# 1

 CAPVT PRIMVM. De iustitia retentionis Novi Orbis, & an verum sit, quod Bodinus tradit, Catholicos scilicet Hispaniae Reges ob illius concessionem effectos fuisse sanctae Romanae Sedis vassallos, & feudatarios? & obiter nonnulla de feudis Ecclesiae. 
 
 SVMMARIVM CAPITIS PRIMI. -  1 Acquisitio Novi Orbis si iusta est, iustior erit retentio. -  2 Facilius aliquid retinetur, quam de novo inducitur. Et num. 7. Fieri multa prohibentur, quae facta tenent, ibidem. -  3 Lex patre furioso, & aliae similes illustrantur. -  4 Actionem cui damus, multo magis exceptionem. -  5 Ius quaesitum difficilius tollitur, quam quaerendum. -  6 Retentionis, & conservationis causa favorabilis est. -  8 Facilius aliquid prorogatur, quam de novo conceditur. -  9 Continuatio, & conservatio alicuius rei, est magis naturalis, quam nova acquisitio. -  10 Statutum quod prohibet acquisitionem, non prohibet acquisitorum retentionnem. -  11 Statutum loquens contra ingredientem possessionem, non habet locum contra retinentem. Et quare? -  12 Dubijs in causis, vel opinionibus, post factum, quae possessioni favet, sequenda est, ibidem. -  13 Alex. VI. R. P. Regibus Castellae, & eorum successoribus retentionem Novi Orbis donavit. -  14 Regibus nostris Catholicis non solum cura conversionis Indorum, sed plena eorum dominatio ab Alexandro VI. concessa fuit. -  15 Praedicationis Evangelicae munus per se habet annexam curam, & protectionem Indorum, absque alia concessione Pontificis. -  16 Romanus Pontifex bene potest concedere plenum ius ad terras infidelium. -  17 Petr. Malferitus secure defendit Rom. Pont. posse pleno iure Christianis concedere terras infidelium. -  18 Chiapensis Episcopus reprehenditur a Petro Malferito. -  19 Marquardus de Susanis plenam dominationem Indiarum nostris Regibus tribuit. -  20 Rutilius Benzonius, & alij referuntur, qui plenum dominium Novi Orbis agnoscunt. -  21 Dominium plenum Indiarum virtute concessionis Alex. VI. semper sibi Hispaniae Reges tribui censuerunt. -  22 Tituli a primordio posterior formatur eventus. -  23 Titulus praecedens talis praesumitur, qualem praesens possessio demonstrat. -  24 Possessio subsequens est titulorum interpretativa, & declarat, quid venit in concessione. -  25 Maioratus institutio dubia ex consuetudine, & modo succedendi in eo, recipit interpretationem. -  26 Consuetudo decennalis est interpretativa legum, privilegiorum, ac scripturarum. Observantia interpretativa legum aut privilegiorum magnam vim habet, ibidem. -  27 Alex. VI. concessio, necessario cum omnimoda iurisdictione, & dominatione intelligi debuit. -  28 Ecclesiastica disciplina, & Religio non potest secura esse inter Indos, sine saeculari dominatione. -  29 Status spiritualis non potest bene conservari sine temporali. -  30 Monarchia quaelibet constat ex Divino cultu sapientia Theologica, & potentia saeculari. -  31 Sermo idem ubi duas sententias exprimit, ea sumitur, quae rei gerendae aptior est. -  32 Lex quoties 67. D. de reg. iur. explicatur, & illustratur. -  33 Actus ut magis valeat, quam pereat interpretatio sumenda est. -  34 Intellectus rei gerendae aptior ille dicitur, qui magis conducit ad meliorem & faciliorem executionem rei, de qua agitur. -  35 Concesso aliquo negotio, non solum necessaria, & praecisa concedi videntur, sed & quae ad illud commodius, vel facilius exequendum conducunt. -  36 Mandatum qui habet ad quaecunque necessaria, ad utilia etiam habere videtur. -  37 Populi, qui se alicui principi superiori in clientelam, vel protectionem dant, liberi esse non desinunt: nisi aliter convenerint. -  38 Protectio in Regibus significat, sive importat iurisdictionem. -  39 Ioan. Bodinus agnoscit plenum dominium Indiarum Occidentalium ab Alex. VI. Regibus Hispaniae concessum. -  40 Reges Hispaniae quoad Indiarum Occid. Regna esse feudatarios Ecclesiae, Bodinus, & Marta testantur: qui reprobantur. -  41 Ioan. Bodinus pluribus Regibus sine causa supremam dominationem negare solet. -  42 Bullae Alex. VI. verba nihil Sedi Apostolicae in provincijs Novi Orbis nomine feudi, vel alio reservant. -  43 Feudum non inducitur, ubi donationis, & concessionis principalis verba absoluta sunt, & illud non reservant. -  44 Donatio in dubio potius praesumitur, quam feudum. -  45 Hispanis scriptoribus falso imponit Bodinus, quod dixerint, Reges nostros ratione Indiarum esse feudatarios Ecclesiae. -  46 Regnum, vel provincia, quae accessorie alteri unitur, & incorporatur, eisdem iuribus, & privilegijs gaudet, eisdemque legibus gubernatur. -  47 Reges Hispaniae nunquam ullum feudum Ecclesiae, ratione Indiarum, persolverunt, neque Ecclesia illud exegit. -  48 Lis inter Lusitaniae, & Castellae Reges orta super terminis Indiarum a Rom. Pont. ex eorum compromisso sedata fuit. -  49 Praedicationis munus iniungere, & provincias ad illud obeundum assignare, proprie ad Romanum Pontif. pertinent. -  50 Reges Hispaniae cur Sedis Apostolicae benedictionem, aut concessionem ad Novum Orbem conquirendum expostulaverint? -  51 Infidelium provincias a quovis Principe Christiano, etiam sine licentia Pontificis converti, & subiugari posse, multi tradunt. -  52 Frustra precibus impetrat quis, quod proprio iure habet. -  53 Reges Hispaniae non praeiudicarunt iuri suo, Pontificem adeundo. -  54 Cap. veniens, de praescrip. & lex si mulier, §. fin. de eo quod met. caus. cum similibus explicantur. Et num. 61. -  55 Actum si quis propria auctoritate possit expedire, & iudicem adeat, an sibi praeiudicet, & ad viam facti redire prohibeatur? Et num. 63. -  56 Ius proprium, & gratia, ac privilegium quando ad idem tendunt, bene possunt concurrere, & cumulari. -  57 Cap. post electionem de concess. praeben. explicatur. -  58 Lex forma, §. fin. de censib. & aliae similes explicantur. -  59 Inducta ad augmentum non debent operari diminutionem. -  60 Abundans cautela non solet nocere. -  61 Titulos plures cumulare, ad ius suum magis ac magis confirmandum, nemo prohibetur: -  63 Petitio sola gratiae, aut privilegij non inducit proprij iuris renuntiationem. -  65 Pluribus remedijs, defensionibus, aut actionibus quando quis uti possit? -  66 Lex nemo 43. de reg. iur. & similes explicantur. -  67 Andreae de Isernia de Siciliae Regno loquentis Doctrina discutitur. -  68 Siciliae in Regno quod ius hodie habeant Romani Pontifices, secundum Iserniam. -  69 Regnum Siciliae olim fuit de patrimonio Ecclesiae, & postea varijs Principibus in feudum dari coepit. -  70 Argumentum sumi non potest de iuribus concessionis Regni Siciliae, ad concessionem Novi Orbis. -  71 Siciliae Reges nullum in temporalibus superiorem agnoscunt. -  72 Feudum, quod persolvitur Ecclesiae pro Regno Siciliae, Neapolis, & Corsicae, nihil officit eorumdem Regnorum Monarchiae, & supremae dominationi. -  73 Papae subesse non minuit ius superioritatis, & ipse omnem, quam habet Ecclesia, transfert in Regnis, quae in feudum concedit. -  74 Monarchiam Siculam in temporalibus, & spiritualibus qui asserant? -  75 Reges Siciliae ex concessione Pontificis spiritualium cognitionem, tanquam Legatos Sedis Apostolicae se habere praetendunt. -  76 Cardin. Baronius Monarchiam spiritualem Regum Siciliae vehementer execratur. -  77 Cardinalis Baronij scriptis contra Monarchiam Siculam plures satisfaciunt, & Regijs edictis intercipi iussa sunt. -  78 Excellentiss. Dominus ac Dominus Ioannes de Mendoca & Luna Montium-Clarorum Marchio laudatur. -  79 Feuda omnia remissive narrantur, quae Hispaniae Reges & alij totius Orbis, Ecclesiae persolvunt. -  80 Hispaniae Regnum ab antiquis Gothis Ecclesiae Romanae quoad dominium directum concessum fuisse, aliqui tradunt. -  81 Ecclesia Romana, si quod olim ius habuit in Regna Hispaniae, iam illud amisit, & quare? -  82 Aragoniae quidam Reges feudum olim Ecclesiae pietatis ergo promiserunt, & qualiter illud sublatum fuerit? -  83 Alphonsus Aragonum Rex cur de manu Pont. Romani Regni coronam accipere noluerit? -  84 Lusitaniae Regnum Ecclesiae feudatarium esse, plures affirmant, & quare? -  85 Hispaniae Reges dempta fidei causa, Pontificem in temporalibus superiorem non recognoscunt. -  86 Reges Hispaniae, & alij, qui liberi dicuntur, minus dependent ab Ecclesia, quam Imperator. -  87 Imperatores coronantur a Rom. Pontifice. Et ei peculiare iuramentum praestare tenentur. -  88 Imperator, qui Ecclesiae Romanae non praestat auxilium, est periurus, & schismaticus. -  89 Reges Hispanie non tenentur praestare speciale fidelitatis iuramentum Romano Pontifici, licet tempore coronationis iurent, se Ecclesiam pro virili defensuros. -  90 Reges Hispaniae per legatos obedientiam pie praestare solent Pontificibus noviter creatis. -  91 Reges Hispaniae si (quod absit) haeretici fuerint, ex lege in Concilio Toletano lata, deponi iubentur. -  92 Ferdinandus V. Hispaniae Rex, cognomento Catholicus, Tribunal Inquisitionis instituit, & ei, ipsos etiam Hispaniae Reges, subiectos esse voluit. 
 

