S
Saccarivs
, dicitur baiulus qui sacco defert
transfert́
transfertque
merces, aut aliquid aliud à loco in locum. Et saccaria negociatio est dicta quæ circa saccos uersatur. Apuleius primo de asino: Operculas quas adhuc uegetus saccariam faciens
merebā
merebam
. Vlpia. in quadam lege. Si quid, ait, ex sacco saccarij excidisset. Et est saccus idem ferè
at
atque
ex eadem materia, qua sagum sagi.
saccvs
sacci, & sacculus sacculi, pro
nummorũ
nummorum
loculis accipiuntur plerunque. Plinius libro secundo: Aurum & æs & argentum liquatur in sacculis. Marti. Excußi
loculoś
loculosque
& sacculum. Vlpianus libro 47.
in titulo de furtis. l. uulgaris. Si quis, inquit, qui uiginti
nummorũ
nummorum
|
saccum deposuisset, alium
saccũ
saccum
in quo scit triginta nummos esse acceperit. Et paulò post: Si quis, ait, surripuerit furto duos sacculos, unum decem, alterum uiginti nummorum. Idem in titulo de statu liberis. l. statu liberos. Decem, inquit, iussus erat dare, uiginti dedit, siue numerauit, siue in sacculis dedit.
saccvlarivs
dicitur, qui saccis, id est, loculis quibusdam præstigias
quasdā
quasdam
exercet, ut aliud fiat, aliud uideatur fieri. Vlpianus in titulo de extraordinarijs criminibus. l. saccularij. Saccularij, inquit, qui uetitas in sacculis artes exercentes, partem subducunt, partem subtrahunt. Idem in titulo de effractoribus & expilatorib. l. j. saccularium pro fure qui in
saccũ
saccum
res furto ablatas inijcit, accipere uidetur. Simili, inquit, modo saccularij & diætarij, erunt puniendi.
sacrvm
, ut Macrobius libro Saturnaliûm primo, autoritate Trebatij definit, est omne illud quod deorum habetur,
id́
idque
probat multis Virgilij carminibus. Iustinianus libro secundo Institutionum: Sacræ, inquit, res sunt, quæ rite per pontifices deo dedicatæ sunt. Martia. quoque libro
prmo
primo
digestorum, titulo de rerum diuisione. l. in tantum. Sacræ, inquit, res sunt hæ, quæ publicè consecratæ sunt, non priuatim.
sagarivs
, est uenditor sagorum, de quo Iuuena. dixit, An saga
uendẽdi
uendendi
nubat caupone relicto. Est autem sagum textum ex lana caprina, aut hirca ex ouibus, idem ferè quod saccus. Vnde sagarius, a, um, ad saga
pertinẽs
pertinens
. Vlpian. lib. 14. titu. de tributoria actione. l. procuratoris. Duas, inquit, negociationes, puta
sagariā
sagariam
&
lintheariā
lintheariam
.
, inis, herba notißima est, non tamen sub hoc nomine, sed sub alio quo appellatur gramen siue uerbena, Græcè agrostis, quæ uero Hispane dicitur uulgo
uerbena, ea Latine est uerbenaperica, & Græce pistereon. Liuius primo ab urbe condita: Sagmina, inquit, te rex posco. rex ait, puram tollito. fecialis ex arce graminis herbam puram attulit. & sequitur: Verbena caput,
piloś
pilosque
tangens. Idem
quo
quoque
scribit Plinius libro 22.
Non aliunde, inquit, sagmina in remedijs publicis fuere,
& in sacratis legationibus quàm uerbenæ, certe
utro
utroque
nomine idem significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra reuulsum. Martia. libro primo de rerum diui. l. sanctum est. Sunt, inquit, sagmina quædam herbæ, quas legati populo Romano ferre solebant, ne quis eos uiolaret: sicut legati Græcorum ferunt ea quæ uocantur ceratia, id est, siliquas.
salgama
,
inquit Merula, appellantur quæcunque conditanea ad uictum nostrum ex sale in uasis adseruantur. Columella lib. 13.
de re rustica. Locum & uasa idonea salgamis præparari
iubẽt
iubent
. Idem in horto: Tempore non alio uili quoque salgama merce. Condiebantur autem ex sale præter oleas asparagi, capparis, & tristes inulæ,
ferulæ
́
ferulæque
minaces. In libro duodecimo codicis, titulus est de salgamo hospitibus non præstando. Ne quis, inquit, comitum, uel tribunorum salgami nomine, culcitram, lignum, oleum, à suis extorqueat hospitibus. Accursius à sale & gamos compositum esse dicit, quod culcitram interpretatur, quoniam, ut ait, propter nuptias culcitra est. Pulchra expositio, atque tali digna interpre
|
te, qui putet culcitram ob eam tantum causam paratam,
& qui nulla cogente neceßitate compositionem ex Latino & Græco faciat. Est igitur sensus legis, quòd cum parochi soliti sint præstare hospitibus
salgamā
salgamam
, appellatione salgami non debent ab illis exigi culcitra, ligna, oleum. Atqui ligna & sal solita esse præberi, testatur Horatius in primo Sermonum, cum dicit: Et parochi qui præbent ligna
saleḿ
salemque
. Sed à sale appellatum esse salgamum, non est dubium. Sed appellatione salgami siue salis quid intelligi debeat, Imperator expreßit.
saliens
, tis, dicitur fistulæ pars illa unde aqua salit, quæ Græce appellatur Crunos. Vitruuius libro octauo: Athenis, inquit, usque ad portum Pyreum ducti sunt salientes,
è
ex
quibus bibit nemo. Frontinus de aquæductibus. Binos, inquit, salientes diuersarum aquarum accepere. Vlpia. lib. 19. dig. l. limes. Labra, inquit, salientes, fistulæ quoque quæ salientibus iunguntur.
salictvm
, locus est ubi salices consitæ sunt, pro eo quod esse debuit, salicetum, ea forma qua à quercu fit quercetum, à lauro lauretum. Aliquando etiam pro ipsis salicibus accipitur. Virgilius in Bucolicis: Hybleis apibus florem depasta salicti. Et in secundo Georgicorum: Glauca canentia fronde salicta. Iurisconsultus arborum furtim cæsarum. l. uitem. Arborum, inquit, appellatione uitem contineri plerique existimauerunt, hederæ quoque, arundines, & salictum. Pro loco uero salicum Columella libro primo: In prata & arua
salictá
salictaque
& arundineta. Vlpia. tit. de fund. instru. l.
quæsitũ
quæsitum
. Arundineta, inquit, & salicta anteaquam cæsa sint.
