CAPVT XXV. De iuribus, ac rationibus, quibus Apoſstolica Sedes curam, & facultatem convertendi, & acquirendi Novi Orbis Hiſspaniæ Regibus potius, quàm alijs indulſserit: & cur etiam quoſscunque alios Reges, Principes, aut privatos ad eundem Orbem accedere, vel eius maria navigare vetuerit?

SVMMARIVM Capitis XXV.

  • 1 Alexandri VI. donatio à calumnijs invidorum defenditur.
  • 2 Eccleſsia eſst columna & fundamentum veritatis.
  • 3 Pontifex Summus per ſse ipſsum provincias Novi Orbis conquirere, & convertere non potuit, nec debuit. Et quare?
  • 4 Eccleſsiaſstici regulariter ſse militaribus expeditionibus immiſscere non debent.
  • 5 Principes Chriſstiani Dei, & Eccleſsiæ miniſstri ſsunt.
  • 6 Cap. Principes 23. quæſst. 5. & ſsimilia exornantur.
  • 7 Pontifex gladium materialem habet nutu, Imperator iuſsſsu, miles uſsu, ex D. Bernardo.
  • 8 Pontifex poteſst infidelium converſsionem, & conquiſsitionem Principibus ſsæcularibus non ſsolùm comittere, ſsed & præcipere.
  • 9 Regibus Catholicis potius quàm alijs converſsio, & conquiſsitio Novi Orbis ab Eccleſsia committi debuit, & quare? & Auctores, qui de hoc agunt: & num. 11.
  • 10 Hiſspaniæ Reges præ cæteris potentia, & commoditatibus pollent ad Novi Orbis regiones conquirendas, & convertendas.
  • 12 Dei ſsumma providentia intervenit in Novi Orbis converſsione, Regibus Hiſspaniæ potius quàm alijs concedenda. Et quare?
  • 13 Hiſspani Reges, & homines præ cæteris zelo, puritate, & cultu Chriſstianæ Religionis flagrare noſscuntur.
  • 14 Reges Galliæ, & Angliæ cur à Deo vocati non fuerint ad Novi Orbis conquiſsitionem, & converſsionem?
  • 15 Hæreticorum omnes conatus circa Novum Orbem turbandum, & occupandũoccupandum hactenus evanuerunt.
  • 16 Infideles plures ab Hiſspanis in Novo Orbe ad Fidem redacti ſsunt, quàm in omni Europa per hæreticos ab ea alienati.
  • 17 Hæretici Deo valdè exoſsi ſsunt, & a Fidei propagatione ſsemper excluſsi.
  • 18 Hæretici labruſscas potius, quàm veras vites novis Eccleſsiæ plantationibus inſserunt.
  • 19 Hæretici ſsolùm valent ad corrumpendas, & perimendas animas, non ad ſsalvandas.
  • 20 Hæreticos cur omnibus infidelibus deteriores eſsſse dicat D. Hieronymus?
  • 21 Hiſspaniæ Reges deputati videntur ad Fidem defendendam, & extendendam.
  • 22 Genebrardus agnoſscit Hiſspanorum opus eſsſse expugnare Infideles & Paganos.
  • 23 Stanislai Oſsij ingens encomium de Fide, & Religione Hiſspanorum.
  • 24 Reges Hiſspaniæ, etiam nolentes, invitandi eſsſsent ab Eccleſsia ad Novi Orbis converſsionem.
  • 25 Reges Hiſspaniæ iam pridem Chriſstianiſsſsimorum nomine gaudent.
  • 26 Galliæ Reges ratione Imperij, quod olim habuerunt, dicũturdicuntur Chriſstianiſsſsimi.
  • 27 Catholicorum titulus quando ab Eccleſsia Hiſspaniæ Regibus dari cœperit?
  • 28 Hæretici vocem, Catholicam, in Eccleſsia ferre non poſsſsunt.
  • 29 Reges Hiſspaniæ appellantur Orthodoxi, & Defenſsores Fidei.
  • 30 Reges Catholici Hiſspaniæ gaudent virtute expellendi dæmones à corporibus obſseſsſsorum.
  • 31 Reges Galliæ, & Angliæ habere dicuntur virtutem curandi ſstrummas.
  • 32 Angliæ Reges annulos benedicunt, qui morbum comitialem depellunt.
  • 33 Reges Hiſspaniæ etiãetiam habent virtutem curandi ſstrummas, ut Reges Galliæ & Angliæ.
  • 34 Reges Hiſspaniæ ſsacro oleo tempore coronationis inungi ſsolent.
  • 35 Vnctionis ius paſsſsim omnes Reges Chriſstiani ſsibi uſsurpant.
  • 36 Hæretici negant potuiſsſse Pontificem à conquiſsitione & converſsione Novi Orbis alios Reges excludere.
  • 37 Principes omnes Chriſstiani curare debent Fidei propagationem.
  • 38 Commercium de iure gentium inter omnes commune eſst.
  • 39 Maris uſsus, & navigatio cuilibet cõmuniscommunis, & libera eſsſse videtur.
  • 40 Hiſspani iniuſstè videntur alios navigatione maris Indici prohibere. Sed contrarium num. 63.
  • 41 Indi videntur damnũdamnum pati ex eo quòd alij præter Hiſspanos ad eos accedere prohibeantur.
  • 42 Terra omnium communis mater eſst, & eſsſse debet ſsecundùm Apollonium.
  • 43 Summum Pontificem rectè potuiſsſse alios Reges præter Catholicos ab Indiarum conquiſsitione excludere, verior ſsententia eſst, & qui eam probent?
  • 44 Animarum converſsionis cura præcipuè ſspectat ad Summum Pontificem.
  • 45 Papa poteſst pro arbitrio ſsuo diſsponere modum & formam converſsionis infidelium.
  • 46 Papa eſst velut præcipuus motor converſsionis infidelium: & Reges ſsunt velut organa, & inſstrumenta.
  • 47 Pax inter Principes quantumvis pios, & Chriſstianos conſservari non poſsſset, ſsi promiſscuè in eandem converſsionem, & conquiſsitionem intenderent.
  • 48 Reges Caſstellæ, & Luſsitaniæ ob conquiſsitionem Indiarum plures ſsimultates habuerunt.
  • 49 Apoſstoli proprias, & diſstinctas provincias ſsortiti ſsunt, & unuſsquiſsque, Divo Paulo excepto, in ſsua dumtaxat prædicavit.
  • 50 Diœceſses, & Parochiæ diſstinctos limites habent.
  • 51 Multitudo ubi eſst, ibi & confuſsio.
  • 52 Hominum ad diſsſsentiendum facilitas naturalis eſst.
  • 53 Indi non poſsſsent congruenter in Fide edoceri, ſsi diverſsarum nationum gentes hoc miniſsterio fungerentur.
  • 54 Provincia unaquæque abundat in ſsenſsu ſsuo, & habet peculiares conditiones, & affectiones.
  • 55 Communio ſsolet diſscordias generare.
  • 56 Nationes diverſsæ aliæ alijs oppoſsitæ ſsunt.
  • 57 Negotia pluribus commiſsſsa ſsegnius expediuntur.
  • 58 MultidoMultitudo miniſstrorum oneroſsa potius, quàm utilis eſsſse ſsolet.
  • 59 Negligitur quod cõmunitercommuniter poſsſsidetur.
  • 60 Lex 2. C. quãdoquando, & quibus quarta pars debeatur lib. 10. exornatur.
  • 61 Communionem rerum omnium qui in Republica utilem eſsſse putant, reprehenduntur.
  • 62 Pontificis prohibitione interveniente, non eſst licitum in alienis terminis prædicare.
  • 63 Commercium non eſst commune, ubi ab alijs prius legitimè præventum eſst.
  • 64 Eccleſsiæ, & Fidei bonum quæ generaliter reſspiciunt, cæteris præferuntur, quæ ſspecialiter quibuſsdam utilia ſsunt.
  • 65 Præceptum Divinum curandi animarum converſsionem præfertur alijs, quæ à iure gentium dimanant. Dom. Doct. Ant. Pichardus Vinueſsa Primarius Salmant. & Pincianus Senator, laudatur, ibid.
  • 66 Feræ, & piſsces licèt iure gentium capientium fiant, fallit tamen ubi capiuntur in loco ab alio præſscripto, vel legitimè poſsſseſsſso.
  • 67 Mercatores extranei, & peregrini benè poſsſsunt ingreſsſsu, & commercio noſstrarum provinciarum prohiberi.
  • 68 Indorum maior utilitas in externis mercibus comparandis non eſst conſsiderabilis, reſspectu damnorum, quæ ex cõmerciocommercio extrancorum recipere poſsſsent.
  • 69 Commercia, & armorũarmorum tranſsportatio cum Barbaris, & Infidelibus prohibẽturprohibentur, ubi aliquod damnum timetur.
  • 70 Prohiberi quis poteſst ne accedat ad locum in quo timetur, quòd iniurioſsus vel tumultuoſsus exiſstet.
  • 71 Excommunicationis cenſsura, quæ imponitur in Bulla Alexand. VI. tranſseuntibus ad Novum OrbẽOrbem, vel eius maria navigantibus ſsine licentia Regum Catholicorum, iuſsta eſst, & legitima.
