CAPVT III De eiſsdem Indijs Orientalibus, & fœliciſssimis Luſsitanorum in illis inquirendis, ſsubigendis, & Chriſsti fide illuſstrandis expeditionibus.

SVMMARIVM Capitis III.

  • 1 Indiæ Orientales non ſsatis antiquis cognitæ.
  • 2 Marcus Paulus Venetus totum pene Orbem luſstravit.
  • 3 Mahometani quando primùm ad Indiam Orientalem acceſsſserint.
  • 4 Luſsitani magis quàm reliqui Orientalem Indiam perluſstrarunt.
  • 5 Luſsitanorum laudis ob navigationem, & acquiſsitionem Indiæ Orientalis.
  • 6 Herculis & Alexandri expeditiones in Indiam Orientalem.
  • 7 Semiramis Indicum bellum fruſstrà tentavit.
  • 8 Seloſstris Aegypti, & Tharco Aethiopiæ Rex nunquam Indiam viderunt.
  • 9 Nabocrodoſsorus, Idantyrſsus, & Cyrus ad Indiam Orientalem non pervenerũtpervenerunt.
  • 10 Traianus habuit in votis expeditionẽexpeditionem in Indiam.
  • 11 Adrianus Imperator ad EufratẽEufratem tantùm pervenit.
  • 12 Aemiliani expeditio in Indiam Orientalem parum proficua.
  • 13 ſsarion filius Cæſsaris, & Cleopatræ in Indiam miſsſsus.
  • 14 Indi Orientales nunquam bellum alijs moverunt, & rarò ſsuſsceperunt.
  • 15 Luſsitanorum navigationis in Indiam Orientalem initia.
  • 16 HẽricusHenricus Portugalliæ Infans plures inſsulas adinvenit.
  • 17 Terceræ Inſsulæ quando detectæ.
  • 18 Maderæ Inſsulæ detectio, & magnitudo.
  • 19 Inſsulæ de Arguin, & de Caboverde repertæ.
  • 20 Inſsulæ de Caboverde an eædem, ac Fortunatæ?
  • 21 HẽricusHenricus Inſsans inſsulas à ſse detectas, & detegendas Luſsitanis Regibus donavit.
  • 22 Romani Pontifices qualiter cõceſſerintconceſſerint Luſsitaniæ Regibus exquiſsitionem, & acquiſsitionem Orientalium Indiarum?
  • 23 Alphonſsus Luſsitaniæ Rex quid in Africæ, & Indiæ conquiſsitione præſstiterit?
  • 24 Inſsulæ de Fernan Po, Anni boni, Sancti Thomæ, & aliæ quando repertæ?
  • 25 Ioannes Secundus Rex Luſsitaniæ multum profecit in navigationibus Indiæ Orientalis.
  • 26 Premontorium Ganariæ quando ſsuperatum, & cur TormẽtoſumTormentoſum, & Bona ſspei dictum?
  • 27 Ioannes SecũdusSecundus Luſsitaniæ Rex mittit exploratores navigationis in Indiam.
  • 28 Ioannes Secundus Rex Luſsitaniæ mittit legatos in Indiam ad quærendum Preti IannemIoannem.
  • 29 Emanuel Rex Luſsitaniæ plures claſsſses in Indiam Orientalem miſsit.
  • 30 Vaſsci Gamæ Luſsitani fœliciſsſsimæ navigationes, & expeditiones in Indiam.
  • 31 Petrus Alvarez Capralis ingentem claſsſsem in Indiam ducit.
  • 32 Braſsilia Provincia qualiter à Caprali detecta, & Sanctæ Crucis dicta?
  • 33 Malabaricum bellum cum Calecuti Regulo cur cœptum?
  • 34 Franciſsci Almeidæ, & Alphonſsi Alburquercij egregia facinora.
  • 35 Goa urbs Imperij Luſsitanici in Oriente ſsedes quando capta?
  • 36 Inſsula ſsancti Laurentij quãdoquando reperta.
  • 37 Malaca urbs, & eius expugnatio.
  • 38 Sumatra inſsula, & an eadem, quæ Trapobana, vel Aurea Cherſsoneſsus?
  • 39 Zeilan inſsula detegitur, & eius ubertas, & an ſsit Trapobana?
  • 40 Paradiſsus Terrenalis creditur fuiſsſse in inſsula Zeilan.
  • 41 Molucæ inſsulæ quales, & quando repertæ?
  • 42 SinarũSinarum latiſsſsimum, & ditiſſimũditiſſimum regnũregnum, & quando à Luſsitanis luſstratum?
  • 43 Abyſsſsinorum Regis ad PontiſicẽPontiſicem Romanum, & Luſsitaniæ Regem legatio.
  • 44 Aethiopiæ Africanæ partem antiquis incognitam habitat Abyſssinorum Imperator, vulgò dictus Presbyter IoãnesIoannes.
  • 45 Inſsularum Iaponij, Lequij, Bornei Iavarum, & Philippinarum detectio, & magnitudo.
  • 46 Ormucij Regnum in confinibus Perſsiæ à Luſsitanis captum, & eius emporij celebritas.
  • 47 Auctores plurimi recenſsentur, qui de rebus, & hiſstorijs Indiæ OriẽtalisOrientalis ſscripſserunt.
  • 48 Emanuel Rex Luſsitanorum ſscripſsit hiſstoriam Indiarum Occidentalium.
  • 49 Abyſssinorum de rebus qui ſscribunt.
  • 50 Luſsitanorum virtus, & conſstantia in navigationibus, & expeditionibus Indiæ Orientalis à multis extollitur.
  • 51 Luſsitani Reges Indiæ Orientalis opes, & commerciæa in ſse tranſstulerunt.
  • 52 Indiæ Orientalis commercium, & negotiatio ſsemper fuit quæſstuoſsa.
  • 53 Indiæ orientalis divitiæ admirabiles.
  • 54 Luſsitaniæ Reges quibus titulis uſsi ſsunt poſst Indiæ Orientalis acquiſsitionem.
  • 55 Emanuel Rex globum ſsphæricum ſsuis inſsignibus addidit.
  • 56 Luſsitaniæ Reges cur à Deo titulis OriẽtalisOrientalis Indiæ ornari meruerint?
  • 57 Luſsitaniæ Reges primam curam expeditionum Indiæ in propagatione EvãgelijEvangelij collocarunt.
  • 58 B. Franc. Xaverij in cõvertendisconvertendis OriẽtalibusOrientalibus Indis labores & in vita, & poſst mortem miracula, & quàm iuſstè fuerit in numerum Divorum relatus.
  • 59 B. Ignatij à Loiola eximius zelus converſsionis Indorum OriẽtaliumOrientalium, & pijſsſsimæ litteræ, quas ſsuper hoc ad Abyſssinorum Regem ſscripſsit.
  • 60 Emanuelis Luſsitaniæ Regis cura converſsionis Indorum, & pia legatio ad Leonem X. Pont. Max.
  • 61 Ioannis Tertij Luſsitaniæ Regis elegantiſssima & pijſssima epiſstola ad eius in India Orientali Proregem.
  • 62 Luſsitanorum gloria & triumphus, ob detectam & ſsubiugatam IndiãIndiam OriẽtalẽOrientalem, carminibus venuſstiſssimis celebratur.
Fvit quidem, ut vidimus, antiquioribus ſsæculis aliqua OrientaliũOrientalium Indiarum cognitio, confuſsa tamen illa, & multis fabulis, & erroribus involuta.
1
Et ſsanè poſsteà magis in obſscuro eſsſse cœperunt, & ferè extra commercium, imò & notitiam cæterarum, EuropęEuropæ nationum conſstitui, propter navigationis ignorãtiamignorantiam, itinerum terreſstrium difficultatem, & propter pericula, quæ ex tot diverſarũdiverſarum ſsectarum hoſstibus imminebant. Adeò, ut vix fidem meruerit
2
Marcus Paulus, natione Venetus; qui cùm ex anno ab Incarnatione Domini 1269. totam penè Aſsiam, Africæq́ue, & Europæ magnam partem auſsus fuiſsſset luſstrare, & circumnavigare, in partiam tandem reverſsus, earum omnium regionũregionum, quas adiverat, & præcipuè iſstarum Orientalium relationes ſscripſsit. QuẽQuem meritò hac de cauſsa laudat Thomas Bocius Eugubinus lib. 6. de ſsign. Eccleſs. Dei cap. 6. pag. 236. & lib. 8. c. 1. pag. 291.
