P
Paegma
, atis, ludus interpretatur, à pezo, quod est ludo. Erat autem pægma machina in sublime tendens, in qua puerorum cantantium erant nidi. Seneca lib. 13. epistolarum his uerbis pægma describit: His, inquit, annumeres machinatores, qui pægmata per se surgentia excogitant, & tabulata tacite in sublime
crescẽ
| p. 133
tia
crescen
tia
, & alias ex inopinato uarietates, aut dehiscentibus quæ cohærebant sua sponte coëuntibus, aut ijs quæ eminebant paulatim in se residentibus. Iosephus quoque in triumpho Vespasianorum nonnihil de pægmatis scribit. Iuuenalis: Et pægma & pueros inde ad uelaria raptos. Martialis: Et crescunt media pægmata celsa uia. Claudianus: Mobile ponderibus descendat pægma reductis. Vlpianus tit. de fundo instructo. l. quæsitum. In emptionem, inquit, domus specularia & pægmata cedere.
paganv
s, à pago dicitur, quemadmodum à uico uicinus: habet tamen aliquando remotiorem
significatũ
significatum
,
at
atque
pro eo accipitur, qui
nō
non
est militiæ sacramento addictus, ut nemo sit qui non aut paganus aut miles dicatur. Iuuenal. Citius falsum producere testem
Cōtra
Contra
paganum poßis, quàm uera
loquentẽ
loquentem
, Contra
fortunā
fortunam
armati. id est, contra militem. Modestinus in tit. locati & cond. l. si
ignorās
ignorans
, inquit, militi quasi pagano locauerit.
Itẽ
Item
multis alijs in locis
digestorũ
digestorum
, sed
nunquā
nunquam
in alia significatione.
Siquādo
Siquando
tamen à iunioribus paganus pro infideli accipitur, id per
translationẽ
translationem
fit, quasi non sit initiatus ad sacra religionis christi,
at
atque
illius militiæ adiuratus.
pancrativm
, ut scribit Vitruuius locus erat in quo athletæ exercebantur. Plin. lib. 34. Puerum autoli cum pancratio uictorem. Propert. lib. 3. Et patitur duro uulnera
pācratio
pancratio
. Vlp. lib. 9. tit. ad leg. Aquil. l. qua actione. Si quis in colluctatione, inquit, uel in pancratio. Vnde pancratiastes pro athleta qui se in pancratio exercet.
pandecta
,
potest interpretari
comprehensoriũ
comprehensorium
, hoc est, omnia continens, à pan, quod est omne, & de
chomæ
comprehendo. Gellius lib. 19.
Sunt, inquit, qui Pā
dectas, id est, omnium receptacula inscripserunt. Idem lib. 12.
Quas Græco uocabulo
pādectas
pandectas
, id est, promiscua
& omnimoda continentes libros. Hinc Iustin. lib. 50.
digestorum, Pandectas Græco titulo prætitulauit, non quemadmodum quidam existimant, pandectas fuisse libros Iurisconsultorum, ex quibus conflatum est ius ciuile, quod Iustinianus Imperator in 50.
libros redegit.
pannicvlaria
bona, quemadmodum Vlpia. in tit. de bonis damnatorum definit, sunt ea quæ in custodiam receptus, secum attulit, non omnia quidem, sed uestem qua is fuerit indutus, & nummos inueterales, & annulos parui precij.
pantomimvs
, dicitur is qui mimos representat,
at
atque
in ea arte tantum pollet, ut omnia poßit imitari, à
pan, quod est omne, et mimeomæ
, quod est imitor. Seneca in 4. epist. Si clamor & plausus & pantomimica instrumenta perstrepuerint. Iulius Firmicus lib. 3. matheseon. Si luna, inquit, à Mercurio defluens ad Venerem peruenerit, organorios aut pantomimos facit. Iabolen. lib. 38. dig. tit. de operis libert. l. si libertus. Si libertus, inquit,
artẽ
artem
pā
tomimi
pantomimi
exerceat. & suprà eodem tit. l. patronus. Si quis, inquit, pantomimum uel
archimimũ
archimimum
libertum habeat.
papyrvs
, frutex est in palustribus Aegypti locis, aut quo Nilus non fluit, brachiali craßitudine, decem cubitorum altitudine: ex cortice uero stragulas Aegyptij faciunt
at
atque
ex eodem chartas. & est alioqui materia combustibilis. Vlpia. in tit. de leg. iij. l. ligni appellatione. Harundines, inquit, & papyros comburunt.
