CAPVT XX. De octavo titulo, qui ex obligatione deducitur, qua Indi, & reliqui infideles ad Fidem audiendam, & Prædicatores tuto hoſspitio excipiendos, tenentur, & ad cõcedendumconcedendum liberum tranſitũtranſitum in alias provincias, in quibus Evangelium annuntiare voluerint. Et an, & quatenus cõtracontra eos, qui hæc negant, vel impediunt, iuſstè pugnetur?

SVMMARIVM Capitis XX.

  • 1 Infideles quamvis cogi non poſssint ad Fidem recipiendam, cogi tamen poſsſsunt ad eam audiendam, & eius prædicationem, & propagationem non impediendam.
  • 2 Iudæis in provincijs Chriſstianorum habitantibus, licitè mandari poteſst, ut Prædicatores Fidei admittant, & audiant.
  • 3 Auctores plurimi referũturreferuntur, qui bellum permittunt contra Indos, & alios infideles, Prædicatores recipere, & Fidem audire nolentes, & maximè ubi eam impediunt.
  • 4 Eccleßia ius habet ubique prædicandi, & impedientes removendi, & puniendi.
  • 5 Conſstitutiones Nicol. III. & Gregor. XIII. expenduntur, quæ certis diebus, Iudæos ad Fidei prædicationem audiẽdamaudiendam, convenire præcipiunt.
  • 6 Cap. Epiſscopus nullum, de conſsecrat. diſstinct. 1. illuſstratur.
  • 7 Concilium Baſsilienſse quid ſstatuerit circa Iudæos cogendos ad audiendam prædicationem Fidei?
  • 8 Concilium Baſsilienſse an fuerit approbatum?
  • 9 Prædicandi per totum Orbem præceptum, quod Eccleßiæ Chriſstus iniunxit, inutile eſsſset, ſsi non poſsſset ad audiendum Evangelium infideles compellere.
  • 10 Fidei doctrina ſsine auditu eſsſse non poteſst, ex D. Paul. ad Rom. 10.
  • 11 Fidem definiunt B. Baſsil. & Clem. Alex. ut ſsit aſsſsenſsio indubitata ad ea, quæ audiuntur.
  • 12 Doctrina Dei, Verbum Divinum, & Evangelium appellatur, quia ex annũtiationeannuntiatione & auditione dependet.
  • 13 ConſequẽsConſequens qui vult, vult & antecedẽsantecedens. Correlativorum uno conceſsſso, alterum cõcediconcedi neceſsſse eſst, ibidem.
  • 14 Confeſsſsionis peccatorum præceptum, ex eo colligit Eccleſsia, quòd Chriſstus po|teſstatem ea remittendi Apoſstolis dedit.
  • 15 Fidei praedicationem qui audire nolũntnolunt, ei reſsiſstere videntur.
  • 16 Infideles ad Fidem audiendam compelli poſsſse negat Sotus, Valentia, & alij, ex eo quod ad illam recipiendam compelli non poſsſsunt.
  • 17 Apoſstoli ex praecepto Domini, Luca 3. & Matth. 10. ſsolum ſsponte audire volentibus Fidem annuntiaſsſse videntur.
  • 18 Fidem audire qui cogitur, non ob hoc ad eam credendam, & recipiendam cõpelliturcompellitur.
  • 19 Eccleſsia ſsicut poteſst cogere infideles ſsibi ſsubditos ad audiendam Fidem, ita & non ſsubditos.
  • 20 Apoſstolorum tempore Eccleſsia in multis suo iure non utebatur.
  • 21 Matth. verba cap. 10: Neque audierit ſsermones veſstros, qualiter exponantur?
  • 22 Apoſstoli pulverem excutiendo de pedibus, ubi ab aliqua rebelli civitate exibant, eam anathematizabant.
  • 23 Pulveris pedum iactatio adversus aliquam civitatem erat ſsignum bellum indicentis, & eius everſsionem minantis.
  • 24 Prædicatores sunt legati Chriſsti Domini ex D. Paul. a. Corinth. 5. & ad Epheſs. 6.
  • 25 Legatos etiam ab hoſstibus miſsſsos audire, & benevolè tractare omnes gentes naturali iure tenentur.
  • 26 Legati cur Sancti dicerentur?
  • 27 Lex ult. D. de legation. & lex ſanctũſanctum 7. de rerum diviſs. explicantur.
  • 28 Dion. Chryſsoſst. elegantia verba circa immunitatem legatorum expenduntur.
  • 29 David ob deriſsos legatos intulit bellũbellum AmmonitũAmmonitis.
  • 30 Legatis iniuria facta, censetur fieri Principibus, a quibus mittuntur.
  • 31 Eccleßia ius habet tuendi, & defendendi ſsuos Prædicatores.
  • 32 Indi nulla ignorãignorantia excusari poſsſsunt, ſsi Prædicatores, & legatos ad ſse pacifice miſsſsos interficiant.
  • 33 Schedulæ plures citantur, & expedendũturexpenduntur, quæ Indorum debellationem permittunt, ſsi Prædicatores non recipiãtrecipiant, aut alijs modis malitiosè Fidei propagationem impediant.
  • 34 Commercia innoxia qui negant, iure gentium inſspecto, puniri poſsſsunt.
  • 35 Littorum apulſsum, & ſsuarum provinciarum hospitium qui peregrinis iniuſstè denegant, iniuriarũiniuriarum tenentur, & contra omnes leges humanitatis peccare cenſsentur.
  • 36 Lex iniuriarum, §. si quis, D. de iniurijs, & §. littoram, inſstit. de rer. diviſs. cum ſsimilibus illuſstrantur.
  • 37 Ciceron. Ovid. Virgil. & Paul. Oroſsij elegantiſsſsima loca expenduntur, littorũlittorum commune refugium, & hoſspitalitatis officium iuri naturali tribuentia.
  • 38 Hoſspitalitatis, & promiſscui commercij uſsus ſsæpe in ſsacra Pagina cõmendaturcommendatur.
  • 39 Lot & Abraham, quia hoſspitales erant Angelos hoſspitio recipere meruerunt, ex D. Paulo 13. ad Hebræ. 2.
  • 40 Cap. offerebatur 32. q. 7. exponitur.
  • 41 Hoſspitalitatis virtutem diffinit, & cõmendatcommendat Clemens Alexandrin.
  • 42 Sara AngelũAngelum paravit panes ſsubcineritios, & Cleobuli filia paternorum hoſspitum pedes lavit.
  • 43 Romani erant valdè hoſspitales, & qualiter Iuvem Xenium, ſsive Hoſspitalem colerent.
  • 44 Hoſspitalitatis & commerciorum utilitatem, & neceſsſsitatem plures Auctores tractant, qui referuntur.
  • 45 Hiſspani ſsemper fuerunt hoſspitibus perhumani.
  • 46 Commerciorum, & hoſspitalitatis uſsus ſsummopere conducit ad Fidem propagandam.
  • 47 Hoſspites olim ſsimul & Doctores erant, ex Luciano, & alijs.
  • 48 AbrahãAbraham, dum fuit hoſspes in Ægypto, viros, & Sara fœminas in lege Dei instituit.
  • 49 Sinæ non admittunt exterorum com|mercia, & ideo Fides apud eos difficile propagatur.
  • 50 Nationes aliquæ remiſsſsivè referuntur, quæ hoſspites, & peregrinos admittere prohibent.
  • 51 Lacedæmonij, Derinoxeni, quaſsi fallentes hoſspites, dicebantur.
  • 52 Commercia cum Indis infidelibus, bona fide, & secundùm iuris naturalis principia inſstitui, qualiter Reges noſstri curarint?
  • 53 Schedula, ſsive epistola elegans Caroli Quinti refertur, & illuſstratur, commercia cum Indis, & hoſspitalitatis iura requirens.
  • 54 Commercia, ut inter homines diverſsarum nationem eſsſsent, Deus non omnia ubique nasci permiſsit: ex Div. Chrysostomo.
  • 55 P. Lud. Molinæ opinio notatur, qui indistinctè, nullam Rempublicam teneri peregrinos recipere docet.
  • 56 Homo ille verè dicitur eſsſse humanus, qui alios hoſspitio exhibet ex Div. Auguſstino.
  • 57 Infideles, ſsi fidelibus tranſsitum negent ad alias provincias, in quibus prædicare velint, licitè possunt debellari.
  • 58 Moyses bella geſsſsit contra Amorrhæos ob denegationem tranſsitus ad terram Promiſsſsionis, ſsecundum D. August. & alios.
  • 59 Cap. ul. 23. q. 2. exornabatur.
  • 60 Iudas Machabæus urbem Efren debellavit, quia tranſsitum ſsibi dare nolebat, Machab. 1. 5.
  • 61 AmmonitũAmmonitis, & Moabitis templo Domini interdictum fuit, quia Dei populum fatigatum itinere non foverunt.
  • 62 Eccleſsia poteſst licitè bellum indicere contra eos, qui ei tranſsitum impedierint ad recuperationem Terræ Sanctæ.
  • 63 Navarræ Regnum, tum alijs cauſsis, tum ratione tranſsitus denegati, iusſstè à Ferdinando Rege Catholico captum fuit.
  • 64 Genebrardus & Bodinus notantur, dum obtentionem Regni Navarræ temerè calumniantur.
  • 65 Anton. Mornacius circa obtentionem, & retentionem Regni Navarræ multa contra hiſstoria fidem commentus est.
  • 66 Doct. Navarrus teſstatur ſse nunquam ſcripſſeſcripſiſſe contra iuſstitiam obtentionum Regni Navarræ.
  • 67 Regnum Navarræ reſstitui nunquam Reges noſstri ſsuis teſstamentis iuſsſserunt, ut perperam Mornacius affirmat.
  • 68 Galliæ Reges ad Navarræ Regnum semper aſspirant.
  • 69 Excellentiſsſs. Dominus D. Petrus à Toleto Villæ-Francæ Marchio laudatur: & magnanimum eius factum, & dictũdictum coram Rege Galliæ super Navarræ obtentione, & defensione refertur.
  • 70 Iob locus cap. 15. vers. 19. explicatur.
  • 71 Cap. 1. 1. diſstinct. explicatur. Et numer. 75.
  • 72 Tranſsitus per alienas provincias, ubi neceſsſsarius, & innoxius eſst, nullo iure negare poteſst.
  • 73 Hoſstes, antiqui, omnes alienos, & peregrinos homines appellabant, & reputabant.
  • 74 Tranſsire verbum hoſstiles graſsſsationes aliquando ſsignificat.
  • 75 Div. Iſsidorus Divinæ legi tribuere videtur innoxij tranſsitus conceſsſsionem.
  • 76 Fas eſst lex Divina.
  • 77 Virgilius 1. Æneid. exponitur.
  • 78 Lex Divina nulla hominum conditione, aut conſsuetudine abrogari poteſst.
  • 79 Ius naturale non mutatur, nec commune eſsſse deſsinit, etiam ſsi aliquæ gentes barbaræ eius tranſsgreſsſsores non puniãtpuniant.
  • 80 Lacedæmonijs furta impunita erant, ſsed non ideò furtum deſsinit eſsſse contra ius naturale omnium gentium.
