Quarto, homines
periculoſiſ
ſime
periculosissime
errantes, & ad
ſuam
suam
certam perniciem contendentes,
ſeu
seu
ignorantes id,
ſeu
seu
ſcientes
scientes
faciant, reuocare
atq;
atque
etiam inuitos ad
ſalutem
salutem
retrahere, iuris est diuini & naturalis, &
officiũ
officium
quod
ſibi
sibi
etiam inuitis præstari omnes homines
ſanæ
sanæ
mentis
uellent. Omnes autem homines qui extra
Chriſtianam
Christianam
religionem uagantur æterna morte perire,
ſi
si
quis dubitat, non est
Chriſtianus
Christianus
. Iure igitur barbari
ſalutis
salutis
ſuæ
suæ
cauſa
causa
ad
iuſtitiam
iustitiam
compelluntur. Hoc autem officium
dupliciter
præ
ſtari
præstari
poteſt
potest
, uno modo per
doctrinã
doctrinam
tantum & exhortationem, altero ui quadam adhibita, &
pœnarum metu, non ut credere cogantur,
ſed
sed
ut tollantur impedimenta, quæ
obeſ
ſe
obesse
poſ
ſent
possent
fidei prædicationi,
& propagationi. Priore modo
uſus
usus
eſt
est
Chriſtus
Christus
, &
Apoſtoli
Apostoli
,
ſecundo
secundo
uſa
usa
est
Eccleſia
Ecclesia
poſt
postquam
Regum &
Principum
Chriſtianorum
Christianorum
potẽtia
potentia
, &
præ
ſidio
præsidio
munita est, &
utrunq́;
utrunque
factum, vt docet
Auguſt
August
. diuino &
euangelico præcepto, quod conuiuij
ſimilitudine
similitudine
cõtinetur
continetur
Lucæ. 14. Nam,
cũ
cum
primi inuitati uenire noluerint,
|
Secundi permonitu & doctrina fuerint ad epulas diuinas introducti,
Poſtremi
Postremi
, ut intrent compelli iubentur
Qua de re Augustinus
Epiſtola
Epistola
ultima & habetur. c.
diſplicet
displicet
. 23. q. 4. cum
ipſi
ipsi
primorum temporum ratio ab hæretico Donato obijceretur, Non attendis, inquit
quod tunc
Eccleſia
Ecclesia
nouo germine pullulabat, nondum
cõpleta
completa
fuerat illa prophetia, & adorabunt eum omnes
Reges terræ, omnes
gẽtes
gentes
ſeruient
seruient
ei. Quod
utiq;
utique
quãto
quanto
magis impletur, tanto maiore
Eccleſia
Ecclesia
utitur
poteſtate
potestate
,
ut non
ſolum
solum
inuitet,
ſed
sed
etiam cogat ad bonum, ad cuius confirmationem
ſubijcit
subijcit
Parabolam Euangelicam,
de qua dixi. Nam quod
eſt
est
in concilio Toletano, &. c.
maiores de bapt. & eius effectu
neminẽ
neminem
ad
credẽdum
credendum
cogi debere,
plãum
planum
& apertum habet
intellectũ
intellectum
,
neminẽ
neminem
nec ui, aut bello, nec minis
cõpellẽdum
compellendum
eſ
ſe
esse
ut Christianus fiat,
baptiſmumq́;
baptismumque
ſuscipiat
suscipiat
inuitus. Cuius ratio
eſt
est
,
quoniã
quoniam
ea uis
eſ
ſet
esset
innutilis, nemo enim uoluntate, quæ cogi non potest repugnante, potest effici fidelis.
Itaq;
Itaque
doctrina &
perſuaſionibus
persuasionibus
utendum
eſt
est
. Cæ
terum, ut
quis
quisquam
deponat omnia impedimenta ut
ſuperbiam
superbiam
licentiamq́;
licentiamque
peccandi, quæ obe
ſs
ſse po
ſs
ſsent tradendæ
doctrinæ, minis, &
pœnarũ
pœnarum
metu iusti
ſs
ſsime cogitur auctoribus August. Amb. & Gregorio
nã
nam
quod e
ſst in
concilio Toletano.
idẽ
idem
Augu
ſst. qui uim probat, multo
ante dixerat ad fidem, inquit, nemo
cogẽdus
cogendus
e
ſst, ut dicitis. alloquitur
autẽ
autem
hæreticum Petilianum. 23. q. 5
ad fidem,
ſsed uos imperatoria lege non benefacere cogimini,
ſsed malefacere prohibemini. Nam benefacere nemo pote
ſst, ni
ſsi elegerit quod e
ſst in libera uoluntate.
