CAPUT XIX. In quo de ſsolutione argumentorũargumentorum, quæ in prædicta quæſstione ad utramque partem expenſsa ſsunt, ſspecialiter agitur.

SVMMARIVM Capitis XIX.

  • 1 Auctores, qui ad Fidem introducendam vim aliquam permittunt, qualiter ſsunt accipiendi, & defendendi.
  • 2 Apoſstolicum modum in prædicando observare, ubi illud commodè fieri poteſst, congruentiſssimum eſst.
  • 3 Indorum Novi Orbis converſsio media quadam via curanda fuit.
  • 4 Fidei in negotio, inter Barbaros & protervos, levem aliquam compulſsionem & ſseveritatem ſsalutarem admittit D. Auguſst. & alij, quorum verba referuntur.
  • 5 Auctores, qui nullam omnino vim, nec armorum terrorem in converſsione infidelium admittunt, ſsecuriorem opinionẽopinionem ſsequuntur, & qualiter argumentis contrariæ reſspondeant.
  • 6 Fidei prædicationem, & propagationem quamvis Chriſstiani curare teneantur, non tamen debent hac cauſsa Apoſstolicos prædicandi canones tranſsilire.
  • 7 Sancta que ſsunt, ſsanctè tractari debent.
  • 8 Finis bonus non iuſstificat actum, niſsi per iuſsta media exequatur.
  • 9 Intentio bona non excuſsat eum, qui illicita facit.
  • 10 Infideles quamvis peccent non recipiendo Fidem, non tamen poſsſsunt à fidelibus hoc prætextu puniri.
  • 11 Præceptum de prædicanda Fide non obligat ad tranſsgrediendum aliud, quo inſsontes puniri, & debellari vetantur.
  • 12 Converſsionem aliorum nemo curare debet, ſsi ſse exponat periculo peccandi.
  • 13 Peccatum quantumvis veniale quis cõmitterecommittere non debet, etiam propter lucrandas omnes animas mundi.
  • 14 Principes licèt ſsint Divinæ legis, & Fidei cuſstodes, illam tamen debitis modis tueri debent, nonon autem illicitis & violentis.
  • 15 Natio nulla eſst, ex qua aliqui non ſsint prædeſstinati.
  • 16 Eccleſsiæ Dei omnes gentes promiſsſsæ ſsunt, non tamen omnes homines omnium gentium.
  • 17 Reges Hiſspaniæ curam cõverſionisconverſionis Indorum ſsibi à Sede Apoſstolica demandatam, qualiter exercere debeant.
  • 18 Finis curam qui habet, licèt poſssit diſsponere media, intelligitur de medijs permiſssis, & ad illum finem proportionatis.
  • 19 Arma, quibus Chriſstiani milites, & Prædicatores in converſsione Indorum uti debent, qualia ſsint?
  • 20 Miniſstri, ſsi idonei fuerint, etiam hodie, Apoſstolico more prædicando, multum inter barbaras nationes proficient.
  • 21 Apoſstoli olim inter nationes non minus feras, & barbaras, quàm Indorum, soli, & inermes prædicarunt.
  • 22 S. Fran. Xavierus modo, & fructu ſsuæ prædicationis utile, & recens dedit noſstris temporibus Apoſstolicæ imitationis exemplar.
  • 23 Indorum ſsalus deſsperanda non eſst, quos iam Deus ad Evangelium vocare videtur.
  • 24 Prædicatoribus Fidei certiſsimũcertiſsimum auxilium Deus, Iſsaiæ 55. & Pſsal. 67. promittit.
  • 25 Linguarum varietas, & ignorantia veros prædicatores Fidei à cõverſioneconverſione Indorum terrere non debet.
  • 26 Prudentia caret, qui quod cœleſsti virtute vacuum eſst, humanis cõſilijsconſilijs explere intendit.
  • 27 Apoſstoli magis virtutibus, quàm miraculis, Orbem converterunt.
  • 28 Infideles hodie etiam magis virtutibus, quàm ſsignis PrædicatorũPrædicatorum movebuntur, & quare? cum D. Chryſsoſst.
  • 29 Miracula non defuerunt hoc ſsæculo prædicantibus inter Indos.
  • 30 Regula de conceſssione antecedentis ad poſsitionem conſsequentis, fallit, quando hoc ſsine illo exerceri poteſst.
  • 31 Zelus extendendæ Chriſstianæ religionis tunc laudari debet, cùm eiuſsdem Religionis præcepta non frangit.
  • 32 Cap. ſsi non ex Fidei 23. quæſst. 4. vera explicatione donatur.
  • 33 Intentio recta in bellis ſsemper requiritur, & laudatur.
  • 34 Infidelibus quibus, & quando bellum licitè inferri poſssit?
  • 35 Cap. Diſspar. 23. quæſst. 8. explicatur. Et num. 38. & 41.
  • 36 Saraceni, & alij infideles, qui ſsunt hoſstes Fidei, & occupãtoccupant Provincias Chriſstianorum ſsemper debellari poſsſsunt.
  • 37 Bellum à Chriſstianis cõtracontra Turcas licitè moveri non poſsſse, fuit hæreſsis Lutheri & Eraſsmi, quæ reprobatur.
  • 38 Argumentum à contrario ſsenſsu non valet, quando ex eo reſsultat abſsonus intellectus, vel aliorum iurium correctio.
  • 39 Relativum quis vel qui aliquando reſstrictivè, aliquando declarativè, & generaliter ponitur.
  • 40 Lex 2. tit. 23. part. 2. explicatur.
  • 42 Eccleſsia licèt hodie maiorem auctoritatem, & poteſstatem habeat, quàm anteà; non tamen ea utitur adverſsus ſsimplices infideles quietè & pacificè degentes.
  • 43 Cap. ſsi Eccleſsia, cap. non invenitur, cap. diſsplicet 23. quæſst. 4. vera expoſsitione donantur. Et num. 53.
  • 44 Deus ſsemper vult, ut infidelium | converſsio ſsuæ divinæ diſspoſsitioni, & non humanis medijs tribuatur.
  • 45 Fides ſsemper ſspontanea eſsſse debet.
  • 46 Deo non placent ſservitia coacta, & hilarem datorem diligit.
  • 47 Hæreticos, Schiſsmaticos, & Apoſstatas non poſsſse ab Eccleſsia puniri, aliqui cenſsuerunt, quorum error convincitur, & damnatur. Et numeris ſsequentibus.
  • 48 Infideles quamvis Eccleſsia non puniat, benè tamen punire poteſst, & debet, Hæreticos, Schiſsmaticos, & Apoſstatas, & quare?
  • 49 Inquiſsitores cauſsarum Fidei non puniunt infideles non baptizatos, ſsed eos tantùm, qui a Fide ſsemel profeſsſsa receſsſserunt.
  • 50 Hæretici non ſsolùm puniri, verùm ſsi opus fuerit, aperto Marte ab Eccleſsia debellari, & funditus deleri poſsſsunt.
  • 51 Auctores plurimi recenſsentur, qui de iuſstitia punitionis, & debellationis Hæreticorum, latiſssimè diſsputant.
  • 52 Hæretici, & Schiſsmatici, Saracenis, & cæteris infidelibus, imò & lupis, deteriores ſsunt, & magis puniendi.
  • 53 Eccleſsiæ auctoritas, & poteſstas poſst Conſstantinum maior eſsſse cœpit, & magis publicè, ac liberè exerceri.
  • 54 Parabola Patrisfamilias invitantis ad nuptias, & intrare compellentis, quos ultimo loco vocaverat, multifariè cum SS. Patribus explicatur.
  • 55 Cap. Schiſsmatici 23. quæſst. 6. explicatur.
  • 56 Cogi quodammodo dicitur, qui importunis precibus ſsuadetur.
  • 57 Infideles licitè poſsſsunt ad fidem per efficacem & importunam etiam ſsuaſsionem compelli.
  • 58 D. Paul. locus 2. ad Timoth. & Ierem. 1. 24. de inſstantia prædicationis Fidei expenditur.
  • 59 Cap. Maiores de baptiſsmo ponderatur, & illuſstratur.
  • 60 Converſsio coacta D. Pauli humanis regulis metiri non debet. MiraculoèMiraculosè quæ à Deo facta ſsunt, in exemplum vel conſsequentiam adduci non debent, ibidem.
  • 61 Deus res, quas condidit, ſsuos curſsus agere ſsinit.
  • 62 Sacræ Scripturæ exempla quæ à communibus Theologiæ regulis exorbitant, veneranda ſsunt, non imitanda.
  • 63 Deus animas hominum multis modis invitat, etiam ſstupefaciendo, ex D. Thom.
  • 64 Cap. vides 23. q. 6. & cap. quid faciet 23. q. 4. explicantur.
  • 65 Coactio infidelium ad Fidem etiam ſsi vi indirecta fiat, reprobata eſst.
  • 66 Voluntas prorſsus libera non reperitur in eo, qui etiam cauſsativè, aut conditionatè ad baptiſsmum compellitur. Et quatenus voluntas coacta, voluntas ſsit?
  • 67 Velle eius eſst, qui poteſst & nolle, & aliorum imperio non obſsequitur.
  • 68 Res imperioſsa eſst timor.
  • 69 Voluntatem liberam qualiter diffiniat D. Auguſstin.
  • 70 Bella per Conſstantinum, & alios Chriſstianos Principes adverſsus infideles non ob id ſsolum geſsta fuerunt, ut Fidem reciperent, ſsed ex alijs cauſsis, quæ referuntur.
  • 71 Carolus Magnus qua de cauſsa Longobardis bellum intulerit?
  • 72 Leges, quas Conſstantinus, Theodoſs. & alij Imp. contra Paganos & eorum ſsacrificia tulerunt, de infidelibus, eiſsdem Imperatoribus ſsubditis, accipiẽdæaccipiendæ ſsunt.
  • 73 Princeps quilibet poteſstatem habet in eos, qui ſsibi politicè ſsubſsunt, ut quæ ſsibi expedire videbitur, cuſstodiant, etiam ſsi diverſsæ religionis ſsint.
  • 74 Athanaſsij notabilis hiſstoria, & propqetiaprophetia de templis Paganorum lege Conſstantini claudendis.
  • 75 Lex 1. C. de Paganis illuſstratur.
  • 76 Paganorum nomen unde, & qua|re olim Gentilibus datum fuerit, latè diſscutitur.
  • 77 Pagani in iure dicuntur, quotquot à militia erant immunes, & liberi.
  • 78 Infideles, ſsibi ſsubditos, à ſsuis Regnis Princeps Chriſstianus ex iuſstis tantùm cauſsis expellere poteſst.
  • 79 Siſsebutus Hiſspaniæ Rex, & Dagobertus Galliæ, an præciſsè, vel cauſsativè Iudæos ſsui Regni ad baptiſsmum recipiendum coëgerint?
  • 80 Heraclij Imperatoris Conſstantinopolitani notabilis hiſstoria refertur, ob quam omnes Iudæos ſsui Imperij baptizari coëgit, & ut in Hiſspania & Gallia cogerentur, curavit.
  • 81 Siſsebuti actionem tanquam iniuſstam Concilium Tolet. IV. pro parte reſscidit. Et plures alij Auctores apertè damnãtdamnant. Et num 83. & 85.
  • 82 Concilio Tolet. IV factum Siſsebuti circa converſsionem Iudæorum reprobanti, ipſsum Siſsebutum interfuiſsſse, docet Epiſscopus Palentin. Qui reprobatur.