  • 81 Fidem qui impediunt blaſsphemant, aut deludunt, abſsque dubio puniri, & debellari poſsſsunt.
  • 82 Lex 1. 2. & aliæ, C. de Paganis, explicantur. Et num. 88.
  • 83 Gregor. XIII. conſstitutio expenditur, quæ casus enumerat, in quibus Iudæi, & alij infideles per quæstores Fidei puniri poſsſsunt.
  • 84 Iudæi plura deteſstanda exempla in odium & blaſsphemiam Chriſsti, & Chriſstianorum ubique ediderunt.
  • 85 Infantes in ludibrium Paſsſsionis Chriſsti ſsæpè Iudæi crucifixerunt, & de illo oppidi de la Guarda, & altero urbis Cæſsarauguſstanæ.
  • 86 Iudæi cuiuſsdam Vitriarij notabilis hiſstoria refertur, filium ſsuum in furnum immittentis, quia cum Chriſstianis agebat.
  • 87 Infidelium, maximè Indorum, templa, & idola, an & quando liceat Chriſstianis Prædicatoribus, qui inter eos ambulant, deſstruere, & demoliri? Et numer. 92.
  • 88 Sancti patres non ſsolùm laudarũtlaudarunt, ſsed ſsuaſserunt leges Imp. de templis idola, & infideles expelli iubentes.
  • 89 Concilij Illiberit. & CarthaginẽſCarthaginenſ. Canones referuntur de tollendis, & diruẽdisdiruendis templis, & idolis Paganorum.
  • 90 Circumcelliones vocat Auguſst. eos, qui paſsſsim infidelium idola frangunt.
  • 91 Concil. Illiberit. locus expenditur, ubi martyrij palmam ei denegat, qui occiditur propter ſsubverſsionem idolorum.
  • 93 Religio vera ut plantetur inter Indos, multum expedit eis prius idola tollere.
  • 94 D. Auguſst. & Concilij Illiberitani loca, quæ idola cõfringiconfringi prohibent, qualiter explicari debeant.
  • 95 Apoſstoli, & alij Sancti ſsolo verbo, flatu, aut Crucis ſsigno idola etiam ærea cõſtringebantconſtringebant.
  • 96 D. Ioannes Evangeliſsta templum Dianæ Epheſsinæ ſsola oratione deſstruxit.
  • 97 S. Procopij, Fœlicis, & aliorum plurium inſsignia miracula in ſsubvertendis idolis infidelium referuntur.
  • 98 Ioannes Boterus ob licentiam militum in deſstruendis idolis Indorum, eoſsdem Indos faciliùs ad noſstram Religionem adductos tradit, & quare? PRSS
VErvm autem verò, licèt hęchæc, quæ ita lato ſsermone in ſsuperioribus diſsputavimus, admitti quidem poſssint, aut debeant, cùm de vi & coactione diſsſseritur, quæ mediatè, vel immediatè infidelibus irrogatur, ut Fidem, & Baptiſsmum ſsuſscipiant, ubi
1
tamen coactio ad hoc dirigitur, ſsed eò tantùm tendit, ut infideles ipſsam Fidem, ſsibi à Catholicis PrędicatoribusPrædicatoribus annuntiandam, & proponendam, quietis, & attentis animis, atque auribus audiant, & ſseriò de ea recipienda, vel reſspuenda deliberent, noſstroſsq́ue, hoc tam utile & ſsalutare commercium erga illos exercêre volentes, tuto, & fido hoſspitio recipiant, vel liberum tranſsitum ad alias provincias concedant, in quibus EvangeliũEvangelium annuntiare, & propagare deſsiderent. Frequentiſssima, & veriſssima eſst omnium ferè Theologorum, & Iuriſsperitorum opinio, quæ docet, talem coactionem licitam eſsſse, atque adeò iure optimo poſsſse his de cauſsis infidelibus | bellum inferri, qui protervè FidẽFidem audire recuſsant, vel eiuſsmodi pias, & laudabiles expeditiones impediunt; dum tamen prius quàm ad illud deveniatur, omnia alia media tententur, quęquæ ad munus Apoſstolorum Apoſstolicè, & pacificè obeundum conducere potuerint, & in eiuſdẽeiuſdem belli illatione inculpatæ tutelæ moderamen ſservetur, eaq́ue cautio adhibeatur, ne ulterius progrediatur ſsupplicium, quàm reperiatur commiſsſsum, ut aliàs dicitur in l. 1. C. unde vi, & in l. ſsancimus, C. de pœnis, & in ſsimili notavimus, & ornavimus ſsup. hoc lib. cap. 16. num. 5. & 6.
Quam ſsententiam
2
de Iudæis loquens, qui in terris Romani PõtificisPontificis aut aliorum chriſstianorum PrincipũPrincipum degunt, apertè tradit InnocẽtInnocent. in cap. quod ſsuper, col. ult. verſs. Item licèt, de voto, relatus a Bertachin. in repertor. verb. Infideles, fol. 28. docens, quòd infideles, licèt non debeant cogi ad Fidem, tamen Papa poteſst eis mandare, quòd admittant Prædicatores Evangelij in terris ſsuæ iuriſsdictionis, & ſsi eos non admittant, peccant, & ideò puniri debent. Idemq́ue, re ad utramque partem diſsputatâ, reſsolvit Borgnin. Cavalcan. in deciſs. 21. num. 13. & ſsequentib. 2. par. Ioan. Azor. 1. tom. inſstit. Moral. lib. 8. cap. 6. verſs. Tertiò quæritur, & noviſssimè Philip. Paſschal. in tract. de vilib. patr. poteſst. 1. par. cap. 7. num. 17. Bañez, Torres, Suarez, & alij in locis infrà relatis, & noviſssimè Ant. Ricciullus in tract. de iur. perſson. extra Eccleſs. grem. exiſst. lib. 2. cap. 37. Et generaliter
3
in quibuslibet infidelibus, etiam Principibus chriſstianis non ſsubditis: & in ſspecie ipſsorum IndorũIndorum, de quibus ſsermonem habemus, eandẽeandem opinionem ſsequuntur Theologi omnes communiter poſst D. Thom. in 2. 2. q. 10. artic. 8. Ioan. Maior. in 2. diſst. 44. q. 2. & 3. Albertinus in rub. de hæreticis lib. 6. q. 8. Gineſs. Sepulveda in obiect. 10. contra Epiſscop. de Chiapa, Doctiſss. Alfonſs. à Caſstro de iuſsta hæret. punit. lib. 2. cap. 14. verſs. Prima igitur, ubi aſsſserit, quòd licèt infideles ad Dei veri cultum, & ſsacri baptiſsmatis ſsuſsceptionem inviti compelli non poſsſsint: attamen ſsi monitionem hanc recipere recuſsent, & maximè ſsi prędicationemprædicationem ſsancti Evangelij propulſsent, erit iuſstum bellum, quod contra eos motum fuerit.
Mag. Victoria in relect. 1. de Indis, ex num. 36. & in relect. 2. ex num. 1. ad 12. ubi ex Divini pręceptipræcepti auctoritate concludit, Indos, & quoslibet infideles ad Fidem audiendam tenêri, ac proinde à peccato mortali non excuſsari, ſsi rogati, & admoniti, ut audiant pacificè loquentes de rebus ſspectantibus ad Religionem, ac de ea maturè deliberent, id facere nollent; quia tenentur, inquit, ſsaltem audire, & conſsultare, & ſsi hoc impediant, & Hiſspanos inter ſse ad commercia, & prædicationem ſsecurè non admittant, neque aliter Religionis negotium procurari valeat, hic titulus iuſstiſssimus eſst ad eos debellandos, & conquirendos, terraſsq́ue, ac provincias eorum occupãdasoccupandas, novos dominos creandos, & antiquos deponẽdosdeponendos, & ad reliqua alia iura belli proſsequenda, quęquæ in alijs bellis iuſstis licitè fieri poſsſsent.
Gregor. Lupecius in l. 2. tit. 23. par. 2. col. 11. & 12. & col. 20. verſs. 3. 4. & 8. concluſsio, & Hieron. Zevall. in pract. commun. lib. 4. q. fin. num. 172. & ſsequentib. & rurſsus, & melius num. 295. & ſsequentib. ubi verba VictorięVictoriæ ſequẽtesſequentes, & tranſscribentes, iuſstitiam eiuſdẽeiuſdem belli contra impedientes Fidem audire, & Chriſstianos à ſsuis provincijs removentes, enixè tuentur.
Eruditiſssimus D. Præſses Covarruv. in reg. peccatum. 2. par. §. 10. num. 13. verſs. Quartò licitũlicitum & §. 11. n. 5. verſs. Fateor planè, ubi cum D. Tho. & alijs Theologis docet. Chriſstianos non poſsſse, nec debêre iuſstè impediri in prædicatione Chriſstianæ Fidei, & quòd ſsi impediantur, eis fit iniuria, ad quam propulſsan|dam poſsſsunt iuſstum bellũbellum movêre, vel quando infideles moniti ab idolorum vano cultu non abſstinent, ubi is impedimentum affert Religioni Chriſstianæ, & legis Evangelicæ prędicationiprædicationi.
Dom. Soto in 4. diſstinct. 5. q. un. artic. 1. pag. 267. verſs. Secunda concluſsio, & in ſsummario diſsputationis, ſsive Apologiæ Epiſscopi Chiapenſsis contra Sepulved. pag. 14. & 15. Et in conſs. quod ann. 1550. dedit circa Indiarum conquiſsitonem, verſsic. La ſsegunda cabeça, Salmeron tom. 12. tract. 38. verſs. Deinde, pag. 323. Card. Bellar. lib. 5. de Rom. Pontit. cap. 7. Beccan. in ſsum. 2. tomo, cap. 13. q. 4. num. 12. & ſseq. Fr. Anton. à Corduba in quæſstionar. lib. 1. q. 57. dub. 4. verſs. Tertia pars, & dub. 6. verſs. Quartum dictum, Gabriel de Valencia 3. tom. diſsp. 1. q. 10. punct. 6. col. 410. poſst Caietan. 2. 2. q. 10. art. 8. P. Gabr. Vazquez in 1. 2. q. 76. diſsp. 120. cap. 3. & cap. 5. in initio, Petr. de Aragon. in 2. 2. q. 10. art. 8. col. 254. Toletus in ſsum. lib. 4. cap. 2. num. 2. Petr. Ledeſsm. 2. tom. ſsum. tract. 1. cap. 5. Torres de Fide, art. 8. diſsp. 51. dub. 2. Thom Sanchez in ſsumma lib. 2. cap. 1. num. 4. & noviſssimè Pat. Suarez de Fide, diſsput. 18. ſsect. 2. num. 8. & Seraph. Freitas de iuſsto Imp. Aſsiat. cap. 9. numer. 6. & 7. ubi licèt infidelium debellationem non omnino probent, ob id tantùm, quòd Fidem audire recuſsent; benè tamen admittunt, quòd ſsi nobis prædicationem impedirent, aut alios volentes illam audire, & forſsan Fidem ſsuſscipere, ad nos accedere prohiberent, nec ſsinerent prædicatores loqui Verbum Dei ſsine vi, ac fraude volentibus audire; iure poſsſsemus eorum violentiam etiam armis propulſsare, & bello, ſsi opus eſsſset, illato, acriter coërcere; quia omnino
4
ſsemper manet ius integrum Eccleſsiæ ad prędicandumprædicandum in quolibet Regno, & ad defendendum innocentes, ut ſsic dicam, id eſst, particulares perſsonas, quæ voluerint audire verbũverbum, & ita nulla fit tali in caſsu coactio ad audiendam Fidem, ſsed ſsolùm ad non impediendum prędicationemprædicationem EvãgelijEvangelij, nec eos, qui voluntariè illud audire voluerint.