3
Poſst hunc Mahometani aliqui, ante ducenteſsimum quadrageſsimum annum, ex Provincijs confinibus paulatim in plures huius Orientalis IndięIndiæ oras appulerunt, & per vim compulſsis ad montana incolis, maritimãmaritimam planitiem, & loca maximè opportuna commercijs occuparũtoccuparunt; & quod peius fuit, ſsſectęſectæ peſstem invexerũtinvexerunt, ut refert Maffæius lib. 4. hiſstor. Indi. pag. 96.
Sed nulli unquam, mortalium maiores in hoc progreſsſsus fecerũtfecerunt,
4
quàm | præclariſssimi, & invictisimiinvictiſsimi Luſsitani. Hi enim patrum noſstrorum memoriâ Indicam navigationem tentãtestentantes, nullis ſsumptibus parcentes, nulliſsq́ue laboribus, difficultatibus, aut periculis territi, incredibili virtute & conſstantiâ eò uſsque proceſieruntproceſserunt, ut extima, & intima totius Orientis ſsedulò penetrarent; & non tantùm vaſstas, & immenſsas illius Provincias luſstraverint, verùm & Chriſsti fidem docuerint, atque earum plures, à Saracenis Poſsſseſsſsas, ſsuæ ditioni & imperio ſsubiecerint.
Quorum
5
laudes multis verborum encomijs proſsequitur Thom. Bocius ubi ſsup. & lib. 21. cap. 2. pag. 372. & ſsequentibus; ubi eventa fœlicia proſsapiæ Regum Luſsitanicorum cõmemoranscommemorans, eorum navigationes ultra ducentos gradus progreſsſsas conſsiderat, & nullam unquam gentem fuiſsſse, quęquæ navali peritiâ Luſsitanos exceſsſserit, aut tam diuturnas, & opulentas navigationes aperuiſsſse legatur, commerciaq́;commerciaq́ue induxiſsſse inter tot, ac tam barbaras, efferataſsq́ue gentes, ita maximè faciẽtiafacientia ad humani generis ſsocietatem devinciẽdamdevinciendam, ut iam ridicula videri poſsſsint, quæ de Tyrijs, & Carthagineſsibus rei nauticæ peritiſssimis ab antiquis iactabantur, & quæ ſsomniando de Baccho, Hercule, & his ſsimilibus fabulæ prodiderunt. Idem latè & eleganter memorat & extollit Paul. Iovius lib. 12. hiſstor. qui anteà lib. 4. paucis multa perſstringens, ſsic ſscripſserat. Indici maris emporia nobis Luſsitanica claſsſsis aperuit, cùm ab Atlantico Oceano ultimum Aethiopiæ promontorium, ingenti ſspe, unde ei nomen, inuſsitatoq́ue auſsu prætervecta, ultra Arabicum, Perſsicum, & Gangeticum vaſstiſsſsimos ſsinus, ad Auream uſsque Cherſsoneſsum, extremaq́ue Sinarum littora coëmundis aromatibus negotiationem extenderet. Et Ioan. Voerthuſsius lib. ſsing. Phœnicis Auguſstæ fol. 21. dum inquit: Luſsitani autem longum ab Afris Numidiſsq́ue provecti, ad Nili fontes, & Rubrum ad uſsque apemare progreſsſsi ſsunt: & hinc Gangi, illinc Euphrati, Deo, ut par eſst credere, auctore, & ipſso invitante cœlo, magna ſse tum nominis, tum famæ gloria inſseruerunt. O Reges dignos omnium favore, dignos Antipodum, & adverſsi quaqua patet Orbis imperio!
Et reverâ mirabilis & inuſsitata hęchæc navigatio, & tanti Orbis ſsubiugatio appellari poteſst. Nam longo intervallo Indicas Herculis,
6
Alexandri, & aliorum expeditiones exceſssit, quos ſscimus, quàm parũparum in illis profecerint.
Semiramis
7
quoque, quæ bis hoc bellum tentavit, ſsemel ad Indum fluvium. iterum paulò interiùs: priùs victrix ſsed deinde victa recedere coacta eſst, ut ex Magaſsthene recenſsuit Strabo, & Diodor. Sicul. lib. 3. & Ludovic. Vives in annot. ad D. Auguſst. lib. 18. de Civitat. Dei, cap. 2. ubi ſsubiungit,
8
Seſsoſstrim Ægypti Regem, & Tharconem Æthiopiæ, licèt uſsque ad Europam, & Herculis columnas pervenerint, nunquam tamen Indiam vidiſsſse.
9
Neque Nabocodroſsorum, quem Chaldæi Herculi quoque præferunt. Idantyrſsum verò, licèt Ægyptum ſsit ingreſsſsus, ad Indos tamen non veniſsſse conſstat: & Cyrum Maſsſsagetas ſsolùm armis ſsollicitaſsſse, Indis intactis. Traianum
10
etiam legimus eandem expeditionem in votis habuiſsſse, iactaſsſseq́ue ſse, ultra quam Alexander penetraſsſset, in India progreſsſsurum; quod & Senatui per epiſstolam ſsignificavit, ut refert Dio, & Cuſspinian. in eius vita, & Eutrop. lib. 8. hiſst. Roman. ſsed certum eſst, ad regiones tantùm, quæ citra Tigrim ſsunt, perveniſsſse,
11
& Adrianum ad Eufratem; quamvis hi duo longiores Romanæ MonarchięMonarchiæ terminos in his partibus collocaverint, ut optimè in eorum vitis Sueton. Dion. Caſssius, Petr. Mexia, & alij Scriptores obſservant.
12
Neque magis profecit Æmilianus Imperij tyrannus, qui ut Trebellius Pollio auctor eſst, in Ægypto agens, aliam contra eoſsdem Indos expeditionem paravit.
13
Aut Cæſsarion filius | Iulij CęſarisCæſaris & Cleopatræ, quem teſste Plutarcho in Antonio, cum magna pecuniæ ſsumma miſserat mater per Æthiopiam in Indiam. Atque
14
hoc eſst, quod ex Strabone lib. 15. tradit & affirmat Cœl. Rhodigin. lib. 18. antiq. lect. cap. 31. ab Indis nuſsquam foras miſsſsum exercitum, & exteras gentes bello appetitas, ne quid parum iuſsti committerent; neque extrinſsecùs etiãetiam adverſsus eos bellum ingruiſsſse, exceptâ Herculis, Bacchi & Alexandri expeditione.
Huius
15
Luſsitanicæ navigationis prima fundamenta Ioannes Portugalliæ Rex, eo nomine Primus, ieciſsſse videtur; nam anno milleſsimo trecenteſsimo octuageſsimo tertio maximam claſsſsem inſstruxit, quâ Septam, urbem Mauritaniæ munitiſssimam, in ora maritima Gaditani freti ſsitam, expugnavit: & inde fuit oblata occaſsio Luſsitanis, qui in illius urbis præſsidio conſstituti fuerant, armis latiùs evagandi.
Henricus
16
deinde, huius Ioannis filius tertio genitus (quem Infantem dicunt) alias claſsſses ædificavit, quibus Africæ littora, & eas Mauritaniæ regiones, quæ extra Fretum ad Auſstrum pertinent, infeſstas redderet, & hoc pacto varias inſsulas ab hominibus nunquam habitatas adinvenit: & inter alias, eas, quas
17
Terceras appellãtappellant, quęquæ numero ſsunt ſseptem, & ex his una Angra nomine quadraginta milliaribus ambitur. Altera ſsancti Michaëlis pluſsquàm nonaginta milliaria continet; detexit etiam aliam, nomine Portvs Sanctvs,
18
nec procul inde Maderam anno milleſsimo quatercẽteſimoquatercenteſimo vigeſsimo, vino & ſsaccaro præſstantiſssimam, quæ Regina Inſsularum Oceani atlantici eſst, & centum & ſsexaginta milliaribus cingitur. Vnde maiore cupiditate incenſsus, terras ignotas explorandi, dedit operam, ut ij, quos claſssibus præficiebat, multò longiùs progrederentur. Quo ſstudio factũfactum eſst, ut non ſsolùm bona pars Africæ, quęquæ ad Æthiopiam pertinebat, verùm & inſsulæ permultępermultæ in Oceano ſsub Imperium Luſsitaniæ redigerentur. Anno
19
quippè milleſsimo quadringenteſsimo quadrageſsimo tertio, ſsex aut ſseptem parvæ inſsulæ repertæ ſsunt, quæ vocãturvocantur De Argvin. & poſsteà anno 1460. ab Antonio Nelli GenuẽſiGenuenſi decem aliæ, quæ dictæ fuerunt De Cabo verde, quoniam ad Occidentem Promontorij huius nominis iacent, centum leucis diſstantes,
20
eaſsq́ue ab antiquis Geographicis Fortunatas dici, Ioan. Barrus teſstatur lib. 1. Decad. 1. & eum ſsequitur Petr. Damariz in Dialog. 4. de var. hiſst. c. 4. in fine, licèt alij aliter ſsentiant, ut alio loco dicemus.