& paranymphæ dicuntur Græ
cè, qui Latinis sunt pronubi & pronubæ, hoc est, nuptijs præsidentes. August. 14. de Ciuitate: Non'ne omnes famulos
at
atque
etiā
etiam
ipsos paranymphos antè mittit foras, quàm blandiri coniux coniugi incipiat? Hieronymus in Serm. assumpt. Mariam, inquit, angelus Gabriel ac si cœlestis paranymphus intactam custodiuit. dictus est autem paranymphus à para quod est iuxta, & nymphe, sponsa: quasi aßidens sponsæ. Commentator Decretorum paranymphas somniat esse ancillas: dictas sic, ut ille putat, à parando lymphas.
parapherna
, bona sunt
quæcun
quæcunque
præter dotem dantur sponsæ. Vnde paraphernica instrumenta dixit Sidonius Apollinaris puellæ tradita. & dicuntur parapherna à para quod est præter, & pherne dos: non ut uulgus loquitur, paraphrena. Vlpia. lib. 23. dig. tit. de iure dotium. l. si ego. Si res dentur, ea quæ Græci parapherna uocant,
quæ
́
quæque
Galli peculium appellant.
parephippivs
, est qui equo insidet, siue equorum sessor, à para Græca præpositione, &
ephippiũ
ephippium
. Iustinia. lib. 12. cod. tit. de cursu publ. l.
parephippiũ
parephippium
. Parephippium, inquit,
eũ
eum
uideri, qui usurpato uno uel duobus ueredis, quos solos euectio continebat. Est
autẽ
autem
ephippiũ
ephippium
stragulum quod equo imponitur. Horat. Optat ephippia bos piger, optat arare caballus. Martial. in disticho cuius lemma est, ephippium: Stragula succincti uenator sume ueredi, Nam solet à nudo surgere ficus equo.
parochvs
,
interpretatur dator siue præbitor, hoc est, tributarius. Vnde scribit Aulus Gellius: |
Ventidium uelut parochum uictum sibi ægrè quæsisse.
& erat
parochorũ
parochorum
magistratibus præbenda conducere. Horatius 1.
Ser. Parochi qui præbent ligna
saleḿ
salemque
. Idem in 2.
Vertere pallor Tum parochi faciem. Inde est parochia, parochorum
cōmunio
communio
. August. 14.
de ciuitate: Fuit
quidā
quidam
nomine Restitutus in parochia
Calameñ
Calamen
. eccl. non ut illiterati dicunt, parrochia per duplex r.
paroecos
, est incola siue habitator in loco, & parœcia incolatus siue habitatio, à para quod est iuxta,
&
œceo habito. Pompon. de uerb. sig. l. pupillus. Incola, inquit, est qui in aliquam regionem domicilium suum contulit, quem Græci parœcon uocant.
paropsis
, dis, genus est lancis
grādioris
grandioris
, de qua in Euang. Qui intingit mecum
manũ
manum
in paropside. pro qua alius Euangelista
catinũ
catinum
posuit. Sene. in 5. de beneficijs: Sic paropsidem
argenteā
argenteam
& auream dicimus. Iuue. quàm multa
magná
magnaque
paropside cœnat. Martia. Cui portat gaudens ancilla paropside rubra Halecem. Pomponius de auro & argento legato. l. & si ueluti paropsidas, tabulas, trullas.
passvm
,
est uinum illud quod ex uuis paßis conficitur. Hispani bastardo
appellāt
appellant
. Seruius in illud Virg. secundo Georg. Et passo psythia utilior. Passum, inquit, ideo dicitur, quod ab igne patitur decoquendo: sed illud quod decoquitur,
nō
non
passum, sed defrutum aut sapa dicitur. Iuuen. Passum & municipes Iouis aduexisse lagenas. Vlpian. de trit. & uino leg. l. si quis. Passum, inquit, nisi contraria mens sit intelligitur. Proculus in eo titul. l. qui uinum. Cui dulcia legata essent, omnia hæc esse legata, |
mulsum, passum, defrutum, & similes potiones.
pastinare
, est agrum fodere, dictum uerbum
à pastino, quod est ferramenti genus bifurci, quo plantæ panguntur. autor Columella libro quarto de re rustica. Sed consuetudo quicquid emoti soli uineis præparatur, repastinatum uocat. Matthæi duodecimo: Vineam pastinauit homo, & sepem circundedit. Vlpianus libro 43. quod ui aut clam. l. semper. Is cui fundum
pastinādum
pastinandum
locaueras. Paulus de uerb. sign. l. impensæ. sicuti arbusti pastinatione ultra quàm necesse fuerat.