QVAE [sect. 1] superioribus libris de iuribus, ac titulis, qui Novi Orbis inquisitionem, & acquisitionem iustam, & legitimam reddere possunt, adeo lato sermone discussimus, praeiudicio quodam ostendunt, longe iustiorem, & tutiorem eiusdem retentionem, & possessionem iudicari debere. Constat namque [sect. 2] facilius aliquid retineri, quam de novo induci, & multa ab initio fieri prohiberi, quae tamen facta tenere, ac tolerari solent, l. patre furioso 8. D. de ijs qui sunt sui, l. 1. & quamvis autem, D. de postul. l. favor. D. de sponsalib. l. ult. de ritu nuptiar. l. 1. C. de usu, & habit. cap. ad Apostolicam de Regular. Cap. quemadmodum de iureiuran. cap. si vir. distin. 23. cap. nec illud 30. quaest. 5. cap. unico in fine de voto lib. 6. ubi in hanc sententiam citatur illud Ovidij lib. 5. de Tristib. eleg. 7. 
 
 Turpius eijcitur, quam non admittitur hospes. 
 
Ad [sect. 3] quorum adagiorum, sive brocardicorum consirmationem, & illustrationem plura alia adducit Iason omnino videndus in dict. 1. patre furioso ex num. 8. ad 39. Alexan. in 1 saepe, col. 13. D. de re iud. Socin. Iunior cons. 1. num. 57. lib. I. Parisius cons. 28. numer. 11. lib.1. Tiraquel. de iure consti. limit. 7. num. 43. Ludov. Gomecius in cap. 1. num. 88. de iudicijs lib. 6. Damasus reg. 99. & Claud. Pratus Gneseon general. iur. lib. 4. tit. 8. cap. 4. pag. 165. & seq. Rebuff. 3. tom. ad leg Gallic. tract. de mater. possessor. art. 2. glos. 2. num 40. & in praxi benef. verb. Necnon iuris patron. num. 27. novissime Ioan. Bap. Valencuela cons. 51. ex numer. 31. Et Nos tetigimus supra lib. 2. cap. 17. num. 40. & 41. de parvulis infidelium tractantes, qui licet invitis parentibus baptizandi non sint, baptizati tamen de facto, baptismus tenet, nec amplius illis tradendi sunt. 
 
Quibus [sect. 4] simile est, quod ab Vlpiano pro regula constituitur in l. invitus 156. §. cui damus, D. de regul. iur. & in l. 1. §. is autem, D. de superficieb. eum scilicet, cui rem non habenti damus actionem, eidem possidenti exceptionem multo magis competere: circa quam plura congerunt Decius Maynericus, Cagnol. Ferrarius, Pet. Faber, & Raevard. ibidem. 
 
Et ex [sect. 5] eodem principio descendit, ut facilius toleretur ius quaesitum, quam acquirendum, l. 2. §. ex his, l. pluribus, §. ult. D. de verb. obligat. l. ut pomum, §. 1. D. de servit. Quemadmodum ex diverso facilius impeditur ius competiturum, quam extinguatur acquisitum, l. Papinianus, §. si conditioni, & ibi glos. D. de inoff. testam. Est [sect. 6] enim retentionis, & conservationis causa favorabilior, quam acquisitionis, l. pure D. de doli except. l. militis codicillis, §. veteranus, D. de milit. testam. [sect. 7] Et ideo facilius conceditur retentio, quam nova acquisitio, l. si repetendi, C. de condict. ob caus. l. per retentionem, C. de usuris, l. Paulus, D. de doli except. notat Baldus in l. licet, num. 2. D. de acquir. poss. dicens, quod iura promptiora sunt in retinendo, quam in acquirendo, Cephal. cons. 68. n. 20. to. 1. & cons. 151. n. 7. & cons. 289. n. 5. to. 2. Ruyn. cons. 66. n. 17. lib. 1. Craveta cons. 6. n. 98. Pet. Surdus cons. 551. n. 21. Rota Roman. sacri Palacij decis. 295. n. 2. part. 2. Menoch. de retinen. possess. remed. 3. n. 979. Georg. Acatius lib. 2. de privileg. iur. civil. cap. 5. num. 79. 
 
Vnde etiam similiter [sect. 8] facilius aliquid prorogatur, quam de novo conceditur, cap. cum olim Abbas de offic. delegati, Cravera de antiq. temp. 5. p. n. 15. Rebuffus in tract. de caus. possessor. benef. art. 6. glos. 1. num. 15. Boer. decis. 283. num. II. & decis. 294. num. 18. Caesar. de Grass. decis. 46. num. 22. Qui etiam huius rationis rationem subiungunt, [sect. 9] quod continuatio est naturalis, non vero nova acquisitio, ut tradit Abb. in cap. cum venissent, num. 7. de restit. spol. Ripa in l. 1. num. 36. D. de acquir. poss. Atque ita sacilius aliquid continuatur, & conservatur in esse, quam amissum, aut extinctum recuperetur, d. l. 1. §. causam, D. de posula. l. usu retinetur, D. quemadmo. servit, amitt. l. sicut, §. sin. D. quod cuiusque universit. cum alijs traditis a Cravera d. cons. 6. & 299. num. 12. 
 
Et ideo [sect. 10] recte docuisse videtur Abbas in c. Iudaei n. 2. de Iudaeis, quem refert, & sequitur Valencuela cons. 4. n. 36. statutum, quod prohibit acquisitionem, non prohibere acquisitorum retentionem, & Alexander cons. 83. incip. Visa facti narratione, num. 4. lib. 2. Vbi ait, [sect. 11] quod statutum loquens contra ingredientem possessionem, non habet locum in retinente ipsam antea sibi traditam; nam ingredi est, quando ab initio ingreditur, l. clam possidere in princ. l. si id quod, §. I. D. de acqui. poss. & qui non apprehendit de novo, sed continuat possessionem, non dicitur eam ingredi, sed retinere, ut in d. l. si id quod, & in l. 1. C. commun. de legatis, & in cap. ex litteris de despons. impuber. c. Monachum 2. q. I. glos. verb. Innovare, in Clemen. 2. ut lite penden. Ioan. Andre. in rub. eod. tit. & Bertrand. cons. 253. incip. Testes, n. 1. vol. 2. ¶ His addere [sect. 12] possumus, quod licet vera, & vulgaris sit illa iuris regula, qua docemur, in dubijs, quae vel ex facto, vel ex iure proficiscuntur, tutiorem partem sequendam esse, cap. illud de Cleric. excomm. c. ad audientiam, &c. significafti el 2. de homicid. cum alijs. Haec tamen ante factum intelligi debet, nimirum, ut non possit quis facere id, de quo est dubium an sit prohibitum? Sed debeat abstinere. Nam post factum quis in dubio spoliari, aut re possessa privari non debet, vel facere actum positivum de cuius obligatione non constat. Quin potius tunc alia regula iuris succedit, quod in dubio, & pari causa melior est conditio possidentis, c. in pari de regul. iur. lib. 6. Quae procedit non folum in materia iustitiae, sed etiam aliarum virtutum, ut pluribus relatis resolvit Thom. Sanchez de matri. lib. 2. disp. 41. q. 3. & Nicolaus Garcia de beneficijs 7. p. cap. 2. n. II. & seqq. ubi aliqua huius doctrinae exempla prosequitur, & Dom. Covar. in Clem. si furiosus in princ. 1. part. n. 9. Salzedo in praxi cap. 14. litt. C. Avila de censuris 7. part. disp. 3. dub. 9. & Salas de legib. tract. 8. disput. unica, sect. 20. & seqq. Et idem consuluit in modo in practicandi duas opiniones contrarias Hostiensis, & Innocentij AEgid. Bellamera in cap. ex conquaestione, num. 12. de restit. spoliat. quem refert Pacianus de probation. lib. 1. cap. 69. num. 21. 
 
