CAPVT IX. De ſsuperioris quæſstionis reſsolutione, & Indorum in tres claſsſses diſstributione: & quantum oporteat, quòd rudes, & inſsipientes à prudentioribus, & ſsapientioribus gubernentur.

SVMMARIVM Capitis IX.

  • 1 Indi nullo modo belluarum numero haberi debent.
  • 2 Indi nulli in Novo Orbe reperti ſsunt, qui omnino lumine rationis careãtcareant, aut monſstroſsas formas habeant.
  • 3 Indi etiam illi, qui magis politici reperti ſsunt, noſstrorum comparatione eo tempore barbari appellari potuerunt.
  • 4 Indi alij ab alijs in plurimis, & plurimum differunt.
  • 5 Homo homini præſstat.
  • 6 Arabum quidam nimis barbari, alij nimis ſsapientes, & politici ſsunt.
  • 7 Lex inter artiſsices 31. D. de ſsolution. exornatur.
  • 8 Indi Occidentales ad tres claſsſses optimè ubi de eorum capacitate agitur, redigũturrediguntur à Ioſseph. Acoſsta, & alijs.
  • 9 Indi primæ claſsſsis cenſseri poſsſsunt Sinenſses, Iaponij & alij Orientales.
  • 10 Indi ſsecundæ claſsſsis vocari poſsſsunt Mexicani, Peruani, & alij ex provincijs Novæ Hiſspaniæ.
  • 11 Indi tertiæ claſsſsis illi vocantur, qui ſsylveſsrem & omnino feram, ac barbaram vitam agebant, quorum plures nationes recenſsentur.
  • 12 Indos, qui omnino barbaros, & brutis ſsimiles affirmabant, de quibus intelligẽdiintelligendi ſsunt?
  • 13 Indi primæ claſsſsis, prætextu ſsui barbariſsmi licitè debellari non poſsſsent.
  • 14 Sinenſses putant, ſse cæteris mortalibus prudentia, ſsapientia, & artium ſsubtilitate antecellere.
  • 15 Sinenſsis cuiuſsdam Doctoris dictum.
  • 16 Indi ſsecundæ claſsſsis ob ſsolam barbariem non poſsſsunt debellari, & ſspoliari.
  • 17 Reges noſstri nunquam permiſserunt, Indos ſsecundæ claſsſsis debellari, vel ſservos fieri.
  • 18 Indorum Mexicanorum, Peruanorum, & aliorum ſsimillum capacitas, & conditio magnum fructum in Fide Catholica, & politicis moribus, ſsi benè inſstituantur, promittit.
  • 19 Indorum ſsecundæ claſsſsis barbaries, & ſstatus exegit, ut plantata inter eos Fide Reges noſstri ſsupremam eorum gubernationem acciperent.
  • 20 Auctorum nomina, & verba recenſsentur, qui Indis ſsecundæ claſsſsis, ſsemel ad Fidem converſsis, Regum Catholicorum ſsupremam ſsaltim dominationem concedunt.
  • 21 Dominatio ſsuprema Reg. Cathol. reſspectu Indorum, qui noviter ad Fidem Catholicam converſsi ſsunt, qualis eſsſse debeat?
  • 22 Prælatio quæ inducitur ob utilitatem ſsubditorum magis his, quàm illis utiles & proficua eſsſse debet cum D. Thom. & Auguſst.
  • 23 Ariſstotelis ſsententia de barbaris natura ſservis, quo pacto in Indis ſecũdæſecundæ claſsſsis practicari debeat? & qualiter in tertiæ? num. 25.
  • 24 Indis tertiæ claſsſsis, hoc eſst, omnino barbaris, & ſsylveſstribus omnimoda coactio, iuriſsdictio, & gubernatio Regibus Catholicis competit.
  • 26 Auctorum ſsententiæ recenſsentur, & | expenduntur, qui Indos omnino barbaros, & feros debellari, & ſsuis imperijs ſspoliari poſsſse concedunt.
  • 27 Inferior ratio debet ſservire fortiori.
  • 28 Ratione qui excellunt, dominatione excellere debent. Et num. 35.
  • 29 Plato ſsex cauſsas dominandi alijs, eleganter conſstituit, & inter eas, ignorantium ſsubiectionem reſspectu prudentiorum.
  • 30 Indorum & Hiſspanorum Reſspublica ubi iuncta eſsſse cœpit, eorum gubernatio multis de cauſsis Regibus Hiſspanis, concedi debuit. Et num. 42.
  • 31 Stulti non debent eſsſse melioris conditionis, quàm ſsapientes.
  • 32 Regum eligendorum inter varias formas illa uſsitatior fuit, ut ex prudentioribus, & ſsapientioribus eligeretur.
  • 33 Magi olim vocabantur Reges, ideſst ſsapientes, & quare?
  • 34 Ezechiel. locus cap. 27. illuſstratur.
  • 36 Doctrina Moralis vocatur in l. 13. tit. 2. lib. 7. ordinam. ſsapientiorum gubernatio & dominatio.
  • 37 Plato dicebat, tunc Reſspublicas beatas eſsſse futuras, quum à ſsapientioribus regerentur.
  • 38 Diomedes cur ſsibi Vlyſsſsem in ſsocium apud Homerum depoſscat?
  • 39 Tutela, & cura cur à iure inventa ſsit?
  • 40 Regna qua de cauſsa introducta fuerint?
  • 41 Oppidis ab ope mutua nomen inditum fuit.
  • 43 Mentis infirmitas ſsemper in iure ſsublevatur.
  • 44 Menti humanæ totius animi Regnum à natura tribuitur.
  • 45 Mentis languor damnum in bonis ſsolet afferre.
  • 46 Amentibus quæcumque pietatis opera conferenda ſsunt.
  • 47 Pupillorum, furioſsorum, minorum, aut prodigorum tutelam, vel curam ſsuſscipere, inter præcipua opera charitatis connumeratur.
  • 48 Res & perſsonæ minorum, & furioſsorum multis periculis, & captionibus expoſsitæ ſsunt.
  • 49 Tutela eſst munus publicum, & de tutorum poteſstate & dominatione.
  • 50 Parvuli & furioſsi nihil à ſservis differre videntur, iuxta ſentẽtiamſententiam D. Pauli.
  • 51 Furioſsi ex lege 12. tab. adminiſstratione, & veluti dominio rerum ſsuarum privabantur.
  • 52 ProverbiũProverbium, Ad agnatos deducatur, unde originem ſsumpſserit?
  • 53 Homines barbari, & ignorantes ſsemper pueri ſsunt, & ut tales tractandi.
  • 54 Eccleſsiaſstes locus cap. 10: tibi terra, cuius Rex puer eſst, explicatur.
  • 55 Reges Catholici obligati erant ad recipiendam gubernationem Indorum.
  • 56 Apoſstolici muneris ratio, ius quoque regendi, & gubernandi animas, complecti videtur.
  • 57 Regibus Indorum gubernatio relinqui non potuit, cùm eiſsdem vitijs, quibus Indi cæteri laborarent.
  • 58 Regni aut Imperij hæreditarij, vel alio modo quæſsiti, gubernationi, ſsi non ſsit aptus is, qui illud habere cœpit, qualiter provideri debeat?
  • 59 Populus, qui habet facultatem magiſstratus ſsibi creandi, debet illa privari, ſsi malè ea ut cœperit.
  • 60 Rerum ſsuarum dominio abutens, ipſso privari meretur.