Idem ſsentit Ioſseph. Acoſsta lib. 2. de procur. Indi. ſsalut. cap. 13. ubi elegãtereleganter, & generaliùs ait, hoc ius ab ipſso omnium conditore conditum videri, ut quęquæ Chriſstiani à Deo didicerunt, doceant ipſsi cæteros mortales, quorum ſsalutem optare, & quęrerequærere debẽtdebent. Qui enim dixit: Ite in mundum univerſsum, & prædicate Evangelium omni creaturæ, certè aditum liberũliberum quocunque terrarum aperuit, quem qui nobis præcludere velint, & ſsummi Dei pręconespræcones, ac legatos inauditos à ſse relegant, cõtracontra ius Divinum, & naturale, & contra ſsalutem ſsuam facere putandi ſsunt.
Mag. Domin. Banez in 2. 2. q. 10. art. 10. col. 528. verſs. Tertia, & quarta concluſsio & col. 534. verſs. Ex his ſsequitur. Vbi licèt primò in quæſtionẽquæſtionem vocaſsſset, an infideles ſsubditi, & etiam non ſsubditi, ad Fidem audiendam compelli poſsſsent: poſsteà tamen concludit, inſsideles non ſsubditos iure compelli, ne ullo modo Christi Fidem impediãtimpediant. Et ex hoc ſsequi, quòd ſsi nuntius Evangelij perveniat ad exteras, & barbaras nationes, & impediatur prędicareprædicare populis â Principibus illarũillarum nationum, tunc poteſst Princeps Chriſstianus, ut miniſster Pontificis, debellare illos Principes, ne impediant PrędicatoremPrædicatorem. Hoc enim non eſst compellere ad audiendum, ſsed defendere innocentes, quoſsdam quidem ad prædicandum ius hab uteshabentes, quoſsdam verò quia ius habent ad audiendum, ſsi velint.
Pat. Lud. Molina de iuſst. & iur. tractat. 2. diſsp. 105. & in materia de Fide, q. 10. art. 8. ubi concludit, quòd cùm Chriſstiani ius habeamus denuntiandi Evangelium ubique terrarum, pariter quoque poteſstatem habemus concionatores, ad quoſscunque infideles deferendi, eos protegendi, & infideles | ipſsos cogendi, non quidem ut EvãgeliumEvangelium ſsuſscipiant, ſsed ne impedimento ſsint, tum concionatoribus, quominus illud denuntient, tum etiam ſsuis, quominus illud audiant, ſsuſscipiant, & iuxta illud vivant. Et quòd hoc fine, etiãetiam vel invidis, & invitis ipſsis infidelibus, poſsſsumus cum navibus ad eos accedere, tandiuq́ue & cum ea potentia in eorum portubus, & terris commorari, quamdiu, & quantum neceſsſse fuerit, ut hæc tutò fiant, eâq́ue ratione cõmerciumcommercium aliquod cum ipſsis exercêre. Quòd ſsi gentes aliquęaliquæ, aut Reges, & DynaſtęDynaſtæ reſsiſstant, & impediant, fas nobis eſst, bello illos coërcêre, iniuriamq́ue Fidei, & Evangelio in ea parte illatam punire.
Mag. Salon in 2. 2. tom. 1. tract. de domin. q. 3. art. 1. ubi, poſstquàm illam quæſstionem tractavit, liceatne unum hominem alteri dominari? Et quo iure, ac quibus de cauſsis iuſsta ſservitus inducatur? ſsubdit, Indos & Æthiopes, qui à Luſsitanis, & Hiſspanis capiuntur, tutâ conſscientiâ capi, & ad nos deferri, ac vendi, ſsi volentibus Evangelium in illis regionibus prædicare, ipſsi reſsiſstant; quia reſsiſstentibus prædicationi EvangelicęEvangelicæ legitimè bellum infertur.
Pat. Ioan. Azor. dict. lib. 8. cap. 26. verſs. Septimò quæritur, quem ſsequitur, & ad verbum tranſscribit, Fr. Thom. à Ieſsu lib. 5. de procur. omn. gent. ſsalut. 1. p. dub. 3. pag. 206. ubi reſsolvunt, non ſsolùm infideles Chriſstianis ſsubditos, verùm & quoslibet Paganos, & Barbaros, etiam non ſsubditos, ad audiendum Christi Evangelium compelli poſsſse, quia non ideò dici debet, quòd ad credendum etiam compellantur, & quia negari non poteſst, quin ſsi viri probatæ vitęvitæ, & ſpectatęſpectatæ virtutis mitterentur ad Christi EvangeliũEvangelium Paganis annuntiandum, iure naturali digni eſsſsent, qui audirentur, nec iure ullus Paganorum Princeps, aut prohiberet, quominus, Pagani qui vellent Evangelium audirent, aut idoneos Christi nuntios, aut præcones, & interpretes impediret, ne illud annuntiarent. Alioqui enim his, aut illis vim, & iniuriam manifeſstam afferret.
Mag. Petr. Lorca in 2. 2. artic 8. q. II. ſsect. 3. ubi pluribus probat, omnes infideles indiſstinctè compelli poſsſse, ut Fidei, & eius prædicationi iniuriam, & impedimentum non inferant. Et conducunt alia quæ tradimus infrà lib. 3. cap. 3. ex num. 1. & noviſssimè Ægid. Bened. in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, cap. 3. num. 16. ubi pluribus probat, ſsummum Pontificem poſsſse mittere Prædicatores in mundum, & ſsubijcere alicui Principi Chriſstiano eos, qui PrędicatoresPrædicatores non acceperint, vel malè affecerint, ad quod allegat Bellarmin. lib. 1. de Rom. Pontiſs. cap. 9. & ſseq. & Pat. Suarez lib. 3. contra ſsect. Angl. cap. 10.
Pro
5
qua ſsententia dum docet, infideles, & præſsertim eos, qui Principibus Chriſstianis ſsubditi ſsunt, ad Fidei prædicationem audiendam compelli poſsſse, apertæ ſsunt hodie Romanorum PontificũPontificum conſstitutiones, præſsertim Nicolai III. quæ incipit: VineãVineam, & Gregor. XIII. quęquæ incipit: Sancta Mater Eccleſsia, quas ad litteram invenies apud Laërtium Cherubinum in ſsuo Bullario, Anton. Naldum in quæſstion. pract. verb. Iudæus, fol. 305. Paul. Piaſsecium in praxi Epiſscop. 2. parte, cap. 4. pag. 254. & Thom à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalut. lib. 9. par. 1. in fin. pag. 373. & earum ſsummam recenſsent Azor, Suarez, Ricciullus & alij ex ſsup. citatis; quibus cavetur, ut Iudæi ſsemel in hebdomada ad Fidem prædicationem audiendam accedere compellãturcompellantur, pœnâ impoſsitâ his, qui audire recuſsant. Quarum vim non ſsatis effugiunt illi, qui hanc non eſsſse pœnam reſspondent, ſsed quoddam tributum, quod illis infidelibus tanquam ſsubditis poteſst iuſstè imponi; cùm hoc à verbis, & mẽtemente pontificũpontificum alieniſsimũalieniſsimum ſsit, | ut benè advertit Pat. Suar. dict. ſsect. 2. num. 3. & oſstenditur in d. Bulla Gregor. ibi: Ad quos ſsermones, & lectiones volumus univerſsos & ſsingulos utriuſsque ſsexus Iudæis à duodecim annis ſsupra, infirmitate, aut alia legitima cauſsa, de qua Ordinarios docere debeant, non impeditos, in civitate, & locis, ut præfertur habitantes, vel aliunde obvenientes, etiam ſsi inibi domicilium non habeant, ita per circuitũcircuitum cõvenireconvenire, ut tertia ſsaltem eorum pars, nec unquam minor, ſsemper adſsit. Quod ſsi facere neglexerint, interdicti cum fidelibus commercij, & alijs penis arbitrio Ordinarij pro contumaciæ modo imponendis, donec ſsatiſsfecerint competenter, ad ipſsos ſsermones audiendos compellãturcompellantur.Idemq́;Idemq́ue ante prędictasprædictas conſstitutiones ſstatutum fuiſsſse videtur:
6
nam in cap. Epiſscopus nullum de conſsecrat. diſst. 1. ad templa, & miſsſsas cathecumenorum hac de cauſsa accedere non prohibebantur, &
7
in Concilio Baſsilienſsi ſseſsſs. 19. quod extat in 4. tom. Concil. pag. 57. idem ferè quod Gregor. ſstatuit, his verbis cautum reperitur: Sancta Generalis Synodus in primis ſstatuit, ut omnes Diœceſsani, quoſsdam in litteris Divinis benè eruditos, aliquot vicibus annuatim deputent, in locis ubi Iudæi, aut alij infideles degunt, ad prædicandum & explanandum taliter Catholicæ Fidei veritatem, ut ipſsi infideles, qui audiunt, ſsuos valeant errores recognoſscere. Ad quam prædicationem ſsub pœnis tam commercij per fideles illis interdicendi, quàm alijs ad hoc opportunis, ipſsos infideles cuiuſscunque ſsexus in annis diſscretionis conſstitutos, accedere cõpellantcompellant. ¶ Et
8
quãvisquamvis de hoc Concilio, & an fuerit legitimum, & approbatum, plura tradant Doctores, quos refert Marquard. de Suſsan. in tract. de Iudæ. & Infidel. 3. part. cap. 8. & Cavalcan. dict. deciſs. 21. num. ult. tamen idem ibîdem reſsolvit, quoad hoc ubique in Italia obſservari, & ita in Senatu Fivizanenſsi, & Papienſsi deciſsum fuiſsſse. Et in Aragonia quoque iamdudum cautum reperiri edicto Regis Iacob, ann. 1242. quod fuit confirmatũconfirmatum per Innoc. IV. tradit Ricciullus dict. cap. 37. num. 5.