  • 84 D. Iſsidorus Hiſspalenſs. qui floruit temporibus Siſsebuti, eius factum etiãetiam tunc prudentioribus non fuiſsſse probatum, affirmat.
  • 86 Reges Catholici Ferdinan. & Eliſsabeth, Iudæos, & Mauros ab Hiſspania expellentes, iuſstiſssimis rationibus moti ſsunt, & eis vim directam non intulerunt. Et num. 90.
  • 87 Iudæos, & infideles inter Chriſstianos morari periculoſsum eſst. Et num. 94.
  • 88 Oculi dum ſspectant læſsos, læduntur & ipſsi, ex Ovidio.
  • 89 Diſssimilibus non converſsari ſsalutare eſst.
  • 91 Status, & Religionis tuendæ ratio, efficit, ut infideles iam baptizatos à ſsuis Regnis Princeps expellere poſsſsit.
  • 92 Philippus III. Rex noſster pijſssimus, & invictiſssimus laudatur, ob expulſsas à ſsuis Regnis Maurorum reliquias.
  • 93 Mauri, ſsive Moriſsci ultimo ab Hiſspania per Philippum III. expulſsi, quot fuerint? & hiſstoria huius expulſsionis remiſssivè. Dom. Petrus Fernandez Navarrete Regius Secretarius citatur, & laudatur ibidem.
  • 95 Pepecornus Iudæus converſsus multa flagitia admiſsit, & carmina de eo Vlrichi ab Huten.
QVibvs ita præhabitis, & conſstitutis, prior opinio in quæſstione, ſsive titulo, de quo agimus, iuxta modum ſsuprà dictum accepta, non ineptè defendi poterit, cùm pro ea militẽtmilitent rationes, & auctoritates adeò lato calamo peroratæ. Et
1
ad cõtrariascontrarias reſsponderi poteſst. Primum, & ſsecundum argumentũargumentum non obſstare, quia loquuntur de vi directa, & abſsoluta, quâ verum eſst, neminem ad Fidem compellendum eſsſse, cùm hæc ſsit ſsuadenda, non imperanda, aut cogenda: Nos tamen, non de eiuſsmodi vi, ſsed de indirecta, & cauſsativa tractare, quæ, ut diximus, non reprobatur, & ſsæpè per medium bellorũbellorum, & comminationẽcomminationem inducitur.
Ad tertium verò, quartũquartum, & quintum reſspondemus,
2
fatendo, veriſssimum quidem, & certiſsimũcertiſsimum eſsſse, Chriſsti Fidem ſsuaviter, & pacificè, atque Apoſstolico more, & inſstituto cõgruẽtiùscongruentiùs, & citra aliquod damnum, & ſscandalum prædicari, & ubi illud teneri commode poteſst, nihil prius, neque melius reperiri, ut ſsæpè retulimus, | in iſstis autem Novi Orbis regionibus ob rationes ſsuprà cõſideratasconſideratas, exactè obſservari non poſsſse, nec potuiſsſse,
3
ac proptereà aliâ media viâ, horum barbarorum converſsionem curãdamcurandam fuiſsſse, qui in ſsua infidelitate relinqui non debuerunt.
Quam ſsolutionem, ultra Auctores ſsup. cap. præced. ex num. 5. allegatos expreſssis, & elegantibus verbis tradidiſsſse videtur D. Auguſst. epiſst. 1. ad Bonifacium ita inquiens:
4
Melius quidem eſsſse quis dubitaverit, ad Deum colendum homines doctrina duci quàm timore pœnæ, vel dolore compelli? Sed non quia iſsti meliores ſsunt, ideò illi, qui tales non ſsunt, negligendi ſsunt. Multis enim profuit, prius timore, vel dolore cogi, ut poſssint poſsteà doceri, aut quod iam verbis didicerunt, opere ſsectari. Cuius loci mentionem faciens Iuſst. Lipſsius adverſs. Dialog. verſs. Divinum illud, in fine, ſse non vereri, ait, in Fidei negotio, Levem aliquam, & cùm ſspe fructus compulſsionem admittere, minantem tamen magis, quàm cogentem.
Nec diſsſsentit Ioſseph. Acoſsta, qui ultra ea, quæ ab ipſso mutuavimus ſsuprà prox. cap. num. 7. iterum lib. 3. cap. 13. pag. 229. docet, infideles, qui ſse in recipienda Fide duriores præbent, ruſsticitate magis animi, quàm electione rationis, cuiuſsmodi Barbari penè omnes ſsunt, iudicij vix ſsententiam ſsequentes, ſsed impetu, aut conſsuedine impulſsi, hos certè ſseveritate quadam ſsalutari in Eccleſsiæ gremium intrare compellendos eſsſse.
Siqvis autem adhuc poſsteriorem
5
opinionem defendere voluerit, quæ nullam coactionem, nec armorum interventionem in Fidei prædicatione, & propagatione permittit, quamq́ue in puncto iuris veriorem & ſsecuriorem eſsſse tradidimus, & noviſssimè probat Seraph. Freitas de iuſsto Imper. Aſsiat. cap. 9. num. 5. argumentis contrarijs ita ſsuo ordine ſsatisfacere poterit.
Non obſstare primum, inde cõſtructumconſtructum, quòd Eccleſsia, & eius alumni non ſsolùm habeant poteſstatem, verùm & præciſsam neceſssitatem Fidei per Orbem univerſsum diſsſseminandæ, prout & infideles illam recipiendi; & in hoc magis, quàm in cæteris omnibus rebus charitatis officium ac præceptum impleri. Nam
6
reſspondetur, hæc quidem omnia veriſssima eſsſse; ita tamen infidelium converſsionem diſsponi debêre, ut nulla violentia eis hac de cauſsa inferatur, nec doctrinędoctrinæ Apoſstolicæ limites excedantur, ſsed poitùs res adeò pia,
7
& ſsancta, piè quoque, & ſsanctè tractetur, ut alias dicitur de matrimonio in Concilio Trident. ſseſsſs. 24. de reformat. matr. cap. 10.
Finis
8
quippe bonus alicuius actionis non facit eam bonam, aut legitimam, niſsi per iuſstos, & legitimos tramites fiat, princip. proœm. inſst. ibi: Et per legitimos tramites, D. Paul. ad Rom. 3. verſs. 8. cap. qui ſsine Salvatore 26. q. 2. cap. admoneant, cap. Non obſservetis 26. quæſst. 7. Navarrus in tract. de finib. Human. Act. Num. 8. Quemadmodum neque
9
bona intentio, etiãetiam cum vincibili ignorantia coniuncta, eum à peccato excuſsat, qui facit, quod ſscire debuit, ſsibi non licêre, ut probatur Act. 3. verſs. 7. & per D. Thom. Medinam, & alios in 1. 2. q. 74. art. 5. & q. 76. art. 2. communi ThologTheolog. in 2. diſstinct. 22. & ex alijs relatis à Gregor. de Valencia diſsput. 2. q. 3. punct. 6. & quæſst. 5. & Mart. Delrio in diſsquiſsit. Magic. Lib. 4. Cap. 4. quæſst. 5. ſsect. 2. pag. 334. & lib. 6. cap. 2. ſsect. 1. quæſst. 2. pag. 486. ubi tractat, an liceat, remedium petere à maleficis?
Et quamvis
10
infideles, prædicatam ſsibi, & ſsufficienter propoſsitam Chriſsti Fidem non recipientes, graviter peccent: non tamen poſsſsunt Chriſstiani, eos ſsub hoc prætextu punire, aut debellare, cùm id ſsibi nequaquam permiſsſsum, ſsed potius prohibitum reperiatur Matth. 10. Marc. 6. & Lucæ 9. | Quia
11
præceptum illud affirmativum de Fide prædicanda, & diſsſseminanda, & de idololatria vitanda, nequaquam fideles conſstringit, ut ad illud implendum aterumalterum fortius, & potentius præceptum, negative cõceptumconceptum, trãſgredianturtranſgrediantur, quo inſsontes, & innocentes non eſsſse occidendos, nec bello, & iniurijs laceſsſsendos docemur, ut habetur Exodi cap. 23. & Matth. cap. 19. Cùm
12
nemo teneatur aliorum converſonemconverſionem curare, ſsi ſse exponat periculo peccandi. Quia non ſsunt facienda nalamala, ut inde eveniant bona, &
13
etim ob lucrandas omnes animas mundi, non poteſst quis peccatum, quantumvis venial, committere, ut in noſstræ quæſstionis terminis benè obſservant, & probant Ioan. Andr. in reg. peccatum in Mercurialibus, Ant. à Corduba dict. lib. 1. quæſstionarij, quæſst. 57. Eman. Roder. in quęſtquæſt. Regular. 3. tom. quæſst. 32. Ferdin Rebellus de oblig. iuſst. lib. 1. quæſst. 14. ſsect. 8. num. 58. Pag. 123. Beccanus in ſsum. 2. tom. cap. 13. quæſst. 4. Simon Maiol. De perfid. Iudæor. Pag. 103. Pat. Fran. Suarez in tract. de Charitate, diſsput. 9. ſsect. 1. ex num. 2. & alia adducens Ioan. Bapt. Valençuela in monit. contra Venetos, 5. part. num. 200. & Mag. Marquez in Gubernat. Chriſstian. lib. 2. cap. 25. pag. 132. & ſseqq. & cap. 28. pag. 171.
Neque hoc excuſsat,
14
quòd Chriſstiani Principes, ut in argument ſsubiecimus, eſsſse debeant Divinæ legis cuſstodes, & vindices: nam, ut rectè advertit Gregor. de Valencia 3. tom. diſsput. 1. quæſst. 10. punct. 6. col. 407. verſs. Ad ſsecundum, id ſsic intelligendum eſst, ut debeant recta ratione, modoq́ue conſsentaneo illius obſservationem tueri, ac promovêre. Non eſst autem in propoſsito recta ratio ea, quæ eſst per vim, cùm potiùs hoc alienum ſsit ab ipſsa lege Divina, & modo quo Chriſstus Evengelium ſsuum prædicari voluit; qui, ubi ſsibi viſsum fuerit oportere; illorum converſsionem diſsponet. Cùm
15
nulla natio ſsit, ex qua non ſsint aliqui prædeſstinati, Apocal. 7. Et ſsecundùm doctrinam D. Auguſstini epiſstol. 80.
16
in omnibus gentibus, ubi nondum eſst Eccleſsia, oportet, ut aliquando ſsit, licét non oporteat, vel neceſsſsarium ſsit, ut omnes, qui ibi fuerint, credant: quia omnes gentes promiſsſsæ ſsunt, non omnes homines omnium gentium: non enim omnium eſst fides. Quod, Auguſstino non citato, cum Lyrano, & Hadriano Fino rectè advertit P. Ribera in MichęamMichæam cap. 4. num. 23. docens, non omnes omnium gentium homines venturos eſsſse ad Chriſstum, & ad EccleſiãEccleſiam; venturos tamẽtamen eſsſse multos ex ſsingulis nationibus, & optimè probat, & proſsequitur Pat. Fran. Suarez in 3. par. D. Tho. tom 4. 59. art. 6. diſsput. 56. ſsect. 1. pag. 661.
