DE IVSTO IMPERIO LVSITANORVM ASIATICO. Auctore Doctore Fr. Seraphino de Freitas Lusitano in Pinciana Academia Vespertinae in sacris Canonibus Cathedrae antecessore e Mercenarijs minimo. Ad Philippum IIII. potentissimum Hispaniarum, & Indiarum Monarcham. Non quercus te sola decet, nec laurea Phoebis Fiat & ex edera ciuica nostra tibi. Cum Priuilegijs Castellae, & Lusitaniae. Vallisoleti: Ex Officina Hieronymi Morillo, Almae Vniuersitatis Typographi. Anno M. DC. XXV. El Rey. POr quanto por parte de vos el Doct. Fr. Serafin de Freytas Cathedratico de Visperas de Canones de la vniuersidad de Valladolid, de la Orden de nuestra Senora de la Merced redempcion de cautiuos, nos fue fecha relacion, auiades compuesto vn libro intitulado, de iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, el qual era muy, y prouechoso, y nos pedistes, y suplicastes, os mandassemos dar licencia, y facultad para imprimir lo por el tiempo que fuessem os seruido, o como la nuestra merced fuesse: lo qual visto por los del nuestro Consejo, y como por su mandado se hizieron las diligencias que la pragmatica por nos vltimamente fecha sobre la impression de los libros dispone: fue acordado, que deuiamos de mandar dar esta nuestra cedula para vos en la dicha razon, y nos tuuimoslo por bien. Por la qual os damos licencia, y facultad, para que por tiempo, y espacio de diez anos primeros siguientes, que corran y se quenten desde el dia de la fecha della en adelante, vos, o la persona que vuestro poder huuiere, y no otro alguno podays imprimir, y vender el dicho libro, intitulado de iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, de que de suso va fecha mencion por su original, que en el nuestro Consejo se vio, que va rubricado, y firmado al fin de Pedro Montemay or del Marmol, escriuano de Camara de los que en el nuestro Consejo residen, con que antes que se venda lo traigays ante ellos, juntamente con el dicho original, para que se vea si la dicha impression esta conforme a el, o traigays fee en publica forma, como por corrector por nos nombrado se vio, y corregio la dicha impression por el dicho original, y se citasse el precio porque se ha de vender y mandamos al impressor, que ansi imprimiere lo susodicho, no imprima el principio, y primer pliego, ni entregue mas de vn solo libro con su original al autor, o persona, a cuy a costa lo imprimiere para eseto de la dicha correccion, y tassa, hasta que antes, y primero el dicho libro intitulado, de iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, este corregido, y tassado por los del nuestro Consejo, y estando hecho, y no de otra manera, podays imprimir el dicho principio, y primer priuilegio, y seguidamente ponga esta nuestra cedula, y la aprouacion que de lo susodicho se hizo por nuestro mandado, y la tassa, y erratas, so pena de caer, e incurrir en las penas contenidas en las ley es, y pragmaticas de nuestros Reynos, que sobre ello disponen. Y mandamos, que durante el tiempo de los dichos diez anos persona alguna sin la dicha vuestra licencia, no pueda imprimir, ni vender el dicho libro, so pena, que el que lo imprimiere, aya perdido, y pierda todos, y qualesquier libros, moldes, y aparejos que dello tuuiere, y mas incurra en pena de cinquenta mil marauedis, la qu al dicha pena, sea la tercia parte para la nuestra Camara, y la otra tercia parte para el juez que lo sentenciare, y la otra tercia parte para la persona que lo denunciare, y mandamos a los del nuestro Consejo, Presidentes, y Oydores de las nuestras Audiencias, Alcaldes, Alguaziles de la nuestra casa, y Corte, y Chancillerias, y a todos los Corregidores, Assistentes, Gouernadores, Alcaldes mayores, y ordinarios, y otros juezes, y justicias qualesquier de todas las Ciudades, villas, y lugares de los nuestros Reynos, y senorios, y a cada vno dellos en su jurisdicion, que os guarden, y cumplan esta nuestra cedula, y contra ella no vayan, ni passen, ni consientan yr, ni passar en manera alguna, so pena de la nuestra merced, y de diez mil marauedis para la nuestra Camara. Dada en san Lorenco a veynte y ocho dias del mes de Otubre de mil seyscientos y veynte y quatro anos. YO EL REY. Por mandado del Rey nuestro Senor. Don Sebastian de Contreras. LIBRVM de Asiatico Lusitanorum Imperio, a Patre Seraphino de Freitas Lusitano, sacri ordinis Mercenariorum in celeberrima Vallesoletana Academia, in sacris Canonibus Doctore, vespertinaeque Cathedrae peritissimo moderatore, mira eruditione compositum, de mandato Regij Senatus, qua potui diligentia legi, maximaque delectatione relegi; nihilque in eo non laudabile, nihilque non laude dignum reperi, siue enim singularem vtriusque iuris peritiam, siue candidam sermonis puritatem, siué in expugnandis aduersariorum fundamentis solers artificium, siue historiarum cognitionem, siue Cosmographiae, ac Geographiae notitiam spectemus. Libenter fatebimur, eum non vt hospitem, sed vt ciuem, in omnibus his professionibus se ostendisse. Opus plane dignum, quod ad totius orbis vtilitatem, acuratissimis excudatur caracteribus. Matriti calendis Octobris. Anno Domini millesimo sexcentesimo vigesimo quarto. Licenc. Petrus Fernandez Nauarrete. Tassa. POr los senores del Consejo Real fue tassado este libro intitulado, De iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, compuesto por el Doctor Fray Serafin de Freytas, a quatro marauedis el pliego, en doze dias del mes de Iulio, de 1625. Francisco de Arrieta. ERRATAS. FOl. 2. col, 2. lin. 7. auspicijs, fol. 26. col. 2. col. 14. naenijs, fol. 30. col. 1. lin. 3. non sci ipta; fol. 51. col. 2. lin. 15. ab infidelium, fol. 81. col. 2. lin. 6. nostrorum hostium, fol. 90. col. 2. lin. 3. conquisitionis, fol. 117. col. 2. lin. 6. vnde, fol. 161. col. 1. lin. 13. 90. fol. 170. col. 2. lin. 4. facta, fol. 172. col. 2. lin. 3. sidem, fol. 174. col. 2. lin. 11: corrogatis, fol. 175. col. 2. lin. 4. trapezitas, fol. 176 col. 1. lin. 12. Emmanuele Lusitaniae Rege, fol: 189. col. 2. lin. 17. splendore. Con estas emiendas concuerda con su original. En Valladolid en S. Pablo a 22. de Iunio, de 625. El Maestro Fr. Rafael Sanchez. AD PHILIPPVM. IIII. HISPANIARVM, ET INDIARVM MONARCHAM. DVLCE (gloriosissime Principum) & decorum est Freitas nostris pro patria mori, a{ Hor. li. 3. carm. od. 2. }, in cuius obsquium tres fratres velut haereditario munere functi sunt. Horum exemplane sequerer, Monachismi edicto sum prohibitus; sed insperata occasio defendendae patriae, absque regularis obseruantiae offensa, sese mihi obtulit; vt ijdem fratres patriam non solum armis, & sanguine, sed & calamo, & iure propugnent, cum vtrisque Imperatoria Maiestas condecoretur, & firmetur. b{ Prooem, instit. }, descendit in arenam Batauus tuum nauigationis, Indicique Imperij ius in dubium vocare tentans. Certaminis campus Oceanus est; iudic es vero supremi orbis Christiani Principes; arma in aequalia. Ille enim a capitis vertice vsque ad pedis plantam ferro, & Chalybe tectus iactabunde progreditur: Ego vero sub tuo nomine personam aliam, iustitiae causa fretus, haud induam; conspiret Africa, & Asia turritis armata elephantibus; hostilibus sternantur aequora classibus; Turcae, Mauri, & Ethnici foedus ineant; Ecclesiae errones insultent; allatrent rebelles; & omnes Hispanicum Imperium multipliciter infestent; at vno Hispanici leonis intuitu omnia haec monstra euanescent, & velut minores aues aduentante Aquila obstrepere non audebunt; tot agmina, tot hostes, tot conspirationes tuo Imperio, tuae felicitati, tuis denique triumphis reseruabantur; quidquid aduersi cadat, tuis laudibus, tuisque virtutibus materiam, campumque prosterni manifestum est. " Vtque tuus gaudet miles, cum vicerit hostem, " Sic cur se victum gaudeat, hostis habet.c{ Ouid. 2. de tristibus ad Aug, }" " Vnicum fidei scutum tibi assume; in quo possis omnium hostium tela retorquere. d{ Pau ad Eph. 6. }. "Defende more tuo, parentumque tuorum contra haereticos inconcussum Ecclesiae statum vt tuum Christi dextera defendatur Imperium, vt ad Theodosium Augustum Leo Papa promittit." e{ Epist. 25 ad Theod. }. Nihil enim est, quod lumine clariore praefulgeat, quam recta fides in Principe, nihil est quod ita nequeat occasui subiacere, quam ver a religio. f{ L inter claras C. de sacr. }. qua Imperium tuum protegente. Viue Philippe diu felix, pete sidera sero, Hoc opus est terris, te quoque velle decet, Et tibi succrescant Iuuenes bis Caesare digni, Hique tuum trudant vsque Philippe genus. g{ Vir. ad Aug. in morte Mecoenatis. } D. Fr. Seraphinus de Freytas ad Principes orbis christiani svpremos. PErsonatus quidam ante vestrum (Clarissimi Principes) tribunalius Indicae nauigationis armis, sanguine, Pontificijs titulis, dicam & diuinis oraculis, a Lusitaniae Regibus quaesitum in iudicium vocat sub Batauorum nomine; postquam in armis parum felicitatis contra Lusitanos sunt experti, praeter alia testes orbi Mombaca, Malaca, Molucae, & Brasilia. Sed in iudicijs illud primum obtinet locum, vt actor personam legitimet, ne iudicium illussorium reddatur; hanc personatus ille nusquam legitimabit; tum quia non ex Batauorum arbitrio modo ad Martis certamen, modo ad Astreae forum legitimus & naturalis Princeps prouocandus erit; tum etiam quia Imperator Principes ve supremi (vestra, o Iudices, resagitur) a subditis suis causam dicere cogi haud debent. "Per me Reges regnant") ait diuina Sapientia Prou. 8.) & legum conditores iusta decernunt, Bataui e contra Principi leges dare, non ab illo accipere intendunt: sed ad rem; affirmat Incognitus longe clarissimum esse alios ante Lusitanos ab Europa per promontorium bonae spei in Indiam nauigasse: cum tamen tanta contrariae opinionis in animis hominum infixae vis fuerit, vt Antaecos, & Antipodes statuere haeresis esse putaretur omnium haereseon maxime detestanda: nam circa annum Christi septingente simum quadragesimum quintum (vt Auentinus in annalibus Boiorum, & Rosinus de antiquitatibus Rom. oratio. 2. pro antiquitate, pag. 596. memoriae prodiderunt) Virgilius Episcopus Salaeburgensis proconcione dixerat Antipodes esse. Bonifacius Episcopus Maguntinus Virgilium impietatis accusauit, haereticumque esse publice proclamauit, quod Antipodibus inductis alius etiam Christus induceretur. litteris a Pontifice Zacharia (cuius legatus Bonifacius erat) ad Vtilonem Boiorum Regem tanquam ingentis litis arbitrum, & sequestrem impetratis, eius sententia victus, & vt in causa inferior condemnatus Virgilius palinodiam decantauit, sed de hac quaest. c. 4. & 5. disseremus; nunc vero cum Bataui Monarchicum regimen suspectum habeant, non simpliciter vos (Principes Serenissimi) in arbitros eligunt, nec vt secundum diuinum, commune, & Hispanicum ius, quod verborum fuco in praefatione implorant, sed iuxta lesbiam regulam, quam Incognitus domi habet, causam decidendam quaerunt; & ne in exemplorum relatione immoretur; vnum, vel alterum ob oculos subijciam. Ex Vlpian. l. iniuriarum. §. si quis me de iniurijs, tradit Incognitus iniuriarum agi posse, si quis in mari, aut ante aedes meas piscari prohibeatur; tacet tamen contrariam regulam, quam Vlpianus ibidem in conductore publico constituit: docuit Paul. l. sane de iniurijs, interdictum, vti possidetis, proprium maris ius habenti competere expuncta maris, particula, reponit verbum, diuerticulo; solum Doctores, qui, vt ipse interpretatur, aliquo modo sibi patrocinantur, admittit, alios vt adulatores recusat: his & similibus conditionibus confidenter ad iudicium prouocat, & merito: quis enim vincere valebit, qui nullo iure, nulla autoritate superandus est; nihil enim Lusitanis optabilius contingere poterat, quam a Batauis in litem vocari, vt omnibus innotesceret, quo iure, quaue iniuria nostram antiquam, & tot titulis munitam Oceani nauigationem ad Indos interturbent. Stent igitur Bataui pacto, & sententia secundum allegata, & probata proferatur: viuite feliciter inclyti principes, locumque Dei, qui vobis caelitus est concessus, tuemini, vestroque honori, & maiestati prospicite. Doct. Fr. Seraphinus de Freitas. EV el Rey faco saber aos que este Aluara virem, que hauendo respecto, ao que por sua peticao me inuou a dizer o Doctor Frey Seraphim de Freytas, Religioso da Orden de nossa Senora da Merce, lente de Vespora de Canones na Vniuersidade de Valladolid. Hey por bem, e me praz, que por tempo de dez anos que se comencaraon a contar da data deste en diante, nenhun Impressor, nem liureiro, nem outra algua pessoa, de qualquer qualidade, estado, e condicao que seja, possa por si, nem por interposta pessoa, imprimir, nem mandar imprimir no Reyno de Portugal, nem leuar de fora impresso olibro que compos, intitulado, De iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, saluo os que para isso tiueren licenca do dito Frey Seraphim, sobpena, que quem o contrario fizer, pagara por cada ves, que nisso for comprehendido, trinta cruzados a metade para captiuos, ea outra a metade para quem oacusar; e lem disso, perderapara odito Frey Seraphim, todos os volumes, moldes, que da impressaodo dito libro lhe forem achados: pello que mando as justicas, a que oconhecimento deste pertencer, que durante o dito tempo ocumprao, e guardem, e fazao inteiramente cumprir, e guardar, como nelle se contem sem duuida, nem contradicao alguam, posto que seu effecto haia de durar maes de hum ano, sem embargo da Ordenacao em contrario. Francisco Pereira de Betancor ofez em Madrid a cinco dias do mes de Iunho, de mil seiscentos e vinte cinco anos. REY. Mendo da Motta. Dom Antonio Pereira. DE mandato supremi Lusitaniae Consilij perlegi tractatum hunc de iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, autore sapientissimo Doctore Fr. Serafino de Freytas, in quo nihil reperi Ortodoxae fidei, vel Christianis moribus aduersum; quin & sacrorum Canonum Iurisconsultorum, ac Caesarum doctrina, & grauium scriptorum recondita eruditione, ac per grandi rationum pondere, sic autor institutum conficit, vt nihil ad rem illustrius, aut efficacius desiderari possit. Quapropter opus dignissimum censeo, quod ad nostrorum iustitiam commendandam, aduersariorum temeritatem reprimendam, in posterorum memoriam typis non vulgaribus commendetur. Matriti in Collegio Societatis Iesu 6. Kalendis Octobris, anno 1623. Doctor Sebastianus de Couto. Facultas Generalis Ordinis. FRater Gaspar Prieto, Magister in sacra Theologia gratia Dei & sanctae sedis Apostolicae humilis magister generalis totius Ordinis Dominae nostrae de Mercede redemptionis captiuorum, &c. inspecta approbatione magistri Fr. Balthasaris Gomesij, sancti Ofsicij calificatoris, & consultoris, nostrique in curia Regia Coenobij comendatorijs, cui commisimus censuram tractatus de iusto Imperio Lusitanorum Asiatico, quem nobis obtulit approbandum venerabilis Pater Magister, & Doctor Fr. Seraphinus de Freitas Cathedram Vespertinam sacrorum Canonum in Pinciana Academia moderator praesentium tenore facultatem concedimus ipsi Doctori, vt tractatum praedictum in lucem edere possit, dummodo prius licentiam a Regio concilio impetret, in cuius rei fidem praesentes dedimus nomine proprio, signoque officij nostri minori obsignatas in nostro Matritij conuentu, postri die calendas Maij. Anno 1523. Fr. Gaspar Prieto Magister Generalis. # 1 Capita dissertationis Incogniti super mari libero. -  CAp. 1. iuregentium quibusuis ad quosuis liberam esse nauigationem. -  Cap. 2. Lusitanos nulium habere ius dominij in eos Indos, ad quos Bataui nauigant, titulo inuentionis. -  Cap. 3. Lusitanos in Indos non habere ius dominij titulo donationis Pontificiae. -  Cap. 4. Lusitanos in Indos non habere ius dominij titulo belli. -  Cap. 5. Mare ad Indos, aut ius in eo nauigandi non esse proprium Lusitanorum titulo occupationis. -  Cap. 6. Mare, aut ius nauigandi proprium non esse Lusitanorum titulo donationis Pontificiae. -  Cap. 7. Mare, aut ius nauigandi proprium non esse Lusitanorum titulo praescriptionis, aut consuetudinis, -  Cap. 8. Iure gentium inter quo suis liberam esse mercaturam. -  Cap. 9. Mercaturam cum Indis propriam non esse Lusitanorum titulo occupationis. -  Cap. 10. Mercaturam cum Indis propriam non esse Lusitanorum titulo donationis Pontificiae. -  Cap. 11. Mercaturam cum Indis propriam non esse Lusitanorum iure praescriptionis, aut consuetudinis. -  Cap. 12. Nulla aequitate niti Lusitanos in prohibendo commercio. -  Cap. 13. Batauis ius commercij Indicani, qua pace, qua inducijs, qua bello retinenaum. # 2 CAPITA DIS PVTATIONIS Seraphini, de iusto Imperio Lusitanorum Asiatico. -  CAp. 1. An iuregentium quibusuis ad quosuis libera sit nauigatio. -  Cap. 2. De iure peregrinandi in alienas prouincias. -  Cap. 3. Vtrum Lusitani dominij ius habeant in eos Indos, ad quos Bataui nauigant, titulo inuentionis. -  Cap. 4. Vtrum Lusitani in Indiam primi per Oceanum Antarcticum nauigauerint. -  Cap. 5. De Hannonis, & Eudoxi nauigationibus. -  Cap. 6. De potestate Rom. Pontificis in temporalibus. -  Cap. 7. Vtrum Lusitani in Indos habeant ius dominij titulo donationis Pontificiae. -  Cap. 8. De iure praelationis peregrinandi in Indos competenti Lusitanis ex Pont. summi titulo. -  Cap. 9. An Lusitani habeant ius dominij in Indos titulo belli. -  Cap. 10. Mare ad Indos, aut ius in conauigandi an sit proprium Lusitanorum titulo occupationis. -  Cap. 11. Responsio ad argumenta Incogniti contra praecedentis capitis resolutionem. -  Cap. 12. An mare, aut ius nauigandi proprium sit Lusitanorum titulo donationis Pontificiae. -  Cap. 13. Vtrum mare, aut ius nauigandi proprium sit Lusitanorum titulo praescriptionis, aut consuetudinis. -  Cap. 14. Responsio ad argumenta Incogniti contra praecedentis capitis resolutionem. -  Cap. 15. De fide, & veritate Lusitanorum. -  Cap. 16. De Lusitanorum diuitijs ante Indicam nauigationem. -  Cap. 17. De Lusitanorum lucro ex Indico commercio. -  Cap. 18. De Lusitanorum religione in India Orientali. # 1 DE IVSTO IMPErio Lvsitanorvm asiatico. Svmmarivm Capitis primi. -  1 IOANNES primus Lusitaniae Rex septam expugnat. -  2 Henricus Lusitaniae Infans, primus nauigationem per mare Athlanticum, seu AEthiopicum aperuit. -  3 Dionysius Rex Christi ordinem instituit. -  4 Romani Pontifices concedunt Lusitaniae Regibus ius navigationis in Indias. -  5 Christophorus Columbus Occidentales Indias detexit. -  6 Lusitaniae, Castellaeque Reges de iure Americae disceptant, ac paciscuntur. -  Alexander VI. diuisit ius nauigationis in Indias inter Lusitaniae, Castellaeque Reges. -  7 Sebastianus Lusitaniae Rex in Africa occubuit. Henricus Cardinalis successit Sebastiano. Philippus II. Castellae Rex successit Henrico. -  8 Batauorum occasio ad infestandum ius nauigationis Indicae. -  9 Incognitus scribit contra ius nauigationis Indicae Lusitanis competens. -  10 Autor rationem huius operis reddit. -  11 Disputationis status. -  12 An ex iure gentium primario fas sit cuilibet in alienas prouincias peregrinari. -  13 Ius gentium vnicum est, non primarium, & secundarium. -  14 Ratio naturalis autor iurisgentium. -  15 Iurisgentium constitutiones variae diuerso attento statu naturae integrae, & corruptae, num 16. -  16 Nauigatio ad statum naturae corruptae pertinet, num. 21. & 26. -  18 Nauigatio necessaria ad subueniendum indigentiae humanae. -  19 Indigentia rerum ab statu naturae integrae exularet. -  20 Nauigare est contra naturam. -  21 Duobus modis potest aliquid esse de iure naturae. -  22 Nauigare, & peregrinari non cadunt sub praeceptum. -  23 Princeps potest commercium in suis terris interdicere exteris, & vassallis in alienis. -  24 Germani non sunt conquaesti de Romanis circa prohibitionem commercij, & peregrinationis, contra incognitum. -  25 Nauigationis libertas non pertinet ad primum naturae integrae statum, nec ad ius gentium immutabile, & n. 17. -  26 Vtens iure sibi competenti nemini facit iniuriam. AN IVRE GENTIVM QVIBVSuis ad quosuis libera sit nauigatio? CAP. I. INter Lusitaniae Reges, qui pros[sect. 1]peris euentibus rem, & suam, & Christianam auxere, praecipua celebritate enituit Ioannes, eo nomine primus, qui transmisso in Africam exercitu Septam vrbem opulentissimam, & Hispaniae terrorem, a Mauris insigni victoria expugnauit; is e Philippa Alencastria Eduardi VI. Britaniae Regis nepte filios procreauit quinque, e[sect. 2] quibus Henricus bellica virtute, vitae sanctimonia & in Deum, ac superos omnes, praecipue Beatam Dei Matrem cultu, & religione insignis, nomen suum aeterno famae praeconio apud posteros consecrauit, qui ex magistratu Ordinis Equitum, cui praeerat, & quem Dionysius tritauus Christi nomine contra infideles instituerat, non exiguos annuos redditus, & vectigalia capiebat, quae in nominis Lusitani gloriam, fideique Catholicae amplitudinem insumenda, cum in animum induxisset, incognita scrutari maria, gentesque feras, & Demoniorum cultrices ad salutis viam traducere, Christique vexillum in omnes partes, quoad eius fieri possit, inferre submissis classibus intendit, cuius auspicijs anno 1410. ad montem vsque Leaenam peruentum est, insulae quoque plures vasto in Oceano sunt detectae. Huic, Regibusque Lusitanis (ne tantum opus[sect. 3] intermitteretur, ne ve ab alijs impediretur) a Martino. V. ius nauigationis, commercijque exercendi priuatiue quoad alios, in Africam, & Asiam, sub fidei propagandae conditione concessum est, quod alij Pontifices postea confirmarunt. Hanc nobilem nauigationis explorandae, imperijque propagandi curam Alfonsus V. Eduardi Regis, qui Henrici frater fuerat, filius, Ionnnes II. Alfonsi filius, Emmanuel Ioannis patruelis frater foeliciter prosequuti sunt. At cum Christophorus Columbus Genuensis[sect. 4] Indias, vt vocant, Occidentales, oblata prius Emmanueli ad nouas terras quaerendas opera, & ab eo reiecta, Ferdinandi, & Elisabet Castellae Regum expensis, anno 1492. detexisset ¶ occasionem prae[sect. 5]buit disceptationi inter ipsos Lusitaniae, & Castellae Reges, ad quorum vtrum ea expeditio propter Martini V. aliorum que Romanorum Pontificum, quae Lusitanis fauere videbantur, diplomata, pertineret; Sed multis consanguinitatis, affinitatis, pietatisque vinculis, & rationibus deuincti Principes, ipsi inter se foedus inierunt. ¶ Et Romani[sect. 6] Pontificis, qui tunc Alexander VI. erat, decreto, & authoritate anno 1493. indultum est, vt Lusitanus in Orientis, Castellanus in Occidentis Indiarum expeditionem, & conuersionem diuisim operam, & studium impenderent; Quam in Prouintiam vterque, absque aliorum Principum querela, & iniuria, imo cum ipsorum scientia, & consensu (inuitati enim fuerant) pacifice per tot annorum curricula cum multo suorum sanguine, in auditis laboribus, & infinitis propemodum expensis incubuit: ¶ quousque Sebastiano Lusitaniae Regi in Africa[sect. 7] infoeliciter occiso, & sine prole decedenti Henricus Cardinalis patruus magnus, & Emmanuelis filius successit; quo breuiter extincto Philippus II. Castellae Rex, iure haereditario, Emmanuelis ex Elisabet Imperatrice, & Henrici sorore nepos Lusitanum adeptus est imperium, anno 1580. Bataui, qui a Philippi proprij, & naturalis Princi[sect. 8]pis fide, & obedientia discesserant, sub rebellionis pretextu ius Lusitanis in Indica emporia, & Imperium competens infestare coeperunt, & cum saepius a nostris reiecti fuerint, ¶ incognitus quidam sub[sect. 9] Batauorum nomine ab armis ad ius appellans edito libro, cui mare liberum nomen indidit, omnes ingenij vires contra Hispanos, tanquam Oceani partitores, & vsurpatores depromit, sed precipue ad ius Lusitaniae in Asiam nauigandi, & negotiandi subuertendum, & labefactandum intendit, saepius quasi victor triumphum agens, cum tamen omnis iuris fundamenta euertat, immutet, sibique prout libet accommodet, in eo tamen mihi maxime laudandus videtur, quod nomen suum prodere ausus non fuerit, timuit enim in adulterinis interpretationibus, & imposturis deprehensus poenam, aut vituperationem subire, non praemium, nec laudem comparare. ¶ Hunc librum, cum ca[sect. 10]su ad manus peruenerit nostras, ad iuris examen, & incudem reducere constitui, cum tamen ingenij mei vires agnouerim, non tantum mihi arrogo, vt ius nauigationis, & comercij in Indias Hispano Regi competens, a me vno pendere existimem, nec committam, vt tantae causae praeiudicetur, siue disputando stem, siue cadam. Sunt enim plures alij e nostris, qui maioribus rationum documentis, & ponderibus rem discutere, & illustrare, prout ipsa res postulat, queant, fundamenta tamen ab incognito excogitata solum demoliri curabo. Omissis longioribus disputationibus breuiter,[sect. 11] ac succinte ostendemus Batauis ad Indos nauigandi, aut cum illis commercia exercendi ius non esse quidquid incognitus persuadere nitatur, si recta iudicij trutina, (vt ipse postulat) res examinetur. Ne autem vim, & disputationis argumenta subterfugere videamur, ipsius ordinem sequemur, & fundamenta ob oculos proponemus, vt aptius refellantur. In hoc primo cap. astruit incognitus, iuxta iu[sect. 12]ris gentium, quod primarium, & immutabile vocant (partiuntur enim ius gentium in primarium, & secundarium) certissimam regulam cuilibet integrum esse alienas Prouincias adire, & illic negotiari, idque in generis humani beneficium ex diuina prouidentia, cum alterius gentis adiumento altera indigeret, vt considerat Plinius in Panegyrico ad Trajanum: Hinc infert ius hoc aequaliter ad omnes gentes pertinere, ita vt nulla resp. nullus Princeps in vniuersum prohibere queat, quominus alij ad subditos suos accedant, & cum illis negotientur, l. nemo igitur. ff. de rer. diuis. §. 1. Inst. eod. l mercatores. C. de commerc. hinc descendere ius hospitale sanctissimum, iuxta illud Ilionei apud Poetam, lib. 1. " Quod genus hoc hominum, quae ve hunc tam barbara morem, Permittit patria? Hospitio prohibemur arenae! " "Et lib. 7. Littusque rogamus " "Innocuum, & cunctis vndamque, auramque patentem. " Ex qua causa varia, apud varias nationes, orta bella recenset, Amorrae os iuste ab Israelitis deuictos, quia innoxius denegabatur transitus, ca. vlt. 23. q. 2. Genuensibus in Venetos, Sigon. vlt. de reb. Italiae, Christianis in Sarracenos, quia per illos iudeae aditu arcerentur, Couar. reg. peccatum. 2. p. §. 9. nu. 4. vers. quam causam, Castellanis in Americos has potuisse iustas belli causas esse Vict. de indis. 2. p. a num. 1. Couar. d. n. 4. vers. quinto, & ob id Romanos a Germanis, apud Tacitum 4. hist. accusatos, quod colloquia, congressusque gentium arcerent, flumina, terras, & coelum quodammodo ipsum clauderent, ex quibus deducit inique facere Lusitanos, etiam si domini terrarum essent, ad quas Bataui accedunt, & maris, quo nauigant, si eos aditu, & mercatura excludant, & multo iniustius, cum nec maris sint domini, nec gentibus illis dominentur. Sed vt hinc incipiamus diuisio iuris gentium[sect. 13] in primarium & secundarium Iuris Consultis incognita fuit & contraria, qui ius gentium vnicum esse docuerunt, constat ex l. 1. ad fin. cum seq. & ex l. manumissiones quoque, & ex l. ex hoc iure. ff. de iustitia, Couar. reg. peccatum. 2. p. §. 11. n. 3. Mol. lib. 1. cap. 2. n. 5. in fin. Pichard. §. singulorum, n. 2. Inst. de rer. diuif. Fab. in Papin. tit. 2. princip. 4. illat. 7. confut. 1. nec illa diuisio docendi gratia sustineri potest, tum quia vt contra Pinel. in rubr. de resc ind. 1. p. cap. 1. n. 13. aduertit Valasc. de iure emphyt. q. 3. n. 5. non est recta docendi Methodus, quae iuri aduersatur, tum maxime, quia iuxta eam distinctionem diuisio rerum constituenda foret sub iure gentium secundario, l. ex hoc iure. ff. de iust. ibi: Dominia distincta, & tamen Iuris Consulti censent ius illus proditum fuisse cum genere humano, l. 1. ff. de adquir. rer. domin. Cum ergo vnus sit author iurisgentium puta ra[sect. 14]cio naturalis, l. omnes. §. quod vero. ff. de iustit. & iur. ibi: "Quod vero naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes peraeque custoditur, vocaturque ius gentium", vnus finis scilicet bonum naturae humanae, vna resp. nempe omnes homines, dum sub ratione naturali. tam quam sub vno Principe colliguntur ex traditis per Salas de legib. disp. 2. n. 21. col. 2. consequens est dicamus vnicum esse ius gentium. Ad internoscendas tamen varias iurisgentium[sect. 15] constitutiones, quidquid insudent, & torqueantur, Suar. de legib. lib. 2. cap. 17. cum duob. seq. & Salas eod. tract. disp. 2. a n. 9. post plures quos citant: constituendum est discrimen inter statum naturae integrae, & corruptae, ita vt ad alterum pertineant ea, quae per dictamen rationis naturalis ad bonum naturae humanae, natura sua ordinantur, vt puta religio erga Deum, obedientia in parentes, violentiae repulsio, l. veluti, l. vt vim. ff. de iust. matrimonium, liberorum educatio: & similia, de quibus in cap. ius naturale, dist. 1. Ad alterum caput spectant ea, quae attento sta[sect. 16]tu praesentis naturae hoc est corruptae, & sic mutatis iam rebus eodem rationis dictamine sunt constituta, vt seruitus, manumissio, distinctio dominiorum, & similia, l. manumissiones, l. ex hoc iure. ff. de iust. cap. iusgentium, dist. 1. sicut namque omnia priora ante naturam corruptam, ita hec posteriora supposita rerum mutatione naturae humanae conueniunt, sentit Iulius Pacius cent. 1. quaest. 2. Haec praenotauimus, vt pateat nauigationem[sect. 17] potius ad secundum, quam ad primum iurisgentium caput spectare. ¶ Quia tantum necessaria[sect. 18] est ad subleuadam nature corrupte indigentiam, vt ipse etiam incognitus supra agnoscit. ¶ Quae[sect. 19] indigentia ab illo aureo seculo exularet, vt pingit Poeta, lib. 1. Georg. " Ipsaque tellus Omnia liberius nullo poscente ferebat. " Et Ouid. 1. Metam. " Aurea prima sata aetas, quae vindice nullo Sponte sua sine lege fidem rectumque colebat. Poena, metufque aberant, nec vincla minacia collo AEre ligabantur, nec supplex turba timebat Iudicis ora sui, sed erant sine iudice tuti. Nondum caesa suis, peregrinum vt viseret orbem, Montibus, in liquidas pinus descenderat vndas, Nullaque mortales, praeter sua, littora norant; Nondum praecipites cingebant oppida fossae, Non tuba directi, non aeris cornua flexi, Non galeae, non ensis erat, sine militis vsu Mollia securae peragebant otia gentes. Ipsa quoque immunis, rastroque intacta, nec vllis Saucia vomeribus, per se dabat omnia tellus, Contentique cibis nullo cogente creatis, Arbuteos foetus, montanaque fraga legebant, Cornaque, & in duris haerentia mora rubetis, Et quae deciderant patula Iouis arbore glandes. " Quod autem nauigatio ad statum nature corruptae pertineret, sentit. Ouid. 1. Metam. " De duro est vltima ferro. Protinus irrupit venae peioris in aeuum Omne nefas: fugere pudor, verumque, fidesque, In quorum subiere locum fraudesque dolique, Insidiaeque, & vis, & amor sceleratus habendi. Vela dabat ventis, nec adhuc bene nouerat illos Nauita: quaeque diu steterant in montibus altis, Fluctibus ignotis insultauere carinae: " Imo nauigare contra naturam esse sentit Ho[sect. 20]rat. lib. 3. Od. 24. " Quid leges sine moribus Vanae proficiunt? neque feruidis. Pars inclusa caloribus Mundi, nec Boreae finitimum latus, Durataeque solo niues Mercatorem abigunt? Horrida callidi Vincunt aequora nauitae. " Et Claudianus, lib. 1. de raptu Proserpinae. " Inuenta secuit primus quinaue profundum, Et rudibus remis sollicitauit aquas Qui dubijs ausus committere flatibus alnum, Quas natura negat, praebuit arte vias. " Adstipulatur Boetius de consolat. lib. 2. metr. 5. " Felix nimium prior aetas Contenta fidelibus aruis, Nec inerti perdita luxu: Nondum maris alta secabat, Nec mercibus vndique lectis Noua littora viderat hospes. Vtinam modo nostra redirent In mores tempora priscos. " Tantum abest, vt nauigatio ad integre naturae[sect. 21] statum, seu vt vult incognitus Vasquium illustr. cap. 89. num. 30. secutus, ad primarium ius gentium spectaret in eum sensum, quo ipse primarium accipit, quod quidem, nec probat, nec probare potest, semper enim intentionis fundamentum alijs probandum relinquit, quod est maximum in disputando vitium. Quod vt magis clarescat aduertendum est, quoad[sect. 22] propositum duobus modis posse aliquid cadere sub ius naturale (ad quod reducunt iusgentium primeuum Salas de legib. disp. 2. num. 13.) primo, & proprie quando lex naturalis id praecipit, secundo dicitur aliquid de iure naturali per modum permissionis, negationis, aut concessionis, Suarez lib. 2. de legib. cap. 14. num. 6. post alios: inter hos modos illud discrimen constituendum est, quod precepta iuris naturalis immutabilia sunt, sic procedit decisio Iustiniani in §. sed naturalia, Inst. de iure naturali, restringentis se ad iura, quae diuina prouidentia sunt constituta, vt bene aduertit Iulius Pacius Centur. 1. quaest. 2. Et ita textus ille non procedit in his, quae competunt de iure nature, sed in ipsismet iuribus naturalibus, videndi Suarez de leg. lib. 2. cap. 13. & 14. Salas eod. tract. disp. 5. sect. 7. a num. 30. Caeterae vero species cum praeceptum non contineant, mutatis rebus variari poterant, sic libertas, & seruitus, communitas rerum, & ipsarum diuisio, & similia respectu diuersi temporis, & status variari, & substineri possunt; quamuis libertas, communitas, & similia essent de iure naturae, non tamen praeceptiuo: Ratio differentie est, quia prior iuris naturalis species continet regulas, & principia bene operandi, quae continent necessariam veritatem, & ideo immutabilia sunt; posterior vero species pendet a rerum statu, & mutatione, & ideo variabilia sunt, Suarez de legib. lib. 2. c. 14. num. 18. & in his terminis non mutatur ius naturale, sed circunstantiae rerum variantur, vt docent Soto lib. 1. de iust. quaest. 4. art. 5. Suarez vbi proxime cap. 13. a num. 5. Salas de legib. disput. 5. sect. 7. num. 31. cum seq. Imo licet nauigatio, & commercium in primae[sect. 23]uo nature integrae statu exercerentur, non tamen ad iuris naturalis praecepta pertinerent. Hinc fit posse Principem exteros ad terras suas,[sect. 24] commercium ve non admittere, & subditis interdicere illud cum exteris, de quo infra cap. 2. n. 16. Vnde immerito hanc prohibendi facultatem Principi supremo adimit Incognitus imponens Imperatori Iustiniano, iurisque consultis, quod nunquam consuerunt: cum Dido excipiens Ilionei querelam, de qua supra num. 2. id sibi licitum fore innuit. Primo AEneidos. " Tum breuiter Dido vultum dimissa profatur, Soluite corde metum Teucri, secludite curas: Res dura, & Regni nouitas me talia cogunt Moliri, & late fines custode tueri. " Nec Germani, apud Tacitum lib. 4. hist. prop[sect. 25]ter eam causam Romanos damnant, vt Incognitus putat Taciti sensum inuertens; cum enim Germani saepe sepius rebellarent, statuit senatus Roman. ad euitandas populorum conspirationes, ne Tencteri, & Agrippinenses, quos Rhenus diuidebat, inter se commearent, vi diuisis viribus in officio continerentur; sed cum Ciuilis e Batauis nobilissimus in Romanos coniuraret, Tencteri per legatos ab Agrippinensibus postulant, vt se socios in commune bellum asciscant. Nam (ferocissimus e legatis sic protulit) "ad hunc diem flumina, ac terras, & coelum quodammodo ipsum clauserant Romani, vt colloquia, & congressus nostros (gentium reposuit Incognitus) arcerent; sed vt amicitia societasque nostra in aeternum rata sit, postulamus a vobis, muros Coloniae detrahatis; Romanos omnes in finibus vestris trucidetis; bona interfectorum in medium cedant, liceat nobis, vobisque vtramque ripam colere, vt olim maioribus nostris." Sed Agrippinenses Tencterorum legationem, Consilium, & Commercium, nec indistincte ad misere, vt refert Tacitus, in hunc modum respondentes. "Muros ciuitatis augere nobis quam diruere tutius est, si qui ex Italia, aut prouincijs alienigenae in finibus nostris fuerant, eos bellum absumpsit, vel in suas quisque sedes refugere, eductis olim, & nobiscum per connubium sociatis, quoque mox prouenere, haec patria est, nec vos adeo iniquos existimamus, vt interfici a nobis parentes fratres, liberos nostros velitis, sint transitus incustoditi, sed diurni, & inermes." Vnde constat, quod nec Agrippinenses Tencteris circa Rheni transitum, & commercium multum fidebant. Quis ergo prudentissimum populi Roman. sicut cuiusque alterius Principis decretum ad continendos in imperio homines Prouinciales, ne pro tempore inter se coeant, damnabit nisi Incognitus, aut factum hoc quid commune habet cum nostra quaestione? Ex quibus deducitur nullius momenti, imo fal[sect. 26]sum esse fundamentum, cui tota incogniti machina innititur: dum ad primum iusgentium libertatem nauigandi, & negotiandi apud exteras nationes, pertinere secure autumat, quia vel intelligit deprimaeuo iuregentium, hoc est de primo integrae nature statu, & in hunc sensum iam supra astruimus id substineri non posse, quod & ipse Incognitus fatetur cap. 5. & probat in haec verba: "Quod vt clarius explicent, negant eo tempore campos limite partitos, aut commercia fuisse vlla", frustra igitur facultas negociandi supponitur, vbi negociatio in rerum natura dari non poterat, & idem de nauigatione ostendimus supra. Si vero intelligit de iuregentium primaeuo, hoc[sect. 27] est immutabili, & indispensabili, hoc etiam defendi nequit, vt iam probauimus, imo & oppositum significat ipse auctor cap. 2. dum ait: "Quod Lusitani, vt aliae gentes, a Iauae, Taprobanae, Molucarum Principibus ius mercandi exorant, nec habitant quidem, nisi precario." Si ergo ex Incogniti confessione Lusitani, & alij a Principibus, ad quorum Prouincias nauigant, ius mercandi impetrant, non iure proprio vtique, sed alieno beneficio id consequuntur: frustra namque impetratur, & pro priuilegio datur, quod iure communi, & naturali conceditur, l. 1. ad finem. ff. ad municip. iure proprio vtens, quod sibi a natura competit, nemini facit iniuriam, l. fluminum. §. fin. de damno infecto. Habitatio etiam precario repugnat eidem iuri, pendet vtique a libera concedentis voluntate: est enim natura aequum tandiu te liberalitate mea vti, quandiu ego velim, & vt possim reuocare, cum mutauero voluntatem, l. 2. ff. de precario. Si ergo nauigantibus ad Orientis Prouincias precaria habitatio, & negotiatio a Principibus permittitur, vt firmat Incognitus, eo ipso eam reuocare iure naturali illis competit. At implicat contradictionem competere mihi de iure naturae immutabili ius nauigandi, & negotiandi in Moluccas inuitis terrarum dominis, & eodem iure Moluccarum Regibus fas esse me ab ea nauigatione, & commercio prohibere, quod Incognitus sibi contradicens admittit, vel iam eam prohibendi facultatem Principi, reique pub. concedit, quod antea negauerat; vnde corruat ipsius fundamentum necesse est, quod ex sequenti cap. apertius apparebit. Quod vero attinet ad rationes, ob quas Bataui & alij a nostris prohibentur ad alienas Orientalis tractus terras nauigare, suo loco disputabitur. Pendet enim haec quaestio ex diuerso fundamento, de quo cap. 7. & 8. # 2 Svmmarivm Cap. II. -  1 Disputationis status. -  2 Transitus innocuus per alienas terras liber esse debet. -  3 Necessitate in extrema omnia sunt communia. -  4 Naufragantibus succurrendum, non bona auferenda. -  5 Poena in raptores bonorum ex naufragio. -  6 Infidelibus naufragantibus bona non auferenda contra Sayrium. -  7 D. Franciscus de Almeyda Indiae Prorex Onoris Regi bellum intulit ad repetenda bona Lufitanorum naufragantium. -  8 Sinarum barbara Statuta contra peregrinos, & naufragos. -  9 Post rerum diuisionem vnicuique libera est de rebus proprijs disponendi facultas, quae & reip. competit. -  10 Commercio sunt exemptae res, quas natura iusgentium, aut mores ciuitatis prohibuere. -  11 Statutum prohibens extraneis vendere valet. -  12 Lusitaniae leges succiplenae. -  13 Princeps potest prohibere commercium cum exteris, a quibus cauendum censet. -  14 Saguntini Carthaginenses ad commercium non admiserunt propter subiectionis timorem. -  15 Negotiari, & peregrinari, de iuregentium fas est quousque prohibeatur. -  16 Aliud est expellere a commercio, aliud non admittere. -  17 Victoria, & AEgidius taxantur dum resoluunt non posse Principem sine causa exteros a suis terris, & commercijs arcere. -  18 Exempla Incogniti aliena a disputatione. De iure peregrinandi in alienas Prouincias. CAP. II. CVm Incognitus nec rerum, nec tem[sect. 1]porum causas, & circumstantias distinguat, aut senuet, sed inuoluat, & confundat: ad illustrandum disputationis campum operae precium erit, triplicem rerum statum quoad propositum considerari: aut enim agitur de transitu, aut de extrema peregrini necessitate, aut tandem extra hos casus de iure in alienas Prouincias peregrinandi attenta rerum natura. In primo casu si constet de transitu innocuo, li[sect. 2]ber erit omnique iure debitus, armisque iuste (si negetur) aperiendus, Palacius de iusta, Nauarrae retentione p. 5. §. 3. Castro de iusta haereticorum punitione lib. 2. cap. 14. vers. tertia, pag. mihi 376. Mol. tract. 2. disp. 104. vers. septimo post alios. Sic defenditur bellum Israelitarum aduersus Seon Regem Amorraeorum num. 21. quia vt August. ait c. vlt. 23. quaest. 2. "Notandum sane est quemadmodum iusta bella gerantur a filijs Israel contra Amorreos, innoxius enim transitus denegabatur, qui iure humanae societatis aequissimo patere debebat." Huc pertinent non nulla bella, quorum meminit Incognitus in capit. 1. vt ibidem in argumentum adduximus. Caesar namque, quod senatus aditum sibi Romam denegasset, recte dixit apud Lucanum lib. 1. " Arma tenenti Omnia dat, qui iusta negat. " In secundo vero casu quando extraneus aliquo[sect. 3] rerum vsu extreme, vel grauiter indiget, non potest illo licite prohiberi, tum quia charitatis lex id postulat, tum etiam quia rerum diuisio praeiudicare non potuit, quominus vnusquisque, etiam inuitis dominis, ea re vtatur, qua extreme indiget, Molin. 2. disp. 105. vers. At nobis, recte igitur Cicero offic. 1. "Quid tam commune, quam mare fluctuantibus, littus eiectis," refertur ab Incognito cap. 5. Hinc (ne ab Incogniti exemplis discedamus)[sect. 4] Ilionei, & sociorum, qui naufragium passi ad Africae littus eiecti sunt, hospitij imploratio a Didone apud Virgil. 1. Hinc AEneae ad Italiam appulsio, & sedis a Latino Rege dijs Penatibus deprecatio Virg. 7. " Dijs sedem exiguam patrijs, littusque rogamus Innocuum & cunctis vndamque, auramque patentem. " Hinc Federici Imperatoris sanctio auth. naui[sect. 5]gia C. de furtis, aduersus raptores bonorum, quae naufragio periere, omni consuetudine abolita, Rebuf. ad leges Galliae in prooem. glossa 5. numer. 74. Sayrus in Thesauro libr. 3. cap. 8. num. 5. & 8. elegantius P. Fr. Ant. de Sousa sanguine, literis, & virtute illustris de censur. bullae coenae cap. 5. disp. 38. vnde iniustum esse statutum, vt princeps bona naufragantium capiat, docent Tabiena excommunicatio 5. cap. 25. §. 3. Paludan. in 4. dist. 18. quest. 3. art. 4. Caet. 2. 2. quest. 66. art. 5. ad 2. & verb. furtum, Sot. 5 de iust. q. 3. art. 3. Nau. c. 27. n. 117. Cou. reg. peccatum 3. p. §. 2. n. 5. nisi retineret animo reddendi dominis, si quae siti compareant: quo pacto excusatur lex Philippi II. secundum eosdem, aliter consuetudo non excusat, cum sit corruptela contra ius naturae, ex Tab. Caet. Nau. & praecitatis. Adeo, vt etiam infidelibus (nisi cum quibus iustum[sect. 6] nobis bellum est) naufragantibus naues, & bona sint restituenda, & hospitium exhibendum, Nau. in man. edictione anno 584. c. 17. n. 98. Vnde cauendum est a Sayro, d. c. 8. num. 5. & 6. resoluente per ius Ciuile, & Canonicum concedi infidelium naufragantium bona rapi. Refellitur enim, quia Imperator vbi supra excepit tantum piratas, hostes, & Christiano nomini inimicos, quales non sunt infideles simpliciter; inde prodita est excommunicatio etiam bullae in eos, qui Christianorum naufragantium bona in mari, vel littore inuenta, sibi scienter accipiunt c. excommunicamus de raptor. Nauar. c. 17. n. 98. Suar. tom. 5. de cens. disp. 21. a n. 26. Sayro, d. c. 8. Sousa d. c. 5. Inde iuste D. Franciscus de Almeyda, primus In[sect. 7]diae Prorex Onoris Regi bellum intulit, quoniam nostri in illius littus saeuae tempestatis vi eiecti, equos Arabibus telluris illius incolis custodiendos tantisper tradunt, dum illi sedata tempestate reuertantur, Onoris Rex equos sibi retinere constituit, quousque malis belli edoctus pacem postulat, & bona restituit, Osorius lib. 4. de rebus Emmanuel. Ex praecepto namque charitatis naufragis, & ita extreme indigentibus opem vnusque ferre tenetur Nauarr. & supra citatis. Vnde barbara, & execranda est Sinarum consuetudo[sect. 8] (corruptelam dicas) quae bona naufragio perempta Regi applicat, ipsofque naufragantes, velut dijs inuisos immaniter accipit; flagellis, membrorum mutilatione, alijsque poenis crudeliter mulctat, Pinto en sus peregrinaciones, c. 84. cum seqq. & in peregrinantes tamquam in hostes inuadunt, Auberto Mireo de statu relig. Christ. lib. 2. c. 27. vers. Sinae, Pedro Ortiz en la viagen del mundo, lib. 2. c. 6. Maffeius lib. 14. histor Indic. initio, cum generis humani societati repugnet. Inter homines namque cognationem quandam natura ipsa constituit, vt saltem in rebus extremis alter alteri subueniat, & non insidietur, l. vt vim, de iustit. ne afflicto afflictio addatur, cap. At si, ad fin. de Iudicijs. Tandem in tertio, & vltimo casu, post rerum,[sect. 9] & Prouinciarum diuisionem, non minus propria sunt, cuiusque reipub. quae ab ea possidentur in communi, & quorum dominium penes totam remp. est, quam sint cuiusuis priuati de repub. quae ab eo, vt propria possidentur; quamobrem quemadmodum quisque priuatus interdicere potest omnibus alijs, ne rebus ipsius vtantur, l. id quod nostrum, de reg. iur. & licite etiam potest nullum cum alijs commercium admittere, l. neque emere. C. de iure deliber. Inuitum enim distrahere postulantis desiderium, iustam causam non continet. l. inuitum, C. de contrah. empt. sic etiam respubl. aut Princeps licite prohibere potest omnibus extraneis, ne rebus proprijs reipubl. quae communes sunt ciuibus, vtantur, liciteque etiam poterit velle nullum cum extraneis habere commercium. ¶ Ea[sect. 10]rum enim rerum, quas natura, vel ius gentium, vel mores ciuitatis commercio exuerunt, nullam venditionem esse respondit Paulus in l. si in emptione §. omnium, ff, de contrah. empt. ¶ Valereque sta[sect. 11]tutum prohibens vendere extraneis, omnium calculo receptum est, Tiraq. de retract. 1. in praefat. num. 14. quod non paucae respublice obseruant Molin. 2. disp. 105. column. 1. & sicut vnicuique rem suam huic, non vero illi vendere omni iure licitum est, & rerum suarum vsum concedere, cui libuerit, eumque alijs interdicere: ita & vna Prouincia vsum quarundam rerum aliquibus extraneis concedere poterit, quod ab ea libertatem non adimit, quominus similem vsum alijs peregrinis denegare possit, Moli. vbi proxime. Vnusquisque namque arbitratu suo quaerere, vel probare poterit emptorem; grauis cum videatur iniuria, vt homines de rebus suis facere aliquid cogantur inuiti, l. dudum. C. de contrah. empt. quod & legibus municipalibus caueri solitum est, Molin. 2. disputat. 370. in fin. vt constat ex nostris Lusitanis lib. 4. tit. 11. in princip. ¶ Quas prae ceteris in Hispania, & Gallia[sect. 12] a se lectis succi pleniores, & concinniores firmat Nau. de orat. cap. 18. n. 50. Quod a fortiori locum habebit, vt possit quae[sect. 13] vis respub licite prohibere commercium portum, & habitationem extraneis, quo eos potentiores viderit. Timere namque iuste poterit, ne ipsam, que humana est malitia, subijciant, ne ve incommodum aliud ex eorum commercio, & habitatione experiatur, eaque de causa prudenter poterit praescindere occasiones omnes, sibique consulere, ne quidquam tale eueniat, ea, que ipsius sunt illis denegando, Mol. d. disput. 105. Hinc merito Saguntini olim, vt erant a mul[sect. 14]to vsu cauti, magnoque ingenio non ignari Poenos libertati Hispaniarum insidiari, a suis eos littoribus prohibuerunt, ingeniorum dexteritate prouincialibus persuasis ab eius gentis commercio abstinere, in specie amicitie latere insidias, Marian. de reb. Hispan. libr. 1. cap. 16. hinc Carthaginenses, Graeci, variaeque gentes mercatores exteros ad se accedere prohibuere, Stracha de mercatura 2. par. nu. 16. Matienc. l. 1. glos. 1. n. 4. tit. 12. libr. 5. Recop. Licet namque iuregentium vnicuique fas sit[sect. 15] peregrinari in alienas Prouincias, illic degere, & negotiari. Victoria de Indis a n. 1. p. 2. Id tamen ita accipiendum est, & licitum interim dum ab habitatoribus non prohibetur Mol. tract. 2. dis. 105. & huic sententiae etiam inuitus ad stipulatur Incognitus, c. 1. Dum eam prohibitionem reipublicae, Principi ve supremo licitam in vniuersum non esse affirmat, specialiter saltem, & ex causa plane concedens cuius cause rationem supremus Princeps cui reddere tenetur? Nam constituendum est discrimen inter exteros[sect. 16] ad commercium iam admissos, & hospitio receptos, & inter eos admittendos: in primo casu causa interuenire debet ad illorum expulsionem a iure, quod iam adquisierunt; Hinc iusta nostrorum bella in India, nam postquam foedere, & amicitia fuimus admissi, fraude, dolo, & insidijs expulsi iniurias, occissiones proditorias, & praedas vindicauimus. In secundo vero casu nulla requiritur causa iuxta praedicta, vt post Baldum, & alios singulariter resoluunt Gerard. singulari 59. & Carolus Ruynus cons. 28. a numer. 15. vol. 1. Stracha de mercatur. 2. p. num. 34 Repugnat enim naturali libertati, vt me inuito in domum meam ingrediaris, nam "turpius eijcitur, quam non admittitur hospes," Ouid. lib. 5. de tristib. eleg. 7. c. quemadmodum de iure iurando. Hinc reijcienda est opinio Victorie de Indis 2. p.[sect. 17] in princip. & AEgidij l. ex hoc iure, cap. 7. num. 4. ff. de iustit. tom. 1. resoluentium non posse Principem sine causa forenses ad sua commercia, & terras non admittere, quibus non fauet, quod exilium est poena, & quod Princeps Christianus non potest sine causa Iudaeos a suis terris expellere, & similia, haec enim ad expulsionem pertinent; illi vero, & nos agimus de admissione. Ex hac rerum, & temporum distinctione liqui[sect. 18]do constat, quam iniuste Incognitus hospitij, & naufragij fundamenta afferat ad eam quaestionem, quam arbitris dispurandam a se proponit: vtrum scilicet Principi, reipublicae ve fas sit extraneum aliquem a suis littoribus, commercioque arcere; cum qua nihil commune habet extrema necessitas, qua data Lusitanos inhumanitatis haud arguere poterit Incognitus. # 3 Svmmarivm. Cap. III. -  1 Negat Incognitus Indiam a Lusitanis inuentam. -  2 India antiquis cognita. -  3 Taprobanae notitia, & descriptio antiquis. -  4 Infideles rerum habent dominium, quo spoliari non possunt, propter infidelitatem, aut ignorantiam. -  5 Bataui Lusitanos ab Indiae imperio expellere conantur. -  6 Arx Mombacensis contra Batauos a nostris defensa. -  Bataui saeuiunt in templa, imagines, arbores, & lapides. -  7 Molucarum inuasio a Batauis. -  8 Malacensis vrbis, arcisque obsidio stupenda a Batauis, & confederatis Regibus. -  Andreas Furtado de Mendoca aduersus Batauos, & plures Reges arcem Malacensem defendens admirabilem reportat victoriam. -  9 Lusitani de iure finium, aut gradu constantiae detrudi nequeunt. -  10 Quaestiones disputandae proponuntur. -  11 India antiquis cognita. -  12 Taprobana hodie Ceilam, olim a Romanis inuenta, & vltimus illis finis. -  Ceilam Taprobana. -  Lusitani vltra Taprobanam progressi. -  13 Inuentio Indicae nauigationis perse non contulit ius Lusitanis. -  14 Inuenire quid significet? Vtrum Lusitani dominij ius habeant in eos Indos, ad quos Bataui nauigant, titulo inuentionis. Cap. III. AIt Incognitus cap. 2. Lusitanos non inue[sect. 1]nisse Orientales Indias, tum quia inuenire significat in rem venire, & eius possessionem adipisci, Conanus lib. 3. cap. 3. num. fin. Lusitanos vero Iauae, Taprobanae, partis maximae Molucarum, ad quas Bataui accedunt, Dominos non esse probat, quia ab illis, vt aliae gentes, ius mercandi exorant, tributa pendentes, nec habitant quidem nisi precario. Tum quia, nec reperijsse Indiam vllo modo di[sect. 2]ci possunt, quae tot a seculis fuerat celeberrima iam ab Horatij tempore lib. 1. Epist. 1. " Impiger extremos currit mercator ad Indos, Per mare pauperiem fugiens. " Taprobanes quoque pleraque exacte Romani[sect. 3] descripsere Plin. lib. 6. cap. 22. Caeteras vero Orientis Insulas ante Lusitanos non tantum finitimi Perse, & Arabes, sed etiam Europei praecipue Veneti nouerant. Et tandem quia inuentio ius non tribuit, nisi in[sect. 4] ea, que antea nullius fuerant, l. 3. de adquirendo rerum dominio. At Indi ante Lusitanorum nauigationem, siue Mahumetani, siue Idololatrae verum rerum suarum dominium, & possessionem habebant: quibus sine causa spoliari non poterant, Vict. de potest. ciuili 1. par. n. 9. Fides namque non tollit ius naturale, aut humanum ex quo dominia profecta sunt, D. Thom. receptus 2. 2. q. 10. art. 12. Vnde is titulus per se nihil iuuat ad possessionem illorum, non plusquam si illi prius inuenissent nos Vict. de Indis 1. p. n. 31. vers. & ideo alius. Nec etiam in seruitutem redigi poterant ex eo, quia insensati essent, & amentes, hoc enim falsum est. Vict. sup. n. 23. & color redigendi inuitos ad mores humaniores, qui Graecis, & Alexandro vsurpatus est, a Theologis improbus, & impius censetur, Vasq. illustr. in praefact. a num. 5. ita in effectu discurrit Incognitus. Nos vt satisfaciamus, prenotabimus prius, quod[sect. 5] Bataui non solum ad Iauam, Taprobanem, & Moluccas nauigant, vt affirmat Incognitus, sed ad caeteras Indiae insulas, & terras etiam illas, quae nostro dominio, & ditioni sunt subiectae, nosque a possessione detrudere omnibus viribus conantur. Quod nobis vel tacentibus testatur Mombacen[sect. 6]sis Arx anno 1607. 29. Martij a duobus millibus Batauis mari cum octo nauium omni bellico apparatu instructarum, & terra magno tormentorum numero oppugnata, per duos fere menses, sed incredibili Stephani Ataidij arcis ducis constantia, & animo defensa, qui oppugnatores a Batauia ad illam rem destinatos cum plus trecentorum nece, & vna naue tormentis submersa (cum e nostris quatuor defuerint, e centum quadraginta quinque, qui inter milites, pueros, senesque, intra arcem tantum erant) ita male mulctatos abire compulit, vt amplius eandem expugnationem tentare non suerint ausi, sed ad perpetuam hospitij, & transitus innoxij, quod postulant, & offerunt, memoriam, in templa, imagines, aedes, in arbores etiam, & lapides immaniter seuierunt, vt illis factis in Orientali AEtiopia sui nomen aeternitati sacrarent. Historia de AEtiopia Oriental, lib. 3. cap. 20. Moluccarum quoque vsurpatio, & a Ternatis an[sect. 7]tiqua nostrorum possessione expulsio adeo orbi nota est, & multis annalibus euulgata, historia de las Malucas, vt referre non sit necesse, quando Bataui cum Moluccarum regulis ad expellendos ex illis partibus Lusitanos foedus, & vires adiunxere: sed tandem foedus insulas, & Cariophylon tanto pretio hoc est proprio sanguine emptum post ingentes clades acceptas deseruerunt. At stupendum illud Malacensis arcis obsidium[sect. 8] exemplis cariturum fama loquatur, vbi velut in Orbis theatro ex vna parte indefessus triumphalibus innutritus coronis Andreae Furtado de Mendoca spiritus, ex altera potentissimorum Regum innumerabiles phalanges, & classes instructissime, tam ipsorum Regum, quam Batauorum in nominis Lusitani excidium communi foederis vinculo conspirantium per quatuor fere menses certauere; mari terraque omne desperatum auxilium; vires peruigilio assiduo, & crebris oppugnationibus confecte; iam mures, iam putrida animalia in vsum cibi obsessis defecerant. Furtadus crebra eruptione, importunus hostium mensis hospes adherat; ferro igneque armatus, omne tempus, omnem locum, conatumque varia ludificatione intutum, infidum, infestumque faciens, prius caede, incendio ve facto ex mensis cibum, ex oculis se proripiens, quam contra eundi spatium daretur; & receptus intra arcis portas non virtutem menibus, sed maenia virtute defendebat; ita vt nomini & actioni ipsius vere conueniret, illud Ouid. 1. Metam. Viuitur ex rapto. In tanta rerum iniquitate Alcides ille noctu diuque peruigilans non solum oppugnantes repellit, sed & lacessit; stet it tandem caelesti subnixus ope, quoad submissi a Goa subsidij ad jumento hostes castris exuti, & profliga ti relictis impedimentis, & nauibus magna suorum suscepta strage, trepidantes in suam quisque domum ignominiose refugere. At cum Mendoca a Rege euocatus ad praemia tantis rebus gestis debita adispiscenda in Lusitaniam nauigaret, abrupto intempestiue filo. " "Inuida quem Lachesis medio salis aequore raptum" Dum numerat palmas, credidit esse senem. " Non siue magno magnorum ducum maerore, & Batauorum tripudio, cuius tamen honorificam mentionem facit ipse Incognitus in secunda, quam refert pagin. 68. Epistola circunspectissimi Regis nostri Philippi III. qui eum heroem ad Batauorum ab India expulsionem praeelegerat. Sic (vt ad rem redeam) Asia, & Europa Lusita[sect. 9]nos nullis viribus, nullis difficultatibus, vel de iure finium, vel de gradu constantie dimoueri posse cognouerunt, tametsi Bataui semper aggrediantur viribus longe superiores. Sed eo vnde diggressa est, reuertatur discepta[sect. 10]tio: sub breui verborum compendio, plures tangit Incognitus quaestiones, vt proposuimus in principio huius capitis, nos vt singulis respondeamus, sigillatim de vna quaque disseremus in hoc capite, & duobus sequentibus de Indiae inuentione; de iure belli in cap. 9. sermo erit. Quod India cognita antea fuerat, lippis, & ton[sect. 11]soribus (vt dici solet) notum est, cuius mentio saepe in sacra pagina, sepius in omnibus antiquitatis annalibus repetitur; sed ignorat Incognitus Indiam vniuersam ad Arcticum Polum spectare, vt Ptolomei Tabulae, & Geographie Mappe testantur, Strabo lib. 2. Osor. lib. 2. in princip. de rebus Emman. & ita per sinum Arabicum, aut Persicum ab Europaeis olim, & hodie perlustratur, vt notauit Acost. lib. 1. de natura noui orbis cap. 11. Sed hec cognitio nihil concludit cum nauigatione vltra aequinoctium per Bonae spei promontorium, nec cum inuentione alterius orbis ad Antarcticum spectantis, quae nec Latinis, nec Graecis patuere, vt sequenti cap. demonstrabimus. Taprobanaeque (quae nobis Ceilam est) cuius me[sect. 12]minit Plinius lib. 7. cap. 22. qua parte ab Europaeis olim inuenta ad nostrum pertinet Emispherium ex Solino capit. 53. Lucena libr. 2. c. 18. in vita Xauierij, vltimusque Orbis terminus antiquis agnitus fuit, vt significat Ouidius libr. 1. de ponto elegia 6. " "Quid tibi si calida prosit laudere Syene?" Aut vbi Taprobanen Indica tingit aqua, " Vltra quem nostri progressi terras alias, mare aliud, alios mundos, alia postremo Sydera non magis inuenerunt, quam ab aeternis tenebris, & a veteri pene dixerim chao rursus in hanc publicam lucem protulerunt, vt Angelus Politianus firmauit libr. 10. epist. 1. quod eleganter Homerus Lusitanus [Camoens, Luiz de/gnd:118518585 viaf:34454091] indicauit lib. 1. Lisiad. Rim. 1. As armase varoes assinalados, Que da Occidental praya Lusitana Pormares nunca de antes nauegados, Passarao ainda alem da Taprobana. Ex hac tamen inuentione, & nauigatione non[sect. 13] infertur simpliciter ius Lusitanis quaesitum, quid tamen inuentio profuerit, disseretur cap. 8. Immoratur Incognitus in verbo inuentionis se[sect. 14] Iuris Consultum, & Grammaticum iactans, asseritque falso Lusitanos dicere se Indiam inuenisse, nam tota Latinitas (ait) quod adepti sumus idem demum inuenisse nos dicit, cui oppositum est perdere, & ita inuenire est in possessionem venire, l. si barsatorem, C. de fideiussor. quaestio haec nominalis non cum Lusitanis, quorum nullum citat Incognitus, sed cum Ang. Polit. vbi proxime cum alijs grauissimis viris, cum Iuris C. imo & cum ipso Cicerone ineunda est, a quibus initia Graece, Latineque loquendi sumere debemus: differre namque inuenire ab occupare diserte mihi probat Vlpianus ab Incognito citatus in l. 1. de adquirenda possessione, ibi: "Margaritae in littoribus inuentae eius fiunt, qui primus earum possessionem nactus est," idem significauit Gordianus Imperator in d. l. si barsatorem, dum Consultus decidit in ea specie qui se latronem inuenturum promisit, non satisfacere, si oculis notet, nisi in iudicio sistat, vt ex effectu, & intentione potius pacti, quam ex stricta verbi proprietate subsequens ab anteccedenti deducatur, vt habet summarium: inuenire ergo varias habet significationes, tam apud bonos authores, quam apud Iuris Consultos, vt ex Cicerone probat Nizolius verb. inuenire, & verb. inuentio, Calepin. Thesauro, & ex alijs Conanus ab Incognito citatus, lib. 3. cap. 3. ad finem, sufficiat contra Incognitum illud Martialis, libr. 5. Epigr. 11. in emendatis. " Sardonychas, smaragdos, adamantas, iaspidas vno Portat in articulo, stella (Seuere) meus. Multas in digitis, plures in carmine gemmas Inuenies, inde est haec, puto, culta manus. " Sed siue inuenio pro exquirere, peruestigare absque occupatione, siue pro occupare sumatur, vtrumque recte Lusitanis conuenit, tum quia Indicae nauigationis viam primi peruestigarunt, & aperuerunt, vt dicemus capite sequenti, tum etiam quia praedictae nauigationis ius adquisierunt, vt constat ex deductis infra cap. 7. 12. 13. & 14. digna profecto quaestio tanto theatro! In quo inter alios damnatur Petrus Nannius latinus apud Louan. insignis professor, qui in epistol. ad Damian. a Goes sic ait agens de Orientali India. "Antipodum munera duplici ratione Hispaniorum sunt, vel quod ipsi hunc Orbem inuenerunt, vel quod soli inde omnia deportant in suas apothecas a te digeruntur": refertur, tom. 1. histor. Hispanor. pag. 1160. Quidquid quando opponitur verbo, reperire, significet rem quaesitam, & propriam offendere iuxta illud Metam. 2. "Tu non inuenta reperta est," de quo Calep. & Conan. d. locis. # 4 Svmmarivm. Cap. IV. -  1 Intendit Incognitus Lusitanos Indiam primos non inuenisse. -  2 Argumenta Incogniti dupliciter considerata. -  Aurea Chersonesus est Samatra. -  3 Argumenta, quae ostendere videntur alios ante Lusitanos ad Indiam nauigasse. -  4 Lusitani primi ad Indiam nauigarunt, & num. 7. -  5 Diuisio Orbis in quinque zonas. -  Zona torrida antiquis imperuia. -  6 Zona torrida viam ad Antarcticum impediebat ex Catholicorum etiam assertione. -  8 Indicae nauigationis viam a Lusitanis aperiendam vaticinatur. Isaias, & confirmatur alijs vaticinijs, num. 9 & seqq. -  9 AEthiopes habebant vaticinium de nostra nauigatione. -  10 Diuus Thomas Apostolus praedixit nostram in Indiam nauigationem, designauitque tempus. -  11 Diuus Franciscus Xauierius testatur Gamam primum in Indiam nauigasse. Vtrum Lusitani in Indiam primi per Oceanum Antarcticum nauigauerint. CAP. IV. FIrmat Incognitus c. 2. & 5. Indiam ab[sect. 1] Europaeis ante Lusitanos fuisse cognitam, probatque ex Alexandri Victorijs, ex signis nauium Hispaniensium in Arabico sinu agnitis, ex Hannonis, & Eudoxi nauigationibus Mella lib. 3. Plin. libr. 2. cap. 69. & lib. 6. cap. 31. ex legatis ab Indis ad Augustum, ad Claudium ex Taprobana, ex classe Alexandrinorum mercatorum ex Arabico sinu, in AEthiopiae, Indiaeque vltima ex Strabone lib. 2. & 17. itinereque exacte in auream vsque Chersonesum, a Plin. libr. 6. cap. 23. descripto. Haec argumenta duplicem probationis[sect. 2] respiciunt speciem, primam, quae Indiam ab antiquis nauigatione, & commercio lustratam concludit, sed hoc argumentum nihil quoad praesentem quaestionem pertinere ex praecedenti cap. satis liquet: dum autem Incognitus auream Chersonesum (nobis Samatram) cuius meminit Plinius libr. 6. cap. 23. Iaponem ex alijs (is fuit Gerardus Mercator) esse asserit, exploditur a Ioanne Barrio decad. 3. libr. 2. capit. 1. Maffaeo libr. 1. hist. Indiae, pag. 20. & Lucena libr. 7. cap. 1. in vita Xauierij: & licet Mercatoris opinio vera esset, parum officeret, quia Iapo iacet ab equatore in Arctum a trigesimo gradu ad trigesimum fere octauum ex Maffaeo libr. 12. Vnde nihil concludit quoad Antarcticum (que nostra est disceptatio) Altera probationis species pendet ex fragmen[sect. 3]tis Hispaniensium nauium, Eudoxi, & Hannonis nauigatione, qui promontorio bonae spei superato, ex Hispania in Indiam, & ab India in Hispaniam nauigarunt, de quibus in sequenti cap. sermo erit. In praesentiarum ostendamus antiquorum, &[sect. 4] modernorum authoritate, Lusitanos primos fuisse, qui ab Occidenti per vastum Oceanum ab Arctico in Antarcticum nauigarunt, Lusitanorum, vt Incognito suspectorum attestationibus reiectis: esset autem laboriosum nimis omnium authorum nomenclaturam in medium afferre; quos per transenam monacho assiduae sacrorum Canonum lectioni mancipato ad laborem studij leuandum legisse contigit, in medium producamus. Geographi, Poetae, & Historici Orbem in quin[sect. 5]que zonas diuidunt, quarum media torrida antiquis in accesibilis habita transitum ab Arctico in Antarcticum denegabat. Virg. Georg. 1. " Quinque tenent coelum zonae, quarum vna corusco Semper sole rubens, & torrida semper ab igni est: Quam circum extremae dextra, laeuaque trahuntur Cerulea glacie concretae, atque imbribus atris. Has inter, mediamque duae mortalibus aegris Munere concessae diuum, & via secta per ambas, Obliquus quase signorum verteret ordo. " Et Ouid. 1. Metam. " Vtque duae dextra coelum, totidemque sinistra Parte secant zonae: quinta est ardentior illis: Sic onus inclusum numero distinxit eodem Cura Dei: totidemque plagae tellure premuntur: Quarumquae media est: non est habitabilis aestu, Nix tegit alta duas: totidem inter vtramque locauit, Temperiemque dedit mixta cum frigore flamma. " Idem ostendebat, apud Senecam lib. 1. suasoria 1. Fabianus Philosophus astruens vltra Oceanum terras non esse habitabiles, deinde si essent, perueniri tamen ad illas non posse: quo loco inducitur Pedo Poeta, qui nauigante Germanico Imperatore sic canebat. " Quo ferimur? ruit ipsa dies, orbemque relictum Vltima perpetuis claudit Natura tenebris. Anne non alio positas sub cardine gentes, Atque alium libris intactum quaerimus orbem? " Arist. 2. met. cap. 5. hoc plane sentit, vt per Acost. li. 1. de natura noui orbis cap. 9. Ptholomeus Cosmographorum Princeps australis tractus terras, Mariaque incognita dicit lib. 4. de AEthiopiae interioris situ cap. 1. tabul. 4. Africae, & lib. 7. cap. 3. tabul. 11. Plinius lib. 2. cap. 67. "Sic Maria circunfusa vndique diuiduo globo partem Orbis auferunt nobis; nec inde huc, nec hinc illuc peruio tractu, & iterum c. 68. Media vero terrarum qua solis orbita est, exusta flammis, & cremata, quominus vapore torreatur circa duae tantum inter exustan & rigentes temperantur, eaeque ipsae inter se non peruiae propter incendium syderis, ita terrae tres partes abstulit coelum, Oceani rapina in incerto est." Tullius in somnio scipionis. "Medium autem illum, & maximum solis ardore torreri, duo sunt habitabiles, quorum Australis ille, in quo qui insistunt, aduersa nobis vrgent vestigia nihil ad nostrum genus." Solinus c. 58. "Iuga igitur vniuersae partis propter solis ardorem peruiam negarunt." Macrobius in somnio scipionis lib. 2. c. 5. "Licet igitur sint haec duae mortalibus aegris munere concessae Diuum, quas diximus temperatas; non tamen ambae zonae hominibus nostri generis indultae sunt, sed sola superior, quae incolitur ab omni (quale scire possumus) hominum genere, Romani, Graeci ve sint, vel Barbarae cuiusque nationis: altera vero sola ratione intelligitur, quod propter similem temperiem similiter incolatur, sed a quibus non licuit vnquam nobis, nec licebit agnoscere: interiecta enim torrida vtrinque hominum generi commercium ad se denegat commeandi." Mella lib. 1. c. 1. de situ Orbis, & maximi quique suffragati sunt, vt ait Viues ad Diuum Aug. lib. 16. c. 9. de ciuitate Dei, itaque neque Oceanum illum Indicum, necque hunc alterum Athlanticum humanis viribus, aut industria traijci posse vna hominum sententia fuit ex Acosta lib. 1. de natura noui orbis cap. 8. Et e nostris Lactantius lib. 7. de diuinis inst. c. 23.[sect. 6] Philippus Vergom. in supplemento Cronic. lib. 1. Chassan. in Cathal. glor. mund. p. 12. consi. 15. Greg. Nazian. Epist. 