CAPVT XIV. De auctoribus, & argumentis, quæ in ſsuperiore articulo pro negativa ſsententia urgere videntur, & contrariorum ſsolutione.

SVMMARIVM Capitis XIV.

  • 1 Homines ad diſsſsentiendum, & variè opinandum faciles ſsunt.
  • 2 Infideles non poſsſse debellari ob tyrannidem, idololatriam, & peccata contra naturam, multi Doctores affirmant.
  • 3 Auctores plurimi referuntur, qui titulum debellationis Indorum ob tyrannidem, idololatriam, & peccata contra naturam admittere nolunt.
  • 4 Bellum, ut ſsit iuſstum, debut eſsſse defenſsivum, vindicativum, aut punitivum.
  • 5 Indi non videntur iuſstè debellari poſsſse ex cauſsa defenſsionis, vindicationis, aut punitionis.
  • 6 Bellum punitivum propriè ad executionem imperij, & iuriſsdictionis ſspectat, & inter ſsubditos exercetur.
  • 7 Princeps nullus, etiam Papa, & Imperator, in alienis Reginis temporalem iuriſsdictionem exercere poteſst. Et nume. 18.
  • 8 Civis unus non habet poteſstatem puniẽdipuniendi alium, quantumvis vitioſsum.
  • 9 Reſspublica una non acquirit poteſstatem in aliam ſsibi non ſsubditam ratione ſscelerum, quæ in ea committuntur.
  • 10 Iuriſsdictionem nemo habet extra ſsuum territorium.
  • 11 Territorium quid ſsit, & unde dicatur?
  • 12 Siculi Flacci locus refertur, & emendatur.
  • 13 Imperij, & iuriſsdictionis propriæ terminos excedere etiam charitatis, aut pietatis ratione non licet.
  • 14 Bonum, & rectum excedere nullatenus licet, etiam propter ſsalutem alterius.
  • 15 Mendacium quantumvis leve dicere non licet pro totius mundi conſservatione.
  • 16 Pontifex Roman. ex ſsententia D. Bernardi ſse in temporalibus Principum | ſsæcularium negotijs immiſscere non debet.
  • 17 D. Pauli ad Romanos 14. locus expenditur.
  • 19 Deus peccata, & iniurias contra ſse factas facilè, ſsi vult, vindicare poteſst, prout ſsæpiſssimè fccitfecit.
  • 20 Vindictam peccatorum, quæ cõtracontra Maieſstatem divinam committuntur, ſsibi relinquendam Dominus tradit.
  • 21 D. Pauli locus 1. Corinth. 5. Quid enim mihi de his, qui foris ſsunt, iudicare? de infidelibus exponitur à D. Hieronym. Anſselm. Athanaſs. Thom. & alijs. Et num. 23. & 27.
  • 22 Infidelium extra Eccleſsiam poſsitorum peccata, Divino iudicio punienda relinquuntur.
  • 24 Vicario Chriſsti directè non fuit cõceſſaconceſſa poteſstas ſsuper non baptizatis.
  • 25 D. Theodoret. qualiter exponat locum D. Pauli Coloſsſs. 4. In ſsapientia ambulate ad eos, qui foris ſsunt.
  • 26 Trident. Synodus ſseſsſs. 14. declarat Eccleſsiam non iudicare de non baptizatis.
  • 28 D. Auguſst. elegantiſssima verba in ſsermone 6. de verb. Dom. referuntur, & perpenduntur.
  • 29 Ritus infidelium non eſsſse ab Eccleſsia tolerandos, ex doctrina D. Thom. qualiter accipiendum ſsit?
  • 30 Infidelium etiam nobis ſsubditorum ritus tolerandi ſsunt, ſsi Chriſstianæ religioni non adverſsentur.
  • 31 Indi ſsi puniri poſsſsunt pro peccatis contra naturam commiſssis, pro omnibus puniri poſsſse videntur.
  • 32 Peccata omnia, legi, ſsive rationi naturali repugnant, & ſsic contra naturam eſsſse videntur.
  • 33 Pontifex non ſsolùm infideles, verùm neque fideles debellare poteſst propter peccata legi naturali contraria.
  • 34 Ignorantia aliqua invẽcibilisinvencibilis iuris naturalis dari poteſst.
  • 35 Fidei prædicatio continet etiam prædicationem pœnitentiæ.
  • 36 Prædicationis Chriſsti Domini, & D. Ioannis Baptiſspropoſitũpropoſitum, quod fuerit?
  • 37 Infidelibus fidem prædicare, & peccata eorum velle punire, contraria videntur.
  • 38 Chriſstus non venit iudicare, ſsed ſsalvare mundum.
  • 39 Indorum vitia, religionis & doctrinæ inſsinuatione, magis quàm armorum terrore tollenda fuerunt.
  • 40 Homo ſsecundùm Plutarch. non ita efferum animal eſst, ut diſsciplina, & alijs modis cicurari non poſssit.
  • 41 Religio Chriſstiana, quàm potens ſsit, ad hominum barbariem, feritatem, & vitia tollenda?
  • 42 Clem. Alexandr. elegans locus expenditur: & alter num. 45.
  • 43 Lactantij Firmiani elegantiſssima verba de effectibus veræ Religionis.
  • 44 Iuſstus Lipſsius optimè tradit, nulla re magis mores componi, quàm Religione.
  • 46 Indorum Reges legitimè ſsuo more creati, ob ſsolum tyrannidis vitium ſsuis imperijs ab Hiſspanis privari potuiſsſse non videntur. Et num. 48.
  • 47 Princeps fidelis reſspectu infidelis ſsibi non ſsubditi, perinde ſse habet ac privatus cum altero privato.
  • 49 Tyrannum iuſsto titulo regnantem nemo privata auctoritate occidere, vel ſspoliare poteſst.
  • 50 Auctores plurimi referuntur, qui diſsputant, an & quando liceat tyrannũtyrannum privata auctoritate interficere?
  • 51 Pat. Iacobi Gordoni verba de occiſsione Regis Galliæ Henrici III.
  • 52 Indi, & alij infideles non videntur iuſstè debellari poſsſse ob eſsum carnium humanarum, & alia peccata contra naturam.
  • 53 Indis quæ imputantur ſscelera, aliæ plures nationes commiſserunt, quæ tamen ob ea debellatæ non leguntur.
  • 54 Sodomiæ vitium Iudæis, & Romanis olim frequentiſssimum fuit.
  • 55 Adrianus Imperator Antinoo, Ganymedi ſsuo, divinos honores indulſsit.
  • 56 Ieroſsolymis iuxta templum effœminatorum ædiculæ ſstructæ fuerunt.
  • 57 Amorrhæi, & cæteri Palæſstini graviſs|ſsima peccata committebant: ob quæ tamen citra præceptum Domini debellari non poſsſsent.
  • 58 Afrorum vitia, vitijs Indorum longè maiora, verbis Salviani connumerantur.
  • 59 Carpocratianorum, ſsive Gnoſsticorum hæreticorum nefanda flagitia.
  • 60 Leſstrigones antropophagi erant, & ideò ſstriges eò nomine dictæ.
  • 61 Carnium humanarum convivia plures gentes exercuerunt.
  • 62 Britanni, & Poloni carnes humanas edere ſsolebant.
  • 63 Braſsilienſses, Æthiopes, & aliæ gentes Orientales hodie edunt carnes humanas.
  • 64 Carnes humanas palato gratiſssimas dicebant Braſsilij, & querebantur, quòd baptizatorum non tanti ſsaporis eſsſsent.
  • 65 Romani maximas turpitudines in ſsuis Deis & eorum feſstis admittebant.
  • 66 Lupercalibus in feſstis qualiter fœminæ verberarentur?
  • 67 AſsyriorũAſsyriorum, & Lydorum obſscœnus mos in virginibus maritandis.
  • 68 Turcæ, & aliæ nationes quàm feros & fœdos mores hodie habeant, & olim habuerint?
  • 69 Auctores multi citantur, qui agunt de varijs valdè feris ac fœdis variarum gẽtiumgentium moribus & ritibus.
  • 70 Indi etiam ob defenſsionem innocentum, quos in ſsacrificijs immolabant, debellari poſsſse non videntur, & quare?
  • 71 Eccleſsia quatenus tolerare ſsoleat ritus infidelium?
  • 72 Conſsuetudo etiam improba excuſsat à pœna temporali.
  • 73 Barbaros quoſsdam, qui ex conſsuetudine homines immolabant, impunitos reliquerunt Romani, ex Plutarcho.
  • 74 Sacrificia humanarum victimarum non videntur naturali iure prohibita, cùm eis olim omnes ferè mundi nationes uſsæ reperiantur.
  • 75 Idolum Moloch, & Baal quale? & alia plurima, quæ Hebræi coluerunt, eis humano ſsanguine litantes.
  • 76 Carthaginenſses, & generaliter reliqui Africani qualiter filios ſsuos Saturno immolarent.
  • 77 Romani etiam olim hominum immolationes exercuerunt.
  • 78 Suetonij locus in Octavio perpenditur.
  • 79 Virgilij carmina exponuntur.
  • 80 Captivi in ſsepulchris virorum fortium à Romanis necari ſsolebant.
  • 81 Gladiatores Romæ unde originem habuerint, & cur buſstuarij dicti?
  • 82 Gladiatorum ſspectacula crudeliſssima erant, & Traianus uno munere decem millia gladiatorum populo exhibuit.
  • 83 Lex unica, C. de gladiator. lib. 11. qua gladiatorum ſspectacula prohibita ſsunt, declaratur, & illuſstratur.
  • 84 Marius filias ſsuas Dijs Averruncanis immolavit.
  • 85 Achaz Hebræorum Rex filium immolavit idolo inimicorum ſsuorum.
  • 86 Hoſstia, & victima quid ſsignificent, & de horum nominum etymologia.
  • 87 Romani frequenter ſse ipſsos occidebant, vel occidendos vendebant.
  • 88 Tauri, Theſsſsali, Cretenſses, & alij humanis victimis utebantur.
  • 89 Galli, Franci, Germani, Britanni, & alij populi Septentrionales homines immolabant, & quomodo? num. 92.
  • 90 Lucani locus exponitur.
  • 91 Theutates erat Gallis Mercurius, & Mars Hæſsus.
  • 93 Hiſspanos antiquos humanis victimis in ſsacrificijs uti ſsolitos, plures ſscribunt.
  • 94 Concilium Illiberitanum exponitur.
  • 95 Religionis vanæ pretextu multoties gravia peccata fiunt.
  • 96 Infideles nobis non ſsubiecti idololatriæ cauſsa non videntur poſsſse puniri, aut debellari.
  • 97 Romani antiqui maximè idololatræ fuerunt, & pluſsquàm triginta deorum, ſsive potius dæmoniorum, millia coluerunt.
  • 98 Ægyptij fuerunt idololatriæ magiſstri: & de multis ridendis, & contem nendis rebus, quas adorabant.
  • 99 IuvenaliIuvenalis locus expenditur de vana idololatria Ægyptiorum.
  • 100 Dij, ſsive idola diverſsarum nationum qualia?
  • 101 Hebræi quàm varia idola coluerint.
  • 102 Abrahamum aliquando idololatram fuiſsſse, aliqui tradunt, qui ab alijs reprobantur, remiſssivè.
  • 103 Contumelia, & Impudentia pro Deabus ab Athenienſsibus colebantur.
  • 104 Morti, Senectuti, & Paupertati Lacedæmonij ſsacrificabant.
  • 105 Romani adverſsæ Fortunæ, Pallori, febri, & Rubigini peculiaria templa, & ſsacrificia erexerunt.
  • 106 Arbores, & ſserpentes cur olim pro Dijs ab aliquibus gentibus colerentur?
  • 107 Indi Zeilani Simiæ dentem adorant.
  • 108 Chriſstianos quoſsdam accuſsat D. Paulus, quòd ſsimul cum Chriſsto idolo colerẽtcolerent.
  • 109 Auctores plurimi recenſsentur, qui de idolalatriaidololatria diverſsarum nationum latiſssimè agunt.