Secvndo Verò
17
argumento refponderi poteſst cum Epiſscopo Chiapenſs. in replic. 5. & 12. ad object. Sepulvedæ, & Dom. Soto in 4. diſstinct. 5. queſst. Unic. art. 10. pag. 270. verſs. Alij verò. Quod, etſsi Reges noſstri non ſsolùm ex communi charitatis præcepto, verùm & ex pręciſapræciſa obligatione, ſsibi per Bullam Alexan. VI. iniuncta, converſsionem Indorum curare debuerint, & ſsic etiam ad eos pertinêre videatur cura de medijs, ad eandem converſsionem tendentibus, cùm ordinaria non ſsufficiant, propter difficultates, feritatem, & barbariem Indorum, & alia impedimenta, quæ in eodem argument, & ſsuprà cap. proximo ex num. 2. conſsideravimus. Hoc tamen
18
intelligi debet, quatenus ea, quæ ſsunt ad finem, eidem fini proportionantur, & ad eius conſsecutionem permiſsſsa, utilia, & conducibilia cenſsentur, argumento l. legata inutiliter, D. de adimend. legat. Et eorum, quæ tradit Covarru. lib. 1. variar. cap. 1. verſs. Medium autem. Secus verò contingit, quando | talia media prohibita ſsunt, & finem, ad quem diriguntur, potius impediunt, retardant, aut deſstruunt; qualia ea omnia eſsſse dicunt, quæ violentiam aliquãaliquam & bellorum, atque armorum terrorẽterrorem includunt, & ab antiquo Apoſstolorum inſstituto diſscedunt, ex rationibus, & auctoritatibus toto cap. 17. perpenſsis. TũcTunc enim melius eſsſse inquiunt, à prædicatione, & converſsione deſsiſstere, quàm lege Dei perfractâ, eiuſsdem legis obſservationem prohibitis, & repugnantibus medijs, inducere velle.
Arma
19
etenim, quibus Chriſstiani milites in hac expeditione uti debent, ut ſsæpè conſsideravimus, & benè advertit Hieron. Zevallos dict. 4. tom. pract. commun. quæſst. ult. num. 200. & ſseqq. illa duntaxat ſsunt, de quibus D. Paul. loquitur 6. ad Epheſs. Eſstote ſsuccincti lumbis mentis iuſstitiæ, & calceate pedes in præparatione Evangelij pacis. Quibus mediantibus, ſsi parum, aut nihil profecerint, & exitus votis non reſsponderit, omni prorſsus culpa vacabunt.
Præterquàm
20
quòd abſsurdum eſsſse putant, exiſstimare, ob difficultates & impedimenta ſsuprà relata, Evangelij curſsum, more, & exemplo Apoſstolorum ſservato, hodiernis, ut antiquis tẽporibustemporibus, etiam inter feras, & barbaras nationes, ingentem progreſsſsum non habiturum, ſsi idonei miniſstri eligãtureligantur, qui Dei cauſsam magis quàm ſsuam agere curent, & patientiâ, labore, ac vitæ puritate ſsuſsceptum miniſsterium, prout rei gravitas, ac dignitas poſstulat, exequantur. Nam
21
ipſsi Apoſstoli, olim ad alias gentes non minus barbaras promulgandi Evangelij cauſsâ, humanis prorſsus ſsuppetijs deſstituti, deſstinati ſsunt, ut late memorant Auctores, quos citavimus ſsuprà lib. 1. cap. 14. num. 81. & Thom. à Ieſsu ſstatim allegandus.
Et tempeſstate noſstrâ
22
ſsanctus Fran. Xaverius, & alij eius ſsocij Evangelium Evangelicè cum magno ſsructu in India Orientali prædicaſsſse legũturleguntur Indis, Perſsis, Arabibus, Æthiopibus, Malabaribus, Iapponenſsibus, Sinenſsibus, & infinitis alijs. De quo, ultra alios, ſsolitâ eloquentiâ plura ſscribit Maffæius in ſsua Ind. Orient. hiſst. lib. 12. & 14. ubi inter alia ait: Huius mihi profectionem viri paulò fuſsius perſsequi eſst animus: ut promulgandi Evangelij ſstudioſsis hominibus recens propoſsitum ſsit Apoſstolicæ peregrinationis exemplar.
In qua ſsententia exornanda, & cõprobandacomprobanda plura eleganter expendunt Ioſseph. Acoſsta dict. lib. 1. & 2. de procur. Ind. ſsalu. per totam, Corduba dict. lib. 1. quæſstionar. quæſst. 57. dub. 6. colum. 507. & Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalu. lib. 41. part. cap. 1. ex pag. 123. dicentes,
23
nullo modo ſspiritualem Indorum ſsalutem deſperãdamdeſperandam eſsſse, aut ab eius cura à viris Apoſstolicis deſsiſstendum, cùm Indos iam Deus ad Evangelium vocare videatur, ſsperandumque ſsit, quòd paulatim, & ſsucceſssivè convertentur; tum ex eorũeorum docilitate, tum etiam
24
ex auxilio Divino Prædicatoribus Fidei promiſsſso Iſsaiæ 55: Quomodo deſscendit imber, & nix de cœlo, & inebriat terram, & germinare eam facit; ſsic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo, paulatim producet fructum ſsuum. Et Pſsalm. 67: Dominus dabit voci ſsuæ vocem virtutis: Dominus dabit verbum Evangelizantibus virtute multa.
Quod efficit,
25
ut nec propter linguarum varietates diffidere oporteat; ſscriptum eſst enim Matth. & Lucæ 10: Nolite cogitare, quomodo, aut quid loquamini: dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini: non enim eſstis vos, qui loquimini, ſsed Spiritus Patris veſstri, qui loquitur in vobis.
Neque obſstare, quod Chriſstus, Apoſstoliq́ue omnes miraculis Orbè flexerint, vel ſsubiugarint, ætaſsque noſstra eiuſsmodi viros non ſsit adepta,
26
quia non eſst prudentiæ genus, quod cœle|ſsti virtute vacuum eſst, humanis conſsilijs explêre:
27
& quia maior verarum virtutum, quàm miraculorum gloria in Orbis converſsione reſsplenduit. Etenim, ut præclarè docet D. Chryſsoſst. homil. 46. ſsuper Matth.
28
Non ita ſsignis adducuntur Gentiles ad Fidem, ut bona vita & exemplo Prædicatorum: qui enim miracula faciunt ſsine vita ſstudioſsa, ſsæpè deceptores ab eis æſstimantur. Et homil. 6. in. 1. epiſst. ad Corinth. de eâdem re agens, inquit: Quod etſsi in præſsentia ſsigna viderentur, quis tamen perſsuaderet? quis externorum aures nobis accommodaret, cùm tantopere increbreſscat malitia? Etenim probata Chriſstianorum vita, Maiorem apud multos auctoritatem ſsibi vindicabit, quàm ſsigna: ſsiquidem hæc apud impudentes, & malos homines malam concitant opinionem. Vita autem pura etiam ipſsum diaboli os maiorem in modũmodum obſstruere poterit.
Vt omittam, compertũcompertum etiam hoc ipſso ſsaeculo eſsſse,
29
apertis miraculis Deum præſsentiſssimum non modò viris Apoſstolicis, verùm & militibus, Fidei Catholicæ cauſsam, utcunque agẽtibusagentibus, affuiſsſse, quemadmodum conſsiderat Thom. à Ieſsu d. lib. 4. pag. 125. Et Ego latiſssimè oſstendi ſsup. hoc lib. cap. 4. ſsequent. Quo ſsuppoſsito
30
ceſsſsat regula illa, quam pro contraria ſsententia perpẽdimusperpendimus, de conceſssione antecedentis conſsequenti conceſsſso; non enim procedit, ubi conſsequens ſsine tali antecedenti exerceri, & ſsubſsiſstere poteſst, ut patet ex exemplo l. 1. §. igitur, D. de exercit. act. & erudite oſstendit Romanus conſs. 451. num. 1. & cum eo Felin. in cap. prætereà n. 4. de offic. delegat. Everardus in loco à conceſssione conſsequentis, limit. 2. Didac. Perez nihil allegans in l. 1. tit. 5. lib. 8. ordin. fol. 177. col. 2. & Tuſschus pract. concluſs. iur. verb. Conſsequens, concluſs. 757. ex. num. 71.
Ad tertium argumentum, dum generaliter laudat curam, & zelum defendendæ, & extendendęextendendæ Chriſstianæ Religionis, reſspondetur,
31
id quidem certiſssimum, & ſsanctiſssimum eſsſse, dũmododummodo, ut diximus, legitimè fiat, & iuxta eiuſsdem Religionis præcepta. Quod ſsupponendum, ſsive ſsupplendum eſst in omnibus locis, & auctoritatibus in argumento relatis. Et præcipuè
32
in d. cap. ſsi non ex Fidei 23. quæſst. 4. in quo maior vis argumenti conſsiſstit. Nam, ut benè advertunt Sotus in 4. diſstinct. 5. quæſst. uni. art. 10. pag. 271. verſs. Quartum argumentum, Epiſscop. Chiapenſs. in dict. Apolog. contra Sepulvedam, & in 3. replicat. ad obiect. eiuſsdem. Covar. in Reg. peccatum 2. par. §. 10. numer. 2. verſs. Quartum, Banez in 2. 2. q. 10. art. 10. verſs. Iam verò, col. 529. Gregor. de Valentia dict. 3. tom. diſsput. 1. quæſst. 10. punct. 6. verſs. Secundò certum eſst, Zevallus quæſst. fin. ex num. 170. Torres dict. diſsput. 51. dub. 1. & noviſsſsimè Pat. Suarez dict. tract. de Fide, diſsput. 18. ſsect. 3. num. 5. Divus Gregor. ibi intelligendus eſst de bello, quod Gennadius, Africæ Exarchus, Fidei cauſsâ adverſsus Hæreticos, & Apoſstatas geſssit, qui, ut ſstatim trademus, non ferendi, ſsed feriendi ſsunt, ubi adverſsus Eccleſsiam, cui ſsemel nomen dederunt, colla ſsubrigere audent, veramque Evangelicæ legis doctrinam prędicariprædicari impediunt, aut Fidem volunt Chriſstiani nominis inclinare.
Quæ ſsolutio colligitur ex epiſst. 72. eiuſsdem D. Gregorij ad eundem Gennadium ſscripta, cuius etiam meminit Gratianus in cap. ſsicut, eâd. cauſsâ, & quæſs. Et ſsi cui forte non probetur propter generalitatem verborum D. Gregor. in dict. cap. ſsi non ex Fidei, quæ de alijs bellis agere inſsinuant, quæ Gennadius adverſsus infideles nõdumnondum Eccleſsiæ, & Romano Imperio ſsubditos gerebat, dilatandæ Fidei cauſsâ, & ut Chriſsti nomen per ſsubditas gentes, Fidei prædicatione circũquaquecircunquaque diſscurreret. Omiſsſsa, aut ſsi mavis reiectâ, aliâ ſsolutione Gregor. Lop. in dict. l. 2. part. glo. mag. col. 6. dicentis, Divum | Gregorium ibi, bella, quæ Gennadius gerebat, non approbare,
33
ſsed tantùm rectam eius intentionem laudare, quęquæ ſsemper in bellis plurimum commendatur, iuxta doctrinam D. Thom. 2. 2. quęſtquæſt. 40. art. 1. & alia, quæ tradit Covar. dict. reg. peccatum. 2. part. §. 9. num. 1. & 2. Poſsſsumus quidem ſsecundo modo cum eiſsdem Auctoribus reſspondêre; de illis infidelibus loqui, qui ditiones, & provincias Chriſstianorum infeſstabant, aut occupabant, aut Fidei prædicationem ſsuis blaſsphemijs, praviſsq́ue perſsuaſsionibus impediebãtimpediebant, ut colligitur ex illis verbis: Plurima enim pro paſscendis ovibus Beati Petri Apoſstolorum principis excellentiam veſtrãveſtram præſstitiſsſse didicimus, ita ut non parva loca patrimonij eius, proprijs nudata cultoribus, largitis Dacorum habitationibus reſstauraverit. Quibus,
34
& ſsimilibus caſsibus, Infidelibus iuſste bellum inferri poteſst, cùm non ſsint ſsolùm infideles, verùm & Fidei, & Chriſstianorum hoſstes, iuxta differentiam, quam inter eos facit Marquard. in tract. de Iudæ. & Infid. part. 1. cap. 5. fol. 21. atque ita militẽtmilitent adverſsus illos omnes rationes iuſsti belli, defenſsivi, & vindicativi, de quibus egimus ſsup. hoc lib. cap. 6. ex num. 49. & doctrina Bald. conſs. 140. in fine lib. 4. quem refert Cardinalis Tuſschus in pract. concluſs. verb. Hoſstes Fidei, concluſs. 173 ubi tradit, quòd hoſstes Fidei impunè poſsſsunt prædari à fidelibus. Et Michaëlis Salon in 2. 2. tom 1. quæſst. 66. art. 8. ubi probat, quòd infidelium bona, & perſsonæ ſsubditæ ſsunt Chriſstianis de iure, quando occupant ea, quæ aliquando fuerunt Chriſstianorum.