Quae omnia in retentione huius Novi Orbis, de qua sermonem habemus, longe planius, & securius procedunt: cum ipse idem [sect. 13] Pontifex Alexander VI. Qui illius conquisitionem Regibus Catholicis assignavit, eiusdem etiam retentionem, & possessionem ipsis, & eorum posteris in perpetuum concesserit, ut ex tota Bullae serie manisefte colligitur, cuius verba supra lib. 2. cap. 24. retulimus, & praesertim ex illis: Omnes insulas, & terras firmas inventas, & inveniendas, detectas, & detegendas, &c. Cum omnibus illarum dominijs, civitatibus, castris, locis, & villis, iuribusque, & iurisdictionibus, ac pertinentijs universis, vobis, haeredibusque & successoribus veftris (Castella, & Legionis Regibus) in perpetuum tenore praesentium donamus, concedimus, & assignamus: vosque, & haeredes ac successores praefatos illarum Dominos cum plena, libera, & omnimoda potestate, auctoritate, & iurisdictione facimus, constituimus, & deputamus. 
 
Quibus [sect. 14] verbis, eorum opinio aperte convincitur, qui, ut sup. d. lib. 2. cap. 23. ex num. 5. ad 14. animadvertimus, solam curam conversionis infidelium Regibus nostris concessam existimarunt, & nudam protectionem, administrationem, sive superintendentiam, quae ad id commodius exequendum conduceret. Hoc [sect. 15] namque ipsummet Apostolicum praedicandi munus suapte natura praesefert, quod secundum doctrinam Bellarmini lib. 1. de Rom. Pontif. cap 23. annexam habet quondam amplissimam, atque a Deo ipso delegatam iurisdictionem. Imo & omnem potestatem, & auctoritatem faciendi omnes spirituales functiones, & regendi, ac gubernandi animas in spiritualibus, caeterisque omnibus, quae ad salutem earum pertineant, ut optime tradit D. Thom. in l. ad Corinth. cap. 12. & alijs relatis Rutil. Benzonius de anno Iubilaei lib. 2. cap. 24. pag. 154. Pontifex autem, ut praedicta verba declarant ulterius progredi voluit, cum non solum praedicationis curam Regibus nostris iniunxerit, sed ut eos ad hanc provinciam suscipiendam, & exequendam magis promptos, idoneos, atque alacres redderet plenissimum dominium, & omnimodam in temporalibus utilitatem, potestatem, ac iurisdictionem enixis, & geminatis clausulis se illis, & eorum successoribus concedere voluisse profiteatur. Quod iuxta [sect. 16] iuris regulas, & sanctae Romanae Sedis usum, & consuetudinem recte sacere potuit, ut resolvunt Palac. Rub. Sepulveda, Franc. Vargas, Gregor. Lopez, Anastas. Germon. Thom. Bozius, Doct. Marta, Rebellus, & alij, quos in eod. cap. 23. ex num. 63. citavimus, & iterum cap. 24. ex num. 19. 
 
Inter quos [sect. 17] Pet. Malsetitus apud Mandellum cons. 769. num. ult. vol. 4. postquam toto illo consilio iustitiam huius conquisitionis pluribus argumentis ostendere, & ab impugnationibus Episcopi Chiapensis tueri curavit, & quod mediante praedicta Alexandri VI. concessione magis secure procedat, ita concludit: Ex quibus omnibus constat, Maiestatem suam licite non solum quod ius Fori sed quoad ius Poli, & non solum quoad iudicium Ecclesiae sed quoad iudicium animae, fecisse has terras suae ditionis, & fore verum Regem istorum, pium, & iustum, & non tyrannum, & [sect. 18] dictum Episcopum falso & non absque scandalo dixisse, quae dixit: & licite, & iuste eos, qui habuerunt ex Regum concessione bona, magistratus, & dominatus in praemium suorum laborum, possidere quae possident. 
 
Cui adsentiens [sect. 19] Marquardus de Susanis in tract. de Iudae. & Infidel. l. part. cap. 14. similiter resolvit: Quod virtute dictae concessionis Alex. Sexti, iuste bella mota fuerunt Indis noviter repertis per gentes Hispanorum, ut nomen Salvatoris Domini nostri Iesu Christi in terris, & insulis praedictis facile induceretur, quod non poterat praedicari, nisi prius superatis gentibus illis, natura barbaris, quod rei exitus demonstravit: nam postquam fuerunt debellatae, nomen Christi, & eius Evangelium receperunt, & ita iure iusti belli legitime possessae sunt, & possidentur per Hispanos. 
 
Hoc idem [sect. 20] non minus aperte post Sanderum, & Boterum, quos refert, scriptum reliquit Rutilius Benzonius de anno Iubilaei lib. 1. cap. 10. pag. 53. sic inquiens: Hanc Novi Orbis conversionem inprimis complexus est Alexander VI. qui, ut cognovit illius notitiam in dies excrescere, & Hispaniarum Reges eo animo esse, ut non minus temporale ipsorum Regnum, quam, imo praecipue Regnum Dei amplificarent, hoc illis demandavit, eosque adstrinxit, ut maxima, qua possent, diligentia, in illorum populorum conversionem incumberent, quod ut fortius exequerentur, ipsis, quidquid acquirerent, omni meliori modo concessit, &c. 
 
Et revera, [sect. 21] hoc plenum Novi Orbis dominium, quod hodie nostri Reges obtinent, & exercent, illis ab initio concessum fuisse, vel ex eo colligi potest, quod semper ita Alexandri VI. donationem acceperint, & eius virtute atque auctoritate subnixi, has provincias per centum & triginta annorum discursum cum omnimoda potestate, & iurisdictione possederint. 
 
Nam [sect. 22] quemadmodum a primordio tituli posterior formatur eventus, l. 1. circa fin. C. de impon. lucrat. descrip. cum alijs, quae congerit Bartol. cons. 243. fuit quidam, n. 2. lib. 1. Alexand. cons. 90. in fine lib. 3. Craveta cons. 158. In fine, Card. Tuschus pract. conclus. iur. verb. Titulus, conclus. 314. & tetigimus sup. lib. 2. cap. 24. num. 86. ita [sect. 23] ex post facto talis praesumitur titulus, qualem praesens, & praeterita possessio demonstrat, cap. cum dilectus de consuetud. ubi egregie notant Abbas, Anton. & Imola, cap cum venissent, ubi DD. de institutionibus, l. quaedam mulier, D. de rei vend. l. sicut, §. supervacuum, D. quib. mod. pign. vel hyp. sol. l. 4. titul. 33. part. 7. Bald. cons. 130. volum. 1. & in cap. 1. colum. 2. de Capitan. qui Curiam vendid. Vbi dicit, [sect. 24] quod possessio subsequens, est titulorum interpretativa, idem Baldus cons. 420. vol. 1. & cons. 352. lib. 3. Ubi tradit, quod possessio, vel usus declarat, quid venerit in concessione, quem sequitur alia congerens Paulus Castrens. cons. 347. volum. 1. Craveta cons. 192. Socinus cons. 3. num. 5. vol. 1. & cons. 58. vol. 3. Curtius cons. 162. col. 3. Aretinus cons. II. num. 6. Alciat. cons. 112. num. II. lib. 4. Bald. Ias. Decius, & caeteri communiter scribentes in l. si certis annis, C. de pactis, idem Decius cons. 156. in sine, Laurent. Sylvanus cons. 66. n. 20. & alios allegans Bertazolus in cons. civili 97. num. 23. vol. 1. & Parisius cons. 140. num. 25. vol. 1. & cons. 3. num. 10. vol. 4. Matth. de Afflictis decis. Neapol. 2. Camill. Borrellus de praestant. Reg. Cathol. cap. 53 n. 37. ¶ Et in materia [sect. 25] utili nostrorum maioratuum Hispaniae ad interpretationem l. 41. Tauri, quod verba dubia scripturae institutionis maioratus, illum in perpetuum inducant, si concurrat consuetudo, saltem per decennium observata, ut in bonis in ea contentis iure primogeniturae succedatur, optime resolvunt Roder. Suarez in. l. quoniam in prioribus, ampliat. 10. a num. II. Didac. Perez in l. fin. tit. 13. lib. 3. ordin. verb. Cien anos, vers. Vtrum ius primogeniturae, Mieres de maiorat. 4. par. quaest. 20. a num. 56. late Burgos de Paz cons. 9. num. 3. Molina de Hispan. Primogen. lib. 2. cap. 6. num. 58. & 59. Alter Molina de maiorat. disput. 596. ubi ex praedictis, & alijs iuribus, & auctoribus probant, consuetudinem [sect. 26] esse interpretativam legum, privilegiorum, & scripturarum, quae ex decennij lapsu interpretantur atque declarantur. ¶ Et quod non requiratur, quod sit praescripta, sed sufficiat spatio quantumcunque brevi illius usum invaluisse, Tiber. Decia. cons. 44. per totum, maxime num. 6. volum. 2. Surd. cons. 335. num. 26. & 27. vol. 3. Menochius cons. 163. num. 8. vol. 2. Burgos de Paz cons. 23 num. 5. ubi addit, quod talis observantia declarativa extenditur etiam ad casus non expressos, quamvis non respondeant proprietati verborum, sed aliquantulum naturali eorum significationi adversetur. Et etiam in odiosis, & ubi ius commune resistit, ut late per Ioseph. Ludovic. de consuet. conclus. unica, illat. 13. 36. 40. 154. cum pluribus alijs. Et quamvis mala appareat, ut constat ex Rota Romana apud Nicol. Garc. de benefic. 5. p. c. 1. n. 137. & seq. & tradit alia Seraph. decis. 454. n. 3. Tiber. Dec. cons. 31. a n. 151. vol. 1. Mascar. de probat. concl. 145. Card. Tusch. tom. 2. concl. 878. & Nos sup. lib. 2. cap. 24. num. 86. & seqq. 
 
