CAPVT PRIMVM. Quàm ſsit nobilis, & difficilis hæc de iuſsta IndiarũIndiarum acquiſsitione tractatio, & à quibus fuerit ſseriò, aut etiãetiam perfunctoriè agitata.

SVMMARIVM CAPITIS PRIMI.

  • 1 Auctor cur in primo libro Hiſstoricum, & Coſsmographum egerit?
  • 2 Scriptores librorum omnibus diſsciplinis uti debent.
  • 3 Apes imitari debent, qui libros legunt, & ſscribunt.
  • 4 Auctoris tractatio in hoc libro ſsecundo circa quid verſsari debeat? & qualiter inſstituenda. Et num. 50.
  • 5 Indiarum Occidentalium acquiſsitionis diſsputatio multis difficilis viſsa eſst.
  • 6 Gloria maior ex arduis, & difficilibus comparatur.
  • 7 Labor maior impendi debet, ubi maior utilitas ſsperatur.
  • 8 Regum Hiſspaniæ dignitas, & maieſstas, ob Indiarum acquiſsitionem, temerè ab aliquibus calumniatur.
  • 9 Subditi debent famam, & honorem dominorum ſsicut vitam tueri.
  • 10 Vaſsſsalli qualiter iurent defendere vitam, & honorem Domini.
  • 11 Auctor nunquam intẽditintendit aliorum ſscriptorum dicta ſsupprimere, aut pro ſsuis venditare.
  • 12 Scriptorum priorum laus poſsterioribus quoque iuſstè aliquando debetur.
  • 13 Librum ſsuum quis illum appellare poteſst, in quo aliorum dicta benè, & diſstinctè congeſsſsit, etſsi de ſsuo nihil adijciat.
  • 14 Accurſsius in Iuris gloſsſsis pauca de ſsuo habet.
  • 15 Speculator fatetur, ſse ex aliorum velleribus telam ſsuam ordiri.
  • 16 Græci Philoſsophi, & Poëtæ, plurima ab alijs dicta pro ſsuis venditarunt.
  • 17 Macrobij elegans locus expenditur.
  • 18 Lucianus qualiter eos laudet, qui alienis ſscriptis commodè uti ſsciunt.
  • 19 Auctores recenſsentur, qui generaliter tractant de dominio Infidelium, & an ab illis auferri poſsſsit?
  • 20 Auctorum operoſsa nomenclatura proponitur, qui de iuſstitia acquiſsitionis Novi Orbis ex profeſsſso, vel perfun|ctoriè tractarunt. Et numero 39.
  • 21 Ioannes Lupus de Palacios Rubios omnium primus de iure acquiſsitionis Indiarum diſsputare cœpit. Chiapenſsis Epiſscopus laudatur, & plurima de eius vita, & virtutibus, & auctoribus, qui de eis agunt, ibid. Et n. 27.
  • 22 Bartholomæus de las Caſsas in ſsæculo manens, & poſsteà Ordinem Prædicatorum profeſsſsus, & Epiſscopus creatus, pro Indorum libertate, & utilitate anxiè laboravit. Et num. 26.
  • 23 Epiſscopus chiapenſsis, quos libros, ſseu tractatus de Indorum materijs ediderit? Et num. 25.
  • 24 Epiſscopi Chiapenſsis tractatus de iure Indiarum, & præcipuè confeſsſsionarium, cur colligi iuſsſsi fuerunt?
  • 28 Ioannis Gineſsſsij à Sepulveda vita, & ſscripta, præſsertim quæ de iuſstitia debellationis Indiarum vulgavit.
  • 29 Gineſsij Sepulveda libri de iuſstis cauſsis belli Indorum, cur à Regio Conſsilio intercipi iuſsſsi fuerint?
  • 30 Licent. Frias de Albornoz ſscripſsit tractatum parum conſstantem de converſsione, & debellatione Indorum.
  • 31 Petrus Malferitus ſscripſsit reſsponſsum Apologeticum pro iuſstitia debellationis Indorum.
  • 32 Marquardus de Suſsanis ſspecialiter egit de iuribus acquiſsitionis Novi Orbis.
  • 33 Franciſscus à Vargas aliqua tradit pro tuenda acquiſsitione Novi Orbis, & refert ſse longiora commentaria de hac quæſstione edidiſsſse, quæ auctor non vidit.
  • 34 Dominic. à Soto quid ſscripſserit, & ſscribere promiſserit de iuribus acquiſsitionis Indiarum, & de ratione promulgandi Evangelij.
  • 35 Ioan. Matiençus quos libros ediderit, & qualiter referat ſse in uno eorum de Indorum debellatione defendenda latè tractare.
  • 36 Ioan. Matiençus ſscripſsit librum Hiſspano ſsermone de moderatione Regni Perù, & quid de eo auctor cenſseat?
  • 37 Fr. Franciſsc. à Victoria doctas relectiones ſscripſsit de Indis inſsulanis, ſsive de veris, & affectatis titulis dominationis eorum.
  • 38 Gregorius Lopez laudatur, & qualiter ſscripſserit de iuribus dominationis Indiarum, refertur.
  • 39 Acquiſsitionis, & retentionis Novi Orbis iura, & titulos multi Doctores varijs in locis examinant, qui numerantur.
  • 40 Ioſsephi Acoſsta ſscripta laudantur.
  • 41 Iuſst. Heurnius ſscripſsiſsſse dicitur librum de legatione Evangelica ad Indos capeſsſsenda, quem auctor non vidit.
  • 42 D. Marta ſscripſsit latè de dominio Infidelium, & Indorum, & Romani Pontif. poteſstate ſsuper eos.
  • 43 Hieron. Zevallos laudatur, & qualiter ſscripſserit de iuſstitia acquiſsitionis, & retentionis Novi Orbis.
  • 44 Novi Orbis acquiſsitionis, & retentionis tituli à præſstantiſsſsimis Hiſspaniæ 1. C. tractari debuiſsſsent.
  • 45 Magnos in magnis occupari decet.
  • 46 Auctor ſsperat, ſse aliquid in titulis acquiſsitionis Novi Orbis congerendis, & illuſstrandis præſstiturum.
