Svmmarivm. Cap. XIII.

• 1 Menchaca multas opiniones in Scholas inuexit contra iuris, & rationis placita.
• Quæſstio diſsputanda vtrum mare, aut ius nauigandi proprium ſsit Luſsitanorum titulo præſscriptionis, aut conſsuetudinis.
• 2 Argumenta negatiua proponuntur.
• 3 Maris occupatio à doctoribus, & Iuriſsconſsultis admittitur.
• 4 Præſscriptionis edictum prohibitorium eſst.
• 5 Commercium extra eße & habere commercium rei differunt.
• 6 Maris proprietas est nullius ſsecundum communem, protectio, & iuriſsdictio eſst Imperatoris.
• 7 L. Sanè de iniurijs.
• Proprietas maris dari poteſst.
• Mare & diuerticulum differunt apud Iuriſsconſsultos.
• 8 Imperator mittit claßes ad mare purgandum.
• 9 Imperatorj quod licet, licebit etiam Regibus ſsuperiorem non recognoſscentibus in temporalibus.
• fol. 129r
  Reges ſsupremi eandem poteſstatem habent, quam Imperator.
• Reges Hiſspaniæ non recognoſscunt Imperatorem in temporalibus.
• Rex Luſsitaniæ non recognoſscit Imperatorem in temporalibus.
• Hiſspania de facto, non iure ſsubiecta fuit Imperio, a quo iam libera est.
• 10 Imperator non eſst mundi, & maris dominus, ſsed partis ſsubiectæ.
• 11 Nauigatio, & protectio maris omnibus competit de iuregentium, niſsi à Principe præoccupetur.
• Imperator mari, & littoribus ſseruitutem imponere poteſst.
• 12 Maris protectio, iuriſsdictio, & imperium ad Imperatorem pertinet, primò quando iura regalia in Prouincias mari adiacentes habet.
• 13 Imperator ius maris adquirit ex præſscriptione.
• Venetorum, & Genuenſsium ius maris defenditur.
• 14 Præſscriptio in memorialis requiritur ab ſscribentibus ad maris adquiſsitionem.
• L. Vſsum aquæ. C. de aquæ ductu.
• Vſsus aquæ publicus adquiri potest ex tempore inmemoriali.
• 15 L. Vlt. ff. de vſsucap. & num. 16,
• Præſscriptionis ius in rebus publicis non adquiritur ex longo tempore, ſsed ex immemoriali, & n. 17.
• fol. [129]v
  16 Præſscriptio an importet apud Iuriſsconſsultos exceptionẽexceptionem tantum?
• 17 Publica iura non adquiruntur poßeſssione longa etiam tẽporetempore Imperatorum, ſsed immemoriali.
• 18 Præſscriptio pro exceptione capitur frequentius apud Iuriſsconſsultos.
• Præſscriptio, & exceptio differunt.
• 19 Præſscriptio, & exceptio non differunt tamquam ſspecies, & genus.
• Præſscriptio non ſsolum comprehendit exceptionem ex tẽporetempore ortam, ſsed & alias.
• 20 Præſscriptio pro adquiſsitione per poſsſseſssionem non est barbarum, & incognitum Iuriſsconſsultis.
• Iulius Paulus instit. de vſsucapione.
• Inst de vſsucap. & præſscriptionibus.
• 21 Verbum, pręſscribere, ſsignificat intitulare, & præfinire quod congruit vſsucapioni.
• 22 Vſsucapione quare Iuriſsconſsulti ſsæpius vſsi fuerint, quam præſscriptione.
• 23 Præſscribens adquirit dominium directum, & vindicatio.
• L. Si duo. §. primo. ff. de iur. iurando.
• 24 Præſscribenti cur exceptio, non actio in iure concedatur.
• Exceptio etiam est intentionis excluſsio.
• 25 Præſscriptio pro exceptione capitur, quoties exceptio ante litis contestationem proponitur, vt eſst exceptio dilatoria, & aliquæ ex peremptorijs.
