. s̃. cedere bonis. Et ad d valet vt ibidẽ. Aduerte q vt valeat oportet ↄfiteatur debitũ l. pe. ff. de ces. bo. ¶ Sed nũd cũ debitor petit dilationẽ [*]nquennij a pluribꝰ suis creditoribus ⁊ ali dare nolunt ei dabit̃. Rñ. ꝙ sic si maior pars consentit ⁊ intelligit̃ maior respectu summe debitorũ ⁊ nō ꝑsonaꝝ. Et si oĩa sunt equalia iterũ valebit dilatio data. l. vl. C.  bo. ce. pos. ¶ Qũo dʒ fieri solutio. Rñ. ẜʒ Joan. de [*]ↄse. dis. j. solet. Q aut dies ẽ adiectꝰ fauore debitoris ⁊ pōt p̃ueniri. Aut fauo re creditoris. ⁊ sic nō pōt p̃ueniri. l. eũ  ff. de annuis le. Siłr nō pōt s repetere añ tp̃s debitũ. c. vnico.  plꝰ pe. nisi ĩ tri bus casibꝰ. Prĩmus in viro vergẽte ad inopiā. Scs in debitore fugiente. l. ait p̃tor. §. debitorem. ff. de his q̃. fi. in frau. cre. Tertius in debitore suspecto  pōt cogi dare cautionẽ. l. si fideiussor. §. fi. ff.  sat. cog. Limita nisi fuisset suspectꝰ tẽ pore cōtractus  nō cogeret̃. Aut dies nō est adiectꝰ. ⁊ dic vt. s̃. Mora. §. ⁊ obli gatio. §. viij. ¶ Qũo ꝓbat̃ solutio. Rñ. ꝙ si debitũ sit [*]scriptũ ⁊ debitor velit ꝓbare ꝑ testes et sine scriptura solutionẽ. opʒ ꝙ ꝓbet ꝑ v. testes rogatos  testificari pñt ꝓ solu tione facta vel quā voluit facere. ⁊ etiā ꝓ ↄfessione creditoris. Si ꝟo debitũ sit cācellatũ liberat̃ debitor nisicreditor ꝓ bet ↄ̃riũ. l. si cyrographũ. ff. de proba. Sors ꝓprie r cũ alid fit vt eiꝰ euẽtu cōsiderato alid occultũ innotescat. vt puta cũ accipiuntur festuce inequales ⁊ qui habebit breuiorẽ sit ta lis vel faciat sic ⁊ huiusmodi. De notatis in hoc. §. ⁊ q snĩa lata per sortes valet not. Bart. in. l. si duo. ff. vti possi. rebus. in. l. ij. C. quādo ⁊ quibꝰ quarta pars. ⁊ glo. in. l. si duas in versi. eliget. ff. de excu. tuto. ¶ Quotuplex est sors. Rñ. triplex prima [*]r diuersoria cum querit̃ d cuilibet sit dādũ siue ill sit res siue honor siue pena. aut actio aliqua. secũda dicit̃ ↄsulto ria cũ inquirit̃ d sit agẽdũ. ⁊ hoc ẜʒ se nō est mala sʒ rōne circũstantie pōt alid mali in se ↄtinere. vñ ꝓhibet̃ ne sub hac spẽ hoĩes ĩ ydolatriā labant̃. xxvj. q. ij. §. his ita. ⁊ ideo est peccatũ mortale. vt in ea. nisi in necessitate. vt. j. dicaʒ. Tertia ẽ diuinatoria q̃ sic diffinit̃ Sors est ars diuinādi futura a sanctis patri bus dānata sub anathemate. xxvj. q. v. sortes.  diuinatio semꝑ accipit̃ ĩ malũ sicut ꝓphetia ĩ bonā partẽ. j. q. j. nun. ¶ Vtrũ sit licituʒ vti sorte in aliqͦ casu. [*]Rñ. ẜm gl. i sum. xxvj. q. ij. ꝙ sorte diuisoria qñ expectat̃ euẽtus ex fortuna solũ ⁊ nō sit aliqua suꝑstitio ⁊ in rebus tꝑalibus solũ sic lʒ. Sortes ꝟo q̃ fiũt ꝑ magi cas incātationes vel q̃ fiũt ad exercendas vanitates aliquas vel ad inquirẽdũ occulta vel futura q̃ dicunt̃ diuinatorie sũt ꝓhibite nec vn liceret. xxvj. q. ij. hi . ⁊. c. illud. Sorte vero ↄsultoria q̃ fit causa necessitatis ad sciẽdũ qñ ali ter ne scripture autoritate. vł alio auxilio pōt sciri nō est illicitũ vt in. d. q. ij. c. nō exeplo. ⁊. q. v. nō lʒ. Nā cũ nō suꝑest humanũ auxiliũ tũc ad diuinũ possumꝰ recurrere. vt. xxij. q. ij. q̃rit̃ vt puta. Ciuitas ẽ obsessa dubitat clarus s de beat fugere vel s remanere tũc or̃one p̃missa ẜm Aug. sorte erit dirimẽdũ. facit. l. sʒ cũ ambo. ff. de iudi. ⁊. l. si duobꝰ. ĩ prin. C. cōia de leg. ⁊ ẜm hāc necessitatẽ intelligo eadẽ. q. c. sortesrvbi r ꝙnō est alid mali q limita ẜʒ Pa. ĩ. c. fi. de sortile. verũ ꝙ ea lʒ vti in tali necessitate si quatuor cōcurrāt. Primo in rebus tꝑalibus sʒ in spũalibus vt in electiōe seu eiꝰ tractatu: aut in electione cōpromissa rioꝝ tũ ad officia eccłiastica est in oĩ casu ꝓhibita. Sco si fiat sine oĩ superstitiōe. Tertio quādo euẽtus sortiũ expectat̃ a deo  si a diabolo erit illicitũ. Quarto quādo fit cũ magna deliberatione p̃missa or̃one. sicut apłi. act. j. ĩ ele ctione mathie petẽdo a deo eiꝰ volũtatem in hoc. Aliter aliquo istoꝝ deficiẽte erit illicita. Lau. tamẽ archi. ⁊ hostiẽ. te nẽt ĩdistincte ꝙ oĩs sors ꝓprie accepta est ꝓhibita ꝓpter. d. c. sortes. Sʒ tu dic verũ in sorte diuinatoria ⁊ cōsultoria ex tra predictum casum necessitatis. secus in diuisoria. ¶ Quot modis sit sortilegiũ siue indi[*]uinatio. Rñ. ꝙ tribus modis. Primo ꝑ manifestā inuocationem demonum. ⁊ hoc siue nominet̃ nigromantia vel aremantia aut quibuscun noĩbus ẜm ꝙ sit diuersimode semꝑ est pctm̃ mortale grauissimum ⁊ tenetur nedum desistere ab ea sed etiaʒ libros cōburere. aliter absolui nō pōt. Et qui tales diuinationes addiscit mortaliter peccat seu etiaʒ artem magicam  ẜm Ric. in. ij. dis. vij. ar. ij. q. iiij. non est sciẽtia sed suꝑstitio ⁊ in fi. tales a diabolo decipiunt̃ ⁊ mole terminant. ⁊ de hac habes. s̃. xxvj. q. iiij. c. igitur ⁊ eoꝝ noĩbus. ⁊ qũo demones sciunt. futura ⁊ tales decipiunt. ha bes ibidẽ in. c. sciẽdũ ⁊. c. seq. ⁊ ꝓpterea de noĩe nō curo ex quo patet de inuoca tiōe demonũ. Aduerte tñ ꝙ aliud est in uocare demonẽ q nō lʒ aliud occurrẽti alid precipere sicut faciunt sancti co gẽtes eos alid dicere qñ in corporibꝰ obsessis sunt q lʒ uis periculosũ sit nisi ex instĩctu spũssctĩ fiat de quo dicvt s̃. adiuratio. Sco fiũt sortes siue diuinatiōes sine manifesta ĩuocatone mo nũ. sʒ ex sola ĩspectiōe aliquoꝝ corporuʒ sicut faciũt astrologi. ⁊ illi  ex ĩspectio one lineamentoꝝ manꝰ vel oculoꝝ aut corꝑis hoĩs vel aĩalis aut ex eoꝝ garritu vel volatu siue ex eoꝝ obuiatōe futu ra occulta pronosticant̃. vt scias qñ talis diuinatio sit ꝓhibita. aduerte vt col ligo ex sctĩs Bo. ĩ. ij. d. vij. ar. ij. q. iij. ꝑtis. Tho. ij. ij. q. xcv. ar. v. Prĩo si tale futurũ sit in re ↄsiderata sicut in cā ꝓpria ⁊ per se ⁊ sic nō est ꝓhibita. vñ astrologi pñt diuinare ex cōsideratiōe astroꝝ ꝙ cras fiet eclypsis soł vel lũe. vel pluuia. vłvẽ ti vel frigus aut calor ⁊ hmōi. ⁊ sic talis diuinatio non est ꝓhibita. Si vero tale futurũ nō est ĩtali re nisi dispositiue. pu ta bona habitudo corporis indicat bo nā q̃litatẽ mẽtis. ⁊ ecōtrario mala ⁊ huiusmodi. sic siłr lʒ diuinare. s. ꝙ talis erit inclinatus ad tale viciũ habilis ad tale studiũ dũmō libertas liberi arbitrij nō excludat̃ q̃ dñari pōt ⁊ astris ⁊ ↄ̃quā cũ dispositionẽ seu inclinationem cor poris. Si etiā tertio insit sensitiue sicut est aĩalibus irrationalibus que  a ratione non impediunt̃ facilius sentiunt mutationẽ corporum celestiũ ꝓpter quā faciunt aliqua signa sic diuinare ꝙ plu et vel tempus mutabitur velvigebit fri gus: non est prohibitum quando ad aliud non extenduntur talia signa nisi ad influentias corporum celestiuʒ di uinandas. Si aũt tale futurũ nō est in tali corpore inspecto. nec sicut in causa per se nec sicut ĩ dispositiōe nec sicut ter tio mō sic diuinare velle est pctm̃ morta le ⁊ suꝑsticiosuʒ sicut faciũt  cũ obuiāt lepori vel femine p̃gnāti. dicũt malũ fu turũ ⁊ hmōi. xxvj. q. ij. c. illos. ⁊. c. seq. Si militer su ꝑsticiosi sunt  ea q̃ libero arbitrio subiacẽt certitudinaliter scirevo lunt ⁊ diuinare ⁊ de istis habes. xxvj. q. ij. c. illud quo. Jō Tho. vbi. s̃. int ꝙ si p̃dicta signa extẽdant̃ ad ea q̃ nō subia cet q̃litati corpoꝝ celestiũ. sicut sũt actꝰ liberi arbitrij ⁊ ea q̃ ꝑ accidẽs eueniunt sic diuinatio ẽ illicita. ⁊ Bo. vbi. s̃. diuinatio astrologoꝝ q̃ pretendũt vltra vim astroꝝ ẽ ꝑ diabolica cōmercia. ⁊ sic ptʒ ꝙ est mortale pctm̃. Tertio sit cũ aliquo rũ suꝑsticiosoꝝ obseruatiōe ⁊ istud oĩo ꝓhibet̃  ibi est tacita demonis iuocatio ⁊ sic cōuenit cũ primis inuẽtoribꝰ ta liũ vt r. xxvj. q. ij. c.  sine saluatore ⁊. q. v. c. nec miruʒ sicut faciũt illi  per taxil lum proiectũ super libro punctorum vi tam vel mortem vel bona seu malā fortunam alterius scire volunt. Similiter qui furta vel hmōi occulta per inspectionem astrolabij vel libri vel inscriptionem inuestigant scire ⁊ huiusmo di de ista habetur de sortileg. cap. ex tua rum. ¶ Que pena sortilegoꝝ. Rñ. ẜm leges [*]debẽt decapitari. ⁊ si ad domos aliorũ vadunt debẽt igne cremari. Jtem bona eoꝝ publicari. vt. l. nullus. l. nemo. l. cul pa. C. de male. ⁊ mathe. ẜm Canones si est occultum imponitur penitentia qua dranginta dierum. c. j. eodẽ tit. Si noto rium est infames fiunt ⁊ etiam qui ad eos concurrunt. ij. q. viij. quisquis. ⁊ de testib. cap. testimonium. Si clericus de bet depōi ⁊ ĩ monasterio retrudi. xxvj. q. v. non deportet. ⁊. c. si quis episcopꝰ. ⁊ c. seq. laici si sunt serui verberibus subũ ciũtur. si liberi sunt inclusione digna de trudendi. xxvj. qō. v. contra idolorum. ⁊ omnes tales efficiuntur irregulares si sit notoriũ tamẽ episcopus poterit dispensare ẜm Ber. in. c. ij. eo. ti. ¶ Vtꝝ liceatvti somnijs ad scienduʒ fu [*]tura. Rñ. quod si quis sit certus ꝓcedere ea ex diuina reuelatiōe sic lʒ. Siłr lʒ vti eis ad precognoscẽdam naturalem cau sam intrinsecam vel extrinsecā: puta ac cẽsionẽ cholere aut alteriꝰ humoris seu febris future vel pluuias ⁊ hmōi. nō tñ certitudinaliter  multipliciter possũt impediri. Ratio  talia futura sunt in parte sensitiua sicut in dispositiōe non sicut ĩ causa. Si vero hmōi somnia cau sentur ex reuelatiōe demonũ q est qñ inuocantur expresse vel tacite puta suꝑ stitiones obseruando sic erit illicituʒ ⁊ mortale peccatũ. Et ideo quia difficile ẽ intelligere qñ accidāt ex causis natura libus vł suꝑnaturalibꝰ a deo vel ab an gelis ꝓpterea eis curiosa obseruatio ẽ temeraria ⁊ ꝓhibita. vn eʒech. xxxiiij. Sicut parturiẽtis cor tuũ falsitas patit̃ nisi ab altissimo ĩmissa fuerit visitatio. Pro clariori tñ intelligẽtia aduerte ꝙ ntuplex est futurorũ dr̃ia q̃ ad sommā ꝑtinet. prima est quorũdā q̃ habẽt causam naturaleʒ determinatam in omnĩ somniāte sicur febris ⁊ habũdātia cholere eo ꝙ natura rep̃sentat in homĩe in quo suꝑabũdat cholera in somnis ima ginationẽ febris future. Similit̃ si som niat de occupationibꝰ igneis signũ ẽ ꝙ cholera predominat̃. Si de aere vel vo latu signũ sāguinis. Si de aqua veniquoribus signũ flegme. Si de terra signũ melanconie ⁊ hmōi somnia sunt si gna nō causa accidẽtiũ futuroꝝ ĩ hoĩe. Sca est quorũdā q̃ habẽt causam natu ralem extra hoiem somniantẽ vt sunt il la q̃ proueniũt ex aliqua determinata influẽtia corpoꝝ celestiũ vt pluuie ficci tas. ⁊ hmōi. sicut etiā faciunt elemẽta in brutis ⁊ sic somnia erũt signa nō cā futurorum nec necessaria. sʒ cōtingẽter quia multa pñt ĩpedire tā ista  illa prima puta medĩa ⁊ dispositio superiorũ. Ter tia est quorũdam hñtiũ causam voluntariam in homine somniāte. vt sunt illa q̃ depẽdent ex opere ipsius somnian tis ⁊ hec sunt a casu. nisi habeant̃ per reuelationẽ: sicut cũ quis aliquādo som niat ꝙ est est voluntarie facturus q tñ facere nō cogitauerat. Quarta est qua rũdam ꝑ aliquā causam determinatam ex volũtate creata p̃uident̃. vt cũ homo multũ solĩcitus in vigilia de aliquo nō potẽs cognoscere quo ꝑficiat aliqñ som niando p̃uidebit ꝑꝑ sedatĩonẽ motuuʒ interioꝝ ⁊ exterioꝝ. Quinta est quarũdam hñtiũ causaʒ volũtariā in alijs ho minibꝰ a somniāte vt. s. ꝙ illa somniat quo alij facere disposuerũt ⁊ talia p̃uide re nō pñt in somnijs per aliquā causaʒ determinatā aut naturalẽ. Sʒ si alis il la somniat hoc est a casu: iō dicũt̃ talia a casu ꝑ accidẽs ẜm ph. de som. ⁊ vigi. ⁊ hec sunt a diabolo vt decipiat fidẽ adhi bẽtẽ vł aliqñ a deo aut sctĩs āgelis. Pri ma ergo ⁊ sca nō ẽ ꝓhibitũ inrere ꝑ somnia dũ tñ nō certitudialiter credat. siłr nec quarta. sʒ tertia ⁊ quinta sunt ꝓ hibita ⁊ diabolicum est. vt dixit nisi sit certus de diuina reuelatione. Spectacula vide ludus ꝑ totum et Chorea. Sponsalia sunt futurarum nuptiarum promissio. xxx. q. v. nostrates ⁊ dicunt̃ a spōdeo. des. vt ĩ. l. ij. ff. de sponsa. hinc sponsus quasi ꝓmis sus ⁊ sponsa quasi promissa. ⁊ iō post cō tractũ matrimoniũ verba de pñti nō di cunt̃ sponsus nec sponsa ꝓprie sʒvxor ⁊ maritus. vñ si legat̃ aliquid alicui si cōtraxerit matrimoniũ cuʒ berta illico de betur sibi legatum quo contraxit ⁊ verba de presenti licet nō consumauerit. vt in. l. cuʒ fuerit. ff. de condi. ⁊ de. Facit. c: sufficiat. xxvij. q. ij. De hic notatis ⁊ ꝙ sponsalia nudo consensu ↄ̃huntur no. in. l. ij. ff. de spon. nō tñ ꝑ solam traditionẽ ad domuʒ. l. q̃ situm ⁊ ibi Bar. eo. ti. ⁊ nō mutāt domicilium. l. eo. . cũ glo. ff. ad muni. ⁊ Alexā in. l. pe. ff. de iuris. om. iu. ¶ Vtrũ nomine maritare veniat sponsa [*]ꝓprie. Rñ. Pa. in Rubri. eo. ti. ꝙ in odio sis. Et quo infert ꝙ si statuto cauetur ne maritata succedat cũ fratribꝰ in bonis parentuʒ. ꝙ sponsa bene succedet. Nec sponsus vel sponsa de presenti venit no mine mariti vel vxoris. Nec matrimonij nomine veniunt sponsalia. vt idem dicit in. cap. iij. loco de presum. Jndiferentibus vero veniunt solum sponsalia de presenti sʒ in fauorabilibus bene ve nit sponsa de futuro. pro hoc bonus quia non tenetur per tale iuramentum tex. in. l. nō sine. C. de de bo. que li. ⁊ ibi ꝑ Cy. ⁊ alios vide bonā glo. insti. de nup. .§. sed si vxor. xxvij. qō. ij. ĩ princi. Et hoc verum nisi addatur aliqua qualitas de terminans ⁊ distinguens. puta marita ta ⁊ cognita ⁊ hmōi. ¶ Quis potest cōtrahere sponsalia. Rñ. [*]ꝙ quilibet qui pōt matrimoniũ contra here ẜm canōes. licet sit secus ẜʒ leges vt patet. l. si quis officiuʒ. ff de rit. nup. ⁊ in l. solet. ff. de his qui no. infa. ⁊ etiaʒ qui non potest contrahere matrimoniũ potest contrahere sponsalia vt. j. dicam. ¶ Vtrũ absentes possint cōtrahere. Rñ. [*]ꝙ sic per nunciũ vel literas. l. sufficiet ff. de spon. ⁊ extra  cle. vel vo. c. veniẽs ⁊ xxx. q. v. nec illud. Et si nuncium vel pro curatorẽ reuocauit añ ↄ̃heret nō erũt sponsalia ẜʒ Host. lʒ nũcius ignorauit. ¶ Vtrũ alius sine mandato alteriꝰ pos[*]sit ↄ̃here sponsalia. Rñ. ꝙ sic vt pater ꝓ filio ⁊ mr̃ ꝓ filia ⁊ tutores ⁊ curatores ⁊ quicũ alij. uis nō habeāt mandatuʒ a principio. sʒ tamẽ spōsalia nō sũt donec ille vel illa sciuerit ⁊ ratũ habuerit ⁊ hoc ẜm canones  non requirunt nisi cōsensum vt in. d. c. sufficiat ⁊ extra. e. ti. c. cũ locũ de despō ĩpu. c. vnico. li. vj. Ad uerte tamẽ ꝙ si pater p̃sẽte filio ↄ̃hit ex presse tenẽt spōsalia  tacitunitas ope ratur cōsensuʒ vt in. d. c. vnico. Secꝰ aũt in alijs ab ipsis patre ⁊ matre quia non sufficit sola p̃sentia. sʒopʒ alter cōsentiat exp̃sse vel tacite. facit. c. ad id q. de spō. nec cures de gl. in. d. ca. vnico. quia Jo. an. in nouella eam correxit. ¶ Vtrũ minor possit cōtrahere sponsa[*]lia. Rñ. ꝙ sic dũmō sit. vij. annoꝝ cōpletorũ quia minor. vij. an. nō pōt cōtrahere ⁊ si contrahit nō tenent. Nec oritur publice honestatis iustitia. d. cap. vnico. etiam si alter sit maior. nisi postea ra tificet. ¶ Quomodo contrahuntur sponsalia [*]Rñ. ꝙ duobꝰ modis. Primo simpliciter ⁊ absolute. Sco sub cōditiōe. ¶ Quot modis ↄtrahunt̃ sponsalia ab [*]solute. Rñ. quatuor modis. Primo ꝑ ver ba de p̃senti si ābo sunt impuberes vel alter eoꝝ. Nā iuris interpretatiōe sunt sponsalia de futuro. c. fi. de despon. ĩpu. ⁊ clariꝰ in. d. c. vnico. Secundo ꝑ verba de futuro ad hoc apta. vt puta ꝓmitto vel iuro ꝙ te accipiā invxorẽ ⁊ similia vt in. c. pe. de spon. Tertio ꝑ anuli subtrac tionẽ. xxvij. q. ij. Si quis despensauerit. Quarto ꝑ arrarũ dationẽ. Sed quo ad istos duos vltimos modos dicit pa. ĩ. c. fi. de despon. ĩpu. ꝙ sic posset dicere ma trimoniũ. sicut sponsalia vt ĩ. c. femine xxx. q. v. Et iō aduertẽdũ q si p̃cesserũt verba apta ad ↄ̃hẽdũ matrimoniũ tũc anulli subarratio vel datio arraruʒ faciunt matrimoniũ nō sponsalia. Si ꝟo precesserũt verba de futuro sic erũt spō salia. Si ꝟo nulla verba p̃cesserũt tunc ẜm ↄsuetudinẽ iudicabit̃ aut pro matrimonio vel sponsalibꝰ. Et si ↄsuetudo non sit in hoc aliq̃ sic nihil ꝓbabũt. Si aliud certũ non pōt cōcipi  talia sunt signa equiuoca ad multa. ⁊ iō nihil certũ ꝓbāt. c. illud de p̃sum. pʒ  arre etiā dant̃ i alijs ↄ̃ctibꝰ. vt Jnsti de ↄ̃hẽ. ẽp. ĩ prin. Si aũt solũ vniꝰ ꝟba p̃cesserũt. tũc immissio anul. ⁊ acceptio arrarũ denotat cōsẽsuʒ alteriꝰ exp̃ssũ. Et sic erũt spō salia vel mr̃imoniũ ẜm ea. vt no. gl. j. in c. pe. de spō. Jn dubio tamẽ ĩ subarratio ne per immissionẽ anuli presumẽdũ est pro matrimonio:  res fauorabilis est. vt in. c. lr̃is de p̃sũp. ⁊ in. c. fi. de re. iudi. [*]¶ Vtꝝ aliquis ꝓmittẽdo q̃tuor puellis vnā ipsarũ acciꝑe ↄ̃hat spōsalia. Rñ. q nō vt in. c. sponsalibus. de spon si. vj. ni si aliqua earum facto in eum specialiter consensit. ¶ Quid si pater iurauit dare vnā de fi[*]liabus suis. Rñ. Host. ⁊ Gof. q spōsalia non sunt. sed iñ pater tenetur vnā dare ⁊ quā voluerit. ĩsti. de actio. §. preterea. Et si vnā obtulit ⁊ ipse nō acceptauit ẽ absolutus a promissione. ff. de ver. obli. stipulatus sum. ⁊ si oẽs moriantur p̃ter vnam illā dare tenetur. ff. de cōtrahen. emp. l. si in emptiōe. §. si ẽptio. Quod limĩta verum si puella voluerit alias nō pater nisi ad facieñ. q in eo est no glo. in. c. ex literis. ⁊. ca. sicut. de spon. ⁊ licet de iure ciuili promittẽs factũ alienũ nō obligetur nisi specifice etiaʒ promiserit se facturũ vel curaturum vt insti. de inu til. stip. §. si quis aliũ. tamen qñ ꝓmisit cũ iuramẽto etiā sĩmpłr tñr p̃stare operam quā potest sicut si specifice se obligasset. arg. c. ad nostrā de iureiur. ⁊. l. cũ pater §. filius matrem. ff. de le. ij. ¶ Quid si promisit vnam determinate [*]⁊ si illam non posset daret alterā. Rñ. ꝙ si prima consensit non poterit aliaʒ habere. quia inest publice honestatis iustitia etiam si propter impedimẽtũ affi nitatis cũ prima nō potuit ↄ̃here. Secꝰ si nō ↄsensit  tñr secũdā dare de spon. c. ex literis. el. ij. ⁊  re. spo. ex parte. ¶ Sed quid si aliquis ꝓmittit alicui ꝙ [*]eam desponsabit. Rñ. ꝙ si ꝓmissio fuit ꝙ desponsaret eā de futuro. sic nō erunt sponsalia ante desponset eā ẜm Vin. ⁊ do. Ant. in. ca. is qui. de spon. si ꝟo ꝓmis sio fuit ꝙ despōsaret eā. s. ꝑ verba de pñ ti sic talis promissio faciet sponsalia ẜm Car. in. d. c. is qui. Et si sumus in dubio tũc ĩ locis vbi ↄsuetũ ẽ ꝙ cōiter accipiũ tur per verba de futuro nō erũt sponsa lia iudicanda. Sʒ vbi cōiter accipiunt̃ per verba de presenti sine alijs sponsalibus erunt sponsalia contracta per talem promissionem ꝙ bene no. quia sepe in practica. ¶ Vtꝝ iudistincte possit in spōsalibus [*]arrarum traditio interuenire. Rñ. pa. in c. gemma. eo. ti. ⁊ Jo. an. ⁊ dicũt conside randā quatitatẽ personarũ ⁊ titatem arraruʒ: si enim inter viles personas interuenit traditio magnarũ arrarum. sic non valet  est eadẽ ratio in eis sicut ⁊ in pena. ⁊ hanc opi. vr̃ tenere Cy. ĩ. l. mu lier. C. de spon. Et licet bart. in. l. titia ff. de verb. ob. indistincte velit ꝙ admittā tur dummodo non excedant titatem dotis vel donationis propter nup. tamẽ prima opi. est equior in conscientia  cum habemus rationem legis non est currandum de verbis. l. non dubium. C. de legi. ¶ Sed q̃ requirũtur vt valeāt arre. Rñ ꝙ duo. primo ꝙ titas sit vere numera ta ⁊ tradita parti. Secus vbi pars cōfiteret̃ tm̃ se recepisse ẜm Bar. in. d. l. titia ⁊ Fede ↄsi. clxiiij. Et etiā dicit bar. ibidẽ ꝙ si vtra pars cōfiteretur se recepisse ab altera etiā si vere interuenisset solutio sʒ postea restituta fuit  si solni tibi mille ⁊ a te recipi alia mille non videor soluisse. ar. l.  soluit. ff. de sol. licet multi teneāt ↄtra eum in hoc vlt. de quo vi bal. in. l. fi. C. de spō. ⁊ videt̃ equior opi. bar. ⁊ eā sequit̃ pa. ⁊ do. An. in. d. c. gem ma.  faciliꝰ quis ꝓmittit  exburset. ⁊ ideo non videt̃ exbursare qui tātũdẽ recipit statim ⁊ ꝓpterea tenet bar. ibidẽ fũdũ nō posse dari loco arrarũ etiā si vẽ dens cōstituat se noĩe alterius posside re . l. fi. C. despon. loquit̃. de arris traditis in titate. ⁊ ānulat aliaʒ penam. ergo nō debemꝰ extra illũ casum arras approbare. Sed ↄ̃ bar. est Ang. ⁊ Jmo. in. d. l. titia. ⁊. do. Lucas de grassis. dicẽ tes ꝙ predicta. l. fi. nō facit mẽtionẽ de titate sic ẜm eos potest dari fundus ⁊ est verior opinio. Secũdo rerit̃ ꝙ non sint in tali titate respectu dātis ꝙ trā seunt in locum pene vt. s̃. dixi. Aduerte tamen ꝙ cessat perditio arrarum quan do per eum non stat nec causam prebuit vt non fieret matrimonium. C. de spon. l. vl. ¶ Vtꝝ pena apposita in sponsalibꝰ va [*]leat. Rñ. Pa. ĩ. d. c. gẽma colligẽdo dicta doc. in. d. c. gẽma. ⁊ in. d. l. titia. ꝙ aut pe na apponitur inter cōtrahentes. ⁊ indi stincte non valet scm cōiorem opi. ⁊ tʒ Bar. in. d. l. mulier etiā. de illa pena q̃ ẽ in lucro perdendo. vnde si dixero ꝓmit to tibi donare centum si nupseris mihi non valebit. vt in. l. si ita stipulatus. §. si tibi nupsero. ⁊ ibi per Barto. ff. de verbo. obliga. Quod tamen limita veꝝ nisi is cui promissio fit esset nobilior:  tũc videretur potius donare animo recom pensandi ratione nobilitatis. Pro hoc facit ꝙ not. bart. in. l. j. C. de do. añ nup. ⁊. l. si voluntate. C. de do. promi. Aut pena apponitur inter parentes ipsorũ cōtrahentium seu alios ita coniunctos cō trahẽtibꝰ ipsis ꝙ verisimiliter isti indu cerent̃ ad ↄ̃ctũ matrimonij ne parẽtes vel amici eoꝝ ĩcurrāt seu soluāt penā. ⁊ sic nō vʒ vt in. d. c. gẽma ẜm vnũ ĩtelle ctum ⁊ in. d. c. titia. ⁊ in. l. heres meꝰ. in fi. ff. de cōdi. ⁊ demō. Valeret tamen illa q̃ est in lucro ꝑdendo. vt per bar. in. l. titio. §. titio. el. j. ff. de ↄdi. ⁊ de. aut pena apponit̃ inter alios a predictis ⁊ sic vʒ etiā si talis extraneus promiserit noĩe mulieris sub certa pena ẜm cōem opi. Aduerte tñ singulariter ꝙ tales ꝓmittẽtes sub pena ꝙ titia ↄ̃het cũ sempronio si tũ in ip̃is est faciũt nō incurrũt penā  difficultas ex quo factum est in obligatiōe alteriꝰ excludit cōmissioneʒ pene. vt est tex not. in. l. si vehẽda. idem iuris erit el. j. ĩ fi. ff. ad. l. rod. de iac. ⁊ in l. ij. ff. si quis cautio. ⁊ hoc tenuit Jo. pla. vt refert Fede. ↄsi. clxiiij. ⁊ do. Ant. in. d. c. gemma. sequit̃ Pan. ibidẽ. facit ꝙ no. Bar. in similibus terminis in. l. cōtinuꝰ .§. illud. ff. de. ver. obli. ꝙ not.  facit vt ille qui in cōtractibꝰ sub pena ꝓmittit ꝓ filia vel amico ꝙ ratificabit.  si facit q in se est euitat penam. ⁊ hoc verũ de pena q̃ cōsistit in ꝑdendo vel minuendo de patrimonio. secus de alia q̃ est in acquirẽdo. quia cessaret lucrum nisi im pleretur promissum. ¶ Vtrũ possit ĩteruenire pignus ꝓ ma[*]trimonio ↄ̃hendo. Rñ. fuit opi. diuersa. Jnno. tenect ꝙ sic ꝑ. l. vnicā. C. si rector. pro. do. Ant. tʒ ꝙ nō pōt nisi ꝓ interesse prestando. Jo. an. dicit distinguendum ẜm qualitatẽ ꝑsone  ville pignꝰ nō hʒ intimidare magnũ virũ ⁊ sic pōt interuenire. Sʒ de iure videt̃ verior opi. do. Ant. ꝓ qua sacit q no. glo. in. l. si ita sti pulatꝰ fuero. §. si tibi nupsero. ff. de ver. obli. que dicit ꝙ oĩs stipulatio talibus est reprobata ⁊ in. d. l. vnica. ↄ̃ctus arra rũ vocat̃ pignus. Et ideo nō obstat. ¶ Vtrũ interesse possit peti. Rñ. Jac. de [*]are. Cy. ⁊ cōiter doc. ĩ. l. j. C. de spon. ⁊ in d. l. titia ꝙ nō pōt peti nisi dolose pars se habuerit  tũc petet actiōe de dolo. non aũt ꝓpter stipulationem. quia nec cōcessione iuris altera pars pōt a spōsa libus desistere. ⁊ ne matrimonium inti midet̃ propter solutionem pene ⁊ istud sequitur Hostien. in sum. ⁊ Pau. in. d. c. gemma. ¶ Querit̃ an recipiẽs arras lucret̃. eas [*]ↄ̃cto matrmonio. Rñ. Fede. in. d. consi. post Jo. pla. ⁊ Pa. in. d. c. gẽma ꝙ non. ⁊ sequit̃ Host. in sum. licet in. d. c. gemma teneat ꝙ lucratur. sed nō est veꝝ cũ nul lo iure prohibet̃. ⁊ iō restituet. sʒ si non sequat̃ ex defectu alteriꝰ ꝑtis sic lucrabitur. Si vero ex defectu suo sic reddet duplũ. l. arris ⁊. l. fi. q̃ ĩcipit mulier. C. de spon. Hoc verũ si accipiẽs est maior. xxv. annis. vel si veniā etatis ĩpetrauit alias nō tenet̃ nisi simplũ restiture. d. l. fi. uis defectu suo non fuerit secutum matrimonium. ¶ Qũo ↄ̃hunt̃ sponsalia sub cōditione. [*]dic vt dictũ est de matrimonio ẜm illas regulas vide matrimoniũ. iij. impedimẽto. iij. Vñ aduerte ꝙ añ aduẽtũ cōditiōis spōsalia nō sũt nec orit̃ publice ho nestatis iustitia vt in. d. c. vnico. de spō. li. vj. nisi ꝑ factũ a cōditiōe recedat. puta cognoscẽdo eā. de cōdi. appo. c. de illis in tex. ⁊ in glo. ⁊ in. c. super eo. ⁊ in. c. per tuas. ¶ Quid si s dicat alicui do tibi fidẽ ꝙ [*]te accipiā ĩ vxorẽ. ⁊ illa nihil rñdeat nec ꝟbo nec signo. Rñ. ꝙ sponsalia nō sunt. Sʒ tñ cōpellẽdus ẽ talis  dedit fidẽ vt eā seruet si alter voluerit ẜm Rod. Sed ego nō credo qñ aliq̃ ĩtermedia interuenerũt ante aliter cōsensum demōstra uerit. ff. de ver. oblig. l. cōtinuus. ¶ Qũo spōsalia dissoluunt̃. rñ. ꝙ ĩ. xvij. [*]modis. Primo ꝑ mutuũ cōsensum etiā si erāt iurata hoc tʒ spec. ti. delegato. §. nunc ostendeñ. ⁊ Pan. in. c. preterea. de spon. dicit hāc esse cōmuniorẽ opi. lʒ gl. in. d. c. p̃terea teneat no. posse sine pctō. Sed mihi placet distinctio Jnno. in. d. c. j. ꝙ aut iurauit ĩtuitu dei aliquā mulierem acciꝑe in vxorem ⁊ nō potest illa remittere. Si vero nō ĩtuitu dei. sed ꝓpter eius complacentiam si possunt se abso luere. ¶ Sed nun d si spōsalia nō erāt iura[*]ta poterit alter nō cōsentiẽte alteri rece dere a spōsalibꝰ ↄ̃ctis. Rñ. ẜm glo. ĩ. l. j. C. de spō. q sic etiaʒ de iure canonico ⁊ setur Cy. ibidẽ ⁊ hoc idẽ vr̃ sentire gra tianꝰ lʒ dubie. xxvij. q. ij. §. sʒ aliud. ⁊. §. fi. Nec obstat. c. despōsatā. xxvij.  lotur ĩ mr̃imonio de pñti. Jtẽ nec. l. j. ff. ex . cau. infa. irro. Vbi spōsa efficit̃ infamis si bina spōsalia ↄ̃hit  est verũ nisi spōsalibus ṗmis renũciet. sʒ qñ ipsis renũciat hʒ locũ. l. j. C. de spō. que dicit vna despōsata alteri nō ꝓhibetur nube re. Nec obstat ꝙ nudũ pactũ ecclesia cō pellit obseruare. c. j. de pac.  istud ẽ spe ciale in mr̃imonio ꝓpter rōnem lr̃e vt sit oĩo libeꝝ. ar. c. requisiuit. de spō. ⁊ q no. Jnn. in. c. veniẽs. de iureiu. ⁊ placet mihi qñ aliqua nōua cā euʒ ad hoc inducit que si a principio fuisset impedimentũ dedisset nec cōtraheret aliter nō credo sine pctō mortali possit recedere a sponsalibꝰ ṗmis cũ alia contrahendo altera nō consentiente. ¶ Sco quādo alter intrat religionem [*]etiā ante ꝓfessionẽ. c. veniẽs qui cle. vel vo. ẜʒ vnũ intellectũ q facere possunt ante carnalem copulam etiā altero inuito. vt. s̃. matrimoniũ. iij. §. xvij. ¶ Tertio quādo alter ↄ̃hit cũ alia ꝑso[*]na ꝑ verba de p̃senti vł ꝑ verba de futu ro carnali copula subsecuta. d. c. si inter virum ⁊. c. j de spon. duo. ¶ Sʒ d si cognouit post spōsalia ↄ̃cta [*]aliā mulierẽ ⁊ post coitũ ↄ̃xit cũ ea spō salia etiā. Rñ. q prĩa nō soluent̃ ꝓpter hoc. sed oportet coitꝰ sequat̃ contractũ sponsalioꝝ. c. veniẽs. el. ij. de spon. ¶ Sed d si prima spōsalia fuerũt ↄ̃cta [*]similiter. sca ꝟo cũ iuramẽto. Rñ. ꝙ tenetur redire ad primā  nō dissoluunt̃ ꝑ tale iuramẽtũ. c. sicut ex lr̃is. de spon. xxij. q. iiij. ĩ malis ꝓmissis. Et hoc esset veꝝ si nō intenderet a primis recedere. Secꝰ si a primus intẽdit recedere ex cā cũ possit vt dixi. ideo sca tenebunt. ad d. c. sicut ex lr̃is. dic ꝙ loquitur quando sine aliqua noua causa vult frangere fi dem quā dedit prime alias non. ¶ Quarto qñ alter se trālfert ad aliam [*]regionẽ vnde si nō est spes de ꝓximo re ditu credo ꝙ dissoluat̃ etiā iurata. vt vr̃ sentire pa. ĩ. d. c. de illis eo. ti. ⁊ etiā gl. in. d. c. de illis. dũ dicit ẜm. ll. q̃si innuat aliud esse de iure canonico ⁊ plʒ mihi ꝓpter periculũ incōtinentie. Nam ẜm leges si ꝑ biẽnium expectauit alter euʒ qui est in ꝓuincia ⁊ nō executꝰ fuit nuptias libere alteri pōt nubere. C.  spō. l. ij. ⁊ si est in alia ꝓnincia dʒ expectare post tres annos. vt in. l. ij. C. de repu. ⁊ hoc si est absens ex probabili cā tm̃. Si vero sit absens ex ꝓbabili ⁊ necessaria cā. debet expectare donec adsit vt. ff. de spō. l. sepe. vide glo. que hoc tenet. ĩ. d. c. ij. C. de spō. nec ob. d. c. ex lr̃is.  licet di catur ꝙ per quatuor annos vel quin expectauit hoc non constabat. licet fuerit allegatũ. ⁊ si cōstasset papā nō impo suisset de periurio. vel potes dicere q ideo ibi ĩponit̃ pnĩa  sine autoritate superioris nō debuit cōtrauenire iuramento. Sed si cũ autoritate superioris cōtrauenisset tũc credo euitaret etiā pe nā arraꝝ vt nō eas amitteret si interuenerũt quāuis etiam nō expectet tp̃s sta tutum per leges ⁊ ẜm Hostiẽ. in. d. c. de illis. ⁊ alios doct. post ipsum iudex debet talẽ absoluere ꝓpter periculũ forni cationis. quod bene no. ¶ Quinto quādo certus terminus tem [*]poris appositꝰ fuit. Nā ipso elapso ille per quem nō stetit liber est ⁊ nubit sine periurio. sed alteri imponit̃ penitentia de ꝑiurio vt in. c. sicut ex literis eo. titu. Et hoc verũ nisi a principio fuissent pu re ↄtracta ⁊ postea cōuenerũt de die nu tiarũ  ꝑ lapsum illius diei nō liberat̃ alter  terminus ex postfacto fuit appositus ꝓ solicitādo ĩplemẽto ꝓmissionis iam facte ⁊ pure nō alias finiendũ ꝓmissionẽ. ẜm theoricam do. Ant. in. d. c. sicut ex literis. ¶ Sexto qñ alt̃ leprā vł paralysim ĩcur[*]rit aut visum vel nasuʒ amisit aut ei ali quid turpiꝰ euenit. vt in. c. literas. de cō iug. lepro. ⁊. d. c. sicut ⁊ ĩ. c. quẽadmodũ de iureiur. in tex. ⁊ in glo. Et hoc verũ si turpitudo aduenit post ↄ̃ctũ. secus si tẽ pore ↄ̃ctus inerat. sicut nec contrahẽs pōt allegare suspectum debitorẽ ꝓpter paupertatẽ precedentem seu mores. ad q facit. c. creditores. ff. de ṗuileg. credi. ⁊. l. fi. C. de spō. ⁊ ibi per Bar. ⁊ Pa. in. c. quem admodum de iureiuran. ¶ Septimo qñ alter fornicat̃ quo ad ĩnocẽtem. sed ille qui fornicatus est non [*]pōt resilire si alter innocẽs velit ↄ̃here secum. c. ij. de trāsla. prela. Et si etiā fornicatio esset violẽta pōt sponsus eā dimitter̃ ẜʒ Jo. an. ⁊ gl. ĩ. d. c. quẽadmodũ ⁊ sequit̃ Pa. ibidem ⁊ hug. xxvij. q. ij. ra ptor. ⁊ etiā tʒ ꝙ pōt dimitti si tempore desponsationis erat corrupta cũ tamẽ crederet virginem. ¶ Octauo quādo alter eoꝝ efficit̃ hereticus  est fornicatio spũalis. xxviij. q. [*]j. non solum. ⁊. c. iam nunc. ¶ Nono ꝓpter capitalẽ inimicitiā suꝑ uenientẽ inter sponsum ⁊ sponsam pōt [*]alter petere separationẽ ẜm Hostiẽ. in summa per rōnẽ. c. ij. de spon. ⁊. c. resisti. eodem. ti. ¶ Decimo qñ ꝓmisst sponsa dare certā titatem ꝓ dote⁊ nō pōt dare sic soluit̃ [*]spōsus ab obligatione ẜm Jo. an. in. c. de illis de cōdi. appo. Jdem dic de qua cũ alia cōditiōe intermināte si deficit ¶ Sed d si spōsa ↄ̃xit spōsalia. ⁊ nō ꝓmissit dotem certā. rñ. ꝙ vr̃ promississe [*]oĩa bona sua ĩ dote vt no. ĩ. l. mulier bo na. ff. de iu. do. ⁊ ꝑ Bar. ĩ. l. si cōstante. ff. sol. ma. Et iō si labit̃ ĩ facultatibꝰ et nō pōt dare nō cogit̃ spōsus eaʒ ducere.  deficit cōditio subĩtellecta. s. si res ĩ eo dẽ statu ꝑmāserit vt in tex. ⁊ in gl. ⁊ in d. c. quẽadmodum. facit. c. ꝑ vestras de do. post diuor. rest. ⁊ quod ibi no. ¶ Vndecimo quādo superuenit affini tas vt si sponsus cognoscit consangui[*]neam sponse vel eↄ̃rio. xxvij. qō. ij. si s spōsam de eo qui cog. cōsan. vxor. sue. c. in literis. ⁊ pluribus alijs. c. ¶ Sed quid si suꝑuenit publice honestatis iustitia nund dissoluent̃ prima [*]sposalia. rñ. ꝙ nō  per sponsalia prĩo ↄ̃cta fuit prĩo inducta publice honesta tia iustitia ⁊ per sco ĩductā nō pōt tol li prĩo ĩducta sicut ĩ simili. lvij. di. si s. ¶ Duodecimo si fama sit ꝙ ĩter eos sit [*]canonicum impedimẽtũ ⁊ de fama vel scandalo doceat̃. c. cum in tua. de spon. de consang. ⁊ affi. c. ij. de testib. c. super eo. ẜm Hosti. ¶ Tertiodecimo quando spōsalia fue[*]runt contracta infra annos pubertatis et post pubertatem petit absolui ante aliquem tacitum consensum habitum in pubertate. c. de illis el. j. ⁊. c. a nobis de despon. impub. etiam si nulla sit cau sa quare vult absolui post pubertatem ẜm Pa. in. d. c. de illis. Secus si pubes contraxit cum impubere ipse non pōt resilire. Similiter nec impubes ante pubertatem. ¶ Quartodecimo ꝓpter susceptionem [*]sacri ordinis secundum Anto. post Jo. and. in rubrica de spon. Facit. xxvij. qō. ij. §. ecce. ¶ Quintodecimo ꝓpter cognationem [*]legalẽ vel aliud ĩpedi mẽtũ de quo dic vt. s̃. matrimonium. iij. per totum. ¶ Sextodecimo ꝓpter votũ simplex ca [*]stitatis postea factũ vt in. c. veniẽs qui cle. vel vo. ẜm vnũ ĩtellectũ. ⁊ licet directo recitet Jnn. Host. ⁊ Gof. tenentes ꝙ votũ simplex castitate nō soluit spōsa lia iurata.  eq̃le vinculũ est iuramẽtũ voto. Et iō q p̃cedit obtinet tamẽ tʒ ꝙ soluit spōsalia  minus bonũ est cōtinere quam nubere. ⁊ iō ẽt licite pōt fieri si bono ʒelo fiat. Et spōsalia soluit ꝙ et sequitur do. Jo. andr. in. d. c. de illis de de spon. impube. ¶ Septimodecimo ꝓpter seutiā spōsi [*]ẜm Pan. in. d. c. veniens. ¶ Qu ero vtrũ in prefatis casibꝰ rera [*]tur autoritas iudicis eccłiastici. rñ. ẜm Joā. an. in. d. c. de illis de spon. ꝙ sic  corā eo. debʒ ꝓbari cā. c. porro.  diuor. aliter grauiter peccat vt videt̃ per. c. si duo pueri. de despō. impu. Facit. xxxiij. q. ij. seculares. Fallit hoc ĩ. ij. casu. ⁊. iij. ⁊. vij. ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xxvij. ⁊. x. xj. xiiij. xv. xvj. scm dominum. Jo. Ant. ĩ. d. c. de illis de spon. Sed ego credo ꝙ etiam fal lit in alijs casibus: quando notorie de eo casu constāt propter quẽ dissoluuntur. Similiter si sponsalia. sunt secreta idem dic secundum Ricar. vbi. s̃. quia secreta non subsunt iudicio eccłie. Et li cet non debeāt alias separari si ne iudi cio ecclesie tamẽ si faciũt in casibꝰ predictis sine iudicio ecclesie. Non credo mortałr peccẽt. ⁊. c. si duo pueri p̃fatum cum. d. c. seculares loquantur quando non inest al iqua causa de predictis. et maxime quando non sunt iurata spon salia. Si autem quis recedat a sponsali bus nō ex aliquo predictorum casuum peccat mortaliter secundum Tho. licet ecclesia non cogat vt no. ĩ. c. requisiuit. de spon. Statutum Quis potest facere. Rñ. ꝙ ille quis potest facere legem. de quo vide. s̃. Lex §. ij. ¶ Vtrum statutuʒ ordinarij licet extra [*]territorium delinquentem subditũ suũ vide supra. Excommunicatio primo. §. x. et. xj. ¶ Vtrũ delinquentes in loco exempto [*]ligentur statuto episcopi. rñ. Gemi. ĩ ca pitulo vt animarum de constitutione libro sexto. Joan. Cald. ⁊ Joan. Anto. ibidem disputauit ꝙ non per dictum capitulum vt animarum ⁊ per dictum capitulum cum episcopus de offi. ordina. li. vij. ⁊ per glossam in. c. cleri. uis de fo. compe. Ratio quia locus exẽptꝰ ⁊ locus extra diocesim equiparat̃. Allegat. capitulum luminoso. xviij. q. ij. c. j. de statu regu. in fine libr. vj. ⁊ Clementina finali de priuilegijs. ⁊ mihi placet. ⁊ est verior opinio. Licet Federic. de senis. ⁊ D. Marsilius teneant: contrarium in consilio secũdo predicti Federici. ¶ Sed nunquid si statutum prohibet [*]ne vadant ad locum exemptum ligabũ tur euntes. Rñ. dominus Philippus de perusio in dicto capitulo vt animarum ꝙ sic. si ex causa hoc fecerunt: quia sic facere possunt. Facit quod no. Bart. in. l. relegatorum. ff. de interdict. vbi vult ꝙ ciuitas propter commodum cinitatis vel odium eorum ad quos non vult vadāt ꝓhibere pōt cluibꝰ suis ne vadant ad talẽ terrā. ⁊ no. idẽ Pan. ĩ. c. postulasti. de fo. cōpet. q bene no. pro statuto ep̃oꝝ excōicātibꝰ accedẽtes ad mōasteria monialiũ.  ligāt quādo ex cā legitima hoc faciũt in odiũ monialiũ q̃ ꝓpter sua scelera hoc merẽtur. Se cus si facerẽt in penā illiꝰ ↄ̃ quẽ fertur snia  tũc nō possunt ꝓhibere ẜm Pavbi. s̃. nisi habeāt iurisditionem in loco exẽpto puta  possunt arcere accessum vt in. c. attendentes. de statu. mo. de quo vide. s̃. monialis. §. iij. ¶ Vtrũ statutũ liget relgiosum q excōicat acceptātes aliq offm̃ extra or[*]dinẽ nisi priꝰ resignauerit libros ⁊ alia q̃ hʒ in ordine si promotꝰ in ep̃m assen tit sine resignaciōe. rñ. vt. s̃. excōicatio. primo. §. x. ¶ Vtrũ statutũ liget nō subditos delinquentes in territorio data snĩa statuti. [*]Vide ĩ. d. §. x. ⁊ quādo obliget ad culpā solũ vel ad penā. vide inobediẽtia. §. j. ¶ Vtrũ ignorātia excuset a pena statu [*]ti. vide in. d. §. x. ⁊. s̃. ignorantia §. iiij. ¶ Vtrũ statutũ laicoꝝ loquens genera [*]liter extẽdat̃ ad clericos. rñ. vt. s̃. lex. §. v. ⁊ de statuto ĩpediẽte liberā facultatẽ dādi ecclesijs vel circa mortuaria. vide s̃. immunitas. xlvj. ⁊. xlvij. ¶ Vtrũ statutũ factũ a cōitate ꝙ ciues dā nificati nō possint petere satisfactio [*]nem valeat. rñ. pa. ĩ. c. in nostra. de iniur. ꝙ non.  statutũ in preiudiciũ sin guloꝝ nō valet nisi ipsi consenserint. ⁊ cōitas non pōt statuere super iuribus singulorũ sʒ solũ suꝑ iuribus vniuersitatis vt est gl. sing. in. l. iij. C. q̃ sit long. cōsue. ⁊. in. c. cum oẽs. de cōsti. facit. l. id quod nostrũ. ff. de reg. iur. Nā soliꝰ ṗncipis est tollere ius alteriꝰ. nec etiā potest sine causa vt no. in. c. que in ecclesia rum de consti. ⁊ in. l. fi. C. si contra ius vel pub. vti. ⁊ in cle. pastoralis. de re iu di. vnde si debet valere opʒ vel q singuli cōsentiant q est impossibile cum ibi sint multi infantes vel quod cōitas haberet iura principis ⁊ ꝓpter bonum publicum et ad tolleñ. scandalum hoc faceret ar. d. c. q̃ ĩ ecclesiarũ. ⁊ que ibi no. ałs non pōt obesse non consentientibꝰ ar. di. c. cũ oẽs. ⁊. l. j. ff. de magistra. ⁊ q no. archi. ⁊ Gemi. in. c. lʒ de cōstit. li. vj. facit quod no. Ludo. dero ma. in no. di cẽs ꝙ inferior a principe nō potest statuere in preiudiciũ alterius non citati ne cōsentiẽtis. vt in. c. fi. de ma ⁊ obe. ⁊ in. c. fi. de his quefi. a prela. c. cum oẽs de constit. ¶ Vtꝝ statutũ quo cauet̃ ne filia succe [*]dat extendat̃ ad bona sita extra territoriũ statuentiũ. Rñ. ẜm Bar. in. l. cũctos populos. de sum. tri. ꝙ nō. sed succedet facit quod dico. s̃. pena §. xxiij. ¶ Vtrũ in re cōi pluribꝰ vt singulis va [*]leat quicd maior pars collegij statuerit. Rñ. Pañ. in. d. c. cũ oẽs de ↄsti. ꝙ nō nisi singuli cōsentiāt. fallit in quatuor casibus. Primus qñ vellet deputare rẽ ad vsum destinatũ insti. de reꝝ di. §. religiosum in. ꝟ. cōe sepulchrũ. Secũdus qñ fit fauore administratiōis bonoruʒ pupilli. l. iij. ff. de admi. tuto. Tertiꝰ qñ fauore liberatiōis.  tunc vʒ q maior pars facit. l. maiorẽ. ff. de pac. l. fi. C. qui bo. ce. pos. Quartꝰ fauore litigij dirimẽ di. nāvʒ sẽtẽtia duoꝝ ex tribꝰ arbitrijs. Et hoc intellige in re q̃ ↄuenit pluribꝰ vt singularibꝰ iure singulari. Secꝰ si iu re ecclesie vt sunt prebende que nō con ueniũt canonicis vt singulis sʒ iure ec clesie  super talibus bene pōt maior pars disponere ⁊ deputare ad piũ vsuʒ vt est tex. no. in. c. si. de his que fi. a ma. par. c. ⁊ ibi per Jnn. ¶ Vtrũ collegiũ possit disponere super [*]rebꝰ priuati. Rñ. Pa. in. d. c. cuʒ oẽs ꝙ si nō hʒ iura regalia. puta  habet dñm suꝑ se non pōt. Vñ maior ꝑs scholariũ nō pōt obligare vnũ scholarẽ vł disponere de rebus suis vt no. gl in. l. ij. C. q̃ sit lō. cōsue. nisi forte ẜm q no. Bart. in l. iiij. ff. de re iudi. quando vniuersitas eẽt obligata: ⁊ nō eẽt soluẽdo  tũc pos set ponere collectā singulis. vt est glo. no. in. l. j. ff. ꝙ cuius vniuer. Jtẽ nō solũ cā necessitatis. sʒ etiā pietatis. vt in d. c. fi. itẽ ẜʒ Jnn. ⁊ cōiter doc. ẽt ĩ casuvti alitatis. ⁊ probatur in. c. j. de his que fi. a ma. par. c. Ex mera enim volũtate nō potest disponere de iuribꝰ alterius. vt no. gl. in. d. c. cũ oẽs. ⁊ Jnn. ibidẽ ⁊ Joā. an. in regula. Q oẽs tangit. lib. vj. in mercurialibus. Sed ego limito verum in preiudicium. Sʒ in bonũ ⁊ vtilitatẽ bñ posset:  maior pars ficte representat totum. l. aliud. §. refertur. ff. de regu. iur. ⁊. l. quod maior. ff. ad muni. Jteʒ ad uerte ẜm pan. in. d. c. cũ omnes. ꝙ si di spositio fit in dānuʒ vel dedecꝰ vniuer sitatis vel priuate cōsuetudinis vnus solus pōt resistere vt in. d. c. j. ⁊ no. Jnn. in. c. accedentibus. de priuile. ¶ Sed quero quot de vniuersitate de[*]beāt cōuenirevt actꝰ valeat. Rñ. pa. in d. c. cũ oẽs ꝙ communis sententia cano nistarum ⁊ legistarum est vt saltẽ due partes vniuersitatis cōueniant vt in. l. nulli. ff. ꝙ cuius vni. ⁊. l. nominationũ C. de decurio. Et ex his duabus ꝑtibus maior pars debet cōsentire. Jta sentit Jnn. in. c. ij. de oper. no. nũc. ⁊ Bar. in. l. omnes populi. ff. de iusti. ⁊ iure. ⁊  hoc vide. s̃. electio. §. xvj. ¶ Sed d si nō conueniũt due partes. [*]Rñ. Pa. ĩ. d. c. cũ oẽs opi. canonistarũ est ꝙ si est aliquis ad aliquem spectat con uocatio vniuersitatis ⁊ ad mādatũ eiꝰ nolũt ↄuenire ꝙ tũc pñt explicare qui cōuenerũt. lʒ nō sit maior pars collegij. Hocvoluit Jnn. in. c. j. de ma. ⁊ obe. ⁊ in d. c. ij.  nolẽtes venire faciũt se alienos vt ĩ. c. cũ nobis. de elec. ⁊ sic nō cōputāt̃ Si vero nō est alis ad quẽ spectat offi ciũ ↄuocādi. tũc si instat tp̃s termini p̃ fixi vniuersitati ad actꝰ expeditionem minor ꝑs potest ↄuocare maiorem ⁊ no lentem venire potest explicare.  minor pars non dʒ priuari iure suo ꝓpter negligentiam vel cōtemptum maioris partis vt no. in. c. in causis de elect. ⁊ in d. c. cum nobis. Si autem terminus nō est prefixus. tunc oportet sint due partes ⁊ mouere tertiam alias tertia pars poterit agere de contemptu vt ꝓbatur in. d. c. ij. ⁊. c. in causis. ⁊. d. l. nominationũ. Et hoc tene lʒ legiste aliter dicant. ¶ Quomodo statutũ debet interpreta [*]ri. Rñ. pa. in. c. cũ dilectus de cōse. ꝙ vt euitetur correctio legis seu iuris cōmn nis dʒ latissime. vel strictissime ĩter pretari sicut electio capit̃ pro cōfirmatione. in. d. c. cũ dilectus. nōtamẽ taliter ꝙ ꝟba ĩpropriẽtur vt iuri cōi conueniāt. Facit ꝙ no. bar. ĩ. l. iiij. §. pretor ait. ff.  dā. infec. Q limito qñ verba sũt clara sʒ vbi verba sunt dubia vel habẽt mul tiplices int ellectus tunc debemꝰ facere interpretationẽ. ⁊ intellectũ etiā impropriũ. vt minꝰ recedamus a iure cōi  fieri pōt. vt no. ĩ. d. c. cũ dilectus. ⁊ in l. ij. de nox. videꝑ Bar. ĩ. d. l. oẽs ppłi ita tamen. ꝙ aliquid operet̃ addat ad ius cōmune etiā qñ est ẜʒ ius cōe. ẜʒ pan. ⁊ doc. in. c. ex parte de ꝟ. sig. Facit. c. si pa pa de priuile. vbi verba debẽt aliquid operarivt dicit Bar. in. d. §. p̃tor ꝙ si sta tuto cauet̃ vt iudex possit ꝓcedere fcā citatione ad faciẽ vel domum. non debet alternatiua impropriari vt fit ordinis licʒ per hanc impropriationem sta tutũ concordaret cum iure commum sʒ debet intelligi ꝓprie vt sufficiat im ple re alteram pertem vt aliquid operetur. ¶ Sed nũd dʒ stricte interpretari qñ [*]generalitervt aliꝰ lucret̃. Rñ. ꝙ nō. ar. l. ꝓspexit. ff.  ⁊ a bꝰ sʒ vbi agit̃ de dimi nutiōe patrimonij sic dʒ stricte ĩterpretari ne alius iniuste incurrat damnuʒ vt plene no. in. d. l. oẽs populi ⁊ videtur tex. in. d. c. cum dilectus ⁊ in. d. l. ij. C. de nox. ⁊ pa. in. c. ↄstitutus. de rest. in ĩteg. hoc sequitur bar. in. l. sancimus. C. ĩ bꝰ cau. in inte. resti. non est nec. ¶ Vtrũ verificet̃ ĩ casu ficto. Rñ. pa. ĩ. c. [*]cũ dilectꝰ de cle. nō resi. ꝙ si statutũ loquitur ⁊ disponit in materia iuris cōis in qua casus fictꝰ eparat̃ verovt puta in casu in quo nō residẽs habetur ꝓre sidẽte vt in. d. c. cũ dilectꝰ sicverificatur  ↄstitutio disponẽs regulariter id q ius dʒ recipere oẽs limitationes iuris. Facit. d. c. cũ dilectꝰ ⁊ clariꝰ. c. ad audiẽ tiā ibidẽ. Si ꝟo statutũ esset cōtra ius vel preter ⁊ odiosum tunc nō verificat̃ in casu ficto sed verba debent intelligi proprie. i. ĩ suo proprio significato. ⁊ sic ĩtellige. l. iij. §. hec verba. ff. de nego. ge. ⁊. c. in nr̃a de iureiu. ⁊ facit q. no. bart. ĩ. d. l. oẽs ppłi. Facit. l. ij. C. noxal. ĩ. c. ex parte de ꝟ. sig. facit q dicit Lud.  ro. in suis no. q argumẽtũ a cōtrario sensu valet in statutis nisi querat̃ vt s in cidat in penā.  tũc nō valet. l. conuẽti culā. C. de epis. ⁊ cle. hẽs gl. in cle. j. ĩ. ꝟ. facere  vsu. Hoc limitat Gemi. in c. vt circa de elec. li. vj. Verũ qñ statutum nō redderetur illusoriũ signo recedat̃ a ꝓpria significatione verboꝝ. sed quando redderetur illusorium. tũc est recedeñ. ar. l. si qñ in prin. ff. de leg. j. ⁊ q no. ĩ. c. ad audieutiā. de deci. ⁊ tunc indefinita equipollet vniuersali vt vult Bar. in. d. l. omnes populi. ¶ Quomodo debet intelligi statutum [*]seu ↄstitutio qñ partim est fauorabilis ⁊ odiosa. puta  imponit penā. Rñ Jo. an. videt̃ sibi ↄtrarius in. c. ex rescripto de loca. ⁊ in. c. sciāt cuncti ⁊ in. c. fina. de elec. li. vj. Sʒ ego concordo sic ꝙ quando principale intentũ cōstituẽtis est p̃bere fauorẽ. tũc dicat̃ fauorabile si odiũ tũc dicat̃ odiosum. Jta cōiter notāt legiste ĩ. l.  exceptionẽ. ff. de cōd. inde. et ibi gl. Si vero ignorat̃ prĩcipale intẽtũ disponentis tũc dico ꝙ quatenꝰ ↄtinet fauorẽ debet extẽdi. quatenꝰ vero penā dʒ restringi. ⁊ hoc vr̃ fuisse  mẽte bal. ĩ multis locis. Et facit ad hoc ꝙ dixi. s̃. excommunicatio. v. casu. vj §. iij. ¶ Vtꝝ statutarij  putati a populo pos [*]sint ĩterpretari statuta ꝑ se edita. si oria tur aliquod dubiuʒ. Rñ. pa. in. c. ex par te dever. si. Jo. an. in. d. c. ⁊ cōiter legiste ⁊ Bart. in. l. oẽs populi. p̃dicta concludunt ꝙ non ex quo functi sũt offō suo. Nec ob ꝙ eius est iuterpretari cuiꝰ est cōdere quia in veritate illi non cōdiderũt. sed ppłusqui dedit autoritatẽ  is facit cuius autoritate fit. c. si diligẽti de p̃scrip. ⁊ iō dʒ recurri ad pplm seu concilium generale. Hoc limitat pañ. vbi s̃. quando interpretatio est valde dubia. Secus si est clara ⁊ iuri ↄsona quia tũc iudex coraʒ quo vertitur qō poterit interpretari sicut ⁊ legem cōmunem et priuilegiũ principis. vt no. Jnn. in. c. cũ speciali de ap. ⁊ bar. in. d. l. oẽs ppłi. Fa cit. l. benigniꝰ. ff. de leg. ⁊. l. fi. ff. de ↄsti. prin. ⁊. l. vnica. C. de ꝓseq. invr. cons. ¶ Quantũ durat statutũ. Vtrum post [*]morteʒ statuentis. Rñ. pa. ĩn. c. a nobis el. j. de sen. ex. ꝙ sic nisi expresse reuocet̃. vt ẽ tex. in. c. fi. de of. leg. Vñ. ẜʒ fed. ↄsi. xvj. tā statutũ factũ a. c. sede vacāte du rat creato nouo ep̃o nisi reuocet̃ ꝑ ep̃m creatum quod patet arg. no. ne p̃la. vices suas. ca. vlt. ¶ Qñ ligat statutũ. Rñ. ꝙ statiʒ habita [*]notitia de qͦ dic vt. s̃. lex. §. xij. ⁊. xiij. ¶ Qũo tollit̃ statutũ. Rñ. ꝙ tollit̃ ꝑvnũ [*]actũ factũ collegialiter a statuentibus vel eoꝝ successoribus cōtra statutuʒ ẜʒ Host. ⁊ Jo. an. in. d. c. ad audientiaʒ de cle. nō rest. ⁊ Pau. in. c. cum accessissent de cōsti. nec requiritur fluxus tꝑis ẜm Pau. in. d. c. ad audientiā ⁊ in. d. c. cũ ac cessissent. ⁊ in. c. pro illoꝝ de preben. ¶ Vtrũ statutũ quod concedit priuile[*]giuʒ nō subdito. seu extraneo possit reuocari puta statuto cauet̃ ꝙ quicũve nerit habitādũ in taliterritorio sit exemptus abomni collecta. Rñ. pa. ĩ. c. no uit de iudi. ꝙ nō quo ad illos qui iam venerũt.  transiuit iam in quasi ↄtractuʒ quo etiā princeps obligat̃ vt in. c. j. de proba. et hoc voluit Bar. expresse ĩ l. ꝙ semel. ff. de decre. ab or. fa. ⁊ in di. l. omnes populi. Jtellige nisi ipsi consen tiāt. Quo vero ad illos qui nondũ venerũt pōt reuocari. ex quo res est integra. a. l. si pecuniā in prin. ff. de cōdi. ob causaʒ. Et hocverũ qñ gñaliter fuit edi ctũ. Secus si specialiter fuit concessum  reuocari non posset cũ habuit vĩ suā immediate cũ ꝑuenit ad notitiaʒ priuilegiati. c. j. de ↄces. p̃b. li. vj. Facit que stio disputata per Ange. ĩ qua determinat nō posse reuocari statutum quo disponebatur vt potestas haberet quartam partẽ condemnationis post potestas est electus et consensit electioni. Jdẽ dic de priuilegio concesso non sub dito ⁊ per hoc infert Bar. ĩ. l. priuilegia C. de sac. san. ec. ꝙ laici  statuerũt singulis annis dandā certaʒ quantitateʒ ꝓ eleemosina clericis vel religiosis nō poterũt reuocate. allegat. c. ad apostolicam de simon. Hoc sequitur. Jnno. in d. c. nouit. ⁊ Archidiaconꝰ. xj. q. j. quicũ  super glo. Facit ꝙ not. Gemi. iu. c. licet de consti. lib. vj. ¶ Quid si statutũ est factum comoduʒ [*]subditoꝝ. Rñ. Gemi. in. c. lʒ. de cōsti. li. vj. ꝙ aut subditi cōsentiunt reuocationi ⁊ pōt reuocari. aut singuli nō cōsentiũt sed reuocantur per maiores regẽtes communita tẽ. ⁊ tũc si fit ex causa le gitima sic pōt reuocari ẜm vnuʒ casuʒ Jun. in. c. ĩ nostra de iniur. maxime qñ statutũ disponebat suꝑ eo super quo cĩ uitas nō erat obligatavt ibi declarat Jnn. Aut fit sine causa legitima ⁊ sic nō vʒ reuocatio in preiudiciũ minoꝝ iuxta no. ꝑ Jnn. in. c. q̃ in ecclesiarũ de ↄsti. hoc limitoveꝝ quādo statutũ disponit de comodo subditorũ circa bona eoruʒ vel qñ habet actũ momentaneũ ita ꝙ priuilegiũ est sortitũ suum effectũ. Secus si cōcerueret circa exercitiũ iprisdi tiōis.  tunc pōt reuocare  superior est  hʒ administrare. ita sentit Arch. in. d. c. lʒ. idem dic qñ habet actum successiuum quo ad futuros actus. ¶ Vtrum statutũ iuratũ tollat̃ ꝑ clau[*]sulā non obstantibꝰ quibuscũ constitutionibus ⁊ statutis. Rñ. glo. in. c. cuʒ nō deceat de ele. li. vj. ꝙ non idem dic it Lu. de ro. in suis no. ꝙ conuentioni vel pactum iuratum non tollatur per generalem cłam non obstantibus quibuscun pactis. glo. est in cle. dudũ §. pe. de sepul. ¶ Vtrum statuentes possint recedere [*]a statuto confirmato per superiorẽ vel sedẽ apostolicam sine alia licentia. Rñ. Pa. in. d. c. cuʒ accessissent ⁊ bar. in. di. l. omnes populi tenet ꝙ sic sʒ Bal. ĩ. l. oĩʒ C. de tes. tʒ ꝙ nō sed pa. cōcordat ꝙ aut statutuʒ concernit principaliter fauorem statuentium ⁊ sic est vera opi. Bar. facit. c. pro illoruʒ de preben. si statutuʒ cōtineat talẽ materiam ꝙ nō valuisset sine superiore. vt idẽ Pa. in. c. cũ. M. de const. Si vero concernit fauorẽ alioruʒ vel bonum publicum sic est vera opin. Bal. ꝙ nō possunt sine licẽtia superioris. Ratio quia cōfirmando videtur su perior suam dispositionem facere. Naʒ omnia nostra facimus quibus autoritatem impartimur. cap. si apostolice. de prebẽ. li. vj. ⁊. l. j. C. de vete. iure enu. Stipulatio. Quid sit habes supra Pactum in principio. De stipulatiōe et ꝙ est cōtractꝰ no minatꝰ. Bar. no. in. l. fi. col. ij. ff. de cōdi. ob cau. in ↄtractu tñ innoaĩto hʒ eiꝰ na turā vt per Bar. in. l. cũ nota ad fi. C. de trās. ⁊ Alex. in rub. ff. de verb. obli. in fi. ¶ Vtrum stipulatio transeat ad here[*]des. Rñ. ꝙ sic. l. veteris. C. de cōtrahen. ⁊ cō. sti. ꝙ intellige verum ẜm gl. ibidẽ quādo potest per alium impleat factuʒ promissum. ¶ Vtrum aliquis possit alteri stipula[*]ri pro altero. Rñ. ꝙ nō nisi sit eius seruꝰ vel filiꝰ. Jnsti. de inuti. stipul. §. si quis alij vel sit procurator. l. si ꝓcuratori pre sentis. ff. de verb. obli. tamen quotiens el. j. j. q. vij. ꝙ de iure canonico ꝓmittẽs titio se daturuʒ sempronio centũ obligatur. arg. c. iuramẽti. xxij. q. v. maxime si interuenit iuramẽtum. ar. l. j. ff. de cōsti. pecu. Jteʒ per iudices officiales exe cutores tabelliones alteri acquiritur. l. eum pro quo. ff. de in ius vocan. ¶ Quomodo debet esse actus stipulā[*]tis et compromittentis. Rñ. ꝙ sit continuus quia si post interrogationem se diuertit ad alia nihil proderit licet eodem die promisisset. l. continuus. ff. de verb. obli. ¶ Obligatio stipulata sine conditione [*]ne ad certum diem presenti die debe tur sed non possunt peti illo die quo sti pulata est. Jnstitu. de verb. obli. §. omnis stipulatio. et. §. cum quis. Nota. ꝙ non valet stipulatio vel legatum factum in genere de aliqua re nulla de monstrata. ff. de iur. do. l. cum post diuortium. sed de legato dic vt. s̃. legatuʒ j. §. xxxiiij. Stolla quomō debet vti sacerdos qñ communicat et legit euangeliũ ⁊ diaconus habet. s̃. sacerdos §. iiij. Studium clericorum. ⁊ religiosorũ. vide. s̃. Magister ⁊. s̃. sciẽ tia. ⁊ quomodo studium liberalium artium ad vtilitatem ecclesie suadeatnr habes. xxxvij. di. de quibusdam in poetis prohibetur eidem per totum. Jtem in theologia commẽdatur in legibus ⁊ phisica reprobatur de quibus. vide. s̃. Magister ⁊ scientia. Stultitia dicitur a stupore vnde ẜʒ Jsido. xj. et ymologiarum. Stultus est qui propter stuporem non mouetur. ⁊ differt a fatuitate ẜʒ eundẽ quia stultitia importat ebetudineʒ mẽtis. Fatuitas autẽ importat ipsius sen sus priuationem vide de hoc. s̃. ebetudo. Et tunc stultitia est peccatum quādo aduenit eo ꝙ homo immergit se taliter in terrenis ꝙ non potest percipere q̃ dei sunt alias nō concordat. Tho. xxij. q. xlvj. Stultus est qui nōvult discere a quo cun licite potest. xxij. di. de constantinopolitana. Dic ꝙ stultus dicit̃ qui obligat sibi maluʒ cum aliter possit. insti. quod nō eo. §. sed erit. ⁊ Bald. in. l. j. col. j. ꝟ. extra no. C. communia. de succes. ⁊ non succe dit in feuduʒ. idem Bal. in. l. quotiens. colla. iij. versi. post hoc nota. C. de suis et legiti. Stuprum est inordinatus concubi tus quo virginalis integritas corrumpitur. Vel stuprum est illicita defloratio virginum sub parentum cura existentium. ¶ Vtrum stuprans virginem teneatur [*]ad aliquid. Rñ. Pa. in capitulo prĩo de adulterio. ꝙ sic si seduxit vel decepit eā tenetur eam dotare et vltra dotationẽ eam accipere in vxorem si pater voluerit eam sibi dare vt in dicto capitulo primo et secundo eodem titu. Vel si nō vult eam accipere debet corporaliter puniri. Vnde sola constitutio dotis nō liberat eum ẜm eundem pa. si parentes volunt eam sibi dare. ꝙ si nolũt sal te ad dotationẽ tenet̃ etiā in cōscĩa. nisi ẜm Rodo. componeret cũ ea vel sibi re mitteret quod no Oconfessor ꝓpter illos  sub deceptione accipiendi in vxo rem puellas decipiunt.  tales ex quo acceperunt eas vel promiserunt accipe re in vxores. ⁊ sic habuerũt copulā ꝙ te nent̃ de necessitate eas accipere. lʒ tũc habuerint animuʒ ipsas decipiendi ⁊ habendi copulā ꝙ si cōtraxerunt cum alia matrimoniũ vel pater nō vult eam dare saltẽ tenent̃ ad dotẽ nisi ẜm Tho. esset tāta ineq̃litas ꝙ potius decipi se finxit  sit decepta. Nec aliter pōt absolui ante cōtrahat cũ alia si parẽtes volũt eā sibi dare nisi vere eaʒ accipiat in vxorẽ ⁊ faciāt dotẽ nisi ipsa dotẽ sibi remiserit. hec ex ale. xxij. tractatu de stu pro. ⁊ Ric. ⁊ Sco. in. iiij. di. xv. Scm leges vero dʒ relegari ⁊ dimidia pars bo noruʒ eius publicari. Si vero sit villis ꝑsona dʒ verberari. insti. de pub. iudi. .§. ij. Si aũt per vim fecerit capite plectitur. insti. vbi. s̃. §. sinautem. ¶ Quid si non seduxit eam. sed sponte [*]acquieuit. Rñ. pa. in. d. c. j. tʒ ꝙ hʒ etiaʒ locũ dispositio p̃fati. c.  si nō essent ho minis insidie tātũ facinus nō perpetrasset. vt dicit tex. in. l. vnica. C. de raptu virgi. Tamẽ p̃sumit̃ seducta. Sed ego credo veꝝ in foro cōtẽtioso Sed in cōsciẽtia sufficit ꝙ querat eam in bono statu reducere tũ in ipso est. Facit regula scienti. Et ꝙ ibi no. de reg. iur. lib. vj. Et si contraxit an pater teneat̃ eam dotare. vide. s̃. Dos. §. iiij. Suasio qũo obligat in damno dato. Vide. s̃. Furtũ. §. xviij. ⁊. xix. Subarratio Vide. s̃. spōsalia. §. ij. ⁊ supra arra. Subdelegare nō pōt delegatꝰ prin cipis etiam deputatus ad nullũ ministeriũ qñ est magnuʒ ⁊ graue sicut iudicare ⁊ similia facere. Secus quando est paruum  potest. c. ꝙ autem. de iure patro. ⁊ magnum seu graue ⁊ paruum arbitrio iudicis relinquitur. c. fi. de dol. ⁊ contu. ¶ Vtrũ ille cui comittĩt̃ p̃dicare crucem [*]excōicare vel absoluere aliquos vel dispensare cum irregularibꝰ vel iniungere pnĩas possit subdelegare alteri. Rñ. ꝙ non nisi sit legatus a latere. vt in. ca. fi. de offi. delega. Similiter vbicun cō mittit̃ alicui. vt istud personaliter exeq̃ tur subdelegare non potest. ⁊ vbi in cō missione videtur electa industria perso ne. vt in. d. capi. fi. ⁊ de hoc vide. s̃. delegatus. §. vj. Subditus r triplicit̃. Primo rōne domicilij. Sco rōne orĩ ginis ꝓprie vel pr̃ne. ar. c. iij. de tẽ. ordi. li. vj. ⁊. l. j. ⁊ in. l. origine. C. de munici. ⁊ ori. l x. Facit. l. assumptio ⁊ q ibi no. ff. ad muni. ⁊. l. rescrip. §. fi. ff. de mu. ⁊ hono. ⁊ talis tenetur ad onera personalia si ibi reperiat̃ lʒ alibi transtulerit domĩ cilium. de quo ꝑ Bar. in. d. l. assumptio. Facit in muliere que contraxit cum viro habente aliunde domicilum que nō potest cōueniri in loco originis de quo in. l. fi. §. item rescripserunt. ff. ad munici. Tertio ratione delicti. sed large vt dĩ cit glo. in capi. nuper. de senten. excom. non autem proprie. licet ibi sortiatur fo rum no. glo. in cle. vnica. de for. compe. quod no. pro statutis ⁊ alijs dispositionibus odiosis facientibus mentionem de subditis vt non comprehendatur fo rensis delinquens in territorio. ⁊ idem dic de contrahentibus eadem ratione no. Pa. in. d. capi. nuper. ⁊ in capi. proposuisti. de for. compe. ¶ Vtrum subditus ratiōe domicilij cui [*]iudex precipit sub pena excommunica tiōis late snĩe vt satisfaceret tali die alĩ cui transferens domicilium sit excōmu nicatus. si postea nō satisfacit. Rñ. Pa. in. d. c. proposuisti. cum Joan. and. in re gula cum sunt partiũ de regulis iuris. lib. vj. quod sic quia iam preuẽtus erat ⁊ vide ibi late per eos. Subdiaconus ideo appellat̃ quia subiacet et preceptis ⁊ officijs ⁊ leuitarum oblatiōes le uitis defert. xxj. di. cleros. Jtem ad subdiaconum pertinet calicem ⁊ patenam ad altare xp̃i deferre ⁊ leuitis tradere et eis ministrare vrceoluʒ cũ aqua manu tergium corā ep̃o ⁊ p̃sbyteris ⁊ leuitis tenere ⁊ lauandis manibꝰ ante altare aquam prebere. xxv. dist. perlectis. ¶ Vtrũ teneant̃ ad castitateʒ. Rñ. ꝙ sic [*]xxxij. di. in summa. §. j. ⁊. ij. Subornatio secundum Laudi. et ʒen. vt refert Card. in cle. de testi. est de aliquo falso exprimen do ⁊ vero tacendo in testimonio testamenti per aliquem facta informatio et dicitur subornare quasi subtus iu aures aliquod malum ornare ⁊ sub colore ponere. vt in aut̃. de testi. §. quia vero. Vnde talis peccat mortaliter ⁊ tenet̃ ad restitutionem leso. de iniur. c. fi. Subsanatio differt a derisione.  derisio fit ore. i. verbo cachino. subsanatio autem fit naso rugato vt dicit glo. super illud psal. Dominus in celo deridebit eos sed conue nit cũ ea in fine: quia vter intẽdit eru bescentiā ꝓximi. Quomodo autem sit peccatũ mortale. Dic secũdũ ꝙ derisio est vt. s̃. derisio. Substitutio est secundaria conditionalis ĩstitutio. Nā substitutio continet in se institutioneʒ. ⁊ ideo institutus dicitur primus gradus etiam si multi fuerint instituti. Et substitutio secundus gradus. ⁊ est cuʒ quis instituit heredem sic. talis esto mi hi heres. Et si non eris vel decesseris ti tium substituo. iste titiꝰ dicit̃ substitutus. l. j. ff. de vulga. ⁊ pupil. substi. ¶ Quot sunt spẽs substitutionũ. Rñ. ꝙ [*]duplices. alia indirecta. alia directa. Jndirecta substitutio siue obliqua. siue fideicommissaria siue p̃caria est illa per quam s capit hereditatem alio herede mediante vt cum testator fideicommisserit. A. heredi vt hereditatem. P. re stituat. Additio ⁊ dicitur obliqua ratione. quia per alium capit. Jteʒ fideicommissaria. quia olim committebatur fidei heredis in totum. Non em̃ cogebatur restituere. sed hodie sic per l. pe. C. ad trebe. Jtem precaria quia fit verbis p̃carijs. i. rogatorijs vt puta. A. heredem instituo ⁊ rogo ⁊ c. verba autẽ huius indirecte substitutiōis sunt. volo. mando. rogo ⁊ huiusmodi vt restituas hereditatem. Sunt tamen quedā verba communia que possunt trahi ex propriosignificato ad substitutionem directam ⁊ indirectam vt verbum substituo vel verbum moriatur tali habẽt enim duplicem sensum vcʒ ꝙ moriatur tali. i. ꝙ talis sit heres mere vel moriat̃ tali. i. ad vtilitatem talis iam effectꝰ vt capiat hereditatem de manu primi he redis. Jdem dic de verbo succedat ⁊ ver bo accipiat licet ergo per fideicommissum. P. sit substitutus. A. debet heredi tatem adire ⁊ aditaʒ. P. restituere ⁊ sic A. mediāte. ⁊ operāte peruenit hereditas ad. P. Et no. ꝙ si. A. adiuerit sponte hereditatem retinebit quartam trebellianicam ⁊ reliquas tres partes hereditatis restituet. P. Si vero iudicis officio compulsus adierit totaʒ heredi tateʒ restituet. P. insti. de fideicommis. here. §. in primis. ⁊. ff. ad trebel. l. nam quod §. qui compulsus. ¶ Directa ꝟo substitutio est qua quis [*]capit hereditatẽ defuncti ex dispositione testatoris nullo alio mediāte vel sibi cooperāte vt cuʒ dicit testator. A. mi hi heredem instituo. sed si ipse nō erit heres. C. sit heres. ⁊ sic. C. substitutꝰ est directe. Additio ⁊ hec fit per verba mere di recta et ciuilia. vt verbum heres esto. vel heres sit vel ꝟbum insti tuo heredẽ. Aliquando etiā fit ꝑ verba cōmunia vt dictũ est in. §. j. Aliquando per verba geminata sic. A. filium meuʒ impuberem mihi instituo heredem. Et si in pupillari etate decesserit. B. substi tuo. ⁊ hec substitutio est directa. Si. A. morietur in pupillari propter verba geminata sed si post pupertatem erit fideicommissaria. vt communiter tenet̃ ⁊ si diceret heres sit: diuiditur auteʒ in quintuplici differentia. qua ꝝ prima di cit̃ substō vulgaris. Et hec duplex. Alia expressa que fit per istam negationem non hoc modo valet instituo mihi here dem. A. ⁊. si ipse noluerit vel non potue rit heres esse. P. sit heres vel. P. substituo. Alia tacita quando. scilicet negatio non exprimitur sed includitur vt cũ r. A. ⁊. P. mihi heredes instituo ⁊ eos inuiceʒ substituo per hec verba eos inuicem substituo tacite subintelligitur si alter eoruʒ heres non fuerit. Scilicet  noluit vel non potuit quando decessit ante aditā hereditatẽ alter sit heres insolidum. vt. ff. de here. insti. l. cũ in testamẽto. §. hec verba. Et dicit̃ vulgaris  a quolibet de vulgo scʒ testatore fieri pōt ⁊ cuilʒ sine pupillo. vł minori ⁊ c. Et de hac habes. Jnsti. de vulg. substi. ¶ Effectus huius substitutionis est vt [*]bona testatoris tantum que debebant venire ad institutum veniant ad substitutum non bona instituti. insti.  