Secvndò, pro eâdem ſentẽtiaſententia, quatenus generaliter probat, licitam eſsſse eandem compulſsionem ad Fidem audiendam in omnibus infidelibus, etiãſietiamſi Chriſstianis ſsubditi non ſsint, ex mente prædictorum Auctorum perpendo. Quòd
9
cùm Eccleſsia, ut ſsæpè diximus, non ſsolùm poteſstatem, verùm & neceſssitatem habeat, Evangelium per univerſsum Orbem docendi, ac diſsſseminandi, inutilis quidem, aut impoſssibilis hæc poteſstas, & obligatio redderetur, ſsi infideles omnes ad eiuſsdem Evangelij præcones audiendos compelli non poſsſsent; quia
10
doctrina ſsine auditu eſsſse non poteſst, ut inquit Div. Paul. Rom. 10: Quomodo credent ei, quẽquem non audierunt? Quomodo autẽautem audient ſsine prædicante? Quomodo verò prædicabũtprædicabunt, niſsi mittantur? Sicut ſscriptum eſst: Quàm ſspecioſsi pedes Evangelizantium pacem! EvangelizantiũEvangelizantium bona! Sed non omnes obediunt Evangelio. Iſsaias enim dicit: Domine, quis credidit auditui noſstro? Ergo fides ex auditu, auditus autẽautem per VerbũVerbum Chriſsti.
Quamobrem
11
D. Baſsilius in Aſsceticis ſsic Fidem definit: Fides eſst aſsſsenſsio indubitata ad ea quæ audiuntur, certa veritatis per ſsuaſsione ad ea, quæ prædicantur per Dei gratiam, & Clemens Alex. lib. 1. Pædagog. Catecheſsis, inquit, ſseu quæ per auditum deducitur inſstitutio ad Fidem deducit. Ipſsamq́ue
12
Dei doctrinam totam, nomine Evangelij, & Verbi Divini communiter appellamus. At Evangelium nihil aliud ſsignificat, niſsi annuntiationem; verbũverbum autem, id, quod ore profertur, ut, pręterpræter alios, in ſspecie noſstra optimè advertit, & proſsequitur Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. lib. 3. cap. 2. primum hoc ſsignum veræ, & Catholicæ Eccleſsiæ noſstræ conſstituens, quòd eius fides ex auditu dependeat.
Vnde
13
conſsequenti conceſsſso, vel uno ex correlativis, alterum, ſsine quo | illud eſsſse non poteſst, neceſsſsariò concedere debemus, l. 2. D. de iuriſsdict. omn. iud. l. 3. §. qui habet, D. de ſservit, ruſst. præd. ibi: Qui habet hauſstum, iter quoque habere videtur ad hauriendum, & ſsi quis tantum hauſstum ceſsſserit, nihil agit, l. qui fundum 40. §. 1. D. de contrah. empt. l. 6. tit. 31. part. 3. cum alijs, quęquæ notãtnotant Bart. & Doct. in l. ſsi ſsideiuſsſsor. 52. D. de fideiuſsſs. Ripa in l. 1. num. 103. D. de vulgar. Ludovic. Vital. lib. 2. variar. cap. 9. Pat. Suarez de legib. lib. 8. cap. II. & diximus ſsup. cap. 16. ex num. 52.
Cuius rationis vis à ſsimili conſsirmatur per aliquos ex ſsuprà relatis. Nam quia
14
Christvs dixit Apoſstolis ſsuis, Ioan. 20: Quorum remiſseritis peccata, remittuntur eis, &c. optimè colligit Eccleſsia, pręcepiſſepræcepiſſe fidelibus, ut peccata ſsua confiteantur, quia non poſsſsunt remitti, niſsi audiantur, & cognoſscantur. Ergo ſsimiliter, ſsi dedit EccleſięEccleſiæ poteſstatem docendi infideles, conſsequenter dediſsſse videtur, ut poſssit illos ad audiendum compellere. Præſsertim cum
15
eo ipſso quòd audire nolunt, prædicationi Fidei reſsiſstere, & impedimẽtumimpedimentum ex parte ſsua apponere videantur, quod ubi faciunt, Auctores omnes iuſstè debellari poſsſse concedunt.
Neque
16
huic ſsententiæ adverſsatur conſsideratio soti, Valenciæ, Banez, Arag. Torres, Suarez, Beccani, Freitas, & aliorum, qui in hoc articulo compulſsionis, & debellationis ob id tantùm, quòd Fidem audire nolint, contrariam defendunt, dicentes, quòd cùm non poſssint cogi ad credẽdumcredendum, ad audiendum etiam compelli non debent, & quod ijs tantùm eſst prædicandum, qui ſsponte ſsprędicatoresprædicatores audire, & recipere volunt,
17
Apoſstolorum exemplo, quibus hoc ita Christvs Dominus commendaſsſse videtur, Lucæ 3. & Matth. 10: Et quicunque non receperint vos, neque audierint ſsermones veſstros, exeuntes foras de domo, vel de civitate, excutite pulverem de pedibus veſstris. Nam rectè reſspondet Azorius dict. lib. 8. cap. 24. q. 3. & 7.
18
coactionẽcoactionem in receptione Fidei expreſssè prohibitam eſsſse, quia libertati, quæ in ea requiritur, directò repugnat, ut latè oſstendimus ſsup. cap. 17. num. 4. At verò, in compulſsione audiendi Fidem, hanc prohibitionem non reperiri, quin potius ex præcepto prædicandi, & Evangelizandi deduci videri, quoniam eo facto tantùm curatur, & efficitur, ut ſsacris Divini Verbi concionibus interſsint, & poſsteà ſspontè, ac liberè audita credant, vel reſspuant. Non enim conſsequens eſst, ut ſsi ad audiendum adigantur, eo ipſso compellantur ad credendum, ſsicut poteſst quis cogi, ut audiat prædicationem conſsiliorum Evangelicorum, vel de conceſssione indulgentiarum, & non proptereà cogitur, vel ad ſsequenda conſsilia, vel ad lucrandas indulgentias.
Et
19
quemadmodum Eccleſsia non errat, dum infidelibus ſsubditis hãchanc audiendi neceſssitatem iniungit, ut ipſsi ijdem Auctores tandem agnoſscunt, & in primo argumento probavimus: ita non errabunt, qui idem ad non ſsubditos protrahunt, cùm in omnibus eadẽeadem prorſsus militet ratio, eademque in receptione Fidei libertas deſsideretur, poſssitq́ue hodie Eccleſsia ubique ſsuum munus, & officium implêre, & competenti auctoritate, & ſseveritate defendere. Quod
20
tempore apoſstolorum ſsecus ſse habebat, & ideò ſsuo iure in multis non utebatur, ut abundè ſsatis oſstendimus ſsup. cap. 16. ex num. 82. & in terminis docet Pat. Suarez d. tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. num. 10.
PræterquãPræterquam
21
quòd verba illa MatthęiMatthæi: Neque audierit ſsermones veſstros, magis de contempta, quàm de non audita prædicatione intelligi debẽtdebent, ut ibîdem Franc. Lucas advertit. Et quod ſsubdit
22
de excuſssione pulveris pedũpedum, inter varias ſsignificationes, quas ibi ex Sanctis Patribus idem Franc. Lucas, & Maldonatus adducunt, anathematis, maledictionis, atque condem|nationis ſsignum importat, ut D. Hilarius oſstendit, dum inquit: In eos, qui audita Regni Cœleſstis prædicatione, Apoſstolorum præcepta reſspuerint, ſsigno pulveris ex pedibus excuſsſsi, æterna maledictio relinquatur. Et ſsic Apoſstoli, eis, quibus tunc poterant, pœnis, non auditam, vel ſspretam prædicationem, vindicabant. Quinimò
23
& bellum ea de cauſsa indicebant; iactatio quippè pulveris pedum adverſsus aliquam civitatẽcivitatem, videtur eſsſse ſsignum denuntiantis bellũbellum, & everſsionem minitantis, & ut rectè advertit, & pluribus illuſstrat Pat. Ioan. Pineda de rebus Salom. lib. 6. cap. 20. §. 9. num. 19. pag. 473.
Tertiò, pro eâdem ſentẽtiaſententia facit, quòd infideles ubilibet conſstituti, non poſsſsunt à culpa excuſsari, ſsi Divini Verbi nuntios, & prædicatores recipere, & Evangelium pacis, aliaq́ue ſsibi convenientia ab illis proponenda, audire recuſsent:
24
cùm hi non ſsolùm cenſsendi ſsint Regum Chriſstianorum, aut Romani Pontificis legati, quorum curâ, & auctoritate ad hoc pium, & Apoſstolicum munus mandari ſsolent, verùm & ipſsius Christi Domini, pro quo legatione ſsunguntur, iuxta illud D, Pauli 2. Corint. 5: Deus erat in Chriſsto mundum reconcilians ſsibi, & poſsuit in nobis verbum reconciliationis. Pro Chriſsto ergo legatione fungimur, tanquam Deo exhortante per nos. Et ad Epheſs. 6.: Pro quo legatione fungimur in catena iſsta, ubi D. Thom. exponit, id eſst: Sumus legati Chriſsti.
Legatos
25
autem, etiam ab hoſstibus miſsſsos, fido, & ſsecuro hoſspitio recipi debêre, & grato, ac benevolo vultu audiri, & expediri, conſstans eſst omnium gentium conſsuetudo, ac velut religio, ex ipſsius naturæ humanæ legibus hauſsta, quæ ubi violatur, legitimam belli cauſsam adverſsus violantes inducit. Quâ ratione
26
legati ipſsi Sancti appellari ſsolebant, cap. ius gentiũgentium, 1. diſstinct. ibi: Legatorum non violandorum religio,
27
l. ultim. in princip. D. de legation. ibi: Si quis legatum hoſstium pulſsaſsſset, contra ius gentium id commiſsſsum eſsſse exiſstimatur: quia Sancti habẽturhabentur legati, l. ſsanctum 7. D. de rer. diviſsion. l. 15. tit. 28. par. 3. iunctis alijs, quęquæ, ultra Scribentes in his iuribus, latiſssimè tradunt Duaren. lib. 1. diſsput. cap. 37. Conan. lib. 3. comment. iur. civil. cap. 1. num. 6. & 7. Emanuel Suarez lib. 1. obſservat. cap. 10. & 15. Sigon. lib. 1. de iudicijs, cap. 4. Pet. Crinitus de honeſst. diſscip. lib. 7. cap. 3. Alban. Spinaſsatus lib. 2. Polit. cap. 5. Petr. Faber. lib. 2. Semeſst. cap. 1. pag. 10. Pet. Gregor. lib. 33. Syntag. cap. 14. num. 4. Tiber. Decian. in praxi crim. lib. 2. capite 20. numer. 4. & lip. 7. cap. 5. à num. 11. Durant. Caſscell. lib. 1. var. cap. 1. Balthaſs. Ayala de iure, & officio belli, lib. 1. cap. 9. Mag. Marquez in Gubernat. Chriſstian. lib. 1. cap. 27. & lib. 2. cap. 37. pag. 376. Pat. Salas in tractat. de legibus, q. 95. diſsput. 7. ſsect. 2. num. 19. Chriſstophor. Beſsoldus in diſsſsertat. iurid. polit. de legatis, & eorum iure, cap. 5. & Carol. Paſschalis in peculiari, & ſsatis docto tractatu, quem noviſssimè de legatis ſscripſsit, quem ſsequutus, aliũalium non minus doctum Hiſspanâ noſstrâ linguâ elucubravit Dom. D. Ioan. à Vera & Zuñiga, nũcnunc titulo Comitatus de la Roca, pro meritis inſsignitus, & maioribus quotidie honoribus, pro eximia quâ pollet nobilitate, prudentiâ, & eruditione, condecorandus: ubi diſscurſsu 1. hunc articulum eleganter exornat. Vnde
28
Chryſsoſst. inquit: Legatos nudos, legatione fungi ad armatos, pro pace, neque illorum, quemquam iniuria afficere licere, ut qui Deorum ſsint miniſstri, quicunque amicitiæ nuntij ſsunt. Et David
29
lib. 2. Reg. cap. 10. intuliſsſse dicitur bellum Regi Ammonitarum, propter deriſsos legatos ſsuos:
30
iniuria enim facta legatis, cenſsetur facta Principi, vel Reipublicæ, cuius legatione funguntur, cap. accuſsatio, in fin 2. quęſtquæſt. 7.