Cũ
Cum
|
aliquid ergo aduer
ſsus uos leges con
ſstituunt, admoneri
uos credite, ut cogitetis, quare i
ſsta patiamini. At idem
in Epi
ſstola ad
Vincẽti
Vincenti
. ut habetur. 23. q. 6. c. uides
ſsic
ſscribit. Vides inquit non e
ſs
ſse
conſiderandũ
considerandum
quod
quis
quisquam
cogitur
ſsed quale
ſsit illud ad quod cogitur, utrum
bonũ
bonum
an malum, non quod
quis
quisquam
bonus po
ſs
ſsit e
ſs
ſse inuitus,
ſsed
timendo quod non uult pati, uel reliquit impedientem
animo
ſsitatem, uel
ignoratã
ignoratam
compellitur agno
ſscere ueritatem, ut timens uel re
ſspuat fal
ſsum, de quo
cõtendebat
contendebat
, uel quærat uerum, quod ne
ſsciebat, ut
uolẽs
uolens
iam teneat, quod nolebat.
Nã
Nam
licet
cõtra
contra
hæreticos hæc di
ſs
ſserat Augusti tamen rationes ip
ſsius contra paganos
ſsimiliter ualere idem ip
ſse Augu
ſst, docet in eadem æpi
ſstola ad Vinc. ubi de legibus contra
utrosq;
utrosque
latis memorat
declarãs
declarans
, neutris uim
factã
factam
fui
ſs
ſse a Christo, uel Apostolis, postea uerò
utrisq;
utrisque
illatam ab æccle
ſsia
potëtia
potentia
&
legibus imperatorum Christianorum munita, ut habetur. 23. q. 4. c.
nõ
non
inuenitur, in qua æpistola docet eisdem rationibus iustam e
ſs
ſse
legẽ
legem
latam, aduer
ſsus
ſsacrificia paganorum, & ab omnibus Chri
ſstianis laudatam
quæ habetur in. c. de paganis & eorum
ſsacrificijs. l. 1
ibi enim constituta e
ſst pæna capitalis & bonorum publicatio.
ſsi quis
ãplius
amplius
ſsacris & ritibus paganicis uteretur quam legem primum a Constantino ut Eu
ſsebius
in historia eccle
ſsiastica & Hieroni. in chronicis
testã
tur
testantur
latam, & post a Constantio filio & alijs imperatoribus confirmatam ut piam &
iustiſ
ſimã
iustissimam
pugnaci
ſs
ſsime deffendit Ambro, apud Imperatorem
Valentinianũ
Valentinianum
æpistolis. 30. &. 31. Gregorius
autẽ
autem
in æpistola ad
|
Aldibertum Britanorum Regem, que sanctiss. nom. lib. 60.
hæc de rebus eisdem tradit. Sic enim
Cõstantinus
Constantinus
quõ
dam
quondam
pij
ſs
ſsimus Imperator Romanam Remp. a peruer
ſsis
idolorum cultoribus reuocans, omnipotenti deo Domino nostro Ie
ſsu Christo
ſsecum
ſsubdidit &c. nec intere
ſst
ſsubiecti
ſsint Pagani imperio Christianorum an
ſsecus,
quibus uis
ſsalutifera est
inferẽda
inferenda
. Nam
ſsi
ſsibutus Rex
hi
ſspaniæ, qui Iudæos ut Christiani fierint coegit, in
ſsibi
ſsubiectos uim intulit, tamen factum eius non perinde
probatur quia talis uis
ſsimpliciter,
ſsiue directe ad Christiani
ſsmum compellens, inutilis habetur, quia uoluntatem cogere nequit, & pertinaciores facit. Prohibere
autẽ
autem
a malo, quod fit lege
Cõstantini
Constantini
, quæ
eadẽ
eadem
e
ſst
Cõstãtij
Constantij
magnum beneficium est, & quod,
ſsi
absq;
absque
incommodo nostro po
ſs
ſsumus, omnibus hominibus, ut proximis impendere iubemur, lege diuina & naturali.
Mã
dauit
Mandauit
deus
unicuiq;
unicuique
de proximo
ſsuo. Hæc igitur e
ſst ratio ex Euangelica parabola, & Augu
ſst. Ambro
ſsij &
Gregorij doctrina, paganos ut ad Chri
ſsti epulas
intrẽt
intrent
compellendi. Vt primum
Chriſtianorũ
Christianorum
imperio,
ſsi fieri
ſsine magno incommodo nostro po
ſs
ſsit, qui non
ſsunt
ſsubiecti,
ſsubijciantur. Deinde ut lege Constantini conuenienter Idolorum cultu & omnibus Ethnicis ritibus
prohibeãtur
prohibeantur
,
tollanturq;
tollanturque
omnia
impedimẽta
impedimenta
, quæ obe
ſs
ſse
po
ſs
ſsent euangelicæ prædicationi. Quibus rationibus, &
testimonijs edoctus diuus Thomas
ſsecunda. 2. q. 10.