  • 110 Blaſsphemia, quæ in idolalatriaidololatria ineſst, qualis fit, & quòd ob eam tantùm infideles debellari non poſssint?
  • 111 Blaſsphemia vera, & propria requiritur, ut infideles ob eam puniri poſssint.
  • 112 IdolalatriæIdololatriæ in ſsacra Scriptura punitæ exempla quatenus imitanda ſsint?
  • 113 Legis veteris exempla admiranda interdum potius quàm ſsequenda.
  • 114 Iſsraelitæ quibus rationibus potuerũtpotuerunt debellare, & ſspoliare Amorrhæos, Chananæos, & alios?
  • 115 Amorrhæorum, & Chananæorum tẽplatempla, & idola cur Deus ad Iſsraelitis ſsubverti præceperit?
  • 116 Deuteron. locus cap. 20. de civitatibus procul poſsitis explicatur.
  • 117 Infideles idolalatræidololatræ qualiter convincendi, ſsive expugnandi ſsint, iuxta gloſsſsam Interlinealem?
  • 118 D. Auguſst. & Cypriani loca de punitione idolalatrarumidololatrarum, qualiter accipienda?
  • 119 Idololatras qui punientes laudantur, de ſsubditis intelligendi ſsunt.
LVcvlenter ſsatis, ut opinor, oſstendimus, quàm multis ac magnis auctoribus, & argumentis nitatur titulus iſste debellationis Indorum, qui ex peccatis contra naturam, cruẽtiſq́uecruentiſq́ue ſsacrificijs, & idololatrijs eorum colligi ſsolet. Verum autem verò
1
cùm nihil ita certũcertum ſsit inter homines, quod dubitationem aliquam, & opinionum diſscrimina non recipiat, ut præclarè inquit Iuſstinian. in authen. de tabellionib. collat. 5. Vlpian. in l. itẽitem ſsi unus 19. §. principaliter, D. de arbitris, & in l. 1. & 2. D. de acqui. poſsſs. gloſs. verb. Diverſsas, in cap. ſsuper litteris, de reſscript. Terent. in Phorm. act. 2. ſscen. 4. ibi: Quot homines, tot ſsententiæ, Horat. ſsaty. 2. ibi:
Tres mihi convivæ prope diſsſsentire videntur,
Quintilianus declamatione 9. in Gladiat. Polybius lib. 4. ibi: Vſsque adeò natura hominum non ſsolùm corpora, verum etiãetiam animos diſssimiles finxit. Ioan. Sambucus in ſsuis Emblemat. pag. 63. ubi hoc etiam ad mortuos, ſsub lepida quadam anus fabella, extendit, ſsic inquiens:
Quædam anus in Sacrum portabat crania collem. Oſssibus humanis ne minuatur honos:
Sed titubans ægris pedibus cùm verticem adiret, Concidit, ac varium crania verſsat iter.
Illa videns labi diverſsè cuncta retrorſsum, Quodq́;Quodq́ue adeò diſscors ſsemita ferret onus:
Quid mirum ſsi tot ſsenſsus, quot in orbe figuræ Sunt, ait, invivis, num oſssibus una via eſst?
Cum alijs, quęquæ tradit Edmun. Meril. lib. 1. obſs. cap. 2. Seraphinus de virt. iuramen. privil. 71. num. 4. Fran. Connan. lib. 1. commen. iur. civi. cap. 1. Bobadilla in Politica lib. 2. cap. 21. num. 144. Antonius Faber. in Iuriſsprud. Papin. pag. 4. & Hieronym. Zevallos in præfat. comm. opin. ex num. 113. noviſssimè Alphonſsus Carrança de partu human. cap. 9. num. 79. Plurimi alij, graviſssimiq́ue Doctores reperiuntur, qui non minus validis argumentis, & conſsiderationibus moti, contrariam ſsententiam veriorem, & tutiorem eſsſse contendunt; expreſssè docentes,
2
infidelibus, qui Principibus Chriſstianis ſsubiecti non ſsunt, etiam cum auctoritate Pontificis, bellum moveri non poſsſse, quantumvis ſsub tyrannorum imperio detineantur, idolis inſserviant, & peſssima, ac nefanda crimina contra legem, & rationem naturalem admittant: & etiam ſsi prius admoniti, ut ab his ſsceleribus abſstinerent, id facere recuſsaverint.
Quam ſsententiam
3
in primìs probaſsſse videtur Caietan. 2. 2. q. 66. art. 8. & nervosè defendit Epiſscop. de Chiapa in Apolog. contra Sepulved. & in tract. comprobatorio fol. 66. & 67. Victoria in 1. relect. de Indis, num. 40. & ſsequentib. Soto in 4. diſstinct. 5. q. 1. art. 10. pag. 266. Covarru. in regul. peccatum, 2. part. §. 10. num. 4. & 5. Menchaca lib. 1. controverſs. illuſstr. cap. 24. & licèt ſsub dubio, in ea magis reſsidêre videtur Gregor. Lop, in d. l. 2. tit. 22. part. 2. gloſsſsa magna, col. antepen. ad medium, Corduba in quæſstionar. 1. part. q. 57. dub. 5. per totum, & ſsequitur Mag. Bañez in 2. 2. q. 10. art. 10. col. 531. verſs. Sexta concluſsio, & ſsequent. ubi illam confirmat, & reſspondet argumentis, quæ in contrariũcontrarium adducuntur; docetq́ue, eam ſsecuros fuiſsſse omnes Magiſstros Theologos in Cathedris ſsuis uſsque ad noſstra tempora. IdẽIdem latè probat Ioſseph. Acoſsta de procur. Ind. ſsalu. lib. 1. cap. 5. & lib. 2. cap. 3. 4. 5. & 6. Gregor. de Valencia, 3. tomo, diſsput, 1. q. 10. puncto 7. verſsicul. Nihilominus contraria, col. 414. Molina de iuſst. & iure, tract. 2. diſsput. 106. per totam, Ioan. Azorius lib. 8. inſstit. moral. cap. 26. verſsicul. Octavò quæritur, col. 1276. in fine, Fr. Auguſst. Davila in hiſst. Mexicana lib. 1. cap. 24. & 25. pag. 95. & 96. Pat. Ludovic. Turrianus de fide, articul. 11. diſsput. 52. dub. 2. colum. 646. & 647. multa tamen commiſscens, quæ ſsigillatim tractari, & expendi debuiſsſsent Fr. Thomas à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalute lib. 4. part. 1. dub. 4. pag. 207. Et tãdemtandem in eandem opinionem magis inclinare videtur Hieron. Zevallos 4. tom. commun. q. ſsin. num. 189. cum ſsequentib. videndus, ex num. 129. & noviſssimè poſst hæc ſscripta Pat. Suarez in tract. de Charit. diſsput. 13. ſsect. 5. num. 1. & ſsequentibus, & Auctor libri Maris Liberi cap. 2. quem refert. Seraph. Freitas de Imp. Aſsiatico, cap. 3. num. 4. & idem Freitas magis ex profeſsſso de hoc titulo diſsputans. eod. lib. cap. 12. & Ant. Ricciullus de iur. perſson. lib. 2. cap. 31.
Pro qua ſsententia hæc potiſssima argumenta conſsiderari poſsſse videntur. Primum,
4
quòd cùm ea bella dumtaxat iuſsta & legitima eſsſse definiãturdefiniantur, quæ defenſsiva, vindicativa, aut punitiva ſsunt, hoc eſst, quæ iniurias, & damna, quæ nobis inferuntur, propulſsant, vel illatas vindicant & reſsarciunt, aut ſsubditorum proterviam, delicta, & exceſsſsus compeſscunt, & puniunt, iuxta ea, quæ tradunt Doctores in l. ut vim, & in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, Doct. Melchior de Valencia, tract. 2. cap. 5. num. 15. & ſsequentib. & Nos latè exornavimus ſsup. hoc lib. cap. 6. ex num. 52. Non videtur ullo modo
5
bellum, quod infidelibus infertur, licitum eſsſse poſsſse, cùm ipſsi | nihil in noſstrum damnum, & offenſsionem meditarentur, neque aliquid uſsurpaſsſsent, quod ab eis repetere, & recuperare poſsſsemus. Necnon etiam cùm tertium illud genus belli punitivi dificiat, quod propriè
6
ad executionem imperij, & iuriſsdictionis ſspectat, ut præter alios obſservant Covarru. & Soto ubi ſsup. & Molina d. diſsput. 106. verf. Sit prima concluſsio, atque ita inter ſsubditos duntaxat exerceri debet, & ad extraneos, quãtumvisquantumvis impios & infideles, extendi non poteſst,
7
adverſsus quos nullus Princeps, quamvis ſsit Imperator, imò nec etiam Summus Pontifex, iuriſsdictionem temporalem habent, neque item ſspiritualem, niſsi quatenus ea neceſsſsaira eſst ad Chriſstianæ Reipublicæ quietem, & utilitatem, prout idem Covarru. vbi ſsuprà reſsolvit, & Acoſsta d. lib. 2. cap. 4. & Molina d. tract. 2. diſsput. 110. de quo Nos in capitibus ſsequent. pleniùs agemus. Et
8
ſsicut unus civis poteſstatem puniendi alium civem quantumvis vitioſsum non habet: ita
9
ſsimiliter una Reſspublica nullũnullum ius in alia, ſsibi non ſubditãſubditam ob id acquirere poteſst, quòd in illa graviſssima quævis ſscelera perpetrẽturperpetrentur.
Etenim diſscretis gentibus, & Regnis conditis, ut in d. l. ex hoc iure, iuriſsdictiones quoque, & imperia diſstingui cœperunt,
10
ultra quæ nemo alijs ius dicere potuit, l. ult. D. de iuriſsdict. omn, iudic. cap. novit de iudicijs, cap. ſsi duobus de appellation. cap. cauſsam el 2. qui filij ſsint legiti. cap. quoniam, diſstinct. 10. cap. duo, diſstinct. 96. cap. celebritatem in fine de conſsecrat. diſstinct. 3. Et inde
11
territoria dicta, eſsſse ſscribit Pompon. I. C. in l. pupillus 239. §. territorium, D. de verb. ſsignif. quòd magiſstratus intra fines cuiuſsque civitatis, ſsive univerſsitatis, terrendi, ideſst, ſsubmovendi, & puniendi ius habeãthabeant. Quod
12
Siculus Flaccus in lib. de conditionib. agrorum his verbis expreſssit; Bellis enim geſstis victores populi terras omnes, ex quibus victos eiecerunt publicè atque univerſsaliter territorium dixere, intra quos fines ius ducendi eſsſset. vbi malim legere: Iuris dicundi ius eſsſset, cum Briſsſsonio & Ioanne Calino de verb. ſsignif. verb. Territorium.
Hanc autem
13
naturalem, & legitimam imperiorum diviſsionem turbare, & in alienos & extraneos homines iuriſsdictionem exercêre, etiam ſsub prætextu Charitatis, ſseu pietatis, non oportet, cap. cùm ad verum, cap. ſsi Imperator 96. diſstinct. cum notatis à Baldo in l. 1. in princip. colum. 2. D. de conſstitut. Princip. Decio in dict. cap. novit. 2. notab. & in noſstris terminis à Ioſseph. Acoſsta dict. lib. 2. cap. 4. Quia nullatenus eſst
14
à bono, & recto ne tantulum quidem diſscedendum, vel propter ſsalutem alterius, cap. 1. verſsicul. Septimum genus, cap. mihi autem, cap. ne quis, cap. faciat, & cap. ſsi quis ad te 22. q. 2. & tradunt Theologi omnes in 3. SẽtentSentent. diſstinct. 38. & Tiraquel. de pœnis temper. cauſsa 24. in princip.
