Ad quartum nego cõmodius commodius barbaros per ſsolam præ dicationem ad fidem induci, quam ſsi prius fuerint debellati, quin potius niſsi debellentur, multæ & magnæ difficultates obſsunt prædicationi, & cõuerſioni conuersioni , de quibus ſsupra diximus. Quæ omnia impedimenta tolluntur, ſsi prius gentes fuerint in Christianorum ditionem redactæ. Itaq́; Itaque bellum eſst neceſs ſsarium ad prædicationem & conuerſsionem, non quidem ſsimpliciter, ſsed quia recte, hoc est ſsine magnis difficultatibus, res fieri non potest, niſsi gentibus debellatis. Nam cum neceſs ſsarium quinque modis dicatur auctore Aristot. Metaphyſsicorum quinto vno modo neceſs ſsarium id eſs ſse intelligitur, ſsine quo res, aut omnino, aut recte fieri non potest. Bellum igitur neceſs ſsarium est, niſsi forte barbari uoluntate, & ſsine armis inditionem redigerentur. Nam uia prædicationis ſsine ulla ui lõga longa est, & multis difficultatibus impedita. Ad quintum. duplex hoc in bello intelligi potest admonitio, vna qua pax offertur, ſsi fecerint imperata, ut præcipitur. Deute. c. 20. his uerbis. Si quãdo quando acceſs ſseris | ad expugnandum ciuitatem, offeres ei primum pacem, ſsi receperit, & aperuerit portas cunctus Populus qui in ea est ſsaluabitur, & ſseruiet tibi ſsub tributo. Quæ admonitio non in hoc ſsolum, ſsed in omni bello iuste inferendo neceſs ſsaria est, ſsi forte ratione, aut denutiatione periculi, ſsine ſsanguine hostes ad deditionem compellere & quod petimus aſs ſsequi detur. Alia eſs ſset admonitio, de qua ſsupra memorauimus, & quam inutilem fore, ac proinde omiſs ſsam, & omittendã omittendam eſs ſse demonstrauimus. Ad ſsextum reſspondeo, istam rationem, nihil magis cõ tra contra hoc bellum facere, quam contra cætera, quacunq; quacunque ratione fuerint illata, uix enim un unquam bellum gestum eſst ſsine magnis incommoditatibus, & iacturis, ſsine aliqua iniuria & maleficio. Cæterum non ſsi difficile est bellũ bellum et ex cauſsa iusta gerentem, iniurias & maleficia cauere protinus, est impoſs ſsibile, nec principi, cuius iusta, uel iniusta cauſsa, bellum iustum facit, aut uiciſs ſsim iniustũ iniustum aſs ſsignanda ſ ũt sunt crimina a militibus præter eius uoluntatem admiſs ſsa, nec ea ex cauſsa iuſsta, iniustam faciũt faciunt ſsiue damnandam. Quod ſsi pericula etiam & peccandi occaſsiones Chriſstianis legibus uitare iubemur, non tamen cum maius alterum malum uitare eodem tempore neceſs ſsitas adhortatur, aut ſsi aliorſsum uocet publica & magna commoditas. Nam licet nemo poſs ſsit in eas angustias cõpelli compelli , ut peccare ſsit illi neceſs ſse, ſsi tamẽ tamen duo præ cepta ſsimul urgeant, quæ ſsimul adimpleri nequeunt, qui grauiori paret, altero prætermiſs ſso non peccat. Vt concilij Toletani decreto, & Gregorij testimonio docemur diſst. 13. c. duo mala &. c. nerui, & Gerſsonis | regula morali & Aristot. doctrina Ethi. tertio quæ ratio in bellis potiſs ſsimum est ineunda, ut docet idem Ioan. Gerſson Auctor grauiſs ſsimus ibidem, Sic enim diſs ſserit. c. de auaritia in bellis faciendis, quæ malis innumeris plena ſsunt, Nunc ad iſstos innocentes, nunc ad illos ſsola utilitas Rei p. excuſsat a mortali, aut euitatio damni publici, notabiliter peioris, quam ſsit damnum priuatum ex bello proueniens. Ex hoc igitur præcepto ſsi mala & bona, quæ hoc bellum barbaris importat, ad calculos reuocemus, haud dubie mala bonorũ bonorum multitudine & grauitate prorſsus obruantur. Summa enim malorum est, quod principes mutare coguntur, nec eos omnes, ſsed quos oportere uiſsum est, & bonis mobilibus magna ex parte priuantur, auro. ſs. & argento, quæ metalla apud ipſsos in paruo pretio erant, quippe qui, nec aureis, nec argenteis nummis utebantur, & pro his ab Hiſspanis ferri metallum, quod ad uitæ plurimos uſsus longe commodius est, accipiunt, præterea triticum, hordeum, legumina, frugiferarũ frugiferarum arborum, & oleorum multa genera, equos, mulas, aſsinos, oues, boues, capras, & alia multa barbaris nunquam uiſsa, quæ hinc allata feliciſs ſsime proueniunt in illis regionibus. Quarum rerum ſsingularum commoditate, utilitas, quam barbari ex auro & argento accipiebant, longe ſsuperatur. Adde nunc literas, quarum barbari ſsunditus erant expertes legendi, & ſscribendi prorſsus ignari, adde humanitatem, optimas leges, & instituta, & quæ ſsola uincit omnes omnium cæterarum rerum commoditates, | veri dei cognitionem, & religionem Christianam, quibus rebus cognitis, & animaduerſsis, qui hanc expeditionem impedire conantur, ne barbari ueniãt ueniant in Christianorum ditionem, hos ego non barbaris humane fauere ut ipſsi uideri uolunt, ſsed eiſsdem plurima & maxima bona crudeliter inuidere cõtendam contendam . Quæ bona ingnaua & importuna ipſsorum ſsententia, uel tolluntur omnino uel plurimum retardantur. Neq́; Neque tamen negauerim poſs ſse tempus incidere, cum ſsit a ſsubiectione barbarorũ barbarorum licet cogẽdi cogendi facultas adſsit temperandũ temperandum , ut ſsiquis Princeps cum ſsua ciuitate aut gente, non metu, & ſsimulatione, ſsed ſsua ſsponte bona fide ſspiritu dei afflatus, magiſstros Christianæ religiõis religionis a nostris postularet, ſsi quoue alio caſsu recta ratio in maxima rerum humanarum uarietate. quam vna regula metiri non poſs ſsumus, barbarorum ſsaluti aliter conſsulere adhortaretur, legibus enim atq́; atque præceptis, quid in quoq́; quoque genere magna ex parte fieri oporteat conſstituitur. Cætera quæ extra ordinẽ ordinem accidunt, iuſstorum Principum & proborũ proborum virorũ virorum qui rebus gerendis præfuerint prudentiæ. Prout ratio boni publici postulabit adminiſstranda relinquũtur relinquuntur . Vt Philoſsoph. Polit. 3. & ethic. lib. 5. declarat.
Loading...