Quibus & alijs, quæ procedente tẽporetempore repertęrepertæ ſsunt, mirum eſst, quantum gloriæ & incrementi Luſsitanæ ditioni comparatum ſsit.
21
Nam Henricus Infans eas, quas detexerat, & quas deinde detegendas conceperat, uſsque ad Indiam incluſsivè, Regibus PortugallięPortugalliæ in perpetuum donavit: & anno milleſsimo quatercenteſsimo quadrageſsimo primo Martinum Quintum ſsummum Romanæ EccleſsPõtificemPontificem eorum, quæ geſssit, & quæ gerere ſsperabat, certiorem fecit, & ut prędictamprædictam donationem confirmaret, expoſstulavit, ſsimulq́ue, ut plenariam indulgentiam illis omnibus concederet, qui in huiuſsmodi navigationibus & expeditionibus deceſssiſsſsent.
22
Quod prædictus Pontifex, rei gravitate & utilitate maturè perpẽsâperpensâ, libens indulſsit. Et poſsteà Eugenius Papa Quartus, & Nicolaus Quintus idem ſsuis plumbatis & Apoſstolicis litteris confirmarunt. Et tandem Sixtus Quartus, qui præ cæteris excommunicationis & interdicti pœnas adverſsus alios Principes & perſsonas indixit, qui oras illas abſsque Luſsitanorum Regum conſsenſsu ingredi, & ſsubiugare tentarent; ut præter alios tradunt Maffæius lib. 1. hiſst. Indi. pag. 5. fr. Anton. de San Rom. in eâd. hiſstor. lib. 1. cap. 2. pag. 2. & cap. 3. pag. 10. | Petr. Damariz in Dialog. 4. de var. hiſstor. cap. 4. ſsol. 152. Thom. Bocius lib. 4. de ſsign. Eccleſs. Dei cap. 3. pag. 134. & P. Fernand. Rebellus de obligat. iuſstitiæ lib. 18. quæſst. 23. Vbi progreſsſsum harum expeditionum perſstringit, Calixti & Nicolai Bullas ad litteram refert, & titulos Lufitanorum Regum ad hanc IndięIndiæ Orientalis cõquiſitionemconquiſitionem, & prædicationem eleganter defendit, & noviſssimè poſst hæc ſscripta Seraphinus de Freitas de iuſsto Imperio Aſsiatico cap. 1. num. 1. & ſseqq. & Auguſst. Barboſsa in Paſstorali 1. part. tit. 3. cap. 2. num 41.
Henrico autem ſsub anno ſsalutis 1460. vitâ functo,
23
Rex Alphonſsus Odoardi Regis, qui fuerat Henrici frater, filius, nihil ulteriùs potuit explorare ob bella graviſssima, quæ in Africa geſssit, unde Africani nomen adeptus eſst: licèt verum ſsit, ſsub eius imperio detectas fuiſsſse in Æthiopiæ, ſseu Guineæ ora,
24
eas inſsulas, quas vocant De Fernan Po, Capitis Catherinæ, Principis, Anni boni, & aliam, quæ dicitur Sancti Thomæ, quæ ſsub æquinoctiali linea iacet, & Madera aliquãtoaliquanto maior, ſsaccari abundè dives eſst.
At
25
Ioannes Secundus Alphonſsi filius, cùm incredibili cupiditate arderet Indicæ regionis penitùs explorandæ, novas claſsſses inſstruxit, quæ maximam partem Æthiopiæ perluſstravêre: & extra æquinoctialem circulum evectæ, cum eſsſsent à conſspectu Septentrionis remotiſssimæ, alia ſsydera in cœlo notarunt, ad quæ curſsum dirigerent.
Iam cùm quilibet alium navigationis longitudine ſsuperare contẽderetcontenderet, factum eſst,
26
ut inciderent in Promontorium, quo nullum unquam maius in terris apparuit; longitudine triginta & novem graduum, qui efficiunt ſsupra duo millia & ſeptingẽtaſeptingenta milliaria: ab ortu verò latus illius multò longiùs eſst. In eo ſsuperando tantis tempeſstatibus iactati ſsunt, ut ſsæpenumero omnem ſspem ſsalutis abijcerent. Quo factum eſst, ut illud TormẽtoſumTormentoſum appellarent, à Tormenta, hoc eſst, tempeſstate adverſsa, licèt antiquis Ganariæ promontorium diceretur. Reverſsi, cùm Ioanni eius ſsitum & longitudinẽlongitudinem demonſstrarent, tantâ lætitâ affectus eſst, ut exiſstimaret, eſsſse ſsibi iam aditum in Indiam patefactum: & quaſsi fœlicis eventus augurio cõmotuscommotus, Promontorium illud Bonae spei nominare iuſsſsit,
27
& homines interim partim HebręosHebræos, partim Chriſstianos, AlexandriãAlexandriam miſsit, inde in Æthiopiam, quæ ſsupra Ægyptum eſst, & in Indiam, ut quâ ratione commodiùs ille curſsus poſst illũillum promontorij flexum, in Indiam conſsici poſsſset, intelligerent.
28
Et etiam anno milleſsimo quatercenteſsimo octuageſsimo ſsexto miſsit Alphonſsum PaivãPaivam, & Ioannem Petreium Covillanium, ut inquirerent quendam Chriſstianum Imperatorem, quem audierat Presbyterum Ioannem appellari, & Indias imperio continêre.
Sed hos Ioannis conatus mors oppreſssit.
29
Emanuel verò, qui ei ſsucceſsſsit, motus Ioannis conſsilio, multis licèt diſsſsuadentibus, claſsſsem quatuor navium inſstruxit, & ei ſsummum illum, & nũquamnunquam ſsatis laudatum virum Vaſscum Gamam præfecit,
30
qui èex portu Luſsitanico ſsolvens nonâ die Iulij, anni milleſsimi quatercenteſsimi nonageſsimi ſseptimi, & ſsuperato Promontorio Bonæ ſspei, legit Orientalem orãoram Æthiopiæ, repertis ibi inſsulis Sofalæ, MozãbicæMozambicæ, Melindæ, & alijs; quarum ſsitus, mores, & inſstituta diligenter advertens, delatus poſsteà fuit in ampliſsimũampliſsimum illud Regnum Malabaricum, quod Calecutum vocant; ubi cum eius Rege fœdus percuſssit, & alia glorioſsa facinora geſssit: ac tandem regreſsus, in Olyſssipponenſsem Luſsitaniæ portum appulit, anno milleſsimo quatercenteſsimo nonageſsimo nono.