Maxime, [sect. 27] cum in casu, de quo loquimur, hanc interpretationem, etsi verba ita clara non essent, necessitas rei, quae gerenda erat, extorquere debuisset. Quis enim non videt, parum securam esse posse [sect. 28] Ecclesiasticam disciplinam, quam inter istas barbaras nationes seminare conabantur, si eam saecularis potentia, & dominatio non comitaretur? Status [sect. 29] quippe spiritualis conservari non potest sine temporali, ut pluribus ostendit Fr. Ioan. a Ponte in conven. utr. Monarch. lib. 1. cap. 7. pag. 37. & 38. & historiarum monumentis docemur, [sect. 30] quod in qualibet Monarchia, ab initio saeculi, tria se invicem per ordinem comitata sunt, Divinus cultus, sapientia scholastica (id est Theologica) & saecularis potentia, ut praeclare tradit D. Thom. lib. 2. de regim. Princip. cap. 16. 
 
Vnde succedit [sect. 31] alia regula iuris, quae habet, quoties idem sermo duas sententias exprimit, eam potissimum accipi debere, quae rei gerendae aptior sit, l. quoties 67. D. de reg. iur. Quo [sect. 32] loci Dec. Mayner. Cagnol. Ferrar. Petr. Faber, & Raevardus sic Iulianum exponunt, quasi docere voluerit, verba dubia iuxta subiectam materiam explicanda esse. Vel [sect. 33] ut magis actus valeat, quam pereat: resque, de qua agitur, in tuto sit, l. quoties, & l. ubi est verborum in fine, D. de rebus dubijs, l. quoties in stipulationibus, D. de verb. obligat. l. non puto, D. fam. erciscundae, l. si uno, D. locati, l. insulam, de praescrip. verb. cum alijs, quae adducit Stepha. de Federicis in tract. de interpr. leg. part. 3. & Simon de Praetis de interpret. ult. volunt. lib. 2. fol. 176. solut. 2. num. 17. Ego vero sic etiam exponi posse arbitror, [sect. 34] ut intellectus rei gerendae aptior a. 1. C. Ille dicatur, qui rei, de qua agitur, magis respondet, & ad eam magis promovendam, commodiusque exequendam dirigitur. Nam [sect. 35] cum aliquid alicui conceditur, non solum quod ad illud expediendum, necessarium eft, concessum videtur, l. 2. cum vulgatis, D. de iurisd. omn. iud. Sed & quod maiorem eiusdem negotij commoditatem, & facilitate respicit, ex text. eleganti in cap. praeterea 5. de offic. delegati, 1. penult. D. de usufruct. l. 1. §. si ei quem, vers. fin. D. de institor. l. 1. §. fin. D. de usufruct. legato, l. veteres in princ. D. de itinere actuque privat. cap. fin. de dolo, & contumac. per quem notat ibi Baldus, [sect. 36] quod qui habet mandatum ad quaecunque necessaria, videtur etiam habere ad ea, quae utilia sunt, Franc. de Aretio in cap. de testibus, col. 3. de testib. Vbi tenet, [sect. 37] quod in dispositione hominis uno concesso, veniunt non solum ea, sine quibus actus explicari non posset; sed etiam ea, cum quibus facilius, & commodius expeditur, quem laudat, & sequitur Iason in dict. 1. 2. de iurisd. omn. iud. num. 11. vers. Istam regulam, ubi reprobat opinionem Geminiani, aliter sentientis contra Dom. de Rota, decis. 379. 
 
Quibus addere possumus, [sect. 38] quod licet regulariter populi, qui se alicuius superioris potestati, & protectioni iure foederis, vel clientelae pro pacis medijs, vel alia ratione, committunt, liberi esse non desinant, nec sibi aliquam subiectionem imponant, ut tradunt communiter Bartol. & DD. per text. ibi in l. Non dubito 7. §. liber autem, D. de capt. & postlimin. revers. Felin. in cap. cum non liceat num. 9. & seq. de praescrip. Ioan. de Platea in l. 1. C. de excusat. lib. 10. Ioan. Cephalus cons. 328. Modestin. Pistorius cons. 43. num. 30. decis. Camerae Imper. 1. tom. part. 2. voto 27. num. 10. fol. 159. Ioan. Bodin. in tract. de Repub. lib. 5. cap. 6. Renat. Choppin. de demanio Franciae lib. 3. tit. 18. num. 7. Pet. Gregor. lib. 20. Syntag. cap. 5. & plurimi alij relati ab Henric. Rosenthal. In epitome. feud. part. 1. cap. 4. conclus. 14. fol. 124. Vbi tamen verba concessionis, vel conventionis ulterius progrediuntur, saepe solet ex illis superioritatis, & dominationis ius induci, & acquiri, ut ijdemmet Auctores observant, & Everard. cons. 3. num. 9. Goden. cons. 32. num. 3. & Fulvius Pacianus de probat. lib. 2. cap. 43. num. 16. Praesertim [sect. 39] quando Regibus talis clientela conceditur, in quibus protectio significat iurisdictionem, cap. ad audientiam de appellation. ubi DD. & alij, quos refert, & sequitur Guido Papae decis. 151. num. 9. vers. Venio ad sextum, August. Veroius cons. 65. num. 119. vol. 1. & Didac. Perez in l. 3. tit. 3. lib. 1. ordinam. col. 2. 
 
Et hanc [sect. 40] plenam Novi Orbis donationem Alexandrum VI. Regibus Hispaniae fecisse, ultra supra dictos auctores, aperte etiam fatetur Ioan. Bodinus lib. 1. de Repub. Cap. 9. cuius verba refert Mag. Marquez in Gubernat. Christ. lib. 1. c. 27. pag. 163. Addit vero [sect. 41] Bodinus, eiusdem concessionis virtute potentissimos Reges nostros effectos fuisse Romanae sedis vassallos, & feudatarios ligios, quoad insulas maris Oceani, Regnum Peruanum, & reliqua, quae in utraque India ex Pontificum concessione acquisierunt, & in posterum acquisierint: quoniam hoc, inquit, inter ipsos pactum fuit, ut vel ipsi Hispani scriptores affirmant. Quod etiam admittere videtur Marta de iurisdict. l. part. cap. 26. num. 55. Sed falsum utique est, & nullo iure, ratione, vel auctoritate probatur, sed sola Bodini calumnia, [sect. 42] qui frequenter pluribus Regibus sine causa supremam dominationem adimere solet, ut bene advertit Dom. Gregor. Lopez Madera in Monarch. Hispan. cap. 2. fol. 12. 
 