Et conducit,
15
quod de levi mendacio, etiam ob conſservationem totius mundi non excuſsando, piè, & graviter docet F. Auguſst. lib. de mendacio ad Conſsentium cap. 3. Alexan. 111. in cap. ſsuper eo de uſsuris, Theologi communiter in 3. diſstinct. 37. & 38. Leſssius lib. 2. de iuſst. & iure cap. 47. dubit. 6. num. 37. Caſstrus adverſsus hæreſses, verb. Mendacium, Canus lib. 2. de locis Theol. cap. 2. Corduba lib. 1. quæſstionarij, q. 29. Suarez in tract. de bonit. & malitia, diſsput. 7. ſsect. 1. & lib. 2. de legibus, cap. 16. num. 12. & in tract. de Fide, diſsput. 3. ſsect. 5. num. 8 & Pat. Fr. Ioan. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 14. & lib. 2. cap. 7.
Quâ ratione D. Bernard. lib. 1. de conſsiderat. ad Eugenium
16
etiãetiam Summum Pontificem notat, ubi ſse civilibus & ſsæcularibus negotijs immiſscet, & temporalium Principum iuriſsdictio|nem aſsſsumit: In criminibus, inquiens, non in poſsſseſssionibus poteſstas veſstra: propter illa ſsiquidem, & non propter has, claves accepiſstis Regni cœlorum, prævaricatores excluſsuri, non poſsſseſsſsores. Habent hæc infima, & terrena iudices ſsuos, Reges & Principes terræ. Quid fines alienos invaditis? Quid falcem veſstram in alienam meſsſsem extenditis? Et lib. 2. Vicario Chriſsti non dominatus in orbem, ſsed Apoſstolatus convenit. Nam Principes gentiũgentium dominantur eorum, at non ita inter vos. Et præſsenſsit
17
D. Paul. ad Roma. 14. dum ait: Tu quis es, qui; iudicas alienum ſservum? Domino ſsuo ſstat, aut cadit: quo in loco D. Hieronymus paraphraſsticè inquit: Cuius tu auctoritatis es, ut iudices eum, quem lex non iudicat?
18
Sic apertè inſsinuantes, nullam poteſtatẽpoteſtatem, quantumvis Regiam, aut Pontificiam, infidelibus ſsibi non ſsubditis, & invitis, leges, & præcepta morum dare poſsſse, & longè minus ad eorum punitionem procedere, vel ob hanc cauſsam adverſsus illos bellum inferre.
Secvndò pro eâdem opinione cõſiderariconſiderari poteſst, quòd licèèt fateamur, ratione tyrannidis, idololatriæ, ſsacrificiorum, & aliorum criminum contra naturam, quæ Indi committere prohibentur, Divinæ Maieſstati iniuriam inferri:
19
Hæc tamen quo ad nos ſsufficiens cauſsa belli iudicari non poteſst, neque ob eam vindicandam nobis adverſsus infideles ſsævire permittitur, cum Deus ipſse facillimè valeat, ſsi velit, eas iniurias avertere, ſsceleratoſsq́ue homines pro meritis coërcere, prout multoties feciſsſse, pluribus exemplis oſstendimus ſsuprà hoc lib. cap. 2. ex numer. 5. & cap. 11. num. 49. & latè proſsequitur Simon Maiol. in dieb. Canic. 1. tom. colloq. 19. pag. 433. & 2. tom. colloq. 1.
20
Et manifeſstiùs doceri videtur in illo Deuter. 32. verſs. 35. Paul. ad Romanos 12. & ad Hebræos 10: Mihi vindictam, & ego retribuam, & meliùs atque expreſssiùs,
21
1. ad Corinth. 5. ubi ſsic urgentiſssimè inquit: Si is, qui frater nominatur inter vos, eſst fornicator, aut avarus, aut idolis ſserviens, aut maledicus, aut ebrioſsus, aut rapax: cum huiuſsmodi nec cibum ſsumere. Quid enim mihi de ijs qui foris ſsunt, iudicare? Nonne de ijs, qui intus ſsunt, vos iudicatis? nam eos, qui foris ſsunt, Deus iudicabit. Auferte malum ex vobis ipſsis.
Quem locum exponens D. Hieronymus ibîdem, & in epiſst. ad Oceanum, eam fuiſsſse Apoſstoli mentem, oſstendit, ut ratione dictorum criminum liceat, in fratres, hoc eſst, in eos, qui ſsemel Chriſsto, & Eccleſsiæ nomen dederunt, competenter animadvertere.
22
Alieni autem & qui foris, ideſst, extra Eccleſsiam ſsunt, veluti IudęiIudæi, Hæretici, atque Gentiles, Divino iudicio puniendi relinquantur, & D. Anſselmus ſsic inquit: Quid mihi attinet iudicare de ijs, ideſst, infidelibus, qui ſsunt foris, ideſst, extra Eccleſsiam? His enim blandiendum eſst, ut per amorem, & dulcedinem poſssint Chriſsto lucrari. Nam eos, qui foris ſsunt, non commiſsit vobis Deus iudicandos, ſsed ipſse iudicabit eos in futuro ſsecundùm diſstrictionem iuſstitiæ ſsuæ. Et D. Athanaſs. ſsuper eundem Pauli locum ſsic non minùs expreſssè, eleganter ſscribit: Neminem equidem nunc eorum, qui exteriores ſsunt, alloquor, id enim leges meas excederet. Super vacaneè igitur Chriſsti præcepta illis iniungerẽiniungerem, qui extra Chriſsti aulãaulam divagantur; quæcunque enim lex diſsſserit, his qui ſsub lege ſsunt, diſsſserit.
In quem ſsenſsum eandẽeandem auctoritatẽauctoritatem citant
23
Pontifices in cap. maiores, de baptiſsm. cap. gaudemus, de divortijs, cap. qui ſsincera, cap. de Iudæis 45. diſstin. cap. ſsi quis inquit 1. q. 1. cap. inter verba 11. q. 3. cap. multi 24. q. 1. ubi etiam Turrecremata concludit, de infidelibus eſsſse intelligendam, qui nunquam fidem agnoverunt, & ideò Divino iudicio reſservantur. Et idem docent D. Thom ſsup. eand. epiſst. Pauli & Ricard. de Mediavilla in 4. Sen|ten. diſstinct. 7. q. 2. art. 1. & diſstinct. 17. quæſst. 4. art. 2. & noviſssimè poſst hęchæc ſscripta Pat. Suarez in tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 3. num. 5. pag. 288. dicentes, quòd Vicario
24
Christi, cęteriſq́;cæteriſq́ue Prælatis non fuit directè conceſsſsa poteſstas ſsuper his, qui SacramentũSacramentum Baptiſsmi non ſsuſsceperunt, quod eſst ianua, quâ intratur in Eccleſsiam MilitantẽMilitantem: ſsed ſsuper eos tantũtantum, qui ſse Fidei Chriſstianæ ſsubdiderant. Theodoret.
25
etiãetiam exponens alium locum eiuſsdem Pauli ad Coloſs. 4. in illis verbis: In ſsapientia ambulate ad eos, qui foris ſsunt, ſsic inquit, Hoc eſst, ad eos, qui nondum crediderunt, nullam damni occaſsionem eis date, pro ipſsorum ſsalute omnia molimini. Neque abeſst
26
Trident. Synodus ſseſsſs. 14. cap. 12. ubi aſsignãsaſsignans diſscrimen inter miniſstros Baptiſsmi, & Pœnitentiæ, ait: Conſstat certè Baptiſsmi miniſstrum iudicem eſsſse non oportere, cum Eccleſsia in neminem iudiciũiudicium exerceat, qui non prius in ipſsam per Baptiſsmi ianuam fuerit ingreſsſsus. Quid enim mihi, inquit Apoſstolus, de ijs qui foris ſsunt, iudicare? Secus eſst de domeſsticis Fidei, quos Chriſstus Dominus lavacro Baptiſsmi ſsui corporis membra ſsemel effecit.
Atque
27
in eundem fermè ſsenſsum tendere, & reſspicere videntur alięaliæ plures eiuſdẽeiuſdem loci interpretationes, quas referunt Alvar. Pelagius de plãctuplanctu Eccleſs. lib. 1. art. 37. Epiſscop. de Chiapa in diſsp. contra Sepulv. fol. 9. Melchior Canus de locis Theolog. lib. 4. cap. 2. Navarr. in cap. ita quorundam, de Iudæis notab. 8. numer. 4. Ioſseph. Acoſsta d. lib. 2. de procur. Ind. ſsalu. cap. 2. Aragon in 2. 2. q. 10. art. 8. pag. 291. Molina d. diſsp. 106. verſs. Sit tamen prima concluſsio, Valençuela in. d. monitor. contra Venetos, 4. par. num. 181. & 182. Zevall. in 4. tom. pract. q. ult. num. 109. & Pat. Suar. ubi ſsup. eaſsq́ue omnes eleganti paraphraſsi comprehendiſsſse, & exornaſsſse videtur
28
D. Auguſst. in lib. de Verbis Domini, ſserm. 6. de Puero Centurionis, ubi exponens locũlocum Deut. cap. 7. in illis verbis: Cum data fuerit vobis terra in poteſtatẽpoteſtatem, &c. ſsic inquit, prius dixit, in poteſstatem, & ſsic ait, quæ faciẽdafacienda ſsunt: Aras eorum deſstruetis, lucos eorum cõminuetiscomminuetis, & omnes titulos eorũeorum cõfringetisconfringetis. Cum acceperitis poteſtatẽpoteſtatem hoc facite. Quid enim mihi de ijs, qui foris ſsunt, iudicare? ipſse Apoſstolus ait: Vbi non eſst nobis data poteſstas, non facimus: ubi data eſst, non permittimus: multi pagani habenti iſstas abominationes in fundis ſsuis. Num quid accedimus & confringimus? prius enim agimus, ut idola eorum cordibus confringamus. Quando chriſstiani, & ipſsi facti fuerint, aut invitant nos ad tam bonum opus, aut præveniunt nos: modò orandum eſst pro illis, non iraſcendũiraſcendum illis, ut audiant veritatẽveritatem in vobis reſsecanda putredo eſst.
Vnde
29
quod D. Thom. docet 2. 2. q. 10. art. 11. ritus ſscilicet infideliũinfidelium non eſsſse aliqualiter ab Eccleſsia tolerãdostolerandos, intelligendũintelligendum eſst de ritibus infidelium habitantium inter Chriſstianos in provincijs ipſsorum Chriſstianorum, vel cum tales ritus, & idolorum templa, & ſsacrificia ChriſtianęChriſtianæ Religioni alíquod impedimentũimpedimentum præſstant, ut optimè diſsputat Covarr. d. regul. peccatũpeccatum, 2. par. §. 11. num. 5. verſs. Quod autem, Gregor. de Valencia 3. tom. diſsp. 1. q. 10. punct. 7. per tot. Pat. Lud. Turrianus in tract. de Fide, diſsput. 51. art. 11. col. 644. & P. Mag. Lorca in 2. 2. art. 11. q. 10. n. 2. Alioqui ſsi extranei, & liberi ſsint à Chriſstianorum Principum imperio, & iuriſsdictione, nihil poteſst ea de cauſsa adverſsus illos ſstatui.
Quinimo & ſsubditorum
30
infideliũinfidelium ritus in quantum Fidei, & Religioni noſstræ non adverſsentur, tolerandi erunt, ut ſsic faciliùs Christo eos lucrari poſssimus, & ne alia damna, & graviora ſscandala generentur, cap. infideles 24. q. 4. cap. ad menſsam 11. q. 3. cum traditis a D. Thom. d. art. 11. & Azorio. 1. par. inſstit. Moral. lib. 8. c. 24. verſs. Vndecimò quæritur, & cap. 25. verſsic. Duodecimò quæritur, Covarrubias & alijs ſsuprà relatis, & in noſstrorum Indorum terminis eleganter tradit | Ioſseph. Acoſsta lib. 3. de procur. Ind ſsalu. cap. ult. & Lic. Ferdin. Zurita in libe lolibello de quæſst. concernentibus materias Indorum, Matriti excuſsſso anno 1586. q. 25.