71. Porro "vltra gades mare hominibus non esse permeabile Pindaro docenti assentior", adeo vt D. Aug. li. 16. c. 9. de ciu. Dei, ex interclusione huius transitus homines, si in altero Orbe degerent, degenere Adae non esse subtilissimo argumento, & ex sacrae paginae silentio deduceret, in quas angustias deductus, cum doctissimorum authoritate, & transitum, & Antipodes negauit, vt notat Acosta de nat. nou. orb. li. 1. c. 8. Sed magis in specie quod Lusitani soli, & primi[sect. 7] Orbem alterum penetrauerint, maximae authoritatis viri agnoscunt: Abrahamus Ortelius, & is Flander in haec verba in theatro Orbis in Africae tabula. "Huius pars meridionalis veteribus Incognita permansit vsque ad annum 1497. quo Vasquius de Gama primus promontorium bonae spei praetergressus Africa circum nauigata ad Calecutium peruenit" Theodorus Zuingerus in theatro vitae humanae lib. 2. vol. 19. tit. de nautis, "Nauigatio Lusitanorum sane mira est, per maria penitus ignota, sub alijs syderibus, alio coelo, alijsque instrumentis peragenda: cum tanto itinere nullas terras nisi ignotas lingua religione, moribus diuersas prorsus barbaras, & peregrinis infensissimas attingere potuerunt, tanta difficultate minime impediti." "Ang. Politianus lib. 10. epis. 1. relatus c. 3. ad fin. sup. n. pen. Fran. Guicciardin. lib. 6. hist. Italiae, Petr. Mastaeus lib. 5. hist. indicae": eae (scilicet Molucae) "Ergo ad quem dixi modum, cum antea Graecis, ac Latinis prorsus ignotae fuissent, nostris hominibus denique patuere", Iustus Lipsius physiologiae lib. 2. cap. 17. "Nam nostra haec aetas refutauit opinionem Plinij, & antiquorum, docuitque & colitorridam & adiri" Tomas Bossius de signis Ecclesiae tom. 3. lib. 21. cap. 2. vers. 6. "Sic etiam non est ex tota antiquitate qui tan diuturnas, & opulentas nauigationes (vt Lusitanos) ""aperuisse vnquam legatur", quod antea dixerat 1. tom. lib. 6. cap. 6. num. 20. Hartmanus Nurembergensis sub sexta mundi aetate in Portugalia, fol. 290. "Aperuerunt sua industria Lusitani alium orbem nobis antea incognitum". Aubertus Miraeus Bruxellensis in politia Eccles. lib. 3. cap. 3. ad fin. ibi: "Africa tota circum nauigata Vascus Gama Lusitanus ex Europ eis primus anno 1497. in Indiam Calecutum vsque penetrauit." P. Bertius in geographia, tabula Indiae Orientalis pag. 581. in haec verba: "Postremum vero Vasco Gama homo Lusitanus superato bonae spei promontorio, & vniuersa Africa circum nauigata anno Domini 1497. viam Europaeis ostendit ex suo orbe in loca ista nauigandi," & in descriptione AEthiopiae interioris pag. 497. vlt. impressione, "Angulus (ait) constituit promontorium, quod a Vasco Gama, anno 1497. primum superatum est." Sed & hanc foelicem nauigationem praedixerant[sect. 8] olim insignes vates Isaias cap. 18. "Ite Angeli veloces ad gentem conuulsam, & dilaceratam, ad populum terribilem, postquem non est alius, ad gentem expectantem, & conculcatam, cuius deripuerunt flumina terram eius." Quod vaticinium de nauigatione Lusitanorum ad Indos per Oceanum AEthiopicum (cum post Iaponios ab ortu, seu occasu propinquior quaelibet alia gens sit) explicarunt Rebellus de oblig. iust. tom. 2. lib. 18. de promis. & donat. q. 23. sect. 3. & Lucena in vita Xauierij, lib. 5. cap. 21. Eamque prophetiam per nostros impletam inter illustria Ecclesiae Fideique Catholicae signa retulit Thom. Bossius de signis Ecclesiae libr. 20. cap. 3. signo 84. & cap. 6. pag. 50. cum seqq. Quam confirmant duo alia praeclara testimo[sect. 9]nia, nam vt est apud Osor. lib. 11. de rebus Emma. pag. 435. anno 1520. cum Iacobus Lupius Sequeira, qui Indiae Imperio praeerat, in Arabicum finum penetraret, ad Archiqui oppidum ad AEthiopiae Regem pertinens subuectus esset: Archiqui praefectus accipiens classem Lusitanorum esse, Siqueiram per litteras humanissime salutauit, seque gratias in gentes Deo agere testificatus est, quod antiqua Prophetarum oracula euentu foelicissimo comprobaret. Hoc enim a viris olim diuinis, qui in Regionibus illis maximum admirandae virtutis specimen dederant, praedictum fuisse fore, vt eo tempore Christiani, terrarum, & marium interuallis disiunctissimi, in eas oras classe peruenirent, quod & Dauid AEthiopiae Imperator litteris ad Emmanuelem Portugaliae Regem scriptis anno 1521. significauit, quae habentur in 2. tom. histo. Hispaniae pag 1293. Paulo Iouio interpraete. Idem cum maiori miraculi signo praedixerat[sect. 10] D. Thom. Orientis Apostolus ex Maffaeo libr. 2. hist. Indiae, Lucena libr. 1. cap. 13. in vita Xauierij Miliapora namque (hodie D. Thomae Colonia a nostris nuncupata) duodecim leucas a mari distabat, & in ea aedificato templo defixaque lapidea cruce vaticinatus est vir Dei, cum ad eum lapidem vsque pertingeret pelagus, tunc diuino iussu ex remotissimis terris candidos homines ad eam, quae ipse intulisset, sacra instauranda venturos: neque fefellit praedictio, siquidem sub Lusitanorum appulsum occultis tot annorum accessibus locus Oceano demum allui coeptus. Sed (quando alia deficerunt) alterius Orientis[sect. 11] Apostoli (is Xauierius erit in diuorum Cathalogum a Sanctissimo Gregorio XV. modo relatus) mihi sufficeret authoritas: Gamam enim primas in Indiam per Oceanum portas immortali cum foelicitate, summaque Dei gloria apperuisse Petro Syluio ipsuis Gamae filio, Malacaeque praefecto palam, & secure affirmabat apud Lucenam in vita Xauierij lib. 7. ca. 15. Ad alias antiquorum nauigationes, quibus Incognitus innititur, gradum faciamus. # 5 SVMMARIVM. Cap. V. -  1 Hanno magna classe e Gadibus in Indiam nauigauit, ex aliquorum opinione. -  2 Hominum variae species ab Hannone inuentae. -  3 Foeminae sine hominis concubitu concipiunt in insula Gorgonum vide num. 6. -  4 Catoblepas serpens visu necat. -  5 Refelluntur Hannonis fabulae. -  Homo sermone humanam conseruat societatem. -  6 Equae iuxta Olysipponem absque masculo concipiunt. -  7 Triginta hominum millia an in Indiam nauigauerint? -  8 Hannonis in Indiam nauigatio habita pro sabula apud graues authores. -  9 Hannonis nauigatio AEquatorem non superauit. -  10 Hesperion promontorium longe a Bonae spei promontorio distat. -  Hesperides Cabouerde. -  11 Hanno deceptus, & in quo circa Indicam nauigationem. -  12 Gorgonum domus, Hesperidum hortus, aurea poma, & similia naeniae sunt. -  Bataui olim seueri, & graues. -  13 Eudoxi nauigatio in Indiam fictitia. -  14 Indi tempore Romanorum in Germaniam naufragijs delati ex America. -  15 Sinae olim nauigationis, & commercij Occidentalium, & Orientalium Indiarum domini. -  Indi Orientales, & Occidentales a Sinis originem se ducere iactant, & num. 21. -  16 Nummisma Augusti Caesaris imagine insignitum reperitur in America per Hispanos. -  17 Romani in Americam non peregrinarunt. -  Nummisma illud per manus Sinarum in Americam peruenit contra Marinum, Lipsium, & Borrellum. -  Libertus Annij Plocami in Taprobanam delatus tempore Claudij Imperatoris varios Romanorum numos secum deferens. -  18 Numismata Latinis litteris insignita nostris temporibus inuenta in Taprobana. -  19 Indi Occidentales non descendunt a decem Iudaeorum Tribubus contra Borrellum, & alios. -  20 Indi non permearunt ex Africa, vel Europa per insulam Athlantidem contra Lipsium, & alios. -  Athalantis insula mari subuersa vna nocte, fabula est. -  21 India Occidentalis coniuncta cum Asia, vel Tartaria coniecturatur. -  22 Refellitur Herodoti historia. -  23 Lusitani primi in Indiam nauigarunt, colonias posuere Reges subiecere. -  In Indiam si alij primi nauigauerunt a nauigatione destiterunt -  Lusitaniae Regibus viginti, & octo Reges in India tributarij. -  Bucanani encomium in Lusitanos. -  Olysipo Orientis domina. De Hannonis, & Eudoxi nauigationibus. Cap. V. REferentibvs Mela libr. 3. cap. 10. Plin. lib. 2. cap. 67. lib. 5. cap. 1. lib. 6. cap. 31. Solino cap. vlt. Mariana libr. 1. cap. 22. Hanno Carthaginensis comparata classe in qua sexaginta quinqueremes erant, hominum vtriusque sexus millia triginta, Gadibus soluens Hesperione (bonae spei promontorium vocat Incognitus) superato in Arabicum sinum penetrauit, quinto postquam soluerat anno, (qui trecentesimus duodecimus erat ab vrbe condita) in Hispaniam redijt, testatusque ad vltimum non mare sibi sed commeatum defuisse: ¶ In tam prolixae naui[sect. 2]gationis discursu plurimas aedificauit ciuitates, vt ex ipsius periplo constat, multique extant populi, quibus pro eloquio nutus est, alij sine sono linguae, alij sine linguis, alij labris etiam cohaerentibus, nisi quod sub naribus fistula est, per quam bibere auent, sed cum incessit libido vescendi, grana singula frugum passim nascentium absorbere dicuntur. In insula Gorgonum Diui Thomae hodie cre[sect. 3]ditur Mariana lib. 1. cap. 22. foeminas narrat toto corpore hirsutas, & sine coitu marium sua sponte foecundas, ex Mela lib. 3 cap. 10. Quarum duas cutes miraculi gratia inter donaria Iunoni Hanno suspenderit, quae durauerunt vsque in tempora excidij Carthaginensis, ex Plin. d. cap. 31. Mela d. cap. 10. Marian. d. cap. 22. Catoblepas non grandis fera graui, & pergran[sect. 4]di capite in lybia gignitur, ob vim singularem referendam, quod cum impetu morsuque nihil vnquam saeuiat, oculos eius vidisse mortiferum, ex Mela d. cap. 10. Haec inter alia Hannonis de suae nauigationis circuitu periplus continet, cui tantam Incognitus cap. 5. fidem adhibet, vt id longe clarissimum esse secure affirmet. Attamen illarum ciuitatum nec memoria, nec[sect. 5] vestigium ad Plinij tempus extabat, vt ipse firmat lib. 5. cap. 1. a Catoblepa interfectorum manes loetiferum ipsius oculorum intuitum Hannoni reuelarunt: & vt tot populos linguae instrumento (cuius medio societas stat humana, confusione dissoluitur Genes. 11.) carentes praeteream. ¶ Saltem[sect. 6] foeminas illas, quae absque marium concubitu concipiunt (vt iam Varroni lib. 2. de re rust. ca. 1. Virg. lib. 3. Georg. Silio Italico, lib. 3. Plin. lib. 8. ca. 42. Eduard. Nonio in descriptione Lusitaniae cap. 29. Fides adhibeatur circa Olisiponem, & Tagum equas fauonio flante obuersas animalem concipere spiritum, idque partum fieri, & gigni pernicissimum) in Batauiam deferendas suis Belgico Germanis consulat Incognitus, vt foecundis marium foetibus tot hominum millium, quot exit iale bellum in dies absumit, numerum, & defectum suppleant. Sed illud mirabilius triginta millia hominum[sect. 7] ad ancipitem, & incognitam nauigationem, & nauibus imponi persuasa, & tot hominum ac commeatus in tantum tempus classem capacem. Sed ratione, & authoritate disseramus. Arria[sect. 8]nus in vita Alex. lib. 8. ad fin. ex Gorgonum insula Hannonem in Hispaniam redijse, commeatus inopia longius progredi prohibitum firmat, & fabulam esse sentit Plin. libr. 5. capit. 1. "Fuere (ait) & Hannonis Carthaginensis commentarij Punicis rebus florentissimis, explorare ambitum Africae iussi, quem sequuti plerique e Graecis, nostrisque ad alia quaedam fabulosa prodidere": Democritus in Athenaeo ait, "si quid horum retulit in suos libros Iuba, dignus est, quem oblectent libici libri de erroribus Hannonis", cui paremiae addit Isaacus Casaubonus libr. 3. cap. 7. in Athenaeo. "Simile illi, qui Bauium non odit, amet tua carmina Maeui," ex Virg. eglog. 3. & paulo post. "Iam olim Carthaginenses nauigationem in Athlantico Oceano instituerunt, & terrarum aliquas plagas multis antea saeculis incognitas aperuerunt, classis praecipuae dux fuit Hanno e proceribus Carthaginensium: sed neque periplus ab illo editus, neque libri de eodem argumento ab alijs confecti fidem apud homines inuenerunt, inde natum prouerbium." Ita vt veteribus in prouerbialem allegoriam de re palam absurda & fictitia Hannonis nauigatio, & periplus vsurparetur. Prodidit enim sine fundamento, quod sine fundamento ab antiquis refelli non poterat. Imo qui ex veteribus Africae ambitum prae[sect. 9]ternauigato Hesperione promontorio lustratum ab Hannone tradidere, censuerunt vtique Africae excursionem in Australem polum finiri intra Arctum, vel saltem AEquatorem, quod & Hanno, & Carthaginenses persuadebant. Nam Plinius eod. loco, quo nauigationis Hannonis meminit, imperuium esse transitum affirmat lib. 2. cap. 67. Sic plane significans bonae spei promontorium ad sua vsque tempora Incognitum fuisse. Abrahamus quoque Ortelius in Africae tabula postquam eandem Hannonis nauigationem refert, meridionalis Africae tractum a Vasco de Gama primo apertum obseruat, quod latius constat ex relatis capit. 4. num. 6. & 7. Sic explicandus est Mela libr. 3. cap. 10. in fin.[sect. 10] dum insulas Gorgonum terrae promontorio, cui Hesperion ceras nomen est, finiri tradit: & constat quoniam Hesperion ceras hoc est Hesperi cornu (quo praeteruecto Hanno in Orientale Africae latus deflexit) Ptolomeus lib. 4. de interiori lybiae situ, capit. 6. decem & tribus gradibus in Arctum iacet, at promontorium bonae spei tanta in austrum longitudine procurrit, vt Equinoctium superet, & Austrum versus circiter gradus triginta, & quinque ab Equinoctiali plaga dissideat ex Osor. de reb. gestis Emman. lib. 4. pag. 169. Guicciardin. lib. 6. Historiae Italiae, & post Hesperionis promontorium (Cabouerde ex Molin. tract. 2. disp. 34. Guicciard. d. lib. 6. Mariana lib. 1. cap. 22.) Canarias collocant Solinus cap. 58. & Plin. lib. 6. cap. 31. & 32. constat igitur Hesperion, & promontorium bonae spei multis gradibus, & diuersis sub orbibus inter se distare contra Incognitum. Ex eo autem puto Hannonem deceptum, quia[sect. 11] Occidentalis Ethiopia a Gaditano freto in Austrum continuata distenditur, quousque dum quinque tantum ferme gradibus ab AEquinoctiali linea distat, atque deinde in ortum solis inflectitur, & postquam maximo spatio dilatatur, rursus in meridiem bonaeque spei promontorium procurrit ex Osor. vbi supra: forsitan enim Hanno dum solis ortum inflexo nauigationis cursu prosequitur, procurrentis promontorij longitudine deterritus, & reuersus (vt prodidit Arrianus vbi supra) existimauit libyam illac Oceano circunfluente finiri, quod ad nominis, & ambitionis gloriam alijs persuadere voluit. Sed post apertas a nostris nauigationes, Gorgo[sect. 12]num domus, Hesperidum hortus, & aurea poma, draconisque terribilis custodia, solis currus, crepitantia cymbala, & tympana, auditaeque tibiae sonantes maius humanis, vt referunt Mela libr. 3. capit. 10. Mariana libr. 1. capit. 22. (vagantibus Graeciae fabulis, vt recte Plinius libr. 5. cap. 5.) agyrtas, & praestigiatores oblectent, quibus Bataui (si seueritatem cum integris lacedaemonijs, cum Priscis Sabinis, cum laudatissimis Catonibus communem adhuc retinent, vt optat Erasmus Chiliad. 4. cen. 6. c. 35.) aures occludant, & tantum ex Martiali lib. 6. epigram. 57. " Horum nequitias, iocosque noscat, Aurem qui modo non habet Batauam. " Tametsi omnia praedicta re vera extitisse, sed per incantationem, & arte daemonis velit Torreblanca Villalpando de Magia libr. 2. capit. 29. numer. 38. & in apologia de los libros de Magia cap. 5. a n. 53. Similis Eudoxi nauigatio obijcitur (de qua Pli[sect. 13]nius libr. 2. cap. 67. Mela lib. 3. c. 10. Damianus de Goes en la historia del Principe don Iuan, libr. 2. cap. 67.) qui cum Lathirum Alexandriae Regem fugeret, Africam circumnauigauit, cuius nauigationis auspicia qui naenaeis delectatur, legat apud Strabonem libr. 2. qui etiam signa nauium ex Hispaniensibus naufragijs agnita erudite refutat. Pudet namque in his tempus, & membranas consumere. "Haec igitur (ait Strabo) non multum absunt a Pytheae, Euemeri, & Antiphanis mendacijs: verum ijdem digni sunt venia, quibus idem fuit, quod Praestigiatoribus propositum: demonstratori autem philosopho, ac non nihil etiam de palma certanti quis ignoscat?" Ergo si ludit Incognitus (sed in re seria immerito Batauos suos ludit) veniam ex Strabonis sententia meretur; imo & si eadem vt fatetur, credit, maiori cum ratione mihi venia dignus videtur. Quod autem ex Cornelij Nepotis relatione Pli[sect. 14]nius lib. 2. cap. 67. tradit Q. Metello Celeri Caij Afranij in Consulatu collegae, sed tunc Galliae Proconsuli, Indos a Rege Sueuorum dono datos, qui ex India commercij causa nauigantes tempestatibus essent in Germaniam abrepti. Ex India Occidentali idest America eiectos fuisse putant doctiores, M. Ludouicus ad Plin. libr. 2. capit. 67. Lucena libr. 10. capit. 22. in vita Xauierij. Suffragantur huic coniecturae, tum ipse Nepos, dum de Septentrionali agit, tum Plinius dum post praedicta verba, statim transitum de Arctu in Antarticum imperuium esse affirmat. Si autem hi Americi (vt hoc Nepoti, & se[sect. 15]quacibus addamus) Indiae Orientalis notitiam Europaeis dederunt, & ob id forsitan Indi Orientales reputati fuerint, nihil mirum cum eo tempore Sinae vtriusque Indiae commercij, & nauigationis domini essent, Lucena libr. 1. capit. 13. in vita Xauier. a quibus mores, & originem Indos Occidentales, Iauoenses, & alios Orientales ducere ex ipsorum annalibus pateat, nec color, nec facies discrepent ex Ant. Galuano en los descubrimientos del mundo, Osor. libr. 8. pag. 320. de reb. Emman. Lucena libr. 10. cap. 22. in vita Xauierij, Petrus Bertius in geographia in descriptione Iauae pag. 611. Et ex eadem ratione probabilissimum mihi vide[sect. 16]tur, quod Lutius Marineus cap. 16. lib. 19. refert in America numisma nomine Caesaris Augusti, & imagine signatum repertum, & ab Archiepiscopo Confentino Romam ad summum Pontificem missum, vnde ipse deducit ad Americos olim peruenisse Romanos, quod tamen vt figmentum explodunt Iust. Lipsius lib. 2. philosogiae cap. 19. & Borrel. de praest. reg. Chat. cap. 46. a num. 225. illud ab aliquo impostore proiectum ad illudendos homines fuisse censentes. Ego vero verissimum arbitror Romanos in A[sect. 17]mericam non peruenisse, vt firmat Alanus Copus Anglus dialog. 6, cap. 9. sed numisma illud per manus Sinarum facillime a Taprobana in Americam Romanorum saeculo deferri potuisse; nam Claudij Principatu Annij Plocamij libertus circa Arabiam nauigans, Aquilonibus raptus decimoquinto die Taprobanes portum inuectus, hospitali regis clementia exceptus detulit inter alia denarios Caesarum imaginibus signatos, quorum visu maxime Regem delectatum refert Plin. lib. 6. cap. 22. Et anno 1575. a feruis Ioannis de Melo de san[sect. 18]cto Pelayo, qui lapides ab aedificiorum ruinis eruebant, inuenta sunt numismata aerea, & aurea Latinis litteris insignita in hunc modum, alijs temporis inuiria corrosis. C. & interiecto spatio. R. M. N. ita vt integer titulus legi posset. Claudius Imperator Romanorum, ex Lucena lib. 2. cap. 18. in vita Xauierij potuere ergo similia Romanorum numismata a mercatoribus Sinis in Sinam, & a Sina in Americam deferri, absque vllo figmento, & sine Romanorum nauigatione in Americam. Vt tandem ingeniorum in inuestiganda Occi[sect. 19]dentalium Indorum origine labor, & digladiatio cesset, in quo certamine lapsus mihi longe videtur Borrel. de praest. reg. Cath. cap. 43. a num. 4. qui eos a decem Iudaeorum Tribubus (de quibus Esdr. 4. cap. 13.) descendere multis sacrae pag. authoritatibus probare contendit, cum ante Abraham natum terras illas gentibus habitatas ex annalibus constare notet Acosta de natura noui orbis lib. 1. c. 23. Ni intolerabilior sit opinio Lipsij in philosog. lib. 2. cap. 19 & lib. 1. de const. cap. 16. qui putat Americos ex Europa, aut Africa per Athlantidem insulam, quae Asia, & Africa maior erat, ad eam continentem, in qua degunt, peruenisse, ingenti autem diluuio Athlantidem vna nocte subuersam pelagus illud coeno, & scopulis innauigabile reliquisse extantibus reliquijs Canarijs, & similibus insulis, ex Platone in Critia, & in Timeo: sed haec de Athlantide non nisi pueris, & anibus narrari serio possunt vt post Procum, Porphyrium, & Originem probat Ioseph. Acosta de nat, noui orbis lib. 1. cap. 22. Et vt ipse Acosta d. lib. 1. cap. 20. & 21. & Pe[sect. 21]trus Morejon en la persecucion de Iapon. 2. tom. lib. 2. cap. 2. & ante eos plures, quos refert Francis. Lopez de Gomara, en la historia general de las Indias ca. de Sibola pag. 284. Genebrard. anno 1497. coniectant, probabile est nouum illum orbem non penitus ab hoc altero diuisum, quin potius aliqua parte, vel haerere, vel non longe disiungi ex parte Sinae, aut Tartariae, nec hactenus certo documento patuisse contrarium, & illud certum ex Sinis originem ducere, vt num. 15. aduertimus. Eodem modo refellitur Herodoti lib. 4. in Afri[sect. 22]cae descriptione, historia de Africa a Darij nautis & alijs circumnauigata, quae maxime mouit Pinedam lib. 4. de rebus Salom. cap. 14. §. 3. num. 1. nam & ipse Herodotus ait, "referentesque apud me fidem non habent, forte apud aliquem alium", & eas nauigationes fictitias ostendit Strabo lib. 2. Constat ergo ex deductis in hoc, & praeceden[sect. 23]ti cap. Lusitanos primos Athlantici maris viam in Antarcticum aperuisse, quod si alij (vt hoc Incognito concedamus) olim praeternauigato bonae spei promontorio, dum Orientis incunabula inuestigant, vel naufragio periere, vel monstrorum protentis territi, & procellarum saeuitia fracti sese iterum periculis exponere non sunt ausi; quae gloria in labyrinthum ingressos a Minotauro interfici? vni Theseo victoriae palma detur, qui monstro foeliciter interfecto securum sibi, & alijs reddidit aditum. Sic Lusitani despectis Herculis metis, perdomito Oceano, procelloso illo praetergresso promontorio, non solum facilem reddiderunt nauigationem, Episcopus Portaleg. dialog. 4. cap. 23. Guicciar. lib. 6. histor. Italicae, Zuinger. in theatro vitae humanae lib. 2. vol. 19. tit. de nautis, sed in Orientis oris domus posuerunt, & plures Reges Imperio suo subegerunt, ex Bossio de sign. Ecclesiae to. 1. lib. 8. cap. 1. sign. 32. vers. tertium sit nulla, quorum Cathalogus viginti, & octo Reges Lusitaniae tributarios complectens refertur a P. Antonio Roman. en la historia Oriental ante principium vt eleganter in laudem Lusitanorum cecinerit Georg. Bucanan. " Iamque ingi patiens Indus, nec turpe putaret A Domino ganges poscere iura Tago. " Et in eundem sensum agens de Olysippone inter orbis vrbes Iulius Scaliger. " Cernis vbi aduectus peregrinis flatibus orbis? Cernis vbi in paruo est India sita sinu? Pressa maris facies, domita est violentia coeli, Quid reliqui est, nisi te carpere scepta poli; Haud potes esse Deus; non vis homo viuere, sorste Ex homine egressum tertia quando capit? " # 6 Svmmarivm. Cap. VI. De potestate Summi Pontificis in rebus temporalibus. -  1 Monarchia praestantissimum Regimen. -  2 Deus vnum totius generis humani parentem creauit. -  Monarchia Assiriorum, & Romanorum firmior, & diuturnior. -  Seneca damnat imprudentiae Brutum ob Caesaris occisionem spe libertatis. -  Ciuitatis optimus status sub iusto Rege. -  3 Ecclesia militans fundata a Christo Sapientissimo legislatore, & Monarchico regimine. -  4 Christus in coelum ascensurus reliquit in terris Vicarium. -  5 Ecclesia, & Christi Vicarius vsque ad finem saeculi durabit. -  6 Caput Ecclesiae vniuersale dari oportet. -  7 Romanus Pontifex perpetuus Christi Vicarius. -  Romani Pontificis successio inuariabilis. -  8 Libertas sine superiore non congruit. -  Ecclesia regi non debuit sine Rectore per communitatem, nec a diuersis capitibus independenter. -  9 Ecclesiae vnum est corpus. -  Ecclesiae caput vnicum, non multiplex debet esse. -  10 Potestas Ecclesiastica imperfecte, & perfecte considerari potest: imperfecte in lege naturae, & scripta nu. 11. -  11 Potestas spiritualis in lege scripta nullum effectum super naturalem producebat. -  12 Primogenitus communiter erat Sacerdos in lege scripta. -  13 Potestas spiritualis perfecta a Christo Domino emanauit, supernaturalesque producit effectus. -  14 Sacerdotes in omni lege in magno pretio habiti. -  15 Imperator Roman solebat vsurpare sibi dignitatem supremi Sacerdotis. -  Sacerdos excellentior Rege in lege naturali, scripta, & gratiae. -  16 Potestas spiritualis, & temporalis differunt in multis: praecipue ex origine, & fine. -  17 Potestas omnis a Deo. -  18 Potestas spiritualis Petro immediate a Christo Domino concessa. -  19 Potestas temporalis a Deo immediate obtenta. -  Regis electio ad populum pertinet. -  20 Potestas spiritualis dirigitur in finem supernaturalem. -  21 Potestas temporalis tendit in finem naturalem. -  22 Potestas temporalis suprema directe consideratur. -  23 Iudex qui principaliter de causa cognoscit, potest cognoscere incidenter. -  24 Iudex Ecclesiasticus qui principaliter non potest cognoscere de causa profana, potest incidenter. -  25 Potestas, seu iurisdictio saecularis indirecte considerata proprie dicitur Ecclesiastica, non saecularis, & num. 71. -  26 Potestas Ecclesiastica non expirauit morte Petri, & num. 33. -  27 Comissio nomine proprio directa in dignitatem transit in successorem. -  28 Rescriptum contra successorem extenditur in re pertinenti ad dignitatem, licet nomen proprium antecessoris exprimatur. -  29 Tutoris obligatio sequitur futurum tutorem. -  30 Iuramentum praestitum dignitati transit in successorem super re ad dignitatem pertinenti. -  31 Regi sub nomine proprio relictum, debetur successori. -  32 Priuilegium Regi nomine proprio concessum transit in successorem. -  34 Potestas spiritualis nunquam saecularibus Principibus competiuit. -  35 Ecclesiae Regimen est supernaturale, neminique conuenit, nisi cui Christus Dominus concessit. -  Reges nihil spiritualitatis a Christo consecuti sunt. -  Ecclesia esset monstruosa, si tot haberet capita, quot Reges. -  36 Potestas Regalis olim non erat cum spirituali coniuncta ex iure diuino, sed ex populi deputatione, fuitque disiuncta tam apud infideles, quam apud fideles. -  37 Potestas spiritualis superior est temporali. -  38 Potestas spiritualis temporali praedominat, velut spiritus carni. -  Spiritus potest carni imperare etiam ad vitae profusionem. -  39 Spiritualis potestas comparatur soli, temporalis Lunae. -  40 Soli Luna, & caeterae stellae subijciuntur, ab eoque splendorem recipiunt. -  41 Pontifices Romani agnoscunt potestatem Pontificiam in Imperatores, & Reges. -  42 Pontifices Romani sunt iudices, & testes integerrimi in asserendo suo Principatu. -  Princeps supremus est iudex in sua causa. -  43 Princeps supremus est iudex competens in causa suae dignitatis. -  44 Potestatem Pontificis in Imperatores, & Reges firmant Pontifices, Concilia, Doctores vniuersi, & communis Ecclesiae consensus. -  45 Pontifex Romanus potest procedere contra Reges, & Imperatores vsque ad depositionem. -  46 Princeps tenetur dirigere populum in beatitudinem, qui est vltimus finis. -  47 Pontifex Romanus potest impedire, ne haereticus in Regem, aut Imperatorem eligatur. -  Pontifex Romanus aliquando non deponit Regem, aut Imperatorem ex timore malorum. -  48 Pontifex Romanus non deponit Regem, aut Imperatorem vt ordinarius iudex, sed vt pastor vniuersalis. -  Pontifex Romanus non potest ad libitum Reges deponere, & priuare. -  49 Regis, & Imperatoris priuatio in concilio, & sine concilio fieri potest. -  50 In primitiua Ecclesia Reges non deponebantur, & ratio. -  51 Pontifex Romanus non potest se subijcere alterius iudicio, nisi arbitrario. -  52 Pontifices aliquando iudicati, & depositi a Principibus per vim, & nefas. -  53 Pontifex Romanus Principibus de Ecclesia benemeritis titulos dat. -  Henricus primus Lusitaniae titulum regis ab Alex. 3. accipit. -  Angliae Rex titulis a Pontifice Romano condecoratus. -  Cosmus a Medicis titulum magni ducis, & insignia a Pio V. accipit. -  54 Vtrum Romanus Pontifex habeat supremam potestatem temporalem in Orbe Christiano. -  55 Argumenta multa pro affirmatiua parte. -  Petrus Clauiger aeterni, & terreni Imperij & numer. 63. -  Duo gladij in Ecclesia, & n. 64. -  56 Christus habuit omnem potestatem. -  57 Romanus Pontifex potestatem temporalem exercet circa translationem Imperij, iuramentum Imperatoris depositionem, & similia. -  58 Romanus Pontifex non habet iurisdictionem supremam temporalem directe. -  59 Fundamenta pro hac parte. -  Romanus Pontifex non cognoscit de rebus temporalibus. -  60 Christus Dominus non habuit, nec habere voluit regnum temporale. -  61 Potestas suprema non potest existere penes duos. -  Imperator habet supremam potestatem temporalem. -  62 Doctores conueniunt in potestate Pontificis temporali licet in terminis explicandi discrepent. -  63 Cap. 1. 22. dist. -  64 Extrauagans vnam sanctam de maioritate. -  Clem. meruit de priuilegijs -  65 Nutus in superiore significat imperium. -  66 Christus non fuit Monarcha temporalis ex aliquorum sententia, fuit tamen ex veriori: -  67 Christus non communicauit Petro potestatem excellentiae. -  68 Potestas deponendi Reges in finem supernaturalem, non importat supremam temporalem. -  69 Pontifex exercendo indirecte iurisdictionem temporalem, non perturbat potestatem Regis supremam. -  70 Iurisdictio penes duos diuersimode existere potest. -  71 Imperator magis pendet a Romano Pontifice quam Rex. -  72 Barclaius contra Romani Pontificis potestatem temporalem, quibus fundamentis scripsit. -  73 Regula cum quid vna via prohibetur explicata, & limitata. -  Cui committitur finis, committuntur necessaria ad finem, & num. 82. -  74 Ampliatur regula praecedens, quando antecedens est excellentius, & superius. -  75 Declaratur reg. cum quid, procedere quando idem consequitur diuersa via. -  Pontifex non vsurpat Regnum, nec temporalem supremam deponendo Reges. -  76 Barclaij illatio inepta contra Pontificis potestatem. -  77 Verba directe, vel indirecte quid significent contra Barclaium. -  78 Potestas spiritualis, & temporalis distinctae iure diuino, Spiritualis tamen superior est temporali. -  Pontifex Romanus redditurus est rationem pro Regibus, eorumque regiminibus. -  79 Pontifex, & Imperator sunt duo membra, sed ille caput, hic brachium. -  Pontifex in capite, Imperator in brachio vnguntur. -  Vnctio Imperatoris quid significet? -  30 Cap. peruenerabilem, qui filij sint legitimi. -  Imperator non recognoscit superiorem in temporalibus, sed in spiritualibus. -  81 Potestas Pontificis temporalis probatur iure diuino. -  Barclaius non negat posse Pontificem vti excommunicatione in Reges, sed negat depositione vti posse. -  82 Vis directiua inefficax sine coactiua. -  Virga significat coactionem. -  83 Pascendi, corrigendi, ligandi, & similes authoritates sunt generales, & ita comprehendunt etiam Reges. -  Regula generalis comprehendit etiam personas priuilegiatas. -  84 Fiscus, seu Rex non est priuilegiatus, nisi in casibus iure expressis. -  85 Ozias Rex lepra percussus, & a Regno eiectus a Sacerdote summo. -  Lex vetus figura nouae. -  Lepra significat haeresim. -  86 Athalia Regina Regno, & vita ob haeresim a sacerdote summo priuata. -  87 Barclaij error in asserendo Pontificis potestatem temporalem non iure diuino, sed opinionibus constare. -  88 Pontifex deponendo Reges non est maior Deo. -  89 Infideles etiam Reges per baptismum non sunt peioris conditionis, quam antea erant quoad temporalia, sed fiunt filij Ecclesiae. -  90 Barclaij absurda. -  Potestatis temporalis conseruatio non requirit spiritualium destructionem. -  91 Abiatharis Sacerdotis depositio per Salomonem non dat potestatem Regi, aut Imperatori contra summum Pontificem -  92 Abiathar depositus propter coniurationem. -  Promissiones legis veteris temporales. -  Rex in lege veteri excellentior simpliciter Sacerdote. -  93 Aliud est agere de exemptione personarum Ecclesiasticarum, aliud de potestate Pontificis in ordine ad spiritualia. -  94 Sacerdos in lege veteri poterat deponere Reges, ergo a fortiori in lege gratiae. -  95 Pontifex Romanus si sit haereticus deponi potest, ergo & Rex, & Imperator. -  96 Regis haeresis magis nocet Ecclesiae, quam Pontificis Romani. -  Regnum potest priuare Regem tyrannum. -  97 Argumentum de matrimonio ad Regnum refellitur. -  98 D. Gregorius vocabat se famulum Imperatoris ob humilitatem. -  99 Imperator est super omnes homines Imperio subiectos, non vero super Romanum Pontificem. -  100 Electio seu confirmatio Romani Pontificis olim competebat Imperatori. -  Cap. Adrianus, & c. in synodo 63. dist. falsa, & fictitia. -  101 Imperator ex Pontificis electione, vel confirmatione nihil superioritatis habebat. -  102 Romani Pontificis descriptio. -  103 Romanus Pontif. concedere potuit Regibus Hispaniae ius nauigandi in Indias. De potestate Summi Pontificis in rebus temporalibus. Cap. VI. DE hac materia, quae per Oceani naui[sect. 1]gationem, & procellas, in quibus versamur, discuti, prout res exigit, non potest, non nullis velificationibus aliquid praelibandum, vt scaenae inseruiamus, oportet. Ex tribus gubernandi speciebus democratia, Aristocratia, & Monarchia, hoc est populi magnatum, & Regis, Mocarchia optimum est, ac prastantissimum regimen iuxta D. Hieronymi sententiam in epistol. 4. ad Rusticum Monachum relatam in capit. in apibus 7. quaest. 1. ibi. "In apibus Princeps vnus est, grues vnam sequuntur ordine litterario: Imperator vnus, iudex vnus Prouinciae: Roma vt condita est, duos fratres simul habere Reges non potuit, & parricidio dedicatur, in Rebeccae vtero Esau, & Iacob bella gesserunt, singuli Ecclesiarum Episcopi, singuli Archipresbyteri, singuli Archidiaconi, & omnis ordo Ecclesiasticus suis rectoribus nititur," docent Arist. lib. 8. Ethic. capit. 10. & libr. 3. polit. capit. 5. Plutarc. in tract. de Monarchia D. August. libr. 2. de ciuit. Dei capit. 21. D. Thom. 1. p. q. 103. art. 3. & de regimine Principis c. 1. cum seqq. Bellar. lib. 1. de Rom. Pont. c. 1. cum tribus seqq. Bar. de regimiue ciuitatis an. 6. Corcetus de Regia potestate, p. 5. q. 71. Nauar. in c. nouit, not. 3. numer. 15. & corol. 68. Anton. Perez in Pentateucho fidei lib. 5. de Roman. Pontif. dub. 1. cap. 12. cum seqq. Suar. contra errores Angliae libr. 3. capit. 10. numer. 23. Cened. ad decretum collect. 10. numer. 1. post plures quos citant. In cuius rei signum Deus Optimus Maximus[sect. 2] vnum totius generis humani parentem, & Principem, non duos insimul, aut plures creauit, vt ad proposit um expendit D. Chrysostomus, quem refert Bellarm. d. lib. 1. capit. 2. vers. altera ratio, Perez d. cap. 12. num. 65. Vnde ex historijs constat primam Assiriorum Monarchiam, & vltimam Romanorum diuturniorem fuisse, vtiliorem, ac firmiorem, quam gubernationem, quae per plures magistratus, Princeps, ac Optimates fieri solebat, vt optime ostendit Bellar. d. c. 2. propterea Seneca lib. 2. de beneficijs merito inuehitur in Brutum, eumque imprudentiae notat, cum Iuliu Caesarem spe libertatis occiderit, illam addens rationem, "cum optimus ciuitatis status sub Rege iusto sit," & licet aliquando duo Imperatores simul imperauerint, id ad factum, non ad ius referunt glos. in d. ca. in apibus. Tiraq. de primog. q. 17. opinion. 4. n. 20. Pinel. l. 1. C. de bonis maternis 3. p. n. 16. Cou. regula peccatum 2. p. §. 9. n. 5. post alios. Cum ergo Ecclesia militans a Sapientissimo[sect. 3] legislatore Christo instituta fuerit, summus enim ille Princeps, qui coelum, atque terram Imperio sempiterno deuincit, rempub. coelestem in terris condere cum statuisset, consentaneum fuit post leges latas magistratum creare, qui ex legum praescripto eandem rempub. temperaret, eleganter Osorius lib. 1. contra Haddonem versic. sed vt aliquid pagin. mihi 87. Optimo ergo, ac proinde Monarchico regimine gubernandam concludunt D. Thom. d. locis, & libr. 4. contra gentiles cap. 76. Turrecremata in summa Ecclesiae libr. 2. capit. 22. Victoria relect. 1. de potest. Eccles. quaest. 3. numer. 2. Sot. lib. 4. de iustit. quaest. 4. art. 2. Bellarm. lib. 1. de Rom. Pontifice cap. 9. cum fequentib. Molin. 1. tom. de iustitia disput. 23. Anton. Perez in Pentateucho fidei libr. 5. de Roman. Pontifice dubit. 1. cap. 10. an. 45. Valentia in Analysi fidei lib. 7. c. 8. hinc Oseae c. 1. dicitur. "Congregabuntur filij Iuda, & filij Israel pariter, & ponent sibi caput vnum," & Ioe cap. 10. "fiet vnum ouile, & vnus pastor", Ioan. 10. "fiet vnum ouile, & vnus pastor." Cum ergo Christus praesentiam corporalem[sect. 4] esset Ecclesiae militanti subtracturus, oportuit vt alicui committeret, qui sui loco vniuersalis Ecclesiae gereret curam; super Petrum ergo ante passionem Ecclesiam aedificaturum promisit Matth. 16. "Tu es Petrus, & super hanc Petram aedificabo Ecclesiam meam, & tibi dabo claues Regni coelorum," & post Resurrectionem, ouium curam eidem demandauit Ioan. vltim. "pasce oues meas," nullas excludens licet sit Rex, vel Imperator, cap. solitae de maiorit. Turrecrem. lib. 2. de summa Ecclesiae cap. 15. Suar. lib. 3. contra errores Angliae, cap. 10. num. 18. & seqq. & cap. 12. a n. 3. Hier. Alba. de potestate Papae 2. p. n. 159. Et cum Ecclesia militans vsque ad saeculi finem[sect. 5] sit duratura, Lucae cap. 1. "Cuius Regni non erit finis", a quo sumpsit Concil. Nicen. & Matth. vlt. "Ecce ego vobiscum sum vsque ad consummationem saeculi," nec peccatorum mole, nec violentijs tyrannorum, nec haereticorum doctrinis obrui, & corruere poterit Dan. 7. "Regnum eius, quod non corrumpetur," Matthaei 16. "Portae inferi non praeualebunt aduersus eam." Aug. lib. 1. de symb. c. 5. "Ecclesia impugnari potest, expugnari non potest," Suar. lib. 3. c. 12. n. 7. decens fuit, vt Petro succedat Pontifex summus cum eadem gubernandi potestate, in quem succedan eo ordine potestas illa vniuersalis ordinaria transfertur, textus insignis ab Innoc. IIII. in Concilio generali editus in c. 1. de homi. lib. 6. Vbi sic Spiritui Sancto, Pontifici, & Patribus visum fuit decernere: "pro humani redemptione generis de summis coelorum adima mundi descendens, & mortem tandem subiens temporalem, Dei Filius Iesus Christus, ne gregem sui pretio sanguinis gloriosi redemptum, ascensurus post resurrectionem ad Patrem, absque pastore desereret, ipsius curam beato Petro Apostolo, vt suae stabilitate fidei caeteros in Christiana religione firmaret, eorumque mentes ad salutis opera suae accenderet deuotionis ardore, commisit, vnde nos eiusdem Apostoli effecti, disponente Domino licet immeriti successores, & ipsius Redemptoris locum in terris quanquam indigne tenentes," vbi Abb. post Host. & alios ait, "Christus non fuisset diligens pater famil. nisi aliquem vice ipsius in terris dimisisset, qui in occurrentibus casibus posset ea omnia facere, quae ipse Christus posset" Optima l. 2. tit. 5. p. 1. in haec verba. "Conuino por derecha razon, que quando nuestro Senor Iesu Christo subio a los cielos, que san Pedro a quien auia dado la mejoria de los Apostoles, y el poder de absoluer, y de ligar, que fincasse en logar del, para guardar sus mandamientos, e para fazer a los omes que vsassen dellos, e mager la Fe que nos el dio, es muy santa, y muy noble en si: pero tanta es la flaqueza de la naturaleza de los omes en si, que sino ouiere quien los guiasse, e mostrasse la carrera della, podrian errar de manera, que la bondad de la Fe no les ternia pro: onde por esta razon finco san Pedro en so logar, e despues que el murio, fue menester que ouiesse otros, que tuuiessen sus vezes, en que fincasse su poder, e este es aquel a quien llaman Apostolico, o Papa," vbi Greg. videndus glos. 2. Aliter enim in vna Christi Ecclesia minime fuis[sect. 6]set Monarchiae coelestis ratio, sed multorum potestas instituta. Quod igitur fuisset concordiae vinculum, cuius authoritate tempestates sedari, turbulentae opiniones euelli, superbia, & contumacia coerceri, & comprimi potuisset, si nullus in Ecclesia constitutus ab initio fuisset, cuius authoritate, & imperio omnes continerentur? Cum igitur Ecclesia Christi simplex, & vnica sit, & vnica esse non possit, nisi Princeps vnus existat, confequens est dicamus dari in Ecclesia militanti caput, & gubernatorem vniuersalem, vt resoluunt Caiet. de potest. Papae tract. 1. cap. 4. ad fin. & cap. 12. cum seq. Canus de locis Theologicis lib. 6. cap. 3. concl. 3. Sotus in 4. distinct. 20. quaest. 1. artic. 2. concl. 4. & dist. 24. quaest. 2. art. 5. Alban. de potest. Papae 2. p. a nu. 155. Anton. Perez in Pentateuch. fidei libr. 5. de Roman. Pontif. cap. 10. num. 49. & 50. Rofensis contra Lutherum art. 25. Costerus in enchyr. cap. 4. de summo Pontifice, & alij relati, per Henr. lib. 3. de poenit. cap. 5. §. 5. litera, Y. Is autem successor perpetuus quis alius demon[sect. 7]strari potest quam Romanus Antistes? vt ex multis ostendunt Bellarm. libr. 2. de Roman. Pontif. cap. 12. cum sequentib. Suar. lib. 3. contra errores Angliae cap. 13. cum seqq. & de fide disp. 10. sect. 2. a num. 1. quae successio tot saeculis continuata a Petro vsque ad Vrbanum VIII. qui gloriose nunc Ecclesiae militantis clauum tenet, humano artificio, aut ab homine puro introduci, & progredi non potuit, vt ostendit P. Zumel. in 1. D. Tho. quaest. 1. art. 8. quaest. 2. argument. 11. in id D. Augustini testimonium adducens profitentis se in Ecclesia contineri propter hanc Romanae sedis successionem inuariabilem. Veteres enim illi Irenaeus libr. 1. capit. 2. & 3. & libr. 3. cap. 3. August. epist. 165. & Optatus libr. 2. contra Parmen. ad haereticos refutandos totum successionis ordinem in Ecclesia Romana (in qua integra, & pura fides semper permansit, caeteris aliorum Apostolorum sedibus temporis discursu vel extinctis, vel in haeresim lapsis, notant Bellarm. libr. 4. de verbo Dei cap. 9. ad fin. Cordoua libr. 4. quaest. 14.) nominatim posteritati tradiderunt, nec vnquam simile ab orbe condito contigit Zumel. d. q. 2. ad 3. Nec expediebat libertas, qua respub. sine Rege[sect. 8] regeretur, nauis sine gubernatore, & nauclero; pecudes absque pastore, sicut homo absque mente, & rationis vsu, nec debuit Ecclesia regi a communitate aliqua, eleganter noster Osor. lib. 1. contra Haddonem, Perez in Pentateucho fidei lib. 5. dub. 1. c. 10. a n. 45. nec conueniret si a diuersis Principibus independenter oues Christi regerentur. Nullo enim modo possent in eadem fide, fideique decretis ijsdem conuenire, propter naturalem hominum ad dissentiendum facilitatem, vt in vnica sententia proferenda duorum arbitrorum, etiam ex partium placito electorum notauit Vlpianus in l. item si 19. §. fin. ff. de arbitris, l. 1. tit. 1. par. 2. aduertit in proposito Albanus de potestate Papae 2. p. num. 154. prout experientia docet, prosequitur Suar. libr. 3. contra errores Angliae cap. 8. a num. 3. Vnde cum tota Ecclesia sit vnum corpus Ioan.[sect. 9] 10. & Christiani vnum esse debeant Ioan. 17. "Pater sancte serua cos innomine tuo, quos dedisti mihi, vt sint vnum, sicut & nos," Paul. 1. ad Corinth. "Nunquid Christus est diuisus?" prosequitur Albanus de potestate Papae 1. p. a n. 16. Oportet si ista vnitas debet conseruari, vt sit aliqua potestas regitiua totius Ecclesiae D. Thom. ad 3. part. in addit. quaest. 40. artic. 6. Duo ergo capita, pluraue non patitur Christi Regnum, nec fidelium diuersas orbium regiones inhabitantium in vnam fidem, eademque fidei dogmata conspiratio, & vnio, vt obseruat glossa celebris in capit. non autem 7. quaest. 1. laudata a Tiraquello de primog. quaest. 17. opin. 4. num. 21. Nauar. in capit. nouit, notab. 3. numer. 140. Pinel. l. 1. part. 3. numer. 16. C. de bonis matern. Couar. in reg. peccatum 2. p. §. 9. n. 5. vers. 4. & n. 6. Cenedo, & ab eo relati collect. 10. ad decretum n. 2. & licet aliquando oborto scismate ex eligentium vitio duo, plures ve Pontifices extiterint, ipsimet tamen electi, electores, caeterique fideles vnum tantum esse debere certo sciebant, licet quis ex illis verus esset aliquando ignoraretur, quia licet ius non deficeret, deficiebat tamen probatio argumento tex. in l. duo sunt Titij. ff. de testament. tutela. Potestas autem spiritualis duobus modis consi[sect. 10]derari potest, imperfecte scilicet, & intra terminos naturae, alio modo perfecte, & supra naturam; priori modo considerata in lege naturae, & positiua reperitur; ante Christi namque legem in omni statu naturae fuit sacra institutio Sacerdotum, & flaminum. Etenim naturali lumine homines cognoscunt Deum colendum, cum autem omnes hunc diuinum cultum commode praestare non possint, oportebat aliquos deputari ministros, quibus diuinorum cura committeretur, & cum ea cura sine aliqua potestate recte geri non posset, sequitur in lege naturae aliquam spiritualem potestatem reperiri, quae etiam reperitur apud omnes ferme gentes, quae sunt extra Ecclesiam, & Sacerdotes, ac Pontifices instituunt cum aliqua potestate, & licet in falsos Deos illam constituant, potuere tamen ad veri Dei cultum illos deputare, iuxta illud D. Pauli ad Rom. 1. "Eo quod cum Deum cognouissent, non sicut Deum glorificauerunt, aut gratias egerunt," Victor. de potest. Eccles. 1. p. quaest. 3. num. 3. & 2. p. in princip. num. 1. Sot. in 4. dist. 20. quaest. 1. art. 3. ad finem. Ledesma 2. part. quaest. 21. articul. 1. fol. 207. Girald. syntagm. 17. de sacrificijs. Similis erat potestas spiritualis in lege diuina[sect. 11] veteri, de qua Exod. 29. Leuit. 2. & 6. licet enim a Deo data fuerit, nihil supra naturam continebat, nec effectum aliquem spiritualem producebat, vt constat ex D. Paulo ad Rom. cap. 3. obseruat Victoria de potest. Eccles. 1. p. quaest. 3. num. 6. & 2. parin princip. num. 3. Cord. lib. 4. quaest. 4. ad 4. & q. 5. art. 2. ad vltim. Sot. d. art. 3. concl. 1. Henriq. de Sacram. lib. 1. c. 13. §. 5. Suar. lib. 3. de Primatu Pontificis Romani cap. 9. num. 4. Apud fideles vero in statu naturae primogeni[sect. 12]tus communiter erat Sacerdos, vt Melchisedech. Gen. 14. Henriq. post plures lib. 1. de Missa c. 1. §. 1. & cap. 10. §. 4. liter. H. Suarez d. cap. 9. numer. 2. refertur in cap. cum ad verum vers. ad verum 96. distinct. Secundo autem modo considerata potestas spi[sect. 13]ritualis hoc est perfecte, & supra naturam, a Christo Domino emanauit Matth. 16. & 18. Ioan. 17. Lucae 22. Paul. ad Haebreos 7. vt supra ostendimus, superque naturales effectus producit Sot. Cordoua, Victoria & Henriq. dictis locis, Pelag. de plantu Eccles. lib. 1. art. 16. Simanc. de Catholicis cap. 44. numer. 4. Catherinus in speculo haeres, considerat. 3. Hi autem Sacerdotes propter finem, ad quem[sect. 14] deputati erant, in magno pretio, & honore in omni repub. semper habiti sunt, sic ab AEgyptijs, qui creati erant, Genes. 41. alebantur, & a tributis erant exempti, Genes. 47. Is autem honos praecipue summo Sacerdoti, seu Pontifici deferebatur, ex Fenestella de Sacerdotibus Roman. cap. 5. Agellio lib. 10 cap. 15. Plutarc. problem. 42. & 48. Alex. ab Alex. dierum genial. lib. 2. cap. 8. elegantius Tullius in exordio pro domo sua ad Pontifices, "quod si vllo tempore magna causa in Sacerdotam populi Romani iudicio, ac potestate versata est, haec profecto tanta est, vt omnis reipub. dignitas, omnium ciuium salus, vita, libertas, arae, foci, Dij Penates, bona fortunae, domicilia vestrae sapientiae, fidei, potestatique commissa, & credita esse videbantur." Propterea Summi Pontificis, seu Archiflami[sect. 15]nis dignitatem Romanus Imperator sibi vsurpabat, vt apud Onufrium, & Imperatorum scriptores, cap. cleros, vers. Pontifex, 21. dist. ibi: "Antea autem qui Reges erant, & Pontifices erant, nam maiorum haec erat consuetudo, vt Rex esset etiam Sacerdos, & Pontifex; vnde & Romani Imperatores Pontifices dicebantur," qui Pontificiam maiestati Imperatoriae dignitatem praeferebant, vt constat ex titulo, qui sic erat, Augustus Pontifex Imperator, & in lege veteri, Leuit. 4. sacrificium pro Pontifice prius, quam pro Rege offerebatur, & Num. 27. Princeps supremus verbo Sacerdotis in sacrificijs obedire iubetur, quod maiori cum ratione in lege gratiae resoluendum est, cum Pontifex summus, Sacerdotesque altioris sint gradus, & excellentiae, Viues lib. 8. de ciuitate Dei cap. 19. ad finem, Bellarm. lib. 2. de Roma. Pontif. cap. 29. ad 4. Suar. lib 3. contra Angliae errores capit. 26. post plures, quos citant. Licet autem potestas spiritualis seu Ecclesiasti[sect. 16]ca, & temporalis, laica seu politica in multis differant, cap. quoniam 10. dist. cap. duo sunt 96. dist. c. solitae de maioritat. cum alijs, prosequuntur Nau. in cap. nouit. notab. 3. n. 88. Molin. 1. tom. de iustitia tract. 2. disp. 21 col. 8. vers. habemus; in duobus tamen maxime discriminantur, scilicet in causa efficiente, & fine. Quanquam enim omnis potestas tam spiritua[sect. 17]lis, quam temporalis a Deo sit, iuxta illud D. Pauli ad Rom. cap. 13. "Non est potestas, nisi a Deo," & illud Ioan. 19. "Non haberes potestatem in me vllam, nisi esset tibi datum de super," vtrum que refertur a Gratiano in cap. mouet §. sic etiam vers. sed sciendum 22. quaest. 1. cum alijs, Bellarm. de laicis c. 6. Molin. de iust. tract. 2. disp. 27. Suarez lib. 3. contra errores Angliae, cap. 1. a num. 6. Nihilominus tamen potestas spiritualis, siue[sect. 18] Ecclesiastica, & suprema Ecclesiae vniuersalis administratio soli Petro, eiusque successoribus Romanis Pontificibus a Christo immediate concessa fuit per illa verba, "pasce oues meas," & Matth. 16. & 18. "Tibi dabo claues Regni coelorum, & quodcumque ligaueris super terram, erit ligatum, & in coelis," prout supra deduximus, vt a D. Petro, & successoribus velut a capite in Episcopos, & alios Ecclesiae Praelatos, velut in membra immediate diriuetur, Leo primus de ordinatione Petri serm. 3. "Non nisi per Petrum caeteris dedit, quidquid cum alijs voluit esse commune," & epistol. 87. in c. ita Dominus 19. dist. "Huius muneris Sacramentum, ita Dominus ad omnium Apostolorum officiu pertinere voluit, vt in beatissimo Petro Apostolorum omnium summo principaliter collocaret, vt ab ipso quasi quodam capite dona sua velut in corpus omne diffunderet." Vbi Turrecrem. & alij Couar. pract. cap. 1. numer. 2. Nauar. glos. 1. in princ. num. 13. de poenit. distict. 5. & in capit. nouit not. 3. a numer. 81. de iudicijs, Bursat. cons. 125. a num. 49. volum. 1. omnino videndus; nam multis authoritatibus a Christo Domino vsque ad Concilium Florentinum celebratum anno Domini 1439. id euidenter probat, docet & Caietan. de potestate Papae capit. 19. Bellarm. libr. 4. de Roman. Pontif. a cap. 9. cap. 22. & a cap. 24. Molin. de iust. disput. 21. Suar. contra errores Angliae lib. 3. cap. 6. n. 17. Perez libr. 5. Pentateuch. dub. 2. cap. 11. num. 78. vbi ex D. Chrysostomo aduertit, quod Christus Petrum personaliter allocutus, non alios Apostolos, cum pascendi officium ei contulit. Excelluit enim Petrus multis prae caeteris Apostolis, vt prosequuntur Rofens. contra Lutherum art. 25. Bellarm. de Roman. Pontif. lib. 1. a cap. 17. vsque ad cap. 24. Suar. lib. 3. contra sectas Angliae cap. 10. a num. 2. Valentia lib. 7. Analysis de fide cap. 2. cum seqq. ob quas praerogatiuas Primatum sibi, & successoribus inter reliquos obtinuit, vt bene docent praecitati Doctores, & passim alij. At vero potestas temporalis, seu politica Re[sect. 19]gi, aut Principi reip. a Deo tanquam naturae auctore mediante lumine naturali, rei publicae electione, seu translatione concessa fuit, vt cum resp. non posset per se ipsam hanc potestatem exercere; attento, & cogente naturae iure, in vnum, vel plures conferre eam tenebatur, eamque transtulit in Principem, l. 1. ff. de constit. Princip. vt ab illo tanquam a fonte in reliquos inferiores reip. magistratus dimanaret cap. cum ad verum 96. distinctione capit. solitae de maioritate, resoluunt post alios Auendan. libr. 1. de exequend. capit. 1. numer. 6. vers. sicut, Couar. pract. cap. 1. num. 6. Nauar. cap. nouit notab. 3. num. 85. Molin. disput. 26. Suar. lib. 3. de Primatu Rom. Pontif. cap. 2. cap. 3. cap. 6. n. 17. & licet aliquando ex speciali priuilegio non nulli Reges in lege scripta a Deo immediate electifuerint, vt de Dauid tenet Sot. lib. 4. de iust. q. 2. art. 1. de Saule, & Dauid Abulensis 1. reg. c. 11. q. 22. cum seqq. Nau. in c. nouit not. 3. n. 33. & 147. hoc tamen priuilegium alijs non conuenit, nec concessum reperitur ex Suar. lib. 3. c. 3. n. 10. & probatur ex illa speciali Deu. 17. prohibitione, "non poteris alterius gentis hominem Regem facere," ergo ad populum Regis electio pertinebat, imo praedictos Reges ex nutu, & voluntate Dei designatos fuisse, electos vero immediate a populo contendit Suarez d. cap. 10. a num. 5. post Bellarm, quem citat. Differunt quoque, & praecipue ex fine, in quem[sect. 20] vtraque potestas principaliter dirigitur. Etenim Ecclesiastica, seu spiritualis in finem supernaturalem, & media eidem conuenientia, vt bene viuamus in spiritualibus quo ad animum, & vitam aeternam, ordinatur, iuxta illud Pauli ad Ephes. 4. "ad consummationem sanctorum," & ad Hebraeos 13. "Obedite praepositis vestris: ipsi enim peruigilant tanquam rationem pro animabus vestris reddituri," capit. cum ad verum, ibi: "Vt Christiani Imperatores pro aeterna vita Pontificibus indigerent," cap. duo sunt 96. dist. vbi Gelasius Papa ad Anastasium Imperatorem, "in quibus tantum grauius pondus est Sacerdotum, quanto etiam pro ipsis Regibus hominum in diuino sunt reddituri examine rationem." Per contrarium vero politica, seu temporalis in[sect. 21] finem naturalem, & media eidem accommodata, vt bene viuamus in naturalibus, & externis, principaliter dirigitur, & instituta est, iuxta illud Pauli ad Timoth. 2. "vt quietam, & tranquillam vitam agamus," cap. quoniam 10. distinct. d. cap. cum ad verum d. cap. duo sunt, obseruant Nauar. in cap. nouit not. 3. num. 88. de iudicijs, Moli. de iust. tom. 1. tract. 2. disput. 21. column. 8. vers. habemus, Suar. libr. 3. contra errores Angliae cap. 6. num. 17. quoniam cum in homine duplex vita consideretur corporalis scilicet, & spiritualis, Paul. 2. Corinth. 4. Quemadmodum ad conseruationem vitae corporalis necessaria fuit temporalis potestas, sic ad conseruationem vitae spiritualis necessaria etiam fuit aliqua potestas, qua homines in bonum spirituale dirigantur, & eo maior fuit huius potestatis necessitas, quo vita spiritualis temporali excellentior est, obseruant nouiores vbi supra. Duobus autem modis potest haberi, & conside[sect. 22]rari suprema potestas, seu iurisdictio saecularis, vel enim habetur directe, seu principaliter, vel rursus indirecte, & minus principaliter: primo modo haberi dicitur, vbi de illa agitur ad suum finem naturalem, seu temporalem, in quem principaliter, & directe instituta est, & in quem Regibus, & Imperatoribus, a Deo mediante lumine naturali concessa est. Posteriori vero modo, quoties habetur eadem potestas, & exercetur, non in eiusmodi finem, sed in diuersum, in quem incidentur ex accidenti in aliquo casu ordinatur, & dirigitur, vt colliges ex capit. Per venerabilem versic. rationibus, qui filij sint legitimi, ibi: "Super quo (scilicet Ecclesiae patrimonio) plenam in temporalibus gerimus potestatem," & ibi, "in alijs regionibus certis causis inspectis temporalem iurisdictionem casualiter exercemus," quasi illud prius denotet temporalem potestatem principaliter, & directe habitam, hoc vero minus principaliter, incidenter, & indirecte exercitam. Sic similiter qui principaliter de causa cognos[sect. 23]cere non potest, de ea incidenter cognoscere potest l. 1. C. de ordine iudic. in haec verba. "Neque enim impedit notionem eius, quod status quaestio in cognitionem vertitur, & si super status causa cognoscere non possit: pertinet enim ad officium iudicis, qui de haereditate cognoscit, vniuersam incidentem quaestionem, quae in iudicium deuocatur, examinare," c. pen. de in integ. rest. ibi: "De hac causa cognoscere nequeunt, nisi coram eis mota fuerit incidenter," "l. quoties. C. de iudicijs," iunctis resolutis ad illius intellectum per Goueanum lib. 1. var. c. 33. Rober. libr. 3. sententiarum c. 12. Ant. Fab, lib. 17. coniect. c. 8. Donel. lib. 17. comment. c. 9. vbi Osuald. littera Y. Sic iudex Ecclesiasticus, qui principaliter non po[sect. 24]test cognoscere de causa temporali, seu profana cap. causam quae 2. ibi: "Ad Regem pertinet, non ad Ecclesiam de talibus possessionibus iudicare," qui filij sint legitimi, cap. nouit in pr. vers. Non enim de iudicijs, potest nihilominus eandem decidere, si incidat in Ecclesiasticam, quae apud illum principaliter agitatur, cap. 3. de donat. inter virum, vbi glos. 2. & omnes ibi, Bald. num. 1. & additio in d. l. quoties, Palacius in repet. cap. notab. 2. a princip. Tiraq. tract. res inter alios nu. 16. Molin. lib. 2. cap. 15. num. 76. Quamuis autem posteriori modo acepta iurisdi[sect. 25]ctio saecularis, quasi ab obiecto attenta materia, & rebus, circa quas versatur, lato modo, & velut materialiter, iuxta doctrinam D. Thom. 1. 2. quaestion. 18. artic. 6. in corpore ad finem, haberi, & exerceri dicatur temporaliter d. c. per venerabilem, ibi: "Temporalem exercemus." Quia tamen actus nostri potius a fine, & causa faciendi, quam a facto, & rebus ipsis speciem, & nomen formaliter accipiunt, l. verum 40. ibi: "Nec enim factum quaeritur, sed causa faciendi." ff. de furtis, c. cum voluntate 54. in princ. vbi scribentes, de sententia excommun. D. Thom. vbi supr. post Arist. & quaest. 1. artic. 3. plane sequitur attento eiusmodi fine, stricte, & proprie loquendo, quod talis iurisdictio posteriori modo accepta, nec existit, nec dicitur simpliciter temporalis, sed magis illa diuersa, quae est finis, & causa faciendi, idest causa agendi sic de temporalibus, ita vt in rigore disputationis ea, in cuius finem agitur, & res ipsae temporales ordinantur, & haberi, & exerceri dicatur, & ita Pontifex non habet potestatem temporalem, sed potius potestatem in temporalibus Bellarmin. aduersus Barclaium cap. 12. §. 3. Ex his, quae breuiter praestringimus, omnia quae[sect. 26] contra Romani Pontificis potestatem, tam circa spiritualia, quam temporalia obijci solent, facile refutari possunt, & quanquam plures, & doctissimi hanc prouinciam foeliciter aggressi sint, non nulla tamen ex illorum scriptis mutuabimur, ne asymboli videamur, & ita primo infertur potestatem spiritualem, seu Ecclesiasticam, quam Christus Dominus in lege gratiae Petro concessit, eius morte non expirasse, sed in futuros Pontifices Romanos translatam. Quamuis enim Christus Dominus nomine proprio Simonem Barjona allocutus fuisset, attamen cum Ecclesiam suam, quae perpetuo duratura erat, vt probatum est nume. 5. super eum aedificaturum promisisset, Matth. 16. & oues ei commendasset, Ioan. vltim. & ita non tantum praesentes, quae perpaucae erant, sed & futuras, consequens est dicamus in successores transijsse. Receptum namque est, quod quoties ex mate[sect. 27]ria subiecta, intentione, aut alijs circunstantijs constat commissionem dirigi indignitatem, licet personae nomen proprium exprimatur, ad successorem in dignitate transibit, resoluunt Doctores communiter ex Decio num. 3. vers. & idem, alias num. 38. Bero. a n. 82. in cap. quoniam Abb. de officio deleg. Couar. c. requisijsti n. 1. de testam. Menoch. lib. 1. de arb. q. 68. n. 20. Barbos. l. quia tale 14. n. 41. solut. matrim. 2. tom. Sanchez libr. 8. de matrim. disp. 27. num. 2. Hinc fit rescriptum contra successorem extendi[sect. 28] in re pertinenti ad dignitatem, licet nomen proprium antecessoris exprimatur cap. dilecti de foro compet. vbi glos. 1. Abb. not. 2. Decius vbi proxime Couar. n. 4. vers. sexta in d. cap. requisijsti. Hinc deducitur obligationem tutoris proprio[sect. 29] nomine, non illum finita tutela, sed futurum tutorem sequi, l. post mortem. §. 1. ff. quando ex facto tutoris, vbi notant Bart. & alij, Boer. decis. 273. post alios. Hinc iuramentum praestitum dignitatem habenti[sect. 30] super re, quae non ad personam, sed ad dignitatem spectat, transit in successorem, tametsi sub nomine proprio personae iuratum sit, capit. veritatis 14. de iure iurando, vt contra alios optime resoluit Couar. vbi proxime. Hinc relictum Regi sub nomine proprio succes[sect. 31]sori debetur, l. quod Principi 58. ff. de leg. 2. vbi Cuman. & alij, Corras. lib. 3. Miscel. c. 19. n. 2. Cabed. lib. 4. diuers. c. 20. a n. 8. Hinc tandem euenit, quod priuilegia a Sede A[sect. 32]postolica Regi nomine proprio expresso concessa competere aeque successoribus, ex traditis per Cabed. vbi proxime. Indeque prouenit potestatem, & iurisdictionem[sect. 23] Petro traditam, cum in Ecclesiae vtilitatem fuisset instituta, in futuros Petri successores transijsse, c. 1. de translat. Episcop. ibi: "Ex illo generali priuilegio, quod beato Petro, & per eum Ecclesiae Rom. Dominus noster indulsit," &c. vbi Ant. nu. 3. & alij late prosequuntur Bellar. lib. 2. de Rom. Pont. ca. 12. cum seqq. Valent. in Analysi Fidei lib. 7. c. 10. & 11. Perez in Pentateuc. Fidei lib. 5. de Rom. Pont. dub. 2. c. 1. cum seqq. Suar. contra sectas Angliae libr. 3. de Primatu Romani Pontificis cap. 12. cum sequentib. Nicolaus de Feteaut. Dominicanus de sacra Monarch. Ecclesiae lib. 4. cap. 6. Secundo consequens est spiritualem, seu Eccle[sect. 34]siasticam potestatem, quam Christus Dominus in lege gratiae Petro, eiusque successoribus concessit, nusquam laicis Principibus, aut Reipublicae saeculari fuisse communicatam, sed magis denegatam, vt satis deducitur ex cap. cum ad verum 96. distinct. ibi: "Imperatores pro aeterna vita Pontificibus indigerent," & ibi, "non ille (Imperator) rebus diuinis praesidere videretur," cap. 1. 63. dist. ex Adriano, "laici Principes in Ecclesiasticis rebus nullam habent potestatem," cap. omnis eadem dist. cap. solitae de maioritate. "Imperator praecedat intemporalibus, Pontifex in spiritualibus," cum alijs & ex illo Act. 20. "quos (Episcopos) Spiritus Sanctus posuit regere Ecclesiam Dei," resoluunt Almain. de potestat. Ecclesiae cap. 3. Driedon. lib. 2. de libert. Christiana cap. 2. col. 4. Couar. pract. cap. 31 num. 2. concl. 1. Victoria de potestate ciuili ante sin. Bursat. consil. 125. num. 45. vers. Ioan. 22. & ex Patribus Bellarm. lib. 1. de Rom. Pontif. cap. 7. Suar. contra errores Angliae lib. 3. de Primatu Roman Pontis. cap. 7. cum duobus seqq. Et probatur quia, vt supra resoluimus, regimen[sect. 35] Ecclesiae est supernaturale, & perconsequens nemini debet conuenire, nisi cui Christus Dominus illud commiserit, commisit autem Petro, non Imperatori, aut Regibus, obseruant "Bellarm. d. ca. 7. vers. prima, D. Thom. lib. 1. de regim. Principum cap. 14. Suar. d. cap. 7. num. 5. & cap. 8. n. 2." Octauiano enim Caesari Imperium tantum reliquit temporale, D. Thom. lib. 3. de regimine Principis cap. 8. Nauar. in capit. nouit notab. 3. num. 72. In cuius veritatis efficax argumentum docte annotat Sanderus de visibili Monarchia lib. 2. capit. 3. pag. 69. Diuina propterea prouidentia fuisse salubriter prouisum; ne a principio nascentis Ecclesiae Euangelicae per aliquot saecula vlli Reges fierent Christiani, vt ita constaret apertius Ecclesiam, quando sub Petro Apostolisque & post Apostolos sub eorum successoribus fuit perfectissime gubernata, omni caruisse Principe terreno, apud quem spiritualis potestas gubernandi, vel tota, vel pars aliqua Ecclesiae diceretur residere: sicque in aeternum potuisse carere, nisi quod nec illos ab aeterna penitus sua redemptione excludi voluit; atque adeo intelligerent omnes nihil in hac parte datum esse Regibus, eo quod Reges sint: nisi sit dicendum quando Ecclesia Regibus caruit Christianis, & vbique vixit sub ethnicis Principibus, caruisse prorsus gubernatione Ecclesiastica, quod plane est contra fidem, & contra Christi promissionem, essetque monstruosum tot capitibus constare Ecclesiam, quot Reges Christianos haberet contra Christi institutionem sub vno pastore, Ioan. 10. Intrauerunt ergo Reges, & Imperatores in Ecclesiam Christi suo tempore sed aut nihil vnquam sibi circa res Ecclesiasticas arrogarunt, aut ob eam rem tyranni, & persecutores potius habiti sunt, quam nutritij, & cultores Ecclesiae cuius modi eos debere esse Isaias praedixit c. 49. Nec obstat, quod in lege naturae (vt n. 2. & 15. os[sect. 36]tendimus) potestas regalis cum spirituali coniuncta erat, ergo hoc ius naturae manet integrum in lege gratiae. Respondetur namque has duas potestates non esse coniunctas de iure naturae, sed ex reip. dispositione eam deputationem tunc temporis pendisse; sic Imperatores Romani non semper erant Pontifices summi, & Regibus eiectis constitutus est summus Pontifex, apud Romanos, absque vlla Regia dignitate, quae apud senatum mansit, vt constat ex Liuio, & alijs, & in lege veteri diuisa sunt officia, vt constat ex 2. Paralip. c. 19. "Amarias, inquit Iosaphat Rex optimus, Sacerdos, & Pontifex in omnibus, quae ad Deum pertinent, praesidebit: Porro Zabadias super ea opera erit, que ad Regis officium pertinent," & 2. Paralipom. 26. Ozias Rex, quia in Sacerdotis officium ingerere se voluit, continuo grauissima lepra diuinitus percussus est, & Saul eandem ob causam a Deo reiectus, & Regno priuatus est 1. Reg. c. 13. aduertit Becca. 2. tom. opusc. 11. lib. 1. de triplici sacrificio c. 8. Ergo in lege gratiae mutari potuit, diuidi, & distingui, prout distinctas testatur Nicolaus. Papa ad Michaelem Imperatorem in c. cum ad verum, ibi: "Idem Mediator Dei, & hominum homo Iesus Christus actibus proprijs, & dignitatibus distinctis, officia potestatis vtriusque discreuit," & merito cum munera Sacerdotum nouae legis sint augustiora, vt in proposito obseruant Bellar. lib. 1. de Rom. Pont. ca. 7. col. 3. ad fin. Sua. li. 3. de Primat. Ro. Pon. c. 9. a n. 3. Tertio deducitur potestatem Ecclesiasticam,[sect. 37] seu spiritualem superiorem esse politicae, seu temporali. Cum enim eius finis sit aeterna beatitudo, & omnia temporalia vltimo fine ad illam dirigantur, Plato lib. 1. de legibus, "oportet, inquit, vt legislator eum ordinem sequatur, vt humana ad diuina vbique referantur," D. Augustin. de ciuitat. Dei libr. 19. capit. 17. Bellarm. libr. 5. de Rom. Pont. c. 7. rat. 1. & spiritualis potestas dirigat principaliter in illum finem, vt supra num. 20. probatum est: & omnis ars, seu potentia, ad quam directe pertinet finis, potest disponere de his, quae sunt ad finem, vt cum Philosopho. 1. Ethicorum cap. 1. docet D. Thom. 2. 2. quaest. 40. artic. 2. ad 3. vt infra latius; consequitur temporalem potestatem inferiorem esse spirituali, & subordinatam. Nam sicut ars fraenifactiua, vel nauisfactiua inferior est respectu artis equestris, seu nauigatoriae, ad quam ordinatur, ex Arist. d. cap. 1. sic potestas temporalis inferior est potestate Ecclesiastica, Victoria de potest. Eccles. 1. p. quaest. vtrum spiritualis potestas sit supra ciuilem, num. 10. sed harum artium exemplum omnino non quadrat, quia si superiores illae artes non essent, cessarent & inferiores, quae ratio non militat in praedictis potestatibus, quoniam non ita pendet temporalis ab spirituali, vt cessante hac cesset & illa, vt patet in infidelibus, apud quos est vera potestas temporalis, de quo infra. Et tamen sine ordine ad aliquam veram potestatem spiritualem, quaelibet reperiri potest, prout aduertunt Victor. sup. num. 9. Bellarm. lib. 5. de Roman. Pont. cap. 6. vers. at haec, Molin. 1. tom. tract. 2. de iust. disp. 29. col. 14. vers. illud: ego aduerto supposita vtraque potestate optime exemplum conuenire. At aptius quadrat exemplum, quod terrestre[sect. 38] Regnum ordinatur, vt coelesti famuletur eodem modo, quo in homine caro spiritui subest. Licet enim vtriusque diuersa sint officia, & actiones; quia tamen in nobis vnam efficiunt hypostasin, ita conueniunt, & coniunguntur, vt animus praesit, caro autem subijciatur. Ita & in Ecclesia Dei hae duae potestates vnam rempublicam, vnum Regnum & vnum corpus efficiunt, ad Roman. 12. "Vnum enim sumus corpus in Christo, singuli autem alter alterius membra." Et licet plerumque spiritus non immisceat secarnis actionibus, eamque suas actiones exercere sinat; verum si incipiant spiritus fini officere, poterit animus iure suo carnem cohibere, ieiunia, alios que labores indicere etiam cum detrimento, & debilitate ipsius corporis, ne impediat munera spiritus, & si opus fuerit ad finem ipsius spiritus consequendum, poterit carni imperare, vt se suaque omnia exponat etiam cum detrimento vitae, ita post Gregor. Nazianz. statim citandum. D. Thom. de regimine Principis, lib. 1. cap. 14. & lib. 3. cap. 10. cum seqq. Turrecrem. lib. 2. in summa ca. 113. Sot. in 4. dist. 25. q. 2. art. 5. & lib. 4. de iust. quaest. 5. art. 4. Bellarm. de Roman. Pontif. cap. 6. 7. & 8. Et de potestate summi Pontificis in rebus temporalibus cap. 13. ad finem, Suar. lib. 3. de Primatu Rom. Pontif. cap. 21. 22. & 23. post infinitos, quos citant. Et in hunc sensum dum Innocent. 3. in cap. so[sect. 39]litae vers. praeterea de maioritate, comparat Ecclesiasticam potestatem Soli, laicam vero Lunae, non solum est intelligendus quasi velit, quod sicut Sol est luminare maius, cuius lumen & splendor in multis excedit lumen Lunae, quae minus luminare dicitur, sic se habet, & vt maior, & excellentior excedit potestas Ecclesiastica respectu saecularis, ex gloss. vlt. in cap. duo sunt. 96. dist. Nauar. in ca. nouit. notab. 3. num. 125. de iudicijs, sed etiam quia sicut Luna accipit, & mutuatur claritatem a Sole, quasi a fonte totius luminis ex D. Thom. 2. 2. q. 47. art. 5. ad 2. & quaest. 58. art. 6. in corpore, sic laica potestas ab Ecclesiastica, vel Rex aut Imperator a Pontifice Maximo accipiat, & mutuetur claritatem, & splendorem spiritualem, & ad hanc illuminationem, & eleuationem dirigi ab eodem, & cogi possit, quemadmodum naturalem illam solis influentiam Luna declinare non poterit. Neque solum Luna, sed omnes etiam stellae su[sect. 40]bijciuntur Soli, quoniam ab illo lumen recipiunt; inde recte Tullius in somnio Scipionis, "dux est de Sole loquens, ""& princeps, & moderator luminum reliuorum", Sol autem non subijcitur Lunae, ita quoque Rex Pontifici subijcitur, non Pontifex Regi Bellarm. lib. 5. de Roman. Pontif. cap. 6. & de potest. summi Pontif in rebus temporalibus capit. 13. ad finem. Atque ita hanc in Reges, & Imperatores potes[sect. 41]tatem Pontificis agnoscunt Gelas. Papa ad Anastasium Imperatorem in cap. duo sunt 96. dist. ibi: "Nosti itaque inter haec ex illorum te pendere iudicio, non illos ad tuam posse redigi voluntatem," idem Gelasius ad Episcopos Orientales in capit. nunquam 96. dist. ibi: "Obsequi solere Principes Christianos decretis Ecclesiae, non suam praeponere potestatem: Episcopis caput subdere Principem solitum," Ioan. Papa in cap. si Imperator eadem dist. ibi: "Ad Sacerdotes Deus voluit, quae Ecclesiae disponenda sunt, pertinere, non ad saeculi potestates, quas, si fideles sunt, Ecclesiae suae Sacerdotibus voluit esse subiectas." Atque ita Reges Christiani non solum quoad personas, sed etiam quoad dignitatem Pontificis potestati subijciuntur, Nicolaus cap. cum ad verum, ibi: "Christiani Imperatores pro aeterna vita Pontificibus indigerent," Gelasius cap. duo sunt, ibi: "Quanto pro ipsis regiminibus alias Regibus hominum in diuino sunt reddituri examine rationem," & de omnibus fidelibus dixerat Apostolus ad Hebr. 13. "Obedite praepositis vestris, & subiacete eis, ipsi enim peruigilant tanquam rationem pro animabus vestris reddituri," & D. Gregor. Nazianze. in oratione ad ciues timore perculsos, alloquens Imperatores. "An me libere loquentem aequo animo feretis? Nam vos quoque potestati meae, meisque sub sellijs lex Christi subijcit: Imperium enim ipsi quoque gerimus, addo etiam praestantius, ac perfectius, nisi verum aequum est spiritum carni fasces submittere, & coelestia terrenis cedere," cap. suscipitis dist. 10. prosequuntur D. Thom. si is est lib. 1. de regimine Principis cap. 14. & lib. 3. cap. 10. cum seqq. Bellarm. de translat. Imperj lib. 1. cap. 2. ad 7. mendacium, Suar. lib. 3. de Primatu Roman. Pontif. c. 22. a n. 1. & caeteri praecitati. Nec obstat neminem in sua causa posse esse iu[sect. 42]dicem, aut testem, iuxta illud Ioan. 5. "Si ego testimonium perhibeo deme ipso, testimonium meum non est verum," l. nullus. ff. de test. tit. C. ne quis in re sua ius sibi dicat, & ita in asserendo suo Primatu, & potestate in Principes Pontifici non esse credendum nouatores affirmant: sed facile exploditur obiectio, tum quia Princeps supremus in sua causa iudex esse potest. cap. cum venissent de iudicijs, vbi glos. recepta ibi per Abbat. & Decium num. 5. alias a nu. 30. & omnes, l. & hoc Titus, vbi Bar. & omnes, l. proxime. ff. de his, quae in testam. delentur, ubi Bart. & omnes Ias. num. 5. in l. est receptum. ff. de iurisdict. Bernard. & additio regul. 581. & relati per Duen. reg. 67. & in nostra specie Naua. cap. nouit notab. 3. num. 47. Bellarm. de Roman. Pontif. lib. 2. cap. 14. Anton. Perez in Pentateuch. fidei lib. 5. dub. 5. cap. 5. num. 97. Suar. contra Angliae errores libr. 3. cap. 16. n. 3. & lib. 4. cap. 2. n. 6. Quae doctrina est indubitata, quando agitur no[sect. 43] de rebus personae, sed dignitatis, in qua etiam inferior iudex esse potest, glossa, verbo, priuetur, in c. si quis erga 2. q. 7. celebris ex Innoc. Abbate, & alijs in cap. nosti de electione, Alex. cons. 79. num. 2. vol. 1. Ias. nu. 10. in l. qui iurisdictioni. ff. de iurisd. Nauar. num. 48. vbi proxime, & praecitatis. Tum etiam quia cum Pontificum assertione[sect. 44] concurrunt aperta sacrae paginae testimonia, Conciliorum omnium authoritas, vniformis Ecclesiae Catholicae consensus, vt constat vltra alia ex relatis per Bellarm. de potest. summi Pontif. in rebus temporalibus a principio, vbi congerit decem Concilia, Pontifices, Patres, Illustriores authores ex Germania, Gallia, Anglia, Scotia, Italia, & Hispania: quae rem efficiunt euidentem; quo casu non procedit argumentum ex Ioan. 5. sed contrarium iuxta illud Ioan. 8. "Quare testimonium meum, & patris non accipitis," habetur 2. q. 4. alias 5. in princip. cuius veritas non ex ipsius tantum dicto constabat, sed ex Patris testimonio, prophaetijs, & operis, quae assertionem Christi comitabantur Ioan. 5. & 8. vt eleganter tradit Iancen. in concord. Euangel. cap. 63. vers. si ego testimonium cum seqq. & capit. 77. vers. dixerunt ergo: Vnde merito sacrilegij notam incurrere eos, qui Pontificibus Romanis in his fidem adhibendam negarent, docet Innocent. IIII. in cap licet ex suscepto, num. 3. vers. sed dicet aliquis de foro compet. Nauar. in d. notab. 3. num. 45. probat D. Augustin. contra epistolam Fundamenti Manich. cap. 4. dicens, "tenet me in Ecclesia Catholica consensio populorum, atque gentium, tenet authoritas miraculorum, tenet ab ipsa sede Petri vsque ad praesentem Episcopatum successio Sacerdotum." Quarto infertur ex praedicta subordinatione in[sect. 45] ordine ad spiritualia posse Romanum Pontificem in Imperatorem, & Reges ex vi suae potestatis animaduertere vsque ad depositionem, post legitimam admonitionem potestate abutentes, & ex malitia, aut summa negligentia spirituali bono, Fidei Catholicae, seu Ecclesiae regimini, tranquillitati, & paci fidelium maxime nocentes, iuxt. tex. in cap. alius 15. q. 6. cap. ad Apostolicae de re iud. in 6. dum probant summum Pontificem potuisse Regem Regno, & Imperatorem Imperio priuare, id quod multoties fecisse alios Pontifices Romanos, ex historijs, & multis authoribus referunt Castal. de Imperatore quaest. 81. & post Guerreirum Mench. Illust. cap. 8. num. 20. Palacius de iusta retentione Regni Nauar. 2. p. §. 7. Bellarm. de Rom. Pont. lib. 5. cap. 8. & de potest. summi Pontif. in temporalibus contra Barclaium in pr. cap. de sententia Conciliorum, Grisaldus in decisionibus Fidei, verb. Papa num. 25. Suar. contra Angliae errores lib. 3. cap. 23. num. 6. Martha de iurisdict. p. 1. cap. 23. Tiraq. de primog. quaest. 22. num. 4. Bursat. cons. 124. num. 75. vol. 1. Mench. illust. capit. 8. a num. 20. Et passim alij. Sic enim opus erat in finem supernaturalem, bonum spirituale, & Ecclesiae defensionem, & conseruationem, vt explicant Victoria, Nauar. & citati corol. praeced. vt per Castal. vbi supra, Clar. in pract. §. vltim. quaest. 35. a num. 6. Bellarm. de Rom. Pontif. lib. 5. cap. 7. & 8. & lib. 1. de translat. Imperij capit. 12. vers. qui cum ita sint, Mol. de iust. tom. 1. tract. 2. disp. 29. vers. ex dictis Soti, & col. pen. vers. ad 2. vero cum seqq. & satis consonat illud Ioadae Pontificis contra Athaliam Reginam 2. Paralipom. c. 23. & 4. Reg. cap. 11. de quo corol. vlt. ad 5. Et comprobatur ex sent. D. Thom. lib. 1. de re[sect. 46]gim. Principis cap. 14. & 15. vbi sic ait, "quia igitur vitae, qua in praesenti viuimus, finis est beatitudo coelestis: ad Regis officium pertinet, ea ratione vitam multitudinis bonam procurare, secundum quod congruit ad coelestem beatitudinem vt scilicet ea praecipiat, quae ad coelestem beatitudinem ducunt, & eorum contraria, secundum quod fuerit possibile, interdicat." Haec D. Thom. ad quem effectum intra Ecclesiam potestates saeculares constitutae sunt, vt docte tradit D. Isidorus in capit. Principes saeculi 23. quaestion. 