CAPVT XV. De tituli, ſsive articuli præcedentis reſsolutione: & quid verius, aut probabilius in conflictu dictarum pugnantium opinionum videatur?

SVMMARIVM Capitis XV.

  • 1 Opinio affirmativa, & negativa in articulo debellationis IndorũIndorum ob idololatriãidololatriam, & vitia cõtracontra naturam, anceps & problematica eſst.
  • 2 Infideles nobis non ſsubiecti, dubium eſst, an propter ſsolam idololatriam debellari poſsſsint?
  • 3 Infideles ſsubditi Principibus Chriſstianis abſsque dubio cõpellicompelli poſsſsunt ad deſserendam idololatriam, & alia vitia contra naturam.
  • 4 Infideles omnes indiſstinctè debellari poſsſsunt, ſsi tyrannidem exercent, & innocentes opprimunt, vel ſsacrificant, aut edunt.
  • 5 Auctorum verba peculiariter recenſsentur, qui ob defenſsionem innocentum, infideles debellari poſsſse concedunt.
  • 6 Sanguis innocentum iniquè effuſsus, clamat, à proximis auxilium petens.
  • 7 Iuſsti Lipſsij peculiaris ſsententia de debellatione Barbarorum infidelium.
  • 8 Infideles debellari poſsſsunt, ob immolationem, aut comeſstionem hominium, quãvisquamvis ij, qui immolantur aut eduntur, ſsint delinquẽntesdelinquentes, & alias ad mortem damnati.
  • 9 Bellum iuſstum non ſsolùm infertur pro defenſsione propria, ſsed etiam pro liberandis innocentibus, etiam auxiliũauxilium noſstrum non poſstulantibus.
  • 10 Abraham in liberationem Lot iuſstè quinque Reges Amorrhæos percuſsſsit.
  • 11 Pat. Franc. Suarez apertè affirmat, bellum indici poſsſse infidelibus, ad tollenda hominum ſsacrificia, & innocẽtesinnocentes defendendos.
  • 12 Bellum, quod ſsuſscipitur pro defendendis innocentibus, & tollendis humanis | ſsacrificijs, monitio præcedere debet.
  • 13 Remedijs ſseverioribus nemo uti debet priuſsquàm mitiora experiatur.
  • 14 Iudex quando poſsſsit uti manu militari?
  • 15 Doli præſsumptionem cõtracontra ſse habet iudex, qui utitur remedijs duris, ubi blanda ſsufficerent.
  • 16 Bellum quacunque ex cauſsa, & pia præſsertim, illatum, regulariter monitio præcedere debet.
  • 17 Romanorum mos in bellis per Feciales indicendis, & denuntiandis.
  • 18 Bellum non requirit præviam monitionem, ubi infertur Turcis, hæreticis, & alijs Fidei hoſstibus.
  • 19 Bellum ubi infertur pro defenſsione innocentium, & immolandorum, mitiſsſsimè quantum fieri poteſst exercendum eſst.
  • 20 Opinio Ioſsephi Acoſstæ, & Dom. Bañez examinatur.
  • 21 Belli propoſsitum, quod eſsſse debeat?
  • 22 Innocentes per accidens, in bello iuſstis de cauſsis ſsuſscepto, ſsine peccato occiduntur.
  • 23 Bellum ſsuſscipientes pro defendendis innocentibus, quid ab illis recipere, aut exigere poſsſsint, ex opinione P. Molinæ?
  • 24 Imperium quando licitè auferri poſsſsit infidelibus, ob defenſsionem innocentium, debellatis?
  • 25 Reges noſstri quid ſsemper ſsanxerint, & cupierint, in debellationibus Indorum?
  • 26 Indos, & alios infideles debellari poſsſse propter peccata contra naturam, probabiliter affirmari poteſst.
  • 27 D. Marta piaculum eſsſse dicit, dubitare de debellatione infidelium, ob peccata contra naturam.
  • 28 Ioan. Azorius & alij, qualiter diſstinguant in articulo debellationis infideliũinfidelium ob peccata contra naturam?
  • 29 Error in cognitione, & cultu veri Dei, & fidei, invencibili ignorantia aliquando in infidelibus excuſsatur.
  • 30 Numen aliquod ſsuperius eſsſse, quo hæc inferiora regantur, nemo ſsanus negare poteſst.
  • 31 Dei veri cognitio res maxima, & obſscuriſsſsima eſst.
  • 32 Simonides quid reſsponderit Hieroni roganti de Deo, & eius natura?
  • 33 Præcepta naturalia primæ claſsſsis non admittunt ignorantiæ excuſsationem.
  • 34 Infideles ob peccata contra naturam ſsubijciuntur punitione cuiuslibet Principis Chriſstiani.
  • 35 Lex 1. C. quando liceat unicuique ſsine iud. ſse vind. expenditur, & exornatur.
  • 36 Iudex ubi deficit, & in mora periculũpericulum ineſst, omnis homo iudex, & miles eſst adverſsus latrones, & facinoroſsos.
  • 37 Fures nocturnos, & agreſstes quatenus quis poſsſsit propria auctoritate punire?
  • 38 Forum alienum ſsortitur quis ratione delicti.
  • 39 Delictum dat iuriſsdictionem ei, qui aliàs eam non haberet.
  • 40 Cap. in Archiepiſscopatis, de raptorib. explicatur.
  • 41 Infideles, & Saraceni crimen ſsodomiæ committentes puniri poſsſsunt à iudice Eccleſsiaſstico.
  • 42 Vindictam ſscelerum Deo relinquendãrelinquendam eſsſse, quo modo & ſsenſsu in Deuter. & apud D. Paulum dicatur? & num. ſequẽtibusſequentibus.
  • 43 Delicta in Deum, & homines commiſsſsa, etiam in hoc ſsæculo ab hominibus puniri debent.
  • 44 Hæretici aliqui falsò tenuerunt, delicta non eſsſse à Magiſstratibus punienda.
  • 45 Vindicta Magiſstratuum, eſst vindicta Dei.
  • 46 Auctoritas D. Pauli 1. Corinth. 5: De his qui foris ſsunt, multis ſsolutionibus & expoſsitionibus illuſstratur.
  • 47 Eccleſsia qualiter directè, aut indirectè pœna excõmunicationisexcommunicationis, & alijs, infideles punire poſssit.
  • 48 D. Pauli ſseries, & paraphraſsis epiſstolæ 1. ad Corinth. proponitur.
  • 49 Trident. ſsynodus, quæ infideles ad Eccleſsiæ iudicium ſspectare negat, qualiter accipiatur?
  • 50 Auguſstini locus in ſserm. 6. de puero CẽturionCenturion. exponitur.
  • 51 Eccleſsia cur ſsæpiùs uſsa non fuerit iuriſsdictione, quam habet in infideles?
  • 52 Infideles priuſsquàm debellentur, de ſsuis erroribus admonendi ſsunt.
  • 53 Infideles ubi puniri, & debellari poſsſse dicimus ob peccata contra naturam, intelligendum eſst de his, quæ committunt poſtquãpoſtquam moniti ſsunt, ut ab illis deſiſtãtdeſiſtant, non de præteritis.