pu. substi. §. quo casu. ¶ Qñ expirat hec. substō. Rñ. ꝙ quāci[*]to institutus adierit hereditatem siue postea decedat cũ liberis siue sine liberis. C. de impu. ⁊ alijs substi. l. post aditā. ⁊ hoc nō solũ qñ exp̃sse fit ꝑ negotiationẽ. sʒ etiā qñ tacite. Vnde licet titiꝰ ⁊ sempronius fuerint instituti heredes. ⁊ adinuicẽ substituti si tamẽ sempronius vel titiꝰ adierit hereditatẽ expirat substitutio. vt in. d. l. post aditam. ¶ Secũda directa substitutio dicit̃ pu[*]pillaris  fit soli pupillo. vel pupillus nec pōt tp̃s excedere pupillare sʒ exspirat ad introitũ pubertatis pōt etiā fieri in minꝰ tp̃s vt si dicat̃. Si filiꝰ meꝰ in fra quartũ vel ntũ annũ decesserit sit P. heres ⁊ hec duplex. Scʒ tacita q̃ non hʒ formā pupillaris substitutionis. Sʒ sub eiꝰ verbis includit̃. vt cũ r. A. filiũ pupillũ meũ heredeʒ mihi instituo. Et si ipse mihi heres non fuerit. P. sit he res. Et hec expressis est vulgaris ex tacitis est pupillaris Vñ siue sit. A. heres siue nō si ĩ etate pupillari decesserit. He reditas directo iure. ꝑuenit ad. P. sʒ ex vulgari succedit tm̃ ĩ bonis testatoris. ex pupillari ꝟo succedit ĩ bonis testatoris ⁊ pupilli. alia est expressa que fit per verbum affirmatiuum et facit expresse mentionem de pupillari etate ⁊ sub ea includitur vulgaris tacita. vt instit. de vul. ⁊ pupil. substi. §. j. ⁊. ff. de vul. ⁊ pupilla. substi. l. iam hoc iure. ⁊ fit cũ dicitur. A. filium meum heredem mihi ĩstituo. ⁊ si ipse mihi fuerit heres. ⁊ in etate pupillari cesserit. P. sit heres vł sub stituo. ⁊ in ista requiruntur duo scilicet verborum affirmatio ⁊ temporis pupil laris comprehensio. ¶ Quid requiritur ad istā substitutio[*]nem pupillarem. Rñ. quatuor. primũ ꝙ ille cui fit substitutio sit de liberis testa toris. Et accipio hic liberos nō tantum pro filijs sed etiam pro nepotibus. Secunduʒ quod sit impubes. Tertium ꝙ sit in potestate testatoris. Quartum q ille cui fit substitutio instituatur vel ex heredet̃ ⁊ potest fieri nō tantum impuberi filio iam nato. sed etiā posthumo si tamẽ nascendo esset sub ptāte testatoris si viuerit ipse testator ⁊ etiā nepoti. si tamen sit recasurus in potestatem pa tris sui post mortẽ aui. ff. de vul. ⁊ pub. substi. l. ij. §. postumus. ¶ Quis effectꝰ ẽ huius substitutionis. [*]rñ. ẽ vt nō solũ sit. P. heres iure directo ⁊ capiat bona ⁊ hereditateʒ vtrius si A. decesserit in etate pupillari sed etiaʒ excludit matrem. Jta quod etiam legitimam petere non poterit. vt no. Bart. ⁊ doc. in. l. papinianus. §. sed nec impu beris. ff. de inoff. testa. ⁊ oẽm aliam ꝑsonā q̃ ipsi pupillo abintestato succedere potuisset. ff.  vul. ⁊ pu. sub. l. luciꝰ. ⁊ hoc verũ est in expressa. Jn tacita autem ha bet locum quādo alter filius testatoris frater pupilli substituitur. Sed si fit extraneus substitutus tunc mater admit titur et substitutus repellitur. l. precibꝰ ⁊. l. cum quidam. C. de impu. ⁊ ali. sub. nisi in quatuor casibus. primus quādo pr̃ expresse ꝓhibet ne aliquid habeat. scs quādo relit alid vxori ⁊ vult esse contentā. tertiꝰ si fuit inimica est patri. quarta qñ frater ĩpuberis substitutus et nota q in hac tacita extraneus non excludit fratrẽ vtro parẽte cōiunctũ. ¶ Qũo euanescit hec substitutio. Rñ. ꝙ [*]prĩo ꝑ aduentũ pubertatis. Sco si hereditas pr̃is nō sit adhuc adita  cum nullꝰ apꝑeat heres testamẽtũ pr̃nuʒ vr̃ destitutũ ⁊ sic euanescit etiā pupillaris. l. sʒ si plures. §. sʒ si ex asse. ff. de vulg. et pu. sub. Tertio si nascit̃ posthumꝰ de qͦ mẽtio non est facta in testō. ff. de vulg. ⁊ pup. substi. l. si pr̃ filiũ. Quarto si patiat̃ pupillꝰ capitis diminutionẽ maximaʒ mediā vł etiā minimā. ff. de adop. l. nec ei. Rō quare est inuẽta est.  cũ filiꝰ in pupillari testari nō possit permittit̃ pr̃i ipsi filio testm̃ facere⁊ de herede ꝓuide re durāte tali etate tm̃. d. §. quo casu. ¶ Tertia directa substitutio r exẽpla[*]ris  fit ad exẽplũ pupillaris sʒ differt ab illa. prĩo  illa fit tm̃ a parẽte  euʒ hʒ in ptāte hec aũt fit nedũ a patre sed etiā a mr̃e filio furiosovł mẽtecapto nō existẽte in eoꝝ ptāte. Sco  illa tm̃ fit pupillis ista adultis vel maioribꝰ. Ter tio  ĩ illa pōt substitui libet quẽ voluerit ĩ ista nō sʒ certo ordine sic vt si hʒ liberos ei substituant̃. Si ꝟo nō hʒ tũc fratres substituant̃. Q si nō hʒ nec filios nec fratres tũc quẽ voluerit substi tuet. C. de ĩpu. ⁊ ali. sub. l. humanitatis. Quarto  illa expirat adueniẽte puber tate sʒ hec solũ adueniẽte sana mente. Quito illa solũ ĩpuberi hec adulto tm̃. Sexto illa fit ĩpuberi siue sit sane mẽtis siue sit furiosus hec solum fit furiosis ⁊ mẽtecaptis. hec ꝓbāt̃ Jnsti. de pu. sub. .§. qua rōne Et sit isto mō. A. filiũ meuʒ furiosum mihi heredẽ instituo: ⁊ si decesserit ante sanus mẽte fiat eiꝰ filiũ vel fratrẽ vel aliũ puta Titiũ ei substituo ⁊ sic bona vtrius trāsibũt ab substitutũ. Et fuit equa valde vt furioso et mentecapto pater vel possent ꝓuidere de substitutione. ¶ Sed d si aduenit sana mẽs ⁊ nullo [*]testō facto iteꝝ reuertit̃ ĩ furiā. Rñ. ꝙ nō euanescit substitutio. ar. l. q fauore. C. de legibꝰ ⁊ magis plʒ lʒ alij dicāt nihilominꝰ expiraret. ar. l. ꝙ s. ff.  re iu. ¶ Quarta directa substitutio dicit̃ com [*]pendiosa  sub cōpendio huius aduer bij qñcũ fit ⁊ cōtinet tacitā pupillarẽ que alias fit ꝓlixioribꝰ ꝟbis. Et lʒ hec dictio quādocũ se extendat ad. oẽ tp̃s tamẽ hic restringit̃ ad tp̃s pupillare so lũ virtute horuʒ verboꝝ. P. sit heres  per hmōi ꝟba directa videor voluisse fi lio meo infra tempus pupillare prouidere de herede q infra aliud tp̃s mihi facere nō licet. d. §. quo casu Forma huius est. A. filium meum heredẽ instituo verũtamẽ quādocun dictus filiꝰ meꝰ decesserit. P. sit heres. Et sic soluʒ in tẽ pus pupillare videtur voluisse prouidere filio de substituto siue herede. d. l. precibus. ¶ A quo potest hoc fieri. Rñ. ꝙ a milite [*]⁊ qũo nō explico  nō est in vsu Jtem a pagano. i. quolibet nō milite sʒ opʒ fiat filio pupillo ⁊ in potestate existẽti ⁊ cō tinet pupillarẽ exp̃ssam  hʒ eundẽ effectũ. ⁊ ideo solũ filio pupillo ⁊ in pote state existẽti pōt fieri vt dixi. Verũtñ lʒ hec substitutio sit directa de sui natura simpliciter pñt tamẽ apponi in ea ꝟba vel dictiones vel aliqua mutari q̃ eā in fideicōmissum cōuerterẽt ⁊ ad ius ⁊ ad naturā fideicōmissi reducerent. ¶ Quomodo hec substitutio compẽdio [*]sa potest ad naturam ⁊ ius fideicōmissi deduci. Rñ. quatuor modis sicut sub q̃tuor formis potest fieri. Primo sic. A. filium meum impuberem mihi instituo heredem ⁊ si quandocũ decesserit. A. substituo. P. Nam hoc verbum substi tuo trahit hanc substitutionẽ ad fideicommissum vt vult gl. in. d. l. precibus. ⁊. l. centurio. ff. de vul. ⁊ pup. sub. ⁊ in. c. raynutius. de test. ⁊ p̃dictũ aduerbium in hoc casu seruat propriam significationem ⁊ respicit omne tempus et rem omni tẽpore suadet valere. l. quotiens. ff. de reb. dub. Hinc est ꝙ quocũ tempore moriat̃ siue in pupillari vel maiori etate virtute huiꝰ verbi substituo vr̃ rogatus esse a testatore ꝑ fideicōmissuʒ post mortem suam restituere hereditatẽ ⁊ bona testatoris substituto. Vñ ipso instituto moriẽte mater ⁊. quicũ successores siue ex testō vel a b ĩtestato adhibũt hereditaiẽ ⁊ additā substituto re stituent iure fideicōmissi. ĩsti. de fideicōher̃. §. sʒ  stipulatiōes. defalcabũt tñ ⁊ retinebũt legitimaʒ ipsiꝰ q̃ est tertia ꝑs totiꝰ hereditatis testatoris ẜm verioreʒ ⁊ cōiorẽ opinio. si ipse. A. erat de liberis ipsiꝰ testatoris ad quos legitĩa spectat  in hac testator grauare eũ nō potuit C. de inoffici. testa. l. qm̃. De relis vero de falcabũt tertiā trebellianicā ⁊ sic ha bebunt mediā hereditatẽ. Alterā ꝟo me diam restituẽt substituto iure fideicom missi. retinebũt ẽt sibi oĩa bona ipsiꝰ. A.  testator de suis tm̃ rogasse intelligit̃ non heredis. Si vero. A. nō erat de libe ris defalcabũt tm̃ trebellianicā ⁊ habe bit etiā alia bōa q̃ ipse. A. aliũde q̃siuit. Et hec substitutio  ius fideicōmissi hʒ pōt fieri cuicũ heredi ⁊ a quocũ testatore. insti. de fideicō. here. §. ĩ primis. ⁊. §. se. Et aduerte ꝙ lʒ in prefata forma non addatur qñcũ decesserit sine libe ris. Si tñ. A. erat de liberis testatoris ĩ telligetur hec clausula sine liberis  ꝓ regula est ꝙ qñcũ quis rogat aliqueʒ de liberis suis alteri hereditatẽ restitue re post mortẽ suā semper intelligitur ta cite hec ↄditio. s. si decesserit sine liberis  non est credẽdũ ꝙ aliquis exclusa ꝓle filij sui voluerit ad alterā ꝑuenire he reditateʒ. Sed in extraneo herede non ĩest talis tacita cōditio nisi addatur expresse. C. de insti. ⁊ substi. sub condi. fact. l. generaliter. §. vl. Secũdo sit sic. A. filiũ meũ impuberẽ mihi heredẽ instituo sʒ si dictus. A. qñcũ decesserit sine liberis. P. sit heres. Et tunc si morit̃ infra tempus pupillare vʒ iure directo ⁊ sic substitutus capiet totam hereditatem sine deductione alicuius quarte. dicta l. centurio ⁊. c. Si pater de testa. li. vj. Si vero morit̃ in pubertate secundum opi nionem Joan. and. erit totaliter fideicommissaria quia licet per istam dictio nem sit heres videat̃ dicta: tamen per istam additionem sine liberis trahuntur ad fideicōmissum vt probat̃ in. l. sceuola. ff. ad trebel.  ista additio ĩnuit ꝙ in quocũ tempore decesserit sine libe ris in pubertate ex presumpta volũtate testatoris videt̃ rogatus per fideicōmisum restituere hereditatẽ post mortem vt probatur in. d. l. precibꝰ. Et ideo quo cun tẽ pore ĩ pubertate moriatur si ne liberis mater aut quicũ successores re stituent hereditatẽ substituto deductis supradictis. ff. de vul. ⁊ pup. sub. l. cohe redi. §. cũ filie ⁊ sic tene licet cōis opinio legistarum teneat ꝙ nun obligatur. Sed expirat per aduentũ pubertatis. Tertio fit. A. mihi heredem instituo sʒ si dicas. A. quandocũ decesserit sinelĩ beris. P. substituo. Et hec omni tẽpore est fideicōmissaria ⁊ idem ius ⁊ eundeʒ effectũ habei per omnia sicut prĩa predicta tñ rōne verbi substituo tñ rōne sine liberis. ⁊ iō dic vt de illa. Quarto fit. A. filium meum mihi heredem instituo si tamẽ filius meus decesserit in pupil lari etate vel postea quandocũ sine lĩ beris. P. sit heres vel substituo sub hac forma comprehenduntur tres substitu tiones vna pupillaris exp̃ssa ꝑ hoc q dicitur si decesserit ĩ pupillari etate. Et ex hac resultat tacita vulgaris que sub pupillari expressa cōtinetur vt dictũ est ⁊ hanc nō pōt facere nisi pater pupillo ꝓpter pubertatẽ exp̃ssam qñ fit directe nisi sit miles. d. l. cẽturio. Tertia fideicō missaria est ꝓpter illud dicit̃ vel postea quandocun sine liberis. Sed sivultꝙ clarius iste tres resurgāt dicat testator. P. pupillariter vulgariter ⁊ per fideicō missum substituo. Et vnaque istaruʒ habet suum effectum. Nam si. A. sit heres ⁊ in pupillari etate decesserit substi tutꝰ vocatur iure directo exclusa matre ⁊ alijs legitimis successoribus ⁊ hoc ꝑꝑ effectum pupillaris expresse que matrem repellit ⁊ substitutum admittit lege lucius. ff. de vulg. ⁊ pup. sub. Si autem. A. non sit heres vel si nolit vel non possit tunc substitutus erit heres iure directo propter tacitam vulgarem que etiam surgit ex pupillari. Vt dictum est. Si vero. A. heres erit deinde factuspubes quandocunque sine liberis moriet̃ habebit locũ fidecōmissaria. vnde eo moriente sine liberis successores restituẽt hereditatẽ cum de falcatio ne vt dictuʒ est. Et vt dixi iste quattuor forme substōnuʒ nō possunt fieri nisi fi liofamilias pupillo ꝑ pupillarẽ exp̃ssaʒ que ↄtinet̃ in ea. vnde ornatarij ex ↄsilio meo qñ aliquis hʒ filiũ ĩpuberẽ cuivult substituere nō solũ ĩ pupillari sed qñcũ  facias libet ꝑ se. s. primo pupillarẽ. Sic. A. filiũ meũ mihi heredẽ instituo. Verũtñ si dictꝰ. A. filiꝰ meꝰ mihi heres erit ⁊ in pupillari etate cesserit. P. heres sit vel fratres eius superstites heredes sint deinde facias sideicōmissariā h mō. Si vero dictꝰ. A. pubes factꝰ postea qñcũ decesserit sine liberis. substituo ei per fideicōmissum suꝑstites fratres eius ⁊ premortuorũ fratrũ eius liberos in stirpes ⁊ nō in ca pita. si testator vult ꝙ vs ad ipsos vadat. Nā vt sis cautus scias ꝙ verba substitutionis non extenduntur vltra illos quos testator expres sit. Si enim institutis tribꝰ vel pluribꝰ filijs ita adijciat̃ ⁊ si ali s eoꝝ decesserit sine liberis substituo suꝑstites. Certe si decedit vnus eoꝝ relicto filio. deinde moriat̃ sine liberis filius illius qui prĩo decessit non admittitur cuʒ patruis vł sine patruis ad fideicōmissariũ heredi tatẽ illiꝰ filij testatoris qui sine filijs de cessit  non extitit conditio substitutio nis in persona patris eius. Jllos tantummodo testator substuit qui superui uerent illi. Et Addevt dixi si testātor sic vult. ¶ Quĩta directa substitutio r breuilo[*]qua  in breui cōtinet substitutiōes. s. duas pupillares exp̃ssas ⁊ duas vulga res tacitas. Prima pupillaris estvnius alteri. Secunda alterius alteri vñ si. A. fuerit heres ⁊ in pupillari etate decesse rit. B. suꝑuiuẽs heres erit iure directo ⁊ ecōuerso ⁊ in vtro excludunt̃ mater et ceteri veniẽtes ab intestato ꝑ effectum pupillaris exp̃sse quo ꝟo ad effctũ licʒ nō quo ad ꝟba ex eisdẽ verbis due tacite vulgares etiā resultāt  si vnus illo rũ nō fuerit heres  noluit vel non po tuerit alter est insolidũ heres. ⁊ sic hoc modo testator hñs duos filios vel plures impuberes sub sua ptāte pōt facere hoc mō. A. ⁊. B. filios meos ĩpuberesmi hi heredes instituo ⁊ eos inuicẽ substi tuo. hanc substitutionẽ lex appellat reci procā vt. ff.  vul. ⁊ pu. sub. l. iā hoc iure. nō pōt aũt hec substitutio fieri nisi insti tuti sint filij pupilli in potestate testatoris alias nō eẽt substitutio breuiloqua sed tacita vulgaris. Et aduerte ꝙ verbũ substituo non ↄuertit oẽʒ substitutionẽ in qua ponit̃ ad fideicōmissariā sʒ natu re illiꝰ substitutiōis se coaptat ĩ qua po nitur ⁊ eā in directo iure cōseruat excepta sola cōpendiosa in qua si ponat̃ statim eā ad fideicōmissariā ↄuertit. vt pʒ ex dictis. Multa alia essent dicenda sed breuitatis causa hec que magis cōsueta sunt reseruaui vt ĩtelligas aliquid  successione legitima. ¶ Quomodo autem ĩgrediens religio[*]nem excludat substitutuʒ. vide. s̃. heres .§. xviij. Et de legitĩa. vide Legitĩa mul ta alia ad istam materiam. ¶ Substitutio talis cōditiōis si sine li[*]beris decedat alter fit heres euanescit ẽt si naturales hʒ. Secꝰ si addat̃ legitimis non aũt si filios habuit sed premoriun tur. Namvidetur sine liberis decedere. Si auteʒ dicatur sine herede decesserit nomine heredis soli filij intelliguntur. Jtem si non habet filium. sed nepotem ex filio substituto euanescit. vide gl. in c. in pñtia de ꝓba. vbi hec ponunt̃. ¶ Vtꝝ rogatus restituere hereditatem [*]possit eam alteri alienare. Rñ. vide. s̃. heres. §. xij. ¶ Quid si s ex descendẽtibꝰ ꝑ rectā li [*]neā sit rogatꝰ pure restituere heredita tem. nulla facta mẽtiōe de liberis. rñ. ꝙ si postea habuerit filios vel nepotes vł ꝓnepotes. ⁊. c. substitutio euanescet. de proba. in presentia in glo. in. l. cum acutissimi. C. de fideicōmissis. ¶ Jlle cuiꝰ industria est electa non pōt [*]aliũ substitner̃. c. fi.  of. dele. ⁊. c. his cui. de of. dele. li. vj. l. vnica. §. ne auteʒ. C. de cadu. to. le. statulibero s. ff. de statu lib. Fallit̃ nisi velit substituere filiuʒ secun dum Ludo. de ro. in. suis no. ¶ An quis per substitutũ possit deser[*]uire. Rñ. ꝙ nō. tex. ẽ in. l. nullꝰ qui nexu. C. de cur. li. x. ⁊ in. l. sciẽdũ. §. lega. ff. de lega. Fallit ẜʒ Ludo vbi. s̃. nisi se absen ter electus ꝓvtili sibi ⁊ necessaria causa  tunc pōt vt si vadat ad balnea. l. si ab sente. ff. de lega. ⁊. l. de pollicitatione. ff. de pollici. Subtilitas in iure an sit bona. Rñ. pa. in. c. dilecti. de iudi. post Vin. Ho. Jo. an. ⁊ do. an. ꝙ aut est ad capiendos ⁊ decipiendos simplices in iudicio vel extra ⁊ hec reprobatur vt ĩ. d. c. dilecti. ⁊ in. c. si cupis. xvj. q. j. Aut ẽ ad interp̃tationẽ iuris. ⁊ tunc si est ratiōabilis ⁊ iuri ↄsentanea laudat̃. vt. ĩ. c. cepellanꝰ. ⁊ de ferijs. ⁊ bonꝰ tex. in. l. vni ca. C. de ꝓfes.  ĩvrbe cōstā. li. xj. vbi r ꝙ doctor legens dʒ habere subtilitateʒ in terpretādi. facit tex. ĩ. l. nō pōt. ff. de leg. ⁊ idẽ qñ adhibet̃ extra iudicũ ad ꝟitatem eliciẽdā ẽt in foro aĩe. vt ĩ. c. j.  pe. di. vj. in ꝟbo subtilis inuestigator sapiẽ tis ⁊ quasi astute interroget pctōrẽ. Si vero ẽ irratiōabilis sicut quorũdā  tm̃ volunt subtiliʒare ꝙ seipsos non intelligunt ⁊ verba ꝑuertũt sic est mala. ⁊ improbat̃ vt in. c. j. xlix. di. vbi  hoc ⁊ ia. c. cum sancti. xxiiij. q. iij. Vñ imꝑator in. l. vlti. C. de legi. dicit vanā subtilitatẽ eoꝝ [*]derisimꝰ quā corrigẽdā cẽsemus. Successio vide. s̃. hereditas. Successor alius singularis qui in re certa constituitur. alius vłis qui in tota hereditate vel reliqua. [*]vide gl. in. c. cũad sedẽ.  rest. spo. ⁊. ij. q. prima. capitu. in primis de iudic. quia Guilermus. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ successoris appellatiōe in dubio intelligitur devni uersali. no. glo. in. l. filiũ. §. adijcit̃ inver. dominium. ff. de dam. infecto ⁊ Bart. in l. pater. §. mater. in. j. oppo. versi. alij dicunt. ff. de lega. iij. ¶ Quomodo successor tenetur stare cō[*]tractui facto a suo predecessore. vide lo catio. §. xx. ⁊. s̃. dignitas. §. j. Suffragia facta per vnum. Vtꝝ pos sint valere alijs. Rñ. ꝙ ad inquirendũ aliquẽ statũ. puta beatitudinem per modũ meriti valere non pos sunt. sed bñ per modũ or̃onis scʒ meri to cōgrui. sicut cũ quis ꝑ orationẽ alteri impetrat primā gr̃am ex bonitate diui na nō ad merita recipiẽtis sʒ ad effectũ. ad acquireudũ vero alid q cōsequit̃ statũ alicuiꝰ vel est accessorũ ad statum sic opus vniꝰ potest alteri valere nō solum de ↄgruo sed etiā de cōdigno ⁊ hoc dupliciter. Vno mō ꝓpter cōicationẽ in radice meritorij oꝑis q̃ est charitas ⁊ sic quilibet de bono alteriꝰ hʒ emolumẽtũ si ẽ in charttate iuxta iliud ꝑticeps ego sum oĩm timentiũ te. ⁊ c. Alio mō intentione facientis vt cũ quis aliqua opera specialiter ad hoc facitvt tali ꝓsint. Vñ tũc talia oꝑa efficiunt̃ eoꝝ ꝓ quibꝰ fiũt quasi eis a faciẽte collata vñ pñt eis va lere ad satisfactionẽ implẽdā vel ad ali d q statũ eoruʒ nō mutat. ⁊ istis duobus modis valent suffragia nedũviuis sed etiā mortuis nō vt mutāt eoꝝ statũ sed vt liberent̃ a penis q nō est mutare statũ.  vt dicit Aug. ĩ enchiridiō. c. lxv. duʒ in hac vita viuerẽt meruerũtvt hec sibi postea prodesse possent. Et ill ij. cor. v. Vnuss ꝓpriā mercedem acci piet prout gessit in cōrpore. ⁊ illud eccle siastes. ix. vbi r ꝙ nō habẽt partem in opere quod sub sole geritur intelligitur quo ad status mutationem. Nam premium essentiale vel penam eternam quilibet habebit ex opere suo non alieno. ¶ Vtꝝ suffragia facta ꝑ peccatores va[*]leāt. Rñ. si loquimur de opere operato sic sacrificiũ altaris ⁊ alia sacramẽta ex se ipsis habẽt efficatiaʒ abs oꝑe operantis quā equaliter explent per quẽcũ  fiāt. si autẽ loquimur de opere operā tis sic distinguo quia potest fieri ꝑ malum dupliciter. Primo vt per actoreʒ ⁊ sic non prosunt nisi forte per accidẽs ⁊ ex consequẽti. puta per elemosinas ma li hominis boni pauꝑes excitati orant pro defuntis illis pro quibus ille malꝰ dedit secũdo vt per ministrũ. ⁊ sic autvt ꝑ ministrũ ecclesie publicũ vt est sacer dos qui celebrat exequias mortuoruʒ ⁊ talia semꝑ ꝓsũt  militia ministri non nocet operi boni actoris. Aut vt ꝑ mini strũ priuate ꝑsone ⁊ tũc si ad p̃cept um existẽtis in charitate vł ad ↄsortiũ sicut cum duo legũt psalmos vel officiũ mor tuorũ ⁊ vnus est bonus alter malus sic prosunt illi ꝓ quo fiũt. Si vero ad preceptũ nō existẽtis ĩ charitate qñ mādanit fieri ⁊ sic non prosunt defunctis nisi postea esset ĩ charitate qñ talia fiunt et de nouo demādet vel demandationem de nouo acceptet.  sic valerent. Si aũt erat ĩ charitate qñ mādauit licʒ postea non sit qñ exequuntur nihilominꝰ valẽt defunctis. ⁊ aduerte ꝙ licet quis exñs ĩ charitate de mādādo consequat̃ fructũ operuʒ. licet ille executor sit in mortali nō tñ tm̃ suffragiuʒ sicut si exequeretur per existẽtẽ ĩ charitate.  tũc talia oꝑa eẽnt meritoria ex duabꝰ ꝑtibus. hec ex Ricar. in. iiij. di. xlv. ar. iiij. q. ij. ⁊ ceteris theologis. ibidem. ¶ Vtrũ recipiẽs multos ad ꝑticipatio[*]nem bonoꝝ suorum sua oꝑa sint illi mi nus vtilia. rñ. ẜm Ricar. in. iiij. di. xlv. ꝙ uō:  plus sibi affert illud opus charitatis. scʒ talis receptio bona sua cōicando  sibi detrahatur etiā quo ad remissionẽ pene sue de fructu bonoꝝ cōicatoruʒ ⁊ talia bona sic cōicata faciẽti ea ĩ nullo minus sed magis quo ad augmentum premij in gloria valẽt. Tho. ĩ. iiij. ea di. tenet ꝙ non valent ad expiationem pe ne proprie nisi per mediũ meriti de con gruo. s. ex gratia non exdebito. Rō quia duo reatus nō dimittunt̃ ꝑ vnā satisfactionem que ei nō adequat̃ sed primuʒ est verius quia charitas operit multim dinem peccatorum ⁊ maior charitas plura peccata. vide de hoc supra satisfactio. §. v. ¶ Vtrum defũcti quorum legata nō ex [*]equuntur plus in purgatorio tardent. Rñ. vide executor. §. xxiij. ¶ Que sunt suffragia q̃ prosunt defun[*]ctis. Rñ. Gre. ꝙ. iiij. modis anime fun ctoꝝ soluunt̃ aut oblatiōibꝰ sacerdotũ aut p̃cibꝰ sctōꝝ aut eleemosynis charoꝝ aut ieiunijs cognatoꝝ. xiij. q. ij. anime ⁊ duo primi modi sunt magis efficaces ĩ tum feruntur ĩ deũ  duo vltimi qui ferunt̃ in proximũ nisi forte ꝑ accidens intũ. s. eleemosyna ĩpetrat prima duo vel vnum eorũ vel aliqñ alia tria. ¶ Vtrũ cultus exequiarũ valeat defun [*]ctis. Rñ. ẜʒ Ric. in. iiij. di. xlv. ar. vj. q. j. ꝙ sepultura valʒ per accidẽs intuʒ. s. in spicientes recordant̃ ⁊ orant pro eis. vñ dr̃ monumentũ quasi monens mẽtẽ vt dicit Au. j. de ciui. dei. Jtẽ valet sepultu ra in loco sacro  frequentius orant ꝓ exñtibus apud se  alibi. ⁊ eccłia generaliter magis ꝓ exñtibꝰ in loco sacro  alibi siue  cōmendant̃ alicui sctō rōne cuius ibi eligit sepulturam ⁊ similia. Alij aũt a sepultura vt sunt eiꝰ ornamẽ ta candele incensum pāni ⁊ hmōi cōfolatiōes sunt viuoꝝ nō suffragia mortuo rum  eis prodesse non possunt nisi ꝑ accidẽs ĩtũ incitāt ad orādũ ⁊ aliabo na faciẽda ꝓ defũctis aut ĩtũ pauꝑes fructũ capiũtvel intũ eccłia decorat̃ ⁊ sic eleemosyna cōputat̃. tobie. xij. c. ¶ Vtrũ suffragia facta ꝓ pluribus tm̃ [*]valeant cuilibet sicut si fierẽt ꝓ quolibʒ eoruʒ in singulari. rñ. ꝙ cōis opi. theolo goꝝ. in. iiij. di. xlv. est ꝙ non. falit hoc in casu de quo. s̃. §. ij. ⁊ missa. §. lij. ⁊. liij. ¶ Quibus defunctis valent suffragia. [*]dic. ꝙ solum exñtibus in purgatorio ⁊ non alijs. facit. c. cum Marte. de celebra tio. missarum. Superbia est appetitus proprie ex cellentie vnde superbus dicitur qui super vult videri ꝙ est secun dum Jsido. lib. ethi. ⁊ ideo si sumatur se cundum propriam speciẽ quā habet ex rōne proprij obiecti sic ẽ speciale pctm̃. ⁊ sic ẽ ĩordinatꝰ appetitꝰ ꝓṗe excellẽtie. Oportet ergo actualiter intendens pro priaʒ excellentiā aliquid ĩordĩate faciat vt sit speciale peccatum suꝑbie. Sivero sumatur ẜm dā redũdātiā ĩ alia pctā sic hʒ quādā generalitatẽ ĩtũ oĩa pctā pñt oriri ex ea. Et hoc dupliciter. primo intũ alia pctā ordinant̃ ad fineʒ suꝑ bie  est propria excellẽtia ad quā ordi nari potest omne ꝙ quis appetit inordinate. Est. ij. generale peccatũ tũ ad effectũ quia in omni peccato est effectꝰ suꝑbie. s. non subdi legi dei. sed tũ ad effectum non est generale peccatuʒ. vt quādo procedit peccatũ ex infirmitate vel alia causa⁊ ideo est aliq pctm̃ quo ad effectũ q nō est quo ad affectum sicut volẽs occidere hominem occidit pa trem nesciẽs sic tũ ad effectũ est patri cida sed non tum ad affectum. Hec ex Frācisc. de may. in sco sen. Tertio modo indirecte ⁊ ꝑ accidẽs. s. remouendo prohibẽs intum. s. homo ꝑ superbiā contemnit legem diumā ꝑ quam prohibet̃ a peccando ⁊ ideo Gre. xxx. mora. non ponit eam peccatum speciale. sed reginam omnium. ¶ Vtꝝ sit pctm̃ morta. Rñ. ꝙ ẜm speciẽ [*]suā accipiẽdo ex genere suo est peccatũ mortale  p̃supponit ↄtemptũ diuine regłe ⁊ legis cui nō vult subijci ex amo re proprie excellẽtie cōsequẽdo. Et hoc verum est si fit in deliberatione volũtatis. preuaricatio vero. diuine legis aut in opere aut in voluntate qñ ꝓuenit ex ignorātia vel ex infirmitate sic nō est su ꝑbia. Qñ ꝟo est solũ ex cōtẽptu sic estsu perbia ꝓut est generale vitiũ qñ ꝟo est vt quis cōsequat̃ ꝓpriā excellẽtiā sic ꝓ prie est suꝑbia ⁊ speciale peccatũ mor tale ratione finis. ¶ Quot sunt species superbie. Rñ. ẜm [*]Gre. xxiij. mor. ꝙ quatuor. Prima cũ bo num ꝙ habet a se extimat habere. Secũda cum extimat. ꝙ dat̃ sibi superiꝰ a deo pro suis meritis dari. Tertia cum se iactat habere quod non hʒ. Quarta cũ despectis ceteris singulariter appetit videri habere quod non hʒ. Aduerte tamẽ ẜm Tho. xxij. q. clxj. quod vera extimatio pōt corrũpi dupliciter. primo in vniuersali in his q̃ ad fidẽ pertinẽt. ⁊ hoc ꝑ infidelitatẽ. Sco in aliquo ꝑti culari eligibili ⁊ hoc nō facit ĩfidelitas sʒ aliud sicut fornicator extimat pro tẽpore illo bonũ fornicari ⁊ nō ꝓpter in fidelitatẽ. sed ꝓpter delectationẽ. Jdeo in vłi dicere fornicationẽ esse bonũ. vel bonũ aliq habere a se ⁊ non a deo vel suis meritis hoc ꝑtinet ad infidelitatẽ ⁊ ẽ mortale pctm̃ infidelitatis. Sʒ ꝙ ali quis ex inordinato appetitu ꝓprie excellẽtie ita de bonis suis gloriet̃ acsi ea a se hr̃et vel meritis suis hoc ꝑtinet ad suꝑbiā ⁊ ẽ mortale pctm̃ stẽ ĩ deliberatione voluntatis. Nec intelligas ꝙ iste species suꝑbie ↄsistāt in extimatiōe.  cũ extimatio ꝑtineat ad rōnem nō esse pctm̃ cũ pctm̃ solũ sit in volũtate prinpałr. sʒ  ꝙ s vehemẽter appetit faci liter extimat. Jdeo pctm̃ suꝑbie ↄsistit ĩ inordinato appetitu ꝓprie excellẽtie ex quo faciliter extimat se eā habere a se vel suis meritis vel ꝙ plus habet vel ceteros despicit. ¶ Que sunt eiꝰ filie. Rñ. ꝙ sunt ambi[*]tio psumptio arrogātia ꝑtinacta curio sitas ingratitudo iudicium temerariũ irristo tentare deum. ⁊ adulatio. d equibus in locis suis. Superstitio est vitium contrariuʒ religioni. non quia plus exhibeat in cultum diuinũ  vera religio. sed quia exhibet cultuʒ diui num vel cui non debet. vel eo mō quo nō debet. Vnde superstitiosi dicti sunt ẜm Jsydo. li. ethi. eo ꝙ dep̃cabāt̃ ⁊ imo labāt vt sui liberi superstites fierẽt gl. autem ad cor. ij. dicit superstitio est reli gio. s̃. modum seruata vbi accipit̃ methaphorice religio. sicut quādo dicimꝰ bonus latro. ¶ Vtrũ suꝑstitionũ diuerse sint species [*]Rñ. ꝙ sic ẜm diuersa obiecta vel diuersos fines ẜm hoc em̃ actꝰ morales spẽs sortiuntur. Vnde prima spẽs superstitionis est cum exhibetur cultꝰ deo cui exhibẽdus est. sed modo indebito. vt si quis coleret deũ nunc ẜʒ legis veteris obseruantiā. Secũda est cum cultus di uinus exhibet̃ cui nō debet̃. s. creature cuicũ ⁊ ista hʒ multas sub se species. Nam si reuerentiā deo debitā exhibet creature est idolatria. Si vero hoc facit vt instruat̃ ab ea sic est diuinatio q̃ demones cōsulit ꝑ aliqua pacta inita taci cite vel exp̃sse cũ eis. Si aũt hoc fit propter directionẽ humanoꝝ actuũ. ⁊ sic ẽ suꝑstitio quarũdā obseruātiaꝝ. ⁊ hoc di cit aug. ij. de doc. xp̃iana. Suꝑstitiosum est int quicd institutũ est ab homini bus ad facienda et colenda idola sicut deũ creaturā vel aliā. Ecce Primũ subdit vel ad cōsultationes ⁊ pcā quedā si gnoꝝ cũ deuotionibꝰ placita at fede rata ecce. Scm post subinfert. Ad hoc ergo ꝑtinẽt oẽs ligature execrabiliũ re medioꝝ quas nō ↄmẽdat ars medicoꝝ seu in precatiōibus seu in caracteribꝰ suspẽdendis at ligandis in quibꝰ oĩbus ars demonũ est ex quadā pestifera hoĩm ⁊ maloꝝ angeloꝝ exorta. Vnde ⁊ cũcta vitāda sunt xp̃iano ⁊ oĩno penitꝰ execratione repudiāda at dānanda. xxvj. q. v. nec mirũ. ⁊ in. c. illud. j. q. ij. Pri ma aũt spẽs suꝑstitionũ simpłr est peccatũ mortale. Sca vero spẽs similiter est mortale pctm̃ ⁊ de hac habes. s̃. sors sed quādo cōsistit solũ in obseruatione quarũdam obseruantiaruʒ sic aduerte ꝙ solũ est mortale peccatuʒ quādo duo concurrunt. Primũ alid suꝑstitiosum. secundo ꝙ sciat suꝑstitiosum fore id ser uās quacun intentione hoc faciat secus si ignoraret suꝑstitiosum.  sic non esset mortale peccatum. ¶ Sed quero qũo pōt cognosci q tale [*]d sit superstitiosum. Rñ. ꝙ ↄsiderandũ est vtrũ naturaliter videantur posse tales effectus causare pro quibus effectibus causandis talibus s vult vti ⁊ si sic nō erũt superstitiosa. licet em̃ causas naturales ad inducendũ effectus proprios adhibere. Si vero nō pōt natura liter cāre tales effectus ⁊ cōsequẽs est ꝙ nō adhibeantur ad hos effectꝰ causandos vt cause. sed tantum vt signa. ⁊ non vt signa diuina. Sicut sunt sacramentalia signa. Sed tantũ signa vana ⁊ superuacua ⁊ sic ꝑtiuent ad pacta signationũ cũ demonibꝰ inita. ⁊ superstitiosum. Nec ob. ꝙ sicut corpora naturalia subdunt̃ corꝑibꝰ celestibꝰ ita ⁊ corpora artificialia. vt imagines. Ergo sicut illa ita ⁊ ista sortiunt̃ aliquas ꝟtutes ex im pressiōe corpoꝝ celestiũ ad aliquos effectꝰ causandos.  Rñ. ꝙ naturales vir tutes corporũ naturaliũ cōsequunt̃ sub stantiales formas ipsoꝝ quas sortiunt̃ ex impressione corporuʒ celestiũ ⁊ iō ex earundem impressione formarũ sortiũ tur quasdā virtutes actiuas. Sʒ forme corporũ artificialiũ procedunt ex cōceptione artificis. Et ideo cuʒ nihil aliud sint  cōpositio ⁊ ordo. vt r. ij. phi. non possunt naturalem virtuteʒ habere ad ageñ. Et inde est ꝙ ex ĩpressiōe corpoꝝ celestiũ ẜm ꝙ sunt artificialia nullā sortiunt̃ virtutem. sed tm̃ ẜm materiā naturaleʒ. Et sic patet ꝙ faciunt anullum in tali cōstellatione vel ĩprimũt imaginẽ vt valeat ad febres ⁊ hmōi superstitiosi sunt. cōcor. Tho. ij. ij. q. xcvj. ¶ Vtrũ ars notoria sit illicita ⁊ ĩefficax. [*]Rñ. ꝙ sic  illa bꝰ vtitur nō habẽt vir tutem causandi scĩam vt cā. sed tan si gna.  inefficax est ad scĩam acquirendam.  cũ querat acquirere scĩam non ꝑ modũ cũ naturale hoĩ. s. adinueniẽdo vel adiscendo opor tet illud expectet a deo sicut sancti hoĩes faciũt nō per vana sʒ ꝑ verũ dei cultũ. aut a diabolo vt faciũt  arte notoria vtunt̃ ꝑ vanas suꝑ stitiones  demones cum nō possint illuminare intellectũ. iō nũ scĩam pote rum dare licet aliquando exprimāt aliqua documenta scĩarum ⁊ ideo mortali ter peccant tali arte vtentes ⁊ vt plurimum efficiunt fatui. ¶ Vtrũ ꝟtus imaginatiua possit ĩmu[*]tare corpora naturaliter. Rñ. Auicẽna. vj. naturaliũ. c. vlt. ꝙ sic accipiẽdo yma ginatiuā ꝓ ipsius virtutibꝰ interioribꝰ vt pʒ in trabe posita super aquam ⁊ in terra ⁊ multis alijs exemplis ⁊ etiā extranea ꝙ non credo.  nimis extendit eius virtutẽ etiam nō intelligas in qua cũ immutatione sed in al quibꝰ alijs impedimentis sublatis. ¶ Vtꝝ fascinatio sit possibilis. rñ. ꝙ ac [*]cipiendo falcinationem ꝓ illusione seu ludificatiōe sensuũ ꝑ artẽ magicā facta sic certũ ẽ ꝙ sit possibilis nisi ꝓhibeat̃ a deo mediante ministerio angelorum vel sanctorũ. Si accipiat̃ fascinatio ꝓ ĩuidia ⁊ sic est etiā possibilis sicut mul tipliciter experiẽtia docet. Si aũt acci piat̃ ꝓ immutatiōe ad malũ facta ĩ cor pore alteriꝰ ꝑ oculos alteriꝰ respicientis ĩ eũ sic siłr est possibilis naturałr. vt dicit Auicena vbi. s̃. sʒ nō ĩ oĩ corꝑe ne ab oĩ aspectu. vide Ri. in quolibet.  hāc qōnẽ format vnde pōt vetula infecta aspiciendo puerum ipsum inficere. ¶ Vtrũ herbe vel armonie habeāt ꝟtu [*]tẽ ↄ̃ demones. Rñ. ꝙ nō nisi ꝑ accidẽs. nā cũ actꝰ actiuoꝝ sint ĩ patiẽte disposi to sco de aĩa. Si demō ĩuenit passionẽ melāconiā intẽsiorẽ acriꝰ vexabit eũ in quo est quādo est in maiori dispositiōe quā qñ est in minori ⁊ sic cũ herbe ⁊ armonie valeant naturałr ad talẽ passionẽ leuādā vel minuẽdā nō cōsequẽter valẽt ↄ̃ demonẽ vt minꝰ possit vexare illũ. Sʒ directe ⁊ ꝓprie nulla herba aut res corꝑalis pōt agere in purũ spiritũ naturałr ⁊ si aliquādo valet potius ex aliqua superstitione que prohibita est. ¶ Vtꝝ liceat suspẽdere breuia ad collũ. [*]Rñ. ꝙ sic si. v. cōcurrāt Primũ ꝙ sint no mina cognita ⁊ nota nō ignota. Scm ꝙ illa noĩa aut verba sint noĩa fancta puta euangelij aut sacre scripture aut aliquoꝝ sanctoꝝ. Tertiũ ꝙ in eis non ponant̃ ali caracteres seu signa preter signũ crucis. Quartũ ꝙ non inserat̃ aliq vanũ seu falsum. Quintũ ꝙ ĩ scribẽdo seu suspẽdẽdo aut portādo nō ob seruet̃ aliq suꝑstitiosum sicut qñ credit̃ minus valeāt scripta ante euangeliũ vel alio die vel per puerũ virginẽ ⁊ hmōi aliter istis nō concurrentibus su perstitiosum est. vt pʒ. xxvj. q. vj. non li ceat ⁊. c. non obseruetis. ¶ Vtrũ incātatio serpẽtũ ⁊ aĩaliũ sit li[*]cita. Rñ. ꝙ si in incātatiōibꝰ serpẽtũ et similiũ habeat̃ respectꝰ tantũ ad sacra verba ⁊ ad virtutẽ diuinā nō est illicitũ. Sed  vt plurimũ fiũt illicite obser uātie circa tales incātatiōes ⁊ ꝑ demones fortiunt̃ effectum ideo reprobant̃. ¶ Vtrũ carminatrices ⁊ carminatores [*] carmināt ĩfirmos aut pueros peccẽt mortaliter. Rñ. si nihil suꝑstitiosum di cunt aut docent aut faciunt. Sed tamẽ vtuntur licitis p̃cibus ⁊ adiurationibꝰ sicut per passionẽ ⁊ crucẽ ⁊ similia non est peccatũ. sed non debent consuli nisi discretis personis vel religiosis.  cōmuniter superstitiones immiscent. ¶ Quid de illis  dicũt missam de mor [*]tuis ꝓ viuis vt moriant̃. Rñ. ꝙ peccāt mortaliter. xxvj. q. v. quicun. ⁊ idẽ dic de exeũtibꝰ altaria aut operiōtibꝰ imagines sanctorum vt in. d. c. quicũ. Si militer de dicẽtibus psalmos aliquos ad hoc. ¶ Vtrũ colligentes aliquas herbas va [*]nas obseruatiōes faciẽtes peccẽt mortałr. Rñ. sic si scientes suꝑstitiosum esse faciunt. vt patet. xxvj. q. v. c. nō licet. et q. vj. non liceat. ¶ Quid de obseruatiōibꝰ vanoꝝ ad p̃[*]cognoscenda infortunia ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ oia ꝓhibita sunt  sunt signa ex vanitate hoĩm cooperante diabolo nā cũ in hmōi a principio alid veri euenit a ca su ĩceperũt hoĩes animũ ĩ his applicare. Et iō diabolꝰ multa facit euenire in talibꝰ. vt hoĩes curiosiores fiant in tali bus ⁊ laqueis erroꝝ implicent̃ vt dicit Aug. j. de doc. christiana ⁊ no. in. c. faciẽ dum xxvj. q. iiij. ¶ Vtrũ sciẽs maleficiũ possit sine pec[*]cato illud soluere. Rñ. Petrus aureo. in iiij. di. xxiiij. q. ij. ꝙ ꝑ aliud male ficiũ fie ri nō pōt sine peccato infidelitatis. Si tamen s esset actu dispositꝰ ad facieñ. maleficiuʒ potest aliquis vti eo  licet malo alteriꝰ vti ad bonũ suũ: sicut dicit aug. de iuramento infidelis iurātis in noĩe dei sui. Vnde licet s non possit in ducere aliquẽ ad aliquod maleficiũ faciẽdũ tamẽ si est alis dispositꝰ actuali ter facere aliq maleficium vt aliud de struat possum illo vti ad bonũ meum. Pōt etiā tolli ꝑ destructioneʒ maleficij si scit̃  eo destructo demō non ampliꝰ fatigaret  ex peccato nō assistit. nisi  diu durat tale signuʒ. vñ dicit Sco. ea. di. ꝙ nedũ nō est pctm̃ immo meritoriũ destruere opera diaboli nec ĩ hoc est in fidelitas aliqua  destruẽs nō acquiescit operibꝰ diaboli. sed credit demonẽ posse vexare ⁊ velle fatigare dũ tale signũ durat ⁊ destructio signi talis ĩponit finẽ vexatiōt. Pōt ẽt destruere quis male ficia ꝑ sacramẽta adiurationes di uinas orationes. ⁊ hmōi meritoria. ¶ Vtrũ credentes se cũ alijs nocturnis [*]horis equitare ⁊ vbicũ voluerint subito posse trāsire aut in aliā spẽm creature posse mutari peccent mortaliter. Rñ. ꝙ sic post super talibus audierũt veritatẽ ⁊ sunt infideli deteriores. xxvj. q. v. episcopi. Secꝰ si ex simplicitate an te informationem de veritate. ¶ Quid de obseruatiōe lune aut dierũ. [*]Rñ. Arch. in. c. si s clericꝰ. xxvj. q. v. ꝙ si quis obseruet ad precognoscẽdos futuros euẽtus fortuitos vel etiā ad precognoscẽdũ futura oꝑa hoĩm ꝑ certitudi nẽ sic illicitũ est ⁊ ars demonũ. Si vero s vtat̃ tali obseruatiōe vel alia cōside ratiōe astroꝝ ad p̃cognoscẽdũ futura q̃ ex celestibus causantur. puta siccitates pluuias ⁊ hmōi sic nō est peccatum qm̃ dubium nō est quĩ res circa lunarẽ glo bũ ↄstitute ꝑ suꝑiora regant̃ ⁊ ĩmutent̃ ⁊ procurent̃ ⁊ quod dicit Aug. in. c. non obseruetis. xxvj. q. vj. intelligitur secun dum primũ modũ non ẜm secundum. Suspensio. j. de qua hic loquor est quedā eccłiastica cen sura qua ĩterdicit̃ aliq officiũ vel exercitiũ cōpetẽs certe ꝑsone eccłiastice ali quando a iure aliquando a iudice prolata elicit̃ ex gl. in c. ad reprimendā de offi. ordi. ⁊ in cle. cupientes. de penis. De notatis in hoc. §. ⁊ sequenti in eodem verbo nihil per canonistas tan gitur ideo hic non insisto. ¶ Jn quibus casibus a iure incurritur [*]aliqua suspensio. Rñ. licet glo. in. d. cle. cupientes multos numeret tamen ego dico secũdum paruitatem ingenij mei ad. xxxvij. casus reduco qui pertinent ad suspensionem maiorem que ꝓprie dicitur suspensio nam suspensio minor q̃ infligit̃ ꝓpter participationẽ cuʒ excōicato solũ priuat ꝑceptione sacramẽtorũ ⁊ ꝓpter hoc nō pōt eligi sʒ bñ eligere ⁊ exercere iurisditionalia quoruʒ. ¶ Primꝰ ponit̃ i. c. vl. xviij. di. Vbi ep̃s. [*]ẽ suspẽsus duobꝰ mẽsibꝰ ab offō si post ꝓuinciale ↄciliũ celebratũ. j. sex mẽses nō cōuocat oẽs abbates presbyteros ⁊ clericos ⁊ nō refert eis oĩa acta concilij. ¶ Scs ponitur in. c nullus. lv. di. Vbi [*]ep̃s ipso iure suspendit̃ ꝑ annũ ab cele bratione misse si ordinat solenniter penitentem scienter. ¶ Tertiꝰ ponit̃ in. c j. ⁊. ij. lxxiiij. di. vbi [*]ep̃s suspendit̃ ꝑ annum a celebratione misse. si ordinat aliquem inuitũ de quo dic vt. s̃. ordo. iij. §. xxiiij. ¶ Quartꝰ ponit̃. xxxij. di. c. nullus ⁊. xv. [*]q. viij. sciscitātibꝰ. Vbi clerici notarij cō cubinarij sunt suspẽsi. de quo dic vt. s̃. concubinatus. §. iij. ¶ Quintꝰ ponit̃. lviij. di. c. fi. vbi ep̃s  [*]ordinat monachũ sine lnĩa abbatis est suspẽsus a cōione aliorum a sua diocesi aliqui dicunt ab alijs episcopis. ¶ Sextus ponit̃ in. c. nihil est ⁊ in. c. cũ [*]in cũctis de elec. Vbi clericꝰ qui elegit indignũ tũ ad etatis legitimitatẽ sciẽtiā ⁊ mores electione actiua pro illa vice est priuatꝰ ⁊ a beneficijs ecclesie per trienniũ est suspẽsus. Ep̃s vero  facit vel permittit fieri ꝓ illa vice priuatꝰ est ptāte cōferendi beneficium illud si ad eũ pertinet ipsiꝰ collatio. ⁊ debet suspẽdi a perceptione proprij beneficij. ¶ Septimꝰ ponit̃ ĩ. c. ss. de elec. Vbi [*]clericꝰ cōsentiẽs electiōi de se facte per potestatis secularis abusum fit intelligibilis ⁊ eligentes prima vice sunt suspensi electionis potestate. ¶ Octauꝰ ponit̃ in diuersis capitulis [*]⁊ titulo circa ordinatos vel extra tꝑa vł ab ep̃o  resignauit vel nō a suo. aut de eiꝰ lnĩa vel ab excōicato degradato suspenso ⁊ hmōi de quibus dic vt. s̃. Ordo. ij. §. j. ⁊ Ordo. iij. §. xxiij. ⁊ Ordo. iiij. .§. iiij. ⁊ Ordo. vj. §. iij. ¶ Nonꝰ ponit̃ circa ordinātes añ tꝑa [*]vel illiteratos vel nō subditos. De qui bus dic vt. s̃. in precedenti casu. ¶ Decimꝰ ponit̃ ĩ. c. quorũdā de solu. [*]Vbi suspensus est ab administratione spũaliũ libet grauās eccłiaʒ sibi com missam ꝓ debitis alienis. aut lr̃as siue sigillũ cōcedẽs bꝰ possint ecclesie obli gari. Verũ est ꝙ nō ligat hec suspensio nisi inferiores ep̃is ẜm Jo. in gl. ibideʒ ⁊ ꝙ ꝑ ep̃m etiā pōt relaxari. sʒ nō debet facere nisi prius sit satisfactuʒ indẽnitati eccłie. c. cum olim de. ꝟ. sig. ¶ Vndecimus ponitur ĩ. c. j. de clericis [*]pugnantibus in duello. Vbi clericus duellum suscipiens vel alteri offerens suspensus est: poterit tamen ep̃s cum eo dispensare si morsvel mutilatio non sit secuta. ¶ Duodecimus ponit̃ in. c. prouida. de [*]ele. li. vj. Vbi suspẽdũtur quicũ iudices per annũ ↄtinuũ ab ep̃oꝝ cōfirmatione ⁊ consecratione  se intromittũt de cognitione negociorũ in causis electionũ ep̃atuũ qñ antea ad papam est appellatũ. Aut qui ↄfirmationẽ aut cōsecrationẽ cōferũt electis post taleʒ appellationem. ⁊ si solũ confirmationem conferũt sunt suspensi ab ea tantum. Si cōfirmationem ⁊ cōsecrationem sic sũt abvtra suspensi. Siłr si partibꝰ re cedentibꝰ ab appellatiōe eā ↄferat nisi priꝰ inrat si ꝑtes aliq̃ prauitate ĩter ueniẽte recesserũta dicta appellatione. ¶ Tertiusdecimꝰ ponit̃ in. c. tāta de ex [*]ces. prela. ↄ̃ nō seruantes interdictũ de quo dic. vt. s̃. interdictum. vij. §. vij. ¶ Quartusdecimꝰ ponitur in. c. sacro  [*]sen. ex. Vbi suspendit̃ per mẽsem ab in gressu ecclesie proferẽs snĩam excōmunicatiōis nisi premissa canonica monitione coram idoneis testibus. ¶ Quintusdecimus ponit̃ in. c. cuʒ me [*]dicinalis de sen. exc. li. vj. Vbi suspẽdit̃ per mensem ab ingressu ecclesie ⁊ a diuinis officijs ferẽs snĩaʒ excōicationis interdicti vel suspensionis nō ĩ scriptis Jdẽ est si nō conscribat causam sententie. Jdẽ etiam est si requisitus non tradat infra mensem exemplum scripture. De quo dic vt. s̃. Excōicatio. ij. §. ij. ¶ Sextusdecimus ponit̃ ĩ. c.  sepe de [*]ele. li. vj. Vbi supendũtur ab officijs ⁊ a quibuscũ bñficijs conuentus capitu la collegia aut singulares persone ĩfra scriptaꝝ eccłiaꝝ q̃ decedẽte prelato ali cuiꝰ eccłie cathedralis vel regularis vł collegiate bona ab eo dimissa vel vaca tiōis tꝑe obuenientia occupant. et hec diu ea non restituant vel ecclesie aut successori nō obstante quacũ consuetudine priuilegio aut statuto ⁊ in cle: statutum de elec declaratur id habere locum in omni emolumento. ⁊ intellige qñ prelatus principalis decedit. vide. s̃. beneficium. §. xl. ¶ Decimusseptimꝰ pōit̃ in. c. hac cōsti [*]tutione de off. dele. li. vj. vbi cōseruator suspẽdit̃ ꝑ vnũ ānũ ab offō si sciẽter in tromittit se de alijs  de manifestis de quo dic. vt. s̃. conseruator. §. j. ¶ Decimusoctauus pōit̃ in. c. hec cōsul [*]tissimo de re. ec. nō alie. li. vj. vbi prelati submittẽtes bona ecclesiarũ. seu iura sine consensu sui capłi ⁊ sedis apostoli cr snĩa laicis sunt suspensi per trienniũ ab offō. i. executiōe officij ⁊ ab administratiōe. s. tꝑaliũ ẜm Jo. an. Jtem clerici  hec scientes non denũciant superiori sũt suspẽsi per trienniũ a perceptione beneficioꝝ illius eccłie. quid autem requirat̃ vt hec suspẽsio incurrat̃ dic ꝙ illa q̃ requirũt̃ vt laici sint excōicati  vi aut metu id exigũt ab ecclesiasticis de quo excōicatio. vij. casu. xxj. [*]¶ Decimusnonꝰ ponitur in. c. cũ eterni de sen. ⁊ re iudi. li. vj. Vbi suspẽditur ꝑ annũ ab offō iudex eccłiasticus ordina rius vel delegatus qui cōtra iustitiā et cōscĩaʒ in grauamẽ ꝑtis alteriꝰ in iudi cio c faciẽs ꝑ gr̃am vł sordes. sʒ hoc nō hʒ locũ in arbitrio ẜm Ber. q lĩtat Jo. an. veꝝ nisi succedat in locũ ordina rij vel delegati de of. dele. c. vno delega torũ. et eadem ratione nec in auditore. ¶ Vigesimus ponitur in. c. pñti de offi. [*]ordi. li. vj. Vbi ep̃i ⁊ superiores suspẽdũ tur ab ingressu eccłie. inferiores ꝟo ab officio et beneficio qui in subiectis sibi dignitatibus personatibꝰ prioratibꝰ vł ecclesijs bona in ipsis inuẽta post mor teʒ rectoris earũ vel tꝑe vacationis ob uenietia quoquo mō occupant tandiu dōet restituerĩt occupata nisi ex speciali priuilegio aut cōsuetudine p̃scripta eis ↄueniāt. Et aduerte ꝙ hic loquitur ne alijs bonis ab his de bꝰ in. c. a se pe de elec. li. vj. de quibus. s̃. §. xvij. ¶ Vigesimusprimꝰ ponit̃ in. c. exigit de [*]censi. li. vj. Vbi ep̃i ⁊ superiores suspen duntur ab ingressu ecclesie inferiores ab officio ⁊ bñficio  visitantes exigũt pecuniam vel munera vel non a visitatis recipiũt procurationem. de quo dic vt. j. visitatio. §. iij. ¶ Vigesimussecundus ponit̃ in. c. vsu[*]rarũ de vsu. li. vj. Vbi suspẽdũtur ep̃i et maiores  vsurarijs manifestis nō oriũ dis quocũ ti. ↄcedũt domos ad fenus exercenduʒ donec eos expellant. ¶ Vigesimustertius est in. c. ep̃oꝝ  pri [*]uile. li. vj. vbi interdicit̃ ĩgressus eccłie illis  celebrāt pñtibꝰ excōicatis publi ce vel interdictis. aut eos recipiunt sacramẽta ecclesiastica vel sepulturam et tādiu donec ad arbitrium excōicatoris satisfecerint cōpetẽter. ⁊ si hoc ĩterdicto durāte diuinis se ingerant ĩ ecclesia in suo agẽtes officio sicut prius efficiunt̃ irregulares. c. is cui. de sent. exō. li. vj. ⁊ lʒ Archi. hic limitet istud ad excōicatũ ab homine ꝓpter verbũ donec arbitrio eius cuius snĩaʒ. Tñ Jo. de fan. quẽ se quit̃ Gemi. ibidẽ intelligit eiꝰ de sent. iur. ⁊ sic illud verbũ cuiꝰ snĩam. s. si ẽ iu re. ↄditoris si hoĩs hoĩs. simile hẽs ĩ. c. nuꝑ de sen. exc. ⁊ sic tenet Jo. vt recitat Gemi. ibidẽ arguit ꝙ predicta pena so lũ hʒ locum quo ad exemptos non quo ad clericos nō exemptos. ⁊ posset tene ri post factũ. lʒ ante factum sit tenendũ ꝙ etiā ligat non exemptos. ¶ Vigesimusquariꝰ ponit̃ ĩ. c. statuimꝰ [*]de ele. li. vj. vbi suspẽdunt̃ ĩ triennio a bñficijs  defecerit in ꝓbatiōe eius ꝙ obiecerit ↄ̃ personā electi ad aliquā di gnitatẽ vel ꝑsonatũ ad q̃ bñficia si se in gesserit. j. illud tp̃s ꝑpetuo priuatus est nisi māifestissime ↄstet ꝙ calũniose nō egerit intellige ĩ benesicijs que habet in illa ecclesia ꝓ qua electio celebratur c. si cōpromissarius. de elec. li. vj. ¶ Vigesimusquintus pōit̃ in. c. cupien [*]tes de electio. de quo. s̃. electio. §. ix. ¶ Vigesimussextus est in. c. si ↄpromis[*]sariꝰ de elec. li. vj. Vbi eadẽ suspẽsio im pōit̃ ↄpromissario si eligit sciẽter indignum nisi compromittentes illud habuerit ratum. ¶ Vigegmusseptimꝰ ẽ in. c. solet de sen. [*]exc. li. vj. vbi suspensus est ab oĩ actu le gitimo excōicatus maiori excōicatiōe. ¶ Vigesimusoctauus ponitur in. c. nō [*]solũ ⁊ in. c. ↄstitutionẽ de reg. li. vj. Vbi suspẽdunt̃ a recepti one quorũlibet ad professionẽ mendicantiũ ordinũ fr̃es  aliquem ante annũ probationis cōple tum recipiunt ad professionem. ¶ Vigesimusnonus ponit̃ in cle. qm̃ de [*]vi. ⁊ ho. cle. de qua. s̃. clericꝰ. iiiij. §. ij. cō tra clericos virgatis vestibus vtẽtes. ¶ Trigesimꝰ ponit̃ in cle. j. de re. ecc. nō [*]ali. vbi suspendit̃ ab offō libet religio sus p̃sidẽs mōasterio ṗoratui eccłe. seu administrationi cuilibet si iura redditꝰ vel possessiones eiusdẽ alicui advitam seu ad certũ tp̃s cōcedit qͦuis titulo nisi necessitas aut vtilitas id exposcat monasterij vel ecclesie ⁊ tũc cum consensu cōuẽtꝰ si hʒ. aut si nō hʒ sui prelati. Hoc tñ nō extendit̃ añ locationes ⁊ venditiōes fructuũ ad modicũ tp̃s. vt ibidẽ. ¶ Trigesimusprimus ponit̃ in cle. reli [*]giosi de deci. Vbi suspẽdũtur religiosi habẽtes administrationes vel beneficia ab officijs ⁊ administrationibus  noualiũ aut decimaliũ aut decimarum debitarũ faciũt fraudẽ si resiti. j. mẽsẽ nō destiteritvł nō satisfecerĩt vsurpatis j. duos mẽses ⁊ tādiu dōec satisfecerĩt. ¶ Trigesimussecũdus ponit̃ in cle. cu[*]piẽtes de pe. vbi suspẽdunt̃ ab officio p̃dicationis oẽs religiosi exceptis illis  decimas recipiũt  post fuerĩt resiti ꝑ rectores eccłiarũ sciẽter omiserint facte cōscientiam ↄfitentibus de decimis soluẽdis et hoc diu non fecerint si comoditatem habuerint. ¶ Trigesimustertiꝰ ponitur in cle. j. de [*]sta. mo. Vbi suspẽditur a beneficiorum collatione abbas vel prior nō habens abbatẽ propriũ. alius vero ab admini stratione si quā hʒ ꝙ si nō hʒ inhĩlitat̃ ad habendũ bñficiũ ⁊ administrationẽ ⁊ hoc per annũ si sotulares nō corrigia tos ⁊ altos vel caputia nō fixa portare presumpserit. itẽ ẜm ꝑmissam persona rũ distinctionẽ prefatas penas suspen siōis inhabilitatiōis ꝑ bienniũ ip̃o fa cto incurrũt. si venationi aut aucupationi clamorose. vel alias cũ canibꝰ aut auibus ex proposito ĩteruenit ⁊ loquit̃ de mōachis nigris ⁊ collatio ꝑtinet ad priorem claustralẽ cũ consilio ⁊ cōsensu maioris partis capituli seu conuẽtus durāte tẽpore suspensionis abbatis vł prioris vt ibi. ¶ Trigesimusquartus pōitur in cle. cũ [*]sit de magistris vbi suspendũt̃ quilibʒ etiā ep̃i ⁊ suꝑiores ꝑ sex mẽses sequentes a collationẽ magisterij seu doctora tus qui aliquẽ ꝓmouerũt ad tale offm̃ nisi prius recepto iuramento ꝙ vltra tria milia turonensium argenteorum in tali doctorationis solennitate non expendet. ¶ Trigesimusquintus ponit̃ in cle. mł [*]torũ de here. Vbi suspendũtur ep̃i per trienniũ ab offō si odij gratie aut amoris vel cōmodi tꝑalis obtẽtu contra iu stitiā ⁊ conscientiā omiserit procedere in crimine heresis cōtra quẽ vbi fue rit procedendũ. aut obtẽtu eodẽ prauitatem ipsam vel impedimẽtũ sui officij imponendo quoquo modo vexauerint aliquem. ¶ Trigesimussextꝰ ponit̃ ĩ cle. religio[*]si de priui. Vbi suspendũt̃ religiosi qui exadmĩstratiōe eucharistie extreme vn ctiōis vel solenniʒatoine matrimonij: aut quacũ absolutiōe indebita alid acsierũt nisi post fuerint requisiti. j. mẽsem restituerint donec satisfecerint. ¶ Trigesimusseptimꝰ ponit̃ in. c.  in [*]oĩbꝰ de vsu. Vbi clerici suspẽdũtur ip̃o facto ab officij executiōe ẜm pan. ibidẽ qui recipiũt ad cōionẽ vel oblationem altaris maĩfestos vsurarios. ⁊ tādiu do nec ad arbitriũ ep̃i satisfecerint. ¶ Est ⁊ alia suspensio q̃ dr̃ minor hanc [*]incurritquis ex duobꝰ. ṗmo ex quocũ mortali peccato in quo quis existẽs an te peniteat est suspẽsus ab oĩ sacr̃orũ ꝑticipatiōe vt ĩ. c. q̃situm de coha. cle. et mu. Sco ex ꝑticipatiōe cũ excōicatia ĩ qͦ ĩcidit maiorẽ excōicationẽ. Jsti tñ si sic suspẽsi celebrẽt nō efficiunt̃ irregulares. vt ĩ. c. si celebrat de cle. ex. mi. ¶ Est ⁊ alia suspẽsio qua quis ẽ suspẽ[*]sus quo ad alios. sʒ quo non se ad q̃ ꝓprie suspensio nō pōt dici ⁊ ista ligātur cłici ꝑegrini. vt ĩ. c. j. ⁊. iij. ⁊  cle. ꝑeg. nā tales nō pñt celebrare in publico āte fidẽ certā fecerint de eoꝝ ordinatiōe sʒ bene in secreto vt in. d. c. iij. si tamen celebrarent non essent irregulares. vt no. Pan. in. d. c. si celebrat. ¶ Nullꝰ ep̃s aut superior incurrit sen [*]tentiā interdicti vel suspẽsionis impositā a iure vel a iudice nisi de eis fiat specialis ⁊ exp̃ssa mẽtio. c.  periculosũ de sen. excō. li. vj. Suspensio. ij. quo ad prolationeʒ. Sciendum ꝙ debet fieri in scriptis monitiōe p̃missa ⁊ ceteris sicut excōicatio. Et ideo q dixi de sententia excommunicationis. s̃. Excō mumcatio. ij. dic de prolatione suspensionis vel interdicti. vt patet in ca. j. de sen. excōmu. li. vj. ¶ Vtrũ appellatio suspẽdat interdictũ [*]vł suspẽsionẽ sicutexcōicationẽ. rñ. ꝙ sic si p̃cedat vt in. c. ad hoc qm̃ de appell. a cōtrario. Si tñ appellatio fieret ẽt post suspẽsionẽ a tꝑalibus. vt puta ab ĩgres su domꝰ vĩnee ⁊ hmōi. vel interdic. ignis vel aq̃. ⁊ hmōi. bñ appellatio post sequẽs suspẽderet ẽt. l. nō tm̃. ff. de ap. nisi casus eẽt ĩ quo dānatũ publice inter esset statĩ puniri. l cōstitutiōes. ff. de app. Ex quo pʒ ꝙ uspẽsionẽ a bñficio ab officio vł ab ingressu ecclesie nō tollit appellatio sequẽs  spũalia sũt. Et sic intellige Jnn. ĩ. d. c. ad hoc qm̃. Secꝰ si suspẽsio est a ꝑceptiōe fructuũ beneficij q̃ tꝑalis est vel a p̃benda  appellatio bñ suspẽdit ẽt post ĩt̃posita. Secꝰ si suspẽderet̃ s a canonica  spũalis ẽ. Jo. an. ĩ. c. is cui  sẽ. ex. li. vj. tʒ ꝙ etiā tollit appellatio sequẽs suspẽsionem a bñficio ⁊ ill q vr̃ nō suspẽdere appel lationẽ sequẽtẽ interdictũ vel suspẽsio nem dicit habere locum in mere spũalibus per que ligatur anima. ¶ Quid si snĩa suspẽsionis autĩterdicti [*]feratur sub ↄditiōe. Rñ. nō ligabit donet extet ↄditio. ⁊ breuit̃q dr̃  excōica tiōe dic  suspẽsiōe. ẜʒ Jo. an. ĩ. c. lʒ  sẽ. exc. li. vj. cũ eadem quasi sit ratio. ¶ Quis pōt suspẽdere vel interdicere. [*]Rñ. ꝙ  pōt excōicare ⁊. ecōtra. siłr qui pōt excōicare pōt suspẽdi vel interdici ⁊  pōt ꝑ cẽsurā eccłiasticā cogere pōt hec tria facere. s. excōicare suspendere ⁊ interdicere q̃ tria intelligũtur noĩe cẽ sure ecclesiastice. c. querẽti de ver. signi. Suspẽsio. iij. qͦ ad penā doct. satis intricate loquunt̃. uis pa. in. c. cũ dilectꝰ de cōsue. ⁊ in. c. si celebrat de cle. excōi. mi. clariꝰ dixerit nihilominus tu vt clarius capias. ¶ Aduerte ṗmo ⁊ distingue sic quedā [*]suspẽsio ẽ a iure. vt ĩ casibꝰ. s̃. positis q̃ dā abhoĩe ⁊ haꝝ suspẽsionũ q̃dā est ab aliquo  ꝓprie est actꝰ alicuiꝰ ordĩs pu ta a celebratiōe ab offō ab ordine ⁊ hu iusmodi dā ab alijs actibꝰ  nō ꝑtinẽt ad aliquẽ ordinẽ. si suspẽsio sit ab actibꝰ alicuiꝰ ordĩs sic aut tał suspẽsio ẽ cũ tali modificatiōe. s. qͦus satisfecerit vł penituerit. ⁊ sic si ẽ a iure. vt. xvj. xx. xxj. xxij. xxiij. xxxj. xxxij. xxxvj. xxxvij. dist. sic scm Archi. et no. Gemi. in. d. c.  sepe nō efficiũt̃ irregulares si celebrẽt vł exerceāt actũ ordini deputatũ.  ẜʒ eum isti potiꝰ vidẽt̃ a deo suspẽsi  a iure si ꝟo talis suspẽsso sit a iudice sic erũt irregulares. ↄ̃riũ tñ tʒ gl. j. d. c. pñti. ꝙ ẽt su spẽsi a iure tali mō sint irregulares cuius opi. tenerẽ. añ factũ. sʒ post factũ illā Archi. Si ꝟo dicta suspẽsio nō sit cũ tali modificatiōe. siue sit a iure vel a iu dice efficiũt̃ irregulares exercẽtes actũ alicuiꝰ ordis vt ĩ. c. j.  sẽ ex. li. vj. ⁊ ĩ. c. j.  sẽ. ⁊ reiu. li. vj. si aũt dicta suspẽsio nō sit circa ea q̃ pertinẽt ad actꝰ ordinũ. sʒ circa alia ab ipsis sic nō essentirregula res eā nō seruātes. sʒ alio mō debẽt puniri ⁊ dicta duo. c. loquũt̃ ꝓprie quādo exercet aliq deputatũ certo ordini. vt no. in. d. c. cũ dilectꝰ. ⁊. c. si celebrat. ⁊ in d. cle. cupientes. ¶ Et aduerte sco ꝙ est q̃dā suspensio [*]ab actibꝰ ordinũ q̃ fit a p̃latis vł a iure de qua dic vt dixi hic. s̃. Quedā que sit a cōfessoribꝰ ad certũ tp̃s vł etiā simpłr ⁊ talis non inducit irregularitateʒ licʒ nō seruet̃ ẜm Jo. an ĩ. c. is  de fen. exc. lt. vj.  nō inuenit̃ iure expressum. ¶ Aduerte. iij. ꝙ vt pʒ exsupradictis in [*]ti. suspẽsio primo. Suspẽsio multiplici ter ĩponit̃. ⁊ no. gl. in. d. cle. cupientes. ⁊ iō vt scias qñ cōcernit actũ ordinũ explanabo. Aliqñ. n. quis suspẽdit̃ a pōtificalibus solũ ⁊ sic si celebrat ẽt in pōtificalibꝰ non efficit̃ irregularis ẜʒ ho. et dñʒ. durādũ  non sunt de sba ordinis vel officij  sine ip̃is quodlibet offm̃ p̃t celebrari. Ego tñ tenẽdo ꝙ ep̃atꝰ sit or do vt cōiter tenent canoniste ego credo ꝙ si celebrat in pontificalibꝰ vel exet̃ alid quod ad ordinem ep̃atus pertineat efficitur irregularis. Secus exercendo iurisditionalia  illa sunt seꝑata ab his q̃ sunt ordinis ep̃ał. ⁊ iō ep̃s suspensus a pontificalibus non est suspensus a iurisditionalibꝰ vt no. Pa. in d. c. cũ dilectus. Aliqñ suspendit̃ a sacra mentorũ ꝑceptione vel participatiōe ⁊ sic siłr nō est irregularis si ↄtra faciatvt no. in. c. si celebrat de cle. ex. mi.  parti cipare nō est ordinis vel officij.  laici etiā participant ẜm Jnn. in. c. j. de sen. ex. li. vj. idẽ tʒ Ho. aliqñ suspenditur a collatiōe sacr̃oꝝ. ⁊ sic siłr licet conferat nō est irregularitas sine solẽnitate cō ferunt̃ ẽt sacr̃a a laicis ẜʒ Jnn. in. d. c. j. ⁊ Ho. ibidem Limito verũ qñ confert sacramenta non vt tan habẽs ordinẽ sed simpliciter sicut ⁊ laicus. Aliquādo suspenditur quis ab ordine subdiaconi. et sic si exercet officium diaconi vel presbyteri erit irregularis. Secus si ab ordine Presbyteri esset suspensus  posset exercere officiũ inferioꝝ ordina. c. significauit. de cor. vitia. Sʒ suspẽ sus ab officio sacerdotij seu sacerdotali bus est suspensus ab ep̃alibus. sed nō ecōtrario. Similiter suspensus a collatione ordinũ simpliciter est suspensus a collatione cuiuslibet ordinis. Sed su spensus a collatione sacerdotij non est suspensus a collatione ordinis inferioris. Sed suspensus ab inferiori intelligitur suspensus a collatiōe superioris ordinis ẜm Ho. in. c. dilectꝰ filius. de tẽ po. ordi. ⁊ iō efficiunt̃ irregulares si cōtra faciunt. aliquādo suspendit̃ ab offi cio ⁊ sic suspensus est a pontificalibus etiā. Jō si ordinat vel celebrat efficitur irregularis. Vnde suspensus ab officio idẽ est sic de suspenso ordine ⁊ talis est suspesus ab oĩbꝰ q̃ fundant̃ in ordine ẜm pa. ĩ. c. cũ dilectꝰ de cōsue. ⁊ iō est suspẽsus a iurisditiōe spāli ẜm cōem opi. lʒ glo. in. c. si celebrat de cle. excō. mi. te neat ↄ̃riũ ⁊ male ẜʒ pan. ibidẽ. Rñ.  re mota executiōe fundamẽti. remouet̃ et accessoriũ q est iurisditio. nec obstat. c. dilecta. de ma. ⁊ ob. vbi abbatissa q̃ nō hʒ ordinẽ tñ cōfert bñficia q ẽ iurisdi tiōis  illud ↄcedit̃ sibi rōne religiōis. sed nō religioso nō dat̃ iurisditio spũa lis nisi rōne ordinis nō tamẽ credo incurrat irregularitatẽ si ea  sunt iurisdi tionis exerceret. ar. d. c. j. de sen. ex. li. vj. Jtẽ no. gl. ĩ. c. sepe. de elec. li. vj. ⁊ ĩ. c. pñti. de officio ordi. li. vj. ꝙ suspẽsus ab of ficio ip̃o facto suspensus est ab oĩbꝰ be neficijs. sed nō ecōtrario. Sʒ gl. ĩ. d. cle. cupiẽtes sic cōcor. vt suspẽsus pro leui causa puta facto ex quo imminet scādalũ de quo dubitat̃ an sit mortale sic nō ṗuat̃. Si ꝟo est ꝓ delicto graui sic si est in mora petende absolutionis priuat̃ ꝑceptiōe fructuũ benefi ij.  ꝓpter offi ciũ dat̃ beneficiũ. Si nō est in mora nō priuabit̃ fructibus beneficij. ⁊ sic cōcor dat opiniōes diuersas. Aliquādo suspẽ dit̃ s a diuinis officijs. Et tũc nō pōt nec officiari nec cum alijs interesse seu audire secũdum Host. Gof. ⁊ Ray. No men erit irregularis si soluʒ intersit vt simplex laycus vt patet ex dictis. ¶ Vtrum interdictus ab ingressu eccle [*]sie possit officiari extra ecclesiam. Rñ. ꝙ sic sed non ecōtrario ⁊ cui interdicit̃ ecclesia intelligunt̃ interdicta eccłiastica sacramẽta. xxxiij. q. ij. latorem ẜm Jo. sʒ cōtrarium communiter tenet̃ in hoc ca su.  talis celebrare pōt extra ecclesiā. ¶ Quid si interdictꝰ ab ingressu eccle[*]sie intrat et audit ibi diuina. Rñ. ꝙ lʒ mortaliter peccet nō tamẽ efficit̃ irregularis nisi ip̃e celebret quasi vtẽs officio suo sicut prius ẜm Gemi. in. d. c. is cui. de sen. excom. li. vj. ¶ Sed nund pōt intrare ecclesiaʒ ad [*]orañ. tꝑe quo ibi diuina nō dicuntur. Rñ. quidā tenẽt ꝙ non. sed Cald. quem sequitur Ge. in. d. c. is qui tʒ ꝙ sic licite. ⁊ placet per rationem prefati. c. is cui. ¶ Aliquando suspẽdit̃ quis ab admi[*]nistratiōe ecclesie tā in tꝑalibus  in spũalibus ⁊ talis celebrās non est irregularis  nō est suspẽsus ab ordine ẜʒ Pa. in. c. si quorundam. de sol. et Jo. an. ibidem. ¶ Aliquādo suspendit̃ quis ab aliquo [*]officio puta ab officio p̃dicatiōis ⁊ non efficitur irregularis si predicat vel cele brat vt ĩ cle. cupiẽtes  penis. no. pan. ⁊ sequitur cald. ibideʒ. Secus si ab aliquo alio officio annexo alicui ordini. ¶ Aduerte quarto quādo quis suspen [*]sus est a canone propter defectũ corporalẽ ꝓpter quẽ prohibet̃ promoueri. de quo habes. s̃. corpore viciatus ⁊ talis si ꝓmoneat̃ ⁊ celebret lʒ mortaliter peccet nō efficit̃ irregularis ẜm Pau. in. d. c. si celebrat. ¶ Quid si iu dex post appellationẽ po[*]suerit interdictũ vel suspẽsionẽ et post quis celebrauerit ⁊ iudex appellatiōis pronunciauerit appellationem non te nere erit ne irregularis talis  celebrauit. Rñ. secundũ Ber. ⁊ Ho. ĩ. c. pastora lis. de ap. q si appellauit ex causa friuola ⁊ nō probabili sic erit irregularis. alias non. Suspensio. iiij. seu interdictũ qũo relaxatur. Aduerte q si ĩponit̃ a iure vł a iudice sic donec satisfeceris vel penitueris sic facta satisfactiōe vel pnĩa relaxat̃ ip̃o facto. ẜʒ Pan. in. c. cũ tu. de vsu. no. in. c. nō est de spō. in tex. ⁊ in gl. si ꝟo imponit̃ simpłr sic necessaria est absolutio. Et de hoc vide. s̃. interdictum. viij. in principio. ¶ Sed s pōt absoluere. Rñ. ẜm cōiter [*]doc. in. d. c. si quorundā. ꝙ si simpliciter est imposita a iure pōt ep̃s nisi vbi con ditor canonis sibi reseruat̃. argu. c. nuper. de sen. excō. Si ꝟo nō sit simpłr. sed ad tp̃s facta sic tʒ gl. in. c. cupientes. de elec. li. vj. ⁊ in cle. j. de hereti. ꝙ solus cō ditor canonis pōt absoluere. Pa. etiā in d. c. si quorũdā tʒ ꝙ etiā si simpłr sit inflicta ꝓpter peccatũ  ep̃s nō pōt nisi ĩ casibꝰ in bꝰ pōt dispẽsare.  pena ꝓpter delictũ posita intelligit̃ perpetua. vt in. l. seruꝰ. C. de penis. no. Jnno. in. c. ex literis. de const. Secꝰ esset si ꝓpter cō tumaciam esset inflicta quia sic posset ep̃s absoluere. ar. in. d. c. ex literis ⁊ q no. Jnn. in. d. c. j. de exces. prela. Jn snĩa vero suspensionis simpliciter facta ab hoĩe absoluet qui tulit vel eiꝰ superior secundũ ꝙ dicit̃ de snĩa excōicationis. xiiij. q. j. si petrus. ¶ Sʒ qũo absolutio fiet. Rñ. solo verbo [*]ẜm Ho. Dicendo reuoco vel remoueo. vel absoluo a tali snĩa ⁊ hmōi. Faciunt ad prefata que no. s̃. Jnterdictum qũo relaxat̃ quia ambulāt pari passu interdictum. viij. per totum. ¶ Jn bꝰ casibꝰ suspẽdit̃ s ⁊ tamẽ nō [*]pōt restitui a suo suspẽsore sʒ solũ a papa. Rñ. ꝙ in tribꝰ. Primꝰ quādo clerici vel regulares ꝓpter exhibitionẽ sacr̃orũ hereticis aut ꝓpter receptionẽ eleemosynaꝝ vel oblationũ ab eo vel ꝓpter traditionẽ eccłiastice sepulture p̃dictorũ hereticoꝝ sunt priuati ab eoꝝ ordĩarijs officio. c. excōicamus de hereti. Se cũdꝰ est in suspẽso a collatiōe bñficioꝝ ꝑ cōciliũ post primā ⁊ secũdā monitionem inuẽto culpabili in cōferẽ do bñfi cia indignis. c. graue. de p̃bẽ. Posset tñ iste ab vno principali patriarcha restitui. vt in. d. c. graue. Tertiꝰ in degrada to. c. ex tue de cle. non resi. Suspitio vide. s̃. Judicare. ⁊. c. Presumptio. Susurratio est oblocutio mala de ꝓximo facta occulte ad diui dendā amicitiā aliquoꝝ Cōuenit em̃ cũ detractiōe  vter dicit malum de ꝓximo ĩ eiꝰ absentia. Sʒ in ĩtentiōe distinguit̃.  susurro intẽdit discordiā inter amicos disseminare. vt dicit glo. ad ro. j. Detractores aũt alioꝝ bona mi nuũt. vł negāt ⁊ honorẽ seu famā ĩtẽdũt perimere r susurro bilinguis.  vt plu rimũ duabꝰ linguis vtit̃ dicẽs vni malũ de alio ⁊ ecōtrario. ⁊ neduʒ est pctm̃ mortale. sʒ grauissimum. vt pʒ ꝓuer. vj. Sex sunt q̃ odit deꝰ ⁊ c. ⁊ septimũ q de testat̃ aĩa eius. s.  seminat inter fratres discordias. Rō  amicitia p̃eminet inter bona exteriora ecclesiastici. vj. amico fideli nulla est cōparatio ⁊ grauius peccat  detractator  famā eripit. aut cōtumeliosus  honorẽ ledit quia. viij. ethi Melior est amicꝰ  honor: ⁊ amari  honorari. Et tenetur multo magis ad restitutionẽ  fures ⁊ latrones. Et ideo nō pōt absolui nisi tuʒ pōt restituat amicitiā quā abstulit. vel alio mō satisfaciat si eā restituere nō pōt. Hec ex Tho. ij. ij. q. lxx iiij. ar. j. ⁊. ij. 
