CAPVT XIII. De regione Ophira, cuius frequens eſst in ſsacris Litteris mentio, & an ea huic Orbi Novo reſspondeat, & appellationi Regni Pirù originẽoriginem dederit?

SVMMARIVM Capitis XIII.

  • 1 Novis Orbis mentionem & notitiam in ſsacris Litteris reperiri aliqui tradunt.
  • 2 Salomon & Ioſsaphat claſsſses mittere ſsolebant in regionem Ophir, & quare?
  • 3 Tharſsis & ophir navigatio à Salomone inita, an eſsſset eadem, vel diverſsa? & num. 18.
  • 4 Ophir regio ſsecundùm Montanum, & alios eſst eadem cum Mexicana & Peruana Novi Orbis.
  • 5 Chriſstophorus columbus ubi primũprimum detexit Inſsulam Hiſspaniolam, Ophiram ſse reperiſsſse iactabat.
  • 6 Franc. Vatablus in Inſsula Hiſspaniola, & in Pirù & Mexico conſstituit ophir.
  • 7 Perù, vel Pirù vox multis videtur eadem cum ophir, aut certè maximè cum illa colludere.
  • 8 Paruaijm dictio, qua utitur ſsacra Pagina, eſst dualis, & duplex Perù ſsignare videtur.
  • 9 Nomina locorum, & Provinciarum facilè inverti & mutari ſsolent.
  • 10 Perù in Regno plura nomina reperiũturreperiuntur affinia nomini Ophir.
  • 11 Iobab filius Iectan videtur incoluiſsſse regionem Paria.
  • 12 Iectan ſsecundùm Montanum nomen dedit Provinciæ Iucatan.
  • 13 Sephar mons, dicitur idem cum montibus Andes del Perù, qui ſsunt totius Orbis longiſsſsmi.
  • 14 Salomon fuit omnium mortalium ſsapientiſsſsimus, & non videtur OrbẽOrbem Novum ignorare potuiſsſse.
  • 15 Salomon fuit cumulandarum divitiarum ſstudioſsiſsſsimus.
  • 16 Ophiram regionem qui in Novo Orbe conſstituunt, communiter à viris doctiſsſsimis reprobantur.
  • 17 P. Ioannis Pinedæ iudicium de regione Ophira.
  • 18 Tharſsis & Ophir Provinciæ, & navigationis earum diverſsæ erant.
  • 19 Tharſsis nomine in ſsacra Pagina quænam regio deſsignetur?
  • 20 Tharſsis idem eſsſse cum Tarteſsſso plures opinantur, & in Hiſspaniæ Bæticis oris conſstituunt. Alij verò hoc negant.
  • 21 Tarteſsſsus urbs Hiſspaniæ olim ditiſsſsima & fœliciſsſsima.
  • 22 Pineda Franciſscanus non ſsatis iuſstè à Fr. Ioan à Ponte notatus.
  • 23 Ophir regio nullatenus pertinet ad Novum Orbem.
  • 24 Peruana in regione non reperiũturreperiuntur ea, quæ ex Ophira ad Salomonem aſsportabantur.
  • 25 Salomonem, navigationem longam, & difficilem ob Novi Orbis divitias inſstituiſsſse, credibile non eſst, relicta India Orientali ditiori & viciniori.
  • 26 Aſsion gaber portus ubi? & quòd ex eo ſsolvere non opporteret claſsſses Salomonis, ſsi ad Novum hunc Orbem navigarent.
  • 27 Ophira regio ubinãubinam eſsſset, varijs opinionibus decertatur, quæ breviter referũturreferuntur.
  • 28 Sophala auri fodinis abundat, & ibi extare dicũturdicuntur libri oſtẽdẽtesoſtendentes, quòd Salo|mon ad eas ſsuas claſsſses mittebat.
  • 29 Ophir regio propriè pertinet ad Indias Orientales.
  • 30 Auctores recenſsentur, qui agunt de regione Ophira, & eam Indiæ Orientali tribuunt.
  • 31 Peguſsij dicuntur trahere originem à Iudæis damnatis a Salomone ad Ophirinas auri fudinas.
  • 32 Indiæ Orientales trahunt originem ab Ophir, & Hevila, & ſsunt ditiſsſsimæ.
  • 33 AurũAurum Indiæ Orientalis dicebatur Paruaijm, & erat probatiſssimum.
  • 34 Obrizum aurum ſsecundùm plures dicitur quaſsi Ophirizum, id eſst, à regione Ophir deductum.
  • 35 l. 3. C. de vet. num. poteſst. & l. 1. C. de oblat. vot. de nummis Obryzatis loquẽtesloquentes explicantur & emendantur.
  • 36 Oloberæ veſstes, ideſst, Olobrizæ in Rub. & l. temperet, C. de veſst. olob. quæ? & aliæ emendantur.
  • 37 Obrizum aurum poteſst deduci ex voce Græca, quæ ſsincerum & purum ſsignificat ſsecundùm Plin. vel a colore obradiante ſsecundùm Hier. & Iſsid.
  • 38 Obruſsa vox Latinis ſsignificat probationem, vel expugnationem auri, & inde dicitur Obryzum.
  • 39 Ciceronis, Suetonij & Senecæ loca explicantur & emendantur.
  • 40 l. 5. C. de ſsuſscept. & arcar. l. 2. C. de metallar. ubi habetur mentio Obryzæ emendantur.
  • 41 Aurum Phaz, ſsive Ophaz, & aliæ eius appellationes in Scriptura remiſssivè.
  • 42 Phez Regnum apud Arabes unde dictum?
  • 43 Ophiram qui in Novo Orbe conſstituunt, leviſssimis coniecturis ducuntur.
  • 44 Nominum ſsimilitude, aut affinitas ad alicuius rei identitatem probandãprobandam fallaciſssima eſst.
  • 45 Paruaijm dictio an verè in Scriptura reperiatur, & quid ſsignificet?
  • 46 Perù, vel Pirù nomen Novum eſst in his regionibus Occidentalibus, & quas cõprehendatcomprehendat.
  • 47 Perù, vel Pirù nominis variæ cauſsæ, ſsive etymologiæ referũturreferuntur. Et num. 49. 50. 51. & 52.
  • 48 Garcilaſsſsus Inca ſscripſsit commentarios de origine & Imperio Incarum, & quid ſsentiat de nomine Pirù?
  • 53 Nomina qualiter Provincijs novè detectis, aut ſsubactis imponi ſsoleant?
  • 54 Mexici urbis nomen unde mutuatum?