  • 54 Malum, cùm ſsine punitione perſseverat, augetur.
  • 55 Infideles licèt de præſsenti turbentur, vel indignentur, ob id quod eos compellamus ad obſservandam legem naturæ, perſseverandum tamen eſst propter ſspem boni futuri.
  • 56 Pœnarum, & ſsuppliciorum impoſsitio quo fine, & intentione fieri debeat?
  • 57 Pœna omnis non tam ad delictum pertinet, quàm ad exemplum.
VIdimvs, & bonâ quidẽquidem fide ſsigillatim propalavimus, & communivimus omnes auctoritates, atq;atque argumenta, quæ in hoc cõtroverſocontroverſo iuris articulo, pro affirmativa, & negativa ſsententia ſstare, & urgêre videntur. De
1
quibus non immeritò illud Lucani. 1. Pharſsal. dicere poſsſsumus:
Quis iuſstiùs induat arma
Scire nefas: magno ſse iudice quiſsque tuetur.
Atque ita non eſst mirum, ſsi Auctores modò in hanc, modò in illam opinionem propendeant, & eorum aliqui, veluti problematicè, pro utraque decertent. Inter quos præcipuè caput effert Anton. à Corduba in quæſstionar. lib. 1. quæſst. 55. dub. 5. pag. 498. & ſsequentib. Quod ego nullatenus reprehenderem, ubi
2
de infidelibus nobis non ſsubiectis ſsermo eſsſset, qui ſsolo idololatrięidololatriæ vitio laborarent, & quęrereturquæreretur, an ob hoc illis bellum inferri poſssit?
Ideò autem de infidelibus non ſsubditis dixi,
3
quoniam in illis, qui Principibus Chriſstianis ſsubiacent, omnes communiter utriuſsque partis aſsſsertores conſsentiunt, vi, & armis, alijſsq́ue ſsuplicijs compelli poſsſse, ut ab idololatrięidololatriæ crimine abſstineant, & Divini, & naturalis iuris pręceptapræcepta ſsequantur, ut conſstat ex relatis a Mag. Bañez in 2. 2. q. 10. art. 10. col. 505. verſs. Dubitatur ſsecundò, Aragon. ibîdem art. 8. verſsic. Quinta concluſsio, pag. 292. Molina de iuſst. & iure, tractat. 2. diſsput. 106. col. 436. verſs. Secunda concluſsio, & in materia de Fide, quæſst. 10. art. 11. Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalut. lib. 4. 1. parte, dub. 4. pag. 208. & 209. & noviſssimè Pat. Franciſsc. Suarez in tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 4. ex n. 6.
Si verò
4
non ſsolùm idololatria in infidelibus reperiatur, ſsed ſsæva quoq;quoque & effręnataeffrænata tyrannis, humanęhumanæ carnis ingluvies, & cruenta, & execranda innocentium ſsacrificia, qualia ea eſsſse ſsuprà probavimus, quęquæ noſstri Indi, ut plurimùm, frequentabant: tunc veriorem & probabiliorem eorum ſsententiam exiſstimo, qui, ob has iniurias, & oppreſssiones tollendas, bellum adverſsus omnes infideles permittunt, quamvis nobis ſsubiecti non ſsint, & procul poſsiti auxiliũauxilium noſtrũnoſtrum non exigant, & ſsſsorte contenti vivere dicantur. Hoc enim urgentiſsimè evincunt rationes, & teſstimonia quęquæ in eiuſsdem ſentẽtiæſententiæ comprobationem adduximus.
Neque omnino reijcere audent, qui contrariam ſsequuntur, ut patet
5
ex Victoria in relect. 2. de Indis, num. 15. Greg. Lop. in d.l. 2. tit. 22. par. 2. gloſsſs. mag. col. antepenult. & col. ult. verſs. | septima concluſsio, elegantiſssimo Ioſseph. Acoſsta lib. 2. de procur. Indor. ſsalut. cap. 63. & Covarrub. in regul. peccatũpeccatum, 2. part. §. 10. num. 5. verſs. Vnde ad ſsubveniendum, ubi, licèt acerrimè defendiſsſset, infidelibus, qui nobis nihil nocuerunt, bellum iuſstè moveri non poſsſse; concludit tamen, quòd ſsi iſsti infideles in ſsubditos tyrannicè agerent, & innocentium ſsanguinem idolis funderent, iuſstè bello laceſssiri poterunt, non ſsolùm auctoritate Divinâ, ſsed etiãetiam humanâ, & publicâ: quia
6
ſsanguis, inquit, innocentium, qui iniquiſssimè occidebantur, clamare eo caſsu videtur, à proximis auxilium petens.
Idem etiam reſsolvit Mag. Bañez d. art. 10. col. 535. verſs Tertia concluſsio, apertè docens, infideles, etiam non ſsubditos, poſsſse compelli, ne homines immolent idolis, etiam volentes immolari, & Molina d. diſsp. 106. verſs. Tertia concluſsio, ubi ait, fas eſsſse movêre bellum adverſsus infideles, iuraq́;iuraq́ue illius perſsequi, etiãetiam abſsque ulla ſsummi Pontificis auctoritate, ſsi innocentes immolent, aut eos interficiant, ut eorũeorum carnibus veſscantur, aut quovis alio modo iniuſstè perimant, vel ſsi ſsubditos tyrannicis legibus opprimant, aut aliâ ſsimili ratione divexẽtdivexent. Neque neceſsſse eſsſse expectare, ut innocentes ad mortem ducantur, ſsed cogi poſsſse, ut ſstatim ceſsſsetur à peſssimo ritu, aut conſsuetudine, & ut iniquæ, & peſsimępeſsimæ leges abrogentur, inferendo, ſsi ad id opus fuerit, belllum, iuraq́ue illius proſsequendo, ac deponendo Principes iniquos, alioſsque, ſsi opus fuerit, creando, quantumvis barbari, ac ſsubditi ipſsi velint, eos mores, & ſsacrificia retinere, nolintq́ue, extraneos ea de cauſsa bellum inducere.
His
7
proximè accedit Iuſst. Lipſsius in Polit. lib. 5. cap. 4. ubi inquit: Iam & invaſsio quædam legitima videtur, etiam ſsine iniuria, ut in barbaros, & moribus aut religione prorſsus à nobis abhorrentes: maximè ſsi potentes ij, & aliena ipſsi invaſerũtinvaſerunt, aut invadunt. Cauſsa enim hic eſst coërtio, & in malo repreſsſsio. Eiſsdem aſsſsentitur Ioan. Azor. lib. 8. inſst. Moral. cap. 24. verſs. Decimò quæritur, col. 1278. quem ſsequitur, & tranſscribit Fr. Thom. à Ieſsu de proc. omn. gent. ſsalu. lib. 4. dub. 4. pag. 208. cõcludensconcludens, adeò licitum eſsſse bellum, ob vitandas has hominum immolationes, aut mactationes, ut eorum carnibus veſscantur more ferarum, ut procedat etiamſsi ſsontes homines, alioqui capitis pœnâ dãnatidamnati, Dijs immolari apud infideles ſoleãtſoleant, aut mactari, ut eorum carnes edãturedantur. Sontes
8
enim (inquit) iure quidẽquidem capite puniuntur, nefariè tamẽtamen, & impie dijs immolãturimmolantur, aut ob humanarũhumanarum carniũcarnium eſsum necãturnecantur. Quod ultimum eo notabilius videtur, quoniam Mag. Bañez ubi ſsup. & Suar. ſstatatim citandus, contrarium expreſssè affirmant, docentes, non poſsſse compelli infideles, ne eos immolent, qui aliàs à Republica iuſstè erant ad mortem damnati: quia tali in caſsu magis idololatręidololatræ, quãquam homicidæ eſsſse cẽſenturcenſentur, & non contra iuſtitiãiuſtitiam, ſsed tantùm contra Religionem peccãtpeccant, & ita ceſsſsat defenſsio innocentum.