 
 TAbellio dictt̃ hñs publicũ officiũ scriben di instrumẽta ad faciendam fidẽ alias r tabulariꝰ. vt in l. generali. C. de tab. scriben. ⁊ de multiplici eiꝰ nomine no. in. c. qm̃. contra de proba. Adde ad ꝓpositũ eoꝝ q̃ hic ponun tur q no. s̃. in ver. notarius. ¶ Quis pōt facere aliquẽ tabellionem. Rñ. ꝙ ṗnceps ⁊ cui ipse cōmittit. Jtẽ re [*]ges  nō cognoscũt suꝑiorẽ ⁊ ciuitates q̃ habẽt iura principis ⁊ Papa. vt vult Jnn. in. c. cũ. P. de fide instru. ⁊ Bar. in l. infamẽ. ff. de publ. iu. Jdẽ dic de alijs magistratibus seu dñis iurisditionem habẽtibꝰ respectu iurisditionis eorũ et nō solũ p̃lati in tꝑalibus sʒ etiā in spiritualibꝰ. de hoc vide pa. in. d. ca. cũ. P. ¶ Sʒ q̃rit̃ an notarij cōstituti a talibꝰ [*]possint vbi cōficere instrumenta. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. cũ. P. ꝙ nō nisi in territorio cōstituẽtis vnde creatus ab impera tore nō cōficiet ĩ terris pape nec ecōtrario Sed bene instrumenta confecta in territorio illius qui eum constituit va lent etiam extra territorium secundum communem opini. vt tn. d. c. cum. P. no. Pan. ¶ Vtrũ possint clerici esse tabelliōes. vi [*]de. s̃. Ciericus. ix. §. ix. ¶ Vtrum religiosus si in seculo fuerat [*]possit tale officium exercere. Rñ. ꝙ nō nisi contra hereticos. vt no. Jo. an. in. c. vt officium de here. lib. vj. dicit tamen Guil. in Speculo ꝙ vetera poterit com plere. sed non noua assumere. l. alienationes. ff. famli. herc. et de iudeis. capi. iudei. ¶ Vtrũ tabellio puniat̃ si cōficiat ĩstru [*]mẽta de actu reprobato a iure. Rñ. pa. ĩ c. j. de fid. instru. ꝙ sic. l. iubemus. C. de sac. san. ec. gl. in. d. l. generali. no. Spec. in ti. de instru. edi. ¶ Quā scĩam dʒ habere. Rñ. Bar. ĩ. l. fi. [*]C. de tabu. ꝙ dʒ scire summā ⁊ similia q̃ pertinẽt ad artẽ notarie alias imputabit̃ sibi nō tamẽ tenet̃ esse doc. Facit q no. Jnn. ĩ. c. cũ in cunctis. de elec. ⁊ ideo parti tenet̃ restituere dānũ ꝙ ĩpe ritia sua dedit. facit. l. illicitas. §. sicuti. ff. de of. presi. no. Pan. in. d. c. j. ¶ Que requirunt̃ ad validitatẽ instru [*]mentoruʒ. Rñ. ꝙ. xiiij. q̃ no. Pa. in. d. c. j. Dʒ imponere Primo inuocationẽ noĩs dñi. Sco annũ dñi. Tertio nomen im peratoris in terris sibi subiectis. vel re gis vel pape. quarto nomẽ consulis. sʒ istud nō seruat̃. quinto locum cōtractꝰ. Sexto mẽsem ⁊ diẽ. Septimo indictionem. Octauo seriem facti. Nono testes. Decimo signũ cōsuetũ notarij. Vndecimo ꝙ cōfecta corā ꝑtibus legant̃. Duo decimo ꝙ sic cōstitutꝰ notariꝰ ab eo  hʒ ptātẽ. Tertiodecimo ꝙ appareat ꝙ notariꝰ fuerit rogatus. Quartodecimo ꝙ talis notarius sit habilis.  si esset excōicatꝰ notorie vel priuatꝰ potestate ⁊ hmōi nẽ valeret de bus oĩbus vide per eundem Pa. in. d. c. j. si placet. Taciturnitas aliquando est actus virtutis quādo con gruo tꝑe tenetur. Aliquādo vero est no mẽ vitij. Vnde Greg. Si inordinatũ si lẽtiũ culpa non esset ꝓpheta non dixisset ve mihi  tacui. ⁊ est in genere delĩ cti ⁊ est aliqñ mortale pctm̃ quando. l. nō loquit̃ cum tenetur loco ⁊ tẽpore pu ta tẽpore cōfessionis correctionis ĩstru ctionis ⁊ hmōi necessario fiẽde vt ĩ glo. xxv. di. §. alias. aliquādoveniale. vt quā do homo nō loquit̃ cũ deberet tamẽ sed nō de necessitate. Aliquando nullũ qñ expectat̃ locꝰ ⁊ tp̃s ↄgruũ. ⁊ ẜm hoc ĩtel ligitur illud. ij. thi. vlti. Jnsta ĩportune opportune. Vbi glo. opportune tũ ad eos bꝰ placet. Jmportune tũ ad eos bꝰ displicẽt dummodo in futuro prodesse possit. Sed qñ oĩno nō poterit ꝓdesse sʒ sunt incorrigibiles sic cessandũ est ẜm illud nolite sanctũ dare canibus Matth. vij. nisi sit p̃latꝰ ꝓpter alios ne corrũpant̃ tenet̃ talem tradere satane de quo vide. s̃. Correctio. j. §. ij. Taliam vel exactionem collectā seu questā vtrum possint domini suis subditis ĩponere. Rñ. vt ex Ric. ĩ. ij. di. xliiij. q. ij. ar. j. colligo ꝙ princeps solꝰ potest de nouo imponere pro boni cōis ꝓmotione aut defensione compen sata subditorũ qualitate ⁊ titate ⁊ qñ eius facultates nō sufficiunt ad hoc. ff. de pub. ⁊ vec. l. vecrigalia. Similtter rex qui nō cognoscit superiorem vel alij  prescri pserũt iura imperij. Nam nullꝰ nisi princeps solus aut qui p̃scripserũt iura imperij potest suꝑ talia et exactio nibus leges condere vel priuilegia cōcedere vt patet. in. l. vnica. C. de vaca. mu. ⁊. l. semper. §. fi. ff. de iure immuni. vnde alij licet sibi vsurpent errant vt patet in eo q legitur ⁊ no. in. c. per ve nerabilẽ  fi. sint legi. ⁊. c. sane. de priui. no. Bar. in. l. ĩfamiā. in fi. ff. de pub. iu. l. hostes. ff. de captiuis. ⁊ in. l. si publica nus. §. in omnibus vectigalibus. ff. de pub. Si vero talia nō sunt ad vtilitatẽ boni cōis nō pōt eas ĩponere ⁊ si imponit subditi non tenent̃ ei obedire. Alij aũt dñi a p̃fatis nō possunt de nouo talias imponere suis subditis nisi legem vel senatuscōsultũ vel cōstitutionẽ ṗnci pis eis cōcedat̃. d. l. vnica vel ꝑ cōcessionẽ a principe ex cā ⁊ specialiter ĩpetratā. l vnica. C. de suꝑindic. li. x. not. Arc. ĩ c. si s romipetas. xxiiij. q. iij. ⁊ q legit̃ ⁊. no. in. c. innouamꝰ. de cẽsi. vel ꝑ cōsue dinẽ diuinā nō ꝑ violẽtiā sʒ sponte ap probatam ab oĩbus cōiter. C. de canoñ. lar. tituloꝝ. l. p̃cedat. ⁊. C. de auro coronario. vna in fi. li. x. ⁊ ꝙ sit talis cōsuetu do de cuius initio nō extet memoria. vt in. c. suꝑ busdā. de ꝟb. signi. ⁊ vide q no. Bar. in. d. §. in oĩbus vectigalibus aliter si exigũt tenent̃ ad restitutionem illis a quibꝰ extorserũt si sciũt. vel eorũ heredibꝰ aut si nesciũt pauperibus vel ad bonuʒ cōmune ẜm Tho. in epistola ad quandā ducissam. limitat hoc pa. in c. peruenit. de immu. ecc. verũ quando ĩmponũt ꝓ publica vtilitate aut ꝓ alio respectu. sed si imponũt pro necessitate ipsius ciuitatis licite faciunt. De notatis in hoc. §. ⁊ vltra not. s̃. ĩ §. gabella no. ꝙ talie seu angarie subditis ĩponunt̃ nisi ex consuetudine vel pacto. bal. in. l. his bus. C. de fideicō. li. non tamẽ captiuis nisi bellum sit iustum. Jdem in. l. nā ⁊ seruuꝰ. ff. de nego. gest. ⁊ alex. in. l. fi. ff. de cup. ¶ Sʒ qñ dicunt̃ ad vtilitatẽ boni cōis [*]talie. Rñ. ẜm Ric. vbi. s̃. ꝙ aliqñ directe puta qñ ĩponunt̃ ꝓ defensione fidei vel regni ꝓ refectione pontium viarum et hmōi. Aliqñ indirecte. vt puta qñ eius frater vel filius est captiuus vel aliqua terra est sibi capta ⁊ rex ĩponit talias vt recuꝑet.  sic redũdat in bonũ subdito rũ  reddit̃ rex magis potẽs vel maritat filiā ⁊ hmōi. addit tñ Ricar. vbi. s̃. ꝙ negocio expedito si facultates regis superabũdāt ⁊ aliq̃ cōitas nimis grauat̃ ꝙ dʒ ei subuenire sicut facit caput membris. dicit etiam idẽ Ric. in quolibet. iij. q. xxvij. ꝙ lʒ nō debeat subditos taliare qñ facultates sue sufficiũt: tamẽ nō est dicendũ facultates sufficere quādo nō potest se defendere vel cōmune bonũ ꝓ mouere nisi ita depauperet se ꝙ nihil si bi remaneat in thesauro quo se iuuare posset si iterum. j. breue tp̃s ab aduersarijs inuaderet̃ maxime si multos habet ĩsidiatores Tali em̃ regi necessariꝰ est thesaurus  aduersarij hoc sciẽtes ma gis eum timẽt ⁊ magis pacifice viuit ⁊ posset regnũ lʒ melius esset thesauriʒa re amorem hominũ subditorũ  argẽtum vel aurum. ¶ Vtrũ dñi qui auferũt a subditis vsu[*]ariũ quẽ hñt in aliquo nemore ⁊ hmōi teneant̃ restituere. Rñ. ẜm Rod. ꝙ tenẽ tur ad restitutionẽ. nisi sint tales subdi ti quasi serui. ita ꝙ nihil hñt proprium. sed ipsum vsuarium: habent quasi pro peculio ita q dominꝰ ad libitũ possit reuocare. Similiter alij qui vsurpāt ipsum tenent̃ eis non dominis. ¶ Quid de p̃latis qui ꝓ eo ꝙ alid im[*]pẽderũt legato vel alijs maioribꝰ exigunt plus expẽderũt a subditis. Rñ. ꝙ tenent̃ extorta restituere ⁊ tantũdem de suo pauperibus erogare ⁊ si superior cui q̃rela de hoc fit fuerit negligẽs canonice subiaceat vltioni. cap.  pleri. de immunitate eccle. ¶ Quid de deputatis ad talias diuidẽ [*]das qui vnum magis grauant ⁊ alterũ magis alleuiant. Rñ. tenentur ad restitutionem aggrauato intum plus aggrauauerunt. vide. s̃. restō. j. in versi. sedens. §. quarto. ¶ Vtrũ occultātes bona sua ne talient̃ [*]ẜm suas facultates teneantur. Rñ. ꝙ si talia est iusta tenentur illis qui ꝓpter hoc fuerũt magis grauati. Si vero nul lus fuit ꝓpter hoc magis grauatꝰ. Sed dñs minus habuit sic tenent̃ ipsi dño nisi forte aliqñ fuissent ĩiuste ab eo gra uati  possent compensare. Si vero talia est iniusta nō tenent̃  possũt occul tare licite. Jdem dic qñ talia est indeter minata puta deputant̃ aliqui vt exigāt tum possunt ẜm facultates subditoꝝ nō tenent̃ se ꝓpalare nec similiter tenẽ tur restituere exactores qui aliquos alleuiant lʒ peccẽt mortaliter. ar. ca. j. xxij. q. j.  ex hoc nullꝰ grauat̃ nisi esset ne cesse sepius reiterare.  tũc tenerentur ad restitutioneʒ aggrauatoꝝ exactores  ↄtra ↄscĩam aliquos alleuiarunt concordat Mon. titulo resti. ¶ Vtꝝ possit alicui cōcedi imunitas ta [*]liarum. Rñ. Pa. ĩ. c. ꝑuenit de immu. ec. ꝙ a principe ⁊ ex ꝓprio motu sic. sed ad preces nō nisi ponat̃ in priuilegio clausula ñ obstāte. l. fi. C. si ↄ̃ iꝰ vł pu. vti.  cũ sit ↄ̃ publicā vtilitatẽ opʒ fiat mẽtio de ea. vt no. bar. ĩ. l. vacuatis. C. de decu rio. ⁊ in. d. l fin. ⁊ facit. c. ex. ꝑte  capel. mo. ab inferioribꝰ aũt alijs pōt ↄcedi. sed cōitas nō dʒ grauari sed minuetur. puta si dabant̃ centũ ⁊ vnꝰ eximit̃  da bat. x. non prestabit cōitas nisi. xc. aliter in p̃iudiciũ cōitatis ↄcedere nō potest. siłr prefati inferiores ⁊ cōitates pñt cō cedere nō suis subditis ĩmunitatẽ hāc lʒ nō habeāt iura imꝑij vt veniāt ad ha bitandũ in eorũ terris sicut fit quotidie medicis doctoribꝰ ⁊ hmōi sʒ non iā sub ditis nisi in p̃iudiciũ solũ concedentis. ¶ Quid ergo  militibꝰ cōitatibꝰ dñis [*]⁊ hmōi qui tidie talias ĩponũt ad libi tũ suũ nũc plꝰ nũc minꝰ exigẽtes. rñ. ẜʒ hos. ꝙ fures sunt ⁊ latrones ne hʒ locuʒ ↄsuetudo vbi cuʒ violẽtia est ĩtroducta. ¶ Quid de ĩponẽtibꝰ talias suꝑ rebus [*]ecłie ⁊ ꝑsonarũ ecclesiasticaꝝ. rñ. ꝙ tenẽ tur restituere nisi in casibus cōcessis de quibus. s̃. Jmmunitas. §. xxxvj. cũ. vij. .§. seq. ¶ Vtrũ per statutũ posset fieri vt licite [*]alid certũ daret̃ dño. rñ. ꝙ sic ẜʒ hos. fi fiat de cōsensu ipsorũ subditoꝝ multo magis excusant̃ dñi si a principio de ta li conuenerunt libere non ex violentia. ¶ Vtꝝ excusentur dñi qui talem cōsue [*]tudinem inuenerunt ꝙ capiũt a subdi tis de mobilibꝰ bonis ipsoꝝ tũ volũt ⁊ quādo volunt. Rñ. Rodoñ. ꝙ si certũ est. ꝙ ab ĩitio sit tale onus ĩpositũ sine fraude ⁊ malitia sic possũt tolerari. Si vero non est certum. aut credant verisimiliter quod non sit ab initio legitime impositum sic tenẽtur restituere. Jn du bio tamen ex quo ab ecclesia tolerātur non esset eis absolutio deneganda sim pliciter sed cũ dubitatione prestanda. Tantum est dictio taxatiua solum respectu eorum quibus an nectitur ⁊ excludens ⁊ tacite negans respectu aliorum vbi gradus eligendi spectat ad canonicos tantum li tantuʒ respectu canonicoꝝ ponit respectu alio rum negat vt tex. in cap. cum ecclesia de causa pos. ⁊ proprie. Temperantia vide sobrietas. Temere facit qui scienter actum sibi iure prohibitum sub colore fraudulẽdo facit. c ꝑ venerabilẽ in verbo videbatur qui filij sint legitimi. ⁊ per Pa. in cle. j. de sepul. ⁊. ar. optimum in. capi. auaritie de ele. li. vj. no. Ge. ibidem ꝙ nota. bene pro dispositionibus penalibus. Et ideo est ꝙ temeritas ascribit̃ cul pe ⁊ non dolo. l. iuli. §. item qui furẽ. cuʒ glo. ff. de act. em. ⁊. l. si alteriꝰ. ⁊ ibi bar. C si minor se ma. dixe. Temeritas est audacia in malum. l. iubemꝰ. C. de sac. san. ec. no. Car. de sum. tri. cle. j. Tempus anni qñ requiratur completum vel sufficit inceptuʒ. Rñ. pa. in. c. ad nostrā de regul. ꝙ ĩ dubio iuris tenendum est ꝙ in dignitatibus fauor consideratur. Et ideo an nus inceptus habet̃ pro completo. ⁊ ita tenet gl. in. d. c. sed fallit in ep̃atuvbi est speciale ꝙ sit completus. Jn regule obseruatione vbi est grauitas ⁊ labor. ⁊ sic odium ideo completꝰ exigitur. ar. ca.  in insulis de regula. ⁊ sic intelligitur. xx. questione. j. si in qualibet ⁊ in capi. si gnificatuʒ de re gula. Regulariter vero debet esse completus. nisi aliud iure ca ueatur. vt notat. Archi. in capitulo sian num quartum decimum de iudi. lib. vj. de quo vi. s̃. etas per totũ Hora. xxiiij. pars diei. Punctus est quarta pars ho re. Momentum est decima pars puncti ẜm Joan. an. in. d. c. de causa pos. ⁊ sic xl. momentis hora constat. Tergiuersator est qui in totum a lite recedit. q. iij. §. notandum. ij. vide. s̃. Accusatus. §. viij. ꝙ nō pōt in tergiuersatiōe celari r no toriũ in. c. tua de coh. cle. ⁊ mu. Tentare proprie est per experimentum sumere de eo qui tentat̃. ẜm Tho. ij. ij. q. xcv. ¶ Quō tentat s deum. Rñ. duobꝰ mo dis. s. verbis ⁊ factis verbis qñ deo in [*]oratione colloquit̃ ⁊ petit ea intẽtiōe: vt exploret dei scĩam aut potestatẽ seu voluntatẽ. ⁊ idẽ exꝑimentũ sumat. Factis vero tentat deũ qñ ꝑ ea que facit inten dit exꝑimẽtum sumere diuine potestatis sapiẽtie vel pietatis. sʒ quasi interp̃ tatiue deũ tentat qui si nō intẽdat exꝑi mẽtum sumere de deo alid tñ petit vel facit ad nihil aliud nisi ad ꝓbādũ deũ. Q verũ est qñ sine necessitate vel vtilitate hoc facit.  in necessitate vel pro vtilitate qñ quis se cōmittit deo in suis orationibus aut factis non est tentare deũ sicut. ij. ꝑali. xx. Cũ ignoramꝰ quid agere debeamꝰ ad te sunt oculi nostri. Et ideo dicit glo. Mat. iiij. deum tentat qui habẽs d faciat sine rōe cōmittit se ꝑiculo exꝑiẽsviꝝ liberari possit a deo. ¶ Vtꝝ tentare deũ sit peccatũ. rñ. ꝙ sic  presupponit ignorātiā ⁊ dubiũ de di uina perfectiōe. Nullus em̃ presumittẽ tare eũ de cuius excellẽtia est certus. ⁊ eũ tentare isto mō pertineat ad dei irreuerentiā opponitur directe religioni ⁊ sic est graue pctm̃ minus tñ  suꝑsticio  tẽtans protestat̃ tm̃ dubitationẽ verbo vel facto sed suꝑstitiosus ꝓtestatur errorẽ facto. vt ptʒ. s̃. Suꝑstitio. §. j. Si vero experimentũ quis summat de pertinentibus ad dei perfectionem solum vt alijs demonstret hoc non est ten tare deum si subest necessitas iusta vel pia vtilitas ⁊ alia que ad hoc concurrere debent sicut apostoli petierunt in nomine christi facere signa act. iiij. vt infidelibus innotesceret virtus chri sti. Jtem no. quod dupliciter quis petit signum a deo. Primo explorando dei potestatem aut dicti eius veritatem ⁊ hoc est tentare deũ. Secũdovt ĩnstruatur quid sit circa aliquod factum placi tum deo ⁊ hoc non pertinet ad dei tẽtationeʒ tale quando quid per sacram scripturam nō est reuelatum aut ꝑ sanctos seu per ecclesiam. Testamentum est voluntatis nostre iusta sententia de eo ꝙ quis vult post mortem fieri cuʒ heredis institutiōe vt habetur in. l. j. iũ cta glo. ff. de testa. vnde bene dicit iusta snĩa.  si est ĩiusta. puta vult exhere dare filium sine causa nō est seruanda. xiij. qō. ij. si quis. Aut si precipiat corpꝰ suum iactari in mari. ff. de conditio. institu. l. quidā suo testō. vel ↄ̃ bonos mores aut pietatem aut verecũdiā. l. conditiones. ff. de cōdi. insti. ⁊. l. filiꝰ ibidẽ. Jtem oportet ꝙ instituatur heres  sine eius institutione non erit testamentuʒ vt insti. de leg. §. ante heredis. Et sic differt a codicillo quia per codicillũ nō potest dari hereditas vł adimi. insti. de codicil §. codicillis. De hic. notatis ⁊ ꝑ discursum huiꝰ .§. ⁊ ꝙ testm̃ cōstat ex quatuor substātia libus. s. forma vel solennitate. ꝑsona te statoris ꝑsona heredis vel legatarioꝝ. ⁊ substantia seu tenore testamẽti. not. Bal. in. l. milites. ĩ prin. C. de testa. milita. ⁊ Bart. in. l. neqñ. §. deporta. in prin. ff. eodem titu. ¶ Quis potest facere testm̃. Rñ. ꝙ cun [*] nō prohibet̃. ⁊ qui prohibent̃. Rñ. ꝙ xix. genera personarũ. Primo furiosus seu mẽtecaptus  nō hʒ lucida interual la. c. fi. de test. l. furiosum. C. qui test. fa. nō pos. Sco surdus ⁊ mutꝰ a natiuita te cecus a casu ⁊ scit scribere. l. discretis. C. qui test. fa. non pos. Tertio nōvalens articulate lo ita vt non possit exprime re nomẽ heredis nec scribere. l. iubemꝰ. C. eo. ti. Quarto ĩpubes institu. quibus non est per. fa. testa. §. preterea. Quinto siliusfa. nisi de castrẽsi peculio vel qua si vt in. c. licet de sep. lib. vj. ⁊. l. pe. C. qui testa. fa. non pos. q limita vt. s̃. religio. §. lxvj. Sexto ꝓdigus cui est interdicta a iudice bonorũ administratio. l. is cui. ff. eo. ti. Sed testm̃ ante factũ valebit vt ibi. Septimo dānatꝰ ad mortẽ naturaleʒ vel ciuilẽ. vt sunt deportati etiā si fu giunt de manu iudicũ vt. ff. eo. ti. l. eius ⁊ q ibi no. ⁊. l. qui vltĩo supplicio. ⁊ ibi Bar. ff. de pe. ⁊ dānati ad perpetuũ car cerẽ. l. ij. ff. de publi. iu. Secus si esset dā natus ad penam ĩferiorem. Octauo ma nifestus vsurarius nisi prester priꝰ cautionem ẜm formā. ca.  de vsu. li. vj. Nono excōicatus ẜm aliquoꝝ opi. quā sequitur glo. in. c. decernimus de sen. ex cō. lib. vj. Sed contrariũ cōiter tenetur. Decimo seruus. xiij. q. ij. ill ⁊. l. filiꝰ. ff. eo. ti. Vndecimo quilibet religiosus  ꝓ fitetur tria vota substantialia vt in. c. ij. de test. xij. q. ij. nō dicatis. Secꝰ de alijs vt sunt eremite ⁊ hmōi. xix. q. vlt. §. econ tra paulus. Duodecimo hereticus  oĩa bōa sua sunt ↄfiscata ipso iu. c. cũ ẜʒ leges de here. l. vj. Tertiodecimo dubiꝰ de sta. suo. s. an sit in eo statu ĩquo testari possit vel ne. l. de statu. ff. eod. ti. Exemplum captus a latronibus dubitat̃ an sit seruus vel liber vt in lege. j. in prin. ff. de lega. iij. Quartodecimo obsi des intellige de illis christianis apud infideles datis. aut de illis qui erant captiui populi romani. non autem de obsidibus qui dantur ab vna ciuitate ad aliam vt legitur ⁊ no. in. l. obsides. ff. eod. ti. Quintodecimo damnatus ob carmen famosum seu libellum in iniuriam alterius. quia etiam infamis efficitur vt. l. is cui. §. si quis ob carmen. ff. eod. ti. Bar. tamen ibidem ⁊ communiter tenetur ꝙ ex alia causa infames nō prohibentur testari. Sextodecimo reus criminis lese maiestatis. l. quisquis. C. ad. l. iul. ma. vj. q. j. §. verum. Decimoseptimo qui est apud hostes captiuꝰ. le. eius. ff. eo. ti. Jntellige istud de hostibꝰ romani imperij. Decimo octauo vtro carens lumine. hodie tamen testat̃ dũmodo seruet quod no. in. l. hac consultissima. C. qui te. fa. po. que sunt ista ẜʒ an ge. are. insti. qui. nō est per. te. §. secꝰ pri mo ꝙ sint. vij. testes. ⁊ notarius vel aliꝰ loco notarij special ter ad hocvocatus. secundo ꝙ predictos coram se aduocet ⁊ manifestet ꝙ vult testari sine scriptis. tertio ꝙ in prin. testamenti ⁊ āte legata fiat instō heredis. iiij. ꝙ inde faciat le gata ⁊ fideicōmissa. v. ꝙ notarij manu omnia scribātur in presenti testamento. vj. ꝙ predicti testes se subscribant ⁊ etiam tabellio. vij. ꝙ tam a testibus  a tabelliōe vel ab illo alio teste loco tabelliōis posito sigilletur ita ꝙ sint. vij: sigilla. viij. ꝙ de his omnibus notariꝰ faciat mentionem. fallit hoc ẜm bal. ibi dem nisi testetur inter liberos quia tũc sufficiunt. ij. testes. Hoc idem seruandũ est in codicillis cecoꝝvt in. d. l. hac cōsul tissima. Decĩonono q̃ cardĩales ĩsequu tus ẽ hostiliter vel ꝑcussit aut ceꝑit vel socius fuerit aut fieri mādauerit aut cō siliuʒ vel auxilium dederit vel fauoreʒ vel ratum habuit nec etiam talis ex testamento aliorum aliquid capere potest nec ex successione. ca. felicis de pe. lib. vj. ¶ Vtꝝ prefati qui testm̃ nō possunt fa[*]cere possint disponere ĩ pias causas. rñ. ꝙ non primi nec quarti simpliciter nec quinti nisi de peculio castr. vel quasi ẜʒ bal. in. l. j. C. de sa. san. ec. ⁊ no. in. d. cap. licet nec sexti nec septimi nec octaui sim pliciter ẜm bar. ⁊ ideʒ dicit de quolibet decedẽte in mortali. Sed pau. in rub.  testa. in hoc vltimo tenet ↄ̃riũ ⁊ bñ  ec clesia recipit oblatiōes publicoꝝ pctōꝝ nisi vbi specialiter ꝓhibẽtur vt patet ĩ gl. ĩ. c. oblatiōes. xc. dis. Ergo fortiꝰ eleemosynas nec. x. nec. xj. nec. xij. nec. xvj. nec. xviij. sed de. xlij. est dubiũ inter doc. Sʒ ego teneo cũ Bar. quẽ se quit̃ Pau. vbi. s̃. ꝙ potest alij aũt sic etiam si loqui non possunt duʒ signis annuant. Vn ponit bal. in. l. j. C. de sa. san. eccle. exem plũ de quodam aduocato qui nō valẽs loqui interrogatus si volebat ꝙ tot da rent̃ ꝓ aĩa sua pauperibus aperiret librum in signum ipse aperuit. ⁊ ꝙ valet affirmat. ¶ Testamẽtoꝝ quot sunt species. Rñ. [*]due. vna r testm̃ nuncupatiũ ⁊ sine scriptis ⁊ est illud ĩ quo testōris ⁊ heredis ⁊ legatarioꝝ noĩa ⁊ oĩa que in eo continentur corā testibus nũcupant̃. i. mani festant̃ ⁊ r sine scriptis. i. subscriptiōe testiũ ⁊ alijs solennitatibꝰ que re quirũ tur in testamento scriptis facto de quo in. l. hac consultissima. C. de test. Et etiā quia sine omni scriptura inde facta po test quis testari nuncupatione: dũmō coram testibus ⁊ conditione legitimis nuncupet heredem ⁊ suam explicet vo luntatem. Jnsti de test. §. si ideo. si quis nō habet notarium aduocet legitimum numerum testium ⁊ explicet nomen he redis ⁊ alias institutiones ⁊ legata ⁊ roget eos vt sint testes ⁊ valebit aliud r testamẽtum in scriptis ⁊ istud potest facere s qñ nō vult ꝙ testes vel alis sciat suam dispositionem. Vñ requirit multa de substantia vt in. l. iubemus C. de testa. ⁊. d. l. hac cōsultissima. ⁊ nisi quis sit bñ doctus faciliter errauit in ip so ↄdendo. Jdeo habeat aliquẽ doctorẽ pro cōsilio qui vult euʒ facere de quo  non est in vsu omittovt dixi. Aduerte ẽt ꝙ quis potest relinq̃re sic dicendo corā notario ⁊ testibꝰ. Volo ꝙ heres meꝰ faciat in omnibus ⁊ per oĩa prout cōtinet̃ ĩ quadā mea cedula scripta manu mea que est apud talẽ religiosum ⁊ valebit ẜm alex. de imo. ⁊. l. stipulationũ. §. ill ff. de verb. ob. ⁊ bar. in. l. si ita scripsero. ff. de cōdi. ⁊ de. ⁊ pau. de ca. in. d. §. ill. ⁊ bal. in. l. captatorias. in. q. v. C. de test. mi. Jo. de imo. in. l. illa instō. ff. de here. insti. ⁊ in. c. cũ tibi de testa. Ratio  licʒ in testamento nuncupatiuo debeāt pa lam nuncupari que fiunt vt a testibꝰ ex audiantur. l. heredes palam in princi. ff. de testa. ⁊ in. l. iubemus. C. eo. quia pa ria sunt implicite ⁊ explicite exprimere d. §. illud. ⁊. di. l. si ita scripsero. Jdeo va let. Sed videat qui sic vult ꝙ taliter litera sua cognoscatur vt non sit dubium de ea quia aliter esset periculosum. Sʒ nō valeret institutio heredis. si diceret instituo heredem illum cuius nomẽ est in quadam mea cedula apud talem ẜʒ bar. in. di. l. si ita scripsero quem sequitur. bal. ⁊ ang. ibidem. ¶ Quot testes requiruntur in testamẽ[*]to. rñ. ꝙ. vij. legitimi ⁊ ꝙ sint rogativñ si testamẽtuʒ sine scriptis habeat minus . vj. vel si sunt. vij. nō tamen rogati nō valet. l. heredes palam. §. pe. ff. de testa. fallit hoc in testamento ceci vbi sunt ne cessarij. viij. Jn testamento rustici in ru re facti vbi plures non possunt inueni ri sufficiunt. v. Jn testamẽto facto inter liberos similiter sufficiunt duo ẜm bal. in. l. hac consultissima. C. qui testa. face. pos. in testō facto in pñtia imperatoris p̃cibus sibi porrectis vt audiat sufficit vnus. an aũt notarius cōputet̃ pro vno dicendũ ꝙ sic sed cautius est ꝙ pur sint vij. sine eo. insti. de testa. §. fin. de ꝓba. qm̃. ⁊ in. d. l. hac ↄsultissima. ⁊. l. omniũ. C. de testa. Jn testamẽto militis in exercitu sufficiũt duo testes ĩ testō⁊ in bello prout voluit. l. miltes. C. de mil. test. ¶ Sed nund in foro anime valeat te [*]stamentũ factũ corā duobus testibꝰ soluʒ. Rñ. pa. in. c. cũ esses de tes. tʒ ꝙ sic in dispositis ad pias causas ⁊ ĩ hoc cōiter ↄcor. doc. Jn alijs ad ñ pias cās pau. tʒ ꝙ vltra duos testes rerit̃ pñtia sacerdo tis paroc hialis vel loco eiꝰ duo alij testes aliter nō valeat nec requirit̃ ꝙ sint rogati vel ꝙ sint masculi oẽs. dā tenẽt indistincte ꝙ valeat coram duobus sed ego dico ꝙ si nō subest suspicio fraudis valeat quia cessat ratio legis si vero sit suspicio fraudis dico requirit solennita tem iuris ciuilis. ⁊ ad. c. cũ eẽs. ⁊. c. relatum el. j. eod. ti. dico ꝙ habẽt locũ in ter ris ecclesie vt patet ex eorum subscriptione. ¶ Sʒ qui nō pñt esse testes in testamẽ[*]tis. rñ. ꝙ oẽs  pro testibus reprobātur a iure vt. j. testis. Jtem in testō speciali ter non potest esse mulier. ff. de te. l. qui testamẽto. §. mulier. Jtẽ hermafroditꝰ in quo preualent muliebria. l. querit̃. ff. de sta. ho. itẽ ille cui hoc est interdictuʒ per statutũ vel a iudice. Jtẽ seruus. Jtẽ oĩs qui hʒ in potestate heredẽ sicut par auus⁊ similes probant̃ hec insti. de tes. .§. testes. ⁊ §. seq. Jteʒ  nō est testamẽti capax sicut spurius testōris. Hereticus dānatus ad metallũ ⁊ similes. Jdeʒ qͦs leges ĩprobos ⁊ intestabiles iubẽt esse vt sunt de crimine famoso dānati ⁊ mu liebria passi. ff. de testi. ob carmẽ. Jtẽ legatarius nō potest esse nisi quo ad que stionem vertentẽ inter heredeʒ ⁊ extraneum. insti. de testa. §. legatarius. Sed quo ad factum suum inter se ⁊ heredeʒ non potest. ¶ Ex quibus causis testamentũ r nul [*]lum. Rñ. ꝙ loquẽdo de testamẽto nũcupatiuo ⁊ sine scriptis ex quatuor. Prĩo si testator nō erat habilis ad testañ. Se cundo si instituit heredem non capacẽ vel nullum instituit heredem. Tertio si preterijt iam natum quẽ instituere vel exheredare debuit. Quarto si non sit le gitimus numerus testium legitimoruʒ ⁊ rogatorum. ¶ Quādo testamẽtum tenet. sed tamen [*]irritat̃ ⁊ rumpitur. Rñ. ꝙ ex. vij. causis. Primo quando testator nō preuidit de posthumo qui post testamentum est na tus si tamen idem posthumus moreretur ante mortem testatoris testamentũ nō rumpitur quo ad effectum. idem dic de quasi posthumo. vt est arrogatus vt ille qui tem pore testamẽti non erat suꝰ. Sed tempore mortis sic. Jtẽ quādo cau sam exheredatiōis ĩprobat heres suus ꝑ sentẽtiam rescinditur. Jtem si testator patiet̃ capitis diminutionem nisi iterũ fiat ciuis romanus vel sui iuris. Jtẽ ꝑ ẜm testamẽtũ reuocatorium primi. Jtẽ si heres nō adiuit hereditateʒ vel ante aditam decessit vel conditio sub qua in stitutus fuit defecit ⁊ similia de quibus insti. qui. mo. testa. infir. per totum. ¶ Vtrũ legata facta in: testamento nul[*]lo vel irritando debeant̃. Rñ. ꝙ si testamentum est nullum ex preteritione iam nati vel rumpitur ex preteritione posthumorum vel quasi posthumorum vel rescinditur per sententā proposita querela de inofficioso vel cōtratabulas sic legata debetur licet institutio non teneat. C. de libe. prete. aut̃. ex causa. similiter dic si testamentum rumpitur ex fal sa causa vt puta. A. instituit. B. ⁊ substi tuit eidem. B. C. moritur. B. testator. A. facit aliud testamẽtum dicens quia heredes habere volui ⁊ habere non possum. Tu. D. esto heres. Licet em̃. C. rũpat tum ad institutionẽ tamẽ legata debent̃. Si ꝟo testamẽtũ sit nullũ puta  instituit heredẽ nō capacẽ vel nullũ  nō fuerũt testes debiti tũc an debeātur legata est differentia inter doc. ⁊ dic vt. s̃. heres. §. v. ¶ Quid si testm̃ fit cuʒ clausula in fine [*]ꝙ si nō vʒ iure testĩ valeat iure codicillorũ saltem vel iure cuiuscun alterius vltime volũtatis valere voluit ⁊tenere. Rñ. ꝙ si testamentũ paciat̃ defectuʒ vel iuris repugnantiā in his q̃ sunt de sub stātia eius nihil facit hec clausula nisi testet̃ inter liberos ẜm communeʒ opi. Si. vero patiat̃ defectum solẽnitatis de bite p̃termissa sic valebit iure codicillo rum. C. de codicil. l. fi. dummodo solẽnitas sufficiẽs codicillo sit apposita. s. v. te stes licet nō rogati ⁊ sic legata in eo reli cta. debent̃ instit. de codicil. in prin. Et institutio que in eo erat scripta licet di recta videatur tamẽ ĩ casu fideicōmissi ↄuertit̃. l. sceuola. ff. ad treb. Et iō ab intestato veniẽtes accipient hereditatẽ ⁊ quasi rogati videant̃ restituere tenent̃ instituto per fideicommissum. arg. C. de fideicō. l. eam quam frater tuus. ¶ Vtrum vltimum testamẽtum semper [*]valeat. Rñ. ẜm glo. in. c. lʒ. de consti. lib. vj. ꝙ sic allegat capitulũ vltima voluntas. xiij. q. ij. ff. de leg. j. l. si mihij etiaʒ de primo non faciat mentionem Fallit in duobus casibus. Primus in testamento facto ĩter liberos. C. de testa. ant̃. hoc inter liberos. Secundus cum ipse testa tor sibi legem induxit videlicet si fecero aliud testamẽtum non valeat nisi de alio fecero mentionem tunc opʒ faciat mẽtionẽ aliter non valeret vltimũ. ff. de leg. iij. l. si quis. Jtem si ẜm testm̃ sit sub conditiōe q̃ est de p̃terito vł pñti puta instituo heredem titiũ si sempronius est vł fuit consul tunc si cōditio fuit vł est ꝟa rũpitur primum. Si ꝟo nō ẽ ꝟa nō rumpit̃. Si vero testm̃ sit sub conditione futura tũc si cōditio est possibilis etiā si nō adueniat rũpit primũ testm̃. Siłr si cōditio sit ĩpossibilis hr̃ ꝓ nō ad iecta ⁊ rũpit primũ testm̃ vt habes in. l. cũ in sco testō. ff. de iniusto rup. te. ¶ Que pena non ĩplentis voluntatẽ de [*]functi. Rñ. ꝙ aut est heres extraneus ⁊ sic ꝑdit totā hereditatẽ de voto. c. lʒ. xj. q. j. syluester de testa. c. si heredes. Si ꝟo heres ẽ filiꝰ tũc si hereditas ẽ diuisibilis amittet solũ reseruata sibi ltĩma. C. de fideicō. aut̃. hoc ampliꝰ. Si aũt est in diuisibił puta  ducatꝰ regnũ ⁊ hmōi sic totā ꝑdet. d. c. lʒ. ĩ fi. ⁊ hec ĩtelligo in dispositis ĩ testō q̃ ipso iure habeāt autoritatẽ vt sunt legata ⁊ substitutiōes. ⁊ hmōi. Jn alijs aũt necessario hr̃s serua re nō tenet̃ vt si p̃cipiat filijs ꝙ stent simul vs ad tale tp̃s vel ꝙ nubat tali vł nō nubat tali. ⁊ hmōi. Sʒ si testōr vult ĩ hmōi heredeʒ obligare efficaciter adijciat penā heredẽ dānando in legato p̃stando cā pene puta petre heres meus dato. c. titio si tale d nō feceris ⁊ c.  sic tenebit tale legatum dũmodo q preci pit̃ nō sit impossibile vel turpe contra leges. insti. de leg. §. pene quo. ¶ Cuiꝰ expẽsis seruus fugitinꝰ legatꝰ [*]sit querẽdus. Rñ. pa. in. c. iudicāte. de te sta. gl. ĩ. l. cũ seruus. ff. de leg. j. distĩguit quatuor tꝑa. Primũ testĩ. ⁊ si nũc erat in fuga sic expẽsis heredis. Jntellige si lō ge absens erat sic ⁊ de alia re legata dicimus vt in. l. cum res. ff. de lega. j. Secus si ꝓprie. Scm tẽpus post testm̃ et ante mortẽ testatoris ⁊ sic tũc fugit expẽ sis legatarij. Tertiũ post mortẽ testōris ⁊ ante aditā hereditatẽ ⁊ sic tunc fugit culpa heredis sic tenet̃ ad extimationẽ heres si sine culpa non tenetur nisi perueniat ad eius manus. Et idem dic in quarto tempore. scʒ post aditam hereditatem. Rō  sicut heres liberatur interitu rei relicte intellige quādo res de bet̃ in spẽ nō in genere vel in titate. l. ꝙ te mihi. ff. si cer. pe. sic ⁊ in fuga serui sine sua culpa liberat̃. Sed in primo ca su vr̃ testator sic voluisse. ¶ De detractiōe falcidie trebelltanice ⁊ [*]legitime. vide. s̃. legitima. ⁊ sic diuide hereditatem in xij. vncias. ⁊ qui debet habere legitimā accipiet q̃tuor vncias primo. Si postea dʒ restituere alteri he reditatem detraheret quartam partẽ. s. duas vncias ⁊ sic medietatem restituet vel quartam falcidiam ⁊ quomodo celsat. vide. s̃. legitima. ¶ Vtrũ institutꝰ heres in certa re possit [*]detrahere trebellianicā. Rñ. ꝙ nō sʒ solũ heres vniuersalis. ita cōsuluit bal. ꝑ l. primā. ff. ad. l. fal. ⁊ recipiat Pan. in. c. raynutius. de testa. ⁊ intelligit heredẽ vniuersalem nō solum  instituit̃ insolidũ sed etiam ille qui instituit̃ in certa quota hereditatis. Sicut videmus de falcidia q̃ detrahi pōt ꝑ heredẽ constitutũ in dimidia portiōe hereditatis vt probat̃. in. c. raynaldus extra eodem. ¶ De executoribus testamẽtorum vide [*]executor. ¶ Jn quo differt testm̃ a codicillo. Rñ. [*]ꝙ ĩ. viij. ¶ Prĩo  ĩ codicillis nō pōt fieri recta institutio sʒ tm̃ fideicōmissaria secus in testō. Secundo ꝙ ꝑ codicilluʒ nō adimitur hereditas heredi institutio ꝑ testm̃ nisi in vno casu qñ in cōdicil lo dicit heredem institutũ nō mereri vo lũtatẽ suā  tũc tan indigno aufert̃ hereditas siue sit solꝰ heres siue sit vnꝰ de pluribꝰ. Jdẽ dic de oĩbus si sic dicat oẽs nō mereri. l. diu. seuerus ⁊ Antomꝰ ff. de adi. lega. Jn reliquis vero fideicōmissis vel legatis in testō bene pōt per codicillũ adimere Jnsti. de adop. lega. ꝑ totũ. Tertiũ ꝙ exhereditatio non pōt fieri ꝑ codicillũ. insti. de codicillis. §. co dicillis. Quarto heredi ĩstituto pure cō stituto in testō nō pōt ↄditio adijci ĩ codicillo q̃ obsit sibi. Jnstituta de codicillis. §. ⁊ directo. Quinto  heredi ĩ testa mẽto non pōt fieri substitutio directa ĩ codicillo licet facta trahatur ad fideicō missariā  videt̃ testator rogare ĩstitutũ vt hereditatẽ restituat illi quẽ ĩ codi cillo substituit ei. l. sceuola. ff. ad trebel. Sexto  in codicillo sufficiunt. v. testes etiam nō rogati. C. de cōdi. l. vlti. Fallit hoc ĩ codillo ceci de quo. s̃. §. j. sed in te stamento. vij. rogati⁊ in codicillo testis potest esse mulier sed nō in testamẽto. l.  testō. §. mulier in testō. ff. de test. Seprimo  pōt quis decedere pluribus codicillis relictis validis nisi sibi ↄtra dicant. ff. de iure codi. l. diui seuerus sʒ nō pluribꝰ testamẽtis Octauo  si s dũ esset filiusfamilias fideicōmissuʒ in codicillis reliquerit ⁊ postea paterfamilias decesserit eadẽ volũtate durante valebunt codicilli. Hoc aũt esse non poterit in testamẽto. ff. de leg. iij. l. j. §. si filiusfa. ex bꝰ pʒ ꝙ codicillus est quedam sine institutione dispositio vltime voluntatis quia sicut testamentum ita codicillus morte confirmatur. C. de cadu. tol. l. vnica. ¶ Vtrum heredis institutio possit cō[*]mitti in alteriꝰ voluntate expresse. Rñ. ꝙ nō immo oportet ꝙ ore proprio nomẽ heredis exprimat vel per ꝓpriā scripturam. l. hac cōsultissima ⁊. l. iubemus. C. eo. immo tenuit Joā. an. ĩ. addi. ad spe. eo. ti. post albertum papiẽsem. Quod si quis ad interrogationẽ alteriꝰ puta dicẽtis vis taleʒ instituere heredem. Rñdeo sic non valere testamentum quamuis glo. in. d. l. iubemus teneat contrarium. tenetur tamen in. c. cuʒ tibi. eo. ti. ꝙ de etate canonica valeret. Limitāt hoc distinguendo Bar. Jnn. ⁊ Ho. in. c. cum tibi eo. ti. ꝙ aut committit̃ in volũ tate heredis. s. an voluerit esse heres vł ne ⁊ sic valet. l. verba hec. ff. de condi. in sti. Aut committitur in volũtate alteriꝰ ab herede expresse vt puta istituo here dem queʒ titius voluerit ⁊ sic nō valet. ff. de here. inst. l. si quis sempronium et l. captatorias. Si tamen s ita diceret cōmitto omnia bona mea arbitrio titij vel dispositiōi titij valet ⁊ titius tenet̃ distribuere in pias causas. in bus ha bemus regulam iuris humani gẽtium ⁊ diuini que est ꝙ pre oĩbus dispenset̃ in religionẽ diuinam vt pctā eleemosynis redimant̃ ⁊ sic dispensando nō pōt velle aliud  volũtas testatoris. sed si dispẽsaret in ꝓphanis cum nullam ha beat regulam posset alio modo dispẽsa re  sit volũtas testatoris ⁊ hoc sequit̃ bar. ĩ. l. j. C. de sa. sā. ec. ⁊ pa. ĩ. d. c. cũ tibi. ¶ Quid si tacite ĩstitutio heredis ↄmit[*]tat̃ alterius dispositioni. Rñ. ꝙ valet. l. ille institutiones. ff. de here. insti. ⁊. l. nō nun. ff. de cōditio. ⁊ demōstra. ⁊ eodẽ modo legatũ tacite potest committi vo lũtati alterius. ff. de le. ij. l. prima. sʒ nō exp̃sse. ff. de le. j. l. captatorie ⁊ dicit̃ taci te alterius volũtati committere sic. Jnstituo te heredẽ vel lego hoc tibi si titiꝰ capitoliũ ascẽderit. expresse ꝟo qñ dicit Jnstituo illũ heredẽ quẽ titiꝰ voluerit vł lego tale d cui sempronio placuerit ¶ Vtrum institutio posset fieri incerte [*]persone vt puta ĩstituo heredes meos pauperes xp̃i. Rñ. glo. in. d. c. cum tibi ꝙ sic ⁊ secũdum Bar. in. l. captatorias. C. de testamen. mili. etiam ⁊ adderet eli gendos per priorẽ talem ⁊ huiusmodi ⁊ dicit ꝙ. d. l. loquitur quādo ius insti tutionis confert̃ in voluntatẽ alterius sed non quando electio persone solum vt in casu nostro ⁊ iō non est contraria. ¶ Vtruʒ institutio heredis possit fieri [*]sub cōditione. respondeo ꝙ sic dummo do non instituatur ad tempus certũ vt puta vs ad paschavel ad tres ānos  non valet talis cōditio ⁊ vitiat̃ non ta mẽ vitiat. vt Jnstitu. de heredi. instituẽ. .§. heres sed ad incertum potest vt puta donec vixerit vel talẽ instituo post absolutꝰ fuerit ab excommunicatione. ff. de heredi. instituen. l. in tempus. Fal lit in milite qui potest instituere etiam ad tempus certum. l. miles ita. ff. de mi lita. testamẽ. Hic aduerte ꝙ institutus heres ad diem certum alio herede non dato semꝑ erit heres vt in. l. hereditas ex dic. ff. de heredibus instituendis. Et idem dic quando instituitur ad diem incertũ quia nemo pro parte potest decedere testatus ⁊ pro parte intestatus. l. ius nostrum. ff. de regu. iuris. Hoc tenet Joannes de imo. et Bald. ⁊ Ant. in d. l hereditas. Jdeo si quis institueretur heres donec vixerit alio dato herede erit perpetuus. Hoc firmat Bald. et Salicetus in. l. extraneum. C. de heredi. ĩsti. ⁊ Pau. de ca. ĩ. l. ceteri. C. de test. mili. Et lʒ Bar. in. d. l. hereditas. teneat ꝙ si testator aperte voluerit. vt nō esset heres nisi in vita vel vs ad talẽ diẽ ꝙ nō erit ꝑpetuꝰ tamẽ cōiter doc. tenẽt ↄ̃ eũ vt Dy. in. l. si s ita heres ĩstituat̃ ex cepto fundo. ff. de her. inst. Bal. ⁊ Ang. ĩ. d. l. hereditas ⁊ ẽ veriꝰ de rigore iuris  testator nō pōt ius accrescẽdi prohibere nec respectu rei nec respectu tꝑis quia causa testati trahit ad se causam ĩntestati  dignior. d. l. hereditas. facit l. si miles vnũ ex fundo. ff. de tes. mili. ⁊ ꝓbat̃ in. l. si quis in legatis. tamẽ bene pōt ꝓhibere ius accrescẽdi: ⁊ ita loquit̃ l. dñs. ff. de vsufr. Secꝰ in hereditatibꝰ vt in. d. l. si quis vbi institutus ex certo fundo detracta mentione de fundo ha bet totā hereditatẽ. Nam testator non pōt facere ꝙ iura nō valeant in suo testamẽto vt ĩ aut̃. vt cũ. de appel. cogno. .§. ceterũ. Posset tamẽ dici ꝙ de equita te ⁊ in cōscia opinio Bar. est vera in eo  erat simplex ⁊ hec ignorabat. Secus in eo qui hanc dispositioneʒ iuris scie bat quia videtur voluisse quod ius vo lebat. Jtem dic ꝙ pōt institui sub cōdi tiōe dũmodo cōditio sit possibilis ⁊ ho nesta excepto filio  nō pōt institui sub oĩ cōditiōe sʒ sub illa q̃ est in ptāte insti tuẽtis vt in. l. suꝰ quo in prin. ff. de he re. insti. Nā nō pōt filiꝰ grauari in debito bonorũ subsidio. C. de inoffi. tes. l. quoniam in prioribus. ¶ Vtruʒ possit fieri institutio heredis [*]in certa parte. Rñ. ꝙ sic sed si alius ĩstituit̃ heres in vniuerso erit talis potius legatarius  heres. l. quotiẽs. C. de here. institu. §. heres. possunt tamen plures instituti equis portiōibus. institu. de heredi. institu. §. si plures instituātur et per capita ⁊ partim per stirpes vt in. d. §. si plures. no. hic ꝙ institutis pluribus heredibus distributio fideicommissoruʒ in casu in quo accrescit he redibus non fiet secundum distributionem rerum in quas erant instituti sed secundum partem institutoꝝ equa liter nisi voluntas defuncti manifeste contradicat vt. l. quotiẽs §. si duo. ff. de heredi. instit. et. l. nun. ⁊. l. quotiẽs. ff. ad treb. [*]¶ Quot modis fit ĩstitutio heredis. rñ. duobꝰ modis. s. directe ⁊ oblique Directa ĩstitutio non pōt fieri nisi in testō. et est qñ ꝟbis rectis siue oblis recto iure ĩstituit̃ heres ad quẽ vult testōr here ditatẽ suā siue illud ĩ qͦ ĩstituit ꝑuenire ⁊ illud caꝑe nullo mediāte. obliq̃ vero ĩstitutio siue fideicōmissaria hereditas relin pōt testō ⁊ codicillo⁊ fit cũ rogat̃ ĩ codicillo heres ĩstitutꝰ ĩ testō vł heres ab ĩtestato veniẽs vt hereditatẽ restituat alteri. Js em̃ cui restituit̃ hereditas erit heres ꝑ fideicommissum. insti. de codicil. §. pe. ⁊ de fideicō. here. §. pe. [*]¶ Quot sunt differentie heredum. Rñ. ꝙ tres. nā quidā sunt necessarij tantuʒ sicut si seruus instituatur heres a domino suo ⁊ dicit̃ necessariꝰ  velit nolit tenet̃ hereditatẽ etiā suspectā adire si modo cũ hereditate consequat̃ simul libertatẽ eo testō dñi ⁊ tꝑe mortis erat in ptāte domini alij sunt sui ⁊ necessarij ⁊ isti sunt liberi qui sunt in ptāte te statoris tꝑe mortis vt filiusfamilias et descẽdẽtes ex masculis filijs: descendẽ tes. n. a filiabus sunt in ptāte pr̃is eoꝝ vel aut paterni sʒ est differentia  viuẽ te filio meo meꝰ nepos nō erit mihi suꝰ heres sʒ bene mortuo filio meo  nihil est mediũ quo ĩpediat̃ ⁊ sic de ceteris. Et dicunt̃ sui  domestici ⁊  viuo pa tre quodāmodo extimant̃ domini: necessarij vero  de iure ciuili cogebant̃ fieri inuiti heredes sed de iure pretorio permittit̃ eis ab hereditate abstinere si velint. Alij sũt extranei heredes vt sunt oẽs  nō sũt sub ptāte testatoris nec sub iecti iuri eiꝰ sicut sunt filij emancipati filij etiā a matre instituti  femine nō habẽt filios in ptāte. Probant̃ hec omnia. Jnsti. de here. quali. in prin. Jtẽ he res aliꝰ testamẽtarius vt ille qui est in testamento scriptus. Alius est substitutus. scʒ qui alij substituitur heredi. Alius fideicōmissarius cui ex fideicom misso est hereditas restituta. Alius legitimus vt iste qui ipso iure sine testa mento defuncto succedit. ¶ Vtrũ ex preteritiōe legitimi heredis testm̃ reddatur nullũ. Rñ. ꝙ sic si sũt de illis ad quos stricto iure legitima spectat hereditas ⁊ nisi rite exheredẽtur. Et qui sint tales aduerte ꝙ sunt tres li nee cōsanguineoꝝ scʒ ascendentiũ de scendentiũ ⁊ collater aliũ testōr aũt diu hʒ aliquẽ de descẽdẽtibꝰ tenet̃ illũ heredẽ istituere vel exheredare si est cā ⁊ si talem instituit siue sit filius vel nepos mortuo filio vel pronepos ⁊ c. non tenetur de aliquo ascendentiũ mentio neʒ facere  descendentes in infinitũ preferunt̃. insti. de here q̃ ab intes. ĩ prĩ. deficientibꝰ descendentibꝰ vel ex here datis tenetur suos ascendẽtes ĩstituere vel exheredare si quos hʒ. l. quotiẽs. C. ad sena. cōsul. orfi. Collaterales autem nũ tenet̃ instituere vel exheredare sʒ deficientibus descendẽtibꝰ vel ascendẽtibus legitimis intellige non de ille gitimis pōt quos vult instituere heredes siue attinẽtes siue non attinentes nulla facta mentione de collateralibus verũ est ꝙ frater rũpit testm̃ fratris qñ instituit turpẽ personā. s. infamẽ ⁊ intellige de fratre consanguineo et vterino vel consanguineo tm̃ non de vterino tā tum. C. de inoffi. te. l. fratres vterini nisi in isto casu de aliqua re eum instituerit vel nisi crimem ingratitudinis in fratreʒ commisisset vt in aut̃. de nup. §. ingratitudinis. ¶ Sed nũquid testm̃ cłici vel ingrediẽ[*]tis religionẽ erit irritũ ex preteritione ltĩmi heredis. Rñ. ꝙ nō ꝑverbuʒ libere positũ in. c.  nos extra eo. ti. etiam.  