, a, um, quod est ex materia salicis
arboris notæ. Cato de re rustic. Si lapis non erit, particis
saligneis. Ouid. octauo Meta. Lecto non indignanda saligno. Vlpia. Arborum furtim cæsarum. l. uitem. Sed & si
quis saligneas uirgas instituendi salicti causa defixerit.
saltvarivs
, inquit Valla, est custos saltus. Saltus uero dicitur ubi pascuntur
armẽta
armenta
,
feræ
́
feræque
uersantur. Iurisconsultus tamen de legatis tertio. l. cum quæritur. pro agri custode accepit.
Ne
Neque
topiariũ
topiarium
, inquit, ornandi, saltuarium tuendi fundi magis quàm colendi causa paratum uideri. Item de fundo instr. l. instrumenta. Si uiridaria, inquit, sint, topiarij. Si fundus saltus
pastioneś
pastionesque
habeat, greges pecorum, pastores, saltuarij.
salvstiani
horti, fuerunt Romæ, quorum Plinius libro septimo meminit. In conditorio, inquit, Salustianorum
hortorũ
hortorum
adseruabant. Aphric. de leg. j. l. idem Iulianus. Si Salustianos, inquit, hortos, qui sunt Augusti.
sapa
, quod Græce tum hepsema, tum syreum dicitur, est cum mustum ad tertiam partem decoquitur. Plinius libro
dicimoquarto
decimoquarto
: Syreum quod alij hepsema, nostri sapam appellant. Idem libro uigesimotertio. Vino cognata res sapa est musto decocto, donec tertia pars supersit. Marcel. Sapa, inquit, quod nunc
mellaciũ
mellacium
dicimus, mustum ad mediam partem decoctum est. Vlpianus de fundo instruct. l. quæsitum. Vas, inquit, æneum in quo sapa decoqueretur, & defrutum fieret, & ea quæ ad bibendum
lauanduḿ
lauandumque
familiam
parātur
parantur
,
instrumẽti
instrumenti
esse. Sapa, inquit Accursius quiddam quod fit ad potandum, dicta quasi parum saporis habens.
sarcinatores
,
& Sarcinatrices, dicuntur autore Nonio, qui pannos, siue ex
pānis
pannis
uestes consuunt. Plautus in aulula. Petunt fullones, sarcinatores petunt. Lucillius:
Sarcinatorẽ
Sarcinatorem
esse summum, suere
centonẽ
centonem
optime. Vlpianus libro 47. tit. de furtis. l.
ita
itaque
fullo.
Ita
Itaque
uel sarcinator, qui polienda uel sarcienda
uestimẽta
uestimenta
accipit. In alia quoque lege. Et ancillarum, inquit, maxime si qua sarcinatrix erit.
sarcophagvs
, lapis est qui peculiariter hoc habet, ut carnem ex cadaueribus exedat, dictus à sarx
sarcos, quod est caro, & phago comedo. Plinius libro 36.
Sarcophagus lapis est, qui fißili uena scinditur, corpora defunctorum condita in eo absumuntur. Celsus libro quarto: Lapis qui carnem exedit, quem sarcophagon Græci uocant. Vnde & pro sepulchro quòd ex eo lapide fieri consueuit, plerunque ponitur, sed & pro sepulchro ex alia quauis materia. Iuuenalis: Sarcophago contentus erit. Modestinus de alimentis & cibarijs legatis. l. libertis. Ad sarcophagum, inquit, meum, memoriam quotannis celebrent. Marcellus tit. de religiosis. l. funeris. Si qua, inquit, uestiaria sunt. uel sarcophagi.
sarcvlvs
, li, uel sarculum, li,
instrumentũ
instrumentum
est quo sata sarriuntur, id est, herbis internascentibus purgantur. Iuuenalis: Ne marræ ac sarcula desint. Aliquando simpliciter pro instrumento fossorio accipitur, ut apud Horatium in primo carminum: Gaudentem patrio findere sarculo Agros. Vlpianus de fundo instruct. l.
instrumẽta
instrumenta
. Ligones, inquit, sarculi, falces putatoriæ, bidentes. Accursius multipliciter exponit.
, ychis, lapillus est unus ex ijs qui in precio habetur, referens colorem Sardij & Onychis, ex quibus uidetur compositum esse nomen. Onyx autem lapis est
quẽ
quem
uulgus Corneolam appellat. De Sardonyche Plinius lib. 37. multa scribit. Vlpi. lib. 48. tit. de bon. dam. l. diuus. Si damnatus, inquit, in digito habuerit aut sardonycha, aut aliam gemmam magni precij.
sarmatae
, siue Sauromatæ, nam
utro
utroque
modo appellantur, populi sunt septentrionales, alteri in Asia, alteri in Europa. nam duplex est Sarmatia. Luca. in 3. Et iuncto Sarmata uelox Pannonio. & ibidem: Affinis Sarmata moscho. De auro & arg. leg. l.
argumẽ
argumen
. Sunt, inquit, nationes quædam quæ pellibus
utũtur
utuntur
, ueluti
Sarmatarũ
Sarmatarum
.
sativs
, pro eligibilius
at
atque
melius, aduerbium est comparandi ab eo quod est satis. Iuue. Hoc satius quàm si dicas sub iudice uidi Quod non uidisti. Vlpianus de fideicommis. liber. l. si debitor. Satius est eum qui agnouit legatum onerari.
satricvm
, urbs fuit antiquißima Italiæ, de qua Liuius lib. 28. Satrici matris matutæ de cœlo
tactā
tactam
ædem. Florus de bello latino: Satricum atque Corniculum quis credat? tunc prouinciæ fuerunt. Scæuola tit. de leg. 3. l. patronus. Fundum, inquit, Satricanum in regione Nisana.
scaena
,
ut inquit Seruius, in illud Virg. 1.