Tertiò huius opinionis Auctores eâ conſsideratione nituntur,
31
quòd ſsecundùm Innocent. & ſsequaces, infideles lege tantùm naturęnaturæ reguntur, & ideò ſsi contra illam delinquant, per Pontificem puniri poſsſse aiunt, & eius auctoritate à Principibus Chriſstianis. Quod ſsi ita eſst, univerſsaliter affirmare debemus, non ſsolùm puniri, & debellari poſsſse pro peccatis contra naturam, de quibus D. Thom. 2. 2. quæſst. 154. artic. 1. 2. & 12. verùm & pro reliquis, quæ contra legem naturalem committuntur, ut por furto, fornicatione, adulterio, homicidio, & generaliter pro quibuslibet alijs peccatis ſsimilibus: cùm
32
omnia legi, ſsive rationi naturali repugnent, ideoq́ue contra naturam eſsſse videantur, ut docet D. Thom. in 1. 2. q. 71. art. 6. & q. 94. art. 3. ad 2. D. Damaſscen. lin. 2. de Fide orth. c. 30. D. Auguſst. lib. 12. de Civit. Dei cap. 1. Gregor. de ValẽciaValencia 1. tom. diſsp. 7. q. 4. punct. 4. & Ioan. de Salas de legib. diſsp. 5. ſsect. 12. pag. 95. Hoc autem abſurdũabſurdum eſsſse contendunt, cùm his
33
de cauſsis nec poſssit, nec debeat Pontifex, bellum inferre, non ſsolùm barbaris, & infidelibus, quibus non facilê poteſst oſstendi, hæc omnia peccata contra legem naturæ eſsſse: ſsed ne Chriſstianis quidem, quamvis in eis ratione ſscientiæ graviora ſsint. Alioqui ſsi propter hoc terras Chriſstianorum publicaret, & alijs Principibus concederet, quotidie poſsſset Regna mutare, cùm in omni provincia multi peccatores exiſstant, ut graviter, & eruditè præter alios conſsideravit Victoria d. relect. 1. de Indis num. 40. & Aragon. d. art. 8. pag. 291. & ſsequenti.
Quibus adijcio, plures
34
Theologos tenuiſsſse, aliquam iuris naturalis ignorantiam eſsſse omnino inculpabilẽinculpabilem, & invencibilẽinvencibilem, præſsertim in iunioribus, hebetioribus, & idiotis; maximè ubi non de primis ipſsis, ac puris principijs naturalibus agitur, quale eſst illud; quod tibi non vis, alteri ne feceris, & ſsimilia; ſsed de alijs pręceptispræceptis, quæ ab illis paulò remotiora ſsunt, & obſscuriores aliquas concluſsiones habent, ut colligitur ex D. Thom. in 1. 2. q. 94. art. 6. & ex cap. obijciũturobijciuntur 7. 32. q. 4. & latè proſsequitur Ant. à Corduba in quæſst. lib. 2. q. 4. per tot. Dominic. Soto lib. 1. de iuſstit. & iure, q. 4. art. 4. Aragon d. q. 10. art. 1. pag. 254. Gabr. Vazq. in 1. 2. q. 76. diſsp. 122. cap. 1. & 2. Gabr. de Valencia, Zumel. Medina, & alij, quos refert, & ſsequitur Ioan. Salas in d. tractat. de legibus, diſsp. 5. ſsect. 5. & 6. pag. 76. & 80. & noviſssimè P. Franc. Suar. in tract. de Fide, diſsp. 17. ſsect. 2. ex numero 5.
Qvartò,
35
pro eâdem opinione perpenditur, in prædicatione Fidei contineri etiam prædicationem pœnitentiępœnitentiæ, & remiſssionem peccatorum, ut habetur Luc. ult. ibi: Quoniam ſsic ſscriptum eſst, & ſsic oportuit, Chriſstum pati & reſsurgere à mortuis tertia die, & prædicare in nomine eius pœnitentiãpœnitentiam in remiſsſsionem peccatorũpeccatorum in omnes gentes. Et hoc fuit
36
propoſsitum prędicationisprædicationis Divi Ioannis, & Christi domini, quod generaliter ad omnes gentes ſspectat, ſsecundùm D. Paul. ad Roman. 10. & ad Gal. 3. unde cõtrariacontraria inter ſse, & repugnantia eſsſse videntur,
37
infidelibus iſstis Fidem ſsuadêre, quæ omniũomnium pręteritorumpræteritorum peccatorum remiſsionẽremiſsionem iudulgetindulget, & eos ob eadem peccata, quæ commiſserunt, punire, & vi & armis debellare. Non enim Christvs
38
venit, ut iudicet mundũmundum, ſsed ut ſsalvetur mundus per ipſsum; & ita Propheta inſsinuavit, dum dixit: Ecce Rex tuus venit tibi manſsuetus ſsedens ſsupra aſsinam. Prædictaq́ue
39
Indorum vitia, quamvis gravis, & illis innata eſsſsent, Religionis, ac doctrinæ ChriſtianęChriſtianæ inſsinuatione, & conſsuetudine, magis quàm | armorum terrore, & violent âviolentiâ ab eorum animis removeri, & ablegari debuerunt. Nam,
40
ut præclare tradit Plutarch. in vita Pompeij: Homo ſsuapte natura neque efferum eſst, neque quod domari non poſsſsit animal; ſsed vitijs cõtracontra naturam utendo, degenerat. Diſsciplina porrò, locorumq́ue, & victus mutatione etiam feræ cicurantur, ſsævitiamq́ue ſuãſuam cultui mãſuetiorimanſuetiori addictæ, exuunt: unde Horatius: Nemo adeò ferus eſst, ut non miteſscere poſsſsit Si modò culturæ patientem accommodet aurem.
Et multis experimentis
41
compertũcompertum eſst, nihil Religione Chriſstianâ piè, & ſsuaviter hominum cordibus inſsinuatâ, potentius, atque efficacius eſsſse, ad tuẽdatuenda naturæ iura, ad barbariem, & feritatem deponendam, & benefaciendũbenefaciendum omnibus, ad lædendum neminem, ad vitam quietiſssimè traducendam, ut piè & eleganter proſsequitur
42
Clemens Alexand. in epiſst. exhortat. ad Gentes, pag. 2. docens, quòd Deus veræ Fidei, & Religionis canticis, & carminibus, longè melius, quàm Thracius ille Orpheus, & Thebanus, & Methymnæus: Difficillimas feræas homines mãſuefecitmanſuefecit. Volucres quidem, eos, qui ex ipſsis ſsunt leves: ſserpentes verò, eos qui deceptores: & leones, eos qui ſsunt animoſsi, & ad iram concitati: ſsues autẽautem, eos, qui ſsunt voluptati dediti: lupos autẽautem, eos, qui ſsunt rapaces: lapides autẽautem, & ligna ſsunt inſsipientes; vide quantũquantum potuerit novum canticũcanticum homines ex lapidibus, & homines fecit ex feris, Thom. Boz. de ſsign. Eccleſs. lib. 7. c. 6. pag. 282. lib. 10. cap. 16. & lib. 22. c. 2. Acoſsta omnino legendus de procur. Ind. ſsalut. lib. 4. cap. 4. pag. 396. Balthaſs. Chavaſsius de notis veræ Religion. lib. 4. §. 2. in fine, pag. 907. Gaſspar Sanctius ſsup. Iſsai. capite 11. numer. 14. Fr. Ludovic. Granatenſs. in Symb. Fidei, 4. part. cap. 1. 2. & 5. par. cap. 25. & ante eos
43
Lactantius lib. 3. de falſsa ſsapien. capit. 26. ubi. ſsic ait: Dei præcepta quantum valeãtvaleant in animis hominum quotidiana experimẽtaexperimenta demonſstrant. Da mihi virum, qui ſsit iracundus, maledicus, effrænatus, pauciſsſsmis Dei verbis tam placidum, quam ovem reddam. Da cupidum, avarum, tenacem, iam tibi cum liberalem dabo, & pecuniam tibi plenis manibus largientem. Da timidum doloris ac mortis, iam cruces, & ignes, periculum omne, & taurum contemnet. Da libidinoſsum, adulterũadulterum, ganeonem iam ſsobrium, caſstum, continentẽcontinentem videbis. Da crudelem, & ſsanguinis appetentem, iam in veram clementiam furor illius mutabitur. Da iniuſstum, inſsipientem, peccatorem, continuò æquus, prudens, & innocens erit; uno enim lavacro malitia omnis abolebitur.
Idem non minus eleganter notavit Iuſst.
44
Lipſs. in monit. ad Polit. cap. 2. ſsic ſscribens: Nulla res magis animos, & mores componit, quàm religio: & illa, ubi in pectus demiſsſsa, virtutum agmẽagmen ſsequitur. In primìs manſsuetudo quædam animi, & trãquillitastranquillitas, bona imperantibus, & quæ faciles, obnoxioſsq́ue præceptis reddit. Quod ſsumere potuit à Clem.
45
Alex. lib. 4. Strom. cap. 6. pag. 527. ubi ait, SpiritũSpiritum ſsanctum, quo Chriſstiani ungũturunguntur, reddere mentem benè compoſitãcompoſitam, & Deo gratam, & ei talem indere qualitatem, ut perpetuâ fruatur lętitialætitia, cùm in ſse inhabitantem habeat Spiritum SanctũSanctum, qui eſst lucidus; & abſstergit ac expellit omnes vitiorum ſsordes, & maculas.
Quam opinionem ſsi quis defendere velit, ad argumenta, quæ pro contraria retulimus, reſspondêre poterit. Non obſstare primum
46
ex tyrannidis vitio deſsumptum, quo Indorum Reges, ut plurimùm, uti probavimus. Nam omiſsſsâ ſsolutione Epiſscopi Chiapenſsis in Apolog. contra Sepulved. fol. 15. & ſsequentib. & in reſsponſs. ad obiect. eiuſsd. replicat. n. fol. 45. qui reſspondet, hanc cauſsam ſufficientẽſufficientem non eſsſse; cùm Indi ſsub illorum imperiũimperium pacificè viverent, & Hiſspanorum opem non implorarent, de qua egimus ſsup. cap. præcedenti n. 89. & ſseq. perpendi etiam poteſst, duos
47
Principes, quorũquorum | unus ſsit fidelis, & alter infidelis, eo modo ſse habêre inter ſse ſse, quo duo homines privati, ut conſsiderat Aragon d. 2. 2. q. 10. art. 8. pag. 291. & Acoſsta d. lib. 2. cap. 4. pag. 221.
Vnde
48
ubi Indorum Reges legitimè ſsuo more, ac modo imperio potiebantur, non potuerunt co ab Hiſspanis privari, & multo minus debellari, aut interfici, quamvis crudeliter & tyrannicè dominarentur: cum
49
iuxta veriorem, & receptiorem ſententiãſententiam nemo poſssit privatâ auctoritate ſspoliare, vel occidere tyrannum, titulo iuſsto regnantem, adeò ut contrarium aſsſserere hæreticum ſsit, ut poſst D.
