CAPVT II. De alio titulo, qui eiuſsdem Novi Orbis retentionem magis iuſstam, & legitimãlegitimam reddit: Nempe, quòd Reges Catholici illius acquiſsitionem magno, & maturo conſsilio habito, ac probabili opinione ducti tẽtaverinttentaverint: & quæ ſsemel ritè diſscuſsſsa ſsunt, vel legitimè præſscripta non debeant iterum in examen vocari.

SVMMARIVM Capitis II.

  • 1 Orbis Novi conquiſsitio multis, ac magnis conſsilijs præcedentibus inita fuit.
  • 2 Reges Hiſspaniæ res arduas non niſsi maximo conſsilio adhibito aggrediuntur.
  • 3 Reges Hiſspaniæ, licèt eis ſsubiaceat omne, quod volunt, voluntatem tamen ſuãſuam ſsemper legi, & rationi ſsubmittunt.
  • 4 Conſsilium peritiorum in omni re gravi, & dubia ſsumendum eſsſse, multis iuribus comprobatur.
  • 5 Conſsilia, & Conſsiliarij Principum, & plura de eorũeorum neceſssitate, utilitate, dignitate, & qualitate remiſssivè.
  • 6 Dom. D. Laurentius Ramirez de Prado, Regij Conſsilij Indiarum Senator, laudatur.
  • 7 Conſsilia, & Conſsiliarij Regum Hiſspaniæ alia totius orbis excedunt.
  • 8 Reges Hiſspaniæ omnes alios in ſsuis CõſiliarijsConſiliarijs exhibendis, & remunerandis excedunt.
  • 9 Dom. Licentiat. Ioannes Ortizius Cervantes in conventu Novi Regni GranatẽſisGranatenſis primùm Fiſsci Patronus deinde Senator, librum peculiarem de ſsupremis Conſsilijs Regum Hiſspaniæ edere parat.
  • 10 Conſsilij utilitas maxima.
  • 11 Aſsſsuerus laudatur in ſsacra pagina propter conſsiliarios, quos ſsemper ſsecum habebat.
  • 12 Perſsarum Reges nihil ſsine conſsilio ſsapientium faciebant.
  • 13 Reſspublica quælibet benè conſstituta debet omnia cum conſsilio ſsapientium expedire.
  • 14 Romani qualiter conſsilia exquirerent, & Deum Conſsum, ſsive Conſsiliarum celebrarent?
  • 13 Afri, ſsive Carthaginenſses AſtartẽAſtartem DeãDeam, ideſst, Conſsiliariam, valdè colebant.
  • 16 Marcus Antonin. Imp. qualiter conſsilia peteret, & admitteret? ex Iulio Capitol.
  • 17 Reges Hiſspaniæ in bellis ineundis, & rebus religionis tractandis, maximo cõſilioconſilio ducuntur. Et num 20.
  • 18 Proverb. locus de conſsilijs bellorum exponitur.
  • 19 Bella nonniſsi cum magno conſsilio indicẽdaindicenda, vel ineunda eſsſse, multis probatur.
  • 21 Reges Hiſspaniæ propria auctoritate poſsſsunt bellum indicere, ſsed rarò id faciunt inconſsulto Romano Pontifice.
  • 22 Reges Hiſspaniæ in bellis, quæ gerunt, à Deo iuvantur. Et quare?
  • 23 Belli cauſsa ubi iuſsta eſst, pugnæ exitus malus eſsſse non poterit.
  • 24 Reges noſstri ad conquiſsitionem Indiarum faciendam, Summum Pontificem conſsuluerunt.
  • 25 Lege veteri in dubijs cauſsis Summorum Sacerdotum iudicium exquirebatur.
  • 26 Cap. per venerabilem, qui filij ſsint legit. expenditur.
  • 27 Cardinalium prudentia, & in omni ſscientia peritia, commendatur.
  • 28 Cardinales unde ita dicti? & alia de eorum origine & dignitate, remiſsſsivè.
  • 29 Reges noſstri abſsque ullo ſscrupulo retinent provincias Novi Orbis, cùm ad eas conquirendas tot conſsilia exquiſsierint.
  • 30 Lex ult. C. de fideicom. Lex hac conſsultiſssima, C. de teſstam. expenduntur.
  • 31 Integrum eſst iudicium, quod plurimorum ſsententijs confirmatur.
  • 32 Sapientum conſsilia qui inquirit, & ſsequitur, in utroque foro excuſsatur.
  • 33 Maioratus poſsſseſsſsor, qui rem eius alienavit de conſsilio ſsapientis, excuſsatur, & an alienatio valeat?
  • 34 Viro gravi, & fidedigno qui credit, ſsecurus eſst.
  • 35 Princeps non peccat, qui ſsequutus conſiliũconſilium ſsapientium, aliquid facit, lege humana prohibitum, vel etiam iniuſstum.
  • 36 Papa, & Collegium Cardinalium etiãetiam in ijs, quæ ad mores pertinẽtpertinent, errare poſsſse non videntur.
  • 37 Papa etiam ubi ſsolus aliquid ſstatuit in genere morum pro univerſsa Eccleſsia errare non poteſst.
  • 38 Opinionum diverſsitas ubi adeſst, ſsecurè quis probabiliorem ſsequi poteſst, imò & probabilem, ut multi opinantur.
  • 39 Opinio communis Doctorum ab Eccleſsia ſsequuta, ſsufficit ad dandam iuriſsdictionem, licèt falſsa ſsit.
  • 40 Rex, qui ſsemel iuſstitiam belli exactè diſscuſssit, iuſstè retinet, quæ in eo cepit.
  • 41 Conſsilio maturo legitimè facta, poſsteà in dubium vocari non debent, quia ex eo reſsultat veluti exceptio rei iudicatæ.
  • 42 Belli iuſstam cauſsam ab initio diſscuſsſsam eſsſse ſsufficit, etiam ſsi poſsteà aliqua dubia emergant.
  • 43 Indiarum Occidentalium ſsuper iuſsta retentione amplius iam diſsputare non licet.
  • 44 Regnorum antiquorum tituli, & initia repeti non debent.
  • 45 Lex dubia, quæ à conſsuetudine aliquãaliquam interpretationem accepit, ita ſservanda eſst, licèt poſsteà conſstet, alium eius ſsenſsum fuiſsſse. Conſsuetudo, quæ recepit aliquam opinionem, licèt minus communem, ſservanda & ſsequenda eſst, ibidem.
  • 46 Opinio antiqua, & generalis habetur pro veritate.
  • 47 Ignorantia iuris dubij excuſsat, ubi diligens, & ſstudioſsa eius inquiſsitio præceſssit.
  • 48 Bello publicè indicto parta, an & quãdoquando reſstitui debeant, ſsi illud iniuſstum fuiſsſse conſstiterit?
  • 49 Alienum ſsi quis bona fide accipiat à non domino, illud tenetur vero domino reſstituere, ſsi poſstea ſsciat alienum eſsſse.
  • 50 Præſscriptio longi, vel longiſssimi temporis bona fide perfecta omnem repetitionem excludit. Et num. 53.
  • 51 Præſscriptio quando, & quatenus impium præſsidium, & improba temporis allegatio vocetur.
  • 52 Titulum nullum allegare melius eſst, quàm invalidum, aut defectuoſsum.
  • 53 Mala fides ſsuperveniens poſst præſscriptionem legitimè completam non nocet.
  • 54 Præſscriptione completa, res præſscripta amplius aliena dici non poteſst.
  • 55 Iuſstè poſssidet, qui auctoritate iuris aliquid poſssidet.