5. in haec verba, "Principes saeculi nonnunquam intra Ecclesiam potestatis adeptae culmina tenent, vt per eandem potestatem disciplinam Ecclesiasticam muniant, caeterum intra Ecclesiam potestates necessariae non essent, nisi vt quod non praeualet Sacerdos efficere per Doctrinae sermonem, potestas hoc impleat per disciplinae terrorem: saepe per Regnum terrenum coeleste Regnum proficit, & paulo post, cognoscant Principes saeculi Deo debere se rationem reddere propter Ecclesiam, quam a Christo tuendam suscipiunt." Ergo si Princeps Chatolicus & filius Ecclesiae eam deserat, impugnet, plebemque a vita aeterna auertat contra proprium officium, & munus, erit proculdubio a communi Patre hoc est Romano Pontifice dirigendus, & corrigendus D. Thom. d. c. 14. Plane quia iuxta illud vulgare de quo in c. quem[sect. 47]admodum vers. nam si post de iure iurando, facilius impeditur aliquid ne fiat, quam tollatur postquam factum est; sic vt summus Pontifex Imperatorem, aut Regem iam constitutum, vbi opus fuerit priuare, & deponere potest, ita & multo magis ex eisdem causis, & in eisdem terminis poterit impedire, ne Rex, aut Imperator constituatur ex Molin. disp. 29. vers. ex dictis, post Victoriam, Pigium, Turrecrematam, & alios, quos refert Bellarm. in apologia contra serenissimum Iacobum Angliae Regem, agnoscit hoc vltimum Barclaius, vt per Bellarm. de potestate summi Pont. in temporalibus c. 20. Haereticus enim non potest eligi in Imperatorem, vel Regem, ca. Venerabilem, ibi: Haereticum, de electione, Castald. de Imperatore quaestion. 75. num. 4. & praecitati, quod si Pontifices Romani aliquando non deponant, nihilominus non deficit potestas, sed abstinent, quia haereses, rebelliones, scismata, aut similia mala pertimescunt, vt Molin. & proxime citati aduertunt. Illud maxime notandum erit, quod summus[sect. 48] Pontifex non priuat Imperatorem Imperio, aut Regem Regno tanquam iudex ordinarius eo modo, quo deponit, aut priuat Episcopos, sed tanquam summus, & vniuersalis pastor, vbi sic oportet in finem supernaturalem, & ita exvi potestatis spiritualis, vt resoluunt Driedonius lib. 2. de libertate Christiana cap. 2. vers. caeterum, Bellarm. lib. 5. de Roman. Pontifice capit. 6. versicul. quantum ad perfonas, Molin. disput. 29. vers. ex dictis infero; idque satis significat textus in cap. ad Apostolicae vers. nos itaque de re iudicata in 6. vbi Pontifex ad sententiam priuationis contra Imperatorem expendit se in terris Vicarium Dei, & potestatem habere per illa verba, "quodcumque ligaueris," obseruat Bellarmin. aduersus Barclaium cap. 3. vers. 4. Hinc reijciens cauillationes Barclaij de potestate Roman. Pontificis, dum ex praedicta Pontificis potestate inferebat Reges habere Regna a Pontifice titulo precarij, & ad libitum remoueri posse, quae illatio Iurisperito indigna responsionem non meretur, de quo tamen corol. penult. diffugia namque haec, & euasiones a protestantibus inuentae sunt vt notat Suar. lib. 3. contra Angliae errores c. 29. n. 2. & 3. Licet autem priuatio Regis, & Imperatoris in[sect. 49] Concilio fieri soleat, vt constat ex d. c. ad Apostolicae vers. nos itaque, quia sic vtilius, maturius, & maiori cum deliberatione fit, Pontifex tamen summus per se solus iuste, & valide id efficere potest, vt constat ex cap. alius 15. quaestion. 6. fatentur omnes in d. capit. ad Apostolicae, Alexandrinus in capit. si Papa ad fin. 40. distinct. Bartolus in l. si Imperator numer. 4. C. de legibus, Bald. in prooemio. ff. veteris, Iulius Clarus §. vlt. quaest. 35. n. 6. Gambara de osfic. legati lib. 2. tit. de varijs ordinariorum nominibus num. 220. Castald. de Imperatore quaest. 81. n. 2. Quoniam tamen res est grauissima & necessitas manifesta, & explorata esse debet, id circo Pontifices ordinarie in consistorijs Cardinalium causas proponunt, & examinant, Bellarmin. aduersus Barclaium cap. 12. §. 4. ad fin. Nec obstat, quod in primitiua Ecclesia nec Pe[sect. 50]trus, nec successores ea potestate vsi fuerint, vnde signum est summum Pontificem ea carere, vt pungit Barclaius de potestate summi Pontificis cap. 6. cui eodem cap. recte respondet Bellarm. & Suarez contra Angliae errores lib. 3. cap. 29. a num. 3. non ex defectu potestatis, sed ex defectu subiecti, aut oportunitatis id euenisse. Reges enim erant Ethnici, viresque Ecclesiae debiles, temporaque tunc erant, vt potius ad martyrium subeundum praelati Ecclesiastici, quam ad Principes coercendos parati esse deberent, quando adhuc illud Propheticum Ps. 2. implebatur, "quare fremuerunt gentes, & populi meditati sunt inania; astiterunt Reges terrae, & Principes conuenerunt in vnum aduersus Dominum, & aduersus Christum eius," At vbi vidit Ecclesia suae potestati locum aliquem aperiri, sibi non defuit, & tunc locus fuit prophetiae, quae in eodem Psalmo paulo post continetur, "& nunc Reges intelligite, erudimini (non erudite) qui iudicatis terram, seruite Domino in timore," vt D. Aug. ait in epist. 50. ad Bonifacium Comitem refertur in cap. si Ecclesia 23. q. 4. & idem August. in epistol. 40. ad Vincentium relata in cap. non inuenitur 23. quaestion. 4. satisfacit huic obiectioni exemplo, & figura Nabuchodonosoris, qui a principio pios, & iustos prosequebatur; ex post facto conuersus ad honorandum Deum verum decreuit, vt quicumque in Regno suo blasfemaret Deum Sidrah, Misach, & Abdenago, poenis debitis subiaceret, Daniel 3. Quapropter non est deducendum argumentum a non vsu in principio nascentis Ecclesiae, sed ex vi, & natura potestatis Diuinitus in sacris litteris Petro, Petrique successoribus concessae, ex d. c. non inuenitur, ibi: "Non inuenitur exemplum in Euangelicis, & Apostolicis litteris, & ibi quis negat non inueniri? sed nondum implebatur illa prophetia, &c." Minus etiam obstabit quod Pontifices aliquan[sect. 51]do iudicio Imperatorum se subiecerunt, c. nos si in competenter 41. c. Si quis super 42. 2. q. 7. c. mandasti, cap. auditum 2. q. 5. Nam d. c. si quis, aliud longe diuersum docet vt constat ex originali, quod refert Sua. lib. 4. in defensione Fidei Chatolicae c. 7. n. 10. Caetera vero iura non ad subiectionem iuridicam, sed arbitrariam, ex libera Pontificum voluntate pendentem referenda sunt, D. Thom. 2. 2. q. 67. art. 1. ad 2. vbi Caiet. Bellar. lib. 2. de Rom. Pont. c. 29. arg. 6. & lib. 2. de Concil. cap. 18. Turrecrem. lib. 2. Summae capit. 104. & 105. Suarez d. capit. 7. a numer. 3. cum etsi velit non possit Christi Vicarius se alteri subijcere, siue quoad iurisdictionem temporalem, Abb. numer. 7. Felin. 2. in capit. Ecclesia S. Mariae de constitutionibus, Bald. in l. est receptum. C. de iurisdict. D. Thom. & omnes in 4. distinct. 18. & 19. Caietanus d. art. 1. & alij, quos refert, & sequitur late probans Suarez d. capit. 7. num. 2. siue quoad vim coerciuam respectu spiritualis potestatis, Bellar. Turrecrem. & alij citati a Suar. n. 3. vbi proxime & constat ex c. patet 9. q. 3. cum alijs ibidem. Imo Pontificem recognoscunt Imperatores esse ipsis longe superiorem, prosequuntur ex Ruf. & alijs late Bellarm. lib. de Ecclesia cap. 18. Suarez lib. 3. contra Angliae errores c. 31. n. 9. Quod si legatur Imperator interdum iudicasse[sect. 52] de causa Pontificis, & illum deposuisse, certe id iure factum non est, vt ex historijs, Patribus, & alijs bene probant Bellarm. lib. 2. de Roman. Pont. ca. 29. argum. 5. & lib. 2. de translat. Imperij cap. 4. column. 5. & in apologia ad Iacobum magnae Britaniae Regem cap. 17. resp. 1. Suar. contra Angliae errores lib. 3. cap. 29. num. 9. cum seqq. Quinto principaliter infertur ex eadem potes[sect. 53]tate posse summum Pontificem Principibus Catholicis, & bene meritis titulos, & insignia Regia concedere, quod multis exemplis illustrari potest, Gottifredus enim Buglio anno Domini 1099. Regis tituli Hierusalem, quam gloriose a infidelium dominatu, & tyrannide vindicauerat, impetrauit, D. Antoninus de excommunicat. cap. 72. Marta de iurisdict. libr. 1. capit. 26. numer. 38. Alfonsus VII. vocatur Imperator Hispaniarum de consensu Innoc. II. anno 1135. Marian. lib. 10 hist. Hisp. cap. 16. quod tamen Gelasij saeculo tribuit Genebrard. anno 1118. Rogerius Siciliae Rex ab Vrbano II. quem defenderat, creatur, Marian. d. lib. 10. cap. 5. Marta d. cap. 26. a numer. 6. Henricus I. ab Alexandro III. anno 1179. Regiam Lusitaniae dignitatem sibi & successoribus impetrauit, Eduardus Nonius, & alij in eius vita, Baronius tom. 12. Azor tom. 2. libr. 4. capit. 34. Illustrissimus D. Rodericus Acunha Episcop. Portucalensis, no Cathalogo dos Bispos do Porto 2 p. c. 6. ad finem, P. Antonius de Vasconcellos in descriptione Lusitaniae in princ. n. 4. vbi refert Alexandri diploma, sic Cosmo de Medices Etruriae Principi Pius V. coronam, sceptrum, magnique Ducis insignia, & nomen donauit, Anto. de Fuenmayor in eius vita libr. 5. Rex Angliae tribus titulis a Sede Apostolica per praedecessores obtentis insignitus gloriatur, scilicet Regis Hierusalem, & Hiberniae diadematis, Henricus enim II. Angliae Rex ab Adriano IV. vel vt alij malunt, ab Alexandro III. Hiberniae dominium, & Regnum adeptus est. Polid. Virg. histor. Angliae lib. 13. Ribadeneira libr. 1. de la historia Ecclesiastica de Inglaterra, cap. 44. Aubertus Miraeus in politica Ecclesiastica lib. 1. c. 52. & in geographia Ecclesiastica verbo, Hibernia, vbi id Ioan. II. tribuit. Item defensoris Fidei Chatolicae (o vtinam) nomen consequutus est a Leone X. Henr. VIII. Ribadeneira d. lib. 1. cap. 3, sic erga alios Principes summi Pontifices eadem liberalitate, & dignitate vsi sunt, vt late prosequitur Marta de iurisdict. lib. 1. cap. 26. a num. 5. Ioseph Valentin, de osculatione pedum Roman. Pontif. capit. 17. Bursa. cons. 124. num. 76. vol. 1. Idque summa cum ratione. Cum enim Principes Chatolici defensores sint Ecclesiae, & ad id constituti, & necessarij cap. Principes 23. quaest. 5. vt n. 46. annotauimus, condecens est, vt honoribus, & praemijs pro meritis a supremo Ecclesiae Principe condecorentur. Sexto principaliter infertur ad quaestionem v[sect. 54]trum summus Pontifex qua talis, habeat in orbe Christiano supremam potestatem, vel iurisdictionem temporalem; in quo dubio communis Iurisperitorum, quam & probant non nulli ex Theologis, affirmat eam esse penes Pontificem, non quidem actu, prout habet spiritualem, sed in habitu, seu potentia, & quamuis illam frequentius per Imperatorem, & Reges exerceat, per se ipsum tamen facit aliquando, & habitum illum reducit ad actum ita glos. 1. Innocenc. & Doctores communiter in cap. nouit de iudicijs, & in cap. causam quae 7. qui filij sint legitimi, & glos. 4. in capit. 1. 22. distinct. cum similibus, Bart. in l. 1. §. praesides. ff de requir. reis, vbi affirmat haereticum esse contrarium asserere, & ea ratione haereseos damnatum fuisse Dantem poetam celebrem, neruose Marta de iurisdictione 1. part. capit. 18. vsque ad capit. 26. testantur post alios hanc esse communem Nauar. d. capit. nouit notab. 3. numer. 19. cum sequentib. Couar. regula peccatum 2. p. §. 9. num. 7. Mench. illustr. cap. 20. num. 2. vers. contrariam, Perez ad l. 1. titul. 1. libr. 3. Ordinamenti pagin. 4. vers. praeterea, Molin. de iust. tract. 2. disp. 29. in prin. Salas de legibus disp. 7. num. 27. vbi Aluarum Pelagium, Bossium, & alios Theologos citat & Marta d. 1. p. c. 19. a n. 5. & veriorem post alios dicit Bursat. cons. 90. n. 32. & cons. 200. num. 18. Et vltra multa quae adducit Nauar. a num. 1. vbi[sect. 55] supra, & viginti fundamenta, de quibus per Bermondum relatum a Menchaca, & Perez dictis locis, & vltra alia, de quibus per supra citatos, praecipue Martam. Vrget primo maxime d. capit. 1. 22. distict. vbi. "Petro aeternae vitae clauigero terreni simul, & coelestis Imperij iura commisit," cum similibus citatis per glossam ibi, text. in extrauag. Vnam sanctam de maioritate inter communes, dum ex verbis Domini Lucae 22. docet, & probat duos gladios esse in Ecclesia, quorum alter scilicet spiritualis per eandem euaginatus, & sic in actu exercetur; alter vero scilicet temporalis non ita, sed in vagina reconditus habetur pro Ecclesia exercendus manu Regum, & militum, ad nutum, & potentiam Sacerdotis, id est summi Pontificis. Secundo facit quia Christus Dominus habuit[sect. 56] eam summam potestatem temporalem, iuxta illud Matth. vlt. "data est mihi omnis potestas in coelo, & in terra," cum similibus expensis a Nau. n. 8. sup. sed Christus Dominus Petro tanquam Vicario, & eiusdem successoribus dedit suam potestatem, capit. ita Dominus 19. dist, cap. in nouo 21. distinct. cap. 1. 22. distinct. diximus late supra, igitur & hanc summam, & supremam temporalem. Tandem in c. Venerabilem 34. de electione, in[sect. 57] cap. alius 15. quaest. 6. in cap. licet de foro compet. in cap. grandi de supplend. neglig. in 6. in capit. ad Apostolicae de re iud. in 6. in Clem. 1. in princ. de iure iurand. in Clem. pastoralis ad fin. vers nos tandem de re iud. & in multis similibus legimus summos Pontifices potestatem exercuisse circa translationem Imperij, electionem, & confirmationem Imperatoris, priuationem eiusdem, & Regum, & circa dationem curatoris, qui illis necessarius fuit, & similia, quae omnia, & singula ad temporalem potestatem, non vero ad spiritualem pertinere videntur. Contrariam sententiam vt veriorem amplectuntur[sect. 58] communiter Theologi, quam & probant nonnulli ex Iurisperitis; imo quod Pontifex Romanus solam habeat potestatem spiritualem, non autem saecularem supremam, quae & gladius temporalis dicitur, etiam in habitu, & potentia, vt constat ex Paludan. Turrecrem. Caiet. Victoria, Sot. & alijs quos referunt, & séquuntur Molin. de iust. tract. 2. disp. 29. col. 4. vers. inter has, Bellarm. dicens communem Catholicorum Theologorum libr. 5. de Roman. Pontif. cap. 1. vers. 3. Suar. lib. 3. contra Angliae errores cap. 5. a num. 8. Pegna ad director. 1. p. super extrauag. vnam sanctam comment. 8. versic. caeterum, Nauar. cap. nouit not. 3. a n. 21. de iudicijs, Couar. reg. peccatum 2. p. §. 9. numer. 7. Salas de legibus disp. 7. a num. 29. Simanc. de Catholic. capit. 45. num. 25. & seq. Marta de iurisd. contrariam sequens 1. p. cap. 17. a num. 1. probat glos. in capit. quoniam 10. dist. Cardinal. Baldus, & alij ex Iurisperitis, quos refert Nauar. d. notab. 3. n. 41. Mench. Illustr. cap. 20. num. 2. qui communem fatentur. Pro qua viginti fundamenta congerit Bermond.[sect. 59] relatus a praedictis, & viginti duo Mart. post Nau. d. n. 21. cum seqq. vrget primo textus in d. c. nouit multipliciter expensus a Nauar. d. num. 21. capit. causam quae 7. qui filij sint legitimi, ibi: "Ad Regem pertinet, non ad Ecclesiam de talibus possessionibus iudicare," cap. quoniam, ibi: "Officia vtriusque potestatis discreuit" 10. dist. c. cum ad verum in eisdem verbis 96. dist. cap. solitae de maioritate cap. si duobus 7. §. vltim. de appellat. per locum ab speciali, ibi: In his, quae sunt nostrae temporali iurisdictioni subiecti, cum alijs adductis a praecitatis. Secundo quia iuxta multorum sententiam Chri[sect. 60]stus homo nec habuit, nec habere voluit Regnum temporale iure haereditario, vel ex electione, aut alia via, nec vnquam exercuit huiusmodi potestatem iuxta illud Ioan. 18. "Regnum meum non est de hoc mundo," & illud Psalm. 2. "Ego constitutus sum Rex ab eo super Sion," id est Ecclesiam, & Luc. 12. "O Homo quis me constituit iudicem, aut diuisorem inter vos," cum multis alijs, quae expendunt Bellarm. vbi sup. cap. 4. Victoria, Soto, & alij relati per Henriquez de vltimo fine hominis cap. 25. §. 1. Mol. disp. 28. col. 3. vers. contrariam, addit Suar. 3. p. tom. 1. q. 22. disp. 48. sect. 2. Quod nec post resurrectionem Christus habuit dominium temporale orbis, eo maxime quia Christus Dominus Petro, & successoribus concessit potestatem spiritualem tantum modo, & claues Regni coelorum, iuxta illud Matth. 16. "Tibi dabo claues Regni coelorum, & quodcumque ligaueris," &c. cap. in nouo 21. dist. cap. solitae ad fin. de maioritate. Tandem facit, quia suprema potestas, & gladius[sect. 61] temporalis non potest insolidum existere apud plures, iuxt. regul. l. sicut certo. §. si duobus. ff. commodati cum traditis a Pinel. l. 1. de bonis matern. 3. p. num. 10. Mantua Paralipom. cap. 50. Gom. l. 45. Taur. nu. 95. At extra controuersiam est eiusmodi potestatem plenam, & insolidum existere apud Imperatorem, & Reges, vt colligitur ex lege deprecatio. ff. ad l. Rhod. de iactu, ibi: "Mundi Dominus," cap. Per venerabilem, qui filij sint legitimi, ibi: "Rex"" (Franciae) superiorem in temporalibus minime recognoscit," obseruant glos. pen. in cap. Adrianus 2. 63. dist. Couar. reg. peccatum 2. p. §. 9. numer. 6. vers. 2. Mench. Illust. cap. 20. a num. 1. Hotom. Illustr. quaest. 1. Rojas in epitome cap. 23. num, 93. Marta de iurisd. 1. p. cap. 20. num. 1. & 2. Suar. libr. 3. contra Angliae errores cap. 5. num. 6. Neque Romani Pont. plus potestatis quam par est, sibi attribui consentiunt, vt de Pio V. testatur Nauar. in cap. non liceat Papae §. 3. num. 6. Retenta hac posteriori sententia aduertendum[sect. 62] est vtramque opinionem Chatolicorum, licet in verbis, & modo explicandi maxime differant, in effectu tamen, & substantia concordari, & ad verum sensum reduci posse, vt bene aduertunt Bellarmin. lib. 5. de Roman. Pontifice cap. 4. & 6. & contra Barclaium cap. 3. Molin. de iustit. tract. 2. disp. 29. & passim nouiores, vt notabis corol. sequenti ad quintum ad finem. Vtrique namque eam potestatem iuxta iuris terminos Summo Pontifici concedunt, quod licet alij directe, alij indirecte exponant, in potestate tamen, & substantia non dissentiunt. Non obstant ergo pro prima opinione adducta. Non primum ex cap. 1. 22. dist. ibi: "Terreni simul,[sect. 63] & coelestis Imperij iura commisit," cui varie respondet glossa, verbo, terreni, cum seqq. in extrauagan. 1. Ioan. 22. ne sede vacante, vbi eadem berba referuntur, Turrecrem. & alij in d. cap. 1. Nauar. d. notab. 3. num. 126. Bellarm. lib. 5. de Romano Pontifice cap. 5. in pr. Molin. d. disp. 29. col. 3. vers. 4. & col. pen. vers. 4. Dupliciter tamen facilius satisfit, primo vt illa verba intelligantur non eodem modo, sed secundum vtriusque potestatis qualitatem, ita vt potestas spiritualis directe, temporalis indirecte habeatur, ex Molin. vbi proxime, & est de mente aliorum, vel potius Nicolaus Pontifex, si is est de quo dubitat Bellar. vbi proxime, videtur allusisse ad illa verba Christi Dom. Matth. 16. "Tibi dabo claues, &c. Quodcumque ligaueris super terram, erit ligatum & in coelis," ita vt sensus sit quod Christus Petro aeternae vitae clauigero, id est, habenti claues Regni coelorum, iura coelestis simul, & terreni Imperij concessit, vt quod ille solueret, vel ligaret in terrestri Imperio, solueretur, & ligaretur in coelesti, ne idem Pontifex sibi contrarius aduersetur in cap. cum ad verum 96. dist. contendunt Decius in cap. nouit nu. 7. vers. 3. alias num. 58 de iudicijs Cagnol. in prooemio. ff. num. 56. Bellarm. d. cap. 5. & ita non probat ille text. communem nostrorum allegationem. Ad extrauag. Vnam sanctam de maioritate, &[sect. 64] authoritatem Euangelij Lucae 22. circa duos gladios, quos Pontifex ibidem expendit; inter alia, de quibus per Abbatem a num. 11. Decium 7. Sicul. Felin. Alciat. n. 3. Quinti. a num. 6. Nauar. notab. 3. num. 139. in cap. nouit de iudicijs, Castald. de Imperatore q. 50. a num. 22. Couar. reg. peccatum 2. p. §. 9. num. 7. vers. 3. Victoriam de potestate Pontificis num. 19. Duar. lib. 1. de sacris Ecclesiae minist. cap. 4. Igneum in tract. an Rex Franciae recognoscat Imperatorem num. 105. Bellarm. lib. 5. de Romano Pontif. cap. 5. vers. 2. & cap. 7. vers. item potest cum seqq. & de potestate summi Pontificis in temporalibus contra Barclaium cap. 19. vers. addit, Molin. de iust. 2. tract. disp. 29. concl. 3. vers. 4 Pegna ad directorium 1. p. in d. extrauag. commen 8. Marta de iurisd. 1. p. cap. 18. n. 2. Satis fit ex mente communi Pontificem ex sententia D. Bernardi lib. de considerat. ad Eugenium, totum esse in ostendendo, quod vltra gladium spiritualem temporalis etiam est in Ecclesia, non quod sit eodem modo, quo spiritualis existit, & ita docet Pontisex spiritualem esse superiorem, temporalem vero inferiorem, & illi subiectum; insuper illum ab Ecclesia, hunc vero pro ea, id est pro conseruatione eiusdem, & in ordine ad finem supernaturalem fore exercendum, quod satis constat ex verbis textus & extrauag. Meruit de priuilegijs inter communes, quidquid aliter intelligant alij citati per supra citatos, dum existimant Pontificem in d. extrauag. Vnam, tanquam veritatem Chatolicam declarasse vtrumque gladium esse apud Romanum Pontificem, & Imperium ab eodem haberi, contra quam declarationem Ludouic. Imperator constitutionem promulgauit, qua maiestatis reos condemnat eos, qui dixerint Imperium a Pontifice haberi, vt per Alber. & alios relatos a Decio num. 7. vers. sed alias num. 63. Duar. Castald. a num. 7. dictis locis; & fortasse quia multi olim sic putabant, supposita eorum opinione emanauit d. extrauag. Meruit, quae constituit Regem Galliae post d. extrauag. Vnam sanctam, non magis subijci Pontifici, quam ante illam subijceretur Bellarm. contra Barclaium cap. 3. n. 2. Authoritas vero illa, "Ecce duo gladij & satis est," Lucae 12. in sensu litterali explicatur a Teophilato, & Patribus, vt per Bellarm. d. vers. 2. & d. cap. 19. Caietan. ientacul. 1. quaest. 2. vers, ad hanc, & vers. ad obiecta Iansen. in concord. cap. 133. ad finem, Ioan. Suar. Episcopus Conimbricens. in Lucam tractat. 254. quamuis Bernard. & Pontif. in sensu mixtico eam authoritatem adducant. Et licet Barclaius ex verbis D. Bernard. & d. ex[sect. 65]trauag. Vnam sanctam, ibi: "Ad nutum Sacerdotis", intelligat assensum, vt ad libitum Pontificis detorqueat sensum, attamen nutus in superiore importat Imperium, & potestatem Virg. lib. 10. " Annuit, & totum nutu tremefecit Olympum. " Tullius in Catelinam, "haec Deorum immortalium nutu atque consilio" gesta esse videntur 2. Regul. 17. "Domini autem nutu dissipatum est consilium Achitofel," Iob 26. "Columnae coeli contremiscunt, & pauent ad nutum eius," obseruat Bellarmin. contra Barclaium capit. 19. Non obstat secundum argumentum, tum quia[sect. 66] controuersum est, vt iam diximus vtrum Christus Dominus fuerit Monarcha temporalis, & potestatem excellentiae habuerit super omnia temporalia, & partem negatiuam sequuntur Victoria, Sotus, & plerique alij relati per Henriquez lib. vlt. de vltim. fine cap. 25. §. 1. in fine littera A. Bellarm. libr. 5. de Romano Pontifice capit. 4. vt diximus numer. 60. Affirmatiuam, quae magis communis & verior est (qua tamen potestate vsus non est Christus) amplectuntur D. Thom. libr. 1. de Regimine Principis cap. 22. Nauar. cap. nouit. notab. 3. nu. 8. Mendoza quodlibet quaest. vltim. nu. 17. sequuntur post alios DD. quos referunt Vazquez in 3. p. tom. 1. disputat. 87. capit. 2. Suarez d. 3. par. tom. 1. disput. 48. sect. 2. Azor 2. tom. instit. lib. 4. capit. 19. q. 5. Molin. de iust. 2. tract. disput. 28. & Henriquez & ab eo relati d. c. 25. §. 1. littera X. cum seq. Marta de iurisdict. 1. p. cap. 22. a num. 2. iuxta illud Ioan. vlt. "data est mihi omnis potestas in coelo, & in terra." cum alijs citatis a praedictis. Tum etiam quia admissa hac posteriori senten[sect. 67]tia, ea potestas excellentiae communicata non fuit in temporalibus Petro, & successoribus, sicut nec potestas excellentiae in spiritualibus, vt tradunt post D. Thom. de regimine Principis lib. 3. capit. 10. in fine receptum ex Nauarro d, notab. 3. numer. 130. Bellarmin. libr. 5. de Roman. Pontifice capit. 4. in fin. Molin. 2. tract. de iustitia tom 1. disput. 29. col. 5. Bellarm. aduersus Barclaium capit. 27. ad finem. Ad tertium argumentum respondetur probare[sect. 68] tantum summo Pontifici competere iurisdictionem iudicandi, & deponendi Reges, & Imperatorem in ordine ad finem supernaturalem, quod non importat, nec praesefert potestatem supremam temporalem, sed spiritualem, vt saepius supra explicauimus. Ex hac tamen nostra sententia, & illius funda[sect. 69]mentis tantummodó euincitur non posse Romanum Pontificem directe exercere iurisdictionem temporalem, non vero concludunt non posse indirecte in finem supernaturalem, nec in hoc casu Pontifex temporalem Regis potestatem perturbat, contra capit. nouit de iudicijs. Eam namque perturbaret, si directe impediret in finem naturalem. Imo constat Christum Dominum hanc potestatem exercuisse, Matth. 21. refertur in cap. eijciens 88. distinct. dum e templo eiecit ementes, & vendentes, videtur vsus fuisse hac potestate inferiori, & temporali, indirecte, & minus principaliter in finem supernaturalem, & in ordine ad bonum supernaturale, quod eiusmodi ementes, & vendentes offendebant, videndi Abb. & alij in d. capit. nouit Bellarmin, libr. 5. de Romano Pontifice capit. 4. column. 2. versic. respondent, quidquid aliter intelligat Marta de iurisdict. 1. p. cap. 22. colum. penul. vers. quod autem Christus: quam potestatem procul dubio Petro communicauit, & in Ecclesia reliquit. Ita & eodem modo non obstat quod potestas in[sect. 70] solidum penes duos existere non possit ex reg. l. si vt. §. si duobus. ff. commodati. Nam regula illa locum habet quando eadem potestas, & dominium eodem modo, & iure apud duos existit, secus vero si diuerso, aut subordinato iuxta text. iuncta glossa penult. & vltim. in l. 1. ff. si ager vectigal. l. in rebus, ibi: "Naturaliter in eius permanserit dominio," iuncta lege si praedium 23. C. de iure dotium, authent. si vero dominus, ibi: "Domini principalis". C. de haeretic. resoluunt late Pinelus l. 1. de bonis maternis 3. part. a num. 11. Valasc. de iure emphyt. quaest. 13. in principio, & a numer. 13. & ita non inconuenit, quod Principes temporales in temporalibus potestatem supremam habeant directe, & principaliter: Pontifex vero indirecte, & minus principaliter occurrente casu. Inter Reges tamen, & Imperatorem quoad pro[sect. 71]positum distinguendum erit. Germanicum namque Imperium magis pendet a summo Pontifice, quam quoduis aliud Regnum Catholicum ex Nauar. in cap. nouit notab. 3. numer. 127. Molin. de iustitia tract. 2. disputat. 29. vers. ex dictis infero. Quoniam licet absolute, & attenta origine, & natura rei Imperium, sicut & quoduis aliud Regnum sit a Deo, non vero a sede Apostolica, vel Pontifice maximo cap. duo sunt 96. distinct. capit. solitae, de maioritate cum alijs, auth. quomodo oporteat Episcopos in princip. l. 1. in principio. C. de veteri iure, ibi: "Imperium quod nobis a coelesti maiestate traditum est." Driedon. libr. 2. de libertat. Christiana capit. 2. & infra referendi, nihilominus tamen post translationem factam a Leone 3. in personam Caroli magni sub expressis conditionibus iuxta text. in cap. Venerabilem, de electione, dici potest in aliquo sensu Imperium Germanicum haberi ab Ecclesia, & Romano Pontifice, quatenus habetur mediante illa translatione, & pacto & ita Romanus Pontifex in electione, confirmatione, coronatione, & iuramento potestatem exercet d. capit. Venerabilem, Clem. 1. de iure iurand. clem. Pastoralis ad finem de re iudica, cum alijs. Idque ex eo ne iterum ad Graecos redeat, neue antiqua sequantur incommoda, & aliquis haereticus, scismaticus, & Ecclesiae ac Fidei aduersarius fieret Imperator, & sic concordari possunt glossa, & Doctores, qui negant Imperium haberi ab Ecclesia, aut Romano Pontifice, & qui contrarium affirmant, cum quibus est communis, aut communior sententia. Vt priores intelligantur attenta rei natura, posteriores post Imperij translationem; & ita cessabit controuersia glossae & Doctorum in c. duo sunt, & c. seq. 96. dist. Abb. a n. 11. Decij 7. alias a n. 54. Felin. & aliorum in d. c. nouit, Castal. de Imperatore q. 50. a princip. Couar. regula peccatum 2. part. §. 9. numer. 7. Pelagius de plantu Ecclesiae libr. 1. cap. 13. Menchaca Illustrium cap. 20. num. 4. & capit. 21. a n. 22. & 27. Bellar. lib. 5. de Romano Pontifice c. 8. versic. 7. vbi id optime aduertit, in confirmationem praedictorum videndus idem Bellarmin. de translat. Imperij per tres libros praesertim libr. 1. ex capit. 4. capit. 12. & lib. 2. capit. 3. & lib. 3. ex ca. 1. In translatione autem eiusmodi electione, & caeteris Romanus Pontifex non saecularem, aut politicam, sed Ecclesiasticam, & spiritualem exercet potestatem, quatenus Ecclesiae pastor est, in finem supernaturalem animarum saluti prouidet, vt bene Bellarm. d. c. 12. & supra n. 25. notauimus. Septimo principaliter infertur inepte, & erro[sect. 72]nee labi Guillelmum Barclaium in tract. de potest. Papae, qui cum se Iurisperitum, & Catholicum profiteatur, velut alter Ismael aduersus fratres suos tabernaculum fixit Genes. 16. contra omnes Catholicos tum Theologos, tum Sacrorum Canonum, & Ciuilium legum professores. singularem sententiam nullo auctore citato, nullo solido fundamento astruere conatur. Agnoscit namque in Rom. Pontif. Monarchiam Ecclesiae spiritualem, iurisdictionem, & potestatem, etiam supra Reges, & Imperatores: negauit tamen subordinationem potestatis temporalis ad spiritualem, & consequenter etiam negauit posse Pontificem in rebus temporalibus aliquid disponere, nec Reges haereticos dominio, & Regno priuare: cui docte, & late (vt assolent) respondent Bellarm. integro libro de potestate summi Pontificis in temporalibus, Suar. contra errores Angliae libr. 3. de Primatu summi Pontificis ca. 21. a num. 4. fortiora tamen Barclaij fundamenta in praesentiarum refutanda duxi, vt appareat quam debilibus argumentis nitatur. Primó igitur sic argumentatur, si Pontifici directe in temporalibus potestas non competit, nec competet indirecte ex reg. cum quid vna via prohibetur, non debet ad id alia admitti in 6. ¶ Secundo potestas spiritualis, & temporalis iure diunio distinctae sunt, nec altera in alteram imperium habet cap. cum ad verum, ca. duo 96. dist. citatque D. Bernard. lib. 1. de considerat. Driedon. de liber. Christ. cap. 2. Hossium apud Athanasium in epist. ad solitariam vitam agentes. ¶ Tertió potestas spiritualis, & Ecclesiastica vnam efficiunt rempub. eiusdemque duo sunt membra ad Roman. 12. & 1. Corinth. 12. Sed neque pes a pede, neque brachium a brachio, neque humerus ab humero pendet, sed ab vno tertio. ¶ Quarto Innocent. III. in cap. Per venerabilem qui filij sint legitimi, decidit Regem Franciae intemporalibus non recognoscere superiorem, ergo qui potestatem indirectam Pontifici concedunt, contradicunt Innocentio. Nam habet, & non habet, simul vera esse non possunt. ¶ Quinto potestas haec Pontifici competens in temporalibus aut iure diuino, aut humano, aut opinionibus fundatur; sed iure diuino nullum huius potestatis ex tat vestigium, nec iure humano potestas Regibus diuino iure constituta destrui potuit; inter Theologos vero & Canonistas ingens de hac re dissensio, dum hi directam, alij indirectam potestatem astruunt, facit vt quaestio haec de temporali potestate Papae dubia, incerta, ac tota in hominum opinione posita videatur. ¶ Sexto Reges, & Principes ethnici potestatem omnem temporalem habent, ergo per conuersionem eam non amittunt, sicut nec priuati homines amittebant, Act. 5. exceptis rebus illis, quas sponte obtulerant; similiter ergo & Principes, vbi Christo nomen dabant, ius suum temporale, & imperium, & potestatem politicam, integram, & intactam retinebant, alias sequeretur, quod Pontifex esset maior Deo, nam si aufert Regna Principibus, quae Deus illis dedit maior est Deo. ¶ Septimo si ex eo competit Pontifici ea potestas, quia omnis respub. debet esse perfecta, & sibi sufficiens in ordine ad suum finem, vt tradit Bellarm. de Romano Pontifice lib. 5. cap. 7. vers. secunda ratio; sequeretur econtrario rempub. temporalem habere potestatem disponendi de rebus spiritualibus, & deponendi supremum reipub. Ecclesiasticae Principem, sed necessaria est ad finem temporalem potestas disponendi de rebus spiritualibus, & deponendi Principem Ecclesiasticum, igitur, sed hoc est falsum, & absurdum, proinde & illud quoque falsum est, cui hoc est consequens. ¶ Octauo Salomon Rex Sacerdotem Abiatharem reum mortis pronunciauit, "quod coniuranti Adoniae consensisset, & eiecit eum ne Sacerdotio fungeretur" 3. Reg. cap. 2. sed haec potestas per Baptismum in lege gratiae non amittitur, quia Christus non venit soluere legem, sed adimplere, vt argumentatur capit. 3. §. 3. ¶ Nono D. Gregor. epistol. 61. libr. 2. vocat se famulum indignum Imperatoris, & dicit, Imperatori coelitus datam esse potestatem super omnes homines, ergo super Papam si homo est? His argumentis, vt alia omittamus, satisfacien[sect. 73]dum erit, non obstat igitur primum ex regul. cum quid vna via prohibetur in 6. nam vltra responsionem Bellarm. de potest. summi Pontificis in tempora libus cap. 5. regula illa, vltra alias limitationes de quibus per glossam ibi, limitatur quoties prohibitum venit in consequentiam actus permissi, vt post Alexand. quem citat, resoluit Marian. Socin. consil. 3. n. 39. vol. 2. pro sequitur latissime Vincentius Carroccius in repetit. c. cum quid prohibetur lib. 6. p. 1. a pag. 1. vsque ad pagin. 79. Suar. in specie lib. 3. contra errores Angl. ca. 30. n. 1. & 2. Vulgare namque est axioma tam in Philosophia, quam in vtroque iure, quod sicut ei, cui committitur finis, committuntur etiam media ad illum; & cui consequens etiam antecedens; si cui potestas aliqua, vel iurisdictio conceditur, conceduntur omnia, sine quibus, vel nullatenus, vel sine notabili difficultate eiusmodi potestas, & iurisdictio expediri potest; quae omnia ad eandem concessionem, non vero ad diuersam spectant, l. 2. ff. de iurisd. "Cui iurisdictio data est, ea quoque concessa esse videntur, sine quibus iurisdictio explicari non potuit," capit. 1. ibi: Poteris, capit. praeterea, "quia ex eo quod causa sibi committitur, super omnibus quae ad causam ipsam expectare noscuntur, plenariam recipit potestatem." capit. prudentiam. §. sexta, vbi glossa final capit. suspicionis cum alijs de officio de legati: idque ad varias quaestiones tradunt Iasson, Purpurat. Decius, Curtius, & nouiores in d. l. 2. & alij in praecitatis locis, Euerard. loco 125. cum seq. Menoch. 1. recup. a numer. 362. & remed. 6. numer. 43. de arbitrar. quaestion. 74. a num. 38. & casu 112. a num. 18. Nauar. a num. 28. in princip. de poenit. dist. 5. Hypol. sing. 175. Gratian. reg. 79. post alios, quos referunt, licet sint alterius gradus, vel ordinis Franc de Claperijs de Imperio cap. 16. n. 1. Quae regula multo certius locum habet, vbi finis,[sect. 74] de quo agitur, excellentior est medijs, & consequens, vel principale antecedenti, vel accessorio; & vbi maior aliqua, vel superior potestas, & iurisdictio concessa proponitur, ea vero quae praecedere debent, seu media ad illius expeditionem, sunt minora, vel ad minorem, & inferiorem spectant potestatem, vt docet Bart. n. 2. & 3. in d. l. 2. vbi communis ex Ias. n. 11. vers. 4. Curt. num. 13. & alijs, Roman. in l. illud. ff. de adquir. haered. Ias. in l. si causam n. 6. C. de transact. & in l. vlt. n. 6. C. de haeredibus instituendis, Euerard. loco 125. vers. dicta tamen regula Menoch. casu 112. a num. 18. secundum quos id certissimum, ac omnino indubitabile est, si pertineant non tantum ad inferiorem, verum etiam ad subalter nam, vel subordinatam superiori concessae, iuxta tradita in d. l. 2. & d. cap. praeterea, & resoluta supra corol. 3. a n. 37. Aduerto etiam praedictam reg. cum quid vna via[sect. 75] in 6. procedere quando per indirectum in fraudem legis consequitur quis, quod ei prohibitum est directe, vt in exemplo Barclaij, qui non potest alienare, non potest liti cedere ex Panormitano in c. dudum de electione, & in cap. cum pridem de pactis, de quo videndus est Molin. libr. 4. cap. 9. At in nostra specie summus Pontifex non consequitur temporalem potestatem directe in rebus temporalibus. Nec enim deponendo Regem ob haeresim. & culpam, ne officiat bono spirituali, eius loco constituitur, illiusue regnum, & imperium vsurpat, sed excluso, vel recluso eo, sua spirituali vtens potestate iuxta resoluta supra corol. 3. relinquit Regnum & Imperium dispositioni electorum, vel successorum legitimorum. Vnde Innocent. 4. cum in Concilio Lugdunensi vniuersali anno 1245. (in quo praeter Archiepiscopos, & Episcopos vndique euocatos, interfuerunt etiam Balduinus Imperator Orientis cum alijs multis Principibus, & sancto Ludouico Francorum Rege) Ecclesiam sine dubio repraesentante, Federico II. Imperium abrogasset, in sententia ait, "illi autem ad quos in eodem Imperio Imperatoris spectat electio, eligant libere successorem," c. ad Apostolicae ad fin. de re iud. in 6. similiter & in eodem Concilio dum Lusitaniae Regi Sancio curatorem fratrem Alfonsum Boloniae comitem daret. "Per hoc (ait) non intendimus memorato Regi, vel ipsius legitimo filio (si quem habuerit) praedictum Regnum adimere," vt habetur cap. grandi de supplenda neglig. Praelat. lib. 6. vbi aduertit singularis glos. verb. Regis, notat Bellarm. aduersus Barclaium cap. 12. §. 4. & ca. 16. ad fin. Hinc fit quam extra rem, ne grauius dicam, Bar[sect. 76]claius de potestate Papae ca. 12. ex proposito axiomate inferat Pontificem pro libito Reges deponere, & quos velit instituere posse, "quod sic (ait) ostendo: summus Pontifex potest alicui Regnum auferre, & alteri conferre, si necessarium sit ad animarum salutem, ergo vbi libitum ei erit, poterit quemlibet Regno priuare, & illud alteri conferre, & probat: quia ipse est iudex." Hinc subtilitate eadem inferret Barclaius non esse creandum Regem, quia filios vestros tollet, & ponet incurribus suis, filias quoque vestras faciet sibi vnguentarias 1. Regum. 8. argumentatur igitur a suppositione falsa, & tyrannica, vel potius inepta.[sect. 77] Verbis ergo illis directe, & indirecte, quid significetur, sup. num. 22. explicauimus, quidquid Barcla ius illorum vim assequutus non fuerit, dum existimauit eandem potestatem directam admitti, licet indirecte, ex sententia Theologorum referens ea verba ad modum adquisitionis, quo nil absurdius. Illisque vsi sunt Innocent. Turrecrem. Victoria, Nauar. & alij plures, quos referunt Molin. 1. tom. de iust disp. 29. Suarez libr. 3. contra errores Angliae cap. 22. num. 8. aduertit Bellarm. de potestat. summi Pontificis in temporalibus cap. 5. column. 2. discrimem nam que vocum, directe, & indirecte, non refertur ad modum adquisitionis, vt perperam putat Barclaius de potestate Pontificis cap. 12. §. 3. sed ad significandum obiectum secundarium, & consentaneum supremae potestatis spiritualis, vt per Bellarminum d. §. 3. iuxta nostram explicationem d. n. 22. Non obstat secundum, fatemur namque potes[sect. 78]tatem Regiam seu temporalem, & spiritualem, seu Ecclesiasticam iure diuino distinctas esse, cap. cum ad verum 96. distinct. ibi: "Cum ad verum ventum est, vltra sibi nec Imperator iura Pontificatus arripuit, nec Pontifex nomen Imperatorium vsurpauit, quoniam idem mediator Dei, & hominum homo Christus Iesus sic actibus proprijs, & dignitatibus distinctis officia potestatis vtriusque discreuit," cum similibus in argumento citatis. Negamus tamen illis iuribus probari alteram in alteram non habere imperium; imo contrarium ex eisdem constat d. ca. cum ad verum, ibi: "Imperatores pro aeterna vita Pontificibus indigerent," quae verba repetuntur in cap. quoniam 10. distinct. d. ca. Per venerabilem, qui filij sint legitimi, ibi: "In alijs regionibus (scilicet Imperatoris, vel Regis) certis causis inspectis temporalem iurisdictionem casualiter exercemus," d. capit. solitae de maiorit. ibi: "Potuisses autem (Imperator) praerogatiuam Sacerdotij ex eo potius intelligere, quod dictum est non a quolibet sed a Deo, non Regi, sed Sacerdoti, non de Régia stirpe, sed de Sacerdotali prosopia descendenti, de Sacerdotibus videlicet, qui erant in Anathot. Ecce constitui te super gentes, & Regna, vt euellas, & dissipes, aedifices, & plantes." Hierem. 1. cap. duo sunt 96. distinct. "Duo sunt quippe Imperator Auguste, quibus principaliter hic mundus regitur, auctoritas sacra, & Regalis potestas, in quibus tanto grauius pondus est Sacerdotum, quanto etiam pro ipsis Regibus, seu regiminibus hominum in diuino sunt reddituri examine rationem", ergo si Pontifex de Regis administratione redditurus est rationem apud Dei tribunal, constat ad illam dirigendam potestatem habere, vt bene aduertit Bellarm. de potestate summi Pontificis in temporalibus capit. 2. Diuusque Bernardus, Hossius, & Driedonius totum contrarium probant, vt apud eos videri potest, explicat Bellarminus vbi proxime cap. 13. Driedonius autem lib. 2. cap. 2. de libertate Christiana totus est in probanda Pontificis superioritate erga Reges, & Imperatores, vnum, vel alterum sufficiat testimonium. Infert enim col. ante penult. in haec verba, "ex his igitur liquidum est Papam, in quantum Vicarius Christi, & successor B. Petri praeter potestatem cognoscendi poenitentium peccata in foro conscientiae, poenitentiamque illis debitam iniungendi, habere etiam a Christo potestatem, seu iurisdictionem in foro exteriori excommunicandi, seu a consortio Ecclesiae segregandi homines contumaces," & col. vltim. "caeterum Papa quamuis facultatem eligendi, coronandi, aut instituendi Imperatorem non habeat ex iure diuino," & paulo post, "tamen ex iure diuino ratione curae pastoralis potestatem habet in Imperatorem Christianum, perinde ac pastor spiritualis in filium, & tamquam pastor in ouem suam, & ideo super his, quae concernunt directionem Imperij eius in fide, & moribus Christianis, & in causis atque officijs spiritualibus disponendis, & in Episcopatibus per loca, vel ciuitates instituendis Imperator ipse subiectus est Papae," & antea colum. 5. exponens illa verba Ioannis 21. "pasce oues meas," sic ait, "id est sis pastor ouium mearum, officium autem pastoris non solum est docere, & panem verbi Dei dispensare, sed est & oues custodire a lupis, & educere in pascua, & morbidas, ac contagiosas ab ouili separare, & aduersarios coercere, & in virga disciplinae corrigere." Non obstat tertium argumentum, quod mem[sect. 79]brum non habet potestatem in membrum eiusdem generis, quod confirmari potest ex illa reg. par in parem non habet Imperium cap. innotuit de electione, "sed Pontifex, & Imperator sunt membra eiusdem generis, igitur alter in alterum non habet Imperium," & inde ait "potestatem spiritualem, & politicam esse velut duos humeros in corpore, quorum neuter alteri subijcitur, sed vterque subijcitur vni capiti Christo." Sed argumentum hoc seu aequiparatio, vel potius aequalitas vtriufque potestatis repugnat sacris litteris, Fidei Catholicae, & receptae Catholicorum doctrinae, dum Petrum, eiusque successorem non caput Ecclesiae visibile, sed inferius membrum constituit, quod ad haeresim pertinet, quae hoc tempore maxime viget, vt aduertit Bellarminus de potestate Pontificis in temporalibus ca. 14. Potestas igitur ciuilis, vt corol. 3. probauimus, spirituali subordinata est, & inde habet se tanquam brachium ad suum caput, ideoque Principes saeculares in Ecclesiae corpore defensores capitis, & Ecclesiae cap. Principes, cap. Regum cap. administratores cum multis ibidem 23. q. 5. diuersum exercent officium a capite, cuius est regere, & ita brachiorum nomine continentur, ex regul. cap. singula 89. dist. ibi: "Sicut in vno corpore multa membra habemus, omnia autem membra, non eundem actum habent, ita in Ecclesiae corpore." brachij autem ratio non conuenit summo Pontifici (in quo Ecclesiastica suprema residet potestas ex resolutis supra) Quippe qui cum Christi sit vicarius cap. 2. de translatione Episcopi, Christum ipsum, qui caput est primarium Ecclesiae ad Ephes. 5. repraesentat, obid Papa in capite, Rex, seu Imperator in brachio, siue humero inungitur. Nam in his principatus congrue designatur iuxta illud Isai. cap. 9. "Factus est principatus super humerum eius," & Samuel fecit poni armum ante Saul, cui dederat locum in capite ante omnes inuitatos 1. Regum 9. In capite vero Pontificis Sacramentalis est delibutio conseruata, quia personam capitis in Pontificali officio repraesentat. Refert autem inter Pontificis, & Principis vnctionem, quia caput Pontificis chrismate consecratur, brachium vero Principis oleo delinitur; vt ostendatur quanta sit differentia inter authoritatem Pontificis, & Principis potestatem, ita Innoc. III. in capit. 1. §. vnde de sacra vnct. vbi obseruant Abb. & reliqui, Castald. de Imperatore q. 20. a numer. 1. Baldes de dignit. Regum Hisp. cap. 14. a num. 28. Caesar Baron. tom. 5. annal. anno 496. Iosephus Stephanus de osculat. pedum Rom. Pon. ca. 7. in fin. Vnctioque. illa sacra, & in Ecclesia Imperatori data obedientiam, & subiectionem filij erga matrem Ecclesiam, Ecclesiaeque caput Romanum Pont. insinuat, ex Ribaden, en el principe Christiano lib. 1. capit. 12. Ideoque tyrones enfes suos recipiebant olim ab altari, vt profiterentur se filios Ecclesiae esse, atque ad honorem Sacerdotii, ad tuitionem pauperum, ad uindictam male factorum, & patriae liberationem gladium accepisse ex Petro Blesen. epist. 49. Quarto non obstat authoritas Innocentij. 3.[sect. 80] in cap. Per venerabilem qui filij sint legitimi, decidentis Regem Galliae non habere in temporalibus superiorem, vnde qui potestatem temporalem in ordine ad spiritualia concedunt summo Pontifici, contra dicunt Innocentio: sed satis fit, tum quia ipse Innocentius Othonem quartum Imperatorem deposuit, ergó non Doctores, sed ipse Innocentius contradicit sibi, vt bene aduertit Bellarmin. de potestate summi Pontificis in temporalibus cap. 14. Tum etiam, quia ipsemet Innoc. in eod. capit. Per venerabilem, decidit, quod Pontifex exercet casualiter, hoc est incidenter, & indirecte potestatem in temporalibus in Imperatoris, Regumque ditionibus. Vnde verissimum est Regem Galliae, Imperatorem, & reliquos similes non habere, nec recognoscere in temporalibus superiorem in terris, non tamen inde infertur non habere in spiritualibus superiorem, qui non proprie temporalem, sed vere & proprie spiritualem, & suam, non alienam intemporalibus in ordine ad spiritualia exercet iurisdictionem iuxta ea, quae supra nu. 25. ex sententia Arist. & D. Thom. & aliorum explicauimus. Non obstat quintum quod haec potestas non[sect. 81] constat ex iure diuino. Sed falsa, & haeretica est maior, nam de iure diuino extant authoritates illae, Matth. 16. "Tibi dabo claues Regni coelorum", & Ioan. 21. "pasce oues meas, & quodcumque ligaueris super terram, erit ligatum & in coelis," Matth. 16. Paulus etiam vt plenitudinem potestatis exponeret ad Corinth. 1. capit. 6. "Ait nescitis quia & angelos iudic abimus, quanto magis saecularia?" Vt ad propositum in specie expendit Innocent. 3. in capit. Per venerabilem, qui filij sint legitimi, Innocent. 4. in capit. ad Apostolicae de re iudicata libr. 6. obseruant Driedon. libr. 2. de libertat. Christiana capit. 2. Bellarmin. de potestat. summi Pontificis in temporalibus capit. 5. Suar. libr. 3. de Primatu Romani Pontificis capit. 23. a numer. 2. Idque duabus rationibus euidenter probari potest, dum Marsilius Paduanus, Barclaius, & alij aduersarij textum expressum in euangelio petunt. Nam praedicti non negant posse Pontificem coercere Principes, & Reges praesertim haereticos per censuras Ecclesiasticas excomunicationis, & interdicti, sed negant posse vlterius contra illos procedere, vt aduertunt Azor in summa 2. p. instit. lib. 4. cap. 19. Suar. lib. 3. de Primatu Romani Pontificis c. 23. num. 9. Contra quos sit prima ratio, quod vis dire[sect. 82]ctiua (quam praecitati agnoscunt in Pontifice erga Reges ex citatis scripturae locis, & alijs relatis per Suar. vbi proxime a numer. 3.) sine coactiua inefficax est, ex "Arist. 10. Ethicorum capit. vltim." ex iure Consulto "Paulo in l. vltim. ff. de officio eius, cui mandata est iurisdictio," ibi: "Iurisdictio sine modica coerctione nulla est," "Innocen. III. in c. pastoralis 28. in princip. de offic. de egat." ibi: "Cum de legato a Principe iurisdictio dandi iudicem sit a lege concessa, potest compellere renitentem, eo quod iurisdictio illa nullius videretur momenti, si coerctionem aliquam non haberet." Princeps enim eum, cui magistratum dedit, omnia agere decreuit ex Vlpiano in l. Quidam consulebant 57. ff. de re iudicata, cum pluribus alijs, & ita non est necesse vt hoc consequens in commissione exprimatur, cum ex natura rei expressum sit, & censeatur ex reg. l. Ad rem 56. l. Ad legatum 62. ff. de procurat. declarat eleganter Alexandr. 3. in capit. Praeterea 5. de officio deleg. ibi: "Hoc tibi authoritate praesentium innotescat, quod postquam ei causa licet simpliciter delegatur, satis potest nostra auctoritate partes compellere, & etiam contumaces seueritate Ecclesiastica coercere, etiam si litterae commissionis id non contineant, & reddit rationem, quia ex eo quod causa sibi committitur, super omnibus, quae ad causam ipsam expectare noscuntur, plenariam recipit potestatem," quam coercendi potestatem significauit Paulus 1. ad Corinth. 4. "vultis in virga veniam ad vos," nomen autem virgae importat in scriptura potestatem coerciuam Psalm. 2. "Rege eos in virga ferrea," vt ex patribus probat Suar. d. ca. 23. num. 4. Secundo ostenditur, quia citatae auctorita[sect. 83]tes generales sunt, generaliterque loquuntur, omnes oues, & subditos complectuntur, cap. solitae de maioritate. Nam vbi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus, l. De pretio. ff. de publiciana: sic & illa Matth. 18. "Si Ecclesiam non audierit, sit tibi tanquam Ethnicus, & publicanus," & illa ad Titum capit. 3. "Haereticum hominem deuita," a quibus regulis qui Regem eximere contendit, probet expresse limitationem in eadem sacra pagina, vt suo conuincatur argumento. Nam qui regulam iuris siue diuini, siue humani pro se habet, obtinebit, donec contrarium ab aduersario ostendatur cap. 2. de coniugio leprosorum, ibi: "Generali praecepto Apostoli quod exigitur, est soluendum, cui praecepto nulla in hoc casu exceptio inuenitur," glossa 1. in Rubrica vbi omnes de regul. iur. in 6. Tiraq. plures congerens de retractu tit. 1. §. 1. glos. 9. nu. 211. Vnde etiam contra priuilegiatas alias personas obseruanda est regula, nisi in specie, de qua agitur, priuilegium ostendatur l. In fraudem 16. §. vltim. in fin. ff. de militari testam. ibi: "Quia generalis est ista determinatio," vbi notat Bald. exornant ad varias quaestiones Costa post alios in cap. si pater. 1. p. verb. habens, num. 9. de testam. in 6. Valasc. de iure emphyt. q. 22. num. 5. Tiraq. in tractat. de praescript. glos. 11. num. 3. & de retract. tit. 1. §. 1. glos. 14. a num. 96. & in nostra specie Suar. contra errores Angliae lib. 3. cap. 23. n. 20. Hinc fiscum, seu Regem non esse priuilegiatum[sect. 84] nisi in casibus iure expressis, docet glossa, verbo, publica per tex. ibi in l. Item veniunt. §. in priuatorum. ff. de petit. haered. & verbo, pertinet in l. 1. C. eod. resoluunt Ripa n. 14. Alciat. 12. Camillo 67. Barbos. p. 7. num. 19. in fin. in l. 1. ff. soluto matrim. Tiraq. d. glossa 14. nu. 100. Pereg. de iure fisci libr. 6. tit. 2. n. 3. post alios. Quod si adhuc exemplum in persona Regis in[sect. 85] sacra pagina a nobis requirant. Ozias Rex 2. Paralipom. cap. 26. cum Sacerdotis officium vsurparet, & a Sacerdotibus admonitus non acquiesceret, continuo lepra diuinitus percussus fuit, vt supra corol. 2. n. 36. annotauimus, atque iudicio Sacerdotum separatus a coetu seorsum in domo solitaria habitauit vsque ad mortem Regni administratione priuatus; illiusque filius rempublicam administrauit, vbi notant Gaspar Sanctius, Ioseph. lib. 9. antiquitat. capit. 11. Vnde si ob lepram poterat Sacerdos olim Regem iudicare, & Regno priuare, a fortiori poterit nunc propter lepram spiritualem idest haeresim, quae per lepram figurabatur ex Augustino lib. 2. de quaest. Euange. quaestion. 40. Cum 1. ad Corinth. 10. Paulus dicat contigisse Iudaeis omnia in figuram, docet Innoc. in ca. Per venerabilem vers. in rationibus, qui filij sint legitimi, "cum deuteronomium lex secunda interpretetur, ex vi vocabuli comprobatur, vt quod ibi decernitur, in nouo testamento debeat obseruari," notat Palacius de retentione Regni Nauarrae 2. p. §. 8. Bellarm. lib. 5. de Roman. Pontif. cap. 8. & de potestate summi Pontificis in temporalibus capit. 37. Marta de iurisdict. 1. p. cap. 23. a numer. 3. Aliud extat exemplum de Athalia Regina Reg[sect. 86]no, & vita ob haeresim (quia fauebat superstitioni, & Idololatriae Baal) priuata ex Ioadae Pontificis mandato 4. Regum. 11. & 2. Paralipom. capit. 23. cuius mentionem fecimus supra corol. 4. num. 45. obseruat Bellarm. d. cap. 8. & de potestate summi Pontificis in temporalibus capit. 38. Marta de iurisdict. p. 1. cap. 23. num. 2. Palacius d. §. 8. vbi alia exempla ex lege veteri afferunt, & quamuis Barclaius de potestate summi Pontificis in temporalibus cap. 38. hoc exemplum euitare nitatur, dum ait Athaliam per tyrannidem Regnum vsurpasse, & ob id depositam, & interfectam. Vltra namque responsionem Bellarm. d. cap. 38. Ego noto quodsi Pontifici licuit ob Regni vsurpationem Reginam populi consensu iam regnantem Imperio, & vita priuare, & alium Regem constituere, vt in eius locum substitutus ex eiusdem Ioadae mandato fuit Ioas, a fortiori id licebit ob haeresim. Ex quibus patet falso asserere Barclaium hanc[sect. 87] Pontificis summi potestatem non iure diuino, sed opinionibus contrarijs constare. Quia de potestate constat ex iure diuino; opiniones vero circa directam, & indirectam potestatem non contradicunt in effectu, sed in modo, vt etiam in materijs de fide passim Theologi controuertunt, vt aduertit Bellarm. de Potestat. summi Pontificis in temporalibus cap. 3. de quo corol. praecedenti. Non obstat sextum, cui respondet Bellarm. de[sect. 88] potestate summi Pontificis in temporalibus cap. 3. Ego aduerto puerilem esse discursum Barclaii, tum quia non liceret Regi in facinorosos animaduertere. Auferret namque bona, & vitam, quae Deus dedit, & esset Deo maior. Et ad rem neque ethnicus, siue priuatus, siue[sect. 89] Principes per fidem amittunt bona, & Regnum, sed fiunt de ouili Christi, tenentur obedire pastoris mandato, quoad finem supernaturalem: & Reges, supremique Principes temporales, quo excelsiori loco sunt, maioraque a Deo Optimo Maximo beneficia accipiunt, eo maiori recognitionis, & obseruantiae vinculis tenentur; magisque, ne cadant, pastore animarum suarum indigent, qui eos ad salutem consequendam dirigat; vt eleganter aduertunt Reginaldus Polus Cardinalis in dialogo de Pontifice maximo, Osorius in epistola ad Reginam Angliae Elisabeth, Ribadeneira en el Principe Christiano lib. 1. cap. 10. cum duobus seqq. Bellarm. de potest. summi Pontificis in temporalibus c. 3. Non obstat septimum, nam noto primo stare[sect. 90] non posse, "necessaria est ad finem temporalem potestas disponendi de rebus spiritualibus, & deponendi Principem spiritualem," & illud "hoc est falsum, & absurdum." Nam necessarium absolute est illud, sine quo non l. Veteres versic. quoniam. ff. de itinere, actuque priuat. ibi: "Sine quibus iter refici non potest," D. Thom. 2. 2. quaestion. 32. articul. 6. receptus ex Nauar. in cap. ita quorundam notab. 10. num. 2. de Iudaeis, falso autem & absurdo quid absurdius? sed cum ex absurdo absurdum sequatur, glossa, verb. alioquin in l. Diuortio. ff. soluto matrim. quid mirum si ex illorum suppositione argumentetur Barclaius, cui abunde satisfacit Bellarm. de potest. summi Pontificis in temporalibus c. 17. Neque enim ad finem temporalem consequendum necesse est sacrarum virginum domos, & instituta disturbare, & extinguere: signa, quae memoriam diuini muneris atque beneficij frequenter renouant, euertere: sacra, ceremonias, sacramenta delere, & exterminare: obedientiam, qua Christiani summum Ecclesiae rectorem venerantur, de medio tollere. Neque animae corpus, spiritui caro, Soli Luna, spiritualibus temporalia praeferenda sunt, c. solitae de maioritat. cap. suscipitis dist. 10. Ad octauum circa depositionem Sacerdotis[sect. 91] Abiatharis per Salomonem 3. Reg. cap. 2. multipliciter respondent D. Thom. libr. 1. de regimine Princ. cap. 14. ad finem, Abulens. d. capit. 2. q. 28. & 31. Iacobat. de Concilio lib. 9. art. 12. ad 3. num. 197. Turrecrem. lib. 2. capit. 96. ad 4. Bellarmin. libr. 2. de Romano Pontifice cap. 29. ad 4. & de potest. summi Pontificis in temporalibus capit. 15. Grisaldus in decisionibus fidei verb. Imperator numer. 10. ad obiectiones, Valenzuela contra Venetos part. 4. numer. 125. Suar. contra Angliae errores libr. 3. de Primatu summi Pontificis cap. 26. per totum, & lib. 4. cap. 6. n. 1. Beccan. 2. tom. opusculo 8. de Primatu Regis Angl. c. 2. a n. 37. Ex quibus communis est Salomonem non vt Regem, sed vt Prophetam deposuisse Abiatharem, "vt impleretur sermo Domini, quem locutus est super domum Heli in Silo," d. cap. 2. Ego autem circa illud Salomonis factum duo,[sect. 92] vel tria annotanda duxi, prius Abiatharem propter coniurationem cum Adonia eiectum a Sacerdotij munere fuisse, vt constat ex d. c. 2. tradit Ioseph. de antiq. lib. 8. cap. 1. aduertunt praecitati, propter autem crimen laesae maiestatis humanae etiam in lege gratiae amittifori priuilegium communior est, & praxi recepta ex Claro. §. vltim. quaest. 36. n. 27. Suar. contra Angliae errores lib. 4. capit. 34. nu. 10. iuxta cap. Perpendimus de sententia excommun. vt post alios obseruauimus ad Illustrissimum D. Rodericum Acunha Episcopum Portugalensem in tract. de confessarijs Solicitant. quaest. 24. num. 74. Ergo nilmirum, quod Salomon, vt sibi in futurum praecaueret, a ciuitate, & perconsequens ab officio exterminaret Abiatharem. Tunc maxime quando promissiones erant communiter temporales, Sacerdosque nihil supernaturale efficere poterat, vt supra n. 11. ostendimus; nec habebat characterem, licebat que & vsus matrimonij extra tempus ministerij, electio illius ex Dei institutione erat penes communitatem vnius tribus Leuiticae, & Sacerdotium carnale carnali origine transferebatur ab Aaron in posteros suos Exodi 28. Hebrae. 7. Hieron. in Isai. cap. 66. Sotus in 4. distinct. 20. quaest. 1. art. 3. ad finem Ledesma 2. par. quaest. 21. art. 1. fol. 207. Bellarmin. lib. 1. de clericis capit. 6. & determinatae erant ceremoniae in vnctione, vestibus, & Sacerdotibus, & in ritibus offerendi sacrificia, vt ita essent expressior figura Christi venturi, & signum infallibile diuini pacti. Nihilmirum ergo si tunc simpliciter in potestate, & honoribus praecelleret Rex, D. Thom. lib. 1. de regimine Principis cap. 14. Cordoua lib. 4. quaest. 4. ad 4. & quaest. 5. argum. 2. ad vltim. Nauar. cap. nouit not. 3. nu. 33. 34. 38. & 139. Sotus d. art. 3. Turrecrem. libr. 1. in summa Ecclesiae cap. 91. & lib. 2. cap. 96. Bellar. lib. 2. de Rom. Pontif. cap. 29. ad 4. & de potestate summi Pontif. in temporalibus cap. 15. post alios, secundum quos Regis haec praecellentia cessauit in lege gratiae propter sublimiorem Sacerdotis gradum: de superioritate Pontificis in lege veteri vide supra n. 14. & 15. Secundó noto factum illud Salomonis nihil[sect. 93] commune habere cum nostra quaestione. Aliud namque est agere de potestate, quam Pontifex in spiritualibus, & in temporalibus in ordine ad spiritualia exercet: aliud de exemptione, seu immunitate personae Ecclesiasticae, vt bene aduertunt Bellarm. de potestate summi Pontificis in temporalibus c. 15. Suar. contra Angliae errores lib. 3. c. 21. n. 4. & cap. 26. n. 2. Tandem noto quod si in lege veteri Rex simpli[sect. 94]citer Sacerdote maior erat in potestate, & honoribus, vt communis habet, & Barclaius ac sequaces contendunt, & tamen ex potestate in spiritualibus, quam priuatiue ad Regem Sacerdos exercebat, ipsum Regem Regno abdicare, & vita priuare ob leprae maculam, & haeresis crimen poterat, vt constat ex citatis locis: a fortiori id poterit in lege gratiae, in qua summus Pontisex simpliciter Imperatore, & Rege maior est: & quod ibi figuratum fuit, hic in figura est obseruandum ex d. cap. Per venerabilem, qui filij sint legitimi Bellarm. Marta n. 63. & alij vbi supra. Essetque irrationabile, vt in lege gratiae, si Ro[sect. 95]manus Pontifex, qui summum in Ecclesia militanti caput est super omnes Reges Catholicos, vt fatetur Barclaius, in haeresim laberetur, esset deponendus cap. si Papa 40. distin. de quo videndi sunt Turrecrem. lib. 4. summae cap. 1. & 20. Castro de iusta haereticorum punitione cap. 23. & 24. Bellar. de Roman. Pontif. lib. 2. cap. 30. Suar. lib. 4. de legibus cap. 7. a num. 1. contra Angliae errores libr. 4. ca. 6. num. 8. 10. 14. & 15. post alios, quos referunt: & tamen si Rex esset haereticus, nullum in Ecclesia Dei remaneret remedium ad illius coertionem, vt volunt Barclaius, & sequaces, aduertit Bellarm. aduersus Barclaium cap. 22. pagin. 212. Suar. contra Angliae errores lib. 3. c. 23. n. 1. Cum tamen, si aduertas, maius Ecclesiae praeiu[sect. 96]dicium haeresis Regis, quam Papae afferre potest. Romanus nam que Pontifex, si in haeresim incidat, eam vt priuatus amplectetur, neque docens Ecclesiam tali haeresi Catholicos inficere potest propter spiritus Sancti assistentiam, "ego rogaui pro te, ne deficiat fides tua," resoluunt in specie Pighius lib. 4. Hierarch. Eccles. cap. 8. Augustin. lib. 4. doctrinae cap. 27. & epist. 166. Genebrard. Chronic. lib. 3. pagin. 245. Bellarm. lib. 4. de Roman. Pontif. cap. 2. vers. 3. cum seq. & cap. 7. in princip. Canus lib. 6. de locis Theolog. cap. 8. colum. ante penult. Per contrarium vero Rex haereticus subditos suo imperio, ac potestate a Fide Catholica, poenis bonorum, ac vitae impositis, vt (pro dolor experientia docet) auertere potest. Contra hoc igitur malum Christus Dominus nullum reliquit remedium in Ecclefia militanti? potest respub. Regem, si in tyrannidem euadat, Regno, & vita priuare, ex regul. l. Vt vim. ff. de iust. vt post Bellarm. & Nauarrum, quos citat resoluit Suar. contra Angliae errores lib. 3. cap. 3. num. 3. Menchaca Illustr. cap. 8. num. 19. & de succes. creat. lib. 3. §. 26. nu. 47. & non poterit ob haeresim, quae maius damnum in praesenti, & in futurum allatura est, id consequi implorando summi Pontificis officium? At occurrit venuste Barclaius de potestate sum[sect. 97]mi Pontificis c. 20. exemplo a matrimonij vinculo deducto. Sicut enim, ait, vir foeminam rixosam in vxorem admittere non tenetur, si tamen admittat, abea separari nequit, ita licet resp. haereticum in Regem accipere non teneatur, si tamen postquam Rex est, a Fide Catholica deficiat, eum tolle rare debet, nec deponere potest, licet in bona, corpora, animas grassetur. Cui exemplo vltra responsionem Bellar. de potest. summi Pont. in temporalibus c. 20. Ego noto in Regis inauguratione non dari significationem vnionis Christi cum Ecclesia, in quo matrimonij indissolubilitas consistit ad Ephes. 5. iuncto c. gaudemus de diuortijs, videndus Henr. lib. 11. de matr. c. 2. §. 1. & c. 8. §. 1. Sed vt argumentum Barclaij admittamus, procedere deberet datis paribus terminis, alias esset argumentum a disparatis, quod sui Iurisperiti abhorrent, l. Papin. ff. de min. Vxor ergo si haeretica fuerit, a cohabitatione viri separanda est ca. de illa de diuortijs, si in Apostasia pertinax fuerit vltimo supplicio damnanda, a qua liber effectus maritus aliam ducere poterit 1. Corinth. 7. Ergo eodem Barclaij argumento, si Rex fuerit haereticus a Regni, & sponsae administratione, & consortio separari debet, & si pertinax fuerit, erit tibi tanquam ethnicus, & publicanus, & alius in eius locum instituendus, & per contrarium si Rex fuerit rixosus non erit deponendus, sed tollerandus. Ob periculum namque animae a tam potente hoste vassali absoluti sunt a debito fidelitatis etiam iuratae, si publice constet dominum esse haereticum, aut scismaticum c. fin. de haereticis, Paul. ad Tit. c. 3. "Haereticum hominem deuita," Matth. 10. "veni separare hominem aduersus patrem," D. Thom. 2. 2. q. 39. art. 3. & 4. Henriq. lib. 11. de matrim. c. 17. §. 6. Castro de iusta haeret. punitione lib. 2. cap. 7. pag. mihi 301. & cap. 8. Simancas de Catholicis cap. 23. a num. 11. Palacius de retentione Regni Nauarrae 4. p. §. 1. vers. 2. Menoch. rem. 1. recup. a n. 337. Valenzuela contra Venetos 7. p. n. 53. ex quibus constat contra omnis iuris rationem disseruisse Barclaium. Non obstat nonum, & vltimum, nam D. Gre[sect. 98]gorius se famulum & seruum non solum Imperatoris, sed omnium Catholicorum vocabat ex solita humilitate, nimioque amore Bellarm. ex alijs de Romano Pontifice cap. 8. arg. 6. libr. 2. & aduersus Barclaium c. 3. n. 10. & c. 7. vers. 4. Quod addit D. Greg. super omnes homines, intel[sect. 99]ligitur super omnes homines Romano Imperio subditos, alioqui potestas Mauricij Imperatoris fuisset etiam super Garamantas, & Indos, Gallos, Hispanos, aut alios innumerabiles, quod est falsum Bell. d. num. 10. eo maxime, quia assertio generalis quoad obligationem, & subiectionem non comprehendit personam loquentis ex reg. l. inquisitio. C. de solution. vbi omnes, Surd. decis. 13. a num. 11. Decius cons. 104. num. 2. glos. verbo, specialibus, in cap. Petitio de iure iur. per text. ibi Gozzadin. agens de persona summi Pontificis conf. 76. num. 14. & cons. 101. num. 20. Eodem modo refellitur (ne aliquid omittamus)[sect. 100] quod alij obijciunt, summi Pontificis electionem olim ad Imperatorem expectasse, saltem quoad confirmationem cap. Adrianus 2. cap. in synodo 63. dist. Quia nullum argumentum excellentioris potestatis Imperatoriae ex eo summi potest, cum non iure proprio, sed ex vsurpatione, aut concessione Pontificum, & Concilij ad tempus habuerit, per quod Pontifex nihil emendicabat ab Imperatore, cum omnem potestatem habeat immediate a Christo Domino supra num. 18. prosequuntur late Bellarm. de Roman. Pontif. lib. 1. cap. 7. vers. sed contra cum seqq. & lib. 2. cap. 29. argum. 6. & lib. 1. de translat. Imperij cap. 13. arg. 8. Suar. lib. 3. contra errores Angliae cap. 29. a num. 6. & de fide disput. 10. sect. 4. num. 9. & 10. Cui iuri confirmandi renunciarunt Constatinus V. Ludouicus filius Caroli, Otho. I. de Ludouico est text. in cap. ego Ludouicus 63. distinct. notat Suar. d. numer. 9. Cened. in decretum collect. 64. Vltra quod fictitia illa capita probat Bellarm. la[sect. 101]te in responsione ad Regem Iacobum, Baronius tom. 9. anno 774. a num. 10. & tom. 10. anno 964. a num. 22. sed licet vera esset historia; tantum abest vt Pontificiae maiestati, aut potestati detrahat, vt potius eminentior appareat, tum quia electio futuri Pontificis ex illius institutione, & determinatione pendeat, valueritque partem aliquam electionis, vel confirmationis futuri Pontificis Imperatoribus sicut alijs communicare, ex late traditis per Suar. de fide disp. 10. sect. 4. a numer. 11. tum etiam quia in d. cap. In synodo Imperator a Pontifice, quem confirmauerat, Rex constituitur, quod maiorem denotat dignitatem. Stat ergo firma illa, & inconcussa Petra, aduer[sect. 102]sus quam portae inferi non praeualebunt, cui quisquis principatum aestimat denegandum, illius quidem nullo modo potest diminuere dignitatem, sed inflato spiritu superbiae suae semetipsum in inferna demergit, vt S. Leonis magni viri sapientissimi, atque optimi verbis vtar. Vnde si quaeras, quis est Romanus Pontifex? respondet D. Bernard. libr. 2. de consideratione alloquens Eugenium: "Tu Sacerdos magnus, summus Pontifex, tu Princeps Episcoporum, tu haeres Apostolorum, tu primatu Abel, gubernatu Noe, patriarchatu Abraham, ordine Melchisedech, dignitate Aaron, auctoritate Moyses, iudicatu Samuel, potestate Petrus, vnctione Christus: tu es, cui claues traditae sunt: cui oues creditae sunt; sunt quidem & alij coeli ianitores, & gregum pastores, sed tu tanto gloriosius, quanto & differentius praecaeteris nomen haereditasti, habent illi sibi assignatos greges, singuli singulos, tibi vniuersi crediti, vni vnus, nec modo ouium, sed & pastorum: tu vnus omnium pastor," ad fin. lib. quarti idem Bernard. Romanum Pontificem nominat, "Christianorum ducem, pastorem plebium; vltorem scelerum; malorum metum; malleum tyrannorum; regum patrem, legum moderatorem, Canonum dispensatorem, sal terrae; orbis lumen; Sacerdotem altissimi; Vicarium Christi; Christum Domini; Deum Pharaonis." Et ad significandam hanc superioritatem ab alijs independentem hedera flamini Diali abstinendum censuerunt etiam Romani, quia cum hedera sit imbecilla, ea de causa alijs, quibus innitatur, opus habeat, vt testantur "Plutar. in problemat. quaest. 112. Ioan. Rosin. de antiquit. Rom. lib. 3. cap. 16." Octauo & vltimo infertur Roman. Pontificem[sect. 103] concedere potuisse Regibus Hispaniae ius nauigandi in Indias priuatiue quod alios Principes, in finem, & bonum supernaturale, vt latius disputabimus c. 7. cum seqq. # 7 Svmmarivm. Cap. VII. -  1 Negat Incognitus Pontificem Romanum concedere potuisse Lusitaniae Regibus ius dominij in Indos. -  Alexandri VI. diuisio inter Hispaniae Reges circa Oceani nauigationem. -  2 Romanus Pontifex Vrbis, & orbis Episcopus ex Apostolico officio tenetur Ecclesiam seruare, & amplificare, mittere praedicatores in infidelium Regiones. -  Romana sedes cur Apostolica nuncupetur. -  Missiones variae ab Apostolica sede ad Euangelium praedicandum referuntur. -  3 Spiritualis potestas versatur in missionibus praedicatorum in orbem, in prohibitione vero commercij versatur temporalis in ordine ad spiritualia. -  Reges Hispaniae constituuntur delegati a Rom. P. ad Indiarum conuersionem. -  4 Romani Pontifices referuntur, qui munus praedicationis Regibus Lusitaniae commisere, & commissio defenditur a pluribus. -  5 Alexander VI. ex Regum Hispaniae voluntate nauigationis, & commercij ius diuisit, auctoritate tamen Apostolica, non arbitraria. -  Romanus Pontifex potest cogere Reges Catholicos ad pacem non tamen cogit, & quare. -  6 Alexander VI. qua ratione potuit alijs Regibus inauditis diuidere inter Hispaniae Reges nauigationem Oceani. -  7 Triplex quaestionis casus proponitur, scilicet de dominio in Indos, de nauigatione ad illos, de missione ad praedicandum. -  Pontifex non potest concedere dominium in Indos, nec ius nauigandi per se. -  8 Romanus Pontifex committere potuit Regibus Hispaniae conuersionem Indorum, & inconsequentiam nauigationem, & commercium alijs prohibere. -  9 Bullae Pontificiae verba referuntur circa commissionem conuersionis Regibus Lusitaniae delegatae. -  Alexandri VI. Bulla Regibus Catholicis conuersionem committit. -  10 Lusitaniae Rex ni mittat concionatores ad infidelium conuersionem, non potest alijs prohibere in illis commercium. -  11 Conuersio infidelium in India Orientali committi non potuit nisi Regibus potentissimis, & sub commercij colore, & foenore. Lusitani sub commercij colore occasiones conuertendi infideles quaerunt. -  12 Diuisio Alexandrina ex Regum Hispaniae voluntate processit ex Incognito, ergo praescribi potest. -  Res, quae in commercio non est, nec in pactum deduci, nec praescribi potest. -  13 Res publica, quae in pactum deduci potest, potest etiam praescribi. -  14 Vsucapio alienationis verbo continetur. Vtrum Lusitani in Indos habeant ius dominij titulo donationis Pontificiae. Cap. VII. NEgat Incognitus capit. 3. Pontifificem Romanum potuisse Lusitanis ius dominij in Indos concedere, tum quia potestatem non habet in infideles, tum etiam quia caret ciuili, qua ista donatio fundari quiret: nec Alexandri VI. diuisio inter Reges Hispaniae, vt pote qui ab ipsis Regibus velut arbiter fuit electus Osor. de reb. Emman. libr. 8. alijs Principibus nocere potuit. Nos vero generaliter in praecedenti capite egimus de potestate Pontificis summi in temporalibus; de potestate in infideles disputabitur c. 9. nunc de eiusdem potestate mittendi legatos ad praedicationem Euangelij disseremus. Cum Rom. Pont. Vrbis, & orbis Episcopus sit vni[sect. 2]uersalis glossa fin. in capit. foelicis de poenis in 6. D. Thom. opusc. 19. de error. Graec. & contra impugnantes relig. capit. 4. Corduba libr. 4. quaestion. 4. ad 11. Rofens. contra Luther. articul. 25. E Kius Enchyr. ca. 3. ad 18. Bellar. libr. 2. de Rom. Pont. c. 31. §. 15. Caet. de Primat. Rom. Eccles. c. 13. ad 5. vt late resoluimus c. praecedenti. cum igitur sit pastor vniuersalis ex primo Apostolatus officio ad cum spectat non solum Ecclesiam seruare, sed etiam amplificare, & propagare, Salmer. tom. 12. tract. 38. pag. 311. colum. 