pater
, præter notam significationem quam habet in promptu, significat etiam senatorem: nam senatores patres conscripti
appellātur
appellantur
, illi propter ætatem, hi propter
curā
curam
. hoc adnotaui ne quis decipiatur Accursij uerbis, in illud Iustiniani lib. 10. Institutionum, tit. quibus modis ius pat. potest. sol. Quem sibi princeps
patrẽ
patrem
elegit: id est, Senatorem.
pecvlatvs
, furtum est rerum publicarum, cœ
ptum dici à pecore eo tempore quo Romani nihil præ
terquam pecudes poßidebant. Sallustius in Iugurtha: Peculatus ærarij factus est. hinc apud iurisconsultos in lib. dig. tit. est ad legem Iuliam peculatus.
pecvlivm
,
uerbum quoque frequens in iure ciuili, ut ait Seruius in illud Virg. Nec spes libertatis erat,
nec cura peculi. Est simpliciter patrimonium: ita enim
maiores nostri dicebant à pecoribus in quibus eorum
constabat uniuersa substantia, sed postea illud tantum
appellari cœptum est peculium, quod seruus in potestate domini, & filiusfamiliâs in potestate patris con
|
stitutus poßidet.
pecvnia
præterea dicta est à pecude, quoniam, ut inquit Varro, à pastoribus horum uocabulorum fuit origo. Plinius libro 33. pecuniam accepisse nomen scribit à nota pecudis nummo impressa: sed iam pecuniæ appellatione omne illud continetur, quod pecunia mensurari potest. Paulus de uerborum significatione. l. pecuniæ. Pecuniæ, inquit, appellatione rem significari Proculus ait, hoc est, patrimonium. infrà eodem titulo Vlpianus: Pecuniæ, inquit, non solum numeratam pecuniam complectitur, uerum omnem omnino potentiam, hoc est omnia corporea.
pecvs
, pecudis, est omne animal quod caret ratione atque effigie humana, nam & de piscibus Horatius
in primo Carminum dixit: Omne cum Proteus pecus
egit altos Visere montes. Caius tamen libro nono digestorum, titulo ad legem Aquiliam. l. lege Aquilia. Seruis, inquit, nostris exæquantur quadrupedes quæ pecudum numero sunt, & gregatim habentur, ueluti oues,
capræ, boues, equi, muli, asini: sues etiam, sed canis inter
pecudes non est.
pedamentvm
, dicitur uitis fulcimentum. Varro in primo de re rustica: Quibus stat recte uinea, dicuntur
pedamẽta
pedamenta
: quæ transuersa iunguntur, iuga. Vlpianus libro 47. de tigno iniuncto: Vineis, inquit, necessaria, perticæ, pedamenta.
pedvles
,
calceatui aptæ fasciæ erant, quibus antiquiores utebantur. Plinius libro octauo, Mures ait, abrosisse Carboni imperatori fascias quibus in calceatu |
utebatur. Tales fascias Vlpianus crurules & pedules uocat, in tit. de auro & argento legato. l.
argumẽto
argumento
. Fasciæ, inquit, crurules
peduleś
pedulesque
& pilea uestis loco sunt, quia
partẽ
partem
corporis
uestiũt
uestiunt
. ubi crinales pro crurules legitur.
perivrare
, quoties in libris digestorum legitur est uitium scriptoris, quoniam in Pandectis Florentinis semper pro eo legitur peierare.
pellex
, concubina est illius qui habet uxorem:
eó
eoque
distat à pallaca, quæ est concubina cœlibis. dicta est autem pellex à pelliciendo, quod uidelicet attrahat
alliciat́
alliciatque
alterius uirum. Cui mulierum generi pœna est à Numa Pompilio constituta hac lege: Pellex aram Iunonis nec tangito: si tanget, Iunoni crinibus demißis agnum fœminam cædito. Paulus de uerborum significatione. l. masurius. Caius, inquit, Flaccus scribit pellicem uocari, quæ cum eo cui uxor sit, corpus misceat, aut quæ uxoris loco sine nuptijs in domo sit.
penaria
cella, & penarium, ut inquit Varro,
locus est ubi penus reponitur atque adseruatur. Cicero
quinto in Verrem actione: Cato sapiens Siciliam cellam
penariam reipublicæ dicebat. Vlpianus titulo de penu legata. l. qui penum. Quæ horrei penarij uel cellæ penariæ
instituendæ gratia habentur.
