CAPVT VII. De quarto titulo, qui ex barbaris, & incultis Indorum moribus ab aliquibus ſsumitur, ob id iuſstè debellari & ſsubiugari potuiſsſse cenſsentibus. Pro quorum opinione plurima latè, & novè conſsiderantur.

SVMMARIVM Capitis VII.

  • 1 Barbariem & feritatem Indorum iuſtũiuſtum titulum præbere, videri, ut bello domari, & ſsuis Imperijs privari poſssint.
  • 2 Auctores citantur, qui hunc titulũtitulum barbariſsmi, & feritatis Indorum probare videntur.
  • 3 Barbarus nomen varias habet ſsignificationes.
  • 4 Barbaria provincia, quæ hodie dicitur Berberia, unde ſsic dicta? remiſssivè.
  • 5 Barbari propriè dicuntur, qui ingenio nimis obtuſso & fero ſsunt, & à naturalis rationis regulis deviant.
  • 6 Barbarus nominis etymologia.
  • 7 Barbari, ut bruta furioſso impetu ducuntur ad ea, quæ appetunt.
  • 8 Ferarum nomen cur impoſsitum ſsit brutis animantibus?
  • 9 Bruta animalia nihil habẽthabent rationis, aut prudentiæ, ut falsò quidãquidam exiſstimarunt.
  • 10 Rever. P.M.F. Ant. Peretius Benedictinus, laudatur.
  • 11 Bruta an loqui poſssint, vel humanum ſsermonem intelligere? remiſssivè.
  • 12 Brutis propriè non dicitur inferri vis, aut iniuria.
  • 13 Barbari, & impoliti homines brutis æquiparatur, & ſsub eorum appellatione in Scriptura, & alijs Auctoribus deſsignantur.
  • 14 Saracenos beſstias appellavit Oldrad.
  • 15 Alfonſsus Aragoniæ Rex barbaros non homines, ſsed homones cum Ennio appellabet.
  • 16 Homines non ex ſsolo adſspectu, aut for|ma, ſsed ex ratione potius iudicãdiiudicandi ſsunt, quæ eos Deo ſsimiles, & aliorum animalium dominos reddit.
  • 17 Homo dicitur parvus mundus, quia de natura omnium creaturarum mũdimundi participat: & quomodo?
  • 18 Auctores plures congerũturcongeruntur, qui de natura, & diffinitione hominis agunt.
  • 19 Lex in pecudum, D. de uſsur. lex iuſstiſsſsimè de ædil. edict. & §. in pecudũpecudum, inſst. de rer. diviſs. exornantur, & numer. 55. Blaſsis Robles de Salzedo citatur & laudatur, ibidem.
  • 20 Natura varias quotidie formas edere conatur.
  • 21 Monſstra plura, humanam effigiem referentia, reperta ſsunt, tum terreſstria, tum marina, & aërea, & qui de eis agant.
  • 22 Ciceron. locus expenditur, ubi hominũhominum, & belluarum diſscrimen eleganter proponit.
  • 23 Homines barbari, & indocti appellatione hominum digni non videntur, & lignis ac lapidibus comparantur. Et numer. 25.
  • 24 Pœna tolerabilior eſst, vivere non poſsſse, quàm ſscire.
  • 26 Boëtij carmina referuntur, in quibus hominum, & belluarum diſscrimen apponit.
  • 27 Indi Occidentales ut plurimùm barbari, ſsylveſstres, & belluis ferè ſsimiles erant.
  • 28 Indorum Occidentalium barbaries, feritas, & ruſsticitas teſstimonijs plurimorum auctorum comprobatur.
  • 29 Ioſsephi Acoſstæ de Indorum Occidentalium ruditate, & feritate iudicium.
  • 30 Ludov. Legionenſsis graviter exprimit feritatem, barbariem, & incultos mores Indorum Occidentalium.
  • 31 Ioan. Boterus plura de Indorum Occidentalium barbarie, & incapacitate recenſset.
  • 32 Indi aliqui reperti ſsunt, qui ultra quinque numerare neſsciebant.
  • 33 Thom. Bozius Eugubin. Indorum Occidentalium barbariem, & incultos, ac ferinos mores ſsæpiſsſsimè exaggerat.
  • 34 Indos omnes Occidentales barbaros, ſsqualidos, & abiectiſsſsimos eſsſse ſscribit Fr. Gregor. Garcia Dominican.
  • 35 Ant. Herrera multa paſsſsim prodit de barbarie, & feritate Indorum Occidentalium.
  • 36 Indi inſsulæ Hiſspaniolæ & Cubæ & alij, ob ruditatem & memoriæ defectum nihil, aut parum in diſsciplina Chriſstiana proficiebant.
  • 37 Indi plures in montibus, & ſspeluncis ſse abdebant, ne ad Chriſsti doctrinam ſsuaderentur.
  • 38 Indos olim nonnulli veros homines non eſsſse, nec Fidei Chriſstianæ capaces, ſsibi perſsuaſserunt.
  • 39 Indorum eximiam, & inſsuperabilem barbariem, ac feritatem, & alia plurima animi, & corporis vitia coram Imper. Carolo V. Epiſscopus Darienis F. Thom. Orticius, & alij vehementer exaggerarunt.
  • 40 Indi barbas ſsibi expilabãtexpilabant, corpora pingebant, ægrotos deſserebant, & ab humanis & politicis moribus adhorrebant.
  • 41 Caribes, Canibales, Chichimeci & ChõtalesChontales omnium feriſsſsimi, & barbariſsſsimi ſsunt.
  • 42 Indi navigia Hiſspanorum valdè mirati ſsunt.
  • 43 Equos, & Hiſspanos eis inſsidentes Indi unum corpus eſsſse putarunt: & qualiter hunc errorem agnoverint?
  • 44 Bombardæ, & ſscopleti magno terrori Indis fuerunt.
  • 45 Indorum de litteris, & ſscriptura Hiſspanorum admiratio, & iudicium.
  • 46 Hiſspanos ſsaltantes Indi vehementer mirabantur.
  • 47 Indorum ſsimplicitas, & barbaries multum aliquando Hiſspanis profuit.
  • 48 Eclypſsis Lunaris obſservatione qualiter Indos deluſserit Columbus.
  • 49 Hiſspani ab Indis immortales habiti, & Solis filij reputati ſsunt.
  • 50 Hiſspani cur ab Indis Peruanis dicti fuerint Viracochæ.
  • 51 Barbaries, & feritas antiqua Indorum Occidentalium cuiuſsdam Poetæ | carminibus explicatur.
  • 52 Barbari homines, ex ſsententia Ariſstot. & aliorum, ſservi ſsunt & ad ſerviendũſerviendum nati, & cogi poſsſsunt, ut prudentioribus pareant.
  • 53 Venatoriam bellicæ artis partem concedit Calcagninus adverſsus barbaros, qui feros mores deponere nolunt.
  • 54 Ariſstotelis doctrinam, Barbaros natura ſservos eſsſse, tradentis, plurimi Auctores explicant, qui recenſsentur.
  • 55 Homo ob excellentiam mentis, & rationis cæterorum animalium dominus à Deo conſstitutus fuit.
  • 56 Stulti & barbari ſsapientioribus, & politioribus ſsubijci debent.
  • 57 Servitutem naſsci in manu imprudẽtisimprudentis, quo ſsenſsu dicatur Proverb. 1. & 26.
  • 58 Sapientes ſsolos vera libertate gaudere, & inſsipientes eorum ſservos eſsſse, graviter oſstendit D. Ambroſs.
  • 59 Cham cur effectus fuerit ſservus fratrũfratrum ſsuorum?
  • 60 Iacob ſsapientiæ meritò prælatus fuit fratri ſseniori.
  • 61 Eſsau idem ſsignificat, quod ignorans.
  • 62 Inſsipientiam deteriorem ſservitute eſsſse, quibus rationibus probet D. Ambroſs.
  • 63 Populis ſsemper præficiendi ſsunt Rectores ſsapientes, & quare?
  • 64 Bella licita dicuntur ea, per quæ victis conſsulitur & pietatis, ac iuſstitiæ obſservatio procuratur.
  • 65 Improbis, & barbaris hominibus melius, & utilius eſst ſservire, quàm dominari, ex D. Auguſst.
  • 66 Indorum barbarie, & feritate ſsuppoſsita iuſstum, & ipſsis valdè utile fuit Hiſspanorum Imperio gubernari. Et num. 79.
  • 67 Indi, qui nunc ſsunt, fortunatiores antiquis dici poſsſsunt.
  • 68 Barbari ab Alexandro victi beatiores fuerunt ſsecundùm Plutarch. quàm qui eum effugerunt.
  • 69 Æthiopum, qui à Luſsitanis adſsportantur, ſservitus, multis alijs bonis compenſsatur, quæ ea mediante recipiunt.
  • 70 Iniuriæ ſsunt, quibus gratiæ debentur.
  • 71 Manumiſsſsionis alapæ, & iniuriæ fœlices vocantur Claudiano. Lex ult. C. de emancip. liber. illuſstratur, ibidem.
  • 72 Romani multum laudantur ob gentes barbaras, & efferas, quas belluis domuerunt, & politicas reddiderunt.
