CAPVT III. De ſsecundo titulo, qui ex Divino impulſsu, & inſspiratione colligi poteſst, qua Deus Hiſspaniæ Reges, & homines ad hunc Novum Orbem inquirendum, & acquirendum moviſsſse videtur.

SVMMARIVM Capitis III.

  • 1 Reges Hiſspaniæ ad Novum Orbem inquirendum & ſubiugandũſubiugandum Divino impulſsu, & revelatione ducti videntur. Et num. 16.
  • 2 Impulſsus, inſspirationis, ſsive revelationis magna eſst vis, & de plurimis auctoribus, qui hoc latiſssimè tractant.
  • 3 Revelatione, aut inſspiratione Divina mediante, quæ fiunt, non ſsubiacent regulis ordinarijs. Et num. 12.
  • 4 D. Paul. ad Rom. 28. & in alijs locis de Divina inſspiratione tractantibus expenditur.
  • 5 Cap. licèt 18. de Regular. & capit. duæ ſsunt 19. quæſst. 2. expenduntur.
  • 6 Facta multa ab hominibus improbari ſsolent, quæ Dei teſstimonio approbãturapprobantur, & laudantur ſsecundùm D. Auguſst.
  • 7 Cap. cum ex iniuncto 12. de hæretic. explicatur. Et num. 37.
  • 8 Electio Roman. Pontif. & aliorum Prælatorum, quæ per inſspirationem fit, unde deſscendat?
  • 9 Cap. quia propter, verſs. Niſsi, de electio. exornatur.
  • 10 Lex 21. tit. 5. part. 1. explicatur.
  • 11 Romani Pontificis in electione quæ formæ, & ſolẽniaſolemnia ſservari ſoleãtſoleant remiſssivè.
  • 13 Samſsonis factũfactum dum ſse, & Philiſsthæos in tẽplotemplo occidit, ex Divina inſspiratione, aut miſssione à peccato excuſsatur.
  • 14 Moyſsis factum Ægyptium propria auctoritate occidentis, qualiter à peccato excuſsetur?
  • 15 Phinees cùm Zambri interfecit, non peccavit, & quare?
  • 17 Henricus Luſsitaniæ infans habuit expreſsſsam, & repetitam revelationem, ut navigationem, & conquiſitionẽconquiſitionem Indiarum Occidentalium proſsequeretur.
  • 18 Reges Cathol. Ferdinand. & Eliſsabeth Divina inſspiratione, & afflatu tentaſsſse detectionem Novi Orbis, plures auctores tradunt. Et num. 29.
  • 19 Antonij Poſsſsevini graviſssima, & elegantiſssima verba expenduntur, quibus probat in inquiſsitione & acquiſsitione Novi Orbis Divinum impulſsum adfuiſsſse. Et num. 20.
  • 21 Signa plura, quæ oſstendunt opus, manũmanum, & impulſsum Divinum interveniſsſse in detectione & converſsione Novi Orbis
  • 22 Thomas Bozius, Ioan. Boter. Rutil. BẽzoniusBenzonius, & alij agnoſscunt Spiritus ſsancti afflatum in Alexandro VI. dum conceſssit Indiarum Oriental. & Occident. conquiſsitionem Regibus Luſsitaniæ & Caſstellæ magis quàm alijs.
  • 23 Chriſstoph. Columbum ad detegendum Novum Orbem Divinam ſspem, impulſsum, ſsive inſspirationem habuiſsſse, ex teſstimonijs Bozij, & aliorum latè probatur, & quòd fuit ad hoc afflatus, & electus à Deo, num. 31.
  • 24 Chriſstoph. Columbus, & ſsocij quot, & quantos labores ope Divina ſsuperaverint in detectione Novi Orbis.
  • 25 Chriſstoph. Columbus habuit in ſsomno mirandam viſsionem de brevi conſspectu terræ Novi Orbis.
  • 26 Novi Orbis detectionem & acquiſsitionem divinitus fuiſsſse operatam, ex prævijs diſspoſsitionibus viri graviſsſsimi coniectantur.
  • 27 Rutilij Benzonij verba graviſsſsima expenduntur, quibus latè probavit Divini conſsilij, & impulſsus argumenta in detectione, & converſsione Novi Orbis.
  • 28 Indorum converſsionem quàm appoſsitè, & opportunè Deus ordinaverit tempore Reg. Catholicorum.
  • 30 Nauta ille, qui dicitur Columbo notitiam Orbis Novi præſstitiſsſse, ab Angelis delatus eſsſse ab aliquibus perhibetur.
  • 32 Pat. Mag. Victoria putat, non eſsſse ſsecurum titulum Divine revelationis, & quare?
  • 33 Inſspirationes & miſsſsiones, quæ Divinæ eſsſse creduntur, multoties ſsunt diabolicæ, & fallaces.
  • 34 Spiritus iuxta Verbum Domini ſsunt probandi, an à Deo ſsint? Et num. 44.
  • 35 Miracula nulla, vel pauca in detectione, acquiſsitione, & cõverſioneconverſione Orbis Novi interveniſsſse Victoria, & alij putarũtputarunt.
  • 36 Miſssiones & inſspirationes, quæ non confirmãturconfirmantur teſstimonijs Scripturarum, vel miraculorum, non ſsunt ſsecuræ.
  • 38 Chriſstus Dominus, D. Paulus, & alij ſsuam miſsſsionem, & prædicationem ex miraculis comprobabant.
  • 39 Hiſspanis Novum Orbem quærentibus, & convertentibus aliqui cupiditatem, & curioſsitatem, & damna Indis illata obijciunt.
  • 40 Cap. ſsi quis præpopera, diſstinct. 50. expenditur.
  • 41 Iuſsta tantùm quæ ſsunt à Deo mandari, & procedere, credendum eſst.
  • 42 Titulus Divini impulſsus, ſsive revelationis in detectione & converſsione Novi Orbis à Victoriæ impugnationibus defenditur.
  • 43 Inſspirationes & revelationes non ſsunt reſspuendæ, quãdoquando circa res graves, ſsanctas & utiles interveniunt.
  • 45 Deo vocanti & impellenti reluctari periculoſsum eſst.
  • 46 Ariſstotelis elegans doctrina de cognoſscendis Divinis impulſsibus, & inſspirationibus.
  • 47 Inſspiratio detectionis & converſsionis Novi Orbis non deſstituitur Scripturæ, & miraculorum auctoritate, ut Victoria putavit.
  • 48 Vocationes & inſspirationes Divinæ multis modis contingunt, & confirmantur, neque ſsemper miraculis egent.
  • 49 Miracula rara eſsſse debent. Et cur in Novi Orbis converſsione pauca intervenerint? Et num. 52.
  • 50 Indi ad ſsuam converſsionem non tam egent miraculis, quàm bonis, & prudentibus prædicatoribus.
  • 51 Miracula Deus ut plurimùm per viros bonos, & ſsanctos operatur.
  • 53 Lex 68. tit. 4. part. 1. explicatur.
  • 54 Miracula aliquando fiunt à malis, & flagitioſsis hominibus, & quare?
  • 55 Miracula vera, & proficua nunquam fiunt ab hæreticis, Magis, & diabolis, neque fient ab Antichriſsto, ſsed quædam tantùm illuſsiones & præſstigia.