50
Thom. lib. 1. de. regim. Princip. cap. 6. & Concil. Conſstantienſse ſseſsſs. 15. reſsolvit Caietan. 2. 2. q. 64. art. 3. Caſstrus lib. 13. adverſs. hæreſs. verſs. Subditus, & lib. 14. verb. Tyrannus, Sylveſster in ſsum. eod. verb. Gregor. Lopez in l. 10. tit. 1. par. 2. Sepulved. lib. 1. de Regno, Caſstaldus in tract. de Imperatore, q. 82. & plures alij, quos refert, & ſsequitur Gigas in tract. de crim. lęſęlæſæ Maieſst. q. 65. per tot. Covar. in 4. 2. par. cap. 3. §. 4. num. 6. Sotus de iuſst. & iure lib. 5. q. 1. art. 3. Menchaca lib. 1. controverſs. illuſst. q. 8. n. 33. Menoch. de recup. poſsſs. remed. 10. num. 83. Petr. Gregor. lib. 26. de Repub. cap. 5. num. 24. Gregor. de Valencia 2. 2. diſsp. 5. quæſst. 8. punct. 3. Leſssius lib. 2. de iuſstit. & iure, cap. 9. dub. 4. Ioan. Mariana lib. 1. de Rege cap. 6. Franc. Vivius in commu. opin. concluſs. 310. Molina tom. 4. tractat. 3. diſsput. 6. Azorius part. 1. lib. 8. cap. 12. quæſst. 17. & capite 26. quęſtquæſt. 7. & part. 3. lib. 2. cap. 2. quæſst. 1. & cap. 7. q. 30. Balthaſs. Ayala de iure & offic. belli, lib. 1. cap. 25. & ſequẽtibſequentib. Ioan. Garcia in tract. de nobilit. gloſsſs. 2. numer. 28. & latiſsisimè & noviſssimè Pat. Suarez in defenſs. Fidei lib. 6. cap. 4. per totum, Mag. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 8. Petr. Andr. Canonherius in Aphoriſs. moral. Hippocrat. pag. 335. & noviſssimè
51
Pat. Iacob. Gordon. in ſsua Chronograph. anno 1589. pag. 478. ubi cùm narret necẽnecem illatam Regi GallięGalliæ Henrico 111. cui ſsimilis altera contigit in Henrico IV. ann. 1610. ſsic elegãtiſsimèelegantiſsimè inquit: Sed parce Lector quiſsquis es, facere non poſsſsum, ut hoc malè feriati hominis, & iniqui percuſsſsoris facinus temerarium vehementer non damnem. Scribant exterarum nationum homines, quæ velint: ego nullo unquam Divino, vel humano iure permiſsſsum puto, ſsubdito privato aut cuivis perſsonæ, his artibus in Principem inſsurgere, quamvis ille hæreticus foret, ne dum ſsi legitimus, ſsi Catholicus eſst, ſsi Rex Chriſstianiſsſsimus, in ſscelere nulla religio eſst, & malis artibus Divinum Numen nunquam benè colitur.
Secundo verò argumẽtoargumento ex multitudine, & gravitate aliorũaliorum delictorum deſsumpto, quæ Indi iſsti cõtracontra legẽlegem, & rationẽrationem naturalẽnaturalem perpetrare ſsolebant, & ex eo, quòd humanas carnes edebãtedebant, reſpõderireſpõderi etiãetiam poteſst, negãdonegando hoc ſsuffciens
52
eſsſse, ut Chriſstiani poſssint adverſsus infideles ſsibi non ſsubiectos animadvertere, neque ad id Romani Pontifices interventionem quicquam proficere, quem infideles recognoſscere non tenentur, ut huius opinionis Auctores affirmant. Præſsertim cùm reverâ eadem
53
ſsint, vel etiam minus gravia eorundem IndorũIndorum crimina, quãquam quæ olim, & hodie de alijs nationibus memorantur; quibus tamen nunquam legimus ob hanc cauſsam bellum indictum, ut obſservat Ioſseph. Acoſsta d. lib. 2. cap. 5. & Fr. Auguſst. Davila in d. hiſst. Mexican. lib. 1. cap. 30.
Nefariæ
54
namq;namque libidinis vitiũvitium frequentiſssimum olim fuit etiam Iudæis Divinâ lege inſstitutis, & Romanis rerum dominis, plurimiſsq́ue alijs gentibus, & uſsque adeò non faſstiditum, ut etiãetiam in media Roma antiquitùs eſsſsent publica, apertiſssimaq́ue obſsoletorum loca, & graviſssimi Philoſsophi publicos habuerint concubinos, &
55
Adrianus Imperator Ganymedi ſsuo Divinos honores indulſserit, temploq́ue | urbe, & publicis ſsacrificijs honeſtandũhoneſtandum curaverit: & in Stellam cœleſstem cõverſumconverſum aſsſseruerit, ut pluribus tradunt Dio Caſssius, & Spartian. in Adriano, Pauſsanias in Arcadicis lib. 8. D. Hieronym. lib. 20. adverſs. Iovin. Nicol. Leonic. de var. hiſstor. lib. 2. cap. 19. & Conſstant. Landus in explicat. veter. numiſsmat. pag. 91.
Ieroſsolymis
56
etiam circa TemplũTemplum, omnium eo ſęculoſæculo ſsanctiſssimum, effœminatorum ædiculęædiculæ, lupanaris inſstar, ſstructæ fuerunt, ut conſstat ex 4. Reg. cap. 24. & 2. Machab. cap. 4. & ex alijs, quæ latè proſsequitur D. Hieron. explicans illud Iſsaiæ cap. 2: Et pueris alienis adhæſerũtadhæſerunt, Thom. Boz. de ſsignis Eccleſs. lib. 7. cap. 4. & Gaſspar Sanctius ibîdem num. 12.
De
57
AmorrhęisAmorrhæis quoque, & cęteriscæteris PalęſtinisPalæſtinis tot, & tam immania ſscelera ſsacra Scriptura recenſset, ut non videantur horribiliora Indis obijci poſsſse, etiam ijs, quos Caribes vocant, qui ſsunt omnium truculentiſssimi, ut conſstat ex illo loco Sapient. 12. verſs. 5. & 6. cuius ſsup. cap. 12. num. 76. meminimus. Et tamen non ob hęchæc ab Hebræis bellari potuiſsſsent, niſsi expreſsũexpreſsum Domini præceptum interveniſsſset, cui imputari non poteſst, ſsi delêre iubeat nationes, quas fecit; novit enim quid cuiq;cuique fieri debeat, ut ſsubijcitur in dict. c. 12. Sapient. verſs. 12. & ſseq. Et prætereà alięaliæ quoq;quoque cauſsæ illius belli fuiſsſse perhibentur, de quibus inſsrà in reſsponſsione quìnti argumenti ſsuſsiùs agemus.
Afrorum
58
item vitia adeò extollit Salvian. lib. 7. de provident. ut Indos ſsu turpitudine vincere videãturvideantur: ſsic enim de illis ſscribit: Omnes nationes habent, ſsicut peculiaria mala, etiam quædãquædam bona. In Afris penè omnibus neſscio quid non malũmalum? Si accuſsanda eſst inhumanitas, inhumani ſsunt: ſsi ebrietas, ebrioſsi ſsunt: ſsi falſsitas, fallaciſsſsimi: ſsi dolus, fraudulentiſsſsimi: ſsi cupiditas, cupidiſsſsimi: ſsi perfidia, perfidiſsſsimi. Impuritas eorum, atque blaſsphemia his omnibus admiſscenda non ſsunt, quia illis ſsuprà diximus malis aliarũaliarum gẽtiũgentium, his autem etiam ſsua ipſsorum vicerunt. Ac primũprimum, ut de impuritate dicamus, quis neſscit, AfricãAfricam totãtotam obſscœnis libidinũlibidinum tædis ſsemper arſsiſsſse, non ut terrãterram, ac ſedẽſedem hominũhominum, ſsed ut ÆtnãÆtnam putes impudicarũimpudicarum eſsſse flammarũflammarum? &c. Et poſst alia: Nam ſsicut in ſentinãſentinam profundæ colluviones omniũomnium ſsordium, ſsic in mores eorum, quaſsi ex omni mundo vitia fluxerunt.
Carpocratiani
59
etiam hęreticihæretici, qui alio nomine Gnoſstici dicti ſsunt, adeò turpem, & flagitioſsum vivendi modum profitebantur, ut nefando concubitu matres, & ſsorores violarẽtviolarent, uxores cõmunescommunes haberent, omnẽomnem ſpeciẽſpeciem virilis coitus, ac libidinoſsæ ad mulieres conſsuetudinis in ſsingulis corporis mẽbrismembris exercêrent. Incantationes quoq;quoque veneficia, ac idololatrias perficiẽtesperficientes, abortus procurantes, & ipſsam ſsuam ſsinaxim, ac communionẽcommunionem turpitudine multiplicis coitus polluentes: comedẽtescomedentes, ac contingentes tum humanas carnes, tum alias immunditias. Et quod peius fuit, has tam nefandas, & ſsceleſstas actiones Religionis Chriſstianæ velo perſsuaſsione diabolicâ contegentes, ita ut turpẽturpem ignominięignominiæ notãnotam univerſsæ Chriſstianorum multitudini ſsuo tẽporetempore inuſserint, ut graviter narrat, & dolet Epiphan. hęreſihæreſi. 26. & 27. IrenęIrenæ. lib. 2. cap. 24. Tertul. de præſscript. adverſs. hæreſs. cap. 48. Clem. Alexand. & eius addition. Gentian. Hervet. lib. 3. Strom. cap. 1. & in notis collectan. pag. 807. Euſseb. CæſariẽſCæſarienſ. lib. 4. hiſst. Eccleſs. c. 7. & alij, quos refert Cardin. Baron. in annal. Eccleſs. rom. 2. ann. Christi 120. num. 21. & 22. & Martin. Delr. lib. 3. diſsquiſs. magic. par. 1. q. 1. pag. 188. & quæſst. 3. ſsect. 2. pag. 207.
De
60
Leſstrigonibus quoque narrat Homer. Odiſseæ K, quòd antropophagi erãterant, unde in veteri gloſsſsario ita cognominantur Striges, & magi noſstri tẽporistemporis, qui pueros maximè adhibent ad ſsacrificia, eorumq́ue ſsanguinem lambunt, & carnes vorant.
Plures
61
item alięaliæ gẽtesgentes olim fuiſsſse commemorantur, quęquæ profana convivia humanarum carnium exercebant, ita ut nec parentibus parcerent, ut cõſtareconſtare poterit ex traditis à Tertulliano lib. 1. contra Marcion. D. Hieron. lib. 2. cõtracontra Iovinian. D. Chryſsoſst. hom. 10. in Matth. Euſseb. lib. 1. de præparat. Evang. cap. 3. Alex. ab Alexan. lib. 3. Genial. cap. 1. ubi eius additionator Tiraq. quâ ſsolet diligentiâ plura congeſsſsit. Et de
62
Britannis & Polonis idẽidem ſscribit Plinius lib. 30. cap. 1. D. Hieronym. d. lib. 2. adverſs. Iovini. Radevicus lib. 3. hiſst. cap. 1. Bap. Fulgoſs. lib. 9. memorab. cap. 2. fol. 314. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 22. cap. 2. in fine.
Et
63
de Braſsilienſsibus, Æthiopibus, & alijs Orientalibus Maffæius lib. 15. hiſst. Ind. pag. 360. & Molina de iuſstit. & iure, tract. 2. diſsp. 34. pag. 167. ubi aiunt, maximum fuiſsſse Chriſstianis PrędicatoribusPrædicatoribus laborem apud Braſsilienſses in cohibenda huius funeſsti ac feralis cibi conſsuetudine:
64
quo illi nullum palato gratius edulium norãtnorant, atque ob id ipſsum gravia non ſsemel adiere diſscrimina. Et quòd aiebãtaiebant Barbari, intinctis ſsacro baptiſsmate carnibus, multum de priſstina ſsaporis gratia deperire.
Vt ſsic interim omittamus turpitudines, quas
65
Romani in feſstis Floralibus, Bacchanalibus, & Venereis admittebant, & præſsertim
66
in Lupercalibus, in quibus tanta erat ſstultitia, ut ſsuperſstitioſsæ fœminęfœminæ, quęquæ fœcunditatem ſsuam deſsperabant, miniſstris tam infamis ac execrandęexecrandæ ſsolemnitatis ſse exponerent, & dorſso, ventre ac palmis ſscuticæ verbera acciperẽtacciperent. De quibus Ovid. lib. 2. Faſst. ſsic loquitur.
Nupta quid expectas? non tu pollentibus herbis Nec prece, nec magico carmine mater eris.
Excipe fœcundæ patiẽterpatienter verbera dextræ Iam ſsocer optatum nomen habebit avi.
Iuſsſsæ ſsua terga puellæ Pellibus exſsectis percutienda dabant
Luna reſsumebat decimo nova cornua mẽſemenſe Virq́ue pater ſsubitò, fœmina mater erat.