  • 73 Romani ſsui Imperij augmentum ob bonos mores, & leges, quibus ſsubditos gubernabant, & excolebant, meruiſsſse dicuntur.
  • 74 Romanorum Imperium legitimum, & Dei permiſssione quæſsitum, & ab Eccleſsia approbatum fuiſsſse, plures affirmant.
  • 75 Gothi cur nome & gloriam Romani Imperij abolere deſsierint?
  • 76 Hiſspani longè ſsuperant Romanos in bonis, quæ ſsubactis à ſse Indis communicarunt.
  • 77 Indi, anteà barbari & efferi, hodie Hiſspanorum cura, Religione, & bonis moribus, atque artibus admodum pollent.
  • 78 Hiſspana gens plures barbaras, & eſsſseratas nationes excoluit, quàm reliquæ mundi.
  • 80 Indi ſsuppoſsito quòd natura ſservi eſsſsent, iuſsſsuis imperijs, & bonis ſspoliari potuiſsſse, videntur.
  • 81 Servi nihil proprium habere poſsſsunt.
  • 82 Servi ſsine domino, & pro derelictis habiti, a quocunque occupari poſsſsunt.
  • 83 Lex quod ſservus, D. de ſstip. ſserv. & lex ſsi uſsumfructum, D. de lib. cauſs. exornantur.
  • 84 Indi etiam ſsub proprijs Regibus conſstituti ab illorum imperio eximi potuerunt.
  • 85 Regere qui ſse ipſsos non valent, alios regere non debent.
  • 86 Lex ſsic evenit, D. de adult. lex homo liber, §. fin. de acquir. rer. dom. lex ult. C. de legit. tut. expenduntur, & exornantur.
  • 87 Cap. indecorum, de ætat. & qualit. ord. illuſstratur.
SVperiori titulo
1
ille alter à nonnullis ſsubijci ſsolet, qui ex ipſsa Indorum, has Auſstrales, & Occidentales regiones habitantium, natura & conditione deſscendit. Aiunt nãquenamque ita feros, barbaros, incultos, & agreſstes, ut plurimùm, repertos fuiſsſse, ut vix hominum appellatione digni viderentur; ac proinde & potuiſsſse, & oportuiſsſse Noſstris Regibus ſsubijci, & ſsupremo Imperio, iuriſsdictione, & gubernatione ſsuarum provinciarum, ac perſsonarum privari, ut ſsic tandem ad humanitatem, & civilitatem adducti, Chriſstianæ Fidei & Religionis capaces reddi valêrent. Quem
2
titulum inter præcipuos Apologiæ ſuęſuæ conſsideraſsſse dicitur Ioan. Gineſsius Sepulveda, & expreſssè refert & ſsequitur Marquard. de Suſsanis in tract. de Iudæ. & & Infidel. 1. part. cap. 15. num. 1. Ioan. Maior. in 2. Sentent. diſstinct. 44. opin. 3. Alfonſs. Guerrer. in Specul. Princip. cap. 31. num. 5. & ſsequentib. Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. par. lib. 3. ex pag. 65. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 8. cap. 5. pag. 309. & lib, 10. cap. 13. Et de eius veritate ſsub quibuſsdam diſstinctionibus inquirunt Victoria in 1. relect. de Indis, num. 4. & num. 20. cum ſsequentibus, Gregor. Lopez in l. 2. tit. 23. part. 2. gloſsſs. 3. col. 2. verſs. Subdit etiam, & col. 3. verſs. Præterea, &col. 6. verſs. Et poſsteaquàm, & col. 14. verſsic. Alius titulus, Dom. Bañez in 2. 2. q. 10. artic. 10. col. 533. verſs. Arguitur tertiò. Egoq́ue pro eius comprobatione, & illuſstratione hæc, quæ ſsequuntur, argumenta, ſsatis, ni fallor, efficacia perpendo.
Primum,
3
quia licèt veteres hoc nomine Barbarus variè uti ſsolêrent, pro ijs, qui linguam Græcam, vel aliãaliam, quam loqui conabantur, non benè callebant, nec pronuntiabant: vel pro ijs, qui GręciGræci non erant, aut Imperio Romano non parebant, ut conſstat ex D. Paul. ad Roman. 1. & 1. ad Corinth. 14. Platon. in Polit. Varrone lib. 6. de ling. Latin. Strab. lib. 14. Agellio lib. 5. noct. Atticar. cap. 2. l. penult. D. de bonis damnat. 1. nulli 26. C. de Epiſscop. & Cler. l. ult. C. de poſstlimin. reverſs. cum alijs, quęquæ tradit Alciat. in l. ſscrinij, C. de Palatin. ſsacr. largit. lib. 12. Turneb. lib. 9. adverſsar. cap. 18. Gent. Hervet. in not. ad Clem. Alexan. pag. 4. Lorin. in Act. Apoſst. cap. 1. verſs. 1. Ioan. Ferdin. in Theſsaur. Script. verb. Barbarus, Ioan. FũgerFunger. in Etymol. eod. verb. pag. 119 & Bernar. Aldrete de antiq. Hiſsp. lib. 3. cap. 28. Vbi agit
4
de cauſsa nominis provincięprovinciæ Barbariæ, quęquæ hodie Berberia dicitur. Propriùs tamen,
5
& frequentiùs ad eos referri ſsolet, qui rudes, & imperiti ſsunt, vel naturali quadam feritate, aut cæcitate ducti, à cõmunibuscommunibus humanęhumanæ vitæ regulis deviãtdeviant, rectum rationis uſsum non habent, nec ligibuslegibus & moribus naturali rationi cõſentaneisconſentaneis utuntur, ut apertè docet D. Thom. 1. Polit. lect. 1. & 9. ubi inquit: Barbarus hoc ſsigno declaratur, quòd homines non utuntur legibus irrationalibus, Albert. Magn. 7. Ethic. tract. 1. cap. 1: Barbari dicuntur, qui nec lege, nec civitate, nec alicuius diſsciplinæ ordine diſsponuntur ad virtutẽvirtutem, Carolo. Steph. in diction. verb. Barbarus: Barbari etiam dicuntur illitterati, malis moribus, feri, crudeles, & idem tradit D. Sebaſst. Covarrub. in ſsatis docto theſsauro linguęlinguæ Hiſspanæ, | eod. verb. & de his noſstris Indis agentes Ioſseph. Acoſsta in proœm. ad lib. de procur. Ind. ſsalu. Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. par. lib. 3. pag. 65. & Fr. Ioan. Torquemad. in Monarch. Ind. lib. 14. cap. 28.
Quibus favet
6
eiuſsdem nominis etymologia, quam quidam deducunt ex HebręoHebræo nomine Bahar, quod brutũbrutum ſsignificat, vel ex verbo Bahar, ideſst furenter agere,
7
quaſsi Barbari quoque furenter agant, &, ut bruta ſsolent, furioſso impetu ducantur ad ea, quæ appetunt. Vnde
8
& ipſsa bruta ferarum etiam nomen acceperunt ſsecundùm M. Varronem relatum à Balduin. in §. feræ, num. 1. inſst. de rer. diviſs. quod naturali ſsuo impetu ferantur, & ruant, nullo hominum commercio, manſsuefacta, vel imperio domita. Et
9
licèt aliqua faciant, quæ rationis & prudẽtięprudentiæ ſspecimen habêre videãturvideantur, inſstinctu tamen magis quàm intellectu ad ea diriguntur, & finem propter quem operantur, non aſsſsequuntur. Vt contra vanam aliquorum opinionem, qui brutis aliquid rationis & prudẽtięprudentiæ ineſsſse docuerunt, ex rectęrectæ PhiloſophięPhiloſophiæ, & Thelogiæ regulis concludũtconcludunt Ariſstot. lib. 3. de anima, ubi Alber. Magn. Philopon, & Cardin. Tolet. q. 6. D. Thom. 1. 2. q. 13. art. 3. Gregor. l.d. 3. q. 1. Hieron. Fracaſstor. lib. de intellect. à fol. 191. Andr. Libanius in diſsp. de cõtempcontemp. intellect. beſstia. par. 2. eruditiſss. Mart. Delr. lib. 2. diſsquiſs. magic. q. 20. pag. 101. Menchaca controverſs. illuſst. lib. 1. cap. 21. num. 14 & ſequẽtſequent.
10
Reverend. P.M. Fr. Anton. Perez, Benedictinæ congregationis fulgentiſsimũfulgentiſsimum decus, in laurea SalmãtSalmant. certam 7. per totum, ubi etiam tractat,
11
an bruta loqui, aut ſsermonem humanum intelligere poſssint? & Sim. Maiol. in diebus Canicul. 4. to. colloq. 1. de dignit. hom. pag. 105. ubi reſsolvit,
12
brutis hac de cauſsa iniuriam & vim propriè inferri non poſsſse, utpotè quęquæ rationis iuris, atque dominij capacia non ſsint. Quibus ſsimiles
13
eſsſse, meritò iudicantur prędictiprædicti Barbari, qui vel omnino rationis lumine deſstituuntur, vel illud ferociâ, aut ſstoliditate ſsuâ adumbratum, & obſscuratum habent, ut conſstat ex Iſsai. cap. 11. 43. & 65. ubi eos ſsub appellatione beſstiarum agri, luporũluporum, pardorum, urſsorum, leonum, draconum & ſstruthionum deſsignat, & ex Horat. lib. 1. epiſst. 2. à quo canes immũdiimmundi, & ſsues, vel porci nominantur:
Sirenum voces, & Circes pocula noſsti,
Quæ ſsi cum ſsocijs lætus, cupiduſsq́ue bibiſsſses,
Vixiſsſses canis immundus, vel amica lutoſsus.