ar. 11. Ritus infidelium
præter
præterquam
Iudeorum negat e
ſs
ſse
ullo modo tolerandos
ſsi facultas ad
ſsit, quanuis
aliquã
do
aliquando
, inquit, fuerint ab Eccle
ſsia tolerati,
cũ
cum
. s. erat magna
|
infidelium multitudo. 1.
ante
antequam
e
ſs
ſsent Principes Christiani, qui cogere po
ſs
ſsent. His autem rebus
cõfectis
confectis
, nulla præterea uis, nullus metus, quo Christiani fiant, est
adhibẽdus
adhibendus
. Sed ita præparati doceri debent, & fidei præ
dicationi, ut Christiani
ſsmum uolentes
ſuscipiãt
suscipiant
, induci,
ut
ſapiẽtiſ
ſimi
sapientissimi
ac
ſsancti
ſs
ſsimi Pontificis Gregorij decreto
ſseu testimonio declaratur, quod habetur. 23. q. 4.
ſsi
nõ
non
. quo in loco
Gẽnadium
Gennadium
uirum optimum, & Christiani
ſs
ſsimum laudat & ab omnibus laudari te
ſstatur,
ꝙ
quod
gentes paganas haud dubie non
ſsubiectas in Christianorum ditionem bello redigendas curaret, non ob aliam
Cau
ſsam, ni
ſsi ut cum e
ſs
ſsent debellatæ facilius in Christianam religionem per liberam fidei
prædicationẽ
prædicationem
,
inducerẽtur
inducerentur
. Nam Gennadium
ſscribit
ubiq́;
ubique
laudari, quod
bella frequenter appeteret,
nõ
non
, inquit, de
ſsiderio
fundẽdi
fundendi
ſsanguinis,
ſsed
tantũ
tantum
dilatandæ cau
ſsa Rei p. in qua
deũ
deum
coli con
ſspicimus, quatenus Chri
ſsti nomen per
ſsubditas
gentes fidei prædicatione
circumquaq;
circumquaque
di
ſscurrat. Loquitur autem non ut quidam
ſsomniarunt de Saracenis
ſsiue Mahumetanis, qui eo tempore nulli dum erant, nec
ut alij, de Vandalis, qui iam fuerant a Belli
ſsario deleti
nec ut alij de hæreticis, qui puniendi erant,
nõ
non
debellã
di
debellandi
, nec gentium alieno nomine uocandi,
ſsed de gentibus
in Africa interiore Romano Imperio finitimis, ut declaratur in extremo eiusdem Epi
ſstolæ, quæ primi libri e
ſst
73. nec
deniq́;
denique
quod Christianos infestarent, ut fal
ſso
quidam cau
ſsantur. hoc enim exclu
ſsum e
ſst a Gregorio
per uerbum tantum,
ſsed ut a Chri
ſstianis debellati fidei
prædicationem, & propagationem
nõ
non
impedirent. Hoc
|
est enim quod Thomas ait
ſecũda
secunda
. 2. q. 10. ar. 8. frequenter, inquit, Chri
ſsti fideles contra infideles bellum
mouent, non quidem ut eos ad credendum cogant,
ſsed ut
compellant, ne
ſsidem impediant,
explicãs
explicans
uidelicet cau
ſsam cur Gennadius, pium bellum infidelibus
frequẽter
frequenter
inferret. Nam
gẽtes
gentes
, quæ non
ſsunt Chri
ſstianorum imperio
ſsubiectæ multifariam fidem
eiusq;
eiusque
propagationẽ
propagationem
ſsi quis
eã
eam
inducere uelit impediunt. Primum quia publicam eius
predicationẽ
predicationem
non admittunt, ut constat
etiã
etiam
auctore Thoma lib. 3. de Reg. prin. c. 16.
nun
nunquam
ante
Constantini tempus
ſsine mortis periculo publice fidem
prædicare licui
ſs
ſse. deinde quia prædicatores etiam occultos occidunt, & ne qui
ſsuorum
cõuertãtur
conuertantur
ob
ſsistunt
&
cõuerſos
conuersos
per
ſsua
ſsionibus, aut etiam per
ſsecutionibus
auertere conantur ut
ſs
æpe & a multis ante
Cõ
ſtantini
Constantini
principatum factum est, & pa
ſs
ſsim initio Eccle
ſsiæ
ſsiebat. Accedit quod infideles Christianis
ſsubiecti facilius
adducuntur, ut nostros mores &
religionẽ
religionem
ſequãtur
sequantur
.