Aſssyrij
67
quoque, & Lydij vetuſstis, & ſspurcis moribus, virginum nuptias non aliter celebrabant, quàm ſsi priùs in honorem Veneris alicui peregrino ſsui corporis copiam feciſsſsent, aut dotem ſscortando coadunaſsſsent.
Varios item alios non minus fœdos,
68
* quàm feros, ac tyrannicos vivendi ritus, hodie TurcęTurcæ exercent, & olim plures aliæ gentes exercuerunt: de quibus multa tradunt
69
Solinus lib. 5. cap. 43. Iuſstin. Athenagor. Tertul. Origen. Auguſst. Cyprian. Arnob. Clem. Alexand. Prudentius, Nazianz. & alij, qui apologias, & orationes contra GẽtesGentes ſscripſserunt, Ioan. Boëm. in lib. de morib. omn. Gent. Tiraq. in ſsuis legib. connubial. Ioan. Boter. in relat. univerſs. Th. Boz. omnino legendus de ſsign. Eccleſs. lib. 7. cap. 4. & lib. 2. cap. 10. & in tract. de iure ſstat Eccleſs. lib. 2. cap. 15. SimõSimon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 1. per tot. & tom. 4. colloq. 4. de origine humanęhumanæ ſsociet. ex pag. 1. Perei. ſsup. D. Paul. ad Roman. 2. diſsp. 11. 12. & 13. Lilius Girald. in ſsua hiſstor. Deor. & in noſstris ferè terminis Acoſsta, & Fr. Auguſst. Davila ubi ſsuprà, Gregor. de Valencia diſsput. 7. quæſst. 4. punct. 1. Alphonſs. à Caſstro lib. 2. de leg. pœnal. cap. 14. Sotus lib. 1. de iuſst. & iure, q. 4. art. 4. Azor 1. p. inſst. Moral. lib. 6. cap. 60. & ſseqq. & par. 2. lib. 3. cap. 14. q. 3. & 4. & Pat. Ioan. Salas, qui plurima cõgeritcongerit in dict. tract. de legib. diſsp. 5. ſsect. 6. pag. 79.
Ad tertium argumentum de cruentis Indorum ſsacrificijs, & horrendis innocentum mactationibus, reſspondetur, id
70
quoque ſsufficiens non eſsſse, ut infidelibus bellum iuſstè inferatur; quia moraliter loquendo, ſsi per viãviam belli eiuſsmodi ſscelerum extirpatio, & innocentiũinnocentium defenſsio quærenda eſst, plures tali bello abſsumentur, quàm ulla Barbarorum tyrannide, aut ſsacrificiorum immolatione perire potuiſsſsent. Et ita | omni prorſsus ratione carêre videtur, eos velle defendere quorum graviorẽgraviorem perpetres cędemcædem, ut advertit Acoſsta dict. lib. 2. de procur. Ind. ſsalut. cap. 6. pag. 232. & Mag. Bañez dict. 2. 2. q. 10. artic. 10. pag. 535. verſsic. Tertia concluſsio.
Quibus ego non incongruẽterincongruenter adijcio,
71
Eccleſsiam tolerare ſsolêre ritus Paganorum etiam nobis ſubiectorũſubiectorum, ob maiora damna, & ſscandala vitãdavitanda, ut ſsup. n. 30. probavimus: unde multò magis in non ſsubditis idem ob eandẽeandem rationem tolerare debebit, ſsaltem pro eiuſsmodi peccatis, quæ ante exactam fidei noſstræ intelligentiam & ſsuſsceptionem commiſserunt: cùm
72
conſsuetudo eorum, etiam improba, à temporali pœna eos excuſsare videatur, iuxta ea, quæ latè tradit Gloſsſsa & Ancharr. in cap. cùm venerabilis, de conſsuetud. Roman. ſsingul. 19. & cõſconſ. 283. Oldrad. conſs. 9. Iaſs. in l. de quibus, n. 8. D. de legibus, CremẽſisCremenſis ſsingul. 149. D. Covarrub. in cap. quamvis pactũpactum, 1. part. §. 7. n. 12. de pact. lib. 6. Aviles in c. 18. PrętorPrætor. num. 28. Hippol. de Marſs. in prax. crim. §. ulterius num. 9. & §. quoniam, n. 97. & 98. Tiraq. de pœn. tẽpertemper. cauſs. 42. & eo non relato Pet. Pechius in cap. ſsine culpa 18. de regul. in 6. n. 4. Vbi multum in noſstris terminis tradũttradunt ex Plutarch. problem. capite 83. quod cum
73
Romani olim Barbaros quoſdãquoſdam Dijs immortalibus hominem immolaſsſse accepiſsſsent, Magiſstratus eorum accerſsendos, puniendoſq;puniendoſque putaverunt. Quos tamen poſsteà cùm id conſsuetudine quadam feciſsſse accepiſsſsent, impunitos dimiſerũtdimiſerunt, aliaſsq́ue id poſsthac facere prohibuerunt.
Prætereà reſsponderi etiam poterit iuxta mentem Epiſscopi de Chiapa, Victoriæ, & aliorum, quos ſsuprà citavimus,
74
ſsecluſsâ omni lege poſsitivâ, Divinâ, vel humanâ, non facilè demonſstrari poſsſse, an eiuſsmodi hominum ſsacrificia naturali iure prohibita ſsint, cum videamus olim in uſsu fuiſsſse apud omnes ſsermè nationes, non ſsolùm barbaras, verùm & eas, quæ maiori ſscientiâ, & prudentiâ pollêre videbantur, ut de Hebræis paſssim deplorat Scriptura, deuteronom. 12. 4. Regum 3. Sapient. 14. & in alijs locis, quęquæ retulimus ſsup. cap. 12. num. 76. Vbi
75
inter alia mentio fit idoli Moloch, de cuius initio, & ſsignificatione, & qualiter illi humanæ victimęvictimæ immolarentur, & an Salomon ei proprium filium ſsacrificaverit? & etiam de alijs idolis Hebræorum plura poſst alios, quos refert, tradit diligentiſss. Pat. Ioan. Pineda de reb. geſstis Salomon lib. 7. cap. 11. per totum, Pat. Ludovic. Balleſster. in Onomatograph. verb. Gehenna, pag. 157. Fr. Ioan. à Ponte in conven. utr. Monarch. lib. 3. cap. 16. §. 4. pag.108. & Bernar. Aldrete de antiq. Hiſspan. lib. 2. cap. 2. ex pag. 184. ubi etiãetiam de Arabis, PalęſtinisPalæſtinis, & alijs nationibus agunt.
Africanos
76
quoque, & pręcipuèpræcipuè Carthaginenſses, huic ſsceleri valdè deditos fuiſsſse, comperimus. Nam non captivos tantùm, & extraneos homines, verùm & proprios filios ſpõtèſpontè Saturno immolare ſsolebant, & qui liberos non habebant, à patribus emptos, ipſsis adſstantibus, & lacrymas, & gemitum cõprimentibuscomprimentibus, immaniſssimè trucidabant: ut ultra ea, quæ d. cap. 12. cõmemoravimuscommemoravimus, latè probant Dionyſs. Halicarnaſs. lib. 1. Plutarch. in lib. de ſsuperſstitionib. Lactan. Firmian. lib. 1. Divin. inſst. cap. 25. D. Auguſst. lib. 7. de Civit. Dei capit. 19. & 26. Nizephor. lib. 18. cap. 13. Minutius Fœlix in Octavio, Quint. Curt. lib. 4. ubi de Tyrij obſsidione, Simon Maiol. tom. 2. colloq. 1. pag. 74. Petr. Fab. lib. 3. Semeſst. cap. 2. pag. 26. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 22. cap. 2. & noviſssime Fr. Raph. de la Torre in 2. 2. q. 93. art. 5. pag. 37. & Franc. Torreblanca de Magia divinatrice lib. 1. cap. 17. & 18. unde Silius Italicus inquit:
Mos fuit in populis, quos condidit advena Dido.
Poſscere cæde Deos veniam, ac flagrantibus aris,
Infandum dictu, parvos imponere natos.
Romani
77
etiam eâdem cæcitate, & feritate laborarunt, antequàm S. C. id ſseverè prohibuiſsſsent, ut ſsuprà cum Plinio, & alijs tradidimus, & conſstat ex Suetonio in Claud. cap. 24. & in Octavio cap. 15. ubi
78
agens de obſsidione Peruſsij, inquit: Scribunt quidam trecentos ex dedititijs electos utriuſq;utriuſque ordinis, ad aram Divo Iulio ſstructam, Idibus martij oſstiarum more mactatos. Et conducunt
79
carmina Virgilij lib. 2. Æneid.
Sanguine placaſstis ventos, & virgine cæſsa.
Et lib. 10. ubi Æneam inducit, octo iuvenes uno ſsacrificio immolantem:
Sulmone creatos
Quatuor hic iuvenes, totidem, quos educat Vfens,
Viventes rapit, inferias quos immolet Vmbris,
Captivoq́ue rogi perfundat ſsanguine flammas.
Quibus in locis Servius, Pontanus, & Cerda plura de eiſsdem ſsacrificijs notarunt, & Tertul. in lib. de ſspectacul. cap. de munere, & Petr. Fab. lib. 2. Semeſstr. cap. 10. pag. 139. docentes, in
80
ſsepulchris virorum fortium captivos necari à Romanis ſsolere, quoniam animas defunctorum humano ſsanguine propitiari creditum erat. Quod poſstquam crudele viſsum eſst,
81
placuiſsſse gladiatores ante ſsepulchra dimicare; qui à buſstis buſstuarij dicti sũtsunt. Sic impietatẽimpietatem voluptate adumbrantes. Atque hinc gladiatorum munera, & ſspectacula originem habuiſsſse.
Quibus planè (ut rectè advertit Thomas Bozius d. lib. 7. cap. 4.) nihil
82
atrocius fingi potuit, cùm pro ludo, atque adeò honore exiſstimarent, homines conducere, qui ſse mutuis vulneribus cõfoderentconfoderent, ut alijs eſsſsent oblectamento. Quod ſępiusſæpius quotannis fiebat. Et laudi Traiano datur, quem vocant Optimum Imperatorem, quòd uno munere decem millia gladiatorum populo exhibuiſsſset. Quouſsque
83
cruenta hæc ſspectacula à pijſssimo Imperatore Conſstantino prohibita ſsunt in l. unica, C. de gladiatorib. lib. 11. ad cuius illuſstrationem prędictaprædicta adnotaſsſse iuvavit, & plura alia, quęquæ obſservat Alciat. lib. 1. Parerg. cap. 22. Pet. Fab. dict. cap. 10. & in Agoniſstico, Obſservat. Divini, & human. iur. pag. 196. Caſsaubonus in vit. Cæſsar. pag. 146. Briſsſsonius, verb. Ludus gladiatorius, RęvardRævard. lib. 2. coiectan. cap. 8. & Iacob. Duran. Caſsſsellius lib. 1. var. cap. 8.
Eandem etiam Romanorum inhumanis immolationibus conſuetudinẽconſuetudinem exemplo ſsuo gravius adhuc oſstendit Marius,
84
Dijs Averruncanis, ſseu malorum depulſsoribus, filias ſsuas ſsacrificans, ut ex Doroth. lib. 4. rer. Italic. refert Clemen. Alexand. in lib. adhortat. adverſs. Gent. pag. 46. non aliter atque Achaz
85
Hebræorum Rex proprium filium inimicorum ſsuorum idolo ſsimili ratione immolaſse refertur lib. 4.
Reg. cap. 16. & lib. 2. Paralipom. cap. 28. Ioſseph. Iudæus lib. 9. antiquitat. cap. 12. & poſst alios tradit Ioan. Lorinus ſsup. Sapient. cap. 12. pag. 428. & Didac. Matut. de proſsap. Christi in 4. ętateætate mundi, cap. 5. §. 5. fol. 216.
