CAPVT XIIX. De dictarum opinionum concordia, & explicatione. Et qualis demum vis, aut coactio Fidei propagandæ cauſsa infidelibus licitè inferri poſssit?

SVMMARIVM Capitis XIIX.

  • 1 IndorũIndorum, & aliorum infideliũinfidelium converſsio ſsi more, & modo Apoſstolico fieri poteſst, abſsque dubio utilior, & laudabilior erit.
  • 2 Praxis, & experientia quotidiana oſtẽditoſtendit, Apoſstolicum prædicandi modum inter Indos exactè ſservari non poſsſse. Et num. ſsequentibus.
  • 3 Præceptum annuntiandi, & propagandi Evangelij ſsemper, & ubique pro viribus impleri debet.
  • 4 Deum tentare, vel miracula expectare nemo debet, dum humana, & rationabili via incedere poteſst.
  • 5 Cap. quæritur 22. q. 2. & cap. ſsi nulla 23. q. 8. expenduntur.
  • 6 Ioannes Metellus deridet eos, qui volũtvolunt inter Indos ſsine armis prædicare, & hiſstoriam circa hoc enarrat.
  • 7 Ioſsephi Acoſstæ elegans teſstimonium expenditur de cauſsis difficultatis, aut impoſsſsibilitatis prædicandi Apoſstolico modo inter Indos.
  • 8 Indi, qui barbari ſsunt, & agreſstes, ſseveritate ſsalutari compelli poſsſsunt, in Eccleſsiæ gremium intrare.
  • 9 Anton. Poſsſsevin. apertè ſsentit, hodie inter Indos, conſsiderata eorum feritate, varietate, & diſstantia ApoſtolicũApostolicum prædicandi modum ſservari non poſsſse.
  • 10 Antonij Cordubenſsis ſsententia de modo converſsionis Indorum.
  • 11 Prædicatores ut ſsint tuti inter Barbaros, de quorum converſsione agunt, benè poſsſsunt ſsecum aliquos milites ducere, & arces munitas extruere, ex ſentẽtiaſententia Ioannis Maioris, & aliorum.
  • 12 Ioſseph. Acoſsta quæ auxilia, quaſsve militares expeditiones admittat, ut Fides tutò inter Barbaros prædicari poſsſsit.
  • 13 Fr. Thom. à Ieſsu præſsidia militaria cõceditconcedit ad frænandos Indos, & prædicatores tuendos.
  • 14 Pat. Franc. Suar. Prædicatores Indorum cum præſsidio, & exercitu ſsufficienti mitti poſsſse, reſsolvit.
  • 15 Schedulæ plures Regiæ expenduntur, quibus opinio Ioan. Maior. in modo prædicationis Indorum probatur.
  • 16 Indos infideles vi præciſsa, & abſsoluta per bellum, aut alio modo ad FidẽFidem convertere, nunquam Hiſspani voluerunt, nec cogitarunt.
  • 17 Schedulis, & inſstructionibus Regijs ſsemper cautum fuit, ut Indi, qua maxima fieri poſsſset ſsuavitate, & humanitate, ad Fidem allicerentur.
  • 18 Indis, ob Fidem recipiendam, vel ex alijs cauſsis, quæ graviſssimæ & urgentiſsſsimæ non eſsſsent, nunquam Reges noſstri bellum fieri permiſserunt.
  • 19 Schedulæ, & inſstructiones plures, referuntur, quæ violentias, & iniurias, Indis illatas, graviter punire iuſsſserunt.
  • 20 Bella per Hiſspanos Indis illata, ut plurimùm, legitima fuerunt.
  • 21 Fidei receptio voluntariè facta, poſst bella, quæ ad eam directò ordinata non ſsunt, violenta appellari non poteſst.
  • 22 Coactio indirecta ad Fidem non eſst per ſse, & intrinſsecè mala.
  • 23 Infideles licèt expugnari non poſsſsint, ut credere compellantur, expugnati tamen, benè hortari poſsſsunt ad credendum.
  • 24 Bellum & armorum terrorem inter Indos Fidem introduxiſsſse, qualiter intelligendum ſsit.
  • 25 Fidei, & Eccleſsiæ propagationem multoties Deus bellis & alijs ærumnis mediantibus, ordinavit.
  • 26 Percuſsſsio Chriſstianorum Ieroſsolymis facta, cauſsa fuit, ut faciliùs per totum Orbem Evangelium diffunderetur.
  • 27 Gothorum, & aliarum nationum barbararum bella, & incurſsiones, eiſsdem, & alijs multis gentibus aditum ad Fidem diſspoſsuerunt.
  • 28 Armenij à Tiridate ſsubacti ad Chriſsti Fidem devenerunt.
  • 29 Burgundiones propter Hunnorum incurſsiones Chriſsto ſse devoverunt.
  • 30 Franci cum Alemanis bella ſsuſscepturi, Religionem Chriſstianam profiteri cœperunt.
  • 31 Conſstantini Magni Imper. converſsio ob belli cauſsam facta fuit.
  • 32 Saxones, Bohemi, Slavini, & Rugiani, qualiter occaſsione bellorum ad Fidem pervenerint.
  • 33 Pruſsſsis Boleslaus pepercit ſsub conditione, ut Fidem acciperent.
  • 34 Heraclius, Siſsebutus, & Dagobertus Iudæos omnes in ſsuis Regnis degentes baptiſsmum recipere coëgerunt.
  • 35 D. Iſsidorus quid ſsenſserit de facto Siſsebuti, Iudæos ſsui Regni baptizari cogentis.
  • 36 D. Paul. ad Philip. 1. verſs. 18. quid ſsenſserit, dum ait, ſse gaudere, ſsive per veritatem, ſsive per occaſsionem Chriſstus annuntietur.
  • 37 Infideles degentes in terris Chriſstianorum licite poſsſsunt ſsecundùm ſsententiam aliquorum directò ad FidẽFidem Chriſstianam compelli, quæ tamen non probatur.
  • 38 Infideles ſsubditi, vi indirecta & cauſsativa benè poſsſsunt ad Fidem deduci.
  • 39 Cap. debet, & cap. ult. 23. q. 4. ubi D. Auguſst docet, malos eſsſse prohibendos à malo, & cogendos, ad bonum, qualiter ſsit explicandum?
  • 40 Infideles poſsſsunt pecunijs, donis, & muneribus ad Fidem allici.
  • 41 Simonia eſst aliquid dare, vel paciſsci expreſssè pro rebus ſspiritualibus, vel ut quis ingrediatur religionem, aut ſsi detur in vim modi, vel conditionis.
  • 42 Deus ſsæpè promitti bona temporalia ſservientibus eum.
  • 43 Fœminæ legatum licitè relinqui poteſst, ſsub conditione, ſsi ingrediatur religionem.
  • 44 Inſsidelibus vitam donare ea conditione, ſsi baptizentur, uſsu receptum eſst.
  • 45 Fidelis fœmina licitè convenit de matrimonio contrahendo cum infideli, ea conditione, ſsi fiat Chriſstianus.
  • 46 Infidelis licèt peccet, baptiſsmum, ob pretium ſsibi datum recipiens: non tamẽtamen peccat ille, qui eum invitat.
  • 47 Cap. iam verò 23. quæſst. 6. illuſstratur.
  • 48 Iudæi, & alij infideles ſsubditi, poſsſsunt tributis, oneribus, & alijs ſservitijs gravioribus, non tamen inſsolitis premi, & honoribus & privilegijs privari, ut ad baptiſsmum recipiendum alliciantur.
  • 49 Pſsal. 32. & Iſsaias cap. 26. ad ignominias, & anguſstias, quas Iudæi hodie ubique patiuntur, reſspiciunt.
  • 50 Iudæis non debet ſservari æquitas.
  • 51 Iudæi à Chriſstianis habitu diſstingui debent.
  • 52 Iudæi, & alij infideles an, & quando bonis privari, & a terris ChriſtianorũChriſtianorum licitè expelli poſsſsint, ſsi baptiſsmum non receperint?
  • 53 Fidem ſsemel etiam minus religiosè, & voluntariè receptam & profeſsſsam, deſserere non licet.
  • 54 Cap. de Iudæis 45. diſstinct. perpenditur, & illuſstratur.
  • 55 Cap. contra Chriſstianos, de hæretic. lib. 6. expenditur, & illuſstratur.
  • 56 Infidelis, qui amore alicuius puellæ fidelis ductus ſsimulatè ſse baptizari permiſsit, & cum ea matrimonium contraxit, in baptiſsmo, & matrimonio perſseverare in foro contentioſso cogendus erit.
  • 57 Baptiſsmus a parvulis Iudæorum, vel aliorum infidelium inter ſse invicem factus, validus erit, etiam ſsi per ludum fiat, cum intentione tamen baptizandi.
  • 58 Athanaſsij baptiſsmus qualiter factus fuerit?
  • 59 Baptiſsmum ſsi quis omnino invitus, & coactus recipiat, an ſsi poſsteà metu ceſsſsante, per longum tempus non contradicat, verè Chriſstianus, & baptizatus cenſseri debeat?
  • 60 Indi, qui ob eam tantùm cauſsam baptiſsmum recipiunt, ut ſsuis Regibus placeant, vel eos imitentur, an ſsint verè Chriſstiani?
  • 61 Principum auctoritas, & exemplum multũmultum inter infidelinfideles barbaros prodeſst, ad eorum faciliorem converſsionem.
  • 62 Schedulis pluribus cautum eſst, ut Prædicatores Indorum, eorum Principes & Gubernatores ante omnia ſsibi gratos reddere curent.
  • 63 Media omnia licita excogitare, & exequi oportet, per quæ Barbari faciliùs ad Fidem deveniant.
  • 64 Prædicatores Indorum, ut ornatiori culta incedant, & muſsicis inſstrumentis utantur, Regiæ ſschedulæ monent.
  • 65 Indorum Prædicatores non peccant, ſsi veſstibus ornatioribus, & cibis lautioribus utantur, ut eos pluris Barbari æſstiment, & ſsic melius ad Fidem alliciant.