sũt milites sicut no. gl. in. l. pe. de testa. mi. Et ideo sicut nō rũpitur testm̃ mili tis ex p̃teritione ltĩmarũ personarũ sic nec istoꝝ hoc aꝑte sentit Bar. in aut̃. si qua mulier. C. de sa. san. ec. de ingrediẽ te religionẽ ⁊ pan. in. d. c.  nos de am bobus. ⁊ vide Fede de se. in consil. lv. ⁊ sic pōt ĩtelligi aut̃. p̃sbyteros. C.  epis. ⁊ cle. Jtẽ volẽs intrare religionẽ pōt si ne ltimo nũero testiũ testari ⁊ ꝓ parte decedet testatꝰ ⁊ pro ꝑte intestatꝰ sicut miles potest per tex. aut̃. de mona §. id quo iuncta. l. j. ff. de mil. test. facit. c.  ꝟe. xvj. q. j. tamen petere poterit ltĩmā ltĩmi preteriti vigore aut̃. si q̃ mulier. C. de sa. san. eccle. ¶ Sʒ pone ꝙ s hʒ filios ⁊ filias tene[*]tur ne oẽs instituere. Rñ. ꝙ sic oẽs legi timos vel exheredare si quẽ nonvult ⁊ sub est cā. Jnsti. de exhered. liber. ĩ ṗn. etiā filias dotatas. sed ẜm aliquos suf ficit instituere in dote. Alij vt aʒo dicũt ꝙ oportet instituant̃ in aliquo modico preter dotẽ. ⁊ est tutiꝰ ⁊ etiaʒ ꝓfessos in religionẽ. C. de epi. ⁊ cle. l. fi. §. hoc etiaʒ cognitũ. ⁊ idẽ dic in nepotibꝰ qñ filij p̃ mortui sunt. insti. de here q̃ ab intes. de fe. §. ita demũ ⁊ etiā in posthumis. C.  posthu. here. insti. l. quod certarum et quis dicat̃ posthumꝰ. vide posthumꝰ. ¶ Jn quot a ꝑte tenet̃ instituere tales. [*]Rñ. ꝙ in quotavoluerit tũcũ minĩa lʒ postea talis aget ad supplemẽtũ legitime tñ testm̃ nō rũpet ⁊ dũmō sit in stitutꝰ heres nō legatarius puta  di cat institutio talẽ meũ heredẽ in tali  diceret lego filio meo taleʒ domum nō valeret  eẽt preteritꝰ. l. quotiẽs. C. de here. insti. ¶ Vtrũ legitima possit tolli in totũ vel [*]in parteʒ ꝑ statuta vel consuetudineʒ. vide. s̃. legitima. §. j. ¶ Sed nũd ĩ ltima cōpu tabũtur oĩa [*]q̃ ꝓuenerunt filio dic vt. s̃. ltĩma. §. xv. ¶ Vtrum filiꝰ institutꝰ hr̃s possit repu [*]diare hereditatem retẽta legitima. Rñ. Pa. in. d. c. raynutius ꝙ nō. ⁊ hoc tenet Bar. in. l. gerit ꝓ herede. ff. de aqui. here. ⁊ Bal. in. l. vnica. C. qñ nō pe. partes ⁊ eadeʒ ratione dic. de patre. s. deceden te ab intestato. quia nō potest pro parte agnoscere hereditatem et pro parte repudiare. ar. l. j. §. si ex fũdo. ff. de heredibus. insti. ¶ Vtrũ sit alis casus ĩ quo posthumꝰ [*]preteritꝰ nō rumpat testm̃. Rñ. ꝙ sic. si ĩ testō matris q̃ decedit in puerperio sʒ succedet cuʒ alijs fratribus vel nepoti bus equaliter. Si tñ mater institueret extraneũ aget de inoffi. testa. ⁊ rumpet. C. de inof. tes. l. si mater. ¶ De cautela illius  vult facere testa[*]mentũ ⁊ disponere sua in pias cās nec audet. sed timet de potẽtia aliquoꝝ. vi de pactum. §. xiiij. Testes antiquitꝰ suꝑstites vocabāt̃ eo ꝙ. s̃. causarũ statutũ ꝓfere bāt nunc parte nominis ablata testes vocantur de. ver. sig. c. forus. §. testes. De notatis ĩ hoc §. ⁊ ꝙ testes ⁊ ĩstru mẽta parũ vim habet. no. doc. ĩ. l. ĩ exercẽdis. C. de fide instru. saluis limita. q̃ ponũtur. in. l. optimaʒ de contrahen. ⁊ commit. stipu. ¶ Quis pōtesse testis. Rñ. q quilibet qui non prohibetur cum edictum de te stibus sit pro hibitorium sicut ⁊ de pro curatoribus. ff. de procura. l. mutus de spon. c. cum apud. ¶ Que rerũt̃ ĩ testibꝰ. Rñ. ꝙ. vij. cōdi[*]tiōes. s. cōditio sexꝰ etas discretio fama fortuna fides. Prima conditio. vt non sit seruꝰ quia talis sepe metu dominan tis supremit veritatem. di. c. forus. C. de test. l. qm̃ liber. ⁊. iiij. qō. iij. §. item in cri minalibus. ¶ Vtrũ monachꝰ ⁊ frater minor possit [*]eẽ testis. Rñ. ꝙ sic. ar. l. j. ff. de test. ⁊. ar. ĩ aut̃. de mo §. cogitādũ no. Spec. ĩ. ti. de testi. facit rō predicta cũ nō mueniat̃ ꝓ hibitũ ⁊ lʒ sint mortui mũdo non tamẽ ꝑ oĩa no. pa. in. c. nũcius. eo. ti. hoc imi ta verũ corā iudice seculari de lñia sui superioris ałr non vt tʒ Spe. ibidem et Jo. an. in addi. ibidẽ. ⁊ Albri. ĩ. Rub. C. de test. facit. c. monachi. el. ij. xvj. q. j. ⁊. c. placuit. ij. q. vij. ¶ Sʒ nũd si testificat̃ sine licẽtia. Rñ. [*]ẜm Pa. in. d. c. cũ nũcius ꝙ nihilominꝰ valet. Jdẽ dicit Ang. in. §. si ꝟo libertꝰ ĩ aut̃. de test Vbi declarādo. §. cogitādũ in aut̃. de mōachis dicit ꝙ si clericusvł religiosus deponit vim coraʒ iudice se culari sine mādato superioris nō valʒ Secus si volẽs alle. c. testimoniũ. xij. q. ij. ⁊ no. in. di. c. j. cōtrariũ. s. ꝙ nō valeat tenet Jo. an. in. d. c. j. ⁊ est verius. ¶ Sco sexus non sit mulier. quia licʒ [*]de iure ciuili admittatur in ciuilibꝰ et criminalibus. xv. q. iij. c. ex eo. ff. de tes. l.  testō §. mulier. ĩsti. de testa. §. testes ni si in testamẽtis tātũ. vt in prefatis. §. sed in codicillis ⁊ alijs vltimis volũta tibus sic ẜʒ Accur. d. §. mulier. tamẽ de iure canonico  variũ ⁊ mutabile semꝑ femina ꝓducit. di. c. forꝰ. C. de inof. test. l. filia nō admittitur in criminalibꝰ criminaliter. xxxiij. q. v. mulierẽ nisi in cri minibꝰ exceptis. s. simonia. c. tāta de simonia ⁊ sic intellige. d. c. forus in ciuili bus autem ⁊ spiritualibus ⁊ quibuscũ  alijs. ⁊ etiaʒ vbi de crimine agitur ci uiliter vt in denũciatione. aut etiaʒ in inquisitione nisivbi inuenitur prohibi tum expresse vt testamẽto admittitur. no. Jo. an. in addi. ad Spec. e. ti. facit. c. qm̃ ⁊. c. tam literis de testi. ⁊ quomodo non dʒ detrahi. ad iudicium pro testimonio sed ad eas mitti dr̃ in. c. mulieres de iudi. li. vj. [*]¶ Tertio etas vt nō sit ĩpubes. sed pubes in cā ciuili. in criminali vero reri tur etas. xx. an. ff. e. l. ĩuiti la. ij. ⁊. l. j. ĩtestimonium. iiij. q. iij. testes. ¶ Sed nũquid poterit pubes testifica [*]ri de his q̃ vidit in impubertate. Rñ. ꝙ si erat doli capax quaudo vidit poterit. ar. ĩst.  inu. sti. §. pupillꝰ. ff.  ne. ge. l. in negocijs ałs nō hoc no. xxxvij. d. relatũ. ¶ Quarto discretio vt non sit furiosus iij. q. vij. §. tua. ⁊ hoc nisi habeat lucida [*]ĩterualla. ar. c. dilectus de spon. xxxij. q. vij. ne furiosus. vij. q. j. uis. ¶ Quinto fama. vt. s. nō sit infamis nō enim iustitia potest habere cũ homine [*]scelerato cōmertiũ. d. c. forꝰ. §. fi. et in ca. testimonium in gl. eo. ti. ¶ Sexto fortuna nā diuiti magiscredi [*]tur. ff. de testi. l. iij. C. ad. l. fal. aut̃. sʒ cum testōr ideo pauper repellitur si est talis cōditiōis ꝙ pecunia corrũpi possit ałs nō. ar. insti. de suspe. tu. §. vl. equalis in opiniōe semper diues preponitur quia potẽtioribus pares esse nō possumus. ff. de ali. iudi. mu. l. iij. ¶ Septimo fides.  nullꝰ ĩfidelis ↄ̃ fi[*]delem admittitur. ij. q. vij. nō pōt. ff. de logi. l. ij. nec hereticus de here. excōicamus addunt̃ alia. v. q. q̃ aliqñ repellũt. ¶ Octauo consanguinttas vñ. l. testis [*]ff. e. dicitur testis ydoneꝰ pr̃ filio aut filius patri nō est. ⁊. iiij. q. iij. §. itẽ testis q limita verũ vbi nō agit̃ de correctio ne vel ꝓhibitiōe pctĩ vel de illumĩatio ne fidei  in istis vbi affectio carnalis cōiter nihil operat̃ vʒ sicut testimoniũ xp̃i de pr̃e. ⁊ no. Pa. in. c. in oĩ extra. e. ti. ¶ Quid in matrimonijs nund pr̃ vel [*]mr̃ possũt essetestis. Rñ. pa. in. c. vr̃ noł qui ma. acu. pos. cōcludendo ẜm Host. ꝙ si spōsus est ditior ⁊ nobilior nō creditur eis. Si ꝟo est equalis vel inferior sic admitit̃ nisi appareat ex aliqua cau sa filiam affectare. matrimonium. Tu vero dic ꝙ iudex attendet si sponsa vel sponsus est reprobaturus comodũ vel incomodum honorem vel vituperium sic admittet. vel nō admittet. ar. l. iij. ff. eo. ⁊ bona gl. in. c. ex lr̃is. extra eo. ti. ¶ Nono familia nā quos testes actor ꝓducit de familia sua non admittũtur. [*]l. pe. ff. e. nec familiaris. C.  his qui ad eccl. ↄfu. l. fi §. sane. iij. q. v. c. j. ¶ Sed nũd illi de collegio admittum [*]tur super facto vel non facto a collegio ip̃o. Rñ. Pa. in. c. iij. loco de proba. ꝙ sic quādo est tale quod ꝑalios ꝓbari non potest tex. est in. c. veniẽs extra eo. ti. sicut ⁊ pater testis est super etare ⁊ gener pro filio. qui fi. sint leg. transmisse. ff. de prob. l. etiam matris et in testō de pe culio castrensi. l. qui testamento. §. j. ff. de testamen. ¶ Vtruʒ cũ monasteriũ reperit ꝓfessuʒ [*]possint illi de cōuẽtu adduci ꝓ testibꝰ super professione facta ab illo qui repe titur. Rñ. pa. ĩ. c. nuper. e. ti. ꝙ sic  causa non est singularis sʒ monasterij ⁊ sic non dicuntur testificari in causa ꝓpria. Vnde etiam prelatus fratrũ minorum potest esse in iudicio repetẽdo fratrum suis ordinis vt patet ibidẽ ⁊ multomagis alij p̃lati. Jdem dic de clericis in cā ecclesie sue ⁊ de singularibus in cā vni uersitatis  non est cā singulorum. xij. q. ij.  mannmittit̃. Limita nisi tales ꝓ mōasterio vel vnĩuersitate fuerint acto res vel respons ales. vt in cap. insuper eo. titu. ¶ Decimo inimicus ⁊ multos alios re [*]pellere potest iudex seu admittere ni si in casibus expressis a iure diceñ. ẽ iu dici. tu magis scire potes quis admitti debeat vel repelli. ff. eodem. l. iij. §. j. scʒ ex circũstantijs ⁊ alijs affectionibꝰ par ticularibus. ¶ Vndecimo laicus contra clericũ ĩ cā [*]criminali cũ criminaliter procedit̃ non admittit̃. ij. q. vij. c. ipsi. ¶ Duodecimo socius criminis nō pōt [*]esse testis. lxxix. d. si quis in gl. Fallit in crimine lese maiestatis. ⁊ simonie. vt in d. gl. ⁊ heresis. ¶ Vtrum in cā propria s possit esse te [*]stis. Rñ. ꝙ nō pōt negari quin aliqñ s testificetur in causa ꝓpria attẽtis circũ stantijs ꝑsonarũ ⁊ cāe. vt in. c. fi. de iureiu. ⁊ in. c. fi. e. ti. li. vj. ⁊ expressius in. c. ex ratiōe de ꝓcu. facit ꝙ no. Bar. ĩ. l. admonẽdi. ff. de iureiu. qui vult ꝙ quādo actor scit plene veritatem. vt puta de mutuo a se facto ⁊ est persona honesta si habet pro se vnum testem bonum de feretur ei iuramentum ⁊ faciet probationem perfectam. ¶ Aduerte ꝙ tria detrahuntur fidei te[*]stis si variat si vacillat si negatiuaʒ pro bare cōtendit. c. cũ in ecclesia. de cā po. ⁊ proprie. ⁊ ibi pan. diffuse. ¶ Quot testes in qualibet cā sufficiant [*]rñ. in testĩs ⁊ codicillis. vide. s̃. testm̃. §. iiij. Jn donatiōe cā mortis requirũtur v. C. de dona. cā mor. l. vlt. Similiter in cōtractu qui excedit librā auri sacto in scripti ab imperito in ciuitate. C. si cert. pe. aut si nouo idẽ in eo  vult probare solutionem debiti cōtracti ĩ scriptis. C. eo. l. testiuʒ in purgatione canonica p̃s byteri. vij. requirunt̃. Jn diaconi tres diacōes. subdiaconꝰ ꝟo ⁊ alij ĩferiores pñt sola manu se purgare. ij. q. v. ĩ summa. Jn purgatiōe ep̃i requirunt̃. xij. ij. q. v. oĩbꝰ in fi. Ep̃s cardinalis nō dʒ cō dẽnari. nisi cũ. lxxij. test. presbiter cardi nalis cũ. lxiiij. Diaconꝰ cardinalis cuʒ. xxiiij. Subdiaconus ⁊ inferiores cardi nales. cũ. vij. vt. ij. q. iij. p̃sul. ⁊. c. seq. Regulare aũt est in ore duoꝝ. vel triũ stat oẽ verbũ si mō sunt oĩ exceptiōe maiores. de test. c. cũ esses. ⁊. c. relatũ ẜm Ho. ¶ Vtrũ testes singulares probẽt regu[*]lariter. Rñ. ẜʒ Pan. ĩ. c. bōe memorie. el. j. de elec. ꝙ nō. Rō  diuersitas tẽporũ pōt ĩducere diuersitatẽ reꝝ vt ĩ. c. ĩ p̃sen tia de ꝓbationi. Et dñr testes singulares qñ deponũt suꝑ diuersis factis ita ꝙ quilibet est singularis de fctō suo respectu obiecti. Sʒ qñ obiectũ suꝑ quo deponũt fuit representatũ sensibus te stiũ eodẽ tꝑe tũc sunt cũ testes ⁊ nō sin gulares  tũc vident̃ deponere de fctō eodẽ ↄcordat huic snĩe tex. ĩ. c. cũ dilecti de elec. ⁊. c. tā lr̃is. de testi. limita tñ ꝙ te stes singulares nō probāt ꝓut limitat gl. in. l. ob carmẽ. ff. de testi. ⁊ Ang. in di sputatione q̃ incipit. Astensis miles. et q no. gl. iij. q. ix. Nihilominꝰ veruʒ qñ actus nō hʒ ↄtinuitatẽ  si hʒↄtinuita tẽ. puta fornicatio ⁊ ꝑ foramẽ vnꝰ post aliũ videt valet testĩoniũ facit. c. testes ⁊ ꝑ Jnn. ⁊ Joā. an. ĩ. c: q̃liter ⁊ qñ. el. ij.  accu. vbi pʒ ꝙ possidẽs rẽ pōt ꝓbare ꝑ testes singulares. ⁊ sic dic in similibus. ¶ Vtrũ vnꝰ testissufficiat. Rñ regula[*]re est ꝙ vox vniꝰ vox nulliꝰ. c. veniẽs in fi. extra. e. ti. ⁊. c. cũ a nobis. e. ti. ⁊. c. qm̃ ĩ fi. de ꝓba. tñ sunt casus in bꝰ vʒ vt ĩ papa. d. c. a nobis. Jtẽ  ↄsuetudine cu rie statur dicto cardinalis de his q̃ dicta vel acta sũt corā eo vt no. Ho. de ap. ↄstitu. ij. Jtẽ in his in bꝰ nullũ parat̃ p̃iudiciũ ⁊ vbi agit̃ ad peccatũ ĩpedien dũ. facit. c. suꝑ eo el. ij. eo. ti. no. glo. in c. nuper eo. ti. ⁊. ij. q. j. multi. ⁊ iōvnus im pedit mr̃imonium contrahendũ. Jtem vʒ de cōsensu ꝑtium Jtẽ vbi testōr mādauit stari super alibus dicto alicuiꝰ quẽ dicit informatuʒ de sua intentiōe.  nihil pōt ei opponi vt no. Bar. in. l. theoponpus. ff. de dote prele. no. Pa. in l. ĩ noĩe dñi. e. ti. Jtẽ ꝙ quis sit cōfessus c. testimoniũ. eo. ti. Jtẽ de monitiōe caritatiue facta. ij. q. j. si peccauerit extra e. ti. c. ĩ oĩ. Jtem suꝑ ↄscĩa alicuiꝰ extra eodẽ. c. tā lr̃is §. fi. de homici. significa sti. el. j. §. fi. ⁊ multis alijs similibꝰ vt in d. c. vniꝰ cũ fama. d. c. tam literis. ⁊. c. ve niens. c. mulieri. de iureiuran. [*]¶ Quomō testificari debẽt. Rñ. ꝙ prĩo regulariter nō debẽt. nec pñt recipi an te li. ↄtest. Fallit tñ hoc in. xx. casibus vi de in. c. qm̃ vt lit. non ↄtest. ⁊ ibi glo. et Pan. Aduerte tñ ꝙ qñ ingnorat̃ ꝑsona que cōmisit maleficiũ testes possunt re cipi etiam ante citationem malefactoris iuxta no. per Jnn. in. c. bone el. j. de elec. sequitur Pa in. c. in noĩe dñi extra eo. ti. Secundo ꝙ non se ingerat quia tunc repellitur tanquā suspectus. arg. l. vxori. §. j. ff. de fal. ⁊ per Bart. in. l. que oĩa. ff. de proc. Facit. c. qualiter de elec. Tamen si non fuit citatus sed per par tem productus iudici non presumitur se ingerere. vt tenẽt domini de rota decisione. ccclx. Facit. c. constitutis eodeʒ ti. ⁊ pan. in. c. tua de spōsa. Tertio ꝙ iu ret tactis sacro sctĩs euangelijs. nisi sit episcopus vel sacerdos. C. de epis. ⁊ cle. aut̃. sʒ iudex. Jsti nō iurant super libro. sed super pectore suo de iuramen. cal. c. vltimo. Quarto ꝙ vtra pars sit presens. vel contumaciter absens dicto. c. in nomine domini. Quinto ꝙ viua voce deponat non inscriptis. c. a nobis  ma. accu. non po. iij. q. viij. testes. Sexto ꝙ testificetur de auditu proprio vel visu vt in ca. ij. de conse. non de alieno quia non est proprie testimoniũ vt no. gl. in. l. in summa. ff. de aqua plu. arcẽ. Ratio quia debet dicere de eo quod factum est in presentia sua vel dictum. c. testis. iij. q. ix. no. Pa. in. c. taʒ literis eo. ti. et aduerte quia testis debet ⁊ potest testimoniũ dicere de visu si. res de qua interrogatur subiacetvsui puta vidi  verberauit talem ⁊ huiusmodi de audi tu si sub iacet sono puta dixit talia verba ⁊ hmōi. ⁊ sic de ceteris sensibus Septimo ꝙ non vacillet vel contraria pro ferat vt in dicto ca. licet de proba. Octauo ꝙ nihil taceat de contingentibꝰ super quibꝰ interrogat̃ aliter eẽt falsus te stis. vt ĩ. c. dilecti  accu. vt puta exṗmit q facit ꝓ aliquo ⁊ que cōtra eũ essent tacet. Nono exprimat locũ tp̃s ⁊ modũ rei de qua ꝑhibet testimoniũ. Decimo ꝙ solũ testificet̃ suꝑ iuratis ⁊ nō super alijs quia non valeret. ar. c. de testi. extra. eo. ti. ¶ Vtrũ testis teneat̃ ꝑhibere testimo[*]niũ. Rñ. pan. ĩ. c. j. de testib. cog. post Ar chi. xxij. q. ij. §. itẽ ꝙ si interrogatur a iu dice ꝓprio. ⁊ de his de quibus pōt ĩter rogare. s. de manifestis vel de his de quibus infamia p̃cessit vt. s̃. cōfessio de licti. in prin. ⁊ inquisitio celādo veritatẽ mortaliter peccat. de ma. ⁊ obe. c. ij. xj. q. iij. qui resistit. Secus vbi interrogat̃ de non spectantibus ad suum officiuʒ. Jdeʒ putat in quocun qui ꝓducit̃ in testem vel celat veritatẽ vt no. ĩ. c. ss. xj. q. iij. ⁊ tenet̃ ad restitutionẽ. dāni  testis falsus dicit̃. l. nulluʒ. C. de testib. Jdem ⁊ in eo qui hʒ ex officio dicere sʒ hoc non placet mihi nisi limitet̃ in ciuilibus vel quādo in criminalibꝰ ciuiliter agit̃ seu pro liberatione proximi ne indebite puniatur. Jnno. in. d. c. j. di stinguit ⁊ bene ꝙ quādo non est pctm̃ tacere illud suꝑ quo inducit̃ nō dʒ com pelli alias sic. exẽplũ agit̃ cōtra aliquẽ ad penā tm̃ ⁊ sic nō est peccatũ tacere. ar. ij. q. j. si peccauerit nisi ꝑseuerare ve lit in peccato. arg. c. clericorũ de vi. ⁊ ho ne. cler. xxij. q. v. hoc videt̃ vt pena reuo cet a malo quos dei timor non reuocat. Jntellige qñ pctm̃ nō est oĩno occultũ sed qui illud facit est infamatꝰ aliqualiter de eo  tunc tenet̃ requisitꝰ vt testis. Secus si requireret̃ vt denũciator cum non possit ꝓbare vel quādo ille de quo querit̃ nō est de tali aliquo modo infamatꝰ  sic non tenet̃ nisi solũ dice re illis qui possunt ꝓdesse ⁊ nō obesse vt. s̃. inquisitio. §. xj. ⁊. j. §. xxxj. ¶ Vtrũ testis peccet mortałr dicẽdo se [*]inimicũ alicuiꝰ cũ nō sit vt euitet testimoniũ dice. Rñ. Pa. ĩ. c. inquisitiōis. §. tertie de accus. ꝙ sic  dicit mẽdacium in dānũ proximi. xxij. q. ij. ne s ⁊ de fal sa. c. j. limito hoc veꝝ quādo requirit̃ ꝓ damno euitando vel pro debito consequendo. Secꝰ vbi requirit̃ solũ ꝓ pena inferenda nisi casu quo cōpellit̃ a iudi ce ordine iuris seruato. ¶ Vtrũ testis  recipit pecuniā vt non [*]dicat ꝟitatẽ peccet mortaliter. Rñ. ꝙ sic quādo interrogatꝰ a iudice eā tacet ma xime quādo iurauit de ꝟitate dicenda ⁊ tenet̃ pena falsi. vt no. Bar. ĩ. l. j. ff. q cũ eo. ⁊ Pa. ĩ. c. j. de cri. fal. ⁊ est turpe lucrũ ⁊ ↄ̃ bonos mores. l. iiij. ff. de ↄdi. ob tur. cāʒ. siłr est turpe lucrũ alid reciꝑe ꝓ ꝟo dicendo. xiiij. q. v. nō sane ⁊ tenet̃ restituere ei qui dedit si modo nō dedit ad corrumpẽdam sed ad redimendam vexationem suaʒ. Si vero dedit ex libe ralitate credo pauperibꝰ sit errogandũ de bono consilio. expensas tamẽ potest petere ⁊ recipere a ꝓducẽte eum. iiij. q. iij. venturis. ¶ Quid si iurauit testimoniũ non per[*]hibere. Rñ. temerariũ est ⁊ vbi est certũ ꝙ tenet̃ sub peccato ferre testimonium ꝓpria autoritate pōt ↄ̃uenire ałs nō ni si autoritate suꝑioris. xxij. q. iiij. ĩ malis etiam si sciret ꝙ ipse solus interfuisset et non posset probari nisi per eum ẜm Goffre.  dictũ vnius facit semiplenā probationem ⁊ delatio iuramenti faceret plenam. C. de re. cre. l. ĩ bone fidei. ꝙ credo veruʒ in casu quo hoc fieri potest alias vbi nullum effectum potest habe re testimonium eius nō credo teneatur nisi ad preceptum superioris cogeret̃ modo debito ⁊ ordine. ¶ Vtrũ testis falsus semꝑ peccet morta [*]liter. Rñ. ꝙ falsum testimoniũ semꝑ est pctm̃ mortale nec aliq̃ circũstantia pōt excusari si est cũ iuramẽto seu ꝑiurio fa ctum si vero sine periurio nō semꝑ erit mortale pctm̃ sicut nec oẽ mendatium. Et hoc intelligo ꝙ sit mortale qñ scien ter sit. Secus si bene cogitādo errasset  esset veniale etiam si iurasset ⁊ tenet̃ ad restitutionem totiꝰ damni dati pro ximo quādo sciẽter vel ex ignorātia in debita falsum testimoniũ dixit. l. generaliter. §. illud. ff. de calũ. ⁊. xvij. q. iiij. si quis in atrio. ¶ Vtrũ testes super occultis circunstā[*]tijs criminis sint interrogādi. Rñ. Pa. in. c. qualiter ⁊ qñ. el. j. de accus. ꝙ sic ẜm Jnno. ⁊ Host. quādo crimẽ nō est occultũ ⁊ quādo talis ↄ̃ quẽ testificat̃ ẽ infamatꝰ ⁊ etiā si iurasset nō reuelare  tale iuramẽtũ est temerariũ. c. j. de cri. fal. ⁊. c. intimauit. de testi. nisi sciret in confessione sacramẽtali.  sic scit vt deus ⁊ ꝓducit̃ vt homo. vt in. c. si sacerdos. de offi. ordi. ⁊. c. dilectꝰ. de exces. p̃la. de hoc vide. s̃. inquisitio. §. xj. ¶ Vtrũ ꝓsonete siue mediatores cōpel[*]lant̃ testificari suꝑ cōtractibus quoruʒ fuerũt autores. Rñ. Pa. in. c. dilectorum de testi. cog. ꝙ si sic partes ambe cōsentiũt. Si ambe dissentiũt nō pñt Si vna consentit altera non cōpelli nō possunt sed testificari possunt si volunt. in aut̃. de testi. §. qm̃ vero. ¶ Vtrũ testis teneat̃ ꝓhibere testimo[*]niuʒ de his q̃ sibi sunt dicta in secreto. Rñ. ẜm Tho. ij. ij. q. lxx. ꝙ sunt aliqua q̃ statim vt hō scit tenet̃ ꝓpalare his que possunt prodesse sicut si s ↄtaminaret multitudinẽ vel vbi aliq malũ ꝓximo spũale vel tꝑale imineret ⁊ ad ista celā da nemo pōt obligari  frāgeret fideʒ quam alteri dʒ. sunt alia q̃ nō sunt talis qualitatis ⁊ ideo obligare se pōt s ad celādũ ⁊ talia etiā ad p̃ceptuʒ suꝑioris non tenet̃ reuelare  nihil pōt precipi homini q sit contra naturale de se. S. vero Bo. in. iiij. di. xxj. dicit ꝙ etiā tenet̃  intelligit̃ in tali promissione excepta autoritas superioris. sed tu cōcorda verũ quādo superior hoc rerit ex aliquo bono respectu ⁊ vt pater ꝓuideat ⁊ dictũ sancti Tho. intelligit̃ qñ solum vt puniat vel de alio de quo non pertinet acquirere. Thesaurus vide. s̃. ĩuenta. §. j. ⁊. j. emptio. §. xxiiij. Timor quidā filialis quo hō timet of fensam dei quem diligit ⁊ timet ab eo separari. xxiij. q. vj §. ex his ꝓ pe finem. Et iste semꝑ bonus ⁊ sanctus iuxta illud psal. Timor dñi sanctus ꝑmanet. Aliꝰ seruilis ⁊ iste causat̃ ex amo resui. vnde  pena est detrimentũ proprij bōi eā timet. c. ex his. ⁊ iste aliquādo est cũ charitate sicut cũ s simul timet ⁊ ꝓpter penā ⁊ ꝓpter culpā ⁊ iste ti mor dicit̃ initialis  est ṗncipiũ cōuer tẽdi. de pe. di. ij. sicut seta. Aliquādo est sine charitate ⁊ tũc semꝑ malꝰ nō in se. sed  a mala ꝓcedit radice. i. ab inordi nato amore sui. Alius est timor munda nus quo homo d istinguit̃ a deo ꝓpter mundana bꝰ innitit̃ tan fini. xvj. q. ij. c. j. post mediũ ⁊ iste semꝑ est peccatũ mortale. Si tamen in mũdanis nō cōsti tueret sinẽ. i. nō esset paratus facere cōtra dei p̃cepta sic esset pctm̃ veniale sicut cũ retrahit̃ a bono q ẽ de ꝑfectiōe. vel pōt esse nullũ peccatum qñ s ratio nabilẽ cām hʒ timendi ẜm Alex. ij. ij. ti. de timore. ¶ Vtrũ timor excuset a pctō. Rñ. ꝙ non ex toto. s. quin sit mortale si illud q fit. sit ↄ̃ p̃cepta dei. xxij. q. v. ita ne ⁊ q me. cā. c. factis. in alijs quomodo excuset vi de. s̃. mens. §. vj. ¶ Timor ex accidia aliqñ prouenit ali[*]quādo ex aliquo cōminato vel accidenti ⁊ r timor filia accidie ⁊ est peccatum mortale quando ex timore facit ↄtra p̃cepta alias veniale. Tolerantia tunc bona est quando quis paciẽter tolerat ea que solum sunt ad propriũ detrimẽtum siue in corporalibus siue in tempo ralibus siue quādo aliqua tolerantur ꝓpter maius maluʒ euitandũ ⁊ de hac habes. iiij. di. deni xlvij. di. omnes. in fi. xcvj. di. in scriptis. xlv. di. licet. vj. q. j. sunt plurimi ⁊. c. ex merito. xxiij. q. iij. sex differentie ⁊. iiij. q. Hec autẽ. Mala vero est cum tolerantur ea que sunt in ꝓprie salutis detrimentum vel mali vbi nō est periculũ maioris mali vel scādali ⁊ aliquando est peccatum mortale ali quando veniale ⁊ de hac habes Correctio. j. §. iij. Tonsura clericalis vide clericus. iiij. §. j. Torneamentum dicitur quia circuendo se percutiunt ad ostensionem virium aliqui ex condito de tor. c. j. ¶ Vtrũ torneamẽtũ sit ꝓhibitũ. Rñ. ẜʒ [*]host. in. c. j. eo. ti. ⁊ sequit̃ Pa. ꝙ sic ⁊ oĩs ludꝰ etiā ad ostẽtationẽ viriũ factꝰ ex quo ĩminet ꝑiculũ mortis probabiłr et nedũ de iure cano. vt in. d. c. j. sʒ etiā de iure ciuili. C.  gladi. vnica. li. xj. ⁊. l. j. §. Jtẽ senatꝰ. ff. de posthu. dʒ intelligi de alio ludo  vt dicit̃ in aut̃. vt oẽs obe. iud. §. j. fortitudo siue iustitia nō est lau dabilis ⁊ loquit̃ ibi de fortitudine que exercet̃ cũ armis sic nec istud cũ ibi nō possit esse iustitia ꝓpter rōnẽ que in. d. c. j. ponit̃. alius aũt ludus cāvirtutis ex periẽde vbi nullũ imminet periculum mortis lʒ ẜm hosti. etiam de iure cano. ⁊ casus cōtingens nō imputabit̃. l. qua actiōe. §. si quis. ff. ad. l. acqui. Et ẜʒ hoc potes scire quando hastiludia licent et quando non. quod no. ¶ Vtrũ moriẽs ĩ torneamẽtis sit priuā[*]dus eccłiastica sepultura. Rñ. pa. in. d. c. j. ꝙ si accesserit cā pugnādi sic priuat̃ lʒ pnĩa ei cōcedat̃. Si ꝟo venit cā vidẽ di vel repetẽdi debitũ aut q̃cun alia ex causa  pugnandi sic nō priuat̃ nisi constet mortuum in peccato mortali. ¶ Vtrum cum aliquis in torneamẽtis [*]occidit̃vel mutilat̃ sint irregulares oẽs qui illuc venerāt cā pugnandi lʒ ipsi nō occiderint vel mutilauerint. Rñ. ẜm hosti. ⁊ Gof. ꝙ sic sicut ille  in bello illi cito interest causa bellandi. xv. q. j. c. fi. de pe. di. j. si quis cũ telo. lj. di. si s post acceptam sed episcopus potest dispen sare sicut dictũ ẽ. s̃. irregularitas de exi stentibus in bello iniusto non occiden tibus. Torpor est filia accidie ⁊ diuidit̃ in tria. Primum est ociositas nihil operans que est causa multorum peccatorũ. de cōse. di. v. nun de renũc. c. nisi. ⁊ semꝑ est mortale peccatum cum omittit necessaria ex ea. Scm pigricia q̃ tarde facit bona. puta tarde vadit ad ecclesiā ad p̃dicationẽ ⁊ hmōi. Tertiuʒ dicit̃ tepiditas q̃ facit bona sed non cũ ea diligẽtia ⁊ feruore sed tepide ⁊ dicit̃ etiam somnolẽtia q̃ tria similiter ponit Gregoriꝰ sub vno. s. torpor circa p̃cepta q̃ quādo est mortalis aliquādo venia lis. hec Tho. ij. ij. q. xxv. Torturam alicui faciẽs iudex sine indicijs precedentibus peccat mortaliter ẜm Lud. de. ro. ĩ suis no.  nō dʒ vt no. C. de ser. fug. l. cũ. ff. de. qō. l. maritus. C. ad. l. iul. maie. l. si s alicui vbi gl. ⁊ Bal. ⁊ confessio facta ex tali tortura sine indicijs nō valet. vt in. l. j. in princip. ff. de qōni. Nec indicia post adueniẽtia confirmant illam confessionem vt vult gl. in. l. maritus. ff. eo. ⁊ sequitur Bal. in. l. fi. C. de accu. Jdem dic quādo torquet quos de iure torque re nō pōt sicut sunt minores. xxiiij. anno. lʒ cedi possint. l. cũ sile. C. ad sil. iteʒ milites mulierẽ p̃gnātẽ ⁊ hmōi. Jdem dic quādo torquet indirecte dās alicui falsa ad comedẽdũ vt sic cruciet̃ vł quā do sepiꝰ torquet̃ nullis nouis indicijs apparẽtibꝰ sufficiũt tamẽ variationes ẜm Jnn. ĩ. c. qm̃ de ꝓba. ⁊ Bar. ĩ. l. de mi nore. §. pe. ff. de qōni. puta  vno sero dicit de vno ⁊ alio sero de alio. De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ tortura ⁊ su spitio vel metꝰ torture equiparant̃. no. Bal. in. l. ĩterpositꝰ. circa fi. ver. itẽ adde C. de trās. ⁊ Alex. ĩ. l. j. §. diuus. ff. de q̃sti. ⁊ in quibus delictis sit permissa. Bar. ĩ l. edictum. eo. ti. ꝙ in grauioribus. ¶ Sed que indicia ⁊ q̃lia requirant̃ ad [*]torturā vide. s̃. indiciuʒ arbitrari. tamẽ hʒ qui publicā autoritatẽ exercet qualia indicia sufficiant. C. de questi. l. mili tes. §. opʒ. ⁊. d. l. de minore. §. tormenta. no. Jnn. c. pe. de no. ope. nun. et Bal. de pace tenẽ. ⁊ eius viola. c. j. sed videat vt regulet̃ arbitriũ eiꝰ ẜm rōnẽ.  inique torquẽs vltra peccatũ mortale tenet̃ de iniuria ⁊ damno leso satisfacere. Transactio est de re dubia ⁊ lite incerta et nedum finita non gratuita pactio sʒ aliquo dato vel retento vel promisso. ff. de trans. l. j. extra. eod titu. c. super eo. C. eo. tit. l. trans. Litem intellige presentem vel futuram  ante litem ex quo discordia est orta trāsigi pōt. ff. de condi. inde. l. elegāter. .§. si quis post. Vnde trāsactio r quasi actiōis transitio eo ꝙ qui transigit ab actiōe trāsit ⁊ discedit. ⁊ sic ꝓprie dicit̃ trāsigere his qui agi. C. eo. ti. li ij. ⁊ dif fert trāsactio a pacto ⁊ compositione q̃ possunt fieri amicabiliter nullo dato vel retento extra eo. ti. c. super eo. De hic notatis ⁊ ꝙ trāsactio nō reducatur ad arbitriũ boni viri. no. Bal. in. d. l. fi. §. sed ⁊ si s col. j. ver. itẽ nota ꝙ licet. C. cōmunia. de le. ⁊ quid sit not. Spe. ĩ ti. de pac. ⁊ trāsact. ver. trāsactio. ¶ Quispōt trāsigere. Rñ. ꝙ qui pōt do [*]nare. vide. s̃. donatio. j. Jtẽ dominus re rum siue actionũ tutor curator ⁊ ꝓcura tor si hʒ speciale mandatũ vel liberam administrationẽ bonoꝝ vel cause. ff. de procu. l. ꝓcurator cui libera. ⁊. l. manda to. capit. ad agendũ. §. j. de ꝓcura. li. vt. ¶ Vtrũ p̃latus in causis ecclesie possit [*]transigere sine cōsensu capituli. Rñ. ꝙ non extra eo. ti. contingit. ¶ De quibus potest fieri trāsactio. Rñ. [*]ꝙ de ciuilibus. ff. ⁊. C. eo. ti. ꝑ totũ de cri minalibꝰ distinguẽdũ est. vt. s̃. accusatio. §. xxj. ¶ Vtrũ in rebꝰ spũalibꝰ possit trāsigi. [*]Rñ. ꝙ aut petit̃ ecclesia ab alia ecclesia sibi deberi subijci in iure institutionis correctionis ⁊ sacramẽtoꝝ perceptiōe vel ep̃s petit iura ep̃alia in aliqua eccle sia. ⁊ sic de spũali ad spũale pōt fieri pu ta q remittat̃ institutio vel aliquod sa cramentũ. ⁊ aliud spũale prestet̃. ca. ad questionessde reꝝ permu. Sed de spũa li ad tꝑale nō lʒ extra eo. tit. c. cōstitutꝰ. ⁊ de re. ꝑmu. ca. vl. Aduerte tamẽ ꝙ vbi nomine subiectionis petunt̃ spũalia si mul ⁊ temporalia sicut cum ep̃s petit a quadam ecclesia sibi subiecta ꝙ ab eo percipiant̃ consecrationes ecclesiaruʒ: ordinationes clericorum ⁊ similia spiri tualia. ⁊ nihilominus petit aliqua tem poralia vtpote. partem vel annuā pensionem ratione illorum tꝑalium posset transactio fieri cum temporali ⁊ sibi an nua pensio dari. ar. c. cũ venerabilis. de censi. ⁊ de reli. do. constitutus. Aut peti tur res temporalis vt proprietas. vt cũ ecclesia petit decimas ex predijs in sua parochia cōstitutis. ⁊ tunc distingue  si agit cōtra ecclesiasticam ꝑsonam ⁊ sic pōt fieri transactio autoritate episcopi vel archiep̃l⁊ erit ꝑpetua. c. statuimus. extra eod. ti. si fit sine autoritate ep̃i vlʒ sed est tꝑalis. nec excedit vitam transigẽtis. extra. e. c. de cetero. nisi per papā fuerit cōfirmata eo. ti. veniẽs aut agit cōtra laicum ⁊ tũc si agit de perceptis ⁊ subtractis potest fieri. c. cũ apostolica de his q̃ fi. a p̃la. sed nō de futuris. xvj. q. vij. decimas quas. Vnde nō pōt fieri compositio nec trāsactio cum laicis vt minus soluant nisi autoritate pape. c. pe. de cōfir. vti. vel inuti. Aut petit̃ res spiritualis vt beneficium puta quia di cit se electũ vel canonice in eo fuisse in stitutum. ⁊ tunc transactio fieri nō pōt sine simonia. sed bene amicabilis cōpositio. extra. eo. ti. c. suꝑ eo. s. vt ꝙ ille qui ius nō hʒ vel nō credit̃ habere penitus renũciet iuri suo sine aliqua datiōe. vel ille  habet ius recipiat̃ sine datiōe si tñ neuter litigātiũ possideret. sʒ vter cōtẽdit aliq beneficium sibi dari tunc valet trāsactio. de ele. c. cũ inter. Rñ. de p̃ben. nisi essent no. Jo. j. q. iij. ea que. et breuius cōclude ꝙ spirituale cũ spũali eiusdẽ generis: puta de iure decimatio nis istius ecclesie cũ illo illius ecclesie pōt fieti transactio. sed de spirituali ad spirituale. alterius generis non lʒ ẜm Ber. in. c. suꝑ eo. ⁊ est tutiꝰ uis Jnno. in. d. c. statuimꝰ. ⁊ tex. cũ gl. ĩ. d. c. ad qōnes. videant̃ indistincte tenere ꝙ lʒ de spirituali ad spirituale. ¶ Vtrum transactio facta propter inde [*]bitam obligationem saltem iure naturali excuset eum qui alid recipit vt eā obligationem remitteret. Rñ. ꝙ non. sʒ restituere tenetur. l. preses ꝓuincie. C. de transac. ⁊. l. fi. ff. de dolo. ⁊ gl. in. c. suꝑ eo. de transac. dicit ꝙ si euidens est calumnia non tʒ transact. l. in summa. j. Rñ. ff. de condi. inde. ¶ Vtrũ dispositio legis si s maior. C. [*]de trāsac. possit teneri ĩ ↄscĩa. Rñ. ꝙ sic  imperator in penā non obseruantis potuit hoc facere ⁊ etiā hʒ locũ in quocun ↄ̃ctu iurato ẜm doc. ibidẽ. ⁊ di. l. si quis maior hoc vult vt ille transactio nem iurauit ⁊ volũtarie nō seruat ↄuẽta vt sit infamis. Jntellige hoc si cōden netur. Jteʒ est priuatus ipso iure actiōe quam habebat ↄ̃ illũ cũ quo transactio nem fecit. iteʒ si quid habuit per ipsam transactionẽ siue pecuniā siue reʒ tene tur eā restituere ⁊ omne emolumentum quod ex ea habuit. Quod credo verum quo ad consciẽtiā post cōdẽnationẽ sed non ante. nisi quatenus dānificatus est ille cũ quo transegit vł ex debito antea debebat habere. Transitus devna religione ad aliā. vide supra religiosus. §. xxxiiij. ¶ Episcopus transire nō potest ad aliā [*]ecclesiam sine legitima pape. vij. q. j. mu tationes de transla. epi. capi. inter corporalia. Jnferior potest cum legitima sui prelati. ar. l. viij. dist. c. ij. ix. q. iij. con questus. ¶ Trāsisse r aliquis cũ corporalẽ pos[*]sessionem obtinuit de illa ad  trāsiuit xxj. q. ij. quis iam transiatus ⁊ cōfirmationẽ obtinuit. alias secꝰ. xcij. dis. si qui ep̃i. de elec. c. cũ in cuntis. Treuga est securitas prestita personis ⁊ rebus ad tempus con cessa discordia nonduʒ finita ⁊ vocat̃ fedus vel inducia. ff. de capti. ⁊ post li. re. l. non dubito. ⁊. l. postliminium. §. in ducie. De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ treuga nō sufficit vbi pax requiritur not. Ange. ⁊ Pau. de cast. in. l. cōuẽtionẽ. ⁊ ibi Alexā. col. ij. ꝟsi. itẽ facit iste tex. vbi eos refert. ff. de pac. ⁊ treuga finita nō inducit bel lum sʒ probat guerram precessisse. Bar. no. in. l. legata in prin. ꝟ. fi. ĩ decre. ff. de aditio. leg. ¶ Quot sunt species. rñ. due: prima cō[*]uentionalis ⁊ hec seruāda est etiam infidelibus. xxiij. q. j. noli. Alia canonica de qua extra eo. ti. c. j. Sed hodie nō seruatur ⁊ male sed non insisto. quia satis patet per ea que dixi. s̃. bellum. Tributum vide. s̃. immunitas. §. xxxvj. ⁊. s̃. munus. Tribulatio est medicina preseruatiua. v. qō. v. nō omnis. Aliquādo ad meritũ. vij. q. j. aduersitas xj. q. iij. ĩ cunctis. aliquando ad purgan dum. vj. q. j. sunt plurimi. Tristitia de morte suorum prohibetur. xiij. q. ij.  preposterũ. ⁊ §. hoc aũt. Turpe lucrum dicitur quicd acqui ritur excausa inhonesta vel improbanda facit. ca. qm̃ multi. xiiij. q. iiij. ⁊. xxj. q. j. c. j. in princi. ¶ Turpia lucra sunt ab heredibus ex[*]torquẽda. l. in heredẽ. ff. de calũ. ¶ Vtꝝ de turpiter acquisitis possit fie[*]ri eleemosyna. vide eleemosyna. §. viij. Et an sint necessario restituẽda. vi re stituiio. j. sub litera. Turpe lucrũ. Tumor mẽtis est filia ire que est qui daʒ conatꝰ seuaudatia hoĩs intentantis vindictā. ⁊ est qñ quis implicat mentem deliberate in varijs mo dis ⁊ vijs quibus posset proximum offendere. que eo modo est mortalis quo ira ex qua procedit. de quo. vide. s̃. ira in prin. Tutela est triplex alia legitima vt il la que defertur a lege qñ nul lus tutor datus est a patre filio in testa mento quam ille qui deberet ab intestato succedere tenetur hmōi tutellā ac cipere. Alia testamẽtaria vt qñ pr̃ in te stō dat filio tutorẽ alia datiua. scʒ q̃ dat̃ a iudice qñ nullo tutor̃ dato ĩ testō⁊ nul lis extantibꝰ cōsanguinies idoneis ad tutellam iudex ex officio suo dat tutorẽ ⁊ durat tutella vs ad. xiiij. annũ completum. ⁊ inde incipit cura q̃ duratvs ad. xxv. annũ. completũ. institu. quibus modis tu. fi. ⁊ institu. de tuto. De notatis hic ⁊ ꝙ tutela ẽ magis honor  bonus. no. Bald. in. l. cum qui dam. in. ij. oppo. C. de verbo. sig. licet ali ter videatur tenere in. l. meminimus. in fi. C. de leg. here. ¶ Vtꝝ clerici tene ant̃ suscipere tutellā. [*]rñ. ꝙ nec cłci nec monachi aut episcopi coguntur vllā tutelā acciꝑe clericus tñ ⁊ ep̃s pñt susciꝑe legitimā sivolũt testa mentariā vel datiuā nō pñt siłr oẽs reli giosi clerici vel ep̃i tenent̃ recipere tute lam miserabiliũ ꝑsonaꝝ sʒ religiosi cũ lnĩa suoꝝ p̃latoꝝ pñt etiā reciꝑe legiti mā vt. xvj. . j. monachi. Et sic concorda lxxxviij. dist. c. j. ⁊ fi. xvj. q. j. gñaliter. xxj. q. iij. cyprianus. lxxxvj. dist. peruenit. ¶ Quid ꝑ tinet ad offm̃ tutorũ. Rñ. tria. [*]Primũ vt pupillos a criminibꝰ ĩtactos ↄseruent. Scm ꝙ res eoꝝ ab iniuria p̃ seruent. xij. q. j. c. j. facit. l. j. ff. de tute. Vñ tutores dicti sũt quasi tuitores ĩ. di. l. j. tertiũ ꝙ pecuniā eoꝝ vel bona mobilia q̃ ad nihilũ valẽt eis seruata ↄuertāt in predijs ex bꝰ ꝑcipiāt aliquẽ fructũ  ẜm bar. in. l. tutor  repertoriũ. §. j ff. de admi. tu. si tutor pecuniā pupilli nō po nit ĩ p̃dijs tenet̃ pupillo ad fructꝰ quos poterat habere deductis expensis ⁊ ꝑi culis q limita verũ si potuit habere pu ta erāt  volebāt vẽdere vel alio mō lici te lucrari poterat alias nō. idẽ dicvbi es set statutũ vt ianue ꝙ oĩa bona mobilia distraherent̃ ⁊ venderẽt̃ vt de pecu nia acreret pupillus lucrum. Si tutor nō fecit cũ potuerit tenet̃ ad interesse. ⁊ bal. in. l. fi. C. de ↄdi. inde. ⁊ Jo. de ana. ĩ c.  in oĩbꝰ devsu. tenẽt ꝙ vbicũ olĩ tu tor tenebat̃ fenerari de pecunia pupilli ꝙ hodie cũvsure sint prohibite tenetur pecuniam pupilli ponere in iustā nego ciationẽ ad partẽ lucri ⁊ dāni. Aduerte o tutor ꝙ si vis esse tutus ꝙ nō tenearis nec tu nec heredes tui ꝓ aliquo facto ꝓ pupillo illud fac cũ ↄsilio cōiunctoꝝ pu pilli. ⁊ facias poni in istrumẽto  cōsilium ꝓpinquoꝝ facit presumptionẽ ꝙ dolus ⁊ culpa abest a tutore. arg. l. etiā. C. si tut. vel cu. inter. ẜʒ Bal. ĩ. l. polla. C. de his qui. vt indig. de hoc vide quomo do tenetur tutor supra clericus. xiij. §. v. c. vij. ¶ Vtꝝ tutor teneat̃ facere inuẽtarium [*]de rebꝰ pupilli. rñ. ꝙ sic nisi causa neces saria vel iustissima impediat̃. tex. ẽ in. l. tutor  reꝑtoriũ. ff. de admi. tu. Jdẽ dic ẜm Bar. ibidẽ de curatore. ⁊ causa neces saria dicit̃ ẜm eũdẽ Bar. ex parte tutoris morbꝰ puta  podagrosus ⁊ hmōi impeditus est vel ex parte rei  nō reperi tur adhibita diligẽs ĩquisitio. Cā ꝟo iu stissima r si testōr remisit ↄfectionẽ in nẽtarij vt ĩ. l. fi. C. ar. tu. Q limitat bar. vbi. s̃. nisi ex cā iudiciałr videat̃ vt ĩ. l. i ↄfirmādo. ⁊. l. vtilem. ff. de ↄfir. tu Fallit hoc ĩ duobꝰ casibꝰ in bꝰ nō tenet̃ face re inuẽtariũ ẜm bar. vbi. s̃. Primꝰ si con suetudo esset vt nō fieret. Scs si iudex ex causa remitteret  posset. ¶ Qñ tenet̃ facere. rñ. ẜm Bar. vbi. s̃. ꝙ [*]glo. ibidẽ ⁊ cōiter doc. tenent q mox. j.  primũ poterit. Facit. l. hec ↄditio. ff.  ↄdi. ⁊ de. aliter videtur ĩ dolo. Jntellige si administrauit alias nō. Jtẽ nō vr̃ ĩ do lo si fecit illa q̃ dilationẽ nō recipiũt vł quo necessario p̃cedũt ↄfessionẽ inuentarijvt ꝑscrutatio substātie hereditarie vel ea q̃ nullo mō pñt obesse pupillo. sʒ bñ ꝓdesse:  talia agẽdo añ ↄfectioneʒ inuentarij non presumitur in dolo ẜm Barto. vbi. s̃. ¶ Qualiter dʒ fieri. rñ. tex. in. l. tutores [*]C. de admi. tu. ꝙ in pñtia publicarũ per sonarum. Gl. tamẽ ibidẽ dicit ꝙ sufficit vnus notariꝰ pñtia ꝟo iudicis nō ẽ necessaria ẜm bar. vbi. s̃. ⁊ cōiter doct. nisi vt faciat fidẽ ↄ̃ debitores noĩm quorum noĩa scribunt̃ in inuẽtario. ⁊ ita tene  uis gl. ĩ. d. l. tutor teneat ꝙ ẽ necessaria. ¶ De bꝰ dʒ fieri inuẽtariũ. rñ. tex. ĩ. di. [*]l. tutores ꝙ omnium rerum idest corporalium secundum Bar. vbi. s̃. ⁊ instr̃orum. i. omnium iurium incorꝑaliũ de  bus apparẽt instr̃a seu ꝓbatiōes in bo nis pupilli de alijs nō. ¶ Quō mr̃ ꝑdit tutelā filij. rñ. pa. in. c. [*]vxoratus de ↄuer. ↄiug. ꝙ dupłr primo si trāsit ad scas nuptias. Sco si incōti nenterviuit. de hoc ẽ gl. quā sequit̃ bal. in aut̃. matri ⁊ auie. C. qñ mu. tu. offi. fũ. potest. facit tex. in. l. fi. eo. tit. vbi. requiri tur ꝙ publice viuat quod not. gl. in. l. fi deicommissum. C. de fideicō. Vbivult ꝙ vxor relicta si incontinenter viuat ꝑdat legatum sibi factũ a marito ⁊ aufertur sibi tan ab indigna vel ex presumpta voluntate defuncti reuocat̃ q maxime procedit si vixit incōtinẽter tꝑe vite ma riti ipso ignorāte ꝓ hoc gl. no. in. l. soro rem. C. de his . vt indig. ⁊ pōt inferri ꝑ hoc q oẽs penas q̃s trāsiẽs ad scas nuptias ĩfra annũ ĩcurrit ꝙ ⁊ ip̃a siłr ꝙ no. Sʒ limita qͦ ad lucrũ ꝑdẽdũ. Sʒ nō quo ad penam aliam incurrendā. 