Ex quibus principijs rectè poſst alios | deducit Pat. Suar. dict. tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. ex num. 1. ad 4.
31
Eccleſsiam habêre ius tuendi, & defendẽdidefendendi ſsuos prędicatoresprædicatores. Et Ferdin. Zurita in ſsuis quæſstion. Theolog. cap. 21. de ipſsis noſstris Indis pertractans, concludit, nullâ
32
ratione, aut ignoratione excuſsari poſsſse, ſsi legatos ad ſse miſsſsos interficiant, à quibus, aut eorum ſsocijs nullum damnum, vel iniuriam priùs accepiſsſsent, cùm hoc commune omnium gentium ius, & totius mundi utilitas execretur: cuius ignoratio, tranſsgreſssio, aut violatio nemini eſst condonanda ex doctrina D. Thom. in 1. 2. quæſst. 10. art. 8. & quæſst. 76. artic. 2. & q. 94. art. 2. 4. 5. & 6. & in 1. part. q. 17. art. 3.
Quod idem
33
cautum videmus pluribus Regijs ſschedulis & inſstructionibus, quęquæ olim ad novas expeditiones dari ſsolebant, & reperiuntur in tom. 4. ex pag. 220. ubi dicitur: Que ſsi los Indios malicioſsamente puſsieren impedimento, ò dilacion en admitir las perſsonas que les van a tratar de la enſseñança de la Fè, ò en eſstorvar que eſsten entre ellos, i no ſse paſsſse adelante con la predicacion, è inſstruccion de buenos uſsos i coſstumbres, ò que no ſse reduzgan i conviertan los que de los ſsuyos, ò de los vezinos buenamente lo quiſierẽquiſieren hazer ò ſsi ſse armaren, ò vinieren de guerra à matar, robar, ò hazer otros daños a los dichos deſscubridores, i predicadores: en tales caſsos ſse les pueda hazer guerra con la moderacion que conviene, i conſsultando primero la juſstificacion i forma della con los Religioſsos i Clerigos que ſse hallaren preſsentes, ò con las Reales Audiencias, ſsi huviere comodidad para ello, i haziendo los demas autos, proteſstaciones, i requerimiẽtosrequerimientos que ſse entendiere convenir.
Qvartò, in confirmationem, & extenſsionem eiuſdẽeiuſdem tituli cõſiderariconſiderari poteſst mirũmirum non eſsſse, ſsi adverſsus infideles, qui EvangeliũEvangelium prædicari, & propagari prohibent, bellũbellum moveri poſsſse, affirmemus: cùm
34
idẽidem plurimi, & graviſsimgraviſsimi Auctores cum Victoria ubi ſsuprà licêre concedant, naturali, ac cõmunicommuni omniũomnium gentiũgentium iure conſsiderato, ob id ſsolùm quod innoxia commercia, & negotiationes in ſsuis provincijs nobis inhibeãtinhibeant & littorũlittorum, ac terrarũterrarum ſuarũſuarum apulſsum, & aditũaditum intercludant. Etenim qui hæc
35
faciunt, iniuriarũiniuriarum tenẽturtenentur, quaſsi qui in publica cõmodacommoda peccent, & humanam ſsocietatem, & cognationẽcognationem diſsturbent, quæ his quaſsi vinculis commerciorũcommerciorum, & mutuęmutuæ hoſspitalitatis cõnecticonnecti, & ſsuſstineri videtur, l. ut vim, l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure. §. ius autem gentiũgentium, inſstit. de iure naturali, l. penult. & ibi cõmunitercommuniter Scribentes, D. de pactis,
36
l. iniuriarũiniuriarum 13. §. ſsi quis me prohibeat, verſs. At ſsi quis, D. de iniurijs, l. nemo igitur, D. de rer. diviſs. §. riparũriparum, & §. littorũlittorum inſstit. eod. l. littora 51. D. de contrah. empt. l. mercatores, C. de commerc. l. 66. tit. 28. part. 3.
Eòq́ue alludẽsalludens
37
Cicero in Topicis: Littora (inquit) omnia publica eſsſse vultis, & lib. 3. Offic. Eſst enim hominũhominum naturæ, quãquam ſsequi debemus, maximè inimica crudelitas. Malè etiam qui peregrinos urbibus uti prohibent, eoſsque exterminant, ut Pœnus apud patres noſstros, Papius nuper. Nam eſsſse pro cive, qui civis non ſsit rectũrectum eſst non lecerelicere, quam tulerunt legem ſsapientiſsſsimi Conſsules Craſsſsus, & Scævola. Vſsu verò Vrbis prohibere peregrinos, ſsanè inhumanãinhumanam eſst. Et Ovid. 7. Metamorph.
— Lituſsq́ue rogamus
Innocuum, & cunctis undamq́ue, auramq́;auramq́ue patentem.
Et Virgil. 1. Æneid.
Quod genus hoc hominum, quæve hunc tam barbara morem
Permittit patria? hoſspitio prohibemur arenæ,
Bella cient, primaq́ue vetant conſsiſstere terra.
Paulus item Oroſs. lib. 5. cap. 2. ſsic ait: Nunc me iſsta Africa excepit, pace ſsimplici, ſsinu proprio, iure communi, de qua aliquando dictum, & verè dictum, hoſspitio prohibemur arenæ, &c. Cui arridet Caſsſsiod. lib. 11. epiſst. 17. dum ait: Hinc eſst, | quòd ſsapientes mortale genus unum hominem eſsſse teſstati ſsunt: quoniam omnes à cũctiscunctis caſsibus ſsuis indivìſsos eſsſse voluerũtvoluerunt: & idẽidem ſsolitâ eloquentiâ expreſssit Plin. in Panæg. ad Traian. eum eximiè laudans, quòd ita cõmerciacommercia miſscuerit, ut quod genitum eſsſset uſsquam, id apud omnes natus videretutvideretur.
Vnde in ſsacra
38
Pagina hoc humanitatis, hoſspitalitatis, & promiſscui commercij ius ſsæpiſssimè commendatur, Deuteron. 10. & 19. Iſsai. 58. Eccleſs. 17. 1. Petr. 4. 1. ad Timothæ. 3. Roman. 12. Matth. 25. Lucæ 14. & melius 13. ad Hebræ. 2. in illis verbis: Hoſspitalitatis nolite obliviſsci, per hanc enim patuerunt quidam Angelis hoſspitio receptis. Quibus
39
Divus Paulus Lot, & Abraham hiſstoriam reſspexit, Geneſs. 18. & 19. & Ioſseph. lib. 1. antiquit. Iudai. cap. 19. qui ob id, quòd recipere hoſspites aſsſsueverant, Angelos ſsub figura hominum hoſspites habêre meruerunt. De quo loquens D. Ambroſs. in libro de Patriarch.
40
relatus in cap. offerebatur 32. quæſst. 7: Præferebat (inquit) Sanctus Lot domus ſsuæ verecundiæ hoſspitalem gratiam, etiam apud barbaras gentes inviolabilem.
Neque abeſst
41
Clemens Alexandrin. lib. 2. Strom. capite 4. ubi charitati hoſspitalitatem adhærêre tradit, eamq́ue diffinit: Artificium amicitiæ circa uſsum hoſspitum. Cui addit Gentian. Hervet. quanta autem eſsſset virtus hoſspitalitatis ex hoc eſst perſpicuũperſpicuum, quòd inter cæteras virtutes, quas Epiſscopo tribuit Div. Paul. 1. Timot. 3. eum quoque velit eſsſse hoſspitalem. Et lib. 4. cap. 7. pag. 538. ubi
42
ait, Saram Angelis panes ſsubcinericios paraſsſse, & Cleobuli ſsapientis, & Lyndiorum Monarchæ filiam non puduiſsſse lavare pedes paternorum hoſspitum.
Romani
43
etiam tantum huic iuri, & virtuti deſserebant, ut in eis ſsignificationem & commendationẽcommendationem Iovem Xenium, ſsive Hoſspitalem maximâ veneratione colerent, & nationes quaſsdam hoſspitalitati deditas celebrarent: contrà verò, alias hoſspitibus inviſsas, crudelitatis, & infamiæ notâ proſsequerentur, ut latiſssimè conſstare poterit ex his, quęquæ eleganter de commerciorum, & hoſspitalitatis iure, & utilitate cõgeſſeruntcongeſſerunt
44
Servius, Pontan. & Cerda in illud Virgilij 1. Æneid.
Iupiter hoſspitibus nam te dare iura loquuntur.
Budæus in notis poſsterior. ad Pandectas ad l. 5. D. de captivis, pagina mihi 194. Alexand. ab Alex. & eius addition. Tiraquel. lib. 4. dier. Genial. cap. 10. CęlCæl. Rhodigin. lib. 19. lect. antiq. cap. 26. & lib. 18. cap. 5. Doct. Ribera ſsuper dict. epiſstol. ad HebręHebræ. ex num. 3. ad 16. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. Dei, lib. 23. cap. 14. circa finem, Tiberius Decian. reſsponſs. 66. num. 37. vol. 3. Petrus Cenedus, qui plures refert in collectan. 118. ad Decretales, num. 1. Rutilius Benzon. de ann. Iubil. lib. 6. cap. 6. ex pag. 622. Ioan. Buſsſsæus in viridar. Chriſst. virtut. verb. Hoſspitalitas, Fr. Ioan. Marquez in Gubernat. Chriſstian. libro 1. capite 27. pag. 161. & plura exempla adducens Marullus de memorab. lib. 1. capite 7. Ant. Sabellicus lib. 7. capite 6. & Theatr. vitæ hum. vol. 14. lib. 1. ex pag. 2897.
Quo in numero recẽſererecenſere potuiſsſsent Hiſspanos
45
noſstros, quorum eximiam in hoſspitibus admittendis, & excipiẽdisexcipiendis humanitatem, iam olim teſstatam reliquit Diodor. Sicul. lib. 6. Biblioth. capite 3. Macrob. lib. 3. Saturn. capite 13. & alij relati à Bernard. Aldrete lib. 1. de antiquit. Hiſspan. capite 17. & Fr. Ioan. à Ponte de convenien. utriuſsque Monarch. lib. 3. capite 21. §. 3. pag. 139. & cap. 24. § 2. pag. 156.