  • 55 Iectan, aut Iobab, & Ophir ad Provincias Novi Orbis nunquam pervenerunt.
  • 56 Iucatana Provincia non habet nomen à Iectan: & unde, & qualiter illud habere Hiſspanorum tempore cœperit?
  • 57 Sephar mons nihil habet commune cum Andibus Peruanis.
  • 58 Salomonem habuieſſehabuiſſe cognitionem peculiarem Novi Orbis nullo certo argumento probari poteſst.
  • 59 Salomon quamvis ſsapientiſssimus, didicit navigationem Tharſsis, & Ophir à ſservis Regis Hiram.
  • 60 Tyrij diu ſsevarunt epiſstolas Salomonis, & Regis Hiram, quæ agebant de navigationibus in Tharſsis & Ophir.
  • 61 Hiram Rex oſstendit Salomonis miniſstris navigationem longiorem, & ſsibi reſservavit alium breviorem & utiliorem.
  • 62 Tyrij & Phœnices fuerunt olim præſstantiſssimi in arte navigandi.
  • 63 Phœnices unde dicti ſsecundùm Ariſstotelem.
  • 64 Tyria maria Proverbium quid ſsignificet? Et unde originem traxerit?
  • 65 Salomonis divitiæ & theſsauri incomparabiles fuerunt.
  • 66 Divitijs, & theſsauris Salomonis, qui alios aliorum Regum æquare volunt, ſstultitiæ notantur.
  • 68 Templi Ieroſsolymitanum Salomonis Barbari etiãetiam, & hoſstes reverebãturreverebantur.
  • 69 Templum Salomonis cùm Craſsſsus expilavit, aurum præ copia plus dimidio viluit.
VRgent porro adhuc alij,
1
& ut hunc Novum Orbem priſscis innotuiſsſse defendant, cum profanis teſstimonijs ſsatis evincere non potuerint, ſsacris propugnare conantur, affirmantes, frequentem eius mentionem, atque cognitionem in ſsacra Pagina reperiri lib. 3. Reg. cap. 9. & lib. 4. c. 22. & lib. 2. Paralipom. c. 9. & 20. & alibi poſssim,
2
quatenus in illis de celeberrimis claſssibus agitur, quas duo illi potentiſssimi & ſsapientiſssimi Hebræorum Reges Salomon & Ioſsaphat in regionem Ophir miſsiſsſse memorantur ſsimul cum navibus, & ſservis Regis Hiram, ut inde aurum & argentum, ebur, ſsimias, pavos & alia pretioſsa aſsportarent.
Quam expeditionẽexpeditionem, ſseu
3
navigationem multi eandem faciunt cum illa, quęquæ in eiſsdem ſacręſacræ Scripturæ locis ſsemel annis tribus in Tharſsis fieri ſsolita, dicitur. Aut certè eodem itinere eandem claſsſsem appellere ad Tharſsis & Ophir, ut conſstat ex relatis a Barrerio in libello de regione Ophira, Acoſsta lib. 1. de nat. Novi Orb. cap. 13. Barradas lib. 3. concor. cap. 11. Maluenda lib. 3. de Antichriſst. cap. 20. & Pineda de reb. geſst. Salom. lib. 4. cap. 16. q. 2. pag. 211. & ultra eos Fr. Gregor. Garcia lib. 1. de Indor. orig. cap. 2. §. 3. & 4. & noviſssimè eis non relatis Fr. Baſsil. Pontius in q. 8. expoſsit. cap. 2.
Ophir
4
autem, ſsive OphirãOphiram regionem Novum hunc Orbem eſsſse, & pręcipuèpræcipuè ad prècipuas eius Provincias, Mexicanam ſscilicet, & Peruanam pertinêre, apertè, & conſstanter tradit & defendit doctiſss. Bened. Arias Mont. in apparatu in Phaleg. ſsive de primis gentium ſsedibus, in præfat. & in cap. 9. quem ſsequuntur Guillel. Poſstellus, & Goropius Beccanus relati ab Abraham. Ortel. in Theſsaur. Geograph. verb. Atlantis inſsulæ, qui ab eâdem opinione non abhorret. Genebrard. in Chronolog. lib. 1. pag. 35. & lib. 4. pag. 705. Marinus Brixianus in ſsua arca in voce Ophira, & Paruaijm, Pomarius in lexico in eiſsdem verbis, Ioan. Avenar. in Epher. Anton. Poſsſsevin. lib. 3. Bibliot. cap. 5. Michaël Balboa Cabell. in Miſscellan. Auſstr. m.ſs. 2. p. c. 3. & 16. Thom. Bozius de ſsig. Eccl. Dei lib. 20. c. 3. pag. 130. Panigarola in ſspeculo belli, loco 146. advert. 4. Ioan. Funger. in Etymolog verb. Ophir, & admittitur ab Eman. Saa, 3. Reg. 9. & argumẽtisargumentis non futilibus niti tradit Martin. Delrius in ſscholijs ad MedęãMedæam SenecęSenecæ act. 2. & nervoſse eam proponit & tueri conatur Fr. Greg. Garc. ubi ſsup. & latiùs lib. 4. c. 1. & ſseq. doctiſss. P. Ioan. Pineda d. lib. 4. c. 16. §. 3. 4. 5. & 6. ex pag. 211 uſq;uſque ad 215. ubi argumentis contrarijs reſpõdêrereſpondêre intẽditintendit, & neminẽneminem referens Fr. Baſsil. d.q. 8. c. 2. & 3. & ante omnes ſsenſsiſsſse videtur
5
clariſssimus ille æquè, ac fœliciſssimus Dux Chriſstophorus ColũbusColumbus, qui cùm in navigatione Oceani Occidentalis ad inſulãinſulam HiſpanãHiſpanam, ſsive HiſpaniolãHiſpaniolam (ut aiunt) appulit, OphirãOphiram ſse reperiſsſse dictitabat, ut ab illo ſsæpius narrante, ſse audiviſsſse ſscribit Petr. Martyr. in decad. Novi Orb. lib. 1. Neque ab eis abeſst Franc.
6
Vatabl. qui lib. 3. Reg. cap. 9. & 22. in eâdem inſsula ante ingreſsũingreſsum Perù conſstituit Ophir, quanquam idẽidem etiam aſsſserat, eſsſse ipſsum interius Perù, ſsimulq́ue Mexicum, 2. Paralip. cap 3. verſs. 3. annot. 16.
