Ad quartum nego
cõmodius
commodius
barbaros per
ſsolam præ
dicationem ad fidem induci,
quam
ſsi prius fuerint debellati,
quin potius ni
ſsi debellentur, multæ & magnæ difficultates ob
ſsunt prædicationi, &
cõuerſioni
conuersioni
, de quibus
ſsupra diximus. Quæ omnia impedimenta tolluntur,
ſsi
prius gentes fuerint in Christianorum ditionem redactæ.
Itaq́;
Itaque
bellum e
ſst nece
ſs
ſsarium ad prædicationem &
conuer
ſsionem, non quidem
ſsimpliciter,
ſsed quia recte,
hoc est
ſsine magnis difficultatibus, res fieri non potest,
ni
ſsi gentibus debellatis. Nam cum nece
ſs
ſsarium quinque
modis dicatur auctore Aristot. Metaphy
ſsicorum quinto
vno modo nece
ſs
ſsarium id e
ſs
ſse intelligitur,
ſsine quo res,
aut omnino, aut recte fieri non potest. Bellum igitur
nece
ſs
ſsarium est, ni
ſsi forte barbari uoluntate, &
ſsine
armis inditionem redigerentur. Nam uia prædicationis
ſsine ulla ui
lõga
longa
est, & multis difficultatibus impedita.
Ad quintum. duplex hoc in bello intelligi potest admonitio, vna qua pax offertur,
ſsi fecerint imperata, ut
præcipitur. Deute. c. 20. his uerbis. Si
quãdo
quando
acce
ſs
ſseris
|
ad expugnandum ciuitatem, offeres ei primum pacem,
ſsi receperit, & aperuerit portas cunctus Populus qui in
ea est
ſsaluabitur, &
ſseruiet tibi
ſsub tributo. Quæ admonitio non in hoc
ſsolum,
ſsed in omni bello iuste inferendo nece
ſs
ſsaria est,
ſsi forte ratione, aut denutiatione
periculi,
ſsine
ſsanguine hostes ad deditionem compellere
& quod petimus a
ſs
ſsequi detur. Alia e
ſs
ſset admonitio, de
qua
ſsupra memorauimus, & quam inutilem fore, ac
proinde omi
ſs
ſsam, &
omittendã
omittendam
e
ſs
ſse demonstrauimus.
Ad
ſsextum re
ſspondeo, istam rationem, nihil magis
cõ
tra
contra
hoc bellum facere, quam contra cætera,
quacunq;
quacunque
ratione fuerint illata, uix enim
un
unquam
bellum gestum e
ſst
ſsine magnis incommoditatibus, & iacturis,
ſsine aliqua
iniuria & maleficio. Cæterum non
ſsi difficile est
bellũ
bellum
et ex cau
ſsa iusta gerentem, iniurias & maleficia cauere protinus, est impo
ſs
ſsibile, nec principi, cuius iusta, uel
iniusta cau
ſsa, bellum iustum facit, aut uici
ſs
ſsim
iniustũ
iniustum
a
ſs
ſsignanda
ſ
ũt
sunt
crimina a militibus præter eius uoluntatem admi
ſs
ſsa, nec ea ex cau
ſsa iu
ſsta, iniustam
faciũt
faciunt
ſsiue damnandam. Quod
ſsi pericula etiam & peccandi
occa
ſsiones Chri
ſstianis legibus uitare iubemur, non tamen cum maius alterum malum uitare eodem tempore
nece
ſs
ſsitas adhortatur, aut
ſsi alior
ſsum uocet publica &
magna commoditas. Nam licet nemo po
ſs
ſsit in eas angustias
cõpelli
compelli
, ut peccare
ſsit illi nece
ſs
ſse,
ſsi
tamẽ
tamen
duo præ
cepta
ſsimul urgeant, quæ
ſsimul adimpleri nequeunt,
qui grauiori paret, altero prætermi
ſs
ſso non peccat. Vt
concilij Toletani decreto, & Gregorij testimonio docemur di
ſst. 13. c. duo mala &. c. nerui, & Ger
ſsonis
|
regula morali & Aristot. doctrina Ethi. tertio quæ
ratio in bellis poti
ſs
ſsimum est ineunda, ut docet idem
Ioan. Ger
ſson Auctor graui
ſs
ſsimus ibidem, Sic enim
di
ſs
ſserit. c. de auaritia in bellis faciendis, quæ malis innumeris plena
ſsunt, Nunc ad i
ſstos innocentes, nunc ad
illos
ſsola utilitas Rei p. excu
ſsat a mortali, aut euitatio
damni publici, notabiliter peioris, quam
ſsit damnum
priuatum ex bello proueniens. Ex hoc igitur præcepto
ſsi mala & bona, quæ hoc bellum barbaris importat,
ad calculos reuocemus, haud dubie mala
bonorũ
bonorum
multitudine & grauitate pror
ſsus obruantur. Summa
enim malorum est, quod principes mutare coguntur,
nec eos omnes,
ſsed quos oportere ui
ſsum est, & bonis
mobilibus magna ex parte priuantur, auro.