 
 VAna gloria vno modo dicit appetitiuũ dignitatis ⁊ excellẽtie ⁊ sic ẽ idẽ cũ suꝑbia ⁊ est capitale vi ciũ  animus directe mouet̃ ad dignitatẽ ⁊excellẽtiā appetẽdā. Alio mō dicit appetitũ laudis ⁊ sic ẽ filia suꝑ bie. hec ex. S. Bo. in. ij. di. lxij. q. ij. ¶ Vtꝝ sit mortale pctm̃. rñ. ẜm q colli[*]go ex Alexan. ij. ij. ⁊ Tho. ij. ij. q. cxxxij. ⁊ Heñ. de gan. in quoł. j. q. xxxiiij. ꝙ vana gloria  se nō dicit alidq sit ↄ̃ charita tem dei vel ꝓximi attñ dupłr pōt ↄ̃riari charitati dei. Prĩo rōne rei suꝑ qua q̃rit̃ laus vel gloria. Et hoc mō pōt esse pec catũ mortale tripliciter. primo qñ głiat̃ de re q̃ est ↄ̃ deũ. s. q̃ est mortalis peccati de bꝰ r ĩ psal. Quid gloriaris ĩ malitia. Secus esset si głiaret̃ de re pctĩ ve nalis solum  sic nō esset mortalis vana gloria. Sco est mortale pctm̃ qñ id de quo gloriat̃ prefert deo sicut ille de qͦ Eʒe. xxviij. Eleuatũ ẽ cor tuũ dixisti deꝰ ego sum. Jstud euenire solet quando hō ꝓpter inaneʒ gloriā prefert testimoniũ hoĩm testimonio dei puta propter gloriam humanam non perdẽdam nō con fitet̃ deum vel fidẽ tempore debito vel nō vult p̃dicare vel dicere veritatem lo co ⁊ tꝑe qñ tenet̃. tertio ẽ mortale pctm̃ qñ ea q̃ sunt ordinata ad gloriā dei. vt sunt sacr̃a ⁊ ea q̃ ꝑtinent ad fidẽ speʒ ⁊ charitatem principaliter facit ad glori am suam. Vnde dicit Aug. lib. j. de doc. christiana. Ad fidẽ spẽ ⁊ charitatẽ tota militat diuina scriptura q̃ principaliter ordinat̃ ad honorem dei in quo deꝰ cōtemnitur si principaliter ad alteriꝰ ho norem ordinetur. hec ille. Vnde si quis principaliter propter gloriā predicaret vel diceret missā ⁊ huiusmodi peccaret mortaliter. Secus si aliquid ali q nō pertinet ad diuinā scripturam vel sacra mẽta propter gloriā faceret  peccaret venialiter. ⁊ amitteret fructũ bone ope rationis. Contrariat̃ secũdovana gloria charitati dei ratione finis seu intẽtiōis ipsius gloriantis. vt puta  cōstituit fi nem vltimũ in gloria vana paratus fa cere quecũ propter illā. Et sic est peccatum mortale. si est in deliberationevo luntatis. ⁊ hoc est quod dicit Aug. v. de ciui. dei hoc vitiũ tunc est inimicũ pie fi dei. si maior sit ĩ corde cupiditas glorie  dei timor ⁊ amor. hec ille. Alias est cō muniter peccatum veniale. ¶ Que sunt eius filie. rñ. Prima ĩmode [*]stia ornatꝰ vide ornatꝰ. Sca inobediẽ tia. Tertia iactātia. Quarta pertinacia. Qnĩta hypocrisis. Sexta discordia. Se ptima cōtẽtio. de quibus in suis locis. Vasa sacre ecclesie debẽt esse sacrata ⁊ honesta ⁊ tantum ab homini bus sacratis tractari si sint facta inutilia vel vetustate cōsumpta debent conburi ⁊ cineres condi in loco honesto ne pedibus intrantiũ cōculcent̃. de ↄse. di. j. c. altaris. c. in sancta ⁊. c. vestimẽta. ⁊  reli. do. c. ad hec. de rerũ ꝑmu. mācipiũ. de eorũ cōsecratiōe vide. s̃. bñdictto ⁊cō secratio de eorũ mũditia dr̃ in. c. ij. de cu sto. euchar. in fine p̃cipimꝰ quo vt ora toria vasa corporalia ⁊ vestimenta ministrorũ pale altaris nec non ⁊ ipsa cor poralia mũda ⁊ nitida conseruent̃. Nimis enim videt̃ absurdum in sacris sor des negligere que dẽdecẽt etiam in pro phanis hec tex. ibi ⁊ c. Ex quo patet ꝙ peccat mortaliter qui illa tenet ita immunda ac si essent ꝓ seruitio rusticorũ. Vasallus dicitur qui habet feudum ab aliquo vide supra feudum. Vectigal est quod prestat̃ ex his rebus que venduntur. Tributum vero vel annona vel publica pẽ sitatio seu functio est q̃ ratione fundi vel soli a possidẽte prestatur. Jd dicicitur census secundum Aʒo. in sum. Et ideo. vide pedagia. Velatio virginum vide supra cōse cratio virginum. Venatio triplex vna oppressiua ho minum ⁊ hec semper prohibita. vj. distin. §. his ita in fi. Alia dicitur arenaria scilicet que fit in arena cum fera detenta ⁊ hec similiter prohibita. lxxxvj. dist. c. qui venatoribus. ⁊. c. seq. Tertia dicit̃ saltuosa q̃ fit in siluis ⁊ saltibus ⁊ hec omnibus prohibita tẽ pore quo homines tenent̃ esse in eccłia ⁊ orare. lxxxvj. di. an putatis. de ↄse. di. iij. irreligiosa. ⁊ dist. v. ieiunia nisi forte necessitate famis ingruente. c. lʒ de ferijs aut alia similia. Alijs autẽ diebꝰ est licita laicis de deci. c. non est in potesta te. Clericis vero ⁊ religiosis est ꝓhibita nisi ex necessitate ecclesie vrgente vt dictuʒ est. Possunt tamẽ prelati ⁊ alij ec cle siastici causa recreationis vel excitā di appetitũ ⁊ hmōi cũ retibꝰ ⁊ laqueis ⁊ ẽt canibus cuʒ silentio ⁊ modestia ali qñ venari nisi tꝑe quo debẽt visitare vel p̃dicare extra. de cẽ. capi. cum aposto lus §. archidiaconi. Et sic ĩtellige illud ne cleri. vel mona. c. j. ⁊ iura que videntur contraria secunduʒ Host. sunt ĩtelli genda de illis qui nimis mentem talibus inplicant. ¶ Vtrum serui teneantur obedire do[*]minis volentibusveneri tempore ꝓhibito. Rñ. Roma. q non. An auteʒ excu sentur a peccato propter metum. dic vt supra metus. §. vj. ¶ Vtrũ venatores qui cōculcāt agros [*]vineas ⁊ segetes ⁊ quorum canes occi dunt galinas ⁊ animalia pauperum ⁊ alioꝝ: teneantur ad restitutionem. rñ. Asteñ. ꝙ sic ad extimationem alias pec cant mortaliter nisi ita modicum sit dā num ꝙ probabiliter non curarent. ¶ Quid de dominis qui occidũt vł mu [*]tilāt homines propter lepores et sylue stria animalia capta. rñ. Astens. q mor taliter peccāt si faciant libidine vindicte vel amore huiusmodi animalium aut venandi. Credo etiam quod si sit cō suetudo loci vel statutuʒ quod pro vno actu venationis tanta pena infligatur quod non excusat a mortali omnes ob seruantes eam. vt notat. Jac. c. qui condunt leges iniquas. ⁊ Trancre. in summatitu. de rapina. Venditio Vide supra emptio De hic notatis ⁊ quod vendere est facti non iuris. not. in. l. consilio. §. fina. ⁊ ibi glo. in versi. facte. ff. loca ⁊ q potest etiā pro vno numero fieri vt per gl. ⁊ Barto. in. l. si quis ante. in. ij. oppo. ff. de acquirẽ. posses. ¶ Vtrum quis possit compelli ad ven[*]dendum inuitus. Rñ. quod regulariter non sicut nec emere. Vnde dicit tex. in l. inuituʒ. C. de contrahẽ. emp. Jnuitũ cōparare vel distrahere postostulantis iustam causam si continet desiderium hec ibi facit. l. nec emere. C. de iure deli be. Fallit hoc in multis casibus de qui bus vide gl. in. l. iulianus. §. idem celsus. ff. de ac. emp. ⁊ ven. ⁊ in p̃allegatis legibus. Beneficium vide supra sortilegiũ. Veniale vide supra peccatum. Verberatio vide supra percussio. Adde an verberare sit ritum publi cum Barto. no. quod non nisi in tribus casibus ibi per eum notatis in. l. lege iulia. in. iij. nobili. ff. ad legem iulia. de vi. pub. ¶ Vtrum ille qui non valens soluere [*]in ciuibꝰ luit in corpore si veniat ad pinguiorẽ fortunam teneatur amplius sol uere. rñ. Bald. in. l. fina. de in ius vocā. ꝙ non quia luitio corporalis cedit loco solutionis. facit. l. sed si vnus. §. si ante ff. de iniu. glos. est in. c. sicut dignum de homicid. vide glos. in regula peccatum li. vj. Limita. s̃. solutio. §. xxij. Vestis ⁊ cetera indumenta ecclesie debent esse sacrata ⁊ honesta nec debent tangi a non sacratis hominibus. de conse. dist. j. capi. in sancta et duobus. c. seq. nec femine etiam sacrate debent ea tangere. dist. xxij. sacratas. ꝙ ĩntelligit̃ ẜm Hosti. in sum. ti. de euch. quādo sunt per pontificeʒ benedicta. c. ad hec. de religio. do. ¶ Vtrum de veste alicuius domine pos [*]sit fieri casula. Rñ. gl. in. c. ad nuptiarũ. de conse. di. j. ꝙ nō. Cui nō assentio. immo eo ip̃o quo dedicatur deo purgatur omnis macula. Facit. c. non liceat. xvj. q. vltima. ¶ Vtrum vestes ⁊ manutergia ecclesia [*]stica possint deputari ad vsus laicorũ. Rñ. gl. quod non in. c. mancipia. de re. permuta. Vicarius est qui vices alterius gerit. siue in officio non contentioso. vt extra. eo. titu. per totum siue in contentioso. C. de offi. eius qui vi. al. ge. per totum. De notatis in hoc. §. vicarius ⁊ delegatis differunt: sed in quo not. Bart. in. l. j. §. fi. ad finem versiculo sed quero. ff. quis ⁊ a quo. ⁊ omnes per Alexan. in rubrica. ff. de officio ordi. ⁊ in. l. preter. ĩ fine. ff. de iurisdi. omnium iudicium. ¶ Quot sunt species vicariorũ. Rñ. do. [*]Car. in cle. vnica. eo. ti. ꝙ quatuor. Quidam sunt perpetui ecclesiarum parochialium ⁊ tales facit ep̃s ẜm Lau. ex quo suscipiunt curam animarum. vnde quotiens quis est deputatus autori tate episcopi curato beneficio vicarius eo ipso est perpetuus ⁊ immutabilis. ꝑ c. vnicum. de capel. mo. lib. vj. ⁊ non debent deputari nisi in parochialibꝰ habentibus latitudinẽ parochie vel aliā necessitateʒ. Et talis habere debet. xxv. an. ⁊ ordinari ad sacerdotium. infra an nũ. d. clem̃. vnica. alias priuatus est ipso facto ⁊ si recipiat ecclesiam aliā cum cura perdit vicariam. extra. eo. titu. cap. ad hec. ¶ Quid si deputent̃ ad ecclesias nō pa [*]rochiales puta rurales. Rñ. ꝙ nō erunt ꝑpetui. ⁊ sic poterũt mutari ad velle p̃lati ꝙ tʒ etiam gl. in. d. cle. vnica. ¶ Vtrũ talis vicarius ꝑpetuus habeat [*]indistincte curā animaꝝ. Rñ. d. Car. in d. cle. vnica ꝙ sic quo ad omnẽ effectuʒ  possidet suo noie ad instar conducẽ tis nō ad modicũ tempꝰ. l. fi. ff. si ager. vec. pe. ¶ Vtrũ possit instituere aliũ vicarium. [*]Rñ. do. Car. ibidẽ ꝙ nō ꝑpetuũ. sʒ bene temporalem vt communiter tenẽt doc. ¶ Quidā sunt vicarij temporales sicut [*]mercenarij qui ad tp̃s assumunt̃ ad ad iuuandum ad curā aĩarũ ⁊ tales pñt as sumi ĩ curatis etiā sine lnĩa ep̃i de iure ↄmuni nisi statuto ep̃i ꝓhiberet̃. vj. q. j. illud. ⁊. c. nihil. Et lʒ tali assumpto cōfiteri lʒ nō habeat curā aĩaꝝ. ẜʒ Pa. quā do rector ꝑ viā delegationis ei cōmittit autoritatem audiẽdi.  pōt etiā nō ha bẽti curā aĩaꝝ. Et hoc verũ nisi sit ꝓhibitus ad exercitium cure vt peregrinꝰ ⁊ ignotus. de cle. ꝑe. per totuʒ. quia tũc nō teneret talis cōmissio quia ad soluʒ ep̃m ꝑtinet de cle. ꝑe. c. tue. ⁊. c. fi. ⁊ simi liter dic quādo cōmittit̃ religieso cui a regula vel suo p̃lato prohibetur. de hoc dic. vt. s̃. iij. §. iiij. ¶ Quidam sunt vicarij  deputant̃ ad [*]aliquam ꝓuinciā aut diocesim vel locũ de quibꝰ extra. eo. ti. c. pe. ⁊. xvj. q. j. adicimꝰ. ⁊ tales vicarij iurisditionales tātā potestatẽ habẽt tuʒ mensuramꝰ ex eoꝝ cōmissiōe. pro hoc de priuil. accepi mus. ⁊. c. porro. ¶ Quidā sunt vicarij  constituunt̃ ad [*]omnia incōbẽtia p̃lato nō solũ respectu cure. sʒ etiā respectu oĩum incubẽtiũ et est dr̃ia ĩter istos ꝓprie ⁊ officiales ep̃o rũ.  officiali solũ committit̃ cognitio causarũ totiꝰ diocesis. non aut eʒ inquisitio correctio excelsuum amotio a bñfi cijs nisi spāliter sit eis commissuʒ. Vica rij aũt generales oĩahec pñt excepta be neficioꝝ collatiōe. vt in. c. cum in generali. eo. ti. li. vj. Sʒ in Jtalia rata est differẽtia ⁊ iō videat̃ eoꝝ ↄmissio vt sciat̃ autoritas. ⁊ istos ↄstituit ep̃s sine ↄsen su capituli. ẜm Hosti. allegat. c. ea nosci tur. de his que fi. a prela. ¶ Vtruʒ vicarij tꝑales. s. secundi. tertij. [*]⁊ quarti possint aliũ vicariũ instituere. Rñ. ꝙ nō extra eo. tit. c. clericos. Fallit ĩ archip̃sbytero  cum sit vicarius ep̃i in spũalibꝰ. de of. archipresbyte. c. ministerium. Aliũ tñ vicariuʒ pōt instituere. vt ibidem r. Et intellige nō posse nisi spe cialiter eis committatur. ¶ Vtruʒ p̃lati possint vices suas alicui [*]cōmittere sub ānuo cẽsu. Rñ. ꝙ nō sine simonia. extra. ne p̃lati. vi. suas. c. ij. ⁊. iij.  sicut ꝓ cōmissiōe iurisditionis nō lʒ recipere certā pecunie titatẽ ita multominus lʒ recipere quotā ꝑtẽ ꝓuẽtuũ ẜm Ho. Bene pōt vicario tale salarium constituere. immo ad hoc tenet̃. xij. q. ij. charitatẽ. habet etiā talis vicarius ius petẽdi sibi assignari congruā portionẽ de redditibꝰ eccłie ex quibꝰ comode pos sit sustẽtari extra eo. ti. c. adhoc ẜm Ho. ⁊ ideo posset dicere. Ego do tibi ꝓ salario tuo centum ⁊ totũ lucrũ dabis mihi de exercitio iurisditionis ẜm Jnno. ¶ Qui sunt casus ĩ bꝰ licite ꝑ aliũ de[*]ferunt̃ eccłie. Rñ. ꝙ multi. s. si parochia sit lata si cecidit ĩ infirmitatem sine sua culpa debilitatẽ vel deformitatem vel necessitas abñtandi seu vtilitas eccłie⁊ hmōi. Et de hoc habes. s̃. Clericꝰ. vij. Vidua ꝓprie ex significatione vocabuli seu ẜm etymologiam r quelibet mulier sine viro etiā si nũ vi rũ habuisset quasi sine diuitare. Et r a vi. ꝙ est sinevecors. s. sine corde ita dicit tex. ĩ. l. inatũ. §. viduas. ff. de verb. signi. ⁊ tex. in. c. vidua. iij. dis. ⁊ gracianus ibi vult ꝙ dicat̃ illa cuiꝰ maritꝰ mortuꝰ est. Dʒ intelligi ex cōmuni vsu loquendi. ⁊ ĩntellige si ab eo fuit cognita alias non vt ibi. ⁊ iō in quacũ materia etiā penali vsus loquẽdi p̃fert̃ ꝓprio significa to verboꝝ siue ꝓprium significatũ eliciatur ex etymologia seu ex diffinitiōe siue ex autoritate iuris. l. libroꝝ. §. ꝙ tñ cassius. ff. de leg. iij. ⁊. l. cũ delaniōis. §. asinā. ff. defun. ĩstru. instr.  le. ⁊. l. labeo ff. de sup. le. no. Bar. in. l. oẽs populi. ff. de iust. ⁊ iur. ⁊ Jnno. in. c. olim de ꝟ. sig. ⁊ gl. in. c. nonnulli. de rescriptis. Vilicus r ville custos ⁊  fructibus percipiẽdis ⁊ colligẽdis im ponit̃. ff. de instito. l. si cum vilico. Vindicatio Vtrum sit peccatũ. Rñ. ꝙ ad satisfactionẽ animi irati ⁊ in malum proximi solum nũquā licet: immo est peccatum mortale. xxiij. q. iiij. si ecclesia. ⁊. c. quisquis christianus. ⁊ ca. ea vindicta. Si vero fit ex ʒelo iustitie ⁊ ad correctionem peccatorum ⁊ ab eo qui ex officio potest sic meritoria est. vt in dictis capitu. et. qō. v. non vos. Adde an possit ꝑ statutuʒ permitti vide ⁊ an iure alteri possit demandari Bal. no. ꝙ nō in. c. j. §. j. col. j. ꝟ. ⁊ hoc facit ad statutuʒ. in ti. de pace iur. fir. ⁊ in l. iij. in. fi. c. cum diui. ¶ Vtrũ aliquis possit vindicare suā in [*]iuriam. Rñ. Host. ꝙ non etiam si superiorẽ nō habet vnde licet princeps non subsit legibꝰ. l. digna vox. C. de legibꝰ. tamẽ ipse delegat de iudi. c. j. uis ipse punire posset ⁊ sic intellige ⁊ limita ca. olim. el. j. de resti. spo. c. significasti. el. ij. de homi. Violentia que est filia auaritie. vide rapina. Virginitas ẜm Ri. in. iiij. di. xxxiij. dupliciter sumitur. Pri mo modo ĩproprie ꝓ ĩtegritate carnis ⁊ sic quilibet nascitur virgo ⁊ istud non est virtus. Secũdo modo virginitas su mit̃ pro habitu quo voluntas determinat̃ ad respuenduʒ prōpte ⁊ faciłr oẽm delectactionẽ veneream etiam licitā vt mens liberius spũalibꝰ vacet.  vt r ad corĩ. vij. Virgo cogitat q̃ domini sũt vt sit sancta corpore ⁊ spũ ⁊ hec est virtꝰ ⁊ diffinit̃ ab aug. li. de nup. Virginitas est in carne corruptibili incorruptiōis ꝑpetua meditatio. i. ꝙ virgo dʒ gerere ĩ ꝓposito vt in hoc ꝑseueret ꝑpetuo. Et ex hoc pʒ ꝙ integritas carnis nō est de essentia virginitatis. sed est quidā eiꝰ decor accidẽtalis extrinsecus exñs qui perdi pōt sine dimi nutiōe virtutis vir ginitatis. vt pʒ. xxxij. q. v. in princi. ⁊. c. tolerabilius. ¶ Vtrũ virginitas sit virtꝰ spālis. Rñ. [*]ẜm Ri. vbi. s̃. ꝙ nō. sed addit vltra casti tatẽ cōiugalẽ statũ ꝑfectionis ⁊ magis plʒ  opinio illoꝝ qui volũt ꝙ sit virtꝰ spālis.  sic sequeretur q virtus amit ti posset sine peccato nec valet respōsio ꝙ votum requiritur in virginitate  non est verum sed bene propositum q tamen posset mutari sine peccato alijs occurrentibus de nouo. ¶ Que requirunt̃ vt amittat̃ virgini[*]tas. Rñ. ꝙ requirit̃. Prĩo polutio cōple ta. Vbi sciẽdũ ꝙ triplex humor de genttalibꝰ stillat. s. semen. Secũdus humor similis semini  est mediꝰ ⁊ stillat quādo ex solo tactu. vel auditu turpium. Tertiꝰ est vrina. ꝑdit̃ aũt virginitas ꝑ solā seminis resolutionẽ q̃ locũ coitus supplet vel eiꝰ cōplet delectationẽ. Secũdo requirit̃ vt amittatur ꝙ talis dele ctatio sit ex voluntate operante vel con sentiẽte vel nō dissentiẽte. vel nō tuʒ pōt renittente. Alij tamen volunt ꝙ si etiam polutio nō sequatur vt in illis  sunt ante tempus seminis. qui tamẽ ex plẽt coitum vel per turpẽ tactum. vel ꝑ commixtionẽ cum alio ⁊ hmōi amittatur. ⁊ placet tamen recuperabitur ꝑ penitentiam. ¶ Quid si ante pollutionẽ nec in ip̃a in [*]teruenit volũtas sed post est contenta. Rñ. ꝑdit virginitatẽ. sed recuperat̃ per pnĩam alij dicũt ꝙ nō recuperat̃ ex quo polutio est secuta ⁊ cōsẽsus mẽtis siue ante siue post sʒ ṗmũ mihi videt̃ veriꝰ. ¶ Vtrũ illi  corrũ punt̃ in somnijs vel [*]ebrietate ⁊ hmōi amittant. Rñ. ꝙ non amittunt virginitateʒ ẜm Tho. iiij. di. xxxiij. nisi hac intentione fuerint dormi tum vel se inebriauerint. ⁊ idem dicendum de habentibus fluxũ seminis. ⁊ si post sint contenti amittet̃: sed per pnĩaʒ recuperatur. ¶ Vtrum puelle ante coitum possint [*]explere aliquid carnale committentes perdant virginitatẽ. Rñ. ꝙ si sunt doli capaces ꝑdũt quidem mentaliter solũ sed ꝑ penitentiam recuparabũt Si ve ro nō sunt doli capaces sic nec etiā mẽtaliter ꝑdũt. dicit em̃ alex. ij. ij. ti. de luxuria ꝙ quo ad mẽtẽ rerit̃ ꝑpetuitas quo ad finalem incorruptionẽ mentis quo vero ad corpus requirit̃ ꝑpetua in corruptio tuʒ est de volũtate mentis aliter non potest esse virgnitas. ¶ De consecratione virginuʒ. Vide. s̃. [*]consecratio virginum. Virtus nomen vel nobilitatem dat. de pe. di. j. §. sinauteʒ. ⁊ quid sit. xxxij. q. v. de pudicitia vbi dicit glos. ꝙ est habitus mentis bene constitute. de pe. di. iij. ille rex. et ꝙ virtutes sunt velamenta anime. de pe. di ij. sapiens et ꝙ sunt gradus etiam in eadem virtute. de pe. dist. ij. §. hec que de chari tate. Vis d est ⁊ in quo differt a metu vide. s̃. Metꝰ. §. vltimo. Dicit̃ etiaʒ vis pro omni violentia. Adde de hic dictis ⁊ ꝙ vis nō est si ne dolo sʒ bene dolꝰ est sine vi. no. in. l. ij. §. doli. ff. de bo. rap. ¶ Quotuplex est vis. Rñ. duplex. vna di [*]citur publica ⁊ hec est que fit nedũ cum armis vt. l. j. ff. de vi. pu. sed etiam cum omni quod potest nocere. vt in. l. armatos. ff. eodem titulo. armatos non vti solum intelligere debemꝰ eos qui tela habuerint. sʒ etiam eos qui aliud quo nocere possunt hec ibi et hac lege tene tur non solum in vi facta cum armis. sed etiam si armate intrat domum vel possessionem alterius sine causa legiti ma puta pro vsu venandi itineris nauigationis vel mercationum. vt in. l. j. ⁊ ij. ff. de vi pu. Alia dicitur priuata. que scilicet fit sine armis alicui etiā coadunatis hoĩbus vel si res debitoris sine iudicis autoritate occupet̃. De hac ple ne habetur per totum. ff. de vi priuata. ¶ Que est pena inferẽtis vim. Rñ. pre [*]vi publica deportatur. vt not. glo. in. c. qui dolo in fin. de vi pu. Pro vi priuata punitur in tertia parte bonorũ ⁊ nō potest esse sudex senator vel alium aliquem honorem habere tan infamis. vt ĩ. l. j. ff. de vi priuata ⁊ alijs alle. in gl. in. c. cum dilectus. de or. cog. ¶ Vtrum liceat alicui hostium aut mu [*]rum frangere ⁊ vim inferre. Rñ. ꝙ si s habet possessionem alicuius rei potest tam in personam impediẽtem  in ho stia ⁊ muros illiꝰ locj vt valeat vti iure suo nedum iudex. sed ⁊ quilibet vt in c. j. de immu. ec. no. Pa. quia nō vult ali quid de nouo sed solum ius suũ defendere vel perditam incontinenti recuperare. Si vero non habet possessioneʒ in re aliqua licet habeat actionem hypothecariam vel aliam ad illam cōsequẽdam tunc non potest etiam si sit iudex vel prelatus propria autoritate. Et isto modo loquitur. c. eum qui. de prebend. lib. vj. ⁊. l. si quis in tantam C. vnde vi. Jste enim non debet propria autoritate violentiā inferre quia dicere sibi in cōtra. l. vnicā. C. ne quis in causa sua. ¶ Vtruʒ liceat vim vi repellere. Rñ. dic [*]vt. s̃. defensio. siue inferat̃ in personam propriam vel proximi vel in rebus. Visitationem potest facere quilibet habens ordina riam iurisditionem in aliquos sicut archiepiscopus in tota prouincia. de censi. capi. romana. ⁊ capi. perpetuo lib. vj. ⁊ episcopus in sua diocesi. de offij. ordi. conquerente. Jtem archidiaconus ⁊ de canus. de censi. cum apostolus. de offic. archi. cap. mandamus. Jtem abbates ⁊ prelati religiosorum visitant monasteria ⁊ monachos secundum eorum in stituta. vt in capi. peñ. ⁊ vlti. de sta. mo. Jtem legati opostolice sedis. ⁊ quibus committitur a papa vel a prelatis ordi narijs existentibus ipsis impeditis. x. q. j. episcopum. de offi. ord. cap. inter cetera. ⁊ eo. ti. c. si episcopus. li. vj. Quidā tamen dicunt inferiores episcopis non posse per aliũ visitare cōsuetudine obstante exceptis prelatis religiosorũ qui visitant etiam per alios. ¶ Quem ordinem debet tenere visita[*]tor. Rñ. ꝙ archiepiscopus debet primo propriam diocesim visitare totam. inci piendo a capitulo sue ecclesie. primo et sic tota visitata transibit ad alias dioceses vt dicittur in. c. romana. de censi. lib. vj. Similiter faciat episcopus Primo incipiendo a suo capitulo. Legati autem de latere non tenentur istum or dinem seruare ẜm Hostien. nec visitato res religiosorum. sed seruabunt eorum statuta. vt dicitur in. d. c. romana. et ibi vide quod not. ¶ Quomodo dʒ fieri visitatio. Rñ. prĩo [*]debet proponere verbũ dei. ⁊ demuʒ de vita ⁊ conuersatione ministrantium in ecclesijs ⁊ locis alijs diuino cultui deputatis. ac ceteris que ad officium suũ spectant inquirat. ⁊ sine iuramẽto ⁊ coactione ad eorum emendationẽ per salubria ↄsilia inducat lenibus ⁊ asperis sicut sibi videbit̃ expedire. Quod si de aliquibus orta fuerit infamia cōtra ali quem ordinario denunciet vt inquirat. notoria vero corrigere poterit ⁊ punire vt in. d. capi. romana. ⁊ ista forma est de p̃cepto omnibus prelatis ordinario iu re visitātibus exceptis religiosoꝝ consuedinibus ⁊ regularibus institutis. vt in. d. c. romana. ¶ Vtruʒ visitator possit alid recipere [*]a visitatis. Rñ. ꝙ sic ad procurationẽ. ⁊ aduerte ꝙ opʒ primo ꝙ ꝓcuratio soluʒ recipiat̃. Secũdo solum a locis visitatis. ⁊ non ab alijs. Tertio ꝙ solũ sit pro victu illius diei siue sit in victualibꝰ siue sit ĩ pecunia. Quarto ꝙ tātũ vna die vnam procurationem recipiat siue vnā vel plures visitet ecclesias. Quinto q ipse ordinariꝰ ꝑfonałr visitet ałs istis nō cōcurrẽtibꝰ reciꝑe nō pōt. Et si quid alio mō receperit ipse vel alis de suis familiaribus tenet̃ duplũ restituere ecclesie a quaillud receptũ est infra mensem alioquin patriarche archiep̃i ⁊ ep̃i sunt ĩterdicti ip̃o facto ab ĩgressu eccle sie. Jnferiores vero a p̃dictis sunt suspẽ si ab officio ⁊ bñficio donec dictum dupluʒ restituāt nec vʒ remissio vel dātiũ liberalitas seu gratia eos liberare nisi restituāt. hoc colligũt̃ ex. c. exigit iũcto. c. felici. de cẽsi. li. vj. ⁊ in. d. c. romana. Viciatus corpore vide. s̃. corpore vi ciatus. Vicium Vide. s̃. Peccatum. Vnanimiter de suo significato re rit nullam discrepentiā ꝙ ꝓbat̃ ĩ. c. bone. el. ij. de posth. prel. ⁊ in. c. ⁊ si vnanimiter. e. ti. ⁊ tʒ Jnno. in c. cũ ecclesia de cā pos. ⁊ proprie. ⁊ ibi se quitur Pan. Vniuersitas Vide supra collegiuʒ Vnctio extrema est vnũ de sacramẽtis ecclesie de quo hẽs in ca. vnico de sacra vnctione. ¶ Que est eiꝰ materia. Rñ. oleũ vt ĩ. d. c. [*]vnico. Pe. aureo. ĩ. iiij. dist. xxiij. dicit ꝙ oportet sit oleũ oliuaruʒ ⁊ cōsecratum ab ep̃o soluʒ nō ab inferiore vt dicit ma gister in. iiij. di. xxiij. ¶ Que forma. Rñ. est illa de qua ĩ ordi[*]nario. s. dicendo per istā sanctam vnctionẽ ⁊ suā pijssimam misericordiā in dulgeat tibi dñs quicquid oculorũ vicio delisti Jn noĩe patris ⁊ filij ⁊ spũssctĩ amẽ. Et sic de ceteris sensibus. ¶ Quis pōt eā ↄferre. Rñ. solꝰ sacerdos [*]vt patet in. d. c. vnico. ⁊ de ver. sig. c. q̃siuit. ⁊ si vnus deficeret alter dʒ supplere vbi primus omisit. ¶ Quibꝰ pōt cōferri. Rñ. infirmis existẽ [*]tibꝰ ĩ ꝑiculo mortis. de bꝰ ꝓbabiłr du bitat̃ de morte. pueris aũt vel eũtibus ad belluʒ aut alio mō in ꝑiculo casuali mortis nō dat̃ ẜm cōiter doc. nec etiam amẽtibꝰ nisi anteamẽtiā ip̃aʒ petijssent ⁊ dādo nullā irreuerẽtiā facerẽt. sʒ ⁊ ẜʒ S. Bo. ĩ. iiij. di. xxiij. tm̃ dʒdari infirmis  in mortali nō sunt. ⁊ rōne vtẽtibꝰ ⁊ in articulo mortis eũtibꝰ ⁊ veniale pecca tũ habentibus. alijs non. ¶ Que ꝑtes corꝑis debent iungi. Rñ. [*]ꝙ instr̃a quin sensuum. s. oculi aures manus nares labia pedes ⁊ renes. mu lieribus tamẽ non vngunt̃ renes propter honestatem. Mutilati ꝟo vel ceci vngunt̃ in locis magis propinquis p̃dictis si nō habẽt p̃dicta membra. ¶ Quis effectꝰ. Rñ. ꝙ vel agit vł auget [*]ĩuisibilẽ vnctiōeʒ spũssctĩ si digne acci piat̃ vt dr̃ ĩ. c. vnctio. Aureolꝰ ĩ. iij. di. xxvij. ponit. vij. fructꝰ. primꝰ diectiovenia liũ. Scs diminutio pene debite pctō mortali. Tertiꝰ gratie augmẽtatio q̃ vi huiꝰ sacr̃i augeri hʒ nō tm̃ ex deuotiōe mĩstrātis ⁊ suscipiẽtis. sʒ etiā ex ꝟtute oꝑis oꝑati misericordia deiasistẽte oꝑi suo ⁊ aucta gr̃a auget̃ ⁊ głia. Quartꝰ est ĩterior leticia ⁊ robur ↄ̃ demonis insidiasq̃ potissime tũc ĩsũt. Quĩtꝰ arctatio diabolice ptātis.  nō ẽ ita potẽs sumpto isto sacr̃o. Sextꝰ corꝑis sanatio. vbĩ expedit saluti. Vñ i ṗmitiua eccłia mul ti sanabant̃. Jacobi. vj. oĩoalleuiabit in firmũ. Septimꝰ ꝓtestatio decedẽtis ꝙ permanserit in fide militantis eccłie. ex quo signo vadit ad eccłiā triũphanteʒ tan qui fideliter pugnauit. Octauus ẜm. S. Tho. ĩ. iiij. di. xxiij. tollit pctm̃ ve niale ⁊ mortale etiā tum ad culpam dummodo non opponatur obex ex par te recipientis. ¶ Vtrũ ist sacr̃ʒ sit de necessitate. Rñ. [*]ẜm. S. Bo. ĩ. iiij. di. xxiij. ꝙ si tñ omit tatur ex cōtemptu dānabile est. Secꝰ si ex negligentia. ¶ Vtrũ sit iterabile. Rñ. ẜʒ Tho. vbi. s̃. [*]ꝙ sic sine iniuria etiam in eadem infir mitate. dũmodo sit casus diuersus pu ta hidropicus nunc est in articulo mor tis postea euadit ⁊ durante infirmitate aliquo tempore longo iterum venit ad articulum mortis potest ei iterũ dari  status ⁊ casus est diuersus licet sit eadẽ infirmitas. Voluntas bona vtrum sufficiat sine bono opere. Rñ. vt. s̃. intentio. §. iiij. vnde dicit Amb. lxxxvj. distinct. capi. non satis est benevelle ni si studeas bene facere. facit in. ar. capitu. j. de eo qui mit. in pos. ⁊ in capi. cum aliquibꝰ de sen. ⁊ re iu. ⁊. l. promissor §. constituto. ff. de consti. pe. vide glos. in di. capitu. j. Adde de hic notatis ⁊ ꝙ voluntas sola sufficit ad obliganduʒ deo. l. si s. ratio. §. voto. ff. de polli. ⁊ bar. in. l. gerit. colũ. j. ver. probo. per rationeʒ. ff. he acqui. here. Additio mala vero voluntas quo ad peccatũ sufficit sed quo ad incurrendam penam iuris que imponitur ipsi facto non sufficit nisi perfecto actu. vt disputat. Joan. an. in mer cu. in regula in penis de regulis iuris. libro sexto. ¶ Vtrum voluntas homĩs duret post [*]mortẽ eiꝰ. Rñ. ꝙ sic pʒ in. c. fi. de p̃cario ꝙ nō expirat morte cōcedentis. Secus de bñplacito  illud expirat ꝑ mortem c. si tibi gratiose  rescrip. li. vj. ⁊ hec no.  faciũt ad q̃stioneʒ. Judex posuit aliquẽ ↄsinatũ dōec reuocaret: moritur an expiret cōfiniũ dic ꝙ nō. ĩ. l. centesimis §. fi. ff. de ver. obl. ꝑ bal. ĩ. j. cōstitutione ff. ⁊ in. l. j. C. de postu. ⁊ ꝑ Salyc. in. l. in ementis. C. de contrahen. ẽp. ⁊ in. l. hec venditio. ff. de cōtrahen. ẽp. Jtem. ad q̃stionẽ ꝙ prior claustralis nō reuocatur morte abbatis. lʒ posset reuocare qñ vo luisset ⁊ ad predicta est tex. clarus in. d. c. si tibi gratiose. ¶ Quot modis dr̃ voluntas bona. Rñ. [*]ꝙ volũtas accipi tur tripliciter. Prĩo ꝓpotẽtia aĩe. ⁊ sic est bona ex virtute et habitu bona. bonũ em̃ est quod habet qualitatẽ bonā. Primo topicorũ. Secũ do accipitur pro habitu siuedispositiōe seu affectiōe volũtatis derelicto ex actu volũtatis siue ex vsu. ⁊ hec bona vł ma la ẜm actiōes  tales generantur habitus vel dispositōes quales sunt actꝰ. iij. ethicoꝝ. Tertio accipit̃ ꝓ actu ip̃iꝰ voluntatis potentie ⁊ iste est bonus ex ordine eius sufficienti ad debitũ fineʒ ⁊ vt hoc sit quatuor requirunt̃. Primuʒ ꝙ finis sit bonus in se. Secundũ ꝙ sit ipse finis melior his q̃ appetũtur propter ip̃m. vñ dicit Aug. xix. de ciui. dei c. iij. ꝙ qui laudant deum propter pecu niam non habent bonũ finẽ ne bonam voluntatem. Tertium ꝙ illa sint ẜm rationeʒ rectam ordinabilia ⁊ apta ad talem finem consequendum. Quartum ꝙ voluntas ordinantis ratione re gulata ordinet vel velit bona in generelin differentia ad bonuʒ finem. aliter his deficientibus non erit bona voluntas hec ex. S. Bona. in. ij. distin. xxxviij. qō. j. ar. j. ¶ Vtrũ vniꝰ solius bone voluntatis sit [*]vnus solus finis. Rñ. ꝙ sic. s. prĩcipalis. Vnde sciendũ ꝙ actus pōt habere plu res fines tripłr. Primo ꝙ vnꝰ sit sub al tero. ⁊ ꝑꝑ illũ. Secũdo ꝙ vnꝰ sit princi palis sinis. alter nō prĩncipalis. ita tũ ꝙ non principalis non refert̃ ad princi palẽ. Tertio ꝙ vter sit prĩcipalis. exẽ plũ de eo  vad it ꝓ distributionibꝰ ad ecclesiā.  aliqñ intẽdit principaliter dei honorẽ. ⁊ cũ hoc sił habere pecun ā illā ad hoc vt ad dei honorẽ illaʒ distribuat vel in alios vsus licitos cōuertat. Aliquādo intendit dei honorẽ ⁊ vult si mul acquirere pecuniā. ita tamen ꝙ ac quisitionẽ pecunie non redegit ad honorẽ dei. nec etiā pecuniā illā finẽ prin cipalẽ statuit.  eā propter se non diligit  ẽt si nō daret̃ iret. nec ꝑꝑ eā hñdā aliquid cōtra deũ cōmitteret. Aliquan do intendit deo placere. ⁊ sił etiā pecuniā acquirere. vt possit thesaurum suũ augere ⁊ in eo delectari. Primo mō ire ad eccłiam est meritoriā ⁊ pertinet ad bonaʒ voluntatẽ. Secundo modo non est bone volũtatis loquẽ do formaliter non tñ ei sic repugnat. quin in ea stare possit. ẽ em̃. ibi pctm̃ venialenō mortale ⁊ hoc est q dicit Augu. li. cōfes. minꝰ te amat  te cũ aliquid amat ꝙ nō ꝓpter te amat. Tertio mō est cōtra bonaʒ vo lũtatẽ quia nemo potest duobus dñis seruire. Math. vj. cum enim sit vnuʒ so lumverum bonum. ꝙ quietat humanũ desiderium oportet ꝙ voluntas ab hoc vt sit bona ⁊ recta statuat sibi vnicum sinem vltimum. hec ex. s. Bona. in. ij. di. xxxviij. ar. iij. q. j. ¶ Vtrũ bonitas actualis volũtatis ad [*]dat aliquā bonitatẽ suꝑ bonitatẽ ipsiꝰ habitus gratie. vide. s̃. intentio. §. v. ¶ Vtrum teneamur conformare volun [*]tateʒ nostrā volũtati diuine in volito. Rñ. fuit diuersa inter theologos opi. ĩ primo sen. di. vlt. Sed ista vr̃ mihi ꝟior scʒ ꝙ teneamur conformare tum ad illa volita q̃ exprimunt̃ a deo signo pre cepto in lege explicite vel implicitevł q̃ nobis manifestaret sic velle de p̃cepto. Sʒ tũ ad alia cōsiliũ est nō p̃ceptum ↄsiliũ dico si sunt expressa sub signo cō silij tacite vel expresse. Si vero nō sunt exp̃ssa nec etiā de ↄsilio teneamur nisi ↄueniat nobis ill velle sicut dicit Aug. in enchi. c. lx. Aliqñ inquit bona volũtate vnlt hō ꝙ nō vult deꝰ sicut bonꝰ hō vult pr̃em viuere quem deus vult mori et glo. illa. s̃. psal. que dicit. cor tortum hʒ homo qui non vult ꝙ vult deus. Jn telligitur de his que nobis patẽt ꝙ de precepto vult nos ea velle. ¶ Vtrũ teneamur ↄformare volũtatem [*]in mō volẽ di cũ deo. Rñ. ẜʒ alex. lōbar. in ṗma di. xlviij ꝙ nō absolute  si hō honorat patrẽ. suũ nō ex caritate. sed ex beniuolẽtia nō peccat sʒ tenet̃ cōditionałr. s. si vultmererivitā eternā. S. bo. ĩ ṗmo di. vl. dicit ꝙ tenemur conformare volũtatẽ nr̃aʒ volũtati diuine t̃ mō volẽdi affirmatiue. s. ꝓ loco ⁊ tꝑe qñ vlʒ te nemur exire ĩ actũ charitatis  sicut te nentur ꝙ nun ↄtraria velimus deo s. ex libidine cũ deꝰ velit ex charitate. Jta tenemur vt sub eadem ratione velimꝰ pro loco ⁊ tempore et hoc si habe mus charitatẽ. Si auteʒ nō habemus nō te nemur ad hoc. sed ad equiualens quia tenemur facere q ĩ nobis est vt eaʒ ha beamꝰ ⁊ hoc ꝓ loco ⁊ tempore vt dictũ est. Et si querat̃ qñ locꝰ ⁊ tempꝰ est dicit idẽ bona. ibidẽ ẽꝙqñ dominꝰ visitat ta lem interiori locutiōe vel exteriors p̃di catione vel aliquo tali ĩ quo est oportunitas redeũdi ad cor. Vñ tũc si negli gat incidit ĩ cōtemptũ ⁊ omissiōis pec catuʒ. Alex. vero de alex. ẜa ẜe. tractatu de negligẽtia. q. viij. dicit ꝙ quādo pec cator cogitat depeccato suo q sit tantũ malũ ⁊ graue ⁊ ↄuertit̃ suꝑ ipsuʒ ⁊ exci tatur a gratia dei ad conuertendum  hoc modo excitat euʒ qñ facit peccato rẽ cogitare  peccato suo tũc tenet̃ actu dolere de illo ⁊ si nō dolet ⁊ conteratur. tũc peccat ꝑ negligẽtiā ⁊ innouat̃ pec catum aliq ꝙ est negligẽtia mortalis Hec ille. Et sic patet qñ tenetur. ↄforma re volũtatẽ in modo volendi cũ deo de precepto quod no. bene. Votum secundum Ricar. in. iiij. di. xxxvi. ij. arti. iij. questi. ij. est pro positi supererogātis promissio deo facta propter bonum finem ex deliberatione firmata. De notatis in hoc. §. cũ seq. ⁊ ꝑ eoꝝ discursum puta ꝑ legistas ⁊ q votũ a quo ⁊ ait Bar. no. post gl. in. l. ij. in fine ff. de publi. ¶ Notāter dicit̃ suꝑerrogātis boni  [*]in voto de re necessaria ad salutẽ nō ꝓ prie inuenit̃ rō voti. Rō votũ proprie loquẽdo est d volũtariũ respectu prin cipij a quo ꝓcedit ⁊ respectu eius qvo uet̃ lʒ large dicatur votũ ꝙ fit de neces sario ad salutẽ. de quo habet̃. xvij. q. j. c. j. Vñ grauius peccat qui preuaricat̃ p̃ ceptũ diuinũ q vouit  qui nō vouit. ¶ Secũdo dicit̃ notāter ꝓmissio deo fa [*]cta ad differẽtiaʒ ꝓmisitōis facte hoĩ q̃ nō proprie hʒ rationẽ voti. Nā solꝰ deꝰ est cui se totuʒ homo pōt obligare quia solũ ei ↄuenit potestas suꝑ totum hominem et ideo proprie votum fit deo qui totũ homineʒ obligat. Sanctis ꝟo  aliquo modo cōuenit potestas super totũ hoĩem intũ ꝑ eorũ orationes to ta salus hoĩs promouet̃. Jdeo fit eis alĩ quo mō votũ. non tamen habens plene rationem voti nec est necesse ꝙ ista ꝓmissio exprimat̃ oresed sufficit ẽt si fit in corde qͦ ad deũ ⁊ cōscĩam. ¶ Tertio dicit̃ notāter propter bonũ fi [*]nẽ ad excludendũ vota q̃ fiũt ꝓpter ma lũ finẽ vt cũ quis vouet se ieiunaturuʒ vt possit ĩterficere inimicũ ⁊ huiusmodi  nō valẽt sed grauiter peccāt talia vouẽtes. Sicut nō valeret votũ factũ  re mala  deus nō acceptat alid ↄ̃ se. ¶ Sed d si vouet ꝓpter finẽ indifferẽ [*]tẽ. Rñ. q valʒ accipiendo indifferens respectu ademptiōis vite eterne. Sicut cũ quis vouet alid ꝓpter aliq bonũ tẽporale ꝙ habere nō est vtilius ei ad vitā eternā  carere eo. Si tamẽ veniret casus ꝙ esset maluʒ. tunc non obligaret vt in voto. Jethe. ¶ Vtrum votũ possit fieri de re inutili [*]⁊ d salutẽ. Rñ. ꝙ no de iure  q nō eũ ad dei honoreʒ necvtilis ad saluteʒ offerẽtis per quācũcircũstautiā additā nō acceptat deus. Er ideo talis obliga tio nō tʒ ipso iure. ⁊ sic sunt vota stulta mulierum. s. de nō pectinando caput iu sabbato ⁊ hmōi. non cōme dere de capi te aliquo ꝓpter decol ati onẽ ioānis ba ptiste ⁊ hmōi ẜm. Albe. ⁊ Ray. potiꝰ sunt frāgẽda  seruāda. Tutiꝰ tñ credo sit petere dispẽsationẽ seu declarationem a confessore saltẽ ꝓpter reuerẽtiam. ¶ Quarto dr̃ ex deliberatiōe firmata ad dr̃iam votoꝝ q̃ fiũt ex surreptione. ⁊ si[*]ne deliberatiōe sicut faciũt aliqñ ali ĩ angustijs  nō obligāt de necessitate. sʒ tm̃ ex q̃dā congruitate. Jō ↄ̃ ip̃a venire etiā ex propria autoritate non est pctm̃ mortale. Et qñ hoc fitpōt ꝑpẽdi ex hoc. qñ statim trāsacto ꝑiculo seu angustia sunt male cōtenti se tale votũ emisisse.  vr̃ indeliberate factũ. Secus qñ deli berate vt euadant periculuʒ vouent.  obligantur. ¶ Addit̃. v. ẜʒ aliquos ꝓ intẽtione obli [*]gādi se ad ĩpleñ. ꝓmissuʒ  ẜʒ eos sola deliberatio nō firmat ꝓmissionẽ. Et lʒ Ric. ĩ. iiij. di. xxxviij. a quo p̃dicta sũt ex tracta nō firmet se in hoc. sʒ ꝑtranseat solũ recitando. Tñ mihi vr̃ ꝙ verisimi le rerat̃ eo mō quo intra dicā. s. saltẽ ta cite. sicut tʒ gl. ĩ. c. lr̃aturam eo. ti. Vñ de bes aduertere ꝙ votũ hʒ diuersos statꝰ ẜm quos diuersa fortitur vocabula et effectus. Primus status est in origine s. cũ quis disponit aliquid boni facere. ⁊ tunc dr̃ deliberatio. de qua dr̃. xvij. q. j.  bona agunt. ⁊ hoc cōfriugere nō est pctm̃. Scs statꝰ est professus cũ proce dẽdo proponit firmiter se facturũ. ⁊ tũc dr̃ propositũ. vt. xvij. q. ij. nos nouimus ⁊ sic nō obligat ad mortale. sed veniale vt pʒ in. c. lr̃aturā devoto. Et setur ibi Pa. ⁊ etiā vr̃ gl. hoc tenere ibideʒ si be ne tota legatur. ⁊ glo. xvij. q. j. in sum. lʒ allegẽt Hug. tenere ꝙ peccat mortaliter talis. sʒ nō loquit̃ in isto casu. sed de eo  fecit votũ in corde. lʒ ore nō expresserit. vt pʒ si bene attendat̃. Sequit̃ etiaʒ hoc ar. in. d. ca. qui bona. s. ꝙ non obligat̃ ad mortale Tertiꝰ statꝰ est cōsũmationis. s. cuʒ q firmiter ꝓposuit ꝓmittit animo obligādi se  nemo obligat se nisi  aluʒ obligandi se habet. l. obli gationuʒ. la. j. ff. deact. ⁊ obli. ar. l. si ego. ff. si cer. pe. nec etiā sufficit habere asuʒ obligādi se nisi se ꝑ ꝓmissionẽ obliget siue promissio fiat corde sine ore. et iō ra q̃ vident̃ dicere ꝙ ꝓpositũ deliberatũ siue absolutũ obligat vt in. c. nuptia rũ. xxvij. qō. j. ⁊. d. c. qui bona agũt. ⁊ ĩ. c. cōsulti. de regul. cũ similibꝰ intelligẽde sunt de ꝓposito cũ promissiōe firmato. ẜm Pa. in. d. c. lr̃aturuʒ. Q no.  facit ad multa. Aduerte tamẽ ꝙ lʒ ꝓmittendo nō habuerit aĩuʒ exp̃sse obligādl se. si tamẽ nō habuit aĩum cũ ꝓmittebat nō obligari ex tali ꝓmissione nihilomi nus obligat̃.  tacite intelligit̃ obliga tio. Quartꝰ status voti est solẽniʒatiōis s. q fit ore alicui homini vł solenniʒat̃ ꝑ aliquẽ institutũ ab eccłia. vt est ordo facer. ⁊ religionis professio. ¶ Quot sunt generavotoꝝ. Rñ. tũ ad [*]nos spectat duo. s. simplex ⁊ ẽ hodie oẽ aliud votũ a voto solẽni tumcũ cuʒ multis solẽnitatibꝰ sit factuʒ. aliud dici tur solenne ⁊ istud est solũmodo illud q solẽuiʒat̃ ꝑ susceptionẽ sacroꝝ ordi nuʒ aut ꝑ ꝓfessionẽ tacitam vel expressaʒ factā alicui de religionibꝰ approbatis. vt no. ĩ. c. vnico. de voto li. vj. Et de hocvide. s̃. nouitiꝰ. §. xij. cũ duobꝰ seq. ⁊ s̃. religiosus §. iiij. cũ duobꝰ se. ⁊ ꝓfessio §. j. Jtẽ votorũ quoddā purũ siue abso lutum. s. sine aliqua cōditione factum aliud cōditionale. vt cũ quisvouit face re si deus dederit mihi salutem corporis vel filiũ ⁊ hmōi. ⁊ tunc non obligat nisi extāte cōditione de condi. appo. c. verum. ⁊ tex. a contrario in capi. vnico. xxxij. q. vlti. ¶ Sed nũquid lʒ facere votum sub tali [*]ↄditiōe. Jnn. tenuit ꝙ non.  simonia cũ est:  vult emere sanitatem a deo ꝓ tꝑali. Facit. c.  studet. j. q. j. sʒ egocredo ꝙ nō sit illicitũ  cum deo simonia fie ri nō potest. Rō  dedicare deo aliquid etiaʒ sub cōditione est spũale. Sʒ spũale ꝓ spũali potest commutari sine simo nia. c. ad qōnes de re. ꝑmu. Ethoc sequi tur ho. ⁊ Pa. in. c. scripture de voto. alle gat. c. medicina. de pe. dis. vbidicit̃ pctā tua eleemosynis redi. ⁊. xiij. q. ij. auime defunctorum. ¶ Vtrũ faciẽs votũ sub cōditiōe ex cu[*]ius culpa cōditio non ĩplet̃ teneat̃. Rñ. Ri. vbi. s̃. ar. iij. q. v. ꝙ sic. ar. c. sicut ex li teris de spon. Vnde ille  fecit votũ vt deus eum preseruaret ab aliquo pecca to si non facit ꝙ in se est. vt preseruetur sicut fecisset si votum non emisisset vel sicut intendebat facere quando votum emisit. vel si volũtarie se p̃cipitat in pec cato. nihilominꝰ obligatur voto facto. ¶ Vtrum votum sub conditione quam [*]quis nollet impleri obliget. Rñ. Ri. vbi s̃. q. vltima ꝙ votum factum sub condi tione de re bona ⁊ ꝓpter bonuʒ finẽ. q vouens intendit consequi per executio nẽ illius boni quod vouit est obligatorium extante conditione siue illa condi tio sit bona siue mala. siue vouens illaʒ malam conditionem velit impleri sicut cum quis volens concubere cuʒ mulie re vouet religionem intrare. si sibi consenserit in illo malo facto siue nolit eaʒ impleri. Sicut cũ quis horrẽs aliquod malũ cōmittere vouet si commiserit intrare religionẽ. Et uis nolit etiam ab solute intrare religionẽ ĩmo abhorreat nō ꝓpterea minus obligat̃:  nō requi rit̃ ꝙ absolute alid velit. sed q velit ⁊ potest quis velle sub cōditiōe q tamẽ nolet absolute. Votum. ij. s pōt facere. Rñ. ꝙ libet  est sane mẽtis ⁊ sui iuris quo ad illud q vouet ⁊ non ꝓhibitus a iure. ex quo pʒ ꝙ. viij. sunt  vo uere non possunt. ¶ Prĩo ep̃i ⁊ alij suꝑiores p̃lati nō pñt [*]facere votũ quo vinculũ inter ipsos ⁊ ec clesias suas dissoluat̃ sine licẽtia pape. de renũ. nisi cũ pridẽ. vel quo diu ab ec clesia sua habeant absentari. de voto. c. magne. si tamen fecerit votũ peregrinatiōis soluet expẽsas q̃s fecisset in eũdo ⁊ redeũdo. ⁊ laborẽ vigilijs ⁊ oratiōibꝰ cōpẽsabit vt valeat in sui preiudicium. ẜm q no. in. d. c. magne. Nō pōt etiam facere votũ quo graue p̃iudicium fieret eccłie sue. viij. q. j. clemens. Jn alijs aũt sic ex quibꝰ prebeat bonũ exemplum. ¶ Secũdo clerici beneficiati in benesit [*]cijs in bꝰ requirit̃ residẽtia nō possun facere votũ longe peregrinationis sine licẽtia ep̃i. dictis. c. magne. ⁊. c. nisi cum pridẽ. de cōse. di. v. nō opʒ. el. ij. posset ta men facere votũ religionis. vt. s̃. religio sus. §. xij. Et ẜm aliquos de accipiendo crucẽ. c. ex multa. de voto.  vident̃ licẽ tiati a papa qͦ ad illos qui possunt esse vtiles terre sancte. sed contrarium. s. q nō possunt. nisi tempore generalis pas sagij est verius secundum Ho. pa. in. c. fin. de voto soluẽt tamẽ expensas ⁊ redi ment laborẽ secũdũ ꝙ dictũ ẽ  episcopis. Jn alijs autem possunt. ¶ Tertio religiosi nullũ votum facere [*]possunt. Rō ꝓpter altitudinẽ religiōis ita ius statuit. xx. q. iiij. monacho nō lʒ vouere sine cōsensu abbatis. Si aũt vo uerint frangendũ erit ⁊ placet magis  opi. eoruʒ qui distinguunt aut possit sine p̃iudicio prelati quia a monachis ⁊ religiosis est abdicatum velle ⁊ nolle ⁊ ideo non credo ꝙ possint vouere sine peccato nisi p̃supponāt cōsensum prela ti tacitum nec ꝙ vouerũt exequi debẽt nisi habeant consensum expressum pre lati si eius presentia haberi potest nisi sit de quo nullũ p̃iudiciũ fit prelato vel regulari vite ⁊ hoc sequitur Ric. in. iiij. ⁊ Tho. ij. ij. q. lxxxviij. ⁊ Ray. ¶ Quarto abbates ⁊ p̃lati religiosoruʒ [*]nō possunt facere votũ ꝑ q p̃iudiciuʒ generet̃ in eoꝝ officio sine licẽtia suoꝝ superiorum. xviij. q. ij. abbates. de alijs vero possunt vouere. ¶ Quinto filiusfamilias non pōt voue [*]re aliquid quod sit cōtra regimen domꝰ vel familie seu de pertinẽtibus ad illaʒ nisi de licentia patris. nisi votum religionis. ar. l. ti. ff. de polici. ⁊ votum terre sancte quod pōt. c. ex multa extra. eo. itẽ oẽ votũ quo nihil derogat̃ cure ⁊ regimini rei familiaris. Jtẽ si hʒ peculiũ ca strense vel quasi de illo pōt vouere:  ĩ hmōi est sui iuris. ¶ Sexto ĩpubes nō pōt facere votuʒ re [*]ligionis. etiam de cōsensu patris. ⁊ si fa cit nō tenet̃ ẽt post pubertatẽ q̃łrcun itẽderet eũ fecit. c. ad nostrā. de regula. requirit̃ em̃ pubertas cōpleta. vt. s̃. nouitius. §. j. Tho. ij. ij. q. vlt. tʒ ꝙ si impu bes hʒ vsum rōnis ꝙ obligat̃ tuʒ est ex se. nisi irritet̃. de quo dicto ego dubito.  cōtra ipsum est tex. in. c. j. de regu. li. vj. Vbi ille  fecit ꝓfessionẽ añ. xiiij. annũ libere pōt redire ad seculum q non esset si aliqualiter teneretur. Alia autem vota facere possunt sicut ⁊ filius familias si est doli capax. ⁊ sane mentis. c. ij. de voto. Verũtamẽ tutores possunt irritare. ⁊ etiam curatores si votuʒ est reale vs ad. xxv. an. nisi veniret accessorie vt in intrante religionem cum quo transeunt bona sua. Si tamẽ ratuʒ hʒ in pubertate tenetur ẜm Tho. ij. ij. q. lxxxviij. ¶ Septimo seruus qui non potest face [*]re votum de operibus corporalibꝰ aut temporalibus in preiudicium domini sui qui quo ad talia est ei subiectꝰ. De spũalibus vt dicere orationes ⁊ hmōi q̃ nullũ preiudiciũ faciunt domino pōt ar. in. c. relatum. de sent. excō. ⁊. c. si seruꝰ sciente. liiij. di. ¶ Octauo vir ⁊ vxor nō possunt facere [*]votũ ꝑ q p̃iudiciũ generet̃ alteri qͦ ad debitũ reddẽ.  quo ad hoc sunt pares c. gaudemꝰ. de diuor. ⁊ ideo cũ vxor nō possit vouere abstinẽtiā sine consensu viri vt in. c. manifestũ ⁊. c. noluit. xxxiij. q. v. Siłr nec vir ẜm Jnn. Sed Pa. ĩ. d. c. scripture tenet ꝙ vir aliquod votuʒ ab stinentie facere pōt dũmodo non sit in p̃iudiciũ vxoris. Sed vxor nullum pōt facere sine cōsensu viri. immo dicit ꝙ si vir consentit ꝙ nihilominus poterit re uocare. lʒ male faciat necvxor poterit ↄ̃ dicere vt est tex. in. d. c. manifestuʒ. et. c. noluit lex. Sʒ ego teneo ꝙ sicut vxor nō pōt alid in p̃iudiciũ viri vouere vt de ab stinẽtia dormire cũ camisia surgere ad maiutinũ. ⁊ hmōi sic nec vir. nec in hoc sunt im pares. Sed quo ad eleemo synas ⁊ ea que ꝑtinẽt ad curā rei fami liaris sunt bene impares. ⁊ ideo pro re gula tene sicut videt̃ velle gl. ĩ. d. c. manifestum ꝙ vxor pōt vouere ea que nō sunt in preiudiciũ viri. ⁊ ecōtrario vir. Vnde si vxor hʒ p̃ter dotẽ potest facere votum de ipsis dandis ⁊ similia. Verũ est ꝙ caueat ne in scandalũ iuris alid voueat nisi sit scādalũ phariseoꝝ vt. s̃. dixi. Scādalũ. §. iij. Fallit in voto pere grinationis in subsidiũ terre sancte q vir sine lnĩa vxoris pōt facere. c. ex mul ta. de voto. De voto religiōis qũo tenet quādo fit a viro vel vxore vide. s̃. matri monium. iiij. §. ix. cum sequenti. ¶ Sed nund peccāt tales vouentes [*]q̃ iplere nō possunt. Rñ. ꝙ si quādo vouent sciũt se non posse vouere. ⁊ aduer tunt de hoc sic videt̃ ꝙ peccent mortali ter nisi p̃sumāt de volũ tate eoꝝ quorũ interest. Si ꝟo de hoc nō cogitāt sic nō peccant.  subintelligit̃ ꝙ vouẽt tũ in eis est. ⁊ multo magis non peccāt. si explicite hoc intendunt. ¶ Vtrũ p̃latus abbas. tutor. maritus. [*]dominꝰ. ⁊ hmōi peccẽt reuocando vota p̃ fatoꝝ q̃ non potuerunt facere. Rñ. q nō. nisi cōsensum eis dederint.  tunc peccarẽt lʒ p̃fati nō peccẽt obediendo eis vt in. d. c. manifestum. ¶ Pone p̃fati votũ fecerũt añ essent [*]sub tali ĩpedimẽto. Rñ. ꝙ nihilominꝰ non poterunt implere. ¶ Sed nund peccauerunt mortaliter [*]tale impedimẽtũ acceptando puta ep̃s  ante esset ep̃s fecerat votũ religionis acceptando ep̃atum vel mulier cōsentiẽdo mr̃imonio. Rñ. vt colligo ex. c. per vestras. de voto q sic si de hoc aduertebat quādo tali impedimẽto assen sit. si vero tunc nō aduertebat nec cogi tabat ꝙ assumebat impedimẽtum quo votum implere nō posset. sic non credo mortaliter peccauerit. lʒ debeat dolere ꝙ votum implere nō pōt. ⁊ recom pensa re in eo in quo pōt. Potuit bene forsitā peccasse mortaliter ex tardatione vt infra dicā. Excipit̃ ab hoc ille  religionẽ assumit  non peccat. sed meret̃ ⁊ pōt oĩa vota in istud commutare si vult. Et ip̃o iure erit ab oĩbꝰ absolutꝰ sine alia dispẽsatione ⁊ autoritate. vt no. Jnno. ⁊ Pa. in. c. scripture. quia prima obliga tio vr̃ cōfusa in posteriori. facit q not. in cle. si domũ. de reli. ⁊ vene. sanctoꝝ. ¶ Vtrũ p̃fati qui existẽtes in talibꝰ im [*]pedimentis facerũt aliqua vota teneātur ĩplere sublato impedimẽto tali. puta filiusfami. post factus est sui iuris vel vxor mortuo viro ⁊ hmōi. Rñ. Jnn. ⁊ hug. ⁊ multi alij tenẽt ꝙ sic. Pa. in. c. scripture eo. ti. dicit se dubitare ꝓpter. c. dā. c. plʒ. de cōuer. cōiu. Vbi pʒ ꝙ maritus  intrauit religionẽ contradicente vxore restitutꝰ nō tenet̃ ea mortua religionẽ intrare.  emisit votũ tꝑe inhabi li ergo idẽ erit in filiofami. Ex quo com missionẽ erit voti nō cōtulit ad tp̃s habile. ⁊ pro hoc videt̃ tex. ff. de pollici. l. ij. facit q no. in. l. si non sortẽ. §. libertꝰ. ff. de cōdi. inde. ⁊ hoc dicit verius Pa. Sʒ ego distĩguo ꝙ aut votũ erat perpetuũ ⁊ tũc aut fuit irritatũ ꝑ eũ  potuit. ⁊ sic amplius nōtenet̃ nisi ad id ad q se po tuit obligare. ⁊ iste proprie est casus in d. c. quidā. ⁊. c. plʒ. Nā reuocatꝰ ille qui fecerat votũ religionis sine lnĩa alteriꝰ cōiugis nō tenet̃ illo mortuo redire ad religionẽ. sʒ solũ viuere caste.  ill potuit ꝓmittere. s. nō exigere. ⁊ ideo serua re tenet̃. Aut votũ ꝑpetuũ nō fuit irrita tum ab eo  potuit. ⁊ sic dic ꝙ soluta pa tria potestate vel vinculo quo impediebat̃ tenet̃ illud implere. ⁊ iste est casus. c. ↄsuluit. de ↄuer. ↄiug. vbi vir ĩgressus religionẽ vxore ipsum nō petente in vi ta ea mortua cogit̃ stare in religiōe. Si vero votum nō erat ꝑpetuũ sed tẽporale sic nō tenet̃. nisi intẽtio fuisset ad obliganduʒ se ad tp̃s illud facieñ. in quo nō erat se obligare. similiter tenet̃ si qñ fecit votũ intẽdebat se obligare saltem post solutā patriā potestatẽ vel si remo to impedimẽto ratificauit vt in. c. ij. in tex. ⁊ in glo. eo. ti. Si vero de nullo istorũ cogitabat sed solũ de illo impedimẽ to tempore patrie potestatis si fuit irritatum non tenetur ⁊ ẜm hanc distin. cōcorda opi. contrarias. Votum. iij. quo ad obligationem. ⁊ querit̃. vtrũ oẽ votum licitum sit obligatorium. Rñ. Ri. vbi. s̃. ar. v. q. j. ꝙ sicut promissio licita facta cũ intentione obligandi se ⁊ ex deliberatione si acceptetur ab eo cui fit ⁊ qui eā acceptare pōt obligat ꝓmittentẽ nō tm̃ ex p̃cepto legis diuinc sed etiā legis na ture. sic cũ votum sit promissio vt. s̃. dictum est ⁊ deus illud acceptet cui fit. iō est obligatoriũ extra de vo. c. licʒ. Fallit hoc in quatuor casibus ẜm eundem Ri car. ibidem. Primus propter impotentiā implendi. Vnde ille qui vouit ieiunium q sine magno detrimento corporis seruare nō potest si facultas adeun di superiorem deest pōt ꝓpria autoritate frāgere ẜm Tho. ij. ij. q. lxxxviij. ar. ij. peccat tamẽ vouens q sibi est impossibile. nisi speret fieri possibile. scs propter autoritatem dispensantis. Jntelli ge si subest legitima causa alias nō. vt in. c. magne. eo. ti. ⁊ in glo. in. c. nō est. e. ti. Tertius propter defectum cōditiōis apposite. xxxij. q. viij. c. non solum in fi. vel ꝓpter defectum cause principaliter mouentis. puta mulier fecit votum ieiunādi vt obtineret salutẽ filij  morit̃. nō tenet̃. Quartꝰ casus qñ id q tꝑe facti voti erit licitũ factũ est illicitũ postea. puta  fecerat votũ continẽtie ante mr̃imoniũ post ↄ̃ctũ nō pōt licite denegare debitũ petẽti. ⁊ hmōi ⁊ ꝓpterea di cit Tho. in. iiij. ea. di. ꝙ cd votũ fieri impediret si pñs esset obligationẽ etiā voto facto aufert. Q bene no. Adde. v. qñ irritat̃. ab eo qui pōt vt puta prelato viro tutore ⁊ hmōi. ¶ Vtrum votũ de minori bono sit obli [*]gatorium. Rñ. Rica. vbi. s̃. ar. iij. q. ij. q nō si est exclusione strictioris q limita verum quādo illud minus bonũ nō est sufficiẽs ad salutẽ. s. quod tũc nō teueat Secus si est sufficiens ad salutẽ.  tunc tʒ tũ ad illud sed nō tũ ad exclusionem maioris boni. ¶ Quādo tenet̃ quisvotũ implere. Rñ. [*]Pan. in. c. non est voti de voto ꝙ statim nisi autoritate superioris  suꝑ hoc pōt dispensare vt differat. ar. d. c. a ↄ̃rio. ricar. ꝟo dicit ꝙ statim intẽdebat se obligare sic statĩ tenet̃. Si vero ad tp̃s. sic ẜʒ ꝙ se intendebat obligare faciet. ego ve ro credo sic distinguendũ. Q aut s si cut vouebat sic de impiendo cogitabat vel statim vel ad tp̃s ⁊ sic obligat̃ ẜʒ ꝙ se obligare intẽdebat quādo vouit Si ꝟo de tꝑe nō determinauit aut nō cogi tauit aut si cogitauit nō tamẽ ad illud se obligauit ex voto. Sic distinguẽdum etiā ꝙ aut differt.  deuotiꝰ ⁊ quietiꝰ. aut cōmodiꝰ tardādo sperat ĩplere. ⁊ sic nō peccat saltẽ mortaliter. ⁊ sic ĩtelligo gl. veram in. d. c. nō est q̃ dicit ꝙ in voto subintelligit̃ si cōmode pōt tuʒ vt nō statim teneat̃ ⁊ difficultas sicut in iura mento sic ⁊ in hoc excusabit. Aut differt solũ ex negligẽtia ⁊ si est ꝓbabile periculũ imminẽs impossibilitatis in ĩplẽdo si tardat̃vt puta   vouit religionẽ nisi hoc anno ingrediat̃ postea nō erit aptus vel nō poterit sic peccat mortali ter differẽdo si hoc auertit. Si aũt tale periculũ nō ĩmineat vel si iminet nō ad uertit sic dicere ꝙ sit pctm̃ mortale differre videt̃ duꝝ uis forte sit verũ per arg. a ↄ̃rio sensu. d. c. nō est voti trāsgressor  autoritate aplice sedis q vouit distulit ergo erit trāsgressor si sine auto ritate differat. ⁊ ideo dicet̃ ꝙ aut iste ex citat̃ a gr̃a ad impleñ. q ꝓmisit puta  sepiꝰ sibi ad mentẽ reducit̃ ⁊ cogitat quod illud dʒ implere⁊ hmōi ⁊ sic velle differre erit pctm̃ mortale. q̃si a deo sit monitꝰ vt illud ꝑficiat ⁊ sic cōstitueret̃ in mora. Aut differt  de eo nō cogitat vel nō recordat̃. ⁊ sic nō erit pctm̃ morta le. nisi sit notabilis ⁊ valde lōga dilatio ar. corũ q̃. s̃. dixi. Obligatio. ⁊ §. viij. ¶ Vtrũ ille  vouit ad certũ diem. puta [*]ieiunare vigiliam assumptionis glorio se virginis Marie immediate sequentem. ⁊ huiusmodi ⁊ seruauit teneatur alio die illud implere. Rñ. pa. in. c. per tuas. de vot. ꝙ sic quasi sit obligatꝰ ad duo sicut ille  se obligat certo die dare decem alicui si die statuto non dederit. tamen obligatꝰ remanebit. Facit. c. cuʒ dilecti. de do. ⁊ contu. ⁊. l. celsus. ff. de ar bi. §. j. vbi iussus dare. x. j. kał. septemb. dicitur duo habere precepta. vnum dādi. x. aliud. j kal. Et est tutior opinio  aliud tenere nisi vnde vouens non habebat animum obligandi se nisi ad illũ diẽ  sic nō tenet̃ alio die ieiunare sed penitere de voto facto. ¶ Vtrũ votum de nō vouendo aliquid [*]nisi in scriptis vel ĩmanu talis ⁊ hmōi valeant. Rñ. ẜm Ric. vbi. s̃. ar. ij. q. iij. ꝙ sic  nō simpliciter ꝓhibet factionẽ vo ti sʒ p̃cauet p̃cipitationẽ ⁊ ideo si ↄ̃riũ facit. s. vouẽdo nō ĩ scriptis. vel sine cōditiōe apposita peccat vt transgressor primi voti. ⁊ sic est mortale ⁊ nihilominus tenet̃ seruare votũ ꝙ fecit sine illa cōditione  votũ de nō vouendo non obligat. licet obliget votum ꝙ nō voue bit nisi cum tali circũstātia. vt illud ser uet in vouendo. ¶ Vtrũ cessante causa ꝓpter quā quis [*]vouit obliget̃. Rñ. Host. tʒ ꝙ sic lʒ sit fa cilior redemptio alle. c. magne. §. fin. de vo. Gofr. tʒ ꝙ non obligat̃ per. d. c. fina. nisi in voto religiōis quod ex falsa cau sa non viciat̃. c. dudum. de conuer. coniu. Sed ego dico ꝙ si causa erat finalis ita ꝙ non intendebat obligari ipsa nō extante non obligatur. c. cum cessante. de appe. Si vero causa erat impulsiua vel inductiua sic lʒ cesset obligabit̃ nihilominus facit. c. ex parte el. ij. de conuer. coniu. Jn dubio dico ꝙ obligatur quando ignorat si fuit finalis vel nō. l. quicquid astringende. ff. de ver. ob. Nā ĩ omni voto causa finalis vt esse vt pla ceat deo. ⁊ ideo alie cause videntur im pulsiue ⁊ ideo ipsis cessantibus remanet obligatio. ¶ Vtrũ s possit obligare aliũ ex voto [*]suo. Rñ. ꝙ non nisi aliter consentiat vñ mater licetvoueat q filiꝰ ieiunabit Et hmōi nisi ipse cōsenserit non obligabi tur. sed quo ad res tẽporales bene posset obligare heredem suum sed non ad aliquidpersonale si ipse non censentit. vt. j. patebit. ¶ Vtrũ ille  nō pōt ꝑficere votum per [*]se teneat̃ ꝑ aliũ ꝑficere. Rñ. ꝙ non  in omni voto intelligit̃ illa ↄditio genera lis si deo placuerit si potero⁊ hmōi etiā si nō exprĩmat̃ vt no. in. c. quẽadmodũ. de iureiu. ⁊ in. c. beatus. xxij. q. ij. q̃ si nō extat tollit̃ voti obligatio vt no. glo. ĩ. c. nō est. e. ti. Ad cap. ꝙ suꝑ his de voto re sponderi pōt ẜm Pa. in. c. j. devoto ꝙ lo quit̃ quādo impedimentũ nō est omni no impeditiuum. Sed solum difficulta tiuum. Distinguit tñ Jnno. in. c. scriptu re. e. ti ꝙ si s vouit visitare terrā sācrā ꝓ subsidio impendendo ꝙ licet tunc vi sitare non possit tamẽ subsidium tenet̃ ĩpendere meliori modo quo potest que sit ad hoc obligatus. ⁊ idem dicas in eo  fecit votũ visitādi. S. Jacobũ. ⁊ alid dādi. ⁊ hmōi. Si ꝟo soluʒ vouitvisitare ob deuotionẽ. tũc nō tenet̃ ꝑ aliuʒ exe impedimẽto suꝑueniẽte. Pa. in. ca. lʒ. e. ti. addit aliā limitationẽ. s. ꝙ non tenet̃ nisi tꝑe voti emissi erat certꝰ ꝙ impedi mentũ erat ꝑpetuũ.  