  • 56 Miracula plurima quæ olim præceſsſserunt in fidei prædicatione, efficiunt, ut hodie plura paſsſsim fieri neceſsſse non ſsit.
  • 57 Hiſspanorum gloria, & pietas in detegendo, & convertendo Novo Orbe non obſscuratur ex avaritia, & maleficijs aliquorum militum.
  • 58 Chriſstiana profeſsſsio non ideò bona, & divina eſsſse deſsinit, quòd aliqui inter Chriſstianos vitioſsi, & peccatores exiſtãtexiſtant.
  • 59 Divina Sapientia laudatur ob religionem, & alia plura bona, quæ Novo Orbi ita brevi, & facilè communicavit.
  • 60 Orbis Novi detectio, & converſsio ab Hiſspanis magis ob zelum religionis, quàm ob divitiarum cupiditatem operata eſst.
  • 61 Deus ſsæpè ſsolet per media humana, & aliquando humilia, & infirma, res magnas, & ſsanctas perficere. Et num. 64.
  • 62 Deus ſsumma providẽtiaprovidentia diſspoſsuit Hiſspanorum Regum, & hominum militarium, & religioſsorum animos ad converſsionem Novi Orbis.
  • 63 homines multoties Dei cauſsam agunt, dum ſsuam ſse agere putant.
  • 65 Deus extenui principio res magnas operari, & deducere ſsolet.
  • 66 Hoſstis ignarus cõſiliumconſilium exequitur Dei.
  • 67 Deus etiam opera ſsupernaturalia faciens, conſsuetas naturæ leges, quatenus poteſst, tuetur.
  • 68 Miraculum illud magnum exſsiccationis maris Rubri multa naturalia habuit.
  • 69 Deus ſsuaviter omnia diſspoſsuit.
  • 70 Anni tempora cur ita Deus ordinaverit, ut inter Hyemem, & Æſstum, Veris, & Autumni benignitas interveniat.PRSS
SEd quoniam non defuturos video ſscrupuloſsos aliquos Zoilos, parum rebus Hiſspanis affectos, qui ſsuperiorem Divinæ cõceſsionisconceſsionis titulum minus plenè, & ſsecurè probari contendent, quamvis tot Sacræ Scripturæ, & aliorum auctorum vaticinijs, & teſstimonijs munitum, & illuſstratum remaneat. Addere
1
libet ſecũdoſecundo loco titulum alium, qui ex Divino impulſsu, inſspiratione, aut revelatione deſcẽditdeſcendit, quæ, ubi intervenit, eandem cœleſstis Numinis voluntatem pleniſssimê aperit, & dubio procul Pijſssimos Hiſspaniæ Reges, Duces & vaſsſsallos ad egregium iſstud, & omni ęvoævo memorandum Novi Orbis inquirendi, & acquirendi facinus movit.
Primum
2
enim apertè liquet ex ijs, quæ de Divini Imperij poteſstate, & executione in præcedenti capite diximus, & quæ de vi, & effectu cœleſstis impulſsus, inſspirationis, aut revelationis doctê, & graviter diſsputant Iuſstin. Martyr ad Orthodox. q. 2. & q. 146. Tertullian. in Apolog. cap. 20. D. Auguſst. de conſsenſs. Evangeliſst. ex cap. 28. uſsque ad finem, & lib. 12. de Civit. Dei, cap. 10. D. Chryſsoſst. homil. 18. in Ioan. Bened. Pere. lib. 2. de magia, & lib. 5. commentar. ſsup. Daniel. q. 4. Franc. Picus Mirandul. lib. 2. prænot. capit. 3. & fin. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. Dei, lib. 6. cap. 2. pag. 213. & ſseq. Mart. Delrio lib. 4. diſsquiſsit. magic. cap. 1. & 2. à quo habuit Franc. Torreblanca de magia divinat. lib. 1. cap. 1. ex num. 30. P. Suarez in D. Thom. part. 3. q. 30. art. 1. diſsp. 9. ſsect. 2. & noviſssimè in tract. de fide diſsp. 1. ſsect. 1. num. 3. & diſsputat. ſsect. 2. & 3. Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 2. ex pag. 89. Rutil. Benzonius de ann. Iubil. lib. 6. cap. 19. & 25. Fr. Thom. à Iesv de procur. omn. gent. ſsalu. lib. 3. capit. 3. pag. 131. latiſssimè, & eruditiſssimè Fr. Raphaël de la Torre in 2. 2. tom. 2. q. 95. art. 3. diſsput. 2. per totam ex pag. 177. & noviſssimè P. Roſsignolus de diſscip. Chriſstian. religion. lib. 3. ex cap. 13. & P. Fr. Ioan. Marq. in Gubernat. Chriſst. cap. 25. pag. 129. & ſsequent.
Qui omnes, & alij ab eiſsdem relati concludũtconcludunt,
3
ea, quæ his inſspirationibus, vel revelationibus mediantibus fiunt, non eſsſse ordinarijs aliarum rerum legibus, aut regulis æſstimanda, iuxta | illud
4
D. Pauli ad Roman. capit. 28. verſs. 9: Vbi ſspiritus Dei eſst, ibi ilbertas eſst, & 1. Timoth. 2. Corinth. 5. ad Hebræ. 8. ad Roman. 2: Si ſspiritu ducimini, non eſstis ſsub lege.
Quod in optimo propoſsito adducit Innocent. III. in
5
c. licèt 18. in princip. de Regular. & Vrban. III. in capit. duæ funt 19. quæſst. 2. ubi ſsic eleganter ſscribit: Dignior eſst enim lex privata quãquam publica, ſpirituſpiritus quidem Dei lex eſst, & qui ſspiritu Dei aguntur, lege Dei ducuntur, & quis eſst, qui Spiritui ſsancto poſsſsit dignè reſsiſstere? Quiſsquis igitur hoc ſspiritu ducitur, etiam Epiſscopo ſsuo contradicente, eat liber noſstra auctoritate. Iuſsto enim lex non eſst poſsita, ſsed ubi ſspiritus Dei, ibi libertas etſsi ſspiritu ducimini, non eſstis ſsub lege.
Idem non minus eleganter tractavit D. Auguſstin. lib. 4. confeſs. capit. 9. ubi ait:
6
Multa facta, quæ hominibus improbanda videntur, teſstimonio Dei approbata ſsunt, & multa laudata ab hominibus, Deo teſste, damnantur.
Et magis in noſstris terminis Innocent. III. in capit.
7
cùm ex iniuncto 12. de hæretic verſs. Quòd ſsi fortè, loquens de ijs, qui ſse officio prædicationis, & converſsionis animarum immiſscent, ſscribit, quòd fæpè tales inviſsibiliter mittuntur à Deo, & ſsi non viſsibiliter mittantur ab homine, cùm inviſsbilis miſsſsio multo ſsit dignior, quàm viſsibilis, & divina longè melior, quàm humana.