Aeneid.
Tum syluis scæna coruscis Desuper. potest inumbratio
interpretari: apud antiquos enim theatralis scæna parietem non habebat, sed de frondibus arborum umbracula
quærebat, postea tabulata cœperunt componere in modum parietis. Vlpia. de ijs qui notantur infamia. l. quod
|
prætor. Qui in scænam, inquit, prodierit, infamis est. Et
subdit: Scæna autem est, ut Labeo definit, quæ ludorum
faciendorum causa quolibet loco ubi quis consistat moueatur, spectaculum sui præbitura. Inde ludi scænici dicti,
qui in scæna repræsentabantur. Sed definitio Labeonis de
scæna uersatili intelligenda est, de qua Virg. in 3.
Georg.
Vel scæna ut uersis discedat frontibus. De scæna uersatili Plinius & Valerius. Inde dicti ludi scænici, qui in scæ
na repræsentabantur, quorum fit mentio à Iurisconsultis
frequenter.
scaeva
, dicitur qui manu sinistra perinde ac dextra utitur, nam scæuos græcè, sinister interpretatur. hinc
Romanorum cognomina. Hinc Scæua miles ille Cæsarianus, qui bello ciuili fortiter dimicans, pro munitione cæsus
est, & Scæuolarum nobilißima familia. Vlpia. de ædilitio
edicto. l. qui clauum. Scæuam, inquit, non esse morbosum.
scandvlarivs
, est faber lignarius qui scandulas facit. Sunt autem scandulæ ex ligno assulatim desecto. Plinius libro 16. Scandulæ
è
ex
robore aptißimæ. Vitruuius libro 2. Scandulis robusteis aut stramentis. Vegetius lib. 2. de re militari: Tempore hyemis de tegulis uel scandulis porticus tegitur. Inde scandulare, quod scandulis
cō
stat
constat
. Apuleius tertio Meta. Iam uecors animi
tectũ
tectum
scandulare conscendit. Scandulariorum meminit Iurisconsultus de iure immunitatis. l. quibusdam.
scapha
,
nauigij genus est minusculum, ueluti monoxylon, hoc est ex uno
solidó
solidoque
ligno
excauatũ
excauatum
, ad quod allusit Virg. in primo Georg. cum dixit, Cauat arbore lintres. Et est ferè quæ deputata est maioris nauis mini
|
sterio, & quæ pro tempore nunc ex naui deducitur, nunc in nauem subducitur. Dicta est autem scapha à scapro, quod est cauo siue fodio. Labeo titulo de fundo instru. l. si nauem. Scapha, inquit, nauis,
nō
non
est instrumentum nauis.
scaphivm
, uas est in quod uentris sordes excipiuntur. Martialis: Qui mentora frangis In scaphium
mœchæ Sardanapalæ tuæ. Iuuenalis: Et ride scaphium
positis cum sumitur armis. Vlpia. in tit. de auro & arg.
leg. l. Quintus Mutius. Argento autem legato non puto
uentris causa habita scaphia contineri, quia argenti numero non habentur. Accursius scaphium genus cinguli
esse dicit, & uentris causa exponit, quia corrigia est pro
uentre sustentando, quasi non ex auro etiam scaphia fieri consueuerint, dicente Martial. Ventris onus misero,
nec te pudet excipis auro.
scortvm
, est meretrix à uiris plurimum attrectata, & cuius nimio coitu genitalia ad corij duriciem obcalluerunt
induruerunt́
indurueruntque
. Festus Pomp. Scorta, inquit, meretrices, quia ut pelliculæ subigantur: omnia
nan
nanque
ex pellibus facta, scortea appellantur. Iulianus lib. 41. tit. pro emptore. l. si quis scorto, inquit, daturo pecuniam seruos emerit.
scrvpvlvs
,
siue scrupulum, lapillus est in forma
diminutionis à scrupo, quod est lapis asper. Aliquando tamen accipitur pro 24.
parte unciæ, à Græcis id pondus
gramma dicitur. Priscia. de ponderib. Semioboli duplum
est obolus, quem pondere duplo Gramma uocant. scrupulum nostri dixere priores. Iustinianus libro 11.
Codicis titulo de metallarijs. Octonos, inquit, scrupulos in baluca.
|
hoc est tertiam unciæ partem: quoniam, ut diximus, uncia quatuor & uiginti scrupulos continet.
scrvpvlosvs
, a, um, accipitur pro scrupulis hoc est asperis lapillis plenus. Vnde res difficiles scrupulosæ dicuntur, & scrupulositas, illa difficultas,
at
atque
examinis scrupulosa subtilitas. Vlpi. lib. 28. tit. de iniusto testamento. l. posthumus. Licet iuris scrupulositate
nimiá
nimiaque
subtilitate testamentum ruptum uideatur.
sebastani
, siue Sebastiani, populi sunt Sebastæ urbis incolæ, quo nomine duas urbes legimus, alteram Cappadociæ, & alteram Samariæ in Palæstina Iudæa, quæ in honorem Augusti Cæsaris, qui græcè sebastos, Sebasta est cognominata. De utra tamen illarum in tit. de ann. leg. l. liberto.
Iuriscōsultus
Iurisconsultus
intellexerit,
nō
non
liquet,
ne
neque
multũ
multum
refert, cum dicit patriæ suæ ciuitati
Sebastianorũ
Sebastianorum
.
secvndvm
præpositio, multas habet significationes, inter quas & illam, quòd aliquando accipitur pro eo quod est pro. Gell. Sin uero secundum te iudicatum erit, id est, pro te, id est, ut uulgò loquuntur, in fauorem tuum. Idem lib. 13. Illi unde petitur crederet, & secundum eum iudicaretur.
Aliquādo
Aliquando
ponitur pro iuxta. Luca. in 8.