  • 61 Gubernare alios non debet, qui ſse ipſsum regere neſscit.
  • 62 Lex in quæſstione, §. minori, C. de ſsent. paſsſsis, expenditur.
  • 63 Rex inſsipiens perdet populum ſsuum, & qualis ille tales ſsubditi eius. Dom. Licent. Ioannes Ortiz de Cervantes Senaor meritiſsſsimus in Cancellaria Novi Regni Granatenſs. laudatur, ibidem.
  • 64 Indi omnino barbari, & efferati iuſstè coërceri, & imperio privari poſsſsunt.
  • 65 Furioſsi & amẽtesamentes non ſolũſolum ſuarũſuarum rerũrerum adminiſstratione privari, verùm & puniri, & in vinculis contineri poſsſsunt.
  • 66 Humanum genus imperijs regi debet.
  • 67 Regibus qui non parent, nec politicè vivunt, ſsordidi eſsſse cenſsentur, & Belial in ſsacris Litteris appellantur.
  • 68 Gubernator ubi non eſst, populus corruet.
  • 69 Proverb locus cap. 26. exponitur cum D. Ambroſs.
  • 70 Inſsipientis & ebrij comparatio, & quòd illis ſservitus convenit, & libertas recidenda eſst.
  • 71 Liberum aliquem relinqui ad malefaciendum potius eſst imperfectio, quàm libertus.
  • 72 Reges noſstri non ſsolùm potuerunt, ſsed omnino debuerunt barbarorum à ſse detectorum, & converſsorum gubernationem accipere.
  • 73 Charitas, quæ erga proximos haberi iubetur, etiam Iudæis & infidelibus impendenda eſst.
  • 74 Charitas nulla maior Indis barbaris impendi potuit, quàm illos ad bonos mores, & Fidem convertere & Chriſstianis rectoribus gubernare.
  • 75 Reges Hiſspaniæ Indos omnes etiam impenſse barbaros ſsumma charitate proſsequuti ſsunt, & liberos eſsſse iuſsſserunt.
HÆc planè ſsunt, quæ in ſsuperiori articulo ad utramque partem diſsputari poſsſse videntur. In quo ego, ut meam tandem ſsententiam libero & Chriſstiano, ut decet, iudicio proponam. Primò quidem agnoſsco, Indos
1
omnes, qui huius Occidui, & Meridionalis Orbis plagas incolere hucuſsque reperti ſsunt, nullo prorſsus modo belluarum numero aggregari debêre, ut contra imprudentem aliquorum opinionem, de qua egimus in capit. 7. defendunt cæteri auctores in capit. præcedenti relati, & egregiâ ſsuâ conſstitutione Paul. III. meritò definivit. Etenim licèt aliqui Indi alijs barbariores, & efferatiores exiſstant, nullos
2
tamen invenimus, qui ad monſstroſsas illas formas declinent, de quibus agunt D. Auguſst. Iſsidor. & alij in eiſsdem capitibus allegati, vel qui aliqualem mentis, rationis, & ſsermonis uſsum non habeant. Atque quoad hoc abſsque dubio verior, & ſsecurior eſst eorum ſsententia, qui pro Indorum capacitate aſsſserenda, & à brutalitatis ſspecie vindicanda declamant.
Secvndò conſstituo,
3
quòd etſsi Indi belluębelluæ non ſsint, neque belluarum more tractandi, verè tamen negari non poteſst, noſstrorum & aliorum Europæorum comparatione Barbaros eos omnes vocari poſsſse, quos Hiſspani, & Luſsitani ſsuis claſssibus, & terreſstribus expenditionibus invenerunt, utpotè non ſsolùm ab Evangelica luce alienos, verùm ab humanis quoque inſstitutis in plurimum abhorrẽtesabhorrentes. Quamvis adhuc firma aliqua, & perpetua regula de illis tradi non poſssit,
4
cùm eorum provinciæ, & nationes plurimæ ſsint, atque inter ſse diverſsos mores, & ordines habeant, & Indus ab Indo, Barbarus à Barbaro ingenio, naturâ, doctrinâ, & inſstitutione longè, latèq́ue differat, ut
5
aliàs generaliter de omnibus hominibus à Comico dicitur, de
6
Arabis à Bernard. Aldrete in antiq. Hiſspan. lib. 1. capit. 41. & de artificibus ab Vlpiano
7
in l. inter artifices 31. D. de ſsolution. & in noſstris terminis benè obſservat Ioſseph. Acoſsta in proœm. ad lib. de procur. Ind. ſsalu. quem meritò referunt, & cum laudis approbatione ſsequuntur Ant. Poſsſsevin. in Biblioth. 1. part. lib. 9. capit. 15. & ſseqq. Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. part. lib. 3. ex pag. 65. | Fr. Ioan. à Torquemada in Monarch. Ind. lib. 14. cap. 28. & 29. & Fr. Thom. à Iesv de procur. omnium gent. ſsalu. lib. 11. 2. part. capit. 1. pag. 819. & ſsequentib.
8
Vbi rectè concludunt, ad tres veluti claſsſses Indicas iſstas gentes, & nationes redigi poſsſse.
In quarum
9
prima eos conſtituũtconſtituunt, qui à recta ratione, & conſsuetudine generis humani non ita multum recedunt, ſsed conſstantes Reſspublicas habent, leges ſscriptas, civitates munitas, & operum magniſsicentiâ conſspicuas, magiſstratus inſsignes, certa, atque opulentia commercia, litterarum celebrem uſsum, & ſstudiorum florentes Academias, quales Sinenſses & Iaponij eſsſse reperiuntur, & pleræq́ue aliæ Indiæ Orientalis provinciæ, ad quas Aſsiatica, atque Europæa inſstituta olim perveniſsſse dubitari non poteſst.
In ſsecunda claſsſse
10
eos Barbaros numerant, qui quamvis, neque litterarum uſsum noverint, neque leges ſscriptas, neque Philoſsophica, aut civilia ſstudia habeant; habent tamen ſsuos certos Reges, aut Magiſstratus, habent Rempublicam, habent frequentes & certas ſsedes, ubi politiam ſsuam ſservant, habent militiæ duces, & ordinem, & religionis ſsuæ celebritatem, ac denique ratione quadam humanâ reguntur. In quo genere collocant Mexicanos, & alias Novæ Hiſspaniæ provincias, & Peruenſses noſstros, ac etiam Chilenſses, quorum Imperia, Reſspublicas, leges & inſstituta, & numerandi, ac res & hiſstorias ſsuas retinendi rationem meritò admirari in multis poſsſsemus, niſsi plurima alia habêrent, & à recta ratione, & à conſsuetudine generis humani prorſsus aliena, & tot morum, rituum, & ſsuperſstitionum monſstra, & tantam in ſsubditos ſsæviendi licentiam, ut vix pleno humani iudicij lumine affulſsi viderentur.