In cuius opinionis conſirmationẽconſirmationem à | multis ex prędictisprædictis auctoribus perpẽdiperpendi ſsolet,
7
ipſsam vocem Ophir, quæ etiam aliquando Ophire, vel Opire, pronuntiatur, per Metatheſsim, ſsive littetarum tranſspoſsitionem, in vocẽvocem Perù, vel Pirù, quâ nunc utimur, permutatãpermutatam fuiſsſse, & maximè cum ea colludere videri. Præſsertim ſsi adijciamus, quod ubi d. lib. 2. Paralip. cap. 3. dicitur Salomon: Texiſsſse domum laminis de auro probatiſsſsimo, in Hebræo legitur: AurũAurum Parvaijm. Quæ
8
terminatio, & inflexio vocis videtur eſsſse dualis, cuius ſsingulare ſsit Perù, vel Perù, ut iuxta GrãmaticosGrammaticos Hebraicæ linguæ canones obſservat Pineda in comment. in Iob c. 28. verſs. 16. pag. 500. & de reb. Salom. d. lib. 4. cap. 16. §. 4. pag. 212. num. 3. unde duplex Perù illâ voce ſsignificari videbitur, videlicet Peruana regio, & altera Mexicana, illi contermina: licèt illa tantùm nomen proprium Perù hodie retineat: prout noviſssimè etiãetiam advertit P. Ludovic. Balleſster. in Onomotograph. verb. Ophir, pag. 289. & ita Vatablus ſsuper illum locum ſsic ſscribit: Paruaim numero duali dicitur apud Hebræos fortaſsſse locus ille, qui noſstro tempore le grand Peron, & le petit Peron dicuntur, nam eſst maxima affinitas nominum. Quam
9
coniecturam magis urgent, & extendunt Montanus ubi ſsup. Maluenda d. lib. 3. de Antichriſst. cap. 19. & Fr. Greg. Garcia d. lib. 4. de Ind. origin. cap. 1. & ſsequent. conſsiderantes, frequentiſssimam eſsſse huiuſsmodi vocum depravationem: &
10
plures alias in his Regnis Perù reperiri in fluvijs, oppidis & montibus, quęquæ cum voce Ophir eandem affinitatem habêre videntur.
Deinde ſsuperioribus additur ex ſsententia Montani ubi ſsuprà, & Poſsſsevini libro 2. Bibliothec. capit. 5. Iobab,
11
cuius mentio eſst Geneſsis cap. 10. verſs. 28. incoluiſsſse videri regionem huius Novi Orbis, quęquæ Paria vocatur, auro, margaritiſsq́ue abundantem, & Iectan,
12
de quo in eodem cap. verſsic. 26. nomen dediſsſse ingenti eiuſsdem Americæ Cherſsoneſso, dicto Iucatan, & Sephar
13
montem OrientalẽOrientalem, de quo eod. cap. verſs. 29. eſsſse montes Andes, Peruanæ regionis, longiſssimos omniũomnium montium, qui hactenus in Orbe ſsunt viſsi, ut tradit Acoſsta d. lib. 1. cap. 13. & lib. 3. hiſst. Ind. cap. 22.
Denique
14
perpenditur ab eodẽeodem Pineda & Gregor. Garcia in locis ſsup. relatis, affirmari quidem oportêre, Salomoni, qui fuit omnium mortalium ſsapientiſssimus, & cui Deus ipſse dedit horum, quæ erant, ſscientiam veram, ut ſsciret diſspoſsitionem Orbis terrarum, & virtutes elementorum, ut habetur lib. 3. Reg. cap. 4. & lib. Sap. cap. 7 verſs. 17. minimè fuiſsſse Novum Orbem ignoratum: quod imprimìs erat ſscitu digniſssimum, atque iucundiſssimum. Præſsertim
15
ſsi hanc cognitionem cõiungamusconiungamus cum ſstudio, quod habuit cumulandi aurum & argentum, quorũquorum eiuſsdem Novi Orbis natura facundiſsſsima reperitur.
Sed quamvis prędictaprædicta ſsententia his argumentis, & tantorũtantorum virorũvirorum auctoritatibus muniatur,
16
meritò tamen ab alijs doctis & diligentibus noſstri ſseculi ſscriptoribus improbari ſsolet, ut parum ſsolida, & potius novitatis, quàm veritatis amore, & ſstudio excogitata, ut cõſtabitconſtabit ex traditis à Bened. Perer. lib. 3. in Genef. ubi de Hevilat, Gaſspar. Barrerio in lib. de regione Ophira, Acoſsta lib. 1. de nat. Novi Orb. cap. 13. & 14. Barradas lib. 5. concord. c. 11. Mart. Delrio ſsup. Geneſs. cap. 10. Maluenda lib. 3. de Antichriſs. c. 20. & 21. & ſseq. & de Paradiſso cap. 23. & 41. Ant. Herrer. in hiſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 1. cap. 1. pag. 2. Bernar. Aldrete de orig. ling. Hiſsp. c. 13. & antiq. Hiſsp. lib. 3. c. 9. pag. 360. Auguſst. Torniel. in annal. ſsacris, 1. tom. anno mundi 1931. num. 45 pag. 229. & ſsuſsiùs 2. to. ann. 3043. n. 7. & 8. Ioan. Drugo lib. 6. Obſser. c. 3. & lib. 9. cap. 12. M. Ant. Palau in paradox. claſssis Salomonis, Ioan. Pineda | in comment. in Iob, cap. 28. verſs. 16. pag. 500. & 501. & iterum de reb. Salom. lib. 4. cap. 16. §. 4. 5. & 6. Vbi
17
tamen ab ijs, quæ anteà dixerat, aliquãtulumaliquantulum flectens, rem in medio relinquẽdamrelinquendam decernit, & id tantùm ſsuperiori opinioni tribuit, ut minus levis, minuſsq́ue deformis cenſseri debeat; & minimè indigna, quæ à ſapiẽtibusſapientibus benignè audiatur.