sic teneret ꝑ aliũ implere ne votũ fit derisoriũ. Secus si nō erat certus de impedimẽto ꝑ petuo lʒ eũ haberet tꝑe voti  tũc solũ tenet̃  primũ comode poterit. ar. in. l. nepos proculo. ff. de ꝟ. signi. licʒ Hosti. idistincte velit ꝙ teneat̃ ꝑ aliũ qñ impedimen tũ erat tꝑe voti. Sed videt̃ verior opin. Pau. Addo ⁊ tertiā limitationẽ. s. ꝙ nō teneat̃ ꝑ aliũ verũ nisi prius fuisset in mora in executione voti. quia tunc tene tur vel commutare vel redimere. vt patet leui. xxij. vbi dicitur ꝙ si mortuꝰ fue rit imputabitur sibi in peccatum. ar. l. ij. in prin. ff. si quis cau. ⁊ in cap. fin. de iniur. ¶ Vtꝝ heres teneat̃ implere vota sibi [*]imposita ab illo cuiꝰ est heres. rñ. ꝙ aut expresse essent sic tenet̃ dũmodo acceptet hereditatẽ si sub spe habendi here ditatem solũ ↄsensit alias si simpliciter ꝓmisit sic teneret̃. ⁊ ita intelligo do. an to. in. d. c. lʒ. Nec distinguovt dā. an sit peregrinationis vel abstinẽtie.  qualecun sit tenet̃. Facit l. veteris. §. de cō mi. stipula. ⁊. C. vt ac. abhere. vel contra here. inci. l. vnica. c. q suꝑ his ⁊ ca. licet eo ti. Si vero nō assensit heres. tunc si votũ est ꝑsonale. s. obligans ꝑsonā suā nō tenet̃ Si ꝟo est ꝑsonale ad incertā ꝑ sonā puta mittere aliquẽ ad sctm̃ Jaco bũ sic tenet̃. Siłr si est reale solũ vt face re monasteriũ. vestire paupereʒ ⁊hmōi: sic etiā tenet̃. Jtẽ si ẽ reale simł ⁊ ꝑsona le ⁊ exp̃ssum vtrũ. vt ire ad scrm̃ Jaco bũ. ⁊ ibi offerre. x. sic tenet̃ ad offerẽdũ x. sed nō ad eundũ vel mittendũ aliquẽ nisi secũdũ ꝙ supra dixi ĩ §. vij. qñ oblĩ gat̃ ꝑ aliũ implere. Si aũt estreale ⁊ ꝑsonale. sed ꝑsonale exp̃ssum solũ est. vt pnta ire ad sanctũ Jacobũ. lʒ accessorie veniāt expense nō tenet̃  sublato prin cipale. i. ꝙ nō teneat̃ ire. nō tenet̃ ad ex pẽsas. Si ꝟo nihil ĩ hoc disposuit sic dic ꝙ si defunctus tenebat̃ ꝑ aliũ votũ suũ ĩplere. vt ĩ casibꝰ de bꝰ. s̃. dictũ est sic si militer etiā tenet̃ ⁊ hoc ex quo adijt he reditatẽ.  adeũdo quasi ↄtraxit Facit q legit̃. ⁊ no. in. l. ij. ff. de pol. ⁊ in. l. mor te. ff. de acr. here. ꝓ quo tex. ĩ. c. si heredes. ff. de te. ⁊ hoc ĩtellige ĩ tũvireo he reditatis patiũt̃. Credo tñ ꝙ si filiꝰ gra uaret̃ in legitima ꝓ hmōi votis implẽdis ꝙ haberet causaʒ legitimā impetrā di dispensationem. ¶ Quid de illo  defũcto ꝓmisit imple re votũ ab eo emissuʒ. rñ. ꝙ in oĩ casu ꝓ [*]mittẽdo ĩtellexit ꝑsonā suā obligare sic tenet̃ implere ob ꝓmissionẽ factā. Sed si ꝓmittebat tan heres sperans here ditateʒ addire a qua mutato ↄsilio po stea abstinuit nō tenetur. ar. cap. venerabilem. §. fi. de elec. ⁊ no. Jnno. ⁊ Ber. in. d. c. licet. ¶ Vtrũ ille  vouit religionẽ aliquā in trare q̃ eũ nō vult recipere sit absolutꝰ. [*]rñ. ẜm Ri. vbi. s̃. ar. j. q. v. ꝙ si intẽtio sua erat determinata solũ ad vnā religionẽ sic nō tenet̃ aliā ĩtrare si illa eũ nolit recipere.  factũ est ei impossibile votum suũ. Si ꝟo intẽtio sua erat indetermĩa ta fic tenet̃ se tot religionibꝰ offerre q vnā inueniat  pōt  eũ recipiat nisi sit talis religio de qua ꝓbabiłr credit q si de ea cogitasset nullo mō intrare con sensisset nec credo ꝙ teneat̃ per mundũ discurrere vt vnam inueniat que eũ recipiat  hoc cogitauit nec ad hoc veri similiter se voluit obligare. ¶ Sed d faciet ille  indeterminate [*]voluit religionẽ cũ tñ nullā inueniat  cũ velit. rñ Jnn. voluit q ꝑmaneat sub obedientia ep̃i. ⁊ sit monachus eius. Sed ego hoc nō teneo de necessitate sʒ ꝙ pōt nubere ⁊ stare in seculo. ¶ Quid si dubitat an determinatā in[*]tentionẽ habuerit vel ne. rñ in dubio tu tior pars est eligẽda. c. iuuenis de spō. ⁊ idẽ faciat sicut q̃ in terminate ꝓmisit. ¶ Vtruʒ quẽ penitet eo ꝙ fecit votum [*]peccet mortaliter. rñ. ꝙ nō.  sicut ante votum poterat nō vel vouere ita post pōt nōvoluisse vouere dũmodo pur impleat ex quo fecit. ¶ Vtrũ ille  fecit votũ de nō intrādo [*]reilgionẽ sit obligatus ad nō intrādũ. rñ. Ricar. in quol. iij. q. xiiij. ꝙ nō  sicut illicitũ est iurare nō facere bonum ĩta ⁊ illicitũ estvouere nō ĩtrare religionem q̃ est maximũ bonũ. Hos. tñ. distin guit ꝙ illectus nō pōt intrare. ⁊ votum obligatvt nō intret illud mōasteriũ. q ꝓpter lucrũ habendũ ip̃m circũuenit ⁊ alicit sed aliud monasteriũ pōt vt. xx. q. iij. cōstituit de cōuer. cōiu. dudũ. Jnspiratus aũt a dño pōt ĩtrare. c. gaudemus de diu or. ⁊ plʒ ⁊ ꝓbat̃ in. c. beatus. xxij. q. ij. ⁊ ĩ. c. ij. de iureiurā. Nec cures de di cto Grati. xxij. q. iij. §. vlti. in fi. qui nō est tenẽdus in hoc vt infra patebit. ¶ Vtrũ ille  habet votũ relig ionis eli[*]git̃ in ep̃m teneat̃ priꝰ intrare. Rñ. ꝙ sic de voto. c. per tuas. ¶ Vtrum ille  vouit religionẽ intrare [*]possit aliā intrare. rñ. ꝙ nō laxiorẽ. sʒ bñ strictiorẽ ⁊ ẜm distinctionẽ de qua. s̃. re ligio. vj. §. xxxiiij. excepto ꝙ nō tenet̃ pe tere licentiā si est strlctior. ¶ Sed d si de facto intrat religionem [*]laxiorem. Rñ. tenet ingressus ⁊ penitere debet de facto voto de regu. capi. qui post lib. vj. ¶ Vtrũ ille  vouit ĩntrare religionẽ [*]satisfaciat voto si ĩtrat ⁊ postea egreditur. Rñ. ẜʒ Ri. in. iiij. di. xxxviij. ar. viij. q. iij. ꝙ aut ille qui intrare religione vouit actualiter ꝓponebat in religione mane re. ita tñ ꝙ illud ꝓpositum nō cadit sub voto. sed ipsum comittat̃ tm̃. Aut actua liter ꝓpōit exꝑiri vt si sibi placuerit stet sinauteʒ egrediet̃. Aut de nullo illorum cogitat actualiter sed tm̃ vouet intrare:  sibi vr̃ bonũ aĩe sue aut duʒ vouet hʒ ꝓpositũ exeũdi post intrauit. Si primo modo vonit ⁊ ĩtrat ⁊ postea exijt satisfecitvoto. Et lʒ hoc dictũ nō ꝓbet Ri. pōt tñ sic ꝓbari. Nam vt dicit Henri. de gā. in. iij. quol. qō. xix. lʒ quis cōcipiat di uersa ꝓposita circa idẽ puta visitandi li mina sancti Petri pedibꝰ nudis die ve neris ⁊ vni istoꝝ apponat votũ ⁊ sub ꝓ missione voti. astringat se ad implendũ vnũ illorũ tm̃ licʒ alia maneāt absolute sub rōne ꝓpositi tñ nō tenet̃ ad ea sicut ad votũ. Sic in ꝓposito. Jtem alia rōne posset ꝓbari ꝙ satisfecit sic.  sicut iura mentũ factum in materia iuris recipit oẽs limitationes iuris sic ⁊ votũ cũ am bulent pari passu vt dixi. s̃. iuramentũ iiij. §. j. Ergo intelliget̃ vt ꝓbaret ẜm ꝙ statutũ est in iure. ⁊ cũ hac opiōe Rica. cōiter cōcurrũt theologi immo plus dicit Ri. ibideʒ ꝙ etiā si intrauit aĩo exeũ di cũ volũtate tñ dandi operā vt deꝰ in mutet ꝓpositũ suũ ꝙ satisfecit voto. Et idẽ dicẽdũ si vouit mō secũdo. s. cũ volũ tate experiẽdi Aut tertio mō. s. de nullo istoꝝ cogitās. s. ꝙ satisfecit. si tñ ĩtraret cũ ꝓposito exeũdi. ⁊ nũ dādi operam vt mutet̃ suum ꝓpositũ nullo mō apud deũ satisfecisset  plus deus ponderat affectũ  manũ. xiiij. q. v. Si d ĩuẽisti. Et talis est ĩ malignitate nō in infirmi tate. sicut ille qui intrando habet aĩum exundi tamen mutandi si aliud inspire tur. Si autem quarto modo quis vouet s. cum proposito exeundi post intraue rit. Hoc potest esse tripliciter. Primo  vouet intrare vt exeat. Secundo quia vouet introitum ⁊ exitum. Tertio quia solum vouet introitũ sed cōcomittat̃ ꝓposito exũdi. ⁊ quōcũ istoꝝ modorum illicitũ est votũ. Vouẽre em̃ vt exeat est vouere ꝓpter finẽ malũ. ⁊ sic nō tʒvotũ. Vouere etiā ĩtroitũ ⁊ exitũ ẽ temerariũ ꝓpt̃ cōiũctionẽ ꝑtis male. s. exitꝰ. Siłr intrare religionẽ cũ voluntate exeundi est dictũ. ⁊ iō temerarioꝝ si nōvult dare operā vt mutet̃ ꝓpositum suũ. q not.  sepius in practica cōtingit. ¶ Vtrũ votũ factũ ex metu obliget vi [*]s̃. metus. viij. ¶ Vtrũ votũ factũ de re licita nō tñ vti [*]li ad salutẽ sit obligatoriũ. rñ. ẜʒ Ri. vbi s̃. ar. xix. q. iij. ꝙ nō vñ qñ aliquis vouet aliquid q in vno casu pōt esse vtile ad saluteʒ ⁊ in alio casu inutile obligat̃ ad obseruantiā voti ĩ illo cāu ĩ quo est vtile ad salutẽ non in alio ĩ quo ẽ inutile ad falutem puta aliquis vouit nun pete re dispẽsationẽ votoꝝ euenit casus ꝙ ꝓ babiłr timet de trāsgressiōe alicuius vo ti. sic pōt petere dispẽsationẽ nō obstan te voto p̃fato. Si ꝟo casus talis non eue nit sʒ magis sibi expedir ad salutẽ ẜua re. sic tenet votũ ꝑditũ. ⁊ nō poterit pe tere dispẽsationẽ nistfuerit intẽtiovouẽ tis. ꝙ si nō obligat ĩ oĩ casu non obliget̃ in aliquo. ¶ Vtꝝ votũ de aliquo faciẽdo vel nō fa [*]ciẽdo. qͦ salꝰ corꝑalis amittit̃ sit obligatorium. rñ. ẜm Ho. ꝙ nō vt puta quisvouit nō comedere carnes. a medicis dici tur ꝙ est in periculo mortis nisi vtat̃. sic nō obstāte voto vtet̃. No. hoc etiā Hu. ẜa ẜe. q. iiij. c. non solum. ¶ Quid de illo  vouit dare vnā mensu [*]rā grani annuatiʒ pauꝑibꝰ ⁊ nō termi nauit de qua mẽsura. rñ. ẜʒ Ho. ꝙ ĩ arbi trio eiꝰ erit dare ad quā mẽsurā vouerit. extra de cẽsi. c. ex parte. vel dic ꝙ ad eam de qua cogitabat. ¶ Vtrũ vouẽs ex dnabꝰ causis. puta vt [*]visitaret romā. ⁊ vt ibi inueniret germa nũ suũ teneat̃ si vna illarũ de ficit. puta  germanꝰ inde recessit. rñ. ꝙ sic. l. celsus. ff. de arbi. Jntellige si intẽdebat se obligare vna illarũ extāte. ałs non in consciẽtia. ¶ Quid si s fecit duo vota diuersa. rñ. [*]ẜm Tho. ĩ. iiij. di. xxxviij. ꝙ si vtrũ pōt ẜuari tenet̃. Si vero sunt ĩ cōpassibilia seruet maiꝰ: ⁊ satisfaciat de minori ẜʒ ar bitriũ p̃lati. Pōt etiā dici ꝙ nō peccat  votũ in maiꝰ bonũ cōmutat vt infra pa tebit. Si vero sunt equalia tmpleat q prius promisit. ¶ Vtrũdñiũ ret q̃ ex voto est deo vel ali [*]cui eccłie ꝓmissa maneat penesvouẽtẽ rñ. pe. de ꝑusio tractatu de canonica por tiōe ep̃i. c. iiij. ꝙ sic sʒ ꝑsonali obligatiōe tenet̃ votũ ĩplere. de quo plene ĩ. l. si s rẽ. ff. de polli. vbi dr̃ ꝙ ꝑsona obligatur nō res. trāsit tñ ĩ heredẽ talis obligatio vt ibidẽ fi. Facit. l. pactũ. ibideʒ Et sic coget̃ ꝑsonali obligatōe. c. ex ꝑte. de cẽsi. Q limita quo ad heredẽ. vt. s̃. §. viij. ¶ Sʒ s aget. Rñ. . s̃. Q sicut ille cui [*]liciũ est solũ legatũ agit  iure. ⁊ nō aliꝰ l. j. ⁊. ij. C. cōta de leg. sic ⁊ ille cui factũ ẽ votũ. Et ex quo infert ꝙ legatũ factum imagini xp̃i nō acquirit̃ ecclesie nec p̃la to nec cōtẽplatione ecclesie vel p̃lati est factum: lʒ imago sit ĩ parochia. ⁊ vr̃ ca sus in. c. nimis. el. j. de exces. p̃la. Facit. c. requisiti. de testa. Sed cẽset̃ deo factũ ⁊ eiꝰ cōtẽplatiōe. vt vr̃ esse casus. xij. q. ij. p̃ dia. ⁊ iō aget ep̃s qui hʒ cogere. d. ca. ex ꝑte. ⁊ dabit̃ eccłie vbi testator habuitdo micilitũ. s. cathedrali. vel si nō sit dignio ri. ar. eorũ que no. in aũt. de ecclesia. tit. .§. si quis in nomine magni dei. Si aũt factũ esset cōtẽplatōe ecclesie parochia lis siue sit talis imago in ea. sine non ec clesie parochiali acquirit̃. capi. cũ inter vos. de versi. sig. Et sic ager rector ipsiꝰ ecclesie de rudi. cap. cum deputati cle. j. de rescrip. Sic idem dicendum in voto facto per respectum ad ecclesiam vt puta ad beatũ Jacobum. Et sic p̃latus illius ecclesie. d. c. ex ꝑte. Jn voto vero facto simpliciter deo vel magni ⁊ huius modi aget episcopus. Aduerte hic quia multi decipiuntur credentes quod s vouens dare vni ecclesie puta imaginẽ vel cereuʒ ⁊ huiusmodivel alicui paupe ri. x. teneatur taliter adimplere votuʒ ꝙ nec etiam per dispensationem possit liberari ex quo tales possunt agere qua si sit eis ius ac quisitum ex tali voto. Sʒ decipiuntur  tales non acquirunt ali quod ius in re quaʒ sic talis vouit eo ꝙ nec eis vel aliquibus pro eis acceptāti bus fuit facta pollicitatio sed solũ deo. Et ideo tales agunt seruent vt votũ solũ ↄditiōe. d. c. exparte. ⁊. c. scimꝰ. xij. q. j. ⁊ similibꝰ. Cũ ergo autoritate su ꝑi oris cōmutat̃ ĩ eq̃ gratũ deo talis liberatꝰ est ab obligatiōe quā cōtraxerat cũ deo. ⁊ ꝓpterea absol utꝰ est. Et ideo sic tene qñ ↄmutatio fit ĩ maius vel eque gratũ deo vel etiā ĩ mi nus gratũ causa exñte in vouẽte. Fallit. hoc in voto in quo s alid ꝓmisit in subsidiũ terre sctẽ. Facit c. ex multa eo. ti. ꝙ sine autoritate pape cōmutari non pōt. ¶ Vtrũ peccet mortalirer totiẽs qͦtiens [*]s frāgit votũ. rñ. ꝙ sivotũ est negatiuũ nulli dubiũ q sic. si ꝟo est affirmatiuũ puta de ieiunādo nō nisi prima vice  comedit nō secũda vel tertia vice come dẽs fi facit sine ↄtẽptu sʒ quasi reputās sibi impossibile plus illo die ieiunare. Secꝰ si ex cōtẽptu. puta  si etiā possit iuuare nō faceret ⁊ similia tʒ etiā. Pe. de palu. in. iiij. dist. xv. ꝙ qñ quis vouit ad certum diẽ non biberevinũ puta die sabbati q solũ peccat mortaliter ṗma vice. Secus si fecisset votũ ad tp̃s ꝑpetuuʒ vel ad certos dies  si ad tẽpus ꝑ petuũ totiẽs quotiẽs bibit peccat mortaliter  oẽ tẽpus est in obligatiōe. Si ad certos dies solum dies est in obliga tione. ⁊ nō totũ tp̃s. Et ideo non peccat nisi semel ꝓ quolibet die. Et dat exemplum de indulgẽtia que est in perpetuũ in ecclia quia totiẽs habetur quotiens intrat. Si est ad diẽ solum habebit qui semel nec plus qui płies in eodem die visitauerit. Si ad diuersos dies sic quo libet die visitauerit. ⁊ satis est benigna ista opi. sed prima est verior. c. tutior  exemplum de indulgentia est valde dis simile. Votum. iiij. quo ad commutationem vel dispensationem queruntur plura. ¶ Vtrum votũ sit cōmutabile in aliud [*]opus pietatis. rñ. ꝙ sic. tex. ẽ ĩ. c. magne. .§. cũ igitur. de voto. ¶ Vtꝝ possit s sine autoritate supe[*]rioris votũ suũ in melius commutare. rñ. ẜm. Pa. in. c. scripture. de voto quod sic lʒ sit tutiꝰ habere dispensationẽ ⁊cũ hoc transeunt cōiter docto. ⁊ facit. d. ca. scripture ⁊ ca. peruenire el. ij. de iureiu. Sed cōtra est. c. primũ. de voto vbi fine arbitrio p̃sidentis nō debet fier i etiam in melis ⁊ sequit̃ Ri. vbi. s̃. arti. viij. q. j. Jtem facit ↄtra. l. ij. si cer. peta. insti. . mo. tol. ob. in prin. vbi patet ꝙ non libe ratur ꝙ soluit rẽ etiā meliorẽ nisi solua tur ꝙ debetur. Et ideo dic ꝙ aut cōmu tatur in religioneʒ ⁊ sic potest fieri sine autoritate suꝑioris. d. c. scripture. Nam ẜm Ri. vbi. s̃. ar. viij. q. ij. cuʒ quis profitetur actualiter vel habitualiter intendens nō amplius teneri ad vota q̃ priꝰ secerat: sed solũ voto religionis absoluitur ab illis ipso iure. Secus si quādo professionẽ fecit ĩtẽdebat actualiter vel habitualiter velle remanere obligatus illis votis  priꝰ fecerat quia sic ĩdiget dispensatiōe. Posset etiā esse tale votuʒ de qͦ ꝓbabiliter possʒ dubitari an meliꝰ eẽt ill seruar̃ aut eo dimisso religionẽ ĩtrar̃ aut si alis magnꝰ rex fecisset votũ de acquirẽda terra sctā ⁊ hmōi. in bus tũc papa esset ↄsulendus ⁊ ẜm eius au toritate ꝓcedẽdum nō simpłr in religio nẽ cōmutandũ. Similiter non cōmutat̃ ĩ religiōis votuʒ illud quo s vouit alid dare in sub sidiuʒ terre sctẽ sine lnĩa pape scm Rodo. Se cus si solũ fecisset votũ peregrinatiōis  absolueret̃ ꝑ re ligionem. Aut cōmutatio voti vult fieri in aliud a religiōe. ⁊ sic requiritur auto ritas suꝑioris. aliqñ solũ petita licet nō obtẽta. vt qñ est certuʒ q illud in q cō mutat est meliꝰ ⁊ magis deo acceptum vt ĩ. c. lʒ de voto si etiā fieret sine lnĩa su ꝑioris cōmutatio in melius qñ est claꝝ q est melius nō peccaret ꝑ. d. c. ꝑuenit si ꝟo nō est claꝝ ꝙ sit melius sic oportet autoritas obtineat̃. ⁊ multo magis qñ commutat̃ in eque bonum vel minus bonum est necessaria dispensatio superioris. [*]¶ Sed d si votũ erat factũ deo intuitu alicuius certe ꝑsone vel loci puta tał monasterij vel talis pauꝑis de dādo si bi alid. rñ. ꝙ licet actio acrat̃ talibus ad agẽdũ. vt cōpellat̃ redder̃ q vouit s̃. dictum est. tamẽ in religionẽ commu rādo absoluit̃ ab illa obligatiōe cũ fuis set ꝑsonalis. Secus esset si nō ex voto so lum deo facta. Sed ex aliquo alio respectu se homini obligasset  sic nō absol ueret̃ per religionis ingressum nec etiā per dispensationem superioris. nisi ẜm ꝙ dixi. s̃. papa. §. vj. ⁊ iuramentum. vj. in principio. ¶ Vtrũ ille qui promisst patri aut alteri [*]votum eorũ implere possit illud in religionem cōmutare. Rñ. Tho. in quadā . de quol. ꝙ sic quia sicut sufficit ꝓ se. ⁊ ita pro patre. ¶ Vtrũ oẽ votum possit commutari au [*]toritate superioris. Rñ. ẜm Ri. vbi. s̃. ar. ix. qō. j. ꝙ sic. ⁊ de hoc. s̃. papa. §. j. ⁊ hoc firmiter teneas.  nullum est votuʒ vo luntarium quin possit in melius ↄmutari. ⁊ nō ipsi cui cōmutat̃ salteʒ commu nitati. Jtẽ aliqñ votũ militaret ↄ̃ saluteʒ propriam. vt pʒ in illo qui castitatẽ vouit quā tñ ex fragillitate sua videtve risimiliter se fracturũ. Et ideo superioris autoritas nobis dimissa est a deo in huiusmodi prouidendis. ⁊ nō cures de tenentibus aliud. ¶ Quis est superior cuiꝰ autoritate vo [*]ta possint cōmutari. Rñ. ꝙ quo ad qua tuor vota solus papa dispẽsat. s. in voto religiōis. Jn voto hierosolymitano voto sancti Jacobi. ⁊ voto visitandi limina apłorum Petri. ⁊ Pauli. ⁊ sic seruat̃ in facto. licʒ nullo iure inueniat̃ expres sum nisi de voto ꝓ subsidio terre sancte vt in. c. ex multa devoto vbi tenet Pau. ꝙ etiā legatus de latere nō pōt dispẽsa re cũ requirat̃ specialis delegatio. vt iu d. c. ex multa patet. Sed si factum esset solum pro deuotione non pro subsidio sic tenet idẽ Pau. ibidem ꝙ episcopus potest dispẽsare. Et similiter si vouisset solum ex deuotione ire ad sctm̃ Jacobũ non in subsidium prestañ. et facit pro hoc tex. c. ꝙ super his ⁊. c. ex multa. e. ti. q̃ fũdant se super subsidia terre sancte. Et licet istud sit verum de iure. Quia tñ ↄsuetudo ita se habʒ vt etiā ex deuotione factũ ꝑtincat ad papā eius dispẽ satio. ⁊ etiā  maiores cause ad papaʒ sunt referẽde vt in. c. maiores. de bap. Jdeo ↄsulo recurrendum fore semꝑ ad papam in hmōi. Si tamẽ ep̃s dispẽsaret sequendo opi. Pau. credo valeret  posset dici ꝙ licet communiter remittā tur ad papam non tamen propter hoc est casus papalis. pōt enim quis mitti ad papā aliquādo ad terrorẽ. aliquādo ꝓ maiori cautela. aliquādo ex reueren tia. ⁊ iō hoc nō ꝓbat esse q ad hoc con tingit abesse. l. ne natales. C. de ꝓba. Jn alijs aũt votis a p̃dictis pōt ep̃s di spensare qͦ ad suos subditos. Abbas et alij p̃lati religiosorum pñt quo ad religiosos eis subditos. siue votũ fecerint ante ingressum religionis siue postea. Alij aũt inferiores ep̃is  nō sunt p̃lati religiosoꝝ dispẽsare nō possunt nisi tales haberẽt iurisditionẽ ep̃alẽ in perso nas de iure spāli. Facit gl. ĩ cle. j. de re. ecc. nō alie. ⁊q no. Jnn. ĩ. c. statuimꝰ. de ma. ⁊ obe. ⁊ pa. ĩ. c. significasti. de fo. cōpe. vel ex speciali iure vel cōcessiōe hoc eis cōcederet̃. Et hoc sequuntur cōiter doct. in. c. fi. de post p̃la. Host. tamẽ in. c. j. de voto. dicit ꝙ text. d. c. j. ꝓbare videt̃ ꝙ quilibet p̃sidẽs in istis votis dispẽsa re posset. Fatet̃ tñ ꝙ de cōsuetudine ser uat̃ vt ĩferiores ep̃is nō possint dispẽsa re nisi vt dictum est ⁊ minime mutāda q̃ longa consuetudine ĩterpretationem acceperunt. l. minime. ff. de legi. ¶ Vtrũ ep̃s. ⁊ similes possint dispensa [*]re in votis a se emissis sicut pñt dispen sare in subditorum votis. Rñ. Pa. in. c. magne de voto ꝙ non. et facit istud. c. magne iuncta gl. ꝓ hoc nam non debet quis autoriʒare in facto suo ꝓprio vt in clemen. ij. de re. ec. non alien. ⁊. in. l. j. ff. de auto. tuto. ¶ Vtruʒ abbas vel prelatꝰ religiosus  [*]cōcessit licentiam eius subdito vouendi possit cũ eo postea dispẽsare. Rñ. Ric. vbi. s̃. ar. iiij. q. iij. q ante votũ emissuʒ pōt licentiam reuocare ⁊ sic nō tenebit postea factũ sed post votuʒ emissum di cit tutius esse ꝙ subditꝰ recurrat ad superiorẽ sui prelati vel ad papā si alium nō hʒ ⁊ ista opinio est satis equa ne videat̃ autoriʒare in facto suo sʒ tamẽ de veritate iuris pōt dispensare. ar. c. mani festum. Et q ibi no. xxxiij. q. v. Jtẽ sicut rōnabiliter cōcessit licẽtiā pōt etiā rōnabiliter si cā occurrat dispensare nec est istud in facto ꝓprio sed alieno nisi forte solũ vellet dispẽsare ꝓpter suũ cōmodũ  sic non posset ałs sic ꝓpter ne cessitatem subditi. ¶ Quid de voto castitatis an inferior [*]a papa possit dispẽsare. Rñ. diuersa fuit opi. sʒ saluo meliori iudicio credo dicẽdũ ꝙ aut votuʒ castitatis est simplex et ꝑpetuũ ⁊ tũc ꝓpter duo ep̃s pōt dispẽsa re. Primũ si votũ castitatis fuit aliqua liter meticulosum a prin. lʒ non fuerit iustus metus vt vult gl. in. c. veniens. qui cle. vel vo. Scm ꝓpter periculum fornicationis quādo verisimiliter time tur de incōtinẽtia. Et hoc etiā tʒ. d. car. ⁊. d. An in. d. c. veniens. ⁊ sic limito dictũ Spec. ti. de le §. nũc. de ep̃oꝝ. ꝟ. ciij. ⁊ Jo. an. ⁊ doc.  dicũt ep̃m posse dispẽsare quādo votũ castitatis est simplex ⁊ ꝑpetuũ ⁊ gl. in. c. rursus qui cle. vel vo. q̃ dicit ecclesiā posse dispẽsare. Jn alijs aũt casibus solꝰ papa dispẽsabit. Et sic ĩtellige gl. ĩ. c. j. de vo. cũ alijs doc. tenẽtibꝰ ꝙ nō pōt ep̃s dispẽsare. A fortiori pōt dispẽsare cũ eo  fecit votũ non nu bẽdi  ꝓprie nō est votũ castitatis: q pʒ  si fornicaret̃ nō frangeret votũ lʒ peccaret mortałr. Si ꝟo nō fit simplex sʒ ad tp̃s puta vs ad annũ ⁊ hmōi. sic potest ep̃s dispẽsare. Similiter dispẽsat ep̃s in voto castitatis emisso ab altero ↄiuguʒ ratione periculi. vt etiā exigere possit vt notāt doc. ĩ. d. c. rursus. Et ibi do. Jo. an. de sancto Georgio ep̃s. Alex. Si vero votũ sit solẽne. sic solus papa si miłr dispẽsat ẜm oẽs in. c. cũ ad monasteriuʒ. de sta. mo. vbi etiam ali voluerunt ꝙ nec etiā papa possit licet nō sit verum secundum Arch. in. c. sunt daʒ xxv. q. j ¶ Quid rerit̃ vt dispẽsatio vel cōmu[*]tatio sit ltĩma. Rñ. Jnn. in rub. de obser ieiu. ⁊ Arch. ĩ. c. p̃sbyter. lxxxix. dis. dicũt ꝙ duo requirunt̃. s. cā legitima in vouẽ te. Et scm ꝙ votũ cōmutet̃ in meliua vel deo magis acceptum. Pa. ꝟo in. c. j. de vo. dicit ꝙsi cā legitima snbsit ĩ vouẽ te lʒ non cōmutet̃ in aliquid meliꝰ tñ ẽ legitima dispẽsatio. dũmodo cōmutet̃ in aliud simile. facit. c. magne. de vo. et legit̃ ⁊ no. ĩ. c. j. de re. ꝑmu. ĩ simili. Ego tamẽ credo ꝙ etiā si nō cōmutet̃ ĩ aliud simile ꝙ valeat dũ necessitat̃ vł vtilitas id ꝑsuadeat. Necessitas puta  est debilis. Jtẽ familiam magnaʒ habet quā oportet sustẽtet ⁊ hmōi. Vtilitas puta  maiꝰ bonum est cōitati cōmunicatio  si seruaret. ⁊ similia q̃ arbitrio suꝑioris sunt relinquẽda vt in. c. ex multa cir ca fi. de vot. vbi textus alternatiue lotur dicẽs. si necessitas exigit vł vtilitas ꝑsuadet. Si vero cā legitima nō subsit in vouẽte tũc oportet fiat cōmutatio in meliꝰ. Et ita ĩtelligo ⁊ limito tex. c. j. de voto q vult vt in meliꝰ fiat cōmutatio vel saltẽ in eque bonum ⁊ gratuʒ deo. [*]¶ Vtrum dispensatus sine causa legiti ma sit tutus in cōscĩa vide. s̃. dispensatio ꝙ non. ¶ Quid dʒ attendere dispensator voti. [*]Rñ. d liceat scm equitatem quid deceat scm honestatẽ d expediat secun vtilitatẽ vel necessitatẽ. Jtem qualitatẽ ꝑsone causam ⁊ qualitatẽ ⁊ titatẽ cōmutatiōis. Nā si cā cessat facilius dispẽsatur. Qualitas ꝟo vt fit votum pere grinatiōis eximet expensas quas fecisset eundo ⁊ redeũdo ⁊ ipsas ĩ pios vsus cōuertat laborem itineris ⁊ ipsum ieiu nioꝝ ⁊ or̃onum labore cōpenset Si aũt sit votũ ieiunij attẽdat ꝙ pauper homo parua pecunia redimere pōt sed nō diues. itẽ vtrũ impedimentuʒ sit tꝑale. ⁊ sic solum dilationẽ cōcedat aut perpetuuʒ vt facilicer absoluat hec habent̃. ĩ c. magne. de voto. ⁊ ꝙ ibi no. ¶ Vtruʒ habens aliena incerta. qui ea [*]vouit in subsidium terre sancte possit ꝑ ep̃m dispẽsari vt in alios vsus ↄuertat. Rñ. ẜm Rodo. ꝙ non etiam si religionẽ ingrediat̃. ¶ Vtrũ votũ de sabbato festando sit cō [*] mutādũ. Rñ ꝙ. si fecit ex quadā suꝑstitione credẽs ꝙ sit melius initi lr̃e vete ris testamenti sic votũ nō tʒ. Si ꝟo fecit ex deuotiōe vel reuerẽtia virginis tũc si haberet inducere iudaiʒationem  cohabitat vbi multi sunt iudei sic com mutandũ est omnino. alias nō. sed pōt seruari. Jdẽ dic de voto ieiunādi in do minica ꝙ si s fecit vt magis sit dispositꝰ ad spũale gaudiũ aut contẽplationem diuinorum sic licite fit ⁊ seruat̃. si vero vt fit afflingẽdo carnẽ satisfaciat deo de peccatis ⁊ carnẽ subijciat spiritui tunc non dʒ ieiunare in dominica. sed in sabbato precedenti ẜm Jo. de ncapo. in quoli. viij. q. xxv. quia debet tale ieiunium interpretari. vt facit ecclesie vniuersitas. siaũt non cogitauit ne de spirituali gaudio ne de afflictione carnis. sed simpliciter ieiunare vouit in dominica sic consulenduʒ est. vt potius ieiunet in sabbato. vt xp̃ianis se cōformet ẜm eũdẽ Jo. ne videat̃ singularis. Votum. v. quo ad commendationem. ¶ Vtruʒ expediat homini vouere. Rñ. [*]ẜʒ Ri. vbi. s̃. ar. vj. q. j. Aut homo vouet bona quorũ obseruatio vr̃ ꝓbabiliter ꝓportionata infirmitati sue ⁊ sic expedit homini vouere  ꝑ hoc firmat ampliꝰ volũtatẽ suā in bono ⁊ pro magna ꝑte excludit a se libertatẽ male faciẽdi ⁊ facit actũ virtutis latrie ⁊ ideo vouẽdo meret̃. Si ꝟo vouet ĩproportionate sic nō expedit nec lʒ. Tale em̃ votũ nō haberet discretionẽ comitem. cũ ꝑ hoc vouens magis videret̃ se illaqueare  augere securitatem de sua salute. ¶ Vtrũ sit magis meritorium opus bo [*]nũ factum cũ voto  sine. Rñ. Ric. vbi s̃. q. ij. ꝙ sic. ⁊ probat primo  opꝰ inferioris virtutis magis est meritoriũ impetratũ a suꝑiori virtute  ab ĩferiori sed latria est suꝑior virtꝰ  abstinẽtia peregrinatio ⁊ hmōi. Ergo cuʒ vouere sit actus latrie est magis meritorium bonum abstinentie factũ ex voto. vt po te impetratum a latria  sine. Secũdo  to opus ꝓcedit a volũtate magis firmata in bono tāto est virtuosius ⁊ cō sequenter magis meritoriũ. Ad operari virtuose requirit̃ firmiter ⁊ immobiliter operari ẜʒ phil. iiij. eti. c. iiij. sed ce teris paribus volũtas est firmior in vo to sine. ergo ⁊ c. Ponit ansel. li. de simĩ litudinibus exemplũ. s. ꝙ qui facit opꝰ cum voto quasi qui dat arborem cũ fru ctibus. sed qui sine quasi qui dat solum fructꝰ. Hoc ꝓbatur. xxxiij. q. v. tũc salua bitur. xxviij. q. j. iaʒ nũc vide gl. in cle. si dominum. de reli. ⁊ vene. sanctorum. Vsucapio est acquisitio dominij ꝑ continuationem possessionis tẽpore lege diffiniti dicit text. in l. ij. ff. de vsuca. trienniũ est tempus q hʒ locum tātum in vsucapiōe. insti. de vsucap. in princip. not. Jo. xv. qō. iij. in summa. ¶ Quare fuit inducta. Rñ. ꝓ bono pu[*]blico ⁊ vtilitate publica ne dominia re rum sint incerta. ff. de vsuca. l. j. insti. e. .§. j. Et vt finis litibus ponatur. ff. pro suo. l. fina. ¶ Que requirunt̃ ad vsucapioneʒ. Rñ. [*]ꝙ quatuor. Primuʒ ꝙ requiritur est bo na fides nedum in vsucapiente toto tẽ pore vsucapiōis. sed oportet quod fuerit bona fides in prin. cōtractus ex par te tradentis ⁊ accipiẽtis. ar. ff. de emp. l. ij. §. si eam. Jteʒ quod res sit mobilis. quia circa immobile est p̃scriptio. Jteʒ ꝙ res tradat̃ vel q̃si aliter possessio non haberet̃ sine traditiōe. C. de pac. l. tradi tionibus. instit. de re. diui. §. per traditionem. vel alio modo possideat̃ tẽpore debito. s. triennio. Jtẽ titulus verus nō putatiuus nec falsus. ff. ꝓ lega. l. ij. ⁊. iij. C. de vsuc. pro here. l. fi. ⁊ ibi aʒo. et  sint veri tituli ĩfra subijciā si tamẽ esset putatiue verꝰ titulus ex errore facti non iuris nō ĩpediret. vt. l. j. C. de vsuc. pro dote ⁊. l. quod vulgo. ff. pro emptore. ⁊. l. iiij. ⁊ vlti. ff. pro lega. ¶ Que possunt vsucapi. Rñ. ꝙ oĩa exce [*]ptis que prohibentur vt furtiue res et que vi possidẽtur. vt no. gl. in sum. xvj. q. iij nec res sacra vel religiosa nec deci ma. de prescrip. cām q̃. Jtẽ nec seruꝰ fugitiuus. Hec ꝓbant̃ insti. de vsuca. §. sʒ aliquādo. ⁊. §. sequẽti. Jtem quicũ ꝓhibet̃ alienatio. ⁊ vsucapio regulariter ꝓhibet̃. ff. de fun. dota. l. si fundũ. ff. de verb. sig. l. alienationis. ¶ Quis pōt vsucaꝑe. Rñ. oĩs  pōt lici[*]te possidere. vt paterfamili. filiusf. ĩ peculio pupillꝰ si hʒ aĩm possidẽdi. lʒ nō interuenerit autoritas tutoris ⁊ furiosus si sane mẽtis vsucapere cepit sʒ ĩcipere nō pōt durāte furore. ff. devsu. l. iij. .§. j. ⁊. ij. ⁊. iij. Sʒ seruꝰ vsucapere nō potest  nihil pōt possidere. l. labeo. ff. de vsuc. l. j. §. itẽ acquirimus. ff. de acquir. pos. nisi peculiariter ex scientia domini possidere. vt in dictis legibus. ¶ Qui sunt tituli trāsferẽtes dominiũ [*]vt sciamꝰ qũo vsucapio currat. rñ. sũt. x. Primꝰ ꝓ soluto  hʒ locũ qñ ego credo tibi debere. puta cẽtũ ex q̃cun cā ⁊ tu idẽ credis. ⁊ sic soluo vel alid loco eiꝰ. ⁊ sic vsucapies. ff. ꝓ so. l. j. ⁊ sic iustꝰ error dat cām p̃scribẽdi. Fallit quādo cā em ptionis q̃ nō p̃cessit soluit̃ alid.  nec pro emptore cũ nō precesserit. nec ꝓ soluto.  ex cā emptiōis tradit̃. l. ij. Rñ. ij. ff. pro emptore. ꝓ sol. l. pe. Secũdus pro emptore ⁊  hʒ locũ cuʒ s in veritate emit reʒ alienā. vel a furioso quẽ crede bat sane mẽtis ⁊ bona fide. vt. ff. e. l. pignori. §. j. ⁊. ff. ꝓ emp. l. ij. §. si a pupillo. ⁊ in isto requirit̃. vt dixi bona fides in rebꝰ mobilibꝰ tā tradẽtis  accipientis. Jtẽ ꝙ emptio sit pura nō cōditiona lis. ff. pro emp. l. ij. §. si sub cōditiōe. Jtẽ ꝙ precium soluat̃ vel fides habeat̃ de precio.  aliter nō trāsferet̃ dominium insti. de re. diui. §. vendite. Jtẽ ꝙ eadẽ res q̃ est empta tradat̃:  si alia daret̃ nō vsucaperet ꝓ emptore. l. ij. §. cum sti chũ. ff. pro emp. Tertius pro transacto qui habet locum in re tradita vt a lite recedat̃ ab eo  credebat̃ dominꝰ. C. ꝓ transacto. l. ex cā. C. de transa. l. si ꝓfundo. Quartus ꝓ herede  hʒ locũ vbi s est verus heres vel saltẽ iuste ⁊ probabiliter hoc putet. Sed non habet locũ tu suis heredibꝰ.  quodā modo ↄuiuẽ te eo hereditariarũ rerũ dñi extimant̃ l. ij. §. filiũ ꝓ here. C. pro her. l. nihil pro herede. Sed in extraneis heredibus di stingue ꝙ aut res est vitiosa. puta quia furtiua. vel vi possessa vel res fisci. que nullo tꝑe p̃scribi pōt. C. cōmunia devsu ca. l. iā pridẽ. vel res pupilli. vel res da ta p̃sidi contra. l. iul. repetundarum. ff. de acr. re. do. l. bonefidei. ⁊ sic heres ge neralis. vel successor specialis rei alicu ius prescribere nō potest. ff. de publi. l. sʒ hi. §. actionũ hāc. de quo vide. s̃. prescriptio. §. xxxiiij. Si vero res non est vi tiosa sic dic. vt. s̃. p̃scriptio. §. j. Quintꝰ ꝓ donato qui habet locũ in vero nō in opiniōe aliquid est donatũ bona fide. C. de don. l. vlt. itẽ ꝙ donatio teneat  si pr̃ donat filio ⁊ decedat nō vsucapiet ꝓ donato filiꝰ  donatio nō valuit rōne patrie ptātis. ff. ꝓ dona. l. j. §. j. ff. pro here. l. ij. §. filiũ lʒ tamẽ rẽ alienā s nō possit donare quo ad hoc vt dñiũ trans ferat̃ in p̃iudiciũ veri dñi  ꝙ s non hʒ trāsferre nō pōt. C. de donat. l. si filiꝰ. Valet tamẽ vt vsucapiat̃. ff. ꝓ dona. l. si is  alienā. ⁊. l. fi. de tur. pat. c. cura. Sex tus ꝓ derelicto qui habet locũ in ea re q̃ credebat̃ a dño derelicta ⁊ aliꝰ possidere ĩcipit uis ignoret a quo sit derelicta. ff. ꝓ dereli. l. si id ꝙ ꝓ derelicto. Se ptimus pro legato qui hʒ locum cũ ali cui res legat̃ aliena bona fide. ff. ꝓ leg. l. ꝓ legato. la. j. Et uis legatum adem ptũ sit tamẽ vsucapio currit. d. l. ꝓ leg. ⁊. l. vlt. dũmō ꝓbabiłr error excuset. puta credit testatorem fuisse sane mẽtis. cũ tamen foret furiosus. vel ignorat legatum vel codicillum ademptum esse. Octauꝰ pro dote qui hʒ locuʒ cum res aliena pro dote bona fide datur. l. vlti. ff. pro dote. Nonꝰ pro suo  habet̃ cum quis possidet rem quam credit suā aliquo iusto tit. ff. pro suo. l. j. ⁊ vltima. Decimus pro iudicato qui habet locuʒ cũ res est iudicata a qua nō est appellatũ spacio decem dierum vsucapit̃  transit in rem iudicatam. ij. qō. vj. anteriorum. vñ. in vsucapione requiritur aliquis de istis titulis ⁊ bona fides. ⁊ q res non sit vitiosa. ⁊ capi. vt dictum est ¶ Quis effectus vsucapionis. Rñ. secũ [*]dum omnes est vt rei vsucapte dñium directum acquiratur. C. de pactis. l. traditionibus. ff. de vsucapi. l. j. ⁊. iij. ff. pro suo. l. fina. ¶ An habeat locuʒ ĩ ↄsciẽtia dic vt. s̃. p̃ [*]scriptio. §. xlix. ⁊ multa ibi ad hoc faciũt per tantum. Vsura secundũ Host. in summa est quodcun solutioni rei mutuāte accedit ipsius rei vsus gratia pactiōe ĩterposita. vł hac ĩtentiōe habita ĩ cōtractu. vel exactione habita post con tractuʒ. Pro cuius declaratione attende quod primo dicitur quodcun scili cet quodcun nomine cẽseatur siue cō sistat in dando siue ĩfaciendo dummodo precio sit extimabile. Et vltra sorteʒ exigatur eritvsura. xiiij. questio. iij. vsura ⁊ capitu. pleri. Secundo aditur rei mutuate. quia in solo mutuo vero vel inter pretatiuo consistit vsura secundũ omnes docto. dicitur. Tertio ipsius rei vsus gratia. quia si non vsus gratia. i. cōsum ptionis. sed si pene vel interesse loco apponeretur non esset vsura vt infra patebit. Concluditur in quarto pactione interposita ⁊ c. quia sine pactione vel exactione aut intentione et gratis aliquid datur non erit vsura ꝓut in fra plenius patebit per dubia sequẽtia De vsuris ⁊ ꝙ sint ꝓhibite ẽt de iu re ciuili. no. ĩ aut̃. de ec. ti. §. j. ⁊ ĩ. l. j. ⁊ ibi Guil. de cũg. Bar. Bal. ⁊ Saly. C. de sũ. tri. ⁊ in aut̃. ad hec. C. de vsuris. ¶ Vtrum sola spes recipiendi vltra sor [*]tem faciat vsurarium. Rñ. vt colligo ex glo. super Luc. vj. mutuũ date ⁊ c. quod aliquis potest mutuare dupliciter pro pter spẽ lucri. Vno modo principaliter ita quod non mutuaret nisi lucrum inde speraret. ⁊ tunc vsurarius est vt patet in capi. j. ⁊. c. ↄsuluit. de vsur. ⁊. xiiij. questio. iij. si feneraueris. Et in hoc con cordant communiter Joan. and. Arch. ⁊ Gemini. in ca. primo. eod. titu lib. vj. ⁊ in. d. ca. cōsuluit. ⁊ theologi in. iiij xv. di. Sed attẽde ꝙ ista intẽtio tripliciter potest contingere. Primo ante mutuũ. Vnde si post mutuũ cognoscens peccatum mutuat ĩtentionem poterit sponte donata recipere sine vsura. Secũdo sub sequenter  post mutuũ sperat aliquid ⁊ sic etiam vsurarius est. Tertio cōcomi tanter puta  mutuās nullũ sperabat lucrũ. sʒ debitor ꝓpter mutuũ dat sibi p̃miũ ⁊ mutuās ꝓpter eandẽ causaʒ re cipit. Et sic etiam vs urarius est ⁊ talis tenet̃ restituere secundũ ꝙ dixi. Restitu tio. j. in verbo vsurariꝰ. Alio modo s sperat lucrũ scʒ. secũdario  etiaʒ fi cre deret nō haberevltra sortẽ mutuaret ni hilominꝰ ꝓpter charitatẽ ⁊ talis spes nō facit vsurariũ ẜm Ri. in. iiij. dist. xv. ar. v. q. v. ar. c. d proderit. lxj. dist. ⁊. c. in singuł. lxxvij. di. lix. di. si officia. j. q. ij.  pio. in hoc concor. Jnno. Ber. ale. Pa. ⁊ multi alij in di. ca. consuluit ⁊ dicit Jo. an. in regula pctm̃ li. vj. q comuniter hoc tenet̃ a doc. Cũ enim alis dat ali cui mutuũ scire dʒ esse sibi debitorẽ ad antidota naturaliter obligatũ. de testa. c. cũ offi cijs. l. sed ⁊ si lege. §. cōsuluit. ff. de peti. here. Aduerte hic ꝙ mutuans hac spe siue intentione vt ille sibi remu tuet alia vice nō ex vimutui sed ex acci piẽtis charitate non est vsura ẜm alex. in. iij. ꝑte sũme ti. de p̃cepto mutui caret tñ merito si prin cipałr ꝓpter hoc facit Rod. Go. ⁊ Ho. vero tenent ꝙ est vsura. Sed verius dicit Alex. ⁊ prefati verũ di cũt qñ deducitur simpliciter in pactũ. Facit ꝙ infra dicā. §. iiij. ¶ Vtrũ mutuās ad captandũ amorem [*]sit vsurarius. Rñ. ẜm Tho. ẜa. ẜe. q. lxx viij. non limitat hoc Jo. ā. cal. in. c. fi. de vsu. veꝝ nisi spes vlteriꝰ procedat quia si quis mutuaret pape vel imꝑatori. ⁊ huiusmodi ad captandũ beniuolẽtiā vt post posset cōsequi beneficiũ vel castrum aliquod esset vsura. Hoc limito verum qñ ex mutuo separaret. sed quādo ex amore concepto erga ipsuʒ ex mu tuo facto nō esset verũ immo licite posset separare. quia illud non seperat ex mutuo sʒex amore ⁊ q liceattenet Th. vbi. s̃. argu. ij. in. Rñ. tertij argumenti. ¶ Vtꝝ mutuare ad hñda ea q̃ pecunia nō mẽsurantur sitvsura. Rñ. tho. vbi. s̃. ꝙ nō ex qͦ p ꝙ lʒ saperare rẽ cuiꝰ vsus ĩter amicos ↄcedisolet si comodat̃ liber Jteʒ iniurie remissionẽ ab illo  me in iusteꝑse quebat̃ cũ multo meo dāno. c. dilectꝰ el. j. ⁊. c. ad aures de simo. Secus eẽt si iuste.  nō liceret sine vicio vsure mutuũ dare sub tali spe. et sic intellige glo. ĩ. c. qm̃ multi. xiij. q. iiij. que dicit ꝙ vsure pñt peti. vt dānũ euitet̃. ¶ Vtꝝ liceat petere munꝰ a linguavel [*]abobseo ꝓpter mutuũ. rñ. ẜʒ Tho. vbi s̃. ꝙ nō  extimat̃ pecũia vt pʒ ĩ illis locāt ad hoc oꝑas suas. Nec ob. ꝙ ob gat̃ ad antidotavt dictũ est  vt di li gl. in. d. c. si feneraueris nō pōt deduci in pactũ. Rō ẜʒ Ar. ibidẽ  antidotũ ẽ debitũ simplex. sʒ cũdeducit̃ in pactũ nascit̃ obligatio ciuilis ꝙ est plꝰ. Et iō plus exigitur q pōt extimari pecunia ⁊ ꝓpterea essetvsura. Addit tñ gl. predi cta ꝙ si eguerit talis mutuās ꝙ poterit ꝑ modũ gratitudinis petere talia serui tia non ex necessitate vł ex. l. sʒ ex grati tudine sine vsura ego tñ credo ꝙ qñ na turalis obligatio deducit̃ tali modo in pactum ꝙ non magis tenetur  ex ip̃a naturali obligatiōevt puta dicẽdo. ego mutuo tibi. vt tu mutues postea mihi si indiguero ⁊ hoc comodefacere potue ris. quia non sit vsura. Quod etiam tenet Ho. in sum. quia istud non est exige re plus velit natura contractus. Facit ad hoc. c. significasti de elect. Secus esset qñ simpłr deduceretur in pactum vt sibi remutuaret. a sic eẽt vsura ⁊ sic intellige ⁊ limita p̃dicta. ⁊ Tho. vbi. s̃. qui cum Archidia. cōcordat. ¶ Vtrũ dñi qui mutuant rusticis. vt eo [*]tuʒ possessiones colāt sint vsurarij. Rñ. ẜm Grego. de armino in quest. de non te. ꝙ non si istud concurrat. s. ꝙ alias sa tisfaciet ipsi rustico deoperibus positis ad colendam possessionẽ ẜm ꝙ iustum est. Secus esset si subtraheret alid ꝓ pter mutuũ  vsura eẽt. Jdẽ dicẽdũ est de eo qui ↄcedit terminũ. vt trahat emptores ad suā apothecam velad suum molendinũ vł ad scolas. er huiusmodi si nullũ dannũ incurrũt. ⁊ ita bene ⁊ fa ciliter ei satisfit ab ipsis mutuantibꝰ si cut fieret ab alijs ꝑ eādẽ rōnẽ. Et ideo Jo. cad. in. d. c. fi. ⁊ Jo. and. in mercu. su per regula peccatũ. ⁊ Lau. de rodo. flo rẽti in. ij. ꝑte cōtractuũ suoꝝ. q. xxxviij. ⁊ Rod. ⁊ multi alij qui tenent ꝙ sitvsu ra debẽt intelligi qñ ꝓpter hoc magis grauant̃ vel nō ita bene satisfit eis ab ipsis mutuātibꝰ sicut fieret ab alijsvel qñ hoc deducit in pactũ simpłr. Secꝰ si mutuatvs qͦ vadat ad scolas. Nec. ob. ꝙ efficitur maioris cōcursus ⁊ fame.  tale d sperat non facit vsuram cũ non ematur pecunia siłr nō ob. ꝙ aufert̃ eis lib ertas indirecte ex qͦ reuocat mutuũ  non est veꝝ. Nā cuʒ mutuans possit tp̃s sui mutui limitare. l. vinũ. ff. si cert. pet. nō aufert eis libettateʒ si mutuat donec vadant ad eiꝰ scolas vel molendina sed p̃figit terminũ mutui sui. ⁊ sic tene sicut tʒ etiam San. Bernardinus in suis ↄ̃ctibus ałr oĩs multitudo esset vsuraria cũ nō possint hodie fundi sine mutuo locari colonis. ¶ Vtrũ mutuās centum Joanni cũ pa cto ꝙ det sibi. l. in numeratis ⁊ alia. l. in [*]debitoribus vel ĩ rebus puta in pāno ⁊ hmōi ⁊ ipse ꝓmittit sibi soluere centuʒ in numeratis quos debitores ⁊ res steriles nō accepisset Johānes nisi ꝓpter mutuũ de. l. sit vsurariꝰ. Rñ. ẜʒ Lau. de re. ĩ suis ⁊ōtractibꝰ ꝙ fit in fraudẽ ⁊ iō cũ grauet Johāneʒ noĩe mutui eritvsu ra ⁊ concor. Bal. q̃ alle. bar. ĩ. l. vir. ab eo ꝑ illũ tex. de iu. do. ĩ. l. cũ ałr. C. de vsur. Jdeʒ dic cũ ratione mutui alid vẽdit debitori plus debito p̃cio. xiiij. q. xiij. si feneraueritis. Jdẽ dic qñ emittit̃ minꝰ iusto p̃cio ꝓpter anticipationẽ solutionis Tho. vbi. s̃. q bene no.  multum practicatur iste contractus. ¶ Vtrũ gerẽtes negocia stipẽdiarioruʒ [*]s. recipiẽdo pagas eorum et faciendo alia obsequia ⁊ mutuando eis in neces sitatibus eorũ recipiendo certum salariũ sint vsurarij. Rñ. Lau. in suis ↄ̃ctibꝰ. ꝙ nō tũ ad id ꝙ ꝑcipiũt rōe laborum sed tũ ad id ꝙ recipiũt rōne mu tui sunt vsur arij. item dic de collectori bꝰ dñoꝝ  a cōitatibꝰ alid accipiũtvt mitiꝰ cũ eis agāt expectādo ꝙ licite ac cipiunt si rōe laboruʒ ⁊ expensarum ac cipiunt sed si rōne expectationis. sic est vsura. concor. Tho. vbi. s̃. ¶ Vtrũ ciuis mutuat cōicati vt euitet [*]collectas sit vsurariꝰ. Specu. ti. de vsur. tenet q nō  aliud est de suo nō tribue re. ⁊ aliud nō caꝑe. l. proculꝰ. ff. de dā. in fe. ⁊ aliud nō acrere aliud nō admitte re. l. j. §. si his bona. ff. de col. bo. ⁊ aliud lucrũ aliud sumptꝰ qͦs erat facturꝰ. l. cũ filiꝰ. ff. de leg. ⁊ aliud penā euadere ali alid lucratiue percipere. C. de vsur. l. cumallegas Joan. and. ⁊ do. Anto. in. c. consuluit de vsu. limitant dictum Spe cu. qñ collecta esset incerta ⁊ sic onꝰ extraordinarium. Sed si esset certa ⁊ ordi naria esset vsura. Rō quia idem est remittere. ꝙ dare. c. veniẽs el. j.  testamẽ. viij. q. iij. talia. l. quinetiaʒ. ff. de calum. Et hoc tene. ¶ Vtruʒ ille  mutuat. x. illi  sibi debe [*]bat alia. x. q̃ sibi denegabat. cuʒ tali pacto q satisder sibi opportune . xx. sit vsurariꝰ. Rñ. ꝙ nō ẜm Hos. ĩ sum. eo. ti. ⁊ iō ill verbũ qcũpositũ ĩ diffinitione intelligit̃ qcũ. s. ad lucrũ vel suꝑ habũdātiā. vł qcũ extĩabile pecũia ꝙ sit plꝰ. d. c. ↄsuluit. ⁊. xiiij. q. iij. ꝑ totũ. ¶ Jn quibꝰ casibus accipit̃ vltra sortẽ [*]sinevsura. Rñ. ẜʒ glo. ⁊ doc. i. c. ↄquestꝰ. de vsur. inuenio. xij. casus. ¶ Primus qñ ecclesia vel laicꝰ recipit [*]a suo va sallo feudũ in pignus. de quo s̃. feudum. §. xxxj. ¶ Secũdus qñ emphyteota vł vsufru[*]ctuarius pignoret dñs vł proprietario. De quo. s̃. feudũ §. xxxij. ⁊. iij. ¶ Tertius qñ s retinet possessionem [*]meaʒ possum in pignore accipiẽdo fru ctꝰ meos facere sine vsura. quia recipio tantum meũ. de vsu. d. c. j. ⁊. d. c. conquestus. secus esset in possessione alterius in pignore accepta quia vsura esset faciendo fructus suos quia reciperet vltra sortẽ non suum de pigno. c. illovos. ¶ Quartus qñ sine omni pacto ⁊ spere [*]cipit̃ gratis oblatũ. vnde. j. q. ij. sic nullā inquit tex. ob suscipiẽti culpe maculā ingerit  nō ex ambientis petiōe pro cedit. intellige ꝙ dans liberaliter dat sciens se non teneri nec credens creditorem hoc exigere ⁊ recipiens recipit li beraliter vt. s̃. dictum est. Restitutio. j. in verbo vsurarius. ¶ Quintus qñ q recipit̃ ratiōe inter[*]esse recipit̃. ⁊ no. ẜm Pet. de ancha. ⁊. d. anto. in. c. salubriter. eo. ti. ⁊ Pan. in di. c. ↄquestus. ꝙ interesse cōsistit nō solum in dāno habito. sʒ in lucro cessante dũmō lucrũ cessans esset in actu vel quasi in actu hoc ẽ ꝙ probabiliter fuisset. a sic dr̃ peti q aliquo mō est: secus esset si solũ esset in possibilitate.  sic dr̃ potiꝰ nō esse hoc pʒ ꝑ. l. si iactũ retis. ff. de ac. em. ⁊ ven. Vbi pʒ ꝙ licita est emptio q̃ fit de sola spe probabili quasi in actu. ⁊ idẽ de partu futuro. l. nec emptio. ff.  cōtrahen. emp. Secus esset de eo ꝙ est solũ ĩposibilitate. ex qͦ pʒ quid dicendũ de multis casibus quos inferam ꝓ maiori declaratione. ¶ Quid de illo qui non soluitex culpa [*]sua creditori solito mercari in termino debito. Rñ. ꝙ tenet̃ ei ad lucrũ cessans iudicio bonoꝝ mercatoꝝ. Et ideo talis creditor licite recipit vltra sorteʒ. Jdem dic de illo  volebat negoctari vel possessionẽ emere quod licite recipit vltra sortẽ tātũ tũ lucratꝰ fuisset verisimili ter vł habuisset de fructibꝰ possessiōis aut alteriꝰ rei dũmodo. v. cōcurrāt. Pri mũ ꝙ cōputet pericula ⁊ expẽsas  lucruʒ intelligit̃ deductis expẽsis. s. laboribꝰ etꝑiculis. l. j. C. de fruc. ⁊ lit. exp. et l. fructꝰ. ff. sol. ma. Secũdũ ꝙ nō sit eiꝰ in tẽtio lucrādi principaliter ꝑ hāc viam sʒ potius ꝑ mercātiā vł emptionẽ. Tertium ꝙ nō cōtrahat pactũ ad semꝑ sed ad aliq tp̃s  aliter qͦ ad iudiciũ hũa nũ videretur ꝙ potiꝰ vellet lucrari isto modo  ꝑ aliāviā. Quartum ꝙ ille cui mutuat nō sit in tamarcta necessitate ⁊ creditor in tali opulentia ꝙ nō teneat̃ gratis mutuare q qñ sit. vide eleemosyna §. j. quintũ ꝙidꝙ accipit fit vere ĩ teresse suũ ꝓbabiłr ⁊ ꝓ ĩteresse accipiat aliter eẽt vsura idẽ dic ẜʒ ĩno. ⁊ Ray. de illo  merces volẽdi deferre ad aliũ ꝙ licite plꝰ accipit quātũ extimat̃ lucrum q habuisset si p̃fata ↄcurrāt. Sʒ Host. dicit ꝙ hec opi. Jnn. ⁊ Ray. multos duxit ad ĩfernũ. Jo. an. ꝟo cōcor dicẽdo ꝙ si statim p̃ciũ soluit̃ cessat rō Ho. ⁊ ẽ ꝟa opi. Jnn. si ꝟo p̃ciũ nō statĩ soluitur sic nō lʒ. ⁊ inn. ĩtellexit qñ p̃ciũ statĩ soluit̃. Et hāc distinctio. Jo. an. sequũt̃ Jo. cal. Pe. de ancha. ⁊ henri. boic. ĩ. c. ĩ. ciuitate de vsu. ⁊ La. de rodul. ĩ suis ↄ̃ctibꝰ. sʒ d. Anto. ĩ. d. c. ĩ ciuitate dicit ꝙ etiā si p̃ciũ nō statĩ soluit̃ ꝙ licet qñ ꝓbabiłr est certũ ꝙ lucratꝰ fuisset. Et q dicit Ho. ⁊ Jo. an. Dicit ꝙ loquunt̃ p̃sumptiue. Sʒ qñ certũ est ꝙ nulla fraus interuenit lʒ ⁊p̃sumptio ceditꝟitati. idẽ tenet Pa. ibidẽ ⁊ sic tene ĩ conscĩa. Nec ob. dictũ Tho. vbi. s̃.  dicit ꝙ nō licet deducere in pactũ id q de pecunia nō lucrat̃ in telligit̃ em̃ qñ p̃dicta nō ↄcurrũt. vt ptʒ ex rōne sua cũ dicit  nō debet vendere q nondũ habet ⁊ pōt multipliciter impediri  istis concurrẽtibꝰ non pōt impediri ałr nisi sic intelligeret̃ ↄ̃diceret sibpijsi ibidem vbi tʒ licere deduce re in pactũ recōpensationẽ dāni per q subtrahitur sibi aliq ꝙ dʒ habere. ⁊ ↄ̃ id ꝙ expresse tenet sca sce. qō. lxij. ar. iiij. de quo. j. §. lxxvij. ¶ Quid de illo  hñs ducẽtos ducatos [*]tradit. c. Joāni ꝓ suis necessitatibus ex pẽdendos cũ pacto ꝙ tātũ sibivltra sor tẽ redderet quātũ lucrabũtur alij. c. que ponit ĩ negociationẽ. Rñ. Jnn. ⁊ Jo. an. in. c. fi. de vsu. tenẽt esse vsurariũ. Qve ruʒ credo qñ nolebat eas in negociatio nẽ ponere. sʒ si oẽs ducẽtos volebat in negociationẽ ponere ⁊ ad instantiam Joannis sibi taliter dedit erit licitus cō tractus dum modo cōcurrant p̃dicta. v. precedentis. q. ¶ Vtrũ ille qui vendit possessionẽ vel [*]quid simile ⁊ tradit emptori possit si em ptor nō sibi soluit in termino. post terminũ fructꝰ possessionis suos facere sinevsura. Rñ. gl. ĩ. d. c. cōquestꝰ. ꝙ potest in pignus accipere trāsacto termino ⁊ fructꝰ suos facere ẜm doc. ⁊ in hoc casu habet actionẽ ex contractuvel officio iu dicis ad interesse ẜm Ho. C. de ac. em. ⁊ vẽ. l. ij. ⁊. ff. de act. em. l. ij. ⁊ ꝙ liceat habes gl. in. l. ij. C. de vsu. ⁊ in. l. curabit. C. de ac. em. ⁊ ven. Et id em dic si non vult soluere preciuʒ tradẽdovult ⁊ conuenit vt sibi soluatur fictuʒ seu pensio debita donec preciũ soluerit tex. est in di. l. curabit. ⁊ vide. s̃. emptio. §. v. ⁊ ex his patet ꝙ lucrũ cessās licite extgitur sinevsu ra. ⁊ ꝓ hoc est tex. in. l. iij. in fi. ff. de eo ꝙ cer. lo. ⁊ in. d. l. curabit. ⁊ facit ꝙ no. in. l. Julianus. §. offerri. ff. de acti. em. ⁊ ven. ⁊ q no. Jnn. in. c. sacro de sen. ex. ⁊ doc. in. d. c. conquestus. ¶ Respectu damni emergẽtis sʒ Tho. [*]vbi. s̃. licere. Pro cuius declaratiōe que ritur vtrũ fideiussor qui ꝓ defectu debi toris compulsus fuit accipere sub vsuris vt solueret creditorivł soluit vsuras et capitale creditori.  iurauerat possit ipsas exigere a debitore. Rñ. ꝙ sic ⁊ oĩa damna que occasione debiti habuit:  seruari debet indemnis de fideius. c. ij. de foro compe. ca. fi. li. vj. ff. de ac. em. et ven. l. si sterilis. §. cum per venditorem. ff. mand. l. si mandato §. si fideiussor. ff. de admi. tu. l. ij. §. vltimo. Et hec est cōmunis opi. licet Alanus cōtradicat de vsuris solutis. Sed tu dic secunduʒ eā distinctionem de qua habes supra fideiussor. §. xvj. ¶ Vtruʒ liceat exigere vsuras quas sol [*]uit ab eo qui nō soluit in termino. Rñ. ꝙ sic si duo concurrant. Primum si illi qui dixit ꝙ erat eis necesse accipere sub vsuris. Secunduʒ si non poterat aliter inuenire mutuum nisi sub vsuris secũdum Alexan. de ales. Facit pro hoc ca. quoniam. xiiij. q. iiij. ⁊. c. si quis de clericis. xij qō. ij. Posset etiam dici ꝙ etiam si mutuum potuisset inuenire gratis. quod nihilominus poterit exigere vsuras solutas:  nō tenetur se alteri obligare. quod faceret si mutuo acciperet gratis. Sed tamẽ primum est equius. ¶ Vtrũ ille a quo emi lapides tigna et [*]huiusmodi ex quibus non percipit̃ ali quis fructus teneat̃ mihi soluere vsuras quas solui. vt sibi satisfacereʒ si ip̃e non mihi tradidit p̃dicta in termino. sʒ fuit in mora. Rñ. ẜm Bal. in. l. vsuras. C. de vsuris ꝙ sic tan interesse. Facit tex. no. in. l. luciꝰ titius ẜm vnam lectu ram. ff. de actionibus. empti ⁊ venditi. Jdẽ tʒ Jnn. dicẽdũ esse in similibꝰ contractibꝰ. puta locationibus vẽditionibus ⁊ hmōi. cōcor. Lau. de Rodo. ĩ suis cōtractibus. sed Saly. in. d. l. vsuras reprobat Bal. dicens ꝙ interesse vsurarũ quas soluit nō debet imputari debitori ante moram. sed tu tene primam opi nionem quando accipit sub vsuris taliter quod alio modo non accepisset ni ss propter complacentiam vel vtilitatẽ quam consecutus erat ex tali emptiōe. et ideo cum talis ex falsa promissione priuauerit eum tali vtilitate vel cōplacentia quam plus vel tanium extimabat quantum interesse vsurariũ. Jdeo talis ei tenetur Et sic concorda. ¶ Vtruʒ recipiẽs denarios sub vsuris [*]qui postea autoritate ꝓpria alicui ami co sub eadeʒ vsura mutuat sit vsurariꝰ. Rñ. Monaldꝰ tenet q sic. Sed Jo. cal. in repetitione. c. fi. de vsuris distĩguit. ꝙ aut facit vt vsurario satisfaciat ⁊se in demnem preseruet. Et sic licet  nō fit stipulatio vsurarum: sed vt euitet dānũ ꝙ licet vt in. c. si quis clericꝰ xiiij. q. iiij. quoniam non tenetur cũ suo damno al teri subuenire. ff. de prescrip. ver. l.  ser uandaruʒ in principio aut facit alio re spectu quā vt se seruet indemnẽ. Et sic non licet. ⁊ esset vera opi. Monal. puta  licet non mutuasset amico non propterea. volebat soluere vsurario. Cōcor. Pe. de ancha. post Jo. an. in. c. j. eodem libro. vj. ¶ Vtrum ille qui occasione mutui labo [*]res subijt vel damna possit in recōpen sationem facere fructꝰ pignoris suos si ne vsura. Rñ. Hosti. in sum. ꝙ sic de re. ec. non alie. c. ad nostraʒ. vel etiā alid pro labore licite percipit vltra sortẽ ẜm eundem ibidem. ¶ Vtrum liceat mutuare sub vsuris il[*]li qui vsurpat mea que aliter non possum habere donec sim satisfactus. Rñ. secundum Alexand. lomba. quod sic quia non recipio alienum sed meum. facit. capitu. ab illo. xiiij. questio. iiij. et c. j. ⁊. ij. de vsu. Quod limitat nisi scandalum sibi ĩmineret vel alij: quia tunc non liceret. ¶ Vtrũ gener qui accipit in pignꝰ cer[*]tas possessiones a socero pro dote non soluta faciat fructus suos. Rñ. ꝙ sic. tex. est in. c. salubriter. de vsu. quod intellige si primo concurrat quod sustineat onera matrimonij vt in fin. d. c. salubriter ⁊. l. pater in princip. ff. de dol. excep. Secundo quod dos sit promissa simpli citer. Nam si dedisset terminum de dote soluenda nihil posset recipere.  ante moram nihil debetur ⁊ potuit vxorẽ acciꝑe sine dote. dicat ergo gener. Ego lustineo onera matrimonij vel ducẽdo sustinebo da dotem. ⁊ si socer non pōt dicat ei sustine onera matrimonij dando mihi possessionẽ in pignꝰ vt ex fructibꝰ sustineā. Dicit etiam pañ. in. d. c. salubriter quod si gener accepit pignꝰ ⁊ postea dedit terminũ socero de soluẽ do dotẽ quod nihilominus poterit bona conscientia tenere fructꝰ pignoris: quod verum credo quādo dedit terminũ ad redimendum pignus aliter nō. Tertio quod fructus non excedāt one ra quia causa cessante cessat effectus de appella. cum cessante. ⁊ cōmuniter one ra extimantur secundum quantitatem dotis. nam mulier secundum quantita tem dotis est alimentanda. l. si cum do tem. §. sinautem. ff. sol. ma. ⁊. capitu. per vestras. de do. ĩter vi. ⁊ vx. Quarto secũ dum Jo. an. do. Anto. ⁊ Joan. de lig. in d. capitulo salubriter. ⁊ Lau. de Rodo. ĩ suis contractibus oportet quod fructꝰ subijciantur fortune. Vnde secundum eos non liceret genero recipere cautio nem vel promissionem cum pacto ꝙ ĩte rim ꝙ dos non soluat̃ ꝓ oneribꝰ detur sibi certa quātitas annuatim. cōtrariũ scʒ ꝙ certa titas recipiat̃ licite tenet Pau. de elea. Jo. cal. Pe. de anch. ⁊ Pau. ĩ d. c. salubriter. ⁊ est verius cũ sit eadẽ ratio. s. ꝓpter ĩteresse dām emergẽtis. Limito tamẽ p̃dicta ꝟa quādo gener si dotẽ haberet poneret eā in possessionẽ vel in negociationẽ ex bus ꝓbabiłr tantũ haberet. ałs nō cũ nullum paciat̃ in eresse. ¶ Vtrũ mutuās summam pecunie de[*]bitā ꝓ dote genero p̃fato ⁊ recipiẽs ab eodẽ possessionẽ quā ipse in pignꝰ hʒ a socero ꝓ dote faciat tructꝰ suos sine vsu ra sicut gño facit. Rñ. Bal. in rub. C. de vsu. ꝙ nō. Rō  mutatiōe ꝑsone mutat̃ priuilegiũ quotiẽs ꝑsona est ĩmediata cā priuilegij. l. j. C. de ĩpo. lucra. descri. ⁊ l. locatio. alias incipit licitatio. §. fin. ff. de publ. Sʒ hoc nō est rō  istud nō est priuilegiũ ꝓpter dotẽ. sʒ ius cōe ꝓpter iteresse. Jdeo cũ iste mutuās nō ꝓpter interesse. sʒ ꝓpter lucrũ accipiat fructꝰ ex mutuo erit vsurariꝰ. dicit tamẽ Rodo. ꝙ si mutuasset liberaliter ⁊ gener sibi si militer liberałr trāsferret totuʒ ius q hʒ in possessiōe p̃fata licite saceret fructus suos: quia eos non reciperet rōne mutui sed ratiōe liberalis donationis. ¶ Vtrũ einẽs a genero ius p̃fate posses [*]sionis faciet fructꝰ suos. Rñ. ꝙ sic nec ibi pōt esse vsura nisi fingeret emere cũ intẽdat mutuare. Facit pro hoc q dicam. j. §. lxvj. ¶ Vtru heredes mariti sine vsura. simi [*]liter faciāt fructꝰ suos. Rñ. ẜm Jo. an. ⁊ Pa. ĩ. d. c. salubriter ꝙ nō  rō est diuer sa. Nā heredes statim possunt se expedire reddendo illi pignꝰ quod non pōt maritus de iureiu. tua nos. el. ij. ¶ Vtrũ relicta cui heredes obligāt p̃fa [*]tā possessionẽ faciat fructꝰ suos. Rñ. in no. ⁊ Ho. ⁊ Ber. ⁊. d. An. ĩ. d. c. salubriter. tenẽt ꝙ nō. sʒ cōputabunt̃ in sortẽ. facit. l. titia. ff. de sol. sit ergo cauata ⁊ faciat possessionẽ vẽdi vel insolidũ sibi dari. l. a diuo pio. §. si suꝑ rebus. ff. de re iudi. Sʒ ego credo cōtrariũ. si nō hʒ aliunde vñ viuat. ꝙ facit suos fructus licite. Et etiā teneo ꝙ pōt reciꝑe cerium quid an nuatim ab heredibus donec sibi restrtitant dotem. vt. s̃. dixi. Dos. §. xxviij. ¶ Ex p̃fatis pʒ ꝙ rōne ĩteresse vel lucri [*]cessantis vel dāni emergẽtis alid accipere vltra sortẽ nō est vsura. Sʒ aduer tendũ est ꝙ quādo interesse euenit rōne sucri cessantis siue ex absentia vel de structione rei alteriꝰ extimatio nō dʒ de duci in infinitum. sed vbi res principa lis est extimatio nō dʒ excedere duplũ rei principalis ẜm cōem extimationem ipsiꝰ rei. vbi ꝟo res nō hʒ cōem extima tionẽ:  alia nō est q̃ cōiter vendat̃. vel vbi res est incerta. vt verbi gr̃a captura pisciũ de q̃ ĩ. l. si iactũ. ff. de ac. emp. ⁊ vẽ. tũc extimatio fiet arbitrio boni viri: lʒ excedat duplũ: adeo tamẽ ꝙ in immẽ suʒ nō excedat. vt. l. j. C. de sen. q̃ ꝓ eo ꝙ inter. ꝓfer. quando ꝟo interesse euenit rōne dāni emergẽtis si hoc euenit rōne omissiōis solũ ↄsiderat̃ interesse solũ intrinsecũ. vt. ff. de ac. emp. ⁊ ven. l. si sterilis. §. cũ ꝑ venditorem. exẽplũ frumentũ nō est datũ emptori in termino. solũ cōsiderabit̃ illud q plꝰ valuit q est ĩteresse intrinsecũ nō q aĩalia mor tua sint q est extrinsecũ. ĩteresse. si aũt interesse euenit rōne commissiōis sic te net̃. de extrĩseco dāno. Exẽplũ ꝓmisisti mihi dare frumẽtũ in tali termino ⁊ ꝓpterea nō ꝓuidi mihi aliter. Et ex quo tu nō dedisti. nō potui ꝓuidere ex quo aĩalia mortua sunt sic teneris ꝑ omissio nẽ ⁊ cōmissionẽ. i. falsam ꝓmissionẽ sal tẽ ĩ ↄscĩa. Q ĩtelligo qñ ałr sibi ꝓuidis set si nō fuisset tali ꝓmissiōe fraudatꝰ. Aliud exemplũ. Dedit quis tignũ violatũ sciẽter nec alid dixit emẽti tenebit̃ etiā de ruina domꝰ ⁊ de pẽsiōe soluta q est ĩteresse extrĩsecũ vt. l. Julianꝰ. ĩ prin. ff. de ac. emp. ⁊ vẽ. Nō tamẽ in infi nirũ vnde nō veniet pẽsio domꝰ ꝑ longũ tp̃s: sed videt̃ ꝙ veniat solũ prima pẽsio. ar. l. in hoc iudiciũ. ⁊. l. nerarius. ff. de seruo corrupto. vbi corruptor serui tenet̃ nō solũ de seruo. sed de oĩbus rebus q̃s asportauit tũc fugiens nō autẽ de alijs q̃ postea successiue furatus est. ¶ Sextus casus in quo licite vltra sortẽ [*] exigit̃ et qñ id q capitur fit rōne pene. Aduerte tñ ẜm Sco. in. iiij. dis. xv. ar. ij. ꝙ si creditor malet debitorẽ potius incurrere penā  in termino sibi soluere esset vsura. Similiter p̃sumit̃ vsura suꝑ pena apposita mutuo qñ excedit ĩteresse. de qͦ dic vt. s̃. pena. §. xij. Jteʒ p̃sumit̃ in fraudẽ vsuraꝝ quādo apponens pe nā est ↄsuetꝰ fenerari. l. iulianꝰ. §. idẽ. ff. de act. empt. ⁊ ven. ⁊ extra de pig. illo vos. ff. de pig. act. l. vel vniuersoruʒ. Jtẽ quādo ꝑ singulos mẽses vel annos di cit̃ ↄmitti. aut̃. ad hec. C. de vsu. sumpta de corpore aut̃. vt nullꝰ mutu agri. Jn iudicio tamẽ aĩe si apponat̃ solum vt il le soluat in termino.  