  • 72 Excommunicatio, ut licitè, & validè ferri poſsſsit, quæ requirantur?
  • 73 Excommunicatio ut liget, neceſsſsarium | eſst, quòd authenticè promulgata ſsit, & quòd non poſsſsit invincibiliter ignorari.
  • 74 Excommunicationis pœna contra extraneos tranſseuntes vel navigantes ad Indias, omnibus nota eſst.
  • 75 Schedulis plurimis alienigenæ omnes, atque etiam Hiſspani ſsine Regis licentia ad Novum Orbem tranſsire prohibẽturprohibentur.
  • 76 Hiſspani ad Novum Orbem ſsine licentia tranſseuntes non incurrunt cenſsuram Bullæ Alex. VI. & quare?
  • 77 Cenſsurarum rigor, & vigor abrogari, & enervari ſsolet per contrariam conſsuetudinem.
  • 78 Schedula noviſsſsima triremium pœna damnat eos, qui ad Novum Orbem ſsine licentia tranſsierunt.
  • 79 Extraneorum quælibet commercia, & negotiationes etiãetiam per interpoſsitas perſsonas in Novo Orbe prohibentur.
  • 80 Navigia, & merces extraneorum, quæ in mari, vel portubus Novi Orbis reperiuntur apprehendi, & confiſscari iubentur.
  • 81 Pyratæ ſsunt, qui ſsuis navigijs maria, vel littora Novi Orbis infeſstant, & de pœnis Pyratarum.
  • 82 Pyratæ ex ore Pontificis quotannis excommunicantur.
  • 83 Philippi IV. Regis ac Domini noſstri zelus, & pietas commendatur, & qualiter initio regnandi treguas cum rebellibus ſsolverit.
  • 84 Schedula Regia de ſsolvendis inducijs cum Holandis refertur.
  • 85 Holandorum claſsſsis, quæ anno 1624. adoras Regni Peruani pervenit, quem exitum habuerit?
  • 86 Dominus Don Didacus Fernandez de Corduba excellentiſsſsimus Regni Peruani Prorex laudatur.
  • 87 Holandi falsò ſse victores evaſsiſsſse in expeditione Limana & Braſsilienſsi confingunt.
  • 88 Braſsiliæ urbs ab Holandis intercepta, qualiter à noſstris recuperata fuerit?
  • 89 D. Thomas Tamaio de Vargas Hiſstoriographus Regius, citatur & laudatur.
HIS ergo
1
adeò validis fundamentis, & robuſstis tibicinibus fulta Alexandri VI. donatio, ſsecurè poterit adverſsantium hæreticorum impetum ſsuſstinere, & aliorum malevolorum invidiam, & latratus contemnere, Romanæ quippè Sedis auctoritas, & poteſstas, tot iuribus exemplis, rationibus, & auctoritatibus hac in parte communiri videtur, ut nullus deinceps piè, & rectè ſsentientibus dubitandi locus remaneat; præſsertim ſsi animadverterint, ipſsam
2
Eccleſsiam, quęquæ hoc iure in elargiendis infidelium dominationibus utitur, columnam, & fundamentum veritatis à Divo Paulo appellari, 1. Timot. 3. doctãquedoctamque à Spiritu Sancto omnem veritatem, Ioan. 14. & 16.
Cùm autẽautem
3
Summus Pontifex hãchanc ita piam, utilem, & laudabilem Novi Orbis inquirendi, & convertendi provinciãprovinciam per ſse cõmodècommodè exercêre non poſsſset, qua multos ac magnos ſsumptus, crebras, & ingentes claſsſses propter immenſsam Oceani navigationem, & terreſstres etiam expeditiones, militareſsq́ue apparatus deſsiderabat, quibus Sacerdotalis
4
ordo, Eccleſiaſticuſq́;Eccleſiaſticuſq́ue | ſstatus ſse regulariter immiſscere non debet, ut multis Sanctorum Patrum teſstimonijs adductis, latè probat Gratianus in cap. 1. & ſseqq. 23. q. 7. cap. quicunque 1. & 2. cap. Clerici, cum plurimis alijs 23. q. 8. & Gregor. de ValẽciaValencia 3. tom. diſsp. 3. q. 16. de bello, puncto 4. per totum, columna 726. debuit utique illam aliquibus Principibus ſęcularibusſæcularibus Chriſstianis
5
committere, qui Dei, & EccleſięEccleſiæ miniſstri ſsunt, ut inquit D. Paul. in epiſst. ad Roman. cap. 13. & pluribus oſstendunt Anton. Corſset. in tract. de poteſstate Regia, q. 1. num. 2. Ioan. Igneus in l. neceſsſsarios, §. non alias, num. 660. D. ad Syllanian. Petr. Gregor. lib. 35. Syntagmat. cap. 1. num. 1. Fevardentius ſsup. Ruth. cap. 2. ſsect. 11. & ut præclarè docet D. Iſsidorus ab eod. Gratiano relatus
6
in cap. Principes 23. q. 5: Nonnunquam intra Eccleſsiam poteſstatis adeptæ culmina tenent: ut per eandem poteſstatem diſsciplinam Eccleſsiaſsticam muniãtmuniant, & quod non prævalet Sacerdos efficere per doctrinæ ſsermonem, poteſstas hoc impleat per diſsciplinæ terrorem, atque ita per RegnũRegnum terreſstre, cœleſste proficiat.
Quò etiam reſspicit text. in cap. prodeſst, cap. Regum officium, cap. adminiſstratores, cap. de Liguribus, c. quali nos, eâd. cauſsa & q. cap. diſsplicet, cap. non invenitur, cap. quando, cum alijs 23. q. 4. & D. Bernard. lib. 2. de conſsiderat. ad Eugen. quẽquem citant Abbas, Andr. Siculus, & alij DD. cõmunitercommuniter in cap. novit, de iudicijs,
7
ubi inquit: GladiũGladium materialem Pontifex habet, nutu, Imperator iuſsſsu, miles uſsu, vel manu. Et in noſstræ quęſtionisquæſtionis terminis rectè
8
advertit Palacios Rub. de obtent. Regni Navarræ, 4. par. §. 2. verſs. Principes autem, Epiſscopus Chiapenſs. in tract. comprobat. fol. 29. & 47. Ioſseph. Acoſsta lib. 3. de procur. Ind. ſsalute cap. 2. pag. 218. Ioan. Maior, Mag. Victor. & alij, quos noviſssimè refert, & ſsequitur P. Franc. Suarez in tractat. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. num. 7. pag. 284. ubi concludunt, Summum Pontificem poteſstatem habere, hanc converſsionem, & reliqua ad eius executionem neceſsſsaria, temporalibus Principibus committendi, eiſdemq́;eiſdemq́ue præcipiendi, ut talem curam aſsſsumant.
Porrò, ſsi alicui Chriſstiano Principi hoc opus iniungendum, & demandandum fuit. Sanè
9
nemo ſsanus negare poterit, optimo, ac veluti præciſso iure, Catholicis Hiſspaniæ Regibus cõmitticommitti debuiſsſse, tum quia ipſsi primùm has adeò remotas, & antiquis ignotas Novi Orbis regiones explorare, & occupare cœperunt, ut fusè oſstendimus ſsuprà hoc lib. 2. cap. 6. per totum. Cùm etiam, quia littorum, ac marium domini erant, quæ magis ad prædictas regiones accedere videbantur, &
10
potentiâ, divitijs, navigiorum copiâ, nautarumq́ue peritiâ & Imperij amplitudine, præ cęteriscæteris, eâ tempeſstate pollebant, & nunc magis pollere noſcũturnoſcuntur, ut diximus ſsup. hoc eod. lib. cap. 16. ex num. 43. & latè probat Fr. Ioan. à PõtePonte in conven. utriuſsque Monarch. lib. 1. cap. 5. per totum, & noviſssimè Fr. Ioan. à Salazar in Politica Hiſspana propoſsit. 1. Quæ omnia quàm ſsuerint huic muneri neceſsſsaria, ſsatis apparet, ut
11
pluribus oſstendunt idẽidem Epiſscop. Chiapenſs. ubi ſsup. fol. 29. & ſseqq. & fol. 46. & 52. Acoſsta d. cap. 2. verſs. Cur verò, ibi: Cur verò Hiſspaniæ Regibus potiùs, aut ſsolis, ſsi modò abſsit invidia, res tanta commiſsſsa fuerit, non eſst ab æquitate alienum, cùm & illorum auſspicijs, atque ope primùm inventa utraque India ſsit, & navigationi Oceani opportuniſsſsima Hiſspania ſsit. Denique primi illi eam provinciãprovinciam & petiverunt, & ſstudiosè curarunt. IoãIoan. Boterus omnino legendus in relation. univerſs. 4. part. lib. 2. per totum, Ant. de Herrera in hiſstor. gener. Ind. decad. 1. lib. 2. cap. 4. pag. 51. Rutil. Benzon. de anno Iubilæi lib. 1. cap. 10. pag. 53. Thom. Bozius de ſsign. Eccleſs. Dei lib. 10. cap. 13. verſs. Atque hæc ſsuprema, Fr. Thom. à Ieſsu de procuran. omn. gent. | ſsalute, lib. 2. cap. 8. pag. 55. & 56. Ludovic. Cabrera in hiſstor. Regis Philippi II. lib. 7. cap. 8. pag. 419. Fr. Ioan. à Torquemada in Monarch. Indiana lib. 15. ex cap. 3. ad 9. lib. 7. cap. 19. & 20. & lib. 18. cap. 2. & 3. Fr. Ioan. à PõtePonte in dict. convenien. utruiſsque Monarch. lib. 3. cap. 3. pag. 21. & in ſsimili de Indijs Orientalibus, Luſsitanis conceſssis Pat. Ludovic. Molina de iuſst. & iure, tract. 2. quæſst. 35. col. 191. verſs. Illud, & Pat. Ferdin. Rebellus de obligat. iuſst. lib. 18. q. ult. ſsect. 1. in fine, & ſsect. 4. per totam, & noviſssimè Auguſst. Barboſsa in Paſstorali, 1. part. tit. 3. cap. 2. num. 44. & Seraph. Freitas de iuſsto Imper. Afiat. cap. 8. num. 1. & ſseqq.