penvs
penoris, siue penus, us, est, ut ait Cicero in undecimo de natura deorum, omne illud quo uescuntur homines. Atque ut Phauorinus apud Gellium ostendit, penus est quod longæ usionis gratia contrahitur atque
recōditur
reconditur
: ex eo dictum quòd non in promptu sit, sed intus reconditur, & habeatur penus. Apud Iurisconsul. tit. |
est de penu legata, hoc est, ijs de rebus quæ adseruantur in penario ad longum
tẽpus
tempus
: nam quæ ad breue, in promptuaria sunt cella, inde appellata, quòd in promptu sit, quemadmodum penus in recessu interiori.
penes
præpositio, ut inquit Festus, differt ab eo quod est apud, quod apud personam tantum cum loco significat: ut si dicas, pecunia est apud me, poßis id recte dicere etiam si tua non sit. Penes uero non tantum personam & locum designat, sed etiam dominium: ut si dicas, pecunia est penes me, significat quod est tui iuris ac potestatis. Vlpia. in tit. de uerb. signi. l. penes te. Penes te, inquit, amplius est, quàm apud te est: nam apud te est, quod
qualitercun
qualitercunque
à te teneatur, penes te est quod quodammodo à te poßidetur.
penicvlvs
, pictoris est instrumentum quo inducit in
picturā
picturam
colores: dicitur & penicillus,
utrun
utrunque
per diminutionem ab eo quod est penis, hoc est, cauda inclinatum: nam in modum paruæ caudæ prominent setæ ex quibus fit peniculus. Plinius libro 35. Arrepto peniculo lineam ex colore duxit. Martianus in titulo de fundo instructo. l. pictoris. Peniculi, inquit, & cauteria & conchæ.
perdvelles
,
ab antiquioribus dicebantur, qui postea dicti sunt hostes: nam hostes dicebantur quos nunc uocamus peregrinos. Cicero in primo officiorum: Equidem illud animaduerto, quod qui proprio nomine perduellis esset, is hostis uocaretur, lenitate uerbi tristitiam mitigante. Caius in titulo de uerborum signific. l. Quos nos, inquit, hostes appellamus, ueteres perduelles |
appellabant. hinc perduellio, onis, pro ipsa in rempubl. aut in principe hostilitate eorum qui hostes patriæ iudicati sunt. Suetonius in Iulio: Subornauit qui Caio Rabirio perduellionis diem diceret. Perduellionis crimine primus omnium damnatus est Horatius, ob sororem interfectam, sed absolutus. Vlpianus in titu. ad legem
Iuliā
Iuliam
. l. is qui. Qui perduellionis, inquit, reus est, hostili animo aduersus rempub. uel principem ammatus est.
pergvla
, est mensa in qua opifices opera sua uendenda exponunt. Hinc Plinius scribit Apellem tabulas quas pingebat transeunti populo iudicandas in pergula consueuisse proponere. Vlpianus libro nono digestorum, titulo de ijs qui deiecerunt. l. si uero. Cum pictor, inquit, in pergula clypeum uel tabulam expositam habuisset,
eá
eaque
excidisset.
pharmacvm
interpretatur
uenenũ
uenenum
, quod tam Græcè quàm Latinè medium indifferens est ad
bonũ
bonum
& ad malum. Caius de uerb. sign. l. qui uenenum dicit.
philyra
siue philura, arbor est quæ à Latinis tilia dicitur. appellantur
quo
quoque
philuræ tuniculæ quædam intra philuræ arboris corticem: atque inde librariorum quoque chartæ ad scribendum philuræ dicuntur, siue illæ sint ex tilia siue ex
quacun
quacunque
alia materia. Martianus de philologiæ nuptijs libro secundo: Rari uero libri in philyræ cortice subnotati. Herodianus quoque libro primo mentionem libelli facit
è
ex
tenuißima philura. Plinius libro 13.
Præparantur, inquit, ex papyro, chartæ diuisæ acu in prætenues, sed quamlatißimas philuras. Vlpianus titulo de legatis tertio. l. librorum appellatione. |
Siue in philura, inquit, aut in uitellitia ut nonnulli conficiunt.
philippi
, orum, colonia est Thraciæ, siue Macedoniæ, de qua Lucanus in primo Pharsaliæ: Vidi iam
Phœbe Philippos. Extat epistola Pauli apostoli ad Philippenses. Philippensis coloniæ meminit Iurisconsultus
in titulo de censibus.
pistrinvm
dicitur locus siue machina in qua frumentum molitur: dictum à pinsendo, hoc est molendo. & pistores qui molunt. & pistrinarij qui pistrini curam gerunt. Paulus de uerborum significatione. Pistrinum & horreum infulæ dotali adiectum. in titulo
quo
quoque
de impensis. l. j. & sæpe aliàs.