Tertiam verò,
11
atque extremam Barbarorum claſsſsem ex innumeris alijs huius Novi Orbis nationibus, & regionibus componunt, qui ſsylveſstres, & feris ſsimiles repertæ ſsunt, & vix quicquam humani ſsenſsus habentes, ſsine lege, ſsine Rege, ſsine fœdere, ſsine certo Magiſstratu, & Republica ſsedes identidem commutantes, aut ita fixas habentes, ut magis ferarum ſspecus, aut pecudum caulas imitentur. Et huc, inquiunt, imprimìs pertinent quicumque à Noſstris Carybes dicuntur, nihil aliud, quàm ſsanguinolentiam exercentes, in hoſspites omnes ſsævi, qui humanâ carne veſscuntur, nullâ veſste, vix ipſsa virilia tegenges, & ſsimiliter Chunchi, Chiriguani, Moxi, Iſscaycingæ, plerique ex Floridis & Braſsilienſsibus, & alij etiam Barbari, qui etſsi atroces non ſsunt, neque tigrides, aut pantheræ, tamen à pecudibus parum diſstant, nudi ipſsi & timidi, fœdiſssimæ veneri, aut etiam Adonidi vulgò dediti, quales eſsſse ferunt, quos Noſstri Moſscas vocant in Novo Regno, quale Carthaginis, omniſsq́ue eius oræ promiſscuum vulgus, & qui per magnos Paraguai fluvij maximi campos incolunt. Tum etiam plurimæ gentes, quæ infinitum utriuſsque Oceani medium tenent, nondum à nobis ſsatis exploratæ, ſsed famâ certæ. In Orientali quoque India inſsulares permulti eius generis eſsſse videntur, ut Malachiani.
Huc etiam ſspectat aliud Barbarorum genus manſsuetum, ſsed ſsenſsu valdè exiguo, qui non nihil ſsuperiores excellere videntur, quandam Reipub. imaginem præ ſse ferentes, ſsed nugarum perſsimiles & leges & cultus gerẽtesgerentes, cuiuſsmodi eſsſse narrantur, qui apud inſsulas Salomonis dictas innumerabiles habitant, & maximæ continenti hærêre dicuntur.
Quorum
12
Indorum huius tertiæ claſssis conſsideratione habitâ, illorum ſscriptorum dicta accipienda videntur, qui nimis generaliter omnium | Indorum barbariem & feritatẽferitatem exaggerant, & eos brutis ſsimiles faciunt, de quibus egimus dicto capit. 7. ex numero 27.
Qvibvs ita præiactis, ſsi de Indis prioris claſssis ageremus,
13
dubitandum non eſsſset, nullum iuſstum, & legitimum titulum ad illos ſsubiugandos, & gubernandos, ex eorum barbarie, & ruditate prętendiprætendi poſsſse, quia quamvis barbari aliquatenus ſsint, & à recta & naturali lege pleriſsque in rebus diſscrepent, ut oſstendunt auctores ſstatim citandi, adhuc tamen non aliter iudicandi ſsunt, quàm Græci & Romani, cæteriq́ue Aſsiæ, aut Europæ populi. Nam & potentiâ (ut diximus) præſstant, & nonnullâ humanâ ſsapientiâ, atque ſsuâ ipſsi ratione politicam vitam agere comperiuntur.
Ita ut
14
Sinæ perſsuaſsum habeant, ſse præ cæteris mortalibus artiũartium ſsubtilitate, & ſciẽtiâſcientiâ longè antecellere, & magno ingenij acumine, ſsed iactantiâ maiori affirmare audeant ſse ſsolos hominum duobus oculis cernere, reliquos mortales nullo, vel uno duntaxat, ut latiùs tradunt Ioan. Boëm. de moribus omnium gentium libro 3. cap. 8. pagina 112. Fr. Hieronym. Roman in Repub. Sinarum, Maginus in Geograph. 2. part. capit. 262. Ioan. Gonçal. à Mendoça in hiſstor. Sinar. Nicol. Trigautius in elegantiſssimis commentarijs de Chriſsti in Sinas expeditione, Ferdinand. Mendez Pinto in ſsuis admirandis ad Sinas, & alias gentes peregrinationibus; ex quorum libris plurima ſsumpſsit Licent. Franciſsc. de Herrera in epit. hiſstor. Sinarum. Et idem Trigautius libro 4. capit. 5. refert
15
Sinenſsem quendam Doctorem, cùm à noſstris aliqua accepiſsſset, quæ anteà ignorabat, graviter doluiſsſse, eâ ratione redditâ, quòd putaret, nos in ea claſsſse Sinas omnes numerare, in quam ipſsi Tartaros exleges, ac cæteros Barbaros redigunt.
In Indis verò ſsecundæ claſssis, qui proprius ad noſstram diſsputationem ſspectant,
16
idem planè dicendum videtur, quoad hoc, ut ob ſsolam barbariei cauſsam, quæ in illis prætenditur, non poſssint, nec potuerint, libertate, & dominio rerum ſsuarum exui, quas vel privatim, vel publicè poſssidebant, quemadmodum
17
nunquam ex noſstrorum Regum voluntate exuti, aut privati ſsunt. Qui potius eorum favori, defenſsioni, & conſservationi ſsummis ſsemper votis, & laboribus ſstuduerunt, ut in alio loco probavimus, & optimè advertit Ioſseph. Acoſsta dict. lib. 1. de procur. Ind. ſsalute capit. 15. ad finem. Eiuſsmodi
18
quippè Indorum non talis, nec tanta eſsſse feritas, & ruditas reperîtur, ut ſsi patientiâ, & pio labore cum illis agamus, ſsperari non poſssit, quòd Chriſstianis, & politicis moribus imbuantur, & Catholicæ Fidei ſsemine in eorum cordibus ritè & religiosè diffuſso, maximi & uberrimi fructus quotidie colligantur, prout iam collectos eſsſse experimur, & in poſsterum uberiores etiam colligendos dubitare non licet. Erunt namque eorum nati, ut veroſsimile eſst, parentibus politiores & ſsuaviores, omni vetuſstatis & feritatis ſsapore abolito: erunt fidei magis idonei, paternis ſsuperſstitionibus minus imbuti, & religioni, ac bonis artibus diligentius innutriti, ut graviter etiam, atque eleganter advertit idem Acoſsta dict. lib. 1. per totũtotum, præcipuè capit. 17. & 18. & reliqui auctores ſsup. citati.
Cæterùm, quia adhuc negari non poteſst
19
Indos iſstos eo tempore, quo primùm à noſstris reperti ſsunt, eorum reſspectu & comparatione, velut amentes iudicari potuiſsſse, ſsive ea inſspiciamus, quæ œconomicam, ſsive quæ politicam ſspectabant, & multa obſservaſsſse, quæ à recta ratione, & à conſsuetudine generis humani valdè abhorrebant, ac reverâ in plurimis; | ut plurimùm Barbaros, incultos, ſsordidos, & inhumanos mores profiteri, & cruenta, atque execranda ſsacrificia, Satanicis illuſsionibus & ſsuaſsionibus obcæcatos, multiſsq́ue alijs vitijs laboraſsſse, quæ perpendit idem Acoſsta in præfat. ad dict. lib. de procur. Ind. ſsalu. & lib. 1. capit. 2. & alij auctores, quos retulimus ſsup. hoc lib. cap. 7. & referemus infrà capit. 12. Neceſsſsarium fuiſsſse arbitror, & à iuris Divini, Naturalis, & Civilis regulis non alienum, ut Pientiſssimi & Catholiciſssimi Hiſspaniæ noſstræ Reges, mediantibus miniſstrorum & vaſsſsallorum ſsuorum perſsonis, qui inter Indos habitare, & fidem propagare cœperunt, ac unum veluti Reipubl. corpus cum ipſsis Indis conſstituere, ſsupremam eorum iuriſsdictionem ac gubernationem, & reliqua, quæ his adnexa ſsunt, ſsibi vindicarent & exercêrent, quæ poſsteà magis libera & abſsoluta, & verè Regia reddi potuit, proprijs iſstarum provinciarũprovinciarum dominatoribus deficiẽtibusdeficientibus, atque alijs & alijs titulis concurrẽtibusconcurrentibus, quos in hac tractatione diſscutimus.