Inprimis namque [sect. 43] Bullae Pontificiae verba (ut ex illorum serie manifeste constabit) nullam prorsus huiusmodi feudi mentionem directe, aut indirecte fecerunt, neque aliquid Sedi Apostolicae in his Novi Orbis provincijs ullo pacto reservarunt; sed totum ius, dominium, & iurisdictionem earum plene, & libere cum solo onere praedicationis & conversionis Indorum Regibus Catholicis concesserunt. Vnde succedit communis omnium Doctorum opinio, quae [sect. 44] habet, quod quando Princeps, vel Imperator nihil sibi reservat, sed utitur verbo, Donamus, largimur, concedimus, & alijs similibus, non inducitur feudum, neque aliqua feudi reservatio, sed pura & absoluta donatio, ut egregie probat, & prosequitur Oldrad. cons. 159. Angelus cons. 242. incip. Super puncto, in fine, Decius cons. 32. & 498. col. 2 num. 11. Mandellus Albanus multum in nostris terminis loquens, cons. 64. num. 29. & sequent. & num. 64. lib. 1. idem lib. 1. ubi recte concludit, [sect. 45] in dubio potius praesumi, & induci donationem, quam feudum: quod etiam sequitur, & communiter receptum esse testatur Socinus Iunior cons. 102. incip. Non sum, n. 9. & seqq. vol. 2. Decius cons. 85. col. 3. & cos. 193. col. I & cons. 208. col. 2. & cons. 269. col. 2. & plures alij relati per Iulium Clar. & eius addition. Baiardum in §. feudum, q. 17. & Henricum Rosenthalium de feudis l. part. cap. 6. conclus. 26. num. 2. & seqq. ubi innumeros citat litt. B. &c. & hoc pugna carere inquit. ¶ Et magis in terminis, quod Papa dum Regnum confert, dat omnem potestatis plenitudinem, & aliquem investiens omnia Regalia libere concedere videtur, pluribus, post alios, probat Barthol. Caepola de servit. Urb. praed. cap. de portu, colum. 1. & Camil. Borrell. de praestant. Reg. Cathol. cap. 48. num. 12. & 16. pag. 352. 
 
Secvndo, [sect. 46] quia pariter falsum est, quod idem Bodinus nostris Scriptoribus, rerumque Indicarum Historicis imponit: nam illi potius docent, quod quemadmodum quoad Castellae, & Legionis Regna, Reges nostri nullum superiorem in temporalibus recognoscunt, ut late probavimus supra lib. 2. cap. 21. ex num. 70. ita & in provincijs Novi Orbis, quae illis adiectae sunt, eandem omnino exemptionem conservant, ut expresse praeter alios advertit Domin. Sotus de iust. & iure, lib. 4. quae. 4. art. 2. & Camill. Borrel. de praestan. Reg. Cath. cap. 46. ex num. 217. & cap. 47. ex n. 6. 7. & 14. ¶ Vulgaris quippe doctrina est, [sect. 47] provincias de novo quaesitas, & alicui Regno accessorie unitas, & auctas, atque (ut ita loquar) incorporatas, unum & idem Regnum censeri, eisdemque legibus, iuribus & privilegijs gubernari, & gaudere debere, ut pluribus ostendunt Bartol. Bald. Castrens. & alij per text. ibi in l. si convenerit la 2. §. si nuda, D. de pignorat. act. idem Bald. in l. cunctos populos, num. 1. ad medium, C. de summa Trinit. idem Bartol. in l. damni, §. si is, qui aedes, D. de damno infecto, & in tract. Tiberiadis, Rub. de insula, col. 2. Ioan. de Platea in l. neminem, C. de Decurion. lib. 10. in fine, Angel. in l. de quibus, col. penult. D. de legibus, Barbacia in cap. Rodulphus num. 7. de rescriptis, Guido Pap. cons. 134. & decis. 265. ubi eius additio, Iason in § in personam, num. 10. cum seqq. inst. de action. Gregor. Lopez per text. ibi in l. 4. titul. 12. & in l. 27. tit 7. part. 1. & in l. 7. tit. 20. part. 3. glos. 3. & plures alji, quos refert & sequitur Matthae. de Affictis in tit. quae sint Regalia, verb. Portus, num. 15. in usib. feud. Aviles omnino videndus in cap. Praetorum in prooemio, verb. Islas. ex num. 2. ad 14. & in cap. 6. verb. I su tierra, bum. 5. Mieres de maiorat. 2. part. quae st. 5. a num. 11. Hierony. Goncalez in reg. 8. Cancellar. glos. 5. §. 7. a num. 119. Fran. de Clapperijs decisionum caus. fiscal. causa 1. quaest. unica num. 14. & seqq. Lanarius cons. 76. num. 13. Vincent. de Franchis decis. Neapol. 506. num. 11. & in terminis de provincijs Novi Orbis agens Lasarte de decima empt. & vend. in praefat. num. 20. in addition. & novissime Ioan. Bap. Valencuela cons. 82. num. 70. & cons. 79. num. 39. Quod secus est, quando aeque principaliter uniuntur, nam unumquodque retinet, & conservat iura & privilegia sua, ut tradunt ijdem Auctores supra relati, & ultra eos de Regno Aragoniae loquens Sesse decis. 113. num. 20. part. 2. de Neapolitano, & Siculo Gizarel decis. Neapol. 43. n. 23. 29. & Fran. Milanen. decis. 2. Borrel. in compend. decis. tom. 1. tit. 43. num. 158. de Regno Valentiae, Leo. decis. 2. num. 34. 1. part. Portugalliae, Aguirre in Apologia 4. part. a num. 55. Gabr. Pereira decis. Lusit. 2. a num. 2. & Did. a Brito in causa maior. Reg. Coronae, quaest. 1. num. 13. & 20. & de Mediolani Ducatu Lancellot. Gallia ad consuet. Alexan. in praefat. num. 94. 
 
Deniqve [sect. 48] contra Bodinum facit, quia nullibi legitur, quod Reges nostri ob praedictam Alexandri Sexti concessionem se in temporalibus Ecclesiae iurisdictioni quoad istas provincias subiecerint, vel quod ullo tempore Romani Pontifices hoc iure, & potestate in illis usi fuerint, imo neque uti voluerint. Nam quod Bodinus, & Marta considerant, [[48a]] de lite inter Lusitaniae, & Castellae Reges orta, & ab Alexandro VI. terminorum divisione, & lineae deductione composita, de qua plura diximus sup. lib. 1. cap. 6. ex num. 69. & lib. 2. cap. 24. num. 18. ex communi ipsorum Regum consensu, ad vitandas, & sedandas discordias processit, ut egregie tradit Thom. Bozius de sign. Eccl. Dei lib. 17. cap. 4. vers. Ioanni primo, & novissime Seraph. Freitas de iusto Imp. Asiat. cap. 7. num. 5. Et quia cum eo [sect. 49] tempore de praedicationis, & conversionis munere praecipue tractaretur, eius descriptio, & assignatio cum primis ad Sedem Apostolicam pertinebat, ut bene observat. Pat. Fran. Suarez in tract. de Fide, dispu. 18. sect. 1. num. 7. & Nos supra lib. 2. cap. 24. num. 18. resolvimus. 
 
Quod etiam, [sect. 50] & eximia pietas, & Religio, qua nostri Catholici Reges Romanam Ecclesiam semper prosequuti, & venerati sunt, eosdem induxit ad Pontificis concessionem, benedictionem, aut beneplacitum expostulandum, ut melius, & foelicius detectionem, & conquisitionem Novi Orbis, quam praemanibus habebant, exequerentur. Quamvis [sect. 51] non deficiant plures doctissimi viri, qui & nunc censent, & ea tempestate censuerunt, Christianos Principes etiam absque aliqua Pontificis licentia, & concessione, quorumlibet Infidelium provincias convertere, & sibi subijcere posse, ut tetigi sup. lib. 2. cap. 13. num. 6. & alibi passim, & constat ex traditis a Petro Malferito d. cons. 769. apud Mandellum, vol. 2. Marquard. d. tract. de Iudae. & infidel. 1. par. cap. 14. Fr. Anton. a Corduba in quaestionario, lib. 1. quaest. 57. dub. 5. Ant. de Herrera, qui rem, uti gesta fuit, ex historiae monumentis recenset in histor. gener. Ind. Occid. decad. 1. lib. 2. cap. 4. & AEgid. Benedict. in l. ex hoc iure, D. de iust. & iure, cap. 3. num. 21. 
 