pityocampe
, uermis est siue eruca in nucibus pineis: nam pitys est pinus, & campe eruca. Plinius libro 23. Pinorum, inquit, erucas, quas pityocampas uocant. Item libro 29. Eadem in pityocampis in pinea nascentibus, eadem bupresti similiter præparatur. Marcellus libro 48. ad legem Corneliam de ueneficis & sicarijs. l. eiusdem. ubi pro bupresti & pityocampis bubostrum
& pityocarpas mendose legitur.
plagae
, sunt retia rariores maculas habentia. Virgilius quarto Aeneid. Retia rara plagæ, lato uenabula ferro. Vlpianus in titulo de fundo instruct. l. quæsitum. Aucupes, inquit, & plagæ huiusmodi instrumento continebuntur. Accursius plagas palos esse putauit, quibus retia fulciuntur.
plagiarivs
,
non tam eum significat, qui surripit seruos alienos, quod putauit Accursius, quàm eum |
qui liberum hominem in seruitutem trahit, quique hominem emit, quem scit esse liberum, & qui liberum esse sciens uendit, aut eo utitur quasi seruo. Plagium uero est ipsa pœna quæ plagiario infligitur. Martialis: Impones plagiario pudorem.
Plagiariorũ
Plagiariorum
quoque meminit Paulus apostolus in prima ad Thimotheum epist. Apud Iurisconsultos titulus est de plagiarijs ad
legẽ
legem
Flauiam.
polio
, onis, dicitur qui arma polit. Iulius Fir. lib.
secundo: Mars, inquit, & Mercurius in decimo ab horoscopo loco poliones faciunt. Callistratus libro 50. de iure
immunita. l. quibusdam.
polyposvs
, is dicitur qui polypo morbo laborat. est
autẽ
autem
polypus, ut inquit Celsus lib. septimo, caruncula modò alba, modò subrubra, quæ narium oßi inhæ
ret,
strangulat́
strangulatque
hominem, maxime Euro aut Austro flante. Paulus quoque Aegineta: Polypus, inquit, tumor est præter naturam, in naribus consistens, à similitudine marini polypi nominatus, quod eius carni similis sit. Galenus libro tertio decameridon multa de origine & cura illius scribit. Vlpianus libro uigesimoprimo digestorum, titulo de ædili. edicto. l. Qui clauum habet, morbosus est, & polyposus.
polinctores
dicũtur
dicuntur
funeris paratores. nam polincere est funus parare. Plautus in Penulo: Propterea apud uos dico confidentius, quia mihi polinctor dixit, qui eum polinxerat. Idem in asinaria: Ecquis currit polinctorem accersere? mortuus est Demenetus. Vlpianus de institoria actione. l. quicunque. Si libitinarius, inquit, seruum polinctorem habuerit,
iś
isque
mortuum spoliaue
|
rit, dandam in eum quasi institoriam actionem. Itaque nonnihil interest, cum Libitinarij uideantur qui funus curant, polinctores qui efferunt.
popina
, locus est ubi edulia
esculentá
esculentaque
parantur hominibus non satis honestis. Vnde Lucilius:
Infameḿ
Infamemque
inhonestam,
turpeḿ
turpemque
odisse popinam. Nonius: Quos nunc dicimus tabernarios à popinis, uel luxuriosos qui se popinis dedunt. de legatis tertio. l. cætera. Ad tabernas, inquit, uel popinas extenditur.
postliminivm
, ut inquit Festus, à post & limen componi uidetur: nam postliminio, inquit, receptus est is, qui cum extra limina, hoc est, terminos prouinciæ captus fuerat, rursus ad propria reuertitur. Cicero tamen in libro Topicorum ex autoritate Seruij Sulpitij, in postliminio nihil esse putat nisi post, liminium uero nihil significare, sed tantum nominis esse productionem. ut timus in legitimus, & finitimus, & tullium in
meditulliũ
meditullium
.
& subdit: Postliminio redeunt hæc, homo, nauis, mulus, clitellarius equus, equa quæ frena recipere solet. Vnde in libris digestorum titulus est de captiuis & postliminio reuersis.
praeses
, is dicitur qui prouinciam armis tuetur, ne desciscat
at
atque
rebellet, à dominio illius cui est subiecta. Sed
quemadmodũ
quemadmodum
Vlpia. in tit. de officio præsidis ait, ad illum pertinet potißimum, ut pacata et quieta sit prouincia quam regit. sic euangelista Pilatum Iudæ
æ præsidem appellat, sub quo christvs passus est.
praematvra
,
dicuntur poma quæ nondum uenerunt ad maturitatem. Luca. libro septimo: Ad præma
|
turas segetum ieiuna rapinas Agmina compulimus. & sic per translationem mors præmatura dicitur, quæ uenit ante tempus. Gell. lib. 19.