Quam
20
docendi rationem non obſscurè inſsinuavit Ioan. Maior. 2. Sentent. diſstinctio. 44. quæſst. 3. & optimè proſsequitur, & defendit Epiſscopus Chiapenſsis in tractat. comprob. Imp. Ind. folio 56. & 57. & licèt ſsub dubio proponit Victoria in dict. relect. 1. de Indis, num. 23. in fine, & in relectio. 2. num. 18. & Gregorio Lopez, qui eius verba tranſscribit, in l. 2. tit. 22. part. 2. gloſs. 2. col. 14. verſs. Alius titulus, & apertè tradit Ioſseph. Acoſsta in d. præfat. quem ſsequitur Anton. Poſsſsevin. in d. Biblioth. 1. part. lib. 9. cap. 15. Vbi docent, rem ipſsam depoſscere, & Eccleſsiæ auctoritatem præcipere, ut his Indis, cum ad vitam Chriſstianam tranſsierint, Chriſstiani Principes & Magiſstratus præficiantur, quorum ſsuperiore potentiâ, & auctoritate regantur, quia alioqui, vix aut Evangelij lucem, aut dignam homine ingenuo vitam accipere poterunt, aut ſsi ſsemel acceperint non facilè in ea perſseveraturi intelliguntur. Sed ita tamen, ut facultatibus fortuniſsq́ue ſsuis, & legibus, nec naturęnaturæ nec Evangelio contrarijs uti libere permittendi ſsint.
AcoſtęAcoſtæ verba Italico ſsermone trãſcribittranſcribit, & ampliat Ioan. Boter. in relatio. univerſs. 4. par. lib. 3. pag. 72. ita inquiens: Ma perche ne gli uni ne gli alteri perſseverano nella fede una volta ricevuta ſsoto i prencipi loro naturali, & perchee i Prencipi, è i ſsubditi ritornano facilmente all' idolatria, è ail vomito, percio egli fa cimeſsticri, CheſtianoChriſtiano ſsoto il governo, è la ſsuperiorita de un Prencipe Chriſstiano. Che ne prenda quaſsi tutela è cura, è tenga in officio, è in fede i populi, è i ſsignoriloro immediati. Per che unicuique datum eſst de proximæ ſsuo. Ne io vego incio materia di dubbio, o di ſscropolo pur che da tal impreſsa è tutela ſsi eſscluda l'ambitione, e l'avaritia.
Idem etiam ſsequitur M. Aragon. in 2. 2. quæſst. 10. art. 8. pag. 292. verſs. Tertia concluſsio, M. Salon de iuſstitia & iure tom. 1. tract. de dom. q. 3. artic. 1. pag. 347. & M. Fr. Pet. de Lorca in 2. 2. ſsectio. 3. quæſst. 49. diſsput. 52. art. 4. num. 12. pag. 970. & ſsequentib. Qui tamen recte ſsubijciunt,
21
hanc dominationem, ſsive gubernationem, quęquæ ob prędictamprædictam cauſsam inducitur, non deſspoticam, ſsed politicam eſsſse debêre, hoc eſst, non talem, quæ Indos ſservituti ſsubijciat, cùm ſsint naturâ liberi, ſsed quæ ſsuaviter eorum, qui gubernandi ſsunt commodum, & utilitatem reſspiciat, & ad meliorem, & politiorem vitæ, & religionis ipſsorum inſstitutionem dirigatur. Quod etiam obſservarunt ChiapẽſisChiapenſis & Acoſsta ubi ſsuprà, & Nos tetigimus in capit. præced. num. 78. & dicemus infrà lib. 3. cap. penult.
Conducitq́ue ſsententia D. Thom. 2. Sentent. diſstinct. 44. q. 1. art. 3. ad 1. & q. 2. artic. 2. ad 1. ubi ait:
22
Quòd illa prælatio, quæ eſst ad utilitatem ſsubditorum, libertatem ſsubditorum non tollit, | nec ullum præiudicium affert libertati, dum ſsubditi ad bonum Præpoſsiti non ordinantur, ſsed èex converſso regimen Præpoſsiti ad bonum ſsubditorum: unde non incongruè ſse eorum ſservos appellant, D. etiam Auguſstin. lib. 4. de Civitat. Dei, cap. 3. Vtile eſst, inquit, ut boni longè, latèq́ue diu regnent. Neque hoc tam ipſsis, quàm illis utile eſst, quibus regnant, & eleganter D. Gregor. Nazianz. in Apologetic. multum in noſstris terminis ait: Hic enim omnis ſspiritualis imperij finis eſst, ubique privata utilitate neglecta, aliorum commodis conſsulere.
Atque hoc modo,
23
& quoad hunc effectum in eo genere Barbarorum huius ſsecundæ claſssis, de qua nunc agimus, intelligenda eſst illa Ariſstotel. doctrina ſsæpè relata, quæ, ſsi generalius accipiatur, ut eos verè ſservos, & irrationabiles faciat, aut dominij ſsuarum rerum expertes, periculoſsa quidem, aut potiùs falſsa cenſseri debebit, iuxta ea, quæ in d. cap. præcedenti ex num. 117. notavimus.
In reliquis autem
24
Indis, quos ſsuprà in tertia claſssi conſstituimus, & omnino feros, ſsylveſstres, antropophagos, & ſsine certa lege, certóve Rege vitam agere diximus, & per campos palantes ferarum more oberrare, laxius quidem, aut latiùs procedi poſsſse arbitror, ita ut non ſsolùm circa eos concedatur ius illud ſsupremæ gubernationis, quod in Indos ſsecundæ claſsſsis concedi tradidimus; ſsed etiam per vim capi, domari, & in ſservitutem redigi poſssint, imò & reluctantes occidi, ſsi alijs medijs adhibitis ad eorum barbariem minuendam, & immanitatem cohibendam, fidemq́ue introducendam, nihil proficere valeamus, ut ſsic ſsuam feritatem, & ſstoliditatem deponant, & bonis moribus perpoliti, naturalem & Evangelicam legem ſsuſscipere queant, iuxta
25
ea, quæ latè cum Ariſstotel. & alijs notavimus ſsup. capit. 7. ex num. 52. Quæ in hoc Barbarorum genere accepta valdè probabiliter affirmari poſsſse videntur.
Pro qua ſsententia ſstat
26
Ioan. Maior. in 2. Sentent. diſstinctio. 44. quæſstione 3. apertè docens in his Barbarorum terris, in quibus regimen Regale non erat, ſsed vaga tantùm, & irregularis adminiſstratio, poſsſse capientem, ipſsorum politiam in melius mutare & dignum eſsſse, ut pro plantatione Fidei ipſse Regnum accipiat. Mag. quoque Victoria & Gregorio Lopez ubi ſsuprà in eandem ſsententiam, licèt ſsub aliqua hæſsitatione, propendent; tradunt namque tali hebetudine ſsuppoſsitâ, poſsſse Catholicos Principes eiuſsmodi Barbarorum adminiſstrationem ſsuſscipere, & conſstituere illis per oppida præfectos & gubernatores. Imò, quia ſsemper manet iſsta cauſsa, conſstituere etiam illis novos dominos, dummodo conſstaret, hoc illis expedire.