Quod non ea mente dictum quispiam existimet, ut Pontificiae concessionis vigorem, & effectum aliquatenus infringere velim, de cuius suprema, hac in parte potestate, & auctoritate, ita lato sermone in superioribus egi. Sed ut planius appareat, si praedictorum Auctorum sententiam admitimus, nullam fuisse causam praedicti feudi inducendi, & recognoscendi, cum Pontifex [sect. 52] nihil de suo concesserit, & Reges nostri id quod postulabant, iure proprio consequi possent, arg. l. Titia Seio in princip. de legat. 2. l. 1. C. de re iudicata. §. si res aliena, inst. de legatis. Vbi non videtur quis legitime petere id, quod iam apud se habet, l. 1. in fine, D. ad municipal. l. quae sub conditione, §. fin. D. de condit. instit. l. unica, C. de thesaur. lib. 10. ibi: Vt superfluum sit hoc precibus postulare, quod iam lege permissum est, cum alijs, quae tradit Greg. Lopez in l. 6. glos. 4. tit. 11. part. 6. glos. verb. Componedum, in cap. nuper de decimis, Surdus cons. 215. num. 21. & in tract. de aliment. tit. 9. quaest. 35. num. 25. Menoch. de adipiscenda possess. remed. 4. num. 179. Hippolyt. Riminald. in l. qui se patris, num. 217. C. unde liberi, Navarr. cons. 1. num. 4. sub titul. de postulat. Prlat. & Valencuela cons. 69. num. 88. & 89. & cons. 74. num. 65. 
 
Neque his obstat, [sect. 53] si replicetur, quod quamvis dicta conquisitio, sola, & propria Regum nostrorum auctoritate fieri potuisset, ex eo tamen, quod Pontificem adierunt, & eius interventionem, licentiam, & concessionem necessariam esse existimarunt, iam amplius, & hoc totum ius, quod habent Apostolicae concessioni & liberalitati acceptum ferre debent: [sect. 54] argum. cap. veniens de praescrip. l. si mulier, §. sin. de eo quod met. caus. l. si cui, ubi glossa verb. Mutandae, D. de servit. l. de pupillo, §. meminisse, D. de novi oper. nuntiat. & aliorum, quae in simili ad varios casus notari solent de eo, qui potest [sect. 55] actum expedire propria auctoritate, quod sibi praeiudicat adeundo iudicem, nec ad viam facti redire potest, sed debet expectari iudicis auctoritas, ut tradit Bald. in l. aedem. n. 21. C. de locato, Gregor. Lopez in l. 6. glof. 1. vers. Si temen iudex, tit. 8. par. 5. Osascus decis. Pedemont. 164. num. 16. in fine, & num. 17. Valascus consultat. 88. a num. 7. lib. 1. & Lancellot. in tract. de attentat. cap. 4. in praefat. a num. 419. & ampliat. 1. per totam. Nam [sect. 56] verior resolutio est, quod praedicta iura loquuntur, quando gratia, vel privilegium, quod petitur, & impetratur, omnino contrarium, & repugnans est iuri, quod alias precator habebat; tunc enim ab eo recedere, eique renuntiare velle videtur. Atvero quando haec contrarietas, vel repugnantia non adest, etiam si quis gratiam aut privilegium impetret, ad id quod semoto eo fecere posset, non inducitur proprij iuris renuntiatio, immutatio, diminutio, aut confusio. Sed. potius unum [sect. 57] ius alterum confirmat, ac iuvat, & electivum manet, aur etiam simultaneum, si se invicem non impediant, cap. post electionem de conces. praebend. ubi Abb. num. 4. & in d. cap. veniens, num. 18. cap. auditis de praescription. cap. cum personae, §. Quod si tales de privileg. lib. 6. cap. cum dilectus de consuetud. [sect. 58] optimus text. in l. forma, §. fin. D. de censib. ibi: Si quis veniam petierit, ut censum sibi emendare permittatur, deinde post hoc impetratum cognoverit, se non debuisse hoc petere, quia res emendationem non desiderabat: nullum ei praeiudicium ex eo quod petijt, ut censum emendaret, fore, saepissime rescriptum est, ubi glos. verb. Rescriptum, alios concordantes allegat, l. fin. C. de repud. haered. per quam solam, de caeteris oblitus, sic in pulchra specie, post Bald. Alex. & alios, quos refert, docet Molina de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 10. num. 75. ibi: Nam quoties concurrunt quod aliquid ius commune, & privilegium, non confunduntur, sed potest quis quoad id uti iure communi, & etiam privilegio. 
 
Vnde [sect. 59] Regibus nostris nocere non debuit, quod ad maiorem sui iuris securitatem, & corroborationem Pontificis assensum, & beneplacitum requisierint, arg. l. legata inutiliter, D. de legat. 1. & de adimen. legat. [sect. 60] abundans quippe cautela non solet esse nociva, l. non solent 94. D. de regul. iur. l. testamentum 17. cum vulgatis, C. de testam. quod esse veluti proverbium inter Iurisperitos tradit D. Augustin. lib. 4. de Civit. Dei cap. 27. 
 
Et [sect. 61] nemo prohibetur plura iura, & titulos cumulare, tam ad sui iuris confirmationem, cum de eo certus eft, quam ad maiorem cautelam, quando de eo dubitat, l. 4. D. ad leg. Falci. cap. sacrorum 12. quaest. 2. d. cap. post. electionem, cum alijs, quae plene notat Felinus in cap. in nostra, num. 2. de rescript. Ludovic. Roma. cons. 350. num. 13. Paul. Castrens. in l. quidam, §. sed cum veteres, num. 2. C. de necess. serv. haered. instit. Zas. in l. 3. §. ex pluribus, num. 34. D. de acquir. post. Lofredus cons. 17. num 57. Cavallinus milleloq. 773. num 1. Molina d. lib. 2. cap. 2. num. 11. in fine, & num. 14. & cap. 7. n. 70. Menochius lib. 4. praesumpt. 4. per totam, & Cervantes in l. 3. Tauri, num. 66. & 72. qui ita recte [sect. 62] respondet ad text. in d. cap. veniens. In cuius specie merito advertit Abbas ibidem, num. 19. solam gratiae impetrationem nocere, etiam si quis ea usus non fuerit. Caeterum [sect. 63] quando obtenta, & impetrata non fuit, sed duntaxat petita, non inducitur renuntiatio iuris communis antea competentis, & impetrans poterit ad illud redire, argum. celebris text. in l. si vero non habuit effectum petitio. 8. D. de bonis legat. praestand. & aliorum, quae in specie subtiliter expendit Oldradus cons. 313. num. 5. 
 
Et idem [sect. 64] responderi, & notari potest circa illam doctrinam supra relatam; quod qui semel iudicem adijt, ad viam facti redire non potest. Praeterquam quod in hoc plures alij contrarium defendunt, ex d. l. forma, de censibus & similibus, & ut plurimum, in iudicialibus tantum procedere tradunt, ad obviandum rixis, & ne iudiciorum auctoritas contemnatur, in quibus variare non licet: secus autem in actibus extraiudicialibus, ubi non requiritur sine figura iudicij, ut constat ex Lancelloto, & Valasco ubi sup. Alexan, cons. 105. num. 27. lib. 3. Menoch. d. remed. 4. de adipiscend. num. 425. & plenius ex fere omnes utriusque opinionis rationes, & sequaces adducunt. A quibus [sect. 65] non multum distat vulgaris regula iuris, quae docet, neminem prohiberi pluribus remedijs, & defensionibus uti, si ad eundem finem tendant, & dirigantur, de qua in l. nemo, & l. is. qui dicit, D. de exception. l. nemo ex his 43. D. de regul. iur. & in cap. nullus pluribus, eodem titul. lib. 6. ubi Petr. Faber, & Petr. Pechius alia plurima congerunt. Quod licet in actionibus regulariter prohibeatur, [sect. 66] ut dicitur in eadem l. nemo, & in l. quod in haeredem, §. eligere, D. de tributor. actio. l. cum filius 76. §. varijs, de legat. 2. cum mille alijs adductis glossa, & Doct. ibidem, & Duenas reg. 14. adhuc tamen permitti videmus, quando invicem contrariae non sunt, neque electione tolluntur, aut absolutoria lata in una, parit exceptionem rei iudicatae in alia, ut optime post Plateam, & alios, observat. Ioann. Oinotomus in §. si minus, num. 17. & 18. instit. de action. Vel quando quis incertus est, quae potius actio teneat, vel de iure suo dubitat: tunc enim potest plures actiones non solum habere, sed etiam ad maiorem iuris sui comprobationem, & consequutionem simul eas in iudicium deducere, ut ex altera victus, alteram exequatur, ex alia videlicet causa, ut bene notavit Ioan. apud Accurs. in d. §. eligere, Petrus Faber in d. l. nemo ex his, pag. mihi 192. in fine, & in optimis casibus insinuatur in l. 1. §. quia autem in fine, D. quod legat. l. contra maiores, C. de inoffic. testam. 
 