  • 47 Primum locum in ſscribendo qui aſsſsequi non poteſst, non ideò intenti ſsui proventum continere debet, ex Cicerone.
  • 48 Mare liberum, titulus eſst cuiuſsdam libri, ab Anonymo aliquo hæretico editi, contra iura acquiſsitionis & retentionis Indiarum.
  • 49 Hæretici, & ſsectarij contumelioſsi, & procaces ſsunt, ubi cum Catholicis certant.
  • 50 D. Seraphinus Freitas Luſsitanus laudatur, & eius tractatus contra alterum Maris liberi.
  • 51 Bened. Ægidius etiam Luſsitanus eidem libro, licèt non ita ex profeſsſso, reſspondet.
  • 52 Mendax meretur, ut etiam cùm vera dicat, ei non credatur.
  • 53 Adulatores ſsibi, & ijs, quibus adulantur, damnoſsi ſsunt.
SVperiore libro ea omnia (ni fallor) ſsatis dilucidè expoſsui, & illuſstravi, quęquæ neceſsſsaria viſsa ſsunt, ad cognoſcẽdumcognoſcendum nomen, ſsitum, naturam, hiſstoriam, ac gloriam detectionis Indiarum Occidentalium, de quarum iure ſsermonem & tractationem inivimus. In quo
1
parum vereor Ariſstarchorum cenſsuram, ſsi qui fortè me potiùs Hiſstoricum, aut CoſmographũCoſmographum, quàm IureconſultũIureconſultum egiſsſse cauſsentur. Suſsceptum quippè opus id, ut apparet, deſsiderabat, neque aliter eius compago conſstare poterit, quàm ſsi ex ſseparatis, & diverſsis diſsciplinis, ædificij huius univerſsitas cõſtruaturconſtruatur. Vt in
2
ſsimili ſscribit Iabolen in l. eum qui ædes 23. D. de uſsucap. & Senec. epiſst. 74. dum ait: Invicem hæc ſstudia commutanda eſsſse, & alterum altero temperandum, ut quidquid lectione collectum eſst, ſstylus redigat in corpus, apum imitatione,
3
quæ vagãturvagantur, & flores, ad mel faciendum idoneos, carpunt; deinde quidquid attulere diſsponunt, ac per favos digerunt: & ut Virgil. noſster ait:
Liquentia mella
Stipant, & dulci diſstendunt nectare cellas.
Quâ etiam eleganti ſsimilitudine uſsos reperio Lucret. lib. 3. de nat. rer. in princip.
Floriferis ut apes in ſsaltibus omnia libãtlibant.
Omnia nos itidem depaſscimur aurea dicta,
Aurea, perpetua ſsemper digniſsſsima vita.
Horat. lib. 4. Carmin. Ode 2. Simonidem apud Plutarc. in eius vita, Iſsocrat. in fin. orat. ad Demonic. ubi ſsic inquit: Nam ut apes videmus omnibus quidem floſsculis inſsidere, de ſsingulis autem utilia carpere: ſsic eruditionis comparandæ ſstudioſsos, nihil inexploratum relinquere, ſsed profutura quæ ſsunt, undique colligere licet. Macrob. lib. 1. Saturnal. cap. 1. ubi verba Senecæ ad litteram mutuatur, & tetigi ego in meo tract. de crim. parric. lib. 1. cap. 13. Neque abeſst D. Hieronym. adverſsus Vigilant. ſsic ſscribens: Operis mei eſst, & ſstudij, multos legere, ut ex plurimis diverſsas flores carpam: non tam probaturus omnia, quàm quæ bona ſsunt, electurus: aſsſsumo multos in manus meas, ut à multis multa cognoſscam.
Nunc
4
verò rerum ordine ita exigente, Nomocanonicum ſsermonem (ideſst mixtum ex Civilis, & Canonici iuris diſsciplina) & maxima etiam ex parte Theologicum inſstituemus, dum in ſsecundo hoc noſstræ tractationis libro de iuribus, ſsive titulis agere deſstinamus, quibus fœliciſssimi & potentiſsſsimi HiſpanorũHiſpanorum Reges, & Domini noſstri has Novi Orbis Provincias tot laboribus, & expenſsis (ut diximus) perluſstratas, ditioni ſsſsubijcere, & adijcere potuerunt.
In quo planè agnoſsco,
5
arduum me, & difficile onus meis humeris impoſsuiſsſse, cum hęchæc diſsputatio tot opinionum & argumentorum nodis, & anfractibus implicetur, & plures doctiſssimi & præſstantiſssimi viri eam ſsuſscipere auſsi non fuerint, vel ſsuſsceptam, non ſsatis pro dignitate & utilitate tractaverint.
Sed vel hoc ipſsum movêre me potuit, & debuit, ut in hãchanc curam totis viribus & nervis intenderem. Nam,
6
ut ait Ovid. lib. 4. Triſst. eleg. 3.
Ardua per præceps gloria vadit iter.
Et Propert. lib. 4. eleg. 11.
MagnũMagnum iter aſcẽdoaſcendo, ſsed dat mihi gloria vires Non iuvat ex facili lecta corona iugo.
Et Horat. lib. 1. Serm. ſsatyr. 2.
Leporem venator ut alta
In nive ſsectatur, poſsitum ſsic tangere nolit:
Captat, & apponit: meus eſst amor huic ſsimilis: nam
Transvolat in medio poſsita, & fugentia captat.
Quibus adijcio verba D. Petr. Chyſsologi ſserm. 91. dum inquit:
7
AurũAurum de terra legere qui noverunt, ubi divitem ſsenſserint venãvenam, ibi quidquid artis eſst, quidquid laboris impendunt.