2. & ita mittere in Regiones infidelium praedicatores, qui illos cogant, & inuitent intrare in locum Euangelici conuiuij, & in Ecclesiam, & praecipue ad illum, quam ad alium, vt resolues cap. seq. nu. penul. Sic Petrus Apostolus in AEgyptum Marcum misit, & Clemens Dionysium Areopagitam in Galliam, & Gregor. Augustinum, sociosque eius in Angliam, Gregorius secundus Bonifacium in Germaniam, & alij alios, vt referunt Salmeron vbi supra, vers. profecti sunt, Acosta de procurand. Indorum salute lib. 3. cap. 2. quibus Euangelicis expeditionibus ad expugnandum, Christoque subijciendum terrarum orbem, iuxta illud Marc. vlt. "Euntes in vniuersum mundum praedicate Euangelium omni creaturae." factis per summos reip. Christianae Hierarchas plena est omnis antiquitatis historia, & nomen ipsum Apostolicum valde consentit. Neque enim obid solum Romana sedes Apostolica vocatur, quia Apostolorum fuerit, nam fuit & Ephesina, & Hyerosolimitana, & aliae, verum etiam quia Apostolorum munus pro Christo legatione fungendi, & vsque ad terminos terrae, illius fidem immobili firmitate testificandi, proprie, ac praecipue in Rom. Pont. perseuerat: hoc cum ita sit, quis dubitat, quin Romanus Pontif. cum ipsi per se orbem obire non liceat, eam curam alijs demandare & possit, & debeat? neque vt eant solum, sed vt destinent ipsi, ac mittant quos Idoneos iudicauerint, vt eleganter prosequitur Acosta d. c. 2. sic Martinus V. anno 1417. commisit Ioanni de Betancurt viro Gallo ad Rubini de Bracamonte consanguinei, Galliaeque Admiraldi intercessionem Canariorum conuersionem comite dato fratre Mendo, qui primus illorum Episcopus fuit, referente Franc. Lopez de Gomara en la historia general de las Indias cap. conquista de las Islas de Canaria pagina mihi 296. Vnde iuxta praedicta in huius missionis mate[sect. 3]ria non temporalis potestas in ordine ad spiritualia (quam in Roman. Pontif. Incognitus ipse cap. 3. ex alijs agnoscit, & nos late probauimus cap. 6.) sed mere spiritualis versatur, licet prohibitionem commercij, cum & expediat fidei propagationi, prohibere quoque poterit Pontifex, cum temporalia ordinare possit in ordine ad spiritualia: sic explicandi, & intelligendi sunt Vict. de Indis 2. p. n. 10. AEgid. l. Ex hoc iure cap. 3. n. 17. ff. de iust. tom. 1. tametsi hoc missionis officium ad potestatem referant temporalem, quam Pontifex habet in ordine ad spiritualia. Iuxta quae Reges Hispaniae a Romano Pontifice delegati ad Indiarum conuersionem non laicali, sed Ecclesiastica vtuntur potestate Eman. 1. tom. de regular. q. 35. art. 2. & q. 56. art. 12. conclus. 6. Miranda in direct. praela. 1. p. q. 42. art. 6. in princip. Potuere ergo Pontifices Romani munus hoc Re[sect. 4]gibus Hispanie committere, prout commisere Martinus, Nicol. V. Calixtus III. Alexander VI. quorum meminere Cabedus decis. 47. p. 2. & Rebellus de obligat. iust. par. 2. lib 18. quaest. 23. a n. 6. & eam legationem, Alexandrinae Bullae mentionem facientes, approbarunt vltra praedictos Bellarmin. libr. 5. de Roman. Pontif. cap. 2. ad fin. Banez 2. 2. quaest. 10. art. 10. dub. 3. ad 3. Salas de legib. disp. 7. sect. 4. numer. 31. vers. ad illud de diuisione, Thomas Bossius de sign. Eccles. 2. tom. libr. 17. cap. 4. vers. Ioanni, Acosta de procurand. Indorum salute lib. 3. c. 2. Salmeron. tom. 12. tract. 38. pag. 323. vers. deinde praemittendum, Vict. de Indis 2. part. num. 2. P. Molin. tract. 2. de iust. disp. 105. Beccan. in summa 2. tom. c. 13. q. 6. n. 12. & Theod. Zuing. sedi Apostolicae alias infestus concessioni Alexandrinae ius hoc tribuit in theatro vitae humanae lib. 2. vol. 3. tit. certamina Geographica, Greg. Lop. latissime glos. 3. per totam praecipue col. 19. concl. 1. l. 2. tit. 23. p. 2. Borre. de praest. Reg. Hisp. c. 46. a n. 230. Pet. Maffaeus lib. 1. hist. Ind. pag. 18. Osor. libr. 11. pag. 425. qui gradus a Pontifice assignatos a Portugaliae Regibus, sine cuiusquam Christiani Regis iniuria occupari posse palam fatetur, vt immeritó ab Incognito c. 3. allegetur ad probandum diuisionem illam, velut ab arbitro a Regibus Hispaniae, ex ipsorum consensu, & foedere electo assignatam ipsis solis, non vero alijs praeiudicare potuisse. Licet namque Hispaniae Reges disceptatore to[sect. 5]tius controuersiae vterentur Pontifice Romano, qui tunc erat Alexander VI. ne lis ad arma deduceretur, non ex eo diminuitur, sed potius augetur Pontificis summi potestas, & iurisdictio, qua cogere potest Principes ad pacem, & concordiam c. Nouit de iudicijs, sed ea ordinarie vti non solet, ne id occasio esse possit grauissimorum malorum Molin. de iust. tract. 2. disp. 29. vers. ex dictis, & disp. 103. versic. quamuis, Victor. de Indis 1. p. n. 29. vers. & licet: ergo si ad Pontificis tribunal recurrunt, vt cognita causa litem dirimat, vtitur vtique is propria & Pontificia, non vero data & arbitraria potestate, & ita Alexander. VI. & caeteri Pontifices de quibus supra mentio fit, saepe saepius in suis bullis authoritate Apostolica, & plentiudine potestatis se vti profitentur, & declarant, prohibentque Imperatori, Regibus, caeterisque, ne ad ea loca accedant pro mercibus habendis, vel quauis alia de causa, vide bullam Alexandri VI. relatam per Matthaeum in summorum Pontificum constit. Laertium Cherub. Bullario sub Alexand. VI tomo 1. Quo autem pacto defendi possit, vt alijs Princi[sect. 6]pibus inauditis Romanus Pontif. nauigationem, & commercium in Indos prohibere posset, vltra praedictorum authoritatem, de ratione latius seq. cap. disputabimus. Interim aduertendum est quaestionem proposi[sect. 7]tam tripliciter considerari posse. Aut enim agitur de iure dominij in Indos ex titulo donationis Pontificiae, aut de iure abstracto nauigandi, & peregrinandi ad illos, aut tandem de committenda illorum conuersione. In primo, & secundo casu admitterem Pontificem Roman. Lusitanis ius illud dominandi, & nauigandi, ac negotiandi priuatiue ad alios concedere noluisse, nec potuisse; cum vtrumque mere sit temporale, & huc pertinent Incogniti argumenta, de quibus latius suis locis. Attamen (qui est tertius casus) cum summo Ec[sect. 8]clesiae Hierarchae competat ius, & obligatio Apostolicos praedicatores in infidelium Regiones mittendi, vt supra ostensum est, & missio in Indos fieri debeat nauibus Isaiae cap. 11. "Per mare simul praedabuntur filios Orientis, praedae seu munera Deo oblata," & illud eiusdem cap. 18. "quae mittit in mare legatos," explicat Rebellus de obligat. iust. 2. p. lib. 18. q. 23. sect. 3. n. 10. & cum haec nauigatio sumptibus, hominibus, & armis indigeat, quae vtique substineri nequeunt absque commercio, commercijque foenore, tanquam media ad finem illum supernaturalem, hoc est infidelium consequendam conuersionem necessaria ordinare, & disponere, ad eundem spectat, ad quem finis cap. Praeterea de offic. deleg cum resolutis ca. 6. liquido constat Romano Pontif. licuisse, & nauigationis ius, & commercij legatis a fe delectis tantum concedere, alijs illud prohibendo; ne & conuersionem, & media ad illam inturbarent, & impedirent, vt n. 3. ostendimus, & probat Vict. de Indis 2. p. in princip. Atque ita ius nauigandi, & commerciandi per[sect. 9] se & independenter Pontifices Roman. Lusitanis non concesserunt, sed potius, & principaliter ius mittendi praedicatores, & conuertendi infideles, vt constat ex relatis Bullis per Rebell. de iust. p. 2. lib. 18. q. 23. n. 8. sic Nicolaus V. & post eum Calixtus III. "Credens (Enriquus Infans Portugaliae, Ioannis I. filius) se maxime in hoc Deo praestare obsequium, si eius opera, & industria mare ipsum vsque ad Indos, qui Christi nomen colere dicuntur, nauigabile fieret. Sicque cum eis participare, & illos in Christianorum auxilium aduersus Sarracenos, & alios eiusmodi fidei hostes commouere posset, ac nonnullos Gentiles, & Paganos nefandissimi Mahometis sectae minime infectos populos inibi in medio existentes continuo debellare, eisque incognit um sacratissimi Christi nomen praedicare, ac facere praedicari:" hoc idem continet bulla Alex. VI. Ferdinando, & Elisabet Castellae Regibus circa noui orbis insulas directa, & relata per Petrum Matthaeum in constitut. summi Pontif. pag. 150. & per Laerti. Cherub. tom. 1. bullarum sub Alex. VI. Hinc fit regem Lusitaniae prohibere alijs natio[sect. 10]nibus Christianorum non posse, ne cum infidelibus commercium, sicut Lusitani, habeant; nisi concionatores, ministrosque Euangelij illis subministret. Ea enim lege, eaque de causa a summis Pontificibus illi soli huiusmodi commercium concessum est, atque ea sola est susficiens ratio, quare alijs nationibus (quibus alioquin de iuregentium est commune) interdicatur, ita Molin. 1. tom. tract. 2. de iust. disp. 35. sub conclus. 5. Praepostere ergo Incognitus quaestionem sum[sect. 11]mit a iure dominij, seu peregrinandi in Indos, cum principaliter agatur de mittendis in mare legatis, vt praedentur filios Orientis, munera Deo oblata Isaiae 11. & 18. & in consequentiam de iure, & medijs ad Indos perueniendi, & cum illis negotiandi: cum ea missio cum tot gentibus potentissimis, indomitis, & inter se longissime distantibus, nisi sub commercij colore fieri, aut progredi nequeat; vt per mutua commercia dum Lusitani cum incolis quaelibet in vitae vsum pro locorum, & Regionum varietate permutant, interea occasionem nacti Sacerdotes & vitae innocentia, & Christianae facundiae laude praestantes, ex auctoritate Romani Pontif. verbum Dei longe lateque disseminent, errantesque mortalium greges ab infoelicibus ve pretis, ac saltibus ad laeta Domini Pascua, caulasque traducant, vt bene Maffaeus lib. 1. initio. Ego noto nullum fortius argumentum aduer[sect. 12]sus Incognitum confici posse nisi hoc vnum, cui totus innititur: fatetur namque ex foedere inter Hispaniae Reges ius Indiae nauigationis dispartitum, occupatum, & adquisitum, & illis tantum praeiudicare. Tum sic argumentum retorquetur, quod in commercio non est, in pactum deduci non potest, nec adquiri, l. si in emptione. §. omnium. ff. de contrah. emptione, vt resoluemus latius ca. 13. in principio: & tanquam immobile fundamentum pro se adducit Incognitus cap. 5. & per contrarium res publicae, quae per pactum expressum cedi possunt, possunt & praescribi, cum in praescriptione tacitum pactum, seu voluntas includatur, vt post alios resoluit in specie Auendano lib. 1. de exeq. cap. 12. num. 10. Vsucapio namque alienationis verbo comprehenditur, l. Alienationis verbum. ff. de verbo. sign. & ita in vsucapione concurrit consensus saltem praesumptus, & interpretatiuus, vt per Mench. Illust. cap. 52. a num. 16. & Pin. in auth. nisi, num. 30. C. de bonis mat. Ergo res haec est in commercio, in pactum deduci potest ex Incognito, ac perconsequens occupari, & praescribi contra ipsum, quod apertius constat ex resoluendis cap. 14. ad fin n. 50. infra eodem. # 8 Svmmarivm. Cap. VIII. -  1 Reges Hispaniae alijs Principibus cur praelati in nauigatione ad Indos. -  Conuersio Indorum non potuit nisi potentissimis Regibus committi, cui concinit Isaiae vaticinium. -  2 Indi conuersi perseuerare non possunt in fide suscepta, nisi ex Regum Catholicorum auxilio, & defensione. -  Iapones, & Sinae Catholici a suis Imperatoribus Boncorum & Batauorum suasu pro fide substinenda interficiuntur. -  3 Lusitanis Regibus solis, idem de Hispanis respectu Americae, cur conuersio Indorum commissa, quia primi in Indiam peregrinati sunt. -  Nauigatio Lusitanorum in Indiam excedit fabulosas antiquorum nauigationes. -  4 Primi terrarum, maris, & conuersionis cultores alijs praeferendi. -  5 Inuentio nostrorum fuit in causa, vt Lusitani alijs praeferantur. -  Columnae lapideae in Africae littoribus collocatae in nostrae ditionis testimonium, Lusitanorum Regum iussu. -  6 Lusitani in peritia nauali praestantissimi. -  Sybyllae, Virgilius, & Seneca Vaticinantur de nostrorum in Indiam nauigatione. -  Astrolabium a Lusitanis inuentum. -  Lusitani ingenio peracuti. -  7 Duces ad bella foelices sunt deligendi. -  Foelicitas in bellis consilij comes, & rationis. -  Imperatores a Romanis delecti, quibus fortuna fauit. -  8 Nauarchi quales eligendi. -  Quarta Luna nati. -  Equus Seianus infoelicitatis symbolum. -  9 Lusitani foelices in nauigationis periculis, & perferendis laboribus, mari, terraque omnes superant. -  Coloniae plures Lusitanorum in Africa, & Asia. -  Bataui, & alij in Indiam nauigant post nostrorum inquisitionem. -  10 Nauigatio Indiae, a quibus, si Lusitani non aperuissent, aperienda, Deo reseruatur. -  Coronae ducibus, & militibus donabantur, qui primi ad brauium, murum, vel locum destinatum perueniebant. -  11 Alexander VI, & alij Pontifices in suis bullis praeseruant alijs Principibus ius adquisitum in Indiae nauigatione. -  12 Commercium iure gentium commune potest alicui ex iusta causa priuatiue competere, & alijs prohiberi. -  Lusitani commercium cum Indis sibi adquirere potuere, tum ex Pontificis concessione, tum ex laboribus, & expensis. -  13 Publica loca vt occupentur, sufficit destinatio, & pre paratio -  Praeparamenta faciens praeferendus est. -  14 Lusitaniae Reges magnos apparatus in Indiae expeditionem faciunt, animumque habent progrediendi, ideo non possunt ab alijs Regibus perturbari. -  Lusitaniae Reges propter strepitum armorum an iuste serenissimi vocentur? -  15 Extensio de iuribus ad iura fit data occupatione, quod procedit quando locus naturaliter alter ab altero pendet n. 16. -  17 Extensio de loco ad locum diuersum fit, si a superiore destinatus fuerit. -  18 Romanus Pontifex potest in fidei fauorem commercium vni Principi concedere, & alijs prohibere. -  Arma & merces hostibus Fidei non deferenda. -  19 Exteri non possunt deferre merces ad loca conquistae Lusitanorum. -  20 Principes Christiani vocati a Pontifice in societatem nauigationis Indicae eam non admiserunt, vnde sibi praeiudicarunt. -  Scientia praeoccupationis praeiudicat. -  21 Alexandrina Bulla Romae publicata ignorari non potuit a Principibus. -  22 Principes Catholici Romae legatos habere solent, resque magni momenti in Curia gestas ignor are non possunt. -  23 Pontificiae constitutiones Romae promulgatae vbique obligant. Romae notoria ignorari non possunt. -  24 Proclama generale habet vim citationis, tacentibus praeiudicat etiam in iuribus iurisgentium. -  25 Nauigare in Indiam nullus potest absque licentia Lusitanorum. -  26 Pontifices prohibent alijs in Indiam nauigare absque Lusitanorum licentia. -  27 Sarraceni conantur ex India Lusitanos excludere. -  28 Campson, & Turcarum Imperator magnas classes aedificarunt ad expellendos Lusitanos ex India. -  29 Lusitanorum edictum, ne alij in India nauigent sine ipsorum licentia, aequum, & iustum praescripsit legitime contra omnes. -  30 Praescriptio iuris realis in vno loco extenditur contra omnes personas, quae de nouo veniunt. -  31 Bataui non possunt in India nauigare sine Lusitanorum licentia, quemadmodum nec infideles, imo & a fortiori ipsi, quam infideles. -  32 Lusitaniae Reges habent fundatam intentionem suam contra omnes Principes in Indiae nauigatione. -  33 Bataui maiori cum ratione non possunt in India nauigare. -  Alexander VI. ex Incogniti confessione diuisit nauigationem Oceani inter Regem Lusitaniae, & Castellae. -  34 Pacta cum Principibus inita obligant suos subditos. -  35 Pacta inter Regem Lusitaniae, & Regem Castellae obligant Comitem Flandriae, qui est Rex Castellae. -  36 Batauia Flandriae pars. -  Successor in dignitate antecessorum foedus seruare tenetur -  37 Leges non audiuntur inter armorum strepitum. -  Incognitus Lusitanos prouocat remotis armis ad conscientiae, & aestimationis tribunal. -  38 Bataui nec in nostras, nec in nostrorum ditiones, nec in alias nauigare possunt. -  39 Arma, & merces deferre hostibus est praestare illis auxilium, & iusta causa belli. -  Benedictus AEgidius non disputauit in casu Batauorum. -  40 Principibus omnibus Christianis fas est procurare infidelium conuersionem, nisi a Romano Pontif. prohibeantur ex iusta causa. -  41 Romanum ad Pontificem spectat missionum distributio. Apostoli diuiserunt orbis Regiones, & Episcopis dioeceses. -  42 Romanus Pontifex potest Sarracenorum Prouincias inter Principes Christianos diuidere, & creare nouos Principes. -  43 Romani Pontificis est vniuersam potentiam Regum Christianorum dirigere ad finem supernaturalem. De iure praelationis peregrinandi in Indos competenti Lusitanis ex Pontif. summi titulo. Cap. VIII. IN praecedenti capite probaui[sect. 1]mus summo Pontifici ex primo Apostolatus munere competere ius mittendi legatos Apostolicos in infidelium Regiones: nunc discursus methodus postulat, vt ostendamus iuste Pontificem motum, vt in ea legatione Reges Hispaniae alijs Catholicis Principibus preferret. Imprimis cum classibus vsque adeo crebris, & magnis, apparatu quoque, & sumptu pene ingenti ad hanc Prouinciam suscipienda opus sit (vt ad calcem superioris capitis, n. 10. aduertimus) propter immensam Oceani nauigationem, & terrarum Regiones plerumque incommodas & egentes, non potuit vllo modo nisi Regiae potentie res tanta commiti, vt obseruat Acosta de proc. Ind. salute lib. 3. c. 2. cui concinnit illud Isaie cap. 49. "Erunt Reges nutricij tui, & Reginae nutrices tuae," dixerat antea Propheta, "illi ex Aquilone, & mari." In tam remotis enim orbis Regionibus hec spes[sect. 2] superesse potest, homines vt infirmi, iudicij inopes, moribus perditis, natura instabiles perseuerent, Catholicorum Regum sinu si foueantur, atque vlnis infantium more gestentur, alias enim recenter Baptismi caractere insigniti suorum scelere, & parricidio, superiorum praecepto, & poenis fidem statim sunt prodituri, de quo hodie, vt alia praeteream, Iapo, & Sina testes sint, in quibus in Fidei Catholicae praedicatores, & in nouos Euangelij tyrones; Bonzorum, & Batauorum, ne de sint Elymates, odio, persuasu, & fallacijs incitati saeuiunt Imperatores, vt testatur P. P. Morejon e Societate Iesu, en la persecucion de Iapon tom. 1. p. 1. cap. 1. & 16. & tom. 2. lib. 2. cap. 3. 11. & 13. ita vt magis a Patauis, quam ab Ethnicis Catholici sibi timeant ex eod. Lusitanis autem Regibus (quod & de Castella[sect. 3]nis respectu Americae dicendum erit; in vtrosque namque tanquam Oceani, & orbis partitores, seu vsurpatores inuehitur Incognitus) potius aut solis (absit exterorum inuidia, & nostrorum adulatio) legatio commissa plurimum aequitatis continet. Primo quia primi ipsi & mare Athlanticum, ad cuius aspectum expauit Hercu les, & foelicem in Indiam nauigationem toties intentatam, tot laboribus exantlatis, tantis expensis, & classibus deperditis per summa pericula, & difficultates pertinaci studio aperuerunt, vt firmauerit P. Maffaeus lib. 1. hist. Indic. in princip. hoc encomio, "ad eam tam gloriosam nauigationem neque fabulosos illos Argonautas nec in coelestium numerum falso relatos Bacchos, Herculem ve vnquam adspirasse. Vt iam redicula sint" (ait Thomas Bossius de sign. Eccles. 3. tom. lib. 21. c. 2. vers. octauum) "quae somniando fabulantur Antiqui de Baccho, Hercule, & his similibus, aut prodiderunt de Osyri, Sosostri, & alijs id genus." Si enim aequum, & iustum est, vt descendentes eo[sect. 4]rum, qui suo labore & studio steriles terras syluis extirpatis ad cultum reduxere, alijs extraneis praeferantur, cap. Ad aures de rebus Ecclesiae; eadem aequitas, & iustitia in primis maris incogniti, & gentium vepribus ferinis imbutarum cultoribus versatur, quam rationem explicant latius Doctores, quos cap. superiore retulimus. Vnde licet inuentio perse ius dominij, & posses[sect. 5]sionis non tribueret, vt cap. 3. num. 13. agnouimus verum enim vero inuentio, & conquisitio haec fuit in causa, vt caeteris Principibus Lusitanici Reges praeferrentur, prout Gamma significauit quoties in aliquibus portubus lapideas columnas collocabat ditionis Lusitaniae testes, ad Christiani nominis gloriam, regumque Lusitaniae monumenta diutius conseruanda, ad quam rem multae columne lapideae, in quibus crux cum insignibus Emmanuelis incisa erat, fuerant nauibus impositae, vt refert Osor. libr. 1. de reb. Emman. pagin. 34. sicut antea Iacobus Canus Ioannis iussu in locis a se repertis fecerat ex Maffaeo lib. 1. hist. Indic. pag. 7. Secunda sit causa praestantia Lusitanorum in na[sect. 6]uali peritia, vt agnoscunt Guicciard. lib. 6. hist. Ita liae, Zuinger in theatro vitae humanae vol. 19. lib. 2. tit. de nautis: qua Tyrij, Carthaginensesque longe inferiores fuere teste Bossio de signis Ecclesiae 3. tom. lib. 21. cap. 2. vers. quintum. Lusitaniae enim tota Europa debet astrolabium instrumentum ad explorandam locorum latitudinem ex Maffaeo libr. 1. pag. 7. Cuius artis peritia Lusitani sine vlla dubitatione caeteros mortales longe superant, quod & ingenio peracuti sint, & nauigationibus supra omnes longissimis, ac difficillimis assuefacti, Acosta lib. 1. de nat. noui orbis cap. 5. Vnde de nostris nauigationibus (vt ait Bossius de signis Ecclesiae libr. 20. c. 6.) a Sibyllis mutuatus, quod ad aliud inscius conuertit, vaticinatur Poeta eglog. 3. " Alter erit tunc Tiphys, & altera quae vehat Argo Delectos heroas. " Cui alludit illud Senecae in tragoedia Medeae actu 2. in fin. prudenter coniecturantis ex Acosta lib. 1. de nat. noui orbis c. 11. " Venient annis saecula seris, Quibus Oceanus vincula rerum Laxet, & ingens pateat tellus, Tiphysque nouos detegat orbes. " Et quemadmodum ad bella gerenda duces de[sect. 7]ligendi sunt, in quibus (vltra alia) foelicitas, hoc est experientia cum prosperis successibus (quae vna sane comes fere consilij, & rationis est ex Iusto Lipsio lib. 5. Polit. cap. 15.) non vltimum locum obtineat. Existimat enim Tullius pro lege Manilia, olim Maximo, Marcello, Scipioni, Mario, & caeteris magnis Imperatoribus non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius Imperia mandata, at que exercitus esse commissos. Sed eodem modo ad nauales expeditiones illi[sect. 8] sane preferendi sunt nauarchi, quorum voluntatibus non modo milites audientes sint, socij obtemperent, hostes obediant; sed etiam venti, tempestatesque obsecundent ex eod. Tullio vbi proxime, & cauendum ab his, qui quarta Luna nati (de quibus Plato in Epinom.) domi habent equum Seianum, de quo Aulus Gelius noctium Atticarum libr. 3. capit.9. Hac ergo foelicitate, & nauali peritia Lusita[sect. 9]nos, & in aggrediendis rebus arduis, & in perferendis laboribus mari terraque excelluisse testantur tot ipsorum coloniae in littoribus, insulis, & locis tam disiunctis, vt legentibus oras omnes extimas Africae totius, Indiarumque, cis, & vltra Gangem, pluriumque insularum passim mirabiliter occurrunt, vt obseruat Bos. 3. tom. de sing. Eccles. lib. 21. vers. nonum, in quo ita vniuersos superant, vt a nullo superari possint ex eodem Bossio libr. 8. capit. 1. versicul. secundum sit illud: & licet hodie alij iam a nostris edocti eandem viam aggrediantur, vt Angli, Bataui, & alij; veruntamen primi in prima illa maris nauigatione, & noui orbis inuentione nostri fuere, vt satis omnibus constat, praeferendi ergo ijdem erunt. Nec aliquod pondus consideratio Incogni[sect. 10]ti capit. 5. habet, "dum ait nisi praeiuissent Lusitani, Venetorum inquisitio, Gallorum indefessa sedulitas, Anglorum audacia, Batauorum, qui magis desperata aggressi sunt, indagatio idem perfecissent." Nam Lusitanorum inuentio & conquisitio Deo, & hominibus patet: aliorum vero, & quorum si futura esset, soli Deo reseruetur, qui nihil ignorat, cap. nouit de iudic. interim ex Poeta lib. 5. " Lusiadae superent, quibus hoc Neptune dedisti. " Impugnat etiam Incognitus coronarum praemia, quae donabantur ducibus, aut militibus, qui primi ad brauium, murum, locumve destinatum peruenere. Tertio confirmatur Pontificia concessio; quo[sect. 11]niam Nicolaus V. Calixtus III. Alexander VI. in suis Bullis, quarum mentio superiore cap. facta est, reseruant alijs Principibus ius adquisitum in insulis, & Indijs, sic Alexand. VI. apud P. Matthaeum in constit. Pontif. sub Alex. VI. "Decernentes nihilominus per huiusmodi donationem, & assignationem nostram nulli Christiano Principi qui actualiter praefatas insulas, & terras firmas possederit, ius quaesitum sublatum intelligi posse, aut auferri debere." Si ergo alijs Principibus integrum fuit ex suis laboribus, & expensis ius nauigandi, & negotiandi cum Indis, praeoccupare, & illaesum sibi mancipare; quare idem Hispaniae Regibus denegabitur, ex eo solum quod Pontificia authoritate confirmatur? Quamuis enim commercium cum quibusuis[sect. 12] gentibus iuregentium commune sit, id intelligendum est antequam ab alio Principe praeoccupetur & iustis ex causis eius proprium fiat; quales interuenerunt in praefato commercio, & conquisitione Lusitanorum, quia cum primi Oceanum AEthiopicum ad Indos vsque aperuerint, nauigabilemque fecerint multo suorum sanguine, infinito pene sumptu, & maximis cum laboribus, & iacturis; iure quoque gentium instar primorum terrae incolarum, potuerunt ius illud sibi proprium facere, & alios externos ab illo arcere Rebellus de iustit. part. 2. libr. 18. quaest. 23. numer. 28. Sicut & externi ex summorum Pontificum sententia idem ius adquirere prius valuerunt. Commercia namque ex causa prohiberi posse decreuere Caesares in l. mercatores. C. de commercijs, notat Bald. in ca. 1. §. 1. n. 2. de noua form. fidelitatis, Baptista nu. 104. in l. Omnes populi. ff. de iust. Gerard. sing. 59. & Cabedus decis. 195. nu. 2. p. 1. accedunt quae circa iurifgentium permissionem, & concessionem diximus capit. 1. supra eodem. Imo & in his, quae communia sunt & occupa[sect. 13]tione adquiruntur, non est necessaria actualis possessio, sed sufficit si locus petenti destinetur, aut apparatum siue impensam in publico ponat, vt respondet Vlpian. in l. 1. §. coepisse. ff. de pollicitat. ibi: "Sed etsi locus illi petenti destinatus est, magis est vt coepisse videatur, item si apparatum, siue impensam in publico posuit." Nam qui prius fecit praeparamenta preferendus est, vt docuit Bart. num. 10. receptus ex Ripa nu. 49. in l. Quominus. ff. de fluminibus, faciens namque praeparamenta habetur pro occupante, vt tradunt Romanus nu. 3. Ias. num. 2. in l. De pupillo. §. nuntiationem. ff. de noui oper. Ergo cum Lusitaniae Regibus a Pontifice desti[sect. 14]nata fuerint, & nauigatio, & commercium, in ordine ad bonum Indorum spirituale; ipsique Reges in muneris iniuncti persecutionem, magnos nauium, militum, armorumque apparatus fecerint, faciantque in dies, vt lepide luserit Erasmus, dum censet immerito Lusitaniae Regem serenitatis nomen vsurpasse, cum suis clasibus, & armorum strepitu totum concuteret orbem, & multis in locis nostri possessionem iuste ceperint, animumque habeant, & potentiam progrediendi, & caetera occupandi, alius Rex se intromittere non poterit, vt in nostris terminis docuit Bart. in tract. de insula, §. nullius n. 5. & Cabed. decis. 195. n. 1. p. 1. Fit namque extensio de iuribus ad iura quando[sect. 15] ab aliquo non datur praeoccupatio ex doctrina Innocent. n. 10. cap. dilecto de offic. Archid. recepta ex Iassone num. 37. in l. 3. de adquir. posses. Gabr. lib. communium tit. de praescript. conclus. 2. n. 23. Molin. lib. 2. de primog. cap. 6. num. 18. Auend. resp. 30. num. 5. & Menoch. cons. 36. num. 34. post alios. Et quamuis haec doctrina procedat quando lo[sect. 16]cus adquirendus naturaliter alteri possesso, seu praescripto subiaceat, non vero si naturaliter alter ab altero non dependeat, vt tradunt Federicus de Senis consil. 130. Felin. num. 19. in capit. Auditis de praescript. Gabriel d. concl. 2. numer. 24. Vnde posset Incognitus argumentari, in Asia, & Africa potentatus non pendere alterum ab altero, sed distinctos esse, & diuersis subiacere Principibus, & ideo ex subiectione, occupatione, & hospitio vnius non inferri ius ad caeterorum Regna, & Imperia occupanda ad effectum, vt nostri ab illis Batauos, & alios excludant. Satis fit tamen huic obiectioni ex altera docto[sect. 17]rum recepta doctrina, nam si quis habeat concessionem a superiore, ex vsu iurisdictionis in vno loco adquirit ius, & vsum in alio diuerso, si vterque a superiore destinetur, ita docuit Bart. in l. 1. §. si quis hoc interdicto. ff. de itinere, communis ex Aufrer. ad Capell. decis. 324. n. 1. Gabriel tit. de praescript. concl. 2. num. 18. Decio in nostra specie omnino videndo cons. 270. num. 6. Competere autem reipub. Ecclesiasticae, Imperatori, hoc est Romano Pontifici potestatem, & iurisdictionem destinandi ad Euangelij edictum in infidelium prouincias promulgandum hos, vel illos ministros cap. praecedenti ostensum plane est, igitur ex incoepto ministerio adquirunt ipsi ius ad illud exercendum in diuersis locis in aliorum exclusionem. Quarta praelationis causa sit, quam exprimunt[sect. 18] Pontificum Bullae, ne infidelium conuersio impediatur, hostium ve fidei potentior fiat resistentia, si ex aliorum (vt humana est malitia) aemulatione, armis, aut commercij foenore fortiores efficiantur, sic Nicolaus V. & Calixtus III. apud Rebell. de iust. 2. p. lib. 18. q. 23. nu. 8. "Timentes ne aliqui cupiditate ducti ad partes illas nauigarent, & operis huiusmodi perfectionem, fructum, & laudem sibi vsurpare, vel saltem impedire cupientes: praeterea, seu lucri commodo, aut malitia ferrum, arma, lignamina, aliasque res, & bona ad infideles deferri prohibita portarent, vel transmitterent: propter quae eis (Lusitanis) ""hostes duriores, ac fortiores fierent, & huiusmodi persecutio impediretur, vel forsan cessaret, non absque offensa Dei magna. & ingenti Christianitatis opprobrie, ad obuiandum praemissis," &c. Quam rationem prosequuntur Bellarm. lib. 5. de Roman. Pontif. capit. 2. ad fin. Rebell. de oblig. iust. 2. p. lib. 18. quaest. 23. num. 5. Cabed. decis. 195. num. 2. part. 1. & decis. 47. a num. 1. par. 2. & alij ex relatis cap. 7. potest namque summus Pontifex Catholicis commercium cum infidelibus interdicere, ne ex eo fidei negotium depereat, vt decernunt Clemens III. capit. Quod olim, de Iudaeis, "mandamus, ait, quatenus, nec per vos, nec per vestras naues, nec alio quocumque modo, aut ingenio eis mercimonia, consilia, vel alia subsidia transmittatis," & Clemens V. Extrauag. Multa, de Iudaeis, in haec verba. "Degenerantes renati fonte baptismatis a statu fidelium, famae propriae immemores, & salutis obliti inimicis crucis Christi contra ipsius negotium, ferrum, equos, arma, & alia vetita, nec non victualia, & mercimonia in Alexandriam, & alia loca deferre praesumunt: ex quo manifeste apparet, quod Christianos, quiad defensionem haereditatis Domini pro fide ibidem remanserunt, adiuti subsidijs irreuerenter impugnant: propter quod fidei negotium quodammodo noscitur deperire," obseruat Cabed decis. 47. num. 1. & 2. p. 2. post alios quos refert. Pro quo iure pronunciatum est in supremo Cas[sect. 19]tellae Praetorio in Regis Lusitaniae fauorem anno 1573. contra exteros, qui ad nostrae conquistae partes mercimonia detulere, cuius sententiae meminit Cabed. d. decis. 47. ad fin. & ad longum vtriusque partis fundamenta proponit d. 2. p. a pag. 458. & eandem disputationem contra Gallos ventilatam tradit idem Cabed. decis. 195. 1. p. & tanquam certum supponit Suarius alleg. 18. in alio casu in Castellae fauorem, licet ex defectu probationis reos defendat, tantum abest, vt contrarium sentiat, vt intendit Incognitus cap. 5. ad fin. eum pro parte contraria citans; ergo haec causa non solum Romanorum Pontificum decretis, ac doctorum auctoritate, sed & supremis Arestis probata, & confirmata in contradictorio iudicio est. Quinta sit causa quod in societatem praefatarum[sect. 20] expeditionum vocati etiam fuere a summo Pontifice alij Christiani Principes, qui suorum Regnorum amplitudine contenti societatem oblatam conuenire cum Regibus Hispaniae noluerunt, vt testatur Rebellus de iust. 2. p. lib. 18. q. 23. nume. 7. Nam Emmanuel Rex speciali legatione, apud Iulium Pontificem maximum omnes Christiani orbis Principes ad Asiae opes, Mahometanique nominis extinctionem enixe, sed frustra inuitauit, ex Osor. lib. 4. de rebus Eman. pagin. mihi 176. cum seq. de Francisco primo Galliae Rege inuitato, & repudiante refert Andrade in Ioan. III. par. 1. c. 10. & propterea idem Rex suis vassallis prohibuit, ne in Indiam nauigarent Andrad. d. 1. p. c. 14. Eduardus Anglie Rex edicto vetuit, ne Angli ad Guineam a nostris tunc detectam, nauigarent Resend. in Ioan. II. cap. 33. que ratio viget etiam in prouincijs postea repertis. Ex eodem capite pax inter Carolum V. & Philippum filium ex vna parte, & ex altera Henricum II. Gallie Regem inita anno 1555. inter alia pacta continebat, ne Galli in Indias nouasque terras conquirendas sine Hispanie Regum licentia proficiscerentur, ex Prudentio de Sandoual in Chronica Caroli 2. tom. lib. 32. §. 37. Ergo nec de summi Pontificis voluntate, nec de Lusitanorum prelatione quispiam conqueratur, equum erit: & hec oblatio, & scientia inuitatis Principibus nocuit, vt sentit Accurs. glos. verbo ad obtinendum l. 2. §. 1. ff. ne quid in loco publico, dum illum (qui preuidere potuit) exclusum manere ab occupationis iure in rebus publicis docet, sequuntur Bart. num. 13. Ias. 55. ad fin. Ripa 62. in l. Quominus de flumin. Sexta sit causam quod Alexandrina diuisionis[sect. 21] Bulla ex Pontificis mandato Rome fuit publicata. Principibus autem Catholicis perpetuos Ro[sect. 22]me caduciatores habere moris est, quod precipue in nostra specie locum habebit, tum suopte splendore, atque magnitudine, tum propter Regie fortune sublimitatem, que magnorum, & potentum Regum actiones in illustribus, & nouis rebus obscuras esse non patitur. Bullarumque, ac constitutionum Pontificarum[sect. 23] promulgationes Rome facte vbique obligant ex communi doctorum sententia, Suar. de legib. lib. 4. cap. 15. a num. 13. Salas eod. disp. 12. num. 10. & que sunt notoria in Curia Romana, magnumque factum continent, corum notitiam Princeps supremus ignorare non potest Capycius decis. 69. nu. 16. Neque enim singulorum auribus per speciale mandatum, aut litteras sunt intimande cap. 1. de postulat. prelat. Quod precipue locum habet in proclamatib. ge[sect. 24]neralibus, que citationis vim habent, tacentibusque preiudicant in adquisitione iurium iurisgentium, resoluit Iacobinus de foeud. verb, & cum venationibus n. 2. approbant Ripa nu. 133. in l. Quominus, de flum. Franc. Marc. decis. 529. n. 16. part. 1. & Menoch. casu 160. n. 11. post alios. Septima sit causa, quoniam sunt hoc iure om[sect. 25]nes, qui in Indico mari nauigant, iam inde ab eo tempore, quo Lusitani in India arces edificare coeperunt; vt nemini liberum sit nauigare, nisi ab aliquo Lusitano vel duce, vel arcis prefecto (Fide prius illius, qui nauem conscendit, diligenter explorata) litteras acceperit fidem foederis continentes, his litteris tuto nauigant, aliter enim a nostris nauarchis capi, bonisque omnibus euerti, & vita, aut saltem libertate priuari possunt, ex Osor. libr. 4. fol. 177. de rebus Eman. Huius salui conductus multiplex ratio reddi[sect. 26] potest. In primis enim Pontificiae concessiones hoc etiam continent, ne aliquis sine Regum Lusitanorum licentia maria illa nauigare possit, cuius priuilegij ratio vltra resoluta in hoc, & praecedenti capit. in seq aptius explicabitur. Secundo cum a nostrorum in Indiam ingres[sect. 27]su Sarraceni opibus, & armis, potentissimi omnes neruos ad nostrorum intentionem, & excidium intenderint, dolis, ac fraudibus Orientis Reges in id excitantes, oportuit a tantorum hostium conspirationibus tuerentur se Lusitani, & ad vtrorumque vires diminuendas, & diuidendas illo saluo conductu vterentur, vt foederatos ab hostibus discernerent. Tertio cum AEgypti Campson, Turcarum[sect. 28]que Imperator ad eandem nostrorum ab India ex turbationem classes misissent aliquoties, & quod dolendum est consilijs, armis, & stipendiarijs ab ijs, qui Christi charactere insigniti erant, adiuti: ad vigilandum nostris esse docuit experientia, non solum ab hostibus ex fraude & mendacio compositis, sed a domesticis professionis tamen Christiane immemoribus. Hec & alia, que considerari possunt, satis il[sect. 29]lum saluum conductum iustificant, qui cum equitatis sit, prudentieque plenus, per tempus immemoriale in Indico mari ius adquisiuit in omnes nauigantes; vnde ius hoc reale comprehendit quoque exteros, qui in Indiam nauigare velint. Receptum namque est, quod qui praescripsit iu[sect. 30]risdictionem in vno territorio, poterit illam exercere aduersus aduenas, qui de nouo veniunt, quamuis aduersus illos non prescripferit, vt singulariter docuit Bald. in l. si quis diuturno not 2. ff. si seruit. vendic. receptus ex Gabriele titul. de prescription. conclus. 2. numer. 21. & Molin. libr. 2. de primogen. capit. 6. numer. 17. ita vt in hoc casu de persona ad personam extendatur vsus, possessio, & praescriptio, vt bene docent citati Doctores sic limitantes regulam textus ca. Cum in tua, de decimis. Hinc fit Batauos sine hoc saluo conductu in[sect. 31] Indiam nauigare non posse, eo maxime quia Incognitus idem ius implorat, quo Persae, Sinae, Sarraceni, & Ethnici in illis partibus vtuntur, ita vt suo gladio iuguletur; cum alij huic legi per immemoriale tempus sub amissionis bonorum, & vite poena sint subiecti. Imo, & maior ratio vrget contra Batauos, &[sect. 32] alios fideles, quam contra infideles: tum quia in istos non habet Pontifex eam iurisdictionem, quam exercet in illos, vt seq. capit. demonstrabitur: tum etiam quia infideles erant in quasi possessione negotiandi, & nauigandi, fideles vero ea carebant, vnde contra philosophiae, iurisprudentiae, & fidei Catholice rudimenta argumentatur Incognitus, ab carentia ad habitum, a priuatione ad adquisitionem. Non enim valet argumentum, non potest Pontifex prohibere hoc infidelibus, ergo nec fidelibus; non potest priuare aliquem sua possessione, ergo non poterit impedire adquisitionem; accedunt, & aliae causae relatae sequentibus capitibus. Hae rationes, & cause (omissis alijs) ge[sect. 33]nerales sunt, respiciuntque generaliter omnes Principes exteros, respectu quorum Lusitaniae Rex fundatam habet intentionem tot titulis firmatam; sed respectu Batauorum fortius vrgent, quia fortior, & diuersa causa contra eos stat pro Lusitanis, & ita haec erit octaua causa: fatetur Incognitus cap. 3. Alexandrum VI. contentiones tantum Lusitanorum, & Castella norum composuisse, quod potuit sane, vt electus inter illos arbiter, sicut & ipsi Reges antea de ipsa re foedera pepigerant, haec Incognitus: ex foederis igitur vinculo, & arbitrij vi inter ipsos Reges conquitionis diuisio pendet, & firmiter obligat, si pacta sint seruanda, quae iuri naturali innituntur, l. 1. de pactis. Pacta vero cum Principibus inita obligant[sect. 34] aequaliter suos subditos, vt in terminis conquisitionis, & prohibitionis inter Castellae, & Lusitanie Reges, ne alterius subditi in alterius limites nauigando, seu commerciando ingrediantur, decidunt Gam. decis. 384. & Cabed. decis. 195. par. 1. & decis. 47. part. 2. Pacta autem predicta inter Ioannem Lusita[sect. 35]niae, & Ferdinandum Castelle Reges celebrata fuere, & Pontificio arbitrio confirmata, Ferdinando successit Philippus I. Philipo Carolus Imperator, Carolo Philippus II. ex Borrello de praest. Regis Cathol. c. 46. n. 344. 348. & 356. qui idem pactum, & arbitrium obseruarunt, constat autem Philippum I. Flandriae Comitem fuisse, qui iure hereditario Principatum illum a maioribus acceptum in posteros transmisit. Cum ergo Comes Flandriae (cuius pars Batauia[sect. 36] est ex Borrel. de praest. Reg. Cath. ca. 46. a numer. 360.) his pactis sit astrictus, ijsdem successor in Batauia stare debet; successor namque indignitate antecessoris foedus, & pacta seruare, tenetur argum. cap. Quoniam Abbas de offic. deleg. siue succedat iure haereditatis, aut sanguinis, cap. Abbate vers. ad hec de re iud. in 6. Suar. alleg. 9. num. 4. Tiraq. de primog. q. 35. num. 20. & 23. siue beneficio electionis cap. 1. de probat. Boerius decis. 204. num. 42. seu armis Afflict. decis. 392. n. 23. siue rebellione Bald. cons. 271. num. 6. vol. 1. Vnde Senatus Hollandensis, siue quivis alius, qui fide abiurata in sui naturalis Principis locum, & sedem per arma, & vim ingressus Batauiam vsurpauit, cetera iura tam actiua, quam passiua Principatui ad haerentia, ad quae praedecessores tenebantur, conseruare debet. Haec ratio dum bellum crudescit, locum non ha[sect. 37]bebit: nam vt dicebat C. Marius apud Plutarchum in vita Marij: "inter armorum strepitum leges non audiuntur," Tullius pro Mil. "leges silent inter arma," sed inducijs aut pace initis, quis hoc ius, hoc foedus violandum consulat, nisi Incognitus cap. 13? cum tamen ipse sequestro bello ad conscientiae, & aestimationis tribunal nos prouocet in praefactione. Ex quibus omnibus deducitur quantum verita[sect. 38]tis habeat illud, quod confidenter Incognitus asseuerat, "Lusitanos inique aditum, & mercaturam Indicam Batauis praecludere" cap. 1. "Batauosque in bellum trudi nostrorum iniquitate", ca. 13. Nam vt tergiuersationibus non sit locus, argumentum tripliciter adincudem reduci potest. Aut enim Bataui ad nostra emporia ditionesque nauigant, aut ad hostium, quibus cum bellum nobis est, terras peregrinantur, aut tandem ad alios; in primo casu iam contra Incognitum cap. 1. probauimus illos ad nostrum commercium, nostraque emptoria non admittere nobis fas esse. Et idem ius militat in secundo casu, est enim[sect. 39] res magni praeiudicij debellationi deferre mercimonia illis, cum quibus bellum gerimus, vt decidunt Pontifices in ca. Quod olim de Iudaeis, extra uagan. Multa eod. obseruant Panorm. in d. cap. Quod olim, & Cabedus decis. 47. numer. 2. par. 2. Prestare autem auxilium hosti iusta belli causa est sacra pagina approbata 2. Reg. 8. prout notat Molin. 2. de iust. disp. 104. vers. quarta, & hos duos casus admittit Incognitus in praesentiarum, & in his versatur AEgidij disputatio, vt ipse fatetur in l. ex hoc iure cap. 3. num. 21. vers. his positis. ff. de iust. part. 1. Sed Incognitus totus est in tertio casu, quando scilicet Bataui nauigant, & commercium exercent cum plerisque gentibus, quibus cum nullum Lusitani bellum habent, & cum quibus Persae, Sine, alij que sicut & ipsi Lusitani liberam exercent mercaturam: sed in eo etiam casu contra Batauos vrgent fundamenta toto hoc capite deducta. Nec obstabit quod omnibus Principibus Chri[sect. 40]stianis fas sit procurare infidelium nationum per suos subditos conuersionem ad fidem, iuxta illud Marc. vlt. "Ite in mundum vniuersum, & praedicate Euangelium omni creaturae." Respondetur nam que id verum esse, nisi a summis Pontificibus prohibeantur propter ipsum met bonum conuersionis: quando ergo alteri Principi ea cura demandata est, ne mutuo sese impediant, merito reliqui arceri possunt, ac debent a Christi Vicarijs. Ad quos proprie, & ex officio spectat huiusmo[sect. 41]di missionum distributio, iuxta resoluta cap. praecedenti. Quia nullus debet praedicare, nisi mittatur iuxta illud Apost. Rom. 10. "Quomodo praedicabunt, nisi mittantur," & illud Matth. 9. Luc. 10. "Messis multa, operarij autem pauci, rogate ergo Dominum messis, vt mittat operarios in messem suam," Isaias quoque cum audisset Dominum dicentem cap. 6. "Quem mittam? Respondit, ecce ego mitte me, dixitque Dominus vade, & dices populo huic," hinc diaconus suscipiens codicem Euangelij benedictionem postulat a Pontifice ex Innocent. lib. 2. de sacro altaris mysterio cap. 37. qua ex causa etiam Apostoli primum orbis Regiones sibi diuiserunt, postea vero episcopis distinctae dioeceses a summis Pontificibus traditae sunt; ita vt vnus in alterius messem falcem mittere non possit, vt eleganter in nostra specie concludit Rebell. de iust. 2. p. lib. 18. q. 23. num. 28. ad primum. Sicut etiam pro pace seruanda inter Principes,[sect. 42] & religione amplificanda poterit Papa Prouincias Sarracenorum inter Principes Christianos ita distribuere, ne alius in alterius partes transeat; sic etiam posset pro commodo religionis Principes creare, maxime vbi antea nulli fuissent Principes Christiani, vt docet Caietan. 2. 2. quest. 66. art. 8. Victoria de Indis 2. p. nu. 10. & Molin. de iust. tract. 2. disp. 105. vers. illud tamen. Pontificis namque Romani est vniuersam potentiam Regum Christianorum dirigere ad finem supernaturalem, vt late prosequitur P. "Suarez contra sectas Angliae lib. 3. a cap. 22. vsque ad cap. 30." # 9 Svmmarivm. Cap. IX. -  1 Pontifex Romanus an habeat potestatem debellandi infideles? -  2 Pontifex Romanus non habet iurisdictionem in infideles, nec propter infidelitatem, aliave peccata contra naturam potest eos debellare. -  3 Christus Dominus dedit Petro, & successoribus potestatem in fideles, non vero in infideles. -  4 Infideles vt tales non sunt directe subditi Pontifici Romano, sed indirecte. -  5 Infideles ad fidem Catholicam non sunt armis cogendi. -  6 Infideles fidem sufficienter annunciatam si non accipiant, non sunt debellandi, & an ad audiendam fidem cogi possint? -  7 Pontifex Romanus potest cogere Principem paganum, ne impediat praedicationem, conuersionem, & eximere conuersos ab illius obedientia. -  8 Alexandri VI. bulla circa Indiarum Occidentalium donationem quo sensu accipienda. -  9 Lusitani ius habent ex Pontificis concessione debellandi Indos, si praedicationi officiant. -  Socotora insula per nostros liberata a Mahometanis in Catholicorum beneficium. -  Historijs fides adhibenda. -  10 Bellum contra Turcas, & Mauros semper iustum. -  11 Bona adquisita bello victoris dominio cedunt. -  Bona a Turcis, & Mauris bello iuste a fidelibus acquiruntur. -  Hispania ab infidelibus per bellum liberata. -  Lusitaniae Regnum ab infidelium faucibus erectum. -  Africae Imperium Lusitanicum iuste adquisitum. -  12 Lusitani in Asia bello abusi non sunt in infideles. -  Antonius Galuanus Regnum Ternatis repudiauit. -  13 Lusitani offensi dolent, lacessiti pugnant, iniurias acerrime persequuntur. -  14 Lusitani iuste bellum contra fidei fragos suscipiunt, & num. 15. -  Lusitani in fide tuenda constantissimi, in perfidia vindicanda acerrimi. -  15 Bellum ob fidem violatam iustum. -  16 Lusitani habuerunt in India occasiones dilatandi Imperium ex auxilij praestandi titulo. -  Abraham auxilium praestitit contra Reges, a quibus iniuriam non accepit. -  Romani propter socios bella gesserunt. -  17 Lusitani arces in portubus Indicis iuste aedificarunt ad sui tutelam, idque velex dominorum voluntate, vel ex fidei fractae occasione, num. 18. -  19 Lusitani tribus titulis Imperium in India, & conuersionem defendunt. -  Lusitani cessante fraude, & dolo, sub specie commercij, vel religionis Indos non debellarunt. -  Lusitani semel elusi iterum falli non patiuntur. Lusitani in Indos an habeant ius dominij titulo belli? Cap. IX. INcognitvs capit. 4. nec Pontifici[sect. 1] facultatem concedere, nec Lusitanis ius debellandi Indos fas esse ex Caiet. 2. 2. quaest. 66. art. 8. auctoritate astruit: nos autem, vt satis faciamus distincte de Pontificis potestate quoad ius belli in infideles, & de iure Lusitanorum illos debellandi breuiter disseremus. Pontifex summus non habet iurisdictionem in[sect. 2] infideles, nec eos propter idolo latriam, aliaue peccata, quae pugnant cum lumine naturae, debellare potest, & suis dominijs spoliare, vt in specie agnoscunt Victor de Indis 1. part. a num. 30. Coua. reg. peccatum 2. par. §. 10. num. 1. & 2. Salmeron tom. 12. tract. 39. per totum Molin. tract. 2. de iust. disp. 106. Acosta de procur. Indor. Salute lib. 2. a ca. 2. vsque ad cap. 7. & passim alij. Quoniam verba illa, "tu es Petrus, & super hanc pe[sect. 3]tram aedificabo Ecclesiam meam," Matth. 16. "confirma fratres tuos," Luc. 22. "pasce oues meas," Ioan. 21. "fiet vnum ouile, & vnus pastor," Ioan. 10. in spiritualibus tantum locum habent: nam vna est Ecclesia non ab vnitate, vel locorum, vel Regum politice dominantium, sed ab vnita te fidei in vnum Christum, & in vnum eius vicarium, quae quidem vnam facit Ecclesiam, & ouile, cuius oues sunt pascendae verbo Dei, Sacramentis confirmandae, & pro meritis ipsarum, aut soluendae a peccato, aut ligandae: vnde Ecclesiae nisi in pastores, & fideles eius nulla est iurisdictio spiritualis: quare recte dixit Apostolus 1. Corint. 5. "quid mihi de his, qui foris sunt," vt docte discurrit Salmeron. dicto loco. Licet autem infideles pro illo statu non sint dire[sect. 4]cte subditi Pontifici Romano, nihilominus ex diuino iure tenentur illi subdi suscipiendo fidem, & baptismum, per quem vnusquisque de grege fit Christi, & perconsequens subditus Petro; imo & ante baptismum sunt indirecte subditi Pontifici, qui ius habet cogendi infideles, ne Euangelij praedicationem in suis terris impediant, neve subditos suos ad fidem negandam, vel non suscipiendam cogant, aut alio modo religioni Christianae infesti sint, vt resoluunt Vict. de Indis 2. p. a num. 11. Suar. lib. 4. contra sect. Angliae cap. 6. a num. 7. & alij. Qua in re tres sunt constituende conclusiones:[sect. 5] Prima, infideles ad fidem Catholicam suscipiendam non sunt armis, & vi cogendi, vt decidunt Pontifices c. De Iudaeis, cap. Qui syncera 45. distinct. docet D. Thom. 2. 2. quaest. 10. art. 10. sequuntur Sot. in 4. dist. 5. art. 10. column. 14. Victor de Indis 1. par. num. 26. Bellarm. lib. 2. de Rom. Pontif. cap. 29. column. 2. in fin. & lib. 5. cap. 2. Beccan. in summa 2. tom. cap. 13. quaestione 4. Violentia enim repugnat fidei, Acosta de procur. Indor. Salute cap. 13. lib. 1. vnde D. Greg. libr. 2. Epist. 52. "Noua, ait, atque inaudita est ista praedicatio, quae verberibus exigit fidem." Secunda conclusio, quantumcumque fides an[sect. 6]nunciata sit barbaris probabiliter & sufficienter, & noluerint eam recipere, non tamen ex eo eos debellare, & bonis spoliare licet, vt docet D. Thom. 2. 2. q. 10. art. 8. receptus ex Victor. de Indis 1. par. num. 39. Couar. reg. peccatum 2. p. §. 10. num. 3. vers. 4. Ayala de iure belli libr. 1. cap. 2. numer. 28. An autem per vim ad audiendam fidem cogi possint, adhuc sub iudice lis est, affirmat Sepulueda contra Episcopum Chiapie [Casas, Bartolomé de las/gnd:118726625 viaf:46758461] obiect. 10. subdubitat Sotus in consilio quod anno 50. dedit circa Indiarum conquisitionem vers. la segunda cabeca, negant Episcopus Chiapie [Casas, Bartolomé de las/gnd:118726625 viaf:46758461] in Apologia contra Sepuluedam replica 10. & Salmeron tom. 12. tractat. 38. vers. de inde pag. 323. Metaphysicum existimans non posse compelli infideles ad credendum, posse tamen ad audiendum inuitos cogi, consentit Becca. in summa 2. tom. cap. 13. quaest. 4. numer. 12. cum sequenti. Tertia conclusio: potest Papa per se, & per Prin[sect. 7]cipes Christianos compellere rempub. aut Principem paganum etiam bello illato, ne impediat libere predicari Euangelium, & vt sinat impune subditos baptismo sponte suscepto profiteri legem Christi D. Thom. receptus 2. 2. quest. 10. art. 10. Vict. de Indis 2. part. numer. 12. Banez d. artic. 10. ad fin. Gam. decis. 335. num. 2. & sic baptizatos eximere a iure, & obedientia Principis pagani Vict. de Indis 2. p. nu. 13. & 14. Bellarm. libr. 5. de Rom. Pontif. cap. 7. Et in hunc sensum trahenda, & explicanda est[sect. 8] Alexandri VI. bulla, qui Castelle Regibus Indias, & insulas Occidentales donauit, vt declarant Episcopus Chiapie [Casas, Bartolomé de las/gnd:118726625 viaf:46758461] contra Sepuluedam replica 12. Salmeron tom. 12. tract. 39. ad 7. pag. 333. & ad eundem finem Lusitanis ius belli in Indos Orientales ex Pontificia concessione competit; ¶ Quo ta[sect. 9]men adhuc vsi non sunt (vt constat ex historijs quibus fides adhibenda est l. 1. vbi Bart. ff. de offi. quest. Valasco de iure emphyt. quest. 9. numer. 26. Gam. decis. 339. numer. 7.) vna excepta Socotora, in qua maris Erythrei insula Christianos ab Apostoli Thome aduentu incolas ab Mahometorum Fartacum tyrannide, expugnata arce, & in ea presidio Lusitanorum imposito ex Emmanuelis mandato Tristanus Acuna liberauit, Maffaeus lib. 3. pagin. 68, Lucena lib. 1. cap. 12. in vita Xauierij, meminit Miraeus in Polit. Eccles. libr. 3. ca. 8. Vnde sub praetextu religionis nullus a nostris Rex subactus est, nullus populus armis oppressus. Cum tamen contra Turcas, & Mauros bellum[sect. 10] ex nostra parte semper iustissimum sit, non solum quando Prouincias olim a Christianis possessas detinent, vt defendunt Innoc. & alij in cap. Quod super his, de voto, Oldrad. cons. 72. Ceuallos tom. 4. q. 906. a num. 210. sed etiam quia ex professione in nostram offensionem parati sunt semper, vt decidit Alexander II. in cap. dispar. 23. quaest. 8. in haec verba, "in Sarracenos qui Christianos persequuntur, & vrbibus, & proprijs sedibus pellunt, iuste pugnatur," resoluit Diuus Thomas 2. 2. quaest. 10. articul. 8. receptus Innoc. num. 5. in cap. Maiores de baptismo Boer. decis. 178. num. 10. Gama decis. 335. num. 1. Gail. lib. 1. de pace publica pag. 4. numer. 40. post Bart. Bald. & alios, quos, refert Bellarm. libr. 3. de laicis cap. 16. Paulus Grysaldus in decis. fidei verb, bellum, & Molin. disp. 99. vers. quod si bellum, & disputat. 105. vers. illud tamen, tractat. 2. de iust. quod procedit etiam si Turcae, & Sarraceni velint in pace viuere; adhuc Christiani illis bellum possunt inferre ex Oldrado cons. 72. Alberico in Rubrica. C. de Paganis, Anania in capit. Ad liberandam de Iudaeis & Cacher. in disp. inserta post decisiones Pedam. num. 19. Vnde terras, & loca, quae nostri Reges contra[sect. 11] Turcas, & Mauros in Africa adquisierunt, iusto titulo sua propria efficere iuxta regul. Iuriscons. in l. Naturalem. §. vlt. ff. de adquiren. rer. domin. l. Si captiuis verb. publicatur. ff. de captiuis, & resoluta per D. Thom. de regimine Principis lib. 3. ca. 11. post Arist. lib. 1. Politic. cap. 4. & alios quos refert, & sequitur Couar. reg. peccatum 2. par. §. 11. num. 1. & 6. vers. res autem, & ita probant contra infideles leges partitae l. 5. & 19. tit. 26. part. 2. & l. 20. titul. 28. part. 3. elegantius Innoc. 4. in cap. Abbate de re iud. lib. 6. ibi: "Ab infidelibus loca conquisierit," & ibi, "sua propria facta essent," vbi glossa, verbo, infidelibus post Innoc. quem refert & ita docent speciatim de Regibus Hispanie loquentes Felin. in cap. cum non liceat colum. 5. de praescript. post multos Auend. lib. 1. de exeq. cap. 1. num. 7. & capit. 4. in pr. Mench. Illust. cap. 81. num. fin. vers. cum nostri, Garcia de expens. capit. 9. num. 68. cum seq. Burg. in proemio leg. Tauri nu. 32. & 144. qui post alios firmat idem de Regibus Lusitaniae, & de nostro Imperio Africano Castaldus de Imperatore q. 53. n. 6. & Gama decis. 335. n. 1. In Asia vero Lusitani titulo belli in infideles[sect. 12] vsi non sunt, imo (ne exemplis protrahamus tempus) a Ternatensibus proceribus in legitimae prosapiae defectum regni gubernaculum honorem oblatum, & opes Regias excelsiori animo repudiauit Antonius Galuanus Ternatensis arcis praefectus Maff. lib. 10. de reb. Indicis, Andrad. in Ioan. III. libr. 3. capit. 56. Barrios de cad. 4. libr. 9. capit. 20. Nostri enim id faciunt, quod eis ius belli, & ius[sect. 13]titia concedit, & fortium hominum officium est, offensi dolent, lacessiti pugnant, illatas iniurias acerrime persequuntur, vt Naubeadarimus Calecutiensis Regni Princeps apud auunculum Regem proposuit Osor. libr. 3. de rebus Eman. pag in. 96. ¶ Vnde omnia iure gesisse, ab illis tantum qui foe[sect. 14]dus fregerant poenas, vt aequum est, exegisse, homines esse in fide tuenda constantissimos, in perfidia vindicanda, & iustissimis poenis animo maximo repetendis acerrimos defendit apud Mahometem Malacae Regem Lansamana rerum maritimarum praefectus Osor. lib. 6. pag. 248. Quas ob causas iustis bellis apud Indos suo Im[sect. 15]perio plurimas adijciunt ditiones Lusitani teste Nauar. in cap. nouit not. 3. n. 158. de iudicijs, qui titulus ob foedus, & pactum violatum approbatur a sacra pagina 4. Regum. 3. Diuo. Augustino lib. 6. quaest. 10. capit. dominus 23. q. 2. Vict. de iure belli numer. 13. Molin. tract. 2. de iust. disp. 104. vers. sexto Castro de iust. haeret. punit. lib. 2. c. 14. causa 10. pag. mihi 378. Alius titulus in Lusitanorum fauorem considerari[sect. 16] potest: cum in spoliati, aut alias iniuriam passi Reges defensionem, & vindicationem sub tributi, aut praedae pacto auxilium prestant; ex qua ratione Lusitani in India habuerunt occasiones varias, non nulla iure belli occupandi, suum que Imperium dilatandi, vt probat in specie Mol. de iust. tract. 2. disp. 105. causa 9. Sic & Abraham ad vindicandum Regem Sodom. dimicauit contra quatuor Reges, a quibus ipse nullam acceperat iniuriam, Genes. 14. Hanc igitur causam pro socijs & amicis probant Caiet. 2. 2. q. 40. art. 1. Cast. supr. vers. ecce omnes Vict. de Ind. 2. p. n. 17. & Molin. d. disp. 105. vers. aliam qui idem referunt de Romanis, & testatur Cicero pro lege Manilia, ibi: "Propter socios nulla ipsi iniuria lacessiti maiores vestricum Antiocho, cum AEtolis, cum Poenis bella gesserunt," ferturque etiam Hispanos terras Mexicanorum obtinuisse, ea ratione Talchathedanos aduersus Mexicanos adiuuando Vict. & Molin. vbi proxime. Tertio cum insita Ethnicis, & infidelibus natu[sect. 17]ra sit inconstans atque infida, opus est, vt qui apud illos versantur, securitati suae consulant, & neque nocere cuplant, neque tamen se frustra laedi permittant: quare quae defensioni sunt propria, & tutele, ea nemo culpare debet, si Christiani satagant, in quo genere sunt portus naualibus stationibus occupati, arces erectae, ac munitae, praesidia militaria imposita, quo confugere violati queant, Ethnicos quantum satis erit, terrore ipso in officio continere; hoc a Lusitanis factitatum in plerisque Orientis maritimis vrbibus, non sine egregia ipsorum gloria, & magna reipub. Christiane commoditate, nemo est, qui non laudet. Qui enim inter externos, & merito suspectos armatur, cautus & prouidus potius, quam iniurius dicetur. Ethicorum namque ingenium eiusmodi est, vt nullam patiatur iniuriam, si contra ipsorum iniurias se quisquam muniat, vt eleganter prosequitur Acost. lib. 2. de proc. Ind. salute c. 14. Adde arces cum praesidijs, vel ipsorum do[sect. 18]minorum consensu, vel ob violatam pacem, & perfidiam vindicandam, a nostris fuisse erectas, vt ex historijs constat. His tribus titulis se, maiestatis Regie IMperium,[sect. 19] fidem Catholicam, & euangelij Tyrones defendunt nostri. Connituntur enim ostendere hosti virtutem ipsorum semel fraude eludi posse, iterum neque falli, neque vinci posse: cessante vero illarum gentium fraude, & dolo, Lusitani sub commercij specie, aut religionis praetextu, eas non subijciunt, vt firmat Vict. de Ind. 2. p. ad fin. velut testis omni exceptione maior, saepe laudatus ab Incognito ca. 1. 2. 3. 4. & 6. & passim, vt immerito ipse in hac parte nos iniustitiae arguat. # 10 Svmmarivm. Cap. X. -  2 Nauigatio in Indiam an sit omnibus communis? -  3 Poetae in cognitione iuris naturalis plurimo iudicio valent. -  4 Occupationis incapacia adquiri non possunt. -  5 Communes res, quae sint ex Cicerone. -  6 Aqua communis. -  7 Maris an sit commune elementum. -  Communia iurisgentium quae Romani vocauerint. -  8 Littus maris commune ex iuregentium. -  9 Maris ad littus accedere nemo a populo Romano prohiberi potest. -  10 Interdictum, ne quid in mari fiat, quo portus, statio, iterue nauigijs deterius sit -  Maris nauigatio impediri non debet -  11 Occupari quod potest, an sit iurisgentium? -  12 Piscando in diuerticulo maris, vel fluminis an alium prohibere quis possit? -  13 Mare, & littora an sint diuersae conditionis: -  Mare an sit de numero rerum, quae in commercio non sunt? -  14 Nauigationem impediens inique agit. -  Vtile alteri, & mihi non molestum est conmunicandum ignis de igne communicandus. -  15 Maris ius adquiri potest, & in dotem dari, nu. 32. -  16 Imperator mundi, & maris dominus. -  17 Imperator non est orbis dominus -  L. Deprecatio. ff. ad l. Rhod. & nu. 19. & 20. -  18 Imperator non habet supremam potestatem in vniuersa Ecclesia in temporalibus. -  19 Potestas legis ferendae supponit iurisdictionem -  20 Aduersatiua, autem, non semper excludit. -  21 Maris proprietas ad aliquem pertinere potest; -  L. Sanede iniurijs, & num. 23. & 24. -  22 Mare sicut arida diuisionem recipit de iure gentium, & contrarium dicere, est perridiculum. -  23 Incognitus reijcit autores tanquam adulatores. -  24 Interdictum competit habenti ius maris. -  25 Interdicta alia ad publicas, alia ad priuatas causas. -  26 Communia iurisgentium, post adquisitionem manent publica populi vnius. -  27 Barbari a populo Romano vocantur populi Prouinciales. -  28 Donellus censet maris, & littorum eiusdem esse conditionis. -  29 Priuatus in maris iure vtitur priuato interdicto. -  Princeps ius sibi dicit in sua causa. -  30 Maris proprietas etsi sit nullius, protectio tamen, & iurisdictio Imperatoris, vel Principis. -  31 Princeps in portu, & in mari exigere vectigal potest. -  32 Venetorum dux annulo desponsat mare ex Pontificia concessione. -  Alex. III. Venetias mari dotauit per annuli inuestituram. -  33 Delicta commissa in mari punienda a terrae Rectore, & intra quot milliaria. -  Mare comprehenditur, & definitur sub terrae territorio. -  34 Latrones grassantes in vijs publicis non gaudent immunitate Ecclesiae, ac proinde nec piratae. -  35 Vectigalia intra quot maris milliaria exigi possunt. -  26 Maris protectio, & iurisdictio de iuregentium competit omnibus principibus, sed post occupationem praefertur possidens. -  37 Maris protectio necessaria est, ne deferantur extra Regnum merces prohibitae, & vt secure nauigetur, & obid iuste vectigal exigitur in vniuerso orbe. -  Vectigalia cur in mari, & portu exigantur? -  38 Maris immensitas, & qualitas non repugnant adquisitioni. -  39 deserta magna in arida reperiuntur. -  40 Maris pars pertinet ad dominium terrae vicinae. -  Vrbes maioribus, minoribus ve territorijs circunscribuntur. -  41 Imperator habet iurisdictionem in mari vltra districtum, qui terrae adiacenti competit. -  42 Mare, aer, & aqua profluens communia de iure naturae considerantur vt elementa, & vt locum occupantia. -  43. Aqua fluminis dupliciter consideratur, & numer. -  43 Mare, aer, & aqua considerata vt localia possidentur. -  44 Aer quasi possidetur, cum supra nostrum solum est. altius tollere aedes licet. -  45 Aeris excipiendi gratia non possumus alienum agrum ingredi. -  46 Immunitate Ecclesiae gaudet proiectus in aera coemeterij. -  47 Mare fundatum est in aluo, & ideo occupationis est capax. -  Terra est inferior Sphaera caeteris elementis. -  48 Maria moribus gentium in Principum dominium venerunt. -  49 Oceani nauigatio ad Hispaniae Regem pertinet. -  50 Concluditur maris occupatio, & adquisitio. Mare ad Indos, aut ius in eo nauigandi an sit proprium Lusitanorum occupationis titulo. Cap. X. RAtiones relatae in praecedentibus capitibus Lusitanorum nauigatiouem in Indos, nauigationisque ius satis superque iustificant, ita vt opus non esset alijs medijs illud propugnare, sed quia oppignorari non reformidat (vt dici solet) munificus solutor. Vlterius excurrendum erit. Incognitus tribus[sect. 2] capitibus 5. 6. & 7. maris Indici nauigationem per Athlanticum Oceanum non minus Lusitanis quam Batauis, omnibusque communem esse late, & enixe defendit. ¶ Poetarum etiam auctoritate vten[sect. 3]dum sibi esse ait; cum eos in cognitione iurisnaturalis plurimo iudicio valuisse constet, quod aduertimus, ne id nobis vitio detur, si eorum quoque auctoritatibus ad propugnandum vtamur, suffragante aequitatis regula, nemini aspernari licere idem ius sibi dici, quod ipse alijs dixit l. 1. ff. quod quisque iuris: nos vt clarius procedamus, intra disputationis cancellos argumenta reducemus, nihil obiectionis praetermittentes. Contra igitur tituli propositionem argumen[sect. 4]tatur sic Incognitus: Primo res, quae occupari non possunt, aut occupatae nunquam sunt, nullius proprie esse possunt, quia proprietas ab occupatione coepit, & probat authoritate Ciceronis offic. 1. "similis est priuatarum possessionum descriptio, ex quo quia suum cuiusque fit eorum, quae natura fuerant communia, quod cuique obtigit, id quisque teneat," & Thucydidis lib. 1. "qui terram, quae in diuisione populi nulli obuenit, indefinitam, & limitibus nullis circunscriptam vocat." Sed omnes res, quae a natura ita comparate sunt,[sect. 5] vt aliquo vtente nihilominus alijs quibusuis ad vsum promiscue sufficiant; eius hodieque conditionis esse & perpetuo esse debere cuius fuerant, cum primum a natura proditae sunt, quod Cicer. offic. 1. voluit, "ac latissime quidem patens hominibus inter ipsos omnibus inter omnes societas haec est, in qua omnium rerum quas ad communem vsum natura genuit, est seruanda communitas," sed sunt huius generis omnes res, in quibus sine detrimento alterius alteri vsus commodari potest, hinc illud esse dicit Cicer. "aqua profluente non prohibere," sic Poeta 6. metam.[sect. 6] " Quid prohibetis aquas, vsus communis aquarum est, Nec solem proprium natura, nec aera fecit, Nec tenues vndas: in publica munera veni. " Huius generis est mare, quod omnibus patere dixit Vlpianus in l. Venditor. ff. communia praed. & de numero eorum, quae in nullius adhuc dominium peruenerunt, vt firmat Neratius in l. Quod in littore. ff. de acquir. rer. dom. Maris ergo elementum commune omnibus est,[sect. 7] quia infinitum, ita vt possideri non queat, & omnium vsibus accommododatum, siue nauigationem respicimus, siue etiam piscaturam; hinc Cic. offic. 1. "Quid tam commune, quam mare fluctuantibus, & littus eiectis," Virgil. auram, vndam, littus cunctis patere dicit; haec sunt que Romani vocant communia omnium iure naturali, aut publica iuregentium in l. 1. l. 2. l. Aristo. ff. de rer. diuisione. §. & quidem naturali, §. littorum Inst. eod. l. Quod in littore, l. Quamuis. ff. de adquir. rer. dom. l. si quis me. ff. de iniurijs, l. littora cum l. seq. ff. ne quid in loco publico. Eiusdem speciei est littus maris, nisi quod aedifi[sect. 8]cio occupari potest, l. Riparum §. 1. ff. de rer. diuisione. §. littorum Inst. eod. l. fluminum ff. de damno infecto, si id fieri potest sine caeterorum incommodo, vt Pomponius loquitur in l. Quamuis de adquir. rer. dominio, quod ex Scaeuola in l. In littore, ne quid in loco publico, explicabitur nisi vsus publicus, hoc est communis impediretur, probat Donellus lib. 4. cap. 2. Secundo: nemo potest a populo Romano ad[sect. 9] littus maris accedere prohiberi, & retia siccare, l. Nemo igitur. ff. de rer. diuisione, differt autem in eo maris natura a littore, quod mare nisi exigua sui parte, nec edificari, nec includi potest, l. littora. ff. ne quis in loco pub. idque sine alterius praeiudicio, l. 2. §. aduersus. ff. ne quid in loco pub. Tertio: competit interdictum, ne quid in mari[sect. 10] quo portus, statio, iterve nauigijs deterius sit, fiat l. 1. §. si in mari. ff. de flumin. Quarto, quidquid occupatum est, & occupari[sect. 11] potest, id iam non est iurisgentium, sicut est mare teste Marciano in l. Nemo igitur. ff. de rerum diuisione. Quinto indiuerticulo maris, & fluminis si lo[sect. 12]cum occupauerim piscando cum plurium annorum continuatione, alterum eodem vti prohibebo iure, l. si quis quam. ff. de diuersis praescript. sed hoc procedit; quandiu durat occupatio, quemadmodum in littoris occupatione obseruatur, l. fin. ff. de vsucap. vnde ante aedes meas, aut praetorium piscari aliquem prohibere non possum, l. Iniuriarum. §. si quis me, & §. vlt. ff. de iniurijs. Sexto vrget Celsus in l. littora. ff. ne quid in lo[sect. 13]co pub. qui clare satis distinguit inter littora, quae populus Rom. occupare potuit, ita tamen, vt vsui communi non noceretur, & mare quod pristinam naturam retinuit. Hinc dixit D. Ambrosius libr. 5. hex. ca. 10. "Spatia maris sibi vindicant iure mancipij, pisciumque iura sicut vernaculorum conditione sibi seruitij subiecta commemorant, iste inquit, sinus maris meus est, ille alterius, diuidunt elementa sibi potentes." Mare igitur est de numero earum rerum, quae in commercio non sunt, hoc est, quae proprij iuris fieri non possunt, vt tradunt Faber. in §, littorum de rer. diuis. & Donell. lib. 4. coment. cap. 6. Accedit & vltimo quod qui nauigatum impe[sect. 14]dit, quo nihil ipsi perit, insanae cupiditatis notam non effugiet, Mench. illud cap. 89. nu. 45. Sicut si quis ab igni, qui totus suus est, ignem capere, lumen suo de lumine alterum prohiberet, lege hic humanae societatis reus perageretur. Quid enim si non communicet quis alteri accipienti vtilia, danti non molesta ex Cicer. 1. de offic. quae non alienis tantum sed ingratis etiam praestari vult Seneca lib. 3. cap. 28. Haec argumenta ijsdemmet verbis ex Incogniti disputatione decerpsimus: contra astruendum est[sect. 15] in mare ius Principi competere posse. Inprimis Princeps Poetarum id significauit, dum Venus suis Troianis a Ioue fatorum implementum postulat. lib. 1. AEneidos. " Certe hinc Romanos olim voluentibus annis, Hinc fore ductores, reuocato a sanguine Teucri, Qui Mare, qui terras omni ditione tenerent, Pollicitus, quae te genitor sententia vertit? " "Cui Iupiter. " " Nascetur pulcra Troianus origine Caesar Imperium Oceano, famam qui terminet astris. " Sed elegantius Augusto Caesari Oceanum dotis nomine exoptat Poeta lib. 1. Georg. " Tua nautae Numina sola colant: tibi seruiat vltima Thulae Teque sibi generum Thetis emat omnibus vndis. " Termini namque ciuitatis, populi vel imperij dos propria dicuntur, vt notant Innoc. in cap. cum ad sedem num. 2. & 3. de restit. spoliat. & Auend. lib. 1. de exequend. cap. 4. num. 4. colum. 2. de quo infra num. 32. vbi agemus de mari Adriatico Venetijs in dotem dato; quod supponit Pericles apud Thucydidem libr. 1. dum ait. "Magna res est maris Imperium." Hoc ipsum insinuat apud Volusium Mecianum[sect. 16] Antoninus in l. De precatio. ff. ad leg. Rhod. "Ego quidem mundi Dominus, lex autem maris, lege Rhodiorum iudicentur nautica, in quibus nulla nostrarum ei lex aduersetur; hoc autem ipsum, & Diuus Augustus iudicauit." Non enim probo imperatorem esse orbis do[sect. 17]minum, nec Caesares id dicere voluerunt; sed hyperbole est ad explicandam magnam dominationem, sic & Lucae cap. 2. "exijt edictum a Caesare Augusto vt describeretur vniuersus orbis," hinc Lucanus lib. 3. " "Ignotum vobis Arabes venistis in orbem." " Atqué ita nullum Imperatorem, neque de facto, neque de iure habere dominium, & iurisdictionem in vniuersum orbem obseruant Sotus de iust. libr. 4. quaest. 4. art. 2. & in 4. dist. 25. quaest. 2. art. 1. Victoria de Indis part. 1. num. 24. & 25. Couar. reg. peccatum 2. par. §. 9. num. 5. Molin. 2. de iust. disput. 30. communis ex Salone 2. 2. ad quaest. 61. q. de dominio q. 4. art. 6. & Salas de legibus disp. 7. a num. 40. Cenedo & abeo relati ad decretum collect. 64. num. 2. Nec etiam totius Ecclesiae in temporali iurisdi[sect. 18]ctione Principem esse probat Suarez contra sectas Anglie lib. 3. cap. 5. num. 7. Dupliciter ergo ex eo textu argumentum de[sect. 19]sumitur, primo dum ait, lex autem maris, sentiens mari legem imponi posse, quod iurisdictionem, & potestatem requirit, vt in legibus ferendis docent post alios Suarez de legib. lib. 1. capit. 8. & Salas de legib. disp. 7. sect. 1. Secundo quatenus Antoninus admisit legem[sect. 20] Rhodiorum, dummodo legibus Caesarijs non contradiceret, ibi: "In quibus nulla nostrarum ei lex aduersetur," vt ibidem Bart. & ceteri deducunt: iuxta que aduersatiua illa, lex autem maris, non excludit Imperatoris potestatem in mari, sed includit potius, vt eleganter explicat Alciatus lib. 2. disput. capit. 5. scio verba illa, lex maris, pro consuetudine communiter capi ab interpretibus ibidem, quod explodit Alciatus d. cap. 5. sed tunc fortius vrget, si consuetudine ius maris obtineri possit, de quo infra cap. 13. Tertio omnem excludit cauillationem Paulus[sect. 21] lib. 13. ad Plautium, l. sane de iniurijs. "Sane si maris propriumius ad aliquem pertineat, vti possidetis interdictum ei competit, si prohibeatur ius suum exercere," atque per hunc tex. obseruant Accurs. ibi, & Bart. Balb. de praescript. 4. par. 5. princ. quaest. 6. num. 6. Gregor. gloss. 2. l. 2. tit. 7. par. 3. & glos. 4. l. 11. tit. 28. par. 5. Couar. reg. peccatum 2. par. §. 8. num. 10. Mantua lib. 1. locorum cap. 19. & alij passim. Hinc dixit Baldus numer. 2. in rubric. ff. de rer.[sect. 22] diuisione, mare, sicut & aridam de iuregentium diuisionem recipere, & in Gulfis Venetorum, & Genuensium id probant communiter Bart. d. loco Angelus consil. 290. num. 3. Decius cons. 27 1. a n. 14. & alij, quos referunt communem dicentes Stracha de nauigat. a num. 6. Menchaca illustrium ca. 89. num. 16. Caepola de seruit. rust. cap. 26. a num. 5. AEgid. l. ex hoc iure 1. tom. cap. 3. a num. 13. ff. de iust. de quo nos latius c. 13. ita vt contrarium perridiculum vocet Alciat. lib. 2. disp. cap. 5. At Incognitus Doctores tanquam adultores[sect. 23] reijcit: sed cum Iurisconsultorum saltem auctoritatem, vt aliquo iudice lis dirimatur, admittat inuitus, interpretatur Paulum d. l. sane, de diuerticulo maris intra fundum proprium, iuxta Martialis lusum de forminiano Apolinaris lib. 10. Epigra. 