Rvrsvs [sect. 67] non oberit, si quis pro Bodini sententia perpendat doctrinam Andreae de Isernia in cap. 1. §. praeterea, vers. Ratione peccati, num. 53. de prohib. feud. alienat. & in §. nec Dominus, vers. Hoc casu, num. 45. quem refert, & sequitur Hieron. de Monte in tract. de fin. regund. cap. 29. num. ult. Quatenus inquit, [sect. 68] Romanum Pontificem in Regno Siciliae, quia ex eius concessione possidetur, proprietatis dominum mansisse, atque adeo in illo etiam in temporalibus iudicare posse, & declarare quod Rex non alienet, quia interest eius ius proprietatis conservare, & ut afflicti subditi a gravaminibus releventur. Nam ut hanc sententiam veram esse concedamus, parum quidem ex ea supremae Orbis Novi dominationi praeiudicabitur. Etenim, [sect. 69] ut idem Andreas de Isernia ibidem, aperte supponit, & colligitur ex cap. ad Apostolicae de re iud. lib. 6. Clement. Pastoralis eodem, Siciliae Regnum olim tam in spiritualibus, quam in temporalibus ad Ecclesiae Romanae patrimonium pertinebat ex antiqua illa Constantini donatione, & ab ea in feudum concessum fuit diversis Comitibus, ac Regibus, sub varijs pactionibus, & vectigalibus, ut refert Raphael Volaterranus lib. 5. comment. cap. Siciliae, pag. 2. & lib. 2. Geograph. cap. 2. Facellus, Bernard. Corius, & Ioseph. Carnevalius in histor. Reg. Sicil. per totam, Forcatul. de Gallor. Imper. & Philosoph. lib. 2. pag. 118. Carolus Sigonius de Regno Italiae lib. 5. 6. & 7. & plurimi alij; quos late recenset Borrellus de praestan. Reg. Cathol. cap. 46. & cap. 47. ex num. 1313. Marta de iurisdict. 1. part. car. 5. num. 8. & cap. 26. ex num. 6. ad 34. Scaccia de appellat. quaest. 7. num. 76. & seqq. & quaest. 8. num. 110. Thom. Bozius de sign. Ecclef. Dei lib. 17. c. 4. & Marinus Freccia, qui omnium Regum, & investiturarum nomenclaturam, inchoando a Constantini donatione ordinate recenset, in tract. de subfeudis rub. de antiq. stat. Reg. num. 51. & rub. de offic. Mag. Cancel. num. 25. Vnde [sect. 70] mirum non est, quod Summi Pontifices in eo Regno supra dicto iure aliquando usi fuerint, quod ad has provincias Indiarum Occidentalium transferri non potest, nec debet, in quibus (ut diximus) nulla eiusmodi feudi reservatio invenitur, & id quod ab Ecclesia concessum fuit, ab ea antea non possidebatur; sed Regum nostrorum cura, & expensis detectum, & acquisitum fuit. 
 
Vt interim taceamus, [sect. 71] etiam in Regno Siciliae omnimodam exemptionem ab Imperio agnoscere eundem Iserniam, & alios, quos refert, & sequitur Camill. Borrellus dict. cap. 47. num 5. & 13. & novissime Ioseph. de Rusticis in comment. ad leg. cum avus, de condit. & demonstr. lib. 5. cap. 10. num. 32. Et feudum, [sect. 72] quod pro eodem Regno, & Neapolitano, Corsico, & alijs a nostris Hispaniae Regibus Ecclesiae Romanae persolvitur, nequaquam efficere, quin ipsi Reges omnino liberi. & Monarchae in eisdem, & alijs, & omnia Regnis esse, & appellari possint, & omnia Regalia habere, & exercere. Quia [sect. 73] Papae subesse nihil de iure huius superioritatis imminuit, ut bene concludit Borrellus supra, cap. 48. num. 12. & ipse, dum praedicta Regna in feudum concedit, omnem Regiae potestatis plenitudinem cum eisdem praerogativis, Regalijs, & superioritatibus confert, quae erat apud Ecclesiam Romanam, ut post alios docet Cepola de servit. urban. praed. cap. de portu, col. 1. Paris de Puteo in tract. de syndicatu, verb. Sententia, cap an si dictum capitulum, in fine, Ioan. Vincentius de Anna in rep. Const. constitutionem divinae memoriae, num 7. Menoch. cons. 92. num. 92. & seqq. vol. 1. Et plurimi alij, [sect. 74] quos ad eandem Monarchiam Siciliae in temporalibus asserendam, congessit Marinus Freccia d. rub. de antiq. stat. Reg. num 58. vers. Hodie tamen, ubi docet, quod Ecclesia hodie in Regno Siciliae nihil obtinet praeter annuum censum, omnibus alijs iuribus in Regem, & eius haeredes translatis, & Camill. Borrelus d. cap. 48. per totum. Qui postea cap. 53. & cap. 71. num. 7. latissime probat, non solum in temporalibus, verumetiam in spiritualibus Reges nostros quoad illud Regnum Monarchas appellari posse; [sect. 75] quoniam in eo Legati de latere Sedis Apostolicae cum plenissima super omnes Praelatos Ecclesticos eiusdem Regni potestate, ac iurisdictione constituti sunt, ex concessione Vrbani II. R. P. Rogerio Nortmanno, tunc Comiti Siciliae & Calabriae, eiusque filijs, haeredibus, & successoribus in perpetuum facta, anno Domini 1099. tertio Nonas Iulij, cuius verba ibi ad litteram refert, & extant etiam apud Thom. Facellum rer. Sicul. decad. 2. lib. 7. cap. 1. Marianam de rebus Hispaniae lib. 10. cap. 5. Gaufredum Monachum de rebus a Nortmannis in Italia gestis, lib. 4. cap. 29. Ioseph. Carneval. Siculum lib. 1. de histor. Sicil. Ioan. Lucam Barberium in capit. Brevium Sicil. Hieronym. Zurita lib. 3. Annal. Aragon. cap. 68. Francis. Maurolicum in compend. rer. Sicanicar. lib. 3. fol. 98. Cuius Bullae vitute, ut ijdem Auctores recensent, Reges Sicilae ex eo tempore ibi Tribunal tenent, quod Monarchiae appellatur, in quo introducuntur appellationes ab eius Regni Praelatis, & ad suos Regios Magistratus devol vuntur, ibique uti a Legatis de latere causae deciduntur. Et idem novissime tradit Marius Muta ad cap. 3. Regis Ferdin. num. 25. fol. 378. tom. 3. sup. cap. Reg. Sicil. inquiens, quod Siciliae Reges, per intermediam personam Comitis Rogerij, ferunt a Summo Pontifice investiti de spiritualibus. 
 
Eodemque modo in Regnis Valentiae, & Aragoniae Regem habere ius cognoscendi etiam super Praelatos exemptos, antiquissima, & immemorabili consuetudine, atque ita praxi servari, resert, & testatur petrus Belluga in speculo Principum, rubrica 11. §. videndum, ubi idem Borrellus in addition verb. Probamus, plura in huius iuris, ac consuetudinis confirmationem, & defensionem adducit, post Doctores in cap. decernimus de iudicijs, & in cap. cum contingat, de arbitris, glossam in cap. 1. 93. distinctione, & in cap. Mennam 2. quaestion. 4. Paulum Borgasium in tractatu de irregularitate, regula 7. numero 3. & 4. Beroium quaestion. 7. Num. 6. & 7. Gregorium Lopez in l. 13. titul. 13. partita 2. verb Costumbre, Rolandum a Valle cons. 12. num. 58. lib. 4. Menochium de retinenda Possess. remedio 3. num. 400. & Bobadilla in Politica lib. 2. cap. 18. num. 42. 
 
Quae omnia, [sect. 76] eo magis notare, & repetere volui, quoniam his temporibus maximé hic articulus Monarchiae Siculae in spiritualibus disputatus, & exagitatus est, ob id, quod Illustrissim. Cardinal. Caesar Baron. in suis Annal. Ecclesiast. tom. undecimo ann. Christi 1097. num 18. cum multis sequentibus, supra dictis Auctoribus, aut non visis, aut insuper habitis, eam serio improbat, & rigidis, atque asperis verbis Pijssimos Reges nostros, ea utentes, succenset, Bullamque Vrbani II. commentitiam, vel nimis adulteratam esse ostendere nititur. Contra [sect. 77] quem tamen plures docti viri peculiares apologias scripserunt, & praecipue Illustrissimus, & Reverendissimus Dominus don Ioannes Beltranus a Guevara Archiepiscopus Compostellanus, quae iam typis vulgata licet sine Auctoris nomine, circumfertur. Quapropter Regijs edictis, & schedulis liber ille Baronij intercipi iussus est, ut tradit Iacobus Gordonus in sua Chronograph. anno 1610. pag. 495. quarum quaedam ad has Peruani Regni provincias expedita fuit, dar. en el Pardo 5. Ianuar. ann 1611. Cuius me executorem fecit [sect. 78] Excellentiss. Dominus D. Ioannes de Mendoca & Luna Montium Clarorum Marchio, eiusdem Regni ea tempestate dignissimus Prorex, & vigilantissimus Gubernator: de cuius quidem eximijs laudibus plura dicere possem, nisi iam utrique Orbi notissimae essent. 
 