Secundum Aemathiam lis tanta datur. & Virg. 3. Geor. Et plena secundum flumina. Vlpi. tit. de præscriptis uerbis. l. duo. Duo, inquit, secundum Tiberim cum ambularent. Papinianus lib. 43. tit. de uia publica. l. ædiles. Eas, inquit, quæ secundum ciuitatem sunt uias.
sedvlarivm
pro lectica siue sella, uidetur accipere Iurisconsultus in titulo de supellectili legata. l. instrumenti. cum dicit Rhedæ & sedularia: nam sellam à
|
sede dici d, mutata in l, omnes grammatici testantur, sellam autem accipi manifestum est. lege utroque.
selinis
, nomen est duarum
ciuitatũ
ciuitatum
, altera
nan
nanque
est Ciliciæ, de qua Lucan. lib. 8. Quo portu
mittit́
mittitque
rates
recipit́
recipitque
Selinis. Altera Siciliæ de qua Virg. 3. Geor. Palmosa Selinis. de hac Iuriscon. in tit. de censib. In Sicilia, inquit, Selinis & Traianopolis.
sella
pro lectica siue pro parte lecticæ in qua sedet qui lectica uehitur, nam Iuuena. de eadem re sellam
& lecticam dixit: Centum, inquit, quadrantes lectica petit. & paulò post: Ostendens
uacuā
uacuam
, & nudam pro coniuge sellam. Paulus de seruitutibus rusticorum prædi. l. qui sella.
utrun
utrunque
coniunxit. Qui sella, inquit, aut lectica uehitur, ire, non agere dicitur. quod quàm inepte ab Accursio exponatur, in uerbo lectica diximus.
semis
semißis, pro solidi, hoc est aßis dimidio: ut si quis ex semisse relictus sit hæres, intelligendum est dimidium hæreditatis illi debere cedere. Labeo ti. de uulgari substitutione. l. si pater. Vt unus, inquit, semis apud te maneat. & ibidem. l. & si. Per bonorum posseßionem semis ei sit ablatus.
semisses
usuræ, quæ
dicātur
dicantur
, & quæ trientariæ, primus
omniũ
omnium
ostendit Hermolaus Barbarus, uir
omniũ
omnium
meo iudicio nostri seculi eruditißimus: is enim in secunda æditione castigationum Plinianarum libr. 14.
in illud, usura multiplicata semißibus: ex autoritate Columellæ,
at
atque
ipsa ratione & æquitate quæ omni autoritate præ
stantior est, manifeste demonstrat, usuras semisses eas esse, quæ ex centenis
nũmis
nummis
redduntur quotannis, habita ra
|
tione non ad centum, sed ad duodecim uncias, quæ assem constituunt. Trientarias uero usuras quæ ex centenis reddunt quaternos
nũmos
nummos
. Quadrantarias quæ ternos. De semißibus usuris dixit Plinius. Vsura multiplicata semissibus, quæ ciuilis ac modica est. Quod si ex
tantũ
tantum
quotannis quinquaginta redderentur, esset profectò inciuilis
& iniqua: tanto mitiores quæ trientes &
quadrātes
quadrantes
appellantur. De trientaria usura Capitolinus in
Alexādro
Alexandro
scripsit, exercuisse
illũ
illum
trientariũ
trientarium
fœnus ut æquißimum
& leuißimum ad usum reipublicæ. de hac
quo
quoque
scribit Paulus, in titu. ad legem falcidiam. l. si hæres. Si reipublicæ, inquit, in annos singulos legatum sit, cum de lege falcidia quæratur, Marcellus putat
tātum
tantum
uideri legatum,
quantũ
quantum
sufficiat sorti ad usuras trientes eius summæ quæ legata est colligendas. Est sensus legis. si reipub. legati essent in annos singulos quater mille
nũmi
nummi
ex centum millibus
nũmorũ
nummorum
, quibus æstimatur hæreditas, quaterni milleni
colligerẽtur
colligerentur
quotannis usuræ trientis nomine. Quod si ut isti legum interpretes putant, usura triens esset non quatuor de centum, sed triginta tria, sequeretur hoc incommodum, quòd si hæreditas centum millium nummorum foret, & ex ea in annos singulos uiginti quinque legarentur, quis tam stupidus,
taḿ
tamque
nullo sensu talem hæ
reditatem adire uellet, quæ quarto demum anno sit absumenda, & obligatio nihilominus legati tota maneat? Hoc legum interpretes non considerantes omnia miscent atque perturbant, neque tamen enatant, aut aliquid certi enunciant. Accursius in primis, qui exemplo quod ponit exponendo legem, omnino fatetur se ignorare quid |
sit usura triens. Sic etiam intelligendum est, quod Scæ
uola lib. 22.
titu. de usuris. l. qui semisses. scribit: Qui semisses, inquit, usuras promisit per annos singulos & minores præstitit, hæres creditoris semißes, petit &c. Sed ut liquidò ante oculos ponamus, quid per usuras semisses intelligendum sit, libuit ad uerbum transferre quod scribit Columel. libr. 4.
de re rustica. Vinitor, inquit, licet sit emptus sex uel potius octo millibus sestertijs, tum ipsum solum octo iugerum totidem millibus nummorum partum,
uineaś
uineasque
cum sua dote, id est, cum pedamentis & uiminibus binis millibus in singula iugera positas duco. Fit tum in assem consummatum precium sestertiorum 29.
millium. Huc accedunt semisses usurarum sestertia tria millia & quadringenti octoginta nummi biennij temporis, quo uelut infantia uinearum cessat à fructu. fit in assem summa sortis & usurarum triginta duorum millium quadringentorum octoginta nummûm. Quod quasi nomen si ut fœnerator cum debitore, ita rusticus cum uineis fecerit, eius summæ ut in perpetuum prædictam usuram
semißiũ
semißium
dominus constituat, percipere debet in annos singulos mille nongentos quinquaginta sestertios nummos. Ex his Columellæ uerbis euidentißime colligitur ex usuris semißibus non quinquagenos de centenis, sed senos duntaxat in annum redire creditoribus, sicuti quaternos ex trientibus, & ternos ex quadrantibus.
septa
,
oppidum est Aphricæ Mauritaniæ, ex aduerso Mellariæ positum, quæ nunc Tarifa, illud Cepta uulgò dicitur. In codice ti. de officio prætoris Aphricæ. l. |
in nomine domini. Iubemus, inquit, in traiectu qui est circa Hispaniam, qui Septa dicitur.