Poſst hæc Emanuel claſsſsem tredecim navium anno milleſsimo quingen|teſsimo, menſse Martio in eandem Indiam Orientalem deſstinavit, mille & quingentos milites habentem,
31
eamq́ue Petro Alvaro Caprali commiſsit, eiq́ue præcepit, ut quoad fieri poſsſset, amicitiam cum Calecutij Rege firmaret, ab eoq́ue peteret facultatem arcis prope urbem ædificandęædificandæ, quâ Luſsitani poſsſsent vitam ab hoſstium immanitate tueri, & ſsine ullo periculo negotiari: ſsi recuſsaret, bellum ei inferre minimè dubitaret. EũdemEundem curſsum, quem Gama, tenuit Capralis, donec ad Inſsulam ſsancti Iacobi pervênit. Cùm verò ulterius progrederetur, ortâ tempeſstate, Occaſsum verſsus navigavit, & in terram incognitam deſscendens, quãquam
32
Braſsiliam appellant, & ipſse Sanctæ Crucis nomine celebrari voluit, columnam marmoream ibi collocari iuſssit, in qua erat Crux cum Emanuelis inſsignibus inciſsſsa, & Gaſsparem Lemium in PortugalliãPortugalliam remiſsit, qui Emanueli de huius terræ ſsitu nuntiaret, de qua illud dici poſsſse, tradit Alanus Copus Dialogo 4. cap. 16. Tu non inventa, reperta es, & plura alia ſscribunt Maffæius hiſstor. Ind. lib. 2. Ioannes Barros decad. 1. lib. 5. cap. 2. Petr. Damariz Dialog. 5. c. 2. & ex fol. 336. & fr. Anton. de San Roman lib. 1. hiſstor. Ind. Orient. cap. 11. pag. 57. & alij de quibus infrà cap. 6. num. 59. Inde profectus, tempeſstate quatuor naves amiſsit, & conſsueto iam itinere decimâ tertiâ die Auguſsti Calecutum pervenit.
33
Vbi ob iniurias Luſsitanis à Rege illatis, Arabum mercatorum æmulatione, bellum Malabaricum inchoavit, & accepta damna gravioribus damnis rependit; licèt hoc bellum vix tredecim annis ſsubſsequentibus finiri potuerit. Et tandem domum redijt pridie KalẽdasKalendas Auguſsti anno milleſsimo quingenteſsimo primo.
Miſserat autem eodem anno Rex Emanuel in Indiam aliam claſsſsem triũtrium navium; cui præerat Ioannes Nonius, quòd confideret in ea claſsſse, cum qua Capralis anno proximo miſsſsus fuerat, ſsatis præſsidij fore, vel ad pacẽpacem cum Calecutij Rege conſtituẽdamconſtituendam, vel ad ſspiritus Regis inſsolentis & elati comprimendos. Sed cùm èex Caprali cognoviſsſset inſsidias, quibus circumventus fuerat, miſsit rurſsus anno ſsequenti milleſsimo quingenteſsimo ſsecundo Vaſscum Gamam in Indiam cum claſsſse decem navium: & alim prætereà claſsſsem inſstrui præcepit, cui Vincentius Soderius præerat, ut tenêret Indicum mare, bellumq́ue Saracenis, qui in Indiam navigabant, inferret.
Aliam inſsuper claſsſsem quinque navium comparari iuſssit, cui Stephanum Gamam, Vaſsci GamęGamæ fratrem patruelem præfecit, qui Kalendis eiuſsdem anni Olyſssippone profectus, eundem curſsum tenuit. Et anno 1503. rurſsum ſsex naves in Indiam miſsit: tribus Alphonſsum Alburquercium, alijs Franciſscum illius fratrem patruelem præfecit. Et anno
34
ſsequenti primum Indiæ Proregem conſstituit Franciſscum Almeidam, ſsub quo, & prædicto Alphonſso, qui poſsteà Almeidæ in officio ſsucceſssit, & ob egregia, quæ patravit, facinora, Magni cognomen conſsecutus eſst, inſsignes victorias Luſsitani terrâ & mari in illis regionibus reportarunt; & fuſsis Calecutanis, & Cambaiæ Rege, vectigali Luſsitano reddito, Goa
35
urbs capta eſst, iam deſstinata Imperij Luſsitanici in Oriente ſsedes, inſsulaq́ue
36
ſsancti LaurẽtijLaurentij reperta, cuius ambitus trecentas & amplius leucas complectitur.
Et tandem anno 1511.
37
MalacãMalacam urbem expugnarunt, Regni Malacenſsis Emporium; circa cuius oras complures inſsulæ iacent, & inter eas
38
Sumatra, quæ omnium totius Orientis maxima eſst, & à Septentrione in Auſstrum obliquè porrecta, ambitum 700. leucarum obtinet. Poſsitaq́ue eſst ſsub æquinoctiali circulo, ac ſsub Torrida Zona, & eam antiquorum Trapobanam fuiſsſse, plures graviſssimi auctores | conſsentiunt, licèt alij non minoris eruditionis Auream Cherſsoneſsum eſsſse putent, & ob id antiquis ceu peninſsulam creditam, ut cõſtabitconſtabit ex Plin. lib. 6.cap. 22. Eliano lib. 15. hiſstor. c. 17. D. Iſsidoſs. lib. 14. Etymolog. c. 6. Ptolem. lib. 7. Vartomano, Ramuſsio, Odoardo, Barboſsa, & alijs, quos refert Maiolus in dieb. Canicul. colloq. 14. pag. 342. Et ei magnam Britanniam cedere fatetur Forcatulus lib. 7. de Gallor. Imperio.
In
39
ſsinu quoque Bengalico, qui Ptolemæo eſst Angaricus, alia inſsula præſstans inventa fuit, quæ vocatur, Zeilan, & incolis Arabibus, Tenarisim, quam Andreas Corſsalus Ptolemæi Tranpobanam fuiſsſse exiſstimat; cui ſubſcribũtſubſcribunt Ioan. Barros Maffæius, Gaſspar Barrerius, Laurent. Anania, Blaſsius Viegas, Ortelius, & alij, quos refert & ſsequitur Maluenda de Antichriſsto lib. 3. cap. 23. & de Paradiſso c. 10. Mercator verò, & Maginus Ptolemæi Naningerim eſsſse putant; cuius ambitus ad 240. leucas extenditur: & licèt ſsub Torrida Zona conſsiſstat, cœlo nihilominus temperatiſssimo, aëre ſsaluberrimo, agro uberrimo, & perpetuò vireſscenti, & multis alijs divitijs, & commodis fruitur: adeò
40
ut iſsthic Paradiſsum terreſstrem olim fuiſsſse, multi auctores ſscribant quos latè refert Maluenda d. cap. 10. & d. cap. 23. & ultra eos LaurẽtiusLaurentius Surius ann. Domini 1565. & Maiolus ubi ſsub. pag. 341.
Anno deinceps 1512. ijdem invictiſssimi Luſsitani ad
41
Molucas inſsulas penetrarunt; quarum licèt nulla ambitum ſsex leucarum excedat, celebres tamen ſsunt ob ingentem aromatum copiam, pręſertimpræſertim Gariophyllorum, quam toti orbi ſsubminiſstrant. Poſstinodum anno 1515.
42
ad extremos uſsque Sinas navigationem inierunt, & cum illis commercia exercêre cœperunt: cuius vaſstiſssimæ regionis deſscriptionem, ubertatem, divitias, incolarum mores, & tributa, quæ Regi præſstantur, quæ milliones ſsex & triginta quotannis excedere dicuntur, latiſsſsimè proſsequuntur auctores, quos infrà referemus.
Et hoc etiam anno inſsignis illa legatio cõtigitcontigit,
43
miſsſsa à Davide Abyſsſsinorum Æthiopum Rege, & Helena eius avia ad Romanum Pontificem, & ad Emanuelem LuſitanięLuſitaniæ Regem cum Sacroſsanctæ Crucis fragmento. Hic enim erat Imperator ille, quem Ioannes, ut diximus, anno 1486. cõvenireconvenire ſstuduerat, quem Petreius tandem invenit, licèt non in India, neque ſsub nomine Presbyteri Ioannis, ut tũctunc omnes opinabantur:
44
ſsed in Superiori, ſsive Interiori Æthiopiæ Africanæ parte: quam quòd eſsſset vaſstis, horridiſsq́ue deſsertis, & feris & ſserpentibus infenſsis intercepta, vix antiqui Coſsmographi cognoverunt, ut ex Herodo. lib. 2. Strabo. lib. 17. Plin. lib. 6. c. 29. Lucan. lib. 9. Pharſsal. & Thom. Bocio lib. 15. de ſsignis Eccleſs. Dei cap. 18 planè cõſtareconſtare poteſst, & ex Abraham Ortelio in Theat. tab. 108. Magino in tab. AfricęAfricæ 23. pag. 195. & ſseq. Vt ſsic appareat, huius quoque ampliſssimi Imperij notitiam eiſsdem ferè Luſsitanis deberi. Qui inſstitutum proſsequentes, anno 1542.