Et alibi:
Cùm videre voles Epicuri de grege porcũporcum.
Et
14
eâdem ratione, multũmultum in noſstris terminis, Saracenos, beſstias appellavit Oldrad. conſs. 72. num. 3. in princip. relatus ab Ant. Scapp. de iure non ſscrip. lib. 2. cap. 2. num. 17. & Caliſsto Remir. de lege Regia, §. 32. num. 5. Et
[14a]
belliſsſsimè
15
Alfonſsus AragonięAragoniæ Rex, ut in eius dictis & factis refert Ant. Panormit. lib. 1. §. 54. eos, quos videbat ex homine nihil pręterpræter effigiem poſssidêre, non homines, ſsed homones appellandos eſsſse dicebat, Ennianum illud adducens:
Vulturis in ſsylvis miſserum mandabat homonem.
Et Socrates homines ſsine ratione ſsimias vocabat, ut Ego notavi in libello de crim. parric. pag. 79.
Non enim
16
ex ſsolo adſspectu, & forma homines iudicandi ſsunt, ſsed ex ratione potiùs, quæ eos ab alijs animãtibusanimantibus diſstinguit, & ſseparat: & ob quam ad imaginem & ſsimilitudinem Dei homo formatus dicitur, Geneſs. 1. reliquorum animalium dominus, & Imperator cõſtitutusconſtitutus fuit, &
17
μιϰρόϰοσμμιϰρόκοσμος, ideſst, Parvus mundus, appellatur, quaſsi de omnium mundi creaturarum natura participans; habet enim commune eſsſse cum lapidibus, vivere cum plãtisplantis, ſsentire cum brutis, & intelligere cum | Angelis, ut benè
18
in hominis diffinitione conſsideravit Plato, relatus à Theatr. vitęvitæ hum. volum. 4. lib. 4. pag. 1177. col. 1. Ariſst. lib. de mundo ab Alex. Plin. lib. 7. nat. hiſst. cap. 1. D. Greg. ſsup. Marc. c. 16. homil. 29. Cæl. Rhodig. lib. 1. lect. antiq. cap. 2. & 39. & lib. 24. cap. 50. Guillelm. Benedict. in cap. Raynutius, verb. Adiectæ, num. 19. de teſstam. Chaſsſsan. in Catal. glor. mun. 2. part. conſsid. 1. & 2. Petr. Greg. lib. 7. Syntagm. cap. 1. n. 3. Gentian. Hervet. in Scholijs ad Clem. Alexand. pag. 8. in princip. Doctores per text. ibi
19
in l. in pecudum 28. D. de uſsuris, l. iuſstſssimè 44. D. de ędilædil. edict. §. in pecudum, inſst. de rer. diviſs. Navarr. in cap. novit. num. 83. col. 104. de iudicijs, M. Ant. Camos in Microcoſsmia, 1. par. dial. 2. & 3. Raimun. Sebundius in tractat. de nat. & cond. hom. dial. 1. per totum, Caſstillo de Bobadilla in Politic. lib. 2. cap. 21. num. 1. & noviſssimè alios allegans Caliſst. Remirez in. d. tract. de lege Regia in initio, num. 3. & ſseqq. & eruditiſssimus Blaſsius Robles de Salzedo in egregio tractat, de repræſsentatione, lib. 1. cap. 1.
Quapropter licèt Natura,
20
quęquæ varias temper conatur edere formas, l. 2. §. ſsed quia, C. de vet. iur. enucl. inter alia monſstra,
21
quædam etiam, humanam effigiem referentia, confinxerit, hæc tamen, ſsi intellectu, & ratione carent, inter homines computari non debẽtdebent, ut poſst Plin. d. lib. 7. obſservat Aul. Gellius lib. 9. noct. Atticar. capite 4. Strab. lib. 1. ad medium, D. Auguſst. lib. 16. de Civit. Dei, cap. 8. D. Iſsidor. lib. 11. Etymol. cap. 3. D. Antonin. 1. par. hiſst. tom. 1. cap. 1. §. 2. Ioan. Bohem. de morib. omn. gent. lib. 2. cap. 8. & de Satyris, Faunis, Sylvanis, HypocẽtaurisHypocentauris, Syrenis, Tritonibus, Nereadis, Harpijs, & alijs monſstris terreſstribus, marinis, & aëreis, idem Plin. lib. 10. cap. 49. Ælianus lib. 10. cap. 18. Alex. ab Alex. & eius locupletiſssimus additionator Tiraquel. lib. 3. Genial. cap. 8. Bapt. Fulgoſs. lib. 1. memorab. cap. 6. Petr. Mexia in ſsylva var. lection. 1. p. cap. 8. & 21. Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 1. colloq. 2. pag. 55. & multis ſsequent. & tom. 2. colloq. 1. pag. 40 & 41. & noviſssimè Franc. TorreblãcaTorreblanca lib. 2. de Magia, cap. 34.
Sed præſstat,
22
ur Ciceronem audiamus, qui lib. 3. Offic. prædictum diſscrimen belluarum, & hominum ita elegãtereleganter expreſssit: Inter hominem, & belluam hoc maximè intereſst; quòd hæc tantum quãtumquantum ſsenſsu movetur, ad id ſsolùm, quod adeſst, quodq́ue præſsens eſst, ſse accõmodataccommodat, paulùm admodum ſsentiens præteritum, aut futurum: homo autem, quoniam rationis eſst particeps, per quam conſsequentia cernit, principia & cauſsas rerum videt, earumq́;earumq́ue progreſsſsus, & quaſsi anteceſsſsiones non ignorat, ſsimilitudines comparat, & rebus præſsentibus adiungit, atque adnectit futuras; facilè totius vitæ curſsum videt, ad eãq́ueeamq́ue dirigendam præparat res neceſsſsarias. Eademq́ue natura rationis hominem conciliat homini, & ad orationis, & ad vitæ ſsocietatem, ingeneratq́ue imprimìs præcipuum quemdam amorem in eos, qui procreati ſsunt: impellitq́ue, ut hominum cœtus & celebrari inter ſse, & à ſse obiri velit, ob eaſsq́ue cauſsas ſstudeat parare ea, quæ ſsuppeditent & ad cultum, & ad vitam: nec ſsibi ſsoli, ſsed coniugi, liberis, cæteriſsq́ue, quos charos habeat, tueriq́ue debeat. Quæ cura exſsuſscitat etiam animos, & maiores ad rem gerendam facit. In primiſsq́ue hominis eſst propria veri inquiſsitio, & inveſstigatio.
Hoc idem non
23
minus eleganter notarunt Salluſst. in princip. coniurat. Catilinæ, Horat. lib. 2. Serm. ſsatyr. 6. & Ladislaus Rex HungarięHungariæ ac BohemięBohemiæ relatus ab Æn. Sylv. lib. 3. comment. in Panorm. & in Theatr. vitæ hum. vol. 5. lib. 1. pag. 1198. col. 2. ubi homines barbaros, ſsegnes, & indoctos appellatione hominum indignos, & brutis ſsimiles vocãtvocant: & Senec. in Proverb. dum
24
ait: Tolerabilior eſst pœna vivere non poſsſse, quàm ſscire, & D. Clemens Alex. in epiſst. adhort. ad Gent. pag. 2. | Vbi
25
inquit; non ſsolùm belluas, verũverum lapides, & ligna eſsſse homines inſipiẽtesinſipientes, & quod lapidibus eſst minus ſsentiens, qui eſst tinctus ignorantiâ, idem etiam ſsentit Boëtius de conſsolat. Philoſsoph. lib. 5. metro. 5. Vbi
26
ex recta hominis figura, animum quoque eius rectum, & cœleſstium ſspectatorem eſsſse debêre, & in hoc à brutis differre, ſsic piè & graviter ſscriptum relîquit:
Quàm varijs terras animalia permeant figuris,
Namque alia extento ſsunt corpore, pulveremq́ue verrunt,
Continuumq́ue trahunt vi pectoris incitata ſsulcum.
Sunt quibus alarum levitas vaga, verberetq́ue ventos,
Et liquido longi ſspatia ætheris enatet volatu.
Hæc preſsiſsſse ſsolo veſstigia greſsſsibuſsq́ue gaudent,
Vel virides campos tranſsmittere, vel ſsubire ſsylvas
Quæ varijs videas licèt omnia diſscrepare formis,
Prona tamen facies hebetes valet ingravare ſsenſsus.
Vnica gens hominum celſsum elevat altius cacumen,
Atque levis recto ſstat corpore, deſspicitq́ue terras.
Hæc niſsi terrenus malè deſsipis, admonet figura,
Qui recto cœlum vul tu petis, exeriſsq́ue frontem.