Pat. quoque Mag. Lorca in 2. 2 ſsect. 3. diip. 52. num. 2. pag. 968. cùm iuſstum
9
eſsſse bellum aſsſseruiſsſset, quod defenſsivum appellatur, eandem concluſsionem ampliat, ut non ſsolùm in propria defenſsione procedat, ſsed & in alterius cuiuslibet innocentis, etiãetiam auxilium noſstrum non poſstulantis, vel liberari renuentis: & ideò, inquit, iuſstum fuit bellũbellum, quo
10
Abraham in liberationem Lot percuſssit quinque Reges Amorrhæorum, Geneſsis 14. Et ex eodem capite potuit eſsſse bellum iuſstum cõtracontra Indos barbaros, apud quos ſsrequenter in uſsu erant cędescædes hominum innocentium ad ſsacrificia, & ad veſscendum humanis carnibus.
Et tandem
11
eidẽeidem opinioni hac in parte aſsſsentitur eruditiſs. P. Fran. Suar. | in dict. tract. de Fide, diſsput. 18. ſsect. 4. numer. 2. & 4. & in tract. de Charitate diſsput. 13. ſsect. 5. ex numer. 5. ubi ait, ad defendendos innocentes licitum eſsſse vim inferre his infidelibus, ne ſsacrificent infantes Dijs ſsuis, quia hoc iuxta ordinem charitatis licet: imò præceptum eſst, ſsi commodè fieri poteſst. Additq́ue etiam, id fieri poſsſse, non ſsolùm ad liberandos infantes, fed etiam adultos, etiam ſsi ipſsi conſsentiant, & velint ſsacrificari idolis, quia in hoc peiores quàm amentes ſsunt, & quia non ſsunt domini propriæ vitæ, propter quod quilibet poteſst ab alio cogi, ne ſse occidat.
Bene tamen verum eſst, quod, ut ſsupràdicti auctores advertunt, præſsertim Anton. à Corduba dict. quæſst. 57. dub. 6. per totum, pag. 505. & ſsequentibus,
12
ad iuſstitiam huius belli, quod pro innocentium defenſsione, & liberatione adverſsus barbaros irrogatur, neceſsſsarium eſsſse videtur, ut priùs blandè, & ſsufficienter moneantur, ut à ſsuis cruentis ſsacrificijs, tyrannicis oppreſssionibus, & feralibus convivijs abſstineant. Nemo
13
etenim prudens remedijs durioribus, & ſseverioribus uti debet prius quàm mitiora illud & faciliora experiatur, iuxta illud Ovid. 1 Metamor.
Cuncta prius tentanda ſsunt, ſsed immedicabile vulnus
Enſse recidendum eſst, ne pars ſsyncera trahatur.
Et doctrinam Vlpiani in l. 3. verſs. Sed melius, D. ne vis fiat ei, ubi tradit,
14
non aliter poſsſse iudicẽiudicem decreta ſsua per manum militarem defendere, quàm ſsi iure ſsuæ poteſstatis id exequi nequeat; quod latè exornat Bart. & Doct. îbîdẽîbîdem, in l. ſsed ſsi poſsſseſsſsor de iur. iuran. Andr. Gail. lib. 2. Obſservat. 6. num. 2. & Menoch. conſs. 221. num. 7. lib. 1. ubi reſsolvit,
15
doli præſsumptionem cõtracontra ſse habêre eos, qui aliter faciunt, & cõducitconducit illud Cicer. lib. 1. offic. dum ait: Nam cùm ſsint duo genera decertandi, unũunum per diſsceptationem, alterum per vim; cùmq́ue illud proprium ſsit hominis, hoc belluarum, confugiendũconfugiendum eſst ad poſsterius ſsi uti non liceat ſsuperiore.
Ac quemadmodum in alijs cauſsis, quæ bellum iuſtũiuſtum reddere ſsolent,
16
admonitio, & requiſsitio adverſsæ partis præcedere debet, ut ab iniurijs, quas ferre parat, abſstineat, vel quæ intulit damna compenſset, ut præclarè oſstendit D. Auguſst. relatus in cap. Dominus noſster 23. q. 2. & alij auctores, quos adduximus ſsup. cap. 12 num. 3. Bald. in l. ſsi manumiſsſsor, C. de obſseq. patron. præſstand. idem Bald. in l. 2. num. 71. C. de ſservit. & aqua, Angel. conſs. 14. col. 1. Martin. Laud. de bello, § 37. & §. 39. Lancelotus Conrad. in temp. iudic. lib. 1. cap. 1. §. 3. in verb. Bellum, numer. 5. ita & in hac, quæ pietatis cauſsâ ſsuſscipitur, longè maiori ratione nihil impium. & crudele intervenire oportet, niſsi priùs ſseria hæc animadverſsio præcedat, illiuſsq́ue effectus irriti eſsſse videantur, ut repetimus infrà cap. ſseq. ex num. 5. & infrà hoc eodem cap. num. 52. Et exemplo ſsuo oſstendebant
17
Romani, qui per Feciales, iam inde à Numa Pompilio conſstitutos, ita demum bellum comminabantur, ac decernebant, ſsi præmoniti hoſstes, res ablatas non redderent, & iuſsta facere recuſsaſsſsent, ut inſsinuat Cicero dict. lib. 1. offic. Bella (inquiens) non niſsi iuſstis de cauſsis ſsuſscipiantur, nec inferantur, niſsi rebus repetitis, ne ſsæviatur ultra modum in victos; ut latè tradunt Dionyſs. Halicar. Livi. Feneſstel. Plutarc. & alij, quos refert Roſsin. de antiq. Roman. lib. 10. cap. 1. & 2. latiſssimè Alexan. & eius additionat. Tiraq. lib. 5. Genial. c. 3. Zaſssius in l. 2. §. & ita leges, D. de orig. iur. Andr. Gail. de pignorationib. ſsive repræſsalijs cap. 2. Balthaſsar Ayala de iure, & officio belli lib. 1. cap. 1. & Camill. Borrell. de præſstan. Reg. Cathol. cap. 32. num. 15. & ſsequentib.