Cum significamus coactius quid factum & festinantius, tunc rectius præmaturè id factum esse dicimus. Papinia. lib. 45.
dig. tit. de stipulationibus. l. liber homo qui bona fide. Decem, inquit, hodie dari spondes? dixi posse uel ab eodem die pecuniam peti, nec uideri præmaturius agi non finito stipulationis die. præmaturius exponendum est, id est, festinantius, ut apud Gellium.
praetorivm
, non solum est domus ubi Prætor habitat, uel ubi ius reddit, sed etiam regum, principum,
& summorum magistratuum. Vnde nauis prætoria, & cohors prætoria, & porta prætoria, id est, ad regem uel principem pertinens. Significat
quo
quoque
prætoriũ
prætorium
,
uillā
uillam
in agro magnifice extructam, in qua significatione accipitur apud Iuuenal. Criminibus
debẽt
debent
hortos prætoria,
mẽ
sas
mensas
. Marti. Ad lapidem Torquatus habet prætor ia, quartum. Sueton. in Caligula: In extructionibus, inquit, prætoriorum
at
atque
uillarum omni post habitatione nihil tam efficere
cōcupiscebat
concupiscebat
, quàm quod effici posse negabatur. Nerat. lib. 8. tit. de ser. ru. præd. l. rusti. præd. Vel
cloacā
cloacam
, inquit, habere licere per uicini domum, uel prætorium, uel protectum habere licere. Vlpia. de uerb. signific. l. urbana. Sed & si fortè stabula sunt uel alia meritoria in uillis & in uicinis, uel si prætoria uoluptati tantum deseruientia, quia urbanum prædium non locus facit, sed materia. En quomodo utrobique prætorium pro
ædificio in agro ponitur.
, cum accusatiuo & cum genitiuo construitur: nam ut ait Prisci. tempor alia & localia aduerbia in præpositiones transferuntur, ut pridie calendas, & pridie calendarum. Vlpia. lib. 24. tit. sol. matrimo. l. fructus. Si mulier, inquit, pridie uindemias dotem dederit. Idem tit. de testamentis. l. qua ætate. Si testamentum, inquit, pridie calendarum fecerit.
primipilvs
in bello dicebatur, qui quatuor centurijs, hoc est, qui quadringentis militibus præerat. Martia. Grata pudens meriti tulerit cum præmia pili. Modest. lib. 27. tit. de excusat. l. non solum. Qui primipilum, inquit, expleuit. &
ibidẽ
ibidem
: Qui ad caligatas militias
& reliquas militauerunt. & in eodem tit.
at
atque
eodem autore. l. sed & primipilarij, inquit, ex constitutionibus imperialibus uacationem habent. Appellatur & idem primipilaris, ut de leg. iij. l. pater filium. Iulius, inquit, agrippa primipilaris. Iustinia. lib. 12. codicis, de primipilo & dignitate, & commodis primipilatus nonnihil disseruit.
principia
,
in castris dicebantur, in quibus principes castra metabantur: nam ut inquit Varro de lingua Latina, milites hastati dicti sunt qui primi hastis pugnabant, pilani qui pilis: principes qui principio gladijs. Inde principalis porta
castrorũ
castrorum
dicitur, ut inquit Festus, quòd in eo loco est, in quo principes ordines tendunt, id est,
tẽ
toria
tentoria
figunt. & principalia in castris inde dicta, ut apud Trogum lib. 11.
Si principalia
castrorũ
castrorum
cerneres, senatum te alicuius reipub. priscæ uidere diceres. Sunt
ita
itaque
principia in acie, ubi
consistũt
consistunt
milites, cognominati principes. Liuius lib. 8.
ab urbe cond. Principia
Latinorũ
Latinorum
protur
|
bant clamore sublato. Valerius de disciplina militari: Ad principia, inquit, per omne militiæ tempus adesse.
Terẽt
Terent
. in Eunucho: Tu hosce instrue, hic ego ero post principia. Martia. lib. 49.
de re militari. l. officium.
