CAPVT XVII. De auctoritatibus, & argumentis, quibus præcedens titulus debellationis Indorum ob ſsolam cauſsam Fidei, & Eccleſsiæ propagandæ, reprobari, & infirmari videtur.

SVMMARIVM Capitis XVII.

  • 1 Infideles nullo modo, ob fidem propagãdampropagandam, & recipiendam, debellari, aut cõpellicompelli poſsſse, plurimi Auctores ſsentiunt, quorum dicta latè expenduntur.
  • 2 Indos Occidentales cauſsa Fidei introducendæ, & propagandæ, debellari non poſsſse, qui ſspecialiter tractent?
  • 3 Iudæi etiam ubi tolerantur, non ſsunt per vim ad Fidem cogendi, imò neque facilè admittendi.
  • 4 Baptiſsmi Character non imprimitur, ubi quis ad illum recipiendum per vim, & metum abſsolutè compellitur.
  • 5 Vim, & metum longè abeſsſse debere à converſsione Iudæorum, & aliorum infidelium etiam Chriſstianis ſsubditorum, paſsſsim admonent ſsancti Patres.
  • 6 Cap. ad Fidem 23. q. 1. cap. qui ſsincera, diſstinct. 46. & cap. ſsicut, de Iudæis perpenduntur, & illuſstrantur.
  • 7 D. Gregor. qualiter aliquos Prælatos monuerit, & reprehenderit, qui Iudæos etiam Chriſstianis contumelioſsos, puniebant, & Fidem profiteri cogebant.
  • 8 Cap. de Iudæis 45. diſst. & alia ConciliorũConciliorum decreta, quæ Iudæos invitos baptizari vetant, commemorantur.
  • 9 Converſsionem, ſsive receptionẽreceptionem Fidei per vim extortam, damnoſsam, & illicitam eſsſse, plurimi Auctores tradunt, qui recenſsentur.
  • 10 Vocationibus Divinis parere, aut non parere, Deus in noſstra voluntate reliquit.
  • 11 Velle credere eſst munus animæ, & ad id nemo cogi poteſst, nec debet.
  • 12 Homo cætera poteſst nollens, credere non, niſsi volens, proverbialis ſentẽtiaſententia D. Auguſstin.
  • 13 Religio imperari non poteſst, quia voluntaria eſsſse debet, & nemo cogitur, ut credat invitus, ex Lactant. Caſsſsiodor. & alijs.
  • 14 Fides ſsuadenda eſst, non imperanda ex | Div. Bernard. Athanaſs. Ambroſs. & Chryſsoſst.
  • 15 Pſsalm. 33. verſs. 12. exponitur.
  • 16 Militer voluntarios vult Deus.
  • 17 Nemo poteſst venire ad Fidem, niſsi Deus traxerit eum, Ioan. 6.
  • 18 Fides ratione naturali non eſst demonſstrabilis, & requirit ſspontaneam voluntatem, Divinitus per gratiam motam.
  • 19 D. Paul. ad Galat. 4. dum inquit, eos, qui ad novam legem pertinẽtpertinent, filios liberæ eſsſse, qualiter accipiatur?
  • 20 Liberum arbitrium Deus hominibus dedit, & in eo ipſsorum converſionẽconverſionem, vel damnationem reliquit.
  • 21 Amicus nemo invitus fieri debet.
  • 22 Victimam involuntariam, vel reluctantem à ſsacrificijs reijciebant Romani.
  • 23 Filij parvuli Iudæorum, & aliorum infidelium, etiam nobis ſsubditorum, invitis parentibus, baptizari non debent. Et quare?
  • 24 Auctores plurimi ex Theologis, & Iuriſstis recenſsentur, qui indiſstinctè tenẽttenent, filios parvulos infidelium, invitis parẽtibusparentibus baptizari non debere.
  • 25 Eccleſsia nunquam conſsuevit, parvulos infidelium, parentibus invitis, baptizare.
  • 26 Iulius III. ſspecialiter ſsanxit, ne parvuli infidelium à parentibus auferrentur, vel eis invitis baptizarentur.
  • 27 Infideles ſsecundùm veriorem, & cõmunioremcommuniorem opinionem habent iura, & effectus patriæ poteſstatis.
  • 28 Filij familias ex lege duodecim tab. ſsacra, & religionem parentum ſsequi debebant.
  • 29 Filij ſsub patria poteſstate conſstituti, cur in ſsacris paternis eſsſse dicerentur?
  • 30 Pater filio venerandum quoddam ſsimulacrum videri debet.
  • 31 Matres non habent filios in poteſstate.
  • 32 Pater infidelis, ſsi moriatur, an poſsſsit eius filius parvulus baptizari, invita matre, vel invitis tutoribus, & quid ſsi adſsit avus paternus?
  • 33 Filij parvuli Iudæorum, ubi parentes longè ab eis abſsunt, benè poſsſsunt citra eorum voluntatem baptizari.
  • 34 Filij parvuli ſservorum noſstrorum an parentibus invitis baptizari poſsſsint?
  • 35 Concilium Toletanum 17. cap. 8. agens de baptiſsmo parvulorum ex noſstris ſservis vel ancillis natorum, expenditur.
  • 36 Filios parvulos ſservorum noſstrorum an liceat alienare, ut fiant Chriſstiani, remiſsſsivè.
  • 37 Filij infidelium mẽtismentis capaces benè poſsſsunt, ſsi ipſsi velint, invitis parentibus baptizari.
  • 38 Mater ſsi fidelis ſsit, & pater infidelis, ſsufficit conſsenſsus matris, ut filius, etiam invito patre baptizari poſsſsit.
  • 39 Filij parvuli hæreticorum, vel in extremo vitæ periculo conſstituti, benè poſsſsunt invitis parentibus baptizari.
  • 40 Baptiſsmus, licèt parvulis infidelium parentibus invitis conferri non debeat, ſsemel tamen collatus valet, & tenet, & amplius parentibus tradendi non ſsunt.
  • 41 Multa facta tenent, quæ ab initio fieri prohibentur.
  • 42 Infideles, qui ipſsi baptizari nolunt, an ſsuaderi poſsſsint, ut filios ſsuos offerãtofferant baptizandos?
  • 43 Eccleſsia nunquam videtur conceſsſsiſsſse fidelibus poteſstatem cogendi infideles ad Fidem, aut eos propter Fidem debellandi.
  • 44 D. Paul. 1. Corint. 5. & ad Theſsal. 4. de his qui foris ſsunt, id eſst, infidelibus, iudicare vetat.
  • 45 Chriſsti omnis actio noſstra eſst inſstitutio.
  • 46 Apoſstoli, in quorum locum Prædicatores ſsuccedunt, qualiter à Chriſsto miſsſsi, & inſstructi fuerint ad prædicandum?
  • 47 Evangeliſstarum loca de miſsſsione Apoſstolorum loquentia cum D. Hieronym. Ambroſs. & alijs explicantur.
  • 48 Coactio infidelium ad Fidem Chriſstianæ Religioni adverſsatur.
  • 49 Cap. quid autẽautem 45. diſstinct. explicatur.
  • 50 Prædicationem, quæ minis, & verberibus fit, novum & inauditam vocat D. Gregor.
  • 51 Prædicatores, qui non procedunt more, manſsuetudine, & humilitate Apoſstolorum, qualiter reprehendant D. Chryſsoſst. & Ambroſs.
  • 52 Apoſstoli non cogendo, ſsed docendo, non terrendo, ſsed patiendo Ecceleſsiam plantarunt, & dilatarunt.
  • 53 Martyrum ſsanguinis, & Sanctorum patientia, & afflictiones Eccleſsiæ Dei ſsemina fuerunt.
  • 54 D. Petrus qualiter miſserit MartialẽMartialem, & ſsocios ad prædicandum in Germaniam, & D. Gregorius, Melitum, Auguſstinum, & Ioannem in Angliam.
  • 55 Angli in Fidei Catholicæ receptione, Hiſspanis, & Gallis ſse antiquiores eſsſse contendunt.
  • 56 Argumentum, quod ſsumitur ex actionibus, & exemplis Chriſsti, vel Apoſstolorum, aut ex antiquo Eccleſsiæ uſsu, & traditione urgentiſssimum eſst.
  • 57 Eccleſsia nũquamnunquam reperitur infideles nolentes per vim ſsibi ſsubieciſsſse, vel ad Fidem coëgiſsſse.
  • 58 Deum fuiſsſse mutatum, aut aliam nunc formam prædicationis, quàm olim, exerceri velle, credendum non eſst.
  • 59 Schedulæ aliquæ Regiæ expenduntur, quibus iubetur, ut in prædicatione, & converſsione Indorum Apoſstolico more procedatur.
  • 60 Fidem per metum, & armorum terrorem inducere, & propagare, quamvis licitum eſsſset, adhuc tamen his medijs uti non expediret.
  • 61 Infideles, qui nihil de Fide audierunt, infidelitatem negativam inculpabilem habent.
  • 62 Scandala maxima ex bellis, ratione Fidei ſsuſscipiendæ, illatis orirentur.
  • 63 Scandali vitandi ratione, plura excuſsari debent, quæ alioqui legitimè fierent.
  • 64 Princeps non punitur, ubi timetur de ſscandalo.
  • 65 Excommunicandus aliàs, excommunicari non debet, ſsi de ſscandalo timeatur.
  • 66 Ritus infidelium aliquando tolerat Eccleſsia, maioris mali, vel ſscandali vitandi cauſsa.
  • 67 Fidei prædicationi, & ſsuaſsioni nihil magis officere poteſst, quàm bellum, & violentia.
  • 68 Chriſsti legem annuntiantes charitate niti debent.
  • 69 Charitas perfecta foras mittit timorem.
  • 70 Indi, & alij infideles, Chriſsti legem odio habebunt, & blaſsphemabunt, & apoſstatabunt, ſsi violenter prædicetur, & introducatur.
  • 71 Indi Novæ Hiſspaniæ exoſsſsum habuerunt nomen Chriſstianorum, propter damna, quæ ab aliquibus eorum acceperant.
  • 72 Matrimonia coacta difficiles exitus generare ſsolent.
  • 73 Fidem qui ſsimulant, cùm eam verè non receperint, immane ſsacrilegium admittunt, & qui eos ad id compellunt.
  • 74 Chriſsti lex, & Fides, in manſsuetudine, & ſsuavitate prædicationis, differt à lege Machometi, & verba D. Vincentij circa hoc, num. 78.
  • 75 Fides Catholica, ſsola manſsuetudine, & veritatis energia, vicit mundum.
  • 76 Fides noſstra, quia in aliquibus Indiarum partibus more Apoſstolico prædicata non fuit, plura mala contigerunt, & Hiſspani ab exteris notati ſsunt.
  • 77 B. Fr. Michael Benavides Archiepiſscopus de Manila qualiter doleret de modo converſsionis Indorum?
  • 79 Deus ſsemper ubi Fidem ſsuam propagari voluit, media, & tempora pacifica elegit.
  • 80 Pax ſsumma erat in toto Orbe tempore Nativitatis Chriſsti, & ad hoc Prophetiæ aliquæ Oſseæ, Micheæ, & Iſsaiæ expenduntur.
  • 81 Iani Templum clauſsum fuit tempore Nativitatis Chriſsti, quod non niſsi in ſsumma pace claudi ſsolebat.
  • 82 Virgilij carmina de Templo Iani claudendo illuſstrantur.
  • 83 Pacis deſscriptio ab Iſsaia tradita de gladijs, & lanceis in vomeres, & falces converſsis elegantiſssima eſst, & alijs locis ſsimilibus exornatur.
  • 84 Martialis epigr. 34. lib. 14. cui titulus: Falx ex enſse, explicatur.
  • 85 Evangelij lex homines non ad bellum, & ſsanguinis effuſsionem inflammat, ſsed potius ad pacem adducit.