  • 66 S. Franc. Xavierus qualiter, & qualiter veſstem mutaverit in Chriſstiana apud Iaponios expeditione?
  • 67 B. Pat. Matth. Riccius veſstem ornatiorem ſsumpſsit, cùm inter Sinas prædicare voluit. Veſstibus ornatioribus ſsemper bonos habitus fuit, ibid.
  • 68 Prædicator Indorum an licitè poſsſsit maiorem ſsanctimoniam, quàm re vera habeat ſsimulare, ut eos melius cõvertatconvertat?
  • 69 Fidem, & eius myſsteria levioribus, & futilibus argumentis is etiam inter Barbaros prædicare, & ſsuadere non licet, alijs ſsolidioribus omiſsſsis.
  • 70 Barbarus ita nemo eſst, ut quaſsdam | evidentes de Fide credenda perſsuaſsiones percipere nequeat.
  • 71 Fides Chriſsti, ſsicut neque per vim, ita nec per mendacium, aut fallaciam introducenda, & ſsuadenda eſst.
  • 72 Deus non indiget mendacijs hominum ex Iob. & D. Paulo.
HIS Argumentis, & conſsiderationibus affirmativa, & negativa ſsupràdictæ quæſstionis, ſsive tituli pars, ita muniri, & corroborari videtur, ut mirum non ſsit, utramque tot, ac tantis ſsectatoribus placuiſsſse. Sed ego, ut eas, quatenus fieri poſssit, ad cõcordiamconcordiam redigam, & certa ab incertis ſseparem. Primò conſstituo, poſteriorẽpoſteriorem iſstam, quæ nullo modo coactãcoactam, & violentam Fidei prędicationemprædicationem, & propagationem admittit, in puncto quidem iuris veriorem, & ſsecuriorem videri, ſsolidioribuſsq́ue rationibus niti. Quis
1
enim negare poterit, converſsionem Gentium omni militari apparatu remoto, & more & inſstituto Apoſstolico factam, magis laudabilem eſsſse? & officij, atque ęquitatisæquitatis, plenam, cùm exemplo, & doctrinâ ipſsius Christi Domini, & Diſscipulorum eius confirmata reperiatur, qui pace, ac patiẽtiâpatientiâ ſsuâ, & eximiâ paupertate, & humilitate potentiam mundi vicerunt, ut concludunt rationes, & auctoritates pro eâdem opinione toto capite præcedẽtipræcedenti perpenſsæ, & Ioſseph Acoſsta lib. 2. de procur. Ind. ſsalut. capite 8. pag. 236. in actu tamen
2
practico, ſsuppoſsitâ omnium fermè Indorum, qui olim reperti ſsunt, & hodie etiam reperiuntur, feritate, & ſstoliditate, & innumeris alijs difficultatibus, quas ſsuprà capite 16. ex numero 43. conſsideravimus, vix quidem eſsſse arbitror, ut progreſsſsus aliquis in Fide apud eoſsdem ſseminandâ, & promovendâ fieri potuerit, aut poſssit, ſsi vis aliqua non miſsceatur, quâ & Barbari ipſsi ad humanitatis officia prius redigi valeant, & Divini Verbi prædicatores ſsecurè inter eos verſsari, atque iniunctum ſsibi EvãgelizandiEvangelizandi munus explêre.
Et hoc ſsenſsu acceptæ prioris opinionis auctoritates, & argumentationes, non uſsquequaque reijciendęreijciendæ, aut contemnendæ videntur. Nam
3
cùm præceptum annuntiandi, & propagandi Evangelium, omnibus temporibus, & in omnibus nationibus vigeat, his ſse accommodare Catholici noſstri Reges, & Prædicatores ab illis miſsſsi, debuerunt, & non
4
Deum tentare, vel miracula expectare, aut ſsub ſspecie perfectionis Evangelicæ, temerè ſse Barbarorum arbitrio committere; ſsed viâ potius humanâ incedentes, rationabili conſsilio id facere, quod tempus, occaſsio, convertendorum conditio, & intentio ſsuſscepti muneris exigebat, argument. text. in
5
capit. quæritur 22. quæſst. 2. ibi: Et in hoc oſstenditur, quòd nemo debet tentare Deum ſsuum, dum habet, quod rationabili conſsilio faciat: & in cap. ſsi nulla 23. quęſtquæſt. 8. ibi: Ne videlicet Deum videatur homo tẽtaretentare, ſsi habet, quod faciat, & ſsuæ, ac aliorum ſsaluti conſsulere non procurat, & ſsanctæ Religionis detrimenta non præcavet.
Quorum iuriũiurium, in ſspecie noſstra, meminit Malferitus dict. conſs. 769. apud MandellũMandellum, num. 14. & ſseq. & Gregor. Lop. in d. l. 2. partitępartitæ, col. 4. verſs. Et id quod Caietanus.
QuãQuam ſententiãſententiam, ultra Auctores, quos | retulimus d. cap. 26. num. 2. & ſseqq. expreſssè agnoſscit
6
Ioan. Metellus in epiſst. proœmiali, quam ad hiſtoriãhiſtoriam Hieron. Oſsſsorij Epiſscop. SiluẽſSiluenſ. ſscripſsit, & ex eo reſsolvit Theatr. vitæ humanęhumanæ, volum. 27. lib. 3. pag. 4090. tradens, diu quidem in Hiſspania diſsceptatum, num Indi bello, an ſsolâ Divini Verbi Chriſstiani promulgatione, prædicationéve ad noſstra ſsacra, & ritus traducendi forent? obtinuiſsſseq́ue (reclamãtibusreclamantibus tamen multis) aliquorum Dominicanorum ſsententiam, qui benevolentiâ potius, & perſsuaſsione, quàm ferro, ad Chriſstianam ReligionẽReligionem convertendos eſsſse putarent. Cùm autem ex ijs quidam ſseſse inermes in Floridam, hoc nomine, contuliſsſsent, ſstatim a Barbaris fuiſsſse trucidatos, ſtultitięq́ueſtultitiæq́ue ſsuæ pœnas dediſsſse. Atabalibamq́ue Peruanorum Regem Fidei notitiam, & librum ſsibi à noſstris ante bellum oblatum, in terram, tanquam ridiculum, proieciſsſse: Neceſsſsariò igitur (inquit prædictus Auctor) uſsus alteram ſsententiam, nimirum vi, armiſsq́ue Indos ad Chriſstianam Fidem eſsſse deducendos, compellendoſsq́ue comprobavit.
Idem quoque, piùs, &
7
elegantiùs tradit Ioſseph. Acoſsta dict. lib. 2. cap. 8. pag. 238. ubi ait, quòd ſsi veterem illam, & Apoſstolicam Evangelizandi rationem in pleriſsque huius Occidentalis Orbis gentibus adamuſssim tenêre quis pergat, nihil aliud, quàm amentiæ extremęextremæ damnandus erit: neque immeritò, cùm experientia ipſsa, omni exceptione ſsuperior teſstis, rem abundè monſstraverit. Nam in multis expeditionibus, & præcipuè in illis, quęquæ ſsemel, atque iterum, & tertiò ad Floridam factæ ſsunt, prędicatoresprædicatores, qui pacificè, & Evangelico modo ad Indos ingreſssi ſsunt, inauditi, indicta cauſsâ, miſserè, & abſsque ullo animarum fructu trucidati fuerunt; quod & Dominicani probarunt, & alij Religioſsi viri plus ſsatis experti ſsunt. Proptereà quòd hæ gentes, ſsicut beſstiarum moribus utuntur, ita humanitatis parum permittant, ſsine fœdere, ſsine miſsericordia, prout quidvis collibitum eſst, ita temerè agentes: in hoſspites, & externos nullum gentium ius obſservantes, cùm ne inter ſse quidem naturæ leges ſsciant. Quamobrem qui horum ſse ratione, & arbitrio commiſserit, poterit is cum apris, & crocodillis amicitiam inire. Neque verò ab iſstis martyrium expectandum eſst, quæ fortaſssis ſspes tantum diſscrimen levaret: non enim pro Fide, pro Christo, pro Religione moriendum eſst: ſsed vel ut ſsuaviores epulas de te præbeas, quod Braſsilienſsibus, & toti Septentrionali oræ huius Orbis vulgare eſst, vel ſspolium prębeaspræbeas barbaris elegans, vel denique quia viſsus es nunquam, & quid in te ſsibi liceat, experiri iuvat. Vnde non eſst prudentięprudentiæ, ſspecie iuſstitiæ ſsanctioris committere, ut ſsalutem ipſse abijcias, & alienam nihilo amplius compares.
Hactenus Ioſsephus Acoſsta, qui iterum lib. 3. cap. 13. pag. 329.
8
docet, infideles, qui ſse in recipienda Fide duriores prębentpræbent, ruſsticitate magis animi, quàm electione rationis (cuiuſsmodi barbari pene omnes ſsunt, iudicij vix ſsententiam ſsequentes, ſsed impetu, aut conſsuetudine impulſsi) hos certè ſseveritate quadãquadam ſsalutari in Eccleſsiæ gremium intrare, compellẽdoscompellendos eſsſse.