Alioqui autem, ſsi infideles quietè, & pacificè viverent, & nihil occuparent, quod aliquando Chriſstianorum fuiſsſset,non poſsſset eis iuſsté bellum ob ſsolam infidelitatis cauſsam moveri, iuxta ea, quæ laté diſsputavimus ſsuprà cap. 15. etiam ſsi Saraceni eſsſsent, ut per argumentum à cõtrariocontrario ſsenſsu probare videtur Alex. P. II.
35
in cap. diſspar. 23. quæſst. 8. dum docet, iuſstè pugnari adverſsus Saracenos, qui Chriſstianos perſsequuntur, & ex urbibus, & proprijs ſsedibus pellunt: cuius tex. auctoritate idem expreſssè probavit gloſs. ibidem. & conſsuluit Oldrad. conſs. 264. incip. Illa videtur probabilior.
Quamvis in hoc contraria ſentẽtiaſententia verior videatur,
36
ſscilicet adverſsus Saracenos, quamtumvis in pace degentes, ſsemper, & quolibet modo, ſsine aliqua nova cauſsa iure optimo bellum indici, quoniam ſsunt perpetui, & infeſsti Chriſstiani nominis hoſstes, & detinent provincias, quæ olim Chriſstianorum fuerunt, & pręcipuèpræcipuè terrãterram Ieruſsalem, & terram Promiſssionis, quam Dominus Abrahæ, & ſsemini eius promiſsit, & Catholicis debetur, quia ſsemen Abrahæ ſsunt, ſsecundùm Apoſstolum ad Roma. 9. verſs. 7. & ad Corinth. 11. verſs. 22. quod tenet idem Oldrad. ſsibi contrarius conſs. 72. incip. Contra Saracenos, & ſsequitur Calderin. conſs. 95. num. 2. aliàs 1. de tregua, & pace, Geminian. conſs. 96. incip. Pro huius dubij, num. 5. & ſseqq. Alex. conſs. 130. incip. Super eo, num. 4. & 5. lib. 7. & eos referens Cardin. Tuſschus pract. concluſs. iur. verb. Infidelibus, concluſs. 124. & verb. Bellum, concluſs. 36. num. 14. latiſssimè Marquardus ubi ſsup. cap. 6. ex num. 10. fol. 30. Victoria in relect. de Indis, 1. part. num. 7. in fine, Gregor. Lop. in. 1. ult. tit. 18. part. 2. verb. En la conquiſsta, ubi dicit, quòd Papa approbat hæc bella, & quotidie dat indulgentias, & Cruciatam contra illos Saracenos Africæ in favorem Regis Hiſspaniæ, Anton. Gam. deciſs. Luſsit. 335. Boërius deciſs. 178. num. 10. Cacheran. in diſsput. inſserta poſst deciſs. Pedemon. num. 19. Gail. lib. 1. de pace pub. cap. 2. num. 40. Molina de iuſst. & iur. tract. 2. diſsput. 99. & diſsput. 105. Bellarmin. lib. 3. de laicis cap. 16. Zevallos dict. quæſst. fin. ex num. 210. Marta de iuriſsd. 1. par. cap. 24. ex num. | 22. P. Mag. Lorca in 2. 2. ſsect. 3. diſspu. 52. num. 8. & Fr. Iacob. Bleda in hiſst. Maur. lib. 8. & noviſssimè Seraph. Freitas de Iuſst. Imp. Aſsiat. cap. 9. num. 10. & 11. ubi plures alias cauſsas recenſsent, ob quas bellum contra Saracenos iuſstificatur.
Et
37
hæreſsim Lutheri notantes, qui aſsſseruit, non licêre Chiſstianis bellare in Turcas, optimè proſsequuntur Alfonſs. à Caſstro, & Sebaſst. Medices adverſsus hæreſses, verb. Bellum, Covar. d. reg. peccatum 2. part. §. 10. ex prin. Lancellot. Conrad. in temp. omn. iud. lib. 1. §. 3. verb. Infidelibus in auxilium, quos citat Petr. Cenedus in collect. 59. ad Decretum, pag. 84. num. 1. in fine, & contra Eraſsmum idem advertit Anton. Rubeus in aſsſsertion. Cathol. lib. 2. err. 2. & Nos ſsuprà cap. 6. num. 49. & Mag. Lorca ſsup. D. Thom. ſsect. 3. diſsput. 49. num. 1.
Neque his refragatur
38
d. cap. diſspar, quoniam argumentum à contrario ſsenſsu non valet, quando ex eo abſsurdus, vel abſsonus intellectus reſsultat, aut aliorum iurium correctio, l. nemo, D. de iuriſsd. omn. iud. gloſs. celebris in l. conventicula, C. de ſsacroſs. Eccleſs. cum notatis ab Everardo loco. 4. pag. 58. Canciuncula loco 13. Bellon. de argum. leg. cap. 11. Mantua ſsingul. 541. Corraſs. lib. 5. Miſscel. cap. 9. num. 9. & Ioan. Gutierr. in repet. l. nemo poteſst, num. 288. de legat. 1. Et Pontifex ibi nullo modo voluit aliquãaliquam differentiãdifferentiam SaracenorũSaracenorum facere, quoad hoc, ut his magis, quàm illis bellum iuſstè inferri poſsſset; ſsed illa verba: Qui Chriſstianos perſsequuntur, &c. generaliter, vel cauſsativè appoſsuit, quaſsi diceret, omnes Saracenos eſsſse, & fuiſsſse perpetuos Chriſstianorum hoſstes, perſsecutores, & ſspoliatores, & ideò in eos iuſstè pugnari. Nam
39
relativum quis vel qui, non ponitur ibi reſstrictivè, ſsed generaliter & declarativè, cuilibet de genere competat, iuxta doctrinam Bart. per text. ibi in l. omnes populi, D. de iuſst. & iure, l. 1. C. de ſsum. Trinit. l. iubemus, C. ad Trebel. quam ſsequuntur communiter Doct. in eiſdẽeiſdem iuribus, Paul. Caſstrenſs. conſs. 84. num. 3. & conſs. 418. lib. 1. & Cardin. Tuſschus pract. concluſs. iur. litt. R. concluſs. 127. num. 28. & 38.
Et iuxta hanc expoſsitionem textus in d. cap. ſsi non ex Fidei, poſsſsumus etiãetiam accipere
40
text. in dict. l. 2. tit. 23. part. 2. dum probat iuſstam cauſsam bellandi eſsſse: Por acrecentar el pueblo ſsu Fè. Non enim ſsimpliciter loquitur de bello quibuslibet infidelibus ob ſolãſolam infidelitatẽinfidelitatem, vel diverſitatẽdiverſitatem Religionis illato, ſsed de eo, quod augẽdæaugendæ, & defendẽdædefendendæ Fidei ratione legitimè infertur, nimirum cõtracontra Saracenos, Hæreticos, Apoſstatas, & alios eiuſsdem Fidei hoſstes, qui eam impedire, aut impugnare conantur, & ideo cum myſsterio adiecit illa verba: E para deſstruir los que la quiſsieren contrallar, ut benè advertit Zevallos ubi ſsub. num. 171.
Ad ponderationem autem
41
dict. cap. diſspar, in finalib. verbis, quam cum Grego. Lop. fecimus ſsup. cap. 16. num. 80. poteſst etiam ex ſsuprà dictis facilè reſsponderi. Quoniam illatio, quæ ex eo per argumentum à contrario deſsumitur, vincere non debet tot, & tam apertas deciſsiones, & Sanctorum auctoritates, quibus probatur, neque Iudæos, neque alios infideles bellorum terroribus ad Eccleſsiæ Fidem, & obedientiam cogendos. Et Pontifex ibi de Iudæis tantùm, inter Chriſstianos degentibus, ſsermonem habuit, eoſsq́ue bello laceſsſsendos non eſsſse, inquit, quia ubique ſservire parati ſsunt, ideſst, non audent cõtracontra nos bellare, aut expreſssè, & apertè, ſsicut Saraceni, & alij infideles, Eccleſsiæ, & Chriſstianorum quietem, & ſservitium aliquid molirentur, iuſstè bello compeſsci poſsſsent, ſsicut & Saraceni. De alijs verò infidelibus Eccleſsiæ in teporalibustemporalibus non ſsubiectis, | nihil diſspoſsuit, nec utrũutrum ij ad eius obſsequium, & ſservitium inviti adducendi eſsſsent? ſsed aliorum Canonum auctoritate definiendum reliquit, ut conſstat ex his, quæ tradunt Archidiac. Turrecrem. Domin. & alij ibîdem, & Simon Maiol. d. colloq. de perfid. Indæorum pag. 221.
Ad quartum argumentum,
42
quod ſsumpſsimus ex maiori auctoritate, & poteſstate, quam Eccleſsia hodiernis temporibus habet, quâ mediante ad debellationem, punitionem, & coactionem quorumlibet impiorum procedere poteſst, ut habetur
43
in d. cap. ſsi Eccleſsia, cap. non invenitur, cap. diſsplicet 23. quæſst. 4. & in alijs locis, & exemplis in argumento relatis, facilè reſpõdeturreſpondetur, iura illa de HęreticisHæreticis, Apoſstatis, Schiſsmaticis, & alijs impijs hominibus agere, qui Eccleſsiæ Fidem ſsemel promiſsſsam, & obſsequium debitum negant, aut alio modo ei advetſanturadverſantur: non autem de ſsimpliciter infidelibus, quietè, & pacificè degẽtibusdegentibus, in quorum prædicatione, & converſsione Eccleſsia ipſsa tam hodie, quàm olim nullâ poteſstate, aut coactione uti vult, ut ſsæpè probavimus, Deo Opt. Max. eorum vocationem relinquens,
44
qui ſsemper deſsideraſsſse videtur, ne rei adeò perfectæ laus, in homines, aut hominum vires, præſsidiaq́ue transferatur, ſsed quod omnino Divinum eſst, ipſsi Deo cum gloria tribuatur, iuxta illud Apoſst. 1. Corinth. 2: Ne glorietur omnis caro, & ſsublimitas ſsit virtutis Dei, & non ex nobis, cum alijs, quæ adducit Fr. Thom. à Ieſsu d. lib. 4. de procur. Ind. ſsal. 1. part. cap. 1. pag. 123.