Qua de cauſsa ego aliquando exiſstimabam, hoſstiarum
86
victimarũq́;victimarumq́ue nomen, quod Romani poſsteà pro animalibus in ſsacrificium oblatis, & cæſsis uſsurparunt, inde originẽoriginem habuiſsſse, quòd antiquitus illis erat in more, ipſsos hoſstes victos, & ad id ſservatos, ſsacrificare; licèt D. Iſsidor. lib. 6. Etymol. capit. 19. pag. 115. & lib. 1. different. pag. 44 doceat, quòd hoſstiæ apud veteres dicebantur ſsacrificia, quæ fiebant, antequàm ad hoſstem pergerent: victimæ verò, quęquæ poſst victoriam devictis hoſstibus immolabantur; cui conveniunt aliæ etymologiæ, quas ex Agelio, Feſsto Pompeio, & alijs refert Lilius Girald. de Dijs Gent. ſsyntagm. 17. pag. 464. Blondus de Roma. triumph. lib. 1. pag. | 23. & 49. & Ioan. Funger. in Etymologico, verb. Hoſstia, & verb. Victima, & ita explicant illud Ovidij 1. Faſstor. dum inquit:
Victima, quæ cecidit dextra victrice vocatur,
Hoſstibus à cæſsis hoſstia nomen habet.
Neque
87
mirum videri debet, Romanos his cruentis mactationibus aliquando indulſsiſsſse, cùm ſse ipſsos occidere, & devovere, vel occidendos vẽderevendere facile, & glorioſsum exiſstimarent, prout & Thebanis, & alijs in more fuiſsſse, multis probat Alciat. lib. 4. Parergon, capit. 4. Tiber. Decian. lib. 9. cap. 2. Iuſst. Lipſs. lib. 2. Saturnal. cap. 5. & Gomez de Ameſsc. in tract. de poteſstate in ſse ipſsum lib. 1. cap. 3. ex n. 16.
De
88
Tauris item, Theſsſsalis, Cretenſsibus, Lesbijs, Focenſsibus, Albanis, Sardis, Scythis, Leucadibus, Liceis, & PergęisPergæis, multiſsq́ue alijs populis, qualiter humanis victimis dæmonibus fuis libarent, plura tradunt Herodot. in Melpom. Strabo lib. 11. D. Auguſst. lib. 18. de Civit. Dei cap. 53. & in lib. ad quod vult deum num. 26. & 27. to 6. Clem. Alexand. Simon Maiol. & Torreblanca ubi ſsuprà, Lilius Girald. dict. ſsyntag. 17. pag. 529. Marquard. d. tract. de Iudæis, & infidel. 3. par. cap. 1. num. 16. & Lorin. in dict. cap. 12. Sapient. pag. 425.
De Gallis,
89
Francis, Germanis, BritãnisBritannis, Lithuanis, Northmanis, DãnisDannis, & alijs Borealibus idem tradunt Plin. lib. 30. cap. 1. Titus Livius lib. 2. decad. 3. Iul. Cæſsar de bello Gallico lib. 6. Cornel. Tacit. in lib. de morib. German. Strabo lib. 4. in fine, Lactan. lib. 1. Divin. inſstit. cap. 8. Euſseb. lib. 4. de pręparatpræparat. Evangel. Procop. lib. 2. belli Got. Diethmar. lib. 1. hiſst. Northman. Cromerus lib. 15. de reb. Lituan. Giraldus ſsyntag. 9. pag. 295. & Thom. Bozius dict. lib. 22. cap. 2. ubi referunt, apud has gentes hunc ferum morem non ita pridem deſsijſsſse. Quem in Gallis, & Germanis notavit etiam Lucan.
90
libro 1. Pharſsal. dum ait:
Et quibus immitis placatur ſsanguine diro
Theutates, horrenſsq́ue feris altaribus Hæſsus.
Theutatem
91
enim illi, Mercurium, & Martem, Hęſsum appellabant, ut docet nos Livius lib. 6. decad. 3. CęlCæl. Rhodig. lib. 22. lect. antiq. cap. 16. Lilius Giral. & Bozius ubi ſsub. & Carol. StePhan in dictionar. verb. Theutates, addens ex Strabone,
92
ad hæc ſsacrificia Gallos Druidibus miniſstris uſsos fuiſsſse: & quòd alij immani magnitudine ſsimulachra habebant, quorum, contexta viminibus membra, vivis hominibus complebant; quibus ſsuccenſsis, circunventi homines flammâ exanimabantur: quoſsdam ſsagittis configebant, & intra ſsacras ędesædes patibulo ſsuffigebant.
In quod vitium tandem
93
noſstros etiam Hiſspanos Phœnicum, Græcorum, Carthaginenſsium, & aliarum nationum imitatione, & communicatione delapſsos, innumeros homines, & plerumque proprios liberos immolare ſsolitos fuiſsſse, teſstis eſst Strabo lib. 3. de ſsitu Orb. Euſseb. in orat. inm laud. CõſtantiniConſtantini Magni, Florian. de reb. Hiſsp. lib. 2. cap. 18. Zamallo lib. 5. capit. 5. Ludovic. Nonius in Hiſspan. capit. 66. Ambroſs. Morales lib. 6. cap. 10. & poſst eos Fr. Ioan. à Ponte in dict. conven. utri. Monarch. lib. 3. cap. 16. §. 4. & 5. ubi in hunc morem adducit, & illuſstrat Concilium
94
Illiberitanum cap. 2. & 3. ubi de pœna flaminum, ſsive Sacerdotum tractatur, qui cruenta hęchæc ſsacriſsicia peragebant.
Tantum
95
religio potuit ſsuadere malorum,
Quæ toties peperit ſscelerata atque impia facta.
Qvarti verò argumenti vis, quæ ex graviſssimo & Deo ſsemper infeſsto idololatriæ crimine ſsumitur, quod Indorum gentes ita turpiter, & enormiter exercuiſsſse probavimus, non difficulter evitari poterit, ſsi cum Auctoribus | huius ultimæ opinionis negaverimus, infidelibus
96
nobis non ſsubiectis ob eam tantùm rationem bellum iuſstum inferri poſsſse, quemadmodum nunquãnunquam ab Eccleſsia illatum legimus, quamvis ubique gentium hoc ſscelus multifariam frequentatum fuiſsſse reperiamus. Quis enim hac in parte
97
antiquorum romanorum cæcitatem, & ſstoliditatem ignorat? qui in id ſtultitięſtultitiæ prolapſsi sũtsunt, ut ſspurciſssimâ impuritate Venerem, Cupidinem, pudendaq́ue etiam membra cœlo dignarentur, & Divino honore colerent. Et ut refert D. Auguſst. lib. 2. de Civit. Dei cap. 25. & lib. 4. cap. 8. & 16. præter propria idola, quæ colebant, omnes GręcięGræciæ, & aliarum ſsubactarum nationum ſsuperſstitiones in patriam tranſstulerunt, & ſsingulis actibus, imò & ſsingulis motibus Deos diverſsos præfecerunt. Cui conſsentiens Leo Papa ſserm. 1. de Petr. & Paul. ait: Cùm penè omnibus Roma dominaretur gentibus, omnium gẽtiumgentium ſserviebat erroribus: & magnam ſsibi videbatur aſsſsumpſsiſsſse religionem, quia nullam reſspuebat falſsitatem; ita ut pluſsquàm triginta Deorum millia Roma triumphans coluerit, & trecenti Ioves extiterint, atque ut canit Virgilius Æneid. 8.
Maxima tercentum totam delubra per Vrbem.
Vt ex Marco Varrone, & alijs prodit D. Auguſst. ubi ſsup. Blond. de Roma. triumph. lib. 1. per totum, Lilius Giral. in ſsua hiſst. de Dijs Gent. & alij relati à Ioan. Pineda de reb. Salomon. lib. 5. cap. 5. ſsect. 1. num. 4. pag. 307. lib. 7. cap. 10. num. 8. pag. 508. Maiol. in diebus Canicul. 1. tom. colloq. 2. pag. 51. Thom. à Ieſsu de procur. omniũomnium gent. ſsalut. lib. 11. part. 1. cap. 1. pag. 761. & ſseqq. & Bern. Aldrete de antiq. Hiſsp. lib. 3. cap. 6.
Ægyptij
98
quoque, ad quos omnes profani Scriptores initium idololatrięidololatriæ referunt (unde Celm. Alexan. in epiſst. exhortator. contra Gentes, pag. 22. Ægyptum impietatis, & ſsuperſstitionis magiſstram appellat) non ſsolùm cœli Aſstra, Solem, Lunam, & Stellas, reliquaq́ue elementa, ut Deos adorarunt, & obſscœnos, & iniurioſsos homines, perditoſq́;perditoſq́ue latrones, ut Iovem, Saturnum, Martem, Mercurium, Venerem, Iſsidem, & Oſsirim, & aliorum ſsceleratorum turbam; ſsed etiam Nilum fluvium, & crocodyllos in eo naſscentes, & vix aliquod animal utile, aut nocivũnocivum reliquerunt, quod eâdem veneratione non proſsequerentur, ut canes, boves, oves, hircos, catos, ibices, vulpanſsares, fenices, anguillas, & ſsimilia; & multa item herbarum, & leguminum genera, ut poſst Herodot. Diodor. Sicul. Plin. Solin. Strabon. & alios, tradit D. Augdict. lib. 2. cap. 22. Clem. Alexand & eius additionator Hervetus in epiſstol. contra Gent. Euſseb. de præparat. Evang. cognit. lib. 13. D. Epiphan. in Anchorat. & noviſssime Gaſspar Sanctius ſsup. Iſsai. cap. 2. verſs. 27. pag. 37. Vnde Anaxandrides Rhodius Poëta eos lepidiſssimè irridet, & etiam
99
Iuvenal. ſsatyr. 15. dum inquit:
Quis neſsciat qualia demens
Ægyptus portenta colat? crocodyllon adorat,
Pars hæc: illa pavet ſsaturam ſserpentibus Ibim,
Effigies ſsacri nitet aurea Circopitheci,
Illic cæruleos, heichic piſscem fluminis, illic
Oppida tota canem venerantur, nemo Dianam;
Porrum, & cepe nefas violare, ac frangere morſsu.
O ſsanctas gentes, quibus hæc naſscuntur inhortis
Numina!
Habebant
100
alięaliæ nationes peculiares Deos, quos in hac, aut illa imagine ſsibi adorandos proponebant, utpotè Babylon Belum, Africa Neptunum, Mauritania Iubam, Rhodus Solem, Samos Iunonem, Lemnos Vulcanum, Paphos Venerem, Delphos ApollinẽApollinem, | Roma Quirinum, Latini Faunum, Athenæ Minervam, Syria Atergatin, Arcadia PanẽPanem, AmmonitęAmmonitæ MolochũMolochum, Perſsia Cœlum & Iovem, Arabia IovẽIovem & Bacchum, Gallia, pręterpræter MercuriũMercurium, Theutatem, & Hæſsum. Et ut Sibylla canit de Græcis, ἔργα δὲ χειροποιητὰ γερὰἔργα ρομεν αὶῥρινι μύθῳ, ut refert Ioan. FũgerFunger. in Etymol. verb. Idololatria, pag. mihi 489.
Ad
101
Hebræos item, & Chaldæos hoc crimen fœdiſssimè prorepſsiſsſse, & varia idola ſsub varijs formis, & nominibus coluiſsſse, veluti Miplezet, Tamuz, Beel, & Baal (quod erat quaſsi cõmunecommune omnium idolorum nomen, & Iovem ſsignificabat) Dagon, Aſstaroth, Meleketh, Moloch, & alijs ſsimilibus, paſssim Scriptura ſsacra teſstatur, ut cõſtatconſtat ex 1. Reg. 15. Ezech. 8. Ierem. 7. & 50. Amos 5. Iudic. 2. & 16. Samuel. 5. Deuter. 7. & tradit Funger. ubi ſsuprà, verb. Idolum, & pleniſssimum CatalogũCatalogum congerens PolyanthęaPolyanthæa, verb. Idololatria, pag. 610. & P. Pineda d. lib. 7. de reb. Salom. cap. 3. Ita
102
ut quidam, AbrahamũAbrahamum, qui poſsteà fuit dictus, Pater credentium, aliquando idololatriæ inſserviſsſse, doceant, ut cõſtatconſtat ex traditis à Clem. Alexand. lib. 1. recognit. Suida, verb. AbrahãAbraham, Philon. in lib. de AbrahãAbraham, Genebrar. in Chronograph. anno mũdimundi 2049. Cedren. in compend. hiſsto. Andr. Maſsio in comment. ſsup. Ioſsue cap. 24. Gaſsp. Sanctio in Iſsai. cap. 43. n. 51. pag. 460. & Didaco Matute de proſsap. Christi, 3. ętateætate, cap. 1. §. 3. licèt contrarium verius, & certius eſsſse videatur ex ijs, quęquæ obſservat Mag. Fr. Raph. de la Torre de vitijs oppoſsit. Relig. tom. 2. q. 94. art. 4. pag. 115.