AcoſtęAcoſtæ veſstigia premens
9
Anton. Poſsſsevin. in Bibliot. 1. tom. lib. 9. cap. 24. pag. 402. ita, non minus eleganter ſscribit: Verumtamen, quoniam non deſsunt, qui ſspecie perfectioris boni cogitent, nihil aliud eſsſse curandum ijs, qui ad Indias pro Evangelio navigant, & adeò reliquis, qui Chriſstiani ſsunt, quàm ut illuc in baculo, & pera proficiſscantur: uni Deo abſsque alijs præſsidijs innixi. Certè non omnino omnibus in locis ita penſsanda res eſst: quin ſsecundò addendum, non ſsolùm deſstrui finem, cùm media tolluntur, ſsed | diverſsa quædam pro diverſsis mundi quaſsi ætatibus requiri. Potuiſsſse quidem illud ab Apoſstolis præſstari, quibus varia chariſsmata, linguarum donum, & peculiaris à Deo conceſsſsa facultas fuerat, donec grandeſsceret, quæ plantabatur Eccleſsia. At irrigatio ceſsſsat (inquit Gregorius Magnus) ubi arbor egit radices. Et quod non valet Sacerdos efficere per Doctorum ſsermonem (ait Iſsidorus) iam poteſstas hoc debet implere per diſsciplinæ terrorem. Sanè verò plurimis, qui ſsub Regum patrocinio, atque imprimìs à Sede Apoſstolica ad Indias tranſsmiſserunt, ſsi naucleri, naves, remiges, milites, commeatus, veſstes, libri, portus, domciliadomicilia, defuiſsſsent, ecquid inter illas truces gentes ſsine miraculorum & linguarum dono efficere potuiſsſsent? Aut quomodo ſsine magiſstratu, præſsidijſsve ullis ſsalvi fuiſsſsent? Et verò qui abſsque his medijs, ſspecie quidem zeli, ſsed non integra fortaſsſse ſscientia impulſsi, in eaſsdam gentes aliquando procurrerunt, pauciſsſsimi fuere, qui aut re infecta, aut omnino non redierint, non perſseveraverint, aut denique miſserè trucidati non ſsint in Florida, in Nova Hiſspania, in Braſsilia, in Peruano tractu, in philippinis, in Malucis, in Macano, Malaca, & in reliqua India. At contra reliqui Divinum negotium benè geſsſsere, qui priſstinam viam inſstiterunt in eadam Florida, Chichimecis, California, Nova Mexico, multis tractibus Perù, Braſsiliæ, in plurimis item inſsulis Archipelagi Philippinarum, Babuyanæ, Lequijs, China, Cochinchina, CãboxaCamboxa, Ciana, Iava, Burneyo, & pleriſq;pleriſque alijs inſsulis. Hæc Poſsſsevinus.
Cui arrident verba Anton. Cordubenſs. in quęſtquæſt. lib. 1. q. 57. dub. 5. pag. 503. verſs. Non eſst ergo, ex eiſsdem rationibus concludentis; non
10
eſsſse nunc Fidem prædicandam, neque gentes, & idololatras ad Fidem convertendos omnino eodẽeodem modo ſsicut in Eccleſsia primitiva, ubi ſsæpè miracula fiebant, quando pauciſssimi fideles Chriſstiani erant, quia non eſst eadem ratio, & cauſsa, ut dictum eſst.
Et iuxta hanc ſsententiam benè poteſst admitti, & ſsecurè defendi doctrina Ioan. Maioris in 2. SentẽtSentent. diſst. 44. quæſst. 2. dum
11
ait; poſsſse hodie Principes Chriſstianos ad convertendos Barbaros mittere prędicatoresprædicatores cum ſsufficienti exercitu, non ut bellum inferant, ſsed ut prædicatores ſsecuri incedant, turreſsq́ue & arces munitas in terminis provinciarum infideliũinfidelium conſstruere, ut facilior, & ſsecurior aditus, & exitus fidelibus pateat; quod licèt reijciant, imò & irrideant Victoria, Bañez, Eman. Rodericus, & Pat. Lud. de Torres in locis ſsup. cap. prox. numer. 1. relatis: rectè tamen & prudenter probat, & laudat Gregor. Lopez in d. 1. 2. partitæ, gloſsſs. magn. col. 2. & col. 16. verſs. Tertia concluſsio, & Ioſseph. Acoſsta, iſstarum Indicarum rerum, & expeditionum oculatiſssimus, & expertiſssimus teſstis, dict. lib. 2. cap. 11. 12. & 13. docens, quòd
12
ut in militari diſsciplina non rectè provincia aliqua expugnatur, & in ditionem redigitur, niſsi deductâ coloniâ, & præſsidio impoſsito, gradus figatur; ita profecto in horum infidelium converſsione nihil ſsperandum eſst lucri, niſsi obfirmato animo, ijs corripiendis, inſstruendis, atque ad profectum uſsque promovendis, conſsilia, curæ, conatuſsq́ue omnes admoveantur. Neque enim repentè quicquam legitima incremẽtaincrementa ſsuſscipit. Et ad hoc commodè faciendum, ſsimul proficiſsci oportêre viros militares, neceſsſsaria humanæ vitæ præſsidia in tam longa, tamq́ue periculoſsa peregrinatione ferentes, ſsimul vitæ ęternææternæ præcones Caſstris Christi militantes, ut diaboliccâ tyrannide captas animas Deo expugnent. Hocq́ue ita coniuncto officio fieri oportère, non ſsolùm rationem docuiſsſse, verùm ipſsam iam longo uſsu comparatam experientiam. Et quod ſsi quà ſspes eſst ſsalutis Barbarorum, in his certè expeditionibus poſsita eſst. Nam ſsi prędicationeprædicatione EvãgelijEvangelij cõmonendicommonendi, | excitãdiq́ueexcitandiq́ue ſsunt, neque id ſsieri unius, & alterius Sacerdotis peregrinatione permittit, vel ipſsorum ingeniũingenium ferox, vel regionum immenſsa diſstantia, neceſsſsario pręſidiopræſidio deſstituta, perſspicuum eſst complurium hominum cœtu, & rerum opportunarum apparatu opus eſsſse; quęquæ ſsanè duo in harum expeditionũexpeditionum ratione continentur.
Idem diſsertè docet Poſsſsevinus ubi ſsup. &
13
Fr. Thom. à Ieſsu lib. 2. de procur. Ind. ſsalut. cap. 8. pag. 55. ubi. ait, ad propagandam, & defendendam FidẽFidem, quęquæ inter hos Barbaros prædicatur, neceſsſsarium eſsſse Chriſstianorum Principum patrocinium, & potentiam, & ut Barbari ipſsi, naturâ efferati, vim noſstrorum pertimeſscant, & aliquo ſręnofræno fœdera, & amicitias, quas parum curare ſsolent, obſservare cogantur. Et iterum lib. 4. par. 1. cap. 1. pag. 120. ubi item ait: Et quod ſsine controverſsia eſsſse videtur, poſsſsunt miniſstri, qui inter Barbaros verſsantur, ſsuæ vitæ indemnitati conſsulere, & præſsidijs illis, quæ defenſsionis sũtsunt propria, ut ſsunt præſsidia militaria, & alia, quæ Barbaros ipſsos, quorum natura eſst maximè conſstans, & infida, in officio terrore, ac metu contineat, muniri.
Eruditiſssimus quoque Pat. Franc. Suar. in tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. num. 10. mitti
14
poſsſse Prædicatores cum præſsidio, & exercitu ſsufficienti propter rationes ſsuprà factas admittit; requirit tamen, ut priùs infideles blandè & pacificè de audienda & recipienda prędicationeprædicatione moneantur.
Quibus conveniunt
15
plurimè noſstrorum Regum ſschedulæ, & inſstructiones, curam iſstam Ducibus ad has expeditiones miſssis præcisè iniungẽtesiniungentes. Et pręcipuèpræcipuè cavetur in proviſsione Caroli V. Imp. dat. Granat. 17. Novemb. ann. 1526. quæ extat in 4. tom. ſsched. impr. pag. 224. ibi: Otroſsi mandamos, que deſspues de hecha, è dada a entender la dicha amoneſstacion i requerimiẽtorequerimiento a los dichos Indios, ſsi vieredes que conviene i es neceſsſsario para ſservicio de Dios nueſstro Señor, i nueſstro, i ſseguridad vueſstra, i de los que adelante huvieren de vivir i morar en las dichas islas, i Tierraſsirme, de hazer algunas fortalezas, ò caſsas fuertes ò llanas para vueſstras moradas procuraràn con mucha diligencia i cuidado de las hazer en las partes i lugares donde eſsten mejor, i ſse puedãpuedan conſservar i perpetuar, procurando que ſse hagan con el menos daño, i perjuizio, que ſser pueda, ſsin los herir, i matar por cauſsa de las hazer, i ſsin les tomar por fuerça ſsus bienes, i hazienda: antes mandamos, que les hagan buen tratamiento, è buenas obras, i les animen, i alaguen, i traten como a Chriſstianos, i proximos: demanera, que por ello, è por exemplo de ſsus vidas de los dichos Religioſsos, ò Clerigos, è por ſsu dotrina, predicacion, è inſstruccion vengan en conocimiento de nueſstra Fè, i en amor i gana de ſser nueſstros vaſsſsallos, &c.
Et noviſssimè idem expreſssius diſsponitur in alia epiſstola dat. Matr. 17. Martij anno 1619. ad Excellentiſssimum Proregem Principem Eſsquilacenſsem ſscripta; cui cùm ibîdem iniungeretur, ut pro viribus faveret expeditionem, & prædicationem, quam Gundiſsalvus de Solis ad Indos Toxococies, noviter repertos, facere deſstinabat, ſstatim præcipitur: I pues el principal intento es la predicacion del Evangelio, i lo demas ſsecundario, os encargo con particulares veras, è inſstancia, que procureis con buen cõſejoconſejo, i medios a propoſsito, proſseguilla, i fenecella, pues ſserà obra de tanta eſstima: i porque ſserà caſso feo entrar en tierra tan populoſsa ſsin las fuerças neceſsſsarias, procurareis autorizarlas, demanera que la gente ſse acredite, i no ſse aventure, i que ſse vayan ſsiempre aſsſsegurando las eſspaldas con buenos baſstimentos, i algunos abrigos, ò fuertes, demanera que en caſso repentino i de impetus de gente, tengan abrigo i reparo, procurando, que pues en aquella tierra no ſse ha viſsto gente de acavallo, ni armas de fuego, que deſsto aya el mejor recaudo que ſse pueda. I ſsobre todo os encargo afectuoſsamente el buen tratamiento de los Indios, i | el regalo i caricias con que es juſsto atraerlos, conſservando la autoridad que conviene entre barbaros, pues ſsabeis, que la conquiſsta de las voluntades es la vitoria precioſsa en el acatamiento de Dios, i la mas acepta al bien publico, i a mi ſservicio.