Neque refragatur, quòd idem de hęreticishæreticis, & Apoſstatis dici debêret,
45
cum Fides ſspontanea eſsſse debeat, non ſsolùm quando à principio credit homo, ſsed etiãetiam quotieſscunque credit,
46
quia ſservitia coacta Deo non placent, qui hilarem datorem diligit, & ex neceſssitate Evangelizantibus gloriam non tribuit, 2. Corinth. 9. Nam licèt non defuerint, qui, hoc argumento moti, malè putarũtputarunt,
47
Hæreticis, Schiſsmaticis, & Apoſstatis, ſsicut neque infidelibus, vim inferri non poſsſse, à quibus non multum diſstare videtur opinio Marſsilij Paduani relata, & meritò reiecta à Navarro in cap. novit, notab. 3. pag. 106. num. 98. de iudicijs, & Valençuela in monit. contra Venetos part. 7. Qui in ſsuo pacis defenſsorio omnem coërcitionem, & iuriſdictionẽiuriſdictionem Eccleſsiæ auferebat. Hic tamen error ab omnibus Catholicis Doctoribus plurimis rationibus damnari, & convinci ſsolet,
48
quia infideles, cùm nuſquãnuſquam baptiſsmum receperint, neque Eccleſsiæ Fidem de ſservandis præceptis Evangelicis dederint, ab eâdem Eccleſsia, & Chriſstianis Principibus puniri, aut debellari hac de cauſsa non poſsſsunt, quod in Hæreticis, Apoſstatis, & Schiſsmaticis contrà obſservatur, qui cùm ſsemel voluntariè crediderint, eo ipſso quòd baptizantur, EccleſięEccleſiæ ſsubijciuntur, quæ cuſstos eſst Religionis Chriſstianæ, ac proinde poteſst pœnis ſspiritualibus, & corporalibus uſsque ad pœnam ignis, & confiſscationem bonorum, eos ad Dei legem ſservandam compellere, & ut Fidem impleant ſsemel in baptiſsmo promiſsſsam, atque profeſsſsam, quia niſsi hanc iuriſsdictionem, & poteſtatẽpoteſtatem habêret, parum potens eſsſset ad inducendum finem, quem ipſsius Sponſsus Christvs Opt. Max. prætendit, arg. cap. 1. 2. & 3. 24. q. 3. & eorum, quæ tradit Navar. d. num. 98. Valençuela d. part. 7. num. 56. & ſseqq.
Vnde
49
in ſsacris Fidei apud Hiſspanos prætorijs non puniuntur infideles non baptizati, ſsed ſsolùm Apoſstatæ, & Hæretici baptizati, qui negant, & deficiũtdeficiunt in fide, quam ſsemel profeſssi ſsunt, ut præter alios obſservat Didac. Valdes de dignit. Reg. Hiſsp. cap. 19. num. 6. pag. 162.
Quinimò
50
ſsi numerus, & potentia hæreticorũhæreticorum id expoſstulet, poterit quo|que adverſsus illos bellum indicere, ut funditus extirpentur, & ne eorũeorum peſssimo exemplo, praviſsq́ue ſsuaſsionibus Chriſstiana Reſspublica maius in dies nocumentum accipiat.
Quam ſsententiam expreſssè definire videtur Auguſst. in d. cap. ſsi Eccleſsia, & ſsimil. D. Hieronym. à Gratiano relatus in cap. reſsecandæ 24. quæſst. 3. & text. in l. 4. C. de hæret. cap. ferrum, cap. cùm ſsecundùm leges eod. tit. lib. 6. l. 1. & per tot. C. de Apoſstat. & Schiſsmat. l. 1. tit. 26. part. 7. l. 1. & 2. tit. 1. lib. 4. fori. l. 1. & per tot. tit. 4. lib. 8. ordin. Tertu. adverſsus Gnoſsticos cap. II. dum ait: Ad officium Hæreticos compelli, non allici dignum eſst, duritia vincenda eſst, non ſsuadenda hæreſsis. Et latiſsſsimè
51
probant, & ab hęreticorumhæreticorum argumẽtisargumentis, & calumnijs defendũtdefendunt Theologi omnes poſst D. Thom. 2. 2. quæſst. 10. art. 12. Alfonſs. a Caſstro de iuſsta hæret. punit. cap. 12. & 14. Victoria dict. relect. de Indis 1. part. num. 8. & ſseq. Conrad. de contract. lib. 1. quæſst. 7. concluſs. 2. & 3. Director. Inquiſsit. lib. 3. tit. 9. Bodius in collect. tit. de HęreticisHæreticis, Didac. Perez in l. 3. dict. tit. 4. lib. 8. ordin. col. 115. Palac. Rub. in allegat. in mat. hęreſishæreſis, & in tract. de obten. Reg. Navarræ, part. 4. §. 4.
52
ubi probat, magis damnandos eſsſse Hæreticos, & Schiſsmaticos, quàm Saracenos, Villadiegus in tract. de hæret. q. 6. Albertus Brunus in eod. tract. lib. 3. cap. 3. Covar. lib. 2. varia. cap. 10. num. fin. Pet. Gregor. lib. 33. Syntag. cap. 6. num. 4. Decian. lib. 5. crim. cap. 11. n. 16. Simon Maiol. in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 20. pag. 449. & ſseqq. ubi aiunt, quòd ſsunt deteriores cæteris infidelibus, & colloq. 7. pag. 191. ubi quòd ſsunt deteriores lupis, Simancas in Cathol. inſstit. tit. 45. & 46. & plures alij relati à Petr. Cenedo in colle. 55. ad Decretal. num. 3. & ultra eos Navarrus, & Valdes ubi ſsup. Ioan. Azor. 1. tom. inſstit. Moral. lib. 8. cap. 13. quæſst. 8. Bañez in 2. 2. quæſst. 10. art. 10. col. 525. Aragon ibîdem, pag. 294. & 297. Gregor. de Valencia 3. tom. diſsput. 1. quæſst. 10. punct. 6. in princip. & verſs. ad 4. col. 407. D. Ioan. Vela de delictis cap. 2. de Apoſstaſsia, & cap. 14. de Hæreticis, Lorca 2. 2. ſsect. 3. diſsput. 52. ex num. 10. Iuſst. Lipſsius lib. 4. civil. doct. cap. 4. & adverſs. Dialogiſst. cap. 2. Pet. Herodius lib. 1. rerum iudicat. tit. 6. cap. 13. SimõSimon Maiol. de perfid. Iudæorum, pag. 186. Pet. Cened. qui alios refert in collect. 59. ad Decretal. pag. 198. num. 2. Mag. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 2. cap. 33. ubi ait, Hæreticos puniri poſsſse, etiam ſsi ad id nulla ipſsorum fraterna correctio præceſsſserit, Pet. Andreas Canonherius in Aphoriſsmis polit. & moral. Hippocratis vol. 2. ex pag. 248. Farinac. plurimos congerens in tract. de hæret. quæſst. 198. Martin. Delrio lib. 6. diſsquiſsit. magic. cap. 2. ſsect. 3. q. 3. pag. 509. & iterum pag. 537. Et noviſsſsime, & eruditiſssimè P. Fran. Suarez in tract. de Fide, diſsput. 20. ſsect. 3. ex num. 9. ubi loquitur de Hæreticis, & diſsput. 16. ſsect. 5. ex num. 1. ubi de Apoſstatis, Ioan. Bapt. Valençuela in d. monit. contra Venetos, part. 7. per totam, & in diſscurſsu ſstatus, & belli, part. 2. conſsiderat. 6. num. 17. & conſsid. 9. ex num. 23. & noviſssimè Anton. Ricciullus in tract. de iur. perſson. extra Eccleſs. grem. exiſsten. lib. 5. cap. 12. ubi cum veriori Bellarm. opinione adverſsus Alph. à Caſstro defendit, Hæreticos non eſsſse in Eccleſsia, quia ad eam nemo pertinet niſsi per FidẽFidem, licèt eius iuriſsdictioni, & punitioni ſsubiaceant, ex rationibus ſsuprà citatis.
Quibus congruenter addere poſsſsumus,
53
id, quod Auguſstinus in prædictis locis commemorat de maiore vi, & auctoritate, quam Eccleſsia ſsuis temporibus habebat, eo fine dici, ut probet, poſst Conſstantini, & aliorum Principum Chriſstianorum favorem, Chriſsti Fidem pręvaluiſſeprævaluiſſe, & non in occulto, ut anteà, ſsed publicè doceri, coli, | & defendi cœpiſsſse, ut ex multis locis eiuſsdem Auguſstini, quâ ſsolet eruditione, oſstendit Pat. Fran. Suarez in defenſs. Fidei contra ſsect. Anglican. lib. 1. cap. 16. num. 11. & ſseqq.
Ad quintum argumentum ex Parabola Patrisfamilias invitantis ad nuptias, & compellentis intrare eos, quos ultimo loco vocaverat,
54
multifariè reſsponderi poteſst cum D. Tho. & reliquis Theologis in 2. 2. quæſst. 10. art. 8. Soto in 4. diſstinct. 5. quæſst. un. art. 10. pag. 270. verſs. Tertiò argumentantur, Covar. in d. reg. peccatum, 2. part. §. 10. num. 1. Gregor. de Valencia dict. diſsp. 1. q. 10. punct. 6. verſs. Ad primum, col. 407. & alijs relatis à Suarez dict. diſsput. 18. ſsect. 3. num. 12.
Primò, locum illum, & coactionẽcoactionem, quæ in eo permittitur, non eſsſse intelligendum de his, qui nunquam Fidem ſsuſsceperunt, quales ſsunt Indi, de quibus tractamus. Sed de illis, qui ſsemel Chriſstianam Fidem profeſssi, ab ea divertunt, quales ſsunt Hæretici, Apoſstatæ, & Schiſsmatici, ut ſsuprà retulimus: quemadmodum expreſssis verbis oſstendit D. Auguſstin. in epiſst. 50. ad Bonifacium, de qua in
55
dict. cap. Schiſsmatici 23. quæſst. 6: Si per poteſstatem, quam per religionem, ac Fidem, Regum tempore, quo debuit, Divino munere accepit Eccleſsia, ij, qui inveniuntur in vijs, & ſsæpibus, ideſst, in Hæreſsibus, & Schiſsmatibus coguntur intrare; non quia coguntur reprehendant, ſsed quo cogantur attendant.
Secundò, quòd, ut demus, ſsub parabola illa etiam vocationem, & compulſsionem infidelium deſsignari, nullo modo debemus de ea coactione intelligere, quæ vi, & metu armorum fit, ſsed de ea tantùm, quæ blandis verbis, ac ſsuaſsionibus, & argumentorum, & rationum pondere fit, docendo magis, quàm iubendo, monendo, quàm minãdominando, ut utar verbis D. Auguſstini epiſst. 65.
56
Nam & hoc modo aliquando quis cogi, & compelli dicitur, l. fin. D. &c. ſsi quis aliquem teſstari prohib. l. 26. & 27. tit. 1. part. 6. cum alijs latè traditis ab Hippol. de Marſsil. ſsing. 526. Palac. Rub. in repet. rubr. de donat. inter. §. 81. num. 11. Menchaca de ſsucceſsſs. creat. lib. 2. §. 17. ex num. 4. Menochio de arbitrarijs, caſsu 395. num. 42. Vincent. Carrocio deciſs. 15. num. 23. & Hartman. Piſstor. 1. par. Miſscel. quęſtquæſt. q. 29. Quæ tamen coactio
57
in re, de qua agimus, ſsancta, & licita eſst, ut pluribus probat Ioan. Arboreus lib. 1. Theoſsoph. cap. 36. & ad expoſsitionem directæ parabolæ D. Chryſsoſst. in Imperfect. homil. 41. D. Thom. in diſsput. de verit. quæſst. 22. art. 9. ubi inquit, ibi mentionem fieri de compulſsione, non quæ eſst coactionis, ſsed efficacis perſsuaſsionis, vel per aſspera, vel per lenia, prout &
58
D. Paulus inſsinuat. 2. ad Timoth. 4: Prædica verbum, inſsta opportunè, importunè, argue, obſsecra, increpa, & ad Tit. 2. & Ieremiæ 1. 24: Nunquid non verba mea ſsunt ſsicut ignis, & malleus conterens petras. Et idem dicit Deus Angelis Cuſstodijs, & Prælatis, ut per Dionyſs. Eccleſs. Hierarch. cap. 9. Eandemq́ue ſsolutionem tenuit Innocent.