18
qui tamen n. 107. hoc non requiri docet, ubi de inferendo | bello Turcis, infidelibus, & hæreticis, & alijs fidei hoſstibus agitur. Ex eodem quoque fonte dimanat, eximiè
19
curare debêre Principes, qui hæc bella pro innocentium defenſsione ſsuſscipiunt, ut defenſsio iſsta cum minimo infidelium damno adhibeatur, ita ut neque dominio, neque vitâ ſspolientur, ſsi poſsſsunt terrore, aut ſsubiectione aliquâ contineri. Et cùm primis caveatur, ne plures innocentes eiuſsmodi bellorum occaſsione abſsumantur, quàm ipſsorum barbarorum tyrannide, & cruentis ſsacrificijs, aut mactationibus perire potuiſsſsent. Quod optimè advertit, & parum in his Indicis bellis curatum fuiſsſse, dolet Ioſseph Acoſsta dict. lib. 2. de procur. Ind. ſsalu. cap. 6. pag. 232. & Bañez d. quæſst. 10. art. 10. pag. 535. verſs. Tertia concluſsio, in fine.
20
Nimis tamen abſsolutè docentes, ab hoc bello abſstinendum, ſsi ex eo ſsequeretur mors plurium innocentium, quàm eſsſset numerus immolandorum. Nam ſsuppoſsito, quòd propter hanc cauſsam iuſstè pugnatur, ut cum ipſsis, & alijs auctoribus aſsſseruimus, omnia quoque licêre, affirmare debemus, quæ ad comparandam victoriam, & compeſscendos barbaros neceſsſsaria, & commoda fuerint: & licèt ex intentione nullum damnũdamnum innocentibus inferri poſsſsit,
21
quia ſsemper bellum eo propoſsito fieri debet, ut malum vitetur, & bonum promoveatur, cap. militate 23. q. 1.
22
Per accidens tamen, & ex conſsequenti, contra eos quoque præliari poteſst, præſsertim, ubi ab alijs interpugnandum diſstingui nequeunt, vel cum ipſsis nocentibus, ut ſsemper fieri aſsſsolet, arma ſsumunt, impediuntq́ue, ne victoria paretur, & finis prædictis ſsacrificijs, & mactationibus hominum imponatur, ut perſspicuè colligitur ex ijs, quæ in materia de bello communis omnium Theologorum, & Iuriſsconſsultorum opinio, & reſsolutio teſstatur, de qua per Victoriam in relat. de bello ex num. 15. Covarru. in reg. peccatum, 2. part. §. 11. Sylveſst. verb. Bellum, quæſst. 9. & 10. Caietan. eod. verb. Adrian. quæſst. de bello, §. Sed an, Caſstro lib. 2. de iuſsta hæret. punit. cap. 14. Ayala de iure, & offic. belli, lib. 1. cap. 5. Molina de iuſst. & iure tract. 2. ex diſsput. 117. uſsque ad 122. Lorca in 2. 2. ſsect. 3. diſsput. 53. membr. 1. pag. 981.
Atque ita
23
Molina dict. diſsputat. 106. in fine, quamvis in his bellis, quæ ad ſsubveniendum innocentibus inferuntur, illis multum conſsulendum eſsſse ſsuadeat, in quorum gratiam pugnatur, quorumq́ue partes aguntur: fas tamen eſsſse, inquit, bellantibus, expenſsas belli de bonis adverſsariorum, etiam innocentium, ſsibi uſsurpare, & recompenſsationem iniuriarum, & damnorum, ſsi quęquæ ab adverſsarijs interbellandum acceperunt, necnon iuſstum præmiũpræmium ſsui laboris, & induſtrięinduſtriæ: Neque enim gratis tenentur, ſse exponere periculis, ſsuamq́ue operam, & induſstriam collocare. Ipſsi quoque hoſstes tenentur, hęchæc omnia ſsolvere, qui cauſsa iniuſsta fuerunt, ut bellum iuſstum adverſsus eos ſsuſsciperetur. Quinimo
24
& imperium ab eis auferri poſsſse reſsolvit, ſsi ad innocentum, illiuſsq́ue ReipublicęReipublicæ bonum ſspectet, ut bellantes dominium integrum earum regionum aſsſsumant. Id quod plerumque uſsu, inquit, eveniet, & in his Indiarum Occidentalium provincijs contigiſsſse videmus, tum ipſsorum barbarorum factis, & fatis, tum bellorum eventibus, Ducumq́ue, & militum facinoribus ita deſsiderantibus.
25
Licèt ſsemper noſstris pijſssimis Regibus curæ fuerit, & inviolabili lege ſsanxerint, ut in omnibus expeditionibus, quęquæ fiunt, faciendæq́ue ſsunt, ſsive ad novas gentes quęrendasquærendas, ſsive ad iam quæſsitas perveſstigandas, Indi omnes liberi maneant, ſsuiſsq́ue rebus, & dominijs liberè uti relinquantur, neque | noſstri milites illos aggrediantur, vexent, aut cædant non laceſssiti: neque undecunque captos ſservire compellant, de quo aliqua tradit Ioſseph. Acoſstad. lib. 2. de procur. Ind. ſsalu. cap. 7. & Nos ſsuprà ſsæpè tetigimus, & pluribus inferiùs agemus.
Svperest, ut de tertio membro diſspiciamus, ſscilicet de peccatis, quæ ab iſstis Indis paſssim perpetrari probavimus, Deum verum non colentes, nec cognoſscentes, & fœdis ſsuis, ac ſspurcis moribus omnia naturalis iuris præcepta turbantes, & tranſsgredientes. Et in hoc, quamvis auctores, ut vidimus, maximopere digladientur, ſsatis
26
probabilem cenſseo Innocentij, & ſsequacium opinionem, qui propter hæc crimina puniri, & debellari poſsſse à Chriſstianis Principibus de licentia Summi Pontificis tradunt, ſsi moniti ab illis non deſsiſstant: quod tenuit, & latè contra Victoriam defendere conatus fuit inſsignis noſster Gregor. Lupus in l. 2. titul. 23. part. 2. gloſs. magn. colum. 16. verſs. Ego verò, dicens, hanc ſentẽtiamſententiam eſsſse communem omnium Canoniſstarum, & Legiſstarum, & aliquorum theologorum. Et
27
adeò certum eſsſse concludit Marta in tractat. de iuriſsdictione 1. part. cap. 24. ut piaculũpiaculum ducat de ea dubitare, & Marquard. in tract. de IudęisIudæis & Infidelib. 3. par. cap. 1. num. 39. ubi apertè inquit, quòd non peccarunt Hiſspani, qui punierunt Indos delinquentes contra naturam. Et licèt idem Gregor. Lupus in eâdem gloſs. colum. ultim. verſs. sexta concluſsio, in anguſstia, ut ipſse inquit, decidendi poſsitus, conſsulere ad præſsens auſsus non fuerit, quòd in acquiſsitione iſstorum Indorum illâ doctrinâ Innocentij utamur: eam tamen ſsub quadam diſstinctione noviſssimè admittunt
28
Ioan. Azorius dict. lib. 8. inſstit. mora. cap. 24. quæſst. 9. & eam ſsequens, & trãſcribenstranſcribens Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omni. gent. ſsalu. lib. 5. dub. 4. pag. 207. dicẽtesdicentes, quòd licèt infideles iuſstè puniri nequeant, ubi id ius naturæ non ſservant, quod debitum Deo cultum, & honorem tribuendum præſscribit. Si verò illud aliud ius eiuſsdem naturæ diſsſsolvant, perrumpant, & negligant, quod cuique homini reddendum, quod ſsuum eſst, iubet, & alijs non fieri, quod nobis fieri nollemus, tunc iure optimo puniri poſsſsent, ut ſsi furta, latrocinia, adulteria, homicidia, falſsa teſstimonia, inceſstus, ſstupra aut ipſsi perpetrarent, aut liberam facultatem, huiuſsmodi mala perpetrandi, concederent, vel paſssim in ſsubditis ſsine ulla pœna ac ſsupplicio permitterent. His etenim legibus naturæ violatis, planè conſsequitur, ut innocentes multis damnis, incommodis, & malis afficiantur, communiſsq́ue humanęhumanæ Reipublicæ ſsalus, pax, & tranquillitas in tuto conſsiſstere nequeat. Pro quibus defendendis licitum eſst, vi, & armis adverſsus quoslibet infideles certare, ut iam ſsuprà probatum reliquimus.