30. in emendatis 28. " Si quando Nereus sentit AEoli regnum, Ridet procellas tutus de sua mensa. " Quis non rideat restrictionem, & spurium scholium: defuere ne verba Paulo, qui generaliter loquens de maris iure, apertius de diuerticuli specie non expressisset, si speciatim de eo responderet? Sicut & Marcianus, in fluminis diuerticulo declarauit in l. si quisquam. ff. de diu. praescript. Imo & Vlpianus in praecedenti responso l. iniuriarum. §. si quis, ff. de iniurijs, disiunctiue loquitur in mari, vel diuerticulo, vt ad 5. notabimus cap. seq. Quod autem pungit Incognitus in Pauli res[sect. 24]ponso interdictum vti possidetis competens ei, ad quem ius maris pertinet, ad priuatam causam comparatum, non ad publicam; ad priuatas enim causas accommodata esse interdicta, non ad publicas l. sane. ff. de iniurijs; inde inferens non posse competere pro his, que iuregentium communi facere possumus, in quibus maris vsus comprehenditur, & consequenter necessario intelligendum esse Paulum de maris diuerticulo, quod priuati vtilitati cedi potest: sic in effectu intendit, licet non ita explicet. Sed parum foeliciter, tum quia interdictorum[sect. 25] alia ad causas public as, alia ad priuatas accommodantur docente ipso Paulo, l. 2. §. 1. vers. publicae. ff. de interdictis: pluresque in Pandectis extant tituli de huiusmodi interdictis, quae ad causas publicas pertinent, vt de via publica, nequid in loco publico, & alia similia; interdicta vero vtrobi, & retinendae (de quo egerat Paulus, d. l. Sane sic explicandus) ad priuatam causam spectat, vt obseruat Iulius Pacius cent. 7. tit. de iniurijs concilat. 58. Tum etiam quia post ius adquisitum in illis,[sect. 26] quae antea iuregentium communia erant, iam non agitur de illo iure communi, vt putat Incognitus, sed de speciali, & priuato competenti ei, qui sic adquisiuit, vt multis exemplis illustrari potest, & docet expresse ipse consultus in particula iam ibi: "Ad priuatam iam causam pertinet," & sic insinuat ad publicam antea causam pertinuisse, & disertis verbis explicauit Donellus lib. 4. cap. 2. sic docens, "occupata (scilicet littora) hactenus populi Romani esse intelligere debemus, non vt sit populi patrimonio, sed vsu, non illo quidem communi vsu, qui prius fuerat, quo etiam barbarae gentes" (vocat barbaras more Romanorum iuxta il[sect. 27]lud Martialis in amphitheatro epigram. 1. "Barbara Pyramidum sileat miracula Memphis) iuregentium littoribus his vti poterat (iam enim non possunt, nisi consensu populi, cuius imperio littora subijci coeperunt) sed illo, qui sit publicus ijs omnibus, qui sunt in orbe Romano, & quibus populus Romanus littoribus illis vt suis vti concedit." Aduertendum est quod Donellus eodem iure cen[sect. 28]set mare, & littus maris tanquam partem illius in haec verba. "Nam si mare, quod ea littora alluit, publicum est, necesse est & littora, quae a mari occupantur, manere vsu publica l. pen. de rer. diuis." hoc est vsu populi Romani post adquisitionem, prout declarauerat, sic clare sentiens maris ius ad remp. Principem ve pertinere posse iuxta d. l. pen. quam sic exponit. Cum ergo priuatus priuilegio, vel consuetudi[sect. 29]ne obtinuerit ius maris, vt explicant Accurs. & ceteri in Pauli responso d. l. Sane de iniurijs, poterit vtique ius hoc contra molestantem possessorio interdicto, quod ad priuatam causam pertinet, defendere: quoad Principem vero dicendum est non indigere interdictis, cum ius sibi in propria causa dicat Molin. 2. de iust. disp. 103. vers. quare. Quartum nostre assertionis fundamentum sit,[sect. 30] quod quamuis maris proprietatem nullius esse concedamus; attamen quo ad protectionem, & iurisdictionem Caesaris est, vel Regis, glo. & Bald. in l. Quaedam. ff. de rer. diuis. Suarez alleg. 17. Cabed. decis. 46. num. 4. par. 2. quod & ipse Incognitus fatetur d. cap. 5. ibi: "Qui vero dicunt mare aliquod esse imperij Rom. dictum suum ita interpretantur, vt dicant ius illud in mare vltra protectionem, & iurisdictionem non procedere." Hinc descendit posse Principem non solum in[sect. 31] portu, vt existimabat Suarez allegat. 17. num. 12. sed & transeuntibus per ipsum mare vectigal imponere, Bald. per text. ibi in l. Cum proponas. C. de nautico foenore, & in rubrica. ff. de rerum diuis. numer. 2. decidit Senatus Pedamontaneus apud Octauianum decis. 155. n. fin. rationes explicat Petrus Greg. Syntagm. lib. 3. c. 3. n. 7. Et propterea Veneti qui potissimum in mari[sect. 32]timis praeualent, dum eligunt Ducem, eumque initiant solemni modo coronatum, iubent mare sibi disponsare iniecto annulo in symbolum veri, & perpetui imperij, vt referunt Gaspar Contarenus lib. 1. de rep. Venet. P. Greg. lib. 3. syntag. c. 3. n. 1. Alex. enim tertius per annuli inuestituram serenissimae reipub. Venetiarum eiusque nomine Sebastiano Zone Duci 40. maris possessionem concessit, vt tradunt Sabellicus decad. 1. libr. 7. Pined. in Monarchia lib. 25. c. 7. §. 2. & Borrel. de praestantia Regis Cath. c. 46. n. 233. post alios. Quoniam Principi tanquam reipublicae sponso bona dotis sunt tradenda, vt penes fe dotem habeat, cum matrimonij onera subeat, iuxta l. pro oneribus, C. de iure dotium, ad quod alludit quod supra numer. 15. de Thetis emptione, seu Oceani dote ex Virgilij auctoritate annotauimus. Hinc etiam fit delicta commissa in mari punien[sect. 33]da a Principe, ad quem terra, vel imperium pertinet, vt decidunt Caesares in l. vnica. C. de classicis libr. 11. "Seleucena (classis) ad auxilium purgandi Orientis aliasque necessitates Comiti Orientis deputetur," vbi Bart. & omnes Menchac. illustr. capit. 41. num. 32. Bobadilla libr. 2. capit. 16. numer. 4. & capit. 19. num. 2. AEgid. l. ex hoc iure c. 3. n. 35, p. 1. de iustit. & l. 1. par. 2. §. 2. num. 15. C. de sacrosanct. & quamuis Bart. tract. de insula. §. nullius n. 1. id intelligat intra centum milliaria, verius est ad remotas etiam maris partes extendi ex Ang. in l. insule. ff. de iudicijs, sic procedit text. in c. vbi periculum. §. porro de elect. in 6. vbi glos. verb. territorio, iunctis resolutis per Caepolam de seruit. rust. ca. 26. nu. 6. 24. & 26. Suar. alleg. 17. n. 1. Cab. decis. 46. n. 1. p. 2. Cald. de empt. c. 22. n. 13. Riccius resol. var. resol. 13. resoluentes terrae territorium comprehendere mare, & illud terminis diffiniri, de quo est celebris textus in ca. licet de ferijs, vbi glos. quem citant Suar. & Cabed. n. 2. vbi proxime, dum probat quod mare attribuitur terrae circunstanti. Sic & bulla Pontificia excipiens viarum gras[sect. 34]satores, ne gaudeant immunitate Ecclesiae, comprehendit quoscumque piratas in quocumque maris districtu ex Ioan. Riccio in praxi fori Ecclesi. resol. 13. ¶ Admitterem tamen Bart. sententiam[sect. 35] circa centum milliaria respectu vectigalis, vt per Octau. & alios, quos refert decis. Ped. 155. n. 2. Et quamuis Incognitus hanc protectionem in[sect. 36] mari agnoscat, vt tamen difficultatem effugiat, respondet eam protectionem de iuregentium competere aequaliter non minus Imperatori, quam alijs Principibus, cum agatur contra piratas, ibi: "Nec satis animaduertunt id ipsum, quod populus Rom. classes praesidio nauigantium disponere potuit, & deprehensos in mari piratas punire, non ex proprio, sed ex communi iure accidisse, quod & aliae liberae gentes in mari habent," ita Incognitus d. c. 5. Nos autem replicamus id verum esse ante preoccupationem omnibus competere, post eam vero illius proculdubio erit, qui suis sumptibus mare tutum a piratis reddendi onus in se suscepit, vel cui Prouinciarum adiacentium Imperium pertinet, vt constat ex Cesarea decis. in d. l. Vnica. C. de classicis lib. 11. sic praeoccupans praeferendus erit ex reg. Qui prior in 6. Sic futurum est, vt nec illicitae merces ad barbaras[sect. 37] gentes deferantur contra prohibitionem tituli. C. quae res exportari; & naues, quae a portu dimittuntur, vel aliunde iter faciunt, nulla damna sustineant, ex l. Vnica. C. de littor. & itinerum custod. & ob id tributum solui ab omnibus gentibus testatur Gre lib. 3. synt. c. 3. nu. 7. post Bald. in rub. n. 2. ff. de rer. diuis. affirmant id ab omnibus vbique gentium approbatum. Nec huic iurisdictioni, & occupationi repug[sect. 38]nat vel maris immensitas, vel natura & qualitas, vt pungit Incognitus. Nam quoad immensitatem, argumentum concludit non posse omnem Oceani tractum occupari, idque propter nostram impotentiam, non tamen inde sequitur, nec partem occupationis capacem esse. ita post haec inueni apud Vuezembec. in §. 1. num. 4. Inst. de rer. diuisione; "vsum (ait) maris atque aeris (haec enim naturaliter propter vastitatem, fluxumque vagum, integre occupari non possunt) omnibus hominibus communem decernit Celsus l. 4. ne quid in loco publico," nota verbum, integre, videndus omnino idem in §. flumina n. 7. Inst. de rer. diuis. distinguens vsum maris, & littorum ante, & post occupationem. Sic & in arida multa deserta & in Asia, & in[sect. 39] Africa reperiuntur adhuc ab hominibus inculta, & reuera Zonam torridam, que magna orbis pars est, inhabitabilem fuisse ante Christum natum multis probat Bossius de signis Ecclesie libr. 15. cap. 18. magna alia terrarum deserta, & vastissimas solitudines referens, & Cicer. in somno Scipionis, ait, "vides habitari raris, & angustis in terra locis, & in ipsis quasimaculis vbi habitatur, vastas solitudines interiectas," huc pertinet auctoritas Thucididis ab Incognito adducta, de qua supr. num. 4. Et ex omnium etiam Incogniti suffragio pars[sect. 40] maris terre adiacens ad illius dominium pertinet, ad quem & terra: circa spatium vero discordant scribentes, vt aduertimus supra a numer. 33. Ergo cum ille maris districtus a iure naturali non diffiniatur, consequens est dicamus, & Imperio, ac iurisdictione prolatari posse, vel restringi ex dominantis potentia, sicut & in arida maioribus, minoribus ve territorijs vrbes circunscribuntur. Aduertendum tamen notabiliter est vltra hunc[sect. 41] maris, terrae (cui subest) adiacentis districtum, iurisdictionem maris competere Imperatori, vel protectori, ita vt iurisdictionem in terra habentes habeant etiam in mari vsque ad certum terminum, vltra vero solum Imperatoris, seu protectoris iurisdictio sit, vt post Bart. tradit Caepola de seruit. rust. cap. 26. num. 17. vt hinc tacite obiectioni satisfaciamus, de qua cap. 14. num. 49. Minus obstat mare detineri, ac occupari non pos[sect. 42]se, sicut nec aerem, nec aquam profluentem, & ideo haec naturali iure communia omnium esse respondit Marcianus in l. 2. ff. de rer. diui. Imperator §. 1. Inst. de rer. diuis. distinguendum namque est inter elementa maris, fluminis, & aeris, & inter loca ipsorum: nam si considerentur, vt elementa, nec detineri possunt, nec occupari, cum huc & illuc circunferantur. Percontrarium vt locis circunscripta conside[sect. 43]rata, occupari quidem possunt, vt in flumine priuato probat Vlpian. in l. 1. §. fluminum cum seq. ff. de flumin. & hanc differentiam in flumine, quod ex aqua, & alueo constet, obseruant Cepol. de seruit. rust. cap. 31. num. 6. ad finem & Beroius q. 94. deduciturque ex Vlpiano in l. 1. §. 1. ibi: "Flumen a riuo magnitudine discernendum est," ubi glos. ff. de flumin. & Caio in l. adeo. §. quod si, ibi: "Toto naturali alueo relicto flumen alias fluere coeperit." ff. de adquiren rer. domin. in quibus distingunt aquam ab alueo: huc spectat altera consideratio inter aquam simpliciter, & aquam, vt fluminis de qua Baro. in l. 6. de rer. diuis. & Donel. lib. 4. c. 2. col. 2. & nos cap. seq. ad vlt. Sic & in aere omne coelum, quod est supra nos[sect. 44]tram rem, quasi occupatione nostrum quoque effici respondent Pompon. in l. penul. ff. quod vi, ibi: "Tam soli, quam coeli mensura facienda est," & Venuleus in l. fin. §. pen. ff. quod vi, ibi: "Sepulchri sit non solum is locus, qui recipiat humationem, sed omne etiam supra id coelum," ideo ait Paulus in l. fin. ff. de seruit. "Coelum quod supra nostrum solum intercedit, liberum esse debet": ex quo prouenit ius altius aedificandi vsque ad coelum l. altius. C. de seruit. Inde quoque fit aeris excipiendi gratia alienos[sect. 45] agros ingredi non licere, vt post Conan. quem refert obseruat Osuald. ad Done. lib. 4. c. 2. litter. C. Et qui a priuatae domus ianua in coemeterium[sect. 46] Eclesiasticum se proiecit, & in aere deprehensus vt gaudeat immunitate Ecclesiae, decisum Neapoli legimus. Sic tandem cum mare in terra, hoc est alueo suo[sect. 47] fundatum sit, terra enim inferior est sphaera, occupari posse, & ratio postulat, & hoc fundamento defendit Bald. num. 2. in rubrica. ff. de rer. diuis. Vnde nostris moribus mare, & littora quodammodo[sect. 48] in dominio, & iure principum, & magistratuum haberi coeperunt, vt tradunt Hubertus Gifanius ad l. 50. num. 4. ff. de adquir. rer. domin. Ioan. Bodinus lib. 1. de repub. cap. 12. pagin. 267. Osuald ad Donel. lib. 4. cap. 2. littera E. post alios quos refert, ¶ & magis in specie de Hispanie Re[sect. 49]gum iurisdictione, & dominio in Oceano Borrel. de praest. Regis Cath. c. 46. a n. 227. & alij cap. 7. & seq. relati. Ex quibus deducitur iurisconsultorum respon[sect. 50]sis, Caesarum decisionibus, scribentium sententijs & gentium moribus, maris occupationem dari posse, quibus autem actibus, & quo tempore id consequamur c. 13. disserendum erit, efficacius autem haec assertio comprobabitur ex argumentorum solutione, de qua cap seq. # 11 Svmmarivm. Cap. XI. -  1 Mare an sit omnibus de iuregentium commune Littora sunt eiusdem conditionis, cuius mare. -  2 Seruitus priuata mari imponi non potest, publica sic. L. Venditor. ff. communia praediorum. Argumentum a contrario sensu validum in iure. -  3 Seruitus aquae ductus, & itineri a priuato non imponitur, a Principe impetratur. -  4 Mare omnibus commune a Principe occupari potest. Libera nauigatio alijs prohiberi potest. -  5 Littora sunt communia omnibus ante occupationem, postea vero sunt Principis occupantis. L. Quod in littore. ff. de adquir. rer. dom. -  6 Mare & littora post occupationem dicuntur publica hoc est populi Romani. L. Penul. ff. de rer. diuis. -  7 Maris, littorum, & aeris diuisio in totum non admittitur, sed pro parte. -  8 Nemo ad littus accedere prohiberi potest. L. Nemo igitur. ff. de rer. diuis. Romanus populus potest a suis littoribus hostes, & alios prohibere, suisque tantum illa concedere. -  9 AEdificare, & occupare cuilibet licet de iuregentium in littoribus, nisi sint propria populi Romani. -  10 AEdificare in littoribus si est priuatus vsui publico nocere non potest. -  11 Flumina sunt publica, hoc est populi Romani. §. Flumina Inst. de rer. diuis. Theophilus institut. compilator. -  12 Nauigare nemo prohiberi potest a priuato, a Principe vero sic. Nauigatio est populi, licet aquae vsus sit communis. -  13 Prohibere aliquid in mari priuatus nequit ad impediendam nauigationem. -  14 Interdictum ne nauigatio impediatur priuatum est, & attenta origine rerum. -  15 L. Nemo igitur. ff. de rer. diuis. Littus maris occupari potest. Mare est commune de iuregentium, & per hoc littora maris. Occupari quod potest, an sit de iuregentium. -  16 Piscari an possit quis prohiberi, & praescribi piscatio? L. Si quisquam, ff. de diuers. & tempor. praescrip. L. vlt. ff. de vsucap. -  17 Intellectus varij ad praedictas leges. -  18 Praeoccupatio in rebus publicis praeualet. -  19 Verbum, obtinere, refertur ad possessionem. -  20 Possideri quae possunt, possunt & praescribi, & quae dominio adquiri non possunt, non possunt possideri. -  21 L. Si quisquam de diuers. & tempor. Titulus insufficiens dat causam praescriptioni. -  22L. vlt. de vsucap. -  23 Praescriptio, & priuilegium concurrere possunt. Cap. veniens de praescript. -  24 Ius piscandi in flumine, vel mari occupari, & donari potest a Principe, & numer. seq. Publica possunt fieri priuati per Principem. Venari potest concedi, & prohiberi a Principe. Imperator potest prohibere deduci aquam ex flumine publico. -  25 L. Iniuriarum. §. si quis me. ff. de iniurijs contra Incognitum. -  26 Publica loca praescribi ex Romanorum more, non tamen adquiri per alios modos prohibentur. -  27 Publica loca etiam quoad dominium occupari possunt per aedificium, vel piscationis ius. -  28 L. Littora ne quid in loco publico, & num. 30. -  29 Mare, & littus non sunt diuersae conditionis pars, & totum sunt eiusdem naturae. L. Penult. ff. de rer. diuis. -  30 Maris communis vsus omnibus hominibus quomodo accipiatur. -  31 Mare inter, & littus differentia ante, & post occupationem. §. flumina Inst. de rer. diuis. in verbo, omnibus hominibus, explicatur. -  32 D. Ambrosius damnat nauigationem, & maris imperium ex ambitionis vitio. Bataui olim in mari, & a quis non magni. -  33 Nauigatio an sit de illis rebus, quae omnibus vtilia nobis non molesta sunt. Publica iurisgentium quae sint cognitione difficili. -  34 Aquae vsus qui consistit in bibendo, hauriendo, lauando est omnibus communis. -  35 Piscari, & nauigare in alieno lacu non licet. Ord. lib. 5. tit. 91. Piscationem, & venationem prohibere potest dominus in re propria. -  36 Fluminis vsus qui consistit in nauigando, & piscando communis est priuatiue vnius populi. -  37 Nauigationem, & mercaturam omnibus communia esse sine detrimento alicuius, falsum probatur. -  38 Maris occupationem dari posse concluditur. -  39 Nauigatio simplex, & piscatio non tribuit ius occupationis. -  40 Nauigatio Lusitanorum non impedit alios Oceani vsu. Bataui nauigant per Oceanum, & mare Hispanicum. -  41 Conquistae Regum Lusitaniae multo sanguine, & sumptibus comparatae. Septemtrionis pars adhuc incognita. Responsio ad argumenta Incogniti contra praecedentis capitis resolutionem. Cap. XI. NOn obstant quae adducit Incognitus[sect. 1] contra resoluta in praeced. capite: non primum dum intendit mare omnium hominum de iuregentium commune esse. Idque duplici fundamento; primo ex Philosophorum auctoritate, cui satissaciemus ad vltimum: Secundo ex Iurisconsultorum responsis, primo ex Vlpian. sent. in l. Vendit or. ff. communia pred. dum dicit, "mari, quod natura omnibus patet seruitus imponi non potest": Secundo ex "Neratij responso in l. Quod in littore. ff. de adquir. rer. dom." dum, "littora ita publica esse ait vt ea, quae primum natura prodita sunt, & in nullius adhuc dominium peruenerunt," littora autem, & mare eiusdem sunt conditionis, l. pen. ff. de rer. diuis. scilicet publica, hoc est omnium gentium ex Incogniti interpretatione. Sed ad primum cum eodem Vlpiano quem di[sect. 2]minute Incognitus citat, respondetur, qui in haec verb. "Quamuis mari, quod natura omnibus patet, seruitus imponi priuata lege non potest," infert modo Incognitus; si priuata lege imponi non potest mari seruitus, ergo nec lege Principis supremi: Iurisconsultus vero, apud quem argumentum a contrario validum est leg. 1. ff. de offic. eius, sic inferet. Mari seruitus imponi priuata lege non potest, ergo poterit publica (quid autem hic significet lex quidquid Incognitus non aduertat, explicabimus capit. 14. num. 21.) sic infert Accursius, cum quo transeunt omnes ibi, & Caepola de seruit. rustic. cap. 26. nu. 1. Quod autem Incognitus vult priuatam legem respicere etiam Principem supremum respectu omnium gentium, id nec probat, imo repugnat & rationi, & Iurisconsultorum responsis, dixissetque Vlpianus simpliciter, mari seruitutem imponi non posse, nec opus erat addere, priuata lege. Sic & itineri, publicaeve viae, quae sunt omnibus[sect. 3] communia l. 2. §. 1. ff. ne quid in loco pub. seruitus aquae ductus a priuatis non imponitur, a Principe tamen impetrari solet, vt respondet Paulus in l. seruitutes. §. publico. ff. de seruit. constatque ex alijs exemplis de quibus infra n. 24. Ego autem ex eodem Pauli responso, & men[sect. 4]te in d. l. venditor, sic deduco: mare omnibus est commune in terminis iurisgentium, si vero a Principe occupetur, & seruitus imponi potest, & libera nauigatio alijs prohiberi, vtrumque enim agnoscit Paulus, & ita retorquetur contra Incognitum. Eodem modo non obstat Neratij decisio in[sect. 5] d. l. quod in littore. Agit enim generaliter de littoribus antequam in alicuius dominium venerint, vt constat ex particula, adhuc, & ita non negat venire posse: "quae cum communia omnium sint. §. 1. Inst. de rer. diuis. placuit hoc ita esse, nisi ab aliquo populo occupata Imperio eius teneantur: caeterum occupata fieri eius populi, a quo occupata sunt, de quo ita Celsus in l. 3. ff. ne quid in loco publ. littora, in quae populus Rom. Imperium habet, populi Romani esse arbitror, populus Romanus in ea littora Imperium habere intelligitur, quae ipse occupauit, vt potestatis, & Imperij sui faceret," hec Donellus lib. 4. cap. 2. (quem Incognitus incontrarium citat) "inde inferens populum Romanum ista occupatione hoc consequi, vt ab his littoribus recte arceat, tum hostes, tum barbaros, idque cum faciat, nihil videatur facere contra iusgentium." Idem docuerat ante Vuesembecius numer. 4. in §. flumina Inst. de rer. diuis. in hec verba, "quod igitur a populo Roman. occupatum, & quaesitum est, amplius commune non est, itaque littora etsi natura, & origine sint communia, l. quaedam de rerum diuis. tamen postquam, & quatenus occupata sunt, fiunt, vel priuatorum, d. l. quod in littore, vel populi, qui occupauit, vnde littora, in quae populus Rom. Imperium habet, non nullius amplius, vt nondum occupata, & iuregentium communia, Celsus esse vult, sed diserte ait esse populi Romani, l. 3. ne quid in loco publico," idemque resoluit Claudius, §. & quidem Inst. de rerum diuis. citatus infra cap. 13. n. 11. Et in interpretatione publici iuris refellitur e[sect. 6]tiam Incognitus, si cum Donello obseruemus lib. 4. ca. 2. ad fin. littora, que a mari occupantur, dici publica in l. pen. ff. de rer. diuis. non omnium gentium, vt vult Incognitus, sed vsu populi illius, cui subsunt, vt cap. praecedenti num. 28. iam aduertimus. Hinc deducitur conciliatio inter scribentes,[sect. 7] dum alij dicunt aerem, mare, & littora maris in alicuius gentis potestatem non venisse, aut venire posse ex Neratij sententia in d. l. quod in littore, vt Faber in §. fluminum num. 2. Instit. de rer. diuis. & Donellus lib. 4. cap. 2. vers. habentur; & dum alij diuisionem littorum, & maris admittunt, vt supra ostendimus, & probat Bald. in l. Si testamentum. C. de instit. & substit. Cepola de seruit. rustic. ca. 26. num. 24. & 25. Suarez allegat. 17. num. 1. & 2. Auend. de exeq. 1. par. cap. 4. col. 6. vers. sequitur, & Cabed. decis. 46. num. 1. & 2. p. 2. Quod primi intelligantur de vniuersa aeris, maris, & littorum diuisione, alij vero de parte: cum & priores & Iurisconsulti admittant statim & maris, & littorum occupationem, & iurisdictionem, vt constat ex Celso d. l. 3. ne quid, in loco publico, & Donel. supra, communis ex Osualdo d. loco littera F. ad Donel. d. c. 2. & sententiunt Vuesemb. & Claudius relati n. 5. supra. Non obstat secundum quod nemo a populo[sect. 8] Romano prohiberi potest ad littus accedere, & ibidem retia siccare, l. Nemo igitur. ff. de rer. diuis. l. Riparum eod. ita Incognitus ca. 1. & 5. sed quia illi mos est Iurisconsultorum responsa, vel diminute, vel cum additione citare, audiamus Marcianum "Nemo igitur ad littus maris accedere prohibetur piscandi causa," vbi populi Romani facta non est mentio, & ex Celsi in l. 3. ff. ne quid in loco pub. sententia constat posse populum Romanum a suis littoribus quoscumque excludere, illorumque vsum suis ciuibus, & illis, quibus voluerit concedere, vt deducit Donel. relatus n. 5. supra eodem, & Vlpianus piscationem Principis in aliorum exclusionem admittit in mari, licet ibidem dicat omnium commune esse in l. Iniuriarum. §. si quis. ff. de iniurijs. Alias enim sequeretur, quod post populi Ro[sect. 9]mani occupationem in littoribus, liceret cuilibet extraneo edificare, & occupare prout Marcian. in l. In tantum. ff. de rer. diuis. ius hoc cuilibet concedit, & Incognitus intendit, sed hoc negant Vues. in §. flumina n. 7. Inst. de rer. diuis. Eguinar. Baro in l. Sed diui. ff. de rer. diuis. Donel. & Osual. libr. 4. c. 2. & constat expresse ex d. §. si quis. Gratis autem accipiendum est, quod Iurisconsul[sect. 10]ti responso addit Incognitus, populi Romani seu Imperatoris occupationem, vt priuatam accipiendam, ne vsui gentium publico noceat, quemadmodum nec priuatus edificando nocere potest, l. in littore ne quid in loco publico, ita inquiens c. 5. pag. 22. "caeterum haec occupatio non minus, quam priuata ita restringenda est, ne vlterius porrigatur, quam vt saluus sit vsus iurisgentium," non distinguens inter priuati, & Imperatoris potestatem, prout in his distinguere solent Iurisconsulti, & scribentes, vt constat ex responsione ad primum, & infra ad quintum, & restringens Marciani responsum in l. Si quisquam de diuer. Hinc facile intelliges Iustinianum in. §. flumina[sect. 11] Inst. de rer. diuis. sic decidentem "flumina omnia, & portus publica sunt, ideoque ius piscandi omnibus commune est in portu, fluminibusque." Nam verbum, publica, idest populi Romani ex Theophilo, vnde verbum, omnibus, subsequens ad Romanos referendum est ex illationis vi, vt eleganter deducit Eguinarius Baro ibidem, quae explicatio praeualere debet, vt pote facta a legis conditore (sic Theophilum appellare libet in hac compilatione) cui interpretandi ius est ex reg. l. fin. C. de leg. quo pacto explicanda sunt similia Iurisconsultorum responsa. Hinc etiam fit quod licet nauigare in mari nemo[sect. 12] possit prohiberi ex Vlp. in l. 2. §. si quis in mari. ff. ne quid in loco publico, & in flumine publico nauigare liceat ex eod. Vlp. in l. Vnica. ff. vt in flum. public. nauig. hoc procedit vt quis a priuato nauigare impediri non possit, sed ab eo, qui habet iura Regalia in illo districto, potest prohiberi, vt docet Bart. in Rub. ff. vt in flumine, receptus ex Stracha de nauig. a n. 6. & ita quamuis hauriendi ius omnibus hominibus commune sit, l. Quaedam de rer. diuis. Nauigatio tamen populi vnius esse potest ex Barone in §. flumina Inst. de rer. diuis. & Osuald. ad Donel. lib. 4. ca. 2. in fine, de quo latius ad vltimum. Quod autem tradit Vlp. in l. 2. §. aduersus. ff ne[sect. 13] quid in loc. pub. non licere aliquid in mare proijcere in alterius praeiudicium, de priuato proijciente explicandus est, prout illud interdictum contra priuatos competit, vt ex praetoris edicto constat: vnde reijciendus est Incognitus ad fin. 2. argum. qui contra supremos etiam Principes illud inducebat. Non obstat tertium ex Vlpiani responso in l. 1.[sect. 14] §. si in mari. ff. de flum. de quo c. 10. n. 10. Refellitur namque eodem modo quo soluta est ex eodem Vlp. eodem tractatu, hoc est libr. 68. ad edictum obiectio in fin. praecedentis argumenti. Haec etiam interdicta competunt attento statu naturae, & origine rerum, eo vero mutato variabitur & rerum conditio iuxta supra resoluta, de quo ad quintum. Non obstat quartum, quod quid occupatum est,[sect. 15] occuparive potest, id non est iurisgentium, sicut & mare teste Marcian in l. Nemo igitur de rer. diui. Marcian. ipse pro se respondeat, "Nemo ad littus maris accedere prohibetur piscandi causa, dum tamen villis, monumentis, & aedificijs abstineat, quia non sunt iurisgentium, sicut & mare," quis ex his verbis deducat nisi Incognitus, quidquid occupari potest non est iurisgentium, sicut & mare, leges suo marte figens atque refigens? cum propositio haec in iurisprudentia, & noua, & erronea sit, nam littora sunt iurisgentium ex Marciano l. Quaedam. §. & quidem. ff. de rer. diuis. §. & quidem Inst. eod. & "quidem naturali iure omnium communia sunt illa, aer, aqua profluens & mare, & per hoc littora maris," verba, naturali iure, de iuregentium exponunt interpretes, quo rerum dominia fuerunt distincta ex Barone §. flumina, Inst. de rer. diuis. sed littora occupari possunt, & in ea populus Romanus Imperium habere potest, l. 3. ff. ne quid in loc. publ. & quilibet aedificare, & construere ex Caio l. Riparum. §. fin. ff. de rer. diuis. Vlp. l. fin. ff. de vsuc. & aedificans adquirit dominium ex Marciano, l. In tantum. ff. de rer. diuis. ibi: "In tantum, vt & soli domini constituantur, qui ibi aedificant," quod etiam de iuregentium competit ex Sceu. l. In littora. ff. ne quid in loco publ. in littore, ait, iuregentium aedificare licere, quod equaliter procedit in mari ex Pomponio l. Quamuis 50. ff. de adq. rer. dom. ibi: "Quod in littore publico, vel in mari construxerimus, nostrum fiat," item de iuregentium competit vnicuique piscari in mari l. Iniuriarum 11. §. si quis me in mari piscari prohibeat. ff. de iniur. & in eo tota Incogniti disputatio versatur, & tamen hec piscatio ab alio occupari potest d. §. si quis, ibi: "Conductori autem veteres interdictum dederunt, si forte hoc publice conduxit", & pluribus alijs exemplis de quibus infra n. 24. cum seq. illud autem aduertendum erit maris occupationem, & possessionem vere, & proprie dari non posse, quemadmodum in terra datur, haec enim pedibus possidetur l. 1. ff. de acq. pos. illud vero nauigatione, aut piscatione quasi occupatur, & adquiritur iuxta ipsius naturam d. §. si quis me in mari, cum vers. seq. l. Sane. ff. de iniur. vnde nihil concludit Incognitus dum ait, quod mare exigua tantum parte occupari potest. Agit enim de vera occupatione, & apprehensione, nos vero de iure maris, quod consistit in nauigando, aut piscando & ideo improprijssime confundit terminos, & quaestionem. Quod & de aeris quoque loco probauimus c. 10. a n. 44. idem de aquae profluentis, hoc est fluminis alueo d. c. 10. num. 42. cum seqq. haec etiam occupari, & possideri possunt. Ad quintum de iure prohibendi in diuerticu[sect. 16]lo maris, vel fluminis, si quis diu piscatus fuerit ex Marciani responso, l. si quisquam. ff. de diuers. & tempor. inferebat Incognitus id procedere durante occupatione, ne discrepet Papinianus in eadem hypothesi contrarium respondens, l. fin. ff. de vsuc. intendit Incognitus ex hac conciliatione ius piscandi in mari, vel flumine publico iuregentium omnium hominum commune esse, ita vt nec prescriptione prohiberi possit, ni dum quis in piscandi vsu per plures annos perseuerauerit. Sed in horum iurium interpretatione varios[sect. 17] intellectus assignant Cuman. & Cuiat. in d. l. fin. Conan. libr. 3. cap. 15. num. 1. Forcat. dialog. 85. Aymon de antiquit. 4. part. ca. de materia a num. 81. Zazius antinom. 2. part. numer. 1. Charondas lib. 1. veros. capit. 21. concil. 3. Robertus libr. 1. recept. cap. 17. Pinel. libr. 1. select. cap. 14. num. 2. Iulius Pacius cent. 7. quaest. 1. Nicolaus de Passer. in concil. legum pagin. 475. Suarez alleg. 16. num. 3. & allegat. 17. num. 5. Mench. Illustr. cap. 89. num. 13. Guibertus lib. 1. quest. cap. 17. numer. 36. Cou. reg. peccatum 2. part. §. 8. num. 10. vers. 6. Auend. lib. 1. de exeq. cap. 12. nu. 11. & 12. Alfan. collect. 65. Pichard. §. 2. numer. 2. Instit. de rer. diuisione Donell. lib. 5. capit. 22. vbi Osuald. post alios, quos referunt: obtinuit communis, quam Incognitus sequitur, Papinia num loqui de prescriptione quoad adquirendum dominium, Marcianum vero de iure possessionis, & occupationis ad effectum, vt alij prohibeantur, ita Angelus cons. 290. Iason in I. Quominus a n. 97. de flumin. Balb. de praescript. 4. par. quinte principalis q. 6. n. 26. & alij excitatis. Sed defendi nequit, quia aut intelligit de actua[sect. 18]li praeoccupatione, & in ea specie quid opus erat tot annorum; cursu cum momento praeoccupans alium postea accedentem piscari prohibere possit ex reg. Qui prior est tempore in 6. docet in specie glos. verb. ad obtinendum in l. 2. ne quid in loco publico recepta ex Bart. & alijs ibi Parisius cons. 129. n. 9. vol. 4. In Secundo vero membro displicet quoque[sect. 19] ex eo, tum quia offendit generalitatem vtriusque textus; de Vlpiano constat, qui generaliter negat praescriptionem ad obtinenda loca publica, quae verba proprie referuntur ad occupationem, & possessionem, per quam res tenetur, & occupatur arg. text. in l. Clam. in princip. ibi: Ratio obtinendae possessionis. ff. de adquir. posses. & reg. 1. in 6. ibi: Obtineri, sentit Cuiat. verb. ad obtinenda in d. l. fin. Tum etiam quia nullo iure probari potest non[sect. 20] posse praescribi ea, quae iure possessionis per longum vsum possunt ab aliquo retineri, & e conuerso ea, que sunt iuregentium publica, & dominio adquiri non possunt, quoad vsum iure possessionis, & occupationis ab aliquo obtineri posse cum facultate alios prohibendi; cum per hanc occupationem non minus offendatur iusgentium, quo vsus omnibus conceditur, prout eleganter aduertit Craueta d. cap. materia nume. 83. contra Angel. cons. 290. & alios. Vnde verior videtur intellectus Accursij glos.[sect. 21] 2. in l. Si quisquam. ff. de diuersis, & verb. datam in fin. l. fin. ff. de vsucap. l. Sane. ff. de iniuriis in specie Marciani precesisse titulum, vel rescriptum Principis, licet ex aliquo defectu insufficiens causam tamen prescriptioni praebens, in hypothesi vero Papiniani nuda proponebatur praescriptio: nec haec diuinatio est, vt pungit Nicol. de Passerib. in legum concil. pag. 476. num. 10. & 11. nam licet Marcianus non exprimat, supponit tamen piscantem acquisisse ius ex longa piscatione, quod absque titulo, & bona fide dari non poterat, quia possessor attenta illa rubrica, quae inter exceptionum rubricas collocatur, agebat de exceptione resultante ex prescriptione acquisita contra alium, qui antea solus in eo diuerticulo ius piscandi adquisierat: id quod non posset absque priuilegio, vel titulo, per quem ius illud priuatum efficeretur: & de hoc iure quod solus alter vteretur, questio erat, & de eo Consultus respondet, & verba consonant. Per contrarium vero Papinianus agit de iu[sect. 22]re piscandi, quod existebat publicum iure gentium, vt patet ex principio textus, ibi: "Praescriptio longae possessionis ad obtinenda loca iuregentium publica, concedi non solet," quod significat ipse, dum absolute prohibitionis rationem reprobat, ex eo solum quod prohibens solus pluribus annis piscatus fuerit; & confirmatur quia in pandectis florentinis deest particula, vti, & ita dicit "alterum eodem iure prohibeat," non vero, vti prohibeat, vt in alijs circunfertur, & ita verba illa non respiciunt idem ius piscationis, sed ius exceptionis, de quo egerat Consultus in versic. praecedenti, ibi: "Exceptionem opponat." Nec obstat obiectio Accursij verbo, prohi[sect. 23]bet in l. Si quisquam. ff. de diuers. frustra requiri praescriptionem, imo rescriptum, & prescriptionem sibi inuicem repugnare, vt decidit Innoc. III. in cap. veniens de prescription. cui difficultati succumbit Nicolaus de Passer. vbi supra, nam requiritur prescriptio, quia supponit priuilegium ob aliquem defectum per se non sufficere ad acquisitionem iuris piscandi; vnde attenditur illud vt titulus prebens causam praescriptioni, & in hunc sensum concurrit simul cum praescriptione iuxta Bonifacij VIII. decretum capit. cum persone de priuil. in 6. ibi: "Sed tale est, quod saltem causam praebeat praescribendi," vbi notauit glos. verbo, munitos, & iuxta Imperatoris decisionem l Vltim. C. de fundis patrimon. libr. 11. resoluunt vltra ordinarios, Balbus de praescription. 5. part. quinte numer. 30. Auendanus libr. 1. de exequend. capitul. 1. numer. 21. versicul. 4. & in nostra specie Decius consil. 270. num. 6. Innocentij vero decisio procedit vbi tenor priuilegij erat contrarius praescriptioni, prout ibidem notauit glossa, verbo, intentionis, probata per omnes ex Panor. num. 19. Paris. numer. 11. & alijs ibi: eo maxime, quia priuilegium in illa specie non praecessit, sed subsequutum est, vndam non poterat praescriptioni causam prestare, vt recte argumentatur Pontifex. Constat igitur ex dictis ius piscandi occupari,[sect. 24] & donari posse a Principe, licet enim attento iuregentium, & interim dum illud perdurat, vsus piscandi in mari, vel flumine publico, sicut & venandi, & similium, publicus sit, & omnibus competat; vt respondent Iurisconsulti l. Nemo cum seq. ff. de rer. diuis. §. flumina, Inst. eod. nihilominus tamen ex iusta causa potest Princeps, vel qui ab eo potestatem habuerit, isthaec omnia immutare, & efficere, vt vsus maris, fluminis, & similium publicus esse desinat, & fiat iuris priuati, ita vt titulo oneroso, vel gratuito aliquibus tantummodo competat, & alijs omnino interdicatur, vel vt certis tantum temporibus, locis, & modis piscari liceat, seu venari, vt constat ex Vlpiani responso, l. Iniuriarum. §. si quis me. ff. de iniurijs, qui diserte distinguit inter diuerticulum, & mare inquiens, " si quis me prohibeat in mari piscari, vel euerriculum iniuriarum iudicio posse conueniri," limitat, "conductori autem veteres interdictum dedere, si forte publice hoc conduxit," subscribit Paulus in seq. responso l. Sane. ff. de iniurijs Vlpianus l. venditor. ff. communia praed. a contrario sensu, vt notauit Accursius glos. 4. ab omnibus receptus; sic Pomponius, l. Quominus. ff. de flum. licet aquam ex flumine publico deducere omnibus liceat, posse tamen Imperatorem, vel Senatum id vetare decernit, & ita obseruant Bart. in rubr. ff. vt in flum. publico, Angel. & alij institutarij in §. flumina, Inst. de rer. diuis. Decius consil. 196. num. 270. column. 4. Couar. reg. peccatum 2. p. §. 8. a num. 1. & 10. Roland. cons. 9. n. 18. libr. 2. Auend. lib. 1. de exequend. cap. 12. a numer. 11. Cabed. decis. 54. par. 2. Molin. de iust. 2. disp. 105. col. 1. ad fin. & Marcus decis. 529. num. 16. par. 1. post alios. Ego vnico argumento totam Incogniti dispu[sect. 25]tationem euerto in hunc modum nauigatio, & piscatio in mari eodem iure naturali, vel gentium regulantur ex Incognito cap. 5. ibi: "Quae autem nauigationis, eadem piscatus habenda est ratio, vt communis maneat omnibus," vt ipse annotaui cap. 10. numer. 7. sed piscatio in mari a rep. Principeve supremo occupari, acquiri, & donari potest, ex d. §. si quis me in mari igitur; & nauigatio in mari a rep. Principeve supremo acquiri, & concedi potest, soluat Incognitus, & erit mihi magnus Apollo, sed aliter sic libet argumentari: mare commune omnium est d. §. si quis, ibi: "Si quem ante aedes meas, vel ante praetorium meum piscari prohibeam, & quidem mare commune omnium est, & est saepissime rescriptum non posse quem piscari prohiberi," & adducitur ab Incognito d. cap. 5. pag. 25. & tamen publico conductori competit interdictum contra alios, ex d. §. si quis igitur Laudanda autem est Incogniti dexteritas, nam dum Iurisconsultus in hoc §. probat non posse aliquem piscari prohiberi in mari, illum saepius citat, dum vero idem Vlpianus contrarium constituit in conductore publico, tunc Incognitus in diuersa parte metamorphoseos arte vtens, conuertit mare in flumen d. ca. 5. pag. 25. dicens, "non enim maris eadem, quae fluminis ratio est, quod cum sit publicum id est populi, ius etiam in eo piscandi a populo, aut Principe concedi, aut locari potest, ita vt ei, qui conduxit, etiam veteres interdictum dederint, l. Iniuriarum. §. si quis me vers. conductori, de iniurijs, quae conditio in mari euenire non potest," cum tamen Vlpianus bis in maris vsu loquatur, quod ipse Incognitus contra nos adducit. Aduerto etiam in specie Vlpiani in d. l. vltim.[sect. 26] in princip. ff. de vsucap. vnum singulare, dum dicit publica loca per praescriptionem non solere obtineri, significans alijs modis obtineri posse, sed non per praescriptionem; sic insinuans occupationis capacia esse, neque hoc naturae eorum repugnare, sed non esse in more. Sed esto quod communis sententia quam su[sect. 27]pra reiecimus, sit vera, expresse fauet nostrae nauigationi, & ita retorquetur contra Incognitum. Nam ex omnium consensu durante consuetudine illa piscandi, in specie etiam Vlpiani, possidens habet dominium, sicut edificans (quo altero exemplo vtitur Vlpianus) durante edificio vt expressit Marc. l. In tantum de rerum diuis. ibi: "Soli domini constituantur, qui ibi aedificant," diuersa vero quaestio est vtrum destructo aedificio, vel piscationis iure relicto, loca publica in pristinam redeant naturam, de quo infra c. 14. n. 51. cum seq. nos vero agimus de nauigatione, quatenus est in vsu; vnde locum habet responsum Marciani ex ipsius Incogniti interpretatione. Non obstat sextum ex Celsi distinctione inter[sect. 28] littora, & mare, ita vt littora populus Romanus occupare possit, sed sine damno aliorum, & inter mare, quod suam retinet naturam, vt commune sit omnibus. Mirum est quo ingenio seu genio Incognitus Iurisconsultorum responsa explicet, vel implicet potius; verba Celsi sunt, "littora in quae populus Romanus Imperium habet, populi Romani esse arbitror: maris communem vsum omnibus hominibus, vt aeris, iactasque in id pilas eius esse, qui iecerit, sed id concedendum non esse, si deterior littoris, maris ve vsus eo modo futurus sit." Haec Celsus: tu obserua Incogniti dexteritatem, qui hanc vltimam clausulam seu verba, quae priuatum pilas in mare iacientem respiciunt; ad principium textus, & ita ad populum Romanum trahit contra iurisprudentie, & Grammatice regulas, vt responsionem non mereatur. Nam mare & littus maris vt illius pars diuer[sect. 29]sae conditionis esse non possunt, vt probant omnes Iurisconsulti, l. Quaedam de rer. diuis. Iustina. §. & quidem de rer. diuis. & ratio, cum pars & totum eandem naturam habeant, l. Quae de tota. ff. de rei vindic. nec diuerso iure censeri possint l. Eum qui. ff. de vsucap. & ideo vtrumque publicum esse respondet Consultus, l. Pen. de rer. diuis. quod responsum dupliciter explicari potest, vel ante specialem Imperatoris occupationem, vel post eam: in primo casu publica erunt, seu communia omnium gentium; in secundo priuata, seu potius publica erunt vsui illius populi, cuius Princeps caput est, vt explicat Vuesemb. §. flumina num. 4. Institut. de rerum diuisione, & Donellus libr. 4. capit. 2. Imo & ex hoc eodem textu argumentum re[sect. 30]torqueri potest, si aduertas quod Iurisconsultus id tantum priuato negat, clare sentiens populo Romano licere, de quo egerat in eadem hypothesi: & in florentinis pandectis deest particula autem (quae nec semper aduersatur, vt tradit Alcia. lib. 2. disp. ca. 5.) & incipit. §. Maris communem iuxta que tria docet Consultus, primum, populi Romani esse littora, in que habet Imperium: secundum, maris communem esse vsum: tertium, ex hoc vsu deducit posse occupari a priuato, dum tamen alijs non noceat; & ita illatio ex communi vsu deducta ad priuatam occupationem relata est a Celso: vnde ex eo responso nihil contra populum Romanum concludi potest directe, & indirecte fauet Imperio Rom. nam verba illa, "eius esse, qui iecerit," non congruunt populo Rom. sed homini, qui iecerit. Et constat, quia si verum est quod dicit Incog[sect. 31]nitus, quae differentia constituenda erit inter littora, quae nullius sunt, & inter ea quae sunt populi Romani? preterea estó, quod per occupationem populi Romani in littoribus vsui publico praeiudicium inferri non debeat; hoc intelligendum est respectu ipsius populi Romani, non vero aliorum, vt docte obseruat Donellus lib. 4. cap. 2. in eodem loco ab Incognito laudatus: ita verba illa, omnibus hominibus, respectiue explicanda sunt, hoc est omnium gentium attenta rerum natura, vnius populi data occupacione. Sic Theophilus eadem verba prolata a Iustiniano restringit ad omnes homines populi Romani. §. flumina Inst. de rer. diuis. vbi notat Baro. vt supra num. 11. obseruauimus. Congruit etiam quod Vlpianus dixit. "Mare omnium commune esse, sicut & aerem," & tamen admittit piscationem populi, vel Principis priuatiue in mari, vt supra aduertimus n. 25. Autoritas autem Diui Ambrosij hominum[sect. 32] respicit ambitionem: quemadmodum ineundem sensum multa tradunt Philosophi, multa poetae, plurima viri sancti, & docti, vide Innocen. III. de contemptu mundi, & in terminis nostris, quae contra nauigationem congessit Menchac. Illustr. ca. 20. num. 11. Non tamen negabit Diuus Ambrosius pro fide Catholica propaganda Oceani, & Phlegetontis etiam procellas remis, & vellis sedandas, & superandas, diuidentibus inter sese, & sibi onus propagationis supremis nauarchis, quod si Ambrosij sententia Batauis placet, cur Batauia non continentur? cur Oceanum suis nauigationibus sternunt? quemadmodum olim continebantur, nec in mari, & aquis experti erant, vt aduertit Lipsius ad Tacit. lib. 5. hist. num. 39. "nobis (ait Diuus Ambrosius d. loco) sententia est mutare exilio domos, incolarum fastigio teneri, aduenarum captare gratiam, transferre terminos perpetuos, agrum ad agrum adiungere, domum ad domum, defecit terra hominibus, sternuntur, & maria, spatia maris sibi vendicant," & caetera. Restat vt ad vltimum respondeamus, quo intendit[sect. 33] Incognitus nauigationem nemini esse impediendam ex eo, quia communicatio nullum impedienti affert commodum, vtilitatem tamen alijs prestat; quemadmodum si quis neget lumen de suo capere lumine, & sic de alijs: ad huius argumenti solutionem notandum est non omnino certum esse, quae sint publica iuregentium, propterea quod ista paulo negligentius, & minus explicate nostri tradiderunt, vt aduertit Conan. lib. 3. ca. 2. n. 1. in fin. Ex Philosophorum tamen, Iurisconsultorum, & scribentium mente statuendum est, illud naturali iure commune omnium dici, quod omnibus est promiscuum, & quo omnes sine alterius detrimento vti possunt, sic declarat Tullius lib. 1. offi. in hunc modum. "Omnia communia hominum videntur, quae sunt generis eiusdem, quod ab Ennio positum in vnare transferri per multas potest." " Homo, qui erranti monstrat viam, Quasi de suo lumine accendat, facit Vt nihilominus ipsi luceat, cum illi accenderit. " Qua ex re satis percipitur, vt quidquid sine detrimento possit commodari, id tribuatur cuique, vel ignoto: ex quo sunt illa communia, non prohibere aqua profluente, pati ab igne ignem capere, que sunt ijs vtilia, qui accipiunt, danti non molesta, hec Tull. assentit Conan. li. 3. c. 2. n. 1. & est demente omnium, nec refragatur Incognitus in exemplis. Iuxta quae, ne ab argumenti materia discedamus,[sect. 34] bibere, haurire, lauare, que pertinent ad aquae vsum, omnibus sunt comunia: quia communicari possunt sine detrimento alterius, sic Paulus l. Quaedam. ff. de rer. diuis. "naturali iure communia omnium esse aerem, aquam profluentem, & mare:" profluentem dixit. Non enim aqua omnis iure naturali communis est, sed ea tantum, que profluit; & ita profluit, vt ea quilibet sine alterius damno vti possit, obseruat Conan. d. loco, huc pertinet illud Latone apud Ouid. lib. 6. " Quid prohibetis aquas? vsus communis aquarum est. " Nam Latona sedare tantum sitim querebat, vt ex contextu constat. " Iamque Chimaeriferae, cum Sol grauis vreret arua, Finibus in Lyciae longo Dea fessa labore Sidereo siccata sitim collegerat aestu, Vberaque ebiberant auidi lactantia nati. Forte lacum mediocris aquae prospexit in imis; Vallibus: agrestes illic fruticosa legebant: Vimina cum iuncis, gratamque paludibus vluam. Accessit, positoque genu Titania terram Pressit, vt hauriret gelidos potura liquores. Rustica turba vetat. Dea sic affata vetantes: Quid prohibetis aquas? vsus communis aquarum est. Nec Solem proprium natura, nec aera fecit, Nec tenues vndas: ad publica munera veni. Quae tamen, vt detis, supplex peto: non ego nostros Abluere hic artus, lassataque membra parabam, Sed releuare sitim: caret os humore loquentis, Et fauces arent, vixque est via vocis in illis. Haustus aquae mihi nectar erit, vitamque fatebor Accepisse, simul vitam dederitis in vndis. Hi quoque vos moueant, qui nostro brachia tendunt Parua sinu: & casu tendebant brachia nati. " Per contrarium vero vsus fluminis, qui consis[sect. 35]tit in nauigando, & piscando, vt aduertit Ripa l. Quominus num. 6. ff. de flumin. & scribentes in §. 2. Inst. de rer. diuis. ad vnum populum priuatiue pertinere potest, vt docuere Baro. l. Sed diui. ff. de rer. diuis. Donellus lib. 4. cap. 2. & Osuald. ad Donell. dict. cap. 2. littera. F. & tunc sine dominantis detrimento alteri communicari non potest, vt per se patet, & constat ex litibus quae super piscandi, & nauigandi iure quotidie inter populos excitantur, Suar. alleg. 14. Decius cons. 270. Ruyn. consil. 28. lib. 1. Atque ita, vt exemplum Menchace, & Incog[sect. 36]niti persequamur; Latona non piscari, non nauigare in alieno lacu volebat, nec fas erat ex l. Iniuriarum 13. §. fin. ad fin. de iniur. ibi: "In lacu tamen, qui mei dominij est, vtique piscari aliquem prohibere possum," vbi glos. & omnes, quemadmodum prohiberi poterat, aucupari, & venari in alienis agris d. §. fin. ibi: "Nisi quod ingredi quis agrum alienum prohiberi potest," l. Diuus Pius 16. ff. de seruit. rust. praed. l. 3. vers. plane. ff. de acquir. rer. domin. §. ferae Inst. de rerum diuis. iunctis traditis per Aret. in l. 3. §. Nerua not. 5. ff. de acquir. posses. Dec. cons. 197. num. 2. Chasan. consuetud. Burgund. Rubr. 13. §. 7. glos. 1. n. 3. Perez ad l. 1. tit. 22. column. penul. vers. posset tamen cum seqq. libr. 2. Ordinam. tametsi Auend. lib. 1. de exequend. cap. 4. num. 32. in contraria sit sententia; & idem seruandum in nostro Regno Lusitaniae teneat Valasc. de iure emphyt. quaest. 8. nu. 43. vers. & ex praedictis ad fin. sequitur Cald. de emptione cap. 21. num. 11. per Ord. lib. 5. titul. 91. & in antiquis 111. sed caue, quia Ordinatio agit quando prohibitio piscandi, vel venandi fit in locis publicis, in quibus licet proprietas sit dominorum, vsus tamen est communis; nos autem agimus in re priuata quoad proprietatem, & vsum. In hac enim dominus potest licite prohibere piscationem, & venationem, ex d. §. fin. cum similibus, resoluunt Medin. de restit. cap. 12. colum. 3. Sot. de iust. lib. 4. quaest. 6. art. 4. column. ante pen. ad medium, Cabed. decis. 89. numer. 2. &. 3. p. 2. post Barbosam, quem citat, Sayr. in claue Regia lib. 1. cap. 9. num. 14. Molin. 1. tom. disp. 45. septum locum requirens, qui casus omnibus indubitabilis est. Inde deducitur minus recte Incognitum ab aquae vsu ad fluminis, vel maris vsum intulisse. Non enim sequitur, licet mihi ex flumine, vel mari bibere, licebit ergo piscari, & nauigare. Dum autem firmant Menchaca Illust. c. 89. n.[sect. 37] 35. & Incognitus ex omnium piscatione, & nauigatione nullum domino, vel possessori incommodum inferri, non magis quam si lumen de lumine suo accendi patiatur: natura, ratio, & ipse sibi contradicunt, dum capit. 7. in Lusitanos tanquam dardanarios l. 1. C. de monop. damnatos inuehitur, qui coemptores, suppressoresque mercium ex inopia aliorum sibi quaestum faciunt, vt alias Nazianzenus in funere Basilij declamabat, non minus ergo vtilitatis ex aurifodinis, mercimonijs, & nauigationibus Indicis Rex Hispaniarum accipit si solus ea sibi vendicet, quam si caetere gentes ad eadem admittantur ex horum opinione. Ex his, quae in hoc capit. & praecedenti deduxi[sect. 38]mus ea qua potuimus breuitate, satis constat maris occupationem admitti posse, licet namque totum occupari propter ipsius vastitatem, & nostram impotentiam nequeat, attamen pro parte protegi, purgari, dominari, & Imperio retineri receptum est, vt nostra defendamus, & ab hostibus, & piratis tueamur. Vnum, vel alterum aduertendum duximus,[sect. 39] primum maris occupationem non exqualibet nauigaiione, & piscatione acquiri. Per hos enim actus simpliciter non fit occupatio Pompon. l. Si ager 23. ff. de adquir. rer. dom. "nec piscando quidem retinere poterimus vsum fructum," quem textum si Incognitus inuenisset (Deus bone) nec se ferre posset? & ita audiendus est "Ruynus cons. 28. num. 10. & 11. volum. 1." dum vult quod per nullum cursum ex simplici nauigatione adquiratur ius, sed cum maris proprium ius ad aliquem pertineat, vti possidetis interdictum ei competit, si prohibeatur ius suum exercere, sic Paulus l. Sane. ff. de iniurijs de quo late supra, modos vero, quibus illud assequi possumus, perstringemus cap. 13. Secundo aduerto Lusitanos maris Oceani oc[sect. 40]cupationem, & Imperium non ita sibi vendicasse, vt alijs nauigationem prohibeant, aut in illo vectigalia imponant, imo & ipsi Bataui per Oceanum, & per Hispanicum mare nauigant in Venetias, & in alias Prouincias, nusquam tamen illi, vel alij ab Hispanis prohibiti sunt, aut vectigalia pendunt, nec tale quid memoriae proditum est. Sed illud tantum clamant nostri (vt Incogni[sect. 41]ti ca. 12. ad fin. verbo vtar) ne nauigent Bataui ad nostras conquistas, quae tanto nostrorum sanguine, & sumptu comparatae fuere, vt certe si lucrum temporale spectetur, haud tanto pretio dignae sunt: latissima igitur Neptuni spatientur in aula Bataui, piscentur, & hauriant aequor, nauigentque in alias Prouincias, innocuum nauigantibus praebeant iter, etsi nouas Insulas, alias terras inquirere cupido est; ad septentrionem restat magna orbis pars adhuc Incognita teste Acosta de natura noui orbis lib. 1. cap. 20. ad fin. neruos suos, & animos ad hanc Prouinciam intendant, vt sibi lucrum, & gloriam acquirant, exteris inuidiam, & aemulationem inijciant, expectant ne velut ab specula, vt ab alijs prius labore, sanguine, & vita maria sternantur, vt postea ipsi aliorum labore fruantur? # 12 Svmmarivm. Cap. XII. -  1 Romanus Pontifex directe, & principaliter non habet iurisdictionem in totum orbem. -  2 Romanus Pontifex habet temporalem in vniuersum orbem ex communi, non tamen eam Principibus saecularibus concedere posset. Par in parem non habet Imperium. -  3 Christus Dominus fuit Monarcha temporalis, habuitque potestatem excellentiae super omnia temporalia. Potestas excellentiae a Christo Domino, nec in spiritualibus, nec in temporalibus fuit Petro, & sucessoribus communicata. -  4 Christus Dominus dum Petro concessit spiritualem potestatem, eo ipso concessit temporalem in ordine ad spiritualem. Media committuntur, cui committitur finis. -  5 Romanus Pontifex non est dominus maris Oceani, nec potuit Regibus Hispaniae insulas Occidentales donare. -  6 Borrellus reprobatur circa Alexandri VI. bullae interpretationem, & num. 7. Christus Dominus maris, & ventorum figuratus per Noe, qui fuit figura Christi. -  8 Romanus Pontif. non potuit concedere Regibus Hispaniae Insulas barbarorum ad effectum, vt postea conuerterentur. Bellum non est medium aptum ad fidei propagationem -  9 Romanus Pontifex potuit concedere nauigationem Indicam Principibus Hispaniae priuatiue quoad alios Principes pro infidelium conuersione. -  10 Alexander VI. non concessit Hispanis nauigationem, vt debellarent Indos, sed vt deducerent praedicatores, conuersos defenderent, & caetera. -  11 Alex. VI. potuit alijs Principibus prohibere nauigationem ad Indos. -  12 Hispani per vim, & arma spoliarunt Indos, Hispaniae tamen Rex iuste retinet, & possidet Indias Occidentales. -  13 Imperia per vim obtenta ex temporis cursu confirmantur. An mare, aut ius nauigandi proprium sit Lusita norum titulo donationis Pontificiae. Cap. XII. QVanqvam cap. 7. huic dubio sit satis[sect. 1]factum, vt tamen Incogniti ordinem, & argumenta prosequamur, in hoc capite de hoc nauigandi iure succincte agemus: iam enim c. 6. corol. 6. a n. 58. ostendimus Romanum Pontificem Christi vicarium, Petrique successorem non habere directe ciuilem potestatem, seu temporalem in totum orbem, & in nostra quaestione Vict. de Ind. p. 1. n. 27. Salmer. tom. 12. tract. 38. vers. ijsdem pag. 325. quam tamen si haberet, vt voluere relati d. corol. 6. n. 54. non tamen posset eam Principibus saecularibus concedere, vt probant Victoria de Indis 1. part. numer. 28. & Salmeron vbi proxime Sotus in 4. distinct. 5. quest. vnic. art. 10. col. 14. arg. 5. Ledesma 2. 4. q. 20. art. 4. fol. 305. Ratio est in promptu, quia ea potestas esset an[sect. 2]nexa summo Pontificatui, vt bene probant citati Doctores, vnde Pontifex non posset sese ea abdicare, etsi de facto illam donaret, successor in Diui Petri Cathedram eam reuocaret, cum non posset antecessor futuros obligare Pontifices, praecipue in ré pertinente ad Cathedre splendorem, & dignitatem, cum par in parem non habeat Imperium, vt decidit Innoc. III. in Petri successoribus in ca. Innotuit 20. de electione, aduertunt in proposito Victoria, & Salmeron d. locis. Quanquam autem Christus Dominus fuerit[sect. 3] Monarcha temporalis, & potestatem excellentiae habuerit super omnia temporalia iuxta illud Matt. vltim. "Data est mihi omnis potestas in coelo & in terra," vt cum communiori, & veriori resoluisti cap. 6. nu. 66. nihilominus hec potestas excellentiae in temporalibus non fuit communicata Petro, & successoribus, nec potestas excellentie in spiritua libus, vt post D. Thom. & alios resoluisti d. cap. 6. numer. 67. concessit tamen eam potestatem temporalem, que necessaria foret ad consequendum finem supernaturalem, cum Dei perfecta sint opera Deut. cap. 23. vt late probasti d. cap. 6. corol. 7. a num. 73. Ex his infertur primo Romanum Pontificem[sect. 4] vt talem non esse dominum maris Oceani, nec si fuisset, concedere posse Regibus Hispaniae, nec Indiarum insulas, & terras, vt probant in specie Victoria, Salmeron, Sotus, & Ledesma relati supra num. 1. Infertur secundo non probari mihi assertionem[sect. 5] Martae de iurisdict. 1. par. cap. 26. num. 55. dum firmat Alexandrum VI. Castelle, & Lusitanie Regibus Indias seu nouum mundum in foeudum concesisse propter directum dominium, quod sibi competit in vniuersum orbem. Cum enim, vt probauimus, summus Pontifex non habeat eam potestatem directo in totum orbem, ac perconsequens, nec in Indias, non potuit in foeudum illas concedere, quod dominium directum praerequirit iuxta foeudistas; vt barbarus ille Atabaliba Peruani Imperij Rex Fr. Vincentio de Baluerde Dominicano, qui cum ad primum barbari aspectum, & congressum, comminatus fuisset igne, & ferro pereundum, nisi se in Regis Hispani tributarium daret, prout a Papa consecutus fuerat, non barbare respondit, nolle se in superiorem recognoscere eum, cuius nec nomen vnquam audierat, minusque illi Papae obedire, qui quod suum non erat, alijs donabat apud Gomaram en la historia general de las Indias pag. 155. Infertur tertio non esse veram rationem, quam[sect. 6] ad iustificationem Alexandrinae concessionis affert Borrellus de prestant. Regis Catholici, c. 46. a num. 232. & 234. dum ait Regibus Hispanie Oceani nauigationem competere ex Pontificia largitate, idque ex eo, quia secundus pater gentium Noe ex inuestitura sibi a Deo facta maris dominium, ac possessionem accepit, dum sibi nauem (arcam scilicet) construi fecit, & cum naue corporalem maris possessionem accepit; cum autem arca figura sit Ecclesie ex Origine in Genes. ca. 6. hom. 2. Rupert. in Genes. lib. 4. ca. 71. Aug. contra Faustum lib. 12. cap. 14. Noe autem figura Christi, sicut enim per vnum Noe seruatus est orbis, sic per Christum seruantur omnes, & quemadmodum Noe per lignum conseruauit reliquias generis humani, ita Christus per lignum crucis, vt tradit Benedictus Pereira super Genesim lib. 10. disp. 12. n. 85. par. 2. vnde cum Christus sit dominius maris, & ventorum iuxta resoluta cap. 6. num. 66. "Hinc surgens imperauit ventis, & mari, & facta est tranquillitas magna," cum respicientium admiratione, apud Lucam cap. 8. "& ambulauit supra mare," vt narrant euangelij historiographi Matth. 14. Marc. 6. & vicarios suos constituerit Petrum, & successores, eisque omnem suam contulerit potestatem, tam spiritualem, quam temporalem in vniuersum orbem; eadem procul dubio iurisdictio, & potestas in mare competit Pontifici Romano, ac perconsequens potuit Alexander VI. eandem Regibus Hispanie concedere. Sed haec opinio Borrelli nullo modo defendi[sect. 7] potest, tum quia Christus Domimus Petro, eiusque successoribus excellentie potestatem, nec in spiritualibus nec in temporalibus contulit, vt aduertimus n. 3. imo etsi illam contulisset, non posset Romanus Pontifex ea se spoliare in supremae dignitatis praeiudicium, vt astruimus num. 1. & 2. nec vera est illa opinio, que vtriusque gladij potestatem Pontifici concedit, vt probant relati d. c. 6. n. 64. Quarto infertur non potuisse Romanum Pontificem[sect. 8] concedere Regibus Hispaniae Insulas Barbarorum ad effectum, vt postea ad fidem conuerterentur, vt voluit Sepulueda in sua disp. obiect. 12. & Ceuallos lib. 4. quaest. 906. a num. 309. citans in id Paramum de origine Inquisi. lib. 3. q. 1. opin. 3. num. 76. & 77. qui tamen agit de Principibus fidelibus (quos Pontifex ex causa deponere potest de quo capit. 6. corol. 4. a num. 45.) tum quia Pontifex non habet potestatem in infideles; nec illi suis bonis, & dominijs spoliari possunt ob infidelitatem, alia ve contra naturam peccata, de quo supra egimus cap. 9. & acerrime contra Sepuluedam, & Ceuallos defendit nostrum corolarium Episcopus Chiapiae replica 12. Soto in 4. distinct. 5. q. vnica, art. 10. col. 11. ad 2. Salmer. tom. 12. tractat. 39. bellum namque non est medium aptum, sed potius impeditiuum fidei propagandae, vt docent idem Soto d. art. 10. conclus 3. Vict. de Ind. p. 1. n. 39. Acosta de procuranda Indorum Salute lib. 1. c. 13. & lib. 2. c. 5. Quintó infertur Romanum Pontificem ex of[sect. 9]ficio Apostolico potuisse concedere Hispaniae Regibus nauigationem in Indias, ad effectum fidei in illas Prouincias promulgandae priuatiue quoad alios Reges, & Principes Christianos, prout late deductum est cap. 7. & 8. supr. eod. & constat quoniam in ordine ad bonum spirituale Pontifex temporalem habet, & exercet potestatem, vt late probatum est cap. 6. igitur potuit de medijs disponere ad illam conuersionem consequendam, ac perconsequens nauigationem (quod erat medium praecisum ad illas Prouincias penetrandas) ab aliorum impedimentis liberam reddere. Sexto infertur Alexandrum VI. non concesis[sect. 10]se nauigationem ad eum finem, vt Hispanie Reges proficiscerentur ad debellandos Reges infideles noui orbis, & eorum Regna occupanda, sed vt eo adducerent fidei Christianae praedicatores, & protegerent, ac defenderent tum ipsos praedicatores, tum Christianos ab eis conuersos, & punirent aduersarios, etiam occupando eorum Regna, quatenus opus esset, vt bene docent Episcopus Chiapie in Apolog. replica 12. Sotus in 4. distinct. 5. q. vnica art. 10. ad quintum Banez 2. 2. q. 10. art. 10. dub. 3. ad 3. Bellarminus lib. 5. de Rom. Pont. ca. 2. Salas de legib. disp. 7. sect. 5. num. 31. vers. ad illud, Acosta lib. 2. de procur. Indor. salute cap. 2. Beccan. in summa 2. tom. cap. 13. q. 6. num. 12. qui contrarijs argumentis satisfaciunt. Vnde non recte intendit Incognitus cap. 6. di[sect. 11]uisionem, seu nauigationem hanc tantum habere locum ex Pontificis laudo, seu arbitrio inter Hispaniae Reges, non vero alijs praeiudicare inauditis, & immerentibus: omnibus namque praeiudicat ex rationibus, quas congessimus capit. 7. ad fin. & cap. 8. per totum, pendetque hoc praeiudicium, seu exclusio ex vi Pontificiae potestatis circa temporalia in ordine ad spiritualia iuxta resoluta d. c. 6. a num. 73. Sexto infertur, quod licet per Ducum, & mili[sect. 12]tum vim, & tyrannidem contra Pontificis, & Regum Hispanie mentem, voluntatem, ac ordinationes, Indi bonis suis spoliati fuerint, Regemque Hispanie vt superiorem cognouerint, nihilominus tamen non deficit titulus administrationis ad retinendam Indorum possessionem: quod quidem ius, nisi aliunde perturbetur iniuria, aequum, & salutare esse constat, vt bene resoluunt Salmeron tom. 12. tractat. 38. ad finem, Acosta lib. 2. de procur. Indorum Salute cap. 2. ad finem, & ca. 3. Salon 2. 2. q. 60. art. 6. contr. 1. vers. denique. Imperia etiam per vim licet vsurpata ex po[sect. 13]puli consensu tempore confirmantur ex Bellarm. lib. 3. de laicis ca. 6. Molin. de iustit. tract. 2. disp. 24. ad fin. Acosta lib. 2. de proc. Ind. Salute c. 3. & Salas de legibus disp. 7. sect. 12. numer. 67. in fin. cui congruit illud Senec. in Hipol. " Honesta quoedam scelera successus facit. " # 13 Svmmarivm. Cap. XIII. -  1 Menchaca multas opiniones in Scholas inuexit contra iuris, & rationis placita. -  Quaestio disputanda vtrum mare, aut ius nauigandi proprium sit Lusitanorum titulo praescriptionis, aut consuetudinis. -  2 Argumenta negatiua proponuntur. -  3 Maris occupatio a doctoribus, & Iurisconsultis admittitur. -  4 Praescriptionis edictum prohibitorium est. -  5 Commercium extra esse & habere commercium rei differunt. -  6 Maris proprietas est nullius secundum communem, protectio, & iurisdictio est Imperatoris. -  7 L. Sane de iniurijs. -  Proprietas maris dari potest. -  Mare & diuerticulum differunt apud Iurisconsultos. -  8 Imperator mittit classes ad mare purgandum. -  9 Imperatorj quod licet, licebit etiam Regibus superiorem non recognoscentibus in temporalibus. -  Reges supremi eandem potestatem habent, quam Imperator. -  Reges Hispaniae non recognoscunt Imperatorem in temporalibus. -  Rex Lusitaniae non recognoscit Imperatorem in temporalibus. -  Hispania de facto, non iure subiecta fuit Imperio, a quo iam libera est. -  10 Imperator non est mundi, & maris dominus, sed partis subiectae. -  11 Nauigatio, & protectio maris omnibus competit de iuregentium, nisi a Principe praeoccupetur. -  Imperator mari, & littoribus seruitutem imponere potest. -  12 Maris protectio, iurisdictio, & imperium ad Imperatorem pertinet, primo quando iura regalia in Prouincias mari adiacentes habet. -  13 Imperator ius maris adquirit ex praescriptione. -  Venetorum, & Genuensium ius maris defenditur. -  14 Praescriptio in memorialis requiritur ab scribentibus ad maris adquisitionem. -  L. Vsum aquae. C. de aquae ductu. -  Vsus aquae publicus adquiri potest ex tempore inmemoriali. -  15 L. Vlt. ff. de vsucap. & num. 16, -  Praescriptionis ius in rebus publicis non adquiritur ex longo tempore, sed ex immemoriali, & n. 17. -  16 Praescriptio an importet apud Iurisconsultos exceptionem tantum? -  17 Publica iura non adquiruntur possessione longa etiam tempore Imperatorum, sed immemoriali. -  18 Praescriptio pro exceptione capitur frequentius apud Iurisconsultos. -  Praescriptio, & exceptio differunt. -  19 Praescriptio, & exceptio non differunt tamquam species, & genus. -  Praescriptio non solum comprehendit exceptionem ex tempore ortam, sed & alias. -  20 Praescriptio pro adquisitione per possessionem non est barbarum, & incognitum Iurisconsultis. -  Iulius Paulus instit. de vsucapione. -  Inst de vsucap. & praescriptionibus. -  21 Verbum, prescribere, significat intitulare, & praefinire quod congruit vsucapioni. -  22 Vsucapione quare Iurisconsulti saepius vsi fuerint, quam praescriptione. -  23 Praescribens adquirit dominium directum, & vindicatio. -  L. Si duo. §. primo. ff. de iur. iurando. -  24 Praescribenti cur exceptio, non actio in iure concedatur. -  Exceptio etiam est intentionis exclusio. -  25 Praescriptio pro exceptione capitur, quoties exceptio ante litis contestationem proponitur, vt est exceptio dilatoria, & aliquae ex peremptorijs. -  26 Consuetudine ius publicum piscandi, nauigandi, & similium adquiriri potest. -  26 Consuetudinem inter & praescriptionem magnae differentiae. -  Consuetudo dicitur adquisitio per temporis possessionem. -  Praescriptio immemorialis dicitur consuetudo. -  28 Praescriptio immemorialis requiritur ad praescriben da loca publica a priuatis, Princeps ad obtinenda loca publica non indiget immemoriali, sed occupatione tantum. -  29 Ius piscandi, & nauigandi, & similium an adquiratur praeoccupatione simpliciter. -  30 Ius prohibitionis requirit plures annos. -  Prohibitio in rebus publicis, vt competat necessaria est, praescriptio. -  31 Praeoccupatio inter supremos Principes sufficit in rebus publicis. -  32 Princeps supremus non indiget licentia, aut priuilegio alterius Principis ad occupanda loca publica. -  Priuatus indiget immemoriali ad occupanda loca publica -  33 Venetis opus non est immemorialis ad Adriatici mari occupationem tuendam. -  Venetorum gentis origo, & Imperium quando coepit. -  34 Sententia in Venetorum fauorem pro maris Adriatici iure contra Imperatorem, & alios Principes. -  Adriatici maris Imperium pertinet ad Venetos. -  35 Nauigatio de iuregentium est libera. -  36Cap. primum de praescript. in. 6. & n. 38. -  37 Prohibitio vsucapionis in rebus publicis procedit respectu priuatorum. -  L. 2. §. si quis a Principe. ff. ne quid in loco publico. -  38 Loca publica respectu Principum censentur libera. -  Contra libertatem status primaeui praescribitur tempore ordinario. -  39 Status primaeuus repugnans non releuat possessorem ab onore probandi. -  Praesumptio primaeui status tollitur per possessionem longi temporis. -  40 Lusitanorum ius in Indiae nauigatione concluditur ex praeoccupatione, consuetudine, & destinatione. -  41 Nauigatio indica ex praeoccupatione. -  Promontorium bonae spei quando praeternauigatum, & a quo. -  42 Vascus a Gama quo tempore in Indiam nauigauit. -  43 Tempus centum annorum an & quando immemoriali aequiparetur. -  Vitae hominum centum annos excedentes. -  44 Quadraginta annorum cursus cum titulo vim habet immemorialis. -  45 Lusitani Reges ius Indicae nauigationis defendunt ex omnium sententia. -  46 Princeps supremus qui bona fide rem possidet, non tenetur eam dimittere, aut diuidere, vel in arbitros compromittere, et si dubia res sit. -  47 Princeps qui arma mouet contra Principem possessorem in re dubia peccat grauissime licet ius suum probabilius putet. -  48 Milites alienae reipublicae peccant arma sumentes in re dubia, & ad restitutionem tenentur. -  Indicam nauigationem Lusitanorum perturbantes incidunt in censuras. -  49 Bataui ineunt foedus cum Turcis, Mauris, & infidelibus Foedus cum infidelibus contra Christianos inire nefas. -  50 Sarraceni sunt Dei flagellum contra Christianos. -  51 Imperator, & Principes Catholici non possunt foedus inire cum Turcis, Mauris, & infidelibus contra Christianos. -  Oceanus subuertit Batauorum terras. -  52 An liceat in bello iusto contra Christianos Principi Christiano auxilium infidelium inuocare? Vtrum mare, aut ius nauigandi proprium sit Lusitanorum titulo praescriptionis, aut consuetudinis. Cap. XIII. NEgat Incognitus in sua dissertatione cap. 7. Lusitanis mare, aut ius proprium nauigandi competere ex titulo prescriptionis, aut consuetudinis, sequens singularem Mench. opinionem, qui contra iurisprudentie, Philosophiae, & Theologiae placita ostentandi ingenij gratia multa in Scholas inuexit, quae cum coemento careant, per se ipsa corruunt, & inter ea contra Iurisconsultorum responsa contra doctorum torrentem, hec etiam assertio idem incurrit discrimen. Argumentatur ergo primo sic: praescriptio fuit[sect. 2] inuenta iure ciuili, ergo inter supremos Principes non potest locum habere. Secundo sic: vbi ius naturae, aut gentium resistit, ciuile nullius est momenti ex traditis per Menchacam Illustr. cap. 51. Tertio: res, que sunt extra commercium nostrum, nec possideri, nec praescribi possunt, vt decidunt Bonifacius reg. sine possessione in 6. & Caius I. Vsucapionem 9. ff. de vsucapion. sed haec sunt res publice ex eod. Caio igitur resp. prescribi non possunt, ac perconsequens, nec mare, cum sit publicum §. 1. Instit. de rerum diuisione. Quarto: loca publica non admittunt praescriptionem ex Vlpiani responso, l. Vlt. ff. de prescript. sed tantum occupationem, vt Marcian. docuit l. Si quisquam. ff de diuers. & temporalibus. Quintó: etiam leges Hifpaniae l. 7. tit. 29. par. 3. decidunt in his rebus, quae communi hominum vsui sunt attributae, nullius omnino temporis prescriptionem procedere, ibi: "No lo pueda ningun ome ganar por tiempo," resoluit "Suar. cons. 1. num. 4. de vsu maris, alias allegatione 17. num. 5." Sexto: qui communire vtitur, vt communi vti videtur, non autem iure proprio, & ita praescribere non potest, quemadmodum nec fructuarius. Septimo: prescriptio etiam immemorialis dari non potest cum mala fide, vt per Couar. reg. possess. 2. p. §. 2. num. 8. & Fachin. lib. 8. cap. 26. & 33. hec datur in Rege Lusitaniae, igitur. Octauo: ad hanc immemorialem praescriptionem inducendam requiritur prohibitio contra omnes, nec sufficit contra aliquos ex Mench. Illust. cap. 85. nu. 38. Castellani autem, Galli, Angli, & Bataui semper nauigationibus suis restitere; ex quibus fit, quod nec proderit praescriptio mille annorum, vt contra Angelum docet Castrensis l. Vltim. ff. de vsucap. vnde corruit opinio eorum, qui propugnant praescriptionem gulforum Venetorum, & Genuensium, ac etiam Lusitanorum, & Hispanorum, qui nauigationem maris Oceani sibi vendicant, quorum opiniones sunt insanae, earumque autores in somno eodem esse solent, vt concludit Mench. Illust. cap. 89. a num. 30. & numer. 