  • 56 Lex magis domina eſst rerum noſtrarũnoſtrarum, quàm nos ipſsi.
  • 57 Ceſsſsante cauſsa non ceſsſsat effectus, quando diſspoſsitio effectum ſsuum iam ſsortita fuit.
  • 58 Actus perfecti, & abſsoluti per impedi|mentum ſsuperveniens non vitiantur.
  • 59 Reges noſstri ſsemper bonam Fidem habuerunt in Novi Orbis acquiſsitione, etiam ſsi aliqui eius cauſsas poſsteà in dubium vocaverint.
  • 60 Iudicium proprium conſsiderandum eſst, non alienum, in ijs quæ ad bonam FidẽFidem pertinent.
  • 61 Credulitas probabilis habet vim tituli.
  • 62 Præſscriptio triginta, vel quadraginta annorum titulum non requirit.
  • 63 Titulus quilibet putativus, & illegitimus ſsufficit in præſscriptione longiſssimi temporis, quamvis poſsteà de eius errore conſstet.
EAdem porrò
1
huius Novi Orbis retentio, de qua nunc ſermonẽſermonem habemus, ex eo etiam iuſstior, & ſsecurior efficitur, quòd notiſssimum ſsit, Catholicos Reges FerdinãdumFerdinandum & Eliſsabeth, & poſsteà Carolum V. Imp. Opt. Max. illorum hæredem, ubi eius inquiſsitionem, & conquiſsitionem facere, ac proſsequi deſstinarunt, peritiſssimos quoq;quoque illius ætatis viros de iuſstitia huius debellationis conſsuluiſsſse, & nihil planè prætermiſsſsſse, quod neceſſariũneceſſarium videretur, ut res tanta bonâ fide procederet, & ſsecurâ conſscientiâ ſsubnixâ, quàm tutiſssimo loco eſsſset, ut aliàs dicitur in l. ubi eſst verborũverborum in fine, D. de reb. dubijs, & teſtãturteſtantur Petr. Malferitus in conſs. 769. apud Mandellum, vol. 4. Mag. Victoria in 1. relect. de Indis inſsul. in princ. Anton. de Herrera in hiſst. gener. Indiar. decad. 1. lib. 2. c. 4. & alibi paſssim, & eruditiſsſs. Senator Dom. Gregor. Lop. Madera de excellent. Hiſspaniæ cap. 8. fol. 66.
Semper
2
quippè pijſssimi, & potentiſssimi Hiſspaniæ noſstræ Reges in more habuerũthabuerunt, res omnes, præſsertim graves, & arduas, cum ſapientiũſapientium cõſilioconſilio facere & expedire, & voluntatem ſsuam de ratione, & præſscripto legũlegum metiri, licèt
3
eis favente Deo ſsubiaceat omne quod volũtvolunt, iuxta l. Divi fratres, ubi Bart. D. de iure patro. l. ex imperfecto, C. de teſstam. l. humanum, l. digna vox, C. de legib. l. 1. tit. 21. p. 3. l. 2. tit. 9. p. 2. ibi: Onde ſsi todo ome debe trabajar de aver cõſejerosconſejeros, mucho mas lo debe fazer el Rey, Caſssiodor. lib. 1. variar. epiſst. 12. lib. 6. epiſst. 19. & lib. 8. epiſst. 9. D. Greg. lib. 11. epiſst. 29. quæ habetur in c. 1. diſst. 84. cap. ult. diſstin. 20. cap. excellentiſsſsimus 11. q. 3. cap. viſsis 16. q. 2.
Quibus
4
conveniunt quatuor textus, quos benè obſservat Anton. Mornacius in notis ad leg. illud 40. D. de petit. hæred. ad probãdumprobandum in qualibet re dubia, vel ubi lis inſstituenda eſst, cõſulendosconſulendos ſsemper eſsſse peritiores. Primus eſst in l. ſsi aviam 3. C. de ingen. manum. ibi: Si cum peritioribus tractatum habuiſsſses, facilè cognoſsceres. Alter in l. 2. §. fin. D. quis ord. in bon. poſsſs. ſserv. ibi: Scilicèt conſsulendo prudentiores, ut diligentem patrem familias conſsulere dignum ſsit. Tertius eſst in l. 5. C. de ijs, qui accuſsare poſsſsunt. Et quartus in vulgar. l. regula, D. de iuris & fact. ignoran. circa quæ iura videnda ſsunt, quæ copiosè notat Tiraquel. de pœn. temper. cauſs. 11. num. 21. Pax ab Scala in tractat. de conſsil. ſsapient. | lib. 1. cap. 10. Lud. Schrader. conſs. 2. 1. part. Menoch. de arbitr. lib. 1. q. 23. & Bobadilla in Polit. 2. cap. 6. num. 7.
Et magis in terminis plura alia, quęquæ de
5
Principum CõſilioConſilio, & Conſsiliarijs, eorumq́ue neceſssitate, utilitate, dignitate, & qualitate tradit Bart. in tract. de conſsilijs habendis in 3. tom. tract. DD. part. 1. fol. 330. Boërius in tract. de auctor. mag. Conſs. Martin. Garatus Laudenſsis in tract. de cõſiliarconſiliar. Princ. in. tom. 16. tract. DD. fol. 212. Barthol. Philip. in tract. de Conſsilio, & Conſsiliarijs, diſscurſs. 1. & ſseqq. Cælius Mancinus lib. 8. de iurib. Principat. cap. 6. Ceriolanus in tract. de Conſs. Princip. cap. 1. Hippolyt. à Collibus ibîdem, & cap. 31. Petr. Magnus in tract. de cõſilioconſilio cap. 1. & 2. Paleot. de ſsacr. Conſsiſst. conſsult. 1. part. 1. q. 1. & 2. Marcus Mantua in Enchirid. rer. ſsingul. lib. 10. cap. 243. Petr. Gregor. de Repub. Lib. 24. cap. 1. cum ſseqq. Pet. Faber lib. 3. Semeſstr. cap. 18. ad ſsinem, Simancas de Repub. lib. 9. cap. 2. Auctor Politiæ de Regno contra Machiavel. Lib. 1. De Princip. Conſsil. pag. 47. Ioan. Cochier in theſsaur. aphoriſs. Polit. lib. 3. & 4. quem vulgari linguâ, ſsed non vulgari quidem eruditione tranſscripſsit, & aureis notis, atq;atque additionibus illuſstravit
6
Dom. D. Laurent. Ramirez à Prado, Regij Conſsilij Indiarum Senator digniſssimus, & ob præclaros mores, & omnigenam eruditionem omnibus commendatus, Adam Chellerius lib. 2. de offic. iurid. Polit. cap. 1. Bobadilla d. lib. 2. cap. 6. Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 2. colloq. 5. de aul. & caula, pag. 405. & ſseqq. Pat. Mag. Marquez in Guberna. Chriſst. lib. 2. cap. 18. Pat. Ribadeneira de Princ. Chriſst. lib. 2. c. 24. Fr. Ioan. à ſsancta Maria de Repub. & Polit. Chriſstia. c. 6. 7. ſseqq. Petr. Andreas Canonherius in Aphor. Politi. 1. tom. pag. 374. & 469. Maſstrillus de Magiſstrat. lib. 2. cap. 1. num. 27. & cap. 3. ex num. 56. Caliſstus Remirez de lege RegiaRegia Aragon. §. 4. ex num. 9. §. 10. per tot. Patr. Ioan. Pineda de reb. Salom. lib. 5. cap. 13. pag. 388. ubi CõſiliariosConſiliarios oculos, atque aures PrincipũPrincipum eſsſse probat, & noviſssimè, & latiſssimè D. IoãIoan. Bapt. Valençuela in monit. cõtracontra Venetos p. 7. num. 128. & in diſscurſs. ſstat. & belli p. 2. conſsid. 20 per totam.