Accedit his noſstrorum Regum auctoritas & maieſstas,
8
quæ cùm huius acquiſsitionis causâ ab exteris, & alijs non benè inſstructis, nec res, & hiſstorias Indiarum ſsatis doctis hominibus labefactetur, pro ea vindicanda, & ſsarta ac tecta tuenda, non minùs quàm pro aris, & focis pugnare debemus. SubditorũSubditorum quippè
9
munus, & veluti inſsita à natura conditio requirit, ut ſsicut vitãvitam Domini, ita etiam honorem, famãfamam & exiſstimationem tueantur: & ſsi verbis aut ſscriptis proſscindi viderint, quibus poſsſsint modis calumniantium cavillationes repellant, ut habetur in cap. 1. de forma fidel. iũctâiunctâ l. iuſsta, D. de manum. vind. & in cap. tibi Domino, diſst. 36. & cum communi feudiſstarum Schola latè tradit Henricus Roſsenthal. 2. tom. cap. 10. concl. 17. & Matth. de Afflict. in cap. 1. num. 19. qualiter iurare deb. vaſsſsal. dom. fidelit. ubi inquit:
10
Sacramento fidelitatis contineri, quod vaſsſsallus dominum ſsuum in totũtotum exaltabit, quantũquantum poterit, & nunquam vitam, aut membrũmembrum, neque honorem, quẽquem habet, ſsua volũtatevoluntate, cõſilioconſilio, vel exhortatione perdet, ſsed in ijs omnibus adiutor eius erit ſecundũſecundum ſuũſuum poſsſse.
Operi ergo manum admoventes, videamus imprimìs oportet, quid in hoc argumento ante Nos pręſtiterintpræſtiterint alij,
11
ut ſsua cuique gloria tribuatur, & ſsicut latentia cum laude ſsunt prodita, ita ab eis inventa cum vituperatione, aut ignoratione non videantur eſsſse neglecta, ut utar verbis Caſssiod. lib. 4. var. epiſst. 34. ſsemper enim in more habui, ſsua cuique etiam minutiſssima reddere, & fateri malle per quos profecerim, quàm in furto deprehendi, iuxta conſsilium Plinij in præfat. ad lib. nat. hiſst. Cùm pręſertimpræſertim, ut ipſse inquit, ſsors fiat ex uſsura &
12
laus, quęquæ primis Scriptoribus iuſsſsè conceditur, non minor interdum poſsterioribus deferenda ſsit, qui multa inventis addiderũtaddiderunt, vel quæ à primis arripuerunt, hauſseruntq́ue, illuminatiùs, & ordinatiùs poſsteris tradunt, ut noviſssimè advertit, & probat Pat. Ioan. Pineda in Eccleſs. cap. 12. verſsic. 12. num. 3. pag. 1206. & ante eum ex noſstris, plura congerẽscongerens, Sim. de PrętisPrætis proœmio ad lib. de interpret. ult. volunt. n. 16. ubi aſsſserit,
13
hâc ſsolâ ratione poſsſse Doctorem, ſuũſuum appellare librum illum, in quo omnia dicta aliena repoſsuit, de ſsuo autem nihil adiecit, arg. l. 2. circa princ. D. de orig. iur. ibi: Non quia Papyrius de ſsuo quicquam ibi adiecit, ſsed quòd leges ſsine ordine latas in unum compoſsuit; auth. ut cùm, de appellat. cognoſsc. §. aliud quoque capitulũcapitulum, ibi: Et diſsperſsas,
14
& eorũeorum, quęquæ de gloſsſsis Accurſs. dicit Bart. in l. 2. D. de concuſssion. Paul. de Caſstro in auth. ceſsſsante, circa fin. C. de legit. hęredhæred. & de ſsuis operibus Speculator
15
in tit. de not. crim. §. ut autem, dicens: Vt autem ex aliorum ſsparſsis velleribus telam nobis ordiamur politam, &c. Quod ſsumere potuit ex D. Hieronym. in pręfatpræfat. comment. epiſst. ad Epheſs. dum ait: NũquidNunquid aut Tertullianus Beatum Martyrem Cyprianum, aut Cyprianus Lactantium, aut LactãtiusLactantius Hilarium à ſscribendo deterruit? ſstamina & filannonum, quãquam ponũtponunt priores, ut poſsteri veſstem inde conficiant.
Quibus addo
16
Clement. Alexand. lib. 6. Strom. cap. 1. ubi oſstendit Philoſsophos & Poëtas Græcos, quorum variæ ſsectæ fuerunt, confeſsſsos eſsſse, pręcipuapræcipua ſsua de moribus dogmata à Socrate accepiſsſse. Quin & plura alios ab alijs invicem ſsurripuiſsſse, & aliorum libros ab illis obletos tanquam ſsuos ſsibi vendicaſsſse. Macrob. ubi ſsupr. qui ait, quòd quemadmodum apes ſsuccum varium in unum ſsaporem miſsturâ quadam, & proprietare ſspiritus ſsui mutant:
17
Nos quoque quidquid diverſsa lectione quæſsivimus, committemus | ſstylo, ut in ordinem eo digerente coaleſscat. Nam & in animo melius diſstincta ſervãturſervantur, & ipſsa diſstinctio non ſsine quodam fermento quo conditur univerſsitas, in unius ſsaporis uſsum libamenta confundit, ut etiãetiam ſsi quid apparuerit, unde sũptũsumptum ſsit, aliud tamẽtamen eſsſse, quãquam unde ſumptũſumptum noſscetur, apparet.
Et Lucian. in Dialog. Piſscator, ſsive reviviſscentes in princ.
18
qui cum antiquis Philoſsophis loquens, ſsic ait: Quin & hæc ipſsa, quæ proloquor, unde quãquam à vobis accepi? ac inſstar apiculæ decerpens, hominibus oſstendo? At illi laudant, ac uniuſscuiuſsque florem, unde, & a quo, & quemadmodum collegerim, cognoſscunt, meq́ue oratione ob floriferam hanc meſsſsem commendãtcommendant. Sed verius vos ipſsos, ac prata veſstra amœniſsſsima, qui tam varia, & verſsicoloria produxiſstis, extollunt.
D. quoque Auguſst. q. de Trinit. cap. 3: Vtile eſst (inquit) plures libros à pluribus diverſso ſstylo etiam de eiſsdem quæſstionibus fieri, ut ad plurimos res ipſsa perveniat ad alios quidem ſsic, ad alios autem ſsic. Et Hippoc. in lib. de arte: Scientiæ, inquit, votum ac opus eſst, invenire aliquid eorum, quæ nondum inventa ſsunt, ſsimiliter & ſsemiperfecta ad finem perducere & abſsolvere.