septvm
, quod est à sepiendo dictum, complura significat: nam septa dicuntur quæ sunt munita siue lapidibus siue formaceis parietibus, hoc est terra pauita, siue ex lignis, siue etiam ex uepribus & spinis. Hinc dicta Romæ septa in campo Martio. Hinc septa à Iurisconsulto appellantur quæ sunt opposita ad fossas inciles, ne aqua fluminis euagetur. Vlp. libr. 40. titu. de riuis. l. j. Septa sunt, inquit, quæ ad incile opponuntur aquæ deriuandæ compellendæ'ue ex flumine causa, siue lignea siue lapidea sint.
seria
, uas est fictile uino ailjs'ue rebus adseruandis
aptũ
aptum
. Persius: O si sub rastris crepet argenti mihi seria dextro Hercule. Inde per
diminutionẽ
diminutionem
idẽ
idem
autor deduxit
seriolā
seriolam
. Vlp. in ti. de uerb. sig. l. Vinaria dolia, inquit,
& serias
tādiu
tamdiu
in ea causa esse,
quādiu
quamdiu
uinũ
uinum
cōtinerent
continerent
.
sericvm
,
quẽadmodũ
quemadmodum
diximus in uerbo bombycinus, lanæ genus est, quod apud Seras Indos ex arboribus depectitur, non illud quod uulgo creditur. Hora. in Epodo: Inter sericos iacere puluillos amant. Vlp. ti. de auro & argento leg. l. uestis. Vestimentorum, inquit, sunt omnia lanea, linea, uel serica, uel bombycina.
sescvncia
,
est uncia cum dimidia. Plin. in calce libri 36.
Fastigium, inquit, seruari in pedes denos
sescunciaḿ
sescunciamque
. Inde sescunciale quod
sescunciā
sescunciam
cōtinet
continet
. Pli. li. 13.
Craßitudine, inquit, sescunciali. Vlp. in ti. de legatis
præ
stādis
præstandis
. l. filium. Vt partis, inquit, dimidiæ quartam. id est, dimidium totius aßis sescunciam retineat. quarta
nan
nanque
|
pars tres uncias continet. igitur dimidium quartæ sescuncia est, id est, uncia & semis.
sestertivs
nummus duos asses
cũ
cum
semisse ualebat: unde dictus sestertius quasi semisse dempto de tribus. Aßis autem non semper in eodem ualore perstitit: nam as Seruio Tullo rege Romanorum pondere duodecim unciarum percussus est, primum sub nota pecudis, quod unus as pecude permutabatur. unde & pecunia dicta. Postea uero primo bello Punico
sextātario
sextantario
pondere percussus est as: deinde secundo bello Punico unciales asses facti,
at
atque
deinceps paulatim principes
imperatoreś
imperatoresque
aßium pondus
ualoreḿ
ualoremque
imminuere, in
tantũ
tantum
ut Saluatoris nostri ætate asses uix semunciales essent. Vnde Matthæi cap. x.. Non'ne, inquit, duo passeres asse ueneunt? quod & Marcus alijs uerbis idem significantibus dicit: Non'ne
quin
quinque
passeres ueneunt dipondio? quod uidelicet dipondius duos ualebat asses. Si igitur de sestertij ualore quispiam quæreret, non possemus simpliciter respondere, cum aßis ualor uarijs temporibus sit uariatus: semper tamen ualuit duos asses cum semisse. Accursius in codice Iustiniano, tit. de donationibus. l. uerba superflua. ingenue fatetur se nescire quid sit sestertium.
sycomorvs
, ficus est Aegypti peculiaris. Latinè interpretatur ficus fatua, habet enim ficos nostris non absimiles, insulsas tamen. Eius arboris meminit Iurisconsultus titulo de extraordinarijs crimi. l. saccularij. Si quis, inquit, arborem sycomorum exciderit: nam & hæc res uindicatur extra
ordinẽ
ordinem
non leui pœna, idcirco quod hæ arbores colligant aggeres Niloticos.
, est parua statua, quoniam signum pro statua
plerun
plerunque
accipitur. Ouidius in primo de arte: Siue erit ornatus non ut fuit ante sigillis. Aphricanus de legatis primo. l. cætera. Vel singula sigilla adæquata legari posse. Item Vlpianus titulo de fundo instructo. l.
quæsitũ
quæsitum
. Sigilla, inquit, & statuæ affixæ
nō
non
continẽtur
continentur
. Accursius annulos nescio quos ferreos interpretatur.
signator
, ut autor est Pedianus, erat qui testamento aut alijs instrumentis & contractibus nomen
suũ
suum
subscribebat. Sallustius in Catilina: Ex illis testes
signatoreś
signatoresque
falsos commodare. Iuuenalis: Signator falso qui se lautum
at
atque
beatum. Vlpianus titu. quemadmodum testamenta
aperiātur
aperiantur
. l. cum ab initio. Cogat, inquit, signatores conuenire, & signa sua recognoscere.
signinvs
, a, um, à Signia urbe Campaniæ. Vnde
pira signina Iuuenali, & uina signina Martiali, & structura siue opus signinum, quod ut scribit Plinius libro 35. conficitur fractis testis contusis calce addita. Columella libro primo, uelut signinum opus pilis condensatur. operis quoque signini intrita quomodo fiat, Vitruuius libro octauo exponit. Vlpianus in titulo de riuis. l.
prima. Si quis, inquit, terrenum riuum signinum facere
uelit. ubi pro signino signatum mendose legitur in codicibus antiquioribus. Qui uero non intelligebant quid
signinum aut signatum esset, in ciliceum commutarunt.
in archetypis tamen Pandectis Florentinorum signinum habetur.
siliginarivs
,
est custos siliginis, id est, horrei in quo siligo adseruatur. Est autem siligo frumenti
|
quoddam genus candidißimi. aliquando siligo pro farina
purgatißima atque ipsis tritici delitijs accipitur. Plinius
libro 18.