Et omnino videndus Camill. Borrellus, quem ipſse non refert, de præſstan. Reg. Cathol. Cap. 66. & de Magiſstratuum edictis lib. 1. cap. 8. ubi peculiariter de Conſsilijs RegũRegum Hiſspaniæ tractavit,
7
& apertè fatetur, eos in hoc excedere non ſsolùm Chriſstiani Orbis, ſsed totius, ac varijs Tribunalibus, & magiſstratuum conventibus, quos habent, ſspectatiſssimos Principes, viroſsq́ue doctiſssimos ſsemper exiſstere, quorum iudicijs, ac virtutibus totus Orbis poſsſset recto tramite gubernari,
8
plureq́ue ſstipendia, ſsalaria, & alia donativa in illis exhibendis, & remunerandis Reges noſstros expendere, quàm ullus alius Regum totius mundi hucuſsque impendiſsſse legatur. Et idem noviſssimè tradit & illuſstrat. Petr. Fern. Navarrete in diſscurſsibus Politicis de conſservat. Monar. diſscurſs. 1. ubi plura congerit de utilitate conſsilij, & diſscurſsu 3. ubi optimè agit de auctoritate, & excellentia ſsupremi CõſilijConſilij Caſstellæ, referens inter alia verba Paleoti Cardinalis in tractatu de conſsult. ſsacri Conſsiſstorij. Et latiùs
9
dicere, & proſsequi parat D. Ioannes Ortizius à Cervantes, meritiſssimus nunc in Prætorio Novi Regni Granatenſsis Auditor, in peculiari tractatu de ſsupremis Regis Hiſspaniarum CõſilijsConſilijs, cuius methodum, & elenchum mihi per litteras inſsinuavit.
Quod
10
quantum probari, & commendari debeat, nemo non videt. Nam ut habetur in ſsacra pagina Proverb. 11. 14. Ibi ſsalus, ubi multa conſsilia, & Eſsther. 1. 13. Aſsſsuerus
11
nimis laudatur, quia, Interrogavit ſsapientes, qui ex more Regio | ſsemper ei aderant, & illorum faciebat cũctacuncta conſsilio. Quod
12
reliquis Perſsarum Regibus ſsolemne fuiſsſse, ex eodem loco colligitur, & ex alijs, quæ erudite obſservat Briſsſsonius lib. 1. de Imperio Perſsarum, pag. 115. cum ſseqq. & iam olim,
13
cuilibet benè conſstitutæ Reipublicæ nimis expedire, oſstendit Ariſstoteles lib. 1. Ethicorum, Heſsiodi carmina citans, quæ ſsic habent:
Atqui ex ſse neſscit, cuiquam neque porrigit aures, Vt bona percipiat, demens & inutilis ille eſst.
Et Titus Livius lib. 23. in princ. dum Pacuvium Calabium laudat, quòd Nullam Rempublicam incolumem, orbatam publico conſsilio, crederet.
Et apud
14
Romanos ita obſservabatur, ut peculiarem Deum haberent, Conſsum appellatum, qui conſsiliorum Deus putabatur, cui templum ſsub tecto circo conſstituerunt, ut oſstenderent, tectum eſsſse debêre conſsilium, & annua feſsta, quæ Conſsualia dicebantur, ut tradit Livius lib. 1. Plutarch. in Romulo. Quibus ſsimiles
15
Aſsri, ſsive Carthaginenſses Aſstartem Deam inter alia nomina βούλαι αρθεον hoc eſst, Conſsiliariam appellitabant, numen ei Minervæ forſsitan tribuentes, iuxta ſentẽtiãſententiam Apulei, & Appiani, quos refert Pet. Faber d. lib. 3. Semeſst. cap. 2. pag. 25.
Et hâc petendi, & ſsequendi conſsilij virtute ita uti ſsolebat
16
Marcus ille Antoninus, Magnus & Imperator, & Philoſsophus, ut de eo ſscribat Iul. Capitol. Semper ſsanè cum optimatibus non ſsolùm bellicas res, ſsed etiam civiles priuſsquàm faceret aliquid, contulit, denique ſsententia illius præcipua ſsemper hææc fuit: Æquius eſst, ut ego, tot, & talium amicorũamicorum conſsilium ſsequar, quàm ut tot tales amici meam unius voluntatem ſsequantur.
Quod veriſssimè, & congruentiſssimè
17
Regibus noſstris applicare poſsſsumus: qui cùm in cęteriscæteris rebus, tum maximè in ijs, quæ ad bella ineũdaineunda, & Religionem defendendam, & extendendam ſspectant, ſsemper magno conſsilio reguntur, memores illius doctrinæ D. Ambroſs. lib. 5. epiſst. ubi ad Theodoſs. Imperat. ſscribens, ſsic. ait: Si de cauſsis pecuniarijs comites tuos conſsulis, quanto magis in cauſsa Religionis Sacerdotes Domini æquum eſst cõſulasconſulas? Et alterius,
18
quæ habetur Proverb. 20. 18. & 246: Cogitationes conſsilijs roborantur, & gubernaculis tractanda ſsunt bella, quia cum diſspoſsitione initur bellũbellum: & erit ſsalus ubi multa conſsilia ſsunt.
Et quòd ſsemper
19
tam in indicendis, quàm in ineundis bellis magna, & matura conſsultatio, & deliberatio deſsideretur, necnon ut eorum cauſsa, & iuſstitia per viros prudentiſssimos ventiletur, rectè tradit Salluſst. in Catil. Nam prius quàm incipias, cõſultoconſulto, & ubi conſsulueris mature, opus eſst facto. Et Claudian. qui eo nomine laudat HonoriũHonorium Imp. quòd, Spectarent Aquilæ decreta Senatus, & pluribus probant Petrus Gregor. dict. lib. 24. de Repub. cap. 1. num. 1. Maiol. in dieb. Canicul. 3. tom. colloq. 2. de bellor. event. Marq. dict. cap. 18. Valençuela dict. conſsid. 20. num. 37. & ſseqq. & in monit. contr. Venet. 7. par. num. 115. & ſseqq. Lancello. Conradus in temp. omn. iud. lib. 1. §. 3. verb. Bella, Petrus Navarra de reſstit. ablat. lib. 2. cap. 3. num. 258. par. 1. & remiſssivè plures alios allegans Petr. Cenedus in collect. ad DecretũDecretum, cap. 50. num. 1. Camill. Borrellus de præſstan. Reg. Cathol. cap. 32. ex num. 88. Sotus lib. 4. de iuſst. & iure, quæſst. 5. Covarr. in. reg. poſsſseſsſsor. 2. part. §. 7. Victoria in relect. de bello, Gregor. de Valentia 3. tom. diſsp. 3. q. 16. punct. 2. col. 711. Lorca in 2. 2. ſsect. 3. diſsp. 53. num. 1. & 5. Suarez in tract. de charitat. diſsp. 13. ſsect. 6. ex num. 1. noviſssimè poſst hæc ſscripta Michaël Mauclerus de Monarchia, part. 3. lib. 5. cap. 8. & ſseqq. & tetigimus ſsup. lib. 2. cap. 6. num. 51.