Qui etiam inter alia conſsiderant, miram
12
Dei providentiam interveniſsſse in hac Regum, & miniſstrorum Hiſspanorum ad opus ita arduum, & pium electione, ac deſstinatione, propter
13
Fidei puritatem, & ardentem DivinęDivinæ Religionis zelum, & cultum, quo ſsemper flagraſsſse noſscuntur, ut præter alios oſtẽditoſtendit Lucius MarinęusMarinæus Siculus de reb. Hiſsp. lib. 5. cap. de Hiſspan. ſsobriet. ibi: Quare quidem meo iudicio in Orbe toto terrarum nulla gens eſst hodie Hiſspana, ut ita dicam, Chriſstianior. Ioan. Vaſsæus Belga lib. 1. Chron. Hiſspan. cap. 9. ibi: Fuit profectò Hiſspania Chriſstianæ Religionis ſsemper obſservantiſsſsima, & Fidem Catholicam, qua ſsemel imbuta, ſsinceriſsſsimè uſsque coluit, hæreticis infeſstiſsſsima, Odofred. in l. 2. C. de hæret. his verbis: Puniuntur ſsuſspecti hæreſseos in religioſsiſsſsimis Hiſspaniæ Regnis, velo hoc maximè hac tempeſstate triumphãtibustriumphantibus, & ſsingulari laude dignis, quòd nulla non ſsolùm planè hæreſsis, verùm nec ſsuſspicio quidem, ſsine digna vel momento manet nota, & latè proſsequitur Simancas de Catholic inſstit. tit. 3. num. 3. & 14. Camil. Borrell. de pręſtanpræſtan. Reg. Cathol. cap. 81. Valdeſsius de dignit. Reg. Hiſsp. cap. 20. à num. 19. Gregor. Lop. Madera in Monarch. Hiſsp. cap. 6. fol. 46. & cap. 112. à n. 3. & noviſssimè Fr. Ioan. à Salarzar in. d. Polit. Hiſsp. propoſsit. 3. & eruditiſssimus Petr. Ferdin. Navarrete in præclaro tract. de conſservatione Monarch. diſscurſs. 7.
Quod in
14
Angliæ, & Galliæ Regnis, quibus idem negotium committi poſsſset, contra ſse haberet, quorum gentes varijs, & nefarijs hæreticorum erroribus ut plurimùm deturpatæ, loco veri, ac puri Evangelici ſseminis, infelix lolium, pravam, ac perfidam Lutheri, aut Calvini doctrinam, ſsive mavis zizaniam, & ſsteriles avenas inter rudes, & inermes Indos diſsſseminarent. Vnde Deus permiſsit, ut prædicit Reges Columbi promiſssis, qui ad eos primùm acceſssit, non aſsſsentirent; &
15
ut ipſsorum, atque omnium hęreticorumhæreticorum conatus, qui in has Novi Orbis regiones toties audacter ingredi tentarunt, hactenus, Deo opitulante, evanuerint, nihilq́ue profecerint. Quod idem piè quoque & elegãtereleganter advertit Fr. Thom. à Ieſsu ubi ſsub. pag. 56. inquiens, hoc ex eo proveniſsſse, quòd benedictione Romanorum Pontificum caruerint. Simon Maiol. in dieb. Canicul. 1. tom. colloq. 20. de herbis, pag mihi 449. & ſsequenti, ubi
16
ait, ex ingenti hac infidelium converſsione, quęquæ in Novo Orbe per Hiſspanos Catholicos facta eſst, plures ibi Christo nomen dediſsſse, quàm ſsit hæreticorum eorũeorum numerus, qui in omni Europa à Fide Catholica defecerunt. Ac proptereà patêre, Deo vero magis hærêre nos, qui CatholicãCatholicam FidẽFidem ſsequimur, quàm hærericos,
17
quos DeũDeum exoſsos habêre, & ab ovibus ſsuis ſseiunctos, inde probari poteſst, quòd in ſsua propaganda Fide dedignatus eſst, quempiam ſsibi eſsſse miniſstrum, qui aliquâ hęreſihæreſi fuerit contaminatus.
SũtSunt enim ij adeò
18
perfidi, ut labruſscas potius, quàm veras vites novis EccleſięEccleſiæ plantationibus inſserere curent, nullamq́ue unquãunquam regionẽregionem ad Christi Fidem converterint, ſsed potius iam conſservos ſsuâ perfidiâ corruperint, ut ita
19
valeant tantummodo ad peri|mendas animas, ad ſsalvandas autem nulla illis vis, nulla ſsit conceſsſsa facultas.
De quo argumento plura alia congerit Thom. Bozius lib. 2. de ſsign. Eccleſs. Dei cap. 11. verſs. Quamvis ſsextò, & lib. 4. cap. 1. & cap. 3. & 9. in fine, & lib. 10. cap. 13. Pat. Franc. Suarez in defenſs. Fidei contra ſsectam Anglican. lib. 1. cap. 16. numer. 22. & ante eos Tertull. lib. 1. de præſscript. cap. 42. dicens: De verbi adminiſstratione quid dicãdicam? cùm hoc ſsit negotium illis, non Ethnicos convertendi, ſsed noſstros evertendi, ruinas quippè potius operantur ſstantium ædificiorum, quàm ſstructionem iacentium ruinarum. Et D. Hieron. qui
20
hac de cauſsa hæreticos deteriores omnibus infidelibus eſsſse, in hęchæc verba teſstatur: Facilius eſst furori Gentilium occurrere, raptoſsq́ue populos à beſstiali ſscientia ad Fidei pietatem prædicando convertere, quàm hæreticum quemlibet ſsui perfidia dogmatis confidentem, ad fidem rectam revocare.
Quibus addere poſsſsumus, glorioſsiſsſsimos
21
Hiſspaniæ Reges, quodammodo ab Eccleſsia deputatos videri, ad Fidei defenſsionem, & convertendas, & protegendas novas inſsulas, & infidelium nationes, ac Sanctum Christi Evangelium per diverſsa mundi climata, & extremas, atque ignotas provinciarum plagas diſsſseminandum, ut tradit Borrell. ubi ſsup. cap. 41. num. 56. in fine, & cap. 44. per totum, Genebrard. lib. 4. Chron. ann. 1492.
22
ibi: Quo anno bellum Hiſspanum perfectum eſst, contra Mauros, eorumdem expeditio adverſsus Indos Occidentales cœpit, quaſsi Hiſspanorum opus ſsit expugnare Infideles & Paganos. Et
23
Stanislaus Oſssius Cardinal. Varmienſsis lib. 3. adverſsus prolegom. Brentij, ibi: Nullum Regnum eſst hoc noſstro inſsœlici ſsæculo magis ab hæreſsibus intactum, quàm ſsit, vel hoc ſsolo nomine fœliciſssimum, Hiſspaniarum Regnum, cui propter hanc in Fide Catholica conſstantiam, & eius tuendæ diligentiam, alias prætereà multas fœlicitates Deus largitur. Quod ipſse etiam Alexander VI. in Bulla conceſssionis ſępèſæpè teſstatur.
Vnde
24
non potuit eiſsdem Regibus hoc munus à Sede Apoſstolica denegari, ad quod ipſsi ſse ultrò offerebant, & multis ac magnis periculis, ſsumptibus, & expenſsis iam factis, novas in dies ſse facturos pollicebantur, cùm etiam nolentes invitandi, imò & compellendi eſsſsent.
Maximè
25
cùm ChriſtianiſsimorũChriſtianiſsimorum nomine iam inde ab Alfonſsi temporibus gaudeant, ad quem Ioannes IIX. PõtifexPontifex Maximus anno 853. duas cum hac inſscriptione epiſstolas miſsit, quas ad litteram refert Roder. Archiepiſsc. Toletan. in hiſst. Hiſspan. lib. 5. cap. 17. & citat Camill. Borrel. dict. cap. 41. num. 43. Palac. Rub. de obtent. Regn. Navarræ, 4. par. §. 5. in fine. Vbi
26
addit Galliæ Reges, qui hunc titulum ſsibi ſsolis præſsumunt, non fuiſsſse ratione Regni Chriſstianiſssimos appellatos, ſsed propter imperium, quod olim habuerunt: unde poſsteà, exuti Imperio, illud relinquere debuiſsſsent, niſsi à Pio Secundo poſsteà in perſsona Ludovici XI. confirmatum fuiſsſset, ut in eius vita Philip. Commin. ſscriptum reliquit, & Mariana de reb. Hiſspan. lib. 26. cap. 12. in fine.