Et planè, quod pertinet
18
ad Tharſsis, etſsi a nonnullis cum Ophir confundatur, ut ſsuprà retulimus, longè tamen verius eſst, diverſsas per ſse eſsſse navigationes & claſsſses, quas ad eas SalomõSalomon, & Ioſsaphat mittere ſsolebant, & ex diverſsis portubus, & per diverſsa maria, ut latiſssimè probat doctiſs. Ribera ſsup. Ionam, cap. 1. & Thom. Bocius de ruin. gent. lib. 5. cap. 7. pag. 483. licèt verum ſsit, utranque regionem nihilominus eâdem navigatione, & eâdem claſsſse obiri potuiſsſse, exportatis primũprimum ex Ophir, auro, lignis, pavonibus, ſsimijs, ebore: ex Tharſsis verò, etiam auro, argento, gemmis, ac rebus alijs pretioſsiſssimis. In quibus omnibus probãdisprobandis,
19
& in vero loco deſsignando, ubi Tharſsis illa conſsiſsteret, adeò latè & doctè inſsiſstit Pineda d. lib. 4. de reb. Salom. cap. 5. cum multis ſsequentib. & cap. 16. §. 1. & 2. pag. 211. Fr. Gregor. Garc. d. lib. 1. de Ind. orig. cap. 2. §. 4. ex pag. 34. ad 40. Acoſsta d. lib. 1. cap. 14. Gaſspar Sanctius in Iſsaìam, cap. 2. verſs. 18. pag. 38. & cap. 19. verſs. 22. pag. 199. & cap. 23. verſs. 26. pag. 236. Thomas Bocius d. pag. 483. & pag. 326. Maluenda d. lib. 3. de Antichriſst. cap. 20. pag. 157. cum ſseq. & lib. 5. cap. 14. pag. 281. Ludov. Balleſster. in Onomotograph. verb. Tharſsis, ex pag. 535. & in Hierolog. lib. 2. cap. 9. Torniel. d. anno 3043. num. 9. pag. 50. & Fr. Ioan. à Ponte in conven. utriuſsque Monarch. lib. 3. cap. 6. & 7. & lib. 2. c. 23. pag. 249. ut otioſsum vidêri poſssit, ſsi Nos, qui ad alia tendimus, in eorum ſscriptis transferendis ſsubſsiſstamus.
Illud
20
tamen in noſstræ Hiſspaniæ gloriam præterire non poſsſsumus, quod Gorop. Becanus tradit lib. 7. Hiſspanicorum, & ex pluribus alijs defendi Pineda ubi ſsupr. cap. 14. & 15. Bocius d. cap. 7. & de ſsig. Eccleſs. Dei lib. 15. cap. 18. Mariana de reb. Hiſspan. lib. 1. cap. 2. Ludo. Nonius in deſscript. Hiſspan. cap. 12. ad fin. & ante eos S. Athanaſs. Synaîta in Hexam. lib. 10. in 3. lib. Reg. Tharſsis ſscilicet ad Hiſspaniam, & præcipuè BęthicasBæthicas eius oras pertinêre, neque aliam regionem fuiſsſse, quàm Tarteſsſsum,
21
cuius beatam auri & argenti, & aliarum rerum omnium copiam, tum veterum Scriptorum teſstificatio, tum præſsens rerum ſstatus ſsatis declarat. Quod latè etiam, & non vulgari ſstudio, licèt vulgari ſsermone proſsequuntur Fr. Ioan. à Ponte d. lib. 3. cap. 6. & Franc. Torreblanca in epit. lib. de magia in defenſsione cap. 4. & noviſssimè & eruditiſssimè Alphonſs. Carranza in libro, quem edere parat de monetarũmonetarum valore & augmento 1. p. QuãvisQuamvis contrariũcontrarium aſsſserat alter Pineda Franciſsc. lib. 3. ſuęſuæ Monarch. cap. 22. §. 4. QuẽQuem
22
non ſsatis iuſstè hac de cauſsa reprehendit, & inſscium & barbarũbarbarum vocat à Pont. ubi ſsupr. Nam id etiam alij viri doctiſssimi negant, & noviſssimè Aldrete de antiq. Hiſsp. lib. 1. cap. 24. in fine, pag. 108. & latiùs Torniell. d. anno 3043. num. 9. pag. 51. & 52.
Quod verò
23
ad Ophiram regionẽregionem ſspectat, non poſsſse illam ullo prorſsus modo cum Peruana, ſsive Novo hoc Americano Orbe cõvenireconvenire, evidentiſsſsimis argumentis meo iudicio convincunt Auctores ſsuprà pro hac opinione relati, pręſertimpræſertim Acoſsta, Barrerius, Barradas, & præcipuè MaluẽdaMaluenda d. lib. 3. cap. 24. & Torniell. d. anno mundi 3043. num. 7. & 8. à quibus ſse nunquãnunquam ſsatis expedire potuerunt Greg. Garc. d. lib. 4. de Ind. orig. cap. 1. & ſseq. Pineda d. cap. 16. §. 5. & Baſsil. Pont. d.q. 8. expoſsit. cap. 3. Et ut omittam, quæ ſsæpè à nobis in ſsuperioribus repetita | ſsunt de omnimoda huius Orbis apud antiquos ignoratione, & inacceſsſsa Oceani magnitudine, & de inſsuperabili difficultate navigandi per altum, necdum cognito acus Magneticæ uſsu: illud certè unum
24
refellendæ iſsti opinioni ſsatis ſsuperq́ue eſsſse videtur, quod conſstet in regione Peruana nec gemmas, nec elephantes eſsſse, nec pavos, nec ſsimias, nec ligna Thyna pretioſsiſsſsima, qualia ex Ophir aſsportari ſsolita narrat Scriptura.
Neque rationi conſsentaneum vidêri,
25
Salomonem ex mari Rubro, relictâ Arabiâ, & Indiâ Orientali viciniori, atque notiori, multarumq́ue rerum pretioſsiſssimarum fertiliori, immenſso circuitu, & maiori diſspendio, quàm quęſtuquæſtu, navigationem inſstituiſsſse ad regiones Americanas, aut Peruenſses. Quod evidentius erit, ſsi animadvertamus ex eiſsdem locis ſsacræ Scripturæ conſstare, prædictas claſsſses
26
ex portu Aſsiongaber ſsolvere ſsolitas fuiſsſse, qui portus in littore maris Rubri continebatur, ut poſst longam diſsputationem probat & concludit Pineda d. lib. 4. cap. 7. & 8. & ſsequentib. Abrah. Ortel. in Theſsau. Geograph. verb. Aſsiongaber, quidquid diſsſsentiat Baſsil. PõtiusPontius d. cap. 3. At verò ſsi in Perù expeditio facienda erat, quorſsum attinebat ex eo portu ſsolvere, & per tot vaſstiſssima maria vagari, & univerſsum Orbem laborioſsiſssimâ navigatione, infinitis penè caſsibus, & laboribus obnoxiâ peragrare, cùm potuiſsſsent ex Ioppe, vel alio portu maris Mediterranei proficiſsci, & per illud & fretum Herculeum multo breviori, ac faciliori, magiſsq́ue uſsitatâ navigatione, ſspacio circiter quinq;quinque mẽſiummenſium ad Peruanam regionẽregionem pervenire.
