CAPVT XII. De ſsexto titulo, qui ad eoſsdem Indos iuſstè debellandos, & ſsubigendos ab alijs frequẽterfrequenter adſstruitur, quòd plurima, fœdiſssimaq́ue peccata contra legem naturæ committerẽtcommitterent, & tyrannidem exercerent, antropophagi eſsſsent, & idololatriæ, cruentiſsq́ue hominũhominum ſsacrificij simmaniſsſsimè dediti.

SVMMARIVM Capitis XII.

  • 1 Indi, & alij infideles an poſsſsint debellari ob tyrannidem, idololatriam, & peccata contra naturam?
  • 2 Auctores plurimi recenſsentur, qui generaliter affirmãtaffirmant, licitè debellari poſsſse infideles non ſservantes legem naturæ.
  • 3 Auctores plurimi recenſsentur, qui ſspecialiter de Indis agentes, eos ob idololatriam, & crimina contra naturam debellari poſsſse docuerunt.
  • 4 Indorum omnium Principes, & Reguli tyranni erant: & quomodo?
  • 5 Reges Indorum, præſsertim Peruani & Mexicani, quàm tyrannicè & crudeliter vaſsſsallos ſsuos vexarent, & gubernarent?
  • 6 Indi inter alia duriſsſsima, quæ à ſsuis Regibus patiebantur, ſservilibus ſsemper, & laborioſsis operibus exerceri ſolebãtſolebant ne uſsquam requieſscere poſsſsent.
  • 7 Ædificiorum, & aliorum ingentium operum, quæ olim Indi fecerunt, hodie plura veſstigia manent, quæ remiſsſsivè recenſsentur.
  • 8 Pyramides, & Mauſsolea Ægyptiorum & lateres à populo Iſsraelitico facti, tyrannidem, & crudelitatem iubentium, & eximium laborem ædificantium oſstendunt.
  • 9 TyrãnorumTyramnorum vitia, & proprietates quæ?
  • 10 Lex 10. tit. 1. par. 2. quæ apponit definitionem tyranni illuſstratur.
  • 11 Princeps rectus, & iuſstus magis ſsubditorum commodis, quàm proprijs ſstudet, & qualiter à tyranno differat? Reges infideles ut plurimum tyrannicè dominantur, ibid.
  • 12 Tyrannis quàm grave peccatum ſsit.
  • 13 Tyranni citò pereunt, & Regnorum brevi amiſsſsione & tranſlaltionetranſlatione puniuntur.
  • 14 Sapientiæ locus cap. 16. verſs. 10. expenditur.
  • 15 Iob verba cap. 15. verſs. 10. explicãturexplicantur.
  • 16 Eccleſsiaſstes cap. 8. verſs. 9. explicatur.
  • 17 Iſsaiæ locus cap. 16. verſs. 4. explicatur.
  • 18 Potentia nulla ſscelere quæſsita poteſst eſsſse diuturna.
  • 19 Tyranni pauci ſsicca morte pereunt, vel ad poſsteros ſsuos Regna tranſmittũttranſmittunt cum Iuvenali, & Æliano.
  • 20 Indorum tyranni rarò in ſsuis Imperijs conſsenuerunt.
  • 21 Indi Peruani faſsſsi ſsunt ob tyrannidem Atahualpæ ſse à Deo ſsub iugum Hiſspanorum miſsſsos.
  • 22 Viracochas cur dicantur Hiſspani ab Indis Peruanis?
  • 23 Indi omnes plurima, & fœdiſsſsima peccata contra legem naturalem committebant.
  • 24 Auctores plures citantur, qui de vitijs Indorum latiſsſsimè tractant.
  • 25 Motezuma ſsimul cẽtumcentum quinquaginta uxores ex ſse gravidas habuit.
  • 26 Filios ſsexcentos ex ſse genuit quidam Rex Indus alius 650. alius, 325.
  • 27 Indorum præcipua vitia aliquibus regijs ſschedulis comprehenduntur.
  • 28 Maſsculæ veneris uſsus apud omnes ferè Indos frequentabatur.
  • 29 Indorum in templis aſsſservabantur, qui præpoſstera libidine uterentur.
  • 30 Indi adeò erant dediti ſsodomiæ, ut pædiconis imaginem pro amuleto geſstarent.
  • 31 Sodomiæ peccatum quàm execrandum, & deteſstabile ſsit.
  • 32 Sodomia antonomaticè appellatur peccatum contra naturam.
  • 33 Sodomitarum quorundam Indorum provinciæ Eſsquaraguæ notabilis punitio, & hiſstoria.
  • 34 Indi omnes Occidentales, ut plurimùm antropophagi erant, etiam Mexicani, Braſsilienſses & Peruani, num. 39.
  • 35 Canibales & Caribes Indi præa alijs, humanis carnibus veſscebantur. Et n. 38.
  • 36 Indus quidam Canibalis tercentum homines eſsitaverat.
  • 37 Indi qualiter humanas carnes condirent & aſsſservarent, & mirabantur, quòd eis non veſsceremur.
  • 40 Indi qualiter ſse erga ſsenes, & ægrotos haberent?
  • 41 Indi plurimi proprios filios, aut parentes epulantur.
  • 42 Indi filios procreabant & incraſſabãtincraſſabant, ut poſsteà illis veſscerentur.
  • 43 Antropophagiæ vitium monſstroſsum, & deteſstabile eſst.
  • 44 Pythagoras non ſsolùm ab humanis, verùm ab aliorum animalium carnibus abſstinendum eſsſse docebat.
  • 45 Carnibus quibus libet veſsci, magis ferarũferarum, quãquam hominũhominum eſsſse dicebat Pythagoras.
  • 46 Iuvenalis & Ovidij loca expenduntur de eſsu carnium agentia.
  • 47 Paul. Oroſsius explicatur, dum infames eſscas humanæ carnis eſsum appellat.
  • 48 Humanis carnibus veſsci Barbarum & Scythicum eſsſse tradit Strabo.
  • 49 Carnibus humanis obſsidionum neceſsſsitate urgente plures gentes uſsæ ſsunt.
  • 50 Carnium humanarum eſsum, nullius neceſssitatis prætextu excuſsari poſsſse tradit Valer. Maxim.
  • 51 Indos carnibus humanis veſscentes Hiſspani occidere, & captivare ſsolebant.
  • 52 Eliſsabetha Regina Catholica Indis alioqui pijſssima, vehementer in illos eſscandeſscebat, qui humanis carnibus veſscebantur.
  • 53 Ferdinand. Corteſsius crudeliſssimus fuit in indos, quos humanis carnibus veſscicomperiebat.
  • 54 Sacrificia varia, & hominum mactationes horrendæ ab Indis exercebantur.
  • 55 Auctores plurimi recenſsentur, qui agũtagunt de cruentis ſsacrificijs Indorum.
  • 56 Mexici plerumque mille homines ſsingulis diebus immolabantur, & aliquando quinque mille, quot annis pluſsquàm ſseptuaginta millia.
  • 57 Carolinæ Inſsulæ Indi qualiter infantes ſsuis Idolis ſsacrificarent.
  • 58 Indorum omnium crudeliſssima, & cruẽtiſsimacruentiſsima hominum, & infantium ſsacrificia ex relatione P. Acoſstæ.
  • 59 Peruani Indi etiam poſst Incarum Imperium utebantur ſsacrificijs hominum, virginum & infantium, præſsertim in Regum inauguratione, aut ſsepultura.
  • 60 Vxores & famulos vivos ſsimul cum defunctis regulis ſsepeliebant Peruani.
  • 61 Schedula Regia ad litteram recenſsetur, quæ vivos famulos, aut axores cum mortuis Indis tumulari prohibet.
  • 62 Hominum immolatio præceptis legis naturalis repugnat.
  • 63 Sacrificia hominum non Chriſstianis tantùm, verùm & Ethnicis execrabilia videbantur.
  • 64 Senatuſsconſs. laudatur, quo hominũhominum immolationes à Romanis prohibitæ ſsunt.
  • 65 Buſsiris infamis habitus, & graviter ab Hercule punitus dicitur, quòd hoſspites Iovi immolaret.
  • 66 Illaudatus & monſstris dignus, cur dicatur Buſsiris apud VirgiliũVirgilium & Statium?
  • 67 Buſsiris in aris, quas hoſspitibus paravit, mactatus fuit, ex Claudiano.
  • 68 Buſsiridis aræ adagium quid ſsignificet?
  • 69 Imilcis vxor Annibalis qualiter queratur de ſsacrificio filij ſsui, apud Sil. Italicum?
  • 70 Quintiliani elegans locus expenditur in detſstationem humanorum ſacrificiorũſacrificiorum.
  • 71 Deus non lætatur, ſsed potius offenditur humanis victimis, & quibus gaudeat? ex D. Clem. & Catone.
  • 72 Catonis diſsticha, quæ circumferuntur, cuius fuerint?
  • 73 Arnobius graviter, & meritò excandet in eos, qui homines immolant, & ex ijs cibos capiunt.
  • 74 Indorum ſsacrificia eò crudeliora erant, quòd etiam virgines, & infantes filios immolabant.
  • 75 Filios proprios idolis ſsacrificare ſsemper Deo infeſstiſsſsimum fuit, & pluribus locis ſsacræ Scripturæ prohibitum.
  • 76 Sapientiæ locus capit. 12. verſs. 5. & 6. expenditur, & exponitur.
  • 77 Animæ inauxiliatæ in ſsacra Pagina, cur dicãturdicantur filij à parentibus immolati?
  • 78 Belluæ pro catulis ſsuis defendendis uſsque ad mortem pugnant.
  • 79 Iudæi quibus exemplis filiorum immolationes defendebant?
  • 80 Abraham dum Iſsaac filium ſsacrificare voluit, qualiter excuſsetur.
  • 81 Iephte factum dum propriam filiam ex voto immolavit, an & qualiter à peccato excuſsetur?
  • 82 Saturni in memoriam GẽtilesGentiles filios ſsuos immolare ſsolebant, id tamen variè punitum fuit.
  • 83 Gello Siciliæ tyrannus ſsub comminatione belli Carthaginenſsibus hominum ſsacrificia interdixit.
  • 84 Sacrilegium magis quàm ſsacrum appellat Curtius puerorum immolationes.
  • 85 Tiberius in Africa graviter punivit ſsacerdotes Saturni, qui ei infantes immolabant.
  • 86 Tertullia. & Lactan. graviter dolebãtdolebant, ſsuo tempore ſsacrificia infantium durare.
  • 87 Lex ſsi quis necãdinecandi penult. C. ad leg. Cornel. de ſsicar. exponitur ex mente Rævar. contra Cuiac.
  • 88 Infans homo eſst, & eius occiſsio lege Cornelia vindicatur. Abortum qui violenter facit, lege Cornelia punitur, ibidem.
  • 89 Piaculi nomen variè ſsumitur, ſsed proprius refertur ad infantum crudeliſsſsima ſsacrificia.
  • 90 Piacularis, piatrix, vel expiatrix hoſstia quæ eſsſset?
  • 91 Infantes ante ſseptimum diem necari ſsolebant, & cur eo tempore baptizari, & nomina ſsumere cœperint?
  • 92 Cataphrigarum hæreticorum Euchariſstia ex farina infantum ſsanguine mixta conficiebatur.
  • 93 Infanticidia cur olim Chriſstianis impicta?
  • 94 Indi iam ferre non valebant cruenta ſsacrificia, quæ à ſsuis Regibus, & ſsacerdotibus patrio more fiebant, & ideò Fidem noſstram facilius receperunt.
  • 95 Hiſspani vehementer commoti ſsunt, ubi crudelia IndorũIndorum ſsacrificia conſspexerunt.
  • 96 Indi cuiuſdãcuiuſdam immolati mirabilis caſsus. 97 Animalia in ſsacrificijs interfecta extracto iam corde, mugire, & reſspirare contigit.
  • 98 Angelus apparuit Indo ſsacrificando.
  • 99 Victimas humanas Mexicanorum Deo odioſsas, eſsſse, & brevi deſsituras, ingenti miraculo oſstenſsum fuit.
  • 100 Ferdin. Corteſsius natus fuit eodẽeodem anno & die, quo Mexici pluſsquam octuaginta hominum millia immolata fuerunt.
  • 101 Indi omnes Occidentales ſsummopere idololatriæ dediti erant.
  • 102 Indi non Solem tãtùmtantùm, & Stellas; ſsed viliſsſsima quæque, & ſspurciſsſsima animalia, & dæmonẽdæmonem, ſsub varijs & horrendis formis ſsibi apparentem, adorabant.
  • 103 Auctores plures citantur, qui agunt de varijs idolis Indorum.
  • 104 Mexici duo idolorũidolorum millia colebantur.
  • 105 Sacerdotes Indorum qualiter olim ieiunabant, & ſsuis idolis ſsacrificabant?
  • 106 Dæmon Indos excæcabat, & divinos honores, & ritus æmulabatur.
  • 107 Crocoton dæmon ſse mulieribus in Hiſspaniola miſscebat, & ex eo nati bicornes erant.
  • 108 Idololatriæ vanitas hebetudinem ingenij demonſstrat.
  • 109 Idololatriæ ſscelus ſsemper Deo valdè infenſsum, & multis ſsupplicijs punitum | fuit, & plurima alia de eius nomine differentijs & effectibus remiſsſsivè.
  • 110 Idololatriæ ad flagitium obſstupeſscunt cœli, & portæ eius deſsolantur.