ſs. &
argento, quæ metalla apud ip
ſsos in paruo pretio erant,
quippe qui, nec aureis, nec argenteis nummis utebantur, & pro his ab Hi
ſspanis ferri metallum, quod ad
uitæ plurimos u
ſsus longe commodius est, accipiunt,
præterea triticum, hordeum, legumina,
frugiferarũ
frugiferarum
arborum, & oleorum multa genera, equos, mulas,
a
ſsinos, oues, boues, capras, & alia multa barbaris
nunquam ui
ſsa, quæ hinc allata felici
ſs
ſsime proueniunt
in illis regionibus. Quarum rerum
ſsingularum
commoditate, utilitas, quam barbari ex auro & argento accipiebant, longe
ſsuperatur. Adde nunc literas, quarum barbari
ſsunditus erant expertes legendi,
&
ſscribendi pror
ſsus ignari, adde humanitatem,
optimas leges, & instituta, & quæ
ſsola uincit
omnes omnium cæterarum rerum commoditates,
|
veri dei cognitionem, & religionem Christianam, quibus rebus cognitis, & animaduer
ſsis, qui hanc expeditionem impedire conantur, ne barbari
ueniãt
ueniant
in Christianorum ditionem, hos ego
nõ
non
barbaris humane fauere
ut ip
ſsi uideri uolunt,
ſsed ei
ſsdem plurima & maxima
bona crudeliter inuidere
cõtendam
contendam
. Quæ bona ingnaua
& importuna ip
ſsorum
ſsententia, uel tolluntur omnino
uel plurimum retardantur.
Neq́;
Neque
tamen negauerim
po
ſs
ſse tempus incidere, cum
ſsit a
ſsubiectione
barbarorũ
barbarorum
licet
cogẽdi
cogendi
facultas ad
ſsit
temperandũ
temperandum
, ut
ſsiquis Princeps cum
ſsua ciuitate aut gente, non metu, &
ſsimulatione,
ſsed
ſsua
ſsponte bona fide
ſspiritu dei afflatus, magi
ſstros Christianæ
religiõis
religionis
a nostris postularet,
ſsi quoue alio ca
ſsu recta ratio in maxima rerum humanarum
uarietate. quam vna regula metiri non po
ſs
ſsumus, barbarorum
ſsaluti aliter con
ſsulere adhortaretur, legibus
enim
atq́;
atque
præceptis, quid in
quoq́;
quoque
genere magna ex
parte fieri oporteat con
ſstituitur. Cætera quæ extra
ordinẽ
ordinem
accidunt, iu
ſstorum Principum &
proborũ
proborum
virorũ
virorum
qui rebus gerendis præfuerint prudentiæ. Prout ratio
boni publici postulabit admini
ſstranda
relinquũtur
relinquuntur
. Vt
Philo
ſsoph. Polit. 3. & ethic. lib. 5. declarat.