  • 86 Arnobij elegans locus de ſsuavitate legis Chriſsti, & pace per illam in Orbem allata, perpenditur.
  • 87 Zachariæ locus cap. 14: Quod ſsuper frænum equi eſst Sanctum Domino, explicatur.
  • 88 Conſstantinus Magnus unum ex clavis Crucis Chriſsti in fræno equi ſsui poſsuit.
  • 89 Ingenia hominum melius ſsuavi, & facili fræno reguntur, ex Seneca.
  • 90 Lex Christi maximam libertatem, & ſsuavitatem in ſsui introductione requirit.
  • 91 Vis, & metus multum minuunt de voluntario, imò conſsenſsum excludunt.
  • 92 Fidei in propagatione, qui ſse plus vi, & armis, quàm ſsuavitate, & patientia profuturos putant, graviter errant.
  • 93 Infidelibus ut ad Fidem alliciantur, blandiendum, non iraſscendum, multis Sanctorum Patrum teſstimonijs probatur.
  • 94 Prædicatorum bona, & exemplaris vita plus movet infideles ad Fidem amplectendam, quàm vis, & metus armorum.
  • 95 Gentiles veritatem dogmatum Fidei magis ex rebus, & exemplis, quàm ex verbis iudicare ſsolent.
  • 96 Prædicatores Fidei quantum moneant ad benè vivendum D. Petr. Paul. Hieron. Chryſsoſsto. & alij, qui referuntur.
  • 97 Prædicatores Apoſstolici quibus virtutibus eminere debeant, remiſssivè.
  • 98 D. Chryſsoſst. locus de ſsignis boni Prædicatoris.
PRaedictis quidem argumentis, & auctoritatibus ſsuperior titulus ita probatus, & fulcitus relinquitur, ut vix contrariæ ſsententiæ aditus patêre videatur. Sed nihilominus, ſsunt etiam in hoc, ut & in alijs, plurimi, & graviſssimi viri, qui lõgèlongè veriùs, & Catholicæ Fidei, quam profitemur, cõgruẽtiùscongruentiùs eſsſse cõtenduntcontendunt,
1
etiãetiam ob prædicandãprædicandam, & propagandãpropagandam Chriſsti FidẽFidem, nullos omnino infideles, quãvisquamvis Principibus Chriſstianis ſsubditi ſsint, bello, & armis laceſssiri poſsſse, aut ſuarũſuarum rerũrerum, & provinciarũprovinciarum dominio ac iuriſsdictione privari. Nec ſsufficere ad hoc belli genus iuſstificandum, quòd priùs blãdisblandis verbis, monitionibus, & obteſstationibus ſsuaſsi, & requiſsiti fuerint, ut eãdemeandam FidẽFidem ſsibi oblatam, & ſseriò prædicatam recipiant, & ſanctęſanctæ ApoſtolicęApoſtolicæ Eccleſsiæ dominium, & iuriſsdictionem agnoſscant, cùm ad hæc ipſsi inviti, & reluctantes, nullâ humanâ poteſstate, & auctoritate cogi, ac compelli poſsſsint. Quam opinionem poſst D. Thom. in 2. 2. q. 10. art. 8. & 12. expreſsſsequitur communis TheologorũTheologorum, quam reſsolvit Caietan. ibídem, & Gabriel in 4. Sent. diſstinct. 4. q. ult. idem Caietan. quæſst. 66. art. 8. verſs. Circa primum, D. Anton. 2. par. tit. 12. cap. 2. Ricard. in 4. diſstinct. 6. art. 3. q. 3. Durand, eâd. diſst. q. 6. Paludan. q. 4. à num. 3. Alfonſs. à Caſstro lib. 2. de iuſsta hæret. punit. cap. 14. Sotus diſst. 5. q. uni. art. 10. pag. 266. & ſseqq. & diſstinct. 9. q. 1. art. 3. | Abulenſs. lib. 1. Reg. cap. 8. quæſst. 34. 182. & 183. Sylveſster verb. Baptiſsmus, 4. q. 6. SalmerõSalmeron tom. 12. tract. 37. Henriquez lib. 2. de Baptiſsmo, cap. 4. num. 8. Et de Indis noſstris ſspecialiter diputantes Epiſscopus de Chiapa in Apolog. adverſs. Sepulved. fundam. 3. & in replicat. 9. ad obiect. eiuſsdem, fol. 41. & ſsequentib. Victor. in relect. de Indis 1. part. num. 31. verſs. Et ideò quartus titulus, & de iure belli, quæſst. 3. Bañez in 2. 2. quęſtquæſt. 10. art. 10. col. 526. verſs. Eſst ergo quarta dubitatio, Aragon ibîdem ex pag. 287. Ioſseph. Acoſsta lib. 2. de procur. Ind. ſsalu. cap. 2. & 3. Ioan. Arboreus lib. 1. Theoſsoph. cap. 36. Gregor. de Valencia 3. tom. diſsput. 1. q. 10. punct. 6. verſs. Tertiò certum eſst, & q. 16. ubi affirmat, hanc opinionem non habêre contradictorem, & adeò certam eſsſse, ut videatur inniti Eccleſsiaſsticâ traditione, Molina de iuſst. & iure tract. 2. diſsput. 105. verſs. Cùm ſsuprà, Cardin. Bellarmin. lib. 5. de Roman. Pontif. cap. 2. in fine, Beccanus in ſsum. Theolog. 2. tom. cap. 13. q. 4. Fr. Eman. Roderic. in qq. regul. 3. tom. q. 32. art. 4. Vbi nè admittit quidem, ut intuitionem Prædicatorum milites aſsſsocientur, Pat. Lud. de Torres de Fide, diſsput. 51. dub. 1. col. 638. Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalu. lib. 4. 1. part. cap. 1. pag. 123. verſs. At hiſsce, Ioan. Azor 1. part. inſstit. Moral. lib. 8. cap. 26. verſs. Secundò quæritur, & Pat. Mag. Lorca in 2. 2. ſsect. 3. diſsp. 52. num. 10. ubi intrepidè tradit, Fidei receptionem, vel obſservantiam, ſsolùm contra hæreticos iuſstam cauſsam belli præſstare, & ſsect. 1. diſsput. 36. num. 5. & 6. ubi ait, nullo modo licêre ſsuſscipiendæ Fidei ratione, infidelibus bellum inferre, & contrarium iuri naturali adverſsari. Et noviſssimè, poſst hæc ſscripta, eandem ſsententiam tuetur eruditiſsſs. Pat. Fran. Suarez in tract. de Fide, diſsput, 18. ſsect. 1. n. 9. & ſsect. 3. ex num. 4.
Et ex noſstris iuris Interpretibus, idem docet celebris gloſsſsa in cap. debet. 53. 23. q. 4. & in cap. de Iudæis, verbo, Coacti, 45. diſstinct. Innocent. in cap. maiores de baptiſs. ubi ait, nullum compellẽdumcompellendum eſsſse, ut fiat Chriſstianus, Marquard. ſsibi contrarius d. tract. de infidelib. 1. part. cap. 6. num. 10. Vbi etſsi adverſsus Saracenos, & alios Fidei hoſstes bellum indiſstinctè concedat, notandum tamen eſsſse inquit, non poſsſse ſsimpliciter indici contra infideles, quia ſsint infideles, vel ut fiant Chriſstiani. Quod etiam poſst alios, quos refert, ſsequitur Covarruvias in reg. peccatum, 2. part. §. 10. num. 1. verſs. Tertiò licèt infideles, latè Menchaca lib. 1. controverſs. illuſstr. cap. 21. & cap. 24. num. 5. Ayala de iure belli lib. 1. cap. 2. num. 28. & plurimi alij relati à Petro Cenedo in collectan. 59. ad Decretal. ¶ Et tandẽtandem
2
in noſstrorum Indorum quæſstione magis in hanc partem inclinare videntur, Chiapa, Victoria, & Acoſsta, & alij ex ſsuprà relatis, Gregor. Lopez in dict. l. 2. tit. 23. part 2. col. 20. & noviſssimè Hieron. Zevallos in pract. commun. tom. 4. quęſtquæſt. fin. ex num. 184. cum multis ſsequentibus, & Seraphin. Freitas de iuſsto Imp. Aſsiatico cap. 9. num. 5. & 6. & cap. 12. per totum. Et eſst omnino videndus Paul. Pariſs. conſs. 2. ex num. 17. lib. 4. & Steph. de Gaeta in repet. cap. ad limina. 30. quæſst. 1. §. 1. num. 63. & 67.
3
ubi pleniſssmè probant, quòd in locis, ubi Iudæi tolerantur, nullo modo cogi debent ad Fidem ſsuſscipendam per vim: quin potius, etiam volentes, non ſstatim ſsunt baptizandi, ſsed per aliquod tempus ſsunt benè inſstruendi, ne facilè ad vomitum perfidiæ revertantur. De quo etiãetiam noviſssimè, & latiſssimè integrum caput ſscripſsit Anto. Ricciul. in tract. de iure perſson. extra Eccl. conſst. lib. 1. cap. 31. ubi probat hac de cauſsa non eſsſse bonis, neque iure ſsuccedendi, aut dote privandos, neque gabellis extraordinarijs gravandos.
Pro cuius ſsententiæ confirmatione primò conſsiderari poteſst, vim, metum, armorum terrorem, & quamlibet aliam violentiam, adeò à Chriſstianæ Fidei receptione abeſsſse debêre, ut certiſssimum ſsit,
4
eos, qui his medijs, ac modis abſsolutè coguntur, characterem baptiſsmi nequaquam accipere, ut pro regula traditur in cap. maiores, §. item quæritur de baptiſsmo, cap. in ſsacris de his quæ vi, cap. ubi. & cap. fin. iunctâ gloſs. verbo, Coactio, 74. diſstinct. cap. gratia de conſsecrat. diſstinct. 4. cum alijs, quæ congerit gloſsſsa in cap. contra Chriſstianos, verb. Abſsoluti, de hæret. in 6. Innocent. & Anton. de Butrio in dict. cap. maiores, & cap. quod ſsuper his, de voto, Malferitus dict. conſs. 769. num. 8. Paul. Pariſs. dict. conſs. 2. num. 21. & ſseqq. lib. 4. optimè Lofredus conſs. 48. Aragon. in 2. 2. pag. 287. & ſsequentibus, Cenedus, qui plurimos refert dict. collectan. 59. ad Decretal. num. 1. Ioſseph. Acoſsta lib. 6. de procur. Indor. ſsalu. cap. 3. & noviſssimè Simon Maiol. 3. tom. dier. Canicul. in colloq. de perfid. Iudæor. pag. 185. & Pat. Suarez d. tract. de Fide diſsput. 18. ſsect. 3. num. 5. & 7.
Vnde meritò, ac paſssim à ſsanctis Patribus Chriſstianos Principes admoneri videmus,
5
ne in Iudæorum, vel aliorum infidelium cõverſioneconverſione, etiam ſsi ſsuis imperijs temporalibus ſsubſsint, vim aliquam interponant, cùm ad Fidem nullus ſsit cogendus invitus: ſsed per ſseveritatem, imò per miſsericordiam Dei, tribulationum flagellis ſsoleat perfidia caſstigari, ut conſstat ex doctrina D. Auguſstini,
6
relata in cap. ad Fidem 32. quæſst. 1. & D. Gregor. in cap. qui ſsincera 3. diſstinct. 45. ubi ait: Qui ſsincera intentione extraneos à Chriſstiana Religione ad Fidem cupiunt rectam perducere, blandimentis, non aſsperitatibus debent ſstudere, ne quorum mentem reddita ad planum ratio poterat revocare, pellat procul adverſsitas. Nam quicumque aliter agunt, & eos ſsub hoc velamine à conſsueta ritus ſsui volunt cultura ſsuſspendere, ſsuas illi magis, quàm Dei cauſsas probantur attendere.