Siliginem dixerim proprie tritici delitias. Celsus
libro secundo: Ex tritico, inquit, firmißima siligo. Vlpia.
in titulo de furtis. l. si quis uxori. Si siliginario, inquit,
quis dixerit, ut qui nomine eius siliginem petisset. Item
Iulianus titulo de negotijs gestis. l. ex facto.
synthesis
, inter alias significationes designat etiam genus quoddam uestis duplicis, quæ sit alio nomine Abolla. Martia. Synthesibus dum gaudet eques
dominuś
dominusque
senatus. Idem alibi: Sic micat innumeris arcula synthesibus. Scæuola titu. de auro & argento legato. l. titio. Ex synthesi, inquit, tunicas duas & palliola.
si qvis
, generis tantum est masculini, quia
fœmininũ
fœmininum
propriam habet terminationem. ea est: si qua. Iurisconsultus tamen de uerborum significatione. l. uerbum si quis. Si quis, inquit, tam masculos quàm fœminas complectitur.
sisto
, sistis, uerbum est aliquando absolutum, pro eo quod est sto stas, ut apud Virgilium primo Georgicorum, Sistunt amnes,
terræ
́
terræque
dehiscunt. aliquando actiuum,
significat́
significatque
statuo statuis. Idem quarto Aeneid. Et sistere flumina uidi. & illud ex euangelio: Vt
sisterẽt
sisterent
eum domino. in hac significatione accipitur apud Iurisconsultos iudicio sisti, & iudicatum solui. sisti pro statui
& repræsentari ponitur.
sitvla
,
urna est aquæ ex puteo
hauriẽdæ
hauriendæ
accommodata. Plautus in amphytrione: Si situlam iam cepero, illi puteo animam
omnẽ
omnem
traxero. Hiero.
quo
quoque
Esaiæ
40. |
Ecce gentes quasi stilla situlæ reputatæ sunt. in tit. locati. in. l. qui fundum. Rota
quo
quoque
per quam aqua traheretur, nihilo minus ædificij est quàm situla.
sitvs
, us, pro squallore siue incultura cuiusque rei, dictus à desinendo, quia ea quæ deseruntur ex negligentia redduntur inculta. Virgilius primo
Georgicorũ
Georgicorum
: Et segnem patiere situ durescere
campũ
campum
. Idem in sexto Aeneidos: Per loca senta situ. quod Seruius pro lanugine
& squallore exponit, quæ fit in locis sole carentibus. Vlpia. libro 37. de bonorum posseß. sec. tab. l. j. Vetustate, inquit, uel situ putrefactum.
smyrna
à Græcis appellatur, quam nos
myrrhā
myrrham
odoratam dicimus. Lucretius lib. secundo:
Cōtentus
Contentus
odor Smyrnæ
melliś
mellisque
sapores. apud Galenum quoque interpres semper smyrnam uerbum Græcum pro myrrha reliquit. Apud Martianum titu. de publican. l. interdum. sinura pro smyrna mendose legitur.
sodales
,
dicuntur qui sunt conuiuiorum participes. fuit & Romæ collegium sodalium, de quo Cicero in Catone maiore: Primum, inquit, semper habui sodales: sodalitates autem me Quæstore constitutæ sunt sacris Idæis Magnæ matris acceptis, epulabar igitur cum sodalibus omnino modice. huiusmodi autem sodalitates à Græcis phratria dicuntur, de quibus Aristoteles in Politicis.
Erant́
Erantque
plerun
plerunque
inhonestæ. Gellius libro 19.
Adolescentem, inquit, Taurus à sodalibus
conuictú
conuictuque
hominum scænicorum abducere uolens. Caius libro 48.
de collegijs illicitis. Sodales, inquit, sunt, qui eiusdem collegij sunt, quam & Græci phratriam uocant, & hæc uide
|
tur ex Solonis lege translata esse. nam illicita est eadem.
solidvs
, a, um, dicitur quod integrum est,
ne
neque
habet inane quicquam, aut parte aliqua fraudatum non est. Hora. primo Carm. Aut
partẽ
partem
solido demere de die. Vlpianus de
fideicō
ß
fideicomß
. liber. l. ergo. De solido, inquit, sic accipere debemus de sorte & de usuris.
sphaeristerivm
, locus est ubi pila luditur: nam sphæra pila interpretatur, & sphæristes qui pila ludit. Sueto. in Vespasiano: Fauces, inquit,
cæterá
cæteraque
membra sibimet ad
numerũ
numerum
in sphæristerio defricaret. Plin. in episto. Apodyterio superpositum est sphæristerium. Lampridius in Seuero scribit eum dedisse operam sphæ
risterio. Vlpia. lib. 17. in titu. mandati. l. si quis mihi. Hypocausta, sphæristerion, &
quædā
quædam
ipsius ualetudini apta sua impensa faceret. Accur. uelut œstro
quodā
quodam
percussus diuinat sphæristerion esse locum amœnum herbis.
spica
nardi, quæ spica
quo
quoque
cilissa uocatur, Græ
cè dicitur stachys nardi, de qua inter cætera Iurisconsultus meminit in titulo de publicanis. l. interdum. Nardi
stachis, inquit, id est, spica nardi.
spvrco
spurcas, præter eam significationem
quā
quam
habet in promptu, significat etiam uinum aqua diluere: quoniam ut ait Festus Pompeius, spurcum uinum dicebatur, quod erat aqua
mixtũ
mixtum
. Vlpianus ad
legẽ
legem
Aquiliam l. si seruus. Qui uinum, inquit, spurcauit, uel
acetũ
acetum
fecit. Sed & aquæ
dicũtur
dicuntur
spurcari,
cũ
cum
corrũpuntur
corrumpuntur
aliqua re quæ illas uitiet iniecta. Paulus de extraordinarijs criminibus. l. j. Si aquas, inquit, spurcauerit.
spvrivs
dictus est, qui Græcè dicitur nothus. sic |
appellatus, uel quasi sine patre, uel ab eo quod est Græcè
sporon, quod significat pudenda. nam sporos est semen. In primo Institutionum libro, in titulo de nuptijs, mendum est
manifestũ
manifestum
, spadon, pro eo quod esse debuit sporon. Solent, inquit, filij spurij appellari à Græca uoce spadon. tu lege sporon.
stabvlarivs
, is dicitur qui mercede in tabernam meritoriam uiatores excipit, qui caupones quoque dicuntur. Apuleius in primo de asino. Precio mansionis stabulario persoluto uiam capeßimus. Idem in eodem, stabulum pro ipso loco diuersorij: Ianitor, inquit, ponè stabuli ostium humi
cubitās
cubitans
. Vlpianus titulo de iniurijs, Ad meritoria, inquit, uel stabula non pertinebit. Vlpia. lib. tertio, tit. de ijs qui notantur infamia. l. Athletas, puta, inquit, si caupo fuit uel stabularius.
statio
, onis, aliquando accipitur pro uigilia, ut apud Ouidium primo Metamorphos.