Et
27
Catholici etiam (titulo velut hæreditario) ipſsimet noſstri Reges dicantur, non ſsolùm à temporibus Ferdinandi, & Eliſsabeth, quibus hũchunc titulum idem Alexander VI. Summus PõtifexPontifex ob Mauros demum ab Hiſspania expulſsos meritò renovavit, ſsed à tempore Recaredi Gothorum Regis, qui in Concilio Nationali Toletano ita appellatus fuit, eò quòd primus FidẽFidem Catholicam inviolabiliter cuſstodivit, & totam Hiſspaniam ab Arriana hæreſsi liberavit, ſsive, ut alij magis cõmunitercommuniter putant, à tempore Alfonſsi Regis Oveti, huius nominis Primi, qui fuit gener Pelagij, & hoc Catholici cognomine ab Eccleſsia appellari cœpit anno 734. & 740. Quo nihil aliud ſsig|nificatur, quàm CatholicęCatholicæ, id eſst, univerſsalis Eccleſsiæ, & Chriſstianæ Fidei conſservandæ, & propagandæ zelus, & amor, quo ſsemper flagraſsſse conſpiciũturconſpiciuntur, hæreticis, & ſschiſsmaticis adverſsantes, qui
28
hanc vocẽvocem: Catholicam, in Eccleſsia ferre non poſsſsunt, ut obſservat Alanus Copus dial. 6. cap. 21. pag 884.
Et de prędictoprædicto titulo, plurima ex authenticis hiſstorijs tradẽtestradentes Archiepiſsc. Tolet. lib. 2. cap. 15. & lib. 4. cap. 5. hiſstoria Palentina in Alph. I. Lucas Tudenſsis in eod. Æra 776. hiſst. gener. Hiſsp. 3. par. cap. 4. Vaſsæus in Chroni. Hiſsp. 1. tom. ann. 589. & ann. 737. Ambroſs. Moral. 3. p. hiſst. Hiſsp. lib. 13. c. 12. Mariana de reb. Hiſspan. lib. 7. cap. 4. & d. lib. 26. cap. 12. in fin. Hieron. Zurita 3. p. Annal. lib. 2. cap. 40. Raphaël Volaterran. lib. 2. cap. Saracenorum initium belli, ad finem, & innumeri alij, quos diligenter congeſssit Camil. Borrell. d. cap. 41. ex num. 48. & cap. 42. per totũtotum, Did. Valdes d. lib. de dignit. Reg. Hiſsp. cap. 13. per totum, Mader. in. d. Monarch. Hiſsp. c. 12. Fr. Roder. de Yepes in Genealog. Reg. Hiſsp. in Alphonſso I. Valençuela in monit. cõtracontra Venet. 7. p. num. 106. Iacob. Gualther. in Chronogr. 8. ſęculoſæculo, pag. 567. qui eundem titulũtitulum Galliæ quoque Regibus datum contendit, ſsæcul. 14. pag. 697. & noviſssimè SimõSimon Maiol. in diebus Canicul. 4. tom. collloq. 5. pag. mihi 362. ubi diſsputat, an hic titulus maior, & antiquior ſsit, quàm Chriſstianiſssimi, de quo FrancięFranciæ Reges gloriãturgloriantur? Doct. Salazar de Mendoça de orig. Dignit. Hiſsp. lib. 1. cap. 6. pag. 7. Fr. Ioan. à PõtePonte in convenien. utriuſq;utriuſque Monarch. in epiſst. ad Regnum, & lib. 1. cap. 3. pag. 14. Vbi
29
probat etiam appellari orthodoxos, & defenſsores Fidei (de quo titulo ſspeciale caput fecit Borrell. ubi ſsup. cap. 44. ) & Pet. Aznarius in tract. de Mauror. expulſsion. 2. p. c. 25. & 26.
Ob quem Fidei Catholicæ
30
zelũzelum, eoſsdem Catholicos Hiſspaniæ Reges virtute expellendi dæmones à corporibus obſseſsſsorum, Divinitus ſsibi conceſsſsa, gaudêre, apertè teſstatur Carol. Tapia in rubr. D. de conſstit. Princip. cap. 1. n. 3. Chaſsſsaneus in Catal. glor. mund. 5. p. cõſidconſid. 1. verſs. Proviſsum, Camill. Borrel. d. tract. de pręſtantpræſtant. Reg. Cathol. cap. 55. n. 2. Valdes ubi ſsuprà cap. 16. num. 13. & Fr. Ioan. à Ponte in d. cõvenconven. utriuſq;utriuſque Monarch. lib. 1. cap. 6. pag. 113. Vt
31
ſsic Galliæ, & Angliæ Regibus non invideant, qui iuxta eoſdẽeoſdem Auctores, Polidorum VirgiliũVirgilium lib. 8. hiſst. Angl. & plures alios, quos ipſsi recenſsent, & Alanum Copum dialogo 3. cap. 28. pag. 434. & ſseq. ſstrummas (vulgò lamparones) curare ſsolent,
32
& annulos benedicunt, qui morbum comitialem depellunt.
Præſsertim
33
cùm & hoc idem ſanãdiſanandi ſstrummas Divinum privilegiũprivilegium, etiãetiam noſstris Hiſspaniæ Regibus conceſsſsum videatur, ſsi credimus Pet. Ant. Beuter lib. 2. hiſst. Hiſsp. cap. 50. quem referunt Valdes, & Puente ubi ſsup. qui Auctor eſst, Reges Aragoniæ ægrotis prædicto ſstrummarum morbo ſępèſæpè ſsalutem cõtuliſſecontuliſſe: ſsicut & illud aliud
34
unctionis ſsacri olei, de quo etiam prædicti GallięGalliæ, & Angliæ Reges nimis gloriantur, ut latiſssimè, adductis pluribus exẽplisexemplis Regum Hiſspaniæ, qui ſsolemniter inũctiinuncti fuerunt, probant Valdeſsius, & alij ex ſsuprà relatis, Ambroſs. Moral. lib. 12. cap. 41. 53. & 57. Petr. Anton. Beuter. lib. 2. cap. 8. Hieron. Zurita 1. par. Annal. lib. 5. cap. 17. Garibai lib. 26. cap. 1. & lib. 27. cap. 1. & 4. Garſsias de Loaiſsa, qui narrat hanc ſsacram unctionẽunctionem in Eccleſsia Toletana recipere ſsolitos fuiſsſse, in Synodo Tolet. ſsub GũdemaroGundemaro fol. 277. & alia referens SimõSimon Maiol. d. colloq. 5. pag. 371. Vbi
35
hoc ius unctionis paſssim omnibus Regibus Chriſstianis cõmunecommune fuiſsſse oſtẽditoſtendit ex cap. 1. de ſsacra unctione, Clem. 1. de iur. iurand. cap. venerabilem, de elect. & ex traditis à Lactantio Firmiano lib. 4. de vera ſsap. cap. 7.
Sed quoniam hic
36
hærctici inſsurgunt, & dato quòd Summus Pontifex potuerit Reges Hiſspaniæ ad hãchanc Novi Orbis converſionẽconverſionem, & cõquiſitionẽconquiſitionem præficere, eum tamen impudẽterimpudenter irrident, quòd alios, ad has regiones accedere, & per hæc maria navigare vetuerit. Videamus oportet, an hac in parte aliquid adferant, quod magis ipſsorum procaciam excuſset. Et quidem iuxta mentem P. Ferdin. Rebelli d. lib. 18. q. ult. ſsect. 1. quem noviſssimè referunt, & ſsequuntur Auguſst. Barboſsa ubi ſsup. n 44. & ſseq & Benedict. Ægidius in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iur. c. 3. ex n. 13. & Freitas de Imper. Aſsiat. cap. 8. hęchæc pro illis argumenta conſsiderari poſsſse videntur.
Primò, quia
37
ex Christi facultate omnibus Principibus Chriſstianis fas eſsſse videtur, procurare infidelium nationum per ſse, aut per ſsuos ſsubditos converſionẽconverſionem ad FidẽFidem, ut habetur Marci ult. & latiùs oſstendimus ſsuprà hoc lib. cap. 16. ex num. 11. Ergo non potuit, nec debuit hæc cura ſsolis Catholicis Regibus cum aliorum inhibitione, & excluſsione committi.