45
Iaponiam Inſsulam detexerunt, quæ Marco Paulo, Zipangri, dicitur, & olim Chriſse vocabatur, & omnes alias Orbis inſsulas magnitudine ſsuperat, ut poſst Surium in CommẽtarCommentar. anno 1552. concludit Maiol. d. colloq 14. pag. 342. Denique BorneũBorneum, Lequios, Philippinas, & utramque lavam perveſstigarunt, quam Iulius Cæſsar Scaliger omnium rerum facili, ubereq́ue proventu, Compendium Orbis appellat.
Neque
46
in India tantùm, verùm etiam in Aſsia, potiores oræ Occidentalis partes occuparunt: inter eas valdè potens Regnum Ormuzij in cõfinioconfinio Perſsici Imperij iacens. Quod Armuſsam ptolemæi, & Armuciam Plinij eſsſse, quidam exiſstimant. Eiuſsq́ue caput | eſst Inſsula Ormuz prope fretum Perſsici Sinus, circa Arabiam Fœlicem poſsita, quæ ambitum cõtinetcontinet novem milliarium, & urbem eiuſdẽeiuſdem nominis, emporium celeberrimum, & licèt annonæ ſsterilis ſsit, & aquarum ſsuavium potu, proptereà quòd tota ex Sale eſsſse dicitur, ut tradit Marc. Paulus lib. 1. c. 15. Surius in comment. anno 1565. & Maiol. in dieb. Canicul. colloq. 18. pag. 410. 1. tom. Omnibus tamen maritimis urbibus ſsitus elegãtiâelegantiâ, & unionum copiâ pręferripræferri ſsolet; adeò ut Arabibus in proverbium abierit:
Si terrarum orbis quaqua patet annulus eſsſset,
Illius ArmuziũArmuzium gemma, decuſsque foret.
Huius Rex Saracenus eſst, qui tributi nomine quindecim ducatorum millia ſsingulis annis Portugalenſsibus pẽdetpendet, qui iſsthic arcem munitiſssimam, & optimè proviſsam collocarunt.
Et denique nihil prorſsus terræ, ac maris in Orientalibus regionibus reliquerũtreliquerunt, quod ſsolerti curâ, & indefeſssâ conſstantiâ non perluſstrarent, prout Stepha. Forcat. agnoſscit lib. 7. de Gallor. Imperio, & Philoſsoph. Vbi tamen livorem, quem Hiſspanis habet, effundens, hæc tam præclara Luſsitanorum facinora paupertatis odio geſsta eſsſse ſsubiungit.
De quibus ſsanè, & de peculiari, atque hodierna iſstorum Orientalium Regnorum, Provinciarum, & inſsularum nomenclatura, ſsitu & deſscriptione, & de diverſsis incolarum ritibus, ac moribus, plura adijcere ſsuperſsedeo: quoniam ea noſstri inſstituti ratio haudquaquam expoſstulat,
47
& paſssim ab alijs tradita, & quâ oportuit diligentiâ illuſstrata reperiuntur, ut conſstabit ex relationibus M. Pauli Veneti, Lud. Patricij, aliàs Vartomani, Alovſsij Cadamuſsti, & Ioſsephi Indi, & ex Coſsma Indopleute, Petr. Gillio, Gerard. Mercatore & alijs pluribus auctoribus antiquis & modernis, qui de Geographia Indiæ ſscripſserunt; quos latè recenſset Anton. Poſstevin. in Biblioth. tom. 2. pag. 254. & ſseq. & lib. 16. ſsect. 6. c. 24. pag. 389. Abraham. Ortelio in Theat. magno tab. 93. ubi de China, & tabula 94. ubi de India Orientali, & alijs inſsulis adiacentibus, Ioan. Anton. Magino Patavino ad tab. Ptolem. part. 2. in deſscriptione Indiæ Orientalis tab. 32. ex pag. 251. uſsque ad 269. Haiton. Armenio, qui eiſsdem temporibus, quibus M. Paul. Venetus vixit, in relationibus Imperij Tartarorum, & reliquorum Orientis, quæ ſsunt in India, quas mandante Clemente V. Pontifice Maximo ſscripſsit, Ioan. Boëm. de moribus omn. gent. lib. 2. cap. 8. ubi agit de India, & Indorum, ac Sinarum prodigioſsis ritibus, moribuſsq́ue vivendi. Ioan. de Barros Luſsitano in Aſsia, qui egregium ſse Scriptorem noſstrâ ętateætate oſtẽditoſtendit, licèt maternâ linguâ ſsuas vulgaverit Decades; quibus quintam nuper addidit Didac. de Couto. Hieron. Oſsſsorio Epiſscop. Sylvenſs. in duodecim libris, quos gravi admodũadmodum, & eloquenti ſstylo conſscripſsit, de virtute & geſstis Emanuelis Regis LuſitanięLuſitaniæ, Ioan. Pet. Maffæio èex Societate Iesv in ſsexdecim libris hiſstoriarum Indicarum, qui meritò poterunt cum Tito Livio cõtenderecontendere, Damiano Goës in lib. ſsatis etiam eleganti de rebus Luſsitanorum in India geſstis, Anton. Galvano, Ferdin. Lop. Caſstañeda, Gaſspar. Barrerio, Odoard. Barbofa, Bernard. de EſcalãteEſcalante, in ſsuis Indic. hiſstor. Petr. Damariz Dialog. 4. de varia hiſstor. Garcia de Horta, & Garcia de Reſsende. in Chronic. Regis Ioan. Secundi, Franciſsc. de Andrada in Chron. Regis Ioan. Tertij, Alphon. de Alburquerque, cognomento Magnus, in ſsuis CommẽtarijsCommentarijs, quos, ut Cæſsar alter, diſstricto enſse paravit, & docto calamo exaravit, prout & fecit inſsignis ille earundem Indiarum Prorex D. Ioan. de Caſstro. Plurima etiam elegantiſssimis carminibus Luſsitano ſsermone cecinerunt Ludov. Camoës, & Hiero. de Corte Real, quos | non iniuria Virgilio, & Horatio pares eſsſse, quis dixerit,
48
Ipſse quoque Rex Emanuel, cuius virtute tot, ac tales expeditiones in India factæ comperiuntur, luculentam earum hiſstoriam ſscripſsit, ut teſstatur Zamalloa lib. 1. c. 3. & ex eo refert Fr. Ioan. de la Puente in convenien. utriuſsque Monarch. lib. 1. cap. 2. §. 1.
Extant etiam de eodem argumento Italico ſsermone navigationes Ramuſsij, & relationes ſsatis uberes Ioan. Boteri 2. part. lib. 2. per totum, & 3. part. lib. 2. Vbi ſspecialiter recenſset regna & provincias, quas Luſsitani in Africa, Æthiopia, Aſsia, & India Vlteriori, & Citeriori perluſstrarunt, & occuparunt, & progreſsſsum, ac ſstatum, quem hodie in illis Chriſstiana fides accepit: quod linguâ Gallicâ copioſsiùs, & uberius expoſsuit Petr. Iarricius èex Societate Ies v in ſsuo Theſsaur. rerum Indicar. quem nũcnunc in Latinum ſsermonem tranſstulit M. Mathias Martinez; & Hiſspanâ, ſsive Caſstellanâ Oratione eãdemeandem generalem Indiarum OriẽtaliumOrientalium hiſstoriam proſsecuti ſsunt P. Ludovic. GuzmãGuzman, & Ribadeneira ex eâdem Societate, & melius cæteris Fr. Anton. de San Roman Monachus Benedictinus in quatuor libris, quos de eâdem hiſstoria conſscripſsit, omnia, quæ ante ipſsum ab alijs dicta fuerant, pulchro ordine & ſstylo contexens.
Audio etiam Germanorum Bibliopolarum curâ plurimos auctores, qui de his Indijs Orientalibus agunt, congeſstos fuiſsſse, & in decem volumina diſspertitos, quæ tamen nec dum ad meas manus pervenêre Pervenit autem Nicol. Trigaultius Societatis Iesv, qui nuper libros quinque edidit de Chriſstiana expeditione apud Sinas, ubi plurima de rebus Sinarum gravi & vero ſsermone pertractat. Et alius liber, qui complectitur peregrinationes Ferdin. Mendez Pinto Luſsitani, nunc Caſstellano ſsermone donatas à Licent. Franciſsc. de Herrera, quæ, ſsi veræ ſsunt, planè apparet OriẽtalisOrientalis illius Orbis exiguam adhuc partem perluſstratam, prępræ Regnis & Provincijs, quas ibi recenſset, & necdum à noſstris cognitas eſsſse tradit.