  • 111 Auctores innumeri adducuntur, qui idololatriæ crimen exaggerant.
  • 112 SimulacrorũSimulacrorum cultus extrema impietas & ſstultitia omnibus maior appellatur.
  • 113 Idololatra omnis hæteticus eſst cẽſẽduscenſendus
  • 114 Idololatriæ crimen ignorantia non excuſsatur.
  • 115 Idolum unde dictum?
  • 116 Idololatria continet odium Dei, & blaſphemiãblaſphemiam, & eſst gravior infidelitate.
  • 117 Antichriſstus idola auferet.
  • 118 Idololatria ſsemel extincta, an iterum ſsit ſsub finem mundi reditura?
  • 119 Idololatria appellatur à Iob iniquitas maxima, & de alijs varijs nominibus quibus in eam invehitur ſsacra Pagina.
  • 120 Carmina Sibyllæ, & Sedulij Paſschalis in deteſstationem idololatriæ.
  • 121 Deus ſsemper occaſsiones idololatriæ vitare curavit,
  • 122 Serpentem æneum à Moyſse in deſserto levatum, cur contriverit Ezechias?
  • 123 Moyſsi cur denegatum in terram Promiſsſsionis ingredi? & cur eius ſepulchrũſepulchrum occultum eſsſse Deus voluerit?
  • 124 Terram, & alia elementa cur poſst diluviũdiluvium Deus minus perfecta reliquerit?
PErgamvs verò ulterius, & inſstituti noſstri rationem proſsequentes ſsedulò diſsquiramus, an Indis, de quibus agimus, bellum iuſstius inferri potuerit; quòd non ſsolùm Barbari, & infideles ſsimpliciter effent, ut in ſsuperioribus capitibus demonſstravimus,
1
ſsed eorum Principes impiè & tyrannicè dominarẽturdominarentur, & univerſsi ut plurimùm Indorum populi feriſssimis, & fœdiſssimis moribus contra naturæ legem multifariam peccarent, humanis carnibus veſcerẽturveſcerentur, & quod peius eſst, execrabili idololatriæ cultui mirum in modum dediti, falſsis & portentoſsis ſsimulacris, quæ ſsibi adoranda dæmonis ſsuaſsione confinxerant, crudeliſssimis, & infandis hominum ſsacrificijs, & varijs alijs ritibus litare, & immolare ſsolêrent.
Et planè has
2
cauſsas, non pias tãtùmtantùm, ſsed omnino iuſstas, & legitimas eſsſse, ut infideles bello infeſstari, & ſsuarum rerum, & provinciarum dominio, & iuriſsdictione privari poſssint, maximé ſsi ad id Summi Pontificis auctoritas interveniat, intrepidè affirmavit Innocent. in cap. quod ſsuper, de voto, num. 4. & 9. quem ibîdem ſsequuntur Hoſstienſs. Petr. de Ancharran. & Abb. Panormitan idem Ancharran. & HẽricHenric. de Boich. in capit. gaudemus, de divortijs, Ioannes Andreas in reg. peccatum, de regulis iuris libro 6. Bartol. in extravagant. ad reprimendum, Cardin. Zavarela in Clement. 1. de teſstibus num. 6. gloſsſsa in extravagant. ſsi fructum, ne ſsede vacant. Ancharran. conſsilio 15. Calderin. conſsil. 2. ſsub tit. de Iudæis, Auguſst. de Ancona, & Florentin. in ſsumma 2 part. tit. 12. cap. 3. §. 1. & 3. part. tit. 22. capit. 5. §. 8. Sylveſster verb. Iudæus, numero 4. verb. Infidelitas. quæſst. 8. & 9. & verb. Papa, q. 7. ſsum. Armilla in eod. verb. Infidelitas, ſsumm. Tabiena verb. Inquiſsitor, n. 32. & 33. Locatus in iudicial. Inquiſsit. | verb. Invocare à num, 2. Marquard. in tractat. de Iudæ. & Infidel. 1. part. cap. 14. Albertin. in rub. de hæretic. quæſst. 8. Brunus in eod. tract. cap. 2. & Zanchinus, & eius additionator Campegius cap. 36. Ioan. de Lignano in tractat. de bello capit. 9. Alvar. Pelagius de planct. Eccleſs. lib. 1. art. 37. colum. 5. Ioan. Maior in 2. Sentent. diſstinct. 44 quæſst. 3. & in 4. diſstinct. 15. quæſst. 20. Gabr. in 4. diſstinct. 15. quæſst. 4. art. 1. Caietan. 2. 2. quæſst. 10. artic. 8. & 9. Nicol. de Lyra ſsup. Num. cap. 31. Abulenſs ibîdem, quæſst. 6. Turrecremat. de poteſst. Eccleſs. lib. 2. capit. 114. Holcoth. in Sapient. lect. 65. Honcala in peculiari huius argumenti tract. Petr. Belluga in Specul. Princip. rub. 39. §. noviſssimè, num. 1. Director. Inquiſsit. Eimerici. 2. part. quæſst. 46. ubi Franc. Peña in comment. 71. idem Repertor. verb. Iudæus, §. item quod Iudæi, Rojas de hæreticis 1. par. num. 557. & ſsingul. 211. num. 1. Simancas in Cathol. inſstitution. tit. 35. nu. 10. & 11. & in Enchirid. tit. 17. nu. 2. Paramus obiter rem attingens, & ſsolum Sylveſstr. allegens de orig. Inquiſsit. lib. 3. quæſst. 1. opinio. 4. num. 144. & D. Garcias Maſstrillus de Magiſstrat. lib. 1. capit. 9. num. 10.
Et in ſspecie & quæſstione
3
iſstorum Indorum Occidentalium eandem doctrinam expreſssè defendunt, & copiosè illuſstrant Gineſs. Sepulveda in Apolog. ad Epiſscop. Segovienſs. & in reſsponſsione ad obiection. Epiſscopi de Chiapa, ferè per totum, Ioan. Maior d. quæſst. 20. Lucas de Penna in l. unica. C. ut armor. uſsus lib. 11. colum. 4. verſs. Prima eſst, & verſs. Tertiadecima, & col. 6. in princip. Vbi quæſstionem movens, utrum Indi, qui in Occidente Regna, & terras non ab Imperatore habêre reperti ſsunt, eas licitè, an illicitè poſssideant? & iuſstè ob prædicta peccata puniantur? & quid ſsupra illos Roman. Pontifex diſscernere poſssit? ſse remittit ad ſsententiam Innocentij in dict. cap. quod ſsuper, & inter alia reſsolvit, tyrannidem præſsidentium, iuſstam bellandi cauſsam præſstare, argum. eorum, quæ habẽturhabentur 1. Machab. & apud Policraticum de Curialium nugis lib. 3. cap. ult.
Doctiſssimus etiam Alphonſsus à Caſstro lib. 2. de iuſsta hæretic. punitione capit. 14. fol. 127. poſst longam diſsputationem cõcluditconcludit, iuſstum eſsſse bellum, & Divini teſstimonij auctoritatibus niti, quod Catholici Hiſspaniarum Reges contra Barbaras gentes & Idololatras, quæ Deum ignorabant, verſsus Occidentem & Auſstrum inventas, ante aliquot annos geſsſserunt, & nunc etiam gerunt, ob tollendam idololatriam, & alia crimina contra legem naturæ, dummodo prius blandè moneantur, ut falſsorum Deorum cultum relinquant, & ab illis delictis abſstineant.
Idem non minus apertè docet Marquard. dict. cap. 14. Vbi abſsque aliqua difficultate reſsolvit, quòd etſsi concederemus, bellum infidelibus indici non poſsſse ob ſsolam infidelitatem, ſsecus tamen eſsſset, ſsi etiam legem naturæ non ſservarent, & idola colerent peccando cõtracontra legem naturalem, contemnendo verum Deum, & immolando innocentes, & hac ratione Bullam Alex. VI. defendit, & conceſssionem ac debellationem Novi Orbis eius virtute Hiſspaniæ Regibus factam.
Idem tradit, & latiùs proſsequitur Petr. Malferit. apud Mandellum dicto conſsil. 769. ex num. 70. lib. 4. Vbi refert aliqua ſscelera, quæ ab Indis ferino more, & cõtracontra legem, & rationem naturalem perpetrabantur, & concludit, ad ea punienda, & extirpanda, non ſsolùm potuiſsſse; ſsed debuiſsſse à Romano Pontif. & noſstris pijſssimis Regibus illis bellum indici.
Inſsignis etiam noſster Senator Gregor. Lopez in l. 2. tit. 23. part. 2. gloſsſsa mag. col. 16. eius gloſsſsæ, verſs. Ego verò ſsubmittens me, uſsque ad finem, eandem | ſsententiam contra Victoriam multis argumentis defendit, & ait, communiter eſsſse receptam à Doctoribus Canoniſstis & Legiſstis, & placêre etiam multis Theologis, neque videri ab ea recedendum, cùm non habeat contra ſse aliquam ſsacræ Paginæ auctoritatem, ex qua convincatur.
Hoc etiam probant abſsque aliqua hæſsitatione Alphonſs. Guerrer. in Specul. Princip. cap. 31. & Franc. Vargas in tractat. de Epiſscop. iuriſsdictio. confirm. 10. num ſsolùm excuſsantes, verùm eximiè quoque laudantes Reges Catholicos, quòd Barbaros Indos, contra tot naturæ præcepta peccantes, & idolorum cultui ita pertinaciter deditos, ad meliorem vitæ, & religionis formam adduxerint.
Extat quoque de eodem articulo optima diſsputatio apud Fr. Anton. à Corduba in quæſstionario, quæſst. 57. dub. 5. per totum, ubi utriuſsque partis argumenta recenſset. Quibus ſsubſscribens D. Marta in tractat. de iuriſsdict. 1. part. cap. 24. num. 28. 29. 30. & 32. mordicùs defendit, poſsſse Romanum Pontificem iſstorum infidelium Indorum Regna, dominia & iuriſsdictiones ab eis auferre, & alicui Principi Chriſstiano concedere, prout Alexand. VI. inſsulas Occidentales mundi Novi Regibus noſstris conceſssit, ob id, quod illi idololatræ eſsſsent, & contra naturęnaturæ legem peccarent, quæ qui puniunt, Deo ſservire dicuntur cap. fin. 23. q. 5.
Et in hac eâdem ſsententia, licèt ſsub quadam diſstinctione, reſsidêre videtur P. Ioan. Azorius 1. tom. inſstitut. Moral. lib. 8. cap. 24. quem refert & ſsequitur Fr. Thom. à Iesv de procur. omn. gent. ſsalu. lib. 5. part. 1. dub. 4. pagina 207. Plura item circa eundem articulum congeſssit magis quàm digeſssit Hieron. Zevallos lib. 4. practic. commun. quæſst. fin. ex num. 229. uſsque ad 324. Vbi licèt de alijs titulis dubitet, hunc tamen vitandorum criminum contra naturam, & idololatriæ extirpandæ, ſsufficientiſssimum putat ad Indos, de quibus loquimur, & alios quoſslibet infideles debellandos, ſsi licentia & auctoritas Pontif. Maxim. ad id cõcurratconcurrat. Et noviſssimè P. Mag. Fr. Pet. de Lorca in 2. 2. ſsect. 3. diſsput. 52. num. 2. pag. 968. Vbi cauſsas iuſsti belli recenſsens, inter eas ponit innocentium defenſsionem & liberatione, & in noſstris Indis exemplam adducit, ſsic inquiens: Et ex hoc capite potuit eſsſse bellum iuſstum contra Indos Barbaros, apud quos frequenter in uſsu erant cædes hominum innocentium ad ſsacrificia, & ad veſscendum humanis carnibus. Et ex hiſstoricis idem probat Ioan. Boterus in relat. univerſsal. 4. part. lib. 2. pag. 59. Anton. Herrera decad. 1. lib. 2. capite 4. pag. 51. Ludovic. Cabrera in vita Reg. Philip. II. Pag. 420. & Thom. Bozius omnino videndus in tractat. de Italiæ ſstatu, lib. 4. cap. ult. pag. 445. ubi citat D. Antonin. & Cardin. Toletum, quorum verba adducimus infrà capit. 23. num. 60.
Pro qua ſsententia tam in facto, quàm in iure fulcienda, & comprobãdacomprobanda à tyrannidis peccato initium capeſsſsentes, primò conſsiderare poſsſsumus,
4
Principes & Regulos Indorum, de quibus tractamus, in omnibus provincijs hucuſsque detectis, & præcipuè in Mexicanis & Peruanis, quæ magis politicæ erant, tyrannos proculdubio fuiſsſse, non ſsolùm quod ſsua imperia metu magis, & crudelitate, quàm iure & legibus, ac ſsubditorum conſsenſsu conſstabilierant, verùm etiãetiam, quia in eorum gubernatione nihil niſsi per fraudem, violentiam, & tyrannidem agere ſsolebant, ut abundè conſstare poterit exijs, quæ Gundiſsalv. de Oviedo, Franc. Lopez Gomara, Petr. Cieza, Ioſseph. Acoſsta, Anton. de Herrera & alij huius Novi Orbis hiſstorici paſssim in ſsuis commentarijs ſscribunt, quos pleniùs connumeravimus ſsupr. lib. 1. capit. 5. num. 47. & ultra eos Fr. Hieron. Roman. in Republic. Mundi | 3. part. lib. 1. de Republ. Indiana. Ioan. Boter. in dict. relat. univerſs. 4. par. lib. 2. ex pag. 25. ipſse Anton. de Herrera decad. 2. lib. 7. capit. 12. & Ioan. Arce ab Otalora in tractat. de Nobilitat. 1. part. capit. 2. num. 13. pag. 11. Vbi recenſsent,
5
ſsubditos ab illis non ut homines, ſsed ut beſstias tractatos, & ſservitijs, tributis, angarijs, & parangarijs oneratos fuiſsſse.