Sed ubi terrarum
27
Ophira Provincia ſsita, & an alio etiam nomine cognita eſsſset, hactenus ignoratum eſst, & variantes auctorum ſsententiæ rem incertam & dubiam, magis obſscuram & ancipitem reddiderunt. Nam quidem eam in Sophala conſstituunt ſsub ima Africa ad Oceanum Æthiopicum poſsita; quæ
28
regio etiam nũcnunc adeò auri ſsodinis abundat, ut nihil præter aurum exteris mercatoribus communicet, quem admodum Luſsitanorum peregrinationes teſstantur. E quibus Thomas Lopecius ſscribit, Sophalenſses habêre libros Indicâ linguâ conſscriptos; in quibus legitur, Salomonem Regem tertio quoque anno hinc aurum tuliſsſse, atque hodie etiam eam regionem habêre ſsui nominis auri fodinas.
Alij verò OphirãOphiram collocãtcollocant in inſsula Armutia. Alij ad Philippinas, vel Moluccas reijciũtreijciunt, aut certè ad inſsulas ann. 15. ab Alvaro Mendaña repertas, quas inde Salomonis appellatas exiſtimãtexiſtimant. Alij denique frequentiùs, & certiùs cum Ioſseph. lib. 8. antiq. cap. 2. & 6. & D. Hieronym. epiſst. 140. de locis Hebraicis,
29
ad Orientales Indias pertinêre ſscribunt, & pręcipuèpræcipuè ad nobiliſssimam earum inſsulam, quęquæ Trapobane, ſsive Samatra dicitur, & hodie Malaca, veteribus Terra aurea, ſsive Aurea Cherſsoneſsus vocabatur, & ad ei adiacentes Peguſsiorum Provincias. Quas
30
opiniones diligenter congeſssit & illuſstravit Gaſspar Barrerius in d. libello de regione Ophira, Abrah. Ortel. ind. Theſsaur. Geograph. verb. Ophir, Carol. Stephan. in dictionar. eodem verb. & plures alij relati a Ribera, Acoſsta, Delrio, Gregor. Garcia, Maluenda, Pineda, Torniello, Aldrete, & Balleſstero in locis ſsup. num. 16. relatis, Pet. Cieza lib. 1. hiſst. Ind. cap. 3. Chriſstian. Adricom. in Theatr. Terræ ſsanctæ in Tribu Phares, cap. 15. Ant. Herrera d. lib. 1. cap. 1. Thom. Bocius lib. 20. de ſsig. Eccleſs. Dei, cap. 3. pag. 320. Ioan. Boterus in relat. univerſs. part. 1. lib. 2. pag. 235. Camillus Borrell. de pręſtpræſt. Reg. Cathol. cap. 19. num. 51. Fr. Ioan à Ponte in d. conveniẽtconvenient. lib. 2. cap. 17. pag. 190. & 191. & MaffęiusMaffæius lib. 1. hiſstor. Ind. pag. 20. qui etiam lib. 16. pag. 397. Loquens
31
de Peguſsiorum origine ex Bonſserri litteris tradit, ſtirpẽſtirpem eos | à Iudæis exulibus ducere, qui a Salomene damnati ad Ophirinas auri fodinas, ea loca primi tenuerunt.
Facitq́ue in confirmationem huius ultimæ ſententięſententiæ, quæ Ophiram indijs OriẽtalibusOrientalibus tribuit, quod ſsciamus, eas ab
32
Ophir, Hevila nomen, & originem incolarũincolarum accepiſsſse, ut habetur Geneſs. 10. & ijs rebus omnibus mirum in modum abundare, quæ ſsacrâ Paginâ referente ex illis navigationibus ad Salomonem adducebantur. Vt præter id, quod hodiernâ experientiâ cognoſscimus, latè recolit, & uſsque ad portentum extollit Maluenda d. lib. 3. cap. 21 & 22. & alij veteres, & recentes auctores, de quibus ſsup. capit. 2. ex numer. 3. Inter
33
quæ aurum laudatiſssimum, & probatiſssimum erat, ut habetur Paralip. 2. cap. 3. ibi: Porro autem aurum erat probatiſsſsimum. Vbi Pagnin. Vatabl. Montanus, & Caiet. vertunt & legũtlegunt: Aurum ex loco Paruaìm, vel de Paruaìm.
Vnde apud Romanos, & alias nationes in, maximo pretio ſsemper extitit, & corrupto vocabulo,
34
Obryzvm quaſsi Ophirizum, vel Ophiriſsum, id eſst, à regione Ophir deductum, dicebatur. Vt obſservant D. Hieron. ſsup. Ierem. & ſsup. Daniel. Acoſsta d. cap. 13. Funger. & Steph. d. verb. Ophir, Pineda ſsup. Iob cap. 28. verſs. 15. & 16. & cap. 31. verſs. 24. Beroald. Torrent & Caſsaubonus ſsup. Sueton in Nerone cap. 44. cum inquit: Illum à populo exegiſsſse argentum puſstulatum, & aurum Obryzum, ut plerique omnes Palàm collationem recuſsarent.
Et hinc
35
nummi ſsive ſsolidi obryzati dicuntur in 1. 3. C. de vet num. poteſs. lib. 12. & in l. 1. C. de oblat. vot. lib. 10. quamquam in utroque loco mendum ſsit in antiquis Codicibus, & Obryziati legatur. Quemadmodum & in
36
rub. & 1. temperent, C. de veſstibus oloberis & auratis, lib. 11. ubi paſsſsim legitur, Oloberis, & Olabera, cùm Olobrycis, & Olobryzas, legundum ſsit, quaſsi veſstis, quęquæ tota eſst ex Obryzo, & ibi rectè Alciat. Cuiac. & Gothofred. advertunt, & ad emendationem dictorum, & aliorum iurium, quęquæ extant in Codice Theodoſsian. obſservavit Briſsſson, de verb. ſsign. verb. Obryza, Ioan. Prateius & Ioan. Calinus eod. verb. & ante eos Catellian. Cotta in memorab. iur. verb. Obryzati ſsolidi, & Tiraq. in 1. 3. connub. num. 17. qui tamẽtamen prædictam auri Obryzi etymologiam non omnino probant. Nam
37
magis videtur ex Græco fonte deſscendere, quaſsi ἀϐριϑομ, id eſst, ſsincerum, purum, delicatum, quod ſępèſæpè igne excoctum eſst, ita ut amplius in coctione non diminuatur, ut conſstat ex Plin. lib. 33. cap. 3. dum ait: Auriq́ue experimento ignis eſst, ut ſsimili colore rubeat, quo ignis, atque id ipſsum Obryzum vocant. A quo non diſscrepat D. Iſsidor. qui lib. 16. Etymolog. cap. 17. ab eo dictum cenſset, quod obradiet ſsplendore, ſsitq́ue colorus optimi, & D. Hieronym. qui utrãqueutramque etymologiam complectens in epiſst. 140. ad Principiam Virginem, ſsic ait: Ophir genus auri eſst, vel à loco Indiæ, vel a colore nomine indito. Et congerit alia Martin. Delrio in comment. in Cantica cap. 5.