59
in cap. maiores de baptiſsm. ubi ita inquit: Nec obſstat, quòd ſservo dicitur, ut ad nuptias invitatos compellat intrare; quia intelligitur de compulſsione facta per inſstantiam rationis, non per ſseveritatem gladij materialis, vel violentiam temporalem, quia executio materialis gladij, eſst iſsti ſservo, ideſst ordini Prædicatorum, vel Apoſstolis in perſsona Petri, & Domini interdicta.
Ad exemplum autem
60
de converſsione D. Pauli, reſsponderi poteſst cum Hoſstienſsi, & Zabarella in cap. quod ſsuper his, de voto, Azone in ſsumma, C. de Iudæis in fine, Marquard. d.tract. de Iudæis, & Infidel. 3. par. cap. 2. num. 5. Soto ubi ſsup. pag. 271. Suarez dict. ſsect. 3. num. 12. Ea, quæ Deus per miraculum facit, ſsuam voluntatem apertè ſsignificans, humanis noſstris legibus ac regulis obnoxia non eſsſse, neque in conſsequentiam adduci debêre, | ut ait gloſs. in cap. maiores de baptiſsm. l. 1. D. de conſstit. Princip. cap. quæ exorbitant, de regul. iuris in 6. Etenim ut habetur ad Roman. 9: Cuius vult miſseretur, & quem vult indurat, & voluntati eius quis reſsiſstit? aut quis tu es homo, qui reſspondeas Deo? Atque ita cùm D. Paulus, iuxta hanc Divinam voluntatem inter ipſsa flagella mutatus fuerit, & de nolente factus ſsit volens, ut Eccleſsiam iuvaret, quam anteà perſsequebatur, fœlix illa neceſssitas appellanda fuit, quæ ad meliora compellit, ut inquit D. Auguſst. in d. cap. diſsplicet 23. q. 4. Sed non in exemplum ad alios trahenda, quos, ut ait Sotus ubi ſsuprà, non licet ſsic ad Fidem compellere, niſsi quatenus diſsciplinæ norma permittit; cùm regulariter Divina providentia, quæ in ſsui diſspoſsitione non fallitur, arbitrium noſstrum in Fide recipienda, ſsſsemper, ut diximus, libertate potiri decreverit.
Vnde
61
præclarè dixit idem Auguſstin. lib. 10. de Civit. Dei cap. 30: Sic Deus res, quas condidit, adminiſstrat, ut ſsuos curſsus agere ſsinat. Et Simon. Maiol. in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 8. pag. 211. Sacræ
62
Scripturæ exempla, quæ à communibus & receptis TheologięTheologiæ regulis deviant, veneranda eſsſse, non imitanda. A quibus non abeſst D. Tho. 3. part. quæſst. 44. art. 3. ubi exemplum huius converſsionis D. Pauli, & Magdalenæ, & Matthæi adducens, concludit, Deum
63
Divinâ virtute animas hominum invitare, non ſsolùm iuſstificando, ſsed ſsapientiam infundendo, vel ſstupefaciendo. Cui benè addit Gregor. de Valencia ubi ſsup. verſs. Ad tertium, quòd ſsi deus metum incutiat, ipſse quoque ſsimul poteſst inclinare cor hominis ad Fidem, ut voluntariè prorſsus eam ſsuſscipiat, tametſsi à metu excitatus: hoc verò non perinde ſsperare poſsſsumus, ſsi metus ab hominibus incutiatur, cùm potius infideles eo ducti magis durè, & difficulter credere ſsoleant, ut ſsuprà retulimus.
Deniqve ad ſsextum argumentũargumentum de coactione cauſsativa, & legibus, & edictis aliquorum Impp. & Regum, qui infideles à ſsuis Regnis exire iuſsſserunt, vel alijs modis gravarunt, ſsi ad Fidem Catholicam non converterẽturconverterentur. Reſsponderi poteſst,
64
D. Auguſstini auctoritates relatas in d. cap. vides 23. quæſst. 6. & in d. cap. quid faciet 23. quæſst. 4. loqui de HęreticisHæreticis puniẽdispuniendis, & mediante pœnarum terrore, ad Fidem Catholicam revocandis. Quorum iam diximus longè aliam eſsſse rationẽrationem, quàm infidelium.
65
In quibus quidem convertendis, licèt in ratione baptiſsmalis characteris aliquod poſssit eſsſse diſcrimẽdiſcrimen inter vim præciſsam, & eam, quam vocant cauſsativam, ſsive conditionatam ut probat text. in dict. cap. maiores, §. item quæritur, de baptiſsmo, & alia iura, & auctores, de quibus ſsup. cap. 17. num. 4. & cap. 18. num. 16. Quod tamen attinet ad iniuſstitiam, ſsive iniuriam bellorum, & damnorum, quæ eis ob prætextum ſseminandæ, & introducẽdæintroducendæ Chriſstianæ religionis inferuntur, nihil planè inter utramque referre videtur, cùm blandè, & ſsuaviter prædicari, & ſsuaderi iubeatur, ut ſsæpè retulimus. Et ſsecundùm doctrinãdoctrinam Dominici in cap. de Iudæis 45. diſstin. num. 2. & in d. cap. qui ſsincerâ, num. 1. & 2. Abb. in cap. ſsicut de Iudæis num. 3. quam refert, & ſsequitur Marquard. d. tract. de Iudæ. & Infid. 3. part. cap. 2. num. 8. & Cavalcanus deciſs. 21. numer. 16. 2. part. prohibita ſsit in Fidei materia omnis illa coactio, quæ fit per violentiam illatam perſsonæ, vel per ablationem rerum ſsuarum, ut per indirectum baptizari, & ad Fidem cõverticonverti cogantur. Quoniam, ut in noſstra eâdem quæſstione egregiè conſsiderant Dom. Sotus in 4. diſstinct. 5. quæſst. un. art. 10. pag. 270. & Emanuel Roder. lib. 3. quæſst. Regul. quæſst. 32. art. 4. ſsi nativa fidei conditio admonet, nullam coactionem eſsſse medium licitum ad eius perſsuaſsionem, nulla | quoque coactio adhiberi, neque tanquam neceſsſsaria probari debebit. Mirabile enim eſst, quod mihi non liceat, Ethnicum cogere, ut ſsit Chriſstianus, & tamen ad cum finem liceat illum cogere, ut mihi ſsit ſsubditus.
Quibus ego addo,
66
liberam illam voluntatem, quam Eccleſsia in Fidei receptione deſsiderat, in hac, quæ bellorum, & armorum interventione, atque ſsubactione extorquetur, minimè reperiri videri. Nam etſsi volũtasvoluntas, quæ cauſsativè, aut cõditionaliterconditionaliter cogitur, voluntas dicatur, ut vulgò circumferri ſsolet, quia maluit quis facere, quàm talia pati, ut tradit Ariſstotel. lib. 3. Ethic. cap. 1. l. ſsi mulier, §. ſsi metu, D. quod met. cauſsa, l. ſsi patre cogente, D. de ritu nupt. cap. meritò 15. quæſst. 1. cum alijs latè congeſstis à Tiraquel. de pœn. temper. cauſsa 36. Simancas in Catholic. inſstit. tit. 27. num. 30. & Cuiacio lib. 16. obſservat. cap. ult. Eadem tamen iura teſstantur, quod, qui ita cõſentitconſentit, ſsi liberum eſsſset, noluiſsſset, ut in d. §. ſsi metu.
67
Et ſsic, eius eſst velle, qui poteſst nolle, & velle non creditur, qui aliorum imperio obſsequitur, ſsub quorum poteſstate conſstitutus eſst: ut diſsertè ſscribit Vlpian. in l. 3. & 4. de regul. iur. Ariſstot. lib. 3. Ethicor. ad Nicomach. cap. 5. Seneca lib. 2. de benef. cap. 18. ad finem: Si vis ſscire an velim, effice, ut poſssim nolle, & lib. 3. cap. 19. Vbi de illo agens, poſssit, necne ſservus domino beneficium dare? multum ad rem, de qua agimus, inquit: Omnia tamen iſsta, quæ alio præſstante beneficia dicerentur, præſstante ſservo miniſsteria ſsunt. Beneficium enim eſst, quod quis dedit, cùm illi liceret, & non dare: ſservus autem non habet negandi poteſstatem: ita non præſstat, ſsed paret, neque id ſse feciſsſse iactat, quod non facere non potuit: idem docet idem Seneca epiſst. 97. lib. 16: Paret potius quãquam aſsſsentitur, qui alieno ſsubeſst imperio, nec tam illum ex animo, quàm quia neceſsſse eſst, ſsequitur, Cornel. Tacit. lib. 14. annal. de Nerone ſscribens: Suaſsio, imò donum, & merces ab eo, qui iubere poteſst, vim neceſssitatis affert. Res
68
quippe imperioſsa eſst timor, ſsecundùm Martial. lib. 2. epigr. cui conſsonat illud Quintil. declamat. 181: Abdicatus, inquit, in ſsolitudine eſst, locus opportunus inſsidijs: habet gladium inſstrumentum parricidij, accedit ad patrem, manuq́ue ſsublata, rogo dicit, imò iubet: Non ſsunt enim preces, ubi negandi libertas non eſst. Et meliùs D. Auguſst. in lib. de duab. animab.
69
qui volũtatemvoluntatem ita definit: Voluntas eſst animi motus cogente nullo, ad aliquid vel non amittendum, vel adipiſscendum. Vnde omnis, qui volens facit, non cogitur: Et ideò qui metu illato rogat, non tam rogat, quàm imperat, qui metu perculſsus promittit, non intelligitur voluiſsſse obligari, cùm id ſspontè non fecerit.
Neque his adverſsatur, quod in eodẽeodem argumento conſsideravimus, de bellis à Conſstantino Magno, Theodoſsio, & alijs Impp. Romanis adverſsus Paganos & Infideles illatis, ut tandem Chriſstianam Religionem admitterent.