Officiũ
Officium
, inquit, tribunorum est principijs frequenter interesse. Accursius principijs exponit, cum milites
assumũtur
assumuntur
, uel
cũ
cum
rixa aliqua nascitur. Sed nihil mirum est, reconditos sensus ignorasse, qui consueuit in manifestis cæcutire.
privilegiarivs
, is appellatur cui priuilegium aliquod est
cōcessum
concessum
, qui ab indoctis priuilegiatus dicitur: pari errore illi quod pro beneficiario, uocant beneficiatum: nam beneficiarius & priuilegiarius, ea figura dicuntur, qua donatarius, legatarius, testamentarius, depositarius. Vnde milites beneficiarij dicti, qui
uacabāt
uacabant
officio. Festus, Vegetius, & Cæsar belli Gallici ultimo
cōmentario
commentario
. Vlpia. lib. 42. de priuil. cred. l. si
uẽtri
uentri
. Quorum pecunia ad creditores priuilegiarios peruenit. Et statim bis ponit creditores priuilegiarios. Idem lib. 2. de pactis. l. rescriptum. An priuilegiarijs, inquit, absentibus hæc pactio noceat. Idem Vlp. lib. 14. tit. quod cum eo qui in aliena potestate. l. sed an hic. Recte, inquit, dicetur occupantis meliorem esse conditionem, nisi quis priuilegiarius ueniat. Sed
ne
neque
priuilegium dicitur quod priuet legem, ut isti putant, sed quod sit lex priuata, hoc est, propria alicui in illius fauorem concessa.
procvrator
Cæsaris, erat qui res Imperatoris procurabat. Refert Cornelius Tacitus, quòd Claudius Cæsar procuratoribus suis omne ius tradidit,
pareḿ
paremque
uim in rebus peragendis esse uoluit, ac si ipse sta
|
tuisset.
at
atque
ut simpliciter loquamur, Vlpiano lib. 3.
dig. autore, procurator est, qui aliena negocia mandato domini administrat. sed de officio procuratoris Cæsaris tit. est in primo dig. lib. ubi Vlpian. ait, quæ acta & gesta sunt à procuratore Cæsaris, sic ab eo
cōprobari
comprobari
, ac si à Cæsare gesta essent.
promercalia
, dicuntur quæ ut diuendantur pluris, fuerunt empta. Gellius lib. 4. Ex ijs inquit, quæ promercalia & usualia. Columel. lib. primo: Aut animalibus, aut rebus alijs promercalibus occupet. Idem lib. 12.
de officio uillici: Pecuniam domini
ne
neque
in pecore,
ne
neque
in alijs rebus promercalibus occupet. Paulus lib. 25. dig. tit. de impensis. l. quod si. Quod si res, inquit, in quibus impensæ factæ sunt, fuerint promercales, tales impensæ non uoluptuariæ, sed utiles sunt.
prolytae
, Iustiniano autore, in proœmio digestorum, illi dicebantur scholares, qui quintum iam
annũ
annum
iuri ciuili operam dederunt, quemadmodum appellabantur lytæ, qui quatuor annos eidem studio incubuere, nam quod legitur coloritæ, pro eo quod debuit esse prolytæ, mendum est manifestarium, ex Florentinis illis Pandectis deprehensum. Sed cur illi dicantur lytæ, id est, soluti, hi uero prolytæ, id est, præsoluti, nondum mihi liquet, nisi fortè hi sunt quos nunc uocant licentiatos: illi, quos bacularios.
promptvarivm
,
cella est in qua
reponũtur
reponuntur
edulia quæ ad usus cotidianos comparata sunt:
eó
eoque
differt à penario, ut in suo loco dictum est, cum sit penus, ut Phauorinus ait, quod longe usionis gratia conquiritur. |
Apuleius in 1.
de asino. Ex promptuario oleum unctui,
& lintea tersui. Hieronym. interpres in psalmo, Promptuaria eorum plena eructantia ex hoc in illud. Paul. tit. de penu leg. l. nam quod. Si cui quæ in promptuario sunt, legata sunt. Dicitur
quo
quoque
cella promptuaria, & promus dispensator. Omnia à promendo dicta.
promvlsidarivm
, poculum est mulso bibendo aptum. Mulsum
autẽ
autem
, ut diximus, potus est ex mellis & uini
cōmixtione
commixtione
cōcinnatus
concinnatus
. Pompo. in tit. de auro
& arg. leg. l. & si. Scutellas, inquit, & promulsidaria contineri. repositoria
quo
quoque
continebuntur.
proreta
, dicitur is qui nauis proræ præfectus est, & est
Græcũ
Græcum
, nam proreus dicitur. Plaut. in
Rudẽ
Ruden
. Si tu isti naui proreta es, ego gubernator ero. Pau. lib. 39.
de public. & uectigal. l. cotem. Proreta, inquit, nauta'ue.