In quo
20
Reges Hiſspaniæ multũmultum excellere, benè obſservat idẽidem Borre. in c. 67. | Nam
21
licét ius belli propriâ auctoritate indicendi habeant, quia nullum in temporalibus ſuperiorẽſuperiorem agnoſcũtagnoſcunt, ut concludit Oldrad. conſs. 70 incip. An princeps, Bartol. in l. hoſstes, num. 9. & 16. D. de captivis, Fulgoſs. in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, Panormit. in cap. ſsicut el 3. num. 8. de iureiuran. Thom. Grammat. deciſs. Neapol. 65. num. 74 Covar. in reg. peceatum 2. part. & 9. num. 2. & 9. Soto de iuſst. & iure, lib. 5. quæſst. 3. art. 5. Sebaſstian. Medicis in ſsum. decreti 23. quæſst. 2. & Borrel. dict. cap. 32. num. 6. & num. 100. & d. cap. 67. per totum: adhuc tamen, ut ibîdem ſsubdit num. 12. & 13. hac perpetuâ obſservantiâ uti ſsolent, ut non ſsolùm apud ſse, & ſsuos Conſsiliarios bellorũbellorum, quæ gerere tentant, occaſsiones, & cauſsas examinant; ſsed etiãetiam prius quàm bella moveant, coram Romano Pontifice, & omnium Cardinalium Collegio eaſsdem cauſsas perorari, ac referri faciant, & omnes debitas monitiones, & ſsolemnitates præmittant. Et ob id
22
Dei optimi Maximi beneſsicio ſsemper fœliciſssimé omnia eis cedere ſsolent: quia
23
ubi bona ſsuerit, & legitimé diſscuſsſsa cauſsa pugnandi, pugnæ exitus malus eſsſse non poterit, ut cum D. Bernardo, & alijs probavimus ſsuprá lib. 2. cap. 4. num. 42. & oſstendit Lucan. lib. 7. Pharſsal. dum ait:
Cauſsa iubet ſsuperos melior ſsperare ſsecundos.
Propert. lib. 4. eleg. 6:
Frangit, & attollit vires in milite cauſsa, Quæ niſsi iuſsta ſsubeſst, excutit arma pudor.
Euripides: Iniqua bellans bella ſsalvus haud redit, & Tit. Livius lib. 21: Plerumque eventus belli, velut æquus iudex, unde ius ſstabat, ei victoriam dedit: quamvis iuſsitia belli non ab exitu, ſsed à cauſsa venanda eſst, cum alijs, quæ congerit Ioan. Boterus lib. 3. de ratione ſstatus, cap. de iuſstitia cauſsæ, Simancas lib. 9. de Repub. cap. 15. & 17. Iuſst. Lipſs. lib. 5. Politi. cap. 3. Laurea Salmantina certam. 10. ſscholaſstico, num. 101. pag. 576. & late Valençuela d. monit. 7. part. num. 115. & in dict. diſscurſs. 2. par. conſsid. 22. ex num. 16. quibus de iure noſstro cõvenitconvenit text. in. l. 2. tit. 23 part. 2.
Quæ omnia in detectione, & conquiſsitione Orbis Novi, de qua agimus, uberrimè intervenerunt,
24
cùm Reges noſstri non ſsolùm prudentiſssimos, & eruditiſssimos Regnorum ſsuorum viros conſsulerint, ſsed etiam ipſsam Apoſstolicam Sedem, iuxta
25
id, quod in veteri TeſtamẽtoTeſtamento Deuteron. 17. præcipiebatur, & refertur
26
in cap. per venerabilem, verſs. Rationibus, qui filij ſsint legitimi: Si difficile, & ambiguũambiguum apud te iudicium eſsſse perſspexeris inter ſsanguinem & ſsanguinem, cauſsam & cauſsam, lepram & lepram, & iudicium inter portas videris variari, venies ad Sacerdotes Levitici generis, & ad iudicem, qui fuerit illo tempore: qui iudicabunt tibi iudicij veritatem: & facies quæcunque dixerint, qui præſsunt loco, quem elegerit Dominus Deus tuus, ſsequeriſsq́ue eorum ſsententiam, neq́ue declinabis ad dextram, neque ad ſsiniſstram, &c. Quæ Apoſstolica Sedes eãdemeandem expeditionem probavit, & ut ſsuprà latiſssimè diximus, omnes has Occidentales, & Auſstrales provincias, detectas, & detegendas eiſsdem Regibus cum conſsilio, & communi aſsſsenſsu omnium Cardinalium conceſssit, & aſssignavit.
Quorum
27
quanta ſsit, & eſsſse ſsoleat ſsacræ Theologiæ, & utriuſsque Iurisperitia, & in rebus arduis agnoſscendis, & decidendis dexteritas, & prudẽtiaprudentia, fusè etiam animadvertimus ſsuprà lib. 2. cap. 24. ex. num. 92. & ipſsorum nomen
28
oſstendit, cùm Cardinales dicantur, quaſsi in quibus totius Militantis Eccleſsiæ cardo conſsiſstat, cuius etiam columnæ eſsſse dicuntur, cap. accuſsatio 15. 2. quæſst. 7. cum alijs traditis à Tiber. Deciano conſs. 14. num. 127. vol. 3. & Pontificis Maximi, ſsupremi | eius Rectoris partes, quæ ad puram identitatem cum ipſsius perſsona reducuntur, cap. fœlicis de pœn. lib. 6. cum multis, quæ benè, & copioſsè obſservat Turrecremata in ſsumma Eccleſs. lib. 1. c. 80. Alvar. Pelagius lib. 2. de planct. Eccleſs. art. 16. Auguſst. de Ancona in ſsum. de poteſst. Eccleſs. quæſst. 102. Vvaldenſs. lib. 2. doctrinal. fidei, art. 3. cap. 54. D. Antonin. 3. part. titul. 220. Ioan. Anton. Delphinus lib. 2. de Eccleſs. Iſsidor. Moſscovius de poteſst. Militant. Eccleſs. Iacobatius. 1. de Concilijs, Andreas, Barbacius, Martin. Laudenſsis, Hierony. Albanus, Gundiſsalvus Villadiego, & Auguſstin. Valerius in tractatibus, quos de Cardinalibus ſscripſserunt, Monachus in cap. 1. de Schiſsmat. lib. 6. Roman. conſs. 498. n. 10. Decius conſs. 150. col. 1, Anton. de Butrio in cap. antiqua num. 9. de privileg. Ioan. Azorius tom. 2. inſstit. moral. lib. 4. Rebuff. in concord. tit. de collation. §. ſsi quis verò, Bolognet. in tract. de. indulgen. num. 31. Pet. Gregor. lib. 15. Syntagm. cap. 4. Lancellot. Conrad. in templ. iudic. lib. 2. cap. 2. §. 1. cum ſseqq. Octavian. Veſstrius, & Gravatius in addition. ad eum, in praxi Curiæ Romanæ, lib. 1. cap. 1. Quintil. Mandoſs. ad regul. Cancellar. reg. 32. Cardin. Tuſschus pract. cõcluſconcluſ. iur. litt. C. concluſs. 95. & ſseqq. Hieron. GõçalezGonçalez in reg. 8. Cancellar. gloſs. 24. per totam, Camill. Borrellus in ſsum. deciſs. 1. part. tit. 5. Cardin. Bellarmin. in Apolog. contra Reg. Angl. cap. 4. Molina de Medrano in allegatione Proregis extranei Regni Arago. num. 73. & ſseqq. Fr. Ioan. à Ponte in convenien. utr. Monarch. lib. 1. cap. 3. §. 2. pag. 97. & noviſssimè poſst hæ ſscripta Michaël Mauclerus de Monarch. Eccleſs. 2. part. lib. 4. cap. 11. & 12. & alij, quos retulimus ſsuprà lib. 2. c. 24. num. 92. ubi plurima de Cardinalium officijs, præſstantia, & dignitate notarunt, & hoc munus non inventione humanâ, ut Rex Angliæ malè putavit, ſsed inſstitutione Divinâ, & ad Eccleſsiæ regimen neceſsſsaria, inductum eſsſse demonſstrant.