Idem probat Acoſsta in d. proœm. ad lib. de procur. Ind. ſsalu. quem ſsequuntur, & tranſscribunt Poſsſsevinus. d. lib. 9. cap. 15. & Fr. Thom. à Iesv . d. lib. 11. 2. part. capit. 1. Vbi ſseriò affirmant, ad hos nimirum Barbaros tertiæ claſssis Ariſstotelis ſservitutem, & venationem omni modo pertinêre.
Quod etiam ſsequitur Ioan. Boter. dict. lib. 3. 4. part. pag. 71. ubi Italico ſsermone ſsic habet: Ma per che non tutti i popoli ſsono d' una diſspoſsitione, & capacita, non è anco bene l' ammaeſstrarli, è l' inſsegnarli tutti a un modo Co Canibali divoratori di huomini, è con altri che mãgianomangiano indifferentemente carne humana, ſsi puo procedere come contra nemici del genero humano, ò come contra matti furioſsi, è ſsi debbono render prima capaci di raggione, è de humanita è poi addotrinare è inſstruire nella virtu, è nella via de Dio. Ne diſsconviene uſsare con eſsſso loro de la forza, è delle arme affin che ſsi riconoſschino per huomini, è poi ſsi annontij loro l' Evangelio Anche Ariſstotele dize, che ſsimil gente ſsi debono tratar come fiere, è domar per forza, &c.
Idem concludit M. Bañez 2. 2. quæſst. 10. art. 1. verſs. Ex hac concluſsione, pag. 535. reſsolvens, quòd Barbari, qui more ferarum carnibus humanis vitam propagant, poſsſsunt debellari, neque opus eſst admonitione, eſsſset enim otioſsa; ſsed poſsſsunt occidi, etiam à Principibus non proprijs, pro defenſsione innocentium, quia illi actu ſsunt invaſsores generis humani. Sed ſsi ſsperetur, quòd aliâ viâ abſstinerent ab hac immanitate, non poſsſsunt occidi, quia hoc eſsſset punire non ſsubditos.
Aragonius etiam in eâdem 2. 2. quæſst. 10. art. 8. pag. 292. verſs. Tertia concluſsio, apertiſssimè docet, quòd ſsi qui infideles ſsint adeò barbari, ut vivant more ferarum, & ſsit illis pro lege ſsui animi libido, vi, & armis poterunt compelli à quocunque Principe, ut feritate depoſstâ, vivant humano more. Nam talis vivendi modus neceſsſsariò debet eſsſse coniunctus cum plurimorum innocẽtuminnocentum iniuria, quibus opem ferre unuſsquiſsque pro ſsua virili & poteſst & debet.
Salonius item dict. tractat. de domin. quæſst. 3. artic. 1. pag. 347. eandem ſservitutem, ac ſsubiectionem in huiuſsmodi Barbaris probat, monet tamen cum Victoria ubi ſsup. ſsuavem eſsſse debêre, & quæ maximè ad eorum ſsalutem, & utilitatem reſspiciat.
Idem probat Mag. Lorca in d. 2. 2. ſsectio. 3. quæſst. 49. diſsputat. 52. artic. 4. adijciens, hanc ſservitutem, & coactionem cedere in magnam eorundem Barbarorum utilitatem, cùm ſsint inſsufficientes, ut ſseipſsos benè gubernent in politica & rationali vita, poſsſseq́ue hac de cauſsa bellum illis movère eum, cui primo, occurrat, & ſsuppetat facultas, & auctoritatem Summi Pontif. multum iuvare, tanquam indicentis, & mãdantismandantis opus pietatis.
Neque abeſst eruditiſssimus Pat. Ludovic. Molina de iuſstitia & iure tract. 2. diſsputat. 106. in fine, ubi tradit plerumque uſsu evenire, ut poſssit Princeps Catholicus integrum dominium earum regionum aſsſsumere, quas anteà feri, & crudeles Barbari poſssidebant, nempe ſsi id ad innocentum defenſsionem, illiuſsq́ue Reipub. bonum ſspectet.
Et noviſssimè eandem ſsententiam tenet Fr. Ioan. à Torquemada in Monarch. Ind. lib. 14. cap. 29. pag. 630. in Barbaris Chichimecis Novæ Hiſspaniæ exemplum apponens, & idem expreſssè concludens de omnibus, qui agreſstem, & incivilem vitam traducunt. Quos ait naturâ ſservos ſsapientiorum eſsſse, ut Philoſsophus tradit, & venari, & capi uti feras non immeritò poſsſse.
Addere poſsſsumus P. Franc. Suarez in tract. de Charit. diſsputat. 3. de bello ſsect. 5. num. 5. Vbi concludit, quòd licèt hic titulus debellandi infideles ob ſsolam barbariem, parum ſsecurus ſsit, dato tamen, quòd aliqua natio ita ingenij, & intellectus inops reperiretur, ut regulariter potius ferarum more, quàm hominum viveret, quales dicuntur ij, qui nullam habent humanam politiam, & nudi prorſsus incedũtincedunt, carnibus veſscuntur humanis, &c. Etſsi qui tales ſsunt debellari poterunt, non ut interficiantur, ſsed ut humano modo inſstituantur, & iuſstè regantur.
Pro quarum opinionum cõfirmationeconfirmatione, dum in Barbaris ſecũdæſecundæ claſssis aliqualem, in tertiæ pleniorem, & abſsolutiorem dominationẽdominationem conſstituunt. Primò conſsiderari poteſst,
27
quòd ſsecundùm doctrinam D. Auguſstin. ſsup. Geneſs. quem refert Covarru. in reg. peccatum 2. part. §. 11. num. 5. hæc in dominationibus, & ſservitutibus clara iuſstitia eſst, ut inferior ratio ſserviat fortiori, &
28
qui excellunt ratione, excellant dominatione. Vnde Plato Dial. 3. de legib. cuius dicta recoluit Ioan. StobęusStobæus ſserm. 42.
29
ſscribit, primãprimam dignitatis rectam rationẽrationem eſsſse, ut genitores ubiq;ubique natis imperẽtimperent: ſecundãſecundam, ut ignobilibus generoſsi: tertiãtertiam, ut iunioribus ſseniores: quartãquartam, ut domini ſservis: | quintam, ut potentioribus imbecilliores ſerviãtſerviant: ſsextam autem, & omnium maximam eſsſse, quâ ſecũdùmſecundùm naturam ignorantes ſsequi iubentur, prudentiores autem ducere, ac dominari.
Ergo ubi ſsemel hæc
30
Indorum & Hiſspanorum Reſspubl. iuncta eſsſse cœpit, & ad Chriſstianum, & verè politicum vivendi modum inſstitui, induci etiam oportuit & debuit, ut illi à nobis, non verò nos ab illis gubernaremur, cùm Indi omnes, ut diximus, non ſsolùm tertiæ, verùm etiam ſecundęſecundæ claſssis, etſsi aliquali iudicio præſtarẽtpræſtarent, longè tamen Hiſspanis imbecilliores, & imprudentiores exiſsterent, & hoc fini prædicationis, & propagationis Evangelij, quæ deſsiderabatur, omnino expediret
31
quæ docet, non debêre ſstultos melioris cõditionisconditionis eſsſse, quàm ſsapientes & peritos. De qua loquitur Pontifex in cap. eum cui de præb. lib. 6. capit. legi epiſstolam 16. quæſstione 1. l. nam & Servius, D. quod vi, aut clam. l. regula, §. antepen. D. de iur. & fact. ignor. l. non ſsolùm D. de noxal. action.