de pecunia intẽ dit aliud facere tunc et magis cupit ꝙ soluat penā cōmittat: ⁊ verisimiliter credidit penam non incurrere quando apposuibt poterit exigere sine vsura etiā si excedat interesse ẜm Rodo. quia interest publice vtilitatis vt pacta seruẽ tur. si vero ponit̃ in fraudẽ vsurarũ vel qñ apposuit verisiłr credidit penā incursuꝝ. aut magis cupit ĩcurrere penā  soluere vsurariꝰ erit. xij. q. ij. fraterni tas. ⁊ in. c. legibus. de arbit. c. dilecti. ⁊ q ibi not. Jtẽ aduerte ꝙ quādo nō soluit in termino ꝓpter impotẽtiā vel ꝓpter nō culpā suā. ꝙ pena nō pōt exigi sine vsura.  vbi nō est culpa nō dʒ esse pena. l. sancimꝰ. C. de pe. Ergo exigeret̃ rōne excrescẽtie q̃ facit vsurā. d. c. si fene rauerit. Jtẽ quādo ꝑtẽ soluit nō potest tota pena exigi quādo obligatio est diuidua. de qͦ dic vt. s̃. pena. §. xiij. ⁊. xiiij. ¶ Quid de statuto vel consuetudine q̃ [*]ordiuat̃ vt missus in possessione lucret̃ fructꝰ ad rōnẽ quin ꝓ cẽtenario donec sibi fuerit satisfactũ vel ꝙ sibi det̃ ĩsolutũ id q valet quin ꝓ tribꝰ. Rñ. Bal. ĩ. l. acceptā. C.  vsu. q. xviij. ⁊ Jo. de Jmo. in. l. si finita. §. iulianꝰ. ff. de dā. in te. ꝙ licite sine vsura ill accipit.  illos lucrat̃ rōne interesse. et dicit notari in glo. suꝑ. §. si ꝟo. ĩ aut̃. de exhi. re. q̃ singu laris est ẜm eũ. Bar. vero. iu. l. fi finita. .§. Julianus. ff. de dan. infect. et Jo. de ananta. ĩ. c. salubriter. de vsu. ⁊ Lau. de redol. dicũt ꝙ talis cōsuetudo vel statu tũ est ↄ̃ ius diumũ ⁊ in frandem vsura rũ. Sed ego dico ꝙ si tale statutuʒ vel cōsuetudo emanauit in penā vt debito res artentur ad satisfacieñ. ⁊ debitor ex culpa sua nō satisfecit ꝙ ẽ ꝟa opi. Bal. dummodo cōcurrat recta intẽtio vt. s̃. dixi in precedẽti. q. nec miꝝ cũ autoritas p̃toris ꝓpter nimiam cōtumaciam hoc facere possit. l. fulciniꝰ. §. fi. ff. ex . cau. in pos. eat̃. Si vero fit in fraudeʒ ⁊ mutuās potius velit incurrere penam debitorem ⁊ hmōi sic vera est opinio Bar. ⁊ erit vsura. Opʒ ergo ad hoc vt [*]liceat ꝙ iuste sit missus in possessioneʒ nō tātũ ex ordine. sed etiā ex cā. hoc est q in veritate sit creditor. ⁊ ꝓpter ĩteresse illud plus accipit. puta  potiꝰ vel let sua puta cẽtũ  domũ q̃ valet cẽtũ xx. aliter illud. plꝰ teneret̃ restituere vt dicimꝰ de pignore in. l. fi. in. §. sinauteʒ biẽniũ. C.  iu. do. impe. vel ad punieñ. [*]ↄtumaciā debitoris suꝑ abũdātiā p̃di ctam accipiat: puta  ille contumaciter non vult soluere. ¶ Septimꝰ rōne dubij recipit̃ vltra sor [*]tem sine vsura. de quo in. c. in ciuitate ⁊ in. c. nautgāti. de vsu. puta emẽs rẽ pro minori p̃cio  valeat tꝑe emptiōis recepturus eā tꝑe quo verisiłr plꝰ vel minꝰ valere pōt nō erit vsura. si casus accide ret q plꝰ valeret  ẜʒ gl. ĩ. c. nauigāti. de vsu. tā emptor  venditor equaliter comodũ vel incomodũ ex dilatione ex pectat. exẽplum emit s frumẽtum tꝑe madij vel oleũ ⁊ hmōi in quo vna mẽsura vlʒ vnũ ducatũ ꝓ vno floreno recepturus ip̃m tꝑe augusti. si est frumẽtũ vel tꝑe natiuitatis si est oleũ in quo tẽ pore ꝟisiłr pōt valere tātũ minꝰ de vno floreno tũ plꝰ nō erit vsura lʒ valeat plus. Esset bñ vsura si tali p̃cio emeret ꝙ verisiłr minꝰ valere nō pōt. vel quid modicũ. sʒ bñenultũ plus. Q aduerte ꝓistis  emũtoleũ tali p̃cio ꝙ parũ mi nus pōt valere. sed bene multũ plꝰ.  vsurarij sũt. Aduerte etiā hic ꝙ si ille  emit rẽ recepturꝰ alio tꝑe eā credebat eā plꝰ valere. uis iudicio meo verisimiliter sit plꝰ vel minꝰ valitura erit vsu rarius minꝰ emẽdo ꝓpter p̃uẽtionẽ solutiōis ẜm Jnn. ⁊ do. An. in. d. c. ĩ ciuita te. uis nō teneat̃ ad restitutionẽ si verisiłr plus vel minꝰ erat valitura. lʒ ip̃e nō sic crederet. Siłr dic de illo  vendit frumẽtũ vel oleũ ⁊ hmōi plus valeat tꝑe ↄ̃ctus vł p̃tium recipit tꝑe quo veri similit̃ pōt plus vel minꝰ valere si ātea nō eratvẽditurꝰ ꝙ lʒ. Vnde clariꝰ Sco. in. iiij. di. xv. dicit aut vẽdẽs frumẽtum tꝑe natiuitatis ponit p̃ciuʒ q tũc vʒ ⁊ spectat vs ad mediũ solutioneʒ: ⁊ sic misericordiam facit. Aut ponit maius p̃tiũ  tũc valeat. ⁊ tũc distĩgue si erat vẽditurus in natiuitate sic erit vsura. si ꝟo nō erat vẽditurus. sed volebat serua re vs ad madiũ. ⁊ solũ ꝓpter instātiaʒ rerẽtis vẽdit tũc si ponit p̃tiuʒ tale tñ ꝙ verisimiliter in madio pōt plus vale re vel minus nō erit vsura ꝑ. d. c. nauigāti. Si ꝟo ponat tale p̃ciũ ꝙ ponat se in tuto vt ĩ pluribꝰ. ⁊ illũ cũ quo cōtrahit in periculo vt in pluribus. puta  raro pōt plus valere. sed minus sic cōiter est vsura Et in hoc cōcordāt cōiter canoniste in dictis. c. in ciuitate. ⁊. c. cōsuluit. ⁊. c. nauiganti. ¶ Sʒ d si nō ponit p̃ciũ. sed vẽdit cum [*]pacto ꝙ tũ valebit in madio tm̃ vult. Rñ. ꝙ sic vt dixi erat seruaturꝰ lʒ. Si ꝟo nō erat seruaturus erit vsura. Aduerte tñ ꝙ cũ oleũ vinũ ⁊ frumẽtũ ⁊ hmōi de crescāt. ill q decrescit nō poterit sine vsura vẽdere Jtẽ si necessario ꝓ eiꝰ con seruatiōe vs ad illud tp̃s haberet aliquas expẽsas facere. puta pulueriʒatio nis aut locationis vasorũ seu domus ⁊ hmōi si ipsas non detraheret esset vsura. Et ꝓpterea dico ꝙ ↄfessor dʒ multuʒ ponderare p̃fata ne simul ruat cũ ip̃is. Et ideo. c. in ciuitate p̃fatũ merito dicit consulte hoĩes facerẽt: si a tali ↄ̃ctu cessarẽt cũ cogitatiōes hoĩm nequeant oĩpotẽti deo occultari Ratio  tales magis sunt cōtenti ita expedire  periculo suo vs ad aliud tempus seruare. Et etiā vt plurimi sunt incerti si erāt serua turi vs ad illud tp̃s cũ videamus pro pter quedam emergentia ꝓpositum sepius mutari. Et propterea est periculosus contractus nisi bene clausuletur. Et magis dubiꝰ est casus qñ nō ponit p̃tiũ tũc. sed tum valebit in principio madij vel in medio aut in fine cum cer tum sit ꝙ totũ si hʒ multitudinẽ nō po tuisset ita prefixe in principio vendere vel in vno die ⁊ cōiter mutet̃ p̃tiũ. Si tñ vellet tm̃ tũ valuerit plus in madio. Sic esset vsura aperta. Si ꝟo simpliciter dixit quātũ valebit in madio. sic ẜm iudiciũ humanũ attendet̃ mediocritas vt nō plus vel minus capiat̃. sʒ mediũ. ar. in aut̃. de cōsulibus. §. qm̃ etiā nos. sed tamen periculosum est. cum forte vẽ diturus fuisset in illo tꝑe quo minus valuit in illo mense. ¶ Vtrũ emẽs redditꝰ alicuiꝰ ciuitatis [*]ex guerra āgustiate ꝓ vili p̃cio. ⁊ demũ facta pace lucrat̃. x. ꝓ vno sit vsurarius. Rñ. ꝙ nō rōne dubij. l. cũ hr̃ditate ⁊. l. ꝙ si in venditione. ff. de here. ⁊ ac. vẽd. ẜm Hosti. ⁊ Archi. consulũt tamen vt inde largas faciat eleemosynas. ¶ Vtrũ mutuās rẽ cũ pacto ꝙ eadẽ res [*]in pōdere nũero ⁊ mẽsura sibi restituat̃ sit vsurariꝰ exẽplũ puta pecuniũ ꝓ pecu nia marchā argẽti ꝓ alia marcha argẽ ti granũ ꝓ grano vinũ ꝓ vino et hmōi. Rñ. ẜʒ Pe. de an. ĩ. c. vsuraꝝ. de vsufr. li. vj. ⁊ Jo. cal. ĩ. d. c. fi. ⁊ Rodo. ꝙ aut ꝟisiłr dubitat̃ ꝙ tꝑe solutiōis tm̃ minus pōt valere tũ plus. aut ꝙ nō plꝰ valebit. Et sic nō est vsura nec pctm̃. vt in. d. c. fi.  sicut creditor teneret̃ eā recipere si vi lior esset facta qͦ ad extimationem vt pʒ ĩ. l. vinũ. ff. si cer. pe. ⁊ no. gl. ĩ. l. si s cleri cus. xiiij. q. iiij.  nō est necesse ꝙ sit eius dem extimatiōis lʒ debeat restitui eius dẽ bonitatis q̃litate ĩtrinseca Jō nō pec cabit recipiẽdo p̃ciosiorẽ qͦ ad extimatio nẽ. aut verisiłe est q erit p̃ciosior tꝑe so lutiōis. ⁊ tũc si creditor erat seruafurus ⁊ aufert libertatem debitori liberādi se quā velit. j. terminũ sic lʒ. Si ꝟo nō erat seruaturꝰ sʒ ĩterim ↄsumpturꝰ sic ẽ vsura. Siłiter qñ auferret libertatẽ debito ri liberādi ĩfra terminũ uis eẽt serua tur erit vsura. Et his ↄcor. Arch. ĩ. d. c. si s clericꝰ. dicit tñ Rodo. ꝙ qñ erat ser uaturꝰ ⁊ nō abstulit libertatẽ debitori liberādi se. uis iō mutuauit vt se peri culo exonerare. ⁊ ꝓximũ periculo submittere nō tñ ꝓpterea teneret̃ ad restō nem lucri de necessitate. lʒ peccauerit ⁊ in pnĩa vt restituat sit ei cōsuleñ. La. tñ de redo. ĩ suis ↄ̃ctibꝰ tʒ ĩdistincte q ille  mutuat ꝓximo ducatũ  mō valet quatuor libras si postea recipiat quin libras vt vlʒ tꝑe restitutiōis ꝙ hoc li cite facit siue erat seruaturꝰ sine nō. Sʒ opi. Anch. est equior ⁊tutior. ¶ Octauꝰ casus ĩ quo recipit̃ vltra sor[*]tẽ sinevsura est rōe ꝑiculi ꝑ q suꝑabũdātia pōt recōpensare ẜm Alex. lō. Res tm̃ extra ꝑiculũ existẽtes plus valẽt  res eiusdẽ speciei in ꝑiculo. Et sic hec re cōpẽsatio reducit̃ ad naturā rei q̃ ꝓpter ꝑiculũ extimat̃ plus vel minꝰ valere. ⁊ sic excusat ab vsura. Et ĩ hoc ↄcor. Lau. de rodo. Monal magister Fran. de empoli. Pe. de anc. Cardi. Jo. de anna. ĩ. d. ca. nauigāti. ⁊ cōiter oẽs. ⁊ est casus in. l. in naue. ff. loca. ⁊ hoc patebit ex sequen tibus dubijs clarius. ¶ Vtꝝ mutuās pecuniā nauigaturo cũ [*]tali pacto ꝙ si nauis cũ capitali periclitet̃ nihil sibi teneat̃. Si ꝟo res emptas portauerit saluas teneat̃ sibi pecuniam mutuatam cuʒ parte lucri tradere sitvsurarius. Rñ. ꝙ sic. casus ẽ in. d. c. nauigā ti. aduerte ꝙ doc. diuersimode istũ tex. ex ponunt quare est vsura in isto casu. tu tamen tene ꝙ ratio est  talis mutuās nō vult mutuare nisi cũ tali pacto susce ptionis periculi ⁊ ꝓpterea grauat debi torẽ in alid plus ex mutuo. ⁊ iō vsura est. Si autem quis liberaliter mutua ret. Deinde post mutuum ad instātiam bitoris susciꝑet ĩ se ꝑiculũ q dr̃ assecu ratio licite posset alid lucri susciꝑe si ne vsura. ⁊ rō diuersitatis est  receptũ primo casu vltra sortẽ directe concernit multum in quo oĩs suꝑabũdātia prohi betur. Luc. vj. xiij. q. iij. ca. ij. sʒ ĩ sco casu nō sic.  nō ex mutuo sʒ ꝓpter fcm̃. s. securitatẽ. vnde est ↄ̃ctꝰ innoĩatus iste scs vltra mutuũ. Jtẽ  acciꝑe alid ꝓ assecuratione lʒ ẜm oẽs. Ergo mutuum q prius  fecit nō facit eũ peioris conditionis. Et iō tene ꝙ siue mutuũ dede rit siue nō pōt licite alid reciꝑe qñ periculũ alicuius rei ĩ se sucispit nō ꝓpter mutuũ sʒ ad instantiā debitoris. Si ꝟo ꝓpter mutuuʒ cogeret debitorẽ vt ꝑiculũ ei daret cā alicuius lucri sic esset vsu ra. ⁊ sic lot̃. d. c. fi. ⁊ hocrelicio a do Lau. de rodo. in suis ↄ̃ctibꝰ. ⁊ hoc locũ hʒ ne dũ in susceptione ꝑiculis maris. sʒ etiā cuiuscũ ẜm magistrũ Frā. de ampul. ¶ Vtrũ accipiẽtes alid ꝓ saluo cōdu[*]cto licite accipiāt. rñ. ꝙ sic siduo ↄcurrāt. Primũ ꝙ ipse nō teneat̃ tenere stratas vel viā securā. Scm ꝙ obseruet q pro misit. Sed si ip̃e forte esset cũ talis ꝑicu li iniuste vł nō seruaret ꝓmissuʒ teneret̃ restituere q accepit ⁊ vltra de omni dā no satisfacere. ¶ Quid de pactis q̃ fiũt ĩter aliqͦs cōtẽ [*]dẽtes. j. ꝙ tale d erit vł talis fecit tale d vel fuit aliꝰ ⁊ ponũt. x. rñ. ꝙ in hmōi nō ĩducit̃ alid turpe votũ captāde mor tis sicut in illis  ponũt ꝙ fr̃ talis mortuus est vł moriet̃ infra annũ. sic eritva nũ si vero tale turpe ĩducit sic erit tur. ⁊ tenebit̃ de bono ↄsilio dare lucratum pauperibus. ¶ Vtrũ. A.  fideinbet ꝓ. B. C. a qͦ. C. B. [*]pecuniā mutuo accepit cũ pacto ꝙ vult duos florenos ꝓ cẽtenario fideiussiōis sit vsurariꝰ dic vt. s̃. fideiussor. §. xx. ¶ Vtꝝ mutuās pecuniā Joāni vs ad [*]x. annos cũ pacto ꝙ si. j. decẽniũ mortuꝰ fuerit alter eoꝝ debitor sit liber. si ꝟo su ꝑnixerint ābo dabit sibi alid vltra sor tẽ sit vsurariꝰ. rñ. ẜm Alex. lōb. ꝙ sic. rō or periculũ nō excusatvbi cā tꝑis nō ꝓprij alid plꝰ accipit̃. sʒ nō cā tꝑis tũc ꝑiculũ excusat. vel dic ꝙ iō est vsurariꝰ  ex mutuo exigit obligationẽ alicuiꝰ vltra sortẽ lʒ sub periculo. d. c. fi. de vsuris. ¶ Vtrũ ciuis  mutuat cōirati. lxx. duca[*]tos q̃ cōitas hʒ ex statuto ꝙ quicũ ha bens filiāvniꝰ anni. lxx. dederit habeat quingentos ꝓ ipsa maritāda si vixerit vs ad. xv. annũ. si ꝟo añ p̃fatum tp̃s mortua fuerit totũ amittat sit vsurariꝰ. Rñ. ꝙ sic.  in mutuis veris vel interp̃ tatis spe lucri principaliter factis ꝑicu lum vel dubiũ nō excusat a fenore. d. ca. fi. Nec ob. dictũ Ri. in. iij. di. xv. ar. v. q. v. q vult q qñ capitale ⁊ lucrũ stat ad periculũ muttiātis licite recipiat̃ vltra sortẽ  illud est verũ qñ periculum eue nit ex natura rei  allegat. d. c. si. sed in casu isto est ꝑiculu ex lapsu tꝑis. ⁊ ideo cōtractus illicitꝰ est vsurarius. ¶ Quid de illis  dāt ecclesijs pecuniā [*]vt recipiāt ab eis certas possessiones te nendas toto tp̃e vite ipsorũ. ⁊ post mor tẽ debeāt redire ad ecclesias. rñ. host. tʒ ꝙ lʒ. ⁊ hoc rōne periculi seu incertitudi nis. alleg. l. j. C. de pac. ⁊. l. j. ff. de cōdi. ⁊ de mō. nisi habeāt prauā intẽtionẽ. Go. tʒ ꝙ est ↄ̃ctus vsurariꝰ qñ dat̃ pecunia. Secus qñ daret vnā possessio. ecclesie ⁊ reci peret equinalentẽ vsurus ⁊ fruiturus vtra in vita sua vt post mortẽ eiꝰ ad ecclesiā ambe cũ pleno dñio reuertā tur.  sic lʒ reciꝑe ĩ duplo valẽtẽ plus sua quā cōfert. Siłr si suā ex nũc voluerit in ecclesiā trāsferre oĩno vt ip̃e ea nō vtat̃ seu fruat̃ poterit licite ab eccłia re cipere possessionẽ valẽtẽ in triplo. vt. x. qō. ij. p̃carie. Ego dico q qñ etiā dat̃ pe cunia ꝙ lʒ dũmō seruet̃ equalitas iuris naturalis ẜʒ Ric. ĩ. ij. quol. q. xxiij. art. iij.  talis ↄ̃ctꝰ nō est ↄ̃ctꝰ mutuiverivł ap parẽtis. sʒ potiꝰ est ↄ̃ctꝰ innoĩatꝰ  ma gis assimilat̃ ↄ̃ctui ẽptiōis ⁊ vẽditiōis. Et ideo si debet licere opʒ vt nō appareat quis habeat partem meliorem. sʒ q videant̃ equales tā vendẽs  emẽs aliter esset illicitus Jdem dicit Ri. de eo qui emit annuos redditus etiam pecu niarios vel censum pensionẽ. vel prediũ hereditatem vel ad vitā emẽtis q lʒ si debita seruetur equalitas. ⁊ Alex. lōb. in quol. suo idẽ tʒ ⁊ cōiter oẽs doc. parisiẽ ses ⁊ Canoni. ĩ. d. c. ĩ ciuitate. veꝝ est q Jnn. ibi idẽ limitat ĩ redditibꝰ ↄstitutis nō ↄstituẽdis de nouo tꝑe ↄ̃ctꝰ. sʒ nō est rō diuersitatis dũmō redditꝰ sit realiter in re nō ficticie: idẽ tʒ Jnn. ibidẽ de emptiōe noĩs debitoꝝ ꝙ lʒ facit. ĩ. iubemꝰ la. ij. C. de sac. san. ec. ⁊ idẽ dicẽdũ si prefata emant̃ ĩ perpetuũ. Pe. de anch. ĩ di sputatiōe mōtis florẽtie. dicit ꝙ si reddi tus de nouo ↄstituti sint pecuniales.  hñt magnā vicinitatẽ cũ mutuo potiꝰ taliũ ẽptio dr̃ ↄ̃ctꝰ vsurariꝰ. ⁊ est verũ qͦ ad p̃sumptionẽ Secus esset in ↄscĩa. qñ vere emerent̃. Rodo. tñ dicit ꝙ qñ emit̃ redditꝰ ad vitā ẽptoris ꝙ tũc nō est tutum. ne vẽdẽs desiderat mortẽ ẽptoris ⁊ plʒ mihi rō  pactũ q inducit votũ captāde mortis nō vlʒ. l. fi. C. de pactis. ⁊. l. stipulatio hoc mō. ff. de ver. obli. ⁊ iō ꝓhibet̃ ꝓmissi op̃bẽde nōvacātis ĩ. c. ij. de cōces. p̃ben. lib. vj. ⁊ hoc  ẽ ↄ̃ bonos mores. Jō nō dʒ admitti. l. pacta. C. de pac. Q tñ nō est dicendũ ꝙ sit mortale pctm̃ vẽdere vel emere ad vitā ẜm se.  hoc nō ĩuenit̃ ꝓhibitũ si debite seruent̃ circũstātie. ałr vsusfructꝰ nũ posset cō stitui  finit̃ morte. §. finit̃. insti. de vsufruc. Emere aũt vel vẽdere ad vitā vẽdi toris magis lʒ.  tale votũ nō pōt ĩteruenire. Nec ob. q dixi de emptiōe reddituũ pecuniarioꝝ ꝙ pecunia nō est vẽ dibilis.  q est mediũ vẽditionis non pōt esse terminꝰ. Qr sciendũ est q sicut in bonis nr̃is habemꝰ mobilia ⁊ immo bilia sic ⁊ ins vtrorũ ⁊ ip̃m ius pōt vẽ di sicut ip̃a mobilia ⁊ ĩmobilia Nō ergo vẽdit̃ pecunia sed ius ꝑcipiendi ipsos redditꝰ pecuniales quo vẽdito trāsit ip sa pecunia sicut ius patronatꝰ q vendi nō pōt trāsit vẽdita terra q̃ illud hʒ. Ad uerte tñ q si s dat cẽtũ titio vt ipse ti tius cōstituat se debitorẽ redditꝰ ānualis maioris titatis  acceꝑat vsura est  in re nullus est redditꝰ  emat̃: ni si Titiꝰ esset persona que soleret locare operas suas ad tm̃ ꝓ anno ⁊ ipsas vẽde re. Similiter vsura videt̃ qñ exigit̃ plus de redditu  res  posset emi tali p̃cio reddat in fructibus de lucro ẜm Jnno. in d. c. ĩ ciuitate. Quod bñ no.  pauci aduertũt ⁊ attende q talis ↄ̃ctꝰ qͦ s emit redditꝰ possessionũ vł domꝰ cōiter sit sub ↄ̃ctu ẽph yteotico siue libellario. ⁊ cũ pec q ille  soluit pẽsionẽ possit reemere ⁊ se liberare a dicto cẽsu. vñ dr̃ i aliquibus vẽditio a ficto ⁊ a catha frā chi. ⁊ ꝓpterea lʒ locatio possit fieri ꝓ p̃cio totiꝰ redditꝰ quẽ reddit domꝰ vł pos sessio. Nō tñ sic poterit fieri in isto ↄ̃ctu libellario  talls tenet̃ manutenere rẽ suis expensis. l. j. C. de iu. emphy. ⁊ tenet̃ etiā soluere pensionẽ. licet res pereat ca su fortuito dũmodo maior pars non pe reat. Secꝰ in cōductore  nō tenet̃ suis sumptibꝰ manutenere. l. colonus ĩ ṗn. ff. loca. nec tenet̃ ꝑeunte re casu sine cul pa. ca. ꝓpt̃ sterilitateʒ de loca. ⁊ iō si tm̃ vult de cẽsu tum soluere. cōductor sim plex ẽ ĩiustꝰ ↄ̃ctus ⁊ iō in fraudẽ vsure ꝓpter pactũ de retrouẽdendo de quo. j. .§. lxvj. cũ seq. Et ꝓpterea dʒ haberi res pectꝰ nō ad fructꝰ si excedũt. sʒ ad ti tatẽ pecunie solute ꝓ p̃cio. ita q talis pẽsio multiplicata ꝑ. xx. annos ascẽdat ad totalẽ extimationẽ rei sic locate. Et sic erũt. v. ꝓ centenario. vt est tex. in aut̃. de nō alie. §.  ꝟo. ⁊ ĩ aut̃. ꝑpetua. C. de sa. san. ec. ⁊ ibi no. gl. ⁊ sequit̃ Bar. in. d. l. j. ⁊ do. Bartho. cepol. veronensis. Et ideo locaret̃ simpłr ꝓ. vj. non poterit dari ad libellũ nisi ꝓ quin. Vnde  cōiter gra uat̃ talis in censu iudico cōiter ↄ̃ctũ ta lẽ illicitũ ⁊ in fraudẽ vsurarũ. ¶ Vtꝝ emẽs frumẽtũ ĩ herba vłvinũ in [*]vite aut oleum ⁊ hmōi añ sint matura minꝰ  valebũt tꝑe quo matura erũt sit vsurarius cũvideat̃ mutuũ ĩterpretatũ. Rñ. ẜm. Bal. in Rñ. C. de vsu. ꝙ aut pñs numeratio ẽ cā dāni ipsiꝰ vẽdẽtis. ⁊ sic ẽ vsura ꝑ. c. ĩ ciuitate. de vsu. Aut sola cō uentio.  p̃ciũ nō soluit̃ de pñti ⁊ sic ↄ̃ctꝰ lʒ nō fit vsurariꝰ ẽ tñ illicitꝰ. aut neutrũ est cā dāni  nō plꝰ valet frumẽtũ velvinũ sub tali qualitate ꝓpter ꝑiculũ cui subiacet ⁊ sic lʒ. l. fistulas. §. frumen ta. ⁊. l. si debitor. §. verisiłe. de ↄ̃h. emp. Hoc intelligo qñ emit̃ in genere scʒ de terminate. s. frumentum istius agri in herba vel vinũ istius vinee ⁊ c. ¶ Tene ergo pro toto isto. viij. casu me [*]lius intelligẽdo hāc regulā ꝙ si mutuũ fit principałr spe hābẽdivltra sortẽ nul lũ ꝑiculũ pōt excusare quin sit vsura ta lis ↄ̃ctus. Si vero mutuũ fit liberałr ⁊ postea ꝓpt̃ ꝑiculũ alid accipit̃ excusat. ¶ Nonus casus est ratione administra[*]tionis puta tenebatur s collocare pecuniam alteriꝰ in emptionem predioꝝ: vt tutor vel in aliud fructuosum ⁊ non fecit ille cuius erat pecunia poterit tm̃ vltra principale accipere tuʒ lucri ha buisset. verisimiliter si vt debuit collocasset. l. tutor qui repertoriũ. §. si post depositionem. ff. de admi. tuto. Et facit ↄ̃ p̃latos  pñt acrere ecclesie ⁊ nō faciũt xij. q. ij. quisquis ep̃s. ¶ Decimꝰ casus est rōe hostilitatis. nā [*]quẽ possum perse gladio ⁊ bonis spoliare iuste possuʒ etiā licitevsuras abeo extorquere. xiiij. q. iiij. ab illo. dummodo non sit scandalũ alijs. ¶ Vndecimꝰ casus rōe ostẽtatiōis. Exẽ [*]plũ dotibi pecuniā signatā ad ostentationẽ vel etiam ad supponendũ pigno ri ita ꝙ volo illāmet quam tibi dedi in numero mihi restituas ⁊ vltra eam aliquid lucri. Nam talis contractus licet cum non sit mutuum. sed potius locatio. vt no. gl. ĩ. c. si feneraueris. xiiij. q. iij. ⁊ in. d. c. conquestus. ⁊ facit. l. iij. §. vlt. et l. seq. ff. commo. concordat Sco. in. iiij. di stin. xv. ¶ Duodecimꝰ ẽ rōe alteriꝰ ↄ̃ctus a mu [*]tuo ꝟo vel interpretato. Nam ĩ solo mu tuo ꝟo vł interpretato cōsistit vsura qñ alid supra sortẽ. i. mutuatum exigit̃  vsus rei ĩ mutuo nō est separatꝰ a consũ matiōe ipsius rei mutuate seu dñio. Jō exigẽs alid vltra sortẽ rapit vsuʒ. ⁊ sic dicit̃ vsura. nō sic ĩ alijs ↄ̃ctibꝰ. ⁊  aliqñ ↄ̃ctꝰ apparẽter nō vr̃ mutuũ. ⁊ tñ est saltẽ interpretatum: ꝓpterea de multis qōnibus subinferā q̃ fiunt in diuersis ↄ̃ctibus a mutuo apparenti. ¶ Et primo circa cābia sciendum ꝙ oĩa [*]reducũtur ad tria. scilicet realia solum. ⁊ secũdo ad realia ⁊ per literas. ⁊ tertio ad sicca. ¶ De cābio reali solũ. Vtrũ cābiũ rea[*]le liceat qñ rōne eiꝰ alid lucri accipit̃ ⁊ est qñ s hʒ ducatos ĩ auro vellet mo netā vel habẽs monetam vellet aurum vel alterius generis pecuniaʒ campsor vult tm̃ pro ducato vtrũ sit vsurariꝰ. rñ. ꝙ non.  nō potest esse mutuũ in campsore in hoc. vñ minuere sortem nō potest esse vsura sʒ bene augere. tex. est no. ĩ. l. rogasti. §. si tibi ded ero. ff. si cert. pe. possʒ bene esse ĩiustitia qñ excessiuũ lu crũ acciperet respectu laboris. Et licet quidā dicāt licere cāpsoribꝰ soluʒ  de hac faciũt artẽ nō alijs: tñ ego nōvideo rōnem diuersitatis cur nō possum extimare laborẽ numerationis vnius duca ti vnũ solidũ sicut libet aliꝰ: tñ est veꝝ ꝙ alid plus pñt rōabiłr accipere illi  de hoc faciũt artẽ.  maiores labores portant cũ semꝑ sint parati. ¶ Vtꝝ cābiũ reale ⁊ per lr̃as liceat ⁊ fit [*]duobus modis. Primo hoc mō. Ego ha beo hic Janue. c. aureosvellẽ ꝙ mihi rñ derent̃ rome. cōuenio cũ cāpsore vt faciat mihi lr̃as bus dent̃ mihi. xcv. solũ reliquũ lucret̃. rñ. ẜm Bal. in. c. j. de plꝰ peti. ꝙ licitꝰ est talis ↄ̃ctꝰ ⁊ necessarius iure gentiũ munitꝰ naturali rōne. eo q cāpsor subit pericula viarũ ⁊ dāna nũcioꝝ pensiones oꝑarũ ⁊ salariorũ facto rũ. vt no. ĩ. l. ꝑiculi. ff. de nauti. feno. ⁊. l. traiecticie in ṗn. ff. de ac. ⁊ ob. ⁊. l.  rome .§. j. ff. de ver. ob. vñ si alid lucrat̃ hoc ẽ iustũ cuʒ industria accedat rei licite. l. si heres. ff. ad. l. fal. ꝓterea numeranti mihi. x. lʒ pacisci ꝙ ei nō reddā nisi noueʒ cũ nō possit esse vsura minuere sortẽ. sʒ bene augere vt dictũ est. Possʒ tñ esse in iustitia qñ excessiuũ lucrũ caperet respectu laboꝝ ⁊ expensaꝝ ⁊ ꝑiculi vel qñ pecunias nō bonas darent. Fit Sco modo cābium ꝑ lr̃as ⁊ reale hoc modo. Est vltramontanꝰ  habẽs mille ducatos venetos ⁊ intendẽs ferre eos venetias vbi plꝰ valẽt ⁊ ibi expẽdere ĩuenit campsorem in sua patria habentẽ tabu lam cambij venerijs ⁊ tradit ei ad forũ cambij venetiarum vt sibi venetijs red dant̃. Talis cōtractꝰ pōt esse licitꝰ ⁊ est qñ nō intẽdit ꝓpter priorẽ traditionem habere lucrũ sʒ rōne patrie illud reportat. Si vero ex hoc ꝙ ṗus tradit vltra montes  recipiat venetijs intẽdit lucrũ habere erit vsurariꝰ cũ ṗor traditio inducat rōem mutui ⁊ speʒ habendi vl tra sortẽ. ⁊ sic erit vsura. ¶ Vtꝝ cābiũ siccũ sit licitũ. rñ. ꝙ nō:  [*]dicit̃ siccũ eo ꝙ in veritate ẽ siccũ a cha ritate ꝓximi ⁊ siccat aĩaʒ a gratia dei ⁊ fit. vij. modis. Primo hoc mō. Recipio florẽtie a cāpsore decẽ libras grossoꝝ q̃ tũc valẽt centũ florenos cũ pacto ꝙ tenear ipsi cāpsori tantũ dare iũ infra x. dies post celebratũ ↄ̃ctũ valebũt librā grossoꝝ venetijs q̃ aliqñ valẽt plꝰ aliqñ minꝰ ⁊ hoc hĩc ad mẽseʒ receptionis eo rũvł si plꝰ vult tenere de mẽse in meseʒ reuocat̃ mō p̃dicto ⁊ tale cābium est illi citũ ⁊ vsurariꝰ ↄ̃ctꝰ  est ibi mutuũ cuʒ spe habẽdi vltra sortẽ  lʒ aliqñ minꝰ valeāt tñ vt in płibꝰ plꝰ valẽt nec excu sat̃ ꝓpter ꝑiculũ vt. s̃. patuit. tex. est clarus habẽti oculos cordis ĩ. d. c. fi. devsu. ⁊ talis cōtractus est ad ꝑniciẽ ciuitatũ experientia teste que est oĩuʒ magistra. c.  sit. de elec. lib. vj. ⁊ ꝙ sit illicitus cōiter tenet̃ a doc. Sco fit hoc modo. Habeo hic iauue. c. aureos ⁊ trado eos petro vt mihi totidẽ rñdere faciat hinc ad mẽsem rome vbi plꝰ valẽt ꝟisimiliter ⁊ credit ⁊ siłr vsurariꝰ est  ẽ mutuũ cum spe habẽdi vltra sortẽ. c. ↄsuluit ⁊. c. in ci uitate de vsu. Tertio fit hoc modo. Habeo hic Janue cẽtũ aureos qͦs do petro indigenti vt mihi rñdere faciat a Londres seu bruges hĩc ad tres mẽses alte rius generis monetā: puta tot libras de sterili ⁊ hmōi. Jste ↄ̃ctus cōiter estvsura rius. ẜm Host. in sum. titu. de vsur. §. an tiqͦ ⁊ gof.  cōiter fitvtinde lucretur Et lʒ aliqñ nihil lucret̃ tñ in extimatiōe ha bet lucrũ ⁊ sic mutuũ cum spe habendi vltra sortẽ erit vsura. Nec ratio periculi excusabit sicut dictũ est. Jdẽ dic quando. Janue existens emit turonẽses recipiendos in francia in talibus nũdinis scm Alexā. eũ tales emāt plus vel minus ẜʒ tẽporis dilatiōem. ⁊ intendāt lu crũ quod cōiter euenit. Fit quarto hoc modo Janue existens dat certam mone tā alicuivt sibi reddat in sturis. Lugdu ni tꝑe ferie  ibi fiet. verbi gr̃a extimat hic. Janue scutũ. xxviij. ⁊ sic dat tantam monetam ad rationẽ de. xxviij. pro scuto ꝙ ascendet añ scutos centum  scuti in lugduno. vt plurimum valẽt. xxx. vel saltẽ plus de. xxviij. Jdẽ dic de hinc nea poliʒ ad tot carlinos ꝓ ducatis ⁊ hmōi ẜm Mona. sunt vsurarij. alleg. c. eiciẽs. lxxxviij. di. ⁊. d. c. fi. devsu. Quinto modo fit sic. ego indigeo pecunia hic Janue q̃ ro mutuo ⁊ nō inuenio nisi hoc pacto ꝙ recipiā ad rōneʒ cābioꝝ de Lōdres vel Bruges cũ ego accipiẽs nō habeā ban chũ in Londres vel Bruges nec mutuans. Jdeo non mutuat isto modo  velit deferre suas pecunias a londres. sed vt sic lucret̃ ex tali ↄ̃ctu. nũc de Janua a londres. ⁊ de londres ad Januā. ⁊ sic pʒ ꝙ nō lʒ vnde dic ꝙ est vsura. Fit ⁊ sexto modo pessime. Et dr̃ cambiũ recābiũ ⁊ fit hoc mō. Ego indigẽs pecunia. hic Janue q̃ro aliquẽ qui mihi mu tuũ det. est alis  dat mutuũ ad rōneʒ cābioꝝ de londres cũ pacto ꝙ scribat li teras ⁊ tñ nō mittit. sed ipsas retinet ⁊ ẜm ꝙ lucrant̃ cābia in eũdo ⁊ reddeũdo. ita accipiet vltra sortem ⁊ vsurarius pessimus est Septimo mō fit cābiũ in romana curia q quidẽ est vsura clara lʒ sub cābio paliet̃. ⁊ fit. sic clericus cōse quutus de nouo aliq bñficiũ ꝓ expedi tione bullaꝝ ipsius indigens pecunijs petit a cāpsore sub mutuo certā summā puta centũ ducatos restituendos in pa tria. puta turonte hinc ad sex mẽses mo nete ibi currẽtis ei quẽ p̃fatus campsor statuerit mutuat campsor. sʒ vltra cambiũ exurgens ex varietate valoris monete in diuersis locis exigit. v. vł. viij. ꝓ centenario tales cāpsores vsurarij sũt indubitāter. Et lʒ quidā conati fuerint defẽsare ꝙ licite pōt fieri tale cābiũ sic cũ primo sco tertio quarto ⁊ quinto ⁊ vj. mō dictũ. Dicẽdo ꝙ nō est cōtractus mutui sed ꝑmutationis vel emptionis seu ↄ̃ctus innominatꝰ saltẽ ⁊ lucrũ ꝓue niat rōne dubij vt patrie. Jō nō pōt esse vsura. Sed ↄ̃ ipsos est tex. dicti. c. fi. a ↄ̃rio sensu vbi dr̃. Jlle quo q̃ dat deceʒ solidos vt alio tꝑe totidẽ sibi granivini vł olei mẽsure reddant̃ q̃ lʒ tũc plus va leant tamẽ vtrũ plus vel minꝰ solutionis tꝑe sint valiture verisiłr dubitatur nō dʒ ex hoc vsurariꝰ reputari. Hec ibi Ergo a ↄ̃rio si verisiłr plus p̃sumeren tur valiture tꝑe solutiōis esset vsurariꝰ ⁊ iste ↄ̃ctꝰ videt̃ emptiōi. vel ꝑmutatio nis aut saltẽ ↄ̃ctus innominatus quia dat pecuniā recepturus granũ ⁊ hmōi q̃ magis dislāt a ducatis  sterlini. ꝓpterea tene indubitāter ꝙ est ↄ̃ctꝰ mu tui interpretati cũ spe habẽdi vltra sorteʒ celebratus Nec ob. ꝙ aliquādo mi nus:  vt plurimũ ⁊ extimatiōe intendũt lucrũ ⁊ inest. ⁊ lʒ Archi flo. in sum ma teneat ꝙ tales solũ sunt vsurarij mẽ tales. Tu tñ eos dicas esse vsurarios etiā reales  mutuũ petenti nō volũt dare nisi cũ isto pacto. Et sic pʒ ꝙ sunt vsurarij mentales et reales. vñ Hos. et Gof. d. tales vsurarios tũcũ sub spẽ ꝑmutatiōis emptiōis vel alteriꝰ ↄ̃ctus palient̃ ⁊ oĩbꝰ execrabiliores sunt  de nũdinis ad nũdinas tales ↄ̃ctꝰ faciũt cũ excedāt centesimā ẜm Ho. cũ quo cō cor. Alex. lō. Est tamen casus in quo nō dicerẽ cōtractũ vsurariũ nec illicitũ. vi delicet est alis qui vellet ire de Janua londres ꝓ negociatiōe nollet secũ defer re pecunias ꝓpter pericula q̃rit aliquẽ cui det suas pecunias hic Janue qui fa ciat sibi respondere totidem londres. sed quia ꝓpter abusum p̃fatorum mercatorum non pōt prescire determinate qͦt libras. d. sterlini valeāt sue pecunie accipit literas secũdũ cursum cambij a qͦdā hic Janue cui dedit suam pecuniā ⁊ inde lucrat̃ alid. Dico ꝙ si iste nō iō hic dat vt inde ꝑ cābiũ lucret̃ sed soluʒ vt suas pecunias londres habeat ꝙ ta le lucrũ sibi adueniẽs nō faciet eũ vsurariũ cũ adueniat sibi potius rōne ĩcertitudinis seu patrie ꝙ excusat ab vsura qñ mutuũ nō sit spe habẽdi vltra sortẽ. Si tñ posset scire pretiũ sue pecunie p̃ci se. ⁊ sic habere vellet hmōi literas cambij esset vsurariꝰ  est intẽderet lucrũ ex mutuo nec incertitudo eũ excusaret d. c. fin. ¶ Vtrũ deponens pecuniā apud cam [*] psorem vel mercatorem vel artificem ꝓ qua negociatur dat deponenti certum quid ꝓ centenari licite recipiat. Respō deo ẜm Bald. in. l. j. C. pro socio. Aut talis deposuit in specie. ⁊ tunc  illicite vsus est pecunia deposita tenet̃ omne lucrum restituere deponenti.  ex re illius locupletior factꝰ est. argumẽto. l.  sine vsuris. ff. de negocijs gest. sʒ ego nō credo ĩ cōsciẽtia ꝙ teneat̃ de necessitate per ea q̃ dixi. Restitutio primo de lucro q vsurariꝰ ꝑcepit ex pecunia vsuraria q nō tenet̃ restituere. Aut vsus est licite.  deposuerat in numero. ⁊ tũc si deponẽs non habuit animũ fenerandi ⁊ cāpsor liberaliter dat vł ex quadā equi tate sic licite recipere pōt sine vsura. Si ꝟo dat ex quadā necessitate credens se obligatum excusatur deponẽs quādiu bona fides durat. s. credẽs q liberaliter dedit. Nā obligatio antidotoruʒ iu stā parit receptionẽ per errorẽ soluti. l. si testamẽto. §. j. ff. de fideius. Si vero de ponẽs habuit animũ aliquid habendi lucri sic vsurarius est.  verũ mutuũ est cũ spe habẽdi vltra sortẽ cũ sit in nume ro nō in spẽ nisi deposuisset rōne societatis cũ periculo suo. sed quo ad restitu tionem dic. s̃. restitutio primo in verbo vsurarius. ¶ Vtrũ deponẽs pecuniā dotalẽ apud [*]mercatorẽ ita ꝙ sit salua. ⁊ recipiat alid de lucro sit vsurariꝰ. Vide. s̃. dos §. xj. ⁊ societas. j. §. vij. ¶ Circa ↄ̃ctũ emptiōis ⁊ vẽditionis  [*]sepe interuenit mutuũ verũ vel ĩterpretatum. Jdeo plura queruntur. ¶ Vtrũ mercator seu artifex sit vsurariꝰ [*] illi  statim soluit rẽ vendit ꝓ minori p̃tio  illi  nō soluit incōtinẽti. sʒ vult terminũ. Rñ. p̃suppono prĩo ꝙ t Sco. in. iiij di. xv. q. ij. ⁊ ri. ĩ. ij. quol. q. xxiij. ar. iiij. ꝙ pẽsatio valoris rerũ vsualiũ non pōt fieri a nobis nisi ꝑ ↄiecturalẽ seu ꝓ babilẽ opi. Et hoc dẽ non pũctualiter se sub quadā latitudine equalitatis vñ paruꝰ excesius equalitatẽ illā nō corũpit. sed tũc solũ. qñ ibi est tātꝰ excessus ꝙ ĩequalitas clare vr̃. Et talis excessus cōtractũ vitiosum reddit. ⁊ hoc p̃suppo sito. Rñ. ad. q. cũ distinctiōe ꝙ aut talis venditor nō excedit p̃fataʒ equalitatis latitudinẽ cũ illo  vult terminũ lʒ pro minori daret si statim solueret p̃tium. ⁊ sic nō est vsura. exemplũ extimāt̃ p̃tia ta lia pāni ab aliquibus. x. ab alijs. xj. ab alijs. vij. statim soluẽti libẽter daret ꝓ ix. vel. x. nō soluẽti vult. xij. nō est vsura. cũ nō excedat rōnc tꝑis equalitatẽ latitudinis iusti p̃tij. si ꝟo p̃fatā latitudinis eq̃litatẽ trāscẽderet. vt puta  vellet. xiij. vel. xiiij. sic esset vsura. c. cōsuluit de vsu. Jdẽ dic de eo qui non vult prorogare terminum debitori. nisi aliquo dato. d. c. consuluit. ¶ Quid si ex iueterata mala cōsuetudi[*]ne ⁊ paucitate pecunie currentis cōiter vẽdit̃ ad tp̃s plus ĩuenire posset ẽpto rẽ statim soluẽtẽ. Rñ. Sctũs Tho. ĩ qua dā. q. ⁊ Gira. obd. ĩ suis ↄ̃ctibꝰ ꝙ si tales solũ hoc faciũt vt iustũ p̃tiũ extorqueāt: nō erũt vsurarij. vñ ne decipiaris atten de si p̃tium occurrens sit iustum an nō. ⁊ hoc vbi demonstrare poterit si attendatur an mercatores si vẽderent tali p̃tio cōsideratis laboribꝰ ⁊ ceteris debitũ lucrũ cōiter reportarẽt.  si sic esset plꝰ nō posset vendi sine vsura. Si ꝟo nullũ lucrũ cōiter haberẽt sic ẽ clarũ ꝙ nō est iustũ p̃tiũ illud ꝙ taxat̃ de p̃senti soluẽ ti. sʒ hoc ꝓueniat potiꝰ ex nimia cupidi tate pecunias habentiũ  tali p̃tio volũt emere. vt postea mō suo vẽdāt. ⁊ iō si plus vẽdũt illo p̃tio ad tp̃s dũmodo iu stũ p̃tiũ nō excedāt. q deberet valere si talis corruptella nō esset nō erit vsura  nihil vltra debitũ exigunt rōne tꝑis. Aduerte etiā q si d esset ĩ. tali loco in qͦ cōiter emẽtes nō habẽt pecunias. sed emũt ad ip̃s posset vẽdere aliquid plꝰ iusto p̃tio occurrẽti sine vsura. Rō quia mercator pōt magis extimare mercātiā illā q̃ tardiꝰ expendit̃  q̃ citiꝰ. Et ideo si plꝰ alid vẽdũt soluʒ habendo respe crũ ad lucrũ q rationabiliter deberent reportare ex tali negociatiōe nō ex iꝑe nō cōdẽnabo eos si tātũ plꝰ solũ vẽdut ad tempus ꝙ moderatum lucrũ reportẽt pẽsatis laboribꝰ ⁊ expẽsis ⁊ ceteris hmōi: nō haberet tñ locũ istud in illo  defert aliquas merces ad aliquẽ locuʒ vbi credebat multum vẽdere. ⁊ lucrari posse ꝓpter eoꝝ raritatẽ. sʒ  alie mul te suꝑuenerũt: vides ꝙ nedũ lucrũ immo dānũ reportaret si vẽderet p̃cio occurrẽti vẽdit ad tp̃s plꝰ. vt sic nō patia tur dānũ  hoc esset vsura. Sicut enim noluisset minuere de p̃cio si nulle alie suꝑuenissent ita adueniẽte abũdantia rōne tꝑis nō poterit alid plꝰ vẽdere. Nā ĩ casu isto hʒ locũ illud q dicitur. Res tātũ valet tũ vendi pōt. l. j. §. si heres. ff. ad treb. et querebatur primo. Rñ. ad. l. fal. ⁊. l. si quis vxore. §. vlti. ff. de fur. Sed in casibus superioribus li mitatur verum quod res tantum valet quantum vendi potest. s. si predicta abusiua non obstarent. ⁊ ita respondit Tho. ij. ij. q. lxxvij. ad. l. p̃tia. ff. ad. l. falc. Vbi dicitur Pretia rerum nō ex affectu singulorũ. sed communiter funguntur dicit veruʒ nisi affectio sit rationabilis ex parte venditoris. vt est ĩ p̃dictis duo bus casibus: non in isto vlt. ¶ Vtrũ vẽdẽs rẽ alicui qui pecunia in [*]diget vt statim reemat pro minori p̃tio sit vsurarius. Rñ. ꝙ sic  ꝑiude est ac si pecuniā mutuaret. Et iste est ↄ̃ctꝰ pessi mus. qui dicit̃ stoch. ⁊ bistoch. puta cōi ter plꝰ vẽdũt. ⁊ sic vnũ gladiũ infligũt ⁊ postea minus reemũt. Et sic aliũ gladium imponunt. Si tamẽ simpłr s vẽ didisset pro iusto p̃tio nō cogitās teme re. ⁊ emptor nō inueniẽs emptor vellet venditori vendere pro minori nō esset vsurarius minꝰ emẽdo. sʒ posset esse in iustitia ⁊ cōiter in eo accidit. Et iō illici tus contractus. ¶ Vtrũ vẽdens rem ad tp̃s plus cōi [*]extimatiōe valet. sʒ tamẽ plus valet vel valore naturali. vel propter vtilitatem ementis. vel  erat multũ vtilis vẽdẽti. ⁊ ẜm illud exigit p̃tiũ sit vsurarius. Rñ. ẜm Sco. ⁊ Ric. vbi s̃. ⁊ Tho. ij. ij. q. lxxvij ꝙ res nō pōt extimari vt tali pre tio vẽdat̃ salua iustitia. Nec ẜm valorẽ naturalẽ.  si musica valeret plus totũ auꝝ mũdi ⁊ oĩa inanimata. Nec secũdũ vtilitatẽ emẽtiũ.  sic herba medicinalis vel potio  valet alicui ad li berationẽ a morte pretio inextimabilĩ foret vendenda. sed opʒ vt extimet̃ cōi extimatione ẜm ꝙ dictuʒ est in. lix. §. et ideo si plus tali extimatiōe videret̃ rōne tꝑis erit vsura. Si nō rōne tꝑis vel alio respectu erit ĩ iustitia nisi vẽdatur scienti ⁊ volẽti vt. s̃. emptio. §. vij. bene aũt posset plꝰ extimari valeat res cōi extimatione sine vsura rōne ꝓprij vtili tatis. puta habeo rẽ multũ mihi vtileʒ ex q̃ multum mihi proficio ⁊ eiꝰ absentia multuʒ dānificabor ꝓpterea liberet instanter postulāti eā sibi vẽdere non tũ valet cōi extimatiōe. sʒ tũ est mi hi vtilis. ⁊ tũ extimat̃ dānũ ex cuiꝰ ca rẽtia ⁊ iō nō esset vsura quāuis ĩterueniret tp̃s solutionis siẽde. Rō  res sal ua iustitia pōt tali p̃tio vẽdi. ⁊ iō plꝰ ꝙ accipit̃. nō accipit̃ ex iꝑe sed ex natura rei. lʒ qͦ ad apparẽtiā videat̃ vsurarius. ¶ Vtrũ vendens vinũ vel frumẽtum ⁊ [*]hmōi pro p̃tio q currit cũ pacto tamẽ ꝙ si plus vs ad pasca valuerit illud plus vult. Si vero minus non vult mi nuere pretium sit vsurariꝰ. Rñ. ꝙ sic facit. l. pe C. de so. ⁊. l. qui bona. §. si quis. ff. de dam. infec. No. archi. xxiiij. q. iij §. j. ⁊ hos. in summa. Facit. l. si nō fuerint. .§. aristo. ff. pro so Hoc intellige ꝙ sit vsura quando tale pactũ facit rōne dilationis solutionis: aliter esset ĩiustitia non vsura. vñ Sco. in. iiij. di. xv. q. ij. ar. ij. ponit duas regulas circa hāc materiā obseruādas. Prima est ꝙ vẽdẽs nō vendat tempus.  non est in suum. Se cunda est non ponat se in tuto de lucro vel semper. vel vt in pluribus aliter est vsura. ¶ Vtrũ emẽs a Joāne cẽtum q̃ dʒ hr̃e [*]hinc ad tres annos a petro seu ꝓ legato. seu ꝓ ficto molẽdini vł qualitercũ pro. xcv. que nũc solnit de pñti sit vsura riꝰ. Rñ. ꝙ aut ad instantiam iohannis emit aut sponte. si ad instātiā Joannis solũ ⁊ ꝓpterea minꝰ emit  extimat ve risimilit̃ ĩteresse suũ puta:  volebat de ipsa pecunia negociari negociatione q̃ verisimiliter lucratꝰ fuisset tamẽ deductis periculis ⁊ laboribus. vel  tantũ minuit tũ extimat laborẽ in retrahen do ⁊ pericula ⁊ hmōi sic non est vsura. nā nostra ĩterest litibꝰ ⁊ sumptibus nō vexari vt ĩ. l. minoribꝰ. ff. de minori. Si ꝟo spōte ⁊ principaliter facit ꝓpter lucrũ ⁊ mmuit p̃ciũ solũ ꝓpter hoc. quia nũc soluit. vt in futuro rehabeat plus ꝓpter p̃maturā solutionẽsic est vsura. c. fi de vsu. ⁊ in hoc cōuenit Jo. an. in ad di. ad spe. Nec ob. illud q r plꝰ soluit  ante tp̃s soluit. Jnsti. de ac. §. plʒ. ⁊ de plꝰ pe. c. j.  illud est veꝝ in eo  añ tp̃s soluẽdo patit̃ aliq ĩteresse. ⁊ iō coges eũ plꝰ petit. Vnde ista plus petitio siue respectu tꝑis:  cũ obliget̃ hinc ad an nũ solũ ⁊ tamẽ hodie exigit̃ siue sit respectu rei. puta ꝙ debet̃ tꝑe messis peti tur tꝑe anteriori quo plꝰ valet siue sit respectu loci. puta ꝙ debet̃ in vno loco petit̃ in alio siue sit respectu cause. Exẽ plũ vt q debet̃ alternatiue vel non est obligatꝰ petit̃ determinate tātũ solum pōt diminuere tum extimat interesse suũ verisiłr siue lucri cessantis siue dāni emergẽtis. ałs ꝓpter p̃maturā solutionẽ diminuere de principali esset vsu ra ẜm Tho. ij. ij. q. lxxviij. in rñsione vlti mi argumẽti. Jdẽ dic de illo  vadit ad artificẽ debitorẽ mercatori ꝓ pāno cen tũ  dʒ hinc ad annum ⁊ facit sibi dari xcv. mō ab artifice ⁊ ipse se obligat soluere cẽtũ in termino mercatori ẜm p̃di ctā di. Aduerte tamẽ ꝙ si talis pecunia seu debitũ eẽt litigiosuʒ nō liceret eme re de quo dic vt. s̃. cessio actionũ ꝑ totũ. Jtẽ si eẽt mutuũ vel cōmodatũ factum alicui vs ad tres annos ⁊ suꝑueniret casus in quo mutuās vel cōmodās indigeret. ⁊ vellet sibi restitui non liceret cōmodatario vel mutuũ accipienti ali d minuere ꝓ ĩteresse suo qñ siłe ĩteresse ĩcurrit mutuās ⁊ cōmodator. nec aliũde ꝓuidisset vt ip̃ʒ euaderet si talis cōmo dator vel mutuās nō subuenisset. et sic intellige ⁊ limita. l. in rebꝰ. ff. commo. ¶ Vtrũ emẽs pagas. puta ꝓ. lxxviij. ad [*]rōnẽ de. xv. solidis ꝓ libra.  sic est cōis eoꝝ extimatio Janue sit vsurarius cuʒ postea sit habiturꝰ ꝟisiłr hinc ad duos annos. xx. solidos ꝓ libra. Rñ. Quidam multũ errātes conati sũt simpłr asserere nō eẽ ↄ̃ctũ vsurariũ. sʒ solũ turpe lucrũ. Ali etiā dixerũt ꝙ licite sit. Motĩ prĩo ꝙ talis nō ẽ ↄ̃ctꝰ mutui. sʒ emptio nis ĩ qͦ vsura eẽ nō pōt sʒ solũ ĩiustitia. Sco  ĩest ꝑiculũ ⁊ labor ĩ rehabẽdo. tertio:  cōis extimatio nō plꝰ iudicat valere. Quarto  sicut plꝰ vʒ fructꝰ ma turꝰ ꝑfectꝰ  acerbꝰ iō licite qñ ẽ acerbus minꝰ emit̃. Sed certe iste rōnes nĩ hil valẽt:  lʒ formałr sit ↄ̃ctꝰ emptiōis tñ eualẽter est mutuũ cũ spe habẽdi vl tra sortẽ. q sepe cooperit̃ sub ↄ̃ctu em ptiōis vt pʒ ĩ. c. cōsuluit. ⁊. c. ĩ ciuitate. ⁊ clariꝰ ĩ. c. fi. devsu. Nec labor seu ꝑiculũ excusat.  ꝟisiłe nō est ꝙ nō habeat to tũ. ⁊ sine oĩ labore ĩ tꝑe. Jō minutio p̃cij sit solũ respectu tꝑis. q pʒ  to plus tarde habẽt solui tātominꝰ emunt̃ ꝑꝑ p̃maturā solutionẽ ⁊ cōis extimatio est corruptela pʒ ex memoria hoĩm  recolũt ꝙ sub cōi extimatōe cadebat ꝙ ↄ̃ctꝰ vsurariꝰ eẽt. ⁊ sic ꝑseuerasset nisi fuissẽt dā magistri ĩ theologia nō bone ↄscĩe  sine oĩ fũdamẽto iuris ĩmo ↄ̃ tex. aꝑtũ a ↄ̃rio sensu ĩ. c. fi. de vsu. licitũ eẽ ↄsu luerũt nō ĩtelligẽtes ꝙ lʒ fructus agre stis minꝰ possit emi maturꝰ nō tñ mi nus  qñ cōputatis ꝑiculis semꝑ plus sit valiturꝰ  emat̃.  etiā si emat̃ tāto minꝰ ꝑꝑ p̃maturā solutionẽ ꝙ verisiłr plꝰ debeat  minꝰ valeret certe vsura erit ꝑ tex. claꝝ ĩ dictis. c. p̃alle. Si ergo dʒ licere opʒ ꝙ ꝑꝑ p̃maturā solutionẽ nō minꝰ emat̃ n possit etiā minꝰ vale re ĩmo plꝰ dicit. d. Pe. de anc. ĩ disputatiōe mōtis florẽtie ꝙ si quis emeret ad duos vel tres annos ĩprestita vel loca p̃dicta ⁊ ꝑciperet magis  dedit ꝙ eẽt vsura.  nō est ꝟe empto. cũ redditꝰ sit de ꝓximo reuersurꝰ ad vẽditorẽ nec locatio  pecunia statim soluit̃ ꝓ alia pe cunia vnde accedit ad cōtractũ mutui. ⁊ propterea mihi videt̃ dicendum sicut de casu p̃cedẽti ꝙ si s ad in stātiā ami ci emit pagas predictas q̃ potiusvellet negociari cũ suis pecunijs  talia eme re ꝙ poterit tātominꝰ emere tũ extimat ꝟisimiliter ĩteresse suũ ꝓpter ꝑiculũ vero vel laboreʒ nō credo posset plus de vno solido minuere cum iudicio cōi nō extimet̃ aut valde modicũ d si ꝟo s ideo emit ṗfatas pagas. vt sic lucret̃ vsu ariꝰ est ⁊ sic serua ĩ ↄscĩa  nō inue ni  posset aliter determinare uis aduocatꝰ fuerit corā doctoribꝰ ⁊ magistris ꝓ ista materia. Cōcedo tñ ꝙ formałr nō est cōtractꝰ vsurariꝰ sʒ bñ equiualẽter ⁊ ĩ re ⁊ in ↄscia ⁊ qͦ ad deũ sicut ĩ simili dr̃ in. d. c. ĩ ciuitate. ⁊. c. fi. ¶ Fit aliꝰ ↄ̃ctꝰ qui dicit̃ ẽptio scriptarũ [*]bāchi  fit hoc modo. debet s habere in bancho talis cāpsoris cẽtũ sed quia camplor nō tenetur soluere nisi hinc ad tot dies vel menses vendit istā scriptā Hoc est ista centuʒ pro. xcv. alteri statiʒ soluenti. De quo dic vt de superiori casu dictum est. ¶ Vtꝝ emẽs prediũ vel domuʒ cũ pcō [*]de retrouẽdendo vs ad tot annos vel semꝑ faciat fructꝰ suos sine vsura tẽpo re medio añ recuperet̃. Rñ. ꝙ sic si bo na fide abs sraude emat̃. ⁊ hoc ẽ ꝙ ĩ ꝟi tate ĩtẽdat emr̃ ⁊ solũ pcm̃ de retrouẽdẽdo faciat ex complecẽtia vẽditoris ⁊ ꝙ potiꝰ vellet ne reemeret. sʒ sibi libere dimitteret. ⁊ ꝙ liceat patetꝑ. l. si fundũ. C. de pac. inter. em. ⁊ ven. ⁊. l. quotiẽs. ff. de in diem adiec. ⁊ tʒ Hu. sequit̃ Arch. in. c.  pleri. xiiij. q. iij. ⁊ Jnn. ⁊ Joan. an. ⁊ cōiter doc. ĩ. c. ad nr̃aʒ de emp. ⁊ vẽ. Si ꝟo emeret ĩ fraudẽ  ĩtẽdit mu tua re nō emere. ⁊ si crederet venditorẽ nō reempturũ nō emeret si esset vsura palliata sub tali vẽditiōe. ⁊ sic presumitur ẜm doct. in. d. ca. ad nostram ex tribus. Primo qñ precium est modicũ respectu rei. Facit. l. quamuis. §. si cũ essem. ff. ad velle. ⁊ hoc maxime quādo posuit pactũ ꝙ nisi redimat infra certuʒ tp̃s non possit postea reemere.  videtur pactũ l. cōmissorie. s. mutuasse puta centum et recepisse pignꝰ de cẽtum. xxv. ita quod nisi redimat̃ infra tale tẽpus sit amissũ Veꝝ est ꝙ res nō valet si vẽdat̃ cũ tali cōditiōe ꝙ semꝑpossit reemi  si vederet̃ simpłr. ar. l. fũdi ꝑtem. ff. de contrahẽ. emp. Sco p̃sumit̃ in fraudẽ qñ fit pactũ vt restituat̃ alid plus  fuerit p̃ ciũ. vt. no. ĩ. c. nullo vos de pignori. ⁊. d. Anto. ĩ. d. c. dio cesi de vsu. Tertio si em ptor ↄsueuit excercere vsuras. l. ꝙ si no lit. §.  assidua. ff. de edil. edic. [*]¶ Vtrũ emẽs cũ pacto de retrouẽdẽdo appponẽs clausulā ꝙ nō vłt ꝙ possit re dimer̃ añ nq̃uniũ vł cẽniũ sit vsurariꝰ. Rñ. Ho. ⁊. Jo. an. ĩ. d. c. ad nostrā in nouella tenẽt ꝙ presumit̃ in fraudẽvsu re. Sʒ ego dico ꝙ si hoc facit bonafide puta  vult ĩpinguare possessionẽ q̃ pĩ guedo nō cōsumit̃ vs ad tot annos. ⁊ ꝓpterea non vult ꝙ reemat nisi sibi ab alio mō velit satisfacere de expẽsa sic lʒ. si ꝟo fit in fraudẽ vt lucret̃ fructus expignore simulato sic est vsura. [*]¶ Vtꝝ emẽs cũ pacto de retrouẽdẽdo ⁊ iocās vẽditori ꝓ certo affictu sitvsura riꝰ. Rñ. ꝙ nō si sine fraude fit vt dictũ ẽ s̃. Esset tñ illicitꝰ si ex pacto cōmodũ vł incōmodũ excepto ↄstituto affictu ꝑtineret ad vẽditorẽ. Nā hoc est cōtra naturā emptiōis cũ rei empte ↄmōdũ vel ĩcōmodũ debeat pertinere ad emptorẽ l. illud. ff. de peri. ⁊ cō. rei ven. nisi affictꝰ esset ita modicus ꝙ venditor releua retur in illo ĩ quo grauatur contra naturam contractus. Jtẽ reddit̃ illicitus quando ipse venditor non posset se qñ vellet ab huiusmodi conductione liberare quia cum talis obligatio vendicet partem precij. di. l. partem fundi ⁊ emptor solũ iustum precium rei soluet sic habebit supra istud preciũ istā obliga tionem. Et idẽ dic similiter si vellet q obligaret se ad conducẽdum q esset il licitus in alio alleuiaret conductorem. Presumitur tamen vsurarius ex predictis in anteprecedẽti ⁊ etiam qñ ꝓṗos fũdos vẽderet ad hmōi ↄ̃ctꝰ faciẽdoa cā nō presumat̃ ĩcōtinẽti velle ↄtraria agere. l. nō ad ea. ff. de cōdi. ⁊ demō. [*]¶ Vtꝝ emẽs tempore messiũ granũ vel vindemiarũ vinũ pro precio ꝙ tũc valet cũ pacto ꝙ tol mẽsure sibi reddātur tꝑe paschali sitvsurarius. Rñ. Ho. ĩ sũ. ⁊ Jo. an. cũ gl. in. d. c. fi. ꝙ sic. xiiij. q. iij. vsu ra. Nec ob. ꝙ aliquādo sunt vtiliora  ad ea q̃ raro eueniũt non cōsiderant leges. l. nā ad ea. ff. de legi. ĩ aut̃. vt si ꝓhi bitōe. §.  ꝟo post multā ⁊ cōis cursus est ꝙ sint cariora qui extimandus est. c. certificari. de sepul. ⁊. l. j §. j. ff. de fluminibus. ¶ Vtrũ emens frumentũ vinũ ⁊ hmōi [*]tꝑe quo colligit̃ vt postea carius vẽdat alio tꝑe sit vsurariꝰ. Rñ. ꝙ nō. Et tñ tur pe lucꝝ. primo si est ecclesiastica ꝑsona q̃ hoc facit. xiiij. q. iiij. c. cũ tꝑe. Sco si hoc facit ꝓpter auariciā. s. vt carius vẽdat nulla alia necessitate pẽsata vel vtilitate aut vt caristiā inducat tałr ꝙ hoĩes cogant̃ emere ab eo ⁊ ip̃e ad libi tũ possit vẽdere. Et sic peccat mortałr. ⁊ credo ꝙ teneat̃ restituere dānũ si ꝙ de dit ex hoc cōmunitati siue alicui  alio modo sibi ꝓuidisset si talis non ĩpediuisset taliter emendo sicut faciunt illi  stant in porta ciuitatis. vt totũ granuʒ nouum emant ⁊ procurant ne deferat̃ in plateam ad vendendum. ⁊ de istis intellige p̃factũ. c. quicũ. Si vero talis emeret ꝓpter bonum cōe vt fecit Jo seph. s. vt prouideat ne populus suus fame pereat sic mereretur. si aũt emeret ꝓpter ꝓuisionẽ suā ⁊ suorũ. ⁊ postea nō indigens tanto illud vẽdit ꝙ suꝑest p̃cio occurrẽti. Vel sihoc facit ꝓpter exer cendaʒ iustam cōmutationem ꝑ modu mercantie nō vt caristiam inducat sed potiꝰ vt lucrũ aliquod ex opere suo reci piat ꝓpter sustenrationẽ sue familie vł ꝓpter pietatẽ vt dispẽset in pauperes sic lʒ dummodo moderate faciat ⁊ caristiam non inducat. hoc ex Jnno. Ho. et Ray. Rod. ⁊ summistis ⁊ Pe. de ancha. in. c. j. de vsur. lib. vj. ¶ Quid de his  emunt oues vł boues [*]⁊ hmōi a pauperibꝰ qͦs nō hñt. Rñ. Ro. ꝙ si emẽs a pauꝑe vel diuite scit vel cre dit ea nō habere ⁊ q̃si iā ea tradidisset locat ei ꝓ p̃cio ānue pẽsiōis sic ↄmittit vsurā a clare pʒ ꝙ fit ĩ fraudẽvsararũ. Si ꝟo credẽs eos habere sine fraude ⁊ bōa fide emptio fiat nō ẽ credeñ. diu bōa fides durat emptorẽ peccare nec ed restitutionẽ teneri  ↄsumptis bōa fi de durāte sʒ de extātibꝰ vel intũ factꝰ est locupletior. credo teneat̃ ĩ casu qñ oĩ no ab alio nō emisset nec aliq interesse patitur ex tali emptione. ¶ Quid de emente eqͦ ⁊ hmōi sibi red[*]dendos a vẽditore in certis nũdis pro minori p̃cio  valeāt ĩ tꝑe ↄ̃ctꝰ. rñ: Ro. ꝙ est vsura nisi verisiłr dubitet̃ vel credatur plus vel minus sintvalituri tem pore solutiōis vt pʒ ex supradictis. ¶ Vtꝝ locās reʒ quā extimat cũ pacto [*]ꝙ qualitercũ perdatur seu deterioret̃ vult preciũ rei sue recuperare cũ aliqͦ lu cro sitvsurariꝰ. Rñ. ꝙ sicvt no. Bar. ĩ. l. si vt certo. §. nũc vidẽdũ. ff. cōmo. ⁊. l. j. eo. lʒ extimatio nō faciat semꝑ veditiōem tñ cũ tali pacto facta videt̃ facere vẽd i tionẽ. Et ideo ꝑinde ẽ ac si vendidisset quia preciũ expectat exigit vltra sorteʒ ⁊ sic vsura est aut saltẽ cōtractꝰ illicitus est ⁊ ꝑniciosus. Et ideo restituere tenet̃ q vltra sortem accipit. ¶ Vtꝝ mutuās granuʒ vetꝰ ⁊ hmōi vt [*]postea recipiat nouũ sitvsurarius. Rñ. Ho. ⁊ Gof. volũt ꝙ sitvsurarius solũ qñ facit hoc vt meliorationẽ recipiat sed si facit ne frumẽtũ ꝑeat ⁊ vt accipiẽti gr̃aʒ faciat nō erit vsurariꝰ dũmō ẜʒ ro. nō auferat libertatẽdebitori liberādi se vetꝰ soluẽdo. ⁊ placʒ  si sine aliq̃ ĩiusti tia ⁊ p̃iudicio alteriꝰ ↄsequor vtilitateʒ meā siero tibi iniuriosus maxĩe qñ tꝑe solutiōis ꝟisiłr non extimat̃ plus vali turũ ałs non liceret. Jdẽ dicendum ẜʒ Mona. si alis haberet equũ de qͦ nihil facit ⁊ acciperetmutuo ab aliquo centũ cum tali pacto ꝙ teneat equũ suũ⁊ pascat eũ ⁊ vtat̃ eo sine p̃iudicio e ꝙ talis accipiẽs non erit vsurarius. Ratio  nullũ dānũ facit ꝓximo immo alleuiat eũ pascẽdo equũ. Jdem dicit de do mo pignorata mutuāti que vtilis est sibi  eā locare nō vult vel non potest ⁊ mutuans custodit domum a ruina Pro pterea addit q inistis casibus considerañ. est p̃ ter mutuũ. Vtrũ pares sin nō eritvsura. vt in casibus p̃dictis  in qͦ hʒ equũ alleuiat aliũ ab expensa ⁊  hʒ domũ ↄseruat eā. cũ dñs nullum lucrũ ex ipsis eẽt habiturꝰ ꝙ bñ no.  facit ad multa nō tñ extẽdes ista ad lucrũ ꝙ s facit ex pecunia mutuo accepta. ¶ Vtꝝ dans decẽ vlnas pāni pro alijs [*]decẽ ĩ futuꝝ dādis sit vsurariꝰ. Rñ. Ro. ꝙ nō  est ↄ̃ctꝰ ꝑmutatiōis ⁊ cũ dr̃ de mẽsura ĩtellige  mẽsura modij ⁊ lagene ⁊ ceteroꝝ vasoꝝ quibꝰ grana vł lida mensurantur. ¶ Vtꝝ hñs pecuniā quaʒ timet in futu [*]ro tꝑe minorari iuxta ordinatiōes dñorũ vł ciuitatũ possit sine vsura ip̃aʒ da re alicui hoc pcō vt sibi reddat̃ ĩ neq̃li p̃ cio inqͦ est qñ ei dat. Rñ. ẜʒ alex. lō. in qͦl. q. vsu. ꝙ sic si ille  recipit mox expẽde re vult ĩ tꝑe in qͦ tm̃ valet.  nihil vltra sortẽ recipit nā potuisset ẽt alid emere ꝙ postea vẽdẽs rehabuissʒ eualẽs pecũie ⁊ plʒ mihi nā quāuis ĩ mutuo nō liceat sꝑare lucꝝ tñvitare dānũ sine dā no alteriꝰ licet ali teneant ꝙ sitvsura. ¶ Vtrũ ciuis aqͦ cōitas eiꝰ indigẽs pe[*]cũia accipit cẽtũ cōtra eiꝰ volũtatẽ licite sine vsura possit reciꝑe certũ d puta. viij. libras ꝓ cẽtenario ꝙ sibi ānuatiʒ ip̃a cōitas ↄstituit. Rñ. diuersi diuer sa scripserũt sʒ saluo meliori iudi. mihi vr̃ disti. ꝙ aut cōitas ip̃a hʒ ānuos redditus aut nō. Si hʒ sicut ẽ ciuitas Janue ⁊ de ipsis redditibꝰ assignat certā ꝑtẽ tali a  pecũias habuit sʒ ꝓportionẽ pecunie habite. ita ꝙ tantũ habeat oĩ anno de tali redditu ẜʒ ꝙ redditꝰ ip se bñ vł male. rñdet sic licite talis acci pit.  talis cōitas talẽ pecũiaʒ accipit non noĩe mutui cũ nũ velit eā redde re sʒ ꝓ p̃cio talis ꝑtis suorũ reddituũ qͦs pro solutiōe pecunie habite vẽdit tali ciui ⁊ sic ẽ emptio redituũ ciuitatis qui fieri pōt fine vsura vt. s̃ dictũ ẽ. §. xliiij. Nec ob. ꝙ p̃faticiues nō intẽdebāt eme re.  lʒ nō ĩtẽderẽt emere tñ cōitas potuit eis dare ꝓ p̃cio talẽ redditũ ĩsolutũ ⁊ sic erit emptio ⁊ venditio sic posset eis aliquā possessionẽ dareĩsolutũ ↄ̃ eo trũ volũtatẽ sĩcutfit sepe. Et ẜʒ hāc viā ĩ telligo. Jo. de saxonia ĩ sua sũ. ⁊ Jo. an. ⁊ do. Ant. ⁊ cōiter moderniorcs in. c. ĩ ci uitate  dicũt licite tales ill lucrũ accĩ ꝑe Et ẜʒ hoc loca Janue mōs florẽtie ⁊ in p̃stita venetiarũ sunt licita ⁊ sine vsu ra. Si ꝟo cōitas hʒ redditꝰ vel si hʒ iā exausit in ↄ̃ctu supradicio vel alio mō sic talis ciuis nō pōt alid vltra sorteʒ acciꝑe sinevsura.  cd accidit sorti in mutuo vsura ẽnisi affuerit iustũ ⁊ verũ i teresse ꝙ pōt extimare etiā ex dubio euẽ tu ẜʒ ↄditiōes ꝑsonaꝝ ⁊ negociorũ ẜm Tho. ẜa ẜe. q. lxij. arti. iiij. vñ dicit ꝙ du płr s dānificat̃. prĩo mō cũ ei aufert̃ id ꝙ actu habebat ⁊ tale dānũ est restituẽ dũ ẜm recōpẽsationẽ eq̃lẽ. Secũdo mo do dānificat̃ ĩpediẽdo ne adipiscat̃ ꝙ erat in via habẽdi ⁊ tale dānũ nō opʒ recōpẽsare in eq̃li  minꝰ est habere ali d virtute  habere actu. ⁊ ideo  erat in via habendi aliquid hʒ ill solũ in virtute vel potẽtia. Et ꝓpterea si redde ret̃ eivt haberetactu nō haberet simplũ sʒ młtiplicatũ. ꝙ nō est de necessitate re stitutionis. Tenet̃ tñ aliquā recom pẽsationem facere ẜm ↄditionẽ personarum ⁊ negociorum. hec ille. ⁊ sic ptʒ qñ non potest poni interesse certum ꝓ incerto vt dicit do. Ant. in. c. salubriter de vsu. ⁊ sic intellige Alexan. Lōb. s. sctm̃ Bernadinũ cum similibus qui tenent non licere sine vsura aliquid accipere ⁊ hec bene no. ¶ Quid de sponte dātibus cōitativt ta [*]le quid annuatiʒ habeāt. Rñ. La. de ro dol. in suis ↄ̃ctibꝰ ꝙ si. v. cōcurrāt ꝙ lʒ. Primum ꝙ redditus non sit excessiuus sed conueniẽs. Secũdũ ꝙ redditꝰ fiat de bonis ⁊ super bonis cōitatis quia si fieret relatio tantuʒ ad ꝑsonaʒ cōitatis esset illicitũ. Tertiũ ꝙ non detur facultas resoluẽdi cōtractũ ꝓ maiori vel mi nori p̃cio. sʒ solũ occurrẽti. Quartũ ꝙ tẽ pꝰ sit ĩcertũ.  si redditꝰ ⁊ tꝑa forẽt cer ta tũc ibi eẽt maior titas ꝑceptaex tp̃e  illa q̃ dat̃ ciuitati videret̃ ↄtractꝰ vsu rariꝰ. Quintũ ꝙ tales emẽtes non sint vsurarij. ist est veꝝ qͦ ad p̃sumptionem solũ. ⁊ iō si vere emit in foro aĩe lʒ. Jstis aũt nō cōcurrẽtibꝰ cōitati.   