Et ut omittam
19
celebrem illam Hoſstienſsis, Innocentij, Abbatis, & aliorum diſsputationem in cap. quod ſsuper his devoto, ubi generaliter tractãttractant de dominio rerum, quęquæ ab infidelibus poſssidentur; & an, & quando ab illis auferri poſssit? de quo etiam latè agũtagunt omnes Theologi poſst D. Thom. in 2. 2. q. 10. artic. 10. idem D. Thom. de regim. Princip. lib. 3. cap. 9. D. Anton. in 3. part. ſsum. tit. 22. cap. 5. §. 8. Sylveſst. verb. Papa, q. 7. Franc. Topius in tract. de poſst Princip. ſsæcul. §. 7. num. ſsinal. Navarr. in cap. novit, de iudic. notab. 4. doctiſssimus Præſses Covarrub. in regul. peccatum, 2. part. §. 10. Ferdin. Menchaca lib. 1. quæſst. illuſst. cap. 24. Molina de iuſst. & iure, tract. 2. diſsput. 106. Ludovic. Turrian. de Fide, Spe, & Charitat. q. 10. per duodecim articulos, ex pag. 619. ad 662. & plures alij relati per Thom. Sanchez in ſsum. 1. part. lib. 2. cap. 1. & ſseq. & Sayrum in Clavi Regia, 2. tom lib. 9. cap. 4.
Peculiariter
20
de his noſstris Indis Occidentalibus omnium primus diſsputare cœpit inſsignis ille
21
Doctor IoãnesIoannes Lupus de Palacios Rubios, edito in hanc rem tractatu, cui titulum fecit: Inſsularum maris Oceani, ad quem ſse remittit in tract. de obtemp. Regn. Navarr. 2. par. §. 1. in fin. cuius tamen copiam nuſsquam habêre potui.
Poſsteà etiãetiam in eodẽeodem argumento valdè inſsudavit notiſssimus ille Chiapenſsis Epiſscopus, D. Fr. BartholomęusBartholomæus de las Caſsas, qui Hiſspali bonis parẽtibusparentibus natus, & poſst ſsacrorum Canonum ſstudium Sacerdotij ordinem adeptus, cum ad inſsulam Hiſspaniolam, ſsive Sancti Dominici inter primos illius ætatis homines traieciſsſset, & in ſęculoſæculo manens, ſsæcularibus negotijs implicatus, militares adverſsus Indos expeditiones obſservaſsſset, & damna, & iniurias quas illis ſsieri videbat, toto animo
22
dolêrat, pio ſsemper, & ardenti eorum tuendorum zelo, & charitate flagravit, & cum parum ſsuis conſsilijs, & ſsermonibus proſsicere cerneret, anno 1515. primũprimum, & iterum anno 1517. in Hiſspaniam redijt, & enixis ac repetitis libellis, & orationibus Indorum cauſsam defendit apud Ferdin. Regem Catholicum, & eo paulò pòſst èex vita diſscedente, apud Caroli Cæſsaris, tunc Flandriæ cõmorantiscommorantis, Gubernatorem & Conſsiliarios, & poſsteà eundemmet Carolum BarchinonęBarchinonæ perſsonaliter adiẽsadiens, plura pro illorum libertate, meliori converſsione, gubernatione, & tractatione propoſsuit, & aliquibus pro voto impetratis, alijs per illius temporis cõperendicomperendi nationes ſuſpẽſisſuſpenſis, rurſsus inſulãinſulam S. Dominici repetijt, ibiq́;ibiq́ue ordinẽordinem PrędicatorũPrædicatorum ingreſsſsus & profeſsſsus, & multa pro eiſsdem Indis iuvandis conſstantiſssimè paſsſsus, ad Novam Hiſspaniam tranſsitum fecit, in qua non minori curâ ſsuſs|ceptam Indorum clientelam proſsecutus fuit.
Poſsteà verò Epiſscopatu de Chiapa donatus, prout maiori fulgebat auctoritate, maiori etiãetiam ardore, & ſsolicitudine in idem ſstudium incubuit. Sed cùm ob militum duritiam, & auri, atque argenti ſsemper creſscentem cupiditatẽcupiditatem, non ut oportebat, iuſstiſssimis & ſsanctiſssimis Regijs edictis in regionibus adeò longinquis obtemperari videret, ſsuaq́ue monita multis exoſsa, alijs verò difficilia, aut impoſssibilia iudicari, Epiſscopatui, quem hâc tantũtantum cauſsâ ſsuſsceperat, conſsulto prius romano PõtificePontifice, renunciavit, & iterum in Hiſspaniam reverſsus, anno 1539. nullum non lapidẽlapidem movit, ut verbo, & ſscriptis iniurias & calamitates IndorũIndorum oſstenderet, & ut eis obviam iretur expoſstularet.
Sumptâq́ue
23
hinc occaſsione, & ut apologijs reſspondêret, quas eodẽeodem tempore Ioan. Gineſs. Sepulveda contra aliquas eius propoſsitiones evulgaverat, libros quoſsdam ſscripſsit, quorũquorum primus continet tractatum comprobatorium ſsupremi Imperij, & univerſsalis dominij, quod Reges CaſtellęCaſtellæ, & Legionis ſsuper Indis Occidentalibus habent, eiq́ue triginta propoſsitiones, & aliqua principia ad idem argumentum pertinentia ſsubiunxit.
Secundus, capita cuiuſsdam diſsputationis amplectitur, quæ anno 1550. coram Regio Senatu, & alijs doctiſssimis viris inter Epiſscopum & GineſiũGineſium habita fuit eiuſsdem Senatus auctoritate, ab eruditiſssimo Fr. Mag. Dom. Soto, qui ibîdẽibîdem interfuit, in sũmãsummam redacta.