Multa quoque leguntur in epiſstolis annuis, & miſssionibus Patrum Societatis Iesv, & in aliorum commentarijs, qui de rebus Indiæ Orientalis, Sinarum, Iaponiorum, & ſsimilium, & de propagatione Fidei Catholicæ apud illos ſscribunt, præcipuè Franciſsc. Bencius in inſsigni poëmate quinque Martyrum, Fr. Gaſspar de la Cruz, Fr. Ioan. Gonç. de Mendo. in ſsuo itinerario, & in hiſstor. de la China, Fr. Hieron. Romanus in lib. de Republica Orientali, & Sinarum, Fr. Alphonſsus Fernandez Dominicanus in hiſst, Eccleſs. noſtrorũnoſtrorum temporum lib. 2. per totum, Fr. Iaime Rebulloſsa in eâdem hiſst. lib. 2. Fr. Marcel. de Ribadeneira in hiſstor. Sinarum, Tartar. Cauchinchinæ, Malacæ, Sian, Camboxæ, & Iaponij, Anton. Poſsſsevinus in Biblioth. 1. tom. lib. 9. cap. 26. pag. 404. & ſseq. ubi aliqua adducit de Sinenſsium hiſstoria, & quomodo iuvãdiiuvandi ſsunt, ut ad Fidem Catholicam convertãturconvertantur. Et plurima quidem ſsatis notanda, & admirãdaadmiranda recenſset liber, qui continet vitam & geſsta Illuſstriſs. & Reverendiſs. Antiſstitis D. Fr. Alexij de Meneſses Árchiepiſscopi de Goa, & poſstmodum Bracharenſsis, & alter quem nuper de rebus Sinarum vulgavit, & in Epitomen redegit dictus Licent. Franciſsc. de Herrera.
Et qui velit plura de Æthiopia OriẽtaliOrientali, & rebus Abyisinorum, & Imperio Presbyteri (ut vocãtvocant) Ioannis, videat cõmẽtariacommentaria FrãcFranc. Alvarez, qui apud eos legatione ſsunctus quæ diligenter obſservavit non indiligenter ſscripſsit, Damianum Goës in libello de fide, religione, moribuſsque Æthiopum Abyſsſsinorum, ubi apponit tenorem legationis & epiſstolarum quas ſsuprà diximus Davidem illius Imperij Dynaſstem ad Romanum Pontific. & Regem Lu|ſsitaniæ miſsiſsſse: & poſst eum Ioan. Bermudez, Petr. de Meſsquita, & Hieron. Cherubin in hiſstoria & relationibus Æthiopiæ, & noviſssimum Fr. Ioan. de los Sanctos DominicanũDominicanum in quatuor libris, quos de varia hiſstoria eiuſsdem Indiæ Orientalis Luſsitano ſsermone edidit, in quibus multa ſsatis admiranda recenſset, & P. Nicolaus Godignus Societatis Iesv in tribus libris, quos in lucem emiſsit de rebus AbyſsinorũAbyſsinorum, deq́ue Æthiopiæ Patriarchis, Ioan. Nonio Barreto, & Andrea Oviedo, Sabellic. Encad. 10. lib. 8. Othofriſsingenſs. lib. 7. cap. 73. Vincent. Bellovacenſs. lib. 31. Specul. cap. 9. Abraham Ortel. in Theatr. Magn. tab. 108. & Maluenda lib. 3. de Antichriſsto cap. 8.
Sunt
50
quoque obvia apud varios Hiſstoricos & Chronographos eiuſdẽeiuſdem Indiæ Orientalis, & Luſsitanicæ virtutis in ea detegenda, & ſsubigenda præconia, ut præter Thom. Bocium, & Paul. Iovium ſsuprà num. 5. relatos, cõſtareconſtare poterit ex Genebrardo lib. 4. Chronog. ann. 1492. Surio in Commenta. ab ann. 1500. Zurita lib. 3. Annal. c. 4. Sabellico d. lib. 8. Guicciard. lib. 17. hiſst. Tarcañota 3. part. hiſstor. mundi, lib. 7. fol. 335. & ſseq. Vbi etiam agit de rebus Sinarum, & IaponiorũIaponiorum, Theat. vitæ human. vol. 20. lib. 2. pag. 3653. Maluenda d. lib. 3. cap. 7. & de Paradiſso cap. 42. 44. 45. & 46. & pleniùs cap. 52. Pineda de rebus Salomo. lib. 4 cap. 16. pag. 217. & in Commentar. in Iob, cap. 28. Illeſscas in Hiſstor. Pontif. 2. part. lib. 6. cap. 22. ubi etiam apponit hiſtoriãhiſtoriam Preti Iannis, & Abyſsſsinorum, P. Gordono in Chronogr. I. tom. cap. 10. pag. 165. & in 2. tom. pag. 442. cum multis ſseqq. Opemeero in opere Chronograph. pag. 423. & 437. Mariana in hiſstor. Hiſspan. 2. tom. lib. 25. c. 11. & ſseqq. Didac. de Valdes de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 12. num. 7. SimõSimon Maiol. in diebus Canicular. colloq. 14. de inſsulis, Rutil. Benzon. de anno Iubil. lib. 1. cap. 10. Alan. Cop. Dialog. 6. cap. 36. pag. 951. & ſseq. Fr. Thom. à Iesv de proc. omn. gen. ſsalute lib. 7. p. 1. cap. 7. & ſseq. Vbi non ſsolùm agit de India Orientali, ſsed etiam de natione, erroribus, ac ritibus Abyſssinorum, & methodo illos iuvandi, D. Franc Moſsquera de Barnuevo in ſsua Numantinac. 10. fol. 73. & 74. Et Paſssim ex noviſssimo Seraphino Freitas in d. lib. de iuſsto Imper. Aſstiatico.
Ex hac
51
autem tot, tantorumq́ue Regnorum & Provinciarum communicatione & acquiſsitione, mirum eſst, quantum gloriæ & potentiæ acceſsſserit inclytis LuſitanięLuſitaniæ Regibus, ut paſsſsim prædicti auctores obſservant. Etenim totius Orientis opes, & immanes mercium copias, incredibilemq́ue aromatum, & aliarum pretioſiſsimarũpretioſiſsimarum rerum opulentiam, & negotiationem in ſse tranſstulerunt, ut benè advertit Ludovic. Vartom. lib. 5. cap. 11. & ſseq. Guicciardinus lib. 17. hiſstor. Theatr. vitæ humanæ vol. 20. lib. 2. pag. 3653. & Fr. Anton. de San Roman lib 1. hiſst. Oriental. cap. 6. in fin &c. 9. pag. 49. Thom. Bocius, & Paul. lovius in locis ſsuprà citatis, quæ iam ab antiquis temporibus
52
ingenti quæſstu, per omnes Orbis partes comportari ſsolebant, ut conſstat ex Plinio lib. 6 cap. 20. ubi celebrat emporia Indica, & cap. 23. ubi ait, Romæ Indiæ merces centuplicato venijſsſse, & in illam, & Seres, aliaſsq́ue adiacentes peninſsulas, minimâ computatione ſsingulis annis millies S.H. hoc eſst duos milliones & ſsemis à Romano Imperio commercij gratiâ aſsportari ſsolere, & latè proſsequuntur, plurima
53
ſsatis admiranda de earundem Orientalium regionum divitijs, & fertilitate tradentes, alij auctores, quos ſsup. cap. 2. n. 3. recenſsui, & Aloyſsius Cadamuſstus in ſsua navigat. c. 37. Maiol. in dieb. Canicul. colloq. 17. pag. 391. & colloq. 23. pag. 511. & 512. Pineda de reb. geſst. Salom. lib. 4. c. 16. & 17. Gregor. Lopez Madera de excellent. Hiſspan. cap. 8. fol. 63. & MaluẽdaMaluenda | omnino videndus lib. 3. de Antichriſst. cap. 12. pag. 134. & cap. 22. pag. 160. Vbi inter alia notat hanc Indiam ab Iſsaîa cap. 18. verſsic. 1. ex verſsione Kimchij, metaphoricè appellatãappellatam fuiſsſse obumbrantem alis, quòd ſsuis mercibus totum fermè orbem compleat, & obumbret; & mirabiles narrationes adducit de eximijs divitijs, monilibus, & cultu Regis Calecuth, & Pegu.