36. ab Incognito mirifice laudatus. His argumentis patet responsio ex ijs, quae re[sect. 3]soluimus supra ca. 10. & 11. Nam (vt illic probauimus) maris, & nauigationis occupationem a Iurisconsultis & communi schola admitti receptissimum est, ac perconsequens ex rei natura praescribi quoque poterunt, nisi aliud obstet. Quoniam edictum praescriptionis prohibito[sect. 4]rium est iuxta doctrinam Iurisconsulti in l. Mutus 43. in princ. vers. cum quaeritur. ff. de proc. obseruant in specie Soc. cos. 47. n. 15. lib. 3. Tiraq. de iure primo. q. 30. in pr. & ante illos glos. 4. in l. vlt. C. de fund limitrophis libr. 11. ita vt omnes res, quae ita sunt in commercio, vt in nostrum dominium transire valeant, prescribi possint ab omnibus, & contra omnes exceptis quibusdam speciatim iure prohibitis, vt colliges ex Iurisconsulto Paulo l. Si in emptione 34. §. omnium. ff. de contrah. emp. & Iustiniano. §. per traditionem, ibi: Cuiuscumque generis, Inst. de rer. diu. & in pr. Inst. de inutilib. vbi glos. si vero speciali prohibitione iuris naturalis, gentium, vel ciuitatis extra commercium sint, nobis per praescriptionem, vel alium legitimum modum non adquirentur ex eodem Paulo d. §. omnium, ibi: "Omnium rerum quasquis habere, vel possidere, vel persequi potest, venditio recte fit, quas vero natura, vel gentium ius, vel mores ciuitatis commercio exuerunt, earum nulla venditio est." Aduertendum tamen est rem esse in commercio, &[sect. 5] habere commercium rei longe differre. Illud enim refertur ad rei qualitatem, quae alienari, & dominio subijci potest; hoc vero ad qualitatem persone, que est capax habendi commercium eius rei, quae in commercio versatur, vt eleganter distinguit Paulus lib. 48. ad Sabinum l. Multum interst 34. ff. de verb. oblig. ibi: "Multum interest vtrum ego stipuler rem, cuius commercium habere non possum, an quis promittat; si stipuler rem, cuius commercium non habebo, inutilem esse stipulationem placet si quis promittat, cuius non commercium habet, ipsi nocere non mihi," vbi nouiores exornant, & exemplificant, & in nostra specie res per se poterit esse in commercio, & praescribi non tamen hoc, sed illo tempore iuxta exemplum bonorum haereticorum de quo Bon. VIII. c. 2. de haeret. in 6. non a fure, sed ab alio, vt per Iust in. iuncta glos. ibidem recepta. §. furtiue quoque. ff. de vsucap. & sic de alijs. His suppositis statuendum est primo maris iu[sect. 6]risdictionem, & protectionem ad Principem supremum pertinere, vt secure resoluunt additio ad glossam verbo, littora in l. 2. de rer. diuisio. vbi Bald. & Iason, communis ex Suarez allegat. 17. num. 9. Cabed. decis. 46. num. 4. part. 2. Peregrino de iure fisci lib. 1. tit. 1. nu. 17. secundum quos proprietas nullius est, sed forsan haec distinctio inter proprietatem, & iurisdictionem nominalis est, cum in effectu idem quoad propositum importet. Et verbo proprietatis vtitur paulus ad Plautium libr. 13. l. Sane. ff. de iniurijs docens maris proprium ius ad aliquem pertinere posse, quod ad diuerticulum maris restringit, & interpretatur Incognitus contra proprietatem, & generalitatem verbi, & textus: cum tamen Vlpianus in precedenti responso l. Iniuriarum. §. si quis, de iniurijs, discriminet mare a diuerticulo, inquiens, "si quis me prohibeat in mari piscari, vel diuerticulum" (quod quid sit explicant Budeus ad posteriores pandectas sub illo titulo, & Alciat. 2. disp. cap. 13.) de quo iam diximus cap. 11. num. 24. & 25. quare dum Tribonianus in sequenti textu annectit quaestionem de mari, dici non potest de diuerticulo (quod alterum, & diuersum alternatiuae membrum erat) intellexisse: vnde duo mihi probat Paulus, primum loqui in mari, & non indiuerticulo; secundum de proprietate. Nec Incognitus hunc sensum euitare poterit, qui vtrum que textum eodem intellectu explicandum docet ca. 7. pag. 43. his verbis, "mens Pauli supra explicata est, caeterum illi, si vel sola Vlpiani verba, quae praecedunt satis considerassent, longe aliud dicturi erant," cum tamen, vt vidimus, ex vtroque textu ipse iuguletur. Propter igitur hoc dominium, seu protectio[sect. 8]nem, & iurisdictionem Imperaror ad mare piratis, hostibus, & barbaris purgandum, mittit classes vt constat ex Caesarum decisione l. Vnica. C. de classicis lib. 12. "Seleucena (classis) ad auxilium purgandi Orientis, aliasque necessitates Comiti Orientis deputetur." Qui textus mihi singularis, & vnicus est ad ius[sect. 9]tificandam nostrorum Hispanorum per Oceanum nauigationem: si enim hoc licet Imperatori, cur non licebit Regibus Hispaniae, qui superiorem in temporalibus non recognoscentes Imperatoria pollent potestate ex glos. in c. Adrianus 22. dist. 63. verb. per singulas, recepta ex Couar. reg. peccatum 2. par. §. 9. ad fin. Castald. de Imperatore q. 53. num. 13. & 16. Menc. Illust. cap. 21. a num. 11. & Suar. lib. 3. contra errores Angliae cap. 5. num. 7. & de Regno Lusitaniae Ferretus de iusto, & iniusto bello num. 24. Nauar. cap. nouit, not. 3. nu. 161. & Burgus in proemio ad leges Tauri n. 144. Nam licet olim Lusitania Imperio Romano suberat iuxta. l. in Lusitania. ff. de censibus, de facto, nam de iure dubitant multi, vt per Nauar. capit. nouit not. 3. num. 167. postquam tamen Gothorum gens a populi Romani subiectione Hispaniam liberauit, & deinde alij eam ab infidelium faucibus eruere; absque dubio nec Hispania, nec Lusitania alium superiorem recognoscit in temporalibus praeter proprium Regem, vt bene probant praedicti Doctores. Hoc autem non simpliciter, & generaliter ad[sect. 10]mittendum erit, ita vt in vniuersum maris tractum Imperator, seu Reges Imperatoria potestate fulgentes fundatam habeant intentionem quoad iurisdictionem, vt voluere post alios Alexander consil. 87. num. 17. in fin. vol. 6. Martin. Laudensis tractat. de Princip. not. 181. Castaldus de Imperatore q. 52. num. 4. hanc enim iurisdictionem reiecimus supra cap. 10. a num. 16. sed intelligendum est, vel respectu Prouinciarum, que illorum iurisdictioni subsunt, vel respectu maris, cuius curam, & protectionem, sumptibus, & nauigationibus preoccupauere, prout explicauimus cap. 8. Quamuis namque ea nauigatio, & protectio[sect. 11] omnibus de iure naturali, seu gentium sint communia, sicut & pleraque, quae in contrarium adducit Incognitus; attamen diuersum, vel populi, vel principis voluntate non nunquam obseruatur, nam & Imperator mundi (hoc est partis sibi subiecte, vt supra obseruauimus) dominus est, & lege a se probata mare iudicatur l. Deprecatio. ff. ad l. Rhod. Alciat. 2. disp. cap. 5. itaque Princeps circa haec, vt ex aequo bono visum ei fuerit, statuere potest, neque enim Augusti potestas minor est, quam publicae legis. §. nemo retia de pace tuenda; lege autem publica etiam mari seruitus imponi l. Venditor in princ. a sensu contrario. ff. communia praed. & maris proprium ius ad aliquem priuatum sic pertinere potest, vt prohibito ius suum exercere, vti possidetis interdictum responsum sit competere l. Sane si maris de iniurijs, idem etiam priuati iuris per longissimum tempus viuorum memoriam superantis praescriptionem adquiri in mari posse, sicut & in fluminibus receptum est, l. Si quisquam de diuers. l. Vsum aquae. C. de aquaeductu, iuncta l. 1. §. vltim. de aqua pluuia arcend. quod quidem vel maxime obtinebit, sicubi non praescriptione modo, sed consuetudine quoque aliquid sit iuris naturalis gentium ve placitis circa vsum maris detractum, aut immutatum. Nam ea, quae longa consuetudine comprobata sunt, ac per annos plurimos obseruata, non minus quam ea, quae scripta sunt, iura seruantur, si vero nihil iuris specialis, vel Principis autoritate, vel praescriptione, vel consuetudine, quaesiti proponatur, illud ius obtinebit, nempe vt mare, marisque littora omnium existimentur esse communia, ita eleganter discurrit Claudius. §. & quidem Inst. de rer. diuisione. Ex cuius resolutione tripliciter maris iurisdi[sect. 12]ctio, protectio, seu potius proprietas ad Imperatorem, Reges ve supremos competere potest: primo quando iura Regalia exercent in Prouincias mari adiacentes. Tunc namque sicut & in littora Imperium habent l. 3. ne quid in loco publico, habebunt & in mare, cum littus pars sit maris, & eodem iure censeantur, & propterea vtraque dicantur publica l. Pen. ff. de rerum diuis. hoc est in vsu populi, seu Prouinciae, cui mare adiacet, vt docte exponit Donellus lib. 4. cap. 2. in fin. & hinc procedit classium missio ad protectionem, & Imperium maris defendendum l. Vnica. C. de classicis vectigalium axactio, & simisia, vt resoluisti cap. 10. a num. 33. & hoc cap. a num. 8. Secundo ex praescriptione prout admittit recep[sect. 13]ta doctorum sententia, vt constat ex Bart. l. Sane de iniur. & ex Angelo, Alberico, Cum. & Cuiat. l. fin. ff. de vsucap. Caepola de seruit. rust. capit. 26. a num. 6. Balbo de praescriptionibus 4. p. 5. prin. q. 6. a num. 5. Stracha de nauigat. a num. 6. Peregr. de iure fisci lib. 1. tit. 1. num. 17. & 18. Ruino cons. 28. num. 9. 11. & 14. vol. 1. (qui contra prescribentem ius piscandi scripsit) Matthaeacius de via, & ratione iuris cap. 36. a num. 11. lib. 1. Angel. in l. Insulae. ff. de iudicijs, ius Venetorum, & Genuensium in suis gulfis defendentibus, nec contrarium tradit Castrensis l. fin. ff. de vsucap. imo vt paulo post demonstrabimus, in eadem est sententia, & contra Incognitum retorquebitur, & ita hec sententia receptissima est contra vnum Menchacam, qui nullo solido fundamento a Doctorum torrente discessit, de quo inferius. Requirunt autem citati Doctores immemoria[sect. 14]lem praescriptionem, quae sententia probari potest primo ex eo, quia vsus aque vetus, dominioque longo constitutus acquiri potest, vt decidunt Caesares l. Vsum. C. de aque ductu: nam quidquid Castrensis l. fin. de vsucap. interpretetur decisionem de aqua priuata, offendit titulum, & contextum, dum principalis licentiae mentionem facit, quae in priuatae aquae deductione locum habere non potest, quod Incognitus c. 7. non aduertit, dum Castrensem in illa interpretatione laudat, & sequitur. Secundo ex Papiniani responso l. fin. de vsuca.[sect. 15] dum se restringit ad longi temporis praescriptionem, sed quia Incognitus d. cap. 7. respondet Iurisconsultorum tempore praescriptionem nihil aliud esse, quam exceptionem, & ideo non de illa, sed de hac intellexisse Papinianum. Obiectioni satisfit dicendo in specie Papiniani[sect. 16] agi principaliter de prescriptione, hoc est de adquisitione, quae fit per possessionem, vt constat ex illis verbis, "praescriptio longae possessionis ad obtinenda loca," sed apertius ex Iauoleni responso l. ei, a quo 21. de vsucap, ibi: "Longi temporis praescriptio non durabit," in quo praescriptio necessario intelligitur de adquisitione, de qua Iurisconsultus quaestionem proposuit, vt patet, ibi: "An durare nihilominus vsucapionem," & de exceptione nulla illic quaestio, nec verbum; vrget etiam absque cauillatione Marcianus in l. 3. ff. de requir. reis, "quamcumque, ait, quaestionem apud fiscum si non alia sit praescriptio, viginti annorum silentio praescribi Diui Principes voluerunt," accedit & rubrica. ff. de exceptionibus, praescriptionibus, & preiudicijs, vbi copula, & tanquam diuersa coniungit, praesertim quia si praescriptio est exceptio, frustra vltra titulum de exceptionibus, adijcitur titulus de diuersis, & temporalibus praescriptionibus. Sed Incogniti tergiuersationem omnino euer[sect. 17]tit Zenonis constitutio l. Si diligenter in fine. C. de aquae ductu, sic decidens, "nec longi temporis praescriptione ad circunscribenda ciuitatis iura profutura:" ex quo constat Imperatorum saeculo, & quando iam praescriptio longissimi temporis, & immemorialis cognita fuit, loca publica per longi temporis spatium adquiri non potuisse, sic significat textus diuersum dicendum fore, si saltem immemorialis concurreret; patet item Imperatorem agere de adquisitione. Non tamen negamus praescriptionem sumi e[sect. 18]tiam & frequentibus apud Iurisconsultos pro exceptione, vt in l. Vlt. ff. de suspect. tut. l. pen. ff. de re iud. l. Qui agnitis. ff. de except. l. Quisque. C. finium regund. vbi gl. & suadetur ex rubrica ff. de except. praescript. & C. de exception. seu praescription. vbi glos. sed in hac materia primo audiendi non sunt Ioan. Faber, & Angelus & nouiores in rubrica instit. de exception. & alij quos refert & sequitur Couar. reg. possessor in princ. numer. 3. & 4. vers. 6. & Ant. Faber lib. 7. coniect. c. 9. & lib. 19. c. 10. resoluentes praescriptionem, & exceptionem non differre, differunt namque, vt ex supra dictis, & dicendis constat. Secundo reijciendi etiam sunt Bart. & Paulus[sect. 19] in rubrica. ff. de exception. Decius, & Parisius in rubrica extra de exception. a n. 9. Conan. lib. 3. ca. 11. an. 2. dum constituunt differentiam inter exceptionem, & prescriptionem, tanquam genus, & speciem, ita vt exceptio comprehendat quamcumque exceptionem, per quam actio, vel intentio excluditur, iuxta text. in l. 2. ff. de exception. prescriptio vero concernat speciem exceptionis, quae ex tempore nascitur iuxta Pauli acceptionem in l. creditor. ff. de diuersis, & temporalibus cum similibus sub illo titulo de diuersis & tempor. sicut & diffinit glos. in summa. 16. q. 3. refellitur enim horum consideratio: quoniam plures dicuntur praescriptiones, quae ex tempore non oriuntur vt constat ex Modestini responso ibi. "Nec rei iudicatae praescriptionem opponi." l. qui agnitis, de except. eodem sensu sumit Macer. l. pen. ff. de re iudicata, & fori praescriptione vtitur Iustinianus. l. pen. C. de pact. plura alia exempla refert Parlador. lib. 1. quotid. ca. 1. §. 1. nu. 3. & 4. obseruans praescriptionem comprehendere etiam alias praescriptionum species praeter temporalem. Tertio cauendum est ab Alciato in l. quinque pedum n. 72. C. fin. regund. Cou. reg. possessor. 1. p. in initio. n. 6. Parlador. lib. 1. quot. c. 1. §. 1. n. 7. Donello lib. 22. c. 1. in fin. vbi Osual. litt. P. post Turaminum ad l. non puto 3. p. q. 2. n. 3. ff. de iure fisci, existimantibus verbum, praescriptionis, pro adquisitione barbarum esse, & incognitum iurisconsultis: decipiuntur namque quia reperitur in ea significatione tam apud bonos autores, quam apud Consultos vt ostendunt Conanus lib. 3. c. 11. nu. 2. Cuiat. & Othomanus in princip. Inst. de vsuc. aperta enim sunt responsa. l. qui alienam 54. in princ. ff. de euiction. vbi Caius, "qui alienam rem vendidit post longi temporis praescriptionem, vel vsucapionem desinit emptori teneri de euictione," quis vnquam dixit post longi temporis exceptionem, itaque cum vsucapio in eo responso ad adquisitionem referatur, cur praescriptio ad diuersum sensum? idem probat text. in l. ei a quo 21. l. vlt. ff. de vsucap. vt supra aduertimus, quid quid Alciat. & Couar. respondere nitantur, sic & Iulius Paulus lib. 5. senten. sub tit. de vsucapione, vtitur verbo, praescriptione, & tamen non agit de exceptione sed de adquisitione vt constat non solum ex rubrica, sed ex illis verbis "longi temporis praescriptio inter praesentes continuo decennij spatio, inter absentes vicennij comprehenditur," sic & Iustinianus accipit in rubrica Instit. de vsucap. & longi temporis praescriptionibus, licet Cuiat. & Othom. contra receptos Codices legant, & longi temporis possessionibus cum sub eo titulo Iustinianus non agat de exceptione, sed de adquisitione, que fit per longi temporis possessionem in princip. vers. & ideo, & in §. quod autem, quam adquisitionem Imperator in rubrica prescriptionem dixisse videtur, idemque habet Theophilus meus, licet in alijs posterioribus codicibus mutata sit rubrica, forsan ex praedictorum autoritate; multa alia inferri poterant contra iuris magnates, qui in re clara Iurisconsultorum responsa sine vlla necessitate ad diuersos sensus retorquere voluere. Et congruit verbum praescribere, quod accipitur[sect. 21] pro scribere, seu intitulare, & pro praefinire, vt constat ex Thes. Calep. Nizolio Conan. Alciat. & alijs supra: merito igitur qui rem per vsum, & possessionem adquirit, praescribit eam sibi, & praefinit dominium, seu ius alterius, & ipsa adquisitio dicitur praescriptio quasi intitulatio, & praefinitio, iuuat l. vlt. §. sin autem ibi: "Vt nec vsucapio, nec longi temporis praescriptio procedat." C. communia delegatis l. quemadmodum in fine ibi: "Vendicationem damus longi temporis praescriptione submota." C. de agric. lib. 11. sed irrefragabilis est decisio l. 1. C. ne rei dominice temporis prescriptione submoueatur a nemine in id expensa. In rubro namque praescriptio exprimitur, in nigro autem exponitur definitionis verbum ibi: "omni temporis definitione submota," quod verbum praescriptionis vim, non vero exceptionis significat. Quarto constat falli Parladorum lib. 1. rer. quo[sect. 22]tid. c. 1. in princ. n. 3. ad fin. dum secure affirmat in titulo ff. de Vsucap. nullum Iurisconsultum vsum fuisse verbo praescriptionis, quod credendum non esse ait de viris doctissimis, & elegantissimis; sed Iauolenus in l. ei aquo 21. & Vlpian. in l. vlt. ff. illo tit. eo verbo vtuntur, & quod magis est, verba praedicta nullo apto sensu capi possunt pro exceptione, vt supra ostendimus: ratio vero quare Iurisconsulti frequentius verbo vsucapionis, quam praescriptionis vsi sunt, ea est, quoniam vsucapio est possessione capio, & ita propijssime significat adquirere rem possessione: prescribo vero significat intitulare mihi, & praefinire terminum alteri & cum vtrumque reperiatur in vsucapione, Verbum illud non barbarum, sed potius elegans ad eam adquisitionem significandam ab effectu dici debet. Quinto falsum quoque puto quod firmat glos[sect. 23]sa magna in l. 1. C. si aduersus creditorem lib. 7. quam sequitur Parlardor. lib. 1. quotid. cap. 1. §. 1. numero quinto, et nemine citato Ant. Faber. lib. 19. coniectur. cap. 10. et 12. scilicet ex longi temporis praescriptione non produci actionem nec Dominium, ita vt res per longi temporis praescriptionem quaesita vendicari non possit, mouetur Faber ex l. Si duo 13. §. 1. ff. de iur. iurand. vbi habetur, "Iulianus ait eum, qui iurauit fundum suum esse, post longi temporis praescriptionem, etiam vtilem actionem habere debere," sed horum opinio vera non est prout probant post alios "Couar. regul. possessor 3. p. in princ. a numer. 2. Pinel. in authent. Nisi nume. 36. Menchaca Illustr. cap. 54. column. 2. Corras. 6. miscel. capit. 10. numer. 3." & constat primo ex eadem l. Si duo, quia vltra vtilem actionem, quae ratione iuramenti competit, supponitur directa ex particula, etiam, vt aduertit Couar. numer. 4. dicto loco: item quia traditio illa, quod actio vtilis importat dominium vtile, directa directum, exploditur, tum quia dominij directi, & vtilis apud Iurisconsultos mentio non habetur, nec est considerabilis ex Valasco de iure emphyt. quaestion. 13. num. 2. Tum etiam quia actio vtilis in rem competit nullum dominium habenti l. Idem Pomponius. §. de arbore. ff. de rei vendic. l. Si mulier 30. §. fin. cum sequent. ff. de donation. inter virum l. 1. C. de donat. quae sub modo. §. si quis in aliena, Institut. de rerum. diuisione cum alijs, docent Bart. numer. 1. Paulus, & alij in l. Si culpa. ff. de rei vendicat. Concius ad §. praeterea, verbo, videntur Institut. de rer. diuis. sed est textus expressus in l. Si quis emptionis 8. in princ. C. de praescript. 30. ibi: Posse eum (scilicet praescribentem per longi temporis possessionem) "etiam actionem ad vindicandam rem eandem habere sancimus, hoc enim & veteres leges (si quis eas recte inspexerit) sanciebant," quidquid Faber d. cap. 12. hunc vltimum vers. quod id a veteribus etiam insinuatum fuerat falsum, & a Triboniano adiectum affirmet, quod non probat, nisi fragili coniectura. Ratio autem, ob quam communis doctorum[sect. 24] sententia existimauit praescriptionem non importare adquisitionem, & consequenter nec actionem, sed tantum exceptionem ea mihi fuisse videtur quoniam in l. Super longi l. Si quis emptionis. §. 1. C. de praescript. 30. cum alijs, non dicitur quod praescribenti competat actio aut dominium, sed exceptio, qua se defendat a domino antiquo; plane haec exceptio presupponit dominium in domino antiquo l. 2. ff. de except. sed hoc fundamentum parui momenti est, quia iura illa agunt de praescribente possessore, quo casu non de actione, sed de exceptione agendum erat, & tunc exceptio est non actionis, aut dominij in agente, sed intentionis exclusio, vt est communis in d. l. 2. Corras. libr. 6. miscel. capit. 10. numer. 3. Mench. Illust. cap. 54. num. 9. Sexto ex mente Alciati in l. Quinque a n. 52.[sect. 25] & a n. 63. C. finium regund. & lib. 4. disp. cap. 23. Raeuard. de preiudicijs ex capit. 8. Osualdi post alios ad Donel. lib. 22. cap. 1. litter. N. resoluendum est praescriptionem tunc importare exceptionem quando illa in principio litis proponenda est, & tractanda ante probatam intentionem auctoris, siue sit dilatoria iuxt. l. penult. & vlt. C. de except. siue peremptoria ex ijs, quae ante litis contestationem proponi possunt, de quibus in cap. 1. vers. nisi de litis contest. lib. 6. que explicatio satis colligitur ex l. Si maritus 15. ff. de adulterijs, ibi: "Praescriptiones, quae obijci solent accusantibus adulterij, ante solent tractari quam quis inter reos recipiatur, caeterum postquam semel receptus est, non potest praescriptionem obijcere," ex Quint. & Fortunat. quos referunt Alciat Couar. num. 1. Osuald. d. locis; constat igitur ex supradictis prescriptionem olim, & hodie importare etiam ex materia subiecta adquisitionem, prout capitur in l. vlt. ff. de vsucap. vt supra aduertimus, qui est huius argumenti scopus. Tertio principaliter ex consuetudine (quae est[sect. 26] altera natura Molin. lib. 2. capit. 2. num. 21.) ius illud nauigandi adquiri potest, vt Claudius. §. & quidem Inst. de rer. diuis. & communis doctorum supra relata docent, qui dum praescriptionem probant, a fortiori id admittunt consuetudine interueniente, quibus addo Roland. cons. 5. a num. 68. vol. 1. Alexandr. Raudensis decis. 6. Pisana nu. 23. par. 1. quod tamen Menchaca Illustr. cap. 89. nu. 36. & in illius verba iurans Incognitus cap. 7. non concedunt dicentes nullum in proposito dari inter praescriptionem, & consuetudinem discrimen, & cum praescriptionem negent, negant & consuetudinem, sed vterque vtroque claudicat pede, tum quia & praescriptio locum habet in nostra specie, et iam probauimus, & clarius ex argumentorum solutione patebit. Tum etiam quia in hoc casu magis videtur agi de[sect. 27] consuetudine quam de praescriptione, vt tradunt Faber, & Angel. §. flumina nu. 3. Institut. de rer. diuis. Claudius d. §. & quidem, Balbus de praescr. 4. p. 5 princip. q. 6. n. 2. Ruynus cons. 28. numer. 11. lib. 1. aduertit Molin. lib. 2. cap. 2. num. 11. & iura in nostris terminis passim verbo consuetudinis vtuntur, sic Iurisconsultus in l. Iniuriarum 13. §. fin. ff. de iniurijs, iniusta vti consuetudine dicit, per quam priuatus prohibet aliquem piscari, igitur si iure prohibeat, prout admittit idem Menchac. Illustr. cap. 89. num. 38. & Incognitus d. capit. 7. admittens id in fluminis diuerticulo, iusta vtetur consuetudine, sic Iurisconsulti, l. 1. §. fin. ibi: Habuisse longa consuetudine. ff. de aqua pluuia & Cesares l. Vsum. C. de aquae ductu, similiter vetustatem seu consuetudinem dicunt, Pontifex eodem verbo vtitur cap super quibus. §. praeterea de verb. per cuius decisionem dixit Mench. Illust. c. 83. n. 23. sibi contradicens inepte vocari praescriptionem eam, quae immemoriale tempus excedit, sed potius vocandam consuetudinem: addo quod in nostris terminis proprie dicitur consuetudo, quam resp. Lusitanorum contra alios introduxit, iux. resoluta c. seq. n. 11. cum seq. tradit Rol. cons. 5. a n. 74. lib. 1. Ego noto Doctores, qui immemorialem requi[sect. 28]runt praescriptionem in hac specie, supponere ius hoc supremo Principi competere, qui priuilegio, illud concedere potest, vt docet glos. in l. Sane. ff. de iniur. recepta, & cum priuilegium deficit, immemorialis consuetudo in priuilegij vim allegari, & prodesse solet, prout decidit Pont. c. super quibusdam. §. praeterea de verb. signifi. Afflict. decis. 254 num. 4. quae consideratio locum non habet in ijs, quae Imperatori, alijsve Principibus supremis non subsunt: tunc enim dici potest supremo Principi, qui ius nauigandi sibi appropriat, & vendicat, immemorialem prescriptionem necessariam non esse, sed sufficere praeoccupationem, & destinationem, prout resoluimus cap. 8. Et in hunc sensum defendi potest opinio Pau[sect. 29]li l. Vltim. nu. 4. de vsucap. Balbi de praescript. 4. par. quarte quaest. 6. num. 1. & Suarij allegatione 17. n. 5. resoluentium ad acquirendum ius piscandi, nauigandi, & similium non esse necessariam vllam praescriptionem, sed sufficere preoccupationem: quoniam in publicis ille praefertur, qui prius incipit ex glos. verb. ad obtinendum l. 2. §. 1. ff. ne quid in loco publico recepta per omnes ibi & Salicetum in l. Peragrum. C. de seruit. Que Pauli & sequacium opinio indistincte ve[sect. 30]ra non est, quia Iurisconsultus. l. Si quisquam 7. de diuers. & temporalibus, ad adquirendum ius prohibitionis requirit, quod prohibens pluribus annis solus piscatus sit; & constat quia in his rebus ita vsus communis est, vt tamen alios prohibere non possit l. Imperatores de seruit. rustic. l. Nemo de rer. diuis. & prohibitus agit iniuriarum actione l. iniuriarum. §. si quis me de iniurijs l. 2. §. si quis in mari ne quid in loco publico, vnde vt alijs prohibere possit, necessaria est praescriptio ex doctrina glos. primae in l. Sane, ff. de iniurijs, & verb. omnibus. §. flumina Institut. de rerum diuis. vbi faber post princip. & Dec. cons. 270. n. 11. Habebit ergo locum praedicta opinio, & illius[sect. 31] fundamentum inter supremos Principes in illis rebus, que per alterum praeoccupata non sunt, & ita in nostris terminis nauigationis Indicae significat Alexander VI. in sua diuisionis Bulla relata per Petrum Matthaeum, & Laertium Cherubin. tom. 1. in Alex. VI. dum aliorum Principum, qui occuparunt, ius excipit, sic innuens sufficere inter eos preoccupationem. Ratio differentiae satis patet: quoniam supremus[sect. 32] Princeps alterius priuilegio ad occupanda iurisgentium loca non indiget, ac perconsequens nec praescriptione immemoriali, que priuilegij vim obtinet, cap. superquibusdam. §. praeterea de verborum; per contrarium vero priuatus cum ea loca vetante lege possidere non possit, l. Vltim. de vsucap. at perconsequens nec praescribere l. Vsucapionem de vsucap. indiget vtique Principis priuilegio l. Sane vbi glos. & omnes de iniurijs, & in illius locum, & vim immemoriali praescriptione ei opus est l. 3. §. ductus, de aqua quotid. secundum communem allegationem, & c. 1. de praescript. in 6. Vnde tentari potest Venetis non esse opus fun[sect. 33]dare Adriatici maris ius, & possessionem in Imperatoris priuilegio, vel in illius locum immemoriali possessione, vt scribentes volunt, sed in preoccupatione obtenta, & defensa etiam antequam Imperator Occidens, vel Oriens existeret, illiusve maris Imperium obtineret. Nam a Troya capta Venetiarum gens, & Imperium coepit Liu. decad. 1. lib. 1. in initio: siue etiam ab Attilae Hunnorum Regis tempore, qui anno 454. Aquileam euertit, vel potius post Imperij Constantinopolitani declinationem, cum mare illud sub nullius esset protectione, excursionibus etiam piratarum expositum, & haec forsan ratio magni foret momenti in illa celebri disceptatione, quae ex Imperatoris, Austriaci Archiducis, & Venetorum placito Viennae anno 1614. habita est, & in Venetiarum fauorem obtinuit sententia, vt constat ex supplemento 2. ad Archiepiscopum de Zara in historia degli Vscochi. Que quidem sententia omnem tollit difficulta[sect. 34]tem, quae opponi potest nostro Asiatico Imperio; quia credendum est in re tanti momenti peritissimos Iurisconsultos interuenisse, qui pro Imperatoriae, & Austriacae Maiestatis iure nihil intactum relinquerent, & tamen veritati sucumbentes Venetorum ius ab alijs Principibus obseruandum agnouerunt, eo maxime, quia ius nostrum nauigandi in Indias differt maxime a iure Venetorum in Adriatico mari, & ita fundamentum a fortiori procedit. Nec obstat si quis obijciat praescriptionem re[sect. 35]rum publicarum attento iure prohibitam esse l. Vlt. ff. de vsucapionibus, precipue maris, & nauigationis, quae libera censentur etiam respectu supremorum Principum iuxt. reg. l. altius, C. de seruit. iunctis resolutis per Alciatum regul. 2. praesumptione 3. Valascum de iure emphyt. q. 9. a num. 12. Molin. lib. 2. de primog. cap. 6. n. 8. Menoch. lib. 3. presumpt. 91. a princip. ac proinde necessaria erit immemorialis prescriptio iuxt. c. 1. de prescript. in 6. Sed huic obiectioni satisfit extraditis per Ab[sect. 36]bat. num. 34. in cap. si diligenti de praescript. & alios, quos sequitur Couar. lib. 1. variarum c. 17. n. 7. distinguendo inter ius commune ita vehementer resistens, vt vehementer etiam prohibeat possessionem rei, & inter ius non ita resistens, nec prohibens possessionem, vel prescriptionem, ita vt in priori membro procedat d. c. 1. in posteriori seruitutum praescriptio in liberis rebus iux. text. cum materia in leg. si quis diutina. ff. si seruitus vendicetur. Verum haec responsio refellitur a Menchaca Illust. cap. 87. n. 3. & merito tum quia text. in d. c. 1. non fundatur in graui, vel vehementi resistentia iuris possessionem prohibentis, sed tantum attendit presumptionem iuris communis esse contra praescribentem, tum etiam quia falsum est dicere in terminis d. c. 1. ita ius resistere, vt prohibeat possessionem, quod si verum esset, nec titulus susficeret ex reg. l. Vbi lex. ff. de vsucapion. reg. sine possessione in 6. aduertit in specie Couar. regul. possessor 2. part. §. 10. num. 7. Quare resoluendum est reg. l. Vltimae, ff. de vsu[sect. 37]cap. procedere quoad priuatos, vt saepius animaduertimus, & inde ius commune non esse contrarium adquisitioni, & praescriptioni Principum circa res publicas, imo conforme, dum admittit dispositionem Principis supremi circa eas res. l. quominus. ibi: nisi Imperator. ff. de fluminibus text. optimus in l. iniuriarum 13. §. si quis me. ff. de iniurijs, postquam enim Vlpianus iniuriarum actione teneri eum, qui me in mari, vel diuerticulo piscari prohibeat, praedixerat, excipit, vel potius contrariam regulam constituit in publico conductore, cui interdictum veteres concessisse asserit, sed elegantior mihi est textus a nemine in id expensus in l. 2. §. si quis a Principe. ff. ne quid in loco publico, "si quis a Principe, ait Vlpianus, simpliciter impetrauerit, vt in publico aedificet, non est credendus sic aedificare, vt cum incommodo alicuius id fiat. Neque sic conceditur: nisi forte hoc quis impetrauerit." glos. vlt. ibi recepta ex Pinel. in rubrica de rescind. p. 1. cap. 2. nume. 8. concludit text. intelligendum cum modico praeiudicio, quae interpretatio exploditur a Pinel. d. n. 4. tanquam diuinatoria, & contraria iustitie, quae etiam in paruis violatur: vnde ipse noue intelligit Iureconsultum meminisse solius impetrationis, vtrum vero iusta, vel iniusta esset, non decidisse, sed in dubio reliquisse: ac proinde si laeso satisfiat damnum, erit iusta impetratio, & admittenda: deficiente vero satisfactione, erit iniqua, & reijcienda: sed explicatio hec eodem diuinationis, & suppletionis vitio laborat, quo glosae intellectum reijcit Pinel. destruitque textum. Ego autem puto textum simpliciter admittendum cum incommodo omnium, quibus publicus vsus communis est d. lege 2. §. hoc autem interdictum, vers. loca, idque absque vlla satisfactione, quae vltra alia esset impossibilis, si singulis ciuibus, & subditis satisfaciendum esset, & quia communicatio vsus communis prouenit a dispositione, & voluntate reipublic. dicto. versiculo loca. Et quamuis predicta, & similia procedant res[sect. 38]pectu reipublicae quoad suos subditos, euincunt quoad propositum etiam in his, quae omnibus communia sunt, si occupationis sint capacia, ad effectum vt occupans praeferatur alijs Principibus absque vlla alterius Principis voluntate, & titulo, & ita in nostra specie non habet locum decisio d. cap. 1. Licet enim loca iuregentium publica censeantur libera etiam respectu Principum supremorum; ea tamen praesumptio non euincit iuris resistentiam ad impediendam possessionem, & prescriptionem, imo nec in inferioribus Iuris praesumptio immemorialem requirit, vt patet ex l. si quis diutina. 10. ff. si seruitus vendicetur ibi: "non ei necesse est docere de iure", hoc est de titulo, quod constat, quia textus in d. c. 1. agit de iure communi contra praescribentem, non vero de resistentia contra possessionem, vt bene aduertunt Bero. n. 18. in ca. de quarta de praescript. Florian. n. fin. vers. etsi dicatur in l. Seruitutes. ff de seruit. Couar. reg. possessor 2. p. §. 10. num. 7. tunc enim dicimus, quod est valde notandum, praesumptionem iuris resistere prescribenti in specie d. cap. 1. quando ius rem, de qua agitur, concedit alijs, & negat prescribenti, vt in exemplis glosse magne, Auchar. n. 3. Fran. 9. in d. cap. 1. in nostra vero specie nullum ius concedit alijs Principibus nauigationem Indicam denegando eam Hispanis, sed omnibus communis est, & libera; ea vero libertatis presumptio operatur, vt qui dicit possessionem priuatiue quoad alios adquisiuisse, teneatur eam probare, licet in quasi possessione existat iuxt. d. l. altius l. fi edibus. C. de seruitut. Repugnat namque primeuus rei status, & ideo[sect. 39] non releuat possidentem ab onere probandi, communis ex Padill. nu. 2. in d. l. si edibus, hec autem presumptio primeui status tollitur per possessionem longi temporis d. l. si quis diutina, onusque probandi incumbit aduersario iuxta l. 1. iuncta gl. C. de patria potestate, Tyraq. de prescript. glos. 4. num. 22. Gabriel. lib. Commun. tit. de prescription. concl. 1. num. 31. Padilla. nu. 4. vbi supra post alios, & in nostra specie legitimis alijs modis Princeps suam possessionem probabit ad excludendos alios Principes ab ea libertate, absque eo quod alterius titulo, vel priuilegio indigeat, nec perconsequens immemoriali indigebit. Ex his constat plane de Lusitanorum iure cir[sect. 40]ca Indicam nauigationem, siue preoccupationem, siue praescriptionem, siue consuetudinem immemorialem consideres: de praeoccupatione patet ex omnium confessione, & ex his, quae late congessimus cap. 3. cum seq. si vero prescriptionem etiam immemorialem respicias, idem quoque dicendum erit: nam ius illud Indicae nauigationis Lusitanis priuatiue iam inde a Martino V. competiuit, a quo impetratum est, (quod ipsum ab alijs de inde Pontificibus confirmatum constat ex relatis supra cap. 7.) vt quidquid a Canaria ad vltimam vsque Indiam patefieret, id quam optimo iure, & conditione Lusitanicae ditionis esset ad Henrici Lusitanie Infantis instantiam, ne conquirendi ardor in posteris refrigesceret, Maff. lib. 1. histor. Indic. pag. 5. Martinus vero ad summum Pontificatus fastigium assumptus est anno 1417. Platina, Illescas, & caeteri, idem quoque concessit Sixtus IIII. anno 1481. in bulla incipit. AEterni Regis clementia; quae originaliter continetur in archiuo Regio olysipponensi, Nicolai IIII. & Calixti III. similes bullas referens, iam enim ostendimus cap. 8 destinationem illam de se sufficientem esse ad adquirendum priuatiue ius nauigationis in omnem Indiae tractum, tametsi actualiter quilibet locus occupatus non esset, & a ducentis plus annis ius hoc vim, & effectum obtinuit. Si autem (Pontificia concessione circunscrip[sect. 41]ta) recurrendum sit ad realem Indicae nauigationis occupationem, dupliciter ratio huius iuris iniri potest; primo postquam bonae spei promontorium preternauigatum est, quod Ioanne II. regnante, & mandante euenit anno 1493. cum Bartholomeus Diazius e Ioannis familiaribus egregia fortitudine, & constantia vir insanum illud terrae proiectum, seu Africae frontem primus flexit, & in alterum Ethiopiae orientalis mare transgressus est Barr. decad. 1. lib. 3. c. 4. Maff. lib. 1. pag. 19. Mireus in polytica Eccles. lib. 3. c. 3. Secundo modo computatio si fiat a foelicissi[sect. 42]ma Vasci Game in Indiam nauigatione, id accidit post Christum natum anno 1497. vt referunt Barrius decad. 1. libr. 4. cap. 4. Maff. lib. 1. hist. Ind. pag. 25. & Mireus d. ca. 3. iam ad annum 1625. in quo versamur, centum & viginti & octo anni ab illa nauigatione excurrunt. Quod tempus plusquam immemoriale esse[sect. 43] tenet communior ex Capella Tholosana decis. 440. n. 1. Cou. reg. posses. 2. p. §. 3. n. 7. Gabriel lib. comm. tit. de praesc. concl. 1. n. 71. & 73. Molin. de primog. lib. 2. cap. 6. num. 44. Mascar. concl 429. numer. 5. & Gregor. omnino videndo, verbo, puedan, l. 15. titul. 31. part. 3. dum resoluunt centum annorum praescriptionem sufficere ad inducendam immemorialem, quod si in alijs haec opinio controuersa sit, vt constat ex proxime citatis, in nostris terminis indubitabilis est, cum agatur contra Principes, qui nullum ius, nullam possessionem, imo nec notitiam Indicae nauigationis antea habuerunt; nec vlla in nostra specie reperiatur lex, que immemorialem requirat, quo tantum casu Couarruu. Molina, & nonnulli alij ab illis citati contra communem ex legis forma necessario immemorialem exigunt possessionem, nec centenariam admittunt: de varijs vero hominum vitis centum annos excedentium, quibus centenaria, & immemorialis destruitur prescriptio, videndus Garc. de nobilit. glos. 12. n. 77. Si vero adiungas titulum Pontificium, quo Lu[sect. 44]sitaniae Reges ius hoc nauigandi tuentur, sufficit vtique spatium 40. annorum: hec namque prescriptio immemoriali aequiualens est etiam in his, in quibus ius resistit, vt Pontifices decidere capit. 1. vbi glos. de praescript. in 6. capit. cum personae. §. quod si tales de priuileg. in 6. obseruat post alios Molin. lib. 2. capit. 6. numer. 52. haec exabundanti dicta intelligantur. Nam supra aduertimus principem supremum praescriptione ad occupanda loca publica non indigere. Cum ergo ius Indice nauigationis Lusitanis[sect. 45] competens omni iure, & receptis doctorum snijs. innitatur iuxta praedicta, quis dubitet tuta conscientia posse, & debere Lusitaniae Reges illud retinere, & defendere contra omnes Principes, a quibus in sua possessione tot titulis vallata interturbati fuerint; vnde merito Rex Hispaniae potest alijs principibus prohibere nauigationem maris Indici si ab illis interturbetur, vt obiter probat Petrus Calistus de lege Regia. §. 30. numero 21. Docemur namque Principes supremos, qui bo[sect. 46]na fide rem possidere coepere, & a fortiori illorum successores non teneri eam dimittere, & se ipsos spolia re, aut consortium pati, vel in arbitros consentire tametsi res sit dubia, vt resoluunt Victoria de iure belli n. 27. & 30. Molin. 2. de iust. disputat. 103. vers. in primo, & vers. quare, Vazquez 1. 2. tom. 1. disput. 64. cap. 3. a nu. 11. Salas 1. 2. tom. 1. tract. 8. disp. vnica a num. 121. & in nostra specie Rebel. de iustit. 2. p. lib. 18. q. 23. num. 26. ad fin. omnino videndus. Secundum, quos in eo euentu Princeps, qui arma[sect. 47] contra possessorem moueret, grauissime peccaret, ad damnaque resarcienda teneretur, cum melior sit conditio possidentis reg. in pari causa libr. 6. que doctrina locum habet etiam si ius suum sibi, suique Regni doctoribus probabilius videatur: ad huc contra possidentem arma mouere nequit, vt bene docent Vazq. nu. 13. Salas n. 132. vbi proxime, & pater Ant. Perez certam. 10. a n. 105. contrarium immerito tribuens Victoriae, Nauarro, & alijs. Et ex eodem capite, esto iustitia belli foret du[sect. 48]bia, nemo ex aliena republica Batauos eo in bello iuuare, nec cum illis contra Lusitanos nauigationis, & commercij legitimos possessores in Indiam nauigare licite poterit, & ad satisfactionem essent obligati milites, cum non subditi dubij de iustitia belli pugnando laethaliter peccent, & ad restitutionem damnorum teneantur, vt post Caiet. Syl uest. & alios, quos refert, resoluit in terminis nostris Rebel. de iustit. 2. p. lib. 18. q. 23. num. 27. qui addit similes confoederatos, & milites, qui opem quoquomodo Batauis exhibent contra Lusitanos, censuras incurrere, iuxta bullam Calixti III. quam refert. d. q. 23. sect. 2. cum tamen Incognitus c. 13. firmet in hec verba pag. 65. "Secundum haec vir bonus iudicans batauis libertatem commerciorum adiudicaret, Lusitanos & caeteros, qui eam libertatem impediunt vetaret vim facere, damna restituere iuberet, quod autem iniudicio obtineretur, id vbi iudicium haberi non potest, iusto bello vendicatur." Sed quod sanguineis lachrymis plorandum est,[sect. 49] Bataui cum se fidei Catholice cultores veros, & assertores profiteantur, & iactent, attamen cum Turcis, Sarracenis, & infidelibus in sui Principis & Catholicorum perniciem foedus ineunt, armis militibus, & exercitibus mutuo sese iuuantes, quod quidem quam sit execrandum, tam apud homines, quam apud Deum, facile ostendi potest, tum diuina pagina, tum iure positiuo, de iure diuino inter alia extat prohibitio Exod. 23. in fin. vbi Deus populo suo prohibet, ne cum infidelibus foedus paciscatur, ibi: "Non inibis cum eis foedus", & Deuteron. 17. iterum, ibi: "Non inibis cum eis foedus", & pluribus alijs, quae in specie congerit Octauianus Cacheran. n. 19. in disp. an Principi Christiano fas sit cum infidelibus foedus inire aduersus alium Principem Christianum, quae habetur post decisiones Pedam. Item Diuus Greg. Brunichildam Francorum[sect. 50] Reginam admonet, vt subditos sceleratos puniat, ne per eam flagellum perfidarum gentium Deus inducat cap. si quos 23. q. 4. Ergo a fortiori comminandum est fidelibus, ne suo opere, industria consiliove perfidi Turcae, Sarraceni, & infideles in Christianorum Prouincias, & excidium immittantur quod & ipsi Lutherus flagellum Dei agnouit, & totis viribus resistendum apud Bellarmin. libr. 3. de laicis capite 16. Sed speciatim Imperatori Catholico, ac pro[sect. 51]inde caeteris Principibus Christianis prohibita est confoederatio cum Turcis, Sarracenis, & infidelibus in clemen. vnica. §. porro de iure iurand. quamobrem caueant Bataui, qui a Turcis, alijsve infidelibus auxilium implorant, eosque aduersus Christianos prouocant, ne ijdem hostes in caput ipsorum conuertantur, vt clamat Octauianus vbi supra n. 27. col. 5. & ne diuinam iustitiam, ac iram in se irritent, moueantur ex Oceani inundatione, qui non semel ipsorum terras subuertit Borrel. de praest. Reg. Cath. cap. 46. n. 368. vbi monet timendum esse, ne id proueniat propter obedientiam Christo, & Regi suo denegatam, nam Asam Regem Iuda pro eo, quod Regem Syriae mercede conduxerat contra Baasam Regem Israel, increpuit pro eo auxilio Hanani propheta, dixitque ei, stulte egisti, & propterea ex hoc tempore in te bella consurgent, Paralypom. 2. capit. 16. sic & Achaz. & vniuerso Israel ruinae fuerunt auxilia, quae a Rege Syriae contra Regem Iuda implorauit Paralypom. 2. cap. 28. Et quamuis controuersum sit vtrum pro iusta[sect. 52] defensione Principi Christiano liceat foedus inire cum Turcis, & infidelibus, vt constat ex Oldr. cons. 71. Abb. cap. quod super n. 15. de voto Martin. Laudens. de bello q. 3. Ferret. de iusto, & iniusto bello n. 115. & alijs relatis per Octauian. d. loco n. 8. ad fin. & a num. 12. qui nullo casu id fas esse enixe defendit; quod & tuentur Petrinus Bellus lib. 2. de re milit. tit. 17. a n. 7. Petrus Callistus de lege Regia §. 26. n. 65. poft plures, quos refer, Beccan. in summa 3. tom. cap. 25. q. 6. num. 5. & 6. & in analogia veteris, & noui testamenti cap. 17. q. 6. nam licet ad defendendum Regnum, & sua recuperanda possit Princeps infidelis in auxilium vocari, ratione tamen scandali, & damnorum, quae Ecclesiae inde possent prouenire, si Ecclesiae hostes ea ratione maiores vires aduersus Ecclesiam assumerent, terrasque fidelium ingrederentur, vel eas deuastarent, vel captiuos fideles deferrent, eos que apostatare facerent, vel alias iniustitias exercerent, suisque prauis moribus, verbo, & exemplo fideles inficerent, foedissimum id regulariter esse, & illicitum docet Molin. de iust. tract. 2. dis. 102. in fine Bonacina de contract. disp. 2. q. vltim. sect. 1. punct. vlt. §. 2. nu. 6. post alios, & a fortiori omnium calculo receptum est id non licere in bello offensiuo, vt in effectu sentiunt praecitati, quale inferunt contra Lusitanos Bataui, quorum interest (prodolor) illa in Orienti loca a Turcis potius, & Mauris, ac infidelibus, quam a Catholicis occupari, Alcoranumque Mahometis quam Christi euangelium promulgari. # 14 Svmmarivm. Cap. XIV. -  1 Praescriptio Iuris ciuilis inuentum an locum obtineat inter supremos Principes? -  Praescriptione remota nullus Princeps securus esset in retinendis suis Principatibus. -  2 Praescriptio Iuris ciuilis inuentum apud Romanos coepit a lege 12. Tabularum, sed & apud Athenienses, & alios fuit antiquior, & ab omnibus recepta est. -  3 Iurisgentium reputatur, quod apud omnes obseruatur, licet postea fuerit inuentum, quod multipliciter ostenditur. -  4 Emptio est Iurisgentium licet postea inuenta. -  Iusgentium incoepit cum genere humano. -  5 Iusgentium non hominum approbatio, sed ratio naturalis constituit. -  Consensus hominum vnanimis in re aliqua est coniectura, vt ea Iurisgentium putetur. -  6 Praescriptio immemorialis est alterum ius naturae. -  7 Imperia ex temporis diuturnitate confirmantur, & defenduntur. -  8 Nauigatio priuatiua Lusitanorum ad Indos est conformis iuri humano, & diuino. -  9 Publicae res prohibentur praescribi a priuato non vero a Principe. -  10 Priuatus praescribere non potest res publicas. -  11 Publicatam iure gentium, quam ciuili possunt a populo contra populum praescribi. -  Pascua, piscationes, lignationes, & similia praescribuntur a populo contra populum. -  12 Publicae res praescribuntur etiam cum violentia. -  13 Resp. contra aliam praescribit loca, & iura publica etiam cum violentia. -  L. Sequitur. §. si viam. ff. de vfucap. -  14 Prohibitio vsucapionis in rebus publicis procedit respectu priuatorum. -  Leges vnius populi non ligant alios populos, nec extero Principes. -  Publicarum rerum vsucapio prohibetur ex moribus ciuitatum. L. Vltim. ff. de vsucap. -  15 Maris, & littorum vsus publicus est iuregentium, sed potest fieri publicus vnius populi. -  Princeps prohibere potest exteros ingressu suarum prouinciarum L. 3. Ne quid in leco publico. -  16 Lusitani etsi cum violentia Indici maris nauigationem vsurpauerint, ex temporis diuturnitate ius illud praescripsere. -  17 Quantum tempus requiratur ad praescribendum ius publicum, variant scribentes. -  Discontinua iura requirunt tempus immemoriale ad praescriptionem ex communi. -  18 Continui, & discontinui iuris distinctio reprobatur. -  Seruitutum continuarum, & discontinuarum discrimen exploditur. -  19Cap. 1 de praescriptionibus in 6. procedit in praescriptione non vero in consuetudine, quae est lex non scripta. -  20 Consuetudo, quae est praescriptio regulatur vt praescriptio Seruitutes consuetudine adquiruntur, quae habet vim legis. -  Bona fides non est necessaria in consuetudine prout est lex, est tamen necessaria in consuetudine prout est praescriptio. -  21L. 1. §. vlt. l. 2. in princ. ff. de aqua pluuia. -  Lex sumitur pro pacto in contractibus. -  22 Molin., Mench. & omnes reprobantur legem in materia immemorialis praescriptionis pro lege communi accipientes. -  23 Differentia inter praescriptionem, & consuetudinem, pro adquisitione. -  L. si quisquam. ff. de diu. & tem. de diuersis personis agit Titulum validum habens a Principe non indiget praescriptione in rebuspublicis. -  24 Praescribens res publicas contra priuatum tempore tantum ordinario indiget. -  Longa possessio refertur ad decem, vel viginti annos. -  25 Lex Castellae in via publica & similibus non admittit praescriptionem. -  Via publica, forum, & similia non praescribuntur. -  26 iter, via publica, & similia mutata forma praescribuntur tempore immomoriali. -  L. 7. tit. 29. par. 3. -  27 Suarij triplex error circa praescriptionem rerum publicarum -  28 Principis est assignare terminos, & loca publica. -  Lusitani vincunt causam contra Incognitum eisdem armis quibus ille pugnat. -  29 Nauigare, & piscaride iuregentium omnibus competit. -  Vtens iure communi non praescribit, & in dubio ita vti censetur. -  30 Princeps priuatiue concedit nauigationis ius, & piscationis. -  31 Nauigatio, & piscatio praescribitur si iure proprio adquiri tentetur. -  32 Quasi possessio, seu animus possidendi ius piscationis, & nauigationis tripliciter probatur ex prohibitione, ex declaratione, ex titulo. -  33 Lusitaniae Rex Indicam nauigationem adquisiuit ex prohibitione, ex declaratione, & ex titulo. -  Lusitaniae Rex intitulatur Rex Indicae nauigationis, & commercij. -  Tituli Regis Lusitaniae omnibus noti. -  Proclama generale omnibus nocet. -  34 Praescriptio etiam immemorialis requirit bonam fidem. -  Rex Lusitaniae habet bonam fidem in nauigatione, & commercio Indico. -  35 Causae etiam iniustae inducunt bonam fidem. -  36 Mala fides purgatur 30. annis praecipue in successoribus. -  37 Bona fides ita praesumitur in praescriptione immemoriali, vt non admittatur probatio in contrarium. -  38 Mala fides probari potest indirecte contra praescriptionem immemorialem. -  Mala fides quibus modis probatur contra praescribentem. -  Immemorialis non excluditur, licet contrarium constet ex historijs. -  39 Titulus Regis Lusitaniae circa Indicam nauigationem constat, & defenditur multipliciter. -  40 Immemorialis titulum non requirit, nec bonae fidei quaestionem. -  41 Praescriptio iurium negatiuorum incipit a tempore prohibitionis. -  42 Iuris negatiui praescriptio procedit a prohibitione, quando principaliter de eo iure agitur, non vero si inconsequentiam. -  43 Praescriptio iuris negatiui nocet non solum prohibitis, sed scientibus. -  44 Consuetudo in praescriptionibus ligat omnes. -  Praescriptio iuris realis porrigitur ad omnes. -  Seruitus, quae personae a re debetur, realis est. -  45 Consensus liber inducitur ex praescriptione immemoriali adeo, vt probatio incontrarium non admittatur. -  Prohibitio praesumitur ex immemoriali si necessaria est. -  46 Praescriptio immemorialis non procedit in mere negatiuis nisi de prohibitione constet. -  47 Nauigatio Indica constat immemoriali, nec fundatur in iure negatiuo praescribende, & incoepit, & progressa est cum aliorum prohibitione. -  Castellani, Galli & alij prohibiti sunt a Lusitanis in Indiam nauigare. -  Carolus Quintus animaduerti vult in Castellanos in Indiam Orientalem nauigantes. -  Nauigantes in Indiam absque Lusitaniae Regis beneplacito bonis, & vita spoliati. -  Piratae, & rebelles nullum ius adquirunt. -  48 Bataui in Indiam non nauigarunt nisi postquam Philippus primus successit in Lusitania. -  Rebellio & arma ius non dant ad aliorum iura occupanda. -  Turcarum Imperator in armis ius consistere asserit. -  49 Accolae maris Indici nauigando, & piscando an conseruauerint antiquam possessionem. -  Dominium Principis non excluditur ex dominio particularium inferiorum. -  Nauigat nemo in Indico mari absque Lusitanorum beneplacito cum consensu omnium. -  50 Incognitus maris quasi possessionem nauigationibus, & piscationibus agnoscit. -  51 Praescriptibile est, quod est renunciabile. -  Adquiri quod potest ex concessione expressa, potest ex tacita ac per consequens ex praescriptione. -  52 Castrensis opinio retorquetur contra Incognitum, dum vult non sufficere mille annos ad loca publica praescribenda. -  53 AEdificans, nauigans, piscans in loco publico quasi possessione durante habet Dominium, & ius alios prohibendi. Responsio ad argumenta contra resoluta capite praecedenti. Cap. XIV. Sed iam ad argumentorum solutio[sect. 1]nem accedamus, quae quidem magnum disputationis campum pre se offerunt sed Virg. 6. " Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit. " Et quamuis ex resolutis in praecedentibus capitibus pateat responsio, attamen, vt scoene inseruiamus, magisque veritas, & Lusitanorum iustitia elucescat, illis satisfaciemus. Non obstat primum, quod sic procedit, praescriptio de iure ciuili fuit inuenta, sed Principes supremi legibus ciuilibus superiores sunt l. Princeps. ff. de legibus, ergo praescriptio inter eos locum habere non potest, sed haec argumentatio non tam iurisprudentie, quam licentie nomen meretur, si prescript io Principes supremos, nec iuuare, nec tueri posset, & incerta essent Regnorum dominia contra Iurisconsultum in l. 1. ff. de vsucapionibus, & nec Hispaniae, Galliae, Angliae, Italie, nec etiam Batauiae Principes tuti forent, quando quidem, vt ex annalibus constat, exteri victis, & subiectis habitatoribus, per vim, & arma prouincias olim illas occuparunt. Ad argumentum igitur respondetur, quod li[sect. 2]cet verum sit praescriptionem inuentam de iure ciuili, vt probat Iustinianus principio, ibi: Iure ciuili, & §. fin. Instit. de vsucap. docet Accurs. glos. 4. in l. ex hoc iure. ff. de iust. & verbo ciuitatis in l. 1. de adquir rerum dominio communis ex Annibale num. 16. in rubrica. ff. de vsucap. Pinelo in auth. nisi num. 39. C. de bonis maternis, & Menc. Illustr. cap. 51. a num. 32. conducit & illud Ciceronis pro Cecina, "vsucapio fundi non a patre relinquitur, sed a legibus", quidquid contrarium tentauerit Annibal an. 19. d. loco, & licet apud Romanos incoeperit a lege 12. tabullarum, cuius meminit Cicero in Topicis vbi post multos explicat Velleus, §. 16. a num. 8. vide Nizol. verb. vsucap. nihilominus tamen iam antea apud Athenienses, & alias nationes erat introducta, vt constat ex Platone dialog. 12. de legibus admedium vers. in rebus, & moribus gentium ab omnibus recepta, vt aduertunt Fortunius nu. 34. in l. 1. de iust. Pinel. vbi proxime, & Couar. regul. posses. 1. par. §. 1. num. vlt. & 3. par. in princ. num. 1. in fin. reputari ergo debet, ac si iurisgentium sit. Nam quod ab omnibus nationibus recipitur,[sect. 3] iurisgentium reputatur, licet multó postea fuerit inuentum ex Iustiniani mente. §. ius autem ciuile, instit. de iure naturali, vt obseruant Pinelus nu. 7. in rub. p. 1. ca. 1. de rescind. Menchaca de succes. progress. in praefact. ex numer. 132. & Porcatulo dialog. 37. ad finem. vltra quos probant in varijs speciebus Iurisconsulti, in condictione l. Rerum quidem vbi glos. sin. ff. de actione rer. amot." ""iuregentium condici puto res ab his, qui non ex iusta causa possederit", in acceptilatione in l. an inutilis. §. fin. vbi glos. ff. de acceptil. ibi: "Hoc iure vtimur, vt iurisgentium sit acceptilatio," & in postliminio circa rerum recuperationem est elegans Pauli responsum in l. postliminium, ff. de captiuis, "postliminium est inter nos, ac liberos omnes populos, Regesque moribus, ac legibus constitutum." vbi glos. verb. constitutum. Sic emptio iurisgentium est l. Ex hoc iure. ff.[sect. 4] de iust. l. 1. ad fin. de contr. empt. Mench. de succes. progressu in praef. n. 171. licet postea inuenta fuerit d. l. 1. iunctis traditis per Pine. 1. par. rubr. cap. 1. n. 2. C. de rescind. nec obstat quod iurisgentium cum genere humano incoepit l. 1. ff. de adquiren. rerum domin. ergo quod postea inuentum fuit non potest ad ius gentium pertinere, cui difficultati non satisfaciunt Pin. n. 7. d. loco Cou. lib. 1. c. 5. ad fin. Valasc. de iure emphy. q. 3. n. 2. Pich. a n. 19. in rubr. inst. de emptione, AEgidius d. l. ex hoc iure ca. 8. a n. 6. post alios quos citant, putant enim bella, captiuitates, emptionem, & similia dici iurisgentium, non quidem tempore, sed approbatione, & consensu hominum, quasi vnanimis consensus hominum in aliqua re iusgentium efficeat, licet illud in sui ratione cum genere humano non incoepisset; refellitur enim hec explicatio, quia iusgentium est ius naturale hominis l. 1. §. ius naturale. ff. de iust. docet ex D. Thom & alijs Couar. regul. peccatum 2. part. §. 11. a numer. 4. illudque vnicum est licet tempore fuerit immutatum Valasc. de iure emphyt. quaestion. 3. numer. 5. Molin. libr. 1. capit. 2. numer. 5. in fin. resoluimus cap. 1. a nu. 3. supra eodem. Et ita non approbatio aut vsus postea introdu[sect. 5]ctus, sed origo, & ratio naturalis iusgentium constituit; nec pro illis facit text. in § ius autem ciuile Inst. de iure naturali, ibi: "Quod vero naturalis ratio inter omnes homines constituit, idque apud omnes peraeque custoditur, vocaturque iusgentium, quasi quo iure omnes gentes vtantur," quia intelligitur iusgentium non quia homines approbarunt, sed quia approbarunt ex ratione naturali, atque ita non approbatio ex post facto introducta, sed magis ipsa ratio naturalis hominum mentibus indita iusgentium constituit, licet non vulgarem praestet coniuecturam vnanimis hominum consensus in aliqua re, vt ea iurisgentium putetur, vt ex Cicerone & alijs probat Forcatulus in necyomantia dialog. 37. ad fin. "omni iure (ait Tul. 1. Tuscul.) consensio hominum lex naturae putanda est." Resoluendum ergo est iusgentium cum ipso genere humano coepisse d. l. 1. ratione quidem hominum mentibus indita, non vero actu, seu vsu. Illa enim iam initio generis humani hominibus nota esse poterant suppositiue, si ratione, & discursu vterentur; defectus enim rerum non arguit defectum in ratione naturali, sed solum quoad vsum, & in hunc sensum explicandi sunt Iurisconsulti & audiendi praecitati doctores. Interim cauendum ab AEgidio, dum secure tradit non esse iurisgentium illud, super quo prius aliqua ciuilis lex emanasset, licet postea ratione naturali communi hominum cousensu sit receptum, cuius resolutio refellitur ex supra resolutis & in specie per Menchacam de succes. progressu in prefactione a n. 132. & quae Pinel. d. n. 7. Igitur prescriptio iurisgentium reputatur cum ad rerum[sect. 6] diuisionem pertineat que de iuregentium est l. ex hoc iure. ff. de iust. quod plane procedet, si fuerit immemorialis, quae quasi alterum ius naturale reputatur, vt post Bald. & alios obseruat Mol. lib. 2 c. 2. n. 21. immerito ergo Mench. Illust. c. 51. n. 28. & 36. & in nostra specie c. 89. n. 32. inter Principes supremos, & resp. liberas praescriptionem tollit, vt bellorum semina contra pacificos possessores ministret, & scrupulos quietis inijciat conscientijs in maximam reip. Christiane & orbis perniciem, & detrimentum. Cum receptissima sit doctorum sententia iuri[sect. 7] etiam diuino conformis ex temporis diuturnitate Regna, & Imperia per vim occupata firma manere, ac perconsequens etiam contra alios ex vi possessionis & prescriptionis defendi posse, vt cum Bellar. Mol. Salas, & alijs deduximus supra cap. 12. in fin. Ad secundum dum asserit non valere ius positiuum[sect. 8] humanum contra iuris diuini, aut naturalis resistentiam, respondetur supponere, quod probare tenebatur, quod Incognito peculiare est, cum maximum in disputando sit vitium, scilicet in nostra specie dari iuris diuini, & naturalis resistenciam; nos vero contrarium ostendimus per totam hanc disceptationem. Nam secundum iuris ciuilis principia rerum publicarum adquisitio, possessio, & distributio pertinent ad Principem, vt constat ex exemplis de quibus c. 11. a n. 29. imo iuri diuino conforme est, vt Pont. Roma. mittat in orbis Prouincias Euangelicos legatos, quos elegerit, idoneoresque reputauerit, & seclusa legatione posse Principem supremum praeoccupare maris protectionem, iurisdictionem. & Imperium, iusque hoc contra alios Principes praescribere, quod repetendum non erit, ne in battalogiae vitium incurramus, in quod tamen saepe incidimus propter importunam Incogniti repetitionem cum c. 5. de occupatione maris, & rerum publicarum agat, & c. 7. de praesc., quae illam prerequirit, & multa, que illic congessit hic repetenda sunt. Tertio principali argumento dum intendit res[sect. 9] extra commercium prescribi non posse, vt docet Caius l. Vusucapionem. 9. de vsu. res uero publicas esse extra commercium ex eodem Caio, & Paulo l. Si in emptione. §. omnium de contr. emp. inter quas enumeratur mare a Iustiniano. §. 1. de rer. diuis. facile respondetur respublicas, hoc est populi Romani, de quibus agit Caius, per legem populi Romani prescribi prohiberi, & ideo Paulus d. §. omnium vbi proxime, a venditione excepit res, quas natura, gentium ius, & mores ciuitatis a commercio exemit, ad ciuitatis mores referendo publicas, hoc est populi Romani, vt declarauit Caius d. loco, ibi: "Exceptis rebus sacris, sanctis, publicis populi Romani, & ciuitatum." Hinc primo fit stante legis prohibitione non[sect. 10] posse eas res a priuato praescribi iuxta reg. Pomponij l. vbi lex 24. de vsucap. iunctis traditis post alios per Hostiensem in summa tit. de praescrip. n. 5. Balbum de presc. 1. p. sextae a n. 9. Conanum lib. 3. ca. 15. & passim alios. Secundo infertur publica tam iure gentium, quam[sect. 11] iure ciuili quoad vsum omnium, quae prescribi non possunt ab aliquo priuato, ita vt publica esse desinant, & priuati efficiantur; at vero dum publica manent quoad vsum populi vnius, praescribi posse contra alium populum, qui ante praescriptionem similiter vsum habebat, prout post Petrum Iacobum in pract. tit. de seruitu. pecoris, & Gregorium per tex. in l. 7. tit, 29. par. 3. Castellae, resoluit eleganter Auendanus libr. 1. de exeq. cap. 16. a num. 9. contra Suarium cons. de vsu maris seu alleg. 15. quod ad praxim vtile est circa pascua, piscationes, lignationes, & similia, vt praecitati obseruant, & hoc iure vtimur. Quod ampliatur vt in hac specie licet ab ini[sect. 12]tio interueniat aliqua violentia, introduci tamen possit haec praescriptio, vt ex doctrina Bart. l. 1. §. in operis num. 2. ff. de noui operis tradunt Casaneus Consuburg. rubric. 13. §. 5. glos. 3. num. 5. & Auend. lib. 1. de exeq. c. 12. num. 10. Tertio infertur posse vnam rem publicam contra[sect. 13] aliam praescribere loca & iura publica de iuregentium, dum tamen maneant publica quoad vsum populi, seu prouinciae, cui praeest respublica princeps ve praescribens, licet ab initio iniuste alium ab illo vsu expulerit iuxta predicta: amittet namque expulsus ius illud quo non vtitur argumento text. in l. sequitur. §. si viam. ff. de vsucap. vbi Bart. & Cuiat. Conan. lib. 4. cap. 12. num. 12. Pad. a num. 42. in l. 1. C. de seruit. "si viam habeam, ait Paulus, per tuum fundum & tu me ab ea vi expuleris, per longum tempus non vtendo amittam viam", vt resoluimus num. 12. Et in his terminis cessat legis prohibitio l. Vsucapionem[sect. 14]. ff. de vsucap. quae tantum locum habet contra priuatos inferiores, nec supremum Principem ligat, cum de iure sit supra ius cap. proposuit de conces. praeb. & procedit opinio Menchacae Illust. ca. 51. nu. 28. cum seqq. dum habet quod leges vnius populi, seu Prouinciae subditos alterius, seu Principes alienos non comprehendunt, ac proinde ad argumentum responderi potest maris vsum de iuregentium omnibus publicum, posse tamen ex parte fieri publicum vnius populi in alterius exclusionem, prout supra resoluimus & ita leges, l. Vlt. de vsucap. l. Prescriptio. C. de operibus publicis, quae vsucapionem prohibent in rebus publicis, procedunt & vim habent ex ciuitatis moribus; prout loquitur Paulus l. Si in emptione. §. omnium de contrah. empt. cui subtiliter alludit Papinianus l. Vlt. de vsucap. ibi: "Praescriptio longae possessionis ad obtinenda loca iurisgentium publica concedi non solet", vbi ad mores, & consuetudinem se refert, non ad naturae prohibitionem. Quarto infertur quod licet maris, & per hoc[sect. 15] littorum vsus iuregentium publicus sit. §. 1. Inst. de rer. diuis. attamen si populus Romanus Imperium in illa habeat, prout admittit Celsus l. 3. ne quid in loco publico: tunc proculdubio desinet esse iurisgentium publicus, & incipit esse publicus ijs omnibus, qui sunt in orbe Romano, & quibus populus Romanus littoribus illis, vt suis vti concedit, & eodem modo de mari, & littoribus dicendum erit; cum vtraque eiusdem sint conditionis, hoc est publica l. pen. ff. de rer. diu atque ita eleganter docet Donel. lib. 4. cap. 2. vers. habentur, & antea Carolus Ruyn. cons. 28. n. 16. vol. 1. post Bald. in c. 1. §. dominus n. 2. de forma fidelitatis, inde inferentes posse dominum terrarum sine causa interdicere ingressum in suas terras, & littora mercatoribus exteris, vt notauimus cap. 1. supra eod. Ex quibus deducitur Lusitanos etsi cum aliqua[sect. 16] violentia maris Indici nauigationem vsurpauerint, quod tamen non dabis, attamen ex temporis diuturnitate ius illud praescribere potuisse. Non obstat quartum, quod loca publica non[sect. 17] admittunt praescriptionem ex Vlp. responso. l. Vlt. de vsuc nisi durante occupatione, vt decidit Marcian. l. Si quisquam de diuer. & tempor. quae in mari dari non potest; sed huic argumento satis respondimus in argumenti praecedentis solutione, & latius supra capit. 11. ad 5. quibus locis contra Incognitum probatum est occupationem, & perconsequens prescriptionem piscandi, & nauigandi in locis publicis priuatiue dari posse: quantum autem tempus ad hoc ius adquirendum requiratur variant scribentes, Castrensis, Balbus, & Suarius nullum requirunt tempus, sed praeoccupationem tantum quod cap. 13. numer. 30. reiecimus: noue vero Donellus libr. 5. capit. 22. duos admittit annos, quia pluralis locutio duorum numero contenta est regul. pluralis in 6. quod tamen durum & merito reputat ibidem Osuald. littera. C. Ego noto ex materia subiecta, hoc est praescriptione, interpretationem Donelli Iurisconsultis refragari: nam Vlpianus d. l. fin. de vsucapion. eisdem verbis vtitur, quae correspondent longae possessioni, cuius antea mentionem fecerat; longa autem possessio in iure nostro duobus annis non circunscribitur iuxta titul. C. de praescription. longi temporis, Accursius vero d. l. Si quisquam sentit triginta annos requiri sequitur Caepola de ser. rusticor. cap. 4. nume. 59. sed praescriptio triginta annorum incognita fuit Iurisconsultis ex glossa verbo, amiserit l. Qui occidit 30. ff. ad leg. Aquil. communiter approbata ex Mench. succes. creat. §. 10. numer. 16. ad finem. Vnde Carolus Ruynus cons. 28. num. 14. vol. 1. contendit tempus immemoria le requiri; ducitur primo quia ius piscandi est discontinuum, & ad adquirendum ius indiscontinuis requiritur tempus immemoriale ex glos. in l. Seruitutes 14. de ser. recepta ex Gom. 2. c. 17. n. 27. Mol. de iust. tract. 2. dis. 70. vers. posterior & approbata a compilatoribus legum partitae l. 15. tit. 31. p. 3. item quia huic praescribenti obstat ius commune iuxta reg. l. Altius, C. de seruitut. ergo requiritur titulus, vel praescriptio immemorialis ex decisione Bonifacij VIII. cap. 1. de praescrip. in 6. Sed haec Ruyni fundamenta tuta non viden[sect. 18]tur. Distinctio enim illa intercontinua, & discontinua iura Iurisconsultis Incognita est, & a Doctoribus reiecta ex Longouallo in l. Imperium num. 241. & 250. ff. de iurisdict. omnium, quem posteriores sunt sequuti, vt constat ex Donello lib. 11. cap. 11. & 12. & Osuald. ibidem, Fabro lib. 19. coniect. cap. 10. & 11. Schiford. ad Fabr. lib. 1. tract. 5. per septem quaestiones post alios, quos citant, nec docendi gratia distinctio illa substineri potest, vt vult Morla in emporio iuris tit. 6. de seruit. nu. 48. communis namque antiquorum diuersum tempus ad vtriusque seruitutis praescriptionem requirebat, quod falsum est, & alienum a docendi gratia; nec obstat textus in l. 3. §. ductus aquae. ff. de aqua aestiua, eleganter enim respondent Faber libr. 19. coniect. cap. 12. Schifordeg. d. tract. 5. q. 1. Donellus vbi Osuald. vbi proxime text. illum non negare seruitutem aque ductus acquiri decennio, ut aperte scriptum est in l. si quis diuturno. ff. si seruit. vendicetur l. 2. C. de seruit. sed illud tantum decidere, ductum aquae, cuius origo memoriam excesserit, iure constituti loco haberi, quod est longe diuersum, & hec fuit sententia Longoualli in l. Imperium num. 283. ff. de iurisd. omnium, Corra. l. seruitutes 14. num. 21. ff. de seruit. & ante omnes idem sentit Bart. in l. De quibus num. 14. ff. de legibus, & in l. cum de in rem verso n. 2. ff. de vsur. vnde corruunt comentitiae interpretationes ad d. §. ductus, de quibus per Balb. de prescrip. 2. par. 4. princip. q. 4. post princip. Couar. 1. variar. cap. 17. num. 11. Caepola de seruit. 1. par. cap. 19. num. 4 & 2. par. ca. 4. nu. 55. & 59. post alios. Secunda veró ratio firma etiam mihi non vide[sect. 19]tur, quia decisio Bonifacij in praescriptione, non vero in consuetudine locum habet vt obseruant ibidem Archid. Domi oppos. 2. num. 6. Francus & alij, Florianus in l. Seruitutes ad fin. ff. de seruit. Alex. cons. 124. num. 3. volum. 4. & Decius in rubric. de consuetudin. num. 2. alias num. 13. & cons. 134. num. 4. communis vt per Mench. Illust. ca. 83. num. 30. Molin. lib. 2. cap. 6. num. 55. nos autem versamur in consuetudine. Sed horum sententia vera est in propria & vera consuetudine, quae est lex non scripta cap. consuetudo dist. 1. §. sine scripto Instit. de iure natur. consuetudo vero, de qua agimus, non est lex, sed vsus, & assue factio cuiusque iuxta l. Si seruus 53. §. fin. ff, de leg. 1. ibi: "Ipsius patris fam. consuetudo", vnde in hac nostra consuetudine, quae vera & propria est praescriptio, procedit reg. d. cap. 1. aduertit Mencha. Illust, c. 87. n. 4. Sicut & procedit in seruitutum praescriptione,[sect. 20] que consuetudine adquiri dicitur, quae habet vim legis l. 1. §. fin. ibi: "Vetustatem vicem legis tenere," & ibi "habuisse longa consuetudine." ff. de aqua pluu. vt resoluunt bonam fidem requirentes Padil. num. 28. in l. 1. vbi omnes. C. de seruit, communis ex Balbo 2. quartae q. 1. num. 9. Aym. de antiq. 4. p. in princip. num. 19. quae bona fides in vera consuetudine necessaria non est ex communi, de qua per Molin. lib. 2. c. 6. n. 16. Sic procedit textus in cap. cum dilectus de consuetudine, vbi obseruat Abb. ad fin. idem Abb. n. 20. in cap. vlt. de consuetud. & num. 45. in cap. cum Ecclesia de causa posses. sic textus in cap. 3. cod. in 6. ex Ioan. Andr. ibidem, & Abb. dictis locis, sic d. cap. cum Eccles. cap. super quibusdam. §. praeterea de verb. cum alijs, vt per Abbatem d. locis. Nec obstat text. in d. l. 1. §. vlt. in illis verbis, vetustatem vicem legis habere, & l. 2. in princip. ibi: Vetustas, quae semper pro lege habetur. ff. de aqua pluuia, quidquid non aduertat Faber lib. 19. coniect. cap. 11. nec alij, lex in illis locis non accipitur pro lege communi, sed pro pacto, & conuentione, vt constat ex contextu vtriusque legis nam in d. §. vlt. sic disserit Vlpianus ex Labeone, "denique ait conditionibus agrorum quasdam leges esse dictas," & ibi, "si tamen lex non sit agro dicta, agri naturam esse seruandam," & ibi, "si tamen lex agri non inueniatur, vetustatem vicem legis tenere," Paulus in lege 3. ibi: "Tria sunt per quae inferior locus superiori seruit, lex, natura loci, vetustas, quae semper pro lege habetur", vtrobique glossa, verbo, lex, sic pro pacto accipitur in contractibus regu. "contra cum, qui legem dicere potuit apertius, est interpretatio facienda, & reg. contractus ex conuentione legem accipere dignoscuntur", lib. 6. l. qui fundum 40. in pr. ff. de contrah. empt. l. Venditor, ibi: Priuata lege. ff. communia praediorum cum alijs. Hinc cauendum est a Menchac. Illust. cap. 89.[sect. 22] num. 38. Molin. lib. 2. cap. 6. num. 13. & 14. Gabr. libr. communium tit. de praescription. concl. 1. n. 65. post plures, quos citat: dum legem in d. l. 1. & 2. ff. de aqua pluuia pro lege communi accipiunt, & hic fuit praecipuus errandi in nostra materia scopulus Menchacae, & Incognito: dum ex legis natura multa contra hunc vsum, seu consuetudinem inferebant, conuincitur etiam idem Molina dum intelligit l. 3. §. ductus aquae. ff. de aqua quotidiana, in illis verbis, iure constituti, pro constitutione, seu priuilegio Principis, cum potius pro constitutione, seu concessione priuati sint accipienda iuxta praedicta, & materiam subiectam circa seruitutem in rebus priuatis, nec etiam probo differentias, quas ex alijs in hac materia refert idem Molin. d. cap. 6. n. 10. procedunt namque ee differentie inter propriam consuetudinem, & praescriptionem. Et ideo in ea specie locum habere non possunt, vera igitur differentia inter consuetudinem, seu vsum, de quo agimus, & praescriptionem pendet ex tituli, aut patientiae qualitate, vt eleganter docent Donellus lib. 11. cap. 12. Faber lib. 19. coniect. cap. 10. seu ex vsu non violento, non clandestino, non precario l. 1. §. fin. ff. de aqua pluuia cum alijs; etiam si detur ignorantia domini ex Cuiat. ad leg. si is qui pro emptore. §. vlt. ff. de vsucap. & Osuald. ad Donel. d. cap. 12. lit. B. nec obstat tex. in l. 2. ibi: Eo sciente. C. de seruit. quia procedit ex facti hypothesi, vt ex Petr. Busio aduertit Osuald. vbi proxime: si ego concurrat titulus, praescriptio procedet si deficiat ille, locus erit adquisitioni ex consuetudine, seu vsu nomine proprio. Ego noto (vt ad quaestionem vertamur) in Mar[sect. 23]ciani hypothesi agi de prohibiti, & prohibentis personis: prohibito, seu auctori si ius ex priuilegio seu titulo valido habebat, non erat necessaria prescriptio ex text. in cap. super quibusdam. §. preterea, ibi: "Imperatorum, aut Regum, aut Lateranonsis concilij largitione concessa", notat Menchaca Illust. ca. 83. n. 22. in fin. si titulus erat inualidus, aut non praecesserat, tunc prescriptio necessaria erat, prout resoluimus cap. 10. ad 5. & in hoc casu procedit Caroli Ruyni sententia, de qua supra. Per contrarium vero praescribens piscationis[sect. 24] ius contra priuatum, de quo quaestio erat, decem, vel viginti annis respectiue contra presentem, vel absentem indigebat, & huc spectant verba illa, pluribus annis piscatus sit, quibus vtitur Marcianus vbi supra, quibus conuenit illud Pomponij eisdem verbis vtentis in l. vlt. de vsucap. ibi: Longae possessionis, & ibi, pluribus annis piscatus, quae verba, longae possessionis, ad decem, vel viginti annos referri solent iuxta l. Si cum fideicommissum. §. Aristo. ff. qui & a quibus manumitti l. Vnica. C. de vsucap. transformanda l. Super. C. de praescript. longi temporis, aduertit alias Donel. lib. 11. cap. 11. & ita in effectu sentit Coepola, & abeo relati de seruit. rusticorum c. 4. num. 59. licet circa temporis requisitum decipiantur. Non obstat quitum deductum ex legibus His[sect. 25]paniae l. 7. tit. 29. part. 3. quae in rebus publicis omnem reijciunt praescriptionem, quibus controuersiam decidi postulant Bataui in praefactione: quibus tamen dupliciter respondetur, primo agere de via publica, foro, & similibus, ibi: "Placa, nin calle nin camino, nin defesa, ni exido, nin otro lugar qualquiera semejante desto, que sca en vso comunalmente del pueblo de alguna ciudad, o villa, o castillo, o de otro lugar, no lo puede ningun ome ganar por tiempo," quae desumitur ex Iauoleni responso l. 2. de via publica, & alijs relatis per Gregorium glos. 1. in d. l. 7. quae quandiu sic permanent, implicat contradictionem, vt sint priuata, & ideo nec centum annis ex glos. d. l. 2. de via publica, imo nec immemoriali prescriptione acquirentur ex veriori, de qua per Grego. vbi proxime & Auend. lib. 1. de exeq. c. 12. num. 6. vers. tamen ista. Secundo respondetur mutata forma & figu[sect. 26]ra viae publicae eius proprietas adquiretur saltem tempore immemoriali in vim tituli iuxta decisionem Caesarum l. Vsum. C. de aquae ductu libr. 12. vbi obseruant Platea num. 3. Aym. de antiq. 