Tertius, quartus & quintus de dãnisdamnis, quęquæ Indi patiebantur, eorum libertate aſsſserenda, commendiſsq́ue tollendis pertractant.
Sextus quoddam confeſssionarium continet, cuius terrore, ij, qui cum Indis verſsabantur, à confeſsſsarijs examinandi eſsſsent. Hi libelli Hiſspali typis excuſssi anno 1550. & 1552. per omniũomnium ora, & manus vagari cœperunt. Sed poſsteà
24
quia ſsine Regij Senatus auctoritate editi erant, & alijs iuſstis de cauſsis colligi, & aſsſservari iuſssi ſsunt, & præcipuè dictum confeſssionarium, ad quod intercipiendum Regia ſschedula expedita reperitur Valliſsoleti 5. Septembr. ann. 1550. quęquæ extat in 1. tom. ſsched. impr. pag. 231.
Vltra hos tractatus
25
aliũalium ſscripſsit, quem appellavit teſstamentum, & aliũalium, cui codicilli nomẽnomen appoſsuit, quos ante mortem Regi Philippo II. præſsentaſsſse, auctor eſst Fr. Eman. Roderic. 2. tom. quęſtquæſt. Regul. q. 99. art. 4. Refert etiam Fr. Aug. Davila Padilla in hiſst. Mexic. Ord. PrędicPrædic. lib. 1. cap. 99. aliũalium librum ſscripſsiſsſse Latino, & Hiſspano ſsermone de promulgatione Evangelij, & alium ingentis voluminis, cui de iuvandis & fovendis Indis titulum fecit, & Mexici in Biblioth. Dominicani Cœnobij aſsſservatur.
Et tandem ſsummus hic vir,
26
libertatis IndorũIndorum uſq;uſque ad mortẽmortem propugnator acerrimus, plenus dierũdierum & virtutũvirtutum Valliſsoleti occubuit, ut latiùs hæc omnia, & alia ad eius vitãvitam, laudes & labores, quos pro Indis ſsuſscepit, ſpectãtiaſpectantia, recẽſetrecenſet
27
Hieron. Benzo hiſst. Ind. lib. 1. c. 16. Fr. Aug. Davila ubi ſsup. ex c. 97. uſq;uſque ad 107. Fr. Thom. Caſstell. in hiſst. Lat. Ind. 1. par. Fr. VincẽtVincent. de las Caſsas in hiſst. Mexic. lib. 1. Fr. Alfonſs. Ferdin. in hiſst. Eccleſs. noſstri temp. lib. 1. cap. 6. Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. p. lib. 3. pag. 63. Ant. Herrera in hiſst. gen. Ind. decad. 2. lib. 1. cap. 11. pag. 20. & lib. 2. cap. 3. pag. 33. & 34. & cap. 6. pag. 40. & cap. 15. & 16. & 21. & lib. 4. cap. 2. 3. 4. & 5. & decad 3. lib. 2. cap. 3. 4. & 5. ubi notabiles rationes cõtinẽturcontinentur, quas Barchinonæ ann. 1519. corãcoram Imperatore Carolo V. Epiſscopus Darienis, & Licentiatus de las Caſsas habuerũthabuerunt, de quibus etiam agit Hieron. BẽzoBenzo in ſsua hiſst. Novi Orb. lib. 1. cap. 16. & aliqua tãgittangit Ludovic. Cabrer. in vita Philippi II. lib. 7. cap. 8. pag. 419.
Epiſscopi Chiapenſsis temporibus | prædictus
28
etiam Ioan. Gineſsius de Sepulveda floruit, qui, ut pręterpræter alios refert Ant. Poſsſsev. in apparat. 1. tom. pag. 880. CordubẽſisCordubenſis fuit, Theologiæ, & bonarum litterarũlitterarum impensè doctus, ac Caroli V. Imper Hiſstoricus. Hic annos 81. cœlebs, & in diverſsis ſstudijs verſsatus, inſsumpſsit, & obijt ann. 1572. ſsepultus in Putalbani municipij æde maximâ prope CordubãCordubam & varia opera ſscripſsit, quæ cùm ſsparſsim varijs tẽporibustemporibus fuiſsſsent à Typographis evulgata, demũdemum ab Arnoldo Myllio cõquiſitaconquiſita, ſsimul in lucem edita ſsunt in officina Birmanica Coloniæ anno 1602.
Et inter reliqua, ut audio, peculiarẽpeculiarem librum elucubravit de iuſstis cauſsis belli cõtracontra Indos ſsuſscepti: cuius ratione, cum in pluribus Epiſscopi Chiapenſsis aſsſsertionibus cõtrairetcontrairet, & inter illos, verbo & ſscripto, privatim & publicè multæ contentiones habitæ fuiſsſsent, apologiãapologiam quandãquandam pro prædicti libri defenſsione vulgavit. HorũHorum librorũlibrorum copiam uſsque adhuc habêre non potui,
29
fuerunt quippe auctoritate Regiâ in HiſpanięHiſpaniæ, & IndiarũIndiarum Provincijs interdicti, ſschedulâ ad id apud D. Martinum expeditâ 19. Octob. ann. 1550. quęquæ extat in d. 1. tom. ſsched. imp. pag. 230. ubi huius prohibitionis ratio ea eſsſse dicitur, quia extra RegnũRegnum typis excuſssi fuerant, & quia non convenit, ut materiæ eiuſsmodi ſsine expreſsſsa & peculiari Regis licentia pertractẽturpertractentur, & publicępublicæ factæ, vulgi linguis, & manibus conterantur.
Accipio etiãetiam ex relatione Fr. Aug. Davila in d. hiſst. Mexic. Ord. Præd. lib. 1. cap. 103. pag. 403. quendãquendam
30
Licenciat. Frias de Albornoz in eodẽeodem argumento laboraſsſse, & tractatum de converſsione & debellatione IndorũIndorum ſscripſsiſsſse, qui tamen, quoniãquoniam aliqua continebat, quæ Evangelicis pręceptispræceptis adverſabãturadverſabantur, QuæſtorũQuæſtorum Fidei ſsedulâ diligentiâ intercluſsus fuerit.