Quapropter inter varias
32
eligendorum Regum cauſsas & formas, quibus variæ nationes utebãturutebantur, quas latè recenſset Alexand. ab Alex. & eius addition. Tiraquel. lib. 4. Genial. cap. 23. de Ægyptijs legimus, primos Reges, ex magnis ſsemper Sacerdotibus & Philoſsophis eligere ſsolitos fuiſsſse, ut tradit Diod. Sicul. lib. 1. cap. 2. & Guardiola de nobilit. cap. 15. fol. 40. quos à Perſsis eâdem ratione
33
Magos, ideſst, ſsapientes vocatos agnoſscimus, teſste Cicerone de divinatione, ubi ait, Regem Perſsarum eſsſse non potuiſsſse, qui non ante Magorum diſsciplinam, atque ſciẽtiamſcientiam percepiſsſset & Illuſstr. Cardinal. Baron. anno Chriſsti 1. num. 24. Vbi agit de Magis, qui ad Chriſstum adorandum venerunt, & an Reges Perſsarum fuerint?
Et inde
34
Ezech. capit. 27. meritò dicitur, Sapientes tui Tyri facti ſsunt gubernatores tui, ubi D. Hieronym. addit: ad ſsapientes enim propriè pertinet gubernatio, & idem
35
concludit text. in cap. Porrò 84. diſstinct. l. 2. § poſst originẽoriginem, D. de orig. iur. & alia, quæ congerit Simancas lib. 9. de Republ. cap. 10. Lancelot. Conrad. in temp. iud. lib. 1. capit. 1. §. 3. num. 8. & capit. 2. §. 2. num. 5. & innumeri alij relati per Bobadilla in Politic. lib. 1. cap. 9. num. 32. & noviſsſsimus Fr. Ioan. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 4. Atque hæc eſst doctrina
36
moralis, cuius apud nos meminit lex Henric. IV. quæ extat in l. 13. tit. 2. lib. 7. ordin. dum ait: Porque ſsegun dotrina moral los omes de buen entendimiento deven de ſser hechos ſseñores, è regidores de los otros: è quando eſstos tales los rigen y goviernan, entonces la Republica ſse llama bien aventurada. Ad illud nimirum Platon. reſspiciens libro 5. de Republ.
37
qui docêre ſsolitus erat, tum denique Reſspublicas beatas fore futuras, cùm aut docti & ſsapientes homines eas regere cœpiſsſsent, aut qui regerent, omne ſsuum ſstudium in doctrina, ac ſsapientia collocarent; cuius dictum maximè commendat Plutarch. in eius vita, M. Tul. ad Quint. frat. Valer. Maxim. lib. 7. de dict. ſsapient. Boëtius lib. 3. de conſsolatione, Simancas dict. lib. 9. capit. 9. & alij plures apud Bobadilla dict. capit. 9. num. 28. & ſsequentib. Eo autem & ſspectat
38
quod ſscripſsit Homerus Iliad. K. Vbi Diomedem inducit, anxiè depoſscentem, Vlyſsſsem ſsibi in ſsocium adſscribi: Præcellit enim (inquit) ingenio & conſsilio. Quibus alia adijcimus infrà lib. 3. cap. 4. num. 5.
Secvndò facit, quòd ut
39
tutela, & cura invẽtainventa fuit, ut liberi homines, qui propter ætatem, aut iudicij, & rationis defectum ſse commodè tueri non poſsſsent, ab alijs maioribus, & prudentioribus tuerentur, & gubernarentur, l. 1. D. de tutel. princip. inſstit. eod. Ita Regnum, Regniq́ue prudens, & politica adminiſstratio in id inducta con|ſspicitur, ut potentiorum, ac ſsapientiorum manu, & conſsilio tueri, & dirigi cæteri valeant, qui quavis corporis, aut animi imbecillitate, ſsibi ac fuis minus aptè conſsulere poſsſsent. Humanis neceſssitatibus id exigentibus, quęquæ hanc mutuam inter homines opem, & ſsocietatem expoſscunt, ut præclarè concludit Iuſstinus in principio ſsuæ hiſstoriæ, Bald. in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, & in ſsuo conſs. Schiſsmat. Alphonſs. Guerrero in Theſsau. Religion. Chriſst. cap. 54. in princip. Menchaca in præfat. ad lib. controver. illuſst. num. 120. & Rutil. Benzon. de anno Iubil. lib. 5. cap. 9. in princip. pag. 529.
Quibus adijcio
40
Sophoclem in Aiace, qui Græcè in hunc ſsenſsum elegãtereleganter ſscribit: Parvi, ſsine magnorum auxilio, dubium ſsibi conſstituunt, quaſsi in arce præſsidium. Optima enim illa ſsocietas qua qui divitior eſst, pauperiorem ſsibi adiungit, & qui minor eſst, maiorem induſstria ſsua erigit. Inde
41
& urbibus factunfactum fuiſsſse nomen oppidi, nempe ab ope mutua tradit non modò Pompon. 1. C. in l. pupillus, D. de verbor. ſsignificat. ſsed & D. Chryſsoſst. ad cap. 13. epiſst. 1. Corinth. homil. 34. cuius verba refert Anto. Mornacius in l. 5. D. pro ſsocio, & alia congerit Alciat. Bræcheus & Forner. in d.l. pupillus, & Ioan. Funger. in etymolog. verb. Oppidum, pagina 710.
Quo fit,
42
ut quamvis Indi ſsecundæ claſssis, de quibus locuti ſsumus, liberi, & rerum ſsuarum domini relinqui debeant, ut ſsup. reſsolvimus, cùm tamen ſse ipſsos, & ſsuas Reſspublicas non ſsatis commodè, ac politicè gubernare comperti fuerint, etſsi in libera ſsua poteſstate relinquerentur, nec barbaros mores deponere, nec humanis & civilibus aſsſsuefieri, nec in Fide quicquam proficere poſsſsent, ut obſservant Acoſsta, & alij ex ſsuprà relatis, permittendum noſstris Regibus fuit, pro communi ipſsorum Indorum utilitate, eorundem adminiſstrationem ſsuſscipere & ſsupremam iuriſdictionẽiuriſdictionem ad illos tuendos, & imbuẽdosimbuendos in his partibus exercêre, quâ ſsimul, ſsuos etiam Hiſspanos inter Indos commorantes, gubernare, & compeſscere poſsſsent.