Secundò, quia
38
commercium de iure gentiũgentium cum quibuſsvis nationibus videatur eſsſse cõmunecommune, ut etiãetiam fusè probavimus ſsup. hoc lib. cap. 20. ex n. 34 Et
39
idẽidem in maris uſsu, & navigationibus probat celebris tex. in §. 1. inſst. de rer. diviſs. l. 2. D. eodem l. 3. §. ult. D. ne quid in loco pub. ibi: Littora, in quæ populus Romanus imperiũimperium habet, populi Romani eſsſse arbitror, maris autẽautem communem uſsum omnibus hominibus, cum alijs, quęquæ tradit Angel. ibîd. n. 1. Benedict. Bonius in tract. de cenſsib. n. 40. Franciſsc. Marcus q. Delphina. 110. n. 11. p. 2. & Camil. Borrel. in tract. de præſst. Reg. Cath. cap. 10. n. 4. unde Traian. à Plin. in Panægyr. Laudari videmus, quòd recluſsit vias, portus patefecit, itinera terris, littoribus mare, littora mari reddidit, diverſaſq́;diverſaſq́ue gẽteisgenteis ita cõmerciocommercio miſscuit, ut quod gentiũgentium eſsſset uſquãuſquam, id apud omnes natũnatum eſsſse videretur: cõtracontra verò Romanos à Germanis accuſsatos apud TacitũTacitum 4. hiſst. quòd colloquia congreſsſsuſsq́ue gentiũgentium arcerent, flumina, terras, & cœlũcœlum quodammodo ipſsum clauderent. Iniuſs
40
ergo Hiſspani alijs gentibus prohibere vidẽturvidentur, ne cum Indis ſsua commercia, & negotiationes exerceant; non minus quàm ſsi Galli Italis prohiberẽtprohiberent, ne cum Hiſspanis commercium haberent, aut per eorum maria navigarent.
Tertiò, quia ſsi prædicta Alexand.
41
* VI conceſssio ad infidelium favorẽfavorem, & utilitatem dirigitur, non debuit, adiectâ hac prohibitione, in eorũeorum damnũdamnum retorqueri. Nam quò plures ad Indos navigarent, viliſsq́ue eas emerẽtemerent, & ſsuas etiam merces cariùs externis venderent. Ergo non potuerunt Summi PõtificesPontifices ſsolis Hiſspanis præfatam Indiarum conquiſsitionem, converſionẽconverſionem, & negotiationem donare. Et huc
42
trãſferritranſferri poſsſse videtur illud Apollonij apud Philoſstrat. lib. 1. cap. 12. Vbi terra (inquit) cõmuniscommunis omniũomnium mater eſst, proptereà quod iuſsta, vos autẽautem iniuſsti, qui veſtrãveſtram dumtaxat matrem eam eſsſse voluſstis.
CęterùmCæterùm
43
his argumentis non obſstantibus, longè verior, & receptior contraria opinio videtur, quæ in eiuſsmodi caſsibus talẽtalem prohibitionẽprohibitionem non ſsolùm iuſtãiuſtam, & utilẽutilem, verùm omnino negotio, de quo agimus, neceſſariãneceſſariam eſsſse ſsupponit. Eamq́;Eamq́ue omnes Catholici Auctores abſsque ulla hæſsitatione ſequũturſequuntur, ut cõſtatconſtat ex Epiſsc. Chiap. in d tract. comprobat. fol. 29. & ſseqq. & fol. 46. & ſseqq. Marquard. in tract. de Iudæ. & Infidel. 1. p. cap. 14. Pet. Malfer. d. cõſconſ. 769. apud Mandell. num. ſsin. Soto in. 4. diſst. 5. q. unica, art. 10. M. Victoria in 2. relect. de Indis, ex n. 10. & eum referens Greg. Lop. in. d. l. 2. tit. 23. par. 2. gloſsſs. mag. col. 5. & 6. Card. Bellar. lib. 5. de SũmoSummo PõtPont. cap. 2. verſs. At inquiẽtinquient, Ioſseph. Acoſsta d. lib. 3. de procur. Ind. | ſsalute, cap. 2. Franc. Vargas in tract. de Epiſscop. iuriſsd. & auctorit. confir. 10. num. 5. & 6. Anaſstaſs. Germon. lib. 3. de ſsacr. immunit. cap. 13. n. 30. & ſseqq. Molin. de iuſst. & iur. tract. 2. q. 35. verſs. Illud, Rebell. ubi ſsup. ſsect. 4. per totam, Ant. de Herrera d. hiſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 2. cap. 4. pag. 51. AlphõſAlphonſ. Alvarez in ſspecul. Rom. Pontif. cap. 31. col. 2. Pet. Navarr. de reſstitut. ablator. lib. 4. cap. 2. n. 85. p. 2. Camil. Borrel. de pręſtanpræſtan. Reg. Cath. cap. 46. n. 229. Zevallos pract. comm. tom. 4. q. ult. num. 324. & ſseqq. & noviſssimè P. FrãcFranc. Suarez in tract. de Fide, diſsp. 18. ſsect. 1. n. 7. Georgius Cabedus deciſs. Luſsit. 195. n. 2. 1. par. & deciſs. 47. per tot. par. 1. & noviſssimus Ægid. Bened. in. 1. ex hoc iure, D. de iuſst. & iur. 1. tom. cap. 3. n. 15. & 16. & Seraph. Freitas d. tract. de Imp. Aſsiat. cap. 7. & c. 8. n. 18. & ſseqq.
Qui omnes
44
cõcluduntconcludunt, quòd cum hæc cura converſsionis animarũanimarum, & errantiũerrantium oviũovium ad Christi ovile deducendarũdeducendarum, pręcipuèpræcipuè ad SummũSummum EccleſsPaſtorẽPaſtorem ſspectet, rectiſssimè poteſst, pro
45
arbitrio ſsuo, ea omnia diſsponere, & ordinare, quęquæ ad hunc finẽfinem cõſequendũconſequendum magis conducere iudicaverit, & inter Chriſstianos Principes eandem curam dividere, atque unicuiq;unicuique certos terminus pręfigerepræfigere, & aſssignare; quos poſsteà ſsine iniuria aliorum tranſsgredi non poterunt, & non ſsolùm prędicationemprædicationem, ſsed etiãetiam commerciũcommercium in eiſsdem terminis interdicere, ſsi hoc ita ad Religionis ChriſtianęChriſtianæ propagationẽpropagationem magis expediat. Hoc enim totũtotum
46
ad PõtiſicemPontificem pertinere inquiunt, tanquãtanquam ad principalem ( ut ſsic dicãdicam) motorẽmotorem. Nam Reges ſsunt veluti organa, & inſtrumẽtainſtrumenta eius, & ideò nullus poteſst trãſgreditranſgredi terminos ſsibi pręſcriptospræſcriptos, quia non poteſst moveri, niſsi motus.
Pro cuius ſsententiæ confirmatione primò conſsiderari poteſst, quòd
47
pax inter Principes Chriſstianos, & eorum miniſstros conſservari non poſsſset, ſsi promiſscuè in eandem curam intenderẽtintenderent, quantumvis pio animo, & ab omni divitiarum cupiditate libero, ducerẽturducerentur, ut
48
conſstare poterit ex ipſso Caſstellanorum, & Luſsitanorum exemplo, qui, quamvis ita Catholici eſsſsent, & maximis amicitięamicitiæ, & neceſssitudinis vinculis iuncti, inteſstinis tamen odijs, & bellis flagrare cœperunt, obi id, quòd alter alterũalterum ſsuos intraſsſse terminos querebatur, ut diximus ſsup. lib. 1. cap. 6. ex num. 68.
Et multo melius
49
ex Apoſstolorum imitatione, qui licèt facultatem ſsibi à Christo conceſsſsam haberent, EvãgelijEvangelij per univerſsum terrarum Orbem prædicandi, iuxta illud Marci ultim. Euntes in univerſsum mundũmundum, prædicate Evangelium omni creaturæ. Et Lucæ 10: Miſsit diſscipulos ſsuos binos antefaciẽantefaciem ſsuam in omnem civitatẽcivitatem, & locum, quo erat ipſse venturus. Adhuc tamen ex hiſstoria, & traditione EccleſięEccleſiæ novimus, poſst paſsſsionem Domini, Apoſstolos ipſsos inter ſse omnes Orbis provincias ſsortitos, & partitos eſsſse, & unumquemque in ea, quæ ſsibi obtigerat, prædicaſsſse, neque unum (D. Paulo excepto) in provinciam alterius intraſsſse, ut pluribus oſtẽdimusoſtendimus ſsup. lib. 1. cap. 14. n. 81. & late proſsequitur Fr. Ioan. à Ponte in conven. utriuſq;utriuſque Monarch. lib. 2. per totũtotum, & Fr. Ioan. Baptiſsta in adverten. Confeſsſsor. 2. par. ſsol. 412. num. 11.
Et
50
idem poſsteà univerſsalis Eccleſsia in diviſsione Diœceſseon, & Parochiarum cõſtituitconſtituit, eam ſsemper cautionem adijciens, ne unus Epiſscopus, ſsive Parochus alterius fines, etiam prętextuprætextu Religionis, ingrederetur cap. 1. & per tot. 9. q. 2. cap. 1. 13. q. 1. cap. licèt 16. q. 3. cap. 1. de præſscrip. cap. Paſstoralis, de his quæ fiũtfiunt à Prælat. cum alijs.