proscaenivm
, inquit Seruius in illud Virg.
secũdo
secundo
Geor. Veteres ineunt proscænia ludi. est pulpitum ante scænam in quo ludicra exercentur. Vlpia. lib. 50. de pollicitationib. l. de pollicitationi. Probè, inquit, faciet Statius Ruffinus, si opus proscænij perficiat. Iustinianus lib. 11. codicis, tit. de spectaculis. l. si qua. Vel in theatri, inquit, proscænijs. Vtrobique Accursius nihil aliud quàm locum esse dicit.
proscindere
terram, est illam uertere cum primum aratur. Nam ad uernactum
faciendũ
faciendum
terra primum proscinditur: deinde offringitur, siue iteratur: postea tertiatur. Virg. 1.
Georg. Et qui proscisso quæ suscitat æquore terga. Varro in primo de re rust. Terram, inquit, cum primum arant, proscindere appellant: quod |
iterum, offringere dicunt. Paulus titulo de uerborum significat. l. sylua. Noualis, inquit, est terra proscissa. non præcisa, quod delirat Accursius.
prothyrvm
, autore Vitruuio, est uestibulum ante domorum ianuas, à pro quod est ante, & thyra ianua, aliquando etiam pro antepagmento, id est, ianuarum ornatu ponitur. Idem Vitruuius aliubi: Nos, inquit, prothyra appellamus, quæ Græcè dicuntur diathyra. Vlpia. tit. de fundo instru. l. quæsitum. Prothyrum domus, si uelamen est, instrumento domus continetur. Accursius
ægroti somnia narrans, prothyron à thyros quod est magister, deducit. Sed quomodo magister instrumento domus contineatur, ipse uiderit. Multo adhuc somniculosius in illud Pomponij de uerb. signific. l. statuæ. Prothyrum quod in ædibus interdum fieri solet: Prothyrum, inquit, quia procul trahitur, quasi Latina dictio esset. Illud profectò simplicius, quod ingenuè fatetur se nescire quid prothyrum sit.
protocolon
, interpretatur primum membrum, ut sit prima illa scriptio, quam in
cōmentarij
commentarij
modum tabelliones scriptitant: quæ significantius commentationes, aut prototypa, aut archetypa dici possent. Codice titulo de tabellionibus. collat. 4. Vt protocola, inquit, dimittant in chartas.
proxeneta
,
non ut uulgò legitur, proseneta, latinè interpretatur mediator, id est, qui conciliat inter se ementes & uendentes, maxime hospites, unde nomen deductum est: nam xenos hospes interpretatur. Seneca in epist. Nolo proxenetæ nomen
tuũ
tuum
iactent. Et Martialis: |
Vatiniorum proxeneta sartorum. lib. 50.
dig. de proxenetis. l. si proxeneta. & ibidem sæpe.
pvblicanorvm
ordo, quemadmodum Cicero in multis locis scribit, Romæ fuit hominum honestißimorum. hi uectigalia publica conducebant, & inde dicti. In sacris literis publicanus nomen
propemodũ
propemodum
est infamiæ, propterea quòd qui portoria exigunt, odio sunt omnibus. unde Saluatori nostro uitio dabatur, quòd cum publicanis & peccatoribus manducabat. Apud Iurisconsul. tit. est de publicanis & uectigalibus.
pvlmentarivm
, dicitur à pulmento. Pulmentum uero, ut ait Varro, dictum est, quod id edebant cum pulte: est autem cibus solidior utrunque, siue illud sit ex aquatilibus, siue ex terrestribus. Horat. 2. Serm. Pulmentaria quære sudando. Cato de re rust.
Pulmentariũ
Pulmentarium
familiæ oleæ caducæ quàmplurimum condito. Pau. tit. de fun. instru. l. cum de lanionis. Sine his, scilicet patinis & cacabis, pulmentarium coqui non potest.
pvstvlatvm
argentum, dicitur, quod est purum &
abs
absque
omni spurcitia. dictum pustulatum, quasi purum
putuḿ
putumque
. Pustula
quo
quoque
ipsa argenti puri massa dicitur. Martialis: Et nimium felix pustula uincit ebur. Idem: Nulla uenit à me argenti tibi libra pustulati. Suetonius in Nerone: Nummum asperum, argentum pustulatum, aurum obrizum exegit. Alphenus libro decimonono, titulo locati & conducti. l. in naue sauphelli. Cum argentum, inquit, pustulatum fabro daretur. Accursius hallucinans uarijs modis, legit quasi is qui nihil certi ac definiti tradit.