Qvibvs ita ſsuppoſsitis,
29
meritò affirmare debemus, nullum ſscrupulum in conquiſsitione, & retentione huius Novi Orbis ex parte Regum noſtrorũnoſtrorum cõſiderariconſiderari poſsſse, cùm putare non debuerint id ſsalſsum eſsſse, quod omnes, aut complures ſsenſserunt, dixerunt, & conſsuluerunt, ut docet Ariſstotel. lib. de divinat. per ſsomnia cap. 1. Cui adijcere poſsſsumus
30
verba Imp. in. 1. ult. C. de ſsideicom. ibi: Vt per ampliores homines perfectiſssima veritas reveletur, & in l. hac conſsultiſssimâ 8. C. qui teſstam. facere poſsſs. ibi: Sed ne locum quidem ullum relinquat inſsidijs, tot oculis ſspectata, tot insinuata ſsenſsibus, tot inſsuper in tuto locata manibus. Integrum
31
quippe iudicium eſst, quod plurimorum ſsententijs confirmatur, cap. prudentiam 21. de offic. delegati, cap. licét cauſsam de probat. cap. extra conſscientiam, 64. diſst. & quod à pluribus ſsapientibus quæritur, facilius invenitur, cap. de quibus 20. diſstinct.
Vnde tritum eſst, ac certum in iure noſstro proverbium,
32
ſsapientium, doctorumq́ue hominum ſsententias, & opiniones ſsequendas eſsſse, & ab omni culpa excuſsare tam in foro interiori quàm exteriori, etiam ſsi quis fortè eas ſsequutus erraverit, ut ex dict. 1. ſsi aviam, C. de ingen. manum. d. l. 2. D. quis ordo in bon. poſsſs. ſser. dict. l. regula. & ſsed iuris ignorantiam, D. de iur. & fact. ignor. cum alijs, notat Bartol. per text. ibi in l. in bonorum, D. de bon. poſsſs Alex. in 1. 2. D. quod quiſsque iuris, Baldus, & alij in l. iuris ignorantia, C. qui admitti Ancharran. & alij in Clemen. ne Romanæ, de elect. Pax ab Scala d. tract. de conſsilio ſsapient. feré per totum Sylveſster in ſsumma, verb Dubium, num. 4. & verb Ignorantia, num. 5. Navarr. in Manuali Latino cap. 27. num 289. Cardin. Toletus in ſsumma lib. 5. c. 26. in ſsine, Saa verb. | Dubium, num. 3. Suarez de cenſsur. diſsput. 4. ſsect. 8. num. 18. & latiſssimè Tiraquel. de pœn. temper. cauſs. 51. n. 26. Menoch. de arbitr. d. lib. 1. q. 23. & centur. 2. caſsu 177. num. 5. & in tract. de præſsumpt. lib. 2. præſsumpt. 71. & de recuperan. remed. 13. num. 34. & remed. 9. à num. 130. Alciat. reg. 3. præſsumpt. 5. num. 1. & emblem. 16. & lib. 4. Parerg. cap. 8. & Ioan. Aurpachius ſsingul. alleg. cap. 49.
Atque ita in pulchro caſsu conſsuluit AlexãdAlexand. conſs. 184. nu. 7. lib. 2. Securum
33
eſsſse poſsſseſsſsorem maioratus, qui ex conſsilio alicuius inſsignis Iuriſsperiti alienavit res fideicommiſsſso ſsubiectas, & alienationem irrevocabiliter tenêre: quod licèt ibi eius additionator reprehendat, & Menoch. ſsuprà, duos ſsapientes requirat: confirmari tamen poteſst ex alia doctrina, quæ habet,
34
ſsecurum eſsſse, & excuſsandum eum, qui alicui viro gravi, notabili, & fidedigno crediderit, & ab eo de ſsuo iure, vel facto certior effectus fuerit, cap. de capitulis, ubi notat Dominic. diſstinct. 10. gloſs. in extravag. inter nõnullosnonnullos, de verb. ſsignif. §. 1. verb. Deinceps, & latiùs proſsequitur Iaſs. in. l. 1. in fine, D. de eo per quem fact. erit, Tiraq. d. cauſs. 51. ferè per totam, Corduba lib. 2. quęſtquæſt. 1. verſs. Quod ſsi homo, & Sylva Nuptial. quęquæ latiſssimè loquitur lib. 4. ex num. 55
Principem
35
quoque non peccare, qui aliquid lege humanâ prohibitum fecerit, imò & iniuſstum, dum non ſsit contra legem Divinam, & naturalem, ſsequutus conſsilium virorum doctorũdoctorum, apertè probat gloſs. per text. ibi in cap. Capellanus de ferijs, ubi Panormitan. num. 6. Innocent. in cap. per tuas el 2. de ſsimonia, Felinus in cap. 1. de re iudic. num. 15. limitat. 7. Archiep. Florentin. in ſsum. 1. part. tit. 3. cap. 10. col. 6. Navarr. in Manuali, cap. 27. num. 284. & 288. & plura tradens Pat. Ribadeneira in Princip. Chriſst. lib. 2. cap. 24.
Quod magis certum erit, ubi non ſsolùm uni, aut alteri, ſsed plurimis, & graviſssimis creditur. Et
36
præſsertim PapęPapæ, & Collegio Cardinalium, qui non ſsolùm in rebus, quæ Fidem concernunt, verùm & in alijs, quæ ad mores pertinent, & ut pia, & probabilia ſsequuntur, errare poſsſse non videntur, ut reſsolvit Suarez in tract. de Fide, diſsput. 5. ſsect. 6. num. 8. & Thom. Bozius de ſsignis Eccleſsiæ lib. 16. cap. 8. & lib. 18. cap. 6. Idem Suarez eâd. diſsput. ſsect. 8. num. 7. ubi etiam docet, ipſsum
37
Pontificem, etiam ubi ſsolus aliquid decernit in præceptis, ſseu rebus moralibus, quas tradit, vel approbat pro univerſsa Eccleſsia, errare non poſsſse, nec approbare turpia pro honeſstis, vel èex converſso damnare honeſsta tanquam iniqua; quia hoc repugnat veritati, & ſsanctitati Eccleſsiæ, & ideò in his etiam non poteſst errare Pontifex, ut probat, & de ſside eſsſse docet Antonin. 3. part. tit. 12. cap. 8. §. 2. quem cum aliqua moderatione ſsequuntur Canus lib. 5. de locis Theolog. cap. 5. Molina de iuſst. & iure, diſsp. 325. Bellarmin. Lib. 4. de Romano Pontif. cap. 5. Mauclerus ubi ſsuprà part. 2. lib. 4. cap. 6. cum alijs, quæ adduximus ſsup. lib. 2. cap. 24. num. 62.