Etenim
51
ubi multitudo ibi plerũqueplerumque confuſsio eſst, 1. 2. C. quando, & quib. quarta pars, Bart. in 1. ſsi tamẽtamen, §. ſsi arbiter, de recep. arbitr. Bald. in 1. ſolãſolam, C. de teſstib. & in 1. data opera, C. qui accuſsar. non poſsſs. & Panorm. in cap. 1. de iudic. Et cum
52
naturalis ſsit inter ho|mines ad diſsſsentiendum facilitas, 1. item ſsi unus 19. §. principaliter, D. de recep. arbitr. cum alijs, quęquæ adduximus ſsup. hoc lib. 2. cap. 14. num. 1. Satis cõſtatconſtat, quàm
53
varijs, & interdum contrarijs opinionibus, & moribus Indi imbuerentur, ſsi adverſarũadverſarum nationum, & provinciarum homines, & ſsub diverſsis Regibus, ac legibus vitam agentes, etiamſsi omnes Catholici eſsſsent, ad eorundem Indorum converſsionem & gubernationem delegarentur.
54
Nam unaquæq;unaquæque provincia abundat in ſsenſsu ſsuo, cap. ius Quiritum, 1. diſst. cap. utinãutinam, diſst. 76. 1. obſservare, D. de off. Proconſs. & varijs corporis, & animi affectionibus & inclinationibus ducitur, 1. quod ſsi nolit, § qui mancipia, D. de ædil. edicto, iunctis alijs, quæ eleganter notat Ariſstot. lib. 3. Polit. cap. 110. Cicer. in orat. de Provinc. Conſsular. Euphorus in Iconibus omnium nation. Ioan. Boëm. de morib. omnium gent. Tiraq. in 1. 7. connub. num. 12. & de nobilit. cap. 12. Mantua in gloſsſsario, claſssi. 17. cap. 32. num. 1. & Claud. Partus Gnoſs. gener. iur. lib. 3. tit. 4. cap. 3.
Et
55
cùm communio etiam inter propinquos diſscordias generare ſsoleat, cùm pater, §. dulciſssimis, D. de legat. 2. cum alijs, quęquæ adduximus ſsuprà hoc lib. 2. cap. 6. n. 70. planum eſst, longè maiores inter diverſsas gentes, & nationes futuras, quibus ſsemper
56
aliqua æmulatio, & naturalis veluti repugnãtiarepugnantia inſsita eſsſse cognoſscitur.
Secvndò
57
facit, quòd experientiâ comparatum ſsit, ſsegnius ea geri, & curari ſsolere, quęquæ pluribus commendantur, ut inquit text. iunctâ gloſsſs. in 1. ſsi plures, D. de adminiſstr. tutor. ub. illud vulgatum Carmen adducit:
Segniùs expedient cõmiſſacommiſſa negotia plures; Quiſsque enim culpam reijcit in ſsocium.
Multitudo
58
enim oneroſsa nihil habet honeſstum, quoniam in paucis ex multis, quæ ſsecundùm virtutè eſst, vita ſsalvatur, auth. d referẽdreferend. ſsacr. Palac. §. 1. verſs. Multitudo, cap. 2. & ibi gloſs. de reſscrip. in 6. & melius eſst, Domini Sacerdotium paucos habêre miniſstros, qui poſssint dignè opus Dei exercêre, quãquam multos inutiles, qui onus grave ordinatori adferant, can. tales, diſst. 23. cap. 1. de prileg. ibi: Nam curiosè proſpiciendũproſpiciendum eſst, ne honor, cui debent excellentiora committi, ſsui numeroſsitate vileſscat.
PręſertimPræſertim
59
cùm naturale etiãetiam vitium ſsit, id negligi, quod communiter poſssidetur, utque ſse nihil habêre, qui non totum habeat, arbitretur, deniq;denique ſsuam quoque partem corrumpi patiatur, dum invidet alienęalienæ, ut eiſsdem verbis tradunt Impp. Theodof. & Valentinian.
60
in 1. 2. C. quãdoquando & quib. quarta pars debeatur lib. 10. Quibus alia ſsimilia habet Ariſst. lib. 2. Polit. cap. 1. communionis
61
regulãregulam introductam à Socrate in ſsua Repulica reprehendens & eadem, adverſsus Anabaptiſstas, Vvaldenſses, & alios hæreticos cõmunioniscommunionis rerum patronos, rectè uſsurpari poſsſse, benè obſservat Gothofred. in notis ad d. 1. 2. & Albanus Spinaſsat. in Politiſsmo lib. 1. cap. 12.
Neque ita tenendo, quidquam obſstabunt argumenta & ſsuprà in favorem contratiæ partis conſsiderata. Nam
62
ad primum reſsponderi poteſst, fatendo, omnibus quidem Chriſstianis hominibus, & pręcipuèpræcipuè Principibus, licitum eſsſse, infidelium nationũnationum converſionẽconverſionem curare: id tamen limitari, niſsi à SũmisSummis Pontificibus, propter ipſsummet bonũbonum converſsionis earundẽearundem nationũnationum, prohibiti ſsuerint, ad quos propriè ex officio ſspectat eiuſsmodi miſssionum diſstributio, & ea omnia (ut diximus) benè diſsponere, quæ ad hunc finem magis expedire cenſsuerint, ac per conſsequens prohibere, ut quando alteri Principi ea cura prius commiſsſsa eſst, reliqui ab eâdẽeâdem arceãturarceantur, ne mutuò ſse impediãtimpediant, & alia damna, & inconvenientia ſsequantur, de quibus ſsuprà loquuti ſsumus; & præſsertim ubi pravi, & corrupti hæreticalis ſseminis timor intervenire poſsſset, quod quantum fugi, & vi|vitari debeat ſsup. Ex n. 16. probavimus Ad ſecũdumſecundum autem, & tertium pari fermè ratione reſspondeo,
63
libertatẽlibertatem quidem in commercijs, & maris navigationibus ex naturali, & communi omnium gentiũgentium iure originẽoriginem ducere. Id verò locum habêre, antequãantequam ab alio Principe ex iuſstis, & legitimis cauſsis hæc iura præventa, vel ab Apoſstolica ſsede conceſsſsa non fuerint. Tunc enim ea, quæ
64
generalẽgeneralem Eccleſsiæ, & IndorũIndorum favorẽfavorem reſspiciunt, ijs, quæ ſspecialiter quibuſdãquibuſdam utilia ſsunt, præponimus, ut in ſsimili dicitur in auth. res quæ, C. cõmcomm. de legat. & in l. unica, §. penult. C. de caduc. toll. iũctisiunctis alijs, quæ late obſservat Iaſs. in 1. Barbarius, n. 32. D. de off PrętorPrætor. & in 1. cęteracætera, §. ſsed & ſsiquis, n. 2. D. de legat. 1. Decius in 1. id quod noſtrũnoſtrum, n. 3. D. de regul. iur. IoãIoan. Corraſs. de iuris arte, 1. p. cap. 23. & Andr. Gail. lib. 2. pract. obſservat. 56. n. 3 & ſseqq.
Et præceptum
65
DivinũDivinum, animarum converſionẽconverſionem curãdicurandi, illud aliud vincit, & ſsuperat, quod à iure gentiũgentium inductũinductum maris navigationẽnavigationem, omnibus liberam facit, & cõmerciacommercia extranearũextranearum gentiũgentium cum Indis, & quibuslibet nationibus admittit. Quod nemo mirari debet, cum frequentiſsimũfrequentiſsimum ſsit, ut vel ipſsa Cardinalia, ſsive primordialia iuris naturalis præcepta aut cedant, aut ceſsſsent & obliquentur, quoties cum alijs ex accidẽtiaccidenti collidunt, in quibus maior & urgentior cõmuniscommunis boni ratio, neceſssitas, vel utilitas reperitur, ut pluribus exẽplisexemplis oſstendunt DD. in §. ſsed naturalia inſst. de iur. nat. princ. inſst. de uſsucap. 1. eas, D. de cap. minut. 1. Stichum 95. §. naturalis, D. de ſsolution. & Pet. Gregor. omnino videndus Syntag. iur. p. 2. lib. 11. cap. 1. num. 7. & 8. & erudiſssimus Dom D. Ant. Pichard. Vinueſsa ex primario SalmãticẽſisSalmanticenſis ſscholæ Iuris Civilis Anteceſsſsore, nũcnunc meritiſssimus Pinciani Prætorij Senator in repetit. ad. 1. 3. C. de muri legul. lib. 11. n. 69. & ſseqq.
Et ita
66
in ſsimili caſsu videmus, quòd licèt aves, & alia fera animantia iure gentium omnium cõmuniacommunia eſsſse dicantur, & primò capientibus quæri l. 1. D. de acq. rer. dom. ſsi tamen quis ius venandi, vel piſscandi in certo loco ſsibi conceſslum, vel præſscriptum habuerit, & alius ibi piſscari, vel venari voluerit, eum prohibere poteſst, & his, quęquæ cepit, privare, quia non efficiuntur ſsua, ſsed illius, cui ius venãdivenandi competebat, 1. Divus, & ibi Bart. D. de ſsevit. ruſstic. 1. 2. D. de acq. rer. dom. §. ferè, inſstit. de rer. diviſs. & Cepola in tract. de ſservit. cap. de aucupatione, quem vide.