De seudis [sect. 79] autem, quae ab Hispaniae Regibus ob aliqua Regna, & Provincias, quas possident, & ab alijs totius mundi Romanae Ecclesiae recognoscuntur, plura tradit Camillus Borrellus dicto tractatu de praestantia Regis Catholici, cap. 46. & 47. Thomas Bozius de signis Ecclesiae lib. 17. cap. 4. Ioannes Azorius 2. part. Institutionum Moralium, lib II. Cap. 2. Vers. Secundo quaeritur, Ioan. Bapt. Lupus in tract. de illegitimis, commen. 3. §. 3. num. 18. cum seqq. & lib. 4. cap. 34. pag. 512. & latissime Marta dict. tractat. de iurisdict. l. par. cap. 5. & cap. 18. ex num. 11. & cap. 20. ex num. 17. & cap. 26. & sequentibus. Et potuit [sect. 80] allegare Gregorij Septimi Romani Pontificis epistolas lib. 1. epistol. 7. & lib. 4. epistol. tom. 3. epist. Rom. Pontif. quas refert Baron. tom. 8. annal. Ecclesiastic. anno 701. num. 16. & Fr. Ioan a Ponte in conven. utriusque Monarchiae lib. 1. cap. 6. §. 4. quibus Hispaniae Regnum ab antiquis Gothorum Regibus Romanae Ecclesiae quoad dominium directum concessum fuisse, ostendit, & certa annui tributi praestatione gravatum. 
 
Sed hoc [sect. 81] ut verum fuisse admittamus, ex sola pietate, & veneratione, quam erga Apostolicam Sedem Reges illi ostendere voluerunt, processit. postea autem Hispania Maurorum invasione occupata, & deinceps ab antiquis incolis absque ullo imperij, vel Pontificum auxilio recuperata, pristinam libertatem accepit, & Ecclesia ius illud, quod habere potuit, amisit, iuxta tradita a glossa in cap. Adrianus 63. distinct. Chassaneo in Catalogo gloriae mund. par. 5. consider. 27. & Zamalloa lib. 11. c. 7. Et ita [sect. 82] licet in Aragoniae Regno Ramirus Primus, & post eum Petrus Secundus antiquum illud feudum agnoverint, & quo maiori honore Christi Vicarium prosequerentur, fasces maiestatis Romano Pontisici submittentes, eius clientes, beneficiarios, seu feudatarios esse professi fuerint, ut tradunt Marta, Bozius, & Azorius ubi supra Zurita lib. 2. annal. cap. 5. a num 1204. Mariana de reb. Hispan. lib. 6. cap. 7. & novissime Ioan. Bricius Martinez in historia S. Ioan. de la Pena lib. 4. cap. 20. ex pag. 677. & pag. 525. Postea tamen, cum id factum (licet ob piam mentem laudandum) Regni Proceres, & milites aegre tulissent, Iacobus Rex eiusdem Petri filius, quamvis a Romano Pontifice Gregorio X. requisitus, censum a patre constitutum solvere renuit, asserens, illud invalide, & illegitime factum, Regnorumque suorum rationem, quae suo, & maiorum robore, ac viribus, a faucibus Saracenorum fuerunt erepta, neminem in temporalibus debere in superiorem agnoscere, ut refert idem Zurita lib. 3. annal. cap. 87. Anno 1274. & lib. 4. cap. 37. anno 1283. Gregor. Lopez Madera in Monarch. Hispan. cap. 2. fol. 12. Calistus Remirez in tract. de lege Regia Aragoniae, §. 2. num. 37. & 38. Molinus de pact. nupt. lib. 1. cap. 2. num 18. & Ioan. Bricius Martinez ubi supra, ubi addit, Alfonsum [sect. 83] Aragoniae Regem de Pontificis manu Regni sui coronam accipere noluisse, ne in temporalibus se ei ullo modo subiectum esse crederetur. 
 
Regnum [sect. 84] vero Portugalliae, sive Lusitaniae Romanae Ecclesiae feudum agnoscere absque aliqua haesitatione affirmat idem Marta dict. cap. 26. ex num. 95. argument. text. in cap. grandi de supplen. neglig. Praelat. Paramus de origine, & progress. Inquisit. lib. 3. quaest. 1. opin. 3. num. 113. & apertius probat Rodericus Archiep. Toletan. de reb. Hisp. lib. 7. cap. 7. ubi de Alphonso Henricio eiusdem provinciae Comite loquens, ait: Hic primus in Portugallia sibi imposuit nomen Regis, & ab Eugenio III. cui nomen suum constituit censuale, multa privilegia, & indulgentias impetravit. Idem etiam memorat Genebrard. in sua Chronogr. citans Garibaium part. 4. lib. 34. cap. 16. nisi quod pro Eugenio Alexandri nomen reposuit, inquiens: Alexander III Alphonsum Portugallensium novo, & primo Regi coronam per Albertum Cardinalem tradit, ea lege, ut quotannis Portugallenses Reges duas auri libras Ecclesiae Romanae persolverent. 
 
Est autem [sect. 85] adeo verum, Reges Hispaniae, absolute loquendo, Ecclesiae feudatarios non esse, & dempta, Fidei & Religionis Causa, Summum Pontificem in temporalibus superiorem non recognoscere, iuxta ea quae diximus sup. lib. 2. cap. 22. num. 49. ut merito dicere potuerit Pet. Gregor. lib. 26. de Repub. cap 5. num. 7. [sect. 86] magis independentes ab ea esse, quam Imperatores. Imperatores namque [sect. 87] recipiunt diadema a Summo Pontifice, & ei speciale iuramentum fidelitatis praestant, de quo in cap. tibi Domino 63. distinctio. clement. 1. de iur. iurand. iunctis alijs, quae late congerit Marta dict. 1. part. cap. 5. per totum, Paramus dict. opin. 3. num. 80. & Camillus Borrellus in summ. decis. 1. part. titul. 57. titul. 68. & in tract. de magistrat. edict. lib. 1. cap. 14. numer. 77. ita [sect. 88] ut Imperator, qui Ecclesiae non praestat auxilium contra schismaticos, periurus sit, ut probat Palacius Rubeus in tract. de Reg. Navar. 4. par. §. 3. in sine. Atvero [sect. 89] Reges Hispaniae, Galliae, & alij, qui liberi sunt, hoc speciali iuramento non adiguntur, licét verum sit, quod pro eximia pietate, & religione, qua pollent, tempore quo coronantur, iuramentum de Ecclesia pro virili defendenda praestare solent, ut tradit idem Palacius ubi supra, 5. part. §. 1. Ioseph. Steph. in tract. de osculat. ped Summ. Pontifi. c. 14 Ribadeneira de Principe Christiano lib. 2. cap. 17 & plura congerens Ioan. Bapt. Valencuela in monit. contra Venet. 7. part. num. 96. & seqq. Et [sect. 90] per legatos suos eidem Romano Pontifici obedientiam praestare solent, cum noviter Reges creantur, vel pro Regnis, aut provincijs, quas sibi de novo subijciunt, ut bene ostendit Tho. Bozius de sign. Eccl. Dei lib. 17. cap. 5. ad finem. vbi etiam observat, [sect. 91] Catholicos Hispaniae Reges iam inde a temporibus Concilij Toletani Sexti, eam sibi legem imposuisse, ut Rex, qui inciderit in haeresim, sit excommunicatus, & exterminandus. Quam [sect. 92] Ferdinandus V. renovavit anno 1492. eodem nimirum, quo Indiae Occidentales sunt detectaae, instituitque severissimum Inquisitionis Tribunal, cui Reges etiam subiectos esse, ob dictum Canonem, sancivit. Quod Vasaeus etiam testatur in Chronic. Hispan. & Marta dict. cap. 26. num. 94. his verbis: Item Rex Castellae antequam Rex fiat, iuramento speciali subijcit se, & totum suum dominium Sanctissimo severissimae Inquisitionis Tribunali.