At
Atque
omnes in statione manebant. Modestinus titulo de re militari. l. desertorem. Qui stationis, inquit, munus reliquit. Hinc milites stationarij dicti qui sunt uigilijs deputati. Vlpianus titulo de officio præfecti urbis. l. omnia omnino. Milites, inquit, stationarios habere ad tuendam popularium quietem.
Aliquādo
Aliquando
statio accipitur pro portu in quem se recipiunt naues, aut ex tempestate, aut negociandi gratia. Virgilius tertio Aeneidos: Nunc tantum sinus & statio male fida carinis. Idem in quarto Georg. Deprensis olim statio tutißima nautis. Vlpia. titu. de fluminibus. l. ait prætor. Stationem, inquit, dicimus à stando, is igitur locus demonstratur ubi naues stare possunt.
stellionatvs
crimen, latißime patet, de quo apud Iurisconsultos titulus est,
at
atque
ut semel dicam circa quod genus criminis lex stellionatus uersetur. Vlpianus breui ostendit, dicens quòd ubicunque crimen nomine caret, illic stellionatum obijcimus. dictus est stellionatus à stellione animali uenefico, atque hominum generi inuidente, quippe qui cum intelligat exuuias multis morbis esse remedio, cum primum illas deponit, illico deuorat. Plinius lib. 30. de stellione: Nullum, inquit, animal fraudulentius inuidere homini tradunt. inde stellionum nomen in
maledictũ
maledictum
translatum, à Græcis dicitur Ascalabotes: Aristoteli Colotes. uulgo persuasum est esse Tarantulam bestiolam in Apulia notam.
stypteria
Græcè, Latinè interpretatur alumen, quo uerbo utitur sæpe Galenus, uel potius Galeni interpres:
dictá
dictaque
est stypteria à stypto, quod est astringo, quoniam alumen uim habet astringendi. Vlpianus titulo de rebus
eorũ
eorum
qui sub tutela. l. sed si. Si lapidicinas, inquit, uel quæ alia metalla pupillus habuerit stypteriæ uel cuiuslibet alterius materiæ.
stipvlor
stipularis, uerbum frequens est apud Iurisperitos,
significat́
significatque
promittenti assentire: & ferè ad aliquid sunt promitto, & spondeo, ei quod est stipulor. ut si dixero, promitto tibi centum aureos, tu respondebis, stipulor à te centum aureos. Hinc nascitur contractus
stipulationũ
stipulationum
sponsionuḿ
sponsionumque
. Seruius Sulpitius in libro quem scripsit de dotibus,
citatuŕ
citaturque
à Gellio libro quarto Noctium Atticarum: Qui uxorem, inquit, ducturus erat, ab eo unde ducenda erat, stipulabatur eam |
in matrimonium ductum ire, qui daturus erat, item spondebat ducturum: tum quæ promissa erat, sponsa appellabatur: qui spoponderat
ducturũ
ducturum
, sponsus. Columel. lib. 11.
Fœnoris, inquit, tui Siluine quod stipulanti spoponderam tibi.
Dictuḿ
Dictumque
est stipulari, ut ait Varro de lingua Latina, à stipe, hoc est, pecunia, quoniam qui pecuniam obligat, stipulari dicitur. hinc stipulatus, us. Papin. in titulo soluto matrim. l. post dotem. Non erit impediendus pater, quo minus ex stipulatu agat.
stola
, uestis erat ad talos demissa, matronarum
insigne. Ouidius secundo de tristibus: Quas stola contingit, & stola sumpta decet. Vlpianus de auro & argento legato. l. uestis. Muliebria, inquit, sunt, ueluti stolæ,
pallia, tunicæ.
stragvlvs
, a, um, est quod sterni solet aut lecto, aut strato, aut equo, aut
iumẽto
iumento
, ut melius iaceas siue sedeas. Hinc uestis stragula,
ephippiũ
ephippium
stragulũ
stragulum
, & stragulum substantiue. Varro de lingua Latina: Quicquid lecto sternebant, à sternendo stragulum, appellabant. Apuleius libro quarto de asino: Vestem stragulam subiectam iactare consuerat. Plinius libro septimo: Frenos & stragula equorum peletronium inuenisse ferunt. Vlpianus titulo de uerborum significatione. l. instratum. Instratum, inquit, omne
uestimẽtum
uestimentum
contineri quod inijciatur, Labeo ait, neque enim dubium est, quin stragula uestis sit omne pallium. In uictu ergo uestem accipiemus non stragulam, instratum omnem stragulam uestem.
stramenta
,
dicuntur calami frumentacei spicis demißis, dicta à stando, siue à sternendo. Varro primo |
de re rustica: Cum comprehendit, inquit, fascem
spicarũ
spicarum
desecat, & stramenta stantia in segete relinquit. & paulò post: Alij stramentum à stando dictum putant, quasi stamen, alij à stratu, quod substernatur pecori. Calami igitur qui lecto insternuntur stramenta appellantur. Vlpianus lib. 19.
titulo de actionibus empti. l. fundi. Fundo, inquit, uendito uel legato sterquilinium & stramenta emptoris & legatarij sunt.
strobylvs
, dicitur tum arbor ferens nuces pineas, tum ipsæ nuces pineæ. Plinius lib. 16. de pini generibus: Easdem, inquit, arbores esse per oram Italiæ, quas
strobylos uocant. Galen. lib. 2. alimentorum. cap. de pineis
nucleis. Vocant, inquit, ipsos qui nunc Græci, non conoa,
sed strobylos.
Idẽ
Idem
in 7. decameridon: Quos omnes, inquit,
Græci nominant strobylos, antiquitus ab Atticis dicebantur coni. Vlpi. titu. de legatis tertio. l. ligni appellatione.