70
Nam etſsi hoc, ut certum, affirmet Sepulveda in d. Apolog. & Marquard. d. tract. de Infidel. 1. part. cap. 14. nullâ tamen ſsecurâ auctoritate ſsubnititur, & potius contrariũcontrarium apparet ex traditis à Dom. Soto d. art. 10. pag. 270. & ex cap. quãquam pio 10. quæſst. 2. ubi conſstat, multa potius temporalia commoda infidelibus contuliſsſse, ut ſsic faciliùs, & ſsuaviùs ad Fidem adducerentur. Et bella, quæ narrat hiſst. Tripart. lib. 10. ex cap. 6. aliam quidem conſsiderationem habebant, nempe quòd Gothi, Sarmatæ, & aliæ gentes, contra quas geſsta ſsunt, totum Orbem latrocinijs, & invaſsionibus infeſstabant, & ſsæpius ipſsos etiam Romanos aggredi auſsæ, atque Arrianâ item labe maculatæ fuerant, ut ſscribit Paul. Oroſsius lib. 7. & D. Auguſst. ad Heliodorum. Et eadem hiſst. Trip. lib. 8. cap. 13. Vnde iuſsta utique & ſsancta cenſseri debuerunt; & ubi à prædictis damnis inferendis Barbari illi ceſsſsabant, à bello | quoque Romani abſstinebant, quamvis in ſsua idololatria manerent, ut paulò antè eadem hiſstoria Eccleſsiaſstica tradit. Idemque de bello geſsto
71
per Carolum Magnum, adverſsus Longobardos affirmare debemus, quod ſsuadente Adriano Pontiſs. illatum dicitur in dict. cap. hortatu 23. quæſst. 8. Erant quippè hi etiam acerrimi hoſstes Eccleſsiæ, & in Arrianam hæreſsim declinaverant, & multa damna Chriſstianis intulerant, ut ex Paulo Diacono lib. 1. cap. 1. hiſst. Longobard. & ex alijs Scriptoribus conſstat.
Neque magis urget quod diximus de
72
legibus Conſstantini, Theodoſsij, & aliorum CęſarumCæſarum adverſsus Paganos, & alios infideles, & eorum ſsacrificia ſseveriter latis, quas tantopere laudat Div. Auguſstin. in dict. captit. non invenitur 23. q. 4. cap. ad Fidem 23. quæſst. 5. cap. vides 23. quæſst. 6. & D. Ambroſs. epiſst. 30. Nam leges illæ non ſsunt ſsimpliciter, & abſsolutè de omnibus infidelibus accipiendæ, ſsed dumtaxat de Paganis, qui Romanorum Imperio ſsubditi erant, & inter fideles commorantes, eis ſscandalum movebant, vaniſsq́ue ritibus, & ſsacrificijs turbabant, & idololatriæ dediti, leges, & præcepta iuris naturalis tranſsgrediebantur. Quos meritò Imperatores ſsuis legibus compeſscere potuerunt, & ſsub illarum prohibitionibus, comminationibus, & interdictis ſsaltem cauſsativè ad Fidem amplectendam, & idola, & templa ſsua deſserenda perducere. Nam
73
ut pręterpræter alios obſservat Greg. de Valencia ubi ſsupr. verſs. Ad quartam, P. Torres in tract. de Fide, art. 11. diſsput. 3. dub. 2. Ioan. Azor. inſstitut. Moral. lib. 8. cap. 24. q. 5. col. 1275. & Fr. Thom. a Ieſsu de proc. omn. gent. ſsalut. lib. 8. cap. 24. q. 5. quilibet Princeps poteſtatẽpoteſtatem habet erga eos, qui ſsibi politicè ſsubſsunt, ut quęquæ ſsibi expedire viſsa fuerint, ad Reipublicæ bonũbonum cuſstodiant, ac proinde in primis unius ac veri Dei cultũcultum, & leges naturęnaturæ, quarũquarum præcipuus cuſstos, & vindex eſsſse debet, ut latè diximus ſsup. cap. 16. num. 24. Et hoc præcipuè legibus illis curatum fuiſsſse paſssim oſstendit D. Aug. in dictis locis, & præſsertim epiſst. 48. ubi ſsic ait: Pagani magis non blaſsphemare poſsſsunt de legibus, quas contra Idolorum cultores Chriſstiani Imperatores tulerunt. Et tamen ex eis multi correcti, & ad DeũDeum vivum, verumq́ue converſsi ſsunt, & quotidie convertuntur.
Neque omitti poteſst
74
notabilis hiſstoria, quãquam Caſssiod. & Sozomenus in hiſst. Tripar. lib. 5. cap. 27. & Alciat. lib. 1. Parerg. cap. 13. contigiſsſse
75
narrant circa d.l. 1. C. de Paganis, quæ eorũeorum tẽplatempla concludi iubet, & ſsub capitali ſsupplicio, & bonorũbonorum publicatione à ſsacrificijs abſstinere. Nam cùm Athanaſsius ob multa mira, quæ fecerat, & prędixeratprædixerat, à Paganis, & hæreticis magus, & aruſspex crederetur: qua de cauſsa à Synodo AntiſtitũAntiſtitum aliquando condemnatũcondemnatum fuiſsſse ſscribit Ammian. Marcellin. lib. 15. inter iurgandũiurgandum quadãquadam die ſsupervolitavit cornix, quęquæ cùm clarius crocitaret, adſstans multitudo Paganorum, velut mago derogantes, ab Athanaſsio petebant, ut eis aperiret quid cornicula illa ſsignificaret. Ille verò fertur ad eos dixiſsſse ſubridẽsſubridens, Scitis, quid vox oſscinis prædicat? Cras Latinâ linguâ dies ventura ſsignificatur, hoc ergo clamãsclamans cornicula, triſtẽtriſtem vobis craſstinum diem portẽditportendit, Imperatoris Romani iuſssione, ut de veſstris tẽplistemplis eijciamini. Nec fefellit DivinũDivinum hominẽhominem expectatio, ſsed potius ita contigit, ut eius fermo, licèt deriſsus, venerit ad effectum; ſsequenti namq;namque die allatæ ſsunt ad iudices Conſstantini Imperatoris litteręlitteræ, iubentes, ut Pagani ſsua ingredi non permitterẽturpermitterentur ad templa, neque ſsolemnes ſsuperſstitiones, feſstivitateſsq́ue celebrare, ſsed ſsub gladij pœna univerſsos Gentilium ſsacrificijs abſstinêre.
Paganorum
76
autem nomẽnomen, ut hoc obiter advertamus, à pagis originem traxit, quęquæ GręcisGræcis villęvillæ ſsunt, ita à fonti|bus, ſsive ut alij malunt, à montibus dictędictæ, circa quos ſsemper villæ condi cõſueveruntconſueverunt, ut ex Servio, & alijs tradũttradunt Prateius, Briſsſson. Berrucius, Hotmanus, & Calinus de ver. iur. verb. Paganus, Beda in Cantic. lib. 6. cap. 30. & in Marc. cap. 15. & in Luc. lib. 6. cap. 23. & hom. in Feriam 3. Pſsal. Ioan. PũgerPunger. in Etymol. ſsub eod. verb. Stephan. de urbib. Lorin. in Acta cap. 17. verſs. 19. & Gaſsp. Sanct. in Iſsai cap. 42. num 45. pag. 445. Quàmvis Philaſster lib. de hęreſibhæreſib. cap. 3. eos dictos fuiſsſse putet à Pagano quodam huius nominis, quẽquem, ait, fuiſsſse filiũfilium Deucalionis & Pyrrhæ, Regemq́ue potentem & inclytum, & proinde tanquam Deum habitũhabitum. ¶ Sed cur Deorum falſorũfaſorum cultores hoc nomine vocare uſsitatum fuerit, ſecundũſecundum D. Auguſst. lib. 2. retract. cap. 43. difficilioris quidem indagationis eſsſse videtur. Cùm in hoc tot, & tam variæ Scriptorum ſsententiæ reperiantur. Nam D. Iſsidor. lib. 8. Etymol. cap. 70. eos ita dictos exiſstimat ex pagis Athenienſsibus, ex quibus orti. Ibi enim in locis agreſstibus, & villis, gentiles lucos, idolaq́ue ſsua, & delubra conſstituerunt, & ideò idolorum cultor cœpit appellari Paganus. Alciatus autẽautem d. lib. 1. Parerg. cap. 13. & Connan. lib. 9. commentar. cap. 13. eam rationem cõminiſcunturcomminiſcuntur, quia Christi milites non ſsint, neque eius Eccleſsiæ Militanti nomina dederint. Scimus
77
enim in iure dictos eſsſse Paganos quotquot à militia erant immunes, & liberi, l. quædam, D. de pœn. l. ius noſstrum, de reg. iur. l. 1. C. de militari teſstam. cum alijs. Paul. autẽautem Oroſsius, & Beda ubi ſsup. quos refert, & ſsequitur Cuiacius in Parat. c. de Paganis, quaſsi ex agreſstium locorum compitis, & pagis longè diſstent à ſsuperna, & cœleſsti civitate, ab eaq́ue ſsint alieni, ſsive ut ait Dionyſs. Gotthofr. in notis ibîdẽibîdem, in contemptum, quaſsi diverſsos à Chriſstianis, & eis ignobiliores, ſsicut & Ethnici, Gentiles, & nationes dicti ſsunt, cõparationecomparatione habitâ ad Chriſstianos, qui eo tempore pauciſssimi erant. Vveſsemb. autem in eâd. Paratitla tradit, GẽtilesGentiles, & Infideles PaganorũPaganorum nomen ſsortitos, quia diutius Gentilica ſsuperſstitio in pagis, quam in civitatibus perduraverit, propter rudiora PaganorũPaganorum ingenia, Pet. Opmeer. in Chronol. ann. Christi 411. pag. 307. quia Gentiles, & illa hominũhominum colluvies, qui cùm non mererent ſstipendia, ſsumptis armis, Romæ reſstaurari Gentilium lacra volebant, ex pagis, cæteriſsq́ue agreſstibus locis exurrexerunt. Gaſspar Sanct. ubi ſsup. quia qui Evangelicis legibus exculti non ſsunt, extra Evangelium tanquam in pagis, & deſsertis habitant, & varijs abducti erroribus incerti vagantur.
Mihi verò, his reiectis, magis probatur ſsententia Illuſstriſss. Cardin. Baronij in notis ad Martyrolog. Roman. ad diem 11. Ianuarij, qui putat, à temporibus Chriſstianorum Imperatorum, Gentiles Paganos vocari cœpiſsſse, eò quòd, ut proximè diximus, Imperatorijs legibus claudi cœperant idolorũidolorum ſsana, & delubra, & ſsacra Gentilium prohiberi in oppidis: quare urbibus excluſsi, pagos, villas, & agros adire cogebantur, & illic ſsuos inanes Deos colere, & ſsuperſstitioſsa ſsua ſsacra facere, unde & Pagani dicti ſsunt. In pagis autem & villis ſsuperſstitionum cultum frequenter uſsitatum fuiſsſse, iam olim oſstendit Cicero lib. 2. de legibus, & uſsque ad tempora Honorij Imperatoris, quæ erat idololatria in pagis reſsidua fuiſsſse videtur. Vnde S. Auguſst. qui ijſsdem temporibus vixit, ſserm. de verb. Domin. inquit: Multi Pagani habent iſstas abominationes in fundis, &c. Quam rationem luculenter idem Auctor proſsequitur, & eo non citato Ioan. Azorius dict. lib. 8. cap. 24. quęſtquæſt. 1. col. 1273. & multum probat, & laudat Ant. Mornacius in obſservation. ad lib. 1. Cod. ſsub dict. titul. de Paganis, pag. 95.
Denique non obſstant exempla in | eodem ſsexto argumento perpenſsa, de Regibus, qui Iudæos, & alios infideles, ſsi intra præfixum tempus baptizari nollent, morte mulctari, vel a ſsuis Regnis exulare iuſsſserunt.
78
Quoniam hoc procedit in infidelibus, qui Chriſstianis Principibus ſsubditi ſsunt, quos, iuſstis, ac magnis cauſsis ſsuadentibus, prędictoprædicto modo punire poſsſsunt, ut latiùs diximus ſsup. cap. præcedenti, ex num. 37.