Secvndò conſstituo,
16
noſtrãnoſtram quęſtionemquæſtionem in eo non verſsari, an vi præciſsâ per bellum, aut alio modo, infideles ad Fidem, & baptiſmũbaptiſmum recipiendũrecipiendum, compelli poſssint? Certiſssimum namque eſst, hoc caſsu characterem baptiſsmi non imprimi, & reliquas rationes, & auctoritates militare, de quibus in primo argumento capitis præcedentis meminimus. Neque exiſstimari debet, Hiſspanos aliquo modo id ullibi tentaſsſse, vel igonoraſsſse, cùm viros pios & religioſsos ſecũſecum ſsemper in omnibus expeditionibus ducerent, quos hoc vulgatiſssimum Chriſstiani iuris, & inſstitutionis principium latêre non potuit. Præſsertim, cum
17
id ſsatis animadverſsum in Regijs codicillis, & inſstructionibus reperirent; quibus ſseriò, & graviter cavebatur, qualiter ſse cum Indis in Fidei prædicatione, & introductione habere deberent in omnibus expeditionibus, quęquæ factęfactæ faciendæve ſsunt, ſsive ad novas gentes quęrendasquærendas, ſsive ad iam quęſitasquæſitas perveſtigãdasperveſtigandas, diſstrictè præcipiendo, ut Barbari humaniſssimè, quantum ſsieri poſsſset, & ſsuaviſsſsimè tractarentur, blandiſsq́ue verbis, aſssiduis prędicationibusprædicationibus, & ChriſtianęChriſtianæ vitæ exemplo, commercijs quoque, donis, & muneribus ad Fidem ſsuaderentur, & allicerentur, non autem vi, & armorum, ac bellorum terrore;
18
ad quæ nunquam noſstris pervenire conceſsſsum fuit, niſsi priùs graviter ab Indis aggreſssi, & laceſssiti fuiſsſsent, & omnibus alijs medijs, requiſitionibuſq́;requiſitionibuſq́ue tentatis, vitęvitæ, & incolumitati ſsuæ aliter conſsulere non valerent.
Quod optimè in noſstræ quæſstionis terminis advertit Gregor. Lop. in. d. 1. 2. tit. 23. part. 2. gloſsſs. magn. col. 4. verſsic. In modo tamen bellandi, Acoſsta lib. 2. de procur. Ind. lalut. cap. 7. & manifeſstè colligitur ex
19
ſschedulis ſsup. relatis, & ex prima, & pijsima illa inſstructione Chriſstophoro Columbo à Regibus Catholicis data, quam refert Epiſscop. ChiapẽſChiapenſ. in. replicat. ult. ad obiection. Sepulvedæ fol. 52. Anton. de Herrera in hiſst. gen. Ind. decad. 1. lib. 1. & lib. 3. & ex alijs, quęquæ poſsteà Nicolao de Ovando, Licentiato Figueroa, Ferdinando Corteſsio, & alijs Ducibus ſsucceſssivè traditæ ſsunt, quarũquarum paſssim meminit idem Herrera in dict. hiſstor. gen. Ind. præcipuè decad. 1. lib. 4. cap. 11. & 12. lib. 5. cap. 11. lib. 6. cap. 19. lib. 9. cap. 5. & 14. & decad. 2. lib. 3. cap. 8. decad. 3. lib. 5. cap. 1.lib. 9. cap. 2. lib. 10. cap. 9. & 10. & deced. 4. lib. 1. cap. 8. lib. 2. cap. 3. & lib. 4. cap. 10. & lib. 6. cap. 11.
Et ad idem tendũttendunt plures aliæ ſschedulæ, & inſstructiones, quæ extant inter impreſsſsas, 4. tom. pag. 221. & multis ſequẽtibſequentib. PręſertimPræſertim nobilis illa proviſsio Philipp. 11. quæ vocatur: Del boſsque de Segovia, 13. Iulij ann. 1573. & reperitur dict. 4. tom. pag. 245. in qua hoc graviſssimis verbis, & pœnis cautum fuit. Et in alia ſschedula, data Guadalupi 1. April. ann. 1. 86 dict. 4. tom. pag. 246. Gubernatori PhilippinarũPhilippinarum præcipitur: Que proceda ſseveramente cõtracontra los deſscubridores, que no guardan las inſstrucciones, porque ai algunos que piẽſanpienſan que por ſser los Indios infieles pueden ſser conquiſstados i ſsujetados por fuerça de armas, &c.
Quod igitur noſstri ſsecerunt, fuit,
20
* proſst bella varijs de cauſsis, & plerumq;plerumque legitimis, & aliquibus Indiarum regionibus exantlata, & alijs provincijs, diverſsis rationibus, & evẽtibuseventibus in noſstrorum Regum ſsupremum dominiũdominium, & gubernationem redactis, ut ex ſserie hiſstoriarum apparet, per religioſsos viros, & prędicatoresprædicatores enixè curare ut Indi Chriſstianam Fidem, & religionẽreligionem agnoſscerent, & ad eam recipiendam blandis, ſsuavibus medijs adducerẽ| p. 490turadducerentur. Quod cùm innumeri eorum libentiſssime, & cum maxima animi alacritate feciſsſsent, iuxta ea, quæ ſsup. cap. 4. ex num. 20. tradidimus, non
21
poteſst ullo modo hæc Fidei receptio violenta appellari, ad quam bella, & armorũarmorum ſstrepitus directo ordinata non ſsunt, licèt per indirectum videri poſssit, ipſsis bellis mediantibus, prædicationi, & receptioni eiuſsdem Fidei faciliorem viam, atque aditum præparatum fuiſsſse. ConſtãsConſtans quippe apud omnes Theologos opinio eſst,
22
coactionem indirectam non eſsſse per ſse, & intrinſsecè malam, ſsi debitis circunſstantijs ſsiat, & finis converſsionis prudenter, & cum ſspe perſseverantiæ intendatur, ut tetigimus ſsup. cap. 16. ex. n. 103. & egregiè docet gloſsſs. in cap. debet 53. 29. q. 4. D. Anton. 2. par. tit. 12. cap. 2. Gabr. Angelus, & plurimi alij, quos refert, & ſsequitur Gregor. de Valencia tom. 3. diſsp. 1. punct. 6. Thom. Sanchez lib. 1. de matrim. diſsp. 36. Tiber. Decian. in tract. crimin. lib. 5. cap. 14. num. 1. Azorius tom. 1. inſstit. Moral. lib. 8. cap. 24. Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsal. lib. 5. par. 1. dub. 2. pag. 204. & noviſssimè P. Suarez in d. tract. de Fide. diſsp 18. ſsect. 3. ex num. 8. & Didac. Valdeſsius de dignit. Reg. Hiſspan. cap. 19. num. 6. ubi ita
23
ait: Igitur infideles hi non baptizati expugnandi ſsunt, non ut credere compellantur, ſsed ut hortentur ad verè credendum, & allegat illud Taciti lib. 3. Annal. Vt rei agi poſsſsint, acie vincendi ſsunt.
Et hoc ſsenſsu
24
accipiendũaccipiendum eſst, quod tradit Thom. Bozius, ſstatim citandus, cap. 9. in ſsine, Ioan. Boter. in relat. univerſsal. par. 4. lib. 3. pag. 55. & 56. Ant. Herrera in. dict. hiſst. gen. Ind. decad. 2. lib. 5. cap. 4. pag. 167. & Fr. Ioan. à PõtePonte in conven. utriuſsque Monarch. lib. 3. cap. 3. §. 3. pag. 19. in margine: bellũbellum ſsciliccet, & armorum favorem Chriſstianam Religionem inter Indos OccidẽtalesOccidentales introduxiſsſse. Non enim loquuntur de coactione preciſsa, & directa, ſsed de indirecta, & cauſsativa, quęquæ, ut diximus, licita eſst, & permiſsſsa, & in Dei Eccleſsia multoties viſsa, & obſservata. Cuius
25
propagationem, & dilatationem per omnia ferè ſsæcula in plurimis gentibus, & nationibus, Deus ipſse non ſsolâ Evangelij voce diſspoſsuit, ſsed plerumque mediantibus bellis, & alijs perſsecutionibus vel rerum pręſentiũpræſentium beneficijs, aut depulſsione malorum, quæ Christi Fide non receptâ timeri potuiſsſsent, ut latè, & copiosè proſsequitur Thom. Boz. lib. 4. de ſsign. Eccl. Dei, ferè per totum, & præcipuè cap. 8. & 9. Theatr. vitæ humanæ omnino legendũlegendum, volum. 16. lib. 1. pag. 3004. & ſseq. & Medina in C. de reſstitut. q. 27.
Ecce enim
26
perſsecutio illa Ieroſsolymis Christi, & Apoſstolorum eius diſscipulis facta, cauſsam præbuit, ut quindecim & plus Chriſstianorum millia per omnem Orbem ſspargerentur, & omnia regna ad Fidem traducerent, ut ait D. Lucas in Acta Apoſstol. cap. 8. & 11. & proſsequitur Cardinal. Baron. in Annal. Eccl. 1. tom. ann. 35. ex num. 1.
Gothi
27
quoque, Hunni, Suevi, Vandali, Alani, in Occidentales Europæ partes glomeratis examinibus irruentes, eas graviſssimis bellis, & calamitatibus affecerunt, & labefactarunt. In quo tamen Paul. Oroſsius ſscribit. lib. 7. cap. 14. laudandam, & attollendãattollendam Dei miſsericordiam videri, quãdoquidemquandoquidem hoc modo, per Orientem, & Occidentem, EccleſsChristi, innumeris eorundem BarbarorũBarbarorum credentium populis repletęrepletæ ſsuerunt, & tantæ gentes agnitionem veritatis acceperunt, quam invenire anteà illęillæ niſsi hac occaſsione non poſsſsent.