Quibus adſsentiens Clemens III. in cap. ſsicut. 9. de IudęisIudæis, Statuimus, inquit, ut nullos invitos, vel nolentes Iudæus ad baptiſsmum venire compellat, quippe Chriſsti fidem habere non creditur, qui ad Chriſstianorum baptiſsmum non ſspontaneus, ſsed invitus cogitur pervenire.
Et
7
ipſse D. Gregorius lib. 1. epiſst. 34. & 45. ubi Petrum Terracinenſsem, Vigliumq́ue, & Theodorum Epiſscopos Maſssilienſses, qui Iudæorum Synagogas diſsturbarant, graviter reprehendit, iubetq́ue, ut admonendo, & ſsuadendo, potius quàm perſsequendo, & cogendo, ad Fidem eos deinceps traducere laborent; quoniam inviti ad Baptiſsmum pertrahendi non ſsunt. Et lib. 7. epiſst. 5. ubi refertur, Petrum quemdam Iudæum, ad Chriſstianiſsmum converſsum, ſsequenti die baptiſsmatis ſsui, ipſso Paſschate, imaginem Chriſsti, & Virginis unà cum cruce, & birro alvo, quo de fonte ſsurgens, indutus fuerat, quorundam petulantium catervâ ſstipatum, in Synagogam Iudæorum, quæ Caralis ſsita erat, intuliſsſse. Quod punire volens Ianuarius eiuſsdem civitatis Epiſscopus, graviter in Iudæos, & eorum Synagogam animadvertere cœperat. De quo à Iudæis monitus D. Gregor. eidem Epiſscopo ſscripſsit, zelum hunc ſsine ſscientia eſsſse: in eo potius elaborandum, ut à Iudæis obtineatur velle non reniti, quàm ut adducantur inviti: quia ſscriptum ſsit, Pſsalm. 53: Voluntariè ſsacrificabo tibi, ideſst, ex voluntate mea confitebor tibi. Proinde iubet, ut ſsublatis imaginibus, & Cruce, Synagoga libera Iudæis reſstituatur. Cuius loci meminit Theat. vitæ human. vol. 17. lib. 5. pag. 3093.
Et idem ſstatutum fuit in CõcilConcil. Tolet. 4. cap. 56. cuius verba
8
habentur in cap. de Iudæis, d. diſstinct. 45. generaliter præcipientia: Nemini deinceps ad credendũcredendum vim inferri; cui enim vult Deus, miſseretur, & quem vult, indurat, & inviti ſsalvandi non ſsunt, ſsed volentes, ut integra ſsit forma iuſstitiæ.
Concilium quoque Chalcedonenſse quartum actione prima, eandem aſsſsertionem defendit, ut bis repetitur in Concilio Conſstantinopolitano ſsub Flaviano, actione 7. & tradit Pet. Creſspetius in ſsum. Eccl. diſscip. verb. Fides, pag. 409. illamq́ue
9
latè illuſstrant, & proſequuntutproſequuntur Alvar. Pelagius lib. 1. de planct. Eccleſs. cap. 37. verſs. Licet enim, Pariſsius dict. conſs. 2. Petr. Gregor. lib. 12. de Repub. cap. 4. num. 11. Tiber. Decian. lib. 5. crimin. cap. 11. num. ult. Anaſstaſs. Germon. lib. 3. de ſsacror. immunit. cap. 13. num. 33. Iuſst. Lipſsius lib. 4. Polit. cap. 4. Didac. Valdes de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 19. n. 5. & 6. Simon Maiol. 3. tom. colloq. de perfid. Iudæor. ex pag. 185. & Valençuela in monit. contra Venet. part. 4. num. 181.
Et eâ ratione ſsubnititur,
10
quòd Deus, ut præclarè docet Clemens Alexand. lib. 2. Stromatum. cap. 3. pag. 399. vocationibus Divinis parêre, & non parêre, in noſstra voluntate reliquit. Eſst autem
11
velle quidem munus animæ, cui ad hoc nulla unquam vis inferri poteſst, nec debet. Quod inſsinuavit D. Auguſst. in lib. de utilit. creden. & in tract. 16. in Ioan. dum dixit:
12
Cætera poſsſse hominem etiam nolentem, credere non niſsi volentem, quæ verba proverbij loco uſsurpari poſsſse; alia ad hoc conſsiderans, tradit Ioſseph. Acoſsta de procurant. Ind. ſsalut. lib. 1. cap. 13. & Iuculentiùs expreſssit Lactan. Firmian. lib. 5. Divin. inſstit. cap. 14. ſsic inquiens: Quis enim imponat mihi neceſssitatem, vel credendi quod nolim, vel quod velim non credendi?
13
Nihil tam voluntarium, quàm Religio eſst, in qua ſsi animus averſsus eſst, iam ſsublata, iam nulla eſst. Conducitq́ue illud Quinti Curtij lib. 8: Nemo Rex perinde animis poteſst imperare, ac linguis, & quod multum in noſstris terminis, dixit Theodoricus Rex apud Caſssiodor. lib. 2. var. epiſst. 27: Religionem imperare non poſsſsumus: quia nemo cogitur ut credat invitus, & iterum Theodahadus Rex lib. 10. epiſst. 26: Nam cùm Divinitas patiatur multas Religiones eſsſse, nos unam non audemus imponere: Retinemus enim legiſsſse, voluntariè ſsacrificandum eſsſse Domino, non cuiuſsquam cogentis imperio, & D. Bernard. ſserm. 66. in Cantic:
14
Fides ſsuadenda eſst, non imperanda. Cui conveniunt alia ſsimilia verba D. Athanaſsij in Epiſstola ad ſsolit. vit. agentes: Piæ Religionis proprium eſst, non cogere, ſsed ſsuadere. Et D. Ambroſs. in 2. ad Corint. cap. 1. ad calcem, ubi exponens illud: Non quia dominamur fidei veſstræ, ait, Quoniam fides non neceſssitatis, ſsed voluntatis res eſst: ideò dicti: Non quia dominamur fidei veſstræ: dominatus enim neceſssitatis cauſsa eſst. & Ioan. Chryſsoſst. opere 2. in Matth. homil. 30: Nequè enim eſst Fides, quæ ex neceſssitate timoris procedit, aut deſsiderio muneris terreni. Atque hoc eſst,
15
quod Regius Pſsaltes enuntiat Pſsalm. 33. dum inquit: Venite filij, audite me, timorem Domini docebo vos. Quis eſst homo, qui vult vitam? &c. Quaſsi oſstendat, ab ipſso Deo hanc vocationem fidelium ordinari,
16
illumq́ue voluntarios tantùm, & ſspontaneos milites cupere, ut ait D. Ambroſs. lib. 1. de Iacob. & vita beata, cap. 3. relatus in cap. non eſst, quod cuiquam 15. quæſst. 1. Vnde Ioan. 6. docemur:
17
Nemo poteſst venire ad me, niſsi Pater, qui miſsit me, traxerit eum. Quem locum exponens D. Auguſst. tract. 26. rectiſssimè ſsubdit: Neminem à Deo invitum trahi, ſsed ſspontaneo amore. Et D. Thom. 2. 2. quæſst. 2. art. 9. & quæſst. 4. art. 1. quem refert, & ſsequitur Sotus in 4. diſstinctio. 5. | quæſst. uni. art. 10. pag. 267. verſs. Tertia concluſsio, ex eodem principio deducit, Fidem
18
ſsuapte naturâ ob id, quod ſsupra naturalis exiſstit, non eſsſse hominibus in hoc ſsæculo demonſstrabilem, ut poſssit intellectus ad ipſsam amplectendam convinci, iuxta illud Eccleſs. 3: Altiora te ne quæſsieris, id eſst, ratione naturali ne Fidei myſsteria perſscruteris, atque inde conſsequi, non niſsi per ſspontaneum voluntatis obſequiũobſequium, Divinitus per gratiam motæ, adquiſsibilem eſsſse, iuxta verba Pauli 2. Corinth. 10: In captivitatem reducentes omnem intellectum in obſsequium Fidei.
Et ſsecundùm teſstimonium
19
eiuſsdem Pauli ad Galat. 4: Hi, qui ad novam legem pertinent, filij liberæ ſsunt, ideſst, ut ibi Sancti Patres exponunt, nullo ſservitutis, aut timoris ſspiritu ad Fidem, & Religionem Chriſstianam compellendi ſsunt, ſsed gratâ, rectâ, & liberâ voluntate ducendi, & amore, ut dicitur filiali. Quo enim modo placere poterit Deo, infidelis coacti converſsio.
20
Cùm ipſse omnes homines in hoc, ut in alijs, ſsub ſsuo libero arbitrio relinqui voluerit, & per ſsuam ſsolam gratiam ad Fidem revocari deſsideret. Atque ut homo ex ſsuo libero arbitrio perijt, ita etiam ex libero arbitrio convertatur, ut benè conſsiderat text. in dict. cap. de Iudæis, dict. cap. gratia, & dict. cap. ad Fidem, & D. Thom. Alvar. Pelagius, & Decianus ubi ſsuprà. Maximè, ſsi animadvertamus,
21
quod vel in amicis requirit Ariſstot. lib. 8. Ethicor. Tertul. in lib. ad Scapul. & D. Iſsidor. lib. 2. de ſsum. bono cap. 2. ut nemo invitus amicus fiat. Necnon etiam,
22
quòd victima, quæ aliquo modo ſse invitam ad aram, & cultum trahi ſsignificabat, ut ſsi ab ara profugiſsſset, aut nimis eſsſset reluctata, aut percuſsſsa mugitus ederet, à Romanorum, & aliarum gentium ſsacrificijs reijciebatur, quia putabatur, ingrata eſsſse Deo, ut tradit Macrob. lib. 3. Saturn. cap. 5. Plin. lib. 8. cap. 45. Plato lib. 8. Sympoſs. cap. 8. Tiraquel. in notis ad Alex. ab Alex. lib. 3. Genial. cap. 16. Briſsſson. lib. 1. de formul. pag. 17. & Gaſspar. Sanctius in Iſsaîam cap. 53. num. 37. Vnde illud Virgil. 2. Georg.
Et ductus cornu ſstabit ſsacer hircus ad aram.
ubi Servius, Pontanus, & Cerda plura alia notarunt.
Secvndò pro eâdem ſsententia perpendo, adeò verum eſsſse, Iudæos, & alios quoſslibet infideles natu maiores, & intellectu aliquali pollentes, per vim, & metum ad Fidem compelli non poſsſse, ut Eccleſsiaſsticis etiam præceptis, traditionibuſsque
23
repugnet, parvulos ipſsorum filios per Principes ſsæculares, aut Eccleſsiaſsticos ab illis abducere, ut ipſsis parentibus invitis baptiſsmum recipiant, quamvis tales parentes eiſsdem Principibus ſsubditi ſsint, imò & ſsub noſstra privata ſservitute, & mancipio conſstituti. Nam cùm voluntarios milites, ut ſsuprà diximus, eligat Chriſstus, & parvuli iſsti intellectum non habeant, ut ea, quæ ſsibi utilia ſsunt, proſspicere, & eligere poſssint, in ipſsorum parẽtumparentum voluntate, & fide perſsiſstere creduntur, argum. text. & eorum, quæ ibi notantur in d. cap. maiores, verſs. ItẽItem quæritur, de baptiſsm. cap. quæris, cap. parvuli de conſsecrat. diſstinct. 4. cap. quanto de divortio.