Et licèt mercatores extranei, qui in
67
* aliquo loco diu morati ſsunt, ab eo ſsine cauſsa expelli non poſssint, quia mũdusmundus communis omniũomnium patria eſsſse videtur: ante tamen quãquam ad dictũdictum locum accedant, iuſstè, & liberè eius ingreſsſsu arceri, & prohiberi poſsſsunt, ex ſsola domini voluntate, aut commoditate, ut poſst alios, quos refert, reſsolvit Stracha de mercatura 2. p. num. 33. & 34. Rebuff. ad leg. Gallic. 2. tom. tit. de mercatur. art. ult. gloſs. un. num. 28. & Matienzus inl. 1. gloſs. 1. n. 5. tit. 12. lib. 5. Recop.
Parumq́ue conſsiderabile eſst, ac veluti ſse per accidens habet, quòd
68
Indi aliquo maiori lucro in emptione externarum merciũmercium, & venditione ſuarũſuarum fraudentur. Nam forſsitan omnibus gẽtibusgentibus ad commerciũcommercium admiſssis, ab eiſdẽeiſdem expilarentur, & ut concedamus minorẽminorem quæſtũquæſtum ex ſsola noſstrorum negotiatione facturos, eo contenti eſsſse debẽtdebent, ob alia ingentia cõmodacommoda, quęquæ prętextuprætextu noſstræ detectonis, & cõmunicationiscommunicationis, tot ſsumptibus, & laboribus reſseratæ, habere cœperunt. Et ne hæreſses, aut aliæ perverſsæ ſsectæ inter eos ſseminentur, vel arma, & aliæ dãnoſædamnoſæ, & prohibitæ merces per extraneos ad illos aſsportentur.
Cuius
69
incommodi, & aliorũaliorum ſimiliũſimilium vitandi cauſsâ, ſępiſsimèſæpiſsimè ſsolet, & poteſst commerciũcommercium cum Barbaris, & inſsidelibus prohiberi, l. unica, C. de littor. lib. 12. l. 1. & 2. C. quæ res export. non poſsſs. l. 2. C. de cõmercommer. & mercat. cap. ita | quorundãquorundam, c. quod olim, c. ſsignificavit, c. ad liberandũliberandum, de Iudæis, extravag. ita quorundãquorundam, & extravag. multa eod. tit. & Bulla in cœna Domini §. 22. cum alijs late traditis ab Alex. cõſconſ. 137. per tot. vol. 7. Boër. deciſs. 177. & 178. Gerard. ſsing. 59. Marquar. de Iudæ. 1. p. c. 5. ex n. 1. Navar. in Manuali, c. 27. per tot. pręcipuèpræcipuè n. 63. Stracca de mercatura, p. 4. n. 10. cum ſseqq. Borrel. de pręſtpræſt. Reg. Cath. c. 9. ex n. 48. & Cabedus decil. 195. n. 2. 1. par. & deciſs. 47. n. 1. p. 1. Et conducit
70
tex. in l. ult. D. de off. proc. Cæſsar. ubiquis prohiberi poteſst, ne accedat ad locum, in quo timeri poteſst quod tumultuoſsus, vel iniurioſsus exiſstet. Quod notat etiãetiam Bart. & alij. DD. per text. ibi in l. æquiſsimũæquiſsimum 17. alias incipit ſsi uſsufructus 13. § ſsi inter duos, D. de uſsufruct. & ſsequitur Speculat. in tit. de libelli cõceptconcept. §. nunc dicendũdicendum, n. 14. Paul. Caſstrenſs. conſs. 3. n. 2. lib. 2. Curtius Sen. conſs. 60. Felin. in rub. de tregua & pace. Limit. 4, Guid. Papæ, & eius additio, deciſs. 578. At. Capicius deciſs. 13. per tot. & deciſs. 96. n. 10. & Card. Tuſschus pract. concl. iur. litt. S. concl. 215. n. 3. Quæ prohibitio ſsimiliter in mari & navigationis uſsu ex eiſdẽeiſdem cauſsis concedi poteſst, & præſscriptione acquiri, ut contra eos, qui hoc negant, & novũnovum atq;atque inſolẽsinſolens eſsſse dicũtdicunt, latiori ſsermone lib. ſseq. probabimus.
Ex quibus
71
deſscendit iuſste potuiſsſse Alex. VI. in prædicta Bulla ſsub pœna excõmunicationisexcommunicationis latæ ſsententiæ, ipſso facto incurrenda, pręciperepræcipere, ut nulla perſsona, cuiuſscunque dignitatis, etiãetiam Imperialis, & Regalis ſstatus, gradus, & conditionis, pro mercibus habendis, vel quavis alia de cauſsa, ad IndiarũIndiarum OccidentaliũOccidentalium terras, iuriſsdictioni RegũRegum Hiſspaniæ ſsubiectas, & ſsubijciendas, & inventas, & inveniendas, abſq;abſque ſspeciali eorundẽeorundem Regum licẽtialicentia accedere poſsſset. Etenim cum huius cẽſuręcenſuræ diſstrictio, non ex ſsola volũtatevoluntate Pontiſsicis impoſsita fuerit, ſsed exigente legitimâ cauſsâ converſsionis IndorũIndorum & conſservationis iuris noſstris Regibus per EccleſięEccleſiæ donationẽdonationem quæſsiti, iure optimo adverſsus contumaces, & in obedientes irrogari potuit,
72
iuxta ea, quæ de requiſsitione cauſęcauſæ, & peccati ad cenſsuræ validitatẽvaliditatem, tradit text. in c. nemo, c. nullus 11. q. 1. Concil. Trid. ſseſsſs. 25. c. 3. de reform. Navar. conſs. 20. de ſsent. excom. n. 3. Covarr. in c. Alma mater, 1. p. §. 9. eod. tit. lib. 6. Doct.. Frechilla in tract. de excõmexcomm. 2. p. art. 3. & plures alij relati à Sayro in eodẽeodem tract. lib. 1. cap. 9.
Et in terminis dictæ Bullæ Alex. VI. obſservat Veracruz in cõpendiocompendio, Rebell. de oblig. iuſst. lib. 18. q. 24. ſsect. 1. Ægid. Bened. in. d. l. ex hoc iure, c. 3. n. 18. & Fr. Emanuel Roder. in quęſtquæſt. regular. 2. tom. q. 99. art. 7. Qui
73
tamen ad hoc, quòd hęchæc excommunicatio liget, eius authenticãauthenticam promulgationem ſecũdùmſecundùm formãformam iuris expoſscit, & quòd non poſssit invincibiliter ignorari, arg. tex. in c. fin. de Fide inſstrum. c. ſsi verò, el 2. de conſstit. lib. 6. cap. in iſstis, 4. diſst. & eorũeorum, quæ congerit Sotus lib. 1. de irſst. & iur. q. 1. at. 4. Dueñas reg. 125. Covar. in c. Alma mater, 1. p. §. 10. n. 7. & Navar. in Man. c. 27. n. 2. 54. & 55.
Quod
74
quidem in noſstro caſsu ad effugiendũeffugiendum prædictęprædictæ cenſuręcenſuræ rigorem obijci non valebit, cùm eius ſseries, ac tenor ſsatis toti Orbi innotuerit, ut benè obſservat Freitas d. c. 8. n. 21. & ſseq. teſste enim Caſssiodor. lib. 11. var. epiſst. 7: Penè quidẽquidem terrarũterrarum oculis offertur, quod in Romana civitate peragitur. Et quò magis innoreſscat, quotidie Reges noſstri potentiſssimi current, hanc Alexandri conceſssionem & cenſsuram alijs Regibus & nationibus intimari, &
75
innumeris ſschedulis, ſsub graviſssimis poenis, & interminationibus caveant, ne cuiuslibet ſsexus, ætatis, aut conditionis perſonęperſonæ, non ſsolùm alienigenæ, verùm neque in Hiſspania ortæ, ad has provincias abſsque expreſsſse, & ſspeciali licentia tranſsire audeant.
Quamvis
76
quod ad Hiſspanos atti|net, probabilius mihi videatur, eos in prædictãprædictam cenſurãcenſuram nequaquãnequaquam incidere, etiam ſsi abſq;abſque licentia tranſsierint, cùm alijs pœns puniri poſssint: licèt Bullæ verba generalia ſsint, paulatim tamẽtamen hac in parte eius vigor remiſsſsus fuerit, imò & totaliter abrogatus, Hiſspanis omnibus cõmunitercommuniter reputantibus, ſse eiuſsmodi excommunicatione non irretiri, & noſstris Regibus, & eorũeorum miniftris, illus executionẽexecutionem non procurantibus. Quod
77
ſsufficiens eſsſse ad vitandũvitandum legum rigorẽrigorem, quæ continent pœnas cenſurarũcenſurarum ipſso facto incurrendas, apertè docet Abb. Panormit. in. c. 1. de tregua & pace, Sylveſster in ſsumma verb. Conſsuetudo, q. 6. & alij, quos refert, & ſsequitur Avila de cẽſuriscenſuris 1. p. dub. 8. pag. 11. & Card. Tuſsch. pract. concl. iur. litt. T. verb. Tolerantia, concluſs. 324.