Semper enim
43
infirmitas mentis à iure ſsublevatur, l. 3. D. de teſstament. l. 3. C. qui teſstam. fac. poſsſs. l. ſsanum mente, C. de tranſsaction. Quia cùm ei regnum
44
totius animi à natura tributum ſsit, cavendum eſst, ne eius
45
languor damnum etiam in bonis adferat, l. 4. D. de privil. credit. l. iuſsto, §. eum qui, D. de uſsucap. Atque eapropter
46
amẽtibusamentibus, quæcunque pietatis opera conferenda eſsſse docet text. in cap. qui recedunt cum ſsequentib. 26. quæſst. 6. & inter præcipua opera charitatis connumeratur,
47
ſsi quis pupillorum, vel furioſsiorum patrocinium, & curam ſsuſscipiat, aut etiam adoleſscentium, vel prodigorum, qui licèt mentis & rationis capaces ſsint, adhuc tamen propter ætatis, vel iudicij lubricum, ſsuarum rerum adminiſstratione prohibentur, quia
48
multis captionibus, dolis & inſsidijs expoſsiti ſsunt, l. 1. D. de tutelis, l. 1. D. de minor. l. 1. & per totum, D. & C. de curat. furioſsi vel prodigi, l. 1. §. ſsi quis tutor. D. quando appell. ſsit, l. qui fundum, §. ſsi tutor. D. pro empt. l. ad ea quæ non habent, D. de regul. iur. l. is cui bonis, D. de verbor. obligat. princ. inſst. de excuſsat. tut. §. 1. inſst. de curat. Quibus
49
in locis munus hoc publicum eſsſse docemur, & talibus tutoribus vel curatoribus ratione adminiſstrationis, quam exercent, quædam veluti poteſstas & dominatio in eos, quos gubernant, cõcediconcedi videtur, prout &
50
D. Paulus expreſssit ad Galat. 4: Quanto tempore (inquit) hæres parvulus eſst, nihil differt à ſservo, cùm ſsit dominus omnium, ſsed ſsub tutoribus & curatoribus eſst, & Cicer. 3. Tuſscul. ubi
51
de furioſso loquens: Qui ita ſsit (inquit) affectus eum dominum eſsſse rerum ſsuarum, vetant duodecim tabulæ, illâ nimirum lege, quæ his erat verbis concepta: Si furioſsus eſsſse | incipit, agnatorum gentiliumq́ue in eo, pecuniaq́ue eius poteſstas eſsto. De qua idem Cicer. lib. 2. de invẽtioneinventione, & plura tradens Balduin. ad leg. 12. tab. capit. 23. & 24. Hotman. & Revard. capit. 13. Prateius cap. 27. Anton. Auguſst. cap. 11. pag. 229. & Budæus in notis ad leg. 2. D. de ædilit. edicto. Atque hinc natum
52
eſst proverbium illud, cùm veteres, quem inſsanire, vel furere ſsignificantes, dicebant, ad agnatos, & gentiles deducendum eſsſse, ut oſtẽditoſtendit Varro lib. 1. de re ruſst. cap. 2. ibi: Qui ſsalubrem locũlocum neglexerit, mentecaptus eſst, atque ad agnatos, & gentiles deducendus, & Horat. 2. ſserm. ſsatyr. 3:
Interdicto huic omne adimat ius
Prætor, & ad ſsanos abeat tutela propinquos.
Porrò
53
homines Barbaros & ignorantes ſsemper eſsſse pueros, & licèt annis excedant, puerorum adhuc more tractari debêre, elegãtereleganter docuit Plato in Thimæo, Lucret. lib. 1. de natur. rer. & poſst eum Seneca epiſstol. 4. Vbi ait, quod quotidie vivere incipiunt, cùm plus quàm infantes non aſsſsequantur, & Strabo. lib. 1. Geograph. Vbi inquit, omnes Idiotæ, & doctrinarum expertes quodammodo pueri ſsunt appellãdiappellandi. Eòq́ue magis in terminis ſspectat illud
54
Eccleſsiaſst. cap. 10. verſs. 16. Væ tibi terra, cuius Rex puer eſst, & cuius Principes manè comedunt. Nam ut ibi benè advertit Pat. Ioan. Pineda non ſsolùm de Rege verè puero Salomon intelligi debet, ſsed de quocunque, qui ſsenſsu, & moribus etiam in maiori ętateætate laborat. Is enim planè ſstulteſscit, & repueraſscit, qui puerilibus vitijs, immaturo de rebus iudicio, petulanti ſsenſsu, & effrænatâ libidine omnia moderatur.
Tertiò conſsidero, quòd eiuſsmodi ſsuperioris gubernationis cura in Indis ſsecundæ claſssis, aut etiam abſsoluta, & omnimoda in alijs magis Barbaris, quos in tertia collocavimus, non debuit à Chriſstianis noſstris Principibus aliena cenſseri:
55
tenebãturtenebantur quippe ex charitatis præcepto, & iniuncto ſsibi, & fœliciter inito Apoſstolicæ prædicationis officio, ea omnia diſsponere, quibus id melius, ſsecurius, & durabilius conſsequi poſsſset, iuxta doctrinam D. Auguſst. ad Macedon. epiſst. 52. relatam in cap. debet 53. 23. quæſst. 4. ubi ait: Debet homo diligere proximum tanquam ſseipſsum, ut quem potuerit hominem, vel beneficentiæ conſsolatione, vel informatione doctrinæ, vel diſsciplinæ coërcitione adducat ad colendum Deum. Et ad perfectam rationem
56
muneris Apoſstolici, ius quoque regendi, & gubernandi animas, propriè ſspectare videtur, ut optimè tradit D. Thom. in 1. ad Corinth. cap. 12. & Rutil. Benzon. lib. 2. de anno Iubil. cap. 23. pag. 150.
Nec
57
Regibus aut iudicibus, quos Indi eâ tempeſstate habuerunt fidelis, ac conveniens tanti muneris expeditio committi potuit, qui tyranni & crudeles ut plurimùm erant, & eiſsdem ac reliquum vulgus, barbaris moribus & ignorantiæ tenebris involuti. Vnde ſsuccedit altera iuris ratio, quæ habet quòd
58
quoties incidit caſsus, in quo populorum gubernationi non poteſst per eos provideri, quibus electione, hęreditatehæreditate, vel alijs modis uſsus iuriſsdictionis conceſsſsus eſst, ea ad populos, à quibus exierat, redit, vel aliter debet publicis neceſssitatibus ſsubveniri, ut apertè docuit Bald. in capit. 1. colum. 2. lectio. 2. de iudicijs, & in tit. de allodijs, Iacob. Almain. in lib. de auctorit. Papæ, & alij, quos refert & commendat doctiſs. Navarrus in cap. novit, notab. 3. num. 120. pag. 108. & in noſstris terminis affirmat Epiſscop. Chiapenſs. in d. tractat. comprob. Imp. Ind. fol. 22. verſs. Lo ſsexto, ubi adducit optimum locum D. Auguſst. lib. 1. de liber. arbitr. cap. 6. Qui
59
cùm docuiſsſset, quòd licèt populo, qui benè & moderatè procedit permitti poſssit creare ſsibi magiſstratus, per quos ſsua res, id eſst publica, adminiſstretur, ſstatim ſsubdit: Porrò ſsi | paulatim depravatus idem populus rem privatam Reipublicæ præferat, habeat venale ſsuffragium, corruptuſsq́ue ab eis, qui honores amant, regimen in ſse flagitioſsis, ſsceleratiſsq́ue committat, nonne item rectè ſsi quis tunc extiterit vir bonus, qui plurimum poſsſsit, adimat huic populo poteſstatem dandi honores, & in paucorum, vel unius redigat arbitrium?