Quâ ratione,
24
& alijs, hanc ſsententiam expreſssè defendit D. Thom. in 2. 2. quæſst. 10. art. ult. & 3. par. q. 68. art. 10. & communis Theolog. quam reſsolvit Caietan. ibîdem, Bañez 2. 2. q. 10. art. 11. Aragon. pag. 312. Duran. Ricard. Palud. & alij in 4. diſst. 5. & 6. Sotus eâd. diſstinct. 5. quæſst. uni. art. 10. Acoſsta d. lib. 6. de procu. Ind. ſsalu. cap. 3. pag. 574. Henriq. de baptiſsmo lib. 2. cap. 25. Ant. Poſsſsevinus in Biblioth. 1. tom. lib. 9. cap. 7. pag. 392. Cardin. Tolet. in ſsum. lib. 2. cap. 21. num. 2. | doctè, & eleganter Pat. Suarez in 3. tom. 3. part diſsput. 25. ſsect. 3. 4. 5. & 6. ad quas ſse remittit, noviſssimè in tractat. de Fide, diſsput. 18. ſsect. 5. num. 11. & 15. Gabr. Vazquez tom. 2. 3. part. diſsput. 155. cap. 5. Azorius dict. 1. tom. inſstit. Moral. lib. 8. cap. 25. quæſst. 11. Lud. de Torres de Fide, art. 12. diſsput. 53. dub. 1. col. 648. Mag. Lorca in 2. 2. ſsect. 1. diſsput. 37. Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gen. ſsal. lib. 5. part. 1. dub. 6. pag. 210. Mag. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 2. pag. 8. Ant. Naldus in quęſtquæſt. pract. verbo, Baptiſsmus, quęſtquæſt. 6.
Et ex noſstri iuris Interpretibus idem docent gloſsſsa in cap. Iudæorum 28. quæſst. 1. dum tradit, quòd ficut adulti, ita nec parvuli ad Fidem ſsunt trahendi per vim, Ioan. Andr. Abb. Annanias, & Felinus in d. cap. ſsicut, de Iudæis, Cardinal. clem. 1. eod. tit. Calderin. conſs. 3. in fine, ſsub eodem tit. Marquar. de Suſsanis in tract. de Iudæ. & Infid. 3. part. cap. 2. num. 6. Pariſs. conſs. 2. num. 17. & 34. Natta conſs. 434. per totum, lib. 2. plenè Burſsat. conſs. 152 num. 11. volum. 2. & conſs. 231. per totum lib. 1. Lælius de Zanchis de privileg. Eccleſs. privileg. 142. num. 10. & 13. Borgnin. Cavalcan. deciſs. 21. num. 14. part. 2. Simancas in Cathol. inſstit. tit. 29. num. 51. & ſsequentib. Did. Perez. in l. 3. titul. 4. lib. 8. ordin. & plurimi alij relati à Matth. de Afflict. deciſs. Neapol. 151. Emanuel. Suarez in Theſsaur. commun. opinio. verb. Iudæorum liberi, Vivio lib. 2. opin. 151. & Petro Cenedo in collectan. 59. ad Decretal. numer. 1. & ultra eos Menchaca lib. 1. controverſs. illuſstr. cap. 8. num 12. Sebaſst. Ximenez in collectan. ad d. cap. Iudæorum, ubi refert hanc opinionem Salmanticæ publicè diſsputaſsſse, & probaſsſse, inſsignem illũillum Doctorem Decretorum, & iuris Canonici Primarium, Didacum à Vera, Hierony. Zevallos in pract. comm. tom. 2. quæſst. 753. num. 1. & 7. 4. tom. quæſst. fin. num. 188. Anton. Cardoſsus in Report. Advocat. verb. Sacramentum, num. 22. Steph. Gratian. 4. part. diſscept. forenſs. cap. 114. & Philippus Paſschalis in noviſssimo tract. de virib. patr. poteſst. cap. 7. per totum, & plenè Anton. Ricciullus in dict. tract. de iur. preſs. extra Eccleſs. grem. conſst. lib. 2. cap. 32. per totum, ubi plures ampliationes, & declarationes adducit.
Pro quibus facit generalis
25
Eccleſsiæ uſsus, & conſsuetudo, quæ nunquam talem vim parentibus intulit, ſspecialis cõſtitutioconſtitutio
26
Iulij Tertij data die 9. Iunij anno 1551. incipit, Cùm ſsicut accepimus, quam adducit Naldus ubi ſsuprà, num. 20. ubi expreſssè inhibet ſsub pœna ſsuſspenſsionis à Divinis, & mille ducatorum auri, ipſso facto incurrenda, ne quælibet perſsona Eccleſsiaſstica, aut ſsæcularis, filios Iudæorum in locis ſstatus Eccleſsiaſstici habitantium, tam maſsculos, quàm fœminas, invitis parentibus violenter auferre, ſseu ſsubducere, nec præter formam ſsacrorum Canonum quomodolibet baptizare debeat, vel præſsumat, &c.
Eſst namque verior, & receptior opinio,
27
infideles iuribus, & effectibus patriæ poteſstatis tam in ſspiritualibus, quàm in temporalibus gaudêre, ut probat text. in cap. 2. de converſs. infidel. & contra Afflict. dict. deciſs. 151. num. 8. & alios, quos refert & ſsequitur Æmil. Ferretus conſs. 76. & Zevallos d. quæſst. 735. num. 12. optimè docent reliqui omnes auctores ſsuprà citati, præcipuè Vazquez, Torres, & Marquez, Lorca d. diſsput. 37. n. 13. & 18. & plurimi alij congeſsti per AſcaniũAſcanium Clementinum in tract. de patria poteſst. effectu 7. num. 6. Pariſs. d. conſs. 2. num. 40. lib. 4. Tiraquel. de primog. quæſst. 66. num. 2. Chaſsſsan. in conſsuet. Burgun. rub. 6. §. 3. num. 22. Palac. Rubeu. in repet. rubr. de donat. inter. §. 35. n. 6. Vivium d. lib. 2. commun. opin. 150. | Burſsatum conſs. 21. volum. 1. num. 5. & conſs. 152. vol. 2. num. 7. Rolandum conſs. 35. num. 28. volum. 2. Vrſsillis in addit. ad Afflict. d. deciſs. 151. num. 6. Riminald. Iunior. conſs. 275. num. 24. & Petr. Cenedum in collecta. 72. ſsup. Decretales num. 2.
Inter quos effectus, ille unus eſsſse videtur, iam inde à duodecim tabularũtabularum legibus ductus,
28
ne filijfamilias aliãaliam religionẽreligionem, aliàve ſsacra colerent, quàm eorum parentes. Vnde & ipſsi filij ſsub patria poteſstate conſstituti in
29
ſsacris paternis eſsſse dicebantur, l. ſsi vivâ matre, C. de bonis quæ liber. l. cùm oportet in princip. C. eod. tit. l. filiæ licet in ſsacris, C. de collation. cum alijs, quæ latè obſservat Duaren. ad tit. ſsolut. matrimon. cap. de nuptijs in principio, Alciat. lib. 1. prætermiſsſs. verb. Sacra, Balduin. in rub. inſst. de patr. poteſst. Sylveſst. Aldobrandinus in §. 1. inſst. eod. num. 33. Briſsſson. & Calinus de verb. iuris, verb. In ſsacris, Rævardus lib. 2. coniectan. cap. 11. Arias Pinel. in rub. C. de bon. matern. 2. part. num. 4. & in noſstris terminis Aſscanius Clementinus, & Philipp. Paſschalis ubi ſsup. num. 1. Quamvis Fran. Connan. lib. 2. comment. cap. 13. num. fin. Inde id dictum putet,
30
quòd filio pater, in cuius poteſstate eſst, ſsacrum quoddam, & venerandum ſsimulacrum videri, & iudicari debeat; quod ego pluribus ornavi in meo tract. de crimine parric. lib. 2. cap. 2. pag. 109. Et ſsentire etiam videtur Forcat. in Necioman. dial. 15. num. 1.
Quinimo etiam ſsemotâ patriæ poteſstatis conſsideratione,
31
quæ in matribus, & in ſservis non reperitur, l. illud, §. ad teſstamenta, D. de bon. poſsſs. cõtracontra tabul. l. nulla fœmina, D. de ſsuis & legit. §. fœminęfœminæ, inſst. de adoption. §. 1. inſst. de patr. poteſst. princip. inſst. de nupt. adeò parentum voluntati in parvulorum baptiſsmate ſstandum eſsſse, tradit doctiſs. Navarrus in conſs. 4. ſsub tit. de converſs. infidel. in 1. part. lib. 3.
32
ut ſsi patrem infidelem mori contingat, non poſssit infans eius filius baptizari, reluctante matre, quãvisquamvis ſsuperſsit eius avus paternus ad ChriſtianãChriſtianam FidẽFidem converſsus, qui inſstet, nepotem penes eum educari, & baptizari debêre.
Idemq́ue obſservandum eſsſse docet eod. conſs. num. 17. & 18. utroque parente defuncto, ut non poſssit parvulus Iudæus baptizari invitis tutoribus, etiam ſsi ſsit ſspurius ancillęancillæ filius: quia tales pueri, inquit, Divinæ providentiæ relinquendi ſsunt, argument. text. in d. cap. de Iudæis, 45. diſstinct.
Quæ tamen opinio Navarri in utroque caſsu difficultate non caret. Nam in primo, ipſse in calce eiuſsdem conſsilij fatetur, contra ſsuam opinionem latam fuiſsſse ſsententiam & infantem avo Chriſstiano traditum, & baptizatum. In ſsecundo verò,
33
quia cõmuniscommunis eſst Theologorum ſsententia, quòd ubi parentes infideles longè a ſsuis filijs parvulis abſsunt, benè tales filij à Chriſstianis baptizari poſsſsunt, ut reſsolvit Azorius d. lib. 8. cap. 25. quęſtquæſt. 11. & Fr. Thom. à Ieſsu d. lib. 5. dub. 6. pag. 211. Vnde multo magis parentibus mortuis idem fieri poterit, etiam ſspretâ tutorum contradictione. Nam licèt Paludan. in 4. diſstinct. 4. quæſst. 4. articul. 3. doceat, ad eos parentum officium, & curam tranſsire: Sotus tamẽtamen in eod. 4. diſstinct. 5. quæſst. 1. articul. 10. benè concludit, non eſsſse ita magnam iniuriam, ſsi invitis tutoribus, filij infidelium baptiſsmate donarentur. Et rurſsus, quia
34
quod Navarrus de filijs ancillarum adiecit, ſsupponens, eos invitis parentibus baptizari non poſsſse: etſsi conveniat cum opinione D. Thom. & aliorum, quos ſsuprà citavimus: plures tamen oppoſsitam ſsententiam in hoc caſsu magis admittunt, affirmantes, filios parvulos Iudæorum, & aliorum infidelium, qui in ſervitutẽſervitutem Chriſstianorum redacti ſsunt, poſsſse à parentibus auferri, & eis invitis baptizari, ut conſstat ex Soto in 4. diſstinct. 4. q 9. | & ex multis alijs citatis à Simancas, d. titul. 29. num. 51. Pat. Lud. de Torres dict. diſsput. 53. dub. 2. colum. 652. Ricciullo d. num. 29. & Paſschali dict. cap. 7. num. 12. ubi ad hoc conſiderãtconſiderant patriæ poteſstatis in ſservis defectum, & expreſsſsum decretum
35
Concilij Tolet. 17. cap. 8. ubi ita cavetur: Qui Iudæos in ſservitutem acceperint, in nullo eos permittant rituum ſsuorum ceremonias celebrare, aut colere, & filios eorũeorum à ſseptimo anno, nullam cum parentibus ſsuis habitationem, aut ſsocietatem habere permittant; ſsed fideliſssimis Chriſstianis nutriendos tradant, & filios eorum, & filias Chriſstianis in matrimonium tradant, ne infideliũinfidelium patrum ſsuorum ſsemitas quibuſslibet occaſsionibus iterare poſssint.
Iuxta quam ſsententiam, ſsi vera eſst, inutilis erit labor Pet. Aragon. in dict. 2. 2. pag. 309.