Viguit quoque eâdem ætate
31
quidam Pet. Malferitus I.C. Patricius Balearis, ad cuius manus cum confeſsionariũconfeſsionarium Epiſscopi Chiapenſsis perveniſsſset, & in eo aliqua perlegiſsſset, quęquæ iuſtitięiuſtitiæ Noſstrorum RegũRegum in occupatione harum Provinciarum nocêre poterant, copioſsum quoddam, & non malè doctum conſsilium, ſsive apologeticum (ut ipſse vocat) iuris reſsponſsum commentus eſst, quo intrepidè illãillam defendit, illudq́ue ad potentiſss. D.D. Maximilianum BohemięBohemiæ Regem, Auſstriæ Archiducem, direxit, qui eâ tempeſstate Carol. V. in Regnis Hiſspaniæ vices gerebat. Quod reſsponſsum extat inter conſsilia Iacobi Mandeli Albani, vol. 2. & eſst 769. in ordine.
Marquardus
32
etiãetiam de Suſsanis tractatũtractatum eodẽeodem fermè tempore fecit de Iudæis & infidelibus, in cuius prima parte cap. 14. per tot. an, & quando infideles debellari, & proprijs bonis ſspoliari poſssint? pertractat, & de his noſstris Indis, & eorum ſsubijciendorum titulis ſspeciatim nonnulla conſsiderat.
IdẽIdem etiãetiam licèt magis perfunctoriè tetigit
33
FrãcFranc. à Vargas in tract. de auct. Pontif. & Epiſscop. iuriſsd. qui habetur inter tract. Doct. tom. 13. p. 1. ex pag. 113. ubi confirmatione 10. fatetur, multũmultum in hac re Scriptores ſuęſuæ ætatis ſsuper conciliandis contrarijs InnocẽtInnocent. & Hoſstienſs. opinionibus diſsſsentire, ſse tamen omnium eorum ſsententias omnibus collatis diſsputationibus ad cõcordiamconcordiam, meramq́ue veritatem reducere conatũconatum in ſsuis commentarijs: quos tamen ego vidêre non potui, & an typis excuſsſserit, prorſsus ignoro.
Doctiſssimus
34
itẽitem Mag. P. Domin. Soto aliqua hũchunc articulũarticulum concernẽtiaconcernentia doctè, & graviter pũgitpungit in lib. 4. de iuſst. & iur. q. 4. art. 1. & ſseq. & in 4. diſst. 5. q. unicâ, art. 10. pag. 266. & ſseq. ubi addit, ſsibi in animo eſsſse in lib. 4. de iuſst. & iur. tractatum edere de ratione promulgandi Evangelij, primum in obſequiũobſequium Fidei, deinde in gratiam Chriſstianorum Principum. Quem tamen tractatum an ediderit, neſscio; nunquãnunquam enim | illius copiãcopiam aſsſsequi potui, licèt eum citari videam à Ferd. Menchaca, lib. 1. quæſst. illuſstr. cap. 10. num. 10.
IdẽIdem mihi cõtigitcontigit in ſscriptis
35
Ioan. MatiẽçoMatienço, qui fuit in his Peruanis Provincijs ArgẽtiniArgentini PrętorijPrætorij pluribus annis Senator, & ultra Dialog. Relatoris & accurata commentaria, quæ edidit ſsup. lib. 5. Recop. alium etiam librum, quem ipſse in illis citat, paraverat, ſsub titolo de ſstylo CancellarięCancellariæ, & refert ſse in eo plura pro defendẽdadefendenda Indorum debellatione & ſsubiectione dixiſsſse in tit. 1. præeminẽtiapræeminentia 17. caſsu 20. declar. 9. §. 1. gloſsſs. 1. Adquem etiãetiam ſse remittit nonnulla eiuſdẽeiuſdem argumenti leviter tangẽstagens, in alio libro manuſscripto Hiſspani ſsermonis, quẽquem penes me habeo, & inſscribitur de moderatione, ſsive gubernatione Regni Perù;
36
qui tamen iudicio meo tumultuariè ab auctore ſscriptus videtur, & pauca continet, quęquæ nobis eandem rem pertractantibus uſsui, & adiumẽtoadiumento eſsſse potuerint, ut ex utriuſsque operis collatione patebit.
Franciſscus
37
etiam à Victoria, Dominicani Ordinis fulgentiſssimum Sydus, ultra celebres illas diſsputationes, quas de iure belli cõſcripſitconſcripſit, duas alias elucubravit, quibus de Indis inſsulanis, titulum fecit, ubi plures rationes, ſsive cauſsas enumerat, ob quas illis bellũbellum infligi poſssit, & veros dominationis Regum noſtrorũnoſtrorum titulos à falſsis, & affectatis magiſstrali reſsolutione diſstinguit. Dom. quoque Gregorius
38
Lupecius Regius in ſsupremo Indiarum Senatu Conſsiliarius, & ob eximiãeximiam utriuſsque iuris peritiam & indefeſsſsum laborẽlaborem omni ſęculoſæculo commendandus, ut aurea, & ardua gloſsſsemata, ſsive commentaria oſstendunt, quęquæ circa Hiſspanas ſseptem Partitarum leges ſscripſsit, ſsine quibus manca profectò Hiſspani fori iuriſsprudentia videri poſsſset. Hic inquãinquam talis, tantuſsq́ue Præceptor, totis nervis in hoc idẽidem argumentũargumentum dominationis Indiarum intendit, & cùm plura hinc inde allata tẽtaſſettentaſſet, tandem relectiones VictorięVictoriæ, de quibus diximus, ſsummopere probans, eas ad litteram tranſstulit, & viginti colũniscolumnis conſsumptis, vix, & ne vix quidem ſse ab hoc labyrintho extricare potuit in l. 2. tit. 23. part. 2. verb. Acrecentar el pueblo a ſsu Fè.