Vnde factũfactum
54
eſst, ut ipſsi Luſsitaniæ Reges hoc Dei donum venerantes & æſstimantes, illud antiquis Regni ſsui titulis adiecerint. Nam Ioannes Secundus ſse Guineæ Dominum appellavit, ut ait Petr. Damariz in Dialog. 4. de var. hiſstor. cap. 7. fol. 192. & Aloyſs. Cadamuſstus ubi ſsuprà cap. 63. Et poſsteà Rex Emanuel cùm ex reditu Vaſsci Gamæ navigationem Indiæ non detectam tantùm, verùm & fundatam cognoviſsſset, his titulis uti cœpit: Emanuel Dei gratia Rex Portugalliæ, & Algarbiorum citra, & ultra mare in Africa. Dominus Guineæ, & conquiſsitæ navigationis, ac commercij Aethiopiæ, Arabiæ, Perſsiæ, atque Indiæ. Globumq́ue
55
ſsphæricum ſsuis inſsignibus addidit, quaſsi primus eius perveſstigator extiterit. Et eiſsdem titulis, & inſsignibus deinceps eius in regno ſsucceſsſsores uſsi ſsunt, ut tradit Frat. Anton. de San Roman d. lib. 1. cap. 10. in fine, pag. 54. quos ſsplenidiſssimos eſsſse, & à Deo gloriosè conceſsſsos, meritò teſstatur Ioan. de Barros decad. 1. lib. 6. cap. 1. & Alanus Copus Dialog. 6. cap. 36. 3 pag. 951. & P. Rebellus de obligation. iuſstit. lib. 13. quæſst. 23. ſsectione 3. & Seraphin. Freitas d. tractat. de Imper. Aſsiatico cap. 8. & cap. 14. num. 33. & ſsequentibus,
56
ob id, quod Reges ipſsi non tam propria commoda, & temporalium Regnorum augmentum, quàm ipſsius Dei laudem, & Catholicæ Fidei propagationem ſsemper in votis habuerint: de quo plurima tradunt auctores ſsuprà citati, præcipuè Boter. & Fr. Alphonſs. Fernandez, Maluenda d. lib. 3. de Antichriſst. cap. 7. in fin. pag. 123. Didac. Valdeſsius de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 19. num. 54. & ſseqq.
57
Nulla quippe claſssis inſstructa, nulláve expeditio inita fuit, in qua non primum locum Evangelicæ prædicationis cura obtineret, & miniſstrorum electio ex Dominicano, Franciſscano, Auguſstiniano, & Ieſsuitarum Ordinibus, & alijs probatæ vitæ Presbyteris, per quos dignè res tanta tractari poſsſset. Quod meritò multis laudibus extollit Thomas Bocius lib. 4. de ſsign. Eccleſs. Dei, cap. 2. pag. 129. & 130. ubi connumerat viros religioſsos, qui maximè in hoc munere profecerunt.
Et inter eos
58
præcipuam laudem omnium conſsenſsu B. Franciſsco Xavierio Societatis Iesv deberi ait. Is enim poſstulante Ioanne Luſsitaniæ Rege à Paulo III. Pontifice Maximo ad id muneris deſsignatus cum poteſstate Legati à Latere Vlyſssiponâ ſsolvens anno 1541. cunctas oras, quas Oceanus ab Indico mari uſsque ad extremos Sinas circumfluit, & ſsic dimidium ambitum totius Orbis, Evangelij prædicatione illuſstravit. Et præſsertim inſsulam Iaponij, in qua altiſssima religionis fundamenta iecit anno 1549. linguarum, & prophetiæ donis ab Spiritu ſsancto donatus, quibus pluſsquàm trecenta hominum millia ab impijs ritibus ad Chriſstianum cultum perduxit, obijtq́ue anno 1552. Indicæ peregrinationis undecimo, in inſsula Santiano, Sinis adiacente, multis miraculis in vita & poſst mortem conſspicuus, corporeq́ue & veſstibus eius integris, & ſsuaviter olentibus poſst plures menſses ab humatione repertis, prout hodie etiam in urbe Goa maiori miraculo reperitur, ad quam ex Malacca translatum fuit; ubi tanquàm verus, & novus Indiæ Apoſstolus veneratur, & eodem ferè in honore apud Indos habetur, quo apud | Italos D. Franciſsc. de Aſssiſsio. Et hoc ipſso, quo hæc ſscribimus anno 1622. ſsub die 12. menſsis Martij à ſsanctiſssimo D.N. Gregorio XV. Roman. Eccleſsiæ Pontiſs. Opt. Max. ſsummâ totius Orbis alacritate & Conſsenſsione inter Divos relatus eſst, pijs ac glorioſsis, & admirandis eius geſstis, atque virtutibus id ſsuo veluti iure iuſstiſssimè poſstulantibus. De quibus qui velit plura, legat Maffæium, Hect. Turſselinum, & Ioan. Lucenam, qui eius vitam lucidiſsſsimis commentarijs proſsecuti ſsunt, & omnes fermè auctores, quos ſsuprà citavimus, & præcipuè Boterum, & San Roman, & Fr. Alphonſs. Ferdinand. lib. 2. de hiſstor. Eccleſs. noſstr. temp. ex cap. 34. uſsque ad 39. Alan. Cop. Dialog. 3. cap. 29. pag. 443. & ſsequentib. Pet. Damariz d. Dialog. 4. fol. 327. 332. & 335. eundem Bocium lib. 6. cap. 3. pag. 220. & lib. 12. cap. 21. pag. 547. ubi eius vitam cœleſtẽcœleſtem fuiſsſse affirmat, Rutil. Bezan. de anno Iubil. lib. 1. cap. 9. pag. 48. Theat. vitæ humanæ lib. 3. volum. 27. pag. 4095. Vbi tradit ordinem, quem ſsummus hic vir in convertendis & catechizandis Indis obſservabat, Frat. Thom. à Iesv de proc. omn. gent. ſsalu. lib. 2. part. 1. cap. 5. P. Gualter. in Chronograph. pag. 739. & Pat. Gordonus ex anno 1541. uſsque ad 1552. IarriciũIarricium in Theſsaur. rerum Indicarum lib. 1. cap. 6. & ſsequentib. & noviſssimum Ferdinand. Mendez Pinto in ſsuis peregrinat. ex cap. 203. uſsque ad 218. & Mendozam lib. 1. Reg. cap. 2. pag. 675. Freitas de Imper. Aſsiat. cap. 18.
Beatiſssimus
59
quoque vir Ignatius à Loyola, qui eiuſsdem Societatis Iesv primus fundator & Præpoſsitus extitit, & propter eximium religionis zelum, vitæ & inſstituti miracula, eâdem die, quâ Beatus Xaverius inter Sanctos referri meruit, hanc Indiæ Orientalis converſsionem pro virili ſsua ardentiſssimè procuravit. Nam ut ait Maffæius lib. 16. hiſstor. Indic. pag. 389. non ſsolùm opi divinæ implorandæ aſssiduis per ſse, perq́ue ſsocios votis & ſsupplicationibus excubabat, ſsed miniſstros in ram arduam expeditionem, tamq́ue laborioſsum, atque longinquum iter alacriter offerebat: & etiam feſssâ iam ætate, viribuſsq́ue ſsuum ipſse nomen & operam Summo Pontifici ſspontè detulerat: cùmq́ue eius ætati & valetudini maximis prætereà occupationibus parceretur, accuratâ meditatione ad Claudium Æthiopiæ Imperatorem, & Abyſssinorum Regem, eius Davidis filium, cuius ſsuprà mentionem fecimus, graviſsſsimas & pijſssimas litteras ſscripſsit, quibus Patriarcham, & duodecim ſsocios commendavit, quos ad eum Apoſstolicâ auctoritate mittebat, & ſsimul miſssionis cauſsas expoſsuit, & Primatum, ac unitatem Romanæ EccleſięEccleſiæ luculenter adſstruxit, Regemq́ue, ut ad illam rediret, permovit. Quarum litterarum tenorem hìc libens inſsererem, niſsi Latino ſsermone legi poſsſsent apud Maffæium d. lib. 16. ex pag. 389. uſsque ad 394. & Hiſspano apud Fr. Anton. de San Roman, lib. 4. hiſstor. Indiæ Orient. cap. 26. ex pag. 767. ad 773. ubi etiam titulos addit, quibus ille utitur Imperator.