Quinimò
38
etiam ſsi concederemus aliqua dubia in prædicta Novi Orbis debellatione legitimãdalegitimanda interveniſsſse, & auctores de ea conſsultos, diverſsas opiniones habuiſsſse, ex eo tamen, quòd plures illam, quęquæ debellationi favebat, ut veriorem, & probabiliorem propoſsuerunt, iuſstè, & legitimè ſsequi à noſstris Regibus potuit, etiam ubi de invadendis alienis provincijs agebatur, ex communi omnium Doctorum ſsententia, quos ſsuprà num. 31. retulimus, præcipue Victoria in d. relect. de iure belli, Caietan. & Sylveſster in ſsumma verb. Bellum, 1. quæſst. 1. Navar. in Manuali cap. 15. num. 15. & cap. 25. num. 4. Valentia d. diſsput. 3. 9. 16. punct. 2. col. 714. Bañez in 2. 2. quæſst. 40. art. 1. dub. 5. ex col. 1183. Balthaſs. Ayala de | iure, & offic. belli lib. 1. cap. 2. num. 31. Lorca d. diſsput. 53. num. 4. Suarez d. diſsput. 13. ſsect. 6. ex num. 2. Molina de iuſst. & iure, tract. 2. diſsp. 103. vel 113. & plures alij, quos refert, & ſsequitur eruditiſsſs. P. Mag. Fr. Anton. Perez in Laurea SalmãtinaSalmantina certamin. 10. Scholaſst. num. 104. & ſseqq. pag. 576.
Vt interim omittamus aliorum ſsententiam, qui in hoc, ut in alijs, exiſstimant, ſsecuros eſsſse, qui opiniones duntaxat probabiles amplexantur, etiam ſsi aliæ tutiores, & probabiliores exiſstant, præſsertim ubi non de facto, ſsed de iure dubio, & eius interpretatione, aut intelligentia tractatur, de quo videnda ſsunt, quæ latè & eruditè tradũttradunt Theologi recentiores poſst D. Thom. in 2. 2. quæſst. 63. art. 4. & quodlibeto 8. art. 3. D. Antonin. 1. part. tit. 3. cap. 10. §. 10. circa finem, ubi citat Albertum Magnum, & alios, Anton. à Corduba in quæſstionar. lib. 1. q. 39. Petr. Navarra de reſstitut. cap. 1. num. 277. Medina in 1. 2. q. 9. art. 6. pag. 307. & ſseqq. Armilla verb. Opinio Navar. in Manuali cap. 27. num. 277. Sotomayor, Mantius, Orellana, Bañez, & alij Salmanticenſses Primarij, & Salon in d. 2. 2. quæſst. 63. art. 4. cõtroverſcontroverſ. 2. Laurea Salmantina d. certam. 10. cap. 5. cum multis ſsequentibus, & latiſssimè Nicol. Garcia de beneficijs, 7. par. cap. 2. num. 24. & part. 11. cap. 5. à n. 361.
Quibus
39
mirum in modum favet alia aliorum doctrina, qui tradunt, cõmunemcommunem opinionem Doctorum efficere, ut Eccleſsia det iuriſsdictionem in multis caſsibus, etiam ſsi fortè opinio illa ſsit falſsa; cùm enim (inquiunt) licitum ſsit operari ex opinione probabili, ſsi omnia illa eſsſsent irrita, graviſssima incommoda ſsequerentur, de quo pluribus agit Enriquez de pœniten. lib. 2. cap. 14. num. 3. & 4. Thom. Sanchez de matrim. lib. 3. diſsput. 20. num. 2. & Leonard. Leſssius de iuſst. & iure lib. 2. cap. 29. num. 68.
Vnde & illud deſscendit, quod huic quæſstioni, de qua tractamus, maximè congruit,
40
Reges ſscilicèt noſstros iuſstè, & ſsecurè poſsſse retinêre provincias, quas pręvijsprævijs iſstis conſsultationibus debellarunt, & acquiſsierunt, etiam ſsi fortè ex poſst facto dubitari poſsſset, prædictas conſsultationes minus iuridicas, & legitimas fuiſsſse. Nam
41
ubi Princeps de conſsilio ſsuorum procerũprocerum, ac ſsapientum aliquid facit, omnia legitimè acta pręſumunturpræſumuntur, & cum iuſsta cauſsa, ita ut poſsteà impugnari, vel in dubium revocari non poſssit, obſstante nimirum exceptione ſsententiæ, & rei iudicatęiudicatæ, quæ ex eiuſsmodi conſsultationibus, aſsſsertionibus, & diligentijs orîtur, ut in pulchris caſsibus latè docent, & probant Socinus Iunior conſs. 95. num. 9. & 10. vol. 1. Matthæ. de Afflictis in cap. Domino Guerram. 2. notab ex num. 5. & 10. hîc finitur lex Feder. Thom. Grammat. deciſs. Neap. 65. num. 62. & 63. Tiber. Decia. conſs. 41. num. 29. & 62. vol. 2. Roland. conſs. 1. ex n. 86. ad 94. vol. 2. Ludolph. Schrader. conſs. 21. lib. 2. num. 111. Anton. Natta conſs. 487. ex num. 43. ad 47. vol. 3. fol. 24. Menoch. conſs. 100. num. 26. & 27. & Proſspe. Farinac. de delict. q. 63. cap. 3. num. 181. Et de cõſultationeconſultatione
42
bellorũbellorum in cõmunicommuni agentes, quòd ſsufficiat iuſstam cauſsam belli ab initio eſsſse diſscuſsſsam, tradunt Valencia, Bañez, & alij ex ſsuprà citatis.
Et in ipſsis terminis noſstræ quæſstionis debellationis Indorum, Victoria d. relect. 1. de Indis, num. 3. ubi poſstquàm reſsolvit, Principem dubium in bellis, vel alijs rebus gerẽdisgerendis, ut ſsit tutus in cõſciẽtiaconſcientia, debêre cõſulereconſulere illos, ad quos ſspectat, hæc docêre, cõcluditconcludit: Quòd ſsi poſst conſsultationem rei dubiæ diffinitum ſsit à ſsapientibus illud eſsſse licitum, qui ſsequitur illorum ſsententiam eſst tutus, etiam ſsi aliàs ſsit illicitum. A quo non diſsſsentit
43
elegantiſssimus P. Ioſseph. Acoſsta de procur. Ind. ſsal. lib. 2. cap. 11. & lib. 3. cap. 3. ubi concludit, non opor|tere in hac cauſsa amplius diſsceptare, ſsed veluti præſscriptum iam ſsit, optimâ fide agi debêre. Et quod in communi
44
de non repetendis antiquis Regnorum titulis, & initijs cum Balduino, & alijs tradidimus ſsuprà lib. 2. cap. 6. num. 46.
Ponderari etiam poteſst celebris doctrina
45
Abbatis in cap. cùm dilectus de conſsuetudine, quam refert, & ſsequitur Roder. XuarezSuarez in proœm. legum fori num. 19. & Burgos de Paz in l. 1. Tauri à num. 214. cum multis ſsequentibus: qui reſsolvunt, legem dubiam ita à conſsuetudine interpretari, ut à tali conſsuetudine non ſsit recedendum, licèt poſsteà appareat, legum id non ſsenſsiſsſse, Quò etiam reſspicit alia doctrina Panorm. conſs. 25. quæſst quæ ad pręſenspræſens vertitur, col. fin. vol. 2. quæ habet, conſsuetudinem efficere, ut ex duabus vel tribus opinionibus Doctorum inter ſse pugnantibus, illa magis ſequẽdaſequenda ſsit, cui conſsuetudo ſsuffragatur, licèt contraria ſsit communior; quam doctrinam repetit idem Panorm. in cap. at ſsi clerici, in prin. num. 25. de iudicijs, ubi Decius col. 13. ex num. 166. in edit. Romana, Gregor. Lopez in l. 53. gloſs. 1. in fine, tit. 6. part. 1. Ioan. Nevizan. in Sylva nupt. lib. 5. num. 64. & Parlad. lib. 1. rer. quotid. cap. 1. §. 11. num. 40. Opinio
46
quippe generalis ab antiquo derivata, & convenientibus rationibus ſsuffulta, habetur pro veritate, ut egregiè docet Bald. in l. conventicula, C. de Epiſscop. & Cleric. Cepola conſs. civili 38. num. 11. & Menoch. conſs. 152. num. 14. vol. 6.