Eâ nimirum ratione, quia
60
rerum ſsuarum dominio abutens, ipſso privari meretur, l. 1. D. de ijs qui ſsunt ſsui, cum alijs, quæ tradit Bald. in cap. 1. qualiter dom. ſseud. Peralta in l. 3. § qui fidei commiſsſsariam, num. 45. D. de hæred. inſstit. Palac. Rub. in tractat. de iuſsta obtent. Reg. Navarræ 5. part. §. 2. & plures cumulans doctiſssimus, mihiq́ue amiciſssimus D. Ioan. Bapt. Valençuela Velazquez in monitor. comtra Venet. 4. part. num. 274. & ſsequentib. Neque iuſstum eſst,
61
ut in aliorum gubernatione perſsiſstat, qui ſseipſsum regere neſscit, iuxta ea, quæ diximus ſsup. hoc lib. capit. 7. ex num. 85. & latè exornat & proſsequitur Bart. Philip. de Conſsiliar. diſscurſs. 9. §. 6. fol. 68. Simancas de Republic. lib. 5. capit. 14. & Bobadilla in Polit. lib. 1. capit. 1. num. 29. P. Franc. Suarez in defenſs. fidei lib. 3. cap. 23. num. 22. & facit text. optimus
62
in l. in quæſstione. § minori, C. de ſsent. paſsſs. Vbi furioſso, dementi, prodigo, libidinum omnium vitiorumq́ue ſservo non eſsſse committendam filij, vel minoris adminiſstrationem docemur, cùm ſsua gubernare non poſssit. Vnde Eccleſs. 10. dicitur: Rex inſsipiens perdet populum ſsuum, & civitates inhabitabuntur per ſsenſsum prudentium. Iudex ſsapiens iudicabit populum ſsuum, & principatus ſsenſsati ſstabilis erit: ſsecundùm iudicem populi. ſsic & miniſstri eius: & qualis rector eſst civitatis, tales & inhabitantes in ea. Et in
63
noſstrorum Indorum terminis rectè noviſssimè adnotavit eruditiſssimus Licentia. Ioan. Orticius Cervantes, nunc pro meritis Senatoris munere in Cancellaria Novi Regni Granatenſsis cohoneſstatus in allegatione typis excuſsſsa pro perpetuandis Indorum commendis numero 42.
Qvartò, quia non debet novum, aut mirum videri, quod
64
Indi omnino feri & immanes, & ſsine certo Rege, aut lege viventes, quales ſsunt illi, quos in tertia claſssi cõnumeravimusconnumeravimus, ſsuarum provinciarum gubernatione, & iuriſsdictione abſsolutè priventur, & debellari, ac ſsubiugari poſssint, donec vitæ humaniori, & Chriſstianæ diſsciplinæ aſsſsuefiant. Nam idem contingere videmus in illis, qui prorſsus
65
furioſsi, aut amentes exiſstunt, quibus etiam iuſstè & licitè ſsuarum rerum adminiſstratione interdicitur, ſsub vinculis, & ſseveriori diſsciplina contineri iubentur, quouſsque ſsanam mentem recipiant, l. 4. § ſsin. cum legib. ſsequentib. D. de privileg. cred. l. 1. §. fin. cum quatuor ſsequent. D. de poſstulan. l. his qui, §. Divus Pius, D. de tutor. & curator. dat. ab his, auth. ut qui obligat. ſse perhib. habe. §. 1. in fin. collat. 6.
Et cùm
66
humanum genus, ipſso communi omnium gentium iure ita dictante, imperijs regi, præſstantiq́ue aliquâ auctoritate, & poteſstate moderari neceſsſse ſsit, ut ex PhiloſophorũPhiloſophorum doctrinis reſsolvit Petr. Fab. lib. 3. ſsemeſst. capit. 14. Rutil. Benzon. d. lib. 5. de ann. lubil. cap. 9. & Mag. Fr. Anton. Perez Benedictin. in Laurea Salmantina certam. 5. expoſsit. de hominum præfectura nu. 20. pag. 273. Vbi oſtẽditoſtendit,
67
quàm inſsimæ notæ in ſsacris litteris habeantur, qui Regibus non parent, & iugum ſsocietatis politicępoliticæ non patiuntur, & quòd hac de cauſsa dicuntur Belial, ideſst, inutiles, temerarij, & iugi, ac diſsciplinæ expertes. Meritò prædicti Barbari, qui eiuſsmodi ferinis, & incultis moribus utebantur, Chriſstiani Principis Imperio frænari, & auctoritate protegi, & gubernari debuerunt. Nam ut Salom. Proverb. 11. ſsapientiſssimè dixit:
68
Vbi non eſst gu|bernator populus corruet, & ut D. Ambroſs. notat lib. 2. epiſstol. 7. exponens alium locum eiuſsdem Salomon. Proverb. cap. 26:
69
Recidenda inſsipienti poteſstas, non adijcienda libertas eſst, ſservitus enim ei convenit. Ideòq́ue adiecit Salomon: Spinæ naſscuntur in manu inebrioſsi, hoc eſst valdè ebrioſsi, ſservitus autem in manu imprudentis,
70
quia ſsicut ille ſsuis vulneratur poculis, ita inſsipiens ſsuis factis. Ille bibendo ſse peccato inſserit, iſste operando ſse culpæ adiudicat, & factis ſsuis trahitur in ſservitutem.
Liberum
71
quippe aliquem relinqui ad malefaciendum, potiùs eſst imperfectio, & defectus libertatis, ut optimè in ſsimili probat Pat. Ferdinand. Rebellus de obligat. iuſstitiæ lib. 2. quæſst. 14. ſsect. 1. num. 9. pag. 293.
Imò, quod plus eſst,
72
citra peccatum, & præcepti charitatis iacturam, tales Barbari à nobis detecti in ſsua feritate, & cœcitate relinqui non potuerũtpotuerunt, cùm
73
omnes rationales creaturæ, quamvis Iudæi & infideles ſsint, humanitatis ratione fovendi, & naturæ noſstræ participes, & proximi noſstri eſsſse dicantur capit. proximos, & cap. charitas, de pœnitent. diſstinct. 2. cum traditis per Abbatem in cap. Iudæi de teſstibus, Pat. Suarez in tract. de Charitate diſsputat. 1. ſsectio. 1. num. 3. & noviſssimè per Docotr. Martam in tractat. de iuriſsdictio. 1. part. capit. 24. num. 43. Vbi multum in noſstris terminis tradit: Quòd hæc
74
charitas procedit reducendo Barbaros infideles ad bonos mores, & vitam æternam, ut idem text. oſstendit in verſs.
Proinde. Et quia charitas unicuique eſst impendenda ſsecundùm eius conditionem, iuxta gloſsſs ibidem verb. Participes, & infidelium Regna, & iuriſsdictiones translata ſsunt in Chriſstum, & eius Vicarium, ſsumma charitas eſst dare illis rectorem, qui defendat prædicatores Verbi Dei illoſsq́ue reducat ad Fidem.
In quibus omnibus quantum effulſserit
75
Regum noſstrorum pietas, & fovendorum Indorum zelus & charitas, nemo planè ignorare poterit: nam etſsi ſsecundùm prædictorum auctorum opinionem, plures ex illis, propter eximiam barbariem & feritatem, quâ pręditipræditi eſsſse dicebãturdicebantur, debellare, & ut ſservos habêre & vendere poſsſset, atque ita aliquando permiſsſsum fuerit contra Caribes, Canibales & alios, ut cõſtatconſtat ex his, quæ tradit Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 8. capit. 10. & decad. 2. lib. 1. cap. 8. & lib. 10. cap. 5. & decad. 3. lib. 8. cap. 10. poſsteà tamen id abrogatum fuit, & omnium pariter Indorum libertati, doctrinæ & ſsuavi gubernationi multifariam conſsultum, ut oſstendit idem Herrera decad. 2. lib. 10. cap. 5. & decad. 4. lib. 6. capit. 11. & lib. 10. cap. 7. & ex alijs quæ tetigimus ſsuprà cap. 8. num. 78. & inferiùs lib. 3. capit. penult. latiùs, Deo dante, dicemus.
Loading...