Quæ diſstinctio in utraque ſsui parte verâ eſsſse videtur. Nam
29
errorem in Dei cognitione, & cultu, ac myſsterijs fidei, etiam quæ ad ſsalutem ſsunt neceſsſsaria, omnes auctores magis communiter in infidelibus excuſsare ſolẽtſolent, & invencibilem ſsive inculpabilem ignorantiam admittere tradunt, ſsi illis talia myſsteria propoſsita non fuerint, nec per eos ſsteterit, quominus proponerentur, ut conſstat ex D. Thom. 2. 2 quæſst. 10. artic. 1. Durand. in 3. diſstin. 25. q. 1. ad 1. Victoria in relect. de Indis, concluſs. 1. & ſsequentib. Conrad. de contract. quæſst. 100. Almain. tract. 1. moral. cap. 4. propoſs. 2. Vega lib. 6. de iuſstificat. cap. 18. Alphonſs. de Caſstro lib. 2. de lege pœnali, cap. 14. Pet. de Soto in tract. de ration. meden. peccat. lect. 2. poſst medium, Gabriel Vazquez in 1. 2. q. 76. artic. 2. diſsput. 120. Pat. Suarez in tract. de fide, diſsput. 17. ſsect. 1. & 2. per totam, & diximus ſsuprà hoc lib. cap. 10. num. 79.
Etenim
30
licèt nihil eſsſse poſssit tam apertum, tamq́ue perſspicuum, quàm eſsſse aliquod Numen præſstantiſssimum, quo inferiora hæc, & ſsuperiora regantur: ita ut qui neget, vix ſsanæ mentis exiſstimari debeat, ut ait Ariſstot. lib. 1. Topic. cap. 9. Cice. lib. 2. de nat. Deor. Arnob. lib. 1. adverſs. Gent. & ſsup. cap. 13. ex num. 75. in argumentis contrariæ ſsententiæ retulimus, & noviſssimè adverſsus Atheiſstas eleganter cõcluditconcludit Pat. Fr. Ioan. Marquez in Gubernatore Chriſst. lib. 2. cap. 23. ex pag. 294. Res tamen
31
maxima, & obſscuriſssima eſst Dei veri cognitio, & quæ nec doceri, nec exprimi ſsatis ſsine fide ab hominibus poteſst; quia non eſst cognitio ſsine fide, neque fides ſsine cognitione. Eſstq́ue Deus res quædam captu, ac venatu difficilis, ſsemper recedens, atque a perſsequente procul ſse removens, ut præclarè proſsequitur Clemens Alexand. lib. 2. Stromat. cap. 1. & 5. & lib. 5. cap. 1. & lib. 7. cap. 4. & D. Auguſstinj. in alijs locis relatis à Vazquez dict. cap. 3. & præſsenſsit Plato in Timeo, dum dixit, Genitorem univerſsitatis tam difficile eſst invenire, quàm inventum impoſssibile dignè profari. Et
32
Simonides, qui ut refert Cicero lib. 1. de nat. Deor. cùm quæſsitus fuiſsſset à Hierone Tyranno, quid aut qualis eſsſset Deus? deliberandi cauſsâ ſsibi unum diem poſstulavit, cùm idem ex eo poſstridie quæreret; biduum petijt: cùm ſsæpius duplicaret numerum dierum, admiranſsq́ue Hiero quæreret, cur ita faceret? Quia quanto, inquit, diutius conſsidero, tanto res mihi videtur obſscurior. Atverò,
33
ſsi de præceptis naturalibus agamus, & præſsertim illis, quæ prioris claſssis eſsſse dicuntur, & hominibus, eo ipſso quòd homines ſsint, natura præſscribit: planè conſstat, nullam in eorum tranſsgreſssione ignorantiam, vel excuſsationem admitti, ut communiter docẽtdocent omnes Theologi poſst D. Thom. in 2. 2. quæſst. 94. art. 6. & plures alij, quorum mentionem fecimus ſsup. cap. proximo, num. 34. & eruditiſssimus, & illuſstriſsſs. Cardin. Toletus in ſsumma lib. 4. cap. 6. num. 9.
Quâ ſsententiâ, & reſsolutione retentâ, non erit difficile reſspondere ad argumenta, quæ pro contraria conſsideravimus. Nam circa primum dicere poſsſsumus, quòd etſsi verum ſsit, bellum punitivum regulariter inter ſsubditos exerceri, & etiam ſsi cõcedamusconcedamus infideles, extra imperium, iuriſsdictionem, aut territorium Romani Pontificis, & aliorum Chriſstianorum Principum reperiri,
34
ubi tamen prædictis vitijs, & ſsceleribus inquinantur, & moniti, ut ab illis deſsiſstant, id facere nolunt, ſstatim incipiunt ſsub illius Principis imperio, & coërtione conſstitui, qui naturalis iuſstitiæ vindictam, & innocentum defenſsionem ſsuſscipiens, eos compeſscere, & punire voluerit; ut ſsatis evincunt rationes, & auctoritates, quas ſsuprà in favorem huius opinionis expendimus, & inſsinuat Anto. a Corduba d. quæſst. 57. dub. 5. verſs. Sed certè, pag. 501.