Pro dijs namque coli, & adorari volentes, omne ius vitæ & necis ſsibi in vaſsſsallos uſsurpabant, nec ſsolùm de bonis & prædijs, verùm de filijs quoque, & uxoribus ipſsorum pro libito diſsponebant, tertiam fructuum partem tributorum nomine vindicabant, & pœnis graviſssimis exigebant: auro argento, alijſsq́ue metallis fodiendis, pannis fabricandis, theſsauris cumulandis, ſsine ulla requie, aut intermiſssione cõpellebantcompellebant, plurimos pro victimis immolabant, vel maiorum ſsuorum templis, & ſsacrificijs in perpetuum devovebant, alios etiam ex alijs leviſssimis cauſsis in magnum numerum occidebant, vel ex natalibus ſsedibus in remotas, & incultas provincias transferebant, & ſsæpè, ob unius culpam, omnes, qui illum vel remotiſssimo ſsanguinis gradu contingerent, ſsine ſspe venięveniæ trucidabant.
Ac
6
prætereà ne unquam requieſscere poſsſsent, aut aliquid pro ſsua libertate moliri, ſservilibus ſsemper, & laborioſsiſssimis operibus mancipabant, veluti montibus excidendis, vallibus cõplanandiscomplanandis, vijs ſsternendis, ingentibus lapidibus extrahendis, & congerendis manſsionibus, quas Peruani Tambos, monumentis, quæ Huacas vocabant, & alijs ædificijs, quamvis parum, aut nihil utilibus extruendis. Quorum veſstigia
7
hodie quoque in pluribus locis reperiuntur, eximium ac prolixum laborem & ſsudorem ædificantium, & vanitatem ſsimul, ac crudelitatem iubentium, ſsatis oſstendentia, ut præter alios obſservat Ioſseph. Acoſsta lib. 6. hiſstor. Ind. cap. 14. & Fr. Gregor. Garcia lib. 3. de Ind. orig. cap. 3. §. 1. pag. 221. & lib. 4. cap. 19. §. 8. pag. 459. Garcilaſs. Inca de Incarum orig. lib. 9. capit. 13. Ioan. Boter. in relatio. pag. 388. & Maiolus 1. tom. colloq. pag. 379. Prout in
8
antiquis etiam illis Ægyptiorum Regum Pyramidibus, & Mauſsoleis, & in lateribus ab Iſsraëlitico populo, ſsimili ratione, & tyrannide per Pharaonem exactis, egregiè adnotavit Ioſseph. lib. 2. antiquit. cap. 5. Genebr. lib. 1. chronogr. & ante eos Ariſstot. lib. 5. Polit. cap. 11. Strab. lib. 17. Herodot. & Diodor. Sicul. lib. 2. & Plin. lib. 36. cap. 12.
Quæ omnia quàm ſsint
9
Tyrannorum propria, manifeſstè colligitur ex ijs, quequæ de tyranni Principis indicijs, & diffinitione tradit Ariſst. lib. 8. Ethic. cap. 10. & lib. 4. Polit. cap. 10. Plutarc. in lib. de doct. Princip. D. Gregor. lib. 12. Moral. cap. 18. D. Thom. in tract. de regim. Princ. ferè per totum, gloſsſs. verb. Regum, in Clem. 1. de baptiſs. Bartol. in tract. de tyrannide, Alberic. in 1. decernimus, C. de ſsacroſsanct. Eccleſs. Roland. à Valle conſs. 3. ex num. 104. Capicius deciſs. 130. num. 35. Pet. Gregor. lib. 6. de Repub. cap. 18. Bodinus in methodo hiſst. cap. 6. Theatr. vitæ hum. vol. 11. lib. 1. pag. 1613. & plures alij relati à Petr. Andr. Canonherio in aphor. Hippocrat. polit. pag. 277. & ſsequentibus, & de iure noſstro Hiſspano
10
celebris text. & omnino legendus in l. 10. tit. 1. part. 2. ubi Gregor. Cùm contrà, is,
11
qui iuſstè, rectèq́ue dominatur, magis ſsubditorum commodis, quàm proprijs ſstudeat, & tunc tantũtantum ad ſsupplicia, ac neces ( & id quidem cum dolore) deſscendat, ubi aliquem puniri publica utilitas ſsuadet, neque ſsævitiam, ut tyrannus, cordi habeat, qui ad eam ex voluptate potius, quàm ex cauſsa, ac neceſssitate movetur, ut graviter ſscripſsit Seneca lib. 1. de ClemẽtClement. cap. 12. Fr. Barthol. à Medina in 1. 2. q. 90. art. 2. pag. 822. & | copiosè, & eleganter proſsequitur Stephan. Iunius in vindic. contra tyran. quæſst. 3. quem refert & tranſscribit Canonherius ubi ſsupr. pag. 801. & alia tradit Mag. Fr. Ant. Perez in Laur. SalmãtiSalmanti. certam. 5. expoſsit. de homi. præfect. cap. 4. num. 36. pag. 282. Petr. Fernandez Navarrete in diſscurſs. Polit. cap. 2. & illuſstriſs. Cardin. Bellarm. lib. 5. de Romano PõtifPontif. cap. ult. §. Dico ſsecundò, ubi ex his cõcluditconcludit, Reges ignorãtesignorantes DeũDeum, id eſst infideles, tyrannos potiùs eſsſse, quàm Reges: quod explicat in recognitionibus ad illud cap. quoad modum dominãdidominandi, ſsive quoad uſsum poteſstatis.
Porrò
12
tyrannidem graviſssimum peccatum eſsſse, & quaſsi ſeminariũſeminarium crudelitatis, omnes hominũhominum iniurias, ſsceleraq́ue complecti, præclarè ultra Auctores ſsup. relatos tradit Polybius lib. 2. hiſstor. ac ea propter brevem ſsemper & execrabilem fuiſsſse,
13
& a Deo ipſsorum tyrannorum morte, & Regnorum, quæ tyrannicè invaſserunt, vel gubernarunt, brevi amiſssione ac translatione, alijſsq́ue ſsupplicijs punitam, apertè conſstat
14
ex illo Sapient. 16. verſs. 10: Oportet illis ſsine excuſsatione quidem ſsupervenire interitum, exercentibus tyrannidem: ex ſsimili loco
15
Iob verſs. 10. & ſseqq. Cunctis diebus impius ſsuperbit: & numerus annorum incertus eſst tyrannidis eius. Non ditabitur, neque perſseverabit ſsubſstantia eius, neque mittet in terram radicem ſsuam, &c.
16
Eccles. cap. 8. verſs. 9: InterdũInterdum dominabitur homo homini in malum ſsuum. Vbi noviſssimus & diligentiſsſsimus P. Ioan. Pineda plura congeſssit, & alia tradunt Seneca. d. lib. 1. de Clement. cap. 12. D. Auguſst. lib. 4. de Civ. Dei, cap. 3. & 4. D. Thom. de regimine Princip. lib. 1. cap. 10. Policraticus de Curial. nugis lib. 3. cap. ult. Petrarcha de proſsp. & adverſsa fortun. dialog. 95. Petr. Gregor. lib. 6. de Republ. cap. 19. & lib. 21. cap. 1. & ſseqq. Stephan. Iun. in d. tract. vindic. cont. tyran. & Mart. Delrius in adag. ſsacr. to. 1. adag. 718. pag. 310. qui ſsic explicat illud
17
Iſsaiæ cap. 16. verſs. 4: Finitus eſst pulvis, conſsummatus eſst miſser, defecit qui conculcabat terram.
Quibus adſentiẽsadſentiens Q. Curtius,
18
nullam inquit potentiam ſscelere quæſitãquæſitam, cuiquam eſsſse diuturnam. Et Iuvenal. Satyra 10:
Ad generum
19
Cereris ſsine cæde & vulnere pauci

Deſscendunt Reges, & ſsicca morte tyranni.
Et Ælianus lib. 6. de var. hiſst. cap. 13: Pulcherrimè a Dijs immortalibus comparatum eſst, ut nullam tyrannidem uſsque ad tertiam generationem propagent: ſsed aut confeſstim tyrannos tanquam proceras piceas perdant, & extirpent, aut liberos eorũeorum viribus denudent, ac ſspolient. Et Conſstantinus Manaſsſses annal. pag. 79: Accidere plerumque ſsolet, ut Imperia non diù maneant apud illos, qui ea rapuerũtrapuerunt; ſsed avolent citò, quaſsiq́ue aufugiant, tanquam ſsi paulatim dominos ipſsos incipiant agnoſscere.
Atque hinc factũfactum eſst,
20
ut prædicti Indorum tyranni rarò in ſsuis Imperijs conſsenuerint, vel illa ad liberos & nepotes tranſstulerint, ut ex eorum hiſstorijs, & monumentis obſservant Auctores ſsuprà citati. Ipſiq́;Ipſiq́ue
21
Peruani Indi profitebantur, ſse iuſsto Dei iudicio ab Hiſspanis, ita numero paucis, ſsub iugũiugum miſsſsos, quòd tyrannidem & fratricidiũfratricidium Atahualpæ IngęIngæ eorum medio punire voluerit: quapropter & tunc, & hodie Hiſspanos
22
Viracochas appellant, eo nomine gentem à Cœlo miſsſsam ſsignificantes, ut præter alios commemorat Ioſseph. Acoſsta in hiſstor. moral. Indiar. lib. 6. cap. 22. Hieron BẽzoBenzo lib. 4. cap. 21. pag. 73. in 4. par. hiſstor. Amer. Ant. Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 5. lib. 2. cap. 12. pag. 59. Michaël Balboa Cabello in Miſscel. Auſstr. 3. par. cap. 14. Henric. Martinez in Reper. Mexican. pag. 238. Ioan. Boter. in relat. univerſs. 4. par. lib. 2. pag. 39. Garcilaſs. in hiſstor. Incar. lib. 5. cap. 21. & noviſssimè Fr. Alphonſsus Ramos in hiſstoria Beatæ Virginis de Copacavana lib. 1. cap. 3. | in fine, & tetigimus ſsuprà hoc lib. cap. 7. num. 50.
Secvndò conſsidero,
23
eoſsdem Indos ultra vitium tyrannidis, alijs multis, fœdiſssimiſsq́ue peccatis naturalem legẽlegem violare, & ipſsum naturæ auctorẽauctorem Deum Opt. Max. graviter offendere conſsueviſsſse. Nam etſsi Epiſscopus Chiapenſsis in tract. comprob. Imp. Ind. fol. 96. & 67. illos pro maiori parte his criminibus aſsperſsos fuiſsſse inſsicietur: reliqui tamen auctores graviter probãtprobant, & exprobrant communem eorum ignaviam, ſstoliditatem, ingratitudinem, crudelitatem, nuditatem, ebrietatem, poligamiam, promiſscuam libidinem, quam cum matribus, & ſsororibus exercebant, & plura alia vitia, quibus Indi ferè omnes dediti erant; de quibus aliqua
24
tetigimus ſsup. hoc lib. cap. 7. & latè agunt Ant. de Herrera in hiſst. gener. Ind. decad. 2. lib. 4. cap. 3. pag. 115. & decad. 3. lib. 8. cap. 10. & decad. 4. lib. 6. cap. 11. Fr. Hieronym. Roma. d. lib. 1. de Repub. Ind. cap. 2. cum ſseqq. Fr. Ludo. LegionẽſLegionenſ. in comment. ſsup. Abdiam pag. 669. Ioſseph. Acoſsta de procu. Indor. ſsalu in proœm. & in hiſst. Ind. lib. 6. cap. 18. Fr. Greg. Garcia de Ind. origin. lib. 3. cap. 2. 3. & 4. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. Dei lib. 7. cap. 4. 5. & 6. lib. 8. cap. 5. lib. 10. cap. 13. lib. 21. cap. 3. Maluenda de Antichr. lib. 6. cap. 22. pag. 347. Torquemad. in monarch. Ind. lib. 2. cap. 28. pag. 250. Vbi inter alia, de plurimis
25
MotezumęMotezumæ Mexicani Imperatoris uxoribus meminerunt, & quòd ſsimul centum quinquaginta ex ſse gravidas habuit. Quod
26
mirari non debemus, cùm Ant. Pigaffeta tradat de Rege inſsulæ Gilolo, ſsexcentos filios ex ſse genuiſsſse, eoſsq́ue viventes omnes ſsibi obſsequi ſsolitos: quin addit, & alium RegẽRegem ſsexcentos & quinquaginta ſsuo èex corpore filios procreaſsſse, eoſq́;eoſq́ue vivẽtesviventes vidiſsſse. Et Marc. Polus lib. 3. capit. 6. prodit, Ziambæ Indiæ Orientalis Regi fuiſsſse filios tercentos viginti quinque, quod & recolit Simon Maiolus in diebus Canicular. tomo 1. colloquio 4. pag. 101.