36
dum in quæſstionem adducit, an homini Chriſstiano liceat, alijs ſsuorum mancipiorum parvulos dare, ut alienati à parentibus, fiant Chriſstiani? Cùm domini ipſsi, ut diximus, id ſsuo iure facere poſssint.
Planè, ſsecundùm omnes, prædictæ patriæ poteſstatis effectus, & parentũparentum reluctatio, & contradictio nullatenus attendetur,
37
ubi filij Iudæorum, vel aliorum infidelium mentis compotes, & pubertati proximi, ſsacri baptiſsmatis lavacrum ſpõtèſpontè petierint, & Chriſstianam Fidem amplecti velint; quia eo ipſso quòd rationis uſsum attingunt, ſsui iuris effecti ſsunt, in his, quæ ad ſuãſuam ſsalutem ſspiritualem ſspectant, ex doctrina D. Thom. 3. part. quæſst. 108. articul. 10. & ad hoc decem annos cum dimidio ad minus requiri, benè obſservat Burſsatus dict. conſs. 231. numer. 4. & ſseq. & Natta dict. conſs. 434. num. 16.
Idemq́ue erit,
38
ſsi mater ad Fidem converſsa, voluntariè filium parvulum baptizandum obtulerit. Hoc etenim cuſsu, favore Religionis, potiùs matri fideli, quàm patri infideli defertur, argum. text. & eorum, quæ ibi gloſsſsa, & DD. adducunt in d. cap. 2. de converſs. infidel. & in cap. Iudæorum 28. quæſst. 1. & eſst elegans conſs. 57. Barbatiæ, volum. 3. ubi plenè hanc quęſtionemquæſtionem examinat, quem refert & ſsequitur Vrſsillis, dict. deciſs. 151. num. 8. Bertazolus conſs. 250. num. 8. Paſschalis d. cap. 7. num. 8. & ſsequentibus, & Ant. ricciullus d. cap. 132. num. 14. ubi ſsufficere docet, quòd unus tantùm parens cõſentiatconſentiat, & num. 29. ubi probat, quòd ſsi unus parens eſst fidelis, poterit filius eius parvulus baptizari, etiam ſsi diſsſsentiat tam pater fidelis, quàm infidelis.
Limitatur etiam prædicta concluſsio
39
in filijs hæreticorum, & ubi parvuli in extremo vitæ periculo reperiũturreperiuntur, ut præter alios obſservat Suarez dict. 3. tom. 3. partis, quæſst. 68. articul. 10. diſspu. 25. ſsect. 3. Azorius d. cap. 25. quæſst. 11. & Fr. Thom. à Ieſsu d. dub. 6. pag. 211. & Ricciul. ſsup. num. 31. & 33. Et generaliter ſsub ea cautione accipienda eſst, ut quamvis baptiſsmum parvulis infidelium, parentibus invitis, conferendum non eſsſse, dicamus, valeat
40
tamen, & teneat, ſsi de facto collatus fuerit, neque amplius ſsuis parentibus ſsint tradendi, ut argum. text. in d. cap. IudæorũIudæorum 28. quęſtquæſt. 1. & cap. 2. de converſs. infidel. docet Caietan. d. 3. part. quæſst. 68. articul. 10. Sylveſster verb. Baptiſsmus 4. quæſst. 7. Angles, SotusScotus in 4. diſstinct. 5. quæſst. 1. articul. 10. & communis Theologorum, quam reſsolvit Thom. à Ieſsu ubi ſsup. verſs. An filij, concluſs. 6. & ex noſstris Æmil. Ferretus d. conſs. 76. num. 6. Zevallus d. q. 735. num. 2. & 22. Paſschalis d. cap. 7. num. 11. & Ricciullus dict. tract. lib. 2. cap. 34. Quia
41
multa fieri prohibentur, quæ tamen facta tenent, l. patre furioſso, ubi Iaſs. D. de his qui ſsunt ſsui, l. 1. §. quamvis, de poſstulando, cap. ſsi vir, diſstinct. 23. cap. ad Apoſstolicam de regularib. cap. 2. de verbor. ſsign. cum latè traditis à Iaſson. ibîdem num. 11. Lud. Gomecio in cap. 1. de iudicijs ex | num. 88. Niconicio in rub. ſsolut. matrim. num 11. & Claudio Prato lib. 4. Gnoſseon. general. iur. tit. 8. cap. 4. pag. 195. & a nobis infrà lib. 3. cap. 1.
Quibus addere licet quæſstionem à prædictis non valdè diſstantem, & in his Indiarum partibus ſępèſæpè contingentem, quam movet Ferdinan. Zurita in ſsuis quæſstion. Theolog. quęſtquæſt. 17. An ſscilicet
42
ſsuaderi licitè poſssint infideles, qui ipſsi baptizari nolunt, ut ſsaltem filios ſsuos offerant baptizãdosbaptizandos? In qua ipſse benè reſspondet, pium hoc, & licitum eſsſse; quia quamvis infidelis malè agat, & graviter peccet, tradendo filium legi, cui non adhæreat; benè tamen exhortari poteſst, ut filium ſsuum baptizari permittat, & cum Chriſstianis educari; in hoc etenim illi non tam peccatum ſsuadetur, quàm pium opus erga infantem exercetur, ex traditis à D. Thom. in 2. 2. quæſst. 10. art. 12. & quæſst. 78. art. 4. & in 3. part. quęſtquæſt. 64. art. 6. & quęſtquæſt. 68. art. 10. Et an oblati baptiſsmo à parentibus infidelibus ſsanitatis cauſsâ, ſsint cogẽdicogendi ad fidem? plenè poſst alios, diſsputat, & affirmativè reſsolvit Ricciullus d. cap. 32. num. 32.
Tertiò,
43
eiuſsmodi bellorum, quæ Fidei, & Religionis propagandæ cauſsâ inferri dicuntur, iuſstificationem impugnat, quòd ſsive ſsacræ Scripturæ teſstimonia, ſsive Eccleſsiæ traditiones, vel antiquum uſsum, & obſservationem conſsideremus, nunquam inveniemus poteſstatem cogendi infideles ad FidẽFidem, aut belli ſsub hac occaſsione illis infligendi, fidelibus conceſsſsam fuiſsſse. Cùm potiùs
44
D. Paul. dicat. 1. Corinth. 5: Quid mihi de ijs, qui foris ſsunt? nam eos Dominus iudicabit; de quo loco, & alijs ſsimilibus plura diximus ſsuprà hoc lib. cap. 14. ex num. 21. Et ad Theſsſsal. 4: Rogamus vos fratres, ut abundetis magis, & operam detis, ut quieti ſsitis, & ut honeſstè ambuletis ad eos, qui foris ſsunt, & nullius aliquid deſsideretis.
Et Chriſstus ipſse,
45
cuius omnis actio noſstra debet eſsſse inſstitutio, cap. ſsignificaſsti, ubi Abb. de election. cap. qualiter & quando el 2. de accuſsationib.
46
Apoſstolis per univerſsum mundum ad Evangelium prædicandum dimiſssis, in quorum locum hodie Prædicatores ſsuccedunt, cap. in novo 21. diſstinct. ſse eos tanquam oves, aut agnos in medio luporum mittere dixit, & pacem tantùm, humilitatem, mãſuetudinemmanſuetudinem, prudentiam ſerpentũſerpentum & ſsimplicitatem columbarum commendaverit, & ut baculum, virgam, aut gladium non ferrent, ſsed incredulorum, fidem non recipientium, pœnas Divino iudicio reſservarent, pulveremq́ue de pedibus excutientes, ab illorum domibus & civitatibus exirent, ut conſstat Matth. 10. Mar. 16. Lucæ 9. & 10. & Ioan. 3. Quæ
47
verba exponens ibîdem D. Hieron. notat, omnia inſstrumenta coactionis Dominum prohibuiſsſse, & pacem docuiſsſse; & melius D. Ambroſs. lib. 6. in LucãLucam: Qualis (ait) debeat eſsſse, qui Evangelizat Regnum Dei, præceptis Evangelicis deſsignat, ut ſsine virga, ſsine pera, ſsine calceamentis, ſsine pane, ſsine pecunia, hoc eſst ſsubſsidij ſsæcularis adminicula non requirens, fideq́ue tutus, putet ſsibi quominus ea requirat, magis poſsſse ſsuppetere.
Vnde in d. cap. maiores, de baptiſsm. dicitur,
48
eiuſsmodi coactiones Chriſstianæ Religioni adverſsari, quod etiãetiam ſsentit Gregor. Papa lib. 1. epiſstola 91. & lib. 11. epiſst. 15. & melius lib. 2. epiſst. 52. relatus
49
in cap. quid autem 45. diſstinct. ubi ſsimilia bella damnans, quęquæ ſsub Religionis prætextu ſsuo tempore aduerſsus infideles peragebantur, ſsic inquit:
50
Nova verò, & inaudita eſst iſsta prædicatio, quæ verberibus exigit fidem, cùm Chriſstus id primum dicere Apoſstolis iuſsſserit, ubicumque ingreſssi fuiſsſsent, Pax veſstra revertetur ad vos.
D. quoque Chryſsoſst. homil. 34. ſsup. d. cap. 10. Matth. ita eandem
51
Apoſstolorum miſssionem exponit: Omnem manſsuetudinem eos habere iubet, nec id ſsolùm, ſsed columbæ quoque ſsimplicitatem, | Magis certè, atq;atque mirabilius eſst mentem, atque animum adverſsariorum commutare, quàm gladios ipſsos ſsuperare. Erubeſscant igitur qui contra facientes, quaſsi lupi adverſsarios ſsuos perſsequuntur, cùm videant innumeros lupos; hoc eſst Gentiles ab ovibus vinci pauciſssimis, videlicet à diſscipulis. Et certè quouſsque ſsumus oves, facilè hoſstes vincimus: cùm verò in naturam luporum tranſsimus, tunc ſsuperamur: tunc enim nullum à paſstore nobis patrocinium adeſst, qui non lupos, ſsed oves poſscit habere.
Et D. Ambroſs. lib. 2. ſsup. Luc. cap. 54: Humilis, inquit, magiſstri officium exequantur, eos enim miſsit ad ſseminandam Fidem, qui non cogerent, ſsed docerent, nec vim poteſstatis exercerent, ſsed doctrinam humilitatis attollerent. Quo loco humilitati putavit etiam patientiam copulandam, quia ipſse iuxta teſstimonium Petri, cùm male diceretur, non maledicebat, cùm percuteretur, non percutiebat. Et cùm Apoſstoli ignem de cœlo petere vellent, ut conſsumeret Samaritanos, qui Ieſsum intra civitatem ſsuam recipere noluerunt, converſsus, increpans illos, ait; Neſscitis, cuius ſspiritus eſstis: filius hominis non venit animas perdere, ſsed ſsalvas facere.
Quibus arridens D. Paul. 1. Corint. 1. & 2. 10.
52
non in nobilitate, ſsapientia, aut potentia fundamentum Apoſstolicæ vocationis, & prædicationis conſstituit, neque in armis carnalibus, & temporalibus, ſsed in ſsola Fide, & Verbo Dei. Cuius ſscuto muniti Apoſstoli, & eorum ſsucceſsſsores totius Orbis converſsionem tentarunt, & non inferendo Regibus bella, non præſsidijs militaribus ſstipati, non invadendo Principum civitates, non occupando per vim alienas terras, non mortem minitando, non tormenta inferendo, Eccleſsiam plantarunt, ac per Orbem terrarum longè, latèq́ue propagarunt: ſsed obediendo, patiẽdopatiendo ſsupplicia, martyria, mortes tolerando, & ſsanguinem ſsuum fundendo, ſsancta, ſstabiliaq́ue Eccleſsiæ Chriſsti initia dederunt.