Eſstq́ue iſsta
46
commerciorum, & hoſspitalitatis viciſssitudo, tum ad alia, tum maximè ad Fidem introducendãintroducendam, & propagandam, ſsummopere neceſsſsaria. Nam
47
hoſspites ſsimul olim & Doctores erant, ut teſstatur Lucian. in | Dea Syria, dicens, in ſsacra civitate fuiſsſse publicos hoſspites, qui ab Aſssyrijs appellabantur Doctores, quoniam ipſsis omnia exponebant, & enarrabãtenarrabant, & melius Ioſseph. de antiquit. Iud. lib. 1. cap. 16. & Euſsebius lib. 9. de præparat. Evang. cap. ult. ubi tradunt,
48
AbrahãAbraham, dum fuit hoſspes in Ægypto, viros, Saram verò, eius uxorem, fœminas in veri Dei cultu inſstituiſsſse. Quod referens Pineda de rebus Salom. lib. 3. cap. 27. num. 8: Porro, inquit, hoſspitalits ipſsa Abrahami indicat, illum fuiſsſse Doctorem.
Et ob hanc cauſsam Fr. Ant. de ſsanRoman. in hiſst. Ind. Orient. lib. 2. cap. 15. pag. 280.
49
meritò reputat difficilem Evangelij propagationẽpropagationem inter Sinas, & alias nationes,
50
quæ ex patrijs legibus peregrinorũperegrinorum, & advenarũadvenarum hoſspitia & cõmerciacommercia ſstrictis legibus prohibent, de quibus aliqua cõgeritcongerit Alex. Cælius, & alij ſsuprà relati, Theat. vitæ huma. vol. 1. lib. 1. pag. 59. Puente omnino videndus d. cap. 21. §. 3. Nicolaus Cragius, de Spartanis loquẽsloquens, in tract. de Repub. Lacedæmo. lib. 3. tab. 3. inſst. 3.
51
qui Derinoxeni, quaſsi fallẽtesfallentes hoſspites dicebantur, Pat. Ludov. Cerda in notis ad lib. 1. Æneid. pag. 103. & Ioan. Lorinus in Acta cap. 10. verſs. 23. pag. 490. Et Nos plura diximus ſsup. lib. 1. cap. 16. num. 15.
Plurimis quoque ſschedulis & inſstructionibus Regijs cautũcautum invenimus,
52
ut hæc cõmerciacommercia cum Indis iuxta iuris naturalis principia, bonâ fide, ut oportet, inſtituãturinſtituantur, ipſsique, ut nos ſsecurè excipere velint, admoneantur, & ſsi contrarium fecerint, bellum eis denuntietur, ut patet ex his, quęquæ citavimus ſsup. hoc cap. n. 33.
53
Et præcipuè ex eleganti illa Imper. Caroli V. epiſstola ad Reges Meridionales, & Occidentales miſsſsa, data Barchinon. 1. Maij anno 1543. quęquæ extat dict. 4. tom. pag. 222. ubi inter alia hæc verba reperiuntur: Vna de las coſsas que mas comun parece entre todas las gentes, es el uſso de los comercios i contrataciones que tienen entre ſsi: Porque como la ſsuma Sabiduria de Dios en todas las partes del mundo cria coſsas de mucho provecho para los hombres, las quales en otras no ſse hallen, mediante la continuacion de los tratos y reſscates, ſse buſscan, i adquieren, i ſse vienen a conocer i hermanar unas provincias con otras, &c. Et ibi: sino admitieren las perſsonas que deſsto les fueren a tratar, o eſstorvaren, que eſsten entre ellos. Quæ verba
54
à D. Chryſsoſst. mutuata videntur, qui in cap. 13. epiſst. 1. ad Corinthios homilia 34. ſscriptum reliquit, ſsummâ providentiâ Deum omnia ubique gigni non permiſsiſsſse, ut inde homines commerciorum cauſsa cogeret commiſsceri, de quo etiam diximus alia ſsuprà lib. 1. cap. 7. numer. 5.
Quæ omnia ſsaciunt,
55
ut non ſsatis probemus opinionem Pat. Lud. Molinæ dict. tractat. 2. de iuſstit. & iure, diſsput. 105. colum. 433. dum contra Victoriam contendit, nullam Rempublicam tenêri cum periculo ſsui, vel etiam ſsine periculo, hoſspitalitatem, vel commercia cum peregrinis, & extraneis exercêre, neque eos intra proprios portus, & limites, niſsi gravi imminente neceſssitate recipere. Nam contrarium ex ſsupràdictis verius eſsſse videtur, ubi nihil eſst quod de extraneis vereri poſssimus, & ita Nazianzenus Orat. 1. contra Iulian. Gregor. Niſsſsen. dialog. 2. & Philoſstratus in epiſstolis plurima congerunt adverſsus nationes inhoſspitales, quas hac de cauſsa feras, & barbaras vocant,
56
& D. Auguſst. de verb. Apoſstoli, inquit: Ille homo dicitur eſsſse humanus, qui ſse exhibet eſsſse hominem, & maximè hoſspitio ſsuſscipit hominem.
Qvintò, ſsuperior titulus evidentiùs confirmari, aut etiam ampliari poterit,
57
ſsi conſstituamus, infideles eò procedere, ut non ſsolùm prædicatores audire recuſsent, verùm eiſdẽeiſdem quoq;quoque | impedimento ſsint, ne per ſsuas provincias tranſitũtranſitum faciant ad alias, in quibus Fidei myſsteria annũtiareannuntiare, & proponere velint. Hoc enim caſsu omnes ſsupràdicti Doctores uno ore fatentur, legitimũlegitimum bellum illis indici poſsſse; quoniam aliter Evangelij aditus præcluderetur, quod Chriſstus DñsDominus per univerſsum terrarũterrarum Orbem prędicariprædicari, & propagari præcepit, arg. d. l. 3. §. qui habet, D. de ſservit. ruſst. & eorũeorum,
58
quęquæ de bellis per Moyſsen adverſsus amorrhæos illatis, tradit D. Aug. q. 44. in Numer. relatus à Gratian.
59
in c. ult. 23. q. 2. ubi illorũillorum iuſstificationem in eo conſstituit, quòd filios Iſsraël, ad terrãterram ſsibi à Deo promiſsſsam, per regiones ſsuas tranſsire non paterentur, ſsic inquiens: Notandum eſst ſsanè quemadmodum iuſsta bella gerebantur à filijs Iſsrael contra Amorrhæos: innoxius enim tranſsitus negabatur, qui iure ſsocietatis humanæ æquiſssimo patere debebat.
Quod idem admittit, & benè probat Gloſs. Ordin. Numer. 21. Ruper. Abbas lib. 2. in Numer. cap. 14. D. Tho. lib. 2. de regim Princip. c. 12. Abulen. & Caietan. 2. Deut. q. 6. Sylveſst. in ſsum. verb. Gabella, q. 3. n. 12. & 13. Victoria in 2. relect. de Indis, concl. 1. Alfonſs. à Caſstro lib. 2. de iuſsta hæret. punit. c. 4. Covar. in reg. peccatũpeccatum, 2. p. §. 9. n. 4. verſs. Quintò etiãetiam, Fr. Dom. Soto lib. 5. de iuſst. & iur. q. 3. art. 5. in fine, Lucas de PẽnaPenna in l. 1. col. 3. C. ut armorum uſsus lib. II. Molina d. tract. 2. diſsput. 104. Greg. de Valenc. 2. 2. diſsp. 3. q. 16. punct. 2. Balthaſs. Ayala de iure & offic. belli lib. 1. cap. 2. n. 11. in fine, & noviſssimè Card. Bellarm. in reſsponſs. ad Apolog. Regis, Angliæ pro iurament. fidelit. pag. mihi 316. Mag. Marquez in Guber. Chriſst. lib. 1. cap. 27. ex pag. 160. Carol. Sigonius lib. ult. de reb. Ital. ubi ſscribit hac ratione Genuenſses Venetis bellum feciſsſse, & noviſssimè Seraph. Freitas de iuſst. Imp. Aſsiat. cap. 1. & 2. ubi tradit qualiter hoc accipiendum ſsit: & reſspondet argumẽtisargumentis Incogniti in tract. Maris liberi, cap. 1. prout Nos etiam facimus infrà hoc lib. cap. 25. ex n. 63.
Et conſsonat aliud exemplum quod habetur 1. Machabæ. cap. 5.
60
ubi Iudas cùm victor, & triũphanstriumphans de Ammonitis in domum rediret, ad urbem Effren pervenit, & quia eius incolæ tranſsitum, quem petierat, ſsibi denegarunt, eandem urbem, & maſsculos omnes illãillam habitantes delevit. Et
61
Deuter. 23. 3. ubi ex Divinæ legis præcepto à Templo Domini Ammonitæ, & Moabitæ, etiam poſst decimam generationem, excludebantur, quia in exitu Iſsraël de Ægypto, populo fatigato non occurrerunt, neque ei panem, & aquam, ad proſequẽdumproſequendum iter, dare voluerunt.
Vnde colligunt Bartol. in l. 1. C. de Pagan. Iaſs. in l. ex hoc iure, num. 25. de iuſst. & iure, Albertin. in rub. de hæret. q. 8. num. 12. Palac. Rubeus in tract. de obtent. Reg. Navarræ, 5. p. §. 3. & Covar. ubi ſsup. verſs. Quam cauſsam.
62
Quòd cum Eccleſsia licitè poſssit indicere bellum contra Saracenos, tenentes, & occupantes Terram ſsanctam IeruſalẽIeruſalem, idem quoque indicere poterit contra omnes alios infideles intermedios, impedientes, vel non permittentes Chriſstianos ire, vel tranſsire ad illam ſanctãſanctam expeditionem.
Et
63
eâdem ratione, ultra plures alias, defenditur titulus, quo Catholicus Hiſspaniæ Rex FerdinãdusFerdinandus V. Navarræ Regnum debellavit, & occupavit; quia nimirum ſsibi innoxius tranſsitus ad Ducatum GuianęGuianæ in Gallia denegatus fuit, quem Pontificiâ auctoritate debellare intendebat, cùm alius locus aptus ad tranſseundum non eſsſset, ut latè cõcluditconcludit Palacius Rub. Bellarmin. & Marquez in locis ſsuprà relatis, Nebriſsſsenſs. lib. 1. de bello Navar. c. 1. Hieron. Zurita in ſsuis annal. lib. 10. cap. 9. & 10. ann. 1512. Illeſscas in hiſstor. Pontif. 2. tom. pag. 205. Camil. Borrell. de præſst. Reg. Cathol. cap. 46. ex num. 10. & cap. 47. ex num. 69. Fran. Guiciardinus lib. 11. ſuęſuæ hiſtorięhiſtoriæ | fol. 307. pag. 2. Gregor. Lopez Madera de Monar. Hiſsp. cap. 9. pag. 66. Nos infrà cap. 21. n. 57 & noviſssimè Ludov. Cabrera in hiſst. Reg. Philip. II. lib. 5. c. 16. Vt ſsic
64
caveamus à Genebrar. in Chronolog. ann. 1513. & Ioan. Bodino. lib. 9. de Repub. c. 6. dum inquiunt: Ferdinandus Hiſspaniæ Rex nullo meliori iure, quàm quod ſsibi utile, & commodum eſsſset, Regnum Navarræ, expulſso Ioanne Alberto, occupat anno 1513. & Regnis Caſstellæ aſsſsociat, quos benè notat, & manifeſstè convincit Mag. Marquez ubi ſsup. pag. 162. ¶ Et
65
eodẽeodem modo notare & damnare poſsſsumus Ant. Mornac. in notis ad l. 1. C. de ſsumm. Trinit. pag. 11. ubi eâ libertate, quâ Gallici ſscriptores quidquid ad ſsui Regni præſtantiãpræſtantiam ſspectat, effutiunt, aſsſserere auſsus eſst: Toto adverſsante iure naturali, & gentiũgentium Navarram invaſsiſsſse centum abhinc annis Ferdinandum, qui tandem ſsibi conſscius, reſstitui eam iuſssit moriens, poſteaq́;poſteaq́ue Carolus V. filius, & poſst CarolũCarolum, Philippus; ita ut per inexplicabiles ferè iniuſstiſssimæ detentionis modos, impletur nunquam ultimi in re aliena deceſsſsoris voluntas. Hoc Ioannes Lopez, hoc Doctor Navarrus, ac Nebriſsſsenſsis, qui cùm Hiſspani ſsint, tanto maiorẽmaiorem rei fidem afferunt, quãtoquanto & accuratius exploratum ab eis fuerat, invaſsiſsſse Ferdinandum, quod alienum ſsciret, &c.