Quibus addere poſsſsumus
35
elegantem Impp,. Valent. Theod. & Arcad. conſstitutionem in l. 1. C. quando liceat unicuique ſsine iudice ſse vindicare, ubi tradunt, in publicos hoſstes, latrones, & pacis, ac quietis publicæ turbatores,
36
omnes homines, quantumvis privatos, iudices, & ultores eſsſse: Nam quod ſserum eſst punire iudicio, ſsubiugamus edicto. Cui conveniunt verba Tertull. in Apolog. quem refert Iacob. Durantius Caſsſsellius lib. 1. var. cap. 1. In reos maieſstatis, & publicos hoſstes omnis homo miles eſst, Catonis apud Salluſst. in Catil. Nam cætera maleficia tum perſequareperſequere, ubi facta ſsunt, hoc niſsi provideris, ne accidat, ubi evenerit, fruſstra iudicia implores: & alia,
37
quæ de nocturnis, & agreſstibus furibus, & latronibus occidẽdisoccidendis, & iure ſsibi propriâ auctoritate dicendo, ubi iudex deficit, | vel in mora periculum ineſst, docet text. in l. itaque, D. ad leg. Aquil. l. furem, D. ad leg. Cornel. de ſsicar. l. fi pignore, §. furem, D. de furt. l. de pupillo, §. ſsi quis rivos, D. de oper. novi nuntiat. l. quæ ſsitum, D. de pignor. l. ait. Prætor. §. ſsi debitorẽdebitorem, D. quęquæ in fraud. cred. l. ult. C. in quib. cauſs. in integr. reſst. cum alijs, quæ latè cumulant Alberic. in dictionar. verb. Vindicta, Hippolit. de Marſsil. in l. uni. numer. 4. C. de rapt. virgin. Fuſscus in ſsing. verbo, Occidere, numer. 3. Tiber. Decian. in tract. criminal. lin. 6. cap. 28. numer. 2. & lib. 9. cap. 29 Cuiacius lib. 14. obſservation. cap. 15. Forcatulus in necyom. dialog. 96. u. 11. & 12. & Guiller. Fornerius lib. 1. ſselectar. cap. 22. Neque longè abeſst alia iuris regula, quâ docemur,
38
ratione delicti reos forum alienum ſsortiri, & à iudice, aliàs non ſsuo, puniri poſsſse, de qua in l. 1. & auth. qua in provincia, C. ubi de crimin. agi oport. l. 1. C. ubi Senat. vel Clariſss. l. ſsi cui, §. idem Imper. & l. ultim. D. de accuſsat. cap. 1. de raptor. cap. poſstulaſsti, cap. ultim de for. comper. ubi gloſs. verbo, Ratione delicti, ita inquit: Nota, quòd ratione delicti efficitur quis de iuriſsdictione alterius;
39
& ita delictam dat iuriſsdictionem ei, qui aliàs eam non habebat: idem probat. l. 32. titul. 2. part. 3. l. 15. tit. 1. part. 7. ubi Gregor. alia plurima congerit, & latè proſsequitur Covar. in pract. cap. 11. Maranta de ord. iudic. 4. part. diſstinct. 8. ex num. 1. Dueñas regula 378. Clar. & eius addition. Baiard. in prax. crimin. § .fin. q. 38. Bobadilla, qui plures refert in Polit. lib. 2. cap. 13. ex num. 71. & cap. 16. n. 154. & noviſssimè Barboſsa in l. hæres abſsens, §. proinde, D. de iudicijs.
Quibus ego magis in terminis noſstræ quæſstionis adijcio
40
celebrem text. in cap. in Archiepiſscopatu, de raptor. ubi cùm ſsummus Pontifex tradat, Saracenos, crimen ſsodomiæ committentes, ab Archiepiſscopo Panormitano puniri poſsſse, advertunt Abbas, & Ioan. de Annania ibîdẽibîdem, ideò illud crimen mixti fori effectum, & puniri potuiſsſse, non ſsolùm à iudice ſsæculari, verùm etiam ab Eccleſsiaſstico:
41
quia infideles illi contra legem naturæ peccarunt, & ad hoc probandum allegant doctrinam Innocent. & Ioan. Andr. in d. cap. quod ſsuper, & idem latiùs tradit Tiber. Decian. lib. 4. crimin. cap. 27. num. 2. & Bobadilla d. lib. 2. cap. 17 num. 67. Inquit tamen Decianus, hoc intelligendum eſsſse in defectum iudicis ſsæcularis, & fic mediatè: immediatè enim ſsubſsunt ſsæculari, & legibus Imperialibus, non Canonicis, cap. gaudeamus, ubi omnes, de divortijs, & toto tit. C. de Iudæis. Et Poſsteà proſsequitur alios caſsus, in quibus Eccleſsiaſstici iudices contra Iudæos, & infideles procedere poſsſsunt.
Ad ſsecundum autem argumentum, ex ſsacræ Paginæ auctoritatibus ſsumptum, quibus probavimus, prædictorum ſscelerum ultionem, & vindictam Deo relinquendam eſsſse: Reſspondetur,
42
loca illa Deuter. 35. Pauli ad Roman. 12. & ad Hebræ. 10. non eam mentem habêre, ut humanam punitionem excludant, quâ mediante, ſsolet Deus ſsua iudicia exercêre. Alioqui (ut ait Corduba dict. dub. 5. pag. 504. verſs. Sed certè) ſsequeretur, nullum compelli poſsſse, ut à peccato vel errore, aut hæreſsi recedat, modò Chriſstianus ſsit, modò non. Quod haud dubiè eſsſset cõtracontra
43
doctrinam Sanctorum, & Eccleſsiæ, ut patet ex cap. nimirum, cap. diſsplicet, cap. ſsi duo, cap. ſsi Eccleſsia, cap. qui peccat 23. quæſst. 3. cap. ea vindicta 23. quæſst. 4. & ex traditis à D. Thom 2. 2. quæſst. 3. articul. 2. ad tertium. Quapropter Caietan. in dict. epiſst ad Hebræ. cap. 10. ſsic illum locum exponit: Nullus enim iuſstè vindicat, niſsi Deus, aut Divina auctoritate. Et Cornel. à Lapide d. cap. 12. ad Roman. num. 156. Poſstquàm communem illius loci expoſsitionem eſsſse tradidit, | ut ibi D. Paulus loquatur de propria iniuria remittenda, eiuſsq́ue vindicta Deo relinquenda, ita ſsubiungit:
44
Ex hac Moſsis, & Pauli ſsententia Manichæi Anabaptiſstæ, Lutherus, & Eraſsmus docent, apud Chriſstianos non licere Magiſstratui bello, aliove modo vindicare Reipublicæ iniurias, & improborum peccata: ſsed errant graviſssimè:
45
Nam vindicta Magiſstratus eſst vindicta Dei, ut probatur cap. ſseq. initio. Privata ergo vindicta hìc tantùm prohibetur, non autem illa, quæ fit per iuſstitiam, & poteſstatem publicam, &c.
Idem auctor in Comment. ſsup. Deuter. d. cap. 32. verſs. 35. ultionem hanc, quam ſsibi Deus reſservare dicit, per mala, & plagas, in quæ corruere ſsolent, impleri notavit, & præſsertim per manus hoſstium, Deo ita ordinante, puniri. Et Nicol. de Lyra in poſstilla. 11. dict. cap. 10. ad Hebræ. iuxta eundem ſsenſsum obſservat, quòd etſsi per iudices, & alias humanas poteſstates dicta ſscelera ſsæpeſsæpius puniri contingat: ideo tamen illorum vindicta Deo ſservari dicitur: Quia etſsi iudices vindicent, hoc tamen non convenit eis, niſsi in quantum ſsunt Dei miniſstri. Quam eandem humanorum iudicum, ſseu Principum poteſstatem agnovit etiam Paul. Burgenſs. in 2. addit. ad d. poſstillam Lyrani, niſsi quòd hic verba illa: Mihi vindictam magis exponenda eſsſse, inquit, ſsupplendo defectum iudicum, qui multa mala relinquunt impunita, quaſsi dicat: Etſsi iudices huius ſsæculi talia non vindicent; tamen mihi vindictam, & ego reddam.