Extatq́ue inter Regias ſschedulas 4. volu. pag. 269. ſsummarium quoddam, quo
27
præcipua Indorum vitia pręnotanturprænotantur, & Chriſstianis prædicatoribus iniungitur, ut eos ab illis dimovêre totis viribus pugnent: & idem habetur, & cavetur in inſstructione data Ferdinando Corteſsio anno 1523. eod. vol. pag. 248. & in Epiſstola Caroli V. Imper. ad Occidentales, & Meridionales Regulos miſsſsa ann. 1543. pag. 221. Vbi adijcitur, quòd in pluribus provincijs maſsculam
28
quoque venerem publicè & turpiter exercebant; prout etiam teſstantur multi ex auctoribus ſsuprà relatis, præcipuè Anton. de Herrera decad. 1. lib. 3. cap. 4. pag. 88. Vbi loquitur de inſsula Hiſspaniola, & decad. 4. lib. 6. cap. 1. ubi de inſsula Coro, & decad. 2. lib. 4. cap. 3. pag. 115. ubi de alijs in communi, Garcilaſs. Inca in ſsuis comment. 1. par. lib. 6. cap. 11. ubi tradit, Incarum tempore apud Peruanos hoc vitium puniri cœpiſsſse; & Thom. Bozius d. lib. 7. cap. 4. Vbi ait,
29
quòd aſsſservabantur in plurimis inaniũinanium Deorum templis, qui præpoſsteræ libidinis uſsibus neſsandiſssimis publicè, & quidẽquidem, ut putabatur, religioſso decreto ſservirent: ſanctumq́;ſanctumq́ue & pium reputabatur, tam immane facinus cum ijs admiſsiſsſse.
Et hoc adeò verum erat, ut ex Bodino libr. 3. dæmon. capit. 15. narret Theat. vitæ hum. volum. 17. lib. 1. pag. 3114.
30
quòd cùm ab Hiſspanis America ſsubigeretur, compertum fuit, pederaſstiæ imaginem, pediconis inquam & cinædi, ab inſsulanis, ſsuſspenſsam collo, geſstari pro amuleto, turpiſssimo inſstituto. Etenim circumfluebant (inquiũtinquiunt) gentes illæ ſsodomiæ turpiſsſsimis, & deteſtãdisdeteſtandis ſsceleribus, magiciſsq́ue artibus omnis generis: ideoq́ue omnes ferè ſsunt ab Hiſspano profligatæ.
Quod
31
peccatum quàm deteſstandum, & execrabile ſsit, ſsatis conſstare | poterit exijs, quæ congeſssit Gratian. in Docreto cauſsa 23. q. 4. & 5. cap. flagitia. 32. q. 7. D. Thom. 2. 2. q. 154. art. 11. l. cùm vir, C. ad leg. lul. de adulter. authent. ut non luxurien. contra nat. cap. Clerici, de exceſssib. Prælat. cap. ſsi gens Anglorum. 56. diſstinct. Vbi dicitur, quòd iram Dei, peſstilentias, & tẽpeſtatestempeſtates inducit, l. 1. & 2. tit. 21. part. 7. ubi Gregor Lop. l. 2. tit. 9. lib. 4. fori, ubi Montalvus, lib. 1. tit. 21. lib. 8. Recop. ubi Azeved. & plurimi alij relati ab Ægid. Boſssio in praxi crimi. tit. de ſstupro deteſstab. in maſsculos, pag. 339. Menoch. de arbitrat. caſsu 286. Maſscard. de probation. concl. 1313. Iul. Clar. & Baiard. §. ſsodomia, Bermon. Choværoneo de publ. concubin. rub. de peccato ſsodom. pag. 17. Salzedo in addition. ad praxim Bern. Diaz, cap. 86. D. IoãIoan. Vela de delict. cap. 33. Pet. Cened. in collectan. ad Decret. 130. num. 1. & feq. Bobadilla lib. 2. cap. 14. num. 20. & Farinac. in praxi criminal. q. 10. num. 414. Vnde
32
antonomaticè appellari ſsolet peccatum cõtracontra naturam, ut præter ſsuprà dictos Auctores obſservat Fr. Barthol. de Medina in 1. 2. q. 71. art. 2. pag. 624.
Et extat
33
notabilis hiſstoria apud Petr. Martyr. decad. 3. cap. 1. Gomar. in d. hiſstor. gener. Ind. cap. 62. & additionator. Benzonis lib. 1. cap. 23. pag. 109. de Blaſsco Nuñez Balboa, qui cum provinciam Eſscaraguam, ſsuperato & cæſso eius Regulo, & alijs Indis, occupaſsſset, invenit Reguli fratrem, & alios quoſsdam, muliebri veſstitu ornatos: quod valdè admiratus, cùm cauſsam ab incolis ſsciſscitaretur, reſpõderuntreſponderunt, cæſsum Regulum, & omnes eius aulicos nefando hoc peccato, naturęnaturæ adverſso, infectos; ideoq́ue Reguli fratrem, & omnes eius comites muliebri ornatu amictos incedere, quibus neq;neque arcus, neque ſsagittas tractare licêret, ut reliquis viris, ſsed in ſservilibus officijs, in quibus aliàs fœminæ ſsolêrent eſsſse occupatæ, vitam traducere neceſsſse eſsſse.
Quam relationem Balboa ferè attonitus audiens, & ægrè dolens, adeò deteſstabile ſscelus ad iſstos Barbaros penetraſsſse, corripi ſstatim omnes illos ſsodomitas iuſssit, numero ferè quadraginta, & canibus, quos circũducebatcircunducebat, lacerandos obiecit. Pagi incolæ conſspectâ caſstigatione à Balboa factâ, cõprehenderuntcomprehenderunt etiam quotquot huic crimini obnoxios cognoverant, & illorum conſspuentes faciem ad BalboãBalboam adducunt, ipſsum orantes, ut provinciãprovinciam eâ peſste liberet. Atque inter reliquos, ſsenex quidam, ſsublatis ad Cœlum manibus, & oculis, & converſso ad Solem vultu, inquit; meritò adverſsusillos iratum eſsſse, ob nefandum hoc ſscelus: cuius rei cauſsa, tam horrenda tonitrua, tam frequentia fulgetra & fulmina in eam provinciam iacere, tam crebras aquarum illuvies ex mõtibusmontibus cadere, quæ ipſsorum agros eluerent, & Maizum corrumperẽtcorrumperent, unde fames per univerſsam regionem ſsubſsequeretur. NũcNunc autem his monſstris ſsublatis, ſperandũſperandum eſsſse, Solem iram mitigaturũmitigaturum, & ſse fruges ſsine noxa aliqua collecturos: omneſsq́ue Chriſstianos, tanquam èex Cœlo delapſsos, venerari cœperunt.
Tertiò perpendo,
34
quòd ijdẽijdem Indi antropophagi ut plurimùm erant, hoc eſst, humanis carnibus veſsci ſolebãtſolebant, & ad hoc hoſstes, & captivos quærebant, & trucidabant, ut referũtreferunt auctores, & ſschedulæ ſsuprà citatæ, & ultra eos Pet. Malferit. d. conſs. 769. nu. 72. & 76. Abraham. Ortel. in Theſsaur. Geograph. verb. Antropophagi, & Sebaſstian. Covarr. in Theſs. ling. Hiſspan. eod. verb. ubi dicunt, eos hodie paſssim reperiri in Novo Orbe, Petr. Bemb. lib. 6. hiſst. ubi
35
de Canibalibus & Caribibus agit, Chriſstoph. Columbus in relat. ſsuar. navigat. cap. 92. pag. 96. & cap. 111. pag. 118. quem refert Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 1. pag. 79. ubi de eiſsdem Canibalibus tradunt, aliquãdoaliquando longa metiri itinera ſsupra mille milliaria, ut carnibus | veſcãturveſcantur humanis, Alberic. Veſspucius in relat. ſsuar. navigat. cap. 117. pagina 125. Vbi ait, ſse vidiſsſse in inſsulis Barloventi
36
quendam Indum Canibalem, qui pro gloria non mediocri iactabat, ſse eſsitaviſsſse ſsupra tercentum viros, & urbem,
37
ubi in contignatione humanas carnes, eaſsdemq́ue ſsalitas, perſsiles habebant, uti nos carnes aprinas ſsole, vel fumo ſsiccatas, appendimus in culina trabibus, & in primis inſsitia, & id genus alia. Imò mirabantur plurimum, quod nos non veſsceremur hoſstibus, quorum carnes aiebant, appetentiam cibi facere, & miri ſsaporis eſsſse.
Idem tradit Americus Veſspuc. de Indis Hiſspaniolæ in ſsua navigatio. 1. pag. 161. & navigat. 2. pag. 170. & navigat. 3. pag. 178. dicens,
38
quòd alijs carnibus præter quàm humanis rarò veſscebantur, & quòd in his vorandis ſsic erant inhumani, & immanſsueti, ut omnem feralem, ac beſstialem modum ſsuperarent. Omnes enim (inquit) hoſstes ſsuos, quos aut perimunt, aut captos detinent, tam viros, quàm fœminas indiſstinctè cum ea feritate deglutiunt, ut nihil ferum, nihìlve brutum magis dici, vel inſspici queat. Indos quoque
39
Novæ Hiſspaniæ, quamvis magis politicos, in hoc idem vitium antropophagiæ delapſsos, & quando id originem habuerit, latè recenſset Fr. Ioan. Torquemada in Monarch. Ind. tom. 2. lib. 14. cap. 26. Et quando, & quomodo Motezuma illorum Imperator his cibis uteretur, tradit idem auctor. 1. tom. lib. 2. cap. 18. pag. 249. Et de ſsimili BraſilienſiũBraſilienſium feritate Herrera decad. 4. lib. 8. capit. 13. pag. 218 Et de Peruanis Petrus Cieza 1. parte capit. 26. & latè Garcilaſs. Inca in ſsuis commentarijs 1. par. lib. 1. cap. 12. licèt poſst Incarum Imperium hoc deſsijſsſse tradat lib. 2. cap. 7.
Et quod peius eſst, non ſsolùm in hoſstes, & captivos ſsævire ſsolebant, ut eorum carnibus veſscerentur, verùm & ſsenes
40
quoque parentes, & propinquos interficere, & edere conſsueverunt, tanquam inter ſsenes, & mortuos nullum eſsſset diſscrimen, ut refert Ludovic. Gomezius in reg. Cancellar. de infirm. reſsign. quæſst. 7. colum. 1. & ægrotantes, & moribundos in ſsylvas deducere, ibiq́ue ſsolos relinquere, aquâ, & cibo ad pauculos dies erga illos appoſsito, ut recolit Americ. Veſspucius in d. ſsua navigat. 1. pag. 160. Et de Bactrianis, & alijs Indis Orientalibus tradidit Cicero lib. 1. Tuſsculan. quæſst. Valer. lib. 2. cap. 1. Alexand. ab Alex. lib. 3. Gen. cap. 2. Cœl. Rhodig. lib. 18. antiq. lect. capit. 28. & Theatr. vitæ humanæ vol. 19. lib. 2. pag. 3606.
Quinimo (quod adhuc magis mirandum videtur) adeò huic nefario vitio dediti erant,
41
ut ſsæpè pater filios epularetur, & viciſssim nati parentem, prout ſsors tuliſsſset, aut eventus, ut narrat Alber. Veſspucius ubi ſsuprà, pagina 125. & Petr. Martyr, Ferdinand. Lupecius, & alij relati à Bozio dict. lib. 7. cap. 4. 5. & 6. in fine, & lib. 10. cap. 13. & lib. 21. cap. 3. poſst medium, & Garcilaſsſsus dict. cap. 12. Vbi his Indorum nationibus commune eſsſse dicunt, ut ſseſse mutuò homines ederent,
42
& ut multas concubinas habêrent, ex quibus plurimos filios ſuſcipiebãtſuſcipiebant, & huic uni rei operam dabant, ut ij pinguibus alimentis infarcirentur, & adipe repleti, ad ætatem paulò adultiorẽadultiorem pervenirent, quam ſsimul atque attigiſsſsent, in fruſsta eos diſscerpabant, & aſsſsos, vel coctos (quod vel cogitatu horrendum videtur) proprios natos ſsumma cum voluptate ipſsimet genitores crudeliſssimè comedebant.
Quod
43
antropophagiæ vitium Plin. lib. 7. natur. hiſstor. cap. 2. meritò incredibile, & monſstri inſstar videri ait; & portentoſsum, ac immane vocat Clemens Alexand. lib. 2. PędagPædag. capit. 1. & lib. 3. cap. 3. & lib. 7. Stroma. cap. 3. Vbi eius additionator Gentianus Hervetus
44
PythagoricũPythagoricum illud dogma | proſsequitur, quo non ſsolum ab humanis, verùm ab aliorum etiam animalium carnibus abſstinêre docebat: quia carnibus
45
veſsci, magis eſsſse ferarum, quàm hominum reputabat, ex ratione, quam in eius vita tradit Laërtius, & Eraſsm. in adag. Amiclas ſilẽtiumſilentium perdidit. Et eòdem reſspiciens Iuvenal. ſsatyr. ultima, utrumque his elegantibus carminibus comprehendit:
Adſspicimus populos, quorum non ſsufficit iræ
Occidiſsſse aliquem, ſsed pectora, brachia, vultum
Crediderant genus eſsſse cibi, quid diceret ergo,
Vel quò non fugeret, ſsi nunc hæc monſstra videret
Pythagoras? cunctis animalibus abſstinuit, qui
Tanquam homine, & ventri indulſsit non omne legumen.