Atque hinc deſscendit uſsitata
8
illa, & à iure approbata forma eligendi Romanum Pontificem, & alios minores Prælatos, quæ per inſspirationem, vel quaſsi inſspirationem dicitur, de qua loquitur
9
text. in cap. quia proper verſs. Niſsi, de elect. ubi Abb. Hoſstienſs. Ioan. Andr. & alij, & Oldrad. Conſsilio 155. incip. Quia de forma, optimus text.
10
de iure noſstro Regio in l. 21. tit. 5. part. 1. ubi Gregor. Lopez, ibi: E eſsta eleccion tienen por mas noble que las otras, porque non ay otro movedor de las voluntades de los omes, ſsino ſsolamente el Eſspiritu ſsanto. Tradit Simon Maiolus in dieb. Canicul. 2. tom. colloq. 6. pag. 465. Vbi
11
omnia ſsolemnia, quæ in electione, & in auguratione Romani Pontificis obſservari ſsolent, plenè & planè recenſset.
Svnt etiam plurima alia,
12
quęquæ eiuſsdem Divini impulſsus, & inſspirationis ratione contra ordinarias iuris regulas defenduntur, de quibus latè agunt Doctores ſsuprà relati, & exemplis ex Sacra Scriptura deductis abundè confirmãtconfirmant. Inter quæ digniſssimum relatu videri poteſst illud,
13
quod de Samſsone ſse ipſsum, & populum Philiſsthæorum ſsimul occidente, habetur Iudic. cap. 16. & 17. In quo ſsacto communis eſst Theologorum opinio, illum minimè peccaſsſse. Nam tacitâ quadam Dei inſspiratione, & inviſsibili miſssione ad id ductus fuiſsſse videtur, ut tradunt D. Auguſst. lib. 1. de Civitate Dei, cap. 21. D. Ambroſs. lib. 1. offic. cap. 40. D. thom. 2. 2. quæſst. 64. art. 5. ad 4. & ibi Aragon & alij, latè Soto de iuſst. & iur. lib. 2. quæſst. 3. art. 8. & 5. quæſst. 1. art. 4. ad finem, Plaça de delictis capit. 23. num. 2. Ludovic. Lup. in inſstructor. 1. part. capit. 65. in ſsin. Leſssius de iuſstit. & iur. lib. 2. cap. 9. num. 33. Gomez de Meſscua in tractat. de poteſstate in ſseipſsum lib. 1. capit. 8. num. 28. & noviſssimè Franc. Torreblanca de magia divinatr. lib. 4. cap. 31.
Afferri quoque poteſst aliud Moyſsis factum Exod. 2.
14
Vbi narratur, propriâ, & privatâ quidem auctoritate Ægyptium occidiſsſse quòd Hebræum hominem acerbè vexabat. In quo licèt, illum peccaſsſse, expreſssè affirmet D. Hieronym. epiſst. 142. ad Damaſs. in fine, cui aſsſsentiri videtur D. Auguſstin. lib. 22. contr. Fauſst. cap. 70. & D. tho. 2. 2. quæſst. 61. art. ult. veriùs tamen eſst contrarium, ut magis communiter omnes Doctores Theologi ſsentiunt, eò quòd in actu illo ſsecretâ quadam Dei inſspiratione motus, & honoris eius zelo ductus Moyſses videatur. Sicut & Phinees
15
cùm Zambri ad meretricem | Madianitam coram populo ingrediẽtemingredientem transfodit, cuius facinus non ſsolùm ut licitum, ſsed ut laude dignum Sacra Scriptura recenſset, ut patet ex Pſsalm. 105. verſs. 31. 1. Machab. 2. 26. Numer. 25. 7. 8. & ita probant D. Auguſst. à priore opinione diſscedens, q. 2. in Exod. tom. 4. Ambroſs. lib. 2. de ofſsic. capit. 36. Hieron. in qq. Hebr. ſsup. lib. 1. Reg. in fine, D. Thom. 2. 2. quæſst. 61. artic. ult. Burgenſs. ſsup. cap. 2. Exod. Pereira ſsup. idem cap. quæſst. 10. & Fr. Ioan. Marq. in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 6.
Secvndvm autem,
16
videlicet quòd Hiſspaniæ Reges, Duces, & homines militares, & religioſsi ad huius Novi Orbis detectionem, converſsionem, & ſsubactionem divinis impulſsibus & inſspirationibus invitati videantur, plurimi, & doctiſssimi viri ſsuis ſscriptis teſstatum reliquerunt. Etenim quẽadmodumquemadmodum
17
Henrico Luſsitaniæ infanti, novas illas navigationes diſsponenti, quarum medio Orientales Indiæ luſstratæ ſsunt, fama eſst, per quietem cœleſsti monito revelatum, ut cœpta perficeret, & iterum clementer increpitum, quòd cogitatâ cõquiſitioneconquiſitione tamdiu ſsuperſsederet, remq́ue adeò piam, & laudabilem ultrà differret, ut auctor eſst elegantiſs. Ioan. Petr. Maffæ. lib. 1. hiſstor. Ind. Orient. pag. 4. & Fr. Anton. de San Roman in eâdem hiſstor. lib. 1. cap. 2. in fine. Ita alij
18
Scriptores non ſsolùm ex noſstris, ſsed etiam ex exteris, qui de his Indijs Occidentalibus, & earum inventione, & converſsione ſsermonem faciunt, eundem Divinum impulſsum, & afflatum Ferdinando & Eliſsabethæ Regibus Catholicis tribuunt, & opus hoc omni ex parte Deo adſscribendum eſsſse, ſseriò & doctè proclamant, ut conſstat ex ijs, quæ tradit Antonius Poſsſsevin.
19
1. tom. Bibliothec. lib. 1. cap. 7. pag. 5. ſsic inquiens: At ut antiquiora omittamus, emerſsus penè ex Oceano ætate noſstra Novus Orbis, quantam non gemmarum modò atque auri, verùm divitiarum ſapiẽtiæſapientiæ Dei copiam exeruit? Inditum autem duobus Hiſspaniæ, ac Luſsitaniæ Regibus deſsiderium eos remotiſsſsimos tractus perveſstigandi, quantos veterum Philoſsophorum errores ſsuſstulit, & quot veritatis receſsſsus abditos patefecit, tot quidem animarum myriades per id deſsiderium, tanquam per eſscam ad ſsalutem allectæ, non tam fecerunt, ut Eccleſsia ipſsa quæ, hæreſsibus contaminata, videri iam poterat moribunda, reviviſsceret, quàm ut veriſsſsimum experiremur, quod vir ſsanctus Hilarius olim ſscripſsit. Eccleſsia, dum perſsequitur, floret; dum opprimitur, creſscit; dum contemnitur, proficit; dum læditur, vincit; dum arguitur, intelligit; tunc denique ſstat, cùm ſsuperari videtur.