De pinu, inquit, integri strobyli. Idem titulo de uerborum signific. l. carbonum. superiora uerba repetit.
svbdisivnctiva
coniunctio à grammaticis sic definitur, quæ uoce disiunctiua
utrun
utrunque
adesse significat uel simul, uel discrete. ut Alexander, siue Paris: nam qui prius uocabatur Alexander Priami filius, postea cognominatus est Paris, dormit uel disputat, nam potest
neutrũ
neutrum
facere. Sed de particula subdisiunctiua, quanquàm ad grammaticum pertineat disserere, copiosißime disputauit Proculus Iurisconsultus in titulo de uerborum significatione. l. hæc uerba &c.
svbgrvndae
,
sunt tegulæ propendentes extra tectum domus ad parietum
defensionẽ
defensionem
, ne imbribus cor
|
rumpantur. Varro lib. 3.
de re rust. Aues subtus subgrundas, inquit, ab initio uillatico usas tecto. Vitru. li. 10.
Pinnas, inquit, ex tabulis & superne subgrundas proclinatas. Iabolenus de uerb. signi. l. malum nauis. Inter proiectum, inquit, & immissum hoc interesse Labeo ait, quod
proiectũ
proiectum
esset id quod ita proueheretur, ut nusquàm requiesceret, qualia meniana & subgrundaria essent. id est, tecti partes impendentes ad parietum munitionem. Plinius tamen subgrundas accipit pro tegulis inferioribus: nam in tectorum structura duo sunt ordines tegularum, alter supernarum, alter infernarum. Scribens
nan
nanque
libro 25.
de duobus Sedi generibus, hoc est, maiori & minori: dicit minorem appellari hypostegon. & subdit causam cur sic appelletur,
quoniā
quoniam
in subgrundis ferè nascitur, hoc est in tegulis inferioribus: id
qd'
quod
uulgo uidemus in tectis nasci.
svbsellivm
, est sella inferior. Varro de lingua Latina: À sedendo, inquit, sella & selliquastrum, deinde ab his subsellium ut suscipere quod non planè sapit, sic subsellium dictum quod
nō
non
planè erat sella. Iuuenalis: Sed cum fregit subsellia uersu. Florentinus de supellectili legat. l. supellectili. Trapezophora, delphica, subsellia. Item de acquirendo rerum dominio. l. ideo.
svbsisto
,
pro eo quod est hæreo siue dubito: nam qui incedens subsistit, uidetur de aliqua re deliberare quid agat, ut de Aenea Virg. 1.
Aeneid. dixit: Substitit hic,
arcuḿ
arcumque
manu
celereś
celeresque
sagittas Corripuit. Callistratus lib. 50.
titu. de iure immunitatis. l. semper. Subsisti, inquit, potest an prohibendi sint à præside. Item Vlp. lib. 3.
titulo de procuratoribus. l. seruum. Quantum, inquit, ad |
filiumfamiliâs uerum est, in seruo uero subsistimus. Hic serie uerborum coactus Accursius, non potuit nisi uerè interpretari, exponens pro eo quod est dubito.
svbstrvere
, est ædificium à fundamentis deficiens fulcire. Hinc substructio dicta parietis fultura. Vitruuius lib. 1. Non solum in muro, sed etiam in substructionibus. Columella lib. 1. Pro fultura, inquit, & substructione fungetur. Vlpia. lib. 43. titu. de riuis. l. j. Verbo, inquit, reficiendi, tegere, substruere, sarcire continentur.
svccinvm
, gemma est ex gummi arboris glessariæ congelata, quam diximus à Græcis appellari
electrũ
electrum
. Iuue. In cuius manibus ceu pinguia succina tritas Cernis ephemeridas. Mart. Inclusit tenuem succina
gẽma
gemma
feram. Plin. de succino
dé
deque
medicamentis ex eo multa lib. 37.
svggillo
, as, pro eo quod est contundo, is. Vnde suggillata dicuntur membra quæ sunt contusa, unde liuores suboriuntur. Plin. lib. 30. Liuentia, inquit, & suggillata pulmones arietum sanant. Idem libro 20. Suggillata & alios liuores legat. Suggillatum, ut inquit Festus, dicitur ex Græco, quod ea pars quæ sub oculis est, ab eis dicitur hipopion. Sed aliquando reperitur suggillo pro eo quod est derideo, propterea quod qui ex contusione liuores contraxerunt, derideri solent. Vlpianus lib. 47. titu. de iniurijs. l. item apud
Labeonẽ
Labeonem
. Si quis, inquit, non ad suggillationem domini iniuriam seruo fecit.
svpellectilis
appellatione, quæ res contineatur, ex titulo qui est libro 32.
digest. de supellectili
legata facile possumus intelligere. Quanquam enim supellex uideatur dici de stragulo tantum, siue lodice, ab eo
|
quod super lectum imponatur,
etiā
etiam
ad alia domus utensilia eius significatio se extendit, imò & ad alias res quæ
sunt aut possunt alicui ornamento esse. Persius: Tecum
habita, & noris quàm sit tibi curta supellex.
svperficies
, in ædificijs dicitur domus quæ in
alieno solo siue area ædificata est. Itaque fieri potest, ut
eiusdem domus duo sint domini. Alter domus superficiariæ: alter soli. Vnde pulchre Seneca libro tredecimo epistolarum translatione sumpta ex modo loquendi Iurisconsultorum: Philosophia, inquit, nihil aliunde petit, totum opus à solo excitat. Mathematica, ut ita dicam, superficiaria est, in alieno ædificat, accipit prima quorum
beneficio ad ulteriora peruenit. Paulus titulo de damno
infecto. l. damni. Et qui in conducto solo, inquit, superficiem posuit. Item Iabolenus titu. de ususcapionibus. l. eum
qui. Cum ædes, inquit, duabus rebus constent, solo & superficie. Iulianus quoque de legatis primo. l. si fundum.
Appellatione, inquit, ædificij, aut superficiem significat,
aut solum. Caius item titulo de superficiebus. Superficiarias, inquit, ædes appellamus, quæ in conducto solo constitutæ sunt. Dominus uero domus, superficiarius dicitur: ut in titulo de damno infecto. & sæpe aliàs.