• fol. 130r
  26 Conſsuetudine ius publicum piſscandi, nauigandi, & ſsimilium adquiriri potest.
• 26 Conſsuetudinem inter & præſscriptionem magnæ differentiæ.
• Conſsuetudo dicitur adquiſsitio per temporis poſsſseſsſsionem.
• Præſscriptio immemorialis dicitur conſsuetudo.
• 28 Præſscriptio immemorialis requiritur ad præſscriben da loca publica à priuatis, Princeps ad obtinenda loca publica non indiget immemoriali, ſsed occupatione tantum.
• 29 Ius piſscandi, & nauigandi, & ſsimilium an adquiratur præoccupatione ſsimpliciter.
• 30 Ius prohibitionis requirit plures annos.
• Prohibitio in rebus publicis, vt competat neceßaria est, præſscriptio.
• 31 Præoccupatio inter ſsupremos Principes ſsufficit in rebus publicis.
• 32 Princeps ſsupremus non indiget licentia, aut priuilegio alterius Principis ad occupanda loca publica.
• Priuatus indiget immemoriali ad occupãdaoccupanda loca publica
• 33 Venetis opus non eſst immemorialis ad Adriatici mari occupationem tuendam.
• Venetorum gentis origo, & Imperium quando cœpit.
• 34 Sententia in Venetorum fauorem pro maris Adriatici iure contra Imperatorem, & alios Principes.
• Adriatici maris Imperium pertinet ad Venetos.
• 35 Nauigatio de iuregentium eſst libera.
• 36Cap. primum de præſscript. in. 6. & n. 38.
• fol. [130]v
  37 Prohibitio vſsucapionis in rebus publicis procedit reſspectu priuatorum.
• L. 2. §. ſsi quis à Principe. ff. ne quid in loco publico.
• 38 Loca publica reſspectu Principum cenſsentur libera.
• Contra libertatem status primæui præſscribitur tempore ordinario.
• 39 Status primæuus repugnans non releuat poßeſsſsorem ab onore probandi.
• Præſsumptio primæui ſstatus tollitur per poßeſssionem longi temporis.
• 40 Luſsitanorum ius in Indiæ nauigatione concluditur ex præoccupatione, conſsuetudine, & destinatione.
• 41 Nauigatio indica ex præoccupatione.
• Promontorium bonæ ſspei quando præternauigatum, & à quo.
• 42 Vaſscus à Gama quo tempore in Indiam nauigauit.
• 43 Tempus centum annorum an & quando immemoriali æquiparetur.
• Vitæ hominum centum annos excedentes.
• 44 Quadraginta annorum curſsus cum titulo vim habet immemorialis.
• 45 Luſsitani Reges ius Indicæ nauigationis defendũtdefendunt ex omnium ſsententia.
• 46 Princeps ſsupremus qui bona fide rem poſssidet, non tenetur eam dimittere, aut diuidere, vel in arbitros compromittere, et ſsi dubia res ſsit.
• 47 Princeps qui arma mouet contra Principem poßeſs|
  fol. 131r
  ſsorem in re dubia peccat grauiſssime licet ius ſsuum probabilius putet.
• 48 Milites alienæ reipublicæ peccant arma ſsumentes in re dubia, & ad restitutionem tenentur.
• Indicam nauigationem Luſsitanorum perturbantes incidunt in cenſsuras.
• 49 Bataui ineunt fœdus cũcum Turcis, Mauris, & infidelibus Fœdus cum infidelibus contra Chriſstianos inire nefas.
• 50 Sarraceni ſsunt Dei fllagellumflagellum contra Chriſstianos.
• 51 Imperator, & Principes Catholici non poſsſsunt fœdus inire cum Turcis, Mauris, & infidelibus contra Christianos.
• Oceanus ſsubuertit Batauorum terras.
• 52 An liceat in bello iusto contra Chriſstianos Principi Chriſstiano auxilium infidelium inuocare?