Idem
20
auctor apertiùs eandem inſspirationem, imò expreſsſsam Dei in hoc tam magno opere voluntatem, agnoſscit. d. Biblioth. lib. 9. capit. 21. & 22. ubi ait: Teſstantur autem plurima, factum infinita Dei clementia fuiſsſse, ut fidem hoc ſsæculo Chriſstianam Indi ſsuſsciperent, ut prorſsus de ipſsius voluntate nullus reſstet ambigendi locus, id quod & de medijs divinitus ad tam inſsigne opus promovendum, negandum non eſst. Porrò illa Dei ſsunt
21
propria, quæ in id ſsimul concurrerunt, Verbi Divini prædicatio, Domini Iesv notitia, converſsio plurium populorum, ſsalus plurimarum animarum infantium, virorum, mulierum, ægrotorum etiam, qui diu lecto affixi; denique baptiſsmo accepto ad cœlum illico evolarunt. Quæ omnia magno cum rerum variarum eventu, atque miraculis contigerunt, atque ad illos, ut audirent, & converterentur, miſsit concionatores, atque ut hi eò proficiſscerentur, eos ipſse, & reliquos impulit, à quibus denique miſssi, tranſsvecti per maria, conſservati, & cuſstoditi ſsunt. Inde igitur univerſsa huius converſsionis moles, & ratio ortum progreſsſsumq́ue cœpit, ut quidquid ex ea boni manaverit, id divinitus factum ſsit, quidquid autem mali acciderit, iuſstiſssimè id à Deo fuerit permiſsſsum, quippe qui hominibus ſsemel traditam liberatem adimere non vult. Opus autem | divinum fuit, quoniam hæc tanta res abſsque eius voluntate, ac patrocinio nunquam fieri potuiſsſset; tot enim maria, atque univerſsæ terræ ambitum obire, ac ſsanctum eius nomen, & Iesv Christi Domini fidem in tam adverſsas gentes, eaſsq́ue adeò barbaras & efferas, atque indomitas inferre, ut in toto terræ ſspatio nullus ſsit locus, in quo Chriſsti fama, & nomen non percrebuerit, certè non potuit non eſsſse digitus ac dextera Dei, quæ tantam virtutem fecerit, ut habetur Exod. 3. & Pſsalm. 117. & affirmandum eſst, in hoc imprimis Divinam cõcurriſſeconcurriſſe voluntatem, quæ Summo Pontiſsici deſsiderium, Regibus zelum, Religioſsis ſsolicitudinem & labores permultis probis, ac pijs charitatem indidit, ut gentes quæ longiſsſsimæ aberant, fierent proximæ, &c.
Hoc idem argumentum ſsæpè repetic
22
doctiſssim. Thom. Bozius, & præcipuè lib. 10. de ſsignis Eccleſs. Dei, cap. 13. cuius verba refert Fr. Thom. à Iesv lib. 2. de procur. omn. gent. ſsalu. cap. 8. pag. 56. & latiùs proſsequitur Ioan. Boter. in relatio. univerſsal. 4. part. lib. 2. pag. 48. 49. & 50. & Rutil. Benzonius de anno Iubli. lib. 1. capit. 10. pag. 53. ubi Divino conſsilio, ac Spiritus ſsancti afflatu factum fuiſsſse docent, & probant, quod Alexand. VI. Roman. Pontific. Orientales & Occidentales Indias inter HiſpanięHiſpaniæ & Luſsitaniæ Reges magis quàm inter alios diviſserit.
Et
23
idem Bozius lib. 4. capit. 3. in princip. cuius etiam meminit Thom. à Iesv ubi ſsup. capit. 6. pag. 52. eundem Divinum impulſsum, & cœleſstem quãdamquandam ſspem, ſsive inſspirationem in Chriſstophoro Columbo, ſsuprà dictam expeditionem tentante & exequente his verbis expreſssit: Anno milleſsimo quadringenteſsimo nonageſsimo ſsecundo Chriſstophorus Columbus natione Genuenſsis, Divino, ut exitus oſstendit, impulſsu afflatus, acceptis à Regibus Hiſspaniæ Ferdinando & Iſsabella navibus tribus, Hiſspali ſsolvens, poſst longam multorum menſsium navigationem, tandem pervenit ad inſsulam quandam, quam quòd ſsancti Dominici die feſsto inveniſsſsent, eiuſsdem nomine nobilitarunt. Inde aditus patefactus ad ampliſsſsimas regiones, quæ proculdubio cõficiuntconficiunt tertiam totius Orbis partem, in quibus longè, latèq́ue varijs temporibus per noſstros Chriſsti cultus eſst diſsſseminatus, & hodie maximè viget, floret, & uberrimos fructus producit.
Idem proſsequitur lib. 5. capit. 2. in princip. ubi mutuatis verbis à Petr. Martyre in hiſstor. Novi Orb. decad. 1. ſsic inquit: Avorum noſstrorum memoria Chriſstophorus Columbus Indias Occidentales aperuit nobis anteà ignotas. Aggreſsſsus eſst
24
autem tantam rem, non niſsi Divinitatis æternæ benigniſsſsimo impulſsu, quamvis à multis uſsu rerum prudentiaq́ue valentibus irrideretur, cùm Principes viros, potentiſssimoſsq́ue Reges alioqueretur, petens, ut auxilio ſsibi eſsſsent, cogitanti Orbem Novum, novaſsq́ue terras priſscis ſsæculis ignotas, in lucem quodammodo proferre, aggredi iter inſsuetum, emetiri maria vaſstiſssima, ex obvijs quibuſsque periculis enavigare. Vbi verò mari ſse cum ſsocijs commiſsit altumq́ue tenuit, & Oceani fluctibus, remotiſssimi ab omni terræ conſspectu, undique iam nautæ cuncti circundarentur, parum ſsæpè abfuit, quin à vectoribus corriperetur, & in undas proijceretur, ſsed mirabile viſsu in ſsommis confirmatus ſsic & ipſse ſsocios confirmavit, ut tandem voti compos ampliſssimas terras invenerit.
Rurſsus lib. 6. capit. 6. circa finem, & in lib. de robore bellico capit. 13. eiuſsdem Columbi, Vaſsquij Gamæ, & Ferdinandi Magallani longas, & priſscis ſsæculis incognitas navigations multis nominibus extollens, ita concludit: Hi proculdubio omnes ſsola ſspe Divini auxilij talia ſsunt aggreſssi, qualia nemo ante illos, & quibus maiora nemo aperuit ad ineundam, coniungendamq́ue maximè totius humani generis ſsocietatem, commerciaq́ue in illius bonum commune inſstituenda, barbariemq́ue, & feritatem ex innumeris nationibus tollendam. Nam cuius | mens non horreat, ait Scriptor quidam, immẽſosimmenſos à Columbo exhauſstos labores, cœli iniurias, atrociſsſsimas tempeſstates, quibus ſsæpè penè eſst obrutus? Quis non admiretur incredibilem audaciam, conſstantem patientiam, nunquam infractum animi robur ad ea perficienda, quæ novis iſste conſsilijs, atque auſsibus eſst aggreſsſsus?
Petrus quoque Martyr
25
in quadam narratione, quam Italico ſsermone conſscripſsit, cuius meminit additionator Hieronymi Benzonis lib. 1. hiſst. Ind. cap. 6. in 4. part. Americæ pag. 32. expreſssis verbis teſstatur: Columbum triduo antequàm ullam terram conſspiceret, mirandam in ſsomno viſsionem habuiſsſse, ut excitatus lætabundus, & alacris omnes convocari iuſsſserit, eoſsq́ue confirmaverit, brevi terram conſspecturos.