Quibus exemplis, adhuc magis in ſspecie, cum Bozio ubi
28
ſsup. Armeniorum hiſstoriam ſsubijcere poſsſsumus; qui à Tiridate ſsubacti, edicto ad Christvm addicti ſsunt. Et
29
BurgundionumBurgundiorum; quorum gens, cum incurſsionem Hunnorum timêret, Christo ſse de|vovit, ſsi profligaret hoſstes; quod illi Divinitus eſst conceſsſsum. Idem contigit multò pòſst
30
Francis, qui Gallias occupârant, & eorum Regi Clodoveo, cum prælium commiſsſsurus eſsſset adverſsus Alemanos, & eorum robur, & innumeram multitudinem maximè formidaret.
Conſstantinus
31
quoque Magnus Christo ſse adiunxit ob victoriam, quam retulit de Maxentio per Crucis ſsignum, aliaq́ue beneficia cœlitus illi conceſsſsa, ut poſst alios enarrat Baronius tom. 3. ann. 312. ex num. 56.
SaxonięSaxoniæ
32
etiam incolas Carolus Magnus undecim pręlijsprælijs diverſso tempore domitos, Chriſstianæ Religioni, quam ſse ultrò accipere profeſssi fuerant, & decies abiecerãtabiecerant, integrè adiecit anno 785. ut Rheginus, Eguinart. & Aimoinus ſscribunt. Borivorius item, & Otho Magnus armorum vi inter Bohemos Fidem inſstituerunt, & reſtituerũtreſtituerunt, ut teſstatur Dubravius lib. 5. & 6. Et Slavini, ut refert Helmodius lib. 6. cap. 9. 16. 19. & 24. cùm Othonis Magni punitionem timêrent, qui eos bello delêre volebat ob quędamquædam latrocinia, & incurſsiones in Chriſstianos factas, illam Christi cultum cõplectendocomplectendo redemerunt: à quo cùm poſsteà perfidè diſscesſssiſsſsent, ab Henrico 1. & Conrado eius ſsucceſsſsore, prælijs fracti, ad Fidem redire coacti ſsunt.
Rugiani quoque, eodem Helmod. teſste lib. 1. cap. 43. & lib. 2. cap. 12. & 13. Ludovico Imperante, Christo nomen dare cœperunt: mox ab eo hi defecerunt, donec Vvaldemarus Dannorum Rex, exercitu ducto, illos devicit, & gentem rudem, & belluinâ rabie ſęvientẽſævientem, partim prędicationeprædicatione aſssiduâ, partim minis, ab innata ſsibi feritate, ad novęnovæ religionis coverſsionem perduxit, anno 1186.
Boleslaus
33
item Polonorum Rex, ut tradit Arnold. lib. 7. cap. 9. Pruſsſsos, qui ob plurimas ChriſtianorũChriſtianorum cædes errant pœnæ capitali obnoxij, bello, ferro, & incendijs punire decreverat: illi ſsupplices pacem poſstularunt, & eâ conditione obtinuerunt, ſsi Christi legem admitterent; quod & ſstatim, ut ſsibi erat imperatum, fecerunt, demolitiq́ue ſsunt fana, & ſsimulacra falſsæ ſsuperſstitionis.
Heraclius
34
etiam Imperator, & Siſsebutus Hiſspaniæ, & Digobertus Galliæ Reges, Iudæos omnes in ſsuis ditionibus degentes, baptiſsmum recipere coëgerunt, ut latiùs patebit infrà cap. 19. num. 38. Quod factum
35
licèt non valdè probet D. Iſsidor. in hiſstor. Goth. Æra. 650. inquit tamen, ſcriptũſcriptum eſsſse, Christvm ſsive per occaſsionem, ſsive per veritatem annuntiandum, alludẽsalludens nimirum ad illud
36
D. Paul. ad Philippenſs. 1. verſs. 18: Dum omni modo ſsive per occaſsionem, ſsive per veritatem Chriſstus annuntietur: & in hoc gaudeo, ſsed & gaudebo.
Quem locum exponens D. Thom. ibîdem, docet, per occaſsionem annũtiareannuntiare Christvm, qui non intẽditintendit hoc principaliter, ſsed propter aliud, puta lucrum, vel gloriam. Perveritatem autem, quando ex recta intẽtioneintentione. Vtroque autem modo hoc fieri ad utilitatem EccleſięEccleſiæ, dummodo verè Christvs annuntietur, & falſsa doctrina non miſsceatur. Quia ut ait D. Auguſstin. Paſstor, qui propter veritatem annuntiat, eſst amandus; mercenarius, qui propter lucrum, eſst tolerãdustolerandus, qui falſsus, expellendus. Et eòdem tendit Tertull. qui 5. contra Martionem ſsic vertit: Nihil mea, ſsive cauſsatione, ſsive veritate Chriſstus annuntietur, quia unus annuntiabatur, ſsive ex cauſsatione ſsive ex veritate Fidei: Gloſsſsa quoque Ordinaria, & D. Anſselmus ibîdem, eos ab Apoſstolo notari tradunt, qui temporalibus lucris, & commodis inhiantes, prędicationemprædicationem ſsuſscipiunt, quos, quamvis mercenarios, non prohibet Apoſstolus, ſsed permittit, quia & ipſsi utiles ſsunt ad aliqua. Neque abeſst D. Auguſst. in ſserm. 49. in Ioan. ubi cùm hunc locum per trãſen| p. 492namtranſennam incidiſsſset, ſsic ait: Sunt homines in Eccleſsia, de quibus dicit Apoſstolus ad Philip. I Qui ex occaſsione EvangelizãtEvangelizant quærentes ab hominibus commoda ſsua, ſsive pecuniaria, ſsive bonorum, vel laudis humanæ, quomodolibet volentes accipere munera Evangelizant, & non tam ſsalutem eius quærunt, cui annuntiant, quàm commodũcommodum ſsuum: Brevius Oecumenius: Quid mihi curæ eſst, quo quis ſscopo prædicet, qui interim rectè prædicet? ſsive per occaſionẽoccaſionem propter invidiam adverſsum me, ſsive per veritatem Chriſstus annuntietur, Dionyſsius verò Carthuſsianus, & Caietan. ut alios recentiores omittam, verba illa: Sive per occaſsionem, interpretãturinterpretantur, id eſst: Incidentaliter, ſscilicèt, ex invidia, ſseu cõtẽtionecontentione, ſseu alio quovis prætextu. Pro quibus GręcaGræca verſsio ſstare videtur, quęquæ ubi Vulgata dixit: Occaſsionem, apponit: Prophaſsim, quod idem eſst ac prętextusprætextus, occaſsio, excufatio, vel ſsimulatio, quaſsi ſsenſsus ſsit, prędicationemprædicationem veram quolibet colore, aut intentione operatam, ijs quidem utilem eſsſse, qui eius occaſsione cõverſiconverſi ſsunt, quamvis prædicantibus potius noceat, quàm proſsit. Vt tandẽtandem D. Auguſst. non minus eleganter expreſssit Pſsal. 115. ſsic inquiens: Qui non ex charitate, ſsed ex occaſsione prædicabant Verbum Dei, aliud ſsentiebant, quod in eorum moribus apparebat: & aliud prædicabant, ut ſsancto nomine placerent hominibus. Quos tamen Chriſstum annuntiare permittit, quamvis enim ea potius crederent, quæ ipſsi faciebant, ut morerentur, ea tamen prædicabant, quæſsi alij credẽtescredentes facerent, ſsalvarentur. Terrenis namque cupiditatibus conſsulentes, Regnum cœlorum annuntiabant, habẽteshabentes in pectore falſsitatem, in lingua veritatem. Tertiò cõſtituoconſtituo, quod
37
ſsi de illis infidelibus loquamur, qui Principibus Chriſstianis ſsubditi ſsunt, & in eorũeorum terris, & imperijs habitant, plures Auctores reperiemus, qui gravibus argumẽtisargumentis & rationibus ducti, affirmare audent, religiosè, & utiliter eoſdẽeoſdem Chriſstianos Principes facere, ubi eiuſsmodi ſsibi ſsubditos infideles, etiam invitos, & reluctantes compellunt, ut Fidem, & Religionem Chriſstianam ſsuſscipiant, poſstquâm ſufficientẽſufficientem illus propoſsitionem habuerint. Hanc enim ſententiãſententiam expreſsse tenuit, & probavit Scotus in 4. diſst. 4. q. ult. & ſsequitur Gabr. ibid. q. 2. dub. 5. circa finẽfinem, Alfonſs. à Caſstro de iuſst. hæret. punit. lib. 2. cap. 14. & non eſsſse improbabilem tradit Mag. Lorca in 2. 2. ſsect. 1. diſsp. 36. num. 7.
Et licèt cõtrariacontraria verior ſsit, ex rationibus, & auctoritatibus cap. pręcedètpræcedèt. relatis, quæ non minus in ſsubditis, quàm in non ſsubditis militãtmilitant, & ex alijs, quæ contra Scotum cum magis communi TheologorũTheologorum Schola poſst D. Thom. 2. 2. q. 10. art. 8. & 11. docet Caiet. ibid. D. Antonin. in ſsumm. 2. p. tit. 12. cap. 2 Palud. in 4. diſst. 4. q. 4. DurãdDurand. q. 6. Soto diſst. 9. q. 1. art. 3. Victor. in relecti. 1. de Indis, HẽricHenric. lib. 2. de Baptiſsm. cap. 4. num. 8. Greg. de Valenc. d. 3. tomo, diſsp. 1. punct. 6. Torres de Fide, art. 7. diſsp. 51. dub. 1. col. 638. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gẽtgent. ſsal. lib. 5. in princ. pag. 204. & Doctiſss. P. Suar. qui alios allegat, in eod. tract. diſsp. 13. ſsect. 3. ex n. 4. Vbi tamen
38
non agitur de coactione directa, & pręciſapræciſa, ſsed de indirecta, & cauſsativa, ijdem Auctores reſsolvunt, licitũlicitum eſsſse, omnia media quęrerequærere, & tentare, per quæ ad Fidem ſuſcipiendãſuſcipiendam, & capeſsſsendam alliciantur. Atq;Atque ita D. Aug. in epiſst. 204. ad DonatũDonatum, quæ refertur à Gratian. in
39
cap. ult. 23. q. 4. meritò docet, malos eſsſse prohibendos à malo, & cogendos ad bonũbonum, nimirũnimirum per hanc coactionẽcoactionem, quæ iuſstis, & opportunis medijs irrogatur, ut ibi explicant Gloſs. & Doct. & idem Aug. in epiſst. 52. ad Macedon. relatus in cap. debet 53. eâd. cauſs. & q. ubi inquit: Debet homo diligere proximũproximum tanquãtanquam ſse ipſsum: ut quem potuerit hominem, vel beneficientiæ conſsolatione, vel reformatione doctrinæ, vel diſsciplinæ coërtione adducat ad colendum Deum. Ex quo text. gloſsſs. argumentum de|ducit, quòd
40
pecunijs, donis, & muneribus rectè poſsſsumus infideles ad FidẽFidem allicere, prout eos invitat Auguſst. in cap. quod autem 23. q. 7. ibi: VtinãVtinam Catholici fiant, & non ſsolùm quæ dicunt ſsua, ſsed etiam noſstra in pace nobiſscum & charitate poſsſsideant: & ſsequuntur Archid. in. d. cap. debet homo, & in cap. qui ſsincera 45. diſst. gloſs. in cap. quãquam pio, verb. Interventu, & ibi Turrecrem. col. 2. 1. q. 2. Aloiſsius Leo in l. 1. num. 57. C. de Iudæis, & noviſss. Anton. Ricciullus in tract. de. iur. perſs. lib. 2. c. 36. n. 5. & 6.