Inſsublime feras animam quoque, ne gravata peſsſsum
Inferior ſsi dat mens, corpore celſsius levato.
Secvndò facit,
27
quòd Indi, de quibus loquimur, ſsub prædictis Barbarorum & belluarum notis comprehendi videntur, cùm pro maiori parte, ut diximus, eis fimilesſimiles reperti ſsint, & vix quidquam humanum pręterpræter effigiem hominum retinentes. Quod benè oſtẽditoſtendit Adrian. Turneb. lib. 20. adverſs. c. 11. & omnes Auctores, qui de eiſdẽeiſdem Indis peculiares hiſstorias ſscripſserunt. Inter quos
28
Ovetus lib. 3. cap. 6. & Amer. Veſspetius relatus à Maiolo, d. tom. 1. colloq. 2. pag. 61. apertè teſstantur, gẽtemgentem huius Antarctici Poli ſsylveſstrem eſsſse, ferarũferarum more vivẽtẽviventem, palàm, & ubique fœminis commiſscentem, nihil adorantem, nudamq́ue incedentẽindecentem, & Pet. Martyr in decad. 1. Novi Orb. idem ſscribit de Indis inſulęinſulæ Hiſspaniolæ, pręcipuèpræcipuè in provincia Guaccaiarima, quos inquit: Sylveſstres eſsſse, antra, ſsylvaſsque habitare, abſsque ullo hominum ſsocietatis commercio, nudos, ſsineq́ue loquela eſsſse: captos, nuſsquam cicures fieri, ſsine ulla lege vivere, ſsolaq́ue de facie homines rationales videri.
Doctiſss.
29
etiam Pat. Ioſseph. Acoſsta eorundem IndorũIndorum propugnator acerrimus lib. 1. de nat. Novi Orb. cap. ult. in fin. rationem ipſsam perſsuadêre ait, hoc genus hominum ſsylveſstre fuiſsſse ex Barbaris, profugiſsq́ue hominibus maximè propagatum, & quòd licèt tẽporetempore procedente in Mexicano, & Peruano Regno aliqua forma Reip. introducta fuerit, Barbara quoque ipſsa, ſsed à cætera barbarie Indorum plurimùm abhorrens, diutiſssimè tamen omnes nullos habuerunt Reges nullam certam conſstitutam Rempublicam, ſsed promiſscuè turmatim habitaſsſse, ut modò Floridi, Braſsillenſses, & Chiriguani, & pleræq́ue gentes Indorum, qui nullos habent certos Reges, ſsed prout belli, paciſsve fortuna tulerit, ſsubitò ac temerè Duces creant, atque eos mores probant, quos libido, furorq́ue perſsuaſserit.
Eandem ſententiãſententiam luculentiùs idem Auctor proſsequitur in proœm. ad libros de procur. Ind. ſsalu. ubi tres Indorum claſsſses conſstituit, & barbariem earum ſsigillatim expendit, de quibus Nos inferiùs agemus: & rurſsus in eodem tractat. lib. 1. cap. 2. pag. 134. & 135. de omnium Indorum ruditate, & feritate, ex multorum iudicio, & opinione agens, & quàm difficilis ob id | illorum converſsio cenſseri debeat, At natio, inquit, IndorũIndorum (etſsi alij alijs præſstat) univerſsa tamẽtamen eſst ab omni ingenuitate alieniſssima, tota ſsordida, tota ſservilis, ingenio ut plurimũplurimum obtuſso, iudicio perquam imbecilli, inconſstans prorſsus, & lubrica. Moribus infidi, ingrati, metu ſsolùm cedere, & vi, honoris viæ ſsenſsum habere, pudoris propemodum nullum. Neque ſservile tantùm ingenium eſst, verùm etiam quodammodo brutum: ut faciliùs putes feras cicurare quàm iſstorum vel frænare temeritatem, vel excitare torporem: adeò ad percipiendum rudes, ad cedendum ſsunt duri, & pervicaces. Denique ut irrationalia pecora naturaliter in captionem, & in prædam apta in corruptione perpetua degunt: neque matrimonij leges, neque naturæ reveriti, libidine pro ratione utuntur. Et poſst alia his ſsimilia, quęquæ ibîdem commemorat, & in cap. ſsequent. ſsubdit: Videas pleroſsque ferarum inſstar non urbes & oppida, ſsed rupes, atque antra incolere, neque gregatim vitam degere, ſsed ſsparſsim ſsæpè incertis vagari ſsedibus. Itinera cervis, aut ibicibus tantùm pervia. Domus nullæ, non tectum, non paries fundamento ſsurgens, caulas pecorũpecorum, aut vivaria dicas potius, quàm hominum cœtus.
Idem non minus graviter, & diſsſsertè ſscriptum reliquit
30
M. Fr. Ludovic. Legionenſs. ſsup. Abdiam, cap. ult. pag. 668. & ſsequent. ubi exponens illud Iſsaiæ cap. 18. de quo latiùs locuti ſsumus ſsup. lib. 1. cap. 15. ex numer. 20. Ite Angeli veloces ad gentem convulſsam, conculcatam, & dilaceratam, ad populum terribilem, &c. ait, hæc verba propriè de noſstris Indis intelligi, qui convulſsi dicuntur propter vivendi morem varium, & agreſtẽagreſtem: maxima enim ex parte nullo communis, aut unius Reipub. vinculo coniungebãturconiungebantur, ſsed vel per agros diſsperſsi ferarum more vitam degebant, vel qui urbes, & oppida colunt, pro urbium ferè numero, alij alios vitęvitæ mores, alias religiones, alia ſsequuntur inſstituta ReipublicęReipublicæ. Dilacerati verò, & conculcati ob corporis ipſsorum habitum, & cultum horridũhorridum, & ſsqualidum, imberbem, & depilatum, & propter ingenium, & conditionem vitęvitæ ipſsorum: ſsunt enim abiectiſssimi, & ingenio humili, & ad ſerviendũſerviendum nato. Terribiles autem ob incultos atque ferinos mores. Nam & humanis carnibus veſsci ſsoliti erant, & idolis humano ſsanguine ſsacrificabunt, & ad bellum procedebant ora picti coloribus horrendum in modum, iuſsti porro, atque iniuſsti diſscrimen non tenebant, ac plerique eorum promiſscuâ, & maſsculâ venere palàm utebantur.
Ipſse etiam Legionenſsis idem repetit in comment. ſsup. Cantic. cap. 8. pag. 433. de eiſsdem Indis propter morum barbariem, & pravitatem exponens illud: Soror noſstra parvula eſst, & ubera non habet, de quo etiam egimus d. cap. 15. ex num. 37.
Eandem quoque Indorum barbariem & feritatem adhuc magis in ſspecie proſsequitur
31
Ioan. Boter. d. 4. p. relat. univerſs. lib. 3. pag. 66. & ſequẽtibſequentib. Vbi connumerat ridiculos, & ſsimplices, ac feros etiam impios & crudeles mores, & ritus quamplurium nationum, veluti Hiſspaniolorum, Popaianorum, MexicanorũMexicanorum, Peruenſsium, Chilenſsium, Salomoniorum, & aliorum ſsimilium. Et
32
in eâd. 4. p. lib. 2. pag. 23. in omnibus Indis, exceptis Mexicanis & Peruanis, eandem hebetudinem, & ſsylveſstrem vivendi modum agnoſscit, ita ut eorum plures ultra quinque numerare neſscirent.
Thom.
33
item Bozius Eugubinus in ſsuis doctis, pijs, & ſsæpè à nobis citatis libris de ſsign. Eccleſsiæ Dei, hoc argumentũargumentum paſssim pertractat. Imprimìs enim lib. 7. cap. 4. ſsign. 28. cùm oſstendere vellet, barbaras, indomitas, & efferas gentes, per Eccleſsiam Christi, & eius Fidei ſsuſsceptionem, ad humanitatis cultum perductas fuiſsſse, ut implerentur plures ProphetięProphetiæ, quæ id pręnuntiabãtprænuntiabant: Accedamus, inquit, ad Indias | occidentales, quarum ſsi efferos omnes mores in medium adducere vellemus, nullus eſsſset dicendi finis. Et poſsteà aliquos valde notabiles recenſset, quorum peculiarem tractationẽtractationem inſsrà cap. 10. proſsequimur. Et iterum lib. 8. cap. 5. pag. 309. de eiſsdem ſseris, & inhumanis gẽtibusgentibus agens, per Rempub. Catholicam omnibus ſęculisſæculis pios, & humanos mores edoctis, ſsic ait: Iam verò quis enumeret tot nationes in Africa, Aſsia, Indijſq́;Indijſq́ue Orientalibus, & Occidentalibus? ut illæ nihil habebant plerumque, niſsi humanam figuram: nam cætera belluina omnia. Quo circa neceſsſse fuit Hiſspanis interdum facere, quòd illis agricolis, qui locum aliquem vepribus obſsitum, dumetis undique implexum & obſseptum, arboribus infructuoſsis, & venenatis abundantem, excolendum ſsuſsceperunt, ferro, & igne terram purgare. Et lib. 10. cap. 13. tractans, liberalitate Eccleſsiaſsticorum perſsectum eſsſse, ut efferatiſsimęefferatiſsimæ gẽtesgentes potuerint ad Christvm adduci, in imperio continêri, & ad omne bonorum genus excoli, apponit exemplum in eiſsdem Indis Occidentalibus, quorum converſsio mediãtemediante Sedis Apoſstolicæ curâ, & CatholicorũCatholicorum RegũRegum pietate, & liberalitate peracta fuit, & honeſstam contentionem inter Columbum, & Fr. Builium Catalanum ſsæpè interveniſsſse ait, an in gentes illas à noſstris aliquo modo ſęviriſæviri poſsſset, cum aliter ad veræ Fidei, imò nec ad rationis cultum adduci valêrent? Belluinis namque, inquit, factis belluas omnes ſsuperabant. Nam quæ beſstiæ ſsui generis beſstias devorant, ut illi mutuò ſseſse comedebant? quæ beſstiæ filios ſsuos alunt, ut pinguiores & adultiores effecti, ſsint parentibus (horrendum dicto!) pro cibo, &c.