4. p. cap. materia num. 79. Greg. l. 7. tit. 29. p. 3. glo. 1. limit. 2. Auend, lib. 1. de exeq. c. 12. nume. 6. cum seq. Menoch. casu 44. num. 11. nec obstat lex Regia; nam loquitur in sola praescriptione, ac proinde licet tunc sint in praescriptibilia, attamen virtute praesumpti priuilegij, aut concessionis sunt talia bona adquisibilia, vt argumentantur Ripa l. Quominus num. 41. & 102. ff. de flumin. Auendanus libr. 1. de exequend. cap. 12. n. 7. Vnde cauendum est a Suario qui cons. 1. de v[sect. 27]su maris num. 4. seu alleg. 17. nu. 5. tripliciter errat primo quatenus intelligit legem partite in omnibus rebus publicis cum illa restrictiue loquatur, in placa, calle, o otro lugar semejante desto; secundo dum nec immemorialem praescriptionem in vim tituli admittit, cum tamen contrarium ex eadem lege eliciatur; tertio dum vult praedictam legem procedere etiam in Principe supremo, cum tamen contrarium ex eadem deducant Gregorius & Auend. l. locis, dum admittunt Principis priuilegium. Cuius proprium est assignare terminos, & lo[sect. 28]ca publica intra suum Regnum, vt decidit lex Partite l. 2. titul. 1. part. 2. resoluunt Calcaneus cons. 89. & Auendan. libr. 1. de exequend. ca. 12. num. 3. Ex eodem capite illa, que erant publica potest efficere priuata mutando terminos, & limites, ac perconsequens lex illa septima pro nobis stat, qua si lis decidenda foret, prout implorant Bataui in praefatione, victoriae palmam Lusitani proculdubio obtinerent. Sextum aptius sic proponi potest: cuilibet in[sect. 29] mari, vel flumine publico nauigare l. 1. in princip. de flumin. l. Vnica in principio, vt in flumine publico nauigare liceat, & piscari l. Nemo. l. In mari de rer. diuis. de iuregentium competit, & haec licentia dicitur competere per modum facultatis l. 2. §. si quis in mari, ne quid in loco publ. l. Iniuriarum. §. si quis me, de iniur. quemadmodum & ire per viam publicam quaedam facultas est l. 2. de via publica, sed qui vtitur iure communi sibi competenti, eo iure vti censetur, ac perconsequens ex tali obseruantia non inducitur praescriptio, aut consuetudo ex Dominic. capitul. 1. de rescriptis in sexto, & in specie Carolo Ruyno consil. 28. a numer. 9. versic. sed his volumin. 1. & ratio rationis est, quia sine possessione nulla currit praescriptio l. Sine possessione de vsucapion. & regul. sine possessione in 6. hic autem non datur possessio diuersa a iuris communis facultate, igitur praescriptio dari non potest. Sed facile argumentum soluitur, primo quia[sect. 30] facultas illa libere vtendi nauigatione, & piscatione, cuilibet competens per Principis rescriptum & priuilegium alterari, & mutari potest, vt deduximus supra c. 10. & in specie obseruat Ruynus cons. 28. n. 1. &. 2. lib. 1. questio vero nostra agit de supremo Principe. Secundo, quia argumentum procedit quoties[sect. 31] simpliciter facultas illa exercetur, si autem animus possidendi concurrat, tunc proculdubio praescriptio saltem immemorialis locum habebit vt eleganter probat post alios Carolus Ruynus cons. 28. a nu. 10. volum. 1. qui testis omni exceptione maior est, cum contra prescriptionem piscandi & nauigandi consulat: idque sentit Incognitus illis verbis, "qui vtitur iure communi sibi competenti, eo iure vti censetur," nota verbum illud, censetur, hoc est praesumitur in dubio. Quasi vero possessio seu animus possidendi iu[sect. 32]re proprio quoad propositum triplicer probari potest, vel ex prohibitione iuxta decisionem Caesaream l. 2. C. de seruit. resoluit Baldus l. Item lapilli q. 3. ff. de rer. diuis. receptus ex Ruyno cons. 28. numer. 12. libr. 1. vel aperta declaratione, dum quis declarat se illud facere iure proprio iuxt. reg. Iurisconsulti in leg. Paulus. ff. rem ratam haberi, vel ex titulo a superiore habito ex eod. Carolo Ruyno d. loco. Sed in nostra nauigatione omnia concurrunt,[sect. 33] nam & Lusitani factis, & armis alios ab ea nauigatione prohibuere, vt constat ex responsione ad octauum, & Rex Lusitaniae vsus est ea declaratione dum se dominum nauigationis, & commercij AEthiopiae, Arabiae, Persiae, & Indiae appellauit a tempore Emmanuelis, vt notauit in proposito Rebellus de iustit. part. 2. lib. 18. quaest. 23. in principit. AEgidius l. Ex hoc iure capit. 3. numer. 22. ad fin. ff. de iustit. qui titulus omnibus Principibus, populisque liberis orbis Christiani notus fuit, & per omnes omnium Prouinciarum Historiographos scriptis traditus, ita vt nullus Princeps orbis Christiani ignorantiam huius declarationis causari possit, ac perconsequens succedunt tradita per Doctores ad praedictam Caesaris decisionem: hoc enim generale proclama constituit Regem in quasi possessione, praescribentem tuetur, praeiudicat omnibus scientibus, & non reclamantibus ex traditis per Iacobinum de feudis~ verbo, & cum venationibus nu. 2. Decium cons. 197. Menoch. casu 160. numer. 11. Marcum decis. 529. num. 16. p. 1. post alios: titulo tandem non caret Rex Lusitaniae, de quo satis diximus supra cap. 7. & 8. Cum ergo vnumquodque per se sufficiat, a fortiori omnibus concurrentibus Rex noster tutissimus erit. Non. obstat septimum, nullam praescriptionem[sect. 34] etiam immemorialem admitti posse cum mala fide, quod decidunt Pontisices capit. vigilanti, ibi: Nulla antiqua, ca. vlt. ibi, nulla, de praescr. reg. posses. ibi: Vllo tempore, in 6. probant vltra ordinarios Couarruu. regul. posses. 2. part. §. 8. numer. 4. Valasc. de iure emphyt. quest. 8. numer. 25. Gabriel titul. de praescript. conclus. 1. numer. 55. verf. contrariam Molina lib. 2. cap. 6. numer. 67. sed claudicat Incognitus, vt assolet, in supposito, dum in Regibus Lusitaniae malam fidem admittit, quod tamen negatur, tum quia non probat Incognitus assumptum: tum etiam quia bona fides presumitur ex glos. communi in capit. si diligenti capit. vltim. de prescript. Couar. reg. posses. 2. p. §. 8. nu. 2. & tandem quia Reges Lusitanie fundant se in Apostolicis titulis, in receptis doctorum sententijs. Quae cause licet non forent verae (vt aparte[sect. 35] rei sunt) sufficiunt ad effectum, vt ex illis bona fides inducatur argumento textus in l. igitur ff. de liber. causa, ibi: "Iustis rationibus ductus, vel non iustis, & ibi, possessoris commodo fruatur," notauit Bart. n. 13. in l Celsus. ff. de vsucap. receptus ex Menochio rem. 15. recuperand. n. 34. & Mascard. concl. 224. num. 17. Adeo vt licet contra Infantem Henriquum,[sect. [36]] qui primus priuilegium a sede Apostolica ab hinc plus ducentis annis impetrauit, vt supra probauimus; imo & contra Ioannem Secundum, qui ab Alexandro Sexto idem adeptus est a plusquam centum annis, mala fides praesumeretur, sufficerent tamen triginta anni, tam in ipsis, quam in successoribus ad eam purgandam, & praesumendam bonam ex doctrina Bart. in l. Vltim. Cod. vnde vi, recepta ex Couar. regul. possessor 2. par. §. 8. numer. 3. Burgos cons. 15. numer. 33. & extra controuersiam in successoribus ex Mascard. conclus. 225. n. 12. Accedit quia in nostra specie datur praescriptio[sect. 37] immemorialis vt supra probatum est, quae operatur, vt ita bona fides praesumatur vt de ea disputandum non sit, nec admittenda probatio incontrarium ex Saliceto l. 2. num. 8. C. de seruit. quem sequuntur post alios Gabriel de praescript. concl. 1. num. 50. Burgos cons. 15. nu. 33. Bursatus cons. 48. num. 8. Otalora de nobil. 3. p. cap. 7. num. 16. Pelaez de maiorat. 4. p. quaest. 20. num. 51. colum. 2. Mascard. conclus. 1372. alias 1377. numer. 37. in vltim. impressione Menochius lib. 3. praes. 131. num. 50. Et quamuis indirecte contra immemorialem[sect. 38] admittatur probatio incontrarium, & mala fides probetur, vt intendunt Antonius, & Miles, quos sequuntur Gabriel num. 50. & 51. & Mascard. n. 38. & 39. d. locis secundum quos si appareat per famam, libros, vel alios modos, nullum priuilegium, vel titulum, cui immemorialis innititur, interuenisse: tunc destructum manebit possessionis fundamentum, ac perconsequens praescriptio etiam immemorialis non proderit in rebus, in quibus ea prohibetur, & admittitur tantum priuilegium, & eodem modo mala fides probabitur ex instrumentis apud possessores repertis ex doctrina Baldi per text. ibi l. Non est ferendus. ff. de transaction. recepta ex Felino cap. Si diligenti col. 4. de praescript. Aymon cons. 290. numer. 6. Decio cons. 266. alias 267. in sine Balbo de prescript. 4. part. quartae q. 29. num. 8. & Grammatico decis. 102. ex num. 31. vel alijs modis iuxta l. penult. C. de euiction. glossam, verbo, bonam in cap. Si diligenti de praescript. Gam. decis. 290. nume. 2. Menoch. casu 225. Mascardum conclus. 230. nu. 3. & conclus. 753. num. 16. & 30. & Farinacium q. 47. num. 126. Garciam de nobilit. glos. 12. a nu. 68. qui ad quatuor modos disputationem refert, illud notandum immemorialem non excludi etsi ex historijs antiquis contrarium constet, si vtrumque compatibile est, vt optime declarat Mol. lib. 2. cap. 6. n. 63. & Greg. glos. que puedan l. 15. tit. 31. p. 3. At in nostra specie constat de titulo per famam[sect. 39] per registrum per historiographos, & scribentes, illumque iustissimum defendunt omnes, & idem Incognitus dum in Pontifice Romano agnoscit ex alijs iurisd ictionem in temporalibus in ordine ad bonum spirituale, quale in hoc titulo reperitur, vt ostendimus supra c. 7. & 8. Preterea ex omnium calculo (etiam semoto[sect. 40] Pontificio diplomate) immemorialis prescriptio in rebus publicis locum habet vt supra deductum est, igitur nec de titulo, nec de bona fide quaestio in hac specie locum habebit, cum in praescriptione immemoriali ea questio cesset iuxta praedicta. Non obstat octauum scilicet ad praescriben[sect. 41]dum ius nauigationis, piscationis, & similium requiri prohibitionem contra alios, ita vt praescriptio incipiat a tempore prohibitionis, nec sufficiat contra aliquos (quia contra hos prohibitos tantum praescriptum erit) sed contra omnes, quibus praeiudicium inferri praetenditur ex doctrina glossae verbo, formam in l. Qui luminibus. ff. de seruitut. vrbanorum & verb. Alciaten. in cap. Abbate de verborum recepta ex Balbo de praescription. 4. part. quintae, question. 5. Couar. regul possessor 2. par. §. 4. num. 6. & Padilla a numer. 14. post glos. 1. in l. 1. C. de seruitut. dum docent in seruitutibus negatiuis incipere praescriptionem a tempore prohibitionis, & in nostra specie difficultati sucumbentes sentiunt, & requirunt Faber numer. 2. §. flumina, Institut. de rerum diuisione, Ruynus consil. 28. numer. 11. libr. 1. Aymon de antiquit. 4. part. cap. materia numer. 81. Rolandus cons. 5. num. 68. volum. 1. Boerius decis. 125. num. 5. & Molin. de iustit. tract. 2. disp. 70. vers. quod idem. Respondetur tamen primo sententiam dicta[sect. 42]rum glossarum procedere vbi principaliter agitur de possessione, & prescriptione iuris negatiui, cuiusmodi est seruitus altius non tollendi, non officiendi luminibus; at vero si principaliter agatur de iure affirmatiuo piscandi, nauigandi, lignandi, pascendi, & similium, in cuius consequentiam sequitur negatiuum scilicet, ne alter eodem iure vtatur; nec possessio, nec praescriptio incipit a prohibitione, sed a facto, in quo possessio, vel quasi possessio consistit: alioquin dicendum foret in iure decimandi, iurisdictione, & in omnibus rebus, & iuribus affirmatiuis possessionem, & praescriptionem non incipere nisi a tempore, quo alter prohibetur, quia in his omnibus affirmatiuis inconsequentiam agitur de iure negatiuo, quo possessor, vel praescribens alium prohibet; accedit reg. accessorium in 6. & quod prior causa sit inspicienda l. 1. ff. de authorit. tut. resoluit AEgidius l. Ex hoc iure cap. 3. numer. 31. ff. de iust. Secundo respondetur prescriptionem iuris ne[sect. 43]gatiui non tantum nocere prohibitis, sed & omnibus, ad quos notitia prohibitionis peruenit, vt resoluit Aymon de antiquitat. 4. part. capit. materia numer. 86. qui inter alia illam elegantem reddit rationem, quod alias nec possessio, nec prescriptio in similibus vnquam adquiri posset, cui fauent ea, quae circa proclama generale resoluimus supra n. 33. Ego noto in nostra specie agi proprius de consuetudine[sect. 44] quam de praescriptione, vt supra deduximus; consuetudo vniuersos ligat. l. De quibus. ff. de legibus docuit Bart. not. 2. in l. Si quis diuturno. ff. si seruit. vendicetur receptus ex Molina lib. 2. cap. 6. ex num. 16. & 55. sed haec doctrina suspecta mihi est, quia vt iam supra num. 19. contra receptam doctorum sententiam aduertimus, hic non agimus de consuetudine propria, in qua procedit reg. d. l. de quibus: verius ergo est praescriptionem iuris realis porrigi ad omnes; ius namque hoc reale est, quia haec seruitus, seu adquisitio debetur personae a mari, vel flumine, & similibus ex doctrina Bart. in l. iusto. §. mutat. n. 3. ff. de vsucap. recepta, ex Cou. lib. 1. variar. cap. 17. nu. 10. & Mench. Illust. c. 83. n. 26. Tertio respondetur, quod ex praescriptione im[sect. 45]memoriali inducitur consensus liber eorum, contra quos praescriptum est, adeo vt probatio incontrarium non admittatur, quod consentierunt, vel consentire desierunt per metum, aliudve impedimentum, vt per Ioannem Andream, & alios, quos referunt, & sequuntur, resoluunt Burgos de Paze cons. 15. num. 34. Couar. reg possessor 2. p. §. 4. n. 5. vers. 2. Pelaez de maioratibus 4 par. q. 20. num. 55. Ioan. Garc. de expens. cap. 9. num. 23. & in specie nostra tradunt Ias. l. Quominus num. 96. ff. de flum. Afflict. in const lib. 1. rubr. 85. §. 2. nume. 1. Decius cons. 270. alias 271. num. 14. & 15. Aym. cons. 111. num. 25. quod indubitatum erit sicum praescriptione concurrant aliquot prohibitiones in ipsius temporis tractu contingentes; quo casu praesumendum est praescriptionem cum prohibitionibus incoepisse argumento tex. in l. ex persona. C. de probat. l. Quicumque. C. de apochis lib. 10. docet eleganter Couar. reg. posses. 2. p. §. 4. n. 6. vers. posterior ad finem. Et ita conciliari potest altera opinio eorum, qui[sect. 46] defendunt in mere negatiuis non sufficere immemorialem, nisi de prohibitione constet, vt volunt Caepola de seruit. vrban. cap. 50. num. 2. Casan. consuet. Burg. rubr. 13. §. 2. num. 15. Ripa respon. 194. ad finem, & num. 68. in cap. cum Ecclesia de caus. posses. & Ruyn. cons. 28. ex num. 11. lib. 1. nam si constet de aliquibus prohibitionibus, presumptio erit pro immemoriali. In nostris vero terminis interuenit praescrip[sect. 47]tio immemorialis, vt supra probatum est, non agitur principaliter de praescribendo iure negatiuo, item constat ex annalibus Lusitanos illam quasi nauigandi possessionem adquisiuisse ex aliorum prohibitione, tum abinitio, tum in temporis discursu: de Castellanis Malucas petentibus patet, qui ab ea pretensione prohibiti acquieuere, qui & Angli, & Galli clandestine, & contra suorum Principum voluntatem nauigationem illam, & commercium interturbabant, vt de Castellanis significauit Imperator Carolus Ioanni III. Lusitaniae Regi, & in eos tanquam in rebelles, & piratas animaduertendum postulabat Lucena in vita Xauierij lib. 4. cap. 2. & de omnibus nostri suplicium sumebant, eos vita, vel bonis spoliando, & nusquam illorum Reges de ea prohibitione, & spolio querellam instituere; nec similes pacis communis violatores, & piratae ius aliquod in suorum Principum gratiam, quos offendebant conseruare potuere, ex tit. quod vi aut clam, resoluit Menchaca Illust. c. 89. num. 38. ante fin. Idem quoque de Batauis est dicendum, licet[sect. 48] enim ex occasione rebellionis contra suum Principem naturalem, nostrum nauigationis Indice, & commercij ius infestauerint, non tamen id sunt ausi regnantibus Emmanuele, Ioanne III. Sebastiano, & Henrico, cum quibus illi, sicut & ceteri Christiani orbis Principes inuiolatam pacem seruarunt, sed postquam Philippus I. Lusitaniae Regni possessionem cepit, quod contigit anno a partu virginis 1580. Duard. Nonius in genealogia Regni Lusitaniae sub Philippo I. Herrera hist. vniuers. 2. tom. lib. 10. a cap. 2. Martin. Carrillo in annalibus cent. 16. lib. 6. anno 1580. & tunc sub rebellionis, & belli colore nullum ius contra suum Principem consequi potuere nisi verum sit, quod "Non ius arma dedit, potius ius arma dederunt." Nec aliud respondit Turcarum Imperator, dum armis & vi Bulgariam occupat, & ab Imperatore Constantinopolitano interpellatus, ne Regem amicum, & confoederatum regno spoliaret; ensem dextra attollens, hic, ait, regna dat & aufert, Iouius in Turcis. Quod autem ait Incognitus cap. 7. ad fin. accolas totius tractus Africani, aut Asiatici partem maris quemque sibi proximam piscando, & nauigando perpetuo vsurpasse, nunquam a Lusitanis prohibitos, refellitur, tum quia ex Bart. & Coepola obseruauimus supra cap. 10. num. 41. protectionem, iurisdictionem, seu potius Imperium Imperatoris non excludi ex particulari cuiusque terrae adiacentis possessione, & iurisdictione: sicut non excluditur ex dominio vassallorum particulari ad notata per D. Thom. 1. par. q. 96. art. 4. Sotum lib. 5. de iust. q. 1. artic. 1. glos. verb. sanctionem in prooem. ff. Bar. in l. 1. n. 15. ff. de iurisdict. vbi Curtius num. 108. testatur communem Padil. in l. Altius num. 5. C. de seruit. Valasc. de iure emphyt. q. 8. num. 20. 21. & 43. concl. 5. Cald. de empt. ca. 21. num. 11. & passim alijs; tum etiam quia vt ostendimus ca. 8. causa sexta, per maris Indici tractum nullus nauigare potest absque licentia Lusitanorum, cui prohibitioni omnes Reges confoederati & non confoederati (excipe hostes) acquiescunt, dum a nostris impetrant Saluum conductum. Notabit obiter, nec oscitanter lector in hac ob[sect. 50]biectione mentem Incogniti esse, quod Lusitani non possunt prohibere alios a nauigatione ad Indos, idque ex eo quia ipsi Indi nauigationibus, & piscationibus tractum illum perpetuo occuparunt, nec a nostris eiecti vnquam fuerunt, aut ab ea quasi possessione eijci potuerunt, ita intendit Indici maris tactum nauigationibus, & piscationibus occupari posse, & ita mare nauigationibus, & piscationibus acquisitionis capax esse, quo fundamento totam suam dissertationem euertit; sed subtilius respondet Incognitus mare a Turcis, Mauris, & infidelibus, non a Catholicis nauigando, & piscando occupari posse, rationem autem differentiae alijs (prout assolet) excogitandam, & inueniendam relinquit. Pro huius capitis, & argumenti coronide illud[sect. 51] contra Menchacam, & Incognitum notare libet dum vterque. " Incidit in scyllam, cupiens vitare Carybdin. " Probant namque praescriptionem admitti posse in rebus publicis a tempore prohibitionis, cui prohibiti acquiescant, ergo ex eorum confessione, & sententia ius hoc prescriptibile est. Est enim celebris doctrina Bald. l. 1. C. quando non petentium partes, recepta ex Garc. de nobilit. glos. 12. n. 82. singulariter decidentis illud quod non est renunciabile, non esse prescriptibile, ergo si est renunciabile, est prescriptibile, cum contrariorum eadem sit diciplina, vt docet Consultus l. fin. in fin. ff. de legat. 3. ornat Euerard. loco 19. conducit illud, quod resoluimus sup. cap. 7. in fin. & ipse Menchaca Illustr. cap. 89. num. 37. ad fin. probat illud quod ex concessione expressa fieri potest, ad quiri etiam posse ex tacita, & perconsequens ex praescriptione. Tandem non obstat opinio Castrens. l. fin. nu.[sect. 52] 4. ff. de vsucap. resoluentis non sufficere mille annos ad praescribenda loca publica, quia praepostere acceptus est a Mench. & ab Incognito; duo namque dicit Castrensis. Prius in rerum publicarum adquisitione non opus esse praescriptione, sed occupatione, quod tamen supra ad 4. num. 16. reiecimus; esto tamen illius opinio esset vera, pro nobis stat, si enim sufficit occupatio, a fortiori sufficiet praescriptio; cum ea, quae per possessionem adquiruntur, possint & praescribi, vt deduximus sup. c. 11. ad quintum. Posterius vero est quod qui aedificat in loco pu[sect. 53]blico, si aedificium penitus corruat, & ille, cuius erat, dereliquerit, vtrum in hoc casu possit antiquus possessor alium aedificare volentem prohibere? & resoluit quod non, etiam si per mille annos durasset occupatio concurrentibus ijs, quae supra dixerat, scilicet data negligentia prioris domini, & non interueniente protestatione, prout ipse declarat, & notat Balbus de praescriptionibus 4. par. quinte q. 6. num. 7. quod quidem tantum abest, vt nobiscum pugnet, vt verissimum mihi videatur. In his enim, quae pro derelicto habentur quis dubitat nullum tempus precedens impedire possessionem, & dominium infuturum, quod praecipue procedit in locis publicis, in quibus, dirutis aedifficijs, res in pristinam libertatem reducitur, vt bene decidit Vlpianus d. l. fin. ff. de vsucapionib. ac perconsequens si Lusitani nauigationem Indicam omittant etiam post mille annos; non dubito quin alij eam sibi vendicare possint; durante vero quasi possessione possunt vtique Lusitani prohibere aliorum piscationem, & nauigationem, vt fatentur etiam illi, qui praescriptionem maris negant, & hic est vnus ex effectibus, quos considerant durante illa quasi possessione Balbus dicens receptum, & verum post Bart. & alios de praescriptionib. par. 5. q. 6. num. 10. vbi eam constituit conclusionem. "Prohibere possumus, ne quis intret locum nobis inuitis, vnde prohibere possumus ratione possessionis nauigationem, & piscationem maris, & fluminis, quae alias nobis communia sunt de iuregentium." Hinc deduces frustra de fatigatum Incognitum[sect. 54] dum totus est in neganda rerum publicarum praescriptione. Ea enim quaestio quoad propositum inutilis est; esto namque quod vera esset pars negatiua, nihil officeret, cum nobis sufficiat esse in ea quasi possessione nauigandi in Indos priuatiue quoad alios; qua data concors est omnium sententia (ipso etiam adstipulante Incognito, vt constat ex argumento 4. de quo supra numer. 17.) & ea durante fas est nobis alios ab eadem excludere, vt Bartolus & caeteri relati numer. precedenti fatentur. # 15 Svmmarivm. Cap. XV. -  1 Incognitus blaterat contra Lusitanos. -  Iudicet ille de alterius errore, qui in se non habet quid condemnet. -  2 Fides mendacijs opponitur & tripliciter consideratur quoad Regem, quoad contrahentes, quoad hostes. -  3 Lusitanorum fides erga suos Reges absque exemplo. -  Egae moniz fides memoranda in liberando Henrico Principe. -  4 Martinus de Freitas Conymbricae praefectus fide, & constantia erga Sanctium Regem illustris. -  5 Bataui rebellarunt contra suum Principem naturalem. Rebellio est maximum malum. -  Rebellare contra suum Principem etiam malum, & tyrannum non licet. -  Reges velut patres colendi, & ferendi. -  Patriae honorem, & vitam debemus. -  Iniuriae in parentibus, patria, & regibus non vindicandae. -  Hispaniae Rex non dominus, sed pater est. -  Foelices Hispaniae Regis subditi. -  6 Lusitanorum fides, & veritas in commercijs. -  7 Batauorum dolus, & fraus incontractibus cum Indis. Bataui genus noxium, populandisque prouincijs natum -  8 Fides hosti seruanda. -  9 Pueri Lusitani fides erga acerrimum hostem. -  10 Fr. Antonij Laurerij fides erga hostem. -  Didaci a Silueira nobile factum in fide hosti seruanda. -  11 Ioannis Castrij Indiae Proregis insigne fidei seruandae documentum. Apologia Analytica pro Lusitanis. Cap. XV. BLaterat Incognitus multa Lusitanis imponens; eos enim vocat mendaces capit. 5. & 7. pauperes ante Indicam nauigationem capit. 7. in haec verba, "quibus factum vt inops diu populus ad repentinas diuitias subito prorumperet, lucris" velut dardanarios inhiantes, c. 12. "non miracula non signa audiri, non exempla vitae religiosae, quae ad fidem possent alios impellere, sed multa scandala, multa facinora, multas impietates," cap. 4. ad finem, quod olim de Castellanis dixerat Victor. 2. p. de Indis num. 38. iudicet ille de alterius errore, qui non habet quod in se ipso condemnet ex D. Ambrosio relato in cap. iudicet 3. q. 7. & Papa Calixtus I. monet, quod ponderet vnusquisque sermones suos, & quod sibi loqui non vult, alteri non loquatur, c. ponderet 50. dist. "De fide & veritate Lusitanorum. " Mendacijs fides, & veritas opponitur; haec tri[sect. 2]pliciter quoad propositum considerari potest, vel in ordine ad Principem, vel inter contrahentes, vel respectu hostis: in prima specie Catholicis hoc Lusitanis ab orbis exordio diuinitus est concessum, vt nunquam Reges suos communi decreto constitutos armis petiuerint, Tho. Bos. de sign. Eccl. tom. 1. lib. 8. c. 1. in pr. sing. 1. nec in tam longe dissitis terris aliquid vnquam contra suos Principes moliti sint Bos. de sig. Eccl. 3. tom. lib. 21. c. 2. vers. decimum. Alfonsus legionis Castellaeque Rex Alfonsum[sect. 3] Principem, qui primus postea Lusitanos Regio nomine est moderatus, intra oppidum Guimaranis obsidebat, eo animo, vt prius oppidum capere, quam inde castra mouere constituerit: Egas Moniz, qui minorem Alfonsi Lusitani aetatem rexerat, & tunc pro ea auctoritate, & gratia, qua valebat vnus maxime res communes prudentia, consilioque gubernabat: ex oppido egressus, factaque Regis conueniendi potestate, ita eius animum flexit, vt pace facta ijs conditionibus, quas ferre ipse voluit, obsidio soluta fuerit: fidei datae cum post annos aliquot Alfonsus Lusitanus immemor esse videretur; toletum Egas abijt ad Regem, collum laqueo implicitus, vt capitis supplicio Sacramenti religione exolueretur, quod se inuito violatum esse excusabat. Tanti viri squalore, & lacrymis Rex ad misericordiam flexus impunitatem dedit, ex Marian. libr. 10. de reb. Hispan. cap. 13. ad finem. Alfonsus Boloniae Comes in fratris Regis Sanctij[sect. 4] administrationem a Clem. V. c. grandi de supple. negl. in 6. suffectus Conymbricam obsidebat in Sanctij fide perstantem, Martinus de Freitas vrbis & arcis praefectus nunciata Sanctij morte (decesserat enim Toleti) impetrata a Comite licentia Toetum de latus, aperto Regis extincti sepulchro Conymbricenses claues in manus dat ab homagio & Sacramento se exoluens, Chronica Alsonsi sapientis c. 7. Viri fidem, ait Marian. de reb. Hisp. libr. 12. capit. 4. in fine, "atque constantiam omnibus saeculis praedicandam, Lusitani generis, & sanguinis propriam laudem." Bataui vero contra suum Principem rebella[sect. 5]runt, quo nihil miserius, nihil foedius, & mare calamitatum ait Lypsius pol. lib. 6. c. 1. nec subditus contra Principem naturalem licet malum, crudelem, & tyrannum aliquid moliri potest, Bodinus de republica lib. 2. ca. 5. Nam cum reipublicae iniurie nobis tolerandae sint, & Regum etiam, qui rei publicae parentes sunt, offensiones perferendae; Quoniam iniuria nec in parentibus, nec in patria vendicanda est, quibus post Deum, vitam, ingenium, & disciplinam debemus; neque naturae repugnare, nec patriam laedere, neque fidem frangere, quamuis omnibus iniurijs oneratus sis, vnquam licebit, Osor. de reb. Emman. lib. 11. pagin. mihi 422. Cum tamen Regimen Hispaniarum Principis magis paternum, quam Dominicum sit, provt exteris etiam notum est, vt verius de eo dici possit, quod de Alexandro dixerat Plutarch. "foeliciores esse, qui sub illius Imperio degunt, quam qui illud effugerunt." Circa vero commercia ex primo nostrorum in Indiam[sect. 6] aduentu tanta apud Reges, populosque illos Lusitanorum fides concepta est, vt cum Petrus Aluarus Capralis primus post Gamam Indicae classis Nauarchus, a Cananoris mercatoribus certum pondus Zingiberis atque Cinnamomi emeret; Rex existimans ex defectu pecuniae non plus oneris illum accipere, sibi fore gratiss imum significauit, si velit vti suis pecunijs, perinde ac si Regis Emmanuelis essent, agit Capralis gratias & ostendit nuncijs magnum numerum aureorum nummorum, vt intelligeret Rex non ex pecuniae inopia, sed quod naues iam satis oneratae erant, emere plura noluisse Osor. lib. 2. de rebus Emman. pag. 79. Per contrarium vero Hollandenses anno mil[sect. 7]lesimo sexcentesimo ex historia AEtiopie Orientalis lib. 4. c. 24. cum duabus nauibus lauam peruenere, vbi varias merces emerunt ereis nummis ingeniose tamen argentatis, & post onus susceptum, cum Iauoenses fraudem & dolum detegerent, eos in carcerem coniectos nauibus, mercibus, & vita spoliare voluere, sed ab illis vix impetratum est, vt alios mercatores ex Batauia expectarent, qui veros nummos ad ipsorum satisfactionem persoluerent, prout contigit post sex menses miserrimae custodiae; vnde eorum opinio per illam Orientis plagam non mediocrem accepit iacturam, "Hollandini" (ait Albertus Crantius in Vuandalia lib. 14. cap. 18.) "noxium genus hominum, qui populandis terris natum est, diffusum per Regiones Orientis, Liuoniam, Prussiam, Pomeraniam." Tandem circa fidem hosti seruandam, prout[sect. 8] decet ex D. Augustino relato in cap. noli 33. q. 1. vt eleganter prosequitur Becan. 2. tom. opusc. 1. a cap. 1. quod Roma in vno regulo admiratur Horat. lib 3. carm. ode 5. " Fertur pudicae coniugis osculum Paruosque natos, vt capitis minor, A se remouisse, & virilem Toruus humi posuisse vultum. " In nostris pueris clariora fidei documenta splendescunt;[sect. 9] ad Suarium Indie gubernatorem venit puer Lusitanus cum litteris a Lusitanis, qui fuerant a Calecutij Rege, Capralis tempore, capti, vt pacem cum ipso Rege iniret, & eos a miserrima seruitute in libertatem vindicaret: lectis litteris Suarius pacis conditiones non approbans puerum retinere voluit; puer autem constantissime repugnauit dicens se nunquam tantum dedecus admissurum, vt datam fidem metu mortis, aut seruitutis violaret, captisve caedis causa foret. Osor. de reb. Emm. lib. 3. pag. 140. "Interque maerentes amicos" Egregius proper abat infans. Exul ex Hora. sup. Fr. Antonius Laurerius Franciscanus e Soco[sect. 10]tora Indiam petens ad Suriatum orae Cambaice facto naufragio cum aliquot Lusitanis ad Mamudium Regem captiuus abducitur; cum iam diu in eo seruitio degerent, atque ad eos eximendos accederet nemo; Laurerius omnium consensu delectus est, qui Goam de redemptione contenderet, ea lege, vt si nihil transigisset; intra certum diem bona fide rediret, atque eius reuersionis quasi obsidem, & pignus horridum sunem, quo cingebatur; reliquit Regi: vt Goam peruenit, absente per id tempus Praetore, nihil decidi super tanta re potuit, ita infecto negotio protinus, vt promiserat in Cambaiam reuertit. Que res tanta admiratione Regem affecit, perpuratosque, vt confestim sine vllo pretio, quin etiam ornatos, lautosque Lusitanos benigne dimiserint; neque id modo Laurentij virtus, & sanctitas consecuta est, verum etiam apud illas nationes non parua cum vtilitate egregiam probitatis existimationem, & famam nomi m Lusitano peperit: sane quam egregio documento non solum ad conscientiae fructum, & officij religionem, sed etiam ad opes, & gloriam, constantia promissorum, & fide nihil in rebus humanis esse praestantius, ex Maffaeo lib. 5. hist. Indicar. pag. mihi 115. Didacus de Silueira dum magna classe Erythre[sect. 11]um mare ingreditur, vt Sarracenorum naues interciperet, ab Indieque nauigatione auerteret; quandam ingentem nauem mercibus, & Mauris onustam offendit; cuius dux vt nostros myoparones agnouit, subductis velis ad Silueiram in scapha accedit, & ei confidenter Lusitani hominis (qui in Iudda captum se referebat) epistolam ad instarsalui conductus (cuius mentionem fecimus capit. 8. num. 25.) obtulit, qua captiuus Lusitanis verbis a Lusitanis ducibus postulat, vt nauem illam, que cuiusdam nequissimi Mauri erat, praedarentur; Silueira tamen propter Sarraceni fiduciam, & Lusitani nominis aestimationem non solum nauem auro, & pretiosis mercibus refertam generoso dimisit animo, sed & capti fraudem occultans discerpta epistola firmum saluum conductum Sarraceno Nauarcho concessit; ne forte in alterius ducis manus inciderit, qui non tantum honori, & reputationi deferendum putaret, & sic hosti fidem, & fiduciam contra mancipij perfidiam, in Lusitani nominis decus seruauit Barr. Decad. 4. libr. 4. cap. 22. Ioannes Castrius Indiae Prorex caesis, & pro[sect. 12]fligatis ad Dium parua manus, sed ingenti animo, magnis Cambaiae legionibus, arcem ab hostibus pene dirutam a nouis fundamentis multo quam antea firmiorem edificare constituit; retardabat opus pecunie penuria, eamque inueniendi sine pignore difficultas: se dit animo e venerabili illa barba crinem euellere, quem pro necessarijs ad opus numis oppignerauit, & intra constitutum tempus solutis pecunijs redemit: hunc tanti viri posteriores factis & splendore non inferiores in fidei seruandae testimonium omni Thesauro pretiosiorem religiose custodiunt, & saepius videre cupientibus ostendunt. # 16 Svmmarivm. Cap. XVI. -  1 Lusitania auro abundans. -  Lusitaniae Reges bella contra Mauros, & Turcas gessere absque amicorum auxilijs. -  Lusitaniae Reges alios Principes Catholicos armis, pecunijs, exercitibus, vel classibus contra fidei hostes adiuuarunt. -  2 Dionysij Lusitaniae Regis liberalitas in Reges Aragoniae, & Hispaniae. -  3 Ioannes II. Lusitaniae Rex Regibus Castellae Catholicis large suppetias mittit ad expugnandam Malacam, & succurrit Maximiliano Flandriae Comiti num. 4. -  4 Maximilianus profligatus petit, & obtinet a procuratore Regis Lusitaniae pecuniam ad bellum restaurandum. -  5 Alfonsus IIII. Lusitaniae Rex opem tulit contra Reges Mauros ad salsum. -  Victoria insignis ad salsum amnem contra Mauros. -  Alfonsus V. ad liberandum a Turcis Hydruntum elassem mittit. -  6 Ioannes Lusitaniae Rex III. sucurrit Castellae pro Carolo. V. -  7 Emmanuel Lusitaniae Rex classem mittit Venetijs contra Turcas. -  8 Ludouicus Lusitaniae Infans cum magna classe iuuat Imperatorem Carolum in expugnatione Tuneti. -  9 Incogniti mendacium, vel ignorantia circa Lusitaniae paupertatem. -  10 Lusitania diues autem Indiae nauigationem. -  Iudaei expulsi a Castella magnas diuitias Lusitaniae Regno deferunt. -  11 Lusitaniae Regnum opulentisimum ante Indiae nauigationem. -  12 Olysipo totius orbis emporium. -  13 Arx D. Georgij ob auri fodinas Mina nuncupatur, ante que Indiae explorationem Lusitanis subiecta. De Lusitanorum diuitijs ante Indicam nauigationem Cap. XVI. LVsitaniam auro abundare olim scrip[sect. 1]serat Plinius, dicens, "nec in alia parte terrarum tot saeculis haec fertilitas," libr. 33. capit. 4. idem firmat Strabo lib. 3. de situ orbis, sed illud non praetermittendum in Tago aurum adeo purum putum arenis erui, vt Ioannes III. Lusitaniae Rex ex eo auro sceptrum confici iusserit, quo hodie Reges, vel quando acclamantur, vel quando inconuentu Regni assistunt, vtuntur Eduardus Nun. in descriptione Lusitaniae cap. 14. sed iam Plinius libr. 3. cap. 4. Tagum Gangi, Patolo, Hermo, & Pado in hac excellentia praefert, & hodie in Lusitania auri, & argenti fodinae inueniri poterant, nisi edicto Regio prohibitae forent ex eodem Eduardo. Posteriori saeculo annalibus constat Reges Lusitaniae varia bella contra Mauros, & infideles in Africa, & Asia perpetuo gesisse nullis ad ea ab amicis auxilijs corrogatis; contra vero hi semper Principes Catholicos, vel pecunijs, exercitibus, vel classibus liberaliter, & laudabiliter iuuarunt. Dionysius (vt antiquiora omittamus) cum in[sect. 2] Castellam, & Aragoniam arbitrij causa ibisset, eo apparatu, & magnificentia prae ceteris Regibus excelluit, vt etiam carpant Zurita in annalibus Aragonie part. 1. lib. 5. cap. 66. Mariana lib. 15. hist. Hispan. cap. 7. Tentorijs enim toto itinere erectis abstinuisse oppidis memoratur; nullus fere ex nobilibus vtriusque aulae indonatus ab eo discessit, & Iacobo Regi Aragoniae vxoris fratri, magnam auri summam mutuo petenti, oppidumque propignore offerenti, mutuum negauit, duplum dono dedit, abeo autem cum hospes esset, nec xenium quidem ipse, vel suos accipere voluit. Castellae Regi Fernando genero suo, praesidium abeo ad belli sumptus poscenti, vltra magnam pecuniae summam, smaragdinum poculum pretij inaestimabilis dedit; cum autem non tantum praesentibus nobilibus donasset, sed & absentibus munera misisset, & in Portugaliam reditum pararet, nobilis quidam Castellanus quaestus est, quod se solum indonatum omitteret; cumque Rex se excusaret, quod illius notitiam non habuisset argenteam mensam magni ponderis, in qua coenabat, & quae solum ex Regio instrumento supererat, ei obtulit, addens, vt boni consuleret: nihil iam sibi esse reliquum, quo eum honoraret, ex Eduardo Nonio Leone, P. Atonio Vafconcellio, & alijs, in Dionysio. Fernando & Elisabet Catholicis, dum Mala[sect. 3]cam obsident diutius quam vires, & pecunia paterentur, a Ioanne II. Lusitaniae Rege mutuas postulant munitiones, ne ab incaepta oppugnatione desistant, quod Ioannis libenti animo, & liberali concessit, quibus auxilijs obsidio expugnata vrbe foeliciter successit, Resendius in Chronica Ioannis 2. cap. 61. Cum Maximilianum Flandriae Comitem Ro[sect. 4]manorum Regem Brugenses ciues captum custodijs circumdedisse impetu in Regiam facto, (auctor est Marian. lib.5. cap. 11.) idque aliunde Ioannes II. Lusitaniae Rex sciuisset, extemplo legatum ad Maximilianum misit, cum militum, & classis pollicitatione, cum Syngrapha Regia ad nobillissimos drapesitos data, qua inspecta Flandriae Comiti quadragies sextertium numeraretur, que pecunia eo tempore, & saeculo, quamuis Rex iam in libertatem esset vendicatus, ad illius tamen autoritatem, honorisque aestimationem, ac pacis conditiones magno suit adiumento ex Resend. in Ioan. II. cap. 71. & cum posea idem Maximilianus Antuerpiae ad bellum persequendum, & exercitum soluta stipe sibi de caetero tuendum, nummis indigeret, a Didaco Fernandez, qui Regis Lusitaniae negotia tunc Antuerpiae procurabat, magnam nummorum copiam nomine dicti Regis Ioannis II. postulauit, quam procurator praesentem numerauit, quod Ioannes adeo approbauit, vt & generositatem Didaci laudauerit, & magnis honoribus, & beneficiis ornauerit Resendius in eadem Chronica cap.175. Anno 1340. Alfonsus Lusitaniae IIII. Alfon[sect. 5]so XI.genero opem tulit contra Olbohacenum Marrochorum Imperatorem, & Abenhamet Granate Regem, & ad Salsum amnem nobilissimam victoriam Toletanis etiam anniuersarijs sacris celebratam vterque Alfonsus caesis supra ducenta Maurorum millibus adeptus est, historiae Lusitaniae in Alfonso Quarto, Mariana de rebus Hispan. lib. 16. c. 7. & 8. Carthag in anacephalaeosi Reg. Hisp. c. 87. Zur. 2. p. c. 53. Alfonsus V. in insignem classem aduersus Turcas, qui Hydruntum vulgo Otranto Neapolis nobilem vrbem expugnarant, ad Sixti Quarti instantiam misit Eduard. Nun. in descript. Lusit. cap. 48. Quo tempore communitates, vt vocant, Cas[sect. 6]tellae in Imperatorem Carolum Germanicis bellis implicitum arma sumpsere: qui pro Imperatore sese opposuere, viribus, & nummis destituti; a Ioanne Lusitaniae III. armis, munitionibus, & pecunijs adiuti de seditiosis victoriam, & supplicium reportarunt, Osor.de rebus Emman. lib. 12. reiecta ex aduersarijs regni inuestitura ex eodem Osor. & Conrado Lycothene, apopthem.tit.de fide seruand. Bajacetus Turcarum Imperator magnam clas[sect. 7]sem instruxerat, qua insulas, & ciuitates Graeciae, quae ad Venetorum Imperium pertinebant, in suam redigeret ditionem: Emmanuel Lusitanie Rex in gentem classem ad Turcarum impetum retundendum obtulit, cuius in Corcyram delatae fama, & procinctu aliorum Principum deterritus Turca classem maximis edificatam sumptibus ab instituto bello inglorius reduxit, Osor. lib. 2. de rebus Emmanuelis. Multo maiorem in Caroli leuiri auxilium ad[sect. 8] Tuneti expugnationem detulit Ludouicus Ioannis Lusitaniae III. Regis frater, Sandoual in Chronica Caroli V. & Andrade in Chronica Ioannis III.3, par. cap. 15. Si ergo Lusitaniae Rex exercitibus, classibus[sect. 9] munitionibus & pecunijs principes Imperij, Neapolis, Castellae, Aragonie, Flandriae, Venetiarum & alios saepe munifice etiam ante Indiae explorationem iuuauit; ignorantie supinae, aut impudentis mendacij crimen non effugiet Incognitus. Sed & ante primam Indiae nauigationem au[sect. 10]diamus Hieronymum Conestaggium Lusitanis parum affectum lib.1.in pr. de Portugaliae, & Castellae coniunctione, "valde (ait) iam creuerat Regnum incolarum numero, ac diuitijs; longe vero impensius postea creuit anno 1482. ex Iudaeorum a Castellae expulsione, quorum ingens numerus ex Castellae finibus eiectus a Ioanne secundo licentiam in Lusitaniam migrandi obtinuit sub hac lege, vt octo ducati in singula capica soluerentur, & alijs conditionibus; circiterque viginti millia familiarum, quarum singulae decem amplius capitibus constabant, in Lusitaniam migrantia fiscum Regium non mediocriter auxere." Quibus vltra aerarij, Asiae que opes in Indiae expeditionem exhaustis, ad eam sustinendam nobilibus donatiua indixit Emmanuel Lusitan. Rex. Ita vt ante Indiae explorationem nullum ex[sect. 11] Europaeis Regnum opulentius Lusitano inveniretur, vt constat ex historijs, vel eo maxime quia caeteri Christiani orbis Principes assiduis bellis velut Cadmea gens inter sese dessiderent, & consumeretur. Quorum subditis liberum olysipponis empo[sect. 12]rium mercatorum totius orbis frequentia illustre semper patuit; commercijs autem vniuscuiusque Regni opes praecipue augentur: ideo Acosta lib. 3. de proc. Ind. Salute c.11. vere & merito dixit Indiam Orientalem auro, & auspicijs Regum Lusitanorum partam: vnde perspicatiores intelligunt Lusitaniam viris, armis, opibusque opulentiorem fuisse ante Indiae nauigationem, quam post; cum per tot colonias vires diuisae omnem substantiae Lusitania exugant, & exhauriant. Adde quod ante Indiae nauigationem arx D.[sect. 13] Georgij, que ob auri fodinas Mina nuncupatur, sub Lusitanorum Imperium iam venerat; ex qua singulis annis tam ingens auri pondus in fiscum Regium deferebatur, vt Cananoris, & Cochimi legati cum in Indiam reuerterentur, in itinere naues ex Mina obuias habentes, tantam auri copiam (quam eis Indiae praetor, & Almiraldus Vascus a Gama in beneuolentiae, & gratiae signum ostendi procurauerat) admirati contrariam opinionem, quam ex aemulorum inuidia conceperant, deposuerint Barrio. decad. 1. lib. 6. cap. 2. # 17 Svmmarivm. Cap. XVII. -  1 Lusitani perlustrant quotannis Oceanum ab herculeo freto vsque ad extremos Sinas & Iaponios. -  Bataui, & alij inuident Lusitanis lucrum, quod ex suis nauigationibus accipiunt. -  2 Lusitani lucrum ex nauigationibus nanciscuntur, vt eo fidem Catholicam defendant. -  Rex Lusitaniae in Africae, & Asia magnos sumptus facit in fidei tutelam, & incrementum. -  Hispaniae Rex armatus est mari, terraque contra Turcas, Mauros, piratas, & rebelles. -  3 Lucrum ex Indijs non aequat sumptus pro conseruanda fide Catholica insumptos. -  Bataui infestant sui Principis naturalis possessiones. -  Praedis illecti caueant, ne fiant praedae. -  4 Auri, Argenti, gemmarum & aromatum copia ex Indijs adducta non solum inseruit fidei Catholicae defensioni, sed etiam Ecclesiarum Diuinique cultus ornamento. Olysipone singulis annis expenduntur viginti millia aureorum in odoribus, qui saris in delubris cremantur. -  5 Lusitani praeferunt honorem diuitijs, & in seqq. Asiatico Cap. XVII. De Lufitanorum lucro ex Indico commercio. Cap. XVII. OBiectat Incognitus Lusitanis lu[sect. 1]cri auiditatem, & quod sibi velut dardanarij vniuersi orbis quaestum soli vsurpare satagant: haud credendum erit Incognitum ob bonum publicum talia effutire, sed proprio commodo adhaec verba incitari, propter quod & alij nostrae inuident nauigationi, potius suum lucrum affectantes, quam propagationem religionis. Cum Lusitani lustrent quotannis quidquid[sect. 2] Herculeo freto vsque ad extremos Sinas, & Iaponios Oceanus circunfluit Bos. de sign. Eccles. 3. tom. lib. 20. cap. 6. pag. 51. id quoque emolumentum etiam & opes ex suis peregrinationibus quaerunt, sine quo vix tota Europa substinere posset sumptus, quos quotidie Lusitanie Rex in Africa, & Asia in fidei Catholice augmentum, & protectionem, cum maxima hominum, & pecuniarum iactura facit; ita vt nec Indiae merces, nec Lusitaniae ad tantum onus sustinendum susficiant: praecipue hodie cum Rex noster varijs in Prouincijs cum exercitibus, & classibus mari, terraque contra Turcas, Mauros, infideles, piratas, rebelles & Haereticos, armatus esse debeat; in quo non tam pomeria suae ditionis quam Christianae exhaustis in id proprijs & vassallorum facultatibus quaerit, Damianus a Goes de rebus, & Imperio Lusitanorum ad Paulum Iouium. Itaque maius onus & hoc grauissimum, quam[sect. 3] lucrum nauigatio Indica Hispanis affert, vt testatur Acosta libr. 3. de procurand. Indorum Salute capit. 3. testis est ipsa Batauia, que contra suum Principem potentissimum, sed maioribus districtum curis, Hispaniae auro, & diuitijs armata tot annis non solum insultet, sed in illius fines, & ditiones audacter ingrediatur praedis illecta; quae quia hamatae sunt, caueant, ne qui illis pascuntur, tandem ipsi praedae fiant. Ipsa etiam auri, argenti, gemmarum, ac[sect. 4] aromatum copia non tantum ex Indijs aduehitur, vt Rex Catholicus Ecclesiam Catholicam aduersus inferni portas protegat; sed vt in res etiam sacras, templa, sanctorum & praecipue immaculatae Deiparae imagines, ac solemnia sacra erogentur: ita vt (maiora omittam) ex viris fide dignissimis affirmet Bossius statim citandus Olysippone singulis annis expendi aureorum viginti millia in odores, qui sacris in delubris cremantur: que munera & opes amplissimas ad Ecclesiae Catholicae cultum, & ornamentum ex longinquis oris deferenda diuinis oraculis probat, & inter vera Ecclesiae Catholicae signa refert Thomas Bossius de signis Eccles. 3. tom. lib. 20. cap. 6 pag. 51. Vt autem constet quod Lusitani omni lucro Re[sect. 5]ligionis causam ante ferunt, illustre Indici Proregis factum proferatur: Constantinus Brigantini Ducis filius Indiae Prorex potentissimum Ianafatani in Taprobane tyrannum debellauit, coroneque Lusitanie subegit anno 1560. & inter opima Thesauri spolia dens simij (cui fanum insigne dicatum erat, cuius (vt alia sileam) dumtaxat pecori in victimarum vsum custodiendo, porticus miram in longitudinem excurrebat, columnarum septingentarum e marmore tantae magnitudinis vt Agripe columnas, que in celeberrimo omnium Deorum templo Romae visuntur, sine dubio adaequarent ex Maff. lib. 1. hist. Ind.) in adyto inuentus, quem tutelare veluti numen magna Orientis pars superstitiosissime colebat, singulisque annis Orientis Reges magnum auri & gemmarum pondus per suos legatos nefario denti offerebant; impressamque in aromatica massa effigiem sibi deferri curabant, vt si non prototypum penes se, imaginem saltem haberent. Huius reliquae amissionem praedicti Reges aegre tulere; & statim Pegu Rex in Taprobanem ad Victorem legatos mittit cum magna aureorum millium copia, vt dentem illum gentium Orientis solamen, & idolum sibi concedat cum mandatis, ne legati vllo pretio reliquiam dimittant, seque reliquis Orientis Regibus in re tanta praeferri procurent: & cum nostri Imperij status pecunijs valde laboraret, propter ingentes sumptus, qui quotidie ex insurgentium bellorum occasione, & impensis oriebantur; virique militares non dimittendam aurei millionis oblationem instarent, quibus, & militibus debita stipendia solui, & in seruitutem Regum superbia, & rebellio redigi in fidei argumentum, & nostri Imperij stabilitatem, possent; nec ideo idololatriae ansam barbaris praeberi clamitarent, quando quidem, & ipsi idololatrae erant, & illius nefande reliquiae imaginem colebant; vnde ex prototypi adoratione nullum vitij, aut virtutis discrimen constitui poterat; vicit tamen Constantini constantia, ac suffragium & ex Theologorum sententia superstitiosam reliquiam Ethnicis nequaquam reddendam cuiuslibet pretij intuitu, aut maioris boni colore constituit, & extemplo in ipso senatu, & coram eisdem consiliarijs, dentem zafiris, carbunculisque magni pretij exutum, seu potius degradatum, in ahenum mortarium proprijs manibus, in pulueres reductum in ignem ad illud sacrificium accensum proiecit, cultui Diuino, & fidei zelo omnes Thesauros, & humanos honores postponens Lucena in vita Xauierij lib. 2. cap. vltim. Petr. Ortix en la viagen del mundo libr. 3. cap. 13. licet id per incuriam Petro Mascaren. tribuat: exhibeant Bataui, qui nobis fidei Catholicae mendas obijciunt, & improperant, ex omni antiquitate simile religionis exemplum; sed hoc Brigantine familiae opus est, vt ceteri Europae Principes, sicut ab illa prosapiam ducunt, virtutum quoque & religionis documenta accipiant. Alfonsus Albuquercius Indiae Praetor cum[sect. 6] Vtimutiraiam, quem Mauris in iure dicundo Malacae praefecerat, ob proditionis crimen capite plecti cum filio, & nepote constitueret, centum millia aureorum, quae ab Vtimutiraiae vxore pro illorum vitis offerebantur, iustitiam pretio licitandam non esse respondens, contempsit Barr. decad. 2. lib. 6. cap. 7. Maffaeus lib. 5. histor. Indic. Aluarus Acunia, dum Diensi arci a Mamudij exercitu obsessae subuenit, naues auxiliares expug[sect. 7]nat, ducem in arcem infert, cui magnum auri pondus frustra offerenti cum primoribus abscissae ceruices, ab hostibus agnitae rabiem in Lusitanos acuere, Damian. de bello Cambaico comment. 3. ad fin. Maff. lib. 13. hist. Ind. # 18 Svmmarivm. Cap. XVIII. -  1 Incognitus improperat Lusitanis scandala, facinora, & impietates in India. -  Lusitani intra Ecclesiam Catholicam constituti ex Incogniti confessione. -  2 Ecclesia vera veris miraculis constat. -  3 Nouatores miraculis suam doctrinam non confirmant. -  Apostoli signis & virtutibus praedicabant. -  D. Paulus miraculis doctrinam Christi confirmat. -  Moyses miraculis ostendit se a Deo missum. -  Regnum Dei non in sermone, sed in virtute consistit. -  4 Lusitaniae Regum praecipua cura infidelium conuersio. -  5 Epistola Ioannis tertij cirra fidem Catholicam dissiminandam, & conseruandam in Oriente. -  6 Miracula ad infidelium conuersionem concurrunt, vel in bellis, vel infidei probationem. -  Miracula hodie cur non fiant frequentius in infidelium conuersione, sicut olim? -  7 D. Franciscus Xauierius Apostolorum haeres miraculis plantat fidem in Oriente. -  Sina & Iapo martyribus pro fide Catholica triumphat. -  Iesuitae cum magno fructu in Orientali conuersione operantur, duplicique honore fruuntur velut Benjamin. -  8 Lusitani laici velut nuncij Apostolici Reges, & populos ad fidem conuertunt. -  Iacobus Canus Congi Regem, & populum conuertit. -  Antonius Galuanus in Malucis Reges, & populos conuertit. -  Antonius Paiua in Macazares conuertit Reges, ac proceres. -  9 Abassini Imperator, proceres, populusque hodie obsequium Romano Pontifici praebent. -  Iesuitae in Abassia. -  Abassini obsequium Clementi VII. coram Carolo V. defertur Conuersio infidelium, & Apostasiae reductio ad fidem Catholicam, pertinet ad miraculorum genus. -  10 Lusitani in bellis diuinam opem experti contra Mauros, Turcas, & infideles. -  Virgo, Iacobus, Thomas, & alij sancti visibiliter in praelia pro Lusitanis ingressi. -  11 Bataui cum Regibus copulati a nostris saepius repulsi. -  12 Auberti Miraei testimonium de gloria, & fide Lusitanorum, deque religione Catholica per eos amplificata in India Orientali. -  Lusitani in Indiam arma victricia, & crucis trophaeum inuexerunt. -  13 Gerardi Mercatoris testimonium de cultu, Christique religione per Lusitanos in Oriental: ora propagata. -  14 Lusitanorum triumphi in Africa, & Asia contra Turcas, Mauros, infideles, & rebelles. -  Lusitanorum victoriae diuino potius auxilio, quam ipsorum fortitudini tribuenda. -  Religio vera semper in Lusitanis eluxit. -  15 Lusitanorum gloria, & fortitudo non diminuitur ex diuinis auxilijs. -  16 Lusitani a Deo praedilecti miraculis ab Infantia Regni Lusitanici. -  Alfonsus Lusitaniae Rex primus debellat quinque Reges Mauros Christi apparitione confirmatus. -  17 Lusitanorum Regum insignia quinque Christi stigmata, & cur magis Lusitanis, quam alijs Regibus fuerint concessa. -  D. Thomas Christi latus, & vulnera perscrutatur, vt eorum fidem, & veritatem gentibus reuelaret, Lusitanisque idem officium relinqueret. -  Alfonso Albuquercio crux in coelo apparet. -  18 Crucis, ad quam interfectus est D. Thomas, miraculum illustre, ac frequens. -  19 Spolia hostium Lusitaniam ditarunt. -  20 Crucis miraculum hodie in Goa. De Lusitanorum Religione in India Orientali, Cap. XVIII. IMproperat Incognitus Lusitanis scandala, facinora, & impietates in India Orientali: cum miracula, & exempla vitae ad infidelium conuersionem ab illis expectanda forent. Maximas certe grates Lusitani Incognito, & debent, & agunt; agnoscit enim miracula, & signa coelestia a nobis deberi, & desiderari ad fidei Catholicae confirmationem, & promulgationem; & inde fateatur inuitus Lusitanos intra Ecclesiam Catholicam, Apostolicam, & Romanam contineri. Solum namque miracula vera in vera Ecclesia[sect. 2] reperiri, & illam probare docent D. Augustinus tract. 13. in Ioannem de vnitate Ecclesiae cap. 16. & lib. 22. de ciuitate Dei cap. 8. Bellarmin. lib. 4. de Eccles. cap. 14. Bossius latissime de signis Ecclesiae tom. 1. libr. 5. cap. 1. & de miraculis in Africa, & India Orientali cap. 2. vers. incusamus, cum seqq. Iodocus Coccius in Thesauro Catholico tom. 1. lib. 8. de signis Ecclesiae art. 13. & de miraculis Indiae Orientalis, ad finem artic. & in Ecclesia Catholica sese miraculorum vinculis retineri affirmabat D. Aug. contra Epistolam fundamenti cap. 4. Per contrarium nuperi nouatores (qui repu[sect. 3]dium Romanae Ecclesiae dederunt) in nouorum dogmatum confirmationem, quod signum, quod miraculum ediderunt? vt eorum doctrina a Deo nouiter missa crederetur, prout necessarium erat si illa vera foret, Marc. vltim. "Praedicauerunt Domino confirmante sequentibus signis", & ad Hebraeos. 2. "Constante Deo signis", D. Paul. 2. Cor. 12. "Signa Apostolatus mei facta sunt super vos in omni patientia, in signis & prodigijs, & virtutibus," cum alijs relatis per supra citatos; sic Moyses Exed. 4. a Deo missum se ostendit editis miraculis, "non enim in sermone est Regnum Dei" (vt ad Corinth. 4.) "sed in virtute", hoc est in vi, & potestate res mirabiles patrandi ex Perpinian. orat. 12. de retinenda veteri religione. Vt autem constet Regibus Lusitanis praecipuam[sect. 4] semper infidelium conuersionis curam fuisse, vnam tantum Ioannis III. ad Ioannem Castrium Indie Praetorem Epistolam referam (vt Incognitum imitemur, qui alias Epistolas Regis nostri ad Batauorum ab India expulsionem datas in suae disputationis calse transcribit) cuius meminere Maffeus lib. 12. histor. Indicar. pagin. mihi 300. Lucena in vita Francisci Xauerij libr. 2. capit. 22. singula namque verba singularem pietatem, & sapientiam Regum Lusitaniae ostendunt, sic ergo scripsit. Ioannes Rex, Ioanni Castrio Indie Pretori,[sect. 5] amico S. Quod non ignoras, idololatria tam graue piaculum est, vt ea in meis Regnis vllo pacto ferenda non sit: delatum est autem ad nos, in Goanis finibus, tum publice, tum priuatim coli sacella idolorum: praeterea ludos, ritusque ethnicos celebrari palam. Ac proinde, tibi etiam atque etiam mando ac plane iubeo, idola omnia per idoneos administros inuestigata, & vndique sublata comminuas, comburasque, & cum grauibus edicas minis, ne cui prorsus vllum eiusmodi simulacrum, aut signum ex aere, ligno, argilla, gypso, aliove metallo, materia, massa, fundere, sculpere, fingere, exprimere, figurare: aut aliunde importatum habere, seu sacra ludo sue ethnico more facere, aut Brachmanas concionatores magistrosve, teterrimos Christi aduersarios, vlla ope iuuare, vel tecto recipere liceat. Qui secus faxit, poenis in edicto propositis nulla remissione mulctator. Et quia gentes ad legitimum vnius Dei cultum, non modo spe futurae beatitudinis, sed etiam praesentibus interdum premijs inuitande sunt; curabis enixe, vti redempturae vectigalium, curationes publice, & alia munera quaestuosa in homines ethnicos ad hanc diem conferri solita, in ipsos Christi neophytos primo quoque tempore transferantur. Ad classes meas deducendas audio promiscuum cogi vulgus Indorum. Placet excipi Christianos, quod si necessitas, eorum quoque operas interdum exegerit; videbis omnino posthac, vti quotidiana illis merces ac iusta soluatur. Atque hoc toto de genere. Michaelis Vasaei sententiam exquires: quem nos virum & publicae rei bene peritum, & Christiane religionis apprime studiosum animaduertimus. Ad haec, certis auctoribus magno mihi meo dolore compertum est; ab Lusitanis hominibus vili pretio coempta mancipia, quae apud Christianos dominos perfacili negotio ad baptismum adduci possunt; Mahometanis ac barbaris mercatoribus, ad non dubium animorum interitum, vberioris quaestus causa venundari. Id piaculum ne admittatur in posterum, neu seruitia vlli nisi Christiano emptori, aut licitatori addicantur, item graui cauebis edicto. Foeneratorum licentiam, quam certo capite Goanarum legum ali didicimus, fac imperio atque auctoritate coerceas: idque caput e legum serie quam primum expungas. In oppido Bazaino templum Diuo Iosepho exstruitor, idoneumque stipendium alendo Vicario, & beneficiarijs aliquot, de meo adsignator. Annua porro tria Pardaum millia, in impuras Mahometis aedes, & nefarium cultum, ab eius sectatoribus impendi antehac solita; euangelij praeconibus, & conuersionis adiutoribus in posterum numerantor. In agro Cialensi, neophytis a Michaele Vaseo institutis, & si qui preterea ad Christum accesserint; e meis vectigalibus trecenti quotannis oryzae modij ab antistite diuiduntor. Pondera, pretia, pactiones, olim cum Thomeis Christianis initas, qui in Cocinensi ditione diuendunt piper, a nostris mercatoribus labefactari violarique cognouimus: nec non subtrahi corollaria, quae ad pretium addi ex pacto conuento consueuerant: idque magno cum eorum damno pariter & offensione, quibus multas ob causas praecipue consultum oportuerat. Ac proinde curabis quam diligentissime, vt in hisce commercijs, Thomaei prorsus incolumes indemnesqne seruentur: eosque ceteris etiam in rebus, vti Christianos & socios aequum est, liberaliter comiterque tractabis. Ages etiam cum ipso Cocini Rege, vti ritus quosdam ethnicos ab ipsius auguribus in piperis venditione adhiberi solitos (quandoquidem nihil ipsius ea res interest) e nostro commercio tolli permittat. Ab eodem Rege aiunt Indos ex eius ditione, qui relictis idolis Christiana suscipiunt sacra, fortunis omnibus illico spoliari. Ab eiusmodi immanitate, & tu omnibus neruis amicum Regem niteris auertere: & nos ipsi quoque in eandem sententiam ad eum litteras dabimus. Socotoranam causam diligenter ipse tu mihi, coram & per litteras commendasti: eos ego populos, e miserrima seruitute ereptos admodum cupio; sed cum eo, ne Turca, cuius in imperio sunt, acrius irritetur; classesque in isthec maria mittere paulatim adsuescat. Hoc totum, adhibito Michaele Vaseo, tu pro tua prudentia rerumque istarum vsu, videbis cuiusmodi sit. Piscarij littoris incolas, cum alijs iniurijs affici a meis ducibus ferunt; tumvero cogi ad ea quae piscantur, sibi tantum, iniqua conditione vendenda. Cauebis igitur etiam atque etiam, ne populis ijs liberum vendendi arbitrium adimatur: ducesque mei in commercio eiusmodi ne quid sibi proprium arrogent, at que ad caeteram quoque tollendam vexationem, videbis num ea littora sat custodiri, meaque vectigalia sat commode exigi sine classibus possint, que res si facultatem habuerit; non est cur illuc in posterum nauigent. Praeterea, cum magistro Francisco Xauerio consultabis atque dispicies, vtrum ad eius Ecclesiae incrementum expediat, fasve sit; piscandi potestatem patere duntaxat ijs qui Christum induerint: caeteros; quoad sapiant, eo questu & commodo prohiberi. Qui ex ethnicis ad Christum sese conuertunt, eos audio tanquam sceleratos & sacros, a parentibus, cognatis, amicisque tecto eijci, bonis euerti, ac summa protinus in solitudine atque egestate versari. Horum tu inopiae subleuandae, communicata cum Vasaeo re, annuam e meis reditibus pecunie summam decernes, distribuendam a sacerdote, qui eiusmodi neophytorum institutioni praefuerit. e Ceilano insula, Regius vti fertur, adolescentulus, impias auunculi ne an parentis, effugiens manus, Goam baptismi gratia se contulit. Huius in persona quando ad aliorum conuersionem haud leue momentum est, dabis operam, vti doctrina quidem ac moribus, in Diui Pauli collegio cum alumnis caeteris imbuatur: quod vero ad victum cultumque attinet, lauto separatim hospitio, impensa mea copiose ac liberaliter habeatur. Significauit is ipse mihi per litteras, ad Ceilani regnum, sibi ius actionemque competere: videbis quid nam hoc sit: totamque rem probe exploratam & cognitam ad me perscribes. Quod autem tyrannus in suos populares, qui Euangelio credidere, tam crudeliter saeuijt; seras quidem illas, veruntamen debitas tanto sceleri poenas ab eo per te quam primum exigi volo: & grauem audaciae mercedem statui; quo intelligant omnes, nihil esse mihi antiquius, quam vt omni ex parte integri, incolumesque seruentur, qui a daemonum castris ad Christiana signa transierint. Ab ethnicis artificibus, Christi Domini, Virginis Matris, & sanctorum imagines pingi, atque adeo circumferri venales; minime decorum est nomini Christiano. Tu ergo, cum proscriptionis ac virgarum minis edices, ne cui profano tabulas eiusmodi pingere, aut vendere quoquomodo in posterum liceat. Paroeciale Cocini templum, itemque Colani, dudum inchoata patere imbribus putrefacienda, turpissimum est. Vtrumque tu, architectis ac fabris adhibitis, quam primum tegendum, ac perficiendum curabis. Placet etiam, in vico Noroa templum Diuo Thomae Apostolo fieri; Calapore caeptam sancte Crucis aedem absolui; itemque in Ciorano insula templum excitari. praeterea, locis idoneis auditoria & scholas institui, ad que statis diebus non Christiana modo plebs catechismi causa; verum etiam ethnici, ad Euangelium audiendum vel inuiti conueniant. "Quandoquidem inista mea ditione mihi primum omnium, & maximum est obsequium Dei, & Christianae religionis amplificatio." cupio vehementer e Salsetanis quoque & Bardesijs finibus quibus mihi nuper Idalcan cessit: idolorum cultum, ac profanas gentium superstitiones prorsus euelli. Id quo citra tumultum ac vim, hoc presertim initio fiat; expedit, rationibus ac disputationibus quam lenissime populos edoceri, quanto in errore, ac veritatis ignoratione versentur: quamque vel peruersum vel impium sit, cultum vni debitum Deo, simulacris lapidibusque ab homine tribui. Porro, ad eas pellendas tenebras, cum alios viros adhibebis virtute & eruditione praestantes; tum vero ipse tu primarios gentis euocare, alloqui, monere non desines, atque omni ratione ad Christum allicere. Qui sese dederint; hosce, in fidem receptos, non tueberis modo; sed etiam pro suo quemque captu fouebis ornabisque. Haec omnia scito nobis maiorem in modum esse cordi: que singula, te pro tua industria & probitate sedulo curaturum esse considimus. Almerini, viij. Idus Martias M. D. XLVI. Epistolam igitur hanc, indicem regiae pietatis ac sapientiae, Vasaeus in Indiam pertulit plenus optima spe. Quod vero ad miracula attinet, dupliciter[sect. 6] ea euenire & expectari ad infidelium conuersionem possunt, uel in bellis, vel in praedicationis probationem, vtrumque olim, & hodie in India Orientali claret, vt interim praeteream rationes, ob quas hodie frequentius in infidelium conuersione miracula non fiant, sicut olim de quo Acosta lib. 2. de procuranda Indorum Salute cap. 9. & 10. Quoad praedicationis opus (alia omittamus)[sect. 7] multis miraculis fidem inter Indos, & Iaponios inde ab Apostolis quasi per manos traditam sartam, tectam, ac ne vestigio quidem degenerem sanctus Franciscus Xauerius, verus haeres Apostolorum, sicut hi testamento cauerant, ita dissiminauit non minori gloria, quam animo, vt refert Clarus Bonars. in emphyteat. honoris lib. 1. pag. 21. cuius praedicationis vberrimos colligunt fructus (annitentibus precipue e Societate Iesu alumnis, qui in Ecclesia nouissimi veluti Benjamin duplici honore perfruuntur) Iapo, & Sina; cum multae laureatorum myriades coelestem patriam triumphantes ingrediantur, de quo legendi sunt duo libelli de persecutione Ecclesie Iaponis, a. P. Petro Morejon editi. Quod si a laicis etiam haec expectanda sunt,[sect. 8] Iacobus Canus in AEthiopia Occidentali, Maffaeo libr. 1. histor. Indicar. pagin. 8. Antonius Galuanus in Malucis, Barrio decad. 4. libr. 9. cap. 21. Maffaeo hist. Ind. lib. 10. a pagin. 239. Antonius Paiua in Macazaribus; Maffaeo lib. 12. hist. Ind. pagin. 285. Lucena in vita Xauerij libr. 3. capit. 1. referentibus, velut Apostolici nuncij Reges, & populos ad fidem Catholicam conuerterunt; militares enim homines erant, & ferro potius, quam litteris innutriti, ac nihilominus rudibus eorum sermonibus Reges, & populi ad studium vere pietatis exarcerunt, & in Domini caulam ingressi sunt. Sic & in AEthiopia interiori indefessa Iesuita[sect. 9]rum sedulitas Imperatorem Regnumque Abassinorum Vrbano Octauo, Romano Pontifici, vti vniuersae Ecclesie pastori. & summo in terris Dei Vicario hodie subiecit; quod Reges Lusitaniae a Ioanne II. summo studio, & assidua cura, multifariam procurarunt. Nam licet olim Abassini Alexandri legatus Boloniae in celeberrimo conuentu, cum Carolus V. Caesar coronatus adesset, Clementi VII. obedientiam solemni cum adoratione, & pedum osculo detulisset, in eadem tamen sententia Imperatores, seu Reges Abassini imprecationibus, & diris ab Alexandrino Patriarcha, cui in spiritualibus parebant, territi non perstiterunt. Vicit tandem ministrorum constantia, Petrique successori collum supposuerunt; quae conuersio, & ad ouile ouis amisse reductio ad miraculorum genus spectant, teste Beda comment. 3. in Marc. cap. 11. In bellis vero semper Lusitani diuinam opem[sect. 10] sunt experti, vt passim ex historicis Osorio, Maffaeo, Lucena, annalibusque societatis IESV constat, & probant Thom. Bossius de signis Ecclesiae tom. 2. lib. 17. cap. 7. pagin. mihi 431. & Ioannes Bonifacius in histor. Virginali lib. 3. cap. 13. §. ante pen. & vltim. quod dupliciter euenit, vel virgine, Iacobo, Thoma, Angelisue visibiliter in prelium ingressis; vel cum parua manu innumerabiles hostium exercitus (vt infideles etiam fatentur) Lusitanis, Dei, Virginis, sanctorumve ope implorata, profligantibus; vtrumque referunt multis exemplis citati auctores, ¶ de quo etiam ipsi Bata[sect. 11]ui saepius a nostris repulsi testes sunt integerrimi, tametsi cum potentissimis Indiae Orientalis principibus colligati, & socij in praelia, & obsidiones confidenter descenderint. Vnde Aubertus Miraeus in politica Ecclesias[sect. 12]tica lib. 2. cap. 15. in haec verba. "Quo melius de Christiana meruisse rep. Lusitani iure putandi sunt, quod cum terrestri itinere sine summo vitae discrimine ea loca peti non possent, & vix quisquam reperiretur, qui peregrinationem eiusmodi suscipere auderet, ornatissimis ipsi classibus extima legentes Africae littora, bonae spei promontorium ante id tempus pene incognitum, auream Chersonesum, quae Malaca dicitur hodie, Taprobanam, quae Samatra, Sinas denique praeteruecti ad ipsam de qua diximus, Iaponis insulam ingenti ausu, summaque animi magnitudine penetrarunt ijdem Indicae orae magna parte subacta, Sinus etiam Persici faucibus fortiter aeque, ac feliciter occupatis. Arabici vero nauigatione crebris incursionibus impedita, mercibusque Indicis per Africum, atque Athlanticum Oceanum in Hispaniam auersis, non modo Memphitica Turcarum vectigalia grauissimis damnis, atque incommodis affecerunt, sed etiam Christi liberatoris nostri cultum, ac nomen apud eos populos, vel nunquam ante id tempus auditum, vel diuturna vetustate, atque obliuione deletum, salutari praedicatione longe, lateque propagarunt, adhibitis perductisque secum summi Pontificis iussu multis Euangelij praeconibus tum aliarum familiarum, tum vero praecipue Societatis Iesu," & paulo post, "Lusitanis itaque in Indiam commigrantibus, & Imperio late propagato Christi cultus, ac reuerentia per vastissimum illum Asiae tractum sese erigere coepit." Gerardus Mercator in tabula Lusitaniae. "Hinc[sect. 13] homines, refert, incredibili virtute, ac felicitate profecti, omnes orbis terrarum partes obierunt: Africae magnam partem in prouinciam redegerunt; innumer abiles insulas, quarum aut nomen tantum, aut nec nomen quidem vllum extabat, primi patefecerunt, ijdemque occuparunt: Asiam terram beatissimam sibi stipendiariam fecerunt; remotissimas nationes Iesu Christi cultum, religionemque docuerunt" Quid commemorem AEthiopiam deuictam;[sect. 14] Arabie, & Persidos vrbes munitissimas expugnatas; Indiam durissimo bello superatam; Turcarum potentiam in illis partibus nostrorum virtute repressam, atque conuulsam; rebellium & piratarum vires fractas, tanta est enim rerum a nostris gestarum magnitudo tanta copia, vt neque possit quisquam, ne si mentiri quidem velit, maiora configere, neque vera consectans, omnia breui temporis spatio persequi, quae omnia sine Dei immortalis ope praesentissima fieri non potuere. Neque enim ita nostrorum audaciam, & domesticam, natiuamque indolem amabo, vt res tantas humana prudentia, atque viribus, & non potius diuino consilio, & numine gestas existimem. Neque enim calliditate Mauri, neque apparatu bellico Turcae, neque numero Arabes, neque nauibus militibus, & armis Bataui longe superiores a nostris vinci potuerunt; sola pietate, atque sanctissima Christi religione, quae in nostris semper eluxit, superati, atque dissipati sunt, vt prosequitur Osor. de nobil. Christ. lib. 3. pag. mihi 241. vt merito Poeta libr. 10. canere posset. " "Deus (nec te sententia fallat)" Lisiadas sustent at opes: non viuida bello Dextra viris, animusque ferox, patiensque pericli. " Nec tamen ex his diuinis auxilijs virtus, forti[sect. 15]tudo, aut gloria Lusitanorum minuitur, sed potius augetur, magis & illustratur; sic & Dauid bellica virtute insignis, confidenter in auxilium inuocabat Dei opem Psalm. 