53
Qui hanc vim, & efficaciam ſsanguini Martyrum, Sanctorumq́ue afflictionibus dedit, ut multorum bonorum ſsemina eſsſsent, & ſsicut ex grano frumẽtifrumenti, quod in terram cadit, & mortuum eſst, multus fructus conſsequitur: ita ex morte Martyrum magna ſsementis novorum Chriſstianorum copia ſsuccreſsceret.
De quo, hiſtorięhiſtoriæ pleniſssimæ ſsunt, & plurima tradit Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 2. cap. 11. & lib. 7. cap. 3. & in noſstris terminis Thom. à Ieſsu d. lib. 4. pag. 123. & habetur in cap. 1. de reliq. & vener. Sanct. & cap. 1. iunctâ gloſs. penult. de ſsacra unct. ubi refertur, qualiter D.
54
Petrus, Chriſstum Dominum imitatus, Martialem & ſsocios in Germaniam miſsit, ut Evangelium prædicarent: & extat ſsimile exemplum D. Gregorij, Melitum, Auguſstinum & Ioannem ad Britannorum, ſsive Anglorum, converſsionem mittentis, in cap. ſsi gens Anglorum 56. diſstinct. & apud Bedam in hiſst. Anglica, lib. 1. cap. 25. Polid. Virgil. in eâdem hiſst. lib. 4. ex pag. 63. & Thom. Bozium de ſsign. Eccleſs. Dei lib. 4. cap. 1. verſs. Gallijs adiacet, Qui etiam
55
antiquiorem aliam in eâdem Anglia prædicationem cõmemorantcommemorant, quam indigenæ ab Arimathia, temporibus Regis Lucij, factam affirmant, adeò ut ſse prius, quàm Hiſspania, & Gallia Fidem ſsuſscepiſsſse contendere velint; quorum tamen errorẽerrorem convincit Valdes de dignit. Reg. Hiſsp. cap. 7. num. 15.
Quæ cùm ita ſse habeant, parum tuta, & ſsecura videtur prædicatio, & cõverſioconverſio, quæ minis & terroribus Fidem inducit. Nam apud omnes
56
conſstat, urgentiſssimum, & efficaciſssimum eſsſse illud argumentum, quod ex Divinis actionibus, atq;atque Scripturis, Sanctorum Patrum teſstimonijs, & exemplis, vel ex longævo Eccleſsiæ uſsu, auctoritate, aut traditione deducitur, ſsive affirmativè, ſsive negativè ſsumatur, ut patet Matth. 12. Iaon. 8. Paul. ad Epheſs. 5. & ad Philip. 3. cap. conſsuetudine, cap. | ridiculum, cap. Eccleſsiaſsticarum, diſstinct. 12. cum alijs, quæ latè adducit D. Thom. 2. 2. quæſst. 10. art. 12. Canus de locis Theologicis lib. 3. & 7. Simancas in Cathol. inſstit. tit. 22. & tit. 24. num. 16. & 26. Valdes ubi ſsup. cap. 2. in princ. eruditiſsſs. Senator. Madera in diſscurſs. mont. Sanct. Granat. cap. 22. & 38. Pineda in Eccleſsiaſst. cap. 12. verſs. 11. pag. 1204. Valençuela in monit. contra Venetos 6. part. num. 240. & ſseqq. & in diſscurſs. ſstatus, & belli 2. part. conſsider. 12. per totam, & alia in noſstræ quæſstionis ſspecie adijciens Epiſscopus Chiapenſs. in Apolog. contra Sepulved. fol. 12. 13. & 42. Sotus in 4. diſstinct. 5. quæſst. unica, art. 10. verſs. Quartò, id evidentiſssimè, Malferitus d. conſs. 769. num. 8. & Ioſseph. Acoſsta d. lib. 2. de procur. Ind. ſsal. cap. 2. & 3. ubi inquit,
57
quò Eccleſsia per mille & quingentos annos nullum iuriſsdictionis actum exercuit in infideles, nec eos bonis ſspoliavit, vel ſsibi ſsubijci nolentes coëgit, & idem noviſssimè concludit, eodem argumentationis genere uſsus, Pat. Suarez d. tract. de Fide, diſsput. 18. ſsect. 1. num. 9. & iterum ſsect. 3. num. 5: Quia in traditione, inquit, Eccleſsiæ nullum eſst talis poteſstatis indicium, neque in uſsu eius, neque in ſscriptura: imò eſst contra morem, & praxim Eccleſsiæ. Nam Apoſstoli, & ſsucceſsſsores eorum profectò non illo modo prædicarunt Evangelium: & Fr. Thom. à Ieſsu ubi ſsup. qui addit,
58
exiſstimandum non eſsſse, Deum eſsſse mutatum, eiuſsq́ue ſapiẽtiamſapientiam aliam nunc formam in hominum converſsione ſsequi, quàm anteà ſsequi ſsolita fuerit, & prædicationem Evangelij militari cuſstodiâ, & ſstrepitu armorum munitam à Chriſsti ſschola ita diſscrepare, ut incredibile appareat, eo prædicationis genere inſsignem aliquem proventum expectari poſsſse, licèt fortuitò aliqui per inſsinuationem convertantur.
Extatq́ue ſsæpeſsæpius
59
Regijs ſschedulis & inſstructionibus cautum, ut expeditiones, quæ in his Indiarum partibus ad Fidem propagandam, & ſspiritualem Indorum ſsalutem curandam, aguntur, Apoſstolico more, ac modo omnino procedant, & ab eis militum, atque armorum manus, & terror longiſssimè abſsint, ut præcipuè conſstat ex quadam ſschedula, data en el Pardo 20. die Februar. anno 1609. ad Excellentiſs. Marchionem MonteſclariũMonteſclarium directa, quęquæ de converſsione Indorum Chiriguanenſsium agens, ita habet: I que eſstas entradas ſse hagan ſsin intervenciõintervencion de armas i ſsoldados, como lo tengo ordenado. Et poſstea: I no conſsentireis, que en eſstos deſscubrimientos, i converſsiones intervenga gente de guerra. Idem diſsponitur in alia ſschedula, Matrit. 30. Ianua. anno 1607. ad eundem MarchionẽMarchionem miſsſsa, & in alia 2. Octobr. eiuſsdem anni, ibi: Porque aunque en la inſtrucciõinſtruccion de nuevos deſscubrimientos ſse previno todo lo neceſsſsario para que eſsto ſse haga por el orden que conviene, i eſstà determinado, entrãdoentrando por medio de la doctrina, i ſsuavidad del Evangelio ſsin ruido, ni eſstrepito de armas, &c. Quod idem repetitur, & pręcipiturpræcipitur in alia epiſstola Matrit. 5. Decembr. & ſschedul. ult. eiuſsdem mẽſismenſis ann. 1608. ad eundem Marchionem directa, de quibus inſsrà lib. 3. cap. 5. num. 33.
Qvartò adverſsus ſsuperiorem titulum facit,
60
quòd etſsi, licitum eſsſse, concederemus, infidelibus, & barbaris gentibus eâ de cauſsa bellum movêre, ut Chriſsti Fidem eis prædicatam vel prędicandamprædicandam reciperent: adhuc tamẽtamen Chriſstianos Principes hoc iure uti non expedirent. Tum quia
61
infideles, quibus anteà Fides ſsufficienter annuntiata non fuit, infidelitatem negativam inculpabilem habent, atque ita ſsine aliquo ſsuo crimine punirenrur, ut diximus ſsup. hoc lib. 2. cap. 10. ex num. 76. Tum etiam,
62
quia gravia, & ingentia ſscandala eiuſsmodi bellorum ratione inter ipſsos infideles generarentur, quæ Fidei noſstræ receptioni magnum impedimentum afferrent; cùm | notiſssimum ſsit, nullam, in bellis clementiam reperiri, ſsed potius omnia damnis, iniurijs, & calamitatibus ſsubiacere; quæ latè enumerat D. Auguſstinus epiſst. 186. & lib. 3. de civit. Dei, cap. 24. & cap. 30. D. Hieronym. lib. 1. epiſst. 3. & Nos infrà lib. 3. cap. 5. num. 42. proſsequemur.
Scandali
63
autem vitandi ratione, plura excuſsanda eſsſse, quæ alioqui legitimè fierent, multis exemplis, & argumentis probatur in cap. 1. & 2. de novi oper. nunt. cap. 3. de iure patron. cap. quia circa, de conſsang. & affinitate, cap. 1. de offic. delegat. lib. 6. cap. unuſsquiſsque 22. quæſst. 4. cap. ſsi ergo, ubi gloſsſsa verb. Clamoribus, 8 quęſtquæſt. 1. l. qui cædem, D. ad leg. Cornel. de ſsicarijs, D. Thom. 2. 2. q. 8. art. 1. in fine, ubi dicit,
64
quòd Princeps non punitur, ubi timetur de ſscandalo, gloſsſsa ult. in cap. ſsi quis ordinatus 90. diſstinct. ubi inquit,
65
quòd aliàs excõmunicãdusexcommunicandus excõmunicariexcommunicari non debet, ſsi ſcandalũſcandalum timeatur, iunctis alijs, quæ latiſssimè adducit Abbas, & notanter eius additio, in cap. conſsideravimus, in fine, de electione, Romanus in repet. l, ſsi verò, §. de viro, fallen. 7. D. ſsolut. matrimon. Barbat. conſs. 11. lib. 1. & conſs. 20. lib. 2. Felin. in cap. 2. de præſscript. Decius conſs. 151. col. 3. Tiraquel. de pœn. temper. cauſsa 46. per totam, & de primog. quæſst. 4. in fine, Pariſs. conſs. 68. num. 132. vol. 4 Mar. Mantua conſs. 121. n. 64. Quintil. Mandoſs. in tract. de ſsignat. gratięgratiæ, tit. diſspenſsation. matrim. verſs. Ad evitandum, pag. 88. Covar. in Reg. peccatum. 1. part. ex num. 1. & 6. Sebaſstian. a Ximenez in remiſsſsion. ad cap. qui ſscandalizaverit de regul. iuris, Bobadilla in Politica lib. 3. cap. 7. num. 55. & noviſssimè Cardin. Tuſschus pract. concluſs. iur. litt. S. concluſs. 51. & 52. Gabriel Vazquez in opuſsculo de ſscandalo, & Pat. Suarez in tract. de charit. diſsput. 10. ſsect. 1. & 2.
Et hoc nimirum eſst, quod in ſsimili quæſstione tradit D. Thom. 2. 2. quæſst. 10. art. 11. docens,
66
ritus infidelium, etiam nobis ſsubditorum, tunc tolerãdostolerandos eſsſse, quando, ſsi de eis auferendis ageretur, aliquod ſscandalum, vel diſssidium provenire poſsſset, vel aliquod impedimentum ſsalutis eorum, qui paulatim ſsic tolerati, converterentur ad Fidem. Propter quod, inquit, etiam hæreticorum, & paganorum ritus aliquando Eccleſsia toleravit, quando erat magna infidelium multitudo.
Vnde in noſstra eâdem quæſstione concludit Azorius d. lib. 8. inſstit. Moral. cap. 26. quæſst. 11. multo maiori ratione adverſsus infideles non ſsubditos, bella ob ſsolam Fidei receptionem inferenda non eſsſse, quia eſsſset potius illam impedire, & retardare, quàm promovêre.
Quod etiam probant, & latiùs proſsequuntur Sotus in 4 diſstinct. 5. quęſtquæſt. unica, art. 10. pag. 267. Victor. in 1. relect. de Indis, num. 3. Chiapa in Apolog. contra Sepulved. fol. 12. 13. & 42. Acoſsta de procur. Ind. ſsalu. lib. 2. cap. 13. Fr. Auguſst. Davila in hiſstor. Mexicana Ord. Prædicat. lib. 2. cap. 53. & 54. Thom. à Ieſsu d. lib. 4. pag. 123. & 124. & Pat. Suarez d. tract. de Fide diſspu. 18. ſsect. 1. num. 9. & ſsect. 3. num. 6. pluribus demonſstrantes,
67
damna, ſstrepitus, & ſscandala, quæ ex bellis oriuntur, omnino Evangelij prædicationi, & introductioni adverſsari, & nihil Fidei magis, quàm violentiam officere.