His conveniunt,
26
quæ aptè, & latè obſservat Nicola. Sander. libro 7. de viſsib. Monarch. per totum, Ioſseph. Acoſsta in hiſstor. Moral. Ind. lib. 7. capit. 28. & Ioan. Boter. in d. relat. univerſsal. 4. part. lib 2. per totum, de prævijs diſspoſsitionibus, quas Divina ſsapientia, & providentia, cùm ex parte Regum, & Ducum noſstrorum, tùm ex parte Indorum ipſsorum ordinavit, & præcedere voluit tanti Orbis converſsionem, & conquiſsitionem, ut facilius & commodiùs in eo Evangelium diſsſseminaretur. Ex quibus apertè deprehendi inquiunt, Divino conſsilio, & inſspiratione omnia, quæ illis temporibus acciderunt, ordinata, & determinata fuiſsſse.
Quod argumẽtumargumentum poſst eos urgens, & exornans
27
Rutil. Benzon. d. lib. 1. de ann. Iubil. cap. 10. pag. 52. & 52. ita concludit: Hæc autem commemoravimus, ut liquidò cognoſscatur, hanc Novi Orbis adinventionem Divino conſsilio, ſsummaq́ue Dei inſscrutabili providentia his temporibus reſservatam fuiſsſse. Deſspiciens enim Deus, ut Act. 17. Areopagitis dixit Paul. tempora ignorantiæ, cæcitatis, & deceptionis illorum populorum, qui à dæmone per Idolorum cultum faſscinati erant, nunc illis annuntiare facit Evangelij veritatem, ut unuſsquiſsque illorum pœnitẽtiampœnitentiam agens, convertatur ad Dominum, qui fecit illos, quiq́ue in hunc mundum miſsit Iesvm Christvm filium ſsuum, ut ſsalvos faceret omnes homines, & ad agnitionem veritatis veniant. In manibus enim tuis, inquit David Pſsal. 30. tempora mea. Verù quàm appoſsitè
28
& opportunè Indorum converſsio hiſsce temporibus acciderit, ac Divino conſsilio determinata fuerit, deprehenditur ex multis prævijs diſspoſsitionibus, quibus Divina ſsapientia uti voluit, ut faciliùs, & commodiùs Evangelij prædicatio introduceretur, ac fides Chriſstiana ab illis populis cum fructu reciperetur, multa impedimenta ab illis removendo, ut eos idoneos, aptoſsq́ue redderet ad lucem Evangelij recipiendam &c.
Plvrima
29
quoque alia, ut hanc Dei voluntatem, ſsive motionem, & inſspirationem cõfirmetconfirmet, & omni ex parte miraculoſsam, & ſsoli Deo tribuendam horum Indorum inventionem, ſsubactionem, & cõverſionemconverſionem eſsſse probet, optimè conſsiderat Fr. Ioan. à Torquemada in Monarch. Ind. lib. 4. cap. 104. & ſsequent. & lib. 15. capit. 45. & 46. & rurſsus lib. 18. capit. 1. & 2. Vbi apertè
[29a]
tradit, nautam illum, qui Columbo huius poſst Oceanum terræ notitiam præſstitit, de quo diximus ſsuprà lib. 1. cap. 5. num. 6. & 7. non humano conſsilio, nec caſsu fortuito, ſsed Divino myſsterio ab Angelis fuiſsſse delatum, ut tantæ converſsionis iter aperiretur, ipſsumq́ue Columbum ab eodem Deo afflatum, & electum, ut eius medio executioni mandari poſsſset.
Sed quoniam
30
eruditiſssimus noſster Theologus P. Franc. à Victoria in 1. relect. de Ind. inſsulan. num. 38. verſs. Sed miracula, & num. 40. verſs. Septimus titulus, huic titulo parum fidendum eſsſse monet, vidêre oportet, quibus ille argumentis & rationibus moveatur. Et primò quidem conſsiderat huiuſsmodi
31
miſssiones, & inſspirationes multoties fallaces eſsſse, & per dia|boli ſsuggeſstionem immitti, ut tradunt auctores ſsup. num. 1. relati, præcipuè Delrius, Maiol. & Roſsignolus capit. 210. & Torreblanca. d. lib. 1. de Magia cap. 29. Vnde
34
meritò admonet Dominus apud Marcum cap. 13. Videte, ne quis vos ſseducat, & D. Ioan. epiſst. 4: Nolite credere omni ſspiritui, & Canon. 1. cap. 3: Probate ſspiritum an ſsit à Deo.
Secvndò ſsubiungit, nulla
35
miracula proferri poſsſse, quibus hanc Hiſspanorum miſssionem in Novum Orbem à Deo ordinatãordinatam, & occultis eius impulſsibus & inſspirationibus fultam affirmare valeamus. Idemque, quoad paucitatem miraculorum, ſsentire videtur Ioſseph. Acoſsta lib. 2. de procur. Ind. ſsalut. cap. 9. Vbi quærit, cur miracula in converſsione GẽtiumGentium non fiant nunc, ut olim à chriſsti prædicatoribus, & Fr. Auguſst. Davila in hiſstor. Mexicanæ provin. lib. 1. cap. 80. pag. 320. Vbi affirmat, pauca miracula in his provincijs viſsa fuiſsſse. At verò
36
miſsſsiones & inſspirationes, quæ, vel ſspecialibus Scripturæ teſstimonijs, vel apertis miraculis non adſstruuntur, parum fidei & ſsecuritatis habêre, latè etiam docent, & probant Theologi ſsup. relati, & præcipuè Pat. Raphaël de la Torre in 2. 2. 2. tom. pag. 178. col. 2. & meliùs Innocent. III. quem ipſsi non referunt in. d. capit.
37
cùm ex iniuncto, de hæret. inquiens: Quòd cùm interiores iſstæ miſsſsiones, inſspirationes, ſsive revelationes ſsint occultæ, & incertæ, non ſsufficit cuiquam nudè tantùm aſsſserere, quòd ipſse ſsit miſsſsus à Deo, cùm hoc quilibet hæreticus aſsſseveret; ſsed oportet, quòd aſstruat illam inviſsibilem miſsſsionem per operationem miraculi, vel Scripturæ teſstimomium ſspeciale. Vnde cùm Dominus Exod. 7. vellet mittere Moyſsen in Ægyptum ad filios Iſsraël, ut crederent ei, quòd mitteretur ab ipſso, dedit ei ſsignum, ut converteret virgam in colubrum, & virgam iterum reformaret: Ioannes quoque Baptiſsta ſspeciale ſsuæ miſsſsionis teſstimonium protulit de Scriptura, dicens: Ego vox clamantis in deſserto: Dirigite viam Domino ſsicut ab Iſsaia Propheta capit. 40. &c. Qua etiam de cauſsa Chriſstus
38
Dominus ut ſsuam à Patre miſssionem confirmaret, ſępiùsſæpiùs obſstinatis Iudæis ſsua obijciebat miracula, dicens: Si mihi non creditis, operibus credite, & iterum: Opera, quæ ego facio, teſstimonium perhibent de me. & D. Marcus cap. ult. de Apoſstolis à Chriſsto miſssis ſsermonem habens: Illi autem (inquit) profecti prædicaverunt ubique, Domino cooperante, & ſsermonem confirmante, ſsequentibus ſsignis; ut oſstenderet, illi miſssioni, & doctrinæ firmitatem fore cœleſstem, quam ſsigna ſsubſsequerentur. Quod & Paulus Apoſstol. varijs in locis de ſsua prædicatione reſstatur, & pluribus alijs Sacræ Sripturæ teſstimonijs illuſstrat D. Chryſsoſst. tom. 3. in 2. Corinth. Tertullian. in Apolog. cap. 27. Arnobius lib. 1. adverſsus Gent. D. Auguſst. lib. 10. de Civitate Dei, capite 12. & lib. 16. & 17. Thomas Bozius de ſsignis Eccleſs. lib. 5. cap. 1. Fr. Thom. à Iesv de procur. omn. gent. ſsalu. lib. 4. cap. 3. Balth. Chavaſsius de notis veræ religio. lib. 4. cap. ult. & Torreblanca. d. cap. 29. num. 25.