Alia quoque
39
alij tam Theologi, quàm utriuſsque Iuris, atque etiam hiſtorięhiſtoriæ profeſsſsores de eodẽeodem articulo varijs in locis tetigiſsſse reperiũturreperiuntur, ut cõſtabitconſtabit ex Ioan. Maior. in 2. Sent. diſst. 44. q. 3. Alfonſs. à Caſstr. de iuſsta hæret. punit. cap. 14. Alfonſs. Guerrer. in ſspeculo Princip. cap. 3. num. 5. Pet. Bellino in tract. de bello, 2. part. tit. 12. Ioſseph. Acoſsta in libris de procuran. Ind. ſsalute, præcipuè lib. 2. cap. 2. Cuius doctiſssima
[40]
& elegantiſssima ſscripta meritò laudat Ant. Poſsſsevin. in apparat. 1. tom. pag. 964. Ferdinand. Menchaca lib. 1. controverſs. illuſstr. cap. 10. n. 10. & 11. & cap. 24. per tot. Fr. Ant. à Corduba in ſsuo quæſstionario, lib. 1. q. 59. Dominico Bañez, Aragone, Salone, Lorca, & alijs Theologis recẽtioribusrecentioribus in 2. 2. q. 10. art. 10. Lud. Molin. de iuſst. & iur. tract. 2. diſsp. 105. & 106. Greg. de ValẽtValent. in 2. 2. diſsp. 1. punct. 7. in reſsp. ad 2. & punct. 8. per totum, Ioanne Azorio lib. 8. inſstit. moral. cap. 24. & 25. Eman. Roderic. 2. tom. quęſtquæſt. Regul. q. 99. art. 4. & tom. 3. quęſtquæſt. 32. art. 4. Anaſstaſs. Germonio de ſsacror. immunit. lib. 3. cap. 13. per tot. præcipuè ex num. 29. Petr. Matthæo in lib. 7. Decretal. ſsub t t. 9. de inſsulis Novi Orb. pag. 74. & ſseq. illuſst. & eruditiſsſs. Card. Bellarm 1. tom. controverſs. 3. de Rom. PõtifPontif. lib. 5. c. 2. & in recognitione ſsuorum librorum in addition. eiuſdẽeiuſdem cap. §. 2. Camill. Borrell. de pręſtanpræſtan. Reg. Cathol. cap. 46. ex num. 224. Ant. Poſsſsevin. in Bibliot. tom. 1. lib. 9. cap. 15. & ſseqq. ubi de converſsione Indorum aliqua tradit Fr. Thom. à Ieſsu in tract. de procuran. omnium gentium ſsalute, lib. 2. par. 1. cap. 5. & lib. 5. p. 1. P. Lud. Turriano in tract. de Fide, q. 19. diſsput. 51. & 52. & ſsequentib. P. Ioan. de | Salas de legibus, q. 95. diſsput. 7. ſsect. 4. pag. 120. & q. 96. diſsp. 10. ſsect. 3. pag. 227. Ioan. Boter. in ſsuis relat. univerſs. 2. part. lib. 4. ex pag. 238. ad 240. & 4. part. lib. 3. per totũtotum, præcipuè pag. 72. Anton. de Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 2. cap. 4. Lud. Cabrera in vita Philippi II. lib. 7. cap. 8. Ferdin. Rebell. de obligat. iuſst. lib. 18. q. 23. per tot. ubi licèt de titulis Indiarum OriẽtaliumOrientalium dumtaxat pertractet, idem eſst ac ſsi de Occidentalibus diſsſseruiſsſset, Lud. à Paramo de origin. Inquiſs. lib. 3. q. 1. opin. 3. n. 123. ubi citat, de eodem agentem quẽdamquendam auctorem nomine Vazquez conſs. 8. quem invenire non potui;
41
ſsicuti neque admonitionem quandam de legatione Evangelica ad Indos capeſsſsenda, quam audio his tẽporibustemporibus ſscripſsiſsſse Iuſst. HeurniũHeurnium Ioan. filium, & typis editam Lugdun. Batavor. apud Elzivericum in 8.
Vidêre autem licuit, & iuvit, quod latiſssimè, & multũmultum in noſstris terminis ſscribit
42
D. Marta in tract. de iuriſsd. lib. 1. cap. 24. ubi Romani Pontificis poteſstatem ſsuper Regnis, & bonis infideliũinfidelium intrepidè admittit, & Hieron. Zevall. 1. tom. pract. cõmuncommun. q. 735. ubi occaſsione illius quæſstionis, quam diſsputat, an filij infideliũinfidelium poſssint invîtis parentibus baptizari, de titulo ſsubiectionis Indorum aliqua tangit. Quod idẽidem
43
ipſse auctor, quæ eius eſst diligentia, & ſtudiũſtudium de Republica litteraria, & Noſstrorum RegũRegum dignitate benèmerendi, in eorum, ut inquit, gratiãgratiam, latiùs proſsequutus eſst in quarto tom. earundẽearundem pract. cõmuncommun. q. ult. ex n. 168. uſq;uſque ad num. 324. ubi num. 174. mutuatis verbis Petri Malferiti. d. conſs. 769. inſsano labori ſse indulgêre velle teſstatur, ut veritas huius quæſstionis, & IndiarũIndiarum Regni retentio luce meridianâ clarior omnibus illuceſscat, quod an impleverit, aliorũaliorum iudicio relinquo. Meritò
44
tamen ibîdẽibîdem ex num. 175. ad 182. ad hoc opus ex profeſsſso ſuſcipiẽdũſuſcipiendum deſsiderat, & appellat inſsignes illos, & præſtãtespræſtantes Iuriſsconſsultos, & Regis noſstri potentiſssimi PręſidesPræſides & Conſsiliarios, quorũquorum nomina refert. Magnos
45
enim magna aggredi, & in magnis laborare ratio ſsuadet, ut latè docet Ariſst. lib. 4. & hîc cap. 3. & egregio ſschemate oſstendit Lucianus in dialogo 4.