Nam,
68
cùm ij, qui Chriſsti legem annuntiant, & in ea proficere ſstudent, in charitate vivere debeãtdebeant, finis enim omnium præceptorum eſst charitas, ut inquit D. Paul. in epiſst. ad Titum cap. 1. Perfect
69
autẽautem charitas foras mittat timorem, ut habetur 1. Ioan. 4. non poterunt infideles utiliſssima hæc charitatis rudimenta percipere, ſsi ab illis, qui ea prædicant, primo ingreſsſsu terrentur, & ſse debellari, bonis ſspoliari, & occidi conſspiciunt. Neque ullo modo eiuſsdem legis manſsuetudinem, ſsua|vitatem, & æquitatem agnoſscent, ſsi illius profeſsſsores ac magiſstros omnia per ſsævitiam, duritiem, avaritiam, & iniquitatem facere vident. Quin potius
70
illam blaſsphemabunt, & deteſstabuntur, exiſstimantes, noſstram legem dare licentiam violandi iura gentium, imò & ius naturæ, occupando res alienas invitis dominis, & inferendo bellum ſsine titulo iuſsto. Vnde duriores etiam fient, & magis indiſspoſsiti ad Fidem ſsuſscipiendam, & Chriſstiani infeſstiſssimi hoſstes Barbaris ipſsis reddentur, atque de eorum numero erunt; de quibus MichęasMichæas Propheta cap. 2. prædixit: Et eos, qui tranſsibant, ſsimpliciter convertiſstis in bellum.
Prout
71
re ipſsâ contigiſsſse tradit Fr. Auguſst. Davila dict. cap. 54. pag. 219. narrans, Indos aliquos Novæ Hiſspaniæ, ob militum noſstrorum ſscelera, & ſsævitiam, ita nomen Chriſsti, & Chriſstianorum exoſsſsum habuiſsſse, ut Religioſsis viris, qui poſsteà ad eos convertendos, puriori, & ardentiori Fidei zelo acceſsſserunt, neceſsſsarium fuerit, illis ſsuadêre, ſse non Chriſstianos, ut illos milites, ſsed patres Chriſstianorum eſsſse, & licèt ſsub eâdem Fide, aliud tamen vitęvitæ inſstitutum, & veræ Chriſstianæ religionis officium profiteri.
Et ut daremus, huius timoris ratione infideles ad Fidem devinctis manibus pervenire: adhuc tamen poſsteà ex hac cõverſioneconverſione plura quidem damna, & ſscandala naſsci, & timeri potuiſsſsent, prout advertit, & exemplis oſstendit Epiſscopus Chiapenſs. ubi ſsup. & Marquard. in tract. de Iudæis, & infidel. 3. part. cap. 2. num. 5. Nam
72
quemadmodum coacta matrimonia difficiles ſsolent exitus generare, ut aliàs dicitur in cap. requiſsivit 17. de ſsponſsal. ita & ſspirituale connubium, quod in baptiſsmatis ſsuſsceptione contrahitur, ſsi metu, vel terrore fiat, aut quavis alia animi concuſssione, in blaſsphemiam, apoſstaſsiam & alios errores degenerat, & frequentiùs, non tam infideles ad credendum movet, quàm ad fingendum ſse credere, & Fidem Chriſstianam recipere, ut multis exemplis ex hiſstorijs petitis cum Sigiberto, Cranzio, & alijs probat Maiolus de perfid. Iudæor. pag. 186. & ſsequentib. quod
73
immane ſsacrilegium eſst, ut rectè docet Victor. ſsup. d. num. 39. Et ante eum Caietan. 2. 2. quæſst. 10. art. 8. qui hoc argumento convincit eos, qui metu pœnæ ad Fidei profeſssionem infideles inducunt, qui illam priùs voluntariè, ſsaltem indirectè non ſsuſsceperunt, & ad ſsacrilegium concurrere docet, & ſsequitur Gregor. de Valencia d. punct. 6. col. 409. rectiùs agitur, & Sotus d. quæſst. unic. art. 10. pag. 269. ubi refert, quòd
74
in hac manſsuetudine, & ſsuavitate prædicationis Fides, noſstra differt à perfidia Machometi; nam illa tanquam quæ nullâ ratione perſsuaderi poterat, vi, & armis in mundum obtruſsa eſst; noſstra
75
verò per homines inermes, & mites, ſsolâ veritatis energiâ mundum vicit, iuxta illud Ioan. 1. 5: Hæc eſst victoria, quæ vicit mundum, fides noſstra.
Quod quia exactè aliquãdoaliquando ſervatũſervatum non eſst,
76
plura mala contigerũtcontigerunt, quæ referũtreferunt Chiapa, Acoſsta, & Avila ubi ſsup. & Hiſspani homines, qui primis illis harum Indiarum expeditionibus militarunt, malè apud noſstros, & exteros audire cœperunt, quòd hoc Religionis prætextu, magis tamen divitiarũdivitiarum, quàm animarum, lucro inhiantes, plures Indos deleverint, quàm converterint, ut ex Petro Zieza, Ioan. Metello, & alijs narrat Theatr. vitæ hum. volum. 12. lib. 3. pag. 2739. & 2753. & diximus ſsup. lib. 1. cap. 16. ex num. 94. & lib. 2. cap. 3. num. 60. & repetimus infrà lib. 3. cap. 5.
Et hoc dolens Fr. Ioan. à Ponte in conven. utriuſq;utriuſque Monarch. lib. 2. cap. 5. §. 2. pag. 108. in margine, refert ſse audijſsſse
77
à B. Fr. Michaële de Benavides Archiepiſscopo de Manila, quòd in aliquibus partibus Indiarum Macho|metani ſsuam ſsectam Indis iuxta legẽlegem, & normam EvangelicãEvangelicam proponebant, & prædicabant: at Catholici noſstram, iuxta regulas, & præcepta Machometis: væ autem, inquit, Theologis, qui talia conſsulunt.
Et
78
conducunt verba D. Vincentij lib. 1. quem refert Chiapenſsis ubi ſsup. ſsol. 13. ubi illud Machometis reprehendens, qui dicebat, ſse in terrore gladij, & vi armorũarmorum miſsſsum fuiſsſse: Adverte (inquit) ſsi huiuſsmodi prædicatio ad Dei Prophetam debeat pertinere, in quibus nihil eſst aliud, quàm fraus & violẽtiaviolentia, & humani ſsanguinis effuſsio, & quidquid prorſsus latrones & viarũviarum inſsidiatores faciunt, agebatur.
Quibus addere licet cum Rutilio Benzonio lib. 5. de ann. Iubil. cap. 10. pag. 131. & ſseq. Tantùm abeſsſse,
79
ut Deus mediantibus bellis fidem ſsuam extendi deſsideret, quòd pacem potius ſsæpè, tanquam medium opportunum elegerit, vel ad Evangelium prædicandum, vel ad Divinas, Canonicaſsq́ue leges promulgandas, vel denique ad Religionem tuendam. Sic
80
enim Oſseæ 2. dicitur: Et arcum, & gladium & bellum conteram de terra. Et MicheęMicheæ 4. atque etiam Iſsaiæ 2: Concident gladios ſsuos in vomeres, & lances ſsuas in falces: non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra ad prælium. Quæ loca ad litteram intelliguntur de ſsumma pace temporali, quæ in univerſso Orbe tempore Nativitatis Chriſsti vigebat, ut commodior via Evangelio per totum illum prædicando patêret, ut conſstat ex D. Hierony. ibîdem, qui adnectit, tunc impletum eſsſse illum Angelorum concentum: Gloria in excelſsis Deo, & in terra pax hominibus bonæ voluntatis: & in diebus eius orta eſst iuſstitia, & multitudo pacis. Tunc etiam
81
Templum Iani Quirini clauſsum fuit, quòd non niſsi in ſsumma tranquillitate fiebat, ut prodit Suetonius in Auguſsto cap. 22. & in Nerone cap. 14. Oroſsius lib. 6. cap. 22. Eutrop. lib. 9. in Gordiano, Euſseb. lib. 9. demonſstr. Evang. cap. 17. Cardin. Baron. tom. 1. annal. Martyrol. Roman. in die Natalicio Domini, ibi: Toto Orbe in pace compoſsito. Et
82
Virgilius ita de Auguſsti tempore canens lib. 1. Æneid.
Aſspera tunc poſsitis miteſscent ſsæcula bellis.
— Diræ ferro compagibus arctis,
ClaudẽturClaudentur belli portæ furor impius intus,
Sæva ſsedens ſsuper arma, & centum vinctus ahenis
Poſst tergum nodis, fremet horridus ore cruento.
Eſst
83
autem elegans deſscriptio pacis, quãquam Iſsaîas proponit, ab eventu nimirũnimirum ſumtaſumpta. Nam ut belli tẽporetempore agri vaſstantur, agricultura ceſsſsat, & ruſstica inſstrumenta in arma bellica cõvertunturconvertuntur, ut bellè oſstendit Virgil. 1. Georg. & 7. Æneidos, Ovid. 1. Faſstor. & habetur Ioëlis 3. Sic regnante pace contraria vigent ſstudia, & quæ Martis anteà, Cereris poſsteà miniſsterijs arma deſserviunt, iuxta illud
84
Martialis lib. 14. epigr. 34. cuius titulus: Falx ex enſse:
Pax me certa ducis placidos conflavit in enſses Agricolæ nunc ſsum, militis antè fui.
Neq;Neque minus appoſsitè noſstro inſstituto favet alia expoſsitio, quãquam ad prędictaprædicta loca tradit poſst alios Gaſsp. SãctiusSanctius ſsup. d. cap. 2. Iſsaîæ n. 9. verſs. Sed ego;
85
nempè ProphetarũProphetarum ſsenſsum eſsſse, illam futuram eſsſse Chriſsti œconomiam, & illam Evangelij legẽlegem, ut homines non ad bellũbellum inflamment, ſsed ad pacẽpacem adducant. Pro qua Ego ultra illum expẽdoexpendo
86
inſsignem locum Arnobij lib. 1. contra Gentes, ubi oſstendens, quantum mundus hac in parte legi Evangelicæ debeat, ſsic eleganter ſscribit: Cùm magiſsterijs Chriſsti acceperimus, ac legibus, malum malo rependi non oportere, iuiuriaminiuriam perpeti, quàm irrogare eſsſse præſstantius, ſsuum potius fundere, quàm alieno polluere manus, & conſcientiãconſcientiam cruore. Habet à Christo beneficium iamdudum Orbis ingratus, per quem feritatis mollita eſst rabies, atq;atque hoſsti|les manus cohibere à ſsanguine cognati animantes occepit.
Et utramque etiam interpretationem accipere poterit
87
illud Zachariæ cap. 14. In die illa erit, quod ſsuper frænum equi eſst Sanctum Domino, ideſst, ut D. Hierony. & Cyrillus exponunt, tunc ſsumma pax erit (ſscilicet naſcẽtisnaſcentis Chriſsti, vel legis gratięgratiæ temporibus) nec indigebunt equis, qui ad pugnam apti ſsunt, Proverb. 12. ac proptereà omnia eorum ornamenta Domino conſsecrabuntur. Quamvis D. Ambroſs. in Oratione de obitu Theodoſs. Imperatoris, Theodor. lib. 1. hiſstoriæ Eccleſsiaſs. cap. 18. Sozomen. lib. 2. cap. 1. Nicephor. lib. 8. cap. 29. & idem D. Cyrillus in eũdemeundem locũlocum Zachariæ ſsupra dicta eius verba interpretentur
88
de fræno CõſtantiniConſtantini Magni, in quo unus ex clavis Crucis Chriſsti ab eo poſsitus, fuit, ut per ſsacrarum rerum venerationem victoriam in prælijs obtinêret, atque eiuſsdem clavi præſsidio, pericula belli evitaret; licèt hæc expoſsitio ridicula D. Hieronymo videatur.