Quod autem ex alio teſstimonio eiuſsdem D. Pauli 1. Corinth. 5. evincebamus, dum nobis de his, qui foris ſsunt, iudicare, inhibêre videtur, difficilius quidem eſst; quoniam id de infidelibus accipiunt plurimi ex SS. Patribus, & alij Doctores, quod in argumento retulimus. Sed
46
adhuc plures, & ſsatis quidem congruas ſsolutiones habet, quas exactè proſsequuntur Alvar. Pelag. lib. 5. de planct. Eccleſs. cap. 37. verſs. Licèt enim, Navar. in cap. ita quorumdam, de Iudæis notab. 8. num. 4. Corduba dict. dub. 5. pag. 502. verſs. Sed certè neque hæc auctoribus, Marta dict. tractat. de iuriſsdict. 1. part. cap. 24. ex num. 56. Valençuela in monit. contra Venet. part. 4. ex num. 181. & Simon Maiolus de perfidia Iudæor. pag. 72. Inter quas receptior, & Apoſstoli verbis congruentior eſsſse videtur, ut neutiquam neget Eccleſsiæ poteſstatem cohibendi, & puniendi infideles, ſsi prædictis ſsceleribus inquinati reperiantur.
47
Sed tantùm dicat, non poſsſse adverſsus illos directè Eccleſsiaſsticum gladium diſstringere, hoc eſst, maiori, vel minori excommunicationis ſsententiâ uti, cùm foris, ideſst extra Eccleſsiæ gremium poſsiti ſsint. Vnde verbum illud, iudicare, explicat Hugo Cardin. ibídem, ideſst: Non debeo eos excommunicare, vel ut ait S. Thom. In eos ſsententiam condemnationis ferre. Benè autem ex cauſsa legitima, monitione debitâ præcedente, & iudicat, & iudicare poteſst de eiſsdem infidelibus iudicio punitivo indirectè, eos pœnâ ſspirituali excommunicationis puniendo, veluti cùm fideles prohibet, ne cum illis communicent, ut habetur in cap. ſsæpe 28. quæſst. 1. Et etiam pœnâ temporali, & corporali directè, ut dicitur in eod. cap. ſsæpè, & in cap. Iudæi, cap. poſstulaſsti, & cap. conſsuluit, de Iudæis, cap. Iudæi, de teſstibus, cap. poſst miſserabilem, de uſsuris, & cap. in Archiepiſscopatu, de raptorib. & in multis alijs caſsibus, & exemplis à nobis ſsuprà relatis, & à Sylveſstr. verbo, Iudæus, q 4. & 5.
Quam expoſsitionem tradit, & probat D. Thom. in eod. cap. 5. lect. ult. & 2. 2. quæſst. 10. articul. 9. 10. & 11. & latiùs Caietan. ibîdem, Alexand. de Ales part. 2. q. 160. membr. 1. gloſs. in cap. Iudæi, de Iudæis, & in cap. | multi. 2. q. 1. & in cap. conſstituit, 22. q. 4. Turrecremata in ſsumm. de Eccleſs. lib. 2. cap. 114. propoſsit. 13. Florentin. 2. part. tit. 12. cap. 13. §. 1. Innocent. in d. cap. quod ſsuper, de voto, Calderin. conſs. 2. de Iudæis in fine, Dominic. in dict. cap. multi, & Navarr. Corduba, Valençuela, & Marta ubi ſsuprà.
Egoq́ue,
48
ut hæc interpretatio manifeſstior reddatur, cum eod. Divo Thom. Ambroſs. Anſsel. Dionyſsio, & alijs animadverto, D. Paulum aliam ſscripſsiſsſse Epiſstolam, quam Corinthijs priùs miſserat, quæ modò non extat in Canone, in qua (ut apparet) illos admonerat, ut à ſse quemdam peccatorem ſsepararent. Quod cùm Corinthij facere diſstuliſsſsent, ex prava intelligentia cuiuſsdam verbi in eâdem Epiſstola contenti, Apoſstolus hanc iterum ad eoſsdem ſscripſsit, in cuius capite quinto, primò eos graviter increpat, quòd inceſstum hominem in ſsuo cœtu tolerarent, aſsſseritq́ue, tradendum eſsſse Satanæ in interitum carnis, id eſst, excommunicandum eſsſse maiori excommunicatione: ſsecundò, alios quoque palàm criminoſsos fratres Chriſstianos vitari præcipit, ita ut cum eis nec cibum ſsumere liceat, quaſsi dicat, huiuſsmodi peccatores Chriſstianos excommunicandos eſsſse. Et non loquor (inquit Paulus) de peccatoribus Gentilibus, fornicarijs, avaris, ebrijs, &c. Sed de Chriſstianis, quia de his, qui foris ſsunt, ideſst, extra Eccleſsiam, quid mihi iudicare? ideſst, non habeo poteſstatem, illos excommunicandi, etiam minori excommunicatione. Vel iuxta ſsenſsum Abulenſs. ſsup. Matthæ. cap. 19. quæſst. 63. quem etiam ſsuprà relati auctores admittunt, quænam utilitas mihi eſst, illos excommanicare, qui ad meam curam, & ſsolicitudinem non pertinent? Nam neque illi obedient, neque excommunicationis ſsententia in alios ferenda eſst, quàm fideles, ut ſsic Paulus, non tam Eccleſsiæ poteſstatem, quàm utilitatem, & opportunitatem in puniendis infidelibus neget, & ut Claud. Guilland. & Titelman. ibîdem advertunt, quaſsi ſsupervacaneum cenſseat, illis Chriſsti leges imponere, qui nolunt eum recognoſscere, & Divino iudicio ſsecundum opera eorum iudicandi ſservantur, vel eo ipſso quo non credunt, iam iudicati ſsunt, ut dicitur Ioan. 3. & optimè cõſideratconſiderat Abulenſs. ubi ſsup.
Neque huic expoſsitioni repugnat Trident. Concilij auctoritas dict. ſseſsſs. 14. cap. 2. dum ex eodem loco Apoſstoli probat, Eccleſsiam in neminem exercêre iudicium, qui non ſsit per ianuam Baptiſsmi in eam
49
ingreſsſsus. Nam apertè conſstat, quòd de iudicio ſspirituali Sacramenti Pœnitentiæ loquitur, de quo ibi ſsermo habebatur; de alio autem iudicio temporali nihil decidit: & ſsecundùm Cordub. dict. dub. 5. pag. 502. verſs. concilium autem, Eccleſsiæ poteſstatem non negat, ſsed quòd de facto illud non exercet ſsupra infideles, quia eis non prodeſst, neque expedit regulariter, & præcipuè tunc, tempore Beati Pauli, quando erant pauci credentes, & parva poteſstas temporalis de facto in Eccleſsia, ut probat idem Abulenſs. ſsup. Matthæ. cap. 20. q. 96.