Sed nos
46
eo tempore, quo Zevall. hanc ultimãultimam quęſtionẽquæſtionem in vulgus emiſsit, ſscripta hæc, quæ nunc in publicum edimus, in privatis ſschedis continebamus, gaviſiq́;gaviſiq́ue ſsumus, & ingenio noſstro gratulati, quòd poſst tantos viros, qui in hoc ſstudio, ſsive ſstadio certarunt, & in hanc uberrimam meſsſsem manũmanum miſserunt, prodire adhuc in lucem, Deo votis noſstris annuente, non uſsquequaque contemnendi, poſssîmus, & piam illam Moabitidem imitati, ſpicilegiũſpicilegium, neque ſsterile forſitãforſitan, neque infructuoſsum conficere.
Et quamvis
47
ſsumma illa eruditionis faſstigia, quęquæ Zevallos exoptat, æquare non valeamus, neque in Orcheſstra, ſsed in imis iſstis ſsubſselijs locum habêre meruerimus, non ideò tamen ab incœpto itinere deſsiſstemus. Poteſst enim non incõcinnèinconcinnè huc referri quod in Oratore Cicero ait: Si quem aut natura ſsua, aut illa præſstantis ingenij vis fortè deficiet, aut minus inſstructus erit magnarum artium diſsciplinis, teneat tamen eum curſsum, quem poterit. Prima enim ſsequentem, honeſstum eſst in ſsecundis, tercijſsq́ue conſsiſstere. Nam in Poëtis non Homero ſsoli locus eſst (ut de Græcis loquar) aut Archiloco, aut Sophocli, aut Pindaro, ſsed horum vel ſsecundis, vel etiam infra ſsecundos. Nec verò Ariſstotelem in Philoſsophia deterruit à ſscribendo amplitudo Platonis: nec ipſse Ariſstoteles admirabili quadam ſscientia & copia cæterorum ſstudia reſstinxit.
Alacrior quoq;quoque ad hãchanc pugnãpugnam capeſsſsendam inſsurgo, quoniam audio etiam his ultimis annis librum quendãquendam ſsine Auctoris nomine pervulgatum eſsſse, de his Indicanæ dominationis iuribus plura tractantem
48
cui titulus | eſst, Mare liberum, cuius copiam hucuſsque nanciſsci non potui; nam in extremas iſstas mundi plagas rarò ſsimiles libri perveniunt, & huius nundinatio, & relectio per ſanctęſanctæ Inquiſsitionis officium interdicta videtur, ut conſstat ex ultimo indice librorum prohibitorum ann. 1612. pag. 77. Nimirum, quia ut à viro docto & pio, qui Hiſspaniæ ante prohibitionem illũillum legit, accepi, hæretici Auctoris manũmanum & ingeniũingenium redolebat impiè in Reges noſstros, & quod gravius eſst, in RomanãRomanam EccleſiãEccleſiam debacchãtisdebacchantis. Pro accepta ſscilicet eiuſsmodi
49
SectariorũSectariorum inverecũdiainverecundia, qui nullam veritatis, aut decori rationem in ſsuis doctrinis aſsſserendis & adſtruẽdisadſtruendis habentes, quidquid in buccam venit, affirmant, & contumelijs & iniurijs magis quàm rationibus certant, ut rectè obſservat Balth. Chavaſs. de not. veræ relig. lib. 4. cap. 2. ut planè ad eos pertineat illud Greg. Nazianz. in orat. 1.: Veritatis doctrinam adulterant, omnibus aſsſsentantur, ventriloqui ſsanè, & vaniloqui, voluptatibus ſsuis ſservientes, verbis èex terra prolatis, & in terram peſsſsum euntibus, ut maximãmaximam apud vulgus gloriãgloriam, & nominis celebritatem conſequãturconſequantur.
Cui
50
libro, poſstquam hunc noſtrũnoſtrum typis cudendum tradidimus, plenè reſspondiſsſse video, doctum pariter ac reverendum Patrem D. SeraphinũSeraphinum Freitas Luſsitanum in altero cui de iuſsto Imperio Aſsiatico, titulum fecit, ubi Indi Orientalis navigationem, & conquiſsitionem per Luſsitanos factam, eruditè defendit, & nonnulla etiam breviter pungit, quæ ego latiùs pro his noſstris Occidentalibus diſsſserueram, ut Lectori facilè ex utriuſq;utriuſque tractationis collatione patebit.
Eundem laborem, licèt non ita ſserio, aggreſsſsus quoq;quoque videtur alter noviſssimus Luſsitanus, cui nomen Benedictus Ægidius, in commentarijs ad l. ex hoc iure, D. de iuſstit. & iur. 1. part. cap. 3. ex num. 13. ad 32. ſsed neque hic noſstrum uſsquequaque inutilẽinutilem reddet. Pergam igitur macte animo, diſstinctis capitibus ſsingulos titulos, qui mihi in hanc rem perpendi poſsſse videntur trutinans, & exornans, obſsoletis nitorem, ut cum Plinio loquar, faſstiditis gratiãgratiam, dubijs fidem, & vetuſstis novitatem adſstruere curans, & in unoquoque quid affirmandum, quid improbandum ſsit ex animi mei ſsententia citra omnem amoris, & lenocinationis ſspeciem reſsolvens. Non enim ignoro,
51
mendacis hanc pœnam eſsſse, ut etiam cùm vera dicat, ei non credatur, ſsicuti apud Laërti. lib. 3. Ariſst. tradit, & D. Hieronym. epiſst. 37. ad Iulian. & habetur Eccleſs. 20. 26: Opprobrium nequam in homine mendacium, & in ore diſsciplinatorum aſsſsiduè erit. Et adulatores
52
ſsibi, & ijs, quibus arridere cupiunt, necem inferre, ut pręterpræter alios optimè & noviſssimè probat Dom. Regens Valençuel. cõſconſ. 99. num. 76. & eleganti carmine oſstendit Iacob. Billius Carthuſs. in Antholog. ſsacra, ſsic inquiens:
Lingua aſsſsentatrix vitium loquentis acerbat, Et delectatum crimine laude ligat.
Nulla ſsit ut lapſso reparandæ cura ſsalutis Blanditur ſsoniti dum malè ſsuaſsus honor.
Libera ſsit potius vox correctoris amici, Serpere ne fibris cæca venena ſsinat.
Nec credens medici verbis fallacibus æger, Noxia laudatæ vulnera peſstis amet.
Loading...