Sunt etiam, qui Obryzi auri nomen ex
38
Latina voce, Obruſsſsa, deducant, quam ſsigniſsicare volunt examen, probationem, expurgationem & coctionem auri, ut latiùs probat Turneb. lib. 27. adverſs. cap. 18. Pineda de reb. Salom. lib. 4. cap. 18. § 5. pag. 226. Qui ita emendant
39
locum Suetonij ſsup & explicant illud Cicer. de clar. Orat. Expurgandum eſsſse ſsermonem, & adhibendam rationem quaſsi obruſsſsam, & Senec. lib. 4 nat. quæſst. cap. 5. Si omnia argumenta ad lancem cœperimius exigere, ſilẽtiumſilentium indicetur, ubi Ioan. Opſsopæus ex optimis membranis legit, Ad obruſsſsam. Quæ omnia
40
conducunt ad explicationem 1. 5. C. deſsuſscep. & arcar. & 1. 2 C. de metallar. lib. 12. ubi obryzæ mẽtiomentio habetur.
Et
41
de Phaz ſsive Ophaz, & Mvphaz, & alijs appellationibus, quibus | aurum in ſsacris Litteris appellatur, plura Lector, ſsi velit, vidêre poterit apud Pined & Delrium ſsup. Maluenda de Antichriſst. lib. 3. cap. 24. & Bernard. Aldrete lib. 3. de antq. Hiſspan. cap. 8. ubi
42
addit, inde apud Arabes Regnum phez, fuiſsſse denominatum.
Conſstat
43
ergo (ut ad propoſsitum redeamus) Ophiram regionem ad Americanum Orbem nullatenus pertinêre. Neque adverſsantur coniecturæ, quibus Auctores num. 4. relati in contratiam ſsententiam adduci videntur. Nam reverâ tenues & leves admodũadmodum ſsunt. Atque imprimìs illa parum ſstringit, quęquæ ab ipſsis ut fortiſssima traditur, de affinitate, ſsive colluſsione nominum Ophir & Pirù. Sæpè quippe deficiunt
44
* nomina, ſsæpè; mutantur, & a ſsua primæva origine degenerant. Sæpè etiam nullo conſsilio, ſsed caſsu res diverſiſsimędiverſiſsimæ in uno, & eodem nomine apud remotas nationes, & varijs linguis utentes, conveniunt, ut latè docet Xenophon. in peculiari huius argumenti libello, quẽquem de æquivocis nominavit, & in eâdem tractatione, de qua agimus, optimis exemplis oſstendunt Barradas lib. 5. concord. cap. 11. Acoſsta d. cap. 13. Maluend. d. cap. 24. pag. 167. & 168. & Pineda d. lib. 4. de reb. Salom. cap. 16. §. 4. num. 3. pag. 212. Vbi plenè
45
reſspondent ad illud, quod dicitur de auro Paruaijm, & quid hoc nomen ſsignificet, & an in Scriptura reperiatur.
Præſsertim, quia verius eſst,
46
nunquam hanc vocem Perv, vel Pirv ab Indis Occidentalibus cognitam fuiſsſse, ut has Provincias ſignificarẽtſignificarent, ſsed poſsteà ab Hiſspanis impoſsitam, & ad id omne extenſsam eſsſse, quod eſst poſst Panamam uſsque ad Provinciam de Paſsto, & hinc uſsque ad flumen Maule, quod ultra Provinciam de Chile dilabitur, ut tradit Acoſsta d. lib. 1. cap. 13. Ant. Herrer. in hiſst. gen. Ind. decad. 1. lib. 1. cap. 1. pag. 2. & decad. 3. lib. 10. cap. 2. pag. 356. & in deſscript. cap. 16. pag. 46. Maluend. d. lib. 3. cap. 24. pag. 167. Pineda ſsup. Iob, cap. 28. verſs. 16. pag. 500. & 501. & Bernar. Aldrete lib. 3. de orig. ling. CaſtellanęCaſtellanæ cap. 13 Vbi tradunt
47
veram huius nominis rationem & occaſsionem caſsualem fuiſsſse. Nam cùm primi Hiſspani poſst longam navigationem hæc littora tenuiſsſsent, atque indigenam quemdam piſscationi intentum ex improviſso cõprehendiſſentcomprehendiſſent, geſstu, ac ſsignis rogare cœperũtcœperunt, quęnamquænam illa terra eſsſset, quibus ipſse (quod naturale eſst) de proprio nomine rogari ſsuſspicatus, frequenter reſspondebat & repetebat Beru, Beru quod nomen familiariſssimum eſst maritimis hominibus Peruanis. Indeq́ue Hiſspani, vel reſsponſsione decepti, vel occaſsione ſsumptâ, regionem ipſsam Perù appellaverunt, prout ipſse Pineda, & Aldrete ſse audiviſsſse dicunt
48
à Garcilaſsſso Inca, qui maternam originem ducebat ex Incarum Peruanorum ſsanguine, & eorum hiſstoriam parabat. Quam quidem poſsteà typis mandavit, & in eius lib. 1. cap. 4. & ſseq. hanc eandem narrationem proponit, & ſsubdit, quòd Incarum tempore, eorũeorum regnũregnum, appellabatur Tavantinsviv, quod quatuor Regni partes ſsigniſsicabat.
Sunt etiam
49
qui putent, Hiſspanos ubi primùm ad has oras pervenerunt, cùm auri cupiditate potiſssimum ducerẽturducerentur, ab Indijs ſsibi obvijs ante omnia quęſijſſequæſijſſe, an, & ubi in eis aurum inveniretur Hiſspanâ voce Oro, Oro, quam Indi non intelligentes, nec rectè pronuntiare valentes, repetebant Birv Birv, ut tradit Maluenda d. lib. 3. de Antichriſst. cap. 24. pag. 167. & Sebaſst. Covar. in Theſsaur. ling. Caſsteli. verb. Perù, fol. 586. Vbi
50
aliam etiam aliorum etymologiam addit, qui volunt, Perù nomen Hebræum eſsſse, quaſsi Pere, deductum ex verb. Parad. quod partiri, dividere, ſseu ſseparare ſsignificat, eò quòd terra hæc ita ab alijs remota & ſseiuncta ſsit.