Neque abeſst Ovid qui lib. 15. Metamorph. de eodem Pythagoræ præcepto loquens, ſsic canit:
Heu quantum ſscelus eſst in viſscere viſscera condi,
Congeſstoq́ue avidum pingueſscere corpore corpus,
Alteriuſq́Alteriuſq́ue animantem animantis vivere lætho:
Ergo ne pietas ſsit victa cupidine ventris,
Parcite vaticinor cognatas cæde nefanda
Exturbare animas, nec ſsanguine ſsanguis alatur.
Paulus
47
etiam Oroſsius humanęhumanæ carnis eſsum infames eſscas appellat; ſsic enim accipiendum eſst illud, quod lib. 5. cap. 23. de Calaguris obſsidione ſscriptum reliquit: Vxamam Pompeius evertit, Calagurim Afranius iugi obſsidione confectam, atque ad infames eſscas miſseranda inopia coactam, ultima cæde incendioq́ue delevit.
Et Strabo lib. 4. Geograph. pagina 139.
48
Barbarum & Scythicum eſsſse refert, carnibus humanis veſsci, licèt id inquit, uſsurpaſsſse,
49
obſsidionum neceſssitatibus urgentibus Galli etiam, Hiſspani, alijq́ue complures feruntur. De quibus plura exempla commemorat Theatr. vitæ humanæ volum. 14. lib. 3. pag. 2939. & eſst valdè memorabile illud, quod habetur lib. 4. Reg. capit. 6. quamvis Valer. Maxim. lib. 7. capit. 6.
50
etiam cuiuslibet neceſssitatis fato, hoc tam infandum crimen excuſsare non audeat. Sic enim de Numantinis ſscribit: Numantini à Scipione vallo, & aggere circundati, cùm omnia, quæ famem eorum trahere poterant, conſsumpſsiſsſsent, ad ultimum humanorum corporum dapibus uſsi ſsunt: quapropter capta iam urbe, complures inventi ſsunt, artus & membra trucidatorum corporum ſsinu ſsuo geſstantes: nulla eſst in his neceſsſsitatis excuſsatio; nam quibus mori licuit, ſsic vivere neceſsſse non fuit.
Et hac de cauſsa narrat Anton. de Herrera in dict. hiſstor. gen. Ind. decad. 1. lib. 6. cap. 10. & decad. 2. lib. 1. cap. 8. & lib. 9. cap. 8.
51
primis temporibus detectionis huius Novi Orbis, hanc feritatem humanorum ciborum urgẽtiſsimamurgentiſsimam inter alias rationes reputatam fuiſsſse, ut Indi eis veſscentes debellari, & in ſservitutem redigi poſsſsent.
Pijſsimãq́uePijſsimamq́ue
52
& Indis alioqui mirum in modum favẽtemfaventem Eliſsabetham Reginam Catholicam, ubi audiebat, aliquos eorum hominivoros eſsſse, ſsic excandeſscere ſsolitam, ut ad internecionem uſsque deleri iuberet.
De inſsigni quoque illo Duce
53
Ferdinand. Corteſsio narrat idem Herrera decad. 3. lib. 3. cap. 8. pag. 282. quòd cùm Mexici exiſstens, indigenam quẽdamquendam videret, alterius occiſsi crura mandentem, ita rei feritate, & illius abominandi vitij extirpandi deſsiderio commotum, ut Indum ſstatim abduci, & vivum cremari iuſsſserit. Et decad. 2. lib. 6. capit. 14. refert quantum cum Tlaſscaltecis pugnaverit ut eos ab humanarum carnium eſsu diverteret. Et decad. 3. lib. 3. capit. ult. pag. 137. ſscribit, eundem Corteſsium Panucenſses | & Chilanos Novæ Hiſspaniæ funditus ſsubvertiſsſse, quòd huic vitio nimis dediti eſsſsent.
Qvartò facit, quòd præter ſsupradictam feritatem, & crudelitatem, alias, & quidem longè graviores, uſsitabant,
54
occaſsione ſsacrificiorum, quæ dæmonis aſstu cæcati, varijs, modis in varijs provincijs peragebant, innumera innocẽtiuminnocentium hominum corpora, non ſsolùm hoſstium, aut extraneorum, verùm propinquorum, atque etiam filiorum, nefarijs & cruentis ritibus ſsuis idolis immolantes. De quibus
55
ultra ea, quæ habentur in dicto SũmarioSummario pro extirpandis vitijs IndorũIndorum, & in inſstructione Corteſsij, & epiſstolâ Caroli V. quorum mentionem fecimus ſsup. hoc cap. num. 27. ſsigillatim tractant Petr. Martyr omnino videndus in decadibus Novi Orbis pag. 58. Fr. Hieron. Roman. dict. lib. 1. de Republ. Ind. capit. 11. & ſsequentib. Marquard. in dict. tract. de Iudæ. & infidel. 1. part. cap. 14. fol. 57. Pet. Malferit. apud Mandel. dict. conſs. 769. ex num. 76. Acoſsta in hiſstor. Moral. Ind. lib. 5. cap. 19. ubi de Peruanis, & cap. 20. & 21. ubi de Mexicanis, Ioan. Boter. in dict. relat. univerſs. 4. part. lib. 1. pagina 22. & lib. 2. pag. 28. Fr. Auguſstin. Davila in hiſsto. Mexic. Ordin. Prædicat. lib. 1. cap. 24. & 25. Fr. Ludovic. Granatenſs. in Symbol. Fidei. 4. par. cap. 10. §. 1. pag. 461. Ioan. Magin. Patavin. in tab. Geograph. 2. part. tab. 32. Anton. Poſsſsevinus in Bibliothec. 1. tom. pag. 431. Vbi agit de varijs ſsacrificijs Iaponiorum, & unde originem habuerint, Fr. Alphonſs. Ferdinand. in hiſstor. Eccleſsiaſst. noſst. temp. lib. 1. per totum, ubi cap. 1. & 2. agit ſspecialiter de ſsacrificijs Indorum inſsulæ S. Dominici, & ex cap. 9. ad 36. de Mexicanis, cap. 42. & 43. de Guathemalenſsibus, cap. 146. 47. & 48. de Novo Regno Granatæ, cap. 50. & 51. de Peruanis, & cap. 55. ex pag. 188. de Chilenſsibus, Fr. Ioan. à Torquemada in dict. Monarch. Ind. lib. 6. cap. 33. & lib. 7. per totum, præcipuè capit. 17. ubi agit de Nova Hiſspania, Garcilaſsſsus Inca lib. 1. commentar. cap. 9. & ſsequentib. & lib. 2. per totum, ubi de ſsacrificijs Peruanorum, Anton. de Herrera decad. 2. lib. 6. cap. 15. ubi de Tlaſscaltecis, & lib. 7. cap. 12. & 18. & decad. 3. lib. 1. cap. 15. 16. 17. & 20. & lib. 2. cap. 11. & ſsequentib. ubi de Mexicanis, & lib. 7. cap. 9. pag. 285. ubi de ſsacrificijs multarum virginum, & decad. 4. lib. 10. capit. 3. & 4. ubi de Iucatanis decad. 5. lib. 1. per totũtotum, ubi de Peruanis, Laurent. Surius in commentar. anno Domini 1558. Simon. Maiol. in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 1. pag. 79. & tom. 1. colloq. 23. Vbi inter alia tradunt, mille
56
plerũqueplerumque homines uno die in civitate Mexicane dæmonibus immolari ſsolitos, & aliquando quinque mille, diemq́ue extitiſsſse, in quo diverſsis locis pluſsquám viginti hominum millia immolata fuerunt.
Et communiter in ſsola Mexicana urbe quot annis ſseptuaginta millia hominum ſsæviſssimum in modum immolari, ſscriptis ſsuis mandavit Thom. Bozius dict. lib. 7. de ſsign. Eccleſs. cap. 4. in fine, & lib. 12. cap. 21. in fine, ubi alia miranda de eiſsdem mactationibus tradit, & Pat. Ribadeneira lib. 2. de Princip. Chriſstian. capit. 35. & Pat. Marquez in Gubernat. Chriſstian. lib. 2. cap. 30. pag. 333. Lilius quoque Giraldus in hiſstor. Deor. ſsyntag. 17. pagina 529. & Ludovic. Vives in annot. ad D. Auguſst. lib. 7. de Civitate Dei, cap. 19. pag. 362. ſse legiſsſse tradunt, paucis ante annis ab Hiſspanis nautis Orbem luſstrantibus inſsulam repertam, quam ipſsi à Carolo Carolinam dixêre,
57
in qua frequentes viſsebantur ſstatuæ æneæ ſsuorum numinũnuminum, quæ intrinſsecùs cavæ, manibus iunctis, panſsiſsq́ue fuerant, in quibus infantes, & puerulos, quos dijs illis ſsuis immolabant, includere ſsolebant, & crudeliſsſsimè incendebant in caveis ſtatuarũſtatuarum, | & ſsimulacrorum igne accenſso, & ære calorum concipiente, Ioſseph. etiam Acoſsta idem omnibus ferè noſstris Indis commune fuiſsſse repetit libro 2. de de procur. Ind. ſsalu. capit. 3. in fine, ſsic inquiens:
58
Manifeſstum verò eſst inter iſstos innumerabiles innocẽtiuminnocentium cædes perpetrari, cùm & obvios quoſsque capiunt, & trucidant, & in ſsuos quoque immaniter ſsæviunt, pueros, fœminas, & miſserabile genus neci dantes, adeò ut cruore humano, macelli cuiuſsdam inſstar, per multa loca redundare comperta ſsint. Quorum teſstis locuples eſsſse poteſst Mexicana Provincia.
Et licèt Garcilaſsſsus Inca lib. 2. cap. 7. ex relatione Patris Valera
59
affirmet, Indos Peruanos poſst IncarũIncarum Imperium his hominum ſsacrificijs uſsos non fuiſsſse: contrarium tamen verius eſst, ut ex prædictis Scriptoribus conſstat, & præcipuè ea exercebant, ubi Rex inaugurandus erat, vel ubi ſsepeliendus: quo tempore plus mille infantes maſsculi, & fœminæ à quadriennio uſsque ad decennium devovebantur: &
60
prætereà uxores & famulos, adhuc viventes, cum viris, aut dominis vita functis, in idem ſsepulchrum intrare cogebant, ut teſstantur relationes Novi Orbis cap. 76. pag. 72. & cap. 139. pag. 151. Ioan. Boëm. de moribus omn. gent. pag. 110. 117. & 208. Acoſsta d. lib. 5. hiſst. Ind. cap. 19. Ioan. de Betanzos in hiſst. Incarum, Gomara 1. p. hiſst. Ind. fol. 41. Fr. Gregor. Garcia de Ind. orig. lib. 3. cap. 3. §. 4. & Fr. Hieronym. Roman. d. lib. 1. de Rep. Ind. cap. 7. & 9. ubi etiam apud Mechoacanos hoc magno cum exceſsſsu uſsitatum fuiſsſse commemorat.
Et adeò in omnibus ferè Indiarum regionibus, pręcipuèpræcipuè Peruanis, mos idem increbuit, ut etiam poſst Christi Fidem diſsſseminatam, vix Indi ab hac ſsuperſstitione deſsiſsterent;
61
unde emanavit Regia ſschedula Philippi Secundi, quæ id in poſsterum fieri ſsub graviſssimis pœnis interdicit, & habetur in volum. 4. pag. 351. data Tauri die 18. Ianuarij anno 1552. in hæc verba: El Principe. Preſsidente i Oidores de la Audiencia Real de las Provincias del Peru, à Nos ſse ha hecho relacion, que los Caziques de eſsſsa tierra han tenido por coſstumbre al tiempo que mueren, mandar matar Indios, è Indias para enterrar con ellos, è yà que ellos no lo mandan, ſse haze. I comoquiera que no es de creer que coſsa ſsemejante ſse haga al preſsente en eſsſsa tierra: i que ſsi ſse ovieſsſse hacho, ò hizieſsſse deſspues que voſsotros eſstais en ella, lo avriades mandado caſstigar i remediar como convinieſsſse. Por ſser el negocio de la calidad que es, he acordado de mandar dar eſsta mi cedula para vos: por la qual vos mando, que eſsteis mui advertidos de no conſsentir, ni dar lugar que en ninguna manera, ni por ninguna via ſse haga lo ſsuſsodicho: i ſsi por caſso alguno lo hiziere, lo hagais caſstigar con todo rigor como convenga. Fecha en Toro à diez i ocho dias del mes de Enero de mil i quinientos i cincuenta i dos años. Yo el Principe . Por mandado de ſsu Alteza. Franciſsco de Ledeſsma.
Hæc autem
62
talis ac tanta tot ſsacrificiorum humanorum feritas, & barbaries ſsatis conſstat, quàm ſsit contraria præceptis legis naturalis, quęquæ homines ab hominibus iuvari, filios à parentibus procreari, atque educari, non autem trucidari deſiderãtdeſiderant: & quod nobis nolumus, alijs fieri prohibent, l. 1. §. ius naturale, & §. iuris pręceptapræcepta, §. ut vim, d. de iuſst. & iure, cap. 1. & cap. ius naturale, cum alijs, 1. diſstinct. Atq;Atque ita
63
eiuſsmodi ſsacrificia, non ſsolùm nobis, qui piam, & Chriſstianam religionem Dei beneficio colimus, verùm ipſsis quoque Ethnicis, & infidelibus execrabilia, & abominabilia viſsa ſsunt, ut tradit Petr. Malſserit. dict. conſs. 769. num. 76. & Simon Maiolus in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 1. ex pag. 79.