Et hoc etiãetiam eſst,
50
quod D. Auguſst. tradere voluit in ſsermon. 6. de puero Centurion. in argumẽtoargumento relato; debat enim intelligi, quòd Eccleſsia non habet hanc poteſstatem, non quidem iuris, ſsed facti tantùm, vel exercitij: vel quòd non expedit eam niſsi in Chriſstianos regulariter exercêre, & eapropter utitur illis verbis: Vbi non eſst nobis data poteſstas, non facimus, ubi data eſst, non permittimus, quæ ſsic exponit Corduba ſsuprà, pag. 504. verſs. Sed certè, quamvis aliter accipiat Domin. Soto in 4. diſstinct. 5. q. 1. articul. 10.
Ad tertium argumentum reſspondeo, quòd ubicunque infideles talia, & tam nefaria crimina contra naturalẽnaturalem legem, & rationem committunt, qualia hos Indos commiſsiſsſse probavimus, aut alia, quæ etiam ſsi leviora ſsint, eiſsdem adhuc principijs iuris naturalis repugnent, affirmare poſsſsumus, Eccleſsiam, & Chriſstianos Principes pro illis extirpandis ſsuam auctoritatem interponere poſsſse, & ſsi ab eis, ſsufficienter moniti, non deſsiſstant, bello & armis eorum proterviam, & incorrigibilitatem punire, ut probant iura, auctores, & rationes, quas ſsuprà pro hac opinione perpendimus. Neque obſstare,
51
quòd Eccleſsia rarò, aut nunquãnunquam hoc iure uſsa reperiatur, quia id non tam ex defectu iuriſsdictionis, quàm potentiæ, voluntatis, aut opportunitatis proceſssit, vel ne maiora, & graviora damna, & ſscandala ſsequerentur, ut ſsup. infinuavimus, & in terminis noſstræ quęſtionisquæſtionis advertit Malferit. dict. conſs. 769. num. 79. Marta dict. cap. 24. num. 42. 44. & 58. & Corduba d. dub. 5. pag. 503. & 504. de quo articulo latiùs in cap. ſsequenti tractabimus.
Et ad illud, quod in eod. argumento addidimus, adnotantes, aliquando dari invencibilem ignorantiam in præceptis naturalibus, reſspondetur, id non procedere in his, quæ prioris claſssis dicuntur, qualia hæc ſsunt, quæ Indi cõmunitercommuniter infringebant, ut diximus ſsup. hoc cap. num. 32. Præſsertim
52
cùm præſsupponamus, eos, antequàm hac de cauſsa bello infeſstentur, ſsufficienter, & pacificè priùs de ſsuis erroribus admonendos eſsſse. De cuius monitionis requiſsitis plura doctè congeſssit Victoria in d. relect. 1. de Indis inſsulanis ex num. 34. Corduba dict. q. 57. dub. 6. & nos latiùs infrà hoc. lib. cap. ſseq. trademus.
Deniqve non obſstat quartum, & ultimum argumentum, & ex eo deductum, quòd non poſsſsunt infideles ob prædicta peccata puniri, cum id repugnet Evangelicæ prædicationis effectui, quæ anteacta delicta potius purgat, & delet, quàm vindicat, & magis per paces, & manſsuetudinem, quàm per bella, cædes, & ſsupplicia operatur. Reſspondetur namque,
53
falſsum eſsſse, ſsupponere, quòd infideles ob peccata antiqua puniantur, cùm potius illa illis Divino, & humano iudicio remittenda, & condonanda eſsſse dicamus, ſsi Chriſstianorum fidei, & monitionibus acquieſscant, vetereſsq́ue, ſspurcos, crudeles, & ſsceleratos vivendi mores, ac ritus deponant. Cæterùm ſsi adhuc in eis protervè perſsiſstere malint, neque ſspes ſsit, quod aliâ viâ ſse ad meliorem frugem convertent: tunc, ne damnum impunitum manens, in poſsterum protrahatur, ad ultionem, & punitionem etiam bello illato procedi poſsſse proponimus:
54
MalũMalum enim (ut ait Caſssiod. lib. 3. variar.) cùm perſseverat, augetur, & remediabile bonum eſst in peccatum, accelerata correctio.
Neque eſst curandum
55
de præſsenti infidelium indignatione, ut benè advertit Corduba dict. quæſst. 57. dub. 5. pag. 504. verſs. Sed certè, ſsed de maiori fructu eorum, vel poſsterorum, rationabiliter ſsperato, ſsicut Doctores communiter dicunt de correctione fraterna. Nam fieri poteſst, ut ipſsi poſsteà edocti, vel illuſstrati de ſsuo errore, placentur, & libenter antiqua vitia, & idololatriãidololatriam relinquant: vel ſsaltem, ut eorum poſsteri extra eiuſsmodi ſscelera nati, id libentiùs faciant, & ſsanctoribus moribus inſstituti ſsalventur.
Quod
56
valdè conſsonum eſst fini, & intentioni, quæ generaliter haberi ſsolet in cuiuſslibet delinquentis punitione. Teſste enim Senecâ lib. 1. de Ira circa fin. Nemo prudens punit, quia peccatum eſst, ſsed ne peccetur, & lib. 1. de ClemẽtiaClementia cap. 21: In iniurijs vindicandis hæc tria lex ſsequuta eſst, quæ Principes quoque ſsequi debent, aut ut eum, quem puniunt, emendent, aut ut pœna eius cæteros meliores reddat, aut ſsublatis malis ſsecurio|res cæteri vivant. Et ſsecundùm Quintilia. declama. 274:
57
Omnis pœna non tam ad delictum pertinet, quàm ad exemplum. Quam ſsententiam optimè etiam exprimit PõtifexPontifex in extravag. de pœn. dum ait, compeſscendam eſsſse malorũmalorum audaciam, ut ſsaltem pœnæ formidine retrahantur à noxijs, ſsicq́ue boni ſsectando virtutem meliores effecti, non cogantur cum illis perire.
Quod qui facere differunt, ignoſcẽdoignoſcendo malis, bonos perditum eunt, ut docet Salluſst. in Iugurt. & nocentes abſsolvendo, innocentes exitio tradunt, iuxta ſsententiam D. Ambroſs. lib. 1. offic. & plura alia, quæ ad hoc expendunt Ioan. Nevizan. in Sylva nupt. lib. 1. à num 71. Guillel. Benedict. in cap. Raynutius de teſstamen. verb. Mortuo, el 1. & Ego in meo tract. de crim. parricid. lib. 1. cap. 1. Ac prætereà incidunt in ſsuſspicionem, quam Salvian. lib. 7. de gubernat. Dei, his verbis eleganter exponit: Poteſstas quippe magna, & potentiſssima, quæ inhibere ſscelus maximum poteſst, quaſsi probat, debere fieri, ſsi ſsciens patitur perpetrari. De qua etiam loquitur text. in cap. conſsentire 83. diſstinct. cap. ult. 23. cap. 3. cap. prætereà 23. q. 8. Caſssiodor. lib. 5. var. epiſst. 39. & Iulius Cæſsar Roman. in libello de regimine Princip. cap. 7. pag. 61.
Loading...