Quam eandem feritatem, & proprios filios comedendi inhumanitatem idem auctor repetit lib. 21. cap. 3. & lib. 22. cap. 1. ad medium, & in tract. Imperia pendêre a virtutib. cap. 12. in fine pag. 176. explicans eventa fœlicia proſapięproſapiæ Regum Caſstellanorum, eis à Deo ob Fidem CatholicęCatholicæ obſservationem & propagationem cõceſſaconceſſa: & generaliter concludit, quòd inter Indos nulla lex, nullus mos paulò humanior, diſsciplina nulla, aut ars nobilis vigebat.
Denique lib. 20. cap. 7. ſsig. 88. agens de locis deſsertis per Catholicos cultis, & ornatis, in eiſsdem Indijs exemplum proponit; in quibus ait: Oppida innumera, & civitates pulcherrimæ paſssim conduntur, in quibus conſstituuntur cœtus hominum, excitantur fundamenta generationis, & generationis eorum, qui beſstiarum modo prius incertis ſsedibus vagabantur, & in ſstabulis ipſsis habitabant.
Notanda etiam hac in parte ſsunt verba
34
Fr. Gregor. GarcięGarciæ in tract. de origin. Ind. lib. 3. cap. 4. in princip. pag. 237. ubi ait, Indos omnes communiter admodum rudes, atque hebetes eſsſse, corporeq́ue, & adſspectu ſsqualidos, & magis ſservilis atque abiectæ conditionis quàm Æthiopes, aut aliæ mundi nationes.
Sed qui plenius cæteris hoc pertractat, eſst
35
Ant. de Herrera in ſsua hiſst. gen. Ind. ubi multa paſssim commemorat, ex quibus hęchæc barbaries ferè omnium Indorum coligi poſssit. Nam decad. 1. lib. 3. cap. 3. & 4. & lib. 9. cap. 7. de Indis inſsulæ
36
Hiſspaniolæ, & CubęCubæ agens, eorum feros, ſspurcos, & inconſstantes mores recenſset, & à dęmonedæmone poſsſseſsſsos fuiſsſse, ita ut rationis veſstigia vix tenêrent, neque ullo modo domari, aut corrigi poſsſsent: & quòd adeò rudes erant, ut ultra decem numerare neſscirent, ac multis annis nihil ex orationibus Chriſstianorum diſscere potuerunt, præter illa verba ſsalutationis AngelicęAngelicæ, Ave Maria .
Et decad. 2. lib. 2. cap. 3. pag. 35. de eiſsdem Indis generaliter loquens, tradit, adeò rudes, & barbaros, & memoriâ fragiles fuiſsſse, ut quod unâ aure à prædicatoribus accipiebant, aliâ exiret, & nihil in chriſstiana diſsciplina, & politicis moribus proſsicere poſsſsent. | Et lib. 2. cap. 15. pag. 56. quod cùm reverendi illi, & pijſssimi Patres Ordinis D. Hieronymi ad Hiſspaniolam acceſsſsiſsſsent, miſssi à Rege, ut de Indorum ſsalute temporali, & ſspirituali curarent, experiendo cognoverunt, eos, propter naturalem hebetudinem, & ferociam, ac memorięmemoriæ deſsectum, parum aptos eſsſse ad Fidem recipiendam, ſsi liberi, & pro arbitrio ſsuo vagantes, atque ab Hiſspanorum dominio, & communicatione ſseparati, relinquerentur. Quia eam
37
ſolãſolam ob cauſsam, quòd ad Chriſstianam doctrinam, & civiles mores audiendos, & imbibendos ſsuadebantur, proſsugi in montibus, & ſspeluncis latitabant; ita ut multi religioſsi viri eo tẽporetempore extiterint, qui
38
illos veros homines non eſsſse, nec capaces Euchariſstiæ, & aliorũaliorum noſstræ Religionis myſsteriorum opinarentur.
Et lib. 4. eiuſsdem decad. 2. cap. 3. & 4. eadem
39
Indorum vitia ex quamplurium affirmatione recenſset, & diſsputationes illas proponit inter Epiſscopum Darienis, & Licentiatum Barthol. de las Caſsas, coram Carolo V. Imperat. BarchinonęBarchinonæ habitas; in quibus Epiſscopus ſseriò affirmavit, Indos omnes, quos ipſse ad id uſsque temporis viderat, in inſsulis, quas vocant de Barlovento, & in provincia Darienis, quam dicunt de Tierra firme, mirum in modum barbaros & ſservos à natura eſsſse. De quo etiam agit Petr. Martyr in decad. Nov. Orb. fol. 95. Hieronym. Benzo in hiſstor. Ind. lib. 1. capit. 17. pag. 78. & ſsequentibus, & eius additio, & Ioan. Boter. in dict. relat. univerſs. 4. part. lib. 3. ex pagina 64.
Et rurſsus idem Ant. de Herrera decad. 3. lib. 8. cap. 10. pag. 312. & 313. refert, in eâdem ſsententia fuiſsſse alios viros admodum Religioſsos Dominicani & Franciſscani Ordinis, & inter eos Fr. Thom. Ortizium in ſsupremo Indiarum Conſsilio, cui eo tẽporetempore præſsidebat Fr. D. Garcia de Loaiſsa Epiſscopus Oxomenſs. oculato teſstimonio aſsſseruiſsſse, prædictos Indos antropophagos, & maſculęmaſculæ nefandæ veneri ultra omnes nationes deditos eſsſse, nullo pacto iuſsti, & iniuſsti diſscrimen agnoſscere, nudos, & ſsine aliquo pudore beſstiarum more vagari, nihili ducere alijs, vel ſsibi ipſsis necem inferre, ebrios, ignaros, ignavos, impios, irreverentes, inconſtãtesinconſtantes, infideles, ingratos, ſsuperſstitioſsos, religionis Chriſstianæ incapaces & mendaces ſsupra modum eſsſse, & adeò ſsordidos, & ſsine politia, ut pediculos, araneas, vermes, & his ſsimilia comederent:
40
barbas ſsibi expilarent, facies & corpora varijs modis pingerent, aut potius ſsœdarent: ægrotos morti vicinos, quantumvis propinquos, in campis ſsolos relinquerent: & denique nullam omnino gentem Deum creaſsſse, tot vitijs imbutam, & ita a bono, & æquo, atque humanis & politicis regulis abhorrentem.
Denique idem Auctor decad. 2. lib. 1. cap. 8. pag. 15. lib. 2. cap. 22. pag. 72. lib. 9. capit. 7. pag. 289. lib. 10. cap. 5. pag. 328. & ſsequenti & in deſscript. Indiarum pag. 14. hoc ipſsum
41
de Indis inſsulæ Guadalupæ teſstatur, & de alijs eis vicinis, qui Antropophagi, & omnino barbari ſsunt, & ob ingenitam ſserociam, & crudelitatem Caribes, & Canibales appellantur, & multis decretis Regijs debellari, & in ſservitutem redigi permittuntur. Et decad. 3. lib. 2. pag. 75. & lib. 7. cap. 3. & in d. deſscript. pag. 30. idem refert de Chichimecis, & alijs Chontalibus NovęNovæ Hiſspaniæ, inde etiãetiam ſsic dictis, quòd barbari, & ſsylveſstres eſsſsent, & hodie ſsint, nullam religionem, nullumq́ue ſsuperiorem habentes. De quibus agunt etiam, & idem concludunt Boterus d. lib. 3. Acoſsta in. d. proœm. lib. de procur. Ind. ſsalu. Fr. Auguſst. Davila in hiſstor. Mexic. Ordin. PrędicatPrædicat. lib. 1. pag. 243. Fr. Ioan. à Torquem. in Monarch. Ind. lib. 14. cap. 29. & addition. | Hieron. Benzoni in hiſst. Amer. lib. 1. c. 2. in ſsin. pag. 13. ¶ Neque
42
omitti poteſst; ut generaliter omniũomnium IndorũIndorum ſsimplicitas, & ruditas denotetur, quantâ admiratione navigia noſstra ſsine remis ambulãtiaambulantia cõſpexerintconſpexerint: equos
43
itẽitem, & equas, cum quibus inſsidentes homines unũunum corpus eſsſse, cẽtauricentauri ſspecie, etiam Mexicani putarũtputarunt quouſsque equi duo cõfoſsiconfoſsi ſspatis, mactatiq́ue clavorũclavorum ictibus cõcideruntconciderunt, & deprehenſso errore, detractâ ſstatim equi ſscoriâ, uſq;uſque adeò exactè tomento repleverũtrepleverunt, ut vivorũvivorum effigiẽeffigiem repræſsentarent, & in tẽplotemplo tãquamtamquam admirabilis rei ſspectaculo ſuſpẽderũtſuſpenderunt. BombardarũBombardarum
44
etiãetiam & ſcopletorũſcopletorum iacula, ut cœli tonitrua, & fulmina maximopere expaveſscebant: &
45
litterarũlitterarum uſsum, quarum ſscripturâ, ſse veluti quodãquodam veneficio illigari, multi cenſebãtcenſebant, & alij id Divinitatis certiſsimũcertiſsimum argumentũargumentum eſsſse putabant, vel rẽrem viventẽviventem & animatãanimatam, & in qua aliquis ſspiritus latêret, cum chartæ ſscriptæ vocẽvocem occultãoccultam ineſsſse vidêrent. Et pari
46
fermè modo terrebãturterrebantur, cum Hiſspanos homines, aut fœminas ſaltãtesſaltantes conſpicerẽtconſpicerent, eos inſsanire putãtesputantes, multòq́ue magis eos tam ſsubitò ad ſseſse redire mirati ſsunt.