Indeq́;Indeq́ue Gn. Cornel. LẽtuloLentulo, & Pub. Licin. Craſsſso Conſsſs.
64
S. C. cautũcautum fuit, ne novam inducere religionem, néve | hominem immolare, aut humano ſsanguine litare licêret. Quod laudãslaudans Plin. lib. 30. cap. 1.: Non ſsatis, inquit, æſstimari poteſst, quantum Romanis debeatur, qui ſsuſstulere monſstra, in quibus hominem occidere religioſsiſsſsimum, mandi verò, etiam ſsaluberrimum. & Cicer. in oratione pro Fonteio, quem refert Thom. Bozius lib. 7. de ſsign. Eccleſs. capite 4. immanem ac barbaram hanc conſsuetudinem immolandorum hominum vocat, & alia adducit Alex. ab Alex. lib. 6. Genial. cap. 26. ubi Tiraq. in addit. plura congeſssit, & Pat. Pradus in Ezechiel. cap. 20. verſs. 26. Lilius Girald. d. ſsyntag. 17. in fine, Martin. Delrius in Troad. SenecęSenecæ verſs. 297. Servius, Cerda, & Pontanus in illud Virgilij 3. Georg.
Quis aut Euryſsthea durum,
Aut illaudati neſscit Buſsiridis aras.
Vbi Buſsiridem, & eius aras eximiè re
65
*prehendit, quòd iſste crudeliſssimus Ægypti tyrannus, hoſspites omnes Iovi immolabat, quoſsque ab Hercule unà cum Amphidamante filio, & reliquis aræ miniſstris interfectus fuit. Vt præter alios refert Agell. lib. 2. noct. Attic. cap. 6. ubi.
66
adiectivum, Illaudati, finem, & extremitatem malitięmalitiæ denotare inquit. Statius quoque Papin. lib. 12. Thebai. ob idem ſscelus, eundem Buſsiridem trucibus monſstris dignum vocat:
Non trucibus monſstris Buſsirim infandũq́ueinfandumq́ue dediſsti
Cercyona.
Et Claudian. libro 1. in
67
Eutrop. inventorem adeò infandi ſsacrificij meritas luiſsſse pœnas, ſsic eleganter ſscribit:
Quàm benè diſspoſsitum terris, ut dignus iniqui
Fructus conſsilij primis auctoribus inſstet.
Sic multos fluvio vates arente per annos
Hoſspite qui cæſso monuit placare Tonantem
Inventas primum Buſsiridis imbuit aras,
Et occidit ſsævi, quod dixerat, hoſstia ſsacri.
Quod locum fecit
68
Adagio, Buſsiridis aræ, de quo Ald. Manuti. in adagijs, & Martin. Delrius in adag. ſsacris, 1. tomo, adag. 861. pag. 464. & 2. tomo, adag. 30. pag. 36. & latè Pat. Serarius ſsuper Eſsther cap. 7. verſs. 10. Atque hùc etiam reſspicit
69
elegans illa querela Imilcis, uxoris Annibalis, quæ cùm Aſspar, eius filius, eſsſset mactandus, ſsic dolens ait apud Silium Italic. in calce quarti libri Punicor.
Quæ porro hæc pietas delubra aſspergere tabo?
Heu primæ ſscelerum cauſsæ mortalibus ægris
Naturam neſscire Deum: iuſsta ite precari
Thure pio, cædiſsq́ue feros avertite ritus:
Mite & cognatum eſst homini Deus, hactenus oro,
Sit ſsatis ante aras cæſsos vidiſsſse invencos,
Aut ſsi velle nefas ſsuperos, fixumq́;fixumq́ue, ſedetq́;ſedetq́ue
Meme, quæ genui, veſstris abſsumite votis
Cur ſspoliare iuvat Lybicas hac indolæ terras?
Et
70
Quintil. in Fanatico eadem hominum ſsacrificia non minus graviter dolens, quàm reprehendens: Iſstud, inquit, ſsi Deus cogit, iratus eſst. Etiam ne hæc ſsacrificia ſsunt? Nonne ſsatius eſst pecudum more vivere, quàm Deos tam impios, tam profanos, tam ſsanguinarios colere? Nimirum, quia ut præclarè tradit Clem. Alex. lib. 3. Strom. cap 3. in fin. oportet, Deo
71
offere ſsacrificia non fumptuoſsa, nec ſsplendida, ſsed quęquæ ſsint pia, & ei accepta, & ſuffitũſuffitum illum in lege cõpoſitumcompoſitum, qui conſstat ex multis linguis, & vocibus in oratione, vel potius, qui ex diverſsis gentibus, & ſsexibus per donũdonum teſstamentorum conſstituitur in unitatem fidei, & in laudibus congregatur, mente quidem purâ, iuſstâ autem, & rectâ vitæ inſstitutione, ex fanctis operibus, & iuſstâ oratione. Nam quis tam ſstultus, ut ait Lepor Poëticus, & tam ignavi eſst animi:
Tam credulus eſst vir quiſsquam, ut ſsperet Deos,
Quæ non habent carnem oſsſsibus, toſsta, & bile,
Quæ eſsurientes neque ipſsi ederent canes,
Lætarier, munus ſsibiq́ue hoc poſscere.
Quod præſsentiens
72
Cato, ſsive quiſsquis ille eſst, qui vulgata Diſsticha, certè Catone digna, compoſsuit, de quibus, & eorum Auctore plura tradit Martin. Delr. in pręfatpræfat. ad cõmentcomment. ſsup. Thren. Ierem. & Tiraquel. de nobilit. cap. 31. num. 386. pag. 302. non ſsolùm hominũhominum, verum, & pecudum victimas Deo infenſsas eſsſse, his verbis oſstendit:
Thure Deum placa; vitulum ſsine creſscat aratro,
Ne credas placare Deum, dum cæde litatur.
Et graviter
73
Arnobius lib. 7. contra Gent. dum ait: Poſstremò, quod gaudium eſst innoxiorum animantium mactatione lætari, miſserabiles ſsæpè exaudiri gemitus, rivos ſsanguinis fluere, & ſsemiferinos homines, quinimo feri, quos infœlix neceſsſsitas, & malus uſsus docuit, cibos ex his capere. Miſseratione interdum commovemus illorum, arguimuſsq́ue nos ipſsi, penituſsq́ue re viſsa atque inſspecta damnamus, quòd humanitatis iure depoſsito, naturalis initij conſsortia reperimus.
Augebaturq́ue
74
prędictaprædicta iſstorum Indorum feritas, & impietas ex eo, quòd ingentem etiam, ut diximus virginum, & infantium filiorum numerum immolare ſsolêrent, quod ſscelus, etſsi ab Hebræis quoque, & alijs nationibus aliquando uſsitatum ſsuerit, ut colligitur ex 4. Reg. 3. & 17. & Sapient. cap. 14. Semper
75
tamen Deo infeſstum, & hominibus nefarium reputatum fuit: & de eo queritur David Pſsalm. 105. verſs. 37. & ſsequent. dum ait: Et immolaverunt filios ſsuos, & filias ſsuas dæmonijs: & effuderunt ſanguinẽſanguinem innocentem ſsanguinem filiorum ſsuorum, & filiarum ſsuarum, quas ſsacrificaverunt ſsculptilibus Chanaan, Ierem. capite 19. ubi cùm multa mala habitatoribus Ieruſsalem comminatus fuiſsſset, hoc ſscelus inter alia, ut graviſssimum, memorat: Et repleverunt locum iſstum ſsanguine innocentum, & ædificaverunt excelſsa Baalim, ad comburendos filios ſsuos igni in holocauſstum Baalim, quæ non præcepi, nec locutus ſsum, nec aſscenderunt in cor meum.
76
Sapient. 12. verſs. 5. & 6. ubi refertur ſsupplicium, quod Deus Chananæis pro huiumodi criminibus irrogavit: Et filiorum ſsuorum (inquit) necatores ſsine miſsericordia, & comeſstores viſscerum hominum, & devoratores ſsanguinis à medio ſsacramento tuo, & auctores parentes animarum inauxiliatarum perdere voluiſsti per manus parentum noſstrorum. Quibus in locis plura de hoc ſsacrificij genere, & de illius forma, & ratione tradũttradunt Expoſsitores, pręcipuèpræcipuè Genebrard. Ianſsen. Bellarm. & Ioan. Lorinus, idem Lorin. ſsup. Acta Apoſst. cap. 7. verſs. 43.
InauxiliatęInauxiliatæ
77
verò vocãturvocantur animæ, ideſst, corpora filiorum, qui à parentibus immolabantur, & comedebãturcomedebantur, quòd omni ope, & auxilio deſstituerentur: cum nec cæſsi ſse defendere poſsſsent, nec parentes, qui ipſsi cæſsores, & comeſstores erant, tueri eos vellent, multò beſstijs peiores; quæ non
78
modò ſsuos occidere fœtus non ſsuſstinent, verùm etiam pro illis, dum pugnant, ſępèſæpè morti ſse offerunt, ut latiùs dixi in tract. de crim. parric. lib. 2. cap. 10. & inde Cantacuzenus loco illius verbi: Auctores, reponit, Solutos, quippè qui inquit, vincula naturæ perruperint, ut genitores deſsijſsſse viderentur eorum, quorum erant interfectores.
Prætexebant
79
autem Hebræi Abraham, & Iephte exemplum Geneſs. 22. & Iudic. 11. 31. & ſsequentib. quorum prior
80
aggreſsſsus eſst ſsacrificare filium, & perfeciſsſset, niſsi Deus, qui pręceperatpræceperat, progreſsſsum inhibuiſsſset. Poſsterior devotam filiam re ipſsâ immolavit. Quod tamen quàm parum eis prodeſsſset, ſsatis apparet; nam Abraham, Auctore Deo, id tentavit, qui tamen perfici noluit, contentus pręparationepræparatione mentis ad obediẽdumobediendum; Iephte
81
verò | factum nonnulli vel non excuſsant, vel animum dumtaxat, & ignorantia, admittunt, ut advertit Lorin. ſsup. d. cap. 12. Sapient. pag. 424. Ioan. Azorius 1. part inſstit. Moral. lib. 11. cap. 14. q. 2. & Doctor Ribera in epiſst. ad Hebr. cap. 11. num. 89.
Gentiles quoque, etſsi idem ſsacrificium in
82
Saturni memoriam frequẽtarentfrequentarent, quem infantes filios ſsuos devoraſsſse, fabulęfabulæ narrant: & apud eos etiam celebretur IphigenięIphigeniæ filięfiliæ Agamemnonis mactatio, & filiarum Erichthæi Attici, filij Creontis; graviſssimis tamen pœnis, & edictis (ut diximus) ne id fieret, cautum eſst; ut pręterpræter Plin. & alios ſsuprà relatos oſstendit Plutarch. in Apophteg. dum
83
ſscribit, Gelonem tyrannum Siciliæ, cùm Carthaginenſses viciſsſset, eis iuſssiſsſse, ne homines immolarent, alioqui ſse illis bellum facturum. Et Quint. Curtius lib. 4. dum ait: Sacrum, quod quidem Dijs minimè cordi eſsſse crediderim, noſstris ſsæculis intermiſsſsum, repetendi Auctores quidam erant, ut ingenuus puer Saturno immolaretur. Quod
84
ſsacrilegium veriùs, quàm ſsacrum, & tradit alia D. Auguſst. ſsup. Iud. q. 49.
Et inde legimus, quòd cùm in Africa Saturno infantes palam à parentibus immolarentur, blanditijs, & oſsculo comprimente vagitum, ne flebilis hoſstia offeretur,
85
Tiberius, cùm ibi ProcõſulemProconſulem ageret, hoc graviter vindicavit, eoſsdem Sacerdotes in ijſsdem arboribus templi ſsui, obumbratricibus ſscelerum, votivis crucibus exponens, ut ſscribit Tertul. in Apolog. cap. 3. Qui
86
tamen dolebat, ſsuo tempore in occulto, hoc ſsacrum facinus perſseverare, prout refert etiam Lactan. Firmian. lib. 1. Divin. inſst. cap. 25.
Et ad huius cruenti, & infandi ſsacrificij pravam conſsuetudinem puniẽdampuniendam, & penitus extirpandam, reſspicere putat ( & meo iudicio rectè) Iacob. RęvardRævard. lib. 3. coniectaneorum cap. 1. quod ab Imperatoribus Valente, Valentiniano, & Gratiano ad Probum reſscriptum eſst in
87
l. ſsi quis penult. C. ad leg. Cornel. de ſsicarijs, dum inquiunt: Si quis necandi infantis piaculũpiaculum aggreſsſsus, aggreſsſsave ſsit, ſsciat ſse capitali ſsupplicio eſsſse puniendum. Nam quod Cuiacius exiſstimat lib. 6. obſservat. cap. 21. nempè ibi legem Corneliam extendi, ut licèt de homine tantùm loqueretur, ad infantis occiſionẽocciſionem trahatur, eo argumento diluitur,
88
quòd infans homo eſst, & eius occiſsio lege Corneliâ vindicabatur, non ſolũſolum poſstquàm in lucem editus erat, verùm & dum viſsceribus vis infertur, ut abigatur, l. ſsi mulierem 8. D. ad l. Cornel. de ſsicar. l. Ciceri, D. de pœnis, cumm alijs, quęquæ Ego pleniùs congeſssi dict. lib. 2. de crim. parric. cap. 12.