In quibus omnibus mera commenta ex ſsuo tantùm capire profert. Nam plures, & iuſstiſssimæ cauſsæ ad prædicti Regni obtẽtionẽobtentionem intervenerunt, quas peculiaribus hiſstorijs, & commẽtarijscommentarijs recenſsent, & defendunt auctores ſsuprà relati, & præcipuè ijdem illi, Ioannes Lopez de Palacios Rubios, & Nebriſsſsenſsis, quos ipſse ſsuas partes agere inquit. Et
66
Navarrus in epiſst. ad Ducem Alburquecium, quam præfixit in comment. ad cap. cùm miniſster. 23. q. 5. in fine, enixè affirmat, ſse nunquam contrarium ſscripſsiſsſse, & retẽtionisretentionis illius Regni iuſstitiam in dubium vocari non poſsſse.
Neque
67
uſspiam lecta, aut viſsa ſsunt teſstamenta noſstrorum Regum, quibus reſstitutio fieri iubeatur, quam Mornacius adeò intrepidè comminiſscitur: licèt
68
Galli id ubique diffundant, & ſse Navarram recuperaturos minentur. Qua de re videri poteſst hiſstoria VãdomæVandomæ, quam refert Ludov. Cabrera ubi ſsup. optimũoptimum exemplũexemplum adducit Dom. D. Ioan. à Vera in dict. lib. de legato, diſscurſs. 2. pag. 146. Nam cùm
69
Henricus IV. Galliæ Rex cum Excellentiſsſs. & celeberrimo Duce Domino D. Petro à Toleto Oſsſsorio Villæfrancæ Marchione, Catholici noſstri Regis Philippi III. extraordinario legato, colloqueretur, ſsermonem de NavarręNavarræ Regno permiſscuit, illudq́ue iniuſstè uſsurpatum, iniuſstiùs à Philippo retineri conqueſstus eſst; ſse tamen, ſsi viveret, brevi recuperaturum. Cui Petrus reſspondit, Regnum hoc, inter plura alia à ſsuis glorioſsis progenitoribus parta, hæreditario iure Regi noſstro delatum fuiſsſse, & iuſstitiam, quâ illud poſssidebat, eiuſsdem conſservationi, & tuitioni opem, ubi opus eſsſset, abſsque dubio laturam. Tunc Rex, benè, ô, inquit, benè, rationem admitto, at ubi Pampilonem meo exercitu obſsideam, quis mihi illam defendat, videbimus. Quo audito Petrus, Rege, quâ oportuit urbanitate, reſsalutato, velocior ſsolito ad cubilis fores pergere cœpit: cùmq́ue eum Rex, quò ita celeri greſsſsu iret, interrogaret: Pampilonem inquit, ut tuam ibi Maieſstatem operiar, urbemq́ue illi pro virili defendam.
Neque his obſstat
70
illud Iob. 15. verſs. 19.: Quibus ſsolis data eſst terra, & non tranſsibit alienus per eos, & auctoritas D. Iſsidori lib. 5. Etymol. cap. 2. relata à Gratian.
71
in cap. 1. diſstinct. 1. dum ait: Tranſsire per agrum alienum fas eſst, ius non eſst. Nam, ut rectè advertunt gloſsſsa in d. cap. ult. 23. quęſtquæſt. 2. Palacius Rub. dict. 5. part. §. 3. & Pat. Marquez d. lib. 1. cap. 27. pag. 166. hoc non eſst intelligendum,
72
ubi tranſsitus neceſsſsarius eſst, & ſsine aliquo incõmodoincommodo, | vel periculo extraneis præberi poteſst. Nam tunc, quod tibi non nocet, & mihi prodeſst, reddere mihi tenêris, l. 3. §. item Varus, D. de aqua pluvia arcen. & nemo prohibetur viâ publicâ uti, l. per agrum, C. de ſservit. & aqua. Cæterùm ſsi quis hoſstiliter per alienas provincias tranſsire, & graſsſsari vellet, hoc ei iuſstè denegari poſsſset, & ita accipienda ſsunt illa verba Iob: Et non trãſibittranſibit alienus per eos.
73
Veteres enim, ut ibîdem ex Varrone, Cicerone, & alijs oſstendit Pineda, alienos omnes, & peregrinos, perduelles, & hoſstes appellabant, & reputabant: & idem docet Caius I. C. in l. quos nos hoſstes 234. D. de verbor. ſsignif. ubi Alciat. Bræcheus, & Forner. plura notarunt. Tranſsireq́ue,
74
aut pertranſsire apud eoſsdem, habitum hoſstis incurrentis, excurrentis, proculcantis, depopulantis regionem aliquam ſsignificabat.
Div.
75
verò Iſsidor. in d.c. 1. tantum abeſst, ut innoxium tranſsitum neget, quòd imò illum ex Divina lege concedendum eſsſse fateatur. Fas
76
enim, ut ibîdem ſscribit, lex Divina eſst, cuius, in eâdem materia tranſsitus, meminiſsſse videtur
77
Virgilius lib. 1. Æneid.
Si genus humanum, & mortalia temnitis arma, At ſsperate Deos memores fandi, atque nefandi.
Quæ
78
lex Divina nullâ hominum cõtrariâcontrariâ conſstitutione, vel conſsuetudine abrogari poteſst, §. ſsed naturalia, inſstit. de iure natur. cùm
79
videamus ipſsum etiam ius naturæ, ſsive gentium non immutari, ex eo quòd aliquæ Barbaræ nationes illius præcepta impunè tranſsgrediantur,
80
ut exemplo Lacedæmoniorum, quibus furta licita erant, oſstendit Agell. lib. II. noct. Attic. cap. ult. & Ioan. Borcolthen. in princ. inſstit. de furt. num. 10. & 11.
Sextò, prædicta omnia longè planius procedent, & magis iuſsta, & legitima infidelium punitio, & debellatio reddetur,
81
ſsi conſstiterit, eos, non ſsolùm Fidei audiendæ, vel recipiẽdærecipiendæ adverſsari verùm & receptam deſserere, aut Fidem, & fideles, qui eam prædicant, vel recipiunt, ſsuis blaſsphemijs, pravis exemplis, ſsacrificijs, ac ſsuggeſstionibus, vel alijs quibuslibet modis, iniutijs, aut opprobrijs deludere, & impedire, ut ſsæpius in his Chriſstianis Indiarum expeditionibus, & miſssionibus cõtigiſſecontigiſſe, ipſsi earum Hiſstorici paſsſsim enarrant. Quam doctrinam apertè probant omnes auctores ſsuprà n. 2. relati, præcipuè Covar. in d. reg. peccatum, 2. part. §. 10. num. 3. verſs. Quintò, Aragon. pag. 293. Lorca in 2. 2. articul. 8. quęſtquæſt. II. ſsect. 3. Suarez in tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. 2. & 3. ¶ Et pro ea faciunt
82
text. in l. 1. 2. & l. nemo, C. de Paganis, l. Iudæis la 2. C. de Iudæis, cap. contra chriſstianos de hæretic. lib. 6. cap. de Iudæis 45. diſstinct. cap. ſsæpè 28. quæſst. 1. cap. ſsicut inquit, 2. quæſst. 8. cap. & ſsi Iudæos de Iudæis, cum multis alijs, quæ latæ conſsiderant Oldrad. conſs. 36. Baldus conſs. 100. volum. 2. & conſs. 315. volum. 1. Petr. de Ancharr. conſs. 15. Calderin. conſs. 2. ſsub titul. de Iudæ. Socin. conſs. 102. volum. 1. & conſs. 119. volum. 4. Alex. conſs. 15. vol. 3. conſs. 119. volum. 4. & conſs. 223. vol. 6. & plures referens Tiber. Decian. in tract. crimin. lib. 5. cap. 10. num. 30. & 31. & cap. 12. ex num. 4. Navarrus conſs. 7. titul. de hæreticis, & Simon. Maiol. in tract. de perfid. Iudæ. ferè per tot. ¶ Extatq́;Extatq́ue
83
ad hoc expreſsſsa conſstitutio Greg. XIII. incip. Antiqua Iudæorum improbitas, quam præter alios refert Anton. Naldus in pract. quæſst. verb. Iudæus, pag. 306. & Fr. Tho. à Ieſsu de procur. omn. gent. ſsalu. lib. 9. part. 2. cap. 4. ubi per Inquiſsitores hæreticæ pravitatis adverſsus Iudæos procedi poſsſse cõſtituitconſtituit, ſsi unum, & verum Deum eſsſse negaverint, ſsi dęmonesdæmones invocaverint, vel quęvisquævis impietatis obſsequia eis præſstiterint. Si Chriſstianos ad hæc perducere attẽtaverintattentaverint, vel à fide ſsemel recepta, | aut recipenda retrahere, ſsi in Chriſstum, & eius Matrem, vel in Chriſstianæ Fidei ignominiam, redemptioniſq́;redemptioniſq́ue noſstræ hoſstiam ſsalutarem in Ara Crucis immolatam, aut ſsanctiſssimum Euchariſstiæ Sacramentum aliquas blaſsphemias, verbo, vel facto protulerint. Quæ omnia meritò Gregorianâ ſsanctione animadverſsa reperiuntur; quoniam graviſssima, & impijſssima crimina & ſsacrilegia quotidie circa hæc à Iudæis committebantur.