Et ubi
47
in conſsultatione, & intellectu iuris obſscuri, aut controverſsi ſstudioſsa inquiſsitio, & diligens electio præcedit, omnes fatentur eius ignorantiam à culpa excuſsare, & iuſstam uſucapiẽdiuſucapiendi cauſsam præbere, ut notat Innocent. per text. ibi in cap. cùm dilectus de conſsuetud. Ant. Butr. Imola & Panormit. ibîdem, Baldus in proœmio Digeſst. verſs. Sed contrà videtur, Lud. Rom. conſs. 123. verſs. In caſsu propoſsito, Barthol. Socinus conſs. 47. num. 11. vol. 2. Cardinalis in Clement. fin. quæſst. 4. de regular. & in Clem. 1. de rebus Eccleſs. quæſst. 25. & in Clem. 1. §. ſsanè, de uſsuris in 4. oppoſsit. Felin. in proœm. Decretal. verſs. Et ideò ignorantia iuris, & in cap. de quarta de præſscrip. num. 27. laſs. in l. iuris ignorantia, C. qui admitti, & plures referens D. Covar. in reg. poſsſseſsſs. 2. p. §. 7. n. 12. Pet. Gilken. de pręſcriptpræſcript. 2. par. mem. 1. cap. 3. num. 2. & 7. Ioan. Garcia de nobilit. in initio, num. 17. Barthol. Medina in 1. 2. quæſst. 74. art. 5. & quęſtquæſt. 76. art. 2. & quæſst. 94. art. 2. Scho. in 2. diſst. 22. Valencia diſsput. 2. quæſst. 3. punct. 6. & q. 5. & Mart. Delr. in diſsquiſsit. mag. lib. 4. c. 4. q. 5. ſsect. 2. pag. 334.
Quibus conveniunt, quæ tradit, & latè probat Menchac. lib. 1. controverſs. illuſst. cap. 9. num. 19. & cap. 10. num. 2.
48
docens, ex bello etiam iniuſsto, ſsi publicè indictum ſsit, dominiũdominium non ſsolùm captivorum, ſsed etiam reliquarum rerum Prinicipibus quæri. Et quamvis poſsteà ſsubdat, id omne plenè reſstituendum eſsſse, ſsi perperam acquiſsitum fuerit, quod etiam amplecti videtur Sylveſst. verb. Bellum, quæſst. 9. & 10. Caietan. in 2. 2. quæſst. 16. art. 1. Victoria in relect. de iure belli, num. 33. Sotus lib. 4. de iuſst. & iure, quæſst. 7. art. 2. Valencia 3. tom. diſsput. 3. quæſst. 16. punct. 2. in fine, col. 718. & Mag. Lorca in 2. 2. ſsect. 7. diſsput. 55. ex num. 1. cum ſseqq. tenentes, quòd ſsi bellum fuerit per ſse quidem iniuſstum, per accidens autem iuſstum ob invencibilem ignorantiam, tunc poſsteà cognitâ veritate, ea ſsolùm reſstituenda erunt, quæ ſsuperſsunt adhuc ſsalva, aut in quibus ſsit factus quis ditior: non autem ea, quæ bonâ fide deſstructa, aut conſsumpta ſsunt, de quibus etiam latè noviſssimè agit Ægid. Bened. in l. ex hoc iure, 1. tom. cap. 1. ex n. 9. Et
49
conducit, quod in ſsimili tradit Petr. Navarra de reſstit. lib. 3. cap. 4. à num. 181. | cum ſseqq. ubi plures Theologos allegans, concludit, quòd accipiens alienum bonâ fide, & titulo habili à non domino, ſsi poſsteà comperiat, rem eſsſse alienam, efficitur malęmalæ fidei poſsſseſsſsor in foro conſscientiæ, & peccat mortaliter detinendo, & tenetur ad reſstitutionem, quem ex noſstris refert & ſsequitur Blaſsius Flores de Mena lib. un. pract. qq. q. 6. §. 2. n. 15. fol. 57. Hæc tamen
50
in noſstro caſsu non procedũtprocedunt, qui valdè diſssimilis eſst, cùm eo prædicta bona fides tot conſsilijs innixa, & tot iuris utriuſsque titulis ac rationibus fulta, inconcuſssè per longum, & longiſssimum tempus perſseveraverit, imò iam centenariam præſcriptionẽpræſcriptionem exceſsſserit, poſstquàm omne vitium elui, & omnem prorſsus actionem, vel repetitionẽrepetitionem ſsopiri, apertè docent Impp. in. l. ſsicut, & l. omnes, C. de præſscript. trig. vel quadr. ann. & Romani Pontifices in cap. de quarta, cap. ad aures de præſscription. cap. 1. A & 2. dilecto 15. quæſst. 3. Etenim
51
licèt præſscriptionem impium præſsidium, & improbam temporis allegationem appellet Iuſstin. Imp. in Novell. conſstit. 9. §. 1. quam citat Petr. Gilkenius in tract. de præſscrip. 1. part. cap. 1. num. 5. & Everard. Broncorſst. cent. 4. antinomiar. aſsſsert. 2. Et regulariter
52
melius ſsit nullum titulum allegare, quàm invalidum, aut defectuoſsum, ex his, quæ latè adducit Ægid. Bellamera deciſs. 50. & deciſs. 113. & clariùs deciſs. 287. & 393. Felinus in cap. cùm ordinem de reſscript. col. 2. Oſsaſscus deciſs. Pedem. 101. num. 31. & alij relati à Cardinali Tuſscho pract. concluſs. iur. verb. Titulus, concluſs. 312. Id quidem ubi mala ſsides & titulus omnino iniuſstus, aut ineptus intervenit, intelligi debet. Vbi tamen præſscriptio bonâ fide, & iuſstis initijs inchoata, & perfecta eſst, nihil amplius ad legitimam rei poſsſseſsſsæ retentionem deſsideratur, ita ut
53
etiam ſsi mala fides poſst completam præſscriptionem ſsuperveniat, res præſscripta reſstitui non debeat, ſsive iuris civilis, ſsive Canonici regulas attendamus, ut cum magis vera, & communi Opinione decidit gloſsſsa in cap. vigilanti, & in cap. ult verb. Temporis, de præſscrip. ubi Innocent. Hoſstienſs. Abb. Baldus, Felinus, Butrius, Collectarius, & alij, Dynus, Ioan. Andre. Ancharr. Philip. Francus, & Pet. Pechius in reg. poſsſseſsſsor de reg. iur. in 6. Didac. Covar. ibîdem 3. part. §. 2. num. 1. Bart. in Extravag. ad reprimendum, verb. Denuntiationem, Angel. in l. 1. C. de iudicijs, numer. 59. Iaſs. in l. diviſsionem, C. de iur. & facti ignor. & innumeri alij, quos referunt & ſsequuntur Tiraquel. in tract. ceſsſsante cauſsâ limit. 12. num. 16. Mencha. lib. 2. controverſs. illuſst. cap. 74. num. 1. Franc. Balbus de pręſcrippræſcrip. 2. part. 3. part. princip. quæſst. 9. num. 1. Everard. Broncorſst. antinom. cent. 4. aſsſsert. 7. Hieron. Zevallos cõmuncommun. contra comm. quæſst. 657. per totam, & quæſst. 729. num. 20. Ioan. Garcia de nobilit. gloſs. 6. num. 5. & noviſssimè ac latiſssimè Pet. Gilkenius, qui utriuſsque opinionis Auctores, & argumenta recenſset in eod. tract. 2. p. memb. 2. c. 8. per totum. Et ex Theologis idem probant, & defendunt D. Thom. quodlibeto 12 articul. 24. Scotus, Paludanus, & Maior. in 4. Senten. diſst. 15. quęſtquæſt. 11. Domin. Sotus lib. 4. de iuſst. & iure, quæſst. 5. art. 4. Angel. in ſsumma verbi Præſscriptio, § 26. & Sylveſster eodem verbo num. 13.