Et quidem factum illud
79
Siſsebuti non ad vim præciſsam, ſsed ad conditionalem referre videtur text. in dict. cap. maiores, verſs. Item quæritur, de baptiſsmo, & Genebrard. in Chronolog. ann. 623. a quo non abeſst Ioan. Gotthus in hiſst. Gotth. lib. 16. cap. 14. tradens ob ardentem fidei zelum Siſsebuti piâ eius exhortatione, nonaginta Iudæorum millia in Hiſspania converſsa fuiſsſse. Quod ſsi ita contigit, nihil in eo eſst, quod notare poſssimus.
Sed verior opinio eſst, Regem illum nullâ conditione, aut optione oblatâ, Iudæos ad baptiſsmum recipiendũrecipiendum metu, & pœnis propoſsitis coëgiſsſse ann. 616. Cuius factum poſsteà ſsequutus fuit Dagobertus in Gallia an. 631. diem Iudæis præſstituens, intra quam, niſsi Religionem noſstram ſsuſsciperent, hoſstes iudicarentur, pertinaciamq́ue capite luerent. Vterque
80
autem id precibus, & hortatu Heraclij Imperatoris feciſsſse narratur. Qui itẽitem omnes ſsui Imperij Iudæos baptizari coëgit, quoniam à circumciſsis hominibus ei excidium immminereimminere, vanâ aſstrorum obſservatione cõpereratcompererat; quod poſsteà in Saracenis, ſsive Mahometanis impletum fuit, ut latiùs produnt Aimoinus lib. 4. hiſstor. Francor. cap. 22. Platina de vitis PõtifPontif. in Adeodato, Ioan. Mariana lib. 6. de reb. Hiſsp. cap. 3. Zamalloa in compend. hiſst. Hiſsp. lib. 25. cap. 25. & Iacob. Bleda in hiſstor. Mauror. lib. 1. cap. 12. pag. 36.
Vnde reſspondendum eſst,
81
Siſsebuti actionem tranquam iniuſstam, & EccleſięEccleſiæ diſsciplinæ contrariam Concilium Tolet. IV. Can. 56. relatum in. d. cap. maiores, & dict. cap. de Iudæis 45. diſstinct. pro parte reſscidiſsſse, decernẽsdecernens, ut qui iam ſsacro lavacro tincti eſsſsent, cogerentur ad ſservandam Fidem, quãquam acceperant, ſsed ne poſsteriùs Iudæi ad baptiſsmum compellerentur. Cui Concilio,
82
eundem Siſsebutum aſsſsenſsiſsſse, tradit Roder. Sanctius Epiſscopus Palentinus in eius vita, eò quòd cerneret, multos ex Iudæis, à ſse per vim cõpulſoscompulſos, recidiviſsſse, & Iudaizaſsſse. Sed mihi hoc falſsum videtur, quoniam Concilium illud, ut ex eius initio apparet, anno tertio Regni Siſsenandi, Æra 681. celebratum fuit circa Pontificatum Honorij I. atque adeò Siſsebuti religioſsiſssimi Principis tempora, tanquam iam lõgèlongè præterita, nominat.
Ioannes etiam
83
Mariana ubi ſsup. & ante eum Epiſscop. Tudenſs. Tarapha, & alij rerum Hiſspanicarum Auctores, coactionem illam ſsuccenſsent, quòd in chriſstianorum moribus nefas eſst, quemquam malo cogi ad profeſssionem veræ pietatis. Neque
84
tũctunc quoque Siſsebutus factum illud temerè uſsurpatum, prudentioribus illius ſęculiſæculi viris probavit, & pręſertimpræſertim D. Iſsidoro, qui in hiſstor. Gotthor. pag. 161. ſsic ſcriptũſcriptum reliquit: Æra Dei anno Imp. Heraclij II. Siſsebutus Chriſstianiſsſsimus poſst GundemarũGundemarum ad Regale faſtigiũfaſtigium evocatur. Regnat ann. IIX. mẽſesmenſes VI. qui initio Regni Iudæos ad FidẽFidem chriſtianãchriſtianam permovens, æmulationem quidem habuit, ſsed non ſsecundùm ſscientiam, poteſstate enim compulit, quos provocare Fidei ratione oportuit.
Idem
85
quoque in terminis noſstræ quæſstionis tradunt cõmunitercommuniter Theologi omnes, & pręcipuèpræcipuè Caiet. poſst D. Thom. in 2. 2. q. 10. art. 8. dicentes, factum illud Siſsebuti, & Dagoberti, ferventioris quidem fidei, & animi, quàm iuſstitiæ exemplum pręſtarepræſtare poſsſse, & zelum eius, bonamq́ue intentionem in dicto Concilio laudari, factum | autem non laudari. Quod etiam probat, & ſsequitur Gregor. de Valencia dict. 3. tom. diſsp. 1. q. 10. punct. 6. col. 410. Iuſst. Lipſsius in lib. de una Relig. ſsive adverſsus Dialogiſst. verſs. Divinum illud, & Madera in Monarch. Hiſspan. cap. 6. fol. 41.
Expulſsio
86
autem IudęorumIudæorum, & Maurorum à Ferdinando & Eliſsabetha Catholicis Hiſspaniæ Regibus facta, longè minorem, aut planè nullam difficultatem habet, cùm in ſsubditis infidelibus, & ex rationibus ſsuprà relatis, proceſsſserit. Et ne in Regnis adeò Catholicis, alia Religio, quàm una fides, & unum baptiſsma haberetur, aut ex
87
fece, & ſsentina eorum, aliquâ labe Chriſstiani macularẽturmacularentur. Quod ſsemper ſsummo ſstudio curandum, & vitandum eſsſse iura teſstantur, cap. omnes, cap. ſępèſæpè, & cap. nullus, cum alijs 28. q. 1. cap. etſsi IudęosIudæos 13. ibi: Mus in pera, de Iudæis. Nam, ut inquit Ovid. lib. 2. de remed. amor.
Dum
88
ſspectant oculi læſsos, læduntur & ipſsi,

Multaq́ue corporibus transitione nocent.
Et Senec. ad Lucill.
89
epiſst. 82: Salutare eſst, non converſsari diſsſsimilibus.
Quibus alia addit (de eiſsdem expulſsionibus agens) Camill. Borrel. de præſstan. Reg. Cathol. cap. 69. ex numer. 21. & in addition. ad Bellug. rub. II. in princ. litt. C. & relati à Cenedo dict. collectan. 15. num. 1. & Madera dict. cap. 6. fol. 45.
Neque in hoc facto
90
vis ſsimpliciter infidelibus inferri videtur, ſsed libera optio datur, ut vel Chriſstianorum provincias deſserant intra certum tẽpustempus, vel Chriſstiani fiant. Quod ſsanè non eſsſse prohibitum conſstat ex d. cap. maiores, verſs. Item quæritur, & ad alios infideles non ſsubditos (quales erant Indi, de quibus tractamus) tam ex diſsparitate rationis, quàm ex cauſęcauſæ, & poteſstatis defectu, applicari non poteſst, ut in ſspecie noſstræ quæſstionis ad prędictiprædicti argumenti ſsolutionem benè conſiderãtconſiderant Dom. Bañez in 2. 2. quęſtquæſt. 10. artic. 10. col. 525. verſsic. Ad ſsecundum reſspondetur, Arag. ibîdem artic. 8. pag. 290. verſs. Ad aliud de Regibus, Gregor. de Valencia ubi ſsuprà, verſs. Ferdinandus, Azorius dict. lib. 8. inſstitut. cap. 26. verſs. Quartò quæritur, Torres de Fide, diſsput. 51. dub. 1. & noviſssimè Suarez in eod. tract. d. ſsect. 3. num. 5. & plures alij, quos refert Petrus Cenedus in dict. collectan. 15. ad Decretal. num. 2.
Eſstq́ue adeò potens prædicta
91
ſstatus, & religionis tuendętuendæ ratio, ut non ſsolùm Iudæos, & infideles ſsubditos non baptizatos expellere liceat, verùm & iam baptizatos, ſsi de illorum moribus, perfidia, aut proditione, aliqua in cõmodacommoda, vel pericula Chriſstianis immineant,
92
ut Pio pariter ac Magnanimo, & omnibus ſsæculis admirando exemplo nobis oſstendit Catholicus, & ardens Fidei zelus Amantiſssimi, & Deſsideratiſssimi Regis noſstri Philippi Tertij, qui prędictisprædictis rationibus motus, & re (ut oportebat) mature conſsultâ, ac perpenſsâ, anno 1610. ex tota Hiſspania, quamvis ſsummâ hominum inopiâ laborante, exire, & in perpetuum exulare iuſssit ſspurcas, & nunquam ſsatis quietas, vel a ſsuis erroribus defęcatasdefæcatas Maurorum reliquias, licèt omnes iam baptiſsmali inundatione luſstratas; quarum
93
numerus ad quingenta, vel ſsexcenta, ſsive (ut alij tradunt) ad novies cẽtenacentena millia perveniſsſse narratur, ut conſstat ex peculiaribus commentarijs, quos de hiſstoria, iuſstitia, & laudibus huius expulſsionis ſcripſerũtſcripſerunt Fr. Iacob Bleda, Marc. Guadalajara, & Petr. Aznarius, & ex Mercurio Gallo in hiſst. ſsui temporis, tom. 2. Philip. Paſschali in tract. de virib. patr. poteſst. 1. par. cap. 7. num. 25. qui edicta Regia in hanc rem prolata ad litteram referunt, Fr. Thom. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalut. lib. 10. in præfatione, pag. 643. ubi diſscrimen, | in quo Hiſspania verſsabatur ob has reliquias Arabum, narrat Iacob. Gordon. in ſsua Chronolog. ann. 1610. pag. 494. Magiſst. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 3. pag. 16. Caliſst. Remirez de lege Regia, §. 32. numer. 12. & 13. Bernard. Aldret. de antiquit. Hiſspan. lib. 4. cap. 18. pag. 570. D. Didac. Guzman in lib. de vita, & exitu MargaritęMargaritæ Reginæ Cathol. 2. parte, cap. 20. Salazar de Mendoça de orig. dignit. Hiſspan. lib. 4. cap. ult. §. 6. fol. 183. & noviſssim. Dom. Mart. Carrillo in ſsuis elaboratiſssimis annalib. Chronol. ann. 1610. fol. 419. Fr. Ioan. de Salazar in Politica Hiſspana, propoſsit. 2. §. 2. pag. 32. & eruditiſssimus omniq́ue laude ob prudentiam, & morum ſsuavitatem digniſssimus Dom. Petrus Fernandez Navarrete Regum noſstrorum Secretarius in ſsuis Politicis, & eximiè politis Diſscurſsibus, de conſservatione Monarchiarum, cap. 7. Vnde
94
recenti hoc exemplo admoneri poſsſsumus, quantum damni nobis à conſsortio IudęorumIudæorum, vel Saracenorum immineat, licèt fidem noſstram profiteri videantur, & aptè hîc accommodari poſsſsunt carmina Vlrichi ab Hutten, de
95
quodam Pepecorno IudęoIudæo, qui poſstquàm baptiſsmum accepit, in omne flagitiorum genus portentosè prorupit, quæ refert Simon Maiol. in colloq. de per fid. Iudæor. pag. 30. & inter alia ſsic habent:
Merſserat indignum Chriſsti baptiſsmate corpus,
Diſsſsimulato errore patrum. Ne tingite cives,
Si tinxiſsſse nocet, ac noſstro adſscite periclo,
Stirpis inhumanæ ſsobolem, ſsinite eſsſse ſsepultam
Nocte ſsua, diramq́ue iterum ne admittite gentem
In patrios ritus: Poterit ſseiuncta caveri,
Quæ coniuncta nequit.
PRSS
Loading...