84
Quorum deteſstanda exempla reperies apud Decian. & Maiol. ſsup. & in Fortalitio fidei, 1. part. & in Specul. exempl. verb. Iudæi, & verb. Euchariſstia, Camillum Borellum de præſst. Reg. Cathol. cap. 69. ex num. 32. latè Iacob Gretſserus in libris de Cruce, tom. 2. lib. 1. cap. 98. & in Horto S. Crucis 1. part. pag. 92. & ſseq. ubi inter alia referunt, propter ſsacrilegia in Crucem à Iudæis illata,
85
& infantes in ludibrium paſssionis Chriſsti Domini in illa mactatos, graviſssimas pœnas de eis ſsumpſsiſsſse Philippum Auguſstum RegẽRegem Galliæ, & Benedictum Papam. De quo in Caſstellæ Regno habemus etiam memorabilem hiſstoriam Sancti Innocentis, oppidi de la Guarda, cuius ſseriem integro volumine proſsecutus eſst Fr. Didac. de Yepes. Et in Regno Aragoniæ in urbe Cæſsarauguſsta ſsancti Dominguiti, de qua plenè etiam ſscripſsit Fr. Didacus Murillo in hiſstor. Virg. del Pilar, & excellentijs urbis Cæſsarauguſstæ tract. 2. c. 27. pag. 231.
Et apud Sigebertum in Chronico, & Evagrium lib. 4. cap. 36. quos refert Theat. vitæ huma. lib. 5. vol. 16. pag. 393. memoriæ traditum
86
eſst, fuiſsſse ſsub Iuſstiniano Conſstantinopoli Iudæum quemdam Vitriarium, cuius filius cum chriſstianorum pueris in templo corpus, & ſsanguinem Chriſsti acceperat: ob eam rem pater puerum in furnum ardentem coniecit: ibi per triduum illæſsus, & ab igne intactus eſst conſservatus. Hoc cum Iuſstiniano Imperatori narratum eſsſset, ſsilium quidem, & matrem lavacro regenerationis illuminatos ſservavit, parentem verò in Sycis tanquam parricidãparricidam filij capite multavit.
Vtrum
87
autem licitum ſsit, infidelium fana, ſsimulacra, aut idola demoliri, & ſsi id impediant, illis bellum inferre, hîc pro coronide non incongruè tractari poteſst. Et planè ſsi infideles nobis ſsubditi ſsint, res ſsine dubitatione procedet; quia quamvis non liceat, eos per vim ad baptiſmũbaptiſmum, Chriſstianamq́ue profeſssionem compellere, ut ſsæpè retulimus, licet tamen, imò & expedit ab idolis colendis, etiam invitos revocare, & illis confractis, diabolicas eorum ſsuperſstitiones extrudere, quæ non ſsolùm Evangelij gratiam impediunt, verùm etiam naturæ legem infeſstant, quam ut ſservent, compelli poſsſse, latè etiam probavimus ſsuprà cap. 12. & 13. & in ſspecie quęſtionisquæſtionis, de qua agimus, reſsolvit Ioſseph. Acoſsta lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. cap. 13. & lib. 5. cap. 10. in fine. Pro quo faciunt dict. l. 1. & dict. l. nemo, C. de Paganis cum alijs, quibus Paganorum templa claudi, & idola confringi iubenter. Quas mirificè Sancti
88
Patres collaudarunt, neque laudatores modò, ſsed impulſsores, auctoreſsq́ue ſse præſstiterunt, ut patet ex D. Cypriano in exhortat. ad Martyr. cap. 5. ubi alia citat Pamelius, & ex Euſseb. lib. 2. de vita Conſstantini, cap. 43. & 44. & lib. 4. cap. 23. Ruffin. lib. 2. hiſst. cap. 19. Niceph. lib. 7. hiſst. Eccleſs. cap. 46. & lib. 8. cap. 33. lib. 10. cap. 39. lib. 12. cap. 25. D. Ambroſs. lib. 5. epiſst. 30. contra relationem Symmachi, ubi FortunęFortunæ aram à Curia Romana eiectam magnis viribus eloquẽtiæeloquentiæ defendit. D. Auguſstin. lib. 1. contra epiſst. Parmen. cap. 7. & epiſst. 48. & 50. & Concil. Illiberitanum can. 41.
Extatq́ue
89
decretũdecretum Concilij quinti CarthaginẽſisCarthaginenſis, can. 15. quo cavetur, ut Patres peterẽtpeterent ab Imperatore, ut quę| p. 534cunquequæcunque reſsiduæ eſsſsent ſsuperſstitiones Gentilium, omnino delerentur, ſsive in lucis, ſsive in arboribus, ſsive in ſsimulacris: & idem pluribus alijs Concilijs decretum fuit, quæ congerit Pat. Suarez d. tract. de Fide, diſsput. 18. ſsect. 4. num. 6. pag. 291.
Inter barbaros autem infideles, qui nobis ſsubiecti non ſsunt, maior quidem difficultas verſsatur. Nam D. Auguſstin. in lib. de verb. Domini in ſsermon. 6. de puero Centurion. apertiſsſsimè ſscriptum reliquit, blandiendo magis quàm puniendo, cum eis agendum eſsſse, ut audiant, & ſsi non conſsentiant veritati noſstræ, erubeſscant falſsitatis ſsuæ. Et poſsteà
90
ſsubdit: Nec aras, aut idola eorum confringatis, quandiu in poteſstate non eſst, ut faciatis illa; pravorum hominum eſst, furioſsorum, & circumcellionum, ubi poteſstatem non habent, ſsævire, & velle mori. Nam & Deut. 7. legitur; cùm data vobis fuerit terra in poteſstatem, tunc aras eorum deſstruetis. Vbi nobis non eſst data poteſstas, non facimus, ubi data eſst, non permittimus, &c. Ad quam Auguſstini auctoritatem reſspexiſsſse
91
videtur CõciliumConcilium Illiberitanum Can. 60. dum ait: Si quis idola fregerit, & ibidem fuerit occiſsus, quia in Evangelio non eſst ſscriptum, nec invenitur ab Apoſstolis unquam factum, placuit, eum in numerum non recipi Martyrum.
Sed ego
92
nihilominus arbitror, quòd licèt hac de cauſsa infideles non ſsubditi puniri, aut debellari non debeãtdebeant, non tamen uſsquequaque damnandi erunt Chriſstiani Prædicatores, & eorũeorum ſsocij, qui datâ opportunitate, quorumlibet infidelium templa, & ſsimulacra demoliuntur, dummodo ad hoc, eo, quo oportet, zelo & iudicio procedant, nec temerè infideles commoveant, quos docendo, & exhortando maximè à vano Idolorum cultu avocare deberent. Plurimum quippe
93
expedit ad veram Religionem illorum cordibus imbuendam, ut de ipſsorum quoque oculis, atque uſsu idola removeantur, ut exemplis Moyſsis, AſęAſæ, & Ioſsiæ Deuteron. 7. & 12. & 3. Reg. 15. & 4. 23. ſsacra Hiſstoria ſsuadet, iunctis alijs, quæ adducit Acoſsta dict. lib. 5. cap. 10. & 11. & Nos ſsuprà cap. 13. & 14.
94
¶ Neque D. Auguſstini, & Concilij Illiberitani loca hunc zelum excludunt; quoniam ultra plures alias explicationes, quas circa ea congeſssit D. Ferdin. Mendoça lib. 3. de confirm. Concil. Illiber. cap. 45. eos tantùm taxare videntur, qui intempeſstivè, & inconſsideratè idolorum demolitionem aggrediuntur, & imprudenti pietatis, & Religionis deſsiderio permoti, eam potius impediunt, quàm promovent, & ſse vitæ diſscrimini imprudenter obijciunt, ipſsoſsq́ue infideles concitant, & perturbant. Etenim ſsi eis ſsuperiores viribus eſsſsent, & tutò, ac ſsecurè idola ſsubvertere poſsſsent, licitum id, ac laudabile iudicarent, iuxta illud Deuter. 7: Aras eorum deſstruite, lucoſq́lucoſq́ue; ſsuccidite. ¶ Quemadmodum
95
multoties ab Apoſstolis, & alijs primitivæ Eccleſsiæ diſscipulis factum videmus: qui Divinâ virtute cõfiſsiconfiſsi, inter medias armatorum infidelium turbas, ſsoli ipſsi, & inermes idola proſsternebant, & conculcabant, & aliquando ſsolo verbo, vel crucis ſsigno, imò & ſsolo afflatu, duriſssimas æris ſstatuas omnifariam conterebant, quas nulla mallei ferri vis confringere potuiſsſset: ut de
96
D. Ioanne Evangeliſsta, qui famigeratum illud Dianæ EpheſinęEpheſinæ templum unâ prece ſsubvertit, ac veluti plateæ lutum diluit, obſservat Metaphraſstes, & Grego. Turonenſs. lib. de gloria Martyr. n. 30. quorũquorum traditionem defendit Fr. Ioan. à Ponte in convent. utriuſq;utriuſque Monarq. lib. 2. cap. 25. §. 3. &
97
de Sancto Procopio, qui in Pancade in Apollinis tẽplotemplo, ſsolâ oratione triginta ex ære ſstatuas contrivit, eoq́ue miraculo binas cohortes militares ad Chriſsti Fidem convertit, idem Metaphr. in vita ipſsius | Sancti 8. Iulij. Et de ſsancto Felice, qui cùm in delubrum ingrederetur, ubi plurimæ proſstrabant ſstatuæ, moxq́ue eas Divinâ virtute demoliretur, tandem ad æreas Serapidis, cui ſsacrificium exhibêre iubebatur, adductus, exufflans in eam, deiecit, ob eamq́ue rem, cùm præſstigijs id opus tribueretur, ne Christo iniuria irrogaretur, propalam eius virtute id factum conteſstatus eſst, ut ex Adone Treverenſsi 3. Kalend. Septembr. recolit Simon Maiol. in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 19. pag. 437. Quibus exemplis alia ſsimilia addi poſsſsunt, S. Satyri in Acaia ex Pet. de Natalib. lib. 2. cap. 66. & Martyrol. Romano. 12. Ianuarij, S. Ianuarij, S. Porphirij in Gaza, ex Metaphraſs. apud Surium, tom. 1. & Lippomanum tom. 5. ¶ Et idem Martyologium 15. Septembr. narrat. de S. Melitena, quòd ſsemper idola ad eius conſspectum proſsternebantur, ubi in eorum templa ingrediebatur, & de S. Pelino 5. Decembr. quòd aliud Idolorum templum Brunduſsij deſstruxit, & de S. Marino 26. Decembr. quòd eodem modo Romæ falſsorum Deorum plura fana contrivit, quod tradunt etiam Mombutus tom. 2. Vincen. lib. 13. cap. 38. & 40.
Et in his ijſsdem
98
Occidentalibus Indijs, de quibus ſsermonem habemus, licentiam militum, qui eorum delubra, & ſsimulacra primis congreſssibus deſstruebant, multum prædicatoribus profuiſsſse ad ipſsorum Barbarorum converſsionem, latè probat Ioan. Boterus in relation. univerſs. 4. part. lib. 3. pag. 56. & 57. quoniam cùm illi (inquit) maximè ſsuperſstitioſsi, & cultui ſsuorum Idolorum dediti eſsſsent, illis ſsublatis, facilius in veram Dei noſstri cognitionem, & ſsanctarum imaginum adorationem perducti fuerunt, Fidemq́ue, & Religionem Chriſstianam, ad quam per noſstros Prædicatores invitabantur, alacriùs receperunt, præſsertim cùm illam longè iuſstiorem, & ſsuaviorem eſsſse conſspicerent, quàm idololatria, cui anteà ita cruentis, & ſspurcis ritibus, & immolationibus inſserviebant.PRSS
Loading...