34. "apprehende arma, & scutum, & exurge in adiutorium mihi, effunde frameam," vt eleganter disserit Lucena in vita Xauierij lib. 6. cap. 1. Sed in hoc nostri iam inde a Lusitanie infan[sect. 16]tia a Deo praedilecti sunt; cum quinque Christi stigmata Diuo Alfonso huius nominis, & Lusitanorum regum primo diuinitus ostensa, & in insignia Regia insigni pietate in aeternum suscepta fuere; qua tanta indulgentia coorti Rex, & Lusitani quinque feroces, & prepotentes Mahometanos Reges in Orichensi agro debellarunt Naua. cap. nouit not. 3. num. 149. Molin. in nobilitario de Andaluzia lib. 1. cap. 43. Thomas Bossius de signis Ecclesiae tom. 2. lib. 7. cap. 7. pag. 430. Quae stigmatum insignia non inter Aquilae[sect. 17] rostra, Leonis ve vngulas, cum Agni teneritudinem praeseferant; non inter liliorum flores, cum clauis fuerint aperta (vt alij in Lusitanorum Regum inuidiam, cur magis illis, quam alijs indulta fuerint obloquebantur,) sed in locum crucis, qua antea Lusitanie Principes in ipsius propugnandae, & promulgandae testimonium, & protestationem vsi fuerant, collocanda erant; non sine praesagij mysterio, vt eadem insignia in easdem orbis plagas, quae Thome Christi latus, & vulnera perscrutanti, vt certiorem eorum veritatem, fidem, & notitiam gentibus reuelaret, commisse fuerant, & peragrate, a nostris cruciferis deducerentur; quod & postea confirmauit purpuree crucis signum prefulgens Alfonso Albuquercio in Erithraei maris ingressu apparens ex Maffeo libr. 5. histor. Ind. pag. mihi 122. & nostris annalibus. Comprobauit & idem speciosa illa crux san[sect. 18]guineis, & in speciem recentibus compersa guttis, quadrato lapide insculpta, ad cuius amplexus, & oscula Diuus Thomas a barbaris mactatus fertur vt note circulum ambientes a peritissimis linguarum Brachmanis explicatae declarant, Lusitanis ad Sacelli aedificationem fundamentum aperientibus inuenta anno 1548. nam dum in illius cultum octo diebus ante Christi Domini Tribus ante Apostoli natalem, cum ab Ecclesia expectatio virginei partus celebratur, Christiani in eam aediculam rei diuinae causa conuenerant, simul atque ab diacono coeptum Euangelium est, vniuerso inspectante populo cruz modicis primo stillis, largo deinde sudore manauit, admota tersui linteola sacra cruentas ebibere maculas, color etiam crucis e candido sensim in pallidum, epallido in atrum, ex atro in caeruleum splendore cessit, ac tandem, sacrificio peracto natiuus redijt, id quod in eadem anniuersarij die, & in Euangelij inchoatione, eijsdem circunstantijs non semel contigisse testantur, ex alijs Maffaeus lib. 12. ad fin. histor. Indic. Lucena lib. 3. cap. 5. in vita Xauerij, qui non insubtiliter colorum mutationes exponit, quae quidem miracula, & Euangelio astruxere fidem, & Lusitanis ad omne periculum, & dimicationem pro crucis trophaeo subeundam animos addidere. Tot ergo Regum (vt ad Lusitaniae infantiam re[sect. [19]]curramus) ac hostium tractu temporis in Lusitania, & Africa deuictorum opima spolia maiores alias prouincias, quam Lusitaniam ditare valuere vt vno beneficio, & de fidei hostibus triumphus, regni amplitudo, gloria victoris, ac diuitiarum cumulus (tanta Dei est clementia) simul obuenirent, vt hoc vno argumento constet Lusitaniam multis saltem hostium spoliis diuitem ante Indie nauigationem fuisse contra Incogniti assertionem. Si adhuc in India coeleste miraculum, & recens[sect. 20] petat Incognitus, anno 1619. Februario mense in monte boni visus iuxta Goam, in cruce e ligno fabre facta, & fixa Christus Dominus multis videntibus, multisque miraculis subsequentibus, attestante toto Oriente apparuit, prout prosequitur dominus Franciscus de Herrera Maldonadus Canonicus de Arbas in epitome Sinae cap. 18. & 19. quo Crucis triumpho, & in eiusdem anniuersario claudo caput, & librum. "Nam mea iam longo meruit ratis aequore portum" Vallisoleti: Ex officina Hieronymi Morillo. Almae Vniuersitatis Typographi. Anno M. DC. XXV. INDEX EORVM, QVAE IN HOC VOLVMINE CONTINENTVR. -  A. -  AAbassini Imperator, Proceres, populusque hodie obsequium Romano Pont. praebent. cap. 18. nu. 9. -  Abassini obsequium Clementi VII. coram Carolo V. defertur, cap. 18. n. 9. -  Abiatharis Sacerdotis depositio per Salomonem non dat potestatem Regi, aut Imperatori contra summum Pontificem cap. 6. n. 91. -  Abiathar depositus propter coniurationem, cap. 6. n. 92. -  Abraham auxilium praestitit contra Reges, a quibus iniuriam non accepit, cap. 9. num. 16. -  Accolae maris Indici nauigando, & piscando quasi possessionem adquisierunt, c. 14. num. 49. -  Adquiri quod potest ex concessione expressa, potest ex tacita, & praescriptione, cap. 14. n. 51. -  Adriatici maris Imperium pertinet ad Venetos, cap. 13. num. 34. -  Aduersatiua, autem, non semper excludit, cap. 10. num. 20. -  Aer quasi possidetur, cum supra nostrum solum est, c. 10. num. 44. -  Aeris excipiendi gratia non possumus alienum agrum ingredi, cap. 10. n. 45. -  AEthiopes habebant vaticinium de nostra in Indiam nauigatione, cap. 4. nu. 9. -  Africae Imperium Lusitanicum iuste adquisitum, c. 9. nu. 11. -  Alexander VI. diuisit ius nauigationis in Indias inter Lusitaniae, Castellaeque Reges, capit. 1. num. 6. -  Alexandri VI. diuisio inter Hispaniae Reges circa Oceani naugationem c. 7. n. 1. & interueniente ipsorum Regum voluntate, cap. 7. n. 5. praeiudicat alijs Regibus, cap. 7. num. 6. Sub conditione conuersionis infidelium, ca. 7. n. 9. Valuit inter Reges Hispaniae ex Incogniti confessione, cap. 8. nu. 33. Ergo alijs ex praescriptione praeiudicare potuit, cap. 7. n. 12. praeseruat alijs Principibus ius adquisitum in Indiae nauigatione, ca. 8. n. 11. Bulla non potuit a Principibus ignorari, cap. 8. n. 21. quo sensu accipienda c. 9. n. 8. non concessit ius ad debellandos, sed ad conuertendos Indos c. 12. n. 10 potuit alijs Principibus prohibere nauigationem in Indos, cap. 12. nu. 11. Tertius Venetijs mare Adriaticum donauit c. 10. n. 32. -  Alfonsus IV. Lusitaniae Rex opem tulit Castellae contra Reges Mauros ad Salsum, cap. 16. n. 5. -  Alfonsus V. ad liberandum a Turcis Hydruntum classem mittit, cap. 16. nu. 5. -  Alfonsus Lusitaniae Rex I. debellat quinque Reges Mauros Christi apparitione confirmatus, cap. 18. num. 16. -  Alfonso Albuquercio crux in coelo apparet, c. 18. n. 17. -  Alfonsus Albuquercius iustitiam praefert pecunijs. Vtimutirajam capite plectens, capit. 17. numer. 6. -  Aliud est expellere a commercio, aliud non admittere, cap. 2. n. 16. -  Aliud est agere de exemptione personarum Ecclesiasticarum, aliud de potestate Pontificis in ordine ad spiritualia, cap. 6. n. 93. -  Altius tollere aedes licet, cap. 10. num. 44. -  Aluarus Acunia victor ad Dium ducem obtruncat magnam redemptionem contemnens. cap. 17. nu. 7. -  D. Ambrosius damnat nauigationem, & maris Imperium ex ambitionis vitio c. 11. n, 32. -  In Americam Romani non nauigarunt, ca. 5. num. 17. -  Andreas Furtado de Mendoza aduersus Batauos arcem Malacensem defendit, cap. 3. num. 8. -  Angliae Rex titulis a Pontifice Romano condecoratus cap. 6. n. 53. -  Animus quasi possidendi ius piscationis, & nauigationis tripliciter probatur, c. 14. num. 32. -  Anni Plocami libertus in Taprobanam delatus tempore Claudij Imperatoris varios Romanorum numos secum deferens, cap. 5. n. 17. -  Antonius Galuanus in Malucis Reges, & populos conuertit, ca. 18. num. 8. Regnum Ternatis repudiat c. 9. n. 12. -  Antonius Paiua in Macazares conuertit Regem, ac Proceres, cap. 18. numer. 8. -  Antipodes negarunt antiqui, cap. 4. num. 5. & haereticum affirmabant princip. in oratione ad Principes. -  Apostoli diuiserunt regiones orbis, & Episcopis dioeceses, cap. 8. sub n. 41. -  Apostoli signis, & virtutibus praedicabant, cap. 18. nu. 3. -  Aqua communis, capit. 10. num. 6. -  Aqua fluminis dupliciter consideratur, cap. 10. nu. 42. & 43. -  Aquae vsus, qui consistit in bibendo, hauriendo, & lauando, est omnibus communis cap. 11. num. 34. -  Aquae vsus publicus adquiri potest ex tempore immemoriali, cap. 13. n. 14. -  Argumentum a contrario sensu validum iniure, c. 11. num. 2. -  Argumentum de matrimonio ad Regnum refellitur cap. 6. n. 97. -  Arma & merces hostibus fidei non deferenda, cap. 8. num. 18. -  Arma, & merces deferre hostibus est praestare illis auxilium, & iusta causa belli, cap. 8. num. 39. -  Ars Mombacensis contra Batauos a nostris defensa, c. 3. num. 6. -  Arx D. Georgij ob aurifodinas Mina nuncupatur, an teque Indiae explorationem Lusitanis subiecta, c. 16. num. 13. -  Astrolabium a Lusitanis inuentum, cap. 8. num. 6. -  Athalia Regina Regno, & vita ob haeresim a Sacerdote summo priuata, cap. 6. num. 86. -  Athlantis insula mari subuersa vna nocte fabula est, c. 5. num. 20. -  Auberti Miraei testimonium de gloria & fide Lusitanorum, de que religione Catholica per eos amplificata in India Orientali, cap. 18. num. 12. -  Augusti Caesaris imagine numisma insignitum reperitur in America per Hispanos, cap. 5. num. 16. -  Aurea Chersonesus est Samatra, cap. 4. num. 2. -  Aurea poma, Gorgonum domus, Hesperidum hortus & similia naeniae sunt, ca. 5. num. 12. -  Auri; argenti, Gemmarum, & aromatum copia ex Indijs adducta non solum inseruit fidei Catholicae defensioni, sed etiam Ecclesiarum diuinique cultus ornamento, c. 17. nu. 4. -  Autor rationem huius operis reddit, cap. 1.num. 10. -  B -  BArbari a populo Rom. vocantur populi Prouinciales, cap. 1. num. 27. -  Barclaius contra Romani Pontificis potestatem temporalem quibus fundamentis scripsit, c. 6. num. 72. -  Barclaij illatio inepta contra Pontificis potestatem, ca. 6. num. 76. error in asserendo Roman. Pont. potestatem temporalem, non iure diuino, sed opinionibus constare cap. 6. n. 87. absurda, ca. 6. n. 90. non negat posse Pontificem vti excommunicatione in Reges, sed negat depositione vti posse, cap. 6. num. 81. -  Bartholomeus Diazius promontorium bonae spei primus flexit ca. 13. nu. 41. -  Batauorum occasio ad insestandum ius nauigationis Indicae cap. 1. num. 8. Lusitanos ab Indico Imperio expellere conantur, ca. 3. n. 5. saeuiunt in Imagines, templa, arbores, & lapides, cap. 3. n. 6. inuadunt arcem Mombacensem, ca. 3. num. 6. Malucas, c. 3. n. 7. Malacam, c. 3. nu. 8. olim seueri, & graues, cap. 5. n. 12. Bataui, & alij in Indiam nauigant post nostrorum inquisitionem, cap. 8. nu. 9. non possunt in Indiam nauigare sine Lusitanorum licentia, quemadmodum nec infideles imo & a sortiori ipsi, quam infideles c. 8. n. 31. maiori cum ratione non possunt in India nauigare, c. 8. n. 33. nec in nostras, nec in hostium ditiones nec in alias nauigare possunt, ca. 8. n. 38. olim in mari & aquis non magni, c. 11. n. 32. nauigant per Oceanum, & mare Hispani cum, c. 11. n. 40. ineunt foedus cum Turcis, Mauris, & infidelibus, c. 13. n. 49. in Indiam non nauigarunt nisi postquam Philippus I. successit in Lusitaniam, ca. 14. n. 48. rebellarunt contra suum Principem naturalem, c. 15. n. 5. Batauorum dolus & fraus in contractibus cum Indis, c. 15. n. 7. genus noxium populandisque Prouincijs natum, c. 15. n. 7. Bataui & alij inuident Lusitanis lucrum, quod ex suis nauigationibus accipiunt, c. 17. n. 1. infestant sui Principis naturalis possessiones c. 17. n. 3. cum Regibus copulati a nostris saepius repulsi, c. 18. n. 11. -  Batauia Flandriae pars, cap. 8. num. 36. -  Bellum contra Turcas, & Mauros semper iustum, c. 9. n. 10. ob fidem violatam iustum, c. 9. num. 15. -  Bellum non est medium aptum ad fidei propagationem cap. 12. n. 8. -  In bello iusto an liceat contra Christianos Principi Christiano auxilium infidelium inuocare? cap. 13. n. 52. -  Benedictus AEgidius non disputauit in casu Batauorum, c. 8. n. 39. -  Bona fides non est necessaria inconsuetudine prout est lex, est tamen necessaria in consuetudine prout est praescriptio, cap. 14. num. 20. ita praesumitur in praescriptione immemoriali, vt non admittatur probatio incontrarium, cap. 14. num. 37. requiritur in praescriptione etiam immemoriali, capit. 14. num. 34. produciturque ex causis iniustis, cap. 14. num. 35. -  Bona Turcarum, & Maurorum bello a fidelibus iuste acquisita, c. 9. num. 11. -  Bona acquisita bello iusto cedunt victoris dominio, c. 9. num. 11. -  Borrellus reprobatur circa Alexandri VI. Bullae interpretationem, cap. 12. nu. 6. & 7. -  Brutus a Seneca reprobatur ob Caesaris occisionem ca. 6. num. 2. -  Bucanani encomium in Lusitanos, cap. 5. num. 23. -  Bullae coenae excommunicatio contra raptores ex naufragio, cap. 2. n. 6. -  Bulla Alexandri VI. vide verb. Alexander VI. Bullae Pontificiae verba referuntur circa comissionem conuersionis Regibus Lusitaniae delegatae, cap. 7. numer. 9. -  C -  CAbouerde Hesperides, c. 5. num. 10. -  Campson & Turcarum Imperator magnas classes aedificarunt ad expellendos Lusitanos ex India, c. 8. num. 28. -  Caput Ecclesiae Vniuersale dari oportet, cap. 6. n. 6. -  Carolus V. animaduerti vult in Castellanos in Indiam Orientalem nauigantes, cap. 14. num. 47. -  Castellani, Galli, & alij prohibiti sunt a Lusitanis in Indiam nauigare, ca. 14. num. 47. -  Castellani iuste Mexicum obtinere Talcha Thedanos iuuando, c. 9. num. 16. -  Castrensis opinio retorquetur contra Incognitum, cap. 14. n. 52. -  Catoblepas serpens visu necat, cap. 5. num. 4. -  Causae etiam iniustae inducunt bonam fidem, cap. 14. n. 44. -  Ceilam est Taprobana, ca. 3. num. 12. -  Christiani Principes vocati a Pontifice in societatem nauigationis Indicae eam non admiserunt, capit. 8. num. 20. -  Christophorus columbus occidentales Indias detexit, cap. 1. num. 5. -  Christus in coelum ascensurus reliquit in terris vicarium, c. 6. n. 4. habuit omnem potestatem, c. 6. n. 56. non habuit, nec habere voluit Regnum temporale, c. 6. n. 60. non fuit Monarcha temporalis ex aliquorum sententia fuit tamen ex veriori, cap. 6. numer. 66. non communicauit Petro potestatem excellentiae, cap. 6. numer. 67. fuit Monarcha temporalis, habuitque potestatem excellentiae super omnia temporalia cap. 12. n. 3. dum Petro concessit spiritualem potestatem eo ipso concessit temporalem in ordine ad spiritualem, cap. 12. num. 4. dominus maris, & ventorum figuratus per Noe, qui fuit figura Christi cap. 12. num. 6. dedit Petro potestatem in fideles, non vero in infideles, capit. 9. numer. 3. -  Christi Vicarius vsque ad finem saeculi durabit, c. 6. num. 5. -  Ciuitatis optimus status sub iusto Rege, cap. 6. num. 2. -  Coloniae plures Lusitanorum in Africa, & Asia, cap. 8. num. 9. -  Columnae lapideae in Asricae littoribus collocatae in nostrae ditionis testimonium Lusitanorum Regum iussu, c. 8. n. 5. -  Commercio sunt exemptae res, quas natura, iusgentium, aut mores ciuitatis prohibuere, capit. 2. numer. 10. -  Commercium iuregentium commune potest a licui ex iusta causa priuatiue competere, & alijs prohiberi, cap. 8. num. 12. Lusitani cum Indis sibi adquirere potuere, tum ex Pontificis concessione, tum ex laboribus & expensis, cap. 8. num. 12. commercium extra esse & habere commercium rei differunt, c. 13. num. 5. -  Commissio nomine proprio directa in dignitatem transit in successorem, c. 6. n. 27. -  Communes res, quae sint ex Cicerone cap. 10. numero 5. -  Communia iurisgentium, quae Romani vocauerint, ca. 10. num. 7. iurisgentium post adquisitionem manent publica populi vnius cap. 10. n. 26. -  Confirmatio Romani Pont. olim competebat Imperatori, cap. 6. n. 100. -  Conquistae Regum Lusitaniae multo sanguine, & sumptibus comparatae, cap. 11. num. 41. -  Consensus hominum vnanimis in re aliqua est coniectura, vt ea iurisgentium putetur, cap. 14. n. 5. liber inducitur ex praescriptione immemoriali adeo, vt probatio in contrarium non admittatur, cap. 14. num. 45. -  Constantini Indiae Proregis illustre religionis documentum in dente simij comburendo, capit. 17. num. 5. -  Constitutiones Pontificiae Romae promulgatae vbique obligant, c. 8. n. 23. -  Consuetudo dicitur adquisitio per temporis possessionem, c. 13. n. 27. -  Consuetudine ius publicum piscandi, nauigandi, & similium adquiri potest, cap. 13. n. 26. -  Consuetudinem inter & praescriptionem magnae differentiae, c. 13. n. 27. -  Consuetudo, quae est praescriptio regulatur vt praescriptio, cap. 14. n. 20. -  Consuetudo in praescriptionibus ligat omnes, cap. 14. num. 44. -  Continui, & discontinui iuris distinctio reprobatur, ca. 14. num. 18. -  Conuersio infidelium in India Orientali committi non potuit nisi Regibus potentissimis, & sub commercij colore, & foenore, cap. 7. n. 11. & c. 8. n. 1. -  Infidelium, & Apostasiae reductio ad fidem Catholicam pertinet ad miraculorum genus, c. 18. n. 9. -  Coronae ducibus & militibus donabantur, qui primi ad brauium, murum, vel locum destinatum perueniebant, c. 8. n. 10. -  Cosmus a Medicis titulum magni ducis & insignia a Pio V. accipit, cap. 6. nu. 59. -  Crucis, ad quam interfectus est D. Thomas, miraculum illustre, ac frequens c. 18. n. 18. miraculum hodie in Goa, cap. 18. n. 20. -  Cui committitur finis, committuntur necessaria ad finem cap. 6. num. 73. & 82. -  D -  DElicta commissa in mari punienda a terrae Rectore, & intra quot milliaria, cap. 10. n. 33. -  Dens simij in veneratione apud Indos, crematur a Constantino Prorege, ca. 17. num. 5. -  Descriptio Roman. Pont. c. 6. num. 102. -  Deserta magna in arida reperiuntur, cap. 10. n. 39. -  Deus vnum totius generis humani parentem creauit, cap. 6. num. 2. -  Didaci a Silueira nobile factum in fide hosti seruanda, c. 15. n. 10. -  Differentia inter praescriptionem, & consuetudinem pro adquisitione, cap. 14. num. 23. -  Dionysius Rex Christi ordinem instituit. cap. 1. n. 3. liberalitas in Reges Aragoniae, & Hispaniae, cap. 16. num. 2. -  Discontinua iura requirunt tempus immemoriale ad praescriptionem ex communi, capit. 14. numer. 17. -  Disponendi facultas de rebus proprijs libera est vnicuique, & reipublicae post rerum diuisionem, cap. 2. num. 9. -  Diuisio orbis in quinque Zonas, cap. 4. n. 5. Alexandrina ex Regum Hispaniae voluntate processit ex Incognito, ergo praescribi potest, c. 7. n. 12. -  Diuus Thomas Apostolus praedixit nostram in Indiam nauigationem designauitque tempus, capit. 4. num. 10. -  Diuus Franciscus Xauerius testatur Gamam primum in Indiam nauigasse, ca. 4. num. 11. -  Diuus Gregorius vocabat se famulum Imperatoris ob humilitatem, cap. 6. nu. 98. -  Doctores conueniunt in potestate Pontificis temporali, licet in terminis explicandi discrepent, cap. 6. n. 62. -  Dolus Batauorum in contractibus cum Indis, ca. 15. nu. 7. -  Dominium Principis non excluditur ex dominio particularium infcriorum, c. 14. n. 49. -  Duces ad bella foelices sunt eligendi, cap. 8. n. 7. -  Duobus modis potest aliquid esse de iure naturae, c. 1. n. .22. -  Duo gladij in Ecclesia, c. 6. num. 55. & 64. -  Dux Venetorum annulo desponsat mare ex Pontificia concessione, ca. 10. num. 32. -  E -  ECclesia militans fundata a Christo Monarchico regimine c. 6. n. 3. -  Ecclesia, vsque ad finem saeculi durabit, c. 6. n. 5. caput vniuersale dari oportet, c. 6. n. 6. regi non debuit sine Rectore per communitatem, nec a diuersis capitibus independenter, c. 6. n. 8. vnum est corpus c. 6. n. 9. caput vnicum non multiplex debet esse, c. 6. n. 9. regimen est supernaturale neminique conuenit, nisi cui Christus Dominus concessit, ca. 6. n. 35. esset monstruosa si tot haberet capita, quot Reges, c. 6. n. 35. veris miraculis constat, cap. 18. num. 2. -  Ecclesiastica potestas imperfecte, & perfecte considerari potest, cap. 6. n. 11. -  Ecclesiasticus iudex, qui principaliter non potest cognoscere de causa profana, potest cognoscere incidenter, c. 6. n. 24. -  Ecclesiastica potestas non expirauit morte Petri, ca. 6. n. 26. & 33. -  AEdificare, & occupare cuilibet licet de iuregentium in littoribus, nisi sint propria populi Romani, cap. 11. n. 9. -  AEdificando in littoribus priuatus vsui publico nocere non potest, cap. 11. nu. 10. -  AEdificans, nauigans, piscans in loco publico quasi possessione durante habet dominium, & ius alios prohibendi, c. 14. n. 53. -  AEgae Moniz fides memoranda in liberando Henrico Principe, cap. 15. n. 3. -  AEgidius, & Victoria taxantur, dum resoluunt non posse Principem, sine causa exteros a suis terris, & commercijs arcere, cap. 2. n. 17. -  Electio Regis pertinet ad populum, c. 6. n. 19. -  Electio, seu confirmatio Romani Pontificis olim competebat Imperatori, c. 6. n. 100. -  Emmanuel Lusitaniae Rex classem mittit Venetijs contra Turcas, cap. 16. nu. 7. indixit nobilibus donatiua ad Indiae expeditionem c. 16. n. 10. -  Emptio est iurisgentium licet postea inuenta, cap. 14. n. 4. -  Epistola Ioannis Tertij, circa fidem Catholicam disseminandam, & conseruandam in Oriente, cap. 18. num. 5. -  Equae iuxta Olysiponem absque masculo concipiunt, c. 5. n. 6. -  Equus Seianus infoelicitatis symbolum, c. 8. n. 8. -  Eudoxi nauigatio in Indiam fictitia, cap. 5. num. 13. -  Exceptio etiam est intentionis exclusio, cap. 13. nu. 24. -  Excommunicatio bullae coenae contra raptores ex naufragio, c. 2. n. 6. -  Exempla Incogniti aliena a disputatione c. 2. num. 18. -  Extensio de iuribus ad iura data ocupatione quod procedit quando locus naturaliter alter ab altero pendet, cap. 8. n. 15. & 16. de loco ad locum diuersum fit, si a superiore destinatus fuerit, cap. 8. n. 17. -  Exteri non possunt deferre merces ad loca conquistae Lusitanorum cap. 8. nu. 19. possunt prohiberi a Principe ingressu suarum prouinciarum, cap. 1. nu. 9. & a n. 16. cap. 14. n. 15 adde Ruyn. cons. 100. n. 3. vol. 5. -  F. -  FActum nobile didaci Silueira in fide hosti seruanda, cap. 15. nu. 10. -  Facultas disponendi de rebus proprijs libera est vnicuique, & reipublic. post rerum diuisionem c. 2. n. 9. -  Fides Lusitanorum erga suos Reges absque exemplo, c. 15. num. 3. in commercijs, cap. 15. num. 6. pueri Lusitani erga acerrimum hostem cap. 15. num. 9. hosti seruanda, cap. 15. n. 8. Fr. Antonij Laurerij erga hostem, cap. 15. nu. 10. mendacijs opponitur & tripliciter consideratur quoad Regem; quoad contrahentes, quoad hostes, cap. 15. n. 2. -  Fides historijs adhibenda, c. 9. num. 9. -  Fiscus, seu Rex non est priuilegiatus nisi in casibus iure expressis, cap. 6. num. 84. -  Flumina sunt publica hoc est populi Romani, c. 11. num. 11. -  Fluminis vsus, qui consistit in nauigando, & piscando, communis est priuatiue vnius populi, cap. 11. num. 36. -  Foedus cum infidelibus contra Christianos inire nefas, cap. 13. num. 49. -  Foelicitas in bellis consilij comes & rationis, cap. 8. n. 7. -  Foeminae sine hominis concubitu concipiunt in Insula Gorgonum, cap. 5. nu. 3. vide num. 6. -  D. Franciscus de Almeida Indiae Prorex Onoris Regi bellum intulit ad repetenda bona Lusitanorum naufragantium, capit. 2. num. 7. -  D. Franciscus Xauerius Apostolorum haeres miraculis plantat fidem in Oriente cap. 18. n. 7. -  Fraus Batauorum in contractibus cum Indis, ca. 18. num. 7. -  G -  Galli, Castellani, & alij prohibiti sunt a Lusitanis in Indiam nauigare, ca. 14. num. 47. -  Genuensium & Venetorum ius maris defenditur, cap. 13, n. 13. -  Gerardi mercatoris testimonium de cultu, Christique religione per Lusitanos in Orientali ora propagata, cap. 18. n. 13. -  Germani non sunt conquesti de Romanis circa prohibitionem commercij contra Incognitum, c. 1. n. 25. -  Gladij, vide verb. duo gladij. -  Gorgonum Insula foeminas sine hominum concubitu concipientes producit, cap. 5. num. 3. & vide numer. 6. -  Gorgonum domus, Hesperidum hortus, & similia Naeniae sunt, c. 5. nu. 12. -  D. Gregorius vocabat se famulum Imperatoris ob humilitatem, c. 6. n. 98. -  H -  Hanno magna classe e Gadbus in Indiam nauigauit ex aliquorum opinione, c. 5. n. 1. inuenit varias species hominum, c. 5. n. 2. deceptus & in quo circa Indicam nauigationem, c. 5. nu. 11. Hanonis fabulae refelluntur, c. 5. a n. 5. -  Haeresis Regis magis nocet Ecclesiae, quam Pontificis Romani. c. 6. n. 96. -  Henricus Lusitaniae Infans primus nauigationem per mare Athlanticum, seu AEthiopicum aperuit, ca. 1. num. 2. -  Henricus Cardinalis successit Sebastiano, c. 1. n. 7. -  Henricus I. Lusitaniae titulum Regis ab Alex. III. accipit c. 6. n. 53. -  Herodoti historia refellitur, cap. 5. n. 22. -  Hesperion promontorium longe a bonae spei promontorio distat, c. 5. n. 50. -  Hesperides Cabouerde, ca. 5. num. 10. -  Hesperidum hortus Gorgonum domus & similia Naeniae sunt, c. 5. n. 12. -  Hispani per vim, & arma spoliarunt Indos, Hispaniae tamen Rex iuste retinet, & possidet Indias Occidentales, c. 12. n. 12. -  Hispaniae Reges alijs Principibus cur praelati in nauigatione ad Indos, c. 8. n. 1. armati sunt mari terraque contra Turcas, Piratas, & rebelles, ca. 17. n. 2. vide verb. Rex & Reges. -  Hispania de facto non iure subiecta fuit Imperio, a quo iam libera est, c. 13. n. 9. & ab infidelium iugo liberata, ca. 9. n. 11. -  Homo sermone humanam conseruat societatem, c. 5. n. 5. -  I -  Iacobus Canus Congi Regem & populum conuertit, ca. 18. num. 8. -  D. Iacobus, Thom. & alij sancti in praelia pro Lusitanis ingrediuntur, c. 18. n. 10. -  Iaponis & Sinae Catholici a suis Imperatoribus Bonziorum, & Batauorum suasu profide substinenda mactantur, cap. 8. n. 2. -  Iesuitae cum magno fructu in India orientali operantur sunt velut Benjamin, c. 18. n. 7. Abassinum imperatorem cum subditis ad Christi ouile reducunt, ca. 18. num. 9. -  Ignis de igne communicandus. c. 10. n. 14. -  Immemorialis non excluditur, licet contrarium constet ex historijs c. 14. nu. 38. non requirit titulum nec bonae fidei quaestionem admittit c. 14. num. 40. vide verbo praescriptio. -  Immunitate Ecclesiae gaudet proiectus in aera coemeterij, c. 10. n. 46. -  Imperator Romanus solebat vsurpa re dignitatem summi Sacerdotis, c. 6. n. 15. priuari potest a Romano Pontifice, cap. 6. a n. 45. in primitiua Ecclesia non deponebatur, & quare c. 6. num. 50. habet supremam potestatem temporalem, cap. 6 nu. 61. magis pendet a Romano Pontifice, quam Rex cap. 6. num. 71. non recognoscit superiorem in temporalibus, cap. 6. n. 80. est super omnes homines non super Romanum Pontificem, c. 6. nu. 99. ex summi Pontificis electione, vel confirmatione nihil superioritatis habebat ca. 6. n. 101. non habet supremam potestatem in vniuersa Ecclesia circa temporalia, c. 10. nu. 18. habet iurisdictionem in mari vltra districtum. qui terrae adiacenti competit ca. 10. nu. 41. prohibet deduci aquam ex flumine publico, cap. 11. nu. 24. mittit classes ad mare purgandum ca. 13. num. 8. quod potest, poterit & Rex superiorem non recognoscens, cap: 13. num. 9. non est orbis dominus cap. 10. num. 47. ca. 13. num. 10. mari, & littoribus seruitutem imponit, cap. 13. num. 11. ius maris acquirit ex praescriptione c. 13. n. 13. non potest inire foedus cum infidelibus contra fideles cap. 13. n. 51. vide verb. rex & verb. confirmatio. -  Imperatores a Romanis eligebantur, quibus fortunae fauit, cap. 8. n. 7. -  Imperia ex temporis diuturnitate confirmantur, c. 12. n. 13. c. 14. n. 7. -  Incognitus corrumpit, & mutat leges in orat. ad Principes: scribit contra ius nauigationis Indicae Lusitanis competens cap. 1. n. 9. non probat intentionis fundamentum, c. 1. n. 21. affert exempla aliena a disputatione, c. 2. n. 18. negat Indiam a Lusitanis inuentam, c. 3. n. 1. c. 4. n. 1. fabulas adducit, c. 5. n. 13. negat Pont. Rom. potuisse concedere ius in Indos, c, 7 n. 1. prouocat Lusitanos remotis armis ad conscientiae & aestimationis tribunal, c. 8. n. 37. reijcit auctores tanquam adulatores in orat. ad principes orbis, & cap. 10. n. 23. agnoscit mare occupari posse nauigando, & piscando, c. 14. n. 50. blaterat contra Lusitanos pauperes, mendaces, dardanarios, & sceleratos vocans c. 15. n. 1. & c. 16. n. 10. mendax & ignorans circa Lusitaniae diuitias c. 16. n. 9 -  India antiquis cognita, ca. 3. n. 2. ad austrum pertinet, c. 13. n. 11. a Lusitanis primum per nauigationem Atlanticam inuenta, c. 4. n. 4. & 7. de quo vaticinati sunt sancti, c. 4. a n. 8. an in Indiam triginta hominum millia cum Hannone nauigauerint? c. 5. n. 7. Occidentalis coniuncta, vel cum Asia, vel Tartaria, cap. 5. n. 21. in Indiam si alij primi nauigarunt, a nauigatione destiterunt c. 5. n. 23. Indicam nauigationem Lusitanorum perturbantes incidunt in censuras, c. 13. n. 48. -  Indi tempore Romanorum in Germaniam naufragijs delati, c. 5. n. 14. Orientales, & Occidentales a Sinis orti, c. 5. n. 15. & 21. occidentales non descendunt a decem Iudaeorum Tribubus, c. 5. n. 19. Occidentales non permearunt ex Africa, vel Europa per insulam Athlantidem, c. 5. n. 19. Indorum conuersio non potuit nisi potentissimis Regibus committi ca. 8. n. 1. conuersi perseuerare non possunt nisi ex regum Catholicorum auxilio, ca. 8. n. 2. simium, eiusque dentem venerantur, c. 17. n. 5. -  Indigentia rerum ab statu naturae integrae exularet c. 1. n. 19. -  Infideles non sunt spoliandi rebus proprijs propter infidelitatem, alia ve peccata, c. 3. n. 4. per baptismum non fiunt peioris conditionis quoad temporalia, c. 6. n. 89. eorum conuersio in India Orientali committi non potuit, nisi regibus, & sub commercij colore, c. 7. n. 11. infidelium auxilium inuocare contra fideles an liceat Principi Christiano, c. 13. a n. 51. vt tales non sunt directe subditi Pont. Rom. sed indirecte c. 9. n. 4. non sunt armis ad fidem Catholicam cogendi c. 9. n. 5. non accipientes fidem non sunt debellandi, & an ad eam audiendam sint cogendi, c. 9. n. 6. ingenio varij, & fallaces, cap. 9. n. 17. -  Iniuriae in parentibus, patria, & regibus non vindicandae. t. 15. n. 5. -  Insula Gorgonum foeminas sine hominis concubitu concipientes producit, capit. 5. n. 2. & 6. Atlantidis mari subuersa vna nocte, c. 5. num. 20. -  Intellectus cap. 1. 22. dist. c. 6. n. 63. extrauag. vnam de maioritate, c. 6. n. 64. Clem. meruit de priuil. c. 6. n. 64. c. Per venerabilem, qui filij sint legitimi, c. 6. n. 80. c. Adrianus, c. in synodo 63. dist. cap. 6. num. 100. l. de precatio. ff. ad l. Rodhiam, ca. 10. n. 17. 19. & 20. leg. sane. ff. de iniur. c. 10. num. 21. 23. & 24. & ca. 13. num. 7. l. venditor. ff. communia praedior. c. 11. n. 2. & c. 14. n. 21. l. quod in littore. ff. de acquiren. rer. dom. ca. 11. n. 5. l. pen. ff. de rerum diuis. cap. 11. n. 6. & 29. l. nemo. ff. de rerum diuis. cap. 11. nu. 8. & 15. §. flumina, Instit. de rer. diuis. c. 11. nu. 11. & 31. l. si quisquam. ff. de diuers. & temporal. c. 11. n. 16. & 21. & cap. 14. n. 23. l. vlt. de vsuca. c. 11. n. 16. 17. & 22. & c. 13. num. 15. & 16. & cap. 14. n. 14. ca. veniens de praescript. c. 11. n. 23. l. iniuriarum. §. siquis me ff. de iniurijs ca. 11. n. 25. l. littora. ff. ne quid in loco publico, c. 11. num. 28. & 30. c. 14. n. 15. Ordin. libr. 5. tit. 91. c. 11. n. 36. Iulius Paulus institut. de vsuc. cap. 13. num. 20. l. vsum aquae. C. de aquae ductu, cap. 13. num. 14. instit. de vsucap. & praescript. c. 13. n. 20. l. si duo. §. 1. ff. de iure iuran. c. 13. n. 23. l. 2. §. si quis a principe. ff. ne quid in loco publico c. 13. n. 37. c. 1. de praescript. in 6. ca. 13. nu. 36. & 38. & cap. 14. n. 19. l. sequitur. §. viam. ff. de vsucap. c. 14. n. 13. cap. cum dilectus de consuet. c. 3. eodem in 6. cap. cum Ecclesia de causa posses. c. super quibusdam §. praeterea, de verb. signifi. cap. 14. n. 20. l. 1. §. vltim. l. 2. in princ. l. 3. ff. de aqua pluuia cap. 14. num. 21. l. 7. tit. 29. p. 3. c. 14. n. 26. -  Interdictum, ne quid in mari fiat, quo portus statio, iterue nauigijs deterius sit, c. 10. num. 10. competit habenti ius maris cap. 10. n. 24. aliud ad publicas, aliud ad priuatas causas, c. 10. n. 25. ne nauigatio impediatur priuatum est, etiam attenta origine rerum, c. 11. n. 14. -  Inuentio Indicae nauigationis simpliciter non confert ius cap. 3. n. 13. inuenire quid significet cap. 3. nu. 14. fuit in causa, vt Lusitani alijs praeferrentur, cap. 8. n. 5. -  Ioannes primus Lusitaniae Rex Septam expugnat, c. 1. n. 1. secundus in Indiam nauigationem procurat, c. 1. n. 3. promontorium bonae spei per suos nauarchos flectit ca. 13. n. 41. succurrit Regibus Catholicis ad Malacae expugnationem & Maximiliano Romanorum Regi, ca. 16. num. 3. & 4. Abassini Imperium ad Ecclesiam Rom. reducere intendit cap. 18. nu. 9. tertius succurrit Castellae rebellanti pro Carolo, reijcitque a rebellibus oblatam regni inuestituram, cap. 16. n. 6. vide verb. epistola. -  Ioannis Castrij Indiae Proregis insigne fidei seruandae documentum, dum crinem barbae oppignerat, & redemit, c. 15. n. 11. -  Isaias vaticinatur nauigationem Lusit anorum in Indiam, c. 4. n. 1. & c. 8. num. 1. -  Iter, via publica mutata forma praescribuntur: ca. 14. num. 26. -  Iudex, qui principaliter de causa cognoscit, potest cognoscere incidenter de incompetenti, cap. 6. num. 23. Ecclesiasticus, qui principaliter non cognoscit de causa profana, potest incidenter, capit. 6. num. 24. -  Iudicet ille de alterius errore, qui in se non habet, quid condemnet, c. 15. n. 1. -  Iudaei expulsi a Castella magnas diuitias Lusitaniae regno deferunt, cap. 16. numer. 9. -  Iura discontinua requirunt tempus immemoriale ad praescriptionem excommuni, c. 14. n. 17. quae traditio exploditur, n. 18. -  Iuramentum dignitati praestitum transit in successorem, c. 6. n. 30. -  Iurisdictio penes duos diuersimode existere potest, cap. 6. n. 70. temporalis suprema directe apud regem indirecte ad Pontificem pertinere potest, d. num. 70. cum seqq. maris, vide maris protectio. -  Iurisgentium constitutiones variae diuerso naturae statu considerantur, c. 1. n. 15. & 16. vide iusgentium. -  Iuris negatiui praescriptio procedit a prohibitione, quando principaliter de eo agitur, non vero si in consequentiam, cap. 14. num. 42. -  Iusgentium vnicum est, non primarium, & secundarium, cap. 1. n. 13. reputatur, quod apud omnes obseruatur licet postea fuerit inuentum, quod multipliciter ostenditur, c. 14. a n. 3. coepit cum genere humano, c. 14. n. 4. non hominum approbatio, sed ratio naturalis constituit, c. 14. n. 5. -  Ius naturae duobus modis consideratur, c. 1. n. 22. -  Ius piscandi in flumine, vel mari occupari potest, & donari a principe, c. 11. n. 24. & 25. nauigandi, & similium an acquiratur praerccupatione simpliciter cap. 13. n. 29. -  Ius prohibitionis in rebus publicis requirit plures annos cap. 13. n. 30. -  Ius publicum quanto tempore praescribatur, c. 14. n. 17. -  L -  LApideae columnae in Africae littoribus collocatae in nostrae ditionis testimonium Lusitanorum Regum iussu, cap. 8. n. 5. -  Latrones grassantes in vijs publicis non gaudent immunitate Ecclesiae, ac proinde nec piratae, c. 10. num. 34. -  Leges vnius populi non ligant alios populos, nec exteros Principes, cap. 14. n. 14. non audiuntur inter armorum strepitum, capit. 8. num. 37. -  Legis ferendae potestas supponit iurisdictionem, ca. 10. num. 19. -  Lepra significat haeresim, cap. 6. num. 85. -  Lex vetus figura nouae, cap. 6. n. 85. -  Lex sumitur pro pacto in contractibus, cap. 14. nu. 21. -  Lex Castellae in via publica, & similibus non admittit praescriptionem, c. 14. num. 25. -  Libera nauigatio alijs prohiberi potest, cap. 11. n. 4. -  Libertas sine superiore non congruit, c. 6. num. 8. -  Libertatem contra status primaeui praescribitur tempore ordinario, c. 13. n. 38. -  Libertus Annij Plocami in Taprobanam delatus tempore Claudij Imperatoris varios Romanorum numos secum deferens, ca. 5. num. 17. -  Littora sunt communia omnibus ante occupationem, postea vero sunt Principis occupantis, c. 11. n. 5. sunt eiusdem conditionis, cuius mare, cap. 11. n. 1. -  Littorum & maris vsus publicus est de iuregentium, sed potest fieri publicus vnius populi, c. 14. n. 15. -  Littus maris commune ex iuregentium, cap. 10. n. 8. occupari potest, cap. 11. num. 15. -  Loca publica, vt occupentur sufficit destinatio & praeparatio, cap. 8. n. 13. respectu Principum censentur libera, c. 13. n. 37. -  Longa possessio refertur ad decem, vel viginti annos, cap. 14. n. 24. -  Lucrum ex Indijs non aequat sumptus pro conseruanda fide Catholica insumptos cap. 17. num. 3. cap. 16. num. 10. -  Ludouicus Lusitaniae Infans cum magna classe iuuat Imperatorem Carolum in expugnatione Tuneti, ca. 16. n. 8. -  Luna, & caeterae stellae subijciuntur Soli, abeoque splendorem recipiunt, cap. 16. num. 40. -  Luna quarta nati, ca. 8. n. 8. -  Lusitania diues ante Indicam nauigationem, cap. 16. n. 10. auro abundans, c. 16. num. 1. ab infidelium faucibus erepta, ca. 9. n. 11. -  Lusitaniae, Castellaeque Reges de iure Americae disceptant, ac paciscuntur, cap. 1. n. 6. -  Lusitaniae leges succiplenae, cap. 2. n. 12. -  Lusitaniae Regibus viginti & octo Reges in India tributarij, c. 5. n. 23. -  Lusitaniae Rex ni mittat concionatores ad infidelium conuersionem non potest alijs prohibere in illis commercium, ca. 7. num. 10. magnos apparatus in Indiae expeditionem faciunt animumque habent progrediendi, ideo non possunt ab alijs Regibus perturbari, cap. 8. num. 14. propter strepitum armorum an iuste serenissimi vocentur? cap. 8. nu. 14. habent fundatam intentionem suam contra omnes Principes in Indiae nauigatione, c. 8. n. 32. Indicam nauigationem adquisiere ex prohibitione, ex declaratione, & ex titulo, cap. 14. num. 33. intitulatur Rex Indicae nauigationis, & commercij, cap. 14. n. 33. tituli omnibus noti, cap. 14. num. 33. habet bonam fidem in nauigatione & commercio Indico, cap. 14. num. 34. bellum contra Mauros, & Turcas gessere absque amicorum auxilijs, c. 16. num. 1. alios Principes Catholicos armis, pecunijs, exercitibus, vel classibus contra fidei hostes adiuuarunt, cap. 16. num. 1. Regnum opulentissimum ante Indiae nauigationem, cap. 16. num. 11. cuius praecipua cura infidelium conuersio, c. 18. n. 4. -  Lusitani primi in Indiam nauigarunt, cap. 4. n. 4. & 7. de iure finium, aut gradu constantiae detrudi nequeunt, cap. 3. num. 9. Vltra Taprobanem progressi, cap. 3. num. 12. Colonias posuere, Reges subiecere, c. 5. num. 23. sub commercij colore occasiones conuertendi infideles quaerunt, c. 7. n. 11. in peritia nauali praestantissimi, c. 8. n. 6. in genio peracuti, c. 8. n. 6. foelices in nauigationis periculis, & perferendis laboribus mari, terraque omnes superant, cap. 8. num. 9. commercium cum Indis sibi adquirere potuere tum ex Pontificis concessione, tum ex laboribus, & expensis, cap. 8. n. 12. Reges ius Indicae nauigationis defendunt ex omnium sententia, cap. 13. num. 46. & si cum violentia Indici maris nauigationem vsurpauerint, ex temporis diuturnitate ius illud praescripsere, cap. 14. n. 16. vincunt causam contra Incognitum eisdem armis, quibus ille pugnat, cap. 14. n. 28. pueri fides erga acerrimum hostem, cap. 15. numer. 9. perlustrant quotannis Oceanum ab Herculeo freto vsque ad extremos Sinas & Iaponios, cap. 17. num. 1. Lucrum ex nauigationibus nanciscuntur, vt eo fidem Catholicam defendant, cap. 17. nu. 2. praeferunt honorem diuitijs, ca. 17. a num. 5. intra Ecclesiam Catholicam constituti ex Incogniti confessione cap. 18. nu. 1. laici velut Nuncij Apostolici Reges, & populos ad fidem conuertunt, cap. 18. nu. 8. in bellis diuinam opem sunt experti contra Mauros, Turcas, & infideles, c. 18. n. 10. in Indiam arma victritia, & Crucis trophaeum inuexerunt, c. 18. n. 12. a Deo praedilecti miraculis ab Infantia Regni Lusitanici, c. 18. n. 16. inuenerunt astrolabium, c. 8. n. 6. ius habent ex Pontificia concessione debellandi Indos si praedicationi officiant, c. 9. n. 9. non sunt abusi bello in infideles, c. 9. n. 12. offensi dolent, lacessiti pugnant, iniurias acerrime persecuntur, cap. 9. n. 13. iuste bellum contra fideifragos suscipiunt, cap. 9. nu. 14. & 15. in fide tuenda constantissimi in perfidia vindicanda seueri, num. 14. Indos non debellarunt nisi propter fraudem Indorum, cap. 9. nu. 19. semel elusi falli non patiuntur, cap. 49. n. 19. -  Lusitanis Regibus solis idem de Hispanis respectu Americae cur conuersio Indorum commissa, c. 8. n. 3. -  Lusitanorum in Indiam nauigatio excedit fabulosas antiquorum nauigationes cap. 8. n. 3. edictum ne alij in India nauigent sine ipsorum licentia aequum, & iustum praescripsit legitime contra omnes, c. 8. n. 29. ius in Indiae nauigatione concluditur ex praeoccupatione, consuetudine, & destinatione, c. 13. n. 40. fides erga suos Reges absque exemplo, c. 15. nu. 3. fides, & veritas in commercijs, cap. 15. n. 6. triumphi in Africa, & Asia contra Turcas, Mauros, infideles, & rebelles, c. 18. n. 14. victoriae diuino potius auxilio, quam ipsorum fortitudini tribuendae, c. 18. n. 14. gloria, & fortitudo non diminuitur ex diuinis auxilijs, c. 18. n. 15. Regum insignia quinque Christi stigmata & cur magis Lusitanis, quam alijs Regibus fuerint concessa, c. 18. num. 17. occasiones ampliandi Imperium in India ex auxilij praestandi titulo, c. 9. n. 16. arces in India iuste aedificarunt, cap. 9. n. 17. & 18. defensio Imperij Asiatici tribus titulis, c. 9. num. 19. vide verb. coloniae. -  M -  Malacensis vrbis, arcisque obsidio stupenda a Batauis, & confoederatis Regibus, c. 3. n. 8. -  Mala fides purgatur 30. annis praecipue in successoribus, c. 14. num. 36. probari potest indirecte contra praescriptionem immemorialem, cap. 14. n. 38. quibus modis probatur contra praescribentem, cap. 14. n. 38. -  Mare, & littora an sint diuersae conditionis? c. 10. n. 13. an sit de numerorum, quae in commercio non sunt? cap. 10. n. 13. sicut arida diuisionem recipit de iuregentium, & contrarium dicere perridiculum est, cap. 10. n. 22. comprehenditur & definitur sub terrae territorio, cap. 10. n. 33. fundatum est in aluo, & ideo occupationis est capax, cap. 10. n. 47. an sit omnibus commune de iuregentium, c. 11. n. 1. a Principe occupari potest c. 11. n. 4. commune de iuregentium, & per hoc littora maris, c. 11. n. 15. -  Mare aer & aqua profluens de iure naturae communia considerantur, vt elementa, & vt locum occupantia, c. 10. n. 42. Mare, aer & aqua considerata, vt localia possidentur, c. 10. n. 43. Mare, & littora post occupationem dicuntur publica hoc est populi Roman. c. 11. n. 6. Mare & littus non sunt diuersae conditionis, pars, & totum sunt eiusdem naturae, cap. 11. n. 29. Mare inter & littus differentia ante & post occupationem, ca. 11. n. 31. mare, & diuerticulum differunt apud iuris Consultos, c. 13. n. 7. -  Maris an sit commune elementum, cap. 10. n. 7. ad littus accedere nemo a populo Romano prohiberi potest, cap. 10. n. 9. nauigatio impediri non debet, ca. 10. num. 10. ius adquiri potest, & in dotem dari, c. 10. n. 15. & 32. -  Maris proprietas ad aliquem pertinere potest, cap. 10. num. 21. & si sit nullius, protectio tamen & iurifdictio Imperatoris, vel Principis, c. 10. n. 30. -  Maris protectio & iurisdictio de iuregentium competit omnibus Principibus sed post occupationem praefertur possidens, c. 10. nu. 36. protectio necessaria est ne deferantur extra Regnum merces prohibitae, & vt secure nauigetur, & ob id iuste vectigal exigitur in vniuerso orbe, cap. 10. n. 37. immensitas, & qualitas non repugnant adquisitioni, c. 10. n. 38. pars pertinet ad dominium terrae vicinae, c. 10. n. 40. littorum, & aeris diuisio in totum non admittitur, sed pro parte, c. 11. nu. 7. communis vsus omnibus hominibus quomodo accipiatur, cap. 11. n. 30. occupationem dari posse concluditur, cap. 11. n. 38. occupatio a Doctoribus & Iurisconsultis admittitur, ca. 13. nu. 3. proprietas est nullius secundum communem, protectio, & iurisdictio est Imperatoris, c. 13. num. 6. protectio iurisdictio & imperium ad Imperatorem pertinet, c. 13. n. 12. Adriatici Imperium pertinet ad Venetos, c. 13. nu. 34. & littorum vsus publicus est iuregentium, sed potest fieri publicus vnius populi, c. 14. n. 15. -  Maria moribus in Principum dominium venerunt, ca. 10. n. 48. -  Martinus de Freytas Conymbricae praefectus fide & constantia erga Sanctium Regem illustris, cap. 15. n. 4. -  Maximilianus profligatus petit & obtinet a procuratore Regis Lusitaniae pecuniam ad bellum restaurandum, c. 16. n. 4. -  Media committuntur cui committitur finis, cap. 12. num. 4. -  Menchaca multas opiniones in scholas inuexit contra iuris, & rationis placita, c. 13. n. 1. -  Mercaturam & nauigationem omnibus communia esse sine detrimento alicuius falsum probatur, c. 11. n. 37. -  Milites alienae reipub. peccant arma sumentes in re dubia, & ad restitutionem, tenentur, c. 13. n. 48. -  Miracula ad infidelium conuersionem concurrunt, vel in bellis, vel in fidei probationem, cap. 18. num. 6 hodie cur non fiant. frequentius in infidelium conuersione sicut olim, ca. 18. n. 6. -  Missiones variae ab Apostolica sede ad euangelium praedicandum referuntur, c. 7 num. 2. -  Moyses miraculis ostendit se a Deo missum, c. 18. n. 3. -  Molina, & omnes reprobantur legem in materia immemorialis praescriptionis prolege communi accipientet, c, 14. num. 22. -  Molucarum inuasio a Batauis, c. 3. n. 7. -  Monarchia praestantissimum regimen, cap. 6. n. 1. Assiriorum & Romanorum firmior, & diuturnior, c. 6. numer. 2. -  N -  NAtura cognationem quandam inter homines constituit, c. 2. n. 8. -  Nauarchi quales eligendi, c. 8. n. 8. -  Naufragantibus succurrendum non bona auferenda c. 2. n. 4. -  Nauigatio ad statum naturae corruptae pertinet, c. 1. num. 16. 17. 21. 22. & 26. necessaria ad subueniendum indigentiae humanae cap. 1. n. 18. Hannonis in Indiam habita pro fabula apud graues autores, c. 5. n. 8. Hannonis AEquatorem non superauit, n. 9. Eudoxi in Indiam fictitia, cap. 5. n. 13. Lusitanorum in indiam excedit fabulosas antiquorum nauigationes, cap. 8. num. 3. Indica a quibus, si Lusitani non aperuissent, aperienda, Deo reseruatur, capit. 8. num. 10. in Indiam an sit omnibus communis, cap. 10. num. 2. est populi, licet aquae vsus sit communis, cap. 11. n. 12. an sit de illis rebus, quae omnibus vtilia, nobis non molesta sunt, cap. 11. numer. 33. simplex, & piscatio non tribuit ius occupationis, cap. 11. n. 39. Lusitanorum non impedit alios Oceani vsu, cap. 11. n. 40. -  Nauigatio, & protectio maris omnibus competit de iure gentium nisi a Principe praeoccupetur, capit. 13. numer. 11. de iure gentium est libera, capit. 13. num. 35. Indica ex praeoccupatione, cap. 13. numer. 41. priuatiua Lusitanorum ad Indos est conformis iuri humano, & diuino, cap. 14. num. 8. nauigatio, & piscatio praescribitur si iure proprio adquiri tentetur, capit. 14. nu. 31. Indica constat immemoriali, nec fundatur in iure negatiuo, praescribendo, & incepit, & progressa est cum aliorum prohibitione, cap. 14. num. 47. -  Nauigans, & piscans quasi possessione durante habet ius alios prohibendi, c. 14. n. 53. -  Nauigando, & piscando Accolae maris Indici an conseruauerint antiquam possessionem, cap. 14. num. 49. -  Nauigantes in Indiam absque Lusitaniae Regis beneplacito bonis, & vita spoliati, cap. 8. n. 25. ca. 14. num. 47. -  Nauigationis libertas non pertinet ad primum naturae integrae statum, c. 1. n. 26. & 27. -  Nauigationem impediens inique agit, cap. 10. n. 14. nauigationem Lusitanorum impediens incurrit censuras, c. 13. n. 48. & mercaturam omnibus communia esse sine detrimento alicuius falsum probatur, c. 11. n. 37. -  Nauigare est contra naturam, cap. 1. num. 20. nauigare, & peregrinari non cadunt sub praeceptum, cap. 1. nu. 23. Nemo prohiberi potest a priuato a Principe vero sic, cap. 11. nu. 12. & piscari de iure gentium omnibus competit, c. 14. num. 29. -  Necessitate in extrema omnia sunt communia, cap. 2. n. 3. -  Negotiari, & peregrinari de iuregentium fas est, quousque prohibeatur, cap. 2. n. 15. -  Nemo ad littus accedere prohiberi potest, capit. 11. numer. 8. -  Notoria Romae ignorari non possunt, c. 8. n. 23. -  Nouatores miraculis suam doctrinam non confirmant cap. 18. n. 3. -  Numisma Augusti Caesaris imagine insignitum reperitur in America per Hispanos, cap. 5. num. 16. & 17. -  Numismata Latinis litteris insignita nostris temporibus inuenta in Taprobana, c. 5. n. 18. -  Nutus in superiore significat Imperium, cap. 6. nu. 65. -  O -  OCcasio Batauorum ad insestandum ius nauigationis Indicae, c. 1. n. 8. -  Oceani nauigatio ad Hispaniae Regem pertinet, c. 10. n. 49. -  Oceanus subuertit Batauorum interras, cap. 13. nu. 51. -  Occidentales Indi non descendunt a decem Iudaeorum Tribubus contra Borrellum, & alios, c. 5. n. 19. -  Occidentalis India coniuncta cum Asia, vel Tartaria coniecturatur, cap. 5. num. 21. -  Occupari quod potest an sit iurisgentium, c. 10. n. 11. & c. 11. n. 15. -  Occupationem maris dari posse concluditur, cap. 11. n. 38. -  Occupatio maris & adquisitio concluditur, cap. 10. n. 50. -  Occupationis incapacia adquiri non possunt, cap. 10. n. 4. -  Olysipponem iuxta equae absque masculo concipiunt, c. 5. num. 6. -  Olysippo Orientis domina, ca. 5. n. 23. -  Olysippo totius orbis emporium, c. 16. n. 12. -  Olysippone singulis annis expenduntur viginti millia aureorum in odoribus, qui sacris in delubris cremantur, c. 17. n. 4. -  Onoris Regi bellum intulit D. Franciscus de Almeida Indiae Prorex ad repetenda bona Lusitanorum naufragantium, cap. 2. num. 7. -  Orbis diuiditur in quinque zonas, c. 4. n. 5. -  Orientales & Occidentales Indi a Sinis originem seducere iactant, cap. 5. n. 15. & 21. -  Ozias rex lepra percussus & a Regno eiectus a summo Sacerdote, c. 6. n. 85. -  P -  PActa cum Principibus inita obligant suos subditos, c. 8. n. 34. inter Regem Lusitaniae, & Regem Castellae obligant Comitem Flandriae, qui est Rex Castellae c. 8. n. 35. -  Par in parem non habet Imperium, c. 12. n. 2. -  Pascendi, corrigendi, & similes authoritates sunt generales, & ita comprehendunt etiam Reges, c. 6. nu. 83. -  Pascua, piscationes, lignationes, & similia praescribuntur a populo contra populum, c. 14. n. 11. -  Patriae honorem, & vitam debemus, c. 15. n. 5. -  D. paulus mira culis doctrinam Christi confirmat, c. 18. n. 3. -  peregrinari in alienas Prouincias an fas sit cuilibet ex iuregentium primario, cap. 1. n. 12. -  petrus clauiger terreni, & aeterni Imperij, c. 6. n. 55. & 63. -  philippus II. Castellae Rex successit Henrico, cap. 1. nu. 7. -  Piratae & rebelles nullum ius adquirunt, cap. 14. num. 47. -  Piscando in diuerticulo maris, vel fluminis an alium prohibere quis possit? cap. 10. n. 12. vide verb. nauigando. -  Piscari an possit quis prohiberi, & praescribi piscatio? c. 11. n. 16. -  Piscari, & nauigare in alieno lacu non licet, cap. 11. n. 35. de iuregentium omnibus competit, cap. 14. n. 29. vide verbo nauigans, & nauigatio. -  Piscationem, & venationem prohibere potest dominus in re propria, cap. 11. nu. 36. vide verb. pascua. -  Poena in raptores bonorum ex naufragio, c. 2. n. 5. -  Poetae in cognitione iuris naturalis plurimo iudicio valent, cap. 10. n. 3. -  Pontifex Romanus perpetuus Christi Vicarius, c. 6. n. 7. illius successio inuariabilis cap. 6. numer. 7. -  Pontifices Romani agnoscunt potestatem Pontificiam in Imperatores, & Reges, c, 6. nu. 41. sunt iudices, & testes integerrimi in afserendo suo Principatu, c. 6. n. 42. -  Pontificis potestatem in imperatores & Reges firmant Pontifices, Concilia, Doctores Vniuersi, & communis Ecclesiae consensus, ca. 6. n. 44. -  Pontifex Rom. potest procedere contra Reges, & Imperatores, vsque ad depositionem, cap. 6. n. 45. potest impedire ne haereticus in Regem, aut Imperatorem eligatur, cap. 6. n. 47. aliquando non deponit Regem aut Imperatorem ex timore malorum, c. 6. n. 47. non deponit Regem, aut Imperatorem, vt ordinarius iudex, sed vt pastor vniuersalis, cap. 6. n. 48. non potest deponere ad libitum, nec priuare, cap. 6. n. 48. non potest se subijcere alterius iudicio nisi arbitrario, cap. 6. n. 51. Principibus de Ecclesia benemeritis titulos dat, cap. 6. nu. 53. potestatem temporalem exercet circa translationem Imperij, iuramentum Imperatoris depositionem, & similia, cap. 6. n. 57. vtrum habeat supremam potestatem temporalem in orbe Christiano, cap. 6. nu. 54. non habet iurisdictionem supremam temporalem directe, cap. 6. n. 58. non cognoscit de rebus temporalibus, cap. 6. n. 59. exercendo directe iurisdictionem temporalem non perturbat potestatem Regis supremam cap. 6. n. 69. non vsurpat Regnum, nec potestatem supremam temporalem deponendo Reges, cap. 6. nu. 75. redditurus est rationem pro Regibus eorumque regiminibus. cap. 6. n. 78 non habet potestatem debellandi infideles, c. 9. n. 1. nec iurisdictionem in eos cap. 9. n. 2. potest cogere Principem paganum, ne impediat conuersionem, & eximere conuersos ab illius obedientia, capit. 9. n. 7. -  Pontifex, & Imperator sunt duo membra, sed ille caput, hic brachium, cap. 6. num. 79. ille in capite, hic in brachio vnguntur, ca. 6. num. 79. deponendo Reges non est maior Deo, c. 6. n. 88. si sit haereticus deponi potest, ergo Rex, & Imperator, c. 6. num. 95. Pontificis descriptio, ca. 6. num. 102. concedere potuit Regibus Hispaniae ius nauigandi in indias, cap. 6. nu. 103. vrbis & orbis Episcopus est, & ex Apostolico officio tenetur Ecclesiam seruare, & amplificare, mittereque praedicatores in infidelium Regiones, c. 7. num. 2. non potest concedere dominium in Indos nec ius nauigandi per se, c. 7. n. 7. committere potuit Regibus Hispaniae conuersionem Indorum & in consequentiam nauigationem, & commercium alijs prohibere, c. 7. n. 8. potest cogere Reges Catholicos ad pacem, non tamen cogit, & quare, cap. 7. nu. 5. potest in fidei fauorem commercium vni Principi concedere alijs prohibere c. 8. n. 18. potest Sarracenorum prouincias inter Principes Christianos distribuere, & creare nouos Principes, cap. 8. n. 42. an habeat potestatem debellandi infideles, c. 9. n. 1. Pontificis est vniuersam potentiam Regum Christianorum dirigere ad finem supernaturalem, cap. 8. nu. 43. non habet iurisdictionem in infideles, nec propter infidelitatem alia ve peccata contra naturam potest eos debellare, cap. 9 n. 2. saecularem principaliter non habet iurisdictionem in totum orbem, cap. 12. n. 1. habet temporalem in vniuersum orbem excommuni, non tamen eam Principibus saecularibus concedere posset, cap. 12. n. 2. non est dominus maris oceani, nec potuit Regibus Hispaniae insulas Occidentales donare, c. 12. n. 5. non potuit concedere Regibus Hispaniae Insulas barbarorum ad effectum vt postea conuerterentur cap. 12. n. 8. potuit concedere nauigationem Indicam Principibus Hispaniae priuatiue quoad alies Principes pro infidelium conuersione, c. 12. n. 9. -  Pontifices Rom. concedunt Lusitaniae Regibus ius nauigationis in Indias, cap. 1. n. 4. prohibent alijs in Indiam nauigare absque Lusitanorum licentia, capit. 8. num. 26. aliquando depositi, & iudicati a Principibus per vim, & nefas, ca. 6. n. 52. -  Pontificiae bullae verba referuntur circa conuersionis commissionem Regibus Lusitantae delegatae, c. 7. n. 9. -  Pontificiae constitutiones Romae promulgatae vbique obligant, c. 8. n. 23. -  Pontifices Romani referuntur, qui munus praedicationis Regibus Lusitaniae commisere, & commissio defenditur a pluribus, c. 7. n. 4. -  Populus Rom. potest a suis littoribus hostes & alios prohibere, suisque tantum illa concedere, c. 11. n. 8. -  Possideri quae possunt, possunt & praescribi, & quae dominio adquiri non possunt, non possunt possideri, c. 11. n. 20. -  Potestas Ecclesiastica imperfecte & perfecte considerari potest, c. 6. n. 11. non expirauit morte Petri, c. 6. n. 26. & 33. -  Potestas spiritualis, vide spiritualis potestas. -  Potestas omnis a Deo ca. 6. n. 17. -  Potestas temporalis a Deo mediate obtenta c. 6. n. 19. tenditque in finem naturalem, c. 6. n. 21. temporalis suprema directe consideratur, c. 6. n. 22. -  Potestas, seu iurisdictio saecularis indirecte considerata proprie dicitur Ecclesiastica, non saecularis, ca. 6. num. 25. & 71. Regalis olim non erat coniuncta cum spirituali ex iure diuino, sed ex populi deputatione, suitque disiuncta, tam apud infideles, quam apud fideles, cap. 6. n. 36. suprema non potest existere penes duos, c. 6. n. 61. -  Potestas deponendi Reges in finem supernaturalem non importat supremam temporalem, c. 6. n. 68. -  Potestas Pontificis temporalis probatur iure diuino, c. 6. n. 81. -  Potestatis temporalis conseruatio non requirit spiritualium destructionem, c. 6. n. 90. -  Potestas legis ferendae supponit iurisdictionem, c. 10. n. 19. -  Potestas excellentiae a Christo Domino, nec in spiritualibus, nec in temparalibus fuit Petro, & successoribus communicata, ca. 12. num. 3. -  Praedis illecti caueant ne fiant praedae, c. 17. n. 3. -  Praeoccupatio in rebus publicis praeualet, c. 11. n. 18. inter supremos Principes sufficit in rebus publicis, ca. 13. n. 31. -  Praeparamenta faciens praeferendus est, cap. 8. n. 13. -  Praescribens adquirit dominium directum, & vindicationem c. 13. n. 23. -  Praescribens res publicas contra priuatum tempore tantum ordinario indiget, ca. 14. n. 24. -  Praescribenti cur exceptio, non actio iniure concedatur, c. 13. n. 24. -  Praescriptibile est, quod est renuntiabile, ca. 14. nu. 51. -  Praescriptio iuris realis in vno loco extenditur contra omnes personas, quae de nouo veniunt, ca. 8. nu. 30. -  Praescriptio, & priuilegium concurrere possunt, ca. 11. n. 23. -  Praescriptionis edictum prohibitorium est, cap. 13. n. 4. -  Praescriptio immemorialis requiritur ab soribentibus ad maris adquisitionem cap. 13. n. 14. -  Praescriptionis ius in rebus publicis non adquiritur ex longo tempore, sed ex immemoriali: cap. 13. num. 15. & 17. -  Praescriptio an importet apud Iurisconsultos exceptionem tantum? cap. 13. nu. 16. pro exceptione capitur frequentius apud Iurisconsultos, c. 13. n. 18. praescriptio & exceptio differunt, ca. 13. num. 18. non differunt tanquam species, & genus, cap. 13. n. 19. non solum comprehendit exceptionem ex tempore ortam sed & alias, cap. 13. num. 19. pro adquisitione per possessionem non est barbarum & incognitum Iurisconsultis, c. 13. n. 20. pro exceptione capitur, quoties exceptio ante litis contestationem proponitur, vt est exceptio dilatoria, & aliquae ex peremptorijs c. 13. n. 25. inter eam & consuetudinem magnae differentiae, cap. 13. n. 27. immemorialis dicitur consuetudo, c. 13. n. 27. immemorialis requiritur ad praescribenda loca publica a priuatis, Princeps ad obtinenda loca publica non indiget immemoriali, sed occupatione tantum, c. 13. n. 28. -  Praescriptio Iurisciuilis inuentum an locum obtineat inter supremos Principes, c. 14. n. 1. -  Praescriptio iurisciuilis inuenta, apud Romanos coepit a lege 12. tabullarum, sed & apud Athenienses, & alios fuit antiquior & ab omnibus recepta est, c. 14. num. 2. immemorialis est alterum ius naturoe, c. 14. num. 6. etiam immemorialis requirit bonam fidem, c. 14. n. 34. iurium negatiuorum incipit a tempore prohibitionis, ca. 14. n. 41. iuris negatiui nocet non solum prohibitis, sed scientibus, c. 14. n. 43. iuris realis porrigitur ad omnes, c. 14. n. 44. immemorialis non procedit in mere negatiuis, nisi de prohibitione constet, cap. 14. n. 46. iuris negatiui procedit a prohibitione quando principaliter de eo iure agitur, non vero si in consequentiam c. 14. n. 42. -  Praesumptio primaeut status tollitur per possessionem longi temporis, cap. 13. n. 39. -  Primi terrarum, maris. & conuersionis cultores alijs praeferendi? c. 8. n. 4. -  Primogenitus communiter erat Sacerdos in statu naturae, c. 6. n. 12. -  Princeps potest commercium in suis terris interdicere exteris & vassallis in alienis, c. 1. n. 24. & c. 2. nu. 13. vide verbo exteri: supremus est iudex in sua causa, cap. 6. n. 42. est iudex competens in causa suae dignitatis, cap. 6. nu. 43. tenetur dirigere populum in beatitudinem, quae est vltimus finis, cap. 6. num. 46. -  Principibus saecularibus nunquam spiritualis potestas competiuit, c. 6. n. 34. -  Principibus omnibus Christianis fas est procurare infidelium conuersionem nisi a Romano Pontifice prohibeantur ex iusta causa, c. 8. n. 40. -  Principes Christiani vocati a Pontifice in societatem nauigationis Indicae eam non admiserunt, vnde sibi praeiudicarunt, c. 8. nu. 20. Romae legatos habere solent, resque magni momenti in curia gestas ignorare non possunt, capit. 8. num. 22. -  Princeps ius sibi dicit in causa sua, c. 10. nu. 29. in portu & in mari exigere vectigal potest, c. 10. n. 31. supremus non indiget licentia aut priuilegio alterius Principis ad occupanda loca publica, c. 13. nu. 32. si bona fide rem possidet, non tenetur eam dimittere, aut diuidere, vel in arbitros compromittere, & si dubia res sit, c. 13. n. 46. mouendo arma contra Principem possessorem in re dubia peccat grauissime, licet ius suum probabilius putet c. 13. n. 47. prohibere potest exteros ingressu suarum prouinciarum, c. 14. n. 15. ad eum spectat assignare terminos & loca publica, c. 14. n. 28. priuatiue concedit nauigationis ius, & piscationis, c. 14. n. 30. illius dominium non excluditur ex dominio particularium inferiorum, ca. 14. n. 49. sine praescriptione non potest esse securus, c. 14. n. 1. -  Priuatus in maris iure vtitur priuato interdicto, ca. 10. nu. 29. nihil in mari prohibere potest ad impediendam nauigationem, c. 11. n. 13. indigent immemoriali ad occupanda loca publica, cap. 13. n. 32. praescribere non potest res publicas, c. 14. n. 10. -  Priuilegium Regi nomine proprio concessum transit in successorem, c. 6. n. 32. -  Proclama generale habet vim citationis, c. 8. n. 24 omnibus nocet, c. 14. n. 33 -  Prohibitio in rebus publicis, vt competat, necessaria est praescriptio, c. 13. nu. 30. vsucapionis in rebus publicis procedit respectu priuatorum, cap. 13. num. 37. praesumitur ex immemoriali si necessaria est, cap. 14. n. 45. -  Proiectus in aera coemeterij immunitate Ecclesiae gaudet, c. 10. n. 46. -  Promissiones legis veteris temporales, cap. 6. num. 92. -  Promontorium Hesperion longe a bonae spei promontorio distat, c. 5. n. 10. bonae spei quando praeter nauigatum, & a quo, c. 13. nu. 41. -  Proprietas maris dari potest, c. 13. n. 7. -  Publica loca vt occupentur sufsicit destinatio & praeparatio, c. 8. n. 13. possunt fieri priuati per Principem, c. 11. n. 24. praescribi ex Romanorum more, non tamen adquiri per alios modos prohibentur, c. 11. n. 26. etiam quoad dominium occupari possunt per aedificium, vel piscationis ius, c. 11. nu. 27. iurisgentium quae sint cognitione difficile, c. 11. num. 33. publica iura non adquiruntur possessione longa etiam tempore Imperatorem, sed immemoriali, cap. 13. numer. 17. tam iure gentium, quam ciuili possunt a populo contra populum praescribi, capit. 14. numer. 11. -  Publicae res praescribuntur etiam cum violentia, cap. 14. num. 12. -  Publicarum rerum vsucapio prohibetur ex moribus ciuitatum, c. 14. n. 14. -  Pueri Lusitani fides erga acerrimum hostem, ca. 15. num. 9. -  Q -  QVadraginta annorum cursus cum titulo vim habet immemorialis, ca. 13. n. 44. -  Quantum tempus requiratur ad praescribendum ius publicum, c. 14. n. 17. -  Quarta Luna nati, c. 8. n. 8. -  Quasi possessio seu animus possidendi ius piscationis, & nauigationis tripliciter probatur ex prohibitione, ex declaratione, ex titulo, ca. 14. n. 32. -  R -  RAtio naturalis autor iurisgentium, capit. 1. nu. 14. -  Ratio huius operis redditur, c. 1. n. 10. -  Rebellio, & arma ius non dant ad aliorum iura occupanda, c. 14. n. 48. -  Rebellio est maximum malum, c. 15. n. 5. -  Rebellare contra suum Principem etiam malum, & tyrannum non licet, c. 15. num. 5. -  Regalis potestas vide potestas regalis. -  Reges nihil spiritualitatis a Christo consequuti sunt, c. 6. n. 35. non deponebantur in primitiua Ecclesia, & ratio, c. 6. n. 50. -  Reges infideles per baptismum non fiunt peioris conditionis quoad temporalia quam ante baptismum erant, c. 6. nu. 89. Reges Hispaniae constituuntur delegati a Romano Pontifice ad Indorum conuersionem, c. 7. n. 3. alijs Principibus cur praelati in nauigatione ad Indos, cap. 8. n. 1. -  Reges Lusitaniae magnos apparatus in Indiae expeditionem faciunt, animumque habent progrediendi, ideo non possunt ab alijs Regibus perturbari, ca. 8. n. 14. propter strepitum armorum an iuste serenissimi vocentur, c. 8. n. 14. -  Reges supremi eandem potestatem habent, quam Imperator, c. 13. n. 9. Hispaniae non recognoscunt Imperatorem in temporalibus, c. 13. n. 9. Lusitani ius Indicae nauigationis defendunt ex omnium sententia, c. 13. n. 45. -  Reges velut patres colendi, & ferendi, c. 15. num. 5. non possunt inire foedus cum infidelibus contra fideles, cap. 13. n. 51. -  Regi sub nomine proprio relictum debetur successori, c. 6. n. 31. -  Regi priuilegium nomine proprio concessum transit in successorem, c. 6. n. 32. -  Regibus Lusitaniae solis, idem de Hispanis respectu Americae cur conuersio Indorum commissa, c. 8. n. 3. -  Regina Athalia Regno, & vita ob haeresim a Sacerdote summo priuata, c. 6. num. 86. -  Regis electio ad populum pertinet, c. 6. n. 19. Regis, & Imperatoris priuatio in Concilio, & sine concilio fieri potest, c. 6. nu. 49. haeresis magis nocet Ecclesiae, quam Pontificis Rom. c. 6. n. 96. Hispaniae subditi foelices, c. 15. n. 5. -  Regnum potest priuare Regem tyrannum, c. 6. n. 96. -  Religio vera semper in Lusitanis eluxit, c. 18. n. 14. -  Res, quae in commercio non est nec in pactum deduci, nec praescribi potest, c. 7. n. 12. quae in pactum deduci possunt, possunt & praescribi, c. 7. n. 13. -  Res publica contra aliam praescribit loca, & iura publica etiam cum violentia, c. 14. n. 13. -  Rex Angliae titulis a Pontifice Rom. condecoratus, c. 6 num. 53. -  Rex Emanuel donatiua nobilibus indixit ad prosequendam Indiae nauigationem post aerarium exhaustum, c. 16. n. 10. opitulatur Castellae pro Carolo absente, c. 16. n. 6. -  Rex seu fiscus non est priuilegiatus, nisi in casibus iure expressis, c. 6. n. 84. in lege veteri excellentior simpliciter Sacerdote, c. 6. n. 92. vide n. 15. Lusitaniae ni mittat concionatores ad infidelium conuersionem non potest alijs prohibere cum illis commercium, c. 7. n. 10. superiorem non recognoscens idem potest quod Imperator, c. 13. n. 8. Hispaniae non dominus, sed pater est, c. 15. n. 5. Lusitaniae in Africa & Asia magnos sumptus facit in fidei tutelam, & incrementum, c. 17. n. 2. Hispaniae armatus est mari, terraque contra Turcas, Mauros, piratas, & rebelles, c. 17. n. 2 -  Romana sedes cur Apostolica nuncupetur, cap. 7. n. 2. -  Romani in Americam non nauigarunt, c. 5. num. 17. propter socios bella gesserunt, c. 9. n. 16. -  Romae notoria ignorari non possunt, c. 8. n. 23. -  Romanum ad Pontificem spectat missionum distributio, c. 8. n. 41. vide verb. Pontifex Romanus. -  S -  SAcerdos in statu naturae erat communiter primogenitus, ca. 6. n. 12. excellentior Rege in lege naturali, scripta, & gratiae, c. 6. nu. 14. & 15. -  Sacerdotis Abiatharis depositio per Salomonen non dat potestatem Regi, aut Imperatori contra summum Pontisicem, c. 6. n. 91. -  Saguntini Cartaginenses ad commercium non admiserunt propter subiectionis timorem, c. 2. n. 14. -  Samatra est aurea Chersonesus, c. 4. n. 2. -  Sarraceni conantur ex India Lusitanos excludere, c. 8. n. 27. sunt Dei flagellum contra Christianos, c. 13. n. 50 -  Saecularis potestas, & iurisdictio quomodo consideretur c. 6. n. 25. & 71. -  Sebastianus Lusitaniae Rex in Africa occubuit, cap. 1. num. 7. -  Seneca, Virgilius, & Sybillae vaticinantur nostrorum in Indiam nauigationem, c. 8. n. 8. -  Seneca damnat imprudentiae Brutum ob Caesaris occisionem spe libertatis, cap. 6. num. 2. -  Sentontia in Venetorum fauorem pro maris Adriatici iure, c. 13. n. 34. -  Septemtrionis pars adhuc incognita, c. 11. n. 41. -  Seruitus priuata mari imponi non potest, publica sic, cap. 11. numer. 2. aquae ductus, & itineri a priuato non imponitur, a Principe impetratur, cap. 11. numer. 3. quae personae a re debetur, realis est, cap. 14. n. 44. consuetudine adquiritur, quae habet vim legis, c. 14. n. 20. -  Seruitutum continuarum, & discontinuarum discrimen exploditur, cap. 14. num. 18. -  Simio in India templum celebre dicatum, capit. 17. num. 5. -  Sina, & Iapo martyribus pro fide Catholica triumphat c. 18. n. 7. -  Sinarum barbara statuta contra peregrinos, & naufragos, c. 2. n. 8. -  Sinae olim nauigationis & commercij Orientalium, & Occidentalium Indiarum domini, c. 5. n. 15. -  Sinae, & Iapones Catholici a suis Imperatoribus Bonziorum, & Batauorum suasu pro fide sustinenda interficiuntur, c. 8. n. 2. -  Socotora insula a D. Thoma conuersa a nostris liberatur, cap. 9. n. 9. -  Soli Luna, & caeterae stellae subijciuntur abeoque splendorem recipiunt, cap. 6. num. 40. -  Spiritualis potestas a Christo Domino perfecta emanauit, supernaturalesque producit effectus, cap. 6. num. 13. nullum effectum pernaturalem producebat in lege scripta ca. 6. n. 11. differt a temporali in multis praecipue ex origine & fine, c 6. n. 16. Petro immediate a Christo Domino concessa, c. 6. n. 18. dirigitur in finem supernaturalem, c. 6. n. 20. nunquam saecularibus Principibus competiuit, c. 6. n. 34. superior est temporali, c. 6. a n. 37 versatur in missionibus praedicatorum in orbem, c. 7. n. 3. -  Spiritus pot est carni imperare etiam ad vitae profusionem, c. 6. n. 38. -  Spolia hostium Lusitaniam ditarunt, c. 18. n. 19. -  Statuta Sinarum contra peregrinos, & naufragos barbara, c. 2. n. 8. -  Statutum prohibens extraneis vendere valet, c. 2. num. 11. -  Stephanus Ataidius Mombacensem arcem propugnat a Batauis, c. 3. nu. 6. -  Successor in dignitate antecessorum foedus seruare tesnetur, c. 8. n. 36. -  Suprema potestas non potest existere penes duos, ca. 6. n. 61. -  Supremus Princeps est iudex in sua causa, c. 6. nu. 42. in causa suae dignitatis, c. 6. n. 43. -  Sybillae Virgilius & Seneca vaticinantur nostrorum in Indiam nauigationem, c. 8. n. 6. -  T -  TAprobanae notitia, & descriptio ab antiquis, ca. 3. num. 3. vocatur Ceilam, olim a Romanis inuenta, & vltimus illis finis, Taprobanam vltra Lusitani progressi, c. 3. n. 12. -  Temporalis potestas a Deo mediate obtenta, c. 6. nu. 19. differt ab spirituali, c. 16. n. 16. tendit in finem naturalem, c. 6. n. 21. directe suprema consideratur, c. 6. n. 22. -  Tempus centum annorum an & quando immemoriali aequiparetur? c. 13. n. 43. -  Theophilus instit. compilator, c. 11. n. 11. -  Terra est inferior sphaera caeteris elementis, c. 10. n. 47. -  Terminos, & loca publica assignat Princeps, c. 14. n. 28 -  D. Thomas Apostolus praedixit nostram in Indiam nauigationem, designauitque tempus, c. 4. n. 10. Christi latus, & vulnera perscrutatur, vt corum fidem, & veritatem gentibus reuelaret, Lusitanisque idem officium relinqueret, cap. 18. n. 17, -  Titulum validum habens a principe non indiget praescriptione in rebus publicis, c. 14. nu. 23. insufficiens dat causam praescriptioni, c. 11. n. 21. -  Titulus Regis Lusitaniae circa Indicam nauigationem constat & defenditur multipliciter, c. 14. n. 39. & omnibus notus, u. 33. -  Transitus innocuus per alienas terras liber esse debet, c. 2. n. 2. -  Tristanus a Cunia Socotoram liberat a Mahometis, cap. 9. n. 9. -  Turcarum Imperator in armis ius consistere asserit, c. 14. n. 48.. -  V -  VAscus a Gama quo tempore in Indiam nauigauit, c. 13. n. 42. primus in Indiam nauigauit, ca. 4. num. 7. -  Vectigalia intra quot maris milliaria exigi possunt, c. 10. n. 35. cur in mari, & portu exigantur c. 10. n. 37 -  Vendere rem suam nemo cogitur inuitus, ca. 2. num. 9. cum seqq. -  Venatio potest concedi, & prohiberi a Principe, cap. 11. num. 24. prohiberi potest a Domino iure propria, c. 11. n. 35. -  Venetorum dux annulo desponsat mare ex Pontificia concefsione, capit. 10. n. 32. ius maris defenditur, c. 13. n. 13. origo, & Imperium, c. 13. n. 33. -  Venetis opus non est immemoriali ad Adriatici maris occupationem tuendam, c. 13. n. 33. -  Verba directe, & indirecte quid significent, c. 6. n. 77 -  Verbum obtinere refertur ad possessionem, capit. 11. num. 19. -  Verbum, praescribere, explicatur, c. 13. n. 21. -  Veritas Lusitanorum in commercijs, cap. 15. numero 6. -  Via publica forum, & similia non praescribuntur, ca. 14. numer. 25. mutata forma praescribuntur tempore immemoriali, ca. 14. num. 26. -  Vicarius Christi vsque ad finem saeculi durabit, ca. 6. num. 5. -  Victoria, & AEgidius taxantur dum resoluunt non posse Principem sine causa exteros a suis terris, & commercijs arcere, capit. 2. num. 17. -  Victoria insignis ad salsum amnem contra Mauros, cap. 16. n. 5. -  Virga significat coactionem c. 6. n. 82. -  Virgilius, & Seneca, & Sybillae vaticinantur nostrorum in Indiam nauigationem, c. 8. n. 6. -  Virgo, Iacobus, & Thomas & alij sancti visibiliter in praelia pro Lusitanis ingresi, c. 18. n. 10. -  Vis directiua inefficax sine coactiua, cap. 6. num. 82. -  Vitae hominum centum annos excedentes, cap. 13. num. 43. -  Vitam & honorem patriae debemus, c. 15. n. 5. -  Vnctio Imperatoris quid significet, c. 6. n. 79. -  Vrbes maioribus, minoribus ve territorijs circunscribuntur, c. 10. n. 40. -  Vsus aquae, qui consistit in bibendo, hauriendo, & lauando, est omnibus communis, ca. 11. nu. 34. publicus adquiri potest ex tempore immemoriali, ca. 13. num. 14. -  Vsucapio alienationis verbo continetur, cap. 7. num. 14. illa quare saepius vsi fuerint Iurisconsulti, quam praescriptione, cap. 13. numer. 22. -  Vsucapionis prohibitio in rebus publicis procedit respectu priuatorum, earumque vsucapio prohibetur ex moribus ciuitatum, ca. 14. n. 14. -  Vtens iure communi non praescribit, & in dubio ita vti censetur, c. 14. n. 19. -  Vtile alteri & mihi non molestum est communicandum, c. 10. n. 14. -  X -  D. Xauerius testatur Gamam primum in Indiam nauigasse, c. 4. n. 11. miraculis plantat in Inda orientali Ecclesiam, cap. 18. num. 7. -  Z -  Zona torrida antiquis Imperuia, cap. 4. num. 5. -  Zona torrida viam ad Antarcticum impediebat ex Catholicorum etiam assertione, c. 4. n. 6. FINIS.