Et, ut ad rem redeamus, ScythęScythæ Acinacem, Arabes lapidem, Perſsæ fluvios, & ligna, Theſsſsali formicas, & Athenienſses (quod plus eſst)
103
ContumeliãContumeliam, & Impudentiam Deas effecerunt, proprijs fanis, & ſsacrificijs inſstitutis, ut notavit Tullius lib. 2. de legib. Clem. Alex. & Hervetus ubi ſsup. Eraſsmus in Proverbio: Dea impudentia. Sicuti & LacedęmonijLacedæmonij
104
Morti, Senectuti, & Paupertati: Romani
105
adverſsæ Fortunæ, Pallori, Febri, & Rubigini, tẽplatempla & peculiaria ſsacrificia deſstinarunt, ut obſservat Plin. lib. 2. cap. 7. Abulenſs. ſsup. Euſseb. Alex. ab Alex. & eius additionat. Tiraq. lib. 1. Genial. cap. 13. Valer. Max. lib. 1. cap. 1. Columel. de re ruſstic. lib. 10 & Matute ubi ſsuprà §. 1.
De
106
arboribus quoque, & ſserpentibus, & cur olim ab alijs nationibus pro Dijs coli ſsolêrent, & hodie etiam colantur, plura congerit Thom. Boz. lib. 1. de ſsignis Eccleſs. cap. 4.
Et
107
Zeilanos Indos Simiæ dentem magno pretio emiſsſse, ut eum adorarent, Simon Maiol. recenſset in dieb. Canicul. colloq. 7. de quadrupedibus, pag. 174. tom. 1.
Quinimò
108
& inter Chriſstianos quoſdãquoſdam, hanc olim corruptelãcorruptelam viguiſsſse, ut ſsimul cum Christo idola colerẽtcolerent, apertè oſstendit D. Paul. 1. Corint. 5. & ibîdem expreſssiùs D. Chryſsoſst. & D. Greg. lib. 7. epiſstol. 20. & lib. 8. epiſst. 5. quos refert Alanus Copus dialog. 4. cap. 7. in fine.
Et poſsſsem quidem innumera alia de idololatria omnium nationum explorare ſsimul & deplorare, & quàm varios, ridendos, & portentoſsos Deos coluerint, & quàm impijs, obſscœnis, & deteſstandis ſsacrificijs illos proſsecuti fuerint, niſsi de hoc argumento latiſsſsimè ſscripſsiſsſsent
109
Auctores ſsuprà citati, pręcipuèpræcipuè D. Auguſst. Clem. Alex. Arnob. Tertul. Cyprian. Lactan. Firmian. Iuſstin. D. Thom. & alij, qui apologias adverſsus Gentiles ediderũtediderunt. Lilius Giral. in integro, & eruditiſssimo lib. de Dijs Gent. Alex. ab Alexand. & eius additionat. Tiraq. lib. 6. dier. Genial. cap. fin. lib. 2. cap. 22. lib. 3. cap. 12 & lib. 4. cap. 14. Thom. Boz. lib. 2. de ſsign. Eccleſs. cap. 10. & lib. 12. cap. 15. & lib. 22. cap. 2. Pet. Fab. lib. 3. Semeſst. cap. 1. cum quatuor ſseqq. Ioan. Funger. in Etymol. verb. Idololatria, & idolum | Ioan. Bohem. de morib. Gent. pag. 33. & 57. Simon Maio. tom. 2. colloq. 1. per tot. Ioſseph. Acoſsta in hiſst. Moral. Ind. lib. 5. in proœm. & de procur. Ind. ſsalu. lib. 1. cap. 2. 3. 4. & 5. Fr. Auguſst. Davila in hiſst. Mexic. lib. 1. cap. 24. & 25. Simon Maiol. in diebus Canicul. tom. 2. colloq. 1. Torquem. in Monarc. Ind. tom. 2. in proœm. & lib. 6. cap. 1. 2. 3. & 4. Raph. de la Torre ubi ſsup. q. 94. per plures diſsputationes, Franc. Torreblanca de Magia divinatr. lib. 1. cap. 17. & 18. Fr. Ioan. dela Puente in convenien. utr. Monarch. lib. 3. cap. 12. & 13. ubi etiam agit de antiquorum Hiſspanorum idololatria, & quando apud illos initium habuit: & Bern. Aldrete d. lib. 3. de antiq. Hiſsp. cap. 6.
Et ad illud,
110
quod de blaſsphemiæ crimine addidimus, quæ in idololatria virtualiter ineſst, & ob quam bellum iuſstè infidelibus inferri poſsſse, ex communi opinione probavimus, reſsponderi etiam poteſst cum Doctoribus ſsuprà citatis, & pręcipuèpræcipuè cum Gregorio de Valencia dict. diſsp. 1. q. 10. punct. 6. verſs. Illud autem, blaſsphemiam, quæ in idololatria, ineſst, materialem eſsſse, & in facto conſsiſstere; quia reipſsâ idololatræ Christvm Devm verum ſsuis ſsuperſstitionibus negant. Hanc autem non ſsufficere ad hoc, ut illis bellum legitimum inferatur, alioqui omnes Infideles, Paganos, & Iudæos debellare licêret; ſsed illam
111
tãtùmtantùm, quæ verè & proprie blaſsphemia appellatur, ſscilicet quæ in verbis conſsiſstit, & noſstræ Religioni, ac Chriſstianæ Reipublicæ iniuriam, & ſcandalũſcandalum irrogat: ut tradit D. Thom. 2. 2. quæſst. 13. art. 1. Etenim in idololatria, etſsi blaſsphemiam contineat, & maius peccatum eſsſse videatur, nulla noſstræ Religioni, ſsed ſsoli Deo iniuris ſsic, cuius vindictam, ut ſsup. diximus, ipſse ſsibi reſservat.
AD quintũquintum autẽautem argumentũargumentum
112
de locis & exemplis ſsacræ Scripturæ, D. Auguſstini, Cypriani, & aliorum Patrum, quibus, ſsolam idololatriam, legitimam bellandi cauſsam præbêre, contendimus, reſsponderi poteſst,
113
veteris legis exempla, maximè quęquæ ad delictorum punitionem ſspectant, admirari à nobis potius, quàm imitari debêre, ut multis argumentis oſstendit Gratian. in cap. nos ſsi incompetenter 41. verſs. His ita reſspondetur, 2. q. 7. D. Auguſst. in cap. dixit Dominus 12. 14. q. 5. & in cap. ſsi quis 19. 22. q. 2.
Et prætereà, nunquam
114
populũpopulum Iſsraël, auctoritate propriâ, Chananæorum, Amorrhæorum, & aliorum Gentium provincias occupaſsſse, ob id tantùm, quòd infideles, aut idololatræ eſsſsent, vel alijs criminibus contra naturam operam darent; ſsed propter ſspecialem, & expreſsſsam Dei ſsuſssionem, & donationem, qui eis illas terras ad habitandum promiſserat: vel quia eis tranſsitum impediebant, aut aliter infenſsi erant: vel quia ut ait D. Auguſst. lib. 6. quæſst. q. 10. in Ioſsue, & lib. 44. quęſtquæſt. 4. ſsup. Numer. cap. 20. ſserm. 105. de tempore, tom. 10. & Caſsſsian. collat. 5. cap. 24. Sem filius Noë illarum dominus fuerat, & poſsteà, per vim & arma, Chananæi, filij Cham, eas ſsibi uſsurparunt: unde cùm filij AbrahęAbrahæ à Sem originem ducerent, illas repetendi & vindicandi, ius prætendere potuerunt.
Quibus rationibus alias addit D. Thom. in 4. diſstinct. 39. artic. 1. ad. 1. ob quas bella illa non iniquè ex iure gentium geſsta declarat, & proſsequitur Sotus lib. 5. de iuſstit. & iure, quæſst. 3. artic. 3. in fine, Acoſsta de procur. Ind. ſsalu. lib. 2. cap. 5. Bañez d. art. 10. col. 532. Aragon in 2. 2. q. 10. artic. 8. pag. 292. verſs. Reſspondetur, noviſssimè Mag. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 27. pag. 159. & ſsequent. & Pat. Franc. Suar. poſst hæc ſscripta in tract de Charitat. diſsp. 13. ſsect. 5. n. 2. Licèt verum ſsit, in horum conſsequentiam,
115
Deum etiam Iſsraëlitis præcepiſsſse, ut idolorum templa deſstruerent, | & radicitùs diſssiparent, ne prædictarum nationum exemplo dilectus ſsibi populus contaminaretur, quem nimis his ſsuperſstitionibus deditum eſsſse ſsciebat.
Et eodem modo accipiendus eſst locus ille
116
alter Deuter. cap. 20. quo civitates procul poſsitas deleri Dominus iuſsſserat. Etenim non ob diverſsitatem Religionis, ſsed ob alias cauſsas, & iniurias bellum illis indici, eiuſsdem capitis initium demonſstrat, ubi aperto ore eos hoſstes appellat: Si exieris ad bellum contra hoſstes tuos. Etſsi ratione idololatriæ, & aliorum criminum contra naturam, puniendi eſsſsent, non exciperet Dominus fœminas, quęquæ & ipſęipſæ eiſsdem peccatis tenerentur, neque cum illis pacem, & ſsœdus inire permitteret, quod cum alijs ſeptẽſeptem nationibus terręterræ Promiſssionis ſstrictè vetuerat in cap. 7. 9. & 12. eiuſdẽeiuſdem Deut. ut benè advertunt Abulenſs. & Lyran. ibîdem, idem Abulenſs. 2. Paralipom. cap. 8. Magiſst. Hiſstor. cap. 11. ſsup. Deuter. Epiſscop. Chiapenſs. in Apolog. cõtracontra Sepulved. & Mag. Bañez ubi ſsupr. Vt omittam Gloſsſsam Interlinealem, quæ, Gentes procul poſsitas, interpretatur, ideſst, Religione diverſsas (cuius verbis Sepulveda nimis exultat) in ſsenſsu allegorico & morali accipiendam eſsſse, & de hęreticishæreticis, & ſspiritui adverſsantibus hominibus, non de idololatris, aut infidelibus textum illum exponere:
117
quos etiam in pace, & ScripturęScripturæ teſstimonijs, & in ore gladij, quod eſst Verbum Dei, expugnandos eſsſse teſstatur. Similemq́ue expoſsitionem admittunt
118
loca Divi Auguſstini, & Divi Cypriani in argumento relata: nam ut advertit Gregor. de Valencia dict. diſsp. 7. col. 413. verſs. Ad tertium, loquũturloquuntur de idololatris à fide apoſstatis, ut ex eorum verbis apparet, vel ſsecundùm Bañez ubi ſsuprà, quando bellum idololatris, & facinoroſsis infligitur ab his, quibus ipſsi ſsubiecti ſsunt, quod omni iure licêre, iam diximus, ut
119
oſstendunt exempla EzechięEzechiæ, & Nabuchodonoſsor, ab eiſsdem Sanctis conſsiderata, & MathathięMathathiæ, qui interfecit IudęũIudæum, qui ad aram ſsacrificaturus acceſsſserat, 1. Machab. 2.
Loading...