Alij verò
51
has opiniones, ut ani|les fabulas, mertiò reijcientes, prædictum nomen non caſsu his regionibus impoſsitum dicunt, ſsed ſsumptâ occaſsione ex nomine reguli, quem in tractu Panamatico circa littora maris Del Svr invenerunt, qui appellabatur BiRvqvete, indeq́ue ad Provincias ſsucceſssivè luſstratas appellationem derivaſsſse, ut ſscribit Herrera in d. hiſst. gen. Ind. decad. 2. lib. 1. cap. 14. pag. 27. & decad. 1. lib. 1. cap. 1. in ſsin. Aut certè ex
52
prima Provincia, quam FrãcFranc. Pizarrus & ſsocij, prædictum mari traijcientes, occuparunt; vel ab amne quodam illam interluente, qui Pirù, ſsive Piura, dicebatur, qui duobus gradibus ab Æquinoctiali iacet, ducentis viginti leucis poſst Panamenſsem regionem, ut conſstat ex Gomara 1. par. hiſst. Ind. fol. 9. & 62. Auguſst. Zarate lib. 1. hiſst. Perù, cap. 1. Levino Apollonio lib. 1. de reb. Peruenſs. in princ. Acoſsta d. lib. 1. cap. 13. Herrera d. cap. 1. pag. 2. Fr. Gregor. Garc. lib. 4. de Ind. orig. cap. 1. pag. 321. & cap. 4. pag. 334. & pag. 348. Didac. Davalos in Miſscellan. Auſstral. colloq. 27. fol. 114. Cabello Balboa in altera Miſscell. m. ſs. 2. part. cap. 6. Eſst enim
53
frequentiſssimum Provincijs noviter inventis, aut ſsubiugatis, à loco, vel flumine earum primùm explorato, vel ab earum Regibus, aut exploratoribus nomen imponere, ut oſstendunt auctores, quos citavimus ſsup. cap. 4. num. 42. & de Mexici urbe obſservat Gregor. Garc. d. lib. 4. de Ind. orig. cap. 3. §. 3. pag. 507. dicens
54
nomen traxiſsſse ab antiquo Indorum Duce dicto Mexi, qui olim eum locum bellicâ virtute poſsſsedit.
Sed neque magis
55
obſstat, quod ex ſsententia Montani & Poſsſsevini num. 11. & 12. retulimus de Iobab & Iectan, qui ad has regiones incolendas deveniſsſse dicuntur: nam, ut rectè obſservat Acoſsta. d. cap. 13 & Maluenda. d. lib. 3. capit. 24. in ſsin. pag. 168. hoc nullis ſsolidis rationibus, auctoribus, aut coniecturis ſstabiliri poteſst; quin potiùs ſsecundùm Torniellum. d. anno 1931. num. 45. veroſsimile non videtur Iectan, aut eius filios, Ophir ſscilicet & Iobab, ſsedes uſsque adeò remotas ſsibi deligere potuiſsſse, aut voluiſsſse, cum præſsertim tunc temporis non deeſsſsent aliæ regiones multò viciniores & commodiores, quas ratio prius incoli ſsuadebat, deinde paulatim & ſsucceſssivè ad remotiores pertranſsire, ut reverâ factum fuiſsſse videmus, ſsiquidem filij Iectan in Orientalibus AſięAſiæ partibus habitarunt, ut idem ipſse Torniell. oſstendit num. 51. Et. illud de
56
nomine Iectan, Iucatanæ Provinciæ indito vaniſssimum & ſsutiliſssimum eſst, pręſertimpræſertim ſsi ſsidem habemus Ant. de Herrera in d. hiſst. Ind. decad. 2. lib. 2. cap. 18. in fin. pag. 64. qui docet, ante Hiſspanorum adventum nullum propriũproprium generale nomen eam Provinciam habuiſsſse, & fortuitò impoſsitum eſsſse ex nomine radîcis, quæ Ivca vocatur: ex quibus apud eos panis conficitur, & locis, ubi plantatur, quæ indigenæ Ilatli vocant. Vel quia cùm primi exploratores maritimos Indos de nomine terręterræ rogarent, illi reſponderũtreſponderunt, Toloqvitan, peculiare quoddam oppidum deſsignantes; unde Hiſspani univeriam regionẽregionem Ivcatam, & poſsteà magis corrupto vocabulo IvcaTan appellare cœperunt.
Et
57
pari, aut maiore levitate nititur illa montis Sephar, & Andium Peruanorum cõmixtiocommixtio à Montano cõmentacommenta, quam etiam in hoc reijcit, & convincit Acoſsta d. cap. 13.
Denique non obſstat, quod ultimo loco de Salomonis ſsapientia, & ingenti ſstudio cumulandarum opum conſsideravimus. Nam, ut ait Pineda, d. cap. 16. §. 4. num. 4. pag. 213.
58
etſsi ei concedamus abſsolutiſssimam CoſmographięCoſmographiæ, & Geographiæ, & totius Philoſsophiæ ſscientiam, ac proinde cognoviſsſse, hunc Orbem eſsſse Sphæricum, & ex parte nobid oppoſsita ab Antipodis habitari. Nuſsquam tamen certo | argumento probabitur, quòd peculiariter Americam notam, vel exploratãexploratam habuerit, & vel capiendi experimenti, vel opes cumulandi gratiâ, claſsſsem in eam deſstinaverit. Illud quippe, quod de Ophir adducitur, iam ſsatis ſuperq́;ſuperq́ue reiecimus.
Quibus non
59
incongruenter addere licet, ipſsam in Ophiram, & Tharſsis navigationem à Salomone non antè tentatam, quàm ab Hiran Rege Tyriorum, & eius ſservis illius notitiãnotitiam habuiſsſset, & cum eo ſsocietatem inijſsſset, quod plures tradunt poſst viceſsimum quartum Regni ſsui annum contigiſsſse, ut conſstat ex prædictis locis ſsacræ ScripturęScripturæ & ex epiſstolis
60
quas duo Reges ſsibi invicem ſscribebant, quęquæ olim apud Tyrios roligiosèreligiosè obſervabãturobſervabantur, earumq́ue meminit Dius in hiſstorijs Phœnicijs, & poſst eum Ioſseph. lib. 1. adverſs. Appion. & Anton. Poſsſsevin. in apparatu, 1. tom. pag. 776. & ex alijs, quæ tradunt Caietan. Abulenſs. & alij, quos refert Pineda d. lib. 4. de reb. Salom. cap. 4. pag. 167. & Bernard. Aldrete de antiq. Hiſsp. lib. 1. cap. 24. pag. 107. & 108. & lib. 2. cap. 2. Vbi addit,
61
Regem HirãHiram ſsibi & ſsuis faciliorem & quæſtuoſiorẽquæſtuoſiorem navigationẽnavigationem reſservaſsſse, & Salomonis claſssibus, & miniſstris longiorem & difficiliorem communicaſsſse.