Tertiò idem Victoria inſsinuat, & alij magis apertè nobis obijcere ſolẽtſolent, videri non poſsſse ex Dei inſspiratione, ſsive impulſsu, aut voluntate, hanc Indorum detectionem, & converſsionem ordinatam fuiſsſse, cùm
39
in ea plurimi noſstrorum tot ſscelera, & damna in miſseros Indos commiſserint, & magis auri & argenti quærendi, Regni proprij ampliandi cupiditate, & rerum novarũnovarum inveſstigandi curioſsitate, quàm Dei, & animarum zelo ducti videantur.
Pro quibus ego perpendo inſsignem locum D. Cypriani in ſsermone de lapſsis, relatum
40
in cap. ſsi quis præpopera 27. diſstinct. 50. Vbi tunc demum, quæ Martyres, ideſst, Sacerdotes & Religioſsi viri mandant, ſsacienda, & ſsequenda eſsſse tradit:
41
Si iuſsta, ſsi licita, ſsi non contra ipſsum Dominum à Dei sa|cerdote facienda, ſsed ſsi ſscripta non ſsunt in Domini lege, quæ mãdantmandant, antè eſst, ut ſsciamus, illos de Deo impetraſsſse, quod poſstulant, tunc facere quod mãdantmandant: neque enim ſstatim videri poteſst de Divina Maieſstate conceſsſsum, quod fuerit humana pollicitatione promiſsſsum.
Vervm Avtem verò, prædictis argumentis non obſstantibus,
42
defendi adhuc poteſst vis, & auctoritas tituli, de quo in hoc capite diſsputamus, quẽquem ſsi Victoria videret tot graviſssimorum Sciptorum teſstimonijs, & rationibus comprobatum, forſsitan de eius fide non dubitaret.
Et ad primum reſspondemus,
43
certum quidem eſsſse, magnum periculum, & fallaciam in his inſspirationibus, impulſsibus & revelationibus imminêre, non ideò tamen prorſsus, aut temerè damnandas, & reſspuendas eſsſse, cùm negari non poſssit, quin aliquando à Deo deriventur, maximê cùm in rebus & perſsonis ſserijs, & gravibus accidunt, & effectus, qui illas ſsequuntur, in Dei obſsequium, aut communem ſsalutem, & utilitatem alicuius populi diriguntur, ut elegãtereleganter proſsequitur D. Thom. & poſst eum Theologi omnes, pręcipuèpræcipuè Fr. Barthol. à Medina in 1. 2. quæſst. 9. art. 4. & quæſst. 22. art. 3. & Caietanus 1. par. q. 82. art. 4. circa tertium argumentũargumentum: Dicit
44
enim D. Paul. ad Theſsſsalon. 5: Spiritum nolite extinguere, prophetiam nolite contemnere, omnia probate, quod bonum eſst tenete, ab omni ſspecie mala abſstinete vos. Et D. Ioan. Probate ſspiritus, utrum ex Deo ſsint. Cui
45
vocanti, & impellenti reluctari, & non obedire, quàm ſsit periculoſsum, multis probat Gaſspar Sanctius in Iſsaìam capit. 14. num. 8.
Quibus arridens
46
Ariſstotel. lib. 6. Ethic. ad Eudemum circa finem, docet: Quod ſsæpènumero nobis nihil cogitantibus venit in mentem cogitatio efficax, & impetuoſsa, quæ ſsecum trahit voluntatem, quam motionem non poſsſsumus nobis tribuere, neque in noſstram inventionem referre, cùm de hac re nihil unquãunquam cogitaverimus. Neq;Neque verò poſsſsumus eam referre in ſsubſstantiam Angelicam, quæ non poteſst efficaciter movere noſstram voluntatem. Vnde talis cogitatio in Deum eſst reducenda.
Ad ſsecundum autem reſspondeo, hũchunc impulſsum,
47
miſsionẽmiſsionem, ſsive inſspirationem Divinam, de qua agimus, non deſstitui Sacræ Scripturæ teſstimonijs, & prophetijs, ſsi ea omia in memoriãmemoriam revocemus, quęquæ ſsuprà cap. pręcedpræced. & lib. 1. cap. 15. cõgeſsimuscongeſsimus. Et multo minus miraculis caruiſsſse, ut Victoria, & alij malè putarunt, cùm potius innumera extiterint, & extent quotidie, quæ Divinam huius magni operis volutatẽvolutatem, & penè dixerim voluptatem, evidenter oſtendũtoſtendunt, ut ait Anton. Poſsſsevinus ubi ſsup de quibus in cap. ſsequenti copiosè tractabimus.
Quinimò, ut daremus in huius Novi Orbis converſsione, nunc tot, ac tanta miracula non operari, quot & quanta olim initio naſscentis EccleſięEccleſiæ à Chriſsti prædicatoribus facta cernuntur, ob hoc tamen Divinæ vocationis vis excludi non poſsſset,
48
quæ interdũinterdum ſsignis externis, aliquando etiam interno potiùs impulſsu fit, & ſsive in ſsingulis hominibus, ſsive in populis, atque in ipſso genere humano, per temporum opportunitates operatur, & altæ & profundæ ordinationis eſst, ut præclarè tradit, & Sacræ paginæ exemplis illuſstrat D. Auguſst. lib. 83. quæſst. q. 68. &
49
in lib. de utli. creden. ubi de eiſsdem miraculis agens ſscribit: Cur iſsta modò non fiunt? quia non moverent, niſsi mira eſsſsent, at ſsi ſsolita eſsſsent, mira non eſsſsent.
Et in noſstris terminis loquens Ioſseph. Acoſsta. d. lib. 2. de procur. Ind. ſsalut. cap. 9. & 10. Vbi doctè & elegãtereleganter hanc miraculorum parcitatem, partim naturæ, docilitati & ignorãtiæignorantiæ Indorum, quibus nũcnunc prædicatur, attribuit, qui
50
tot miraculis non egent, ut ad Fidei receptionem à noſstris ſsuadeantur; ſsed prædicatoribus tantùm, quorũquorum mores cum fide & lege, quam annuntiant, | conveniant, ut optimè iam olim in ſsimili ſscripſsit D. Chryſsoſst. homil. 6. in 1. ad Corinth. Partim
51
exiguo ipoſsorum prædicatorum zelo, & merito, cùm dubium non ſsit, ut quò quis fide, & ſsanctitate magis eminuerit, eò aptius inſstrumentum ſsit, per quod Spiritus ſsantus tam præclara opera perpetret, qui ad ſsuam potentiãpotentiam, & gloriam declarandãdeclarandam, eius puritatis, atque humilitatis viros ut plurimũplurimum exigit, & aſsſsumit, qui veris virtutibus, & incorruptis moribus niteant, & nihil ſsibi ſsumentes, totũtotum Deo, cuius eſst omne donum perfectum, & ſsaluti proximorum ſsyncerè refundant.