QuarũQuarum
78
ſchedularũſchedularum plurimæ rèperiuntur in 1. to. impreſs. ex pag. 396. & 440. & noviſssimè expedita eſst alia data Matriti 20. Iulij anni 1624. quâ ſstrictè iubetur, ut omnes, qui ſsine licentia tranſsierint, inquirantur, & ad galeas, ſsive triremes, abſsque aliqua diſpẽſationediſpenſatione aut remiſssione mãdẽturmandentur.
79
Quibus conveniũtconveniunt l. 12. tit. 10. lib. 5. & l. 5. tit. 18. lib. 6. recop. quæ diſsertè prohibẽtprohibent, ne ullus alienigena in his IndiarũIndiarum Regionibus per ſse, aut per interpoſsitas perſsonas negotiari, & cõmerciacommercia exercêre valeat. De quarum legum, & ſschedularum ratione & praxi, plura alio loco trademus.
Et in
80
eiſdẽeiſdem ſschedulis ſsimiliter diſsponitur, ut quęlibetquælibet navigia, & merces extraneorũextraneorum, qui ad hæc IndiarũIndiarum maria, eorũq́;eorumq́ue oras, & portus acceſsſserint, apprehẽdãturapprehendantur, & fiſsci iuribus applicẽturapplicentur, ipſsis
81
tranſsgreſsſsoribus alias PyratarũPyratarum pœnis puniendis, qui hoſstibus Fidei, & Principis æquiparãturæquiparantur, & tanquãtanquam latrones & publicorũpublicorum commerciorũcommerciorum turbatores, ipſso iure diffidati ſsunt, & impunè quolibet deprædari, & occidi poſsſsunt. Et
82
ex ore Pontificum quot annis in die Iovis Sancti excommunicari ſsolent, ut conſstat ex l. 3. §. Labeo, D. de incendio, ruin. nauſsr. authẽauthen. caſsſsa & irrita, C. de ſsacroſs. Eccleſsſs. auth. navigia, C. de furtis, c. excõmunicationiexcommunicationi de raptorib. c. 1. de milite vaſsſsallo, qui contumax eſst, cum alijs, quęquæ ibîdẽibîdem cõgerũtcongerunt Bald. & cæteri, Bart, Soc. cõſconſ. 262. col. 2. vol. 2. Iaſs. conſs. 170. col. 2. vol. 2. Angel. cõſconſ. 290. Cepola in auth. ſsed novo iure, C. de ſservis fugi. Andre. Sicul. in c. cùm ſsit generale, n. 240. de foro comp. Læl. Zanch. de Milite ſsacro, & ſsæcul. lib. 2. c. 2. n. 6. cum ſseqq. Stracca de mercatura, tit. de navibus, p. 2. n. 16. Pet. Santer. de ſsponſs. merc. p. 4. n. 52. & ſseqq. Camill. Borrel. de præſst. Reg. Cath. c. 75. n. 29. cum multis ſseqq. Tibe. Dec. in tract. crim. li. 9. c. 29. per totũtotum.
Quibus conſsequenter
83
potentiſssimus Rex noſster Philip. IV. quẽquem Pia Numina ſsoſspitent, & multos annos incolumẽincolumem ſservent, ſimulatq;ſimulatque defuncto patre Imperij habenas, inter alia plura, quæ pari ſsimul pietate, ac prudẽtiâprudentiâ ad RegnorũRegnorum ſuorũſuorum quietem, augmentum, & ornamentum, adlectis in conſsilium præſtãtiſsimispræſtantiſsimis, atque incorruptiſssimis viris, ſstatuit, illud primum fuit, ut inducięinduciæ cum rebellibus Belgij & Holandiæ populis initæ, quæ eo tẽporetempore finiebantur, nullatenus protraherẽturprotraherentur: & ſsi quęquæ illorum navigia in aliquibus HiſpanięHiſpaniæ, aut Indiarum portubus hyemandi, vel negotiandi cauſsâ manêrent, protinus ab illis excederent, & ubique tanquãtanquam hoſstes publici tractarẽturtractarentur. Ad
84
quod RegiãRegiam ſschedulam expediri iuſssit, dat. Matriti 3. Martij ann. 1621.
Cuius occaſsione
85
Batavi in antiqua perfidia manẽtesmanentes, validiſsimãvalidiſsimam claſsſsem, undecim præſsidiarias & militares naves habentẽhabentem, pararunt, quam Iacobo Chermitio generali Duci commiſsſsam, ſsuperato tandem freto, noviter ultra Magallanicum reſserato, quod de Mayre, vel, Divi Vincentij vocãtvocant, in has Peruani Regni oras ſsuperiore anno 1624. incolumem deduxerunt, & nonâ die Maij, repentino quodãquodam incurſsu | Portum del Callao, & hanc nobiliſssimam, & ditiſssimam Regum Vrbem, alio nomine Lima, vocatam, eiuſsdem Regni Metropolim expugnare, & occupare tentarunt. Sed Deus, eorũeorum conatus, irritos reddidit, ita ut licét per quatuor, aut quinque menſses eundem portum obſsederint, & in alijs de piſsco, & Guayaquil, pedem figere niſsi fuerint, ſsemper tamen vicit, & multis armis, ac militibus amiſssis receſsſserint: ultra alios, quos diuturnędiuturnæ navigationnis tædium, & fruſstratæ ſspei dolor, & impatientia conſsumpſsit. Inter quos, unus fuit ipſse Chermitius Architalaſsſsus, quem ſsui, in inſsula Callao proxima, ſsepulturæ mandarunt, & noſstri poſsteà repertũrepertum in cineres redegerunt.
In quibus omnibus,
86
mire poſst Deum valuit, & enituit ſsingularis cura, prudentia, ac vigilantia Excellentiſssimi Domini D. Didaci Fernandez à Corduba Marchionis de Guadalcazar, meritiſssimi eiuſsdem Regni Proregis, nunquam ſsine multis honoris, & laudis titulis nominandi. Is enim advenientem hoſstem ſsecutus excepit, invadentem ſstrenuè fugavit, obſsidentem, & ex ſsua claſsſse minantem, multis ad hoc inventis machinis fœliciter impetivit, cùm nobis navigia navali prælio cõmodacommoda defuiſsſsent, &cunctantem, ac portui noſstro diutius hęrentẽhærentem, pari cunctatione, ut alter Quintus Fabius, confregit, nulli ex noſstris militibus in tot expeditionibus vel leviſssimo vulnere ſsauciato.
Quæ hîc breviter adnotare neceſſariũneceſſarium duxi, eò quòd nuper M. Gotthardus Arthuſsius tom. 15. Mercurij Gallo. Belgici lib. 1.
87
Hollandis forſitãforſitan blandiens, vel extraneis alijs nationibus imponere cupiens, Chermitium falſsò Limanæ urbis, & portus victorem enuntiat. Pro ſsolito ſscilicet iſstorum Hæreticorum more, qui ut tetigi ſsup. lib. 1. cap. 5. num. 48. & cap. 8. num. 41. & lib. 2. cap. 1. num. 49. cùm nullam Fidei, vel veritatis rationem habeant, quidquid ſsibi commodum, aut honorificum, vel Hiſspanæ gloriæ invidum & damnoſsum eſsſse poſsſse arbitrantur, non ſsolùm ſscribunt, ſsed pingunt, & ſstatim in vulgus ſspargunt.
Cuius rei expreſssius aliud eiuſsdem temporis teſstimonium adducere poſsſsum. Nam cùm univerſso palnè Orbi notiſssimum ſsit, qualiter ijdem Hollandi, victricibus potentiſssimi noſstri Regis armis,
88
à Braſsilienſsi provincia eiecti fuerint, cuius præcipuam urbem, dictam, del Salvador i Bahia de Todos Sanctos, occupaverant, & munierant, anno proximè elapſso 1625. omnibus navibus, tormentis, armis, reliquiſsq́ue rebus, quas ſsecum tolerant, ſspolijs, quæ à noſstris ceperant, penitus denudati, & vivẽdivivendi, atque abeundi facultate humiliter petitâ, & vix, nec niſsi per inſignẽinſignem inſsignis, & Excel. DñiDomini D. Friderici de Toledo Oſsſsorio Generalis Ducis humanitatẽhumanitatem & benignitatẽbenignitatem indultâ: veriti non ſsunt affirmare in eodem Mercurio Gallo-Belgico, d. tom 15. lib. 3. ſsol 196. an 1625. Hiſspanos noſstros ſsimulatâ amicitiæ fraude, ad eorũeorum uſsque propugnacula penetraſsſse, eâ autem ab Hollandis cognitâ, atque ab omnibus circumiacentibus propugnaculis & caſstellis, inceſsſsabilibus tormentorum diſsploſsionibus, vehementer impetitos, hinc inde ſsugâ dilapſsos, quatuor Hiſspanorum navibus ſsubmerſsis, cęteriscæteris, admodum corruptis. Sed hoc
89
adeò inſsigne mendacium provide detexit, & verâ atque dilucidâ huius expeditionis narratione typis excuſssâ, manifeſstè convincit D. Thomas Tamaio de Vargas Hiſstoriographus Regius, & ob hunc, & eruditos alios ingenij ſsui fœtus doctis omnibus commendatus.
Loading...