Nam quamvis alioqui
41
omnes pactiones, & nũdinationesnundinationes, quęquæ in rebus ſspiritualibus ſsiunt, prohibitæ ſsint, & ſimonięſimoniæ labem videantur habêre, cap. quàm pio 1. q. 2. cap. primum 22. q. 2. cap. ult. de tranſsact. cum notatis à D. Thom. 2. 2. q. 189. art. 9. ubi ex eo, inquit, ſimoniãſimoniam contrahi, ſsi detur aliquid pretio æſstimabile alicui ſsub pacto expreſsſso, ut ingrediatur religionem. Attamen ubi pecunia non datur ſsub tali pacto, neque in vim pretij, & emptionis rei ſspiritualis, ſsed in modum cõditionisconditionis, ſsi infidelis voluerit ad FidẽFidem cõverticonverti, nulla ſsimonia committitur: quoniam temporale commodum pro re ſspirituali non datur, ſsed muneribus, blãdimentisblandimentis, & officijs pagani voluntatẽvoluntatem, & animum conciliamus, ut conſsulat ſsſsaluti, & ad id, quod alioqui iure Divino pręſtarepræſtare debêret, nobis devincimus. Quod nullam in ſse turpitudinẽturpitudinem habet, ſsed potius magnum charitatis, & pietatis officium. Cùm
42
Deus ipſse ſsæpè promittat bona temporalia ſsub conditione, ſsi benè operentur illi, quibus ſsit promiſssio, ut vidêre eſst Geneſs. 17. & ut omnes fatentur, licitum
43
ſsit legatum fœminæ relictum ſsub conditione, ſsi ingrediatur religionem, ex notatis à Thom. Sanch. de matrim. lib. 1. diſsp. 33. & ſseqq. & Perez de Lara, qui alios plurimos refert, de anniverſsar. lib. 1. cap. 21. ex num. 24. Et
44
quod magis eſst, vitam infidelibus donare eâ conditione, ut baptizentur: quod eſsſse uſsu receptum, teſstatur Medina in C. de reſstitut. q. 27. & Azorius ſstatim citandus.
Et ſsimiliter poſssit
45
fidelis fœmina, remoto quolibet iure humano, cum infideli de matrimonio contrahendo convenire, eâ conditione, ſsi ſsiat Chriſstianus, cap. cave, & cap. non oportet, 28. q. 1. & gloſsſs. in. d. cap. debet. & in cap. qui ſsincerâ, verb. Blandimentis, 45. diſstinct. cum qua poſst alios, quos referunt, ita optimè diſtinguũtdiſtinguunt, & reſolvũtreſolvunt Sylveſst. verb. Iudæus, quæſst. 6. Thom. Sanchez lib. 1. de matrimon. diſsput. 36. Ioan. Azorius dict. 1. tom, inſstitut. Moral. lib. 8. capite 24. verſsic. Quæres, col. 2274. & Fr. Thom. à Ieſsu dict. lib. 5. de procur. omn. gent. ſsal. par. 1. dub. 2. pag. 205.
Quibus Ego adijcio, quòd etſsi reverâ daremus, infideles
46
ad baptiſmũbaptiſmum ſsuſscipiendum primò, & principaliter ob temporale commodum, vel excuſsandam pœnam mortis adductos fuiſsſse, ipſsi quidem ſsic ſsuſscipiendo peccarent, licet non tantum, quantum ſsi prorſsus baptiſsmum renuerent; invitantes tamen non ita: cùm licitum ſsit invitare ad minus peccatum, ut ſsingulariter ſsentit Div. Auguſstin. lib. 2. de adulter. coniug. cap. 15. & habetur in cap. ſsi quod verius 33. q. 2. & ſsequuntur Adrian. quodlibeto 9. litt. E. Caietan. in. 2. 2. q. 78. art. 8. Navarr. in Manual. cap. 17. num. 263. & in cap. inter verba 11. quæſst. 3. concluſs. 5. num. 14. & Ant. Naldus in quæſst. pract. verb. Baptiſsmus, num. 8. & verb. Infidel. numer. 6.
Quâ etiam ratione ſsubſsiſstit
47
doctrina D. Gregor. relata in dict. capite iam verò 23. q. 6. & probata poſst gloſs. in. d. cap. debet; quæ habet, poſste Chriſstianos
48
Principes, IudęosIudæos & alios infideles ſsibi ſsubditos ad Fidem inducere, eos à tributis & oneribus aliquatenus relevando, ſsi converti voluerint, vel maiora eis tributa, & ſservitia imperando, atque iniũgendoiniungendo, ſsi in ſsua perfi|dia pertinaciter maneãtmaneant, quod ſequũturſequuntur, & ad privationem etiam honorũhonorum & aliorum favorum, & privilegiorum extendunt gloſsſs. & PrępoſitPræpoſit. in. d. cap. de Iudæis, 45. diſstinct. Abbas in. d. cap. maiores, §. item quæritur, de Baptiſsmo, Marquard. in. tract. de. Iudæ. & Infidel. 3. par. cap. 2. num. 8. & 1. par. cap 14. pag. 57. Acoſsta de procur. Ind. ſsal. lib. 3. cap. 13. Gregor. de Valencia 3. tom. diſsp. 1. q. 10. art. 6. col. 410. Azor. d. verſs. Quæres, Ricciullus d. lib. 2. cap. 36. num. 7. & 8. Suar. d. diſsp. 18 ſsect. 3. num. 8. & 9. Vbi tamen advertit, in huiuſsmodi ſservitiorum, vel tributorũtributorum impoſsitione iuſstitiam, & terminum, quem vocant rigoroſsum, excedi non poſsſse. Nam ſservitijs, vel exactionibus inſsolitis gravari non debẽtdebent, ex doctrina text. in cap. ſsicut, de IudęisIudæis, Div. Thom. in epiſst. ad Duciſsſsam Lotharingiæ, Ioan. Andr. in addition. ad Specul. tit. de Iudæis, ſsup. rubr. & Innocent. & Panormit. in. d. cap. quod ſsuper his, de voto. Et eſst videndus Simon Maiol. dict. colloq. de perfid. Iudæ. pag. 256. & ſsequent. ubi addit, IudęosIudæos in vilioribus, & ſsordidioribus officijs, & laboribus occupari poſsſse, & debêre, cùm ſsint veluti ſservi Chriſstianorum, & hoc multum ad eorum converſsionem proficiat. Quod Regius Vates oraſsſse videtur
49
Pſsalm. 32. dicens: Imple facies eorum ignominia, ut humilientur, & tunc requirant nomen tuum, Domine. Et Iſsaîas cap. 26: Domine, in anguſstia requiſsierunt te, & in tribulatione, murmuris doctrina tua eis.
Idem noviſssimè tradit Steph. Gratian. in diſscept. forenſs. tom. 4. capite 658. pag. 114. pluribus probãsprobans,
50
IudęisIudæis, ob prędictamprædictam rationem, non debêre ſservari ęquitatemæquitatem, de quo etiam agit Ricciullus d. lib. 2. cap. 20. & Petr. Cenedus in collect. 59. ad Decretales, pag. 198. num. 3. ubi
51
ait, Iudæos à Chriſstianis habitu diſstingui debêre, per text. in cap. in nonnullis 15. de IudęisIudæis, & alia, quęquæ tradit Guillel. Bened. in cap. Raynuntius, verb. Raynuntius de Clara, num. 64. Palac. Rub. in repet. rub. §. 70. num. 29. & Did. Perez in 1. 8. 37. & 38. tit. 3. lib. 8. ordin. & Tiber. Decian. dict. lib. 5. criminal. cap. 12. num. 16. Ricciullus ubi ſsup. cap. 43.
Vtrum autem
52
prędictiprædicti Iudæi, vel infideles, Chriſstianis Principibus ſsubditi, ab eorum Regnis expelli, & bonis ſspoliari poſssint, ſsi Evangelij FidẽFidem amplexari noluerint, maiorem quidem difficultatem habet, propter aientes, & negantes DoctorũDoctorum ſsententias, quæ in hoc articulo reperiuntur: quarum Auctores, & argumenta latè adducit Camill. Borreil. de præſtãpræſtan. Reg. Cath. cap. 69. per totum, Cened. in collect. 15. ad Decretal. num. 2. pag. 122. Decian. ubi ſsup. cap. 11. num. 1. & ſseqq. & cap. 13. num. 2. & Simon Maiol. in. d. tractat. de perſsid. Iudæ. ex pag. 40. ubi inſserit conſsilium circa hoc à Doctoribus Mediolanenſsibus factum, quãdoquando Iudæi ab illo Ducatu expulſsi fuerunt, & noviſssimè Ricciullus dict. lib. 2. cap. 51. per totum.