Atque hinc eſst, quòd
89
piaculi mẽtionemmentionem faciũtfaciunt Impp. in. d.l. penult. quęquæ vox etſsi pro quolibet irreligioſso ſscelere ſsæpè ſsumatur. l. 7. §. ult. D. de iure deliber. ibi: Ea, quæ ſsine piaculo non poſsſsunt præterire, Iul. Paul. lib. 1. Sentent. tit. 23: ibi: Piaculum admittit, qui corpus ſsepulturæ traditum nudaverit, & Solis radijs oſstenderit; peculiariter tamen ad hoc impium, & triſste ſacrificiũſacrificium ſsignificandum, eâ utitur Lanctantius ſsup. ibi: Itaque ut diligentius piaculum ſsolverent ducentos nobilium filios immolaſsſse, & ad alia ſsimilia refertur à Virgilio lib. 6. Æneid.
Duc nigras pecudes, ea prima piacula ſsunto.
Et
90
piacularis hoſstia ea vocabatur, quam pro exolvendis populi peccatis devovebãtdevovebant, precibus ſsolemnibus à Saga, ſsive Sacerdotiſsſsa conceptis, ut malum omne in eam converteretur. QuãQuam eâdem ratione piatricem, ſsive expiatricem vocabant, ut ex Barrone, Feſsto Pompeio, & alijs doctè obſservat Girald. d. ſsyntagm. 17. pag. 472. & Anton. Clarus Silvius in commẽtcomment. ad leg. Reg. cap. 14.
Et de his
91
infantibus, ante ſeptimũſeptimum diẽdiem necari ſsolitis, alia notat Pet. Fab. | lib. 1. Semeſstr. cap. 6. pag. 34. docens, ideò apud GręcosGræcos receptum, ut ſseptimo die pueris imponerentur nomina, tanquam ſsaluti, & incolumitati eorum hoc pacto magis conſsuleretur, ut obſservat Ariſstot. lib. 7. de hiſstor. animal. ad finem.
Eratq́ue huic errori, & impietati ſsimilis alia
92
Cataphrigarum, & præpuciatorum, qui infantis ſanguinẽſanguinem, quem de toto eius corpore minutis punctionum vulneribus extorquebant, farinãfarinam miſscebant, panemq́ue inde facientes, quaſsi Euchariſstiam ſsuam confeciſsſse perhibentur. Quod forſsitan dedit cauſsam,
93
ut infanticidia Chriſstianis olim a Paganis obijcerentur. Quod dolet, & omnino falſsum fuiſsſse, convincit Euſsebius lib. 4. hiſstor. Eccleſs. cap. 6. Tertull. in dict. Apolog. Marquard. in tractat. de Iudæ. & Infidel. 3. parte, capit. 11. numer. 7. & 8. & Martin. Delrius lib. 3. diſsquiſsit. magic. part. 1. quæſst. 2. pag. 188. & quæſst. 3. ſsect. 2. pag. 207.
Neque mirum eſst, Romanos omnium nationum prudentiſssimos, & politiſssimos eo tempore habitos, cruẽtacruenta hęchæc, & feralia ſsacrificia abhorruiſsſse cùm
94
& ipſsos barbaros Indos, de quibus agimus, iam eorum tæderet, & maximopere ab illis eximi cuperent, atque aliam legem, & cęremoniascæremonias amplecti, quamvis Sacerdotum metu, & reverentiâ cohiberẽturcohiberentur. Et hoc in cauſsa fuit, ut fidem noſstram ita facilè, & voluntariè reciperent, ut ex aliorum relatione teſstatur Acoſsta dict. lib. 5. cap. 22. Ioan. Boter. d. 4. par. lib. 2. pag. 30. & 35. & Anton. de Herrera decad. 3. lib. 2. cap. 16. pat. 91. ubi narrat, Hiſspanos
95
diris iſstorum ſsacrificiorum ſspectaculis motos, & quaſsi Divinis impulſsibus percitos, ſseriò deliberaſsſse, uſq;uſque ad mortem pugnare, ut execrandas illas innocentium cædes in poſsterum impedirent.
Præſsertim cùm die quadam, nimis ob ſsocios ab Indis immolatos, commoti, quemdam
96
eximiæ formęformæ adoleſscentem Indum mactari viderent; qui, extracto iam corde, ubi per templi gradus de more iactus fuit, quaſsi Hiſspanorum opem implorans, patrio ſsermone clamavit: Heu Equites, miſserè me miſserum occiderunt.
Quod non eſst cur alicui incredibile videatur, cùm
97
naturaliter contingere potuerit, iuxta ea, quæ tradit Galen. lib. 2. de Hippocrat. & Platon. placit. cap. 4. referens, aliquoties in animalium ſsacrificijs accidiſsſse, ut extracto eorum corde, iamq́ue ſsuper aram, & rogum coniecto, reſspirarent, validèq́ue mugirent, & tantiſsper hâc & illâc decurrerent, ut omittam alia, quæ de quibuſsdam, qui poſst mortem locuti ſsunt, tradit Martin. Delrius lib. 2. diſsquiſsit. mag. q. 19.
Sed & alia expreſssiora argumenta præceſsſserunt, quibus manifeſstiùs conſstitit, quantum hæc infauſsta ſsacrificia Dei ultionem provocaſsſsent. Nam ut prętereãpræteream illud, quod ex Cardano, & alijs retulimus ſsuprà hoc libro capit. 2. numer. 52. de
98
Angelo, qui cuidam immolando adſstitit, & brevi deſsiturum hoc genus ſsacrificij, Deumque vindictam pro eo ſsumpturum, fignificavit. Extat quoque aliud mirandum, & portentoſsum teſstimonium apud Acoſstam lib. 7. cap. 23. pag. 511. Boter. dict. lib. 2. pag. 36. & Herreram decad. 3. lib. 2. capit. 8. pag, 70. qui
99
narrant, quòd cùm Motechuma, Mexicanorum Imperator, multis, & triſstibus augurijs anxius eſsſset, quæ vitæ, & imperij eius interitum prænuntiabant, Deorum iram placare conatus, ingentem lapidem ad templum afferre curavit, ut ſsupra illum plures, & ſsrequentiores ſsolito, hominum victimas immolaret: cùmq́ue primò lapis, multis licèt urgentibus, & funes validiſssimos adhibentibus, loco vel tantillum dimoveri non poſsſset, & rurſsus maioribus hominum copijs & validioribus vectibus urgeretur, vox | prope illum intonuit, quæ eos, fruſstrà laborare, commonuit: quoniam iam cœli, & terræ Dominus eiuſsmodi ſsacrificia ſsummopere haberer exoſsſsa. Quo audito, Motechuma, ibîdem victimas ſsecari, & immolari præcepit: ſsed iterum vox perſsonuit, quęquæ Domini prohibitionem repetijt; & ut certam, inquit, eſsſse credatis, me paululum moveri ſsinam, ſsed poſsteà vires, & conatus veſstros irritos reddãreddam. Cùmq́ue hoc ita contigiſsſset, & poſsteà multis, & enixis Regis, & populi precibus, veluti perſsuaſsus uſsque ad Mexici portas ferri pateretur; ibi tandem in aquæ canalem ſsubitò cadens, penitus diſsparuit, & ad locum, unde prius evolutus erat, confuſsis, & paventibus omnibus, remeavit.
His addo
100
notabilem conſsiderationem Fr. Ioan. à Torquem. in Monarch. Ind. 1. tom. lib. 4. in prolog. pag. 374. ubi inquit, anno 1485. quo Ferdinand. Corteſsius HiſpanięHiſpaniæ natus fuit, Mexici optuagintaoctuaginta hominum millia ſsolemnis cuiuſsdam feſsti occaſsione, uno die immanitet idolis ſsacrificata fuiſsſse. Quaſsi Deus Omnipotens tanti, & tam diri facinoris vindicem, & punitorem eodem illo anno, quo admiſsſsum fuit, & forſsitan eâdem ipſsa die, pararet, nec impium illud ſscelus, & gementis populi afflictionem ultra progredi vellet, ut in ſsimili habetur Exod. 3: ibi: vidi afflictionem populi mei in Ægypto, & clamorem eius audivi. Sed veni, & mittam te ad Pharaonem, ut educas populum meum filios Iſsraël de Ægypto, &c.
Qvintò facit, quòd Indi non ſolũſolum prędictaprædicta ſscelera committebant, quæ adeò gravia eſsſse oſstendimus, & naturali legi contraria: verùm & aliud adhuc peccatum, & quidem gravius, cõmunitercommuniter frequentabant,
101
idololatriãidololatriam ſscilicet varijs, vanis, & interdum portentoſsis nitibus exercentes, & cultũcultum, quem vero & ſsoli Deo exhibêre homines debent, falſsis & ſspurcis idolis deferentes. Etenim
102
non SolẽSolem tantùm, Lunam, aut Stellas colebant, quod alijs multis gentibus commune fuiſsſse, doctè oſstendit Pet. Fab. lib. 3. Semeſstr. cap. 1. pag. 11. ſsed arbores quoque, montes, fluvios, fonres, lapides, urſsos, leones, tigres, angues, & viliſssima quæque ſsibi obvia animalia, mortuorumq́;mortuorumq́ue cadavera, & ſsepulchra, atque horrifica dęmonumdæmonum ſsimulachra ſsub diverſsis, & planè ridendis, aut veriùs lugendis figuris, venerabantur: quibus ingentia templa conſstruxerant, & ſsuperſstitioſsis cæremonijs, cruentiſsq́ue ſsacrificijs, ut abundè oſstendimus, immolabant.
De
103
quo peſssimo idololatriæ Indorum vitio latè agunt Pet. Martyr in ſsuis Novi Orb. decad. Chriſst. ColũbColumb. Amer. Veſspuc. Frac. Lop. Gomara, Gonzal. Ovetus. Petr. Cieza, & Ioan. Bapt. Ramuſsius in eiuſsdem Orbis relationibus, & navigationib. & reliqui Auctores, quos ſsup. hoc cap. n. 55. citavimus; pręſertimpræſertim Roman. lib. 1. & 2. de Rep. Ind. Hieron. Bezon. in hiſst. Ind. lib. 1. cap. 26. & ſseq. ubi eius Addition. & lib. 2. cap. 20. Acoſsta in hiſst. moral. Ind. lib. 5. per totum, & de procur. Ind. ſsalu. lib. 5. cap. 10. & 11. Boter. dict. 4. par. relat. lib. 1. Auguſst. Davila in. dict. hiſst. provin. Mexic. lib. 1. cap. 34. & 25. Fr. Alfonſs. Ferdin. in hiſstor. Eccleſs. lib. 1. per totum, Torquemad. in Monarch. Ind. lib. 6. per totum, & lib. 8. 9. & 10. Garcilaſs. libro 1. capit. 9. & lib. 2. capit. 4. & ſsequentibus, & paſssim Anton. de Herrera in ſsua hiſstor. gener. Ind. pręcipuèpræcipuè decad. 2. lib. 7. cap. 18. pag. 253. Vbi
104
Mexici duo millia idolorum diverſsorum fuiſsſse commemorat, & de eis, & eorum Sacerdotibus aliqua tangit Bodinus lib. 1. dęmonomaniædæmonomaniæ, relatus à Theatr. vitæ human. volum. 27. lib. 4. pag. 4189. ubi ita inquit: In america antequàm Hiſspani illa potirentur,
105
Sacerdotes ieiunia maxima, preces, & ſsupplicationes celebraſsſse conſstat; labaris idola circumgeſstaſsſse | eorumq́ue honores decantaſsſse: tum occupatos à ſspiritibus malignis, res mirabiles pronuntiaviſsſse. Illis uxores non erant, præterquàm ijs, qui peccata audiebant, pœnitentiam temperabant, & confeſsſsionem ſsub gravi pœna non audebant retegere. Omnes perſsæpè ieiunabant, maximè ſsi quando facienda meſsſsis, aut bellum, aut Deus ipſsorum, id eſst diabolus conſsulendus. Vt autem vehementiùs raperentur, oculos occludebãtoccludebant aut eruebant ſsibi, cùm ſsacrificandi eſsſsent homines, & omne genus animalia idolis ſsuis: Multa puellarum habebant monaſsteria, quas homines caſstrati, naſso, labiſsq́ue præciſssis, aſsſservabant, indicta adverſsus inceſtãinceſtam capitali pœna. Qui ambibant SacerdotiũSacerdotium, cum Sacerdotibus ſse in ſsylvas, albis veſstibus indutos abdebant, ubi annos quatuor, aut quinque tranſsigebant. Hoc facto cum litteris teſstimonialibus (ſsyllabos Imperatores vocant) abire ſsolebant. Maximum Deum adorabant Solem, quem vocabant Guaca, & Pachacamac Solis & Lunæ filiũfilium, &c. NimirũNimirum
106
quia dęmõdæmon, infeſstiſssimus ſsemper hoſstis generis humani, his, & alijs erroribus Barbaros obcæcabat, & ambiguis reſsponſsis illudebat, ut non ſsolùm ſsibi Divinos honores uſsurparet, verùm & ritus, quibus Deus colitur, emularetur, ut benè advertit Acoſsta ubi ſsup. & Raph. de la Torre in 2. 2. quæſst. 85. art. 3. diſsput. 1. pag. 418. 1. tom Eratq́ue illis adeò familiaris, & ſsocius, ut legamus apud Petr. Ciezam 2. par. cap. 27. & Hieron. Benzonum, & eius additionatorem, dict. lib. 1. cap. 26. pag. 124. in inſsula
107
Hiſspaniola Crocoton dæmonem miſsceri ſolitũſolitum mulieribus, & ex eo natos bicornes naſsci: cuius dictum refert Martin. Delrius lib. 2. diſsquiſsit. magic. quęſtquæſt. 15. & eius epitomator Franc. TorreblãcaTorreblanca lib. 2. de Magia cap. 31. num. 40.