rōnevsu re est vt ↄmittat̃ circa mutuũ volũtariũ non violentũ. ⁊ ꝓpterea in talibꝰ nō est rō formalis vsure. sed bñ in istis volũtarijs  intendũt mutuare nō emere. ¶ Vtrũ ementes iura p̃fatoꝝ ciuium  [*]licite a cōitate certũ d annu ati ex redditibꝰ ciuitatis reciptũtvt dictũ est sint vsurarij. Rñ. ꝙ nō ẜʒ do. Ant. ⁊ Jo. de sa xo. vbi. s̃. rō  emũt redditũ ĩ pecuniā iam cōstitutũ. itẽ idẽ redditus crescit ⁊ decrescit nec est maior  redditus pos sessiōis ĩmobilis. itẽ stat ꝑiculo emptoris. ⁊ multa alia q̃ vide ĩ Pe. de ancha. ĩ c. vsurarũ de vsur. li. vj.  his cōcordat. limito tñ p̃dictavera nisi cōitas ipsa no tabiłr lederet̃ ex ipsis emptiōibꝰ q̃ cum pupillo ↄparet̃ vt. l. rẽ publicā. C. de iure reipublice. Jō eius administratores nō possent eā dānificare nec factũ eorũ valeret in dānũ reipublice vt. l. ordĩs. C. de cre. decu. ⁊. l. p̃ses. C. de trāsac. ⁊. l. ambitiosa. ff. de decre. ab ordi. fa. Jō nō valeret talis venditio nec emptio facta ab illis  hoc sciũt sʒ tenerent̃ restituere totum q receperunt. ¶ Vtꝝ liceat mutuare cōi meo vel ali[*]cui domino pro aliquo officio habendo ex quo spero consequi magnum honorem ⁊ lucrũ. Rñ. ẜm Joā. de saxo. vbi. s̃. ꝙ nō sine vsura.  mutuans sic recipit expresse ex mutuo vltra sortem. Ego tñ credo ꝙ si ex officio non habeo conse. nisi lucrũ ꝙ debito modo debet̃ tali exercitio cum non possim illud habere ni si mediante mutuo si sum aptus ad tale officium exercẽdũ ꝙ possum mutuũ dare vt illud habeā sine vsura.  quod accipio lucri nō respicit mutuũ sʒ exercitium principałr. sʒ secundario postea mutuũ q lucrũ secundario. sperare ex mutuo nō est vsura vt. s̃. dictum est. §. j. Si tñ ex statuto vel antiqua consuetudinevolẽs habere tale officiũ teneretur aliquid soluere. ⁊ vt talẽ solutionẽ euitaret mutuũ daret esset viurarius. ¶ Vtrũ mutuās suꝑ pignore aliquo cũ [*]tali pacto ꝙ donec debitor sibi restitue rit pecuniā ip̃e creditor habeat fructus pignoris. Rñ. ꝙ vsurarius ẽ. c. illo vos. de pig. ⁊ quid teneat̃ restituere. habes s̃. pignus. §. xj. Vsura. ij. de eiꝰ ꝓhibitione ⁊ penis tā ↄ̃ vsurarios  ↄ̃ fautores eorum. ¶ Vtruʒ vsura sit pctm̃ morta e. Rñ. ẜʒ oẽs tā theologos in. iiij. di. xv.  canoni [*]stas in. c. qm̃ multi. xlvij. di. ⁊ in. c. suꝑ eo. de vsu. ⁊ in multis alijs locis ꝙ sic. Nā vsura est malũ nō solum in se sicut homicidiũ ꝙ posset ex aliqua circũstātia fieri sine pctōvt iiudice seruato ordi ne debito ⁊ hmōi. sʒ etiā est malũ ẜʒ se. ⁊ iō cũ nulla circũstantia pōt bñ fieri  ptāte ordinata etiā a deo ⁊ hoc probat̃ s. ꝙ sit malũ in se ⁊ ẜʒ se tali rōne.  est ↄ̃ rōnem naturalis ꝓprietatis pecunie ad q se t̃ vlterius ꝙ vendit̃ ibi illud quod non est. ⁊ hec est rō philosophi. v. ethic. ⁊ ṗmo poł. vbi ꝓbat ꝙ ꝓpriꝰ vsus pecunie ⁊ principalis est eius cōsumptio siue distractio.  est inuẽta ad mu tationes faciẽdas. ⁊ iō ẜʒ se est malũ ꝓ vsu pecunie mutuate p̃ciũ reciꝑe  hoc est vẽdere bis vł vẽdere q nō est. Probat̃ ⁊ alia rōe ẜʒ Sco. in. iiij. di. xv. q. ij. arti. ij. sic pecunia mutuo accepta trāsit in dñiũ debitoris ita ꝙ sit sua. ⁊ iō magna est inequalitas ꝙ alis in re sui ꝓximi lucrũ querat cũ nullũdānũ inde quicd de re cōtingat incurrit. Multe alie rōnes assignant̃ a doctoribꝰ. Sʒ ꝙ sit pctm̃ mortale melius ꝓbat̃ autorita te diuine legis Eʒechi. xviij. ibi ad vsu ras dantẽ ⁊ c. ĩpsal. xiiij. ibi qui pecuniā nō ⁊ c. ergo ex quo non viuet nec habita bit ĩ regno dei demōstrat esse pctm̃ mor tale. ꝓhibet̃ etiā Exo. xxij. Si pecuniaʒ cōmodaueris ⁊ c. facit. c. super eodevsu. Vnde si quis ꝑtinaciter asserat vsuras exercere nō esse pctm̃ vt hereticus ẽ pu niẽdus. ⁊ ꝓcedi dʒ ↄ̃ infamatos vel sus pectos de hmōi errore. sicut cōtra infamatos de heresi cle. ex graui de vsuris. Nec etiā de iure ciuili hodie ↄcedunt̃. immo sunt prohibite. vt no. gl. ĩ. c. quid dicā. xiiij. q. iiij. ⁊ ĩ. c.  in oĩbus de vsu. Quĩa ĩperator dicit se amplectere quatuor cōcilia quoꝝ vnũ. s. nicenũ eas ꝓhibet in. d. c. quomā multi. vt in aut̃. de ecclesia. ti. circa ṗncipiũ. itẽ legesimitā tur canones ĩ matrimonijs ⁊ vsuris vt in aut̃. vt cle. apud ꝓpri. ep̃os. conue. ij. q. iij. §. hinc colligit̃ ⁊ de no. oꝑ. nunc. c. ĩtelleximꝰ. ⁊ in casu in quo vident̃ ꝑmit ti nō est vsura. sʒ rōne ĩteresse illud plꝰ exigit̃. nec obst. deuteronomij. xxij. nō fe neraberis fratri tuo. sʒ alieno.  in ꝟa lr̃a nō habet̃ illud sʒ alieno. sʒ si fuit ꝑ iudeos appositũ. ałr ↄ̃diceret sibi scriptura. vt pʒ Exo. xxij. deuteronomij. ij. vel dic ꝙ fuit ꝑmissio sicut libellꝰ repu dij ne maius malum faceret. vt pʒ Jsa. lvj. itẽ nec illud deuteronomij. xv. fene raberis multis gentibꝰ. ⁊ ipse a nullo fenus accipies  ibi ponit̃ cōsequẽs ꝓ antecedẽte quasi dicat: tātā abũdātiā habebis ꝙ poteris multis fenerari si volueris ⁊ tuia nullo mutuari indigebis. Jtem nec illud. c. ab illo. xiiij. q. iiij. quod intelligit̃ nō vsura. Sed recuperatio debiti. j. vsura. ⁊ sic lʒ dummodo non sit scandalum. vt. s̃. patet vsura. j. .§. xxiiij. ⁊. xlviij. ¶ Vtrũ liceat acciꝑe sub vsuris. Rñ. vt [*]colligo ex ric. ĩ. iiij. di. xv. q. v. ⁊. ar. v. Th. ij. ij. q. lxxviij. ar. iiij. ⁊ Jnn. ĩ. c. super. eo. ti. ⁊ Jo. an. in. c. dilectus. de simo. ⁊ pa. post Host. in. d. c. suꝑ eo. de vsur. Hug. et Archi. in. c. mouet. xx. q. j. Q aut ille  accipit sub vsura hoc facit ꝓ opere illicito. Et sic nullo modo lʒ. imo ẜʒ Arch. e Rodo. peccat mortałr. Aut facit ꝓ ope re licito. ⁊ sic distiguo.  aut tale ẽ extre me necessitatis. Et sic tʒ Jnn. ĩ. d. c. suꝑ eo. ꝙ si nō possum inducere ꝓximũ ad mutuañ. gratis ⁊ ego fame peribo nisi mutuet. ꝙ lʒ mihi inducere eũ ad mutuañ. sub vsuris vt maiꝰ malũ euitet. s. homicidiũ ⁊ licet prima fronte videat̃ hoc dictum mirabile: est tamen rationabile nec est hoc ꝓcurare peccatũ. sed vo lenti cōmittere peccatum persuasio est vt saltem minus peccet quod lʒ. xij. di. duo. Si aũt opus nō est talis necessitatis extreme. tunc subdistinguo. aut ille paratus est dare sub vsuris. ⁊ sic lʒ acci pere ob eo sub vsuris solũ ꝓ omni oꝑe taliter necessario q si omitterẽ. notabi liter damnificaret vel notabilẽ pateret penuriā ego vel alter vel ꝓpter subuẽ tionẽ necessitatis sue vel alterius ẜm Ric. ⁊ Tho. vbi. s̃. vel ẜm Arch. vbi. s̃. etiā ꝓ opere vtili. ex quo habeo cōsequĩ vtilitatẽ vel ẜm Host. ⁊ Pau. Jnn. ant. de bu. ⁊ Jo. de anna. in. di. c. suꝑ eo. etiā pro omni oꝑe indifferẽti. ⁊ placet  ẜm Aug. in enchi. Deus vtit̃ oĩbꝰ peccatis ad aliq bonum. sic similiter nos possu mus. aut ille nō est paratꝰ dare sub vsu ris. ⁊ sic nō licet inducere eũ ad mutuā dum sub vsuris. nisi cũ peccato mortali inducẽtis excepto casu maioris mali euitandi vt dictũ est ẜm Jnno. ¶ Quibꝰ penis subijciuntur vsurarij. [*]Rñ. ꝙ vltra penas bꝰ puniunt̃ a deo si sunt vsurarij manifesti incurrũt mul tas penas a iure eis inflictas. ¶ Prĩa sunt ĩfames ĩfamia iuris. C. ex [*]. cau. irro. ĩfa. l. ĩprobũ. Vñ. vt dicit do. ant. in. c. raynutius. de testa. etiaʒ de iu re ciuili hodie oĩs vsurariꝰ est ĩfamis. ⁊ ita dicit etiā notat Bart. ĩ. d. l. improbum. ⁊ per hoc fuisse determinatum ꝙ si frater meus instituit vsurarium here dem quod ego possum rumpere testamentum per querelam inofficiosi. C. de inof. testa. l. fratres. ⁊ quod sic de facto obtinuit ⁊ consuluit multo magis sunt infames de iure cano. vt in capitulo in fames. iij. q. vij. ⁊. vj. q. j. infames. ¶ Secunda quod ad communionem [*]altaris non sunt admittẽdi. capi.  in omnibus de vsu. ⁊ intelligit abbas ⁊ se quitur pau. in. d. capitulo quia in omnibus. quod non debent admitti ad ec clesiam. quando celebrantur diuma.  assistentes in ecclesia. tunc dicuntur ad mitti ad commun ionẽ altaris ⁊ placet vt confusi resipiscant vt dicimus de excommunicato in. c. pia de excep. libr. vj. ¶ Tertia ꝙ non admittuntur ad obla [*]tionem offerendum. d. capitu. quia in omnibus. ¶ Quarta ꝙ nō sepeliant̃ inecclesiasti [*] ca sepultura. d. c.  in oĩbus q̃ pena cũ duabꝰ p̃cedẽtibꝰ est laterañ. cōcilij posi ta in. d. c.  in oĩbus. ⁊ tradit̃ ibidẽ ꝙ si s clericꝰ ↄ̃uenerit. s. recipiendo vsura riũ ad cẽionẽ vel oblationẽ ipso facto est suspẽsus ab executiōe sui officij ẜm Pa. in. d. c.  in oĩbꝰ qm̃ sicut hoc verbũ subiaceat inducit snĩam ipso facto. vt no. gl. in. c. vnico de iniur. li. vj. facit. c. si s suadẽte. xvij. q. iiij. Ergo fortius istud ꝟbũ maneāt ⁊ tādiu donec ad ar bitriũ ep̃i satisfecerint ⁊ siłr in vsurarijs infligunt̃ ip̃o iure ẜm eũdẽ Pa. in d. c.  cũ in eo nullũ verbuʒ ponat̃ per q snĩa hoĩs exigat̃. Ber. vero et Host. ibidẽ vident̃ tenere ꝙ nec cōtra clericos nec contra vsurarios irrogant̃ ip̃o facto. Sʒ primũ puto veriꝰ: sepelientes vero tales vsurarios sunt excōicati ip̃o facto. vt ĩ cle. eos. de sepul. de quo. s̃. excōicatio. vij. casu. xxxv. nisi cauerĩt idonee ipsi ẜʒ ꝙ infra dicā. Vel si nō potue rũt. ⁊ signa tamẽ cōtritiōis ostẽderint. heredes eoꝝ intũ hereditas sufficit. vt in. d. c. . no. de vsu. li. vj. ¶ Quinta pena est ꝙ nō possunt recipi [*]ad cōfessionẽ suoꝝ pctōꝝ donec de vsu ris fuerit ẜm facultates eoꝝ plenius sa tisfactũ vł idonee cautũ illis bꝰ debẽt restitui vsure extorte si sunt p̃sentes vel alijs q̃ possunt eis acrere vł eis absen tibus loci ordinario vel eiꝰ vicario vel p̃sbytero parochie in qua habitāt vsurarij vel tabelliōi de mandato ordinarij. ita q certa titas exprimat̃ in cau tione manifesta si apparet vel si nō ap paret manifesta exprimat̃ illa titas q̃ ad arbitriũ eiꝰ  cautionẽ recipit videtur  si sciẽter minorẽ receperit tenebit̃ ip̃e de suo. multo magis si nullā hoc ha bet̃ in. c. . de vsuris. lib. vj. ⁊ no. hic ꝙ noĩe idonee cautiōis intelligunt̃ pignora vel fideiussores. l. si mādato titij. .§. fi. ff. māda. q̃si non possent dare ẜm Gar. ⁊ Jo. an. iurabũt se hoc dare non posse ⁊ facturos q ꝓmittũt de sen. exc. c. fi. §. illis. li. vj. Aduerte etiā ꝙ illi qui possunt nobis acrere sunt filij quos habemꝰ in potestate nostra. Jtẽ serui ꝓprij. Jtẽ serui in bꝰ habemus vsumfructũ Jtẽ serui alieni quos bona fide possidemꝰ tā seruos. vt insti. ꝑ quas ꝑso. no. ac. §. j. Procurator aũt dño ab senti hāc ꝑsoualẽ obligationẽ nō acre ret ꝑ. l. quẽadmodũ. ff. de ac. pos. ⁊. l. ge neraliter ⁊. l. ꝙ meo. eo. ti. ẜm Gar. ⁊ Jo. an. ĩ. d. c. . Jtẽ no. ꝙ ꝑ loci ordinariũ ẜm Jo. an. vbi. s̃. ĩtelligo ep̃m de iure. ⁊ idẽ de decano archip̃sbytero vł abbaie q̃ alias de cōsuetudine iurisditionẽ ha beret ĩ spũalibꝰ in loco in quo vsurariꝰ degit. itẽ q dicit de rectore parochie ĩ q̃ vsurariꝰ habitat multo fortiꝰ ĩtellige de rectore parochie debitoris lesi. cũ sit q̃si iudex ⁊ minister eius ẜm Gar. ⁊ Jo. an. facit. l. eũ ꝓ quo. ff. de in ius voc. Jtẽ scito ꝙ ꝑ hoc q dicit de mādato ordia rij arguit Jo. an. ꝙ tabellio in hoc casu nō acrit actionẽ extraneo ex sua stipu latiōe nisi faciat ist  mādato ordĩarij Et hoc bñ notabis ↄ̃ multos ↄfessores. ¶ Sexta pena est ꝙ nullꝰ dʒ ĩteresse eo rũ testamẽtis: nisi satisfecerint. vt dictũ est in precedenti questione. d. c. . ¶ Septima pena est ꝙ testamẽta eorũ [*]sunt nulla ip̃o iure si nō setisfacerĩt. vt dictum est. d. c. . ¶ Sʒ nũd idẽ est de codicillo sicut de [*]testō. Rñ. Gar. ⁊ Jo. an. ibidiẽ ꝙ sic ⁊ de qualibet vltima volũtate alia vt pʒ ex ṗn. d. c. .  large codicillus testatio mentis dicitur. xiij. q. ij. §. sed aliud. ¶ Sʒ d si facit testm̃ ⁊ postea cauet [*]idonee. vt. s̃. dictũ est nũ dvalebit. Rñ. Gar. tenuit ꝙ nō ꝑ regulā nō firmat̃ de reg. iur. lb. vj.  ab initio nullũ fuit sʒ magis plʒ opi. Joā. an.  tʒ ꝙ sufficit ꝙ añ mortẽ cauerit idonee. Rō  testm̃ cō firmat̃ ĩ morte. Jtẽ  oĩa iura fauẽt testamẽtis. l. j. C. de sa. san. ec. Facit ĩ ar. l. j §. ij. ff. de le. iij. Vbi legata ad pias cās relicta facta a filiofa. ⁊ a seruo lʒ tꝑe te stamẽti ĩspecto nō valeāt. si tñ emanci patꝰ vel manumissus ꝑseuerat in eadẽ volũtate valebũt. Jtẽ accipere cautionẽ est quādocũ accipere sicut ⁊ dare est quādocũ dare. j. q. j. eos ⁊ p̃fata regula nō firmat̃ de solo tractu tꝑis loquit̃. ¶ Octaua pena ẽ ꝙ nulla vniuersitas [*]vel collegiũ vel singularis ꝑsona vsura rios nō oriũdos de terris ipsorũ erercẽtes vel excercere volẽtes pecuniā fenebrẽ ꝑmittāt habitare ĩ terris ip̃oꝝ. sed ꝙ expellāt nũ de cetero admittendo. vt in. c. vsuraꝝ. de vsu. li. vj. ⁊ incurrunt penam interdicti vniuersitas vel collegiũ. ep̃i vero ⁊ superiores suspensionis. ep̃is ĩfer tores ecclesiastici excōicatiōis ipso facto si nō expulerint de terris suis j. tres mẽses vel domos prefatis ad exerceñ. fenus locauerint vel sub quocũ alio titulo cōcesserint etiā venditionis ẜm Joan. an. quā penā si ꝑ mẽsem substituerint indurato animo terre eorum diu in ipsis morantur sunt ipso facto interdicte. alij laici debent ꝑ excōicatio nem ad hoc idem cōpelli. non obstante quocũ eorum priuilegio. Et de hoc vi de. s̃. Excōicatio. vij. casu. xxxij. ¶ Sed d dicemus de dñis ⁊ cōitatibꝰ [*]quo ↄcedunt iudeis vt possint exercere vsuras ⁊ locāt eis domos ⁊ faciũt conuentiones cũ eis suꝑ vsuris exercẽdis ⁊ vt iudices cogāt debitores ẜm cōuen ta ⁊ huiusmodi. Rñ. d. Andreas barbatius ⁊ Pau. de castro. cōsilio. ccclxxvj. ⁊ pe. de ancha. cōsilio. ccxxx. ⁊ quidaʒ alij conati sunt tenere ꝙ licite facere poterant dummodo autoritas seu lnĩa ab or dinario obtineatis. ⁊ hoc quia accedit ad bonum cōmune totius reipublice. Jtem quia sic est consuetudo de cuius initij memoria non existit cōtrariũ. ⁊ tol lerātia romanorũ pontificũ p̃sertim in terris tꝑaliter ecclesie subiectis. Et iō videtur valere. Jtem quia ista cōcessio nō est pctĩ nutritiua ex parte xp̃ianoꝝ. vt in. c. super eo. de vsu. Ex parte ꝟo iudeoꝝ nihil nobis de his qui foris sunt. vnde dicit tex. in. c. qui sincera. xlv. dist. superuacue rei videtur dare operam  arcere nitit̃ iudeos a pctō vt pote dāna tos ꝓpter ꝑfidiam. Et ideo tollerantur in eorũ ritibꝰ. Hec sunt in summa eorũ motiua. Sed salua eorum reuerẽtia demonstrabo. ꝙ nedum vere. sed aperte erronee cōsuluerunt. Vnde pro clariori intelligẽtia no. ẜm Girar. de senis ⁊ re fert. Jo. an. in mercurialibus. in regula peccatuʒ. lib. vj. ꝙ triplex. est ꝑmissio cō tra legẽ. prima simplex indulgens penaʒ solũ. sed nō culpā. ⁊ hoc mō ꝑmittit ecclesia prostibula ꝓpter maius malũ seu pctm̃ euitandũ vt in. d. c. deni. iũcta glo. in verbo venia. iiij. di. ⁊ in cap. veniẽs iuncta gl. fi.  cle. vel vo. Sca periuissio est tollẽs impedimentum. et isto modo ecclesia tollerat ritus iudeorũ ꝓhibẽs xp̃ianis ne eos ĩpediāt. dis. ca. qui sincera ⁊. c. sicut de iudeis. Tertia ꝑmissio est p̃stās iuuamẽ ẜʒ quẽ mo dũ eccłie ꝑmittit clericũ occidi a secula ri iuste  eũ degradat ⁊ tradit. vt in. c. degradatio de penis. li. vj. et de hac ha bes in. c. nouimꝰ de ver. sig. ⁊ prime cor. v. Prima fit ꝓpter maius malũ euitañ. Sca ꝓpter bonũ ꝙ inde cōse sperat̃. vt. s. iudeos tollerādo lucrari possitvt ĩ d. c.  sincera. ⁊ vt nobis veritas in eorũ ritibꝰ fiat no. vt dicit aug. Tertiaꝟo nō potest fieri nisi de eo ꝙ licitũ est. Nā licitũ est ꝙ maleficianō remaneāt impu nita. c. vt fame de sentẽ. excom. ⁊ ĩ. l. ita vulneratꝰ. ff. ad. l. ac. Jdeo merito tradit clericũ. Frāciscus in. ij. sen. dicit q duo sunt genera malorũ vt dicit glo. su per illud ab occultis meis munda ⁊ c. Quedā sunt nostra q̃ a nobis oriunt̃ et his nullomō ↄsentire debemꝰ nec directe nec ĩdirecte. Quedā ꝟo sũt aliena q̃ fiũt ab alijs ⁊ his nũ cōsentire debemus directe ↄsensu approbatiōis. Aliqũ tñ lʒ ↄsentire indirecte ↄsensu ꝑmis stonis. sicut deꝰ ꝑmittit aliq̃ mala ex cā rōnabili. Si ꝟo cā rōnabili non lʒ. Vñ dicit q reciꝑe mutuũ sub vsuris ex rōnabili cā puta necessitatis vel vtilitatis lʒ alias nō. Hec ille. ex bus ego cōcludo ad. q. ꝙ tales peccāt mortaliter et sũt excōicati ⁊ tenent̃ ad restitutionem oĩm vsurarũ ex tali cōuẽtiōe solutarũ si iudei non restituent. Nā lʒ prĩcipes et communitates possint ꝑmittere vsurarios prĩa ꝑmissiōe vt tʒ Bal. ⁊ Bar. in. l. cũctos populos. C de sum. tri. q tamẽ ego admitto simpliciter:  maius malum est vsura que est pctm̃ mortale quā quodlibet dānũ tẽporale vel corporale q euitat̃ ꝓpter vsurā. ⁊ ideo nō pōt ꝑmitti ꝓpter maius malũ euitandũ solũ cōcederẽ dictum Bal. ⁊ Bar. qñ maiora pctā si nō permitterent̃ simplicit̃ haberent ↄsequi. vt puta homicidia ⁊ hmōi. Alias nō credo excusentur etiā simpliciter ꝑmittẽdo. ar. c. post miserabilẽ. de vsuris vbi precipit̃ eis vt cōpellant iudeos restituere vsuras. Ergo a fortiori ne exigant ꝓuidere tenent̃. Nam facilius impediunt̃ facienda  tollerẽtur iā facta. vt in. d. c. quẽadmodũ. de iureiu. ⁊. l. patre furioso. ff. de his  sunt sui vel ali. iur. Nihilominus permissione sca permittere nō possunt cũ nullũ bo nũ sequat̃. ĩmo multa mala vt ptʒ vltra experiẽtiā. ꝑ ca. vsurarũ. de vsu. li. vj. Et multo minus ꝑmissione tertia vt est in ꝓposita. q. Nā nullus pōt pctm̃ cōmittere seu cooperari vt cōmittat̃ ꝓ quocũ  bono obtinẽ do seu malo euitādo ab alio. c. suꝑ eo. de vsu. facit. c. primũ. xxij. q. ij. ⁊. c. forte. xiiij. q. v. ⁊. c. q ait. xiiij. di. in gl. ⁊ ĩ. c. nō magno. ne cle. vel mo. Liceret bñ alicui qñ eidẽ imponeret̃ neces sitas duoꝝ maloꝝ pene sʒ nō culpe. Jtẽ liceret volẽti facere vnũ de duobꝰ malis culpe ei ꝑsuadere vt minus faciat ⁊ maius dimittat. sed nō tertia ꝑmissiōe sʒ solũ prima ⁊ sca. Jntelligo qñ aliter nō posset ↄpesci quin vnũ faciat. ałs nō ⁊ ita loquit̃. c. duo. xiij. dist. ⁊ ideo cũ tales nedũ cōsentiāt. ĩmo cooperant̃ vsurarie prauitati exercẽde patet ꝙ peccāt mortałr ⁊ etiā sũt excōicati ex quo paciscunt̃ cũ iudeis vt possint exigere vsuras aut ꝙ eis iusticia fiat de vsuris exigẽdis. multo magis si ad hoc ĩterponũt decretũ. Talia em̃ pacta vel decreta facta ab illis  habẽt ptātem condẽdi leges vł statuta dicunt̃ leges vel statuta vt in. l. penul. C. de donatio. inter virũ ⁊ vxor ⁊ in. l. cesar. ff. de publi. ⁊ vtrobi ꝑ Bar. ⁊ ꝑ eũdẽ Bar. in. l. iiij. §. actor. ff.  re iu. Rō  faciẽtes talia pacta nedũ intendunt se obligare immo principaliter volũt obligare oẽs de ciuitate ⁊ di strictu ⁊ obligant̃ etiā illi  nō assenserũt ergo sũt statuta cũ ex pactis meris nō obligent̃ nisi cōsentientes. vt in. l. j. ff. de pac. Sʒ statuẽtes vel p̃sumẽtes iu dicare ꝙ vsure soluant̃ sunt excōicati. cle. j. de vsu. q̃ cuʒ indistincte loquat̃ hʒ locũ etiā de decretis factis cũ iudeis. vt tʒ Lau. ibidẽ cũ gl. ⁊ do. Cardi. ⁊ Jo. de imo. facit q no. Gemi. in. c. j. de vsu. li. vj.  vult ꝙ pene eiusdẽ. c. ligāt etiā locātes domos iudeis. ⁊ idẽ tʒ. d. Lau. de redol. tracta. de vsu. q. cxlvj. Et ꝙ teneā tur ad restitutionẽ pʒ  cām efficacem dāt dāno ꝓximi sine qua nō dānificarẽ tur. iō tenent̃ insolidũ si illi nō restituẽt vt. pʒ. s̃. restitutio primo in ꝟbo vsurariꝰ. §. viij. aduerte tñ ẜm Lau. ⁊ Pau. in cle. de vsu. ꝙ si supradicti ꝓhiberent ne maiores vsuras exigẽt dũ nō ↄsentiant de minoribꝰ nō incurrẽt penā extōicatiōis. ⁊ sic tu serua q. s̃. dixi vt ẽt cōsuluit do. Alex. de ĩmo Vitẽtinus ⁊ multi p̃clariores doc. in scĩa ⁊ ↄscĩa  supra allegati  ↄsuluerũt ↄ̃riũ. nec ob. eorum motiua. Et primo autoritas ep̃i.  non pōt dispẽsare ↄ̃ ius cōe edictũ ꝑ sacruʒ ↄciliũ nisi ex cā necessaria ⁊ verisiłr nō ꝑ cogitata ꝑ sacrũ cōciliũ. ita no. Bal in l. oẽs ppłi. ff. de iusti. ⁊ iur. vt. s̃. dixi dispẽsatio. §. v. q̃ nō est hic in proposito. ⁊ multo minꝰ obstat cōsuetudo. cũ sit cor ruptela qm̃ ↄtinet in se pctm̃. c. flagitia. xxxij. q. vij. Nec tollerātia summoꝝ pon tificũ. Nā papa nō pōt dispẽsare cũ ali quo etiā iudeo vt mutuet sub vsuris. d. c. suꝑ eo. vt ꝓbaui vsura est malũ ĩ se ẜʒ se. Et ideo ꝓ nullo bono pōt licere vt in d. c. suꝑ eo pʒ. Multominꝰ pōt coopera ri ne auxiliũ dare vt vsure exigantur.  agẽtes ⁊ cōsentiẽtes digni sunt morte. ad Ro. j. Si ergo potest expresse nec etiam tacite. Et ideo de tali tollerentia r q ꝑmittimꝰ non approbamꝰ. c. hac rōne. xxxj. q. j. ⁊ sic dicit̃ etiā multa ꝑ pa tientiā tollerant̃ que si in iudiciam deduceremus cassarent̃. c. cũ iam dudũ de p̃bẽ. Non ob. etiā q nil ad nos ꝑtinet. de his  foris sunt. c. multi. ij. q. j. quia hoc verũ nisi in duobus casibus. Primus qñ illi qui sũt foris ledũt xp̃ianos vł ĩ iuriant̃ eis  sic ꝑtinet ad ecclesiā. Jta no. Jnno. ⁊ doct. in. c. suꝑ his de vo to. ⁊ Hosti. ⁊ Jo. an. ⁊ cōiter alij in. c. gaudemus de diuor. ꝙ si ĩfidelis delinquit ↄ̃ legẽ nature vł ↄ̃ ius diuinũ pōt puni ri a iudice ecclesiastico. Et sic est in ꝓpo sito. ⁊ ideo impedit se ecclesia vt pʒ ĩ di. c. post miserabilẽ. Scs casus in quo nō vlʒ est qñ cooꝑamur alicui eorũ in pctō  ꝑtinet ad nos sicut etiā in ꝓposita q̃ stioe. Jntelligit̃ igit̃ ꝓprie nihil ad nos ẜm gl. in. c. iudei. de indeis scʒ vt eis pe nā spũalẽ infligamus vel vt faciamus eis canōes. aut christianā ↄuersationẽ imponamus eis ĩuitis. c. de iudeis. xlv. dist. ꝓpterea si attẽdas totũ tit. de vsu. tam in decretalibꝰ  in. vj. ⁊ clemen. ec clesia nō tolerat aliqua tolerantia vsurarios. nec vult tollerent̃ a princtpibꝰ xp̃ianis vt pʒ in dictis. c. post miserabilẽ ⁊. c. vsurarũ. immo ꝙ vsure exigant̃ a christiauis ꝑ iudeos est valde ignominiosum cũ xp̃iani sint filij ⁊ angarient̃ a iudeis qui sũt serui. c. ⁊ si iudeos. de iu deis. Nec valet q christiani efficiunt̃ vsurarij q erit maiꝰ malũ. a et si gra uiꝰ peccet christianus in eodeʒ genere peccati  infidelis vno respectu tamen iudei grauiꝰ peccant alijs respectibꝰ et in maius nocumentũ christianitatis.  vltra vsuraʒ habẽt odiũ ↄtra christia nos qͦs spoliant. Jtẽ sepiꝰ q̃ lucrati sũt a christianis exportant ad partes infidelium non sic xp̃iani. qui vt sepius re stituunt. ¶ Nona pena est ꝙ si vsurarius soluit [*]alteri vsuras nō pōt repetere nisi priꝰ ipse restituat sllas q̃s extorsit ipse vel ille cuius heres est vt in. c. Michael de vsur. Fallit hoc in clerico. vł ꝓcuratore  noĩe ecclesie repetũt vsuras quas sol uerũt quibus non potest opponi uis ipsi sint vsurarij secundum Pañ. in. d. c. Michael. ¶ Decima pena ẽ ꝙ uis cedat bonis [*]vsurariꝰ nō habet̃ ei respectꝰ ne egeat vt habet̃ in alijs debitoribus. vt inca. odoardus. de sol. ⁊ in ca. ij. de pigno. ita no. gl. in. d. c. in omnibus. ¶ Vndecima pena est q admodũ ra[*]ptoruʒ et furũ nō solũ tenent̃ restiiuere rẽ quā acceperũt ꝓ vsuris vt. c. cũ ĩ tu. devsu. sʒ ⁊ fructus quos ꝑceperũt ⁊ qui ꝑcipi potuerũt a ꝟo dño ẜʒ Ric. in iiij. xv. di. ⁊ cōiter oẽs doc. pro quo facit. l. vi deamus. §. in fauiana. quo. ff. de vsu. Ratio quia est male fidei possessor sine titulo. vt in se. q. latius patebit. Et ideo sic tenetur sicut supra dixi de possessore male fidei. Restitutio prima inverbo possessor. ¶ Vtrũ solutũ ꝓ vsuris trāseat in dñiũ [*]vsurarij. Rñ. distinguẽdo ꝙ aut sũt res cōsumptibiles vsu. vt q̃ ↄsistũt in nume ro pōdere ⁊ mensura. vt puta pecunia granũ vinũ ⁊ hmōi ⁊ cũ ista recipiāt fũ ctionẽ in genere suo. l. ij. §. j. ff. si cer. pe. abs dubio in istis transfert̃ dñiuʒ qñ sunt permixta. seu cōsumpta. l. si alieni nũmi. ff. de solu. ⁊. l. naʒ ⁊ si fur. ff. si cer. pe. ⁊. l. si frumẽtũ. ff. de reivendi. Aut ta le solutũ sunt res mobiles q̃ seruando seruari possũt. vel immobiles ⁊ in his an transeāt in dñiũ vel ne fuerũt opi. glo. ⁊ Jnnoc. in. c. Michael de vsu. tʒ ꝙ vsurarius tenet̃ ad restitutionẽ ex qua si ↄtractu per cōditionem indebiti. ⁊ sic cōsequenter q dominiũ sit translatuʒ cũ nemo condicat reʒ suam p̃ter a fu re. l. fi. in fi. ff. vsufruc. quemad ca. et in sti. de ac. §. sic ita Jdem videtur tenere glo. in. c. si quis vsurā. xiiij. q. iiij. ⁊ in c. si ep̃m. xvj. q. vj. ⁊ in capi. ex trāsmissa de deci. ⁊ in. c. debitores de iureiu. ⁊ po test esse ratio quia quādo traditio habet cōsensum dñi tradẽtis transfertur dñiũ. l. cōtractus. ⁊ ibi per gl. C. de fide instrumẽ. ⁊ in. l. multũ. C. si quis alteri vel sibi. ⁊ notatur in. l. traditionibus. C. de pact. ⁊ fi tradat volũtate coacta tamẽ volũtas est sufficiens ad translatio nẽ dñij. l. si mulier. ff. q me. causa. xv. q. j. merito. Sed his nō obstantibꝰ salua semꝑ meliori determinatiōe. iuxta ill l. claudius felix ĩ. fi ff. qui po. ĩ pigno. hab. Dico ꝙ nullo modo trāsfertur dominium. Q probo sic ex nuda traditio ne nō transfert̃ dñium. l. nun nuda ⁊ ibi ꝑ gl. de acquirẽ. re. do. l. traditiōibꝰ. C. de pact. Sed solutũ ꝓ vsura nude tra dit̃ pʒ si inspiciant̃ oẽs tituli ex bꝰ res alterius acquirit̃ quo ad dñiũ q̃ sũt isti ꝓ empto. ꝓ mutuo ꝓ transacto. ꝓ herede. ꝓ derelicto. ꝓ legato ꝓ dote. ꝓ suo. ꝓ donato. ꝓ vsucapio. ꝓ p̃scriptio. pro cōmisso. ꝓ iudicato. ꝓ pena ꝓ socio. ꝓ solu to. de bus habes. §. Vsucapio. §. v. quo rũ nullo vestit̃. Si dicis ꝙ vestit̃ titulo pro soluto rōne pacti seu ꝓmissiōis. Ad hoc dico ꝙ tale pactũ seu promissio est nulla. nec orit̃ aliqua obligatio natura lis vel ciuilis vt pʒ in. d. c. debitores. ⁊ ibi hoc tʒ prima gl. ⁊ Joā. de imo. ⁊ Pa. Ratio  cũ lex resistit nō orit̃ obligatio etiā naturalis etiā si alteri ↄ̃hẽti tm̃ resistat. l. cũ lex. ⁊ ibi bar. ff. de fideius. Sʒ cũ vsura phibeat̃ pagina vtrius testi. c. suꝑ eo.  vsu. ⁊ etiā fit ↄ̃ naturā. vt pro bat Ari. j. poli. Jgit̃ sequit̃ ꝙ tale pactũ seu promisio soluẽdi vsuras nō inducit obligationẽ. Ergo nō pōt dici ꝙ vestiat̃ pro soluto. Si asseris saltẽ soluit credẽs se debere. ⁊ sic ꝑ errorem q sufficit ad translationem dñij. vt not. in. c. fi. de so. negat̃ hoc  cōiter sciunt se nō obligatos. si dicis ergo soluũt sciẽter indebitũ ⁊ sic trāsfert̃ dñiũ cũ p̃sumant̃ donare. l. cuius ꝑ errorẽ. ff. de reg. iur. Ad hoc. Rñ. Host. ꝙ est veꝝ ꝙ solutũ sciẽter indebite p̃sumitur donatum in solutione nō ĩprobata a iure. sed nō in illa q̃ improba tur a iure. vt est in casu nr̃o sequit̃ ergo ꝙ nō est donatio vera  nemo sic intẽdit nec p̃sumpta  ĩprobata a iure nec solutio debiti veri vel putatiue veri. er go nuda traditio ⁊ sic nō trāsfert̃ dñiũ. Hoc idem probatur ꝑ gl. in. d. l. traditio nibꝰ. quia vult ꝙ ad hoc vt traditio trās ferat dominiũ requirit̃. Primo ꝙ sit fa cta cum causa vt. d. l. nu. ⁊ ꝙ ea sit ido nea. §. per traditionem. insti. de restit. diui. ⁊ a dño. l. traditio. ff. de acquir. re. do. q nō est insoluto ꝓ vsuris.  ⁊ si sit causa tñ idonea nō probat etiam ideʒ ista rōne. Ex contractu nullo ⁊ cui lex re sistit nun transfertur dominium. l. nō dubiũ. C. de legi. tenet Bar. ⁊ cōiter doc. in. l. j. §. si vir vxori. ff. de aquir. pos. Cuʒ ergo. ↄ̃ctus vsurarius sit hmōi. vt patet in. c. ⁊. iij. ⁊. c. cōsuluit de vsu. Ergo non transfert̃ dñium ⁊ hanc opinionẽvidẽ tur tenere cōiter doc. in. c. ĩ literis. ⁊ Jbi Jo. an. ĩ. c. . de vsu. li. vj. ⁊ ibi Jo. an. ⁊ ge. ⁊ Fed. in suo ↄsi. xxij. ⁊ Ang. in sua disputatione que incipit Astẽsis miles circa fin. que dicũt ꝙ vsurarius tenetur ex delicto ad restitutionẽ⁊ dānato a cre probato pagina vtrius testĩ. vt dictũ ẽ ⁊ patet in ca. tua nos ibi in crimine ⁊ c. ergo patet ꝙ nō acquirit. dñium: quia qui tenet̃ ex delicto ad aliquam rẽ resti tuendā nō est dñs. vt patet in fure. l. ĩ re furtiua. ⁊. l. si non manifestus. ff. de cōd. fur. Hāc etiā sequuntur cōiter theologi. ⁊ hec est tenenda presertim in foro cō sciẽtie.  sicut dicit Archi. in. c. si quis vsurā. xiiij. q. iiij. sicut vt compulsiuā reʒ alienā rapiens fictione iuris ciuilis efficitur dñi rei tamẽ iure pretorio penes priorẽ dñm rei dñiuʒ remanet. l. metuʒ aut in presentẽ. §. iulianus. ff. q me. cā. Sic saltem dicendũ est in soluto ꝓ vsuris. ⁊ bene facit tex. ibi dum dicit quia res in bonis est eius quiviʒ passus est. Nec ob. gl. in ↄtrariũ aducte.  potest. dici ꝙ ibi nō figũt pedes. patet volue runt etiā ĩducere hypothecā super omnibus bonis ꝙ vsuris restituendis. vel dicẽdum ꝙ loquũt̃ in rebus cōsumptibilibus. Non ob. etiā rō adducta in cōtrariũ qm̃ nō solum requirit̃ traditio ⁊ cōsensus tradẽtis. sed etiam titulus ve rus vel putatiue verus vt. s̃. ꝓbatũ est. Et si quis vult cōtendere ꝙ fictione iu ris ciuilis efficit̃ dñs tamẽ iure diuino ⁊ canonico oportet concludere q domi nium rei reman eat apud soluẽtem nisi aliud ex eius voluntate disponatur. Et sic perinde est conscientia quo ad omnem effectum ac si non esset translatuʒ dominium. hoc patet quia si res extat semper vsurarius tenetur eam restituere cum fructibus. vt. s̃. dictum est Restitutio primo in verbo vsurarius. §. iiij. Nec potest dare tantumdeʒ seu extima tionẽ ↄ̃ voluntatẽ dñi cũ iura astringāt eum ad restitueñ. q tā praue acceperũt. c. cũ tu. vsu. ibi donec reddāt quod tā praue acceperũt. facit in ar. ad hoc. l. ij. in prin. ff. si cer. pe. ⁊ tex. clarus in. c. si res. xiiij. q. vj. Si ꝟo alienauit tũc de e tate canonica tertiꝰ possidens pōt cōue niri ⁊ ab eo dicta res aduocari officio iu dicis. vt notabiłr tʒ bal. in. l. rẽ quā. C.  iur. do. nulla habita distinctiō e an pos sideat titulo oneroso vel lucratiuo. Nā dicta distinctio bñ debet fieri in re empta ex pecuniavsuraria vt ꝑ gl. in. d. c. cũ tu. in fi. sed in re ipsa formałr data ꝓvsu ris nō cadit dicta distinc. sed pōt peti a quocũ possidẽte etiā titulo oneroso ex quo res est affecta illo vicio. Facit. l. sicũ exceptiōe. §. aliqñ. ⁊. l. mutũ. §. Julianꝰ. ff. q me. cā. iũcta eparatiōe archi. ĩ. d. c. si quis vsuram. de qua. s̃. dictũ est. ¶ Sed q̃ro s dicat̃ manifestꝰ vsurariꝰ [*]vt subijciat̃ penis supradictis. rñ. vt col ligo ex Jo. an. ⁊ Pa. ĩ. c.  ĩ oĩbꝰ. ⁊ Joan. an. ⁊ Archi. ĩ. c. j. de vsu. li. vj. Jlle dr̃ ma nifestꝰ. Primꝰ  ẽ notoriꝰ de iure puta  cōuictꝰ vel cōdẽnatꝰ de vsuris. seu co rā iudice spōte cōfessus. c. olim. ⁊. c. suꝑ busdā de ver. signi. Sco qui est noto rius de facto notorietate facti. puta tenet altare paratum vel mutuat in came ra omnibus volentibus sicut meretis ĩ prostibulo patet cuilibet. arg. de co. cle. ⁊ mu. capitu. tua. ⁊ capitu. fina. ita dicit bar. in. l. ij. ff. de fur. ⁊ bal. ĩ. l. heredes pa lā. ff. de test. Jteʒ tertio dr̃ manifestꝰ ẜm Glo. in. c. ij. de vsur. li. vj. qñ s corā sacer dote ⁊ testibus cōfessus in articulo mor tis esse vsurariũ ⁊ mādauit restitui vsu ras ⁊ resignauit libros. Quā gl. Federi cus cōsilio. viij. dicit verā qñ simul oĩa p̃ fata ↄcurrũt alias cōfessio sola extra iu dicialis nō faceret manifestum. Facit c. venerabilibus. §. secus. desen. excō. li. vj. Nec solum mandatum de vsuris re stituendis alias manifesti non aliquo predictorum modorum. sed vel per famam tm̃ aut alio modo a predictis nō incurrunt ipso iure p̃fatas penas ẜm cōiter doc. nisi publicentur per ordinarium loci. ¶ Qud requirit̃ ad publicationem fa[*]ciendā. rñ. ꝙ sufficiunt certa argumẽta cũ fama. d. c. tua. ⁊ licet nullus accusator appareat nihilominꝰ ordinariꝰ ꝓcede re pōt ex officio. Aduerte tamẽ ẜm pañ. in. c. ad nostrā. de empt. ⁊ ven. ⁊ ꝙ si est publicũ ⁊ indubitatum q plꝰ s vẽdit ad credentiā quā ꝓ precio statim soluẽ do testm̃ eoꝝ est nullũ. ↄ̃ ip̃o iure ꝓpter dispōnem. c.  devsu. li. vj.  tales sũt vsurarij vt patet in simili in. c. nauigan ti de vsu. ⁊ sũt publici. ex qͦ publice hoc exercent vt patet ĩ libris eorũ. Nec ob. q sũt ficti . d. c. ad nostrā penā ↄ̃vsurarios instituta exercetur etiaʒ ↄ̃ fictos vsurarios quoniam in veritate suntvsu rarij. Facit. l. non dubiũ. C. de leg. Jtem no. ẜm Fede. consi. viij. ⁊ sequitur Pañ. in. c. cuʒ in diocesi de vsu. ꝙ lʒ s invita non fuerit declaratꝰ vsurariꝰ. ⁊ feceritte stamentum nihilominus post mortẽ po terũt fieri probationes ad declarañ. q erat manifestus. ita tʒ Jo. an. in. c. j. de vsu. li. vj. in nouella. ⁊ Gemi. ibidẽ. ⁊oẽs iste erant bone probationes puta si dif ferebat solutionẽ. vt plus venderetvt in. c. ĩ ciuitate de vsuris. iteʒ si emit pos sessiones cũ pacto  retrouẽdendo pro maiori precio vel secũdum bal. in. c. j. de feu. dato in vi. le. com. quādo emit cum pacto de retrouendendo post quinquẽnium ⁊ nō ante si est consuetus similes contractus facere presumitur vsurariꝰ. ar. d. c. illo vos. de pigno. item presumi tur vsurarius quando facit facere quis confessionem coram episcopo ꝙ instrumentum est de ꝟo ⁊ puro capitali quia censetur collusio in fraudem vsurarum presumptione prefati. c. illo vos secundum Bal. in. l. j. C. de collusione dete. q ca. j. hoc articulo preualet confessioni. Et sic fuit obtentũ corā episcopo ruder tino contra vnum qui multas cōfessiones tales fecerat fieri. itẽ quando pars dicit in instrumento quod nō per simulationem sed per veram veritatem talẽ contractum facit oritur presumptio vehementissima ẜm Bal. ĩ. l. iij. C. plꝰ vale. ꝙ agi. Facit gl. in. l. si quis sub conditio ne. ff. de condi. insti. ⁊ ꝙ no. gl. ꝑegrina in. l. cũ allegas. C. de vsu. ⁊ pulchrum di ctum ang. ĩ. l. sicut. §. superuacuũ. ff. qui. mo. di. vel hypo. sol. Jtẽ probat̃ vsurariꝰ ex libris suis vel per instrumẽta ẜm Ar chi. in. c.  sincera. xlv. di. probat per ar. d. c. dicit etiā Bal. in. l. donatio. C.  do. q manifestus vsurarius probat̃ etiam per priuatam scripturam. Jtem qñ est communis opi. ꝙ sit vsurarius. vt dicit Bal. in. l j. ⁊. in. iij. colum. C. de sac. sanc. eccle. Jtem quando tot ⁊ totiens fenera tus fuit ꝙ non possit nisi esse liquiduʒ in populo. vt dicit Bal. in. l. j. in. iij. colun. C. de falsa adiec. le. Jtem quando ex coniecturis apparet vsurariꝰ ⁊ indi cijs. vt dicit Bal. in. l. cum proponeba tur in princ. ff. de leg. ij. ⁊ in. l. ciues. C.  apella. ⁊ breuiter dic quod iudex habet arbitrari ex additis coherentijs quod sit manifestus. puta quia publice feneratur ꝙ pro vsurario habetur communiter ⁊ reputatur quod alias fuit declaratus ⁊ similia. ita dicit bal. ĩ addi. ad Spe. in ti. de appel. in ver. an autem sit manifestus. Dicit etiam Fed. ↄsi. viij. ꝙ est manifestum de quo in. d. cōsi. lugdu. dicitur. Cuius probatio est euidens et manifesta. verbi gratia. Defunctus visus ⁊ auditus ⁊ sciẽtie nō palam apparet oĩbus ⁊ tñ subijciẽdo ex ammi sit eui dens ⁊ manifestus vt ĩ. c. ij. de presum. Sic qñ ꝑ modicā exa minationẽ promptā ⁊ facilẽ puta per libros rationum ⁊ hmōi sit euidens dr̃ manifestus ⁊ ideo aduocati ⁊ procuratores qui defendunt eorum contractus feneraticios peccant mortaliter per. c. j cũ ibi no. de os. defe. ⁊ ⁊ per. c. j. de vsur. lib. vj. ⁊ tenentur ad re stitutionẽ vt. s̃. Restitutio. j. in verbovsu rarius. §. viij. Propterea bene dicit tex. ĩ l. j. §. fi. ff. de do. p̃le. Rei satis demonstra te trustra sit demonstratio. Hec ibi. Vsus clauium vide supra claues ecclesie ⁊ supra con fessio. v. ⁊ quo ad excommunicationem vide supra absolutio tertio. ⁊ supra interrogatione in fine. Vsus ẽ ius vtẽdi rebꝰ alienis falua rerũ substantia secũdũ Aʒo. in summa. ¶ Vsurarius dicitur cui tantum re ad [*]vsum quotidianũ vti licet. Jnsti. devsu. ⁊ habitu. §. j. vnde nō solum vsurarius potest sumere quātum sibi expedit sed etiam sibi ⁊ familie sue plenũ in fi. ff. de vsu. ⁊ habi. ¶ Quid si vsus domus sit relictꝰ mari[*]to. rñ. poterit habitare in ea etiam vxor parentes filij serui ⁊ liberti hospites in domo recipere ⁊ si pensionem habeant dummodo vna cũ hospite ⁊ non separatim domum inhabitet vt. l. ceteruʒ in principio. ff. eodem. Jdem dic in mulie re etiam si vidua erat ⁊ postea nupsit. ff. de vsu. ⁊ habi. l. cui vsus ⁊. l. ceteruʒ. ⁊. l. non solum. ¶ Quid si pecoris vsus sit redditus ali cui. rñ. quod ne Lana ne lacte ne agnis vti poterit sed ad stercoriʒandũ ⁊ modico lacte vti poterit. ff. de vsu. ⁊ ha bi. l. plenũ. §. sʒ si pecoris. ¶ Vtꝝ ille cui legat̃ vsus solus possit in [*]cidere. ⁊ vẽdere sicut vsufructuariꝰ. rñ. ꝙ sic  aliter nihil habiturꝰ esset ex legato. ff. de vsu ⁊ habi. l. diuus. limitat hoc Ang. are. ibi quando silua est longe vt pro conducendis lignis possit vendere. alias nō. Vsusfructus est ius alienis rebus vtendi fruendi salua rerum substantia  est ius in corpore qͦ sublato ⁊ ipsum tolli necesse est. ff. de vsufr. l. j. ⁊ Jnsti. eo. ti. in princip. Differt vsufructuariꝰ ab emphiteota  ille hʒ vtile dñium: iste solũ ius itẽdit. Jtẽ dif fert ab vsurario. Nā is cui nudꝰ vsꝰ mũ di datur. nihil hʒ vlteriꝰ in eo nisivt ole ribꝰ pomis feno ⁊ huiusmodi vtat̃ ad vsum quotidianũ in eo moret̃. sed nulli alij ius quod hʒ aut vendere aut loca re. aut gratis ↄceder̃ potest. sed vsufru ctuarius sic. Jnsti. de vsu et habitu. §. j. Młtomagis differt ab vsufacti nō iuris. sed quo fratres minores vtuntur inquo vsurarius nullũ ius habet sed tantum factũ pro necessitate vitede verb. signi. c. exijt qui seminat. li. vj. ⁊ ꝓpterea addi tur verbum fructus. ¶ Qualiter ↄstituat̃ vsusfructꝰ. Rñ. pa[*]ctionibꝰ ⁊ stipulationibꝰ ⁊ familie her ciscũde cōpositione ⁊ ↄsensu. itẽ in testō legāde. vt. ff. de vsufru. l. oĩm ⁊. l. vsusfru ctus pluribꝰ. Jtẽ cũ s legat habitatio nẽ in domo sua est perinde ac si legaret vsũfructũ habitatiōis vt est casus in. l. cũ antiquitas. C. de vsufruc. ⁊ ideo pōt locare vt ibi ⁊ cōmodare. l. j. §. inter cōmodatum. ff. cōmo. ¶ Jn bꝰ rebꝰ ↄstituit̃ vsusfructꝰ. Rñ. [*]in oĩbus rebꝰ q̃ vsu nō ↄsumunt̃ ꝓprie. vt. ff. eo. l. oĩm. ĩ rebꝰ ꝟo q̃ vsu ↄsumunt̃ nō ꝓprie vsusfructꝰ cōstituit̃ sʒ vtilitatis cā receptũ ẽ vt etiā in his ↄstituat̃. ergo cōstituit̃ in pecunia vino grano et hmōi iustit. e. §. cōstituit̃. vñ no. ꝙ illud ꝙ nō renascit̃ nō r esse in vsufructu. l. diuortior. §. si fundũ. ⁊ §. si vir ĩ fũdo. ff. sol. mat. ideo lapis  nō renascit̃ nō est in vsufructu ⁊ creta ⁊ hmōi q no.  legato vsufructu nō veniũt talia. Jdẽ arbores cedue vt salices. ⁊ hmōi sunt in vsufructu. sʒ arbores fructi fere nō possent cedi pro vsufructu. ¶ Ad d tenet̃ vsusfructuariꝰ. Rñ. tenet̃ [*]p̃stare cautionẽ in rebus q̃ vsu nō cōsumunt̃ arbitrio boni viri ipsis vtet̃ salua rerum sustātia. sicut libet bonꝰ vir ⁊ vtit̃ ⁊ fruitur re ꝓpria ⁊ sco ꝙ finito vsufructu restituet ꝓprietario id ꝙ superest. Jn rebꝰ ꝟo q̃ vsu consumunt̃ dʒ prestare cautionẽ de exhibendia id ea qualitate vel si vult cōsumere prestabit extimationẽ illoꝝ bonoꝝ. d. c. vl. in glo. de pig. hoc no. ff. de vsufru. eaꝝ rerum q̃ vsu consumunt̃. l. j. sca ⁊ tertia. ⁊ di. §. constituitur. ¶ Sed d de his rebus q̃ vsu nō consu [*]munt̃. sʒ minuunt̃ vt vegetes ⁊ similia q̃ vsu veterascũt ⁊ minuunt̃ nō aũt ipso facto sicut vinũ oleum ⁊ similia. Rñ. Pa. ĩ. d. c. fi. ꝙ cauebit de restituẽdo q suꝑ erit finito vsufructu vt pʒ ĩ. l. j. ff. de vsufru. quẽadmo. caueat. vbi ẽ casus. fa cit. l. j. ff. de vsufru. eaꝝ rerũ vbi ista duo ponunt̃ vt diuersa. s. q̃ vsu ↄsumunt̃. ⁊ q̃ vsu minuunt̃. ⁊ iō iura q̃ volunt vt extimatio p̃stet̃ loquunt̃ in his que vsu con sumunt̃. vt ĩ. l. si tibi vini olei. ff. de vsuf. eaꝝ re. ergo nō debẽt extẽdi ad ea q̃ nō cōsumunt̃. sʒ minuunt̃.  aliter vsufructuario esset p̃iudiciũ. Et facit ꝓ hoc exẽ plum in re cōmodata q̃ vsu minuit̃ vbi dānum ꝑtinet ad diuinũ nō ad cōmodatariũ. l. eum . ff. cōmo. ¶ Vtrũ vsusfructuariꝰ nō p̃stās cautio[*]nẽ a principio ⁊ recipiẽs fructꝰ teneat̃ eos restituere. Rñ. Pau. in. c. cũ ↄstet de pig. do. cōiter distinguũt ↄcordādo gl. iuris ciuilis q̃ sunt ↄ̃rie sic aut bona fide recipit puta  nō fuit exacta cautio nec maliciose distulit p̃stare. ⁊ hʒ locum glo. in. l. vxor. la. j. ff. de vsufr. lega.  tʒ ꝙ nō tenet̃ restituere. Aut exactus nō p̃sti tit cautioneʒ vel fuit in mala fide mali ciose cum sciret se obligatum ⁊ nō p̃stitit sic tenetur restituere tan indebite perceptos  nō facit suos. ⁊ sic intelligẽda est gl. in. l. si cuius. ff. de vsufruc. fa cit. l. sed ⁊ si. §. scire. ff. de petit. here. Vbi errās in iure facit fructus suos nō malefidei possessor. ¶ Sed nund testator poterit remitte[*]re ne cautio prestet̃. Rñ. Pa. in. l. j. C. de vsufru. ⁊ in. l. scire. C. vt in pos. lega. q sic in rebus que vsu cōsumunt̃. Jn rebꝰ ꝟo qui vsu nō cōsumunt̃ nō pōt. Rō  daret̃ materia delinquendi nec curare vti sicut bonꝰ vir sed in alijs cessat cum solũ teneat̃ ad extimationẽ q veruʒ est nisi ꝓprietas fuisset eidẽ vsufructuario legata vs ad certum diẽ ⁊ vsusfructus pure  hoc casu cautio nō est prestāda. vt in. l. si vsusfructus. §. plane. ff. vsufru. quẽadmo. caueat. ¶ Vtrũ sufficiat cautio iuratoria. Rñ. ꝙ [*]vsusfructuarius ẽ persona suspecta nō sufficit alias sic. ⁊ hoc sequit̃ Pa. in. c. cũ cōstet. de pigno. argu. in. c. ꝑ vr̃as. de do te post diuor. resti. vbi bonꝰ tex. in simili ⁊ in aut̃. generaliter. C. de epis. ⁊ cle. ¶ Vtrum vsusfructuarius teneatur ad [*]expensas in re de qua habet vsũfructũ. Rñ. Ludo. de ro. in not. ꝙ sic ad expensas paruas et ad collectas et ad refectionẽ  collecta ꝙ teneat̃ habes. l. q̃ro. ff. de vsufru. leg. l. apud iulianũ. §. heres. ff. de lega. j. ⁊. l. hactenꝰ. ff.  vsufru. Q limita nisi qñ collecta tanta esset ꝙ e ualeret ꝑceptiōi fructuũ  solũ tene ret̃ dñs. glo. est in. l. qui cōcubinā. §. qui hortos. ff. de lega. iij. quā sequunt̃ Dy. ⁊ Bard. in. l. his ꝟbis. §. idẽ testator. ff. de leg. iij. Jdẽ dic in expẽsis ꝓ resectione nisi esset ei legatꝰ vsusfructꝰ generalit̃ oĩm rerũ quia sic tenetur ad oẽs expensas vł renũciare. d. l. hactenꝰ. ⁊ ꝙ ibi no. de fide instru. c. G. perpetuus. in glo. ¶ Sed d de vsurario. Rñ. idẽ ibidẽ ꝙ [*]aut dñs participat in cōmodo rei cuius mihi legatꝰ est vsus. puta  domus est ampla ⁊ tũc tenet̃ dñs tātũ. Aut nō ꝑti cipat. sʒ solꝰ vsurariꝰ. Et sic tenetur ad expẽsas. l. si domus. ff. de vsu. ⁊ habi. ¶ Quero quid erit quando testator re[*]liquit vxorem dñam ⁊ vsufructuariam omniũ bonoꝝ suorũ diu vixerit vel vi tam vidualẽ duxit. dic vt supra legatuʒ j. §. xlvij. potest tamẽ talis vxor laudare ⁊ laudemiũ recipere. nec per hoc videt̃ cōditio heredis deterior sicut nec ecclesie si prelatus bñficia vacantia cōferat vel electos confirmet cũ talia nō possit retinere ad manus suas de insti. c. fi. de officio archipresbyteri. c. fi. ⁊ feuda anti qua concedat. c. secudo. de feudis. ¶ Sed nũquid ex vsufructu legato gra [*]uabit̃ heres ĩ legitima. Rñ. ꝙ nō nec qͦ ad ꝓprietatẽ nec quo ad vsũfructũ. C.  inof. testamẽto. l. qm̃. ⁊ aut̃. nouissima. ⁊ l. scimꝰ. §. cũ aũt. idẽ dic ĩ trebellianica quo ad aliũ heredẽ vel ad alios quibꝰ legitima debet̃  detrahẽt quartā suaʒ heredes de talivsufructu legato. nisi sit ipse heres cui vsusfructus est legatus. etiam. d. l. vxori. ⁊. ff. de vsufr. omnium. ⁊ l. si mihi. ⁊ tibi. ¶ Vtrũ ille cui est relictꝰ vsusfructꝰ oĩm [*]bonoꝝ teneatur soluere es alienum de ipsis bonis. Rñ. ẜm Hosti. ꝙ sic. Secꝰ si solũ esset relictꝰ vsusfructꝰ aliquaꝝ reꝝ. ff. de vsufr. le. l. fi. Pau.  ca. ↄsi. ccclxxxv. dicit ꝙ ꝓprietariꝰ tenet̃ ṗncipałr. s. ad vendendum de bonis pro solutiōe eris alieni. ⁊ sic vsusfructuarius secundaria participabit in solutiōe. ⁊ sic minorem vsumfructũ habebit. pro quo facit. l. fi. §. si autem alienum. C. de bo. q̃ libe. et est verior opinio. ¶ Qũo amittit̃ vsusfructus. Rñ. ꝙ qua [*]tuor modis. primo ꝑ mortẽ vsufructuarij de pigno. c. fi. in glo. ¶ Sco ꝑ maximā ⁊ mediā capitis di[*]minutionẽ nō aũt ꝓpter minimā ⁊ ma ximā diminutio. capitis est cũ alis simul ⁊ libertatẽ. ⁊ ciuitatẽ amittit q ac cidit his  efficiunt̃ serui pene propter delictũ suũ. vel  ꝓpter ĩgratitudinẽ re digunt̃ in seruitutẽ. Media cũ cinitas amittit̃. ⁊ libertas retinet̃ q accidit cũ aqua. ⁊ ignis ĩterdicit̃ vel in insulā deportat̃. Minima ẽ ciuitas ⁊ libertas retinet̃. sʒ statꝰ mutat̃ q accidit his qui sunt iuris erāt facti sunt iuris alieni. vł ecōtra. insti. de capi. dimi. prime due sũt mortes ciuiles. ff. ꝓ socio. l. societatem. Tertia nō  oĩa iura trāseũt ad partẽ cui arrogatus se donāt. Jnsti. de adop. §. sed hodie. C. de sac. san. ec. aut̃. sed in gressi. de testa. c.  ingredientibus. ¶ Tertio amittit̃ si res perierit in qua [*]erat vsusfructꝰ. insti. eo. §. finit̃. ff. . mo. vsusfruc. ami. l. j. ⁊ per totũ. ⁊ hoc si erat constitutus. d. l. j. Qr quod non est: amiti non potest in glo. ibidem cum cōcordantijs. ¶ Quid si vniuersitati sit vsusfructꝰ legatus. vel ciuitati. Rñ. durabit spacio centũ annoꝝ. ff. eo. ti. l. an vsũfructũ nisi in ciuitate aratrũ inducatur. ita ꝙ desinat esse ciuitas vel vniuersitas. ff. qui. mo. vsusfru. amit. l. fi. ¶ Vtrũ cum plures sint vsufructuarij ⁊ [*]vnꝰ morit̃ reuertat̃ ad ꝓprietariuʒ Rñ. ꝙ nō sʒ accrescit alteri vsufructuatio. ff. de vsufr. accre. ꝑ totũ. ⁊. ff. . mo. vsusfr. amit. l. excepta. solũ ergo reddit ad proprietariũ qñ oẽs deficiũt. insti. eo. §. j. ¶ Quid si vsusfructꝰ relĩquat̃ alicui: do [*]nec filiꝰ pupillꝰ ad pubertatẽ venerit ⁊ pupillꝰ morit̃ añ pubertatẽ. Rñ. vsusfru ctꝰ durabit vs ad etatẽ cōpletā. Si ꝟo sit relictꝰ sub incerto tꝑe puta donec ta lis furiosus resipuerit ⁊ ante resipiscat morit̃. sic durabit toto tꝑe vsufruciuarij.  possibile fuit: vt toto eiꝰ tꝑe in furia ꝑseueraret. Vt ĩ. l. Ambiguitatem. C. eo ¶ Quarto amittit̃ vsusfructꝰ ꝑ nō vsuʒ [*]nō simpłr. sed eo modo quo etiā dñium rei ꝑdit̃ vt ꝑ p̃scriptionẽ. vt. s̃. p̃scriptio dictum est. no. in. l. pe. C. eo. ¶ S ad quẽ reuertet̃ vsusfructꝰ quādo [*]ꝑ capitis diminutionem amittit̃. Rñ. si est filiꝰ ad patrẽ si seruꝰ ad dñʒ si pater vel aliꝰ trāsibit ad filiũ aut heredẽ eiꝰ nō ad ꝓprietariũ vt in. l. fi. C. eo. ltellige quādiu viuet ille cui vsusfructꝰ fuerat legatus. ar. l. predicte. l. ambiguitatem. ¶ Vtrũ cũ vsusfructꝰ vniuersaliter gre [*]gis vel armẽti est legatus si moriat̃ teneat̃ vsufructuarius reficere. Rñ. ꝙ ex gnatis gregũ tenet̃ submittere alia lo co mortuoꝝ capitũ. Secꝰ si tm̃ in aĩabꝰ leget̃ vsusfructus  nō tenet̃ reficere si moriant̃ sine sua culpa. ff. e. l. vetꝰ. insti. de re. diui. §. sʒ ⁊ si gregis. idẽ dic ꝙ dʒ in vineaꝝ mortuaꝝ ⁊ arboꝝ locũ ałs in stituere ⁊ collere. Nā quasi bonus paterfa. debet vti vt in. d. §. sʒ et si gregis. ¶ Vtrũ vsusfructus legatꝰ filio existẽti [*]ĩ ptāte patris amittat̃ ꝑ mortẽ eiꝰ. Rñ. Bar. ĩ. l. ex literis. C. de vsu. ⁊ habi. ꝙ nō extinguit̃.  presumit̃ cōtẽplatiōe patris legatꝰ sed remanebit patri. Si ꝟo pater p̃moriat̃. sic p̃sumit̃ cōtẽplatione filij legatꝰ ⁊ nō extinguetur sed erit filij aduenticium: ¶ Vtrũ vsufructuariꝰ possit cedere vel [*]vẽdere comoditatẽ vsusfructꝰ. Rñ. Bar. in. l. interest. C. de vsu. ⁊ hab. q sic. Sʒ non ius vsusfructus. Similiter ille cui legata est in testamento domus ad inhabitandũ poterit alteri locare ⁊ finiet̃ solum morte ipsius cui legata est. l. Si habitatio. ff. de vsu. ⁊ habi. ⁊ institu. eo. .§. fina. Vxor dicitur mulier post contraxit per verba de presenti. licet non dum consũmauerit. ⁊ hoc in oĩbus fauorabilibus. sed in odiosis appellatio ne vxoris venit soluʒ illa que matrimo nium consũmauit. vt in. l. non sine. C. de bo. q̃ libe. No. Pau. in. c. iij. loco de presump. vide. s̃. sponsalia. §. j. [*]¶ Vtrũ vxor sit in ptāte mariti. Rñ. ẜm Bal. de cōsu. feu. ti. an maritꝰ succedat vxori in bene ꝙ non iure romano nisi quo ad debitũ carnis ⁊ operandum. vt no. gl. C. de condi. inser. l. si vxor. ⁊ nota insti. ad tertu. §. i. in fi. C. de ser. fugiti. l. fi. ⁊ adde quod no. instit. de pa. potesta te in gl. ordinaria. tex. est in. l. j. §. fi. ff. de iniur. ⁊ ibi gl. ⁊ text. ĩ. l. is cuiꝰ oꝑe. §. fi. ff. de adul. Erit ergo sub ptāte patris. d. l. si vxorẽ. ⁊. l. sicut. ff. de ope. liber. sed iure lombardo erit sub ptāte viri. sed apud nos vacat. Ali tamẽ tenẽt ꝙ de iure canonico est sub potestate viri. ar. c. mulieres. de sent. excom. sed nō credo. [*]¶ Vtrũ vxor cedat lucro viri. Rñ. Pa. in c. literas. de rest. spo. tenet ꝙ sic quantũ ad operandum. alle. l. sicut patronꝰ. ff. de oper. libert. Facit. l. sed vir in princi. ff. de dona. ĩter virũ ⁊ vxor. ⁊. c. hec yma go. ⁊. c. mulierẽ. xxxiij. q. v. Sed saluo me liori iudicio. dico ꝙ aut operat̃ ĩ bonis viri ꝓ suo vsu. vt puta in lana viri vt si bi faciat vestimẽtũ vel in lino. vt sibi fa ciat lĩtheamina ꝓ vsu. ⁊ sic dico ꝙ cedit lucro viri  non minus tale vestimentum erit viri  si nihil operis ĩ eo fecis set nec p̃ciuʒ laboris a viro in hoc casu poterit petere. Et sic loquit̃. d. l. led si vi ri apud quẽ alimẽtat̃. aut laborat in re bus viri. vt ĩde habeat lucrũ. vel ĩ alijs buscũ. vt puta est textrix vel filat. vel est negociatrix ⁊ hmōi. ⁊ sic nō cedit lu cro viri sed sibi acrit nisi in casu quādo non hʒ dotem sufficientem ad alen dum se ⁊ cōes liberos cum marito vbi maritꝰ nō hʒ alia bona sufficiẽtia. Sed si habet dotem sufficienteʒ ad alenduʒ se ⁊ cōmunes liberos vel saltem se quā do maritus habet alia bona sufficientia sic credo non teneatur cedere lucro mariti. sed pōt in eiꝰ bonis vel alijs laborare vt habeat preciuʒ laboris ⁊ sibi acquiret ⁊ hoc videtur sequi Bar. ⁊ sic li mitare glo. in. d. l. sicut patronus. in. l. gaio. ff. de alimẽ. leg. facit. C. de do. ĩter virum ⁊ vxor. l. ⁊ si pecunia tua. Probat̃ idem  vxor non tenetur laborare pro viro. si habet dotem sufficiẽtẽ pro parte onerum supportanda vt patet. gar. c. ꝑ vestras de donatio. inter vir. ⁊ vxo. ⁊ in l. si cũ dote. ff. sol. ma. ⁊ no. idem Pa. in c. literas de resti. spo. vbi determinat ꝙ nec etiam causatiue potest vir eam cōpellere ad laborādum subtrahendo. s. alimenta ergo sibi poterit laborare. Si vero nō portauit dotem sufficienteʒ ad fustentanda onera matrimonij saltem pro ꝑte sic credo ꝙ debeat laborare pro ipsis oneribꝰ supportādis ⁊ si nō vult vir pōt ei denegari alimẽta. ⁊ sic tenet. Nec obstant iura qui vidẽtur velle q simpliciter cedat lucro viri.  dicta. l. si cut que dicit ꝙ dʒ esse in officio viri debet intelligi scilicet ad debitum reddẽ dum ⁊ gl. ibidem intelligenda est secũdum ꝙ dixi dum laborat in re viri pro vsu suo: alias non habet veritatem: nec iure ꝓbatur. si alio modo intelligitur ⁊ similiter. c. hec imago. ⁊. c. multerum in quibꝰ dicitur ꝙ est pene famula viri et ꝙ ẽ de dominio viri ĩtellige nō simpli citer sed secundũ quid inquātũ est sub eiꝰ cura. ⁊ debet regi ab eo ⁊ quo ad debitum coniugale. alias non  non trā sit in potestateʒ viri vt. s̃. dictum est. vel dic ꝙ predicta debẽt intelligi de operi bus obsequialibus in domo puta coquina vel faciendi lectum aut scopandi ⁊ hmōi de quo vide. supra Peculiũ. .§. xxxj. ¶ Vtrũ maritꝰ possit verberare vxoreʒ. [*]Rñ. ẜm Host. ⁊ Gof. in. c. quemadmodũ de iureiu. ꝙ sic ex magna cā ⁊ leui verberatiōe. ar. in. l. preceptoris. ff. ad. l. ac li. de hoĩ. ad audientiā. Sed sine cā vel grauiter verberās vir punit̃ ad dandũ ei tertiam parteʒ donationis ꝓpter nu ptias vt ĩ aut̃. liceat matri. ⁊ aut̃. §. si s autem propriā. ⁊. C. de repudijs aut̃. sʒ nouo iure vide iu. l. cōsensu. C. de repu. dicit̃ ꝙ ꝟbera ingenuis aliena sunt. fa cit glo. vij. q. j. in. c. sicut. ¶ Vtrũ vir possit interficere vxorẽ adul [*]terātẽ. Rñ. lex ciuilis penam non impo nit. l. grachꝰ. C. de adulte. xxxij. q. ij. ĩter hec si interuenit in actu adulterij sʒ lex diuina hoc dicit. Non occides. Et ideo non licet. vide homicidium. j. §. vj. ¶ Vtrũ vxor possit agere ad restitutio[*]nẽ dotis viuente viro. Rñ. ẜm pa. in. c. ex liter is de pigno. ꝙ sic vir incipit ma le vti substantia sua ⁊ male versari. ⁊ di cit̃ male vesari quando exulat a patria sua ꝓpter maleficiũ ꝓprium ⁊ maxime cũ peruenit̃ ad distrationem bonorũ. d. c. per vestras. videt̃ tex. in. l. vbi. C. de iu re do. etiam ꝙ possit petere donationeʒ ꝓpter nuptias licet alij quo ad donationem predictam cōtrariũ teneāt. iteʒ potest petere vbi matrimoniuʒ venit se parandum quo ad thoꝝ. vt in. c. de dote post diuor. resti. ¶ Vtrũ vxor habens virum prodigum [*]licite possit abscondere aliqua bona eo inuito. vide furtum. xxv. ¶ De dote vide. s̃. dos. de donatio. ĩter [*]virum ⁊ vxo. s̃. donatio. De debito vide debitum de voto vide. s̃. votũ. ij. §. viij. De parafernalibus vxoris habes. s̃. pa rafernalia. ¶ Vtrũ possit de rebus viri prouidere [*]filijs primi matrimonij. Rñ. ꝙ non nisi ẜm ꝙ pōt eleemosynas facere vt. s̃. eleemosyna. §. vij. ¶ Vtrũ vxor teneat̃ sequi virũ suũ. Rñ. [*]ẜm ꝙ calligo ex no. ĩ. c. si s necessitate. xxxiij. q. ij. ꝙ aut trāsfert domiciliũ ⁊ sic tenet̃ eũ se. Et hoc veꝝ nisi pactũ fuis set vt nō transferret  sic non teneret̃ nisi post pactũ aliqua necessitas aduenerit que ĩpediret maritũ ibi manere. puta ĩfir mitas vel capitalis inimicitia  sic tenet̃ sequi nō obstante pacto. ar. vnaque. xiij. q. ij. Si ꝟo nō trāsfert do miciliũ sic non tenet̃ eũ sequi ẜm Host. Similiter nō tenet̃ eũ se si est vagabũ dus ẜm gl. ĩ. d. c. vnaque. nisi sciẽs eũ vagabundũ cōtraxit cũ eo.  sic tenet̃. Hoc totũ limito verũ quādo ex cā hone sta vel trāsfert domiciliũ vel est vagabũdus. Secus si ex cā inhonesta vel si vellet eā trahere ad pctm̃ vel imineret sibi periculuʒ vite.  sic non teneretur eum sequi vt sentit gl. in. d. c. si quis. fa cit. l. ꝙ nisi. ff. de oper. libertoꝝ. Vbi pa tet quod libertus non tenetur sequi do minum vagabundum ad prestandum ei operas vide in capitulo de illis. de sponsa. 
 
 Hypocrisis vide. s̃. simulatio. Hypotecha vide pignus. Hyronia vide in litera. h. Hystrio vide in litera. h. 
 
 Zelus proprĩe est tristitia de bono alterius non ex eo quod ille habet sed ex eo q sibi deest dicit philoso. ij. ethicoruʒ. ⁊ si est ʒelus circa bona ho nesta est laudabilis Scm illud prime corin. xiiij. emulamini carismata melio ra. Si vero est de temporalibus sic pōt esse cum peccato sicut auaritia. Si autẽ quis dolet de bono alterius quia eũ ex cedit in talibꝰ bonis sic est inuidia. Accipitur etiam aliquando ʒelus pro fer uore seu cōmotiōe diuine charitatis vt in. Psal. ʒelus domus tue comedit me. ⁊ c. Et iste ʒelus postremo dictꝰ fuit qui me ad prefatam angelicā summā cōpo nendā coegit ad laudẽ dñi nostri Jesu xp̃i cui est honor ⁊ gloria in secula seculorũ. Amen. Laus deo. 
 




¶ Ad lectorem. 
 
 ¶ Hũano āgelicas cũaudire loq̃las Ore cupis. p̃sens perlege lector opus. Hic sacros canones. hic et ciuilia iura: Hic sancte inuenies religionis opes. Maxĩa multoꝝ ꝙ vix dabat añ librorũ Sarcĩa. id āgelica dat tibi sũ. breuis. Angelꝰ est autor sacri deꝰ ordis ingẽs Seraphici ⁊ tante religionis honos Sed plũbo veneta formar̃ georgiꝰ vrbe Curauit primꝰ cui datur artis honos Antiqueclare deductus orgine Mantꝰ Pro quo tota viget nobilitata domus Autorẽ at opus ĩpressuʒ felicia dona Clauassina tua terra beata viro. Nec carleta minꝰ gẽs felix vñ creatus Angelꝰ āgelicis dignꝰ adesse choris. 
 
¶ Explicit summa angelica de casibus ↄscientie. per fratrẽ Angelũ de clauasio cōpillata. maxima cum di ligentia reui sa: ⁊ fideli studio emẽdata sicut ipsum opus per se satis attestabit̃. Lug. Jmpressa. Jmpensis honestorum virorum Scipionis de Gabiano: et fratrum. Jn dustriavero Jacobi Myt. 
 







 Registrum 
 
AA. BB. a. b. c. d. e. f. g. h. i. k. l. m. n. o. p. q. r. s. t. v. x. y. ʒ. A. B. C. D. E. F. G. H. J. K. L. M. N. O. P. Q. R. S. T. V. X. Y. Z. AA. BB. CC. DD. EE. FF. GG. HH. JJ. KK. LL. MM. NN. OO. 
 
Omnes sunt quaterniones preter. BB primus qui est sexternus. 
 
F J N J S