Qui inter alias rationes eas præcipuè conſsiderant, quòd
54
cùm mala fides ſsit ſscientia rei alienęalienæ, hæc poſst cõpletamcompletam præſscriptionem nocêre non poteſst, cùm iam ex iuris diſspoſsitione res effecta fuerit, quæ ab eo amplius avocari non poteſst; cùm is,
55
qui auctoritate iuris quid poſssidet, iuſstè, & benè poſssideat ſsecundùm D. Auguſst. in c. quid dicam 14. q. 4. l. iuſstè poſssidet, D. de acquir. poſsſs. l. 14. §. 1. D. de religioſs. & ſsumpt. fun. ibi: Quia bonæ fi|dei poſsſseſsſsor eſst, & dominium iuſstum habet, qui auctore iudice comparavit. Vnde ſsumpta eſst regula iuris, quæ habetur in l. qui auctore 137. D. de regul. iuris, ubi Pet. Fab. Rævard. & alij plura notarunt. Lex
56
namque magis noſstrarum rerum domina cẽſeturcenſetur, quàm nos ipſsi, vel ulli privati domini, cùm ſsit omnium Regina, l. 2. D. de legib.
Et quamvis in multis caſsibus iuris regula militer, quâ docemur, quòd ceſsſsante cauſsâ ceſsſsat effectus:
57
illa tamẽtamen non obtinet, cùm diſspoſsitio ſsuum effectum ſsortita eſst, l. ſsancimus, C. de ad min. tut. ibi: Non enim debet, quod ſsecundùm leges factum eſst, ex alio eventu retractari. Quia
58
actus perfecti, & abſsoluti per impedimentum ſuperveniẽsſuperveniens minimè vitiantur, l. inter ſstipulantem 83. §. ſsacram, ubi Iaſs. & cæteri de verbor. oblig. l. in ambiguis 186. §. non eſst novum, D. de regul. iur. ubi Decius, Maynerius, Cagnol. Rævard. & Petr. Faber. cap. factum legitimè, de regul. iur. in 6. cum innumeris alijs congeſstis a Petr. Pechio ibîdem, Corraſsio in l. pro parte, num. 10. D. de ſservit. & Anton. Gomez lib. 2. var. cap. 10. num. 21. Tiraquel. ubi ſsup. limit. 12. Claud. Prato Gnoſseon general. iur. lib. 6. tit 7. cap. 3.
Quibus non adverſsatur,
59
quod aliqui forſsitan antiquis, vel modernis tẽporibustemporibus hanc Indiarum conquiſsitionem in dubium vocaverint. Nam cùm Reges noſstri ſsuprà dictis conſsultationibus ducti, ſsemper bonam fidem habuerint, ea duntaxat cõſiderandaconſideranda eſst, quia
60
in his, quæ ad bonam fidem & animi ſsententiam pertinent, propriũproprium iudicium ſspectandum eſst, non alienũalienum, & magis facti quæſstio, quàm iuris verſsatur, ut docet text. egregius in l. 1. §. Iulianus, D. de itinere, actuq́ue priva. & in l. bonæ fidei 48. §. per contrarium, D. de acquir. rer. dom. ubi id tanquam ſsingulare notant Alber. num. 1. & Bart. num. fin. & idem Bart. & Salicet. per text. ibi in l. penult. C. de eviction. cum alijs, quæ tradit Ioan. Garcia de nobilit. in intio, num. 15. & 16. Et
61
credulitas probabilis habet vim tituli ut notanter docet Aretin. conſs. 42. in fine, Alex. conſs. 24. num. 19. & ſseqq. vol. 5. Mandellus conſs. 64. num. 57. & ſseqq. vol. 1.
Præſsertim ubi in præſscriptione triginta, aut quadraginta annorum verſsamur,
62
in qua, cùm titulus neceſsſsariò non requiratur, d. l. ſsicut, & dict. l. omnes, l. cùm notiſssimi, & l. penult. §. 1. C. de pręſcrippræſcrip. trig. vel. quadr. dict. c. de quarta, & cap. ad aures de præſscrip. cap. cùm Eccleſsia Sutrina de cauſs. poſsſs. cap. pervenit, de empt. & vend. ubi Iacob. Butrius, & Imola, cum multis alijs, quæ latè adducunt Paul. de Caſstro conſs. 152. Roman. conſs. 123. Craveta conſs. 165. num. 13. & in tract de antiq. § materia, num. 7. & Petr. Gilkenius de præſscript. 2. par. memb. 1. cap. 3. ex num. 8.
63
Quilibet etiam putativus, & illegitimus ſsufficit, & bonam fidem inducit, quamvis poſsteà invalidari poſssit, aut per errorem iniuſstum obrepſsiſsſse dicatur, ut benè poſst longam diſsputationem reſsolvunt Abbas in cap. auditis, num. 8. de præſscrip. Felinus in dict. cap. de quarta, num. 27. & ſseqq. eod. tit. Balbus in tract. de præſscrip. 2. part. 3. part. princip. & in repet. l. Celſsus, num. 12. D. de uſsucap. quam in calce eiuſsdem tractatus adiecit Mencha. lib. 2. controver. illuſst. cap. 77. à num. 14. Covar. in reg. poſsſseſsſsor. 2. part. §. 7. ex num. 5. verſs. Secunda concluſsio, Burgos de Paz conſs. 41. num. 13. Molina de primog. lib. 2. cap. 6. à num. 68. Oſsaſscus deciſs. Pedemon. 160. num. 10. & deciſs. 101. numer. 31. Sarmient. lib. 1. ſselect. cap. 6. num. 3. Menoch. conſs. 2. num. 341. & plures alij relati à Franc. Vivio 1. tom. commun. opin. verb. Præſscriptio, & verb. Titulus, Pinelo, & eius additionatore in auth. niſsi tricennale, num 12. C. de bon. mater. & Petr. Gilkenius ubi ſsuprà, & noviſssimus Ægidius | Benedictus, qui cùm hæc typis darem ad meas manus pervenit, in l. ex hoc iure, D. de iuſstitia & iure, 1. p. c. 3. num. 23. & 24. Quinimo, ſsi titulus probabilis, & tolerabilis ſsit, & per errorem iuris, aut etiãetiam facti dubij cõflatusconflatus, in quacunq;quacunque præſscriptione etiãetiam ordinaria, & quæ titulũtitulum deſsiderat, ſsufficere poterit, ut per tex. in c. cùm dilectus de cõſuetudconſuetud. probant communiter omnes ſscribentes ibîdem, & in dict. cap. de quarta de præſscrip. poſst gloſs. ibi verbo, Se poſsſse tueri, & reſsolvit Covar. vbi ſsup. n. 9. Molina n. 69. Menoch. num. 305. Vivius pag. 280. Pinel. d. num. 12. verſs. In iurisperito, & in l. 2. C. de reſscind. 2. p. cap. 4. num. 40. & Gilkenius, qui plurimos refert ubi ſsuprà num. 2. & 3.
Loading...