Qvintò & ultimò, ſsuperioribus inhærendo, cõſideroconſidero, quòd ſsi, ut aſsſsertores contrariæ ſententięſententiæ perpendunt, ideò armatis militum manibus, & bellorum concuſssionibus, in converſsione Indorum utendum fuit, quoniãquoniam media ſsuis finibus convenire debent, & poteſstati, cui competit finis, competit etiãetiam cura de medijs: longè maiori ratione affirmare debemus, hæc omnia, fidem prædicare, ſsuadêre, & propagare volentibus, ſsummopere fugienda eſsſse. Nam cùm in omnibus multum valeat
89
illud Senecæ dictũdictum lib. 1. de Clementia: Ingenia noſstra, ut nobiles, & generoſsi equi, melius facili fræno reguntur. In hoc tamen munere animarum ad Fidem convertendarum, plurimum quidem id obſservari debebit:
90
quoniam lex Chriſsti maximam libertatem, voluntatem, & ſsuavitatem in ſsui introductione, & ſsuaſsione requirit, ut docet D. Thom. 2. 2. quæſst. 10. art. 8. Rainerius in Panteologia 1. par. cap. de infidelibus, & Nos ſsuprà in primo, & tertio huius capitis argumento latiſssimè probatum reliquimus. Vis
91
autem, timor, aut metus multum minuit de voluntario, ut docet Ariſstot. lib. 5. Ethic. ad Nichom. imò nihil voluntati, & conſsenſsui tam contrarium eſst, quàm vis, atque metus, ut ait Vlpian. in l. nihil cõſenſuiconſenſui 116. D. de reg. iuris, ubi Petr. Faber. & Rævard. plura alia in eiuſdẽeiuſdem ſsententiæ comprobationem adducũtadducunt. Atque adeò in medijs
92
errare videntur, & igniculos fidei opprimire, quos fovere deſsiderant, qui verberibus, loco verborum utuntur, & dum voluntatem quærunt, voluntarium excludunt, & Apoſstolorum officium contra morem Apoſstolicum exercentes, plus ſse per minas, bella, & armorum terrorem profuturos ſsperant, quàm per pacem, manſsuetudinem & prudentiam, ita enixè à Chriſsto Domino commendatam, & per exemplum puritatis, & ſsanctitatis vitæ ab omni avaritia, & turpitudine liberæ. Quibus dumtaxat armis in hac militia procedendum eſsſse, Chriſstus ipſse Ioan. 6. & D. Paul. 1. Corinth. 1. & 2. 10.
93
& omnes Eccleſsiæ Patres paſsſsim ſscribunt.
Inter quos Gregor. relatus in d. cap. quid autem, & cap. qui ſsincera 45. diſstinct. novam, & inauditam illam prædicationem appellat, quæ verberibus exigit fidem, & blandimentis, non aſsperitatibus prædicandam animadvertit. Et iterum lib. 1. epiſst. 34. ſsic ait: Eos enim, qui à Religione Chriſstiana diſscordant, manſsuetudine, benignitate admonendo, ſsuadendo ad unitatem Fidei, neceſsſse eſst congregare. Ne quos dulcedo prædicationis, & prætentus futuri iudicij terror ad credendum invitare poterat, minis, & terroribus repellantur. Oportet ergo, ut ad audiendum de vobis verbum Dei benignè conveniant, antequàm auſsteritatem, quæ ſsupra malum extẽditurextenditur, expaveſscant.
Et Div. Athanaſs. in epiſstol. ad ſsolitariam vitam agentes, quem refert Balthaſs. Chavaſsius de notis veræ religionis, pag. 845. hoc veluti ſsigno religionem noſstram ab hęreticorumhæreticorum perfidia diſstinguit, ſsic inquiens: Nova iſsta, & execrabilis hæreſsis, quos non potuit verbis inducere, eos vi, plagis, carceribuſsq́ue ad ſse pertrahere annititur; atque ita vel ſseipſsam, quàm non ſsit pia, & Dei cultrix manifeſstat. Piæ enim religionis proprium eſst, non cogere, ſsed ſsuadere, ſsiquidem Dominus non cogens, ſsed libertatem voluntati permittẽspermittens dicebat: Si quis vult venire poſst me, &c.
Chryſsoſst. quoque & Ambroſs. quorum verba retulimus ſsuprà hoc capite numer. 14. manſsuetudine, exemplo, & doctrinâ, non coactione, aut terrore miniſsterium iſstud peragendũperagendum eſsſse teſtãturteſtantur; & tunc in eo Prædicatores proficere, cùm oves ſsunt, tunc verò retrocedere, & ſsuperari, cùm in naturãnaturam luporum tranſsierint.
Et hoc etiam eſst, quod docuit Div. Auguſstin. in ſsermon. de puero Centurion. Infidelibus blandiendum eſst, non iraſscendum, ut per amorem, & dulcedinem poſsſsint Chriſsto lucrari. Et Div. Dionyſsius in epiſstol. ad Denophil. in fine, ita ſscribens: Doceri quippè ignaros decet, non ſsupplicijs affici; ſsicut & cæcos non cruciamus, ſsed ad manum ducimus. Ingentis enim horroris eſst, quòd is, quem Chriſstus ſsummè bonus errantem in montibus requirit, fugientemq́ue revocat, & vix repertum ſsacris humeris revehit, abs te affligitur, repudiatur, abijcitur.
Planè enim, qui
94
his paſssibus ambulant, & quæ verbis ſsuaviter docent, factis ipſsis exemplariter implent, faciliùs, & ſsecuriùs infideles, quantumvis barbaros, movent, & ſsibi, & Deo, quem prędicantprædicant, maiorem Fidem, amorem, & auctoritatem conciliant; cuius èex contrario blaſphemiãblaſphemiam, aut vilipendium illi, ut ſsuprà diximus, ſsuſscitare noſscuntur, qui armis, & terroribus Evangelij legem extendere volunt, & adverſsam diſsciplinæ ſsuæ vitam agere non verentur. Etenim, ut præclarè inquit Div. Chryſsoſstom. in homil. 4. ſsup. 2. ad Titum, non
95
ex verbis dogma verum, ſsed ex ipſsis rebus, atque vitâ Gentiles iudicare conſsueverunt. Et S. Leo ſserm. de S. Laurentio: Facilis ad cohortandum ſsit oratio, efficax ad ſsuadendum: validiora tamen ſsunt exempla, quàm verba, & plenius eſst, opere docere, quàm voce.
Et ita Paul. ad Philip. 2.
96
Prædicatores cõmonefacitcommonefacit, ut ſsine reprehẽſionereprehenſione vivant in medio nationis pravæ, atque perverſęperverſæ, & modeſstia eorum nota ſsit omnibus hominibus, & 1. Petr. 2: ConverſationẽConverſationem veſstram inter gẽtesgentes habentes bonam, & in eo quod detrectant de vobis, tanquam de malefactoribus, ex bonis operibus vos conſsiderantes, glorificent Deum in die viſsitationis.
Idem etiam diſsertè docet Div. Hieronym. ſsup. capite 5. Matth. inquiens; Prædicatores verbi, auri, & argenti cupidos eſsſse non debêre, ne infideles exiſstiment, ea de cauſsa prędicareprædicare, & ne incurramus in illud Pauli, qui prædicas non furandum, furaris, qui prędicasprædicas non mœchandum, mœcharis, execraris idola, & ſsacrilegium facis.
Et non minus aptè, & eleganter div. Chryſsoſstom. in homil. 1. Imperfect. ſsuper idem cap. Matthæi: Per illos quidem (inquit) qui dicunt, & non faciunt, blaſsphematur Deus: utpotè, ſsi benè docent, & melius vivant, videntes GẽtilesGentiles dicunt: Benedictus Deus, qui tales habet ſservos. Verè enim illorum eſst Deus verus: niſsi enim ipſse eſsſset iuſstus, nunquam populum ſsuum circa iuſstitiam ſsic teneret. Nam ſscientia domini ex moribus familiæ demonſstratur. Si autem benè doceant, & malè converſsentur, videntes Gentiles dicunt: Qualis eſst Deus eorum, qui talia agunt? Numquid ſsuſstineret eos talia facientes, niſsi conſsentiret operibus eorũeorum? Vide quomodo Deus per malos Chriſstianos blaſs|phematur, nec poteſst dominus bonam opinionem habere, qui malam familiam habet. Vnde Paul. ad Roman. 2. unum dictum eſst ad populum Dei: Nomen enim Dei per vos blaſsphematur inter gentes. His concordat D. Auguſstin. in lib. de vita Chriſsti, dum inquit: Sanctum eſsſse populum ſsuum Deus voluit, & ab omni contagione iniuſstitiæ & iniquitatis alienum, ut nihil in eo gentes, quod redargueretur, invenirent, ſsed quod admirarentur, & dicerent: Beata gens, cuius Dominus Deus eorum, populus, quem elegit hæreditatem ſsibi. Et D. Polycarpus Martyr, unus ex S. Ioannis Diſscipulis, in epiſstol. quam ad Philip. ſscripſsit, ita ait: Omnes vos invicem ſsubiecti eſstote, converſsationem veſstram conſsiderantes irreprehẽſibilemirreprehenſibilem in gentibus, ut ex bonis operibus veſstris, & vos laudem accipiatis, & Dominus in vobis non blaſsphemetur. Væ autẽautem illi, per quem nomen Domini blaſsphematur. Sobrietatem ergo docete omnes, in qua & vos converſsamini.
De quo argumento, &
97
vitęvitæ eorũeorum, qui inter infideles Evangelium propagare deſsiderant, integritate, oratione, fiduciâ in Deum, ferventi charitate, beneficentiâ, prudentiâ, caſstitate, paupertate, patientiâ, labore, longanimitate, ſscientiâ, exemplo, & alijs, quæ in operarijs Evangelicis requiruntur, plura quidem dicere poſsſsem, niſsi ea alij multis in locis ſsigillatim propuſsuiſsſsent, & illuſstraſsſsent: & pręcipuèpræcipuè, de Indis noſstris loquens, Ioſseph. Acoſsta de procur. Ind. ſsalute, lib. 1. capit. 14. lib. 2. cap. 16. & ſsequent. & lib. 4. cap. 5. Anton. Poſsſsevin. in Biblioth. 1. tomo, lib. 9. capite 19. & ſsequentib. Thomas à Ieſsu de procuranda omn. gent. ſsalut. lib. 4. part. 2. per totum, & Pat. Ioan. Pineda de reb. Salom. lib. 5. cap. 4. §. 6. num. 5. pag. 283. ubi inquit, Verbi Dei miniſstrum inſstar politæ, & acutęacutæ ſagittęſagittæ inſstructum eſsſse debêre doctrinæ ſsplendore, acuminis ſsubtilitate, velocitatis pennis, & fervore diſscurrendi, neque in alium ſscopum ferri debêre, quàm in corda mortalium collimanda.
Sed omittere nolo alia verba D. Chryſsoſstom. homil. 44. in Matth. ubi ex vita, & moribus Evangelizantium ſsumi poſsſse, inquit, argumentũargumentum an virtutis zelo, vel avaritiæ, aut inanis glorięgloriæ cupiditate ducantur: Si Magiſster, aut Doctor in ſsanctitate verſsatur, cognoſsce, quòd propter Deum errantem corrigere vult. Si autem in malis verſsatur, quomodo alium propter Deum corrigere valet ad bonum? Numquid enim aliquis magis miſsericors poteſst eſsſse alteri, quãquam ſsibi?
Loading...