Quibus alia plura huiuſscemodi adijcere poſsſsem, quæ tradũttradunt omnes huius Novi Orbis hiſstorici, præſsertim Petr. Martyr. decad. 1. Pet. Zieza 2. tom. c. 34. Ovetus lib. 2. c. 6. Ant. de Herrera d. decad. 1. lib. 2. c. 3. & lib. 3. c. 6. & lib. 4. c. 2. & lib. 5. c. 7. & 8. & lib. 9. c. 8. & 15. & lib. 10. c. 1. & alibi paſssim, Garcilaſsſsus Inca in ſsuis comment. 1. part. c. 12. & 2. par. lib. 9. c. 16. Simon Maiol. in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 23. de reb. memorabil. pag. 548. Paul. Iovius lib. 34. hiſst. relatus à Theat. vitæ hum. vol. 1. lib. 1. pag. 28. Ludovic. Vives de Chriſstianæ fœm. inſstit. lib. 1. relatus ab eodẽeodem Theat. vitæ hum. vol. 7. lib. 6. pag. 2024. & vol. 15. lib. 1. pag. 2956. & Hieron. Benzon. lib. 1. hiſst. Americæ c. 13.
Quæ IndorũIndorum
47
ſsimplicitas & barbaries multũmultum Hiſspanis aliquãdoaliquando profuit, ut alibi diximus, ut eos ad ſse faciliùs perducerẽtperducerent, & iuxta relationẽrelationem Ant. de Herrer. d. decad. 1. lib. 6. c. 6. eâ in optimo caſsu uſsus fuit
48
Chriſstophorus ColũbusColumbus. Nam cum Lunæ eclypſsim proximũproximum eſsſse obſservaſsſset, id Indis prædixit, & ob eam rationẽrationem eventurum ſsuaſsit, quòd Luna eis irata erat, quia Hiſspanos grato hoſspitio non excipiebãtexcipiebant, neque annonæ copiãcopiam ſsubminiſstrabant, quẽquem illi tũctunc maximo riſsu exceperũtexceperunt; ſsed cum nocte, & horâ à Columbo ſsignatâ Luna obſscurari cœpiſsſset, pavidi & ululãtesululantes nihil non ei promiſerũtpromiſerunt, & exhibuerũtexhibuerunt, ut pro eis LunãLunam exoraret: quod cum is, ſimulãsſimulans ſse eorũeorum precibus flecti, libẽterlibenter cõceſsiſſetconceſsiſſet, & noſset, citò eclypſsis vim tranſsituram, oratione pariter ſsimulatâ, bono animo eſsſse iuſssit, & id quod petierant, breviſssimè impetraturos renuntiavit. Quod cùm ſstatim impletum viderent, magni poſsteà ColumbũColumbum tanquãtanquam DeorũDeorum amicũamicum æſstimare cœperũtcœperunt.
Imò
49
& in eam plures opinionẽopinionem ſsæpè delati ſsunt, ut Hiſspanos immortales, & Solis filios exiſstimarent, ut prædicti auctores ſscribunt, & Hieron. BẽzonBenzon. d. lib. 1. cap. 4. Vbi prolixè narrat, qualiter Indi inſsulæ Borriquenæ occiſso quodam milite, cui nome Salzedo, contrarium deprehenderint.
Et
50
eòdem ſspectat Peruanorum iudicium, qui Hiſspanos cœlitus miſsſsos reputantes, maximè venerati ſsunt, & inde eos Viracochas appellarunt, ut tetigimus infrà cap. 12. num. 22. & noviſssimè tradit Fr. Alphonſs. Ramos in hiſstor. Virg. de Copacavana lib. 1. cap. 3. Quamvis alij alias huius nominis cauſsas, & ſsignificationes cõminiſcanturcomminiſcantur, de quibus plenè agit Michaël Balboa Cabello in Miſscellan. Auſstr. m.ſs. part. 3. capit. 14. & Garcilaſs. Inca in hiſstor. Incarum lib. 5. cap. 21.
Et tandẽtandem, ut hoc argumentũargumentum de barbarie
51
& feritate IndorũIndorum claudamus, notatu digna videntur cuiuſsdam Poëtæ de re hac carmina, quęquæ ſsic habent:
Gens Ogyge ſsata antiquo Ianiq́ue nepotũnepotum | Progenies duris edita ſsyderibus:
Gens patribus priſscis incognita, ſsuætaq́ue nudis Sub dio quovis tempore corporibus,
Quæ flavæ Cereris, nec Bacchi munera novit, Cruda ſsed humana viſscera carne replet,
Sola hominẽhominem facie referẽsreferens riſsu atq;atque loquela In reliquis ſsimilis vita, habituq́ue feris.
DivinũDivinum numẽnumen cognoſscere neſscia, quãq́uequamq́ue eſst Præſstigijs ſsolitus detinuiſsſse Satan.
Tertiò in cõfirmationẽconfirmationem tituli de quo agimus, fortiter urget, quod ſsi huiuſsmodi Occidentales Indi ita rudes, feri, & barbari erãterant, ut ex ſsuperioribus patet, iure optimo ab Hiſspanis debellari, & ſsubiugari potuiſsſse videntur,
52
cùm ſecũdùmſecundùm doctrinam Ariſstot. lib. 1. Polit. cap. 1. 3. & 4. & lib. 7. cap. 14. Platon. in Dial. 3. de legib. Ciceron. parad. 5. ſsimiles homines naturâ ſservi ſsint, & ad ſerviendũſerviendum nati, ad idq́ue ferarũferarum more venari, capi, & etiãetiam per vim, aut alijs modis adigi poſssint. Illa namque præcipitur, ut ſsicut corpus ſsubditur animęanimæ, ſsic hebetiores ſsapientioribus ſubijciãturſubijciantur, & ut qui doctrinâ, & ratione ad bonũbonum & rectum duci non poſsſsunt, quaſsi belluæ quædam ſsub iugo ponãturponantur, & legũlegum auctoritate coërceantur, ut per hunc modum coacti recta operãtesoperantes, virtutũvirtutum actibus aſsſsueſsiant, & tandem in bonos viros evadant, ut præclarè idem ipſse Ariſstot. tradit lib. 2. & 10. Ethicor. & d. lib. 1. Polit. cap. 5. ubi inquit: BellũBellum iuſtũiuſtum eſst natura contra eos homines, qui cùm nati ſsint ad parendum & obediendũobediendum, nolũtnolunt tamen parere. Quæ loca explicans, & exornans
53
CęliusCælius Calcagninus in paraph. ad Polit. Ariſst. cap. 32. ait: Venatoriam bellicæ artis partem eſsſse, qua non modò adverſsus feras pugnemus; ſsed in eos etiãetiam homines arma vertamus, qui ad parendum nati parere detrectant, & per cõtumaciamcontumaciam mores non patiũturpatiuntur. Huiuſsmodi bellũbellum iuſtũiuſtum eſst, utpote quod auſspicijs naturæ geritur.