Quas rationes, Acoſsta non relato, ab eo deſsumpſsit Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. part. lib. 2. pag. 73. 74. Fr. Auguſst. Davila. d. cap. 80. pag. 320. addens forſsitan
52
etiam in cauſsa fuiſsſse, quòd Evangelicæ prædicationis forma adamuſssim ſservata non fuerit. Martin. Delrius lib. 4. diſsquiſs. magic. cap. 4. q. 5. ſsectio. 2. pag. 331. in fin. Ant. Poſsſsevin. in Biblioth. 1. tom. lib. 9. cap. 24. pag. 402. Fr. Thom. à Iesv d. lib. 4. de procur. omn. gen. ſsalut. cap. 4. pag. 147. & 148.
Et conducit
53
lex noſstra 68. titulo 4. part. 1. quæ ex doctrina Hoſstienſs. in ſsumm. de reliq. & vener. Sanct. inter reliqua, quæ ad veri miraculi comprobationem requirit, merita ſsanctitatis, & bonitatis illius apponit, per quẽquem Deus miraculũmiraculum operatur. Reſspiciens nimirũnimirum ad id, quod magis cõmunitercommuniter accidere diximus. Aliquando
54
enim à profanis & flagitioſsis hominibus vera miracula fiunt; fed non niſsi Divinâ virtute, & ad confirmationem veræ fidei, vel Dei laudem, & voluntatem oſstendendam, aut exequendam, ut Nos ſsæpè in his ipſsis regionibus contigiſsſse, cap. ſseq. probabimus, latè proſsequitur D. Auguſst. lib. 10. de Civit. Dei, cap. 16. & lib. 83. quæſst. q. 79. & habetur in capit. multæ, cap. teneamus, cap. prophetavit 1. q. 1. cap. 1. de reliq. & vener. Sanct. D. Tho. 1. par. q. 110. art. 4. ad 2. & 2. ad Theſsſsalonic. cap. 2. lect. 2. & 2. 2. q. 178. art. 2.
D. Chryſsoſst. hom. 2. in Matth. capit. 7. Viguerius inſst. Theol. tractat. de virt. Dei, cap. 10. Sotus 4 Sentent. diſst. 43. q. 2. art. 23. Bapt. Fulgoſsius lib. 1. memorab. cap. 6. de miraculis, Malleus malef. q. 61. art. 10. ad 8. Acoſsta. d. cap. 10. in princ. Zerola, qui plures refert, in praxi Epiſscop. verb. Miraculum, num. 3. & ultra eos Pet. Gregor. lib. 13. de Repub. cap. 24. & 25. Rutil. Benzonius de anno Iubil. lib. 6. cap. 24. Franciſsc. Tolet. ſsup. Ioan. & Maldonat. ſsup. Matth. cap. 7. Martin. Delrius lib. 2. diſsquil. magic. q. 7. pag. 63. Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 2. pag. 112. & ſseq. Maluenda de Antichriſst. lib. 6. cap. 1. q. 5. & ſseqq. & lib. 7. cap. 15. & feqq. Camill. Borrell. de præſstan. Reg. Cath. cap. 55. Annæus Robert. lib. 1. rer. iudic. cap. 5. fol. 18. Raph. de la Torre in 2. 2. quæſst. 9. artic. 2. diſsp. 4. pag. 751. & in 2. tom. de vitijs oppoſsitis Religioni. q. 95. in prælud. diſsp. 2. Torreblanca de magia divinatr. lib. 2. capit. 11. & 26. Pat. Suar. de ſside. diſsput. 4. ſsect. 3. num. 8. & ſsect. 4. Vbi de his miraculis agunt, quæ per profanos homines, aut malos, & peccatores fieri ſsolent.
Et
55
ſsimul concludunt, ab hæreticis in comprobationem falſsæ fidei, & à magis, & diabolis, & ab Antichriſsto nunquam vera, ſsolida, conſsiſstentia, aut proſsicua miracula facta fuiſsſse, nec fieri poſsſse, fed quædam duntaxat præſstigia phantaſstica, & ſsimulata, ſsemper pernicioſsa, aut inutilia, ad ludificationem ſsenſsuum humanorum: de quo etiam præclarè tractat idem D. Auguſst. in d. capit. teneamus 1. quæſst. 1. & lib. 3. de Trinitat. cap. 8. & lib. 18. de Civitate, Dei. cap. 17. Orig. lib. 2. cõtracontra Celſsum Auctor vitæ D. Bernardi, lib. 3. capit. 6. & elegantiſssimè D. Iſsidor. libro 8. Etymolog. cap. 9. cuius verba habentur in cap. nec mirum 26. quæſst. 5. & Theatr. vitæ humanæ volum. 5. libro 4. ex pag. 1512. ad 1531. Vbi plura exempla verorum, & fictorum miraculorum congeſssit.
Suprà dictis
56
adijcere poſsſsumus, prædicationem, & converſsionem huius Novi Orbis pluribus miraculis non eguiſsſse, ſsi attendamus celebrem illam doctrinam D. Chryſsoſstom. 1. Corinth. 2. dum mõſtratmonſtrat, ſsigna Evangelicæ prædicationis iam olim patrata, non illo tantùm ſsæculo, ſsed & futuris fidem peperiſsſse. Quod etiam D. Thom. luculenter expreſssit lib. 1. contra Gent. cap. 6. dicens: Hæc autem tam mirabilis mundi converſsio ad fidem Chriſstianam, indicium certiſsſsimum eſst præteritorum ſsignorum, ut ea ulteriùs iterari neceſsſse non ſsit, cùm in ſsuo effectu appareant evidenter, quamvis non ceſsſset Dominus, noſstris etiam temporibus, ad confirmationem Fidei, per ſsanctos ſsuos miracula operari. Vnde meritò diſsputat D. Gregor. in homil. Aſscenſsion. & Ioan. Gerſson. in 2. quæſst. an hodie ſsint neceſsſsaria vel utilia miracula?