Cùm autem hic zelus diſsſseminandæ, & propagandæ fidei in omnibus Portugalliæ Regibus enituerit, maximus tamen fuiſsſse conſspicitur
60
in Emanuele, ut multa, quæ circa hoc dixit, geſssit, & ſsanxit, apertè demonſtrãtdemonſtrant, de quibus paſssim prædicti auctores mentionem fecerũtfecerunt. Sed inter alia digniſssima ſscitu eſst pia illa & devota legatio, quam anno 1523. ad Leonem X. Pontif. Maxim. cum elegantiſssimis litteris miſsit, quibus de regionibus in India detectis, Goa, Ormutio, Malacca, & alijs urbibus à ſsuis Ducibus ſsubiugatis, & à Mauris ereptis, illam certiorem effecit, & obedientiam, tantarum Provinciarum nomine, Sanctæ Apoſstolicæ ſsedi humiliter promiſsit. Pretioſsis ſsimul donis oblatis rariſsq́ue, | & exquiſsitis frugibus, aromatibus, & animalibus ab eâdem India adductis, cuius opum primitias religionis causâ libandas exiſstimavit. Quæ omnia Romæ & novitatis, & Pietatis ergò magnæ lætitiæ, & admirationi ſuerũtfuerunt: præſsertim cùm Rex in prædictis litteris enuntiaret, inter bellicos illos ſsucceſsſsus, divino ſuffragãteſuffragante Numine, per univerſsam Indiam plurimos Spiritus ſsancti gratiâ, igneq́ue afflatos, depoſsitis gentilitijs erroribus, indies ad noſstram Religionem cõverſosconverſos, veram Dei FidẽFidem agnoviſsſse, & ob id ſsummas ei gratias meritò referendas, quòd tam procul à noſstro Orbe, in tam remotis regionibus, Luſsitanorum operâ ſsedulò ſsuam veram Fidem, cultumq́ue celebrari, publicari, ac propagari dignatus eſsſset: ſsperandumq́ue fore, extremas OriẽtisOrientis oras, quò & ſsacras Apoſstolorum voces intonuiſsſse, compertum eſst, Occidentalibus propediem iungẽdasiungendas, & ad Dei veri cultum, ipſsius ſuffragãteſuffragante, Numine, traducendas, ſsanctæ ſsedi Apoſstolicæ, Chriſstiani gregis more, debitum obſsequium & obedientiam oblaturas.
Cuius epiſstolæ, & legationis meminerunt Dam. Goës, & Hieron. Oſsſsor. lib. 3. de reb. geſst. Eman. Paul. Iov. lib. 18. hiſst. cap. 8. Maffæius lib. 5. hiſst. Ind. pag. 123. Petr. Damariz Dialog. 4. de var. hiſst. cap. 19. pag. 301. Alphonſs. de Alburquerque in ſsuis Comment. 3. p. cap. 31. ubi reſsert elegantem orationem, quam Camillus Portius tũctunc temporis coram eodem Pontifice habuit, expugnationem urbis Malacæ, & alia Luſsitanorum, in India præclara geſsta commenmorando, Illeſscas in hiſstor. PõtifPontif. 2. p. lib. 6. cap. 22. Fr. Ant. de San Roman lib. 2. hiſst. Ind. Orient. cap. 6. pag. 228. Petr. Opmeerus in opere Chronogra. pag. 449. & epiſstolæ verba ad litteram inveniuntur in relationibus Novi Orbis pag. 184.
Extat quoque aliud non minus nobile huius curæ & pietatis, quàm Luſsitaniæ Reges circa Indorum Orientalium converſsionem adhibuerunt, in epiſstola illa,
61
quãquam Ioannes Rex Emanuelis filius, huius nominis Tertius, ad Ioannem Caſstrium eius in eâdẽeâdem India Vicarium, ſsive Proregem, ſscripſsit; ubi poſstquam ei ſserijs, ac gravibus præceptis plurima iniunxit, quæ ad Indorum idololatriam tollendãtollendam, Fidem promovendam, templa ędificandaædificanda, & LuſitanorũLuſitanorum militum, ac mercatorũmercatorum exceſsſsus cohibendos, pertinebant: tandem cõcluditconcludit: Quandoquidem in iſsta mea ditione mihi primum omnium, & maximũmaximum eſst obſsequium Dei, & Chriſstianæ religionis amplificatio. Atque ut omni ex parte intergri, incolumeſsq́ue ſserventur, qui à dæmonum caſstris ad Chrisſstiana ſsigna tranſsierint: & citra tumultum ac vim, hoc præſsertim initio, quam leniſsſsimè populos rationibus, ac diſsputationibus edoceri, quanto in errore, ac veritatis ignoratione verſsentur: quamq́ue vel perverſsum, vel impium ſsit, cultum uni debitum Deo, ſsimulachris, lapidibuſq́;lapidibuſq́ue ab homine tribui. Cuius epiſstolæ verba leguntur apud Maffæium, d. lib. 12. pag. 300. & ab eo ſsumpſsit Fr. Thom. à Iesv lib. 2. de. proc. omn. gen. ſsalu. 1. p. cap. 8. pag. 56. Lucena in vita S. Xaverij lib. 2. cap. 22. & noviſssimè Seraph. Freitas de iuſsto Imper. Aſsiatico cap. 18. n. 5. & Hiſspano ſsermone traduxit Fr. Anton. de San Roman lib. 3. de hiſst. Orient. c. 29. pag. 589. qui ſse eam originalem reperiſsſse tradit inter ſschedas, quas D. Ferd. Alvar. de Caſstr. Proregis Ioannis nepos, ut reliquias tanti avi, ſservabat.
Sed finiemus tãdemtandem hoc caput, ſsi ei pro coronide elegãtiſsimaelegantiſsima quædãquædam carmina ſsubiecerimus, quæ LuſitanorũLuſitanorum in his expeditionibus virtutem & gloriam, in quadam Tragicomœdia Vlyſsſsiponæ recitata anno 1619. coram potentiſssimo Rege noſstro Philippo III. (immaturo heu fato nobis erepto) ſsic verè & luculenter ſsub devictarum nationum præconijs extollunt:
Chorvs Trivmphalis.
Aurum ceu calidis fulget in ignibus,
Lucent ut gelidis ſsydera noctibus,
Ortu dum rutilo nubila diſsſsipant,
Virtus Herculeis preſsſsa laboribus
Fulget ſsydereis æmuia ſsedibus.
Robur Lyſsiacum trans maris æquora
Inſsanæ Thetidos turgida belluis,
Mortalem renuens, quærit Olympicum
Laude triumphum.
Fruſstra mamoreis mœnibus undique
Circunſstat pelagus greſsſsibus invium,
Ne tellus pateat diſsſsociabilis
Mortali, ſsuperat marmora Lyſsius,
Neptuni rabidi dentibus inſserens
Frænum: ſsyderea tentat iter via,
Mortalem renuens, quærit Olympicum
Laude triumphum.
Naturæ validis clauſstra repagulis
Cedunt Lyſsiadis diruta ſsortibus.
Quid bello valeant brachia lugubri,
Expertus didicit Perſsa, leonibus
Cùm ſsentit gravidas littoris oſstia
Naves, Ormuſsij mœnibus ultimam
Cladem pollicitas, colla iubentibus
Ni cives domino ſsubdita Lyſsio,
Dedant, & properet victor in ardua,
Mortalem renuens, quærat Olympicum
Laude triumphum.
Romanis valuit Perſsa cohortibus
Deiectis acie, non ſsemel urbium
E muris ſspolium tendere Martium
Devictas Aquilas. Lyſsiacum tamen
Aſspectat pavidus ſsigna, patentibus
Valvis Ormuſsij, mœnia dividit,
Ac tandem validis Perſsia viribus
Succumbens, meritum ſsyderibus locat,
Mortalemq́ue negans, quærit Olympicum
Laude triumphum.
Quibus carminibus alia addere licet, quæ noviſssimè ex Georg. Bucanano, & Iulio Scaligero adducit Seraph. Freitas ubi ſsup. cap. 5. num. fin.
Loading...