Sed verior, & communior opinio eſst, quâ etiam contrariæ ad concordiam redigi poſsſsunt, ut regulariter, ſsi quietè, & pacificè inter Chriſstianos degant, nullumque ab eis incommodũincommodum religioni, & ſsaluti publicæ timeatur, tolerari debeant, & ab omnibus iniurijs defendi, & ſsic reſsipiſscere poſssint, & voluntariè ad Fidem converti, dict. cap. diſspar 23. q. 3. cap. Iudæi, de teſstibus, dict. cap. qui ſsincerâ 45. diſstinct. cap. quieſscamus 42. diſstinct. cap. non ſsatis 86. diſst. cap. ſsi cupis 16. q. 1. l. nullus, C. de Iudæis, cap. etſsi IudęosIudæos, cap. ſsicut, eod. tit. Gloſsſs. Bart. & Doct. in l. multum intereſst, D. de verbor. obligat. Præpoſsit. in. d. cap. qui ſsincerâ, col. 2. Oldrad. conſs. 87. & 264. Alex. conſs. 71. vol. 2. & conſs. 99. vol. 6. Pariſs. conſs. 71. vol. 4. Marquard. de Suſsanis d. tract. de IudęIudæ. & Infidel. 1. part. cap. 7. Roland. conſs. 25. vol. 3. & Ioan. Bapt. Ferretus | Conſs. 37. & conſs. 381. per tot. Vbi tamen proterviâ, & ingratitudine ſsuâ Chriſstianorum gratiam, & charitatem demeruerint, vel aliquid in eos moliti ſsint, aut pravo ſsuo exemplo, & ſsuperſstitioſsis ritibus Chriſstianum populum turbare, aut fœdare potuerint, aut aliæ ſsimiles cauſsæ intervenerint, quæ iuſstum religioſsi Principis animũanimum moveant, tunc rectè expelli, & bonis privari poſssint, ut ſsæpeſsæpius cum magno conſsilio, & CatholicęCatholicæ pietatis, & Religionis exemplo factũfactum videmus in caſsibus ſsup. c. 16. ex. n. 113. relatis, & im plurimis alijs, quos, hanc ſententiãſententiam ſsub hac diſstinctione ſsequentes, commemorant Oldrad. Alexand. Pariſs Roland. Decian. Borrell. & reliqui ubi ſsup. Socin. conſs. 86. lib. 4. Corſsetus de poteſstat. Regia, quæſst. 81. Pet. Malferit. conſs. 769. num. 90. apud MãdelMandel. vol. 4. Albertin. de hæretic. lib. 6. q. 7. Hermes Lethmatius de inſstaurata relig. lib. 2. capit. 12. Conrad. in templo omn. Iud. lib. 1. c. 1. §. 3. verb. Vſsuras, ex n. 12. Didac. Perez in l. 4. tit. 3. lib. 8. ordin. Simancas in Cathol. inſstitut. titul. 35. num. 5. & ſsequentibus, Andr. ab Egea in cap. Canonum ſstatuta, numer. 254. & ſseq. de conſstitut. Aviles in cap. Prætor. verb. Servitio, num. 5. Rojas de hæret. 1. part ex num. 565. & ſsingular. 37. verſs. Et ita, Simon. Maiol. dict. colloq. de perfid. IudęIudæ. ex pag. 48. & 188. & 203. ubi agit de Iudæis iuſste ſspoliandis, Carol. Tapia in 1. lib. iur. Regn. Neapol. ſsup. prag. 2. de IudęisIudæis, num. 1. & ſsequenti, Philipp. Paſschalis de virib. patriæ poteſstat. 1. part. cap. 7. num. 14. & 15. Thom. à Ieſsu dict. lib. 5. de procur. omn. gent. ſsalut. dub. 5. pag. 209. Ricciullus dict. cap. 51 num. 11. & ſseqq. & alij, quos cap. ſsequenti, num. 89. citabimus. Pro quibus facit Motus proprius Pij. V. incip. Hebræorum gens, dat. ann. 1568. 4. Kalend. Martij, & alia plura, quęquæ noviſssime cõgeritcongerit Fr. Iacob. Bleda in defenſsione Fidei pro expulſsione MoriſcorũMoriſcorum, tract. 2. cap. 1. §. 2. & in hiſst. Mauror. lib. 1. cap. 12. pag. 37.
Qvartò conſstituo, quòd
53
etſsi in eiuſsmodi indirecta, & cauſsativa Fidei introductione & receptione aliquis fortè exceſsſsus intervenerit, cuius prætextu infideles ipſsi magis coacti, quàm ſsuaſsi, aut verius compulſsi, quàm impulſsi videri poſssint; adhuc tamen illis permitti non debet a Fide ſsemel ita recepta deſsciſscere. Quia quamvis diſsciplina Chriſstina hunc modum converſsionis graviter prohibeat, & deteſstetur: eadem tamen, Religionem ipſsam ſsemel five iure, ſsive iniuriâ ſsuſsceptam nullo modo deſserendam eſsſse decernit, ex rationibus, de quibus in Concilio Tolet. IV. cap. 56.
54
relato in cap. de Iudæis 45. diſstinct. ubi ita habetur: Qui autem iam pridem ad Chriſstianitatem coacti ſsunt venire (ſsicut factum eſst temporibus religioſsiſsſsimi Principis Siſsebuti) quia iam conſstat eos, Sacramentis Divinis ſsociatos, baptiſsmi gratiam ſsuſscepiſsſse, & chriſsmate unctos eſsſse, & corporis, & ſsanguinis Domini extitiſsſse participes, oportet, ut Fidem quam etiam vi, vel neceſsſsitate ſsuſsceperunt, tenere cogantur, ne nomẽnomen Domini blaſsphemetur, & Fides, quam ſsuſsceperunt, vilis, & contemptibilis habeatur. Quod late probat Lofred. conſsil. 48. ſsub num. 3. verſsic. Alia verò, Henric. de Boic. in cap. 1. num. 7. de baptiſsmo, Stephan. de Gaëta in repet. cap. ad limina 30. quæſst. 1. §. 1. num. 15. Philip. Paſschal. de virib. part. poteſst. 1. par. cap. 7. num. 20. Ricciullus d. lib. 2. de iure perſson. cap. 35. per totum.
Et in noſstris terminis conſsiderat Ioſseph. Acoſsta dict. lib. 2. de procur. Ind. ſsalut. cap. 11. pag. 252. ubi allegat Div. Auguſstin. epiſstol. 50. ad Bonifac. dicentem: Plus enim habet iuris, quod in eis Dominicus character agnoſscitur: & potuit allegare id, quod in ſsimili de filijs parvulis infidelium, de facto cõtracontra parentum voluntatem baptizatis, diximus ſsup. cap. præcedenti | num. 40. & Ricciullus ubi ſsup. cap. 34. Et ſspem integrioris, & purioris Fidei in filijs, & ſsucceſsſsoribus infideliũinfidelium prędictoprædicto modo converſsorum, quam etiãetiam cum D. Gregor. & alijs cõſideravimusconſideravimus cap. 16. num. 108. Et facit
55
text. in cap. cõtracontra Chriſstianos, de hæret. lib. 6. ubi hoc procedere dicitur, etiam ſsi infideles metu mortis, aut corporis cruciatus, baptizari ſse permiſserint, modò abſsolutè non fuerint coacti, puta ligati, vel vi aquâ baptiſsmali abluti, & chriſsmate illiniti.
Quorum iurium argumento rectè reſsolvit Tiber. Decian. lib. 5. crimin. cap. 10. numer. 21. quòd ſsi
56
infidelis philocaptus amore alicuius puellæ Chriſstianæ, ſsimulatè factus ſsit Chriſstianus, ut illam ſsibi copularet, & baptiſsmum receperit: fi poſsteà reverſsus ſsit ad peſstem infidelitatis, cogendus eſst in Fide perſseverare, & uti Chriſstianus Apoſstata punietur, & valebit matrimonium, neque illa mulier poterit alteri nubere, & verè dicetur character baptiſsmi impreſsſsus, cap. ſsicut ficti 1. quæſst. 1. cap. ſsolet, & capite quamvis, de conſsecrat. diſstinct. 4. Quæ tamen, ut idem Decianus advertit, intelligenda ſsunt quoad forum contentioſsum, ſsecus in foro conſcientięconſcientiæ, ut per Innocent. in cap. 1. circa finem, de baptiſsmo, & Abbat. in. cap. ultim. eodem; quia cùm Eccleſsia ignoret intentionem, & quilibet pręſumaturpræſumatur bonus, poterit illum cogere, ut perſseveret, & punire nolentem: & ita etiam in terminis tenuit Marquard. de Iudæis, 3. part. cap. 2. num. 8. Beroius q. 2. incip. Ex facto quærebarur, Paſschalis dict. cap. 7. num. 21. Ricciullus dict. lib. 2. cap. 31. num. vit.
Quinimò,
57
etſsi per ludum cum intentione tamen baptizandi, pueri Iudæorum, vel infidelium ſse ipſsos invicem baptizarent, ſservatis verbis, & forma baptiſsmi, dicerentur verè baptizati, & cogerentur perſseverare, prout factum fuit ab
58
Alexandro Alexandrino Epiſscopo; qui cùm per viam incedens, vidiſsſset puerum IudęumIudæum, Athanaſsium nomine, in ludo puerorum ſse pro Epiſscopo gerentem, & baptizantem alios pueros, coëgit omnes perſseverare in Fide Chriſstiana. Quo factũfactum fuit, ut Athanaſsius maximus evaderet Fidei propugnator, ut refert hiſst. Eccleſs. lib. 10. & Tiber. Decian. d. lib. 5. cap. 12. num. 28.
Et, quod plus eſst, ſsufficere, quod infidelis ſsſsponte petierit baptizari, ad hoc ut ad baptiſsmum ſuſcipiendũſuſcipiendum cõpellicompelli poſssit, licet poſsteà pœniteat, & reluctetur, tenet Marquard. d. 3. part. cap. 3. num. 1. quem refert & ſsequitur Ricciull. dict. cap. 31. num. 26.