Denique
57
tertio argumẽtoargumento, deſsumpto ex delictis, & exceſssibus ab aliquibus Hiſspanis in detectione, & converſsione huius Novi Orbis cõmiſsiscommiſsis, & ex humanis medijs & finibus, qui hãchanc miſſionẽmiſſionem præceſssiſsſse & promoviſsſse videntur, ultra ea, quęquæ de hoc articulo latiùs inferiùs lib. 3. cap. 5. dicere deſstinamus, nunc facilè reſspondemus cum Ant. Poſsſsevin. 1. tom. Bibliothec. lib. 9. cap. 22. pag. 401. Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. par. lib. 2. ferè per totũtotum, Thom. Bozio de ſsign. Eccleſs. lib. 7. cap. 5. in fine, non proptereà negari poſsſse hoc opus Dei fuiſsſse, & ex Divino eius impulſsu manaſsſse, quod zelũzelum, & pietatẽpietatem, quæ in eo requirebatur, ſscelus avaritiæ, crudelitas, & impietas aliquorũaliquorum militũmilitum maculaverit. Alioqui
58
etiãetiam inter Chriſstianos non licêret, vim ullãullam DivinãDivinam agnoſscere, inter quos vivunt tot peccatores, hæretici multi, plurimi vitioſsiſssimi, meretrices innumeræ. Sanè etenim,
59
quorum mens in Divinæ SapiẽtiæSapientiæ vias acutiùs inſspicit, flores inter ſspinas, triticũtriticum intra paleas, aurũaurum ſsub terra dignoſscens, DivinãDivinam eò magis bonitatẽbonitatem commẽdatcommendat, quò magis ille tectam & ſsartam tuetur apud nos Fidem, pietatem Regum & Principum, diſsciplinam Antiſstitum, virtutem bonorum Chriſstianorum, uſsum frequentem ſsanctorum Sacramentorum, Divini Verbi prædicationem, ſstudia ſscientiarum, lucem atque notitiam Dei, hoc eſst totius boni. Nec reprobãdusreprobandus eſst hortus, qui totus non ſsit floridus nec palea abijcienda, quæ tota non ſsit triticum, nec terra illa exiſstimanda eſst inutilis, quæ univerſsa non ſsit aurum. Quin & hinc tantò maior de miſsericordia Dei concipienda ſspes eſst, quòd inter gentes adeò barbaras tantam fidem plantaverit, fodinas, ut ita dicam, tot animarũanimarum aperuerit, Eccleſsiam tot Archiepiſscopis, Epiſscopis, Clericis, Religioſsorum Ordinibus munitam excitaverit, tot item paræcias, Doctrinam Chriſstianam, Scholas & Academias, totq́ue Principes viros ibîdem conſstituerit.
Et idem reſspondêre poſsſsumus
60
ad id, quod de avaritia, & divitiarum cupiditate nobis obijcitur. Nam omiſssis ijs quæ ſsup. lib. 1. cap. 16. num. 94. tradidimus, verius eſst, Chriſsti amorem, & animarum zelum in hoc opere primas partes tuliſsſse, ut fatetur Thomas Bozius lib. 12. cap. 21. circa finem, ſsic inquiens: Primumq́ue horum ſsit hoc, nũquamnunquam tot homines ad exteras & ignotas terras è Chriſstianis abijſsſse, ut Chriſsti cultum latè propagarent, ut ſsæculo hos noſstro contigiſsſse certò videmus. Id verò non niſsi ab ardentiſsſsimo, ac longè diffuſso Chriſsti amore naſsci poteſst. Et cùm hac de cauſsa totus Orbis circumnavigatus ſsit, ventumq́ue iam propè ab extremo Arcto ad Auſstrum ſsupremum, igitur longiſsſsimè pertinet amor noſstrorum in Chriſstum.
Et ut aliquatenus
61
verum eſsſse fateamur, divitiarum ſstudio noſstros permotos fuiſsſse, non quidem ideò DivinęDivinæ inſspirationis, & miſssionis vis excludetur; ſsed longè admirabilior Divinâ providentiâ & ſsapientiâ iudicari debebit, quæ tam infirmis uſsa ſsit medijs, ut tantam rem ſsuaviùs, ſsecretiùs, pacatiùs, | ſsine multis miraculis ac prodigijs, ac quaſsi ſsine ſsenſsu, quod ferè facit promovêret. Et
62
quanquam dena leucarum millia itineris, quina per Orientem, totidem per Occaſsum, & tot maris & terræ pericula ſsuperaſsſse, ſsola ipſsa videatur humana cupiditatis, certiſssimum tamen eſst, in hoc imprimìs Divinam concurriſsſse voluntatem, quęquæ Summo Pontifici deſsiderium, Regibus zelum, nautis & militibus animum & ſspem, religioſsis ſsolicitudinem & labores, permultis probis ac pijs viris charitatem indidit, ut gentes, quæ longiſssimæ aberant, fierent proximæ. Ac dum alijs maria cupiditas æquabat, ut aurũaurum conſsequerentur, eadem inſserviebat Deo, ac ſservis ſsuis, ut ipſsamet illa maria traijcerent ad animas Chriſsto lucrandas, ut etiam tetigimus ſsup. lib. 1. capit. ult. ex num. 99. & cap. 15. ex num. 40. Quibus
63
enim medijs homines ſsua negotia agunt, ijſsdem nec cogitantes Divinum agrum excolunt, & findunt terram, ex qua cœleſstis horrei ſseges Deo ſsemper ſserente, & operante matureſscat ad frugem.
Quam
64
eandem ſsententiam, licêt aliud agens, benè proſsequitur & illuſstrat Gaſspar Sanctius ſsup. Iſsai. cap. 44. num. 54. & 56. pag. 446. & cap. 51. n. 7. pag. 513. & cap. 13. n. 8. docens Deum multa, & magna per infirma inſtrumẽtainſtrumenta, & interdum indigna præſstare ſsolitum, &
65
ex tenui principio opera mirabilia, & eximij momenti futura deducere, & aliquando
66
per hoſstes ſsuos, etiam ignaros, ſsua conſsilia exequi.
Neque abeſst, quod ex communi omnium Theologorum placito reſsolvit eruditiſssimus Pat. Ioan. Pineda lib. 4. de reb. Salom. cap. 13. pag. 184.
67
Videlicet, ita naturæ AuctorẽAuctorem res ſsupra naturam efficere, ut quoad fieri poſssit, conſsuetas naturæ leges & ordinẽordinem tueatur. Vt ſsatis demonſstravit in exſsiccatione maris Rubri, ut tranſsitum per illud Hebræis PharaonẽPharaonem fugiẽtibusfugientibus aperiret.
68
Quo in facto cùm ingentia miracula ederet parciſssimum ſse miraculorum patratorem præbuit, ut ipſse auctor benè conſsiderat.
Et eandem
69
Dei providentiãprovidentiam & in rebus magnis, atque arduis diſsponendis, & exequẽdisexequendis ſsuavitatem in noſstris terminis rhetoricè extollit IoãIoan. Botet. d. lib. 2. in princip. adducens illud Sapient. 8: Attingit à fine uſsque ad finem fortiter, & diſsponit omnia ſsuaviter. Et anni
70
tempora, inter alia, exempli gratiâ perpendens, quæ ordinante Deo ex Æſstate ad HyemẽHyemem deducuntur; ſsed ita tamen, ut hinc Veris, inde Autumni benignitas interveniat, ne de uno extremo in aliud cum hominum damno prolaberentur. Quod benè agnovit Poëta, dum cecinit:
Nec res hunc tantæ poſsſset perferre laborẽlaborem
Si non tanta quies inter friguſq́;friguſq́ue calorẽq́uecaloremq́ue
Iret, & exciperent cœli indulgẽtiaindulgentia terras.
PRSS
Loading...