Quod
108
idololatriæ ſscelus ita abſsurdè apud omnes Indos, & pertinaciter frequentatum, eorum ruditatẽruditatem imprimìs coarguit: nam ut rectè, de Ægyptijs loquens, ſscribit CęlCæl. Rhodig. lib. 16. lect. antiq. cap. 4. Vt hebetiſsſsimus quiſsque eſst, ita facillime ſsuperſstitionum vanitatibus mancipatur, quas ingenium vegetũvegetum, doctrinæ nitore defœcatum, excultũq́ueexcultumq́ue præcipuè averſsatur, alliditq́ue.
Quam verò idẽidem iſstud idololatriæ crimen execrabile, &
109
Deo Opt. Max . ſsemper infenſsum fuerit, apertè conſstat ex maledictionibus, & ſsupplicijs, quæ adverſsus illud perpetrantes minatur Iſsai. 41. & 42. Deuter. 27. Exod. 22. Pſsal. 96. Ierem. 2. 11. Sapient. 14. 17. ubi dicitur,
110
quòd ad tantum flagitiũflagitium obſstupeſscunt cœli, & portæ eius deſsolantur vehementer, Apocal. 18. 1. Corinth. 6. & in alijs plurimis locis diligenter congeſstis à Petr. Nanio in PoliãthęaPolianthæa, verb. Idololatria, quæ
111
latè exornant, & proſequũturproſequuntur D. Auguſstin. lib. 19. de Civit. Dei cap. 21. & 23. Tertullian. in peculiari libro de idololatria, Lactan. Firmian. lib. 1. Divin. inſstit. cap. 3. D. Clement. Alexand. in Orat. adhort. ad Gentes pag. 52. & rurſsus pag. 108. ubi
112
cultum ſimulachrorũſimulachrorum manifeſsta probra ac dedecora, & impietatẽimpietatem extremãextremam appellat, & GẽtianGentian. Hervetus ibîdem, ſstultitiam omnibus maiorem, D. Cyprian. in orat. contra idola, D. Athanaſs. in tract. de vanitate idolorum, Iuſstinus Martyr in Oratione Parænetica, D. Gregor. lib. 12. Moral. cap. 12. D. Thom. 2. 2. q. 94. art. 1. & ſsequentib. D. Antonin. 1. part. cap. 3. tit. 2. §. 7. ubi inquit, quòd idololatria habuit initium BabylonięBabyloniæ, tempore Beli, quamvis Suidas in dictionario aliam originem tradat, dicens: Seruch defunctos præſstantes viros quot annis adorari iuſssit, tanquam adhuc viventes, & memoriam eorum celebrari, & in ſsacros commentarios referri, & Deos iudicari, tanquam benefactores. Hinc orta eſst idololatria, & multitudo Deorum, atque uſsque ad Tharram Abrahami patrem duravit, Abulenſsis cap 1. in Exod. quæſstion. 7. Pereira ibîdem diſsput. 7. ubi tradunt, Hebræos propter idololatriam, quam inter Aegyptios didicerant, & exercuerant, tot divinis | ſsupplicijs afflictos, Marquard. d tract. de IudęIudæ. & Infi. 3. part. cap. 1. num. 23. & ſseqq. Petr. Creſspecius in ſsumma fidei, verb. Idololatria. Fr. Ant. à Corduba dict. lib. 1. q. 57. dub. 5. pag. 500. Anton. Poſsſsevin. in Biblioth. 1. tom. lib. 10. cap. 5. pag. 431. & Anton. de Herrera in. d. hiſst. gen. Ind. decad. 3. lib. 2. cap. 15. pag. 85. ubi docẽtdocent, quid ſsit idololatria, unde provenerit, & quos effectus operetur; & aliqua de idololatria noſstrorum Indorum ſsubiungunt Marta dict. tract. de iuriſsdict. 1. par. cap. 24. ex num. 29. ubi quòd licitum ſsit, idololatras debellare, Simancas in Cathol. inſstit. tit. 32. ubi de materia, & pœnis idololatrięidololatriæ. Et
113
quòd omnis idololatra hęreticushæreticus eſst cenſsendus, Gregor. de Valencia tom. 3. diſsp. 6. q. 11. Tolet. de inſstruct. Sacerd. lib. 4. cap. 14. rubr. de ſsuperſstit. num. 2. verſs. Eſst igitur idololatria, Fr. Lud. Granatenſs. in Sym. Fidei, 4. par. cap. 10. & 5. par. cap. 26. Lælius Zechus in ſsumma, part. 1. tit. de Fide, cap. 14. rubr. idololatria, per tot. Leonar. Leſssius de iuſst. & iure lib. 2. cap. 43. dub. 3. & 4. P. FrãcFranc. Suar. de ſstatu Relig. lib. 2. cap. 3. ubi, quid ſsit idololatria, & cap. 4. ubi quotüplex ſsit, & cap. 5. ubi de eius origine, & cap. 6. ubi de eius gravitate, & pœna, Ioan. Azorius inſstit. Moral. par. 1. lib. 9. cap. 11. & ſseqq. ubi quid ſsit idololatria: & quod
114
eius crimen ex ignorantia non excuſsatur Thom. Sanchez in præcep. Decalog. lib. 2. cap. 37. Martin. Delr. in adag. ſsacris, 1. tom. adag. 855. pag. 462. ubi
115
concludit, idolum inde dictum, quòd cultoribus nihil niſsi dolorem, & turbelam adferat, & Deum ad iram provocet. Ludovic. à Paramo de orig. Inquiſsit. lib. 1. tit. 3. cap. 2. per totum, ubi curiosè recenſset, eos omnes, qui idololatriæ crimen in mundo cõmiſeruntcommiſerunt, Fr. Raph. de la Torre in 2. 2. D. Thom. tom. 2. q. 94. artic. 3. & ex pag. 98. uſsque ad pag. 124. ubi
116
quòd idololatria continet odium Dei, & blaſsphemiam, & eſst gravior infidelitate, & de eius cauſsis, & initijs, & alia plura de ea Thom. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsal. lib. 11. cap. 10. pag. 787. & ſsequent. ubi quàm fuerit vana iſstorum Indorum, & aliorum idololatrorum ſsecta, Fr. Thom. Maluenda de Antichriſsto, lib. 1. cap. 3. pag. 6. & 7. ubi quòd Belial fuit Princeps idolorum, & quid ſsignificet, & lib. 7. cap. 3. pag. 349. ubi
117
quòd Antichriſstus idola auferet, & alia plura de gravitate huius criminis, Torquem. in Monarch. Ind. lib. 6. cap. 5. &c. 33. ubi de idololattia diverſsarum nationum, & Indorum, & quando cœperit, Simon Maiol. in diebus Canicul. tom. 2. colloq. 1. per tot. præcipuè pag. 22. & 23. ubi de varietate, & abominatione idolorum, Petr. Opmeerus in opere Chronograph. pag. 20. ubi quid ſsit idolum, & de initio idololatrięidololatriæ, Illuſstriſss. Bellar. lib. 1. de Verb. Dei, cap. 13. pag. 17. ubi idem tractat, & lib. 4. de Roman. Pontif. cap. 19. pag. 340. ubi de idolatriæ punitione, Franc. Torreblanca de magia lib. 1. cap. 17. & 18. Ioan. Funger. in Etymol. verb. Idololatria, pag. 448. & 449. Baſsil. Pontius 1. part. var. diſsp. q. expoſsit. 6. & 7. ubi plura tradit de materia idololatrięidololatriæ, & an illa cœperit ante diluvium, tempore Henos? &
118
an ſseme extincta, ſsit iterum ſsub finem mũdimundi reditura, Fr. Ioan. à Ponte in cõvenconven. utr. Monarch. lib. 3. cap. 12. §. 2. & ſsequentib. ubi plura omnino videnda de eâdem idololatria, & eius initio, & quando in Ægypto, & in Hiſspania ortum habuerit, & qualiter à Deo punita fuerit? eruditiſss. Pat. Ioan. Pineda in commentar. ſsup. Iob, cap. 31. verſs. 26. 27. & 28. ubi pòſst quàm de hoc crimine multa ſsatis curiosè congeſssit, oſstendit, meritò
119
a Iob. in illo loco appellari: Maximam iniquitatem, & quòd vix de alia tam graviter conqueritur Deus, atque de idololatria: vix alicuius improbitatis tam multæ, tamq́ue graves appellationes; iam enim appellantur idola: Offeſsiones, & dolores ocu|lorum, ut quæ Deus non ſsuſstineat vidêre: iam abominationes, ut quas non ſsine ingenti nauſsea coram ſse videat: iam odium, ſspurcitiæ, immunditia, ſsordes. Denique nihil eſsſse immundum, cum quo maxima hęchæc iniquitas non comparetur. Circa quod plura alia etiam congerit, & conſsiderat Dom. Valençuela in diſscurſs. ſstat. & belli, 2. part. conſsid. 2. num. 17. & 18. & noviſssimus P. Mendoça ſsup. lib. 1. Reg. cap. 2. verſs. 25. n. 12. pag. 503.
Quam reprehendes
120
etiam Sibylla relata à Lactan. d. lib. 1. cap. 3. ſsic ſscripſsit:
Græcia quid confidis in viros Principes?
Ad quid dona inania mortuis ponis?
Immolas idolis, quis tibi in mentem dolorem
Impoſsuit, ut hæc perficias, magni Dei ore Relicto?
Et Sedulius Paſschalis, vetus & Chriſstianus Poëta, eandem cæcitatem, & ſstultitiam his elegantiſssimis verſsibus carpit, qui iſstorum Indorum in hac parte vitia, & mores denotare videntur:
Heu miſseri, qui vana colunt, qui corde ſsiniſstro
Religioſsa ſsibi ſsculpunt ſsimulachra, ſsuumq́ue
Factorem fugiunt, & quæ fecere verentur.
Quis furor eſst? quæ tanta animas demẽtiadementia ludit?
Vt volucrem, turpemq́ue bovem, torvumq́ue draconem,
Semihominemq́ue, canẽcanem ſsupplex homo pronus adoret.
Aſst alij Solem, cæcatis mentibus, acti
Affirmant verum eſsſse patrem, quia ritè videtur,
Clara ſserenatis infundere lumina terris,
Et totum luſstrare Polum, cùm conſstet ab iſstis.
Motibus, inſstabilem rapidis decurſsibus ignem.
Officium non eſsſse Dei.
Et eſst ſsummè notandum Concilium Illiberritanum, Canone 1. ubi hoc crimen capitale, vel principale dicitur, & ibîdem plura in eius deteſstationem graviter & eruditè congeſssit Nobilis noſster D. Ferdinand. Mendoça, cap. 4. & 5. citans inter alia Tertul. d. lib. de idololat. in princip. dum ait Principale crimen generis humani, ſsummus ſsæculi reatus, toto cauſsa iudicij idololatria.
Taliſsq́ue, ac tanta fuit
121
Dei Opt. Max . cura in idololatriæ occaſsione vitanda, ut ob hanc cauſsam ęneumæneum illum Serpentem quẽquem Moyſses iuſsſsu Domini in deſserto levavit, Ezechias religioſsâ poteſstate, Deo ſserviens, cum magna pietatis laude contriverit,
122
ne ab Iſsraëlitis tanquam idolum coleretur, ut tradit D. Auguſst. lib. 10. de Civit. Dei, cap. 8. & eidem Moyſsi in terram Promiſssionis populum introducere denegatum, illiuſsq́ue ſepulchrũſepulchrum occultum hominibus fuerit, ne
123
IudęiIudæi omnia benficia, quęquæ a Deo receperant, illis prorſsus tribuerent, & Divinis honoribus inſservirent, ut optimè conſsiderat Abulenſsis, Gagneius, & Montan. ſsup. Canon. Epiſst. Iud. Apoſstoli, & inſsinuat Chryſsoſst. homil. 5. in Matth. D. Auguſst. vel quiſsquis ille eſst, qui de mirabil. ſsacr. Scriptur. conſscripſsit, lib. 1. cap. ult. gloſsſs. Lyran. & Caietan. ſsup. Deuteron. 34. Theodoret. q. 43. in Deuter. & noviſssimè proſsequitur P. Franc. Suarez in defenſs: Fidei contra ſsect. Anglican. cap. 13. n. 9. & 10. P. Fr. Ioan. Marq. in Gubernat. Chriſst. lib. 1. c. 32. pag. 201. Quibus addo elegantiſsimũelegantiſsimum locũlocum eiuſsdem Theodor. lib. 3. de curat. GręcarGræcar. affect. ubi,
124
ob eandẽeandem vitãdęvitandæ idololatriæ rationem, DeũDeum poſst diluviũdiluvium in terra, & alijs elementis aliquid minus undequaque perfectũperfectum reliquiſsſse, his verbis oſstendit: Hominum errorem ſsapientiſsſsimus Deus multò antè præſentiẽspræſentiens, nonnullos defectus elementis adiunxit, ut illorũillorum quidẽquidem ſspecies ac magnitudo, intuẽtesintuentes homines ad OpificẽOpificem demirandũdemirandum attolleret, ipſsæq́ue viciſsſsim labes ac patientiæ, homines cohiberent, quominus ea, tanquam Deos adorandos, cenſserent.
Loading...