Et circa eundẽeundem articulũarticulum
54
eſst vidẽdusvidendus D. Tho. de regim. Princip. lib. 3. cap. 10. & 11. & quæ doctè tradunt, & proſequũturproſequuntur Dominic. & PrępoſitPræpoſit. in c. ius gentiũgentium, n. 9. 1. diſst. & ibi Cardin. Turrecre. art. 4. Imola in proœm. Greg. n. 4. Cepola in tract. de ſservit. tit. de ſservit. perſson. c. 1. n. 2. Ægid. Roman. in 3. P. lib. 2. de regim. Princip. cap. 13. & 14. Domin. Soto lib. 4. de iuſst. & iure, q. 2. art. 2. Cagnol. in l. quod attinet, de reg. iur. AlphõſAlphonſ. Guerrer. in Theſsau Chriſst. relig. c. 41. & in Specul. Princip. c. 31. ad fin. Menchac. lib. 1. controv. illuſstr. c. 9. n. 3. Andr. Tiraq. in lege 1. cõnubconnub. num. 48. Covarru. in regul. peccatum 2. par. §. 11. num. 5. Montalvus in l. fin. tit. 6. gloſs. fin. lib. 3. fori, Capicius deciſs. 130. à n. 35. Chryſsoſst. Iabel. in epiſst. lib. 3. Polit. tract. 5. c. 1. verſs. SecũdaSecunda ſspecies, pag. 193. Paleothus de ſsacro CõſiſConſiſ. 2. p.q. 3. verſs. Quibus addimus, Vacon. lib. 1. declar. iur. c. 26. n. 8. Ioan. Borcolthen. & alios in §. ſservitus inſstit. de iure perſson. ¶ Quibus etiãetiam favet, quòd ſsicut
55
reliqua bruta animalia hominibus natura, hoc eſst Dei ordinatione deſerviũtdeſerviunt, ob id tãtùmtantùm, quia mẽtemente præcellũtpræcellunt, iuxta illud Pſsal. 8. Omnia ſsubieciſsti ſsub pedibus eius, oves, & boves, inſsuper & pecora campi, l. iuſstiſssimè, D. de ædil. edict. l. in pecudum, D. de uſsuris, & Ovid. lib. 1. Metamorph. dum canit:
SãctiusSanctius his animal, mentiſq́;mentiſq́ue capacior altæ
Deerat adhuc, & quod dominari inter cætera poſsſset,
Natus homi eſst.
De quo plura tradit D. Aug. lib. 19. de Civit. Dei, c. 15. & Simon Maiol. in dieb. Canic. 4. tom. colloq. 2. pag. 97. & pag. 137. & Caliſstus Remirez de lege Regia, §. 1. Sic etiãetiam
56
homines barbari qui brutis, ut ſsuprà diximus, aſssimilantur, aliorũaliorum prudẽtiorumprudentiorum imperio ſsubijci debent, à quibus doceri, & politicè gubernari poſssint, ut præclarè ultra alios docet Petr. Fab. lib. 3. Semeſst. cap. 14. pag. 191. intelligens namque gubernacula poſssidebit, & qui ſstultus eſst, ſserviet ſsapienti,
57
quia ſservitus naſscitur in manu imprudẽtisimprudentis, ut habetur Proverb. c. 1. veſs. 10. & 26. Quæ verba | exponens D. Ambroſs. lib. 2. epiſstolarum, epiſst. 7. ad Simplicium
58
elegãtereleganter oſstendit, ſsolos ſsapientes verâ liberatate gaudêre, & inſsipientes eorum ſservos eſsſse, exemplum
59
Cham adduens Geneſs. 9. qui quoniam inſsipiens erat, & inſsipienter nudatum patrem irriſserat, fratum ſsuorum ſservus effectus fuit, qui ſsapientiores, patris ſsenectutem honorandum putarunt. Et
60
in Iacob, qui Geneſs. 25. Sapientiæ etiam meritò prælatus eſst fratri ſseniori, qui Eſsaù vocabatur, quod
61
nomen, Philone teſstante, idem ſsignificat, quod ignorans. Vnde ſsufficienter oſstendi ſsubdit idem Ambroſs. Deteriorem eſsſse ſservitute
62
inſsipientiam, ut remedio ei ſservitus ſsit, quia ad virtutem ſstultus ſse proprijs viribus erigere nequit, nec ſspontaneum greſsſsum attollere, & niſsi moderatorem habeat, præcipitatur proprijs voluntatibus. Ideò
63
inconſsultis populis ſsapientes quoque adhibentur rectores, qui plebeiam inſsipientiam vigore proprio regunt, ut potentiæ ſspecie dominentur. Quo vel invitos auctoritate poteſstatis ſsubijciant ad obediendum prudentioribus, & obſsequendum legibus. Impoſsuit igitur inſsipienti veluti indomito iugum & cui in gladio ſsuo vivendum dixerat, libertatem negavit, ne temeritate laberetur, præfecit ei fratrem, cuius autoritate, & moderatione ſsubiectus proſsiceret ad converſsionem.
Qvartò pro eodem titulo cõmuniendocommuniendo, & illuſstrando conſsidero, quòd regulariter
64
licita ea bella dicuntur, per quæ. ad pietatis, iuſstitiæq́ue pacatam ſsocietatem, victis faciliùs conſsulitur, & pacis ſstudio geruntur, ut mali coërceantur, & boni ſsubleventur, ut in noſstris terminis obſservat Marquard. de Suſsan. in tract. de Iudæ. & in fid. 1. part. cap. 14. fol. 57. & pręclarèpræclarè ſscripſsit D. Aug relatus à Gratian. in c. paratur, & in cap. apud veros 23. q. 1. & in lib. 19. de Civit Dei, cap. 21. ibi: Iuſstum eſsſse, quòd talibus
65
hominibus ſsit utilis ſservitus, & pro utilitate eorum fieri, eùm rectè fit, ideſst, cùm improbis aufertur iniuriarũiniuriarum licentia, & domiti ſse melius habebunt, quia indomiti deterius ſse habuerunt. Quemadmodum eadem ratione Deus homini, animus imperat corpori, ratio libidini, cæteriſsq́ue vitioſsis animi partibus.
Vnde poſsitis ijs, quæ de iſstorum Indorum barbarie, & feritate retulimus, & quòd
66
non aliter ad humanos, & politicos vivẽdivivendi mores reduci, nec naturæ, & Chriſstianæ diſsciplinæ legibus aſsſsueſscere poterant, quàm ſsub iugum miſssi, & Hiſspanorum ductu, & imperio manſsuefacti, non erit mirum, aut novum, ſsi iuſstum, licitum, imò & volũtatevoluntate Dei quæſsitum, eiuſsmodi imperiũimperium aſsſseveremus, quo mediante tot, ac talia animi, & corporis bona victis cõtigeruntcontigerunt, eorum cultâ barbarie, feritate frænatâ, mentis cæcitate Evangelij radijs illuminatâ, dæmonum captivitate depulſsâ, præclaris, ac ſsalutaribus legibus inſstitutis, fœdis ac ſspurcis moribus in politicos commutatis, & commercijs, & artibus adeò neceſsſsarijs, quibus anteà carebant, communicatis.
Quare
67
iuſstiſssimè Thomas Bozius lib. 22. de ſsig. Eccleſs. Dei, cap. 1. ad mediũmedium, Indos, qui nunc ſsunt, præ antiquis illis fortunatiſssimos vocat ob cultũcultum, & diſciplinãdiſciplinam, quãquam mediante HiſpanorũHiſpanorum dominatione habuerũthabuerunt. Et ut ante Nos advertit Otalora in tract. de nobilit. 1. part. cap. 2. n. 23. de his noſstris Indis meritò dici poteſst, quod Plutarch. in lib. de fortuna, & virtut. Alexand.
68
de Barbaris ab ipſso propugnatis ſscripſsit, ſscilicet: Beatiores fuiſsſse multo ab Alexandro victos & ſsubactos, quàm qui eum effugerunt, cùm hos, perditiſsſsimè vitam agentes, nullus arcuit, nec à vitijs redemit, illos verò ad fœliciorem vitam, & ſstatum vel invitor traduxit, ut ipſsi cum Themiſstocle dicere iam poſsſsint: Perieramus, niſsi perijſsſsemus.
Quam rationem generaliter ad excuſsandam omnium Barbarorum ſservitutem expreſssit D. Auguſst. ubi ſsup. & multo etiãetiam conſsiderare ſsolent
69
pro | captivitate Æthiopum, qui ex Africa à Luſsitanis adſsportantur, ut refert P. Ludovic. Molina de iuſstitia & iure, tractat. 2. diſsputat. 34. col. 167. litt. C. Pat. Rebellus de obligat. iuſst. libro 1. quæſst. 1. ſsect. 2. num. 16. P. Fr. Ioan. Marq. in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 2. pag. 10. & Nos infrà lib. 3. capit. 6. n. 5.
70
Vbi iniurias eſsſse, quibus gratiæ debeantur concludit, & illud Tertul. allegat lib. de Pallio capit. 1. num. 10. Poſst iniuriæ beneficium. Et potuit allegare Claud. in lib. de IV. Conſsulatu Honorij, ubi
71
contumelias illas alaparũalaparum & iniurioſsa Rhapiſsmata quæ olim in ſservorum manumiſssionibus interveniebant, de quibus agitur in Novel. 18. & in l. ult. C. de emancip. liber. iniurias fœlices nominat, quòd earum interventu libertas concederetur:
Triſstis conditio pulſsata fronte recedit
In civicem, rubuere genæ, tergoq́;tergoq́ue removit
Verbera, promiſsſsi fœlix iniuria voti,
prout benè obſservat Cuiacius lib. 5. obſservat. capit. 13. Pet. Fab. in l. 2. de orig. iur. & lib. 2. Semeſstr. cap. 20. pag. 304. Et Caſssiodorum lib. 12. epiſst. 9. Vbi de exteris agens, qui ad Romana beneficia admittebantur: Fœlix, inquit, & prædicanda captivitas, Romana civitate perfrui, & Afrorum privilegijs potuiſsſse miſsceri.