Quinimo,
59
ſsi Iudæus, vel Saracenus ętateætate maior per vim præcisãpræcisam coactus ſsit ſsacrum baptiſsma recipere, & per longum temporis ſspatium nihil in contrarium dixiſsſset, ſsed per aliquos actus illum baptiſsmum tacitè approbaſsſset; tunc characterẽcharacterem impreſsſsum remanêre, abſsque dubio exiſstimat Marquard. d. cap. 2. n. 9. Paul. Pariſs. cõſconſ. 2. num. 26. lib. 4. & Ricciull. d. lib. 2. cap. 35. n. 3. cùm ila pręciſapræciſa coactio per actus ſsequentes videretur purgata, pręterquampræterquam ſsi perpetuò duraſſerduraſſet eadem cauſsa coactionis, iuxta ea, quæ in ſsimili tradit Decius conſsil. 219. n. 7. & frequent. & in proprijs terminis allegant Henric. Boic. in cap. maiores, de baptiſsmo. Qui tamen re verâ hoc non dicit, ſsed potiùs contrarium; quia cùm nihil receptum ſsit, non invenitur, quod ratificetur, ita adverus Pariſs. benè reſsolvit Paſschalis ubi ſsup. num. 19.
Idem etiam erit dicendum in quæſstione, quam movet Licentiatus Zurita in ſsuis quæſst. Theolog. cap. 40. de India, nimirum,
60
qui ob eam cauſsam Chriſstianam Religionem ſsuſscipiunt, ut ſsuum Regem imitentur, alioqui ipſsam non ſsuſscepturis. Nam etſsi verum ſsit, quòd qui hac tantùm ſsui | Principis auctoritate, & exemplo ducti ad Fidem, & baptiſsmum accedunt, admitti non debêrent, ex doctrina D. Thom. 1. 2. quæſst. 109. art. 6. quia id facientes, non modò irreligioſsi, verùm & impij ſsunt, ut docet idem D. Thom. 2. 2. quæſst. 5. art. 2. ſsemel tamen admiſssi, diſsciplinam Chriſstianam ſservare compellentur, ex dict. cap. de Iudæis.
Imò nullatenus ſsperni debebit in hac converſsionis infidelium, præſsertim Barbarorum, expeditione, principum eorum auctoritas,
61
quęquæ, ubi Indis tantùm ſservit in modum præviępræviæ diſspoſsitionis, licita eſst, & admodum neceſsſsaria, ut faciliùs ad Fidem alliciantur, iuxta doctrinam eiuſsdem D. Thom. 2. 2. quæſst. art. 3. & quæſst. 100. art. 3. Nam ut Cicero in epiſst. inquit, quales in Republica Principes ſsunt, tales reliqui cives eſsſse ſsolent, & cum Claud. teſste, totus componatutcomponatur Orbis Regis ad exemplum, ubi Rex boni, & honeſsti curam habuerit, ſsubiectos ſsibi cives eandem viam amplecti docebit, ut Velleius Paterc. lib. 2. & Seneca in Thieſste dixerunt.
Et in ſspecie receptionis Fidei oſstendunt
62
plures Regiæ ſschedulæ, quæ hanc curam conquiſsitoribus, & Prædicatoribus Indorum iniungunt, ut eorum Regulos, Tecles, ſsive, Caciqves, primùm ad Fidern allicere ſstudeant, ut deinceps pronior, & facilior aditus reliquis aperiatur, quæ extant in 4. tom. impreſsſs. ex pag. 221. & præſsertim in inſstructione data Ferdin. Corteſsio Valliſsoleti 26. Iunij an. 1523. pag. 248. ibi: I porque como ſsabeis de cauſsa de ſser los dichos Indios tan ſsujetos a ſsus Tecles I ſseñores, i tan amigos de ſseguirlos en todo, parece, que ſseria el principal camino para eſsto comẽçarcomençar a inſstruir a los dichos ſseñores principales, &c.
Quibus etiam cavetur,
63
ut omnia alia media excogitentur, & exequantur, per quæ Fides, & Religio Catholica faciliùs, & commodious Barbaris ſsuaderi poſsſse videatur. Et inter cætera animadvertitur in inſstructione: Del Boſsque de Segovia, ann. 1573. dict. tom. pag. 245. verſs. Aunque de paz, ut
64
prædicatores ornatiori, quantum ſsieri poſssit, cultu, in primis ad Indos concionibus incedant, albis ſsaltem ſstolis, & ſsuperpelliceis induti, & ut muſsicis etiam inſstrumentis, atque concentibus, ubi oportuerit, utantur, quo maiorem in animos Indorum Venerationem, & admirationem incutiant. Quod mirè convenit cum quæſstione, quam proponit Zurita ubi ſsuprá cap. 32.
65
an ſscilicet, ſsi qua Indorum gens minus ædificaretur, pauperi Evangelizantium cultu, & tenui victu; proptereá Prædicatores ſsplendidiorem ornatum aſsſsumere, lautioremq́ue menſsam inſstruere debêrent? Et reſsolvit, quòd poterunt, ſsi id tendit ad dignitatem religionis inducendam, vel augendam ex doctrina D. Thom. 2. 2. quæſst. 129. art. 8 & quęſtquæſt. 87. art. 1. & q. 186. art. 3. dum hic ornatior ſsplendidiorq́ue cultus, cum gravi pauperum vexatione, & eleemoſsynæ detractione non fieret, ut idem D. Doctor inſsinuat in eâd. 2. 2. q. 30. art. 4. & quæſst. 185. art. 7.
Et
66
à ſsanctiſssimo illo Indiarum Orientalium Apoſstolo B. Franciſsco Xaviero factum videmus; qui cùm aliàs paupertatis, & humilitatis obſservantiſssimus fuiſsſset, ubi tamen prædicando ad Iaponios pervenit, cultiorem veſstem aſsſsumpſsit, & maiori comitatu, atque exteriori ornatu uſsus eſst, quia id, iuxta illarum gentium mores, neceſsſsarium eſsſse cognovit, ut reſserunt Horat. Turſselinus, & Ioan. Lucena in eius vita, Ioan. Maffæius hiſstor. Indic. lib. 14. pag 335. Fr. Ant. de San Roman. in hiſst. Ind. Orien. lib. 4. cap. 10 pag 664. & melius Ferdin. Mendez Pintus, qui ſse oculatũoculatum teſtẽteſtem fuiſsſse affirmat, in ſsuis peregrin. cap. 109. Et idẽidem fecit
67
B. Pat. MatthęusMatthæus Riccius in ſsuis Chriſstianis inter Sinas expeditionibus, | ut narrat Nicol. Trigaultius in hiſstoria quam de eis elegant ſstylo compoſsuit, lib. 3 cap. II. Novum
68
quippe non eſst, ſsed multis retrò exemplis, & ſsæculis comprobatum, ut honor veſstibus pretioſsioribus, vel ornatioribus adhibeatur, atque eàpropter illis quilibet citra vanitatis, & luxus notam ſsecundùm dignitatem, quam gerit, vel officium & legationem, quam exercêre ſstudet, uti poteſst, & debet, ut latè probat Chaſsſsan. in Catal. glor. mundi 1. part. conſsid. 23. in princip. & part. 7. conſsid. 44. & part. 12. conſsid. 96. Speculat. loquens de iudicibus, & advocatis, tit. de advocat. & Sequitur videndum de veſstibus, colum. 2. & Stephan. Gratian. diſscept. ſsorenſs. cap. 284. num. 39. & ſseq.
Quinimó licitum etiam eſsſse, infideles, exemplo & ſsanctimoniâ Prædicatorum inducere, quamvis aliquando in his ſsalli auditores contingat, idem Zurita docet cap. 8. motus auctoritate, & argumentis D. Thom. 2. 2. quæſst. 10. art. 2. & in 1. 2. q. 54. & 57. art. 2.
Et ibîdem in quæſstionem deducit, utrum
69
ſsi Indus non intelligat graviora, & firmiora argumenta, quibus ad Fidem adduci poſsſset, liceat levibus alijs & imbecillis rationibus illũillum attrahere? Et non licêre reſsolvit, quin potius graviter pecare, qui ſsolidas rationes omittit, & ſsalſsis, levibus, aut ſsophiſsticis rem adeó gravem pertractat, & in qua vix quiſsquam prudenter credere poſssit, qui cauſsas credenda ſsufficientes non habuerit, ſsecundùm D. Thom. 1. 2. quęſtquæſt. 100. art. 5. & 2. 2. q. 189. art. 9. & quęſtquæſt. 4. art 1. Maximé cùm
70
nemo ita rudi, & barbaro ingenio eſsſse poſssit, ut capere non valeat evidentes quaſsdam de Fide credenda perſsuaſsiones, ex traditis ab eodem D. Thom. 1. 2. q. 58. art. 4. & q. 65. art. 3. & in 2. 2. q. 45. art. 5.
Et faciunt, quæ in ſsimili tradit Tiber. Decian lib. 5. crimin. cap. 10 num. 18. docens,
71
quòd quemadmodum minis, & timore infideles ad Fidem allicere non permittitur, ita nec fallacijs aut deceptionibus, ex dict. cap. qui ſsincerâ, cum alijs ſsuprà relatis. Et Simon Maiolus d. tract. de perſsidia IudęorũIudæorum, pag. 220. ubi reſsolvit, nemini permiſsſsum eſsſse, ſse defendere, aut Fidem ſsuam adſstruere cum iniuria Chriſsti, & contumelia Eccleſsiæ. Vnde
72
Iob. 13. dicitur: Nunquid Deus indiget veſstro mendacio? Et D Paul. ad Roman. 3: Si enim veritas Dei in meo mendacio abundat in gloriam ipſsius, quid adbuc & ego tanquam peccator iudicor, & non ſsicut blaſsphemamur, & ſsicut aiunt quidam, nos dicere, faciamus mala, ut inde eveniãteveniant bona, quorum damnatio iuſsta eſst?
Loading...