Tyrios autem ſsive Phœnices
62
fuiſsſse eâ tempeſstate omnium hominum in navigandi arte, & navali militia pręſtantiſsimospræſtantiſsimos, ſsatis ex eiſsdem auctoribus conſstat, & ex Iſsaìa cap. 23. Ezechiel cap. 27. Herod. lib. 1. Arrian. lib. 2. Strabo. lib. 16. ubi inquit: Quantum claſsſsi potuerint, argumento evidenti eſst multitudo, & magnitudo coloniarum ab eis deductarum. Ariſstot. lib. de mirab. auſscultat. dum tradit: Aiunt
63
quidam phœnices appellatos, quòd primi maria navigantes, quocunque appellerent, omnes necarent.
Et ex Feſsto Pompeio de verbor. ſsignific. pag. 301. ubi inquit: Hinc
64
in proverbium deductum eſsſse, Tyria maria, quòd Tyro oriundi Pœni adeò potentes maris fuerunt, ut omnibus mortalibus navigatio eſsſset periculoſsa.
Planè
65
ingentes Salomonis divitias fuiſsſse, & ſsummo ſstudio undique conquiſsitas, negare non poſsſsumus, cùm id paſssim Scriptura teſstetur, quæ Paralip. 2. ait, illi a Deo promiſsſsum: Divitias & ſsubſstantiam, & gloriam dabo tibi, ita ut nullus in Regibus, nec ante te, nec poſst te fuerit ſsimilis tui. Et Reg. 3. cap. 10. inter alia inquit, quòd præ auro, gemmis & margaritis, quas congeſsſserat: Non erat argentum, nec alicuius pretij putabatur in diebus Salomonis: & 2. Paralip. cap. 9. tantam fuiſsſse argenti copiam in domo Salomonis, ut in campeſstris lapidum. Quod latè proſsequitur, & ſspecialiter enumerat, atque exornat lib. 1. Paralip. cap. 22. Ioſseph. lib. 7. antiq. cap. 12. Pineda Franciſscanus in Monarch. lib. 7. cap. 19. §. 5. alter Pineda d. lib. 4. de reb. Salomon. per totum, Auguſst. Torniell. in annal. ſsacris tom. 2. ann. 3043. num. 4. pag. 46. & Budæus lib. 4. de aſsſse, ubi theſsauros Regis David centum viginti trium millionum fuiſsſse dicit, Salomonis autem eius filij decuplo maiores, hoc eſst, 1230. milliones.
Quapropter idem Pineda d. lib. 4. cap. 19. pag. 232. eorum
66
ridet, & reprehendit ſstultitiam, vel invidiam, qui divitias aliquorum Regum noſstri temporis cum theſsauris Salomonis volunt comparare. Quod & facit noviſssimè Franc. Torreblanca in epit. lib. de Magia in defenſsione cap. 4. per totum. Soli enim
67
ſsumptus, & expẽſęexpenſæ extructionis & cultus templi Ieroſsolymitani omnium Regum divitias, imò & omnem admirationem excedunt, ut conſstat ex ijs, quæ latiſssimè ſscribunt Arias Montanus, & Ribera in libris de Templi fabrica & ijs, quæ ad templum pertinent. Salmeron. to. 1. proleg. 42. Barradas tom. 2. cõcordconcord. lib. 3. ex cap. 9. ad 52. Ioan. Azor. tom. 1. inſstit. moral. lib. 6. ex cap. 24. uſsque | ad 56. Villalpand. in apparat. ſsup. Ezechiel. Pineda de reb. Salom. lib. 5. c. 5. cum ſseq. & compendiosè TorreblãcaTorreblanca d. cap. 4. Et ultra relatos ab eis Simon Maiol. in dieb. Canicul. to. 1. clloq. 19 pag. 431. & colloq. 23. pag. 527. & ſseq. ubi inter alia tradit, totum templum, quod erat ſsexcentorum pedum longitudinis, latitudinis cubitorum centũcentum, à ſsummo vertice uſsque in imum pavimentum, aureis laminis fuiſsſse contectũcontectum: & univerſsum locũlocum. qui Sancta–SãctorumSancta–Sanctorum dicebatur, ex puro auro fabricatũfabricatum, quod ſsexcentis auri talentis ęſtimareturæſtimaretur. Et unam trabem inter alias in eo poſsitam, penitus aureãauream, trecentarum minarũminarum auri, id eſst, ſeptingentarũſeptingentarum & quinquaginta librarũlibrarum. Et quod clavis aureis omnia hæc affigebãturaffigebantur, quorũquorum ſsinguli ad quinquaginta ſsiclos ęſtimationeæſtimatione pretij valuiſsſse ferũturferuntur. In eoq́ue ædificando artifices centũcentum quinquaginta millia & ſsexcentos occupatos fuiſsſse, ultra innumeros alios, qui terrâ, mariq́;mariq́ue operi neceſsſsaria cõquirebantconquirebant & præparabant, deſserviſsſseq́ue in eo Sacerdotum quatuor & viginti millia, & ut videtur alijs, quadraginta quatuor millia. Muſsicen profitẽtesprofitentes ſsex millia, LevitarũLevitarum octo millia. Vnde memorat Ægeſsipp. lib. 5. de excid. Ieroſsolym. c. 43. tantam fuiſsſse illius templi maieſstatem, ut
68
etiam Barbarorum gentes illud venerarentur, & inferrent munera prædones religionis. Adeò, ut eodẽeodem teſste lib. 1. c. 17. Pompeius, cùm eò perveniſsſset, maluerit admirari, quãquam prædari. Quod tamen non fecit Craſsſsus, qui rapacior fuit, illud expilans, ut conſstat ex Zonara to. 1. annal. ubi ait, tantam
69
fuiſsſse auri prædam, ut dimidio minus in Syria valuerit, quàm reverâ alibi ęſtimareturæſtimaretur.
Loading...