Et non minus aptè atque urgenter perpendi poteſst, quòd profani, & ſsacri Scriptores multis laudibus extollunt Romanos,
72
eò quòd barbaras nationes bello domuerint, & ad naturęnaturæ leges & politicam vivendi normãnormam reduxerint, ut conſstat ex D. Auguſst. lib. 5. de Civit. Dei; cap. 12. 15. & 17. relato in capit. omnes § ecce 28. quæſst. 1. & ex D. Thom. lib. 3. de regim. Princip. cap. 4. 5. & 6. Thom. Bozio de Imper. virtut. lib. 2. capit. 6. Rutil. Benzonio lib. 3. de anno Iubil. cap. 7. pag. 340. & ſseq. Iuſst. Lipſsius de magn. Roman. Imper. lib. 4. capit. 1. & fequentib. Simon Maiol. 1. tom. colloq. 19. pag. 436. Bernard. Aldrete de antiq. Hiſspan. lib. 1. capit. 2. & alijs noviſssimè congeſstis à Ioan. Bapt. Valençuela in diſscurſs. ſstat. & belli, part. 2. conſsid. 22. Vbi
73
propter præcalros mores, & inſstituta, quibus ſse, & ſsubactos populos gubernabant, meruiſsſse inquiunt, ut Deus verus, quamvis eum non colerent, ſsed dæmonijs, ut aliæ gentes immolarent, illorum augêret imperium, ipſsiſsque gentibus dominari voluerit, iuxta illud Virgil.
Tu regere Imperio populos Romanæ memento,
Hæ tibi erunt artes, paciq́ue imponere nomen,
Pacere ſsubiectis & debellare ſsuperbos.
Et Sulpiciæ Poëtriæ relatæ à Pet. Fab. lib. 1. Semeſstr. cap. 19. pag. 119.
Duo ſsunt, quibus extulit ingens
Roma caput, virtus belli & ſapiẽtiaſapientia pacis.
Quinimò, quod plus eſst,
74
prędictũprædictum Imperium, his rationibus comparatũcomparatum, legitimum fuiſsſse, & permiſssione Dei ob egregias Romanorum virtutes eis in mercedem temporalem cõceſſumconceſſum, & poſsteà ab Eccleſsia approbatum, idẽidem Auguſst. & Thom. definire videntur, & ultra eos Baldus in l. Barbarius, 3. lect. ad finem, D. de offic. PrętPræt. Greg. Lopez in l. 1. verb. Las gentes, tit. 1. part. 2. latiſssimè Anton. de Roſsellis in tract. de CõcilijsConcilijs fol. 96. Covarru. in Reg. peccatum 2. par. §. 9. num. 5. verſs. Tertiò, à iure divino, Mieres de maiorat. 4. par. q. 1. num. 46. Bobadilla in Polit. lib. 1. capit. 2. num. 14. & noviſssimus Doct. Marta in tract. de iuriſsdict. 1. part. capit. 5.
Quod adeò verum fuit, ut teſste D. Hieron. apud Paul. Oroſs. lib. 7. cap. 43. ipſsi
75
Gothi. quamvis Barbari & Romano Imperio admodum infenſsi, illus nomen, & gloria, abolêre deſsierint, proper iuſstitiam, & utilitatem legũlegum, quas eo vigente in univerſsum Orbem ſsparſsas agnoverant.
In quibus omnibus,
76
quãtũquantum Hiſspani Romanos excellãtexcellant, & quãtoquanto utiliores, ac ſsalubriores leges, mores, artes, & | plurima alia ad humanam vitam humaniter ac civiliter tranſsigendam Indis communicaverint, apertius eſst, quàm ut probatione aliquâ egeat, & vel ex ſsuprâ relatis liquidò conſstat, & ex alijs, quæ adduximus ſsuprà libro 1. capit. ult. ex num. 34. & expreſssè docet
77
eruditiſssim. Thomas Bozius libro 7. de ſsignis Eccleſs. Dei, capit. 4. ad finem, ubi concludit: At nũcnunc populi omnes (ſscilicet Barbarorum Indorum) ad Chriſsti cultum Hiſspanorum cura traducti, ſsuperant, vel æquant prope Europeos cunctis humanitatis ac religionis officijs, ut ex illis, qui diu per illas regiones vagati ſsunt, Romæ audivi, & uſsu percepi; cùm noverim nonnullos ex ijs oriundos, & indigenas, eorumq́ue cofeſsſsiones in urbe audiverim, & lib. 8. cap. 5. poſst princip. ubi eandem curam commendans, ſsic inquit: Ac ſsanè nunc illi populi manſsuetudine, docilitate, religione, ac bonis moribus nos ſsuperant, & lib. 21. capit. 3. ubi ait:
78
Neque legitur ulla gens tot nationes tam diris, & efferatis moribus ad humanitatem perduxiſsſse, & excoluiſsſse ad omnem civilem cultum, ut Hiſspanica. Quin ſsi coëant cunctæ nationes, haud poterunt oſstendere tot populos, tam belluinis moribus horrentes ad humanum vivendi genus expolijſsſse, ut Hiſspani fecere.
Qvintò & ultimò, pro eâdem opinione conſsiderari poteſst,
79
quòd ſsi Indi ob barbariem, & dementiam naturâ ipsâ ſservi erant, ut ex Ariſstot. diximus, neque illis ratio ſsufficiebat, ut ſse ipſsos regere poſsſsent, iuſstius fuit, eos ſservire, quàm imperare: quinimò,
80
& dominio particulari rerum ſsuarum privari potuiſsſse videbantur. Tum quia illius ſsolùm eſst capax intellectualis creatura, ratione liberi arbitrij, ut infrà cap. ſsequent. dicemus: cùm etiam,
81
quia, ut argumentatur idem Victor. ſsup. numero 4. ſsi ratione inſipientięinſipientiæ erant ſservi, ea planè eſst ſservorum cõditioconditio, ut neque rerum dominium, neque aliquid proprium habêre poſssint, ſsed quidquid acquirunt, illico ad eorum dominos tranſseat, 1. placet. D. de acquirenda hæreditate, princip. inſstit. de ijs qui ſsunt ſsui, §. item vobis, inſstit. per quas perſson. Atque ita
82
ubi diffuſsi per agros, & ſsine certo Rege, aut Principe, vel forma Republicæ reperti ſsunt, meritò tanquam ſservi ſsine domino ab Hiſspanis occupari, & imperio ſsuo ſsubijci potuerunt,
83
l. quod ſservus, ubi Bartol. D. de ſstipulat. ſservor. l. ſsi uſsumfructum, ubi gloſsſsa, D. de liberal. cauſsa, circa quas plura notat idem Bartolus & Baldus in l. ſsi ſservus, D. de noxal. act. Forcatul. in rub. D. de ſservit. num. 6. & 7. & Morla in empor. iur. tit. 6. in rub. num. 18. Quòd ſsi
84
proprios Reges & Imperatores habebant, ut in hoc Peruano & Mexicano Regna, & in alijs provincijs habuiſsſse cognovimus, adhuc non minus licitè à barbaro & tyrannico eorum iugo eximi potuiſsſse videntur. Nam cùm
85
hi quoque Reges, iuxta eandem doctrinam Ariſstotel. naturâ ſservi eſsſsent, & ſsapientiorum dominio, & gubernatione egêrent, alios ſsub ſse habêre non poterant, neque eorum feritati, aut facilitati tanti Orbis imperium, & moderatio relinqui debuit, argument.
86
l. ſsic eveniet 21. D. de adulter. ibi: In ſsua enim poteſstate, non videtur habere, qui non eſst ſsuæ poteſstatis, l. homo liber, 54. §. fin. D. de acquirend. rer. domin. ibi: Quia nec poſsſsidere intelligitur, qui ipſse poſsſsidetur. Quibus arridet Seneca declamat. 1. dum ait: Nec filio, qui eſst in patris poteſstate adoptate licet. Nec enim quiſsquam poteſst alium in manum ſsuam recipere, qui ipſse in aliena manu eſst. Melior text. in l. ult. C. de legitim. tut. ibi: Et naturalis ordo per omnia conſservabitur, cui enim ferendum eſst, eundem eſsſse tutorem, & ſsub tutela conſstitui, & iterum eundem eſsſse curatorem, & ſsub cura agere,
87
cap. indecorum 3. de ætat. & qualit. ordin. ibi: IndecorũIndecorum eſst, ut ij debeant Eccleſsias regere, qui non noverunt gubernare ſse ipſsos. Facit illud Paul. 1. ad Timoth. 3. Qui domui | ſsuæ præeſsſse neſscit, quomodo præerit alienis? Vbi D. Chryſsoſstom. & D. Ambroſs. epiſst. 82. Quis ferat, inquiens, ſsi ipſse ſse gubernare nequeat, qui alios gubernandos receperit? Et alia ſsimilia, quæ tradit Ioan. Nevizan. in ſsylva nuptia. lib. 5. num. 100. Simancas lib. 5. de Republ. cap. 14. Caſstillo de Bobadilla in Politica lib. 1. cap. 1. num. 29. & Nos infrà cap. 9. ex num. 57. repetimus & lib. 3. cap. 4. num. 5.
Loading...