CAPVT VII. Indos, & reliquos infideles, qui Fidei prædicandæ, & conſservandæ cauſsa Chriſstianis Principibus ſsubijciuntur, naturali libertate privandos non eſsſse: idq́ue ſsummo ſsemper ſstudio à Catholicis noſstris Regibus cautum.

SVMMARIVM Capitis VII.

  • 1 Indi Occidentales an ſservi capientium effici poſsſsent? olim dubitatum fuit.
  • 2 Opinio erronea aliquorũaliquorum, qui Indos ſservos effici poſsſse putarunt, plura damna generavit.
  • 3 Libertas naturali iure inſspecto omnibus hominibus competit.
  • 4 Servitus communi omnium gentium iure ex iuſstis bellis induci cœpit. Et quare?
  • 5 Servi non tam à ſserviendo, quàm à ſservando dicuntur.
  • 6 Servitutis diffinitio, & qui de eius origine, cauſsis, & differentijs ſscripſserint? Et num. 32.
  • 7 Servitus non eſst contra aliquod expreſsſsum præceptum iuris naturalis.
  • 8 Bodini opinio damnatur, qui nunquam ſservitutem licitam, vel utilem eſsſse contendit.
  • 9 Cyrus apud Xenophont. & Horatius quid de hominum captivitate ſsentiant?
  • 10 Servi Græcè Soſs dicuntur quæſsi ſservati.
  • 11 Adagium, Quot ſservi, tot hoſstes, qualiter invertat Feſstus Pompeius?
  • 12 Captivitatem iuſstam etiam ex iniuſstis bellis oriri poſsſse, putat Menchaca. CõtrariumContrarium num. 75.
  • 13 Servus quis eius fit, à quo ſsuperatur.
  • 14 Servitutes hominum inſstar pecudũpecudum admiſsſsas, & locus D. Auguſstini.
  • 15 Bellum ex utraque parte iuſstum reperiri, vix poſsſsibile eſst. Et num. 76.
  • 16 Militari uſsu etiam capti in bello iniuſsto, ut ſservi detinentur.
  • 17 Captivitas etiam citra belli cauſsam exerceri poſsſse videtur.
  • 18 Lex poſstliminij 5. §. 1. D. de captivis expenditur, & declaratur. Et numero 83.
  • 19 Romani qualiter captivitatis, & poſstliminij ius exercuerint?
  • 20 Pet. Bellinus Indos Occidentales ſservos effici potuiſsſse, opinatur. Contrarium num. 89.
  • 21 Infideles ſsunt hoſstes Chriſstianorum, & etiam in Eccleſsia capi poſsſsunt.
  • 22 Hominibus quibuſsdam natura ſtannũſtannum dumtaxat infudit. Ex Platone.
  • 23 Barbaros ſservos effici eorum, à quibus excoluntur, aliqui putant.
  • 24 Æthiopum captivitas, qua ratione ab aliquibus defendatur. Et 27. & 108.
  • 25 Fortuna multis parcit in pœnam, ex Plinio.
  • 26 Indi rebelles, apoſstatæ, vel ſse ipſsos voluntariè vendentes, ſservi fieri poſsſsunt. Et num. 60.
  • 28 Iuſstitiam bellorum, quæ inter ſse Barbari, & Infideles gerunt, Chriſstiani anxiè indagare non debent.
  • 29 Infideles, & Barbari ſsuis legibus tam in pace, quàm in bello reguntur, & noſstrarum laqueis non innodantur.
  • 30 Cap. 1. diſst. 7. & Exodi auctoritas cap. 12. ponderatur.
  • 31 Legis veteris auctoritates an, & quatenus poſsſsint à Chriſstianis allegari ad deciſsionem cauſsarum?
  • 32 Vendere quis ſse ipſsum poteſst, ob pretiũpretium participandum.
  • 33 Indos ſservos effici non poſsſse, certior ſsententia eſst, & qui Auctores eam expreſsſsequantur. Num. 53.
  • 34 Dominatio quæ cõcediturconceditur Principibus Chriſstianis in Barbaros infideles ob Fidei receptionem à coacta, & vili ſsubiectione ac ſservitute aliena eſsſse debet.
  • 35 Suavitas multum conducit ad Fidei receptionem.
  • 36 Principes, qui populis recenter quæſsitis parum affecti ſsunt, D. Thom. reprehendit.
  • 37 Victores cum victis qualiter ſse habere debeant?
  • 38 Ammiani Marcellini elegans locus expenditur.
  • 39 Cap. noli 23. quæſst. 1. ponderatur, & illuſstratur.
  • 40 Victo, vel capto miſsericordia debetur, in quo pacis perturbatio non timetur.
  • 41 Infideles ubi convertuntur ad Fidem, filij Dei, & liberi fiunt, unumq́;unumq́ue in Chriſsto, & in Eccleſsia cum cæteris fidelibus corpus conſstituunt, ex D. Paulo, & Clement. Alexand.
  • 42 Domini ſse mitius habere debent cum ſservis ad Fidem converſsis.
  • 43 D. Matth. verba cap. 17: Ergo liberi ſsunt filij, explicantur.
  • 44 Fidei ſsuſsceptione mediante à quintuplici ſservitute liberamur.
  • 45 Chriſstiani quomodo ſservos poſssidere, eiſsq́ue uti debeant, ex D. Auguſstino.
  • 46 Legem ferre ſsummus Pontifex poteſst, & expedit, ut converſsi ad Fidem ab omni humana ſservitute liberi fiant. Servos, ſsi baptizentur, liberos fieri aliqui Rom. Pontifices ſstatuerunt, ibidem.
  • 47 Iudæis converſsis multum favent Romani Pontifices.
  • 48 Extravag. 2. de Iudæis, inter communes explicatur.
  • 49 Iudæis, qui convertuntur, multæ iniuriæ à tyrannis fiunt, & damna, quæ inde proveniunt.
  • 50 Converſsi de novo ad Fidem miſerabiliũmiſerabilium perſsonarum numero habentur, & privilegijs utuntur.
  • 51 Chriſstiani à Chriſstianis in bellis, quãtumvisquantumvis iuſstis, capti, ex generali conſsuetudine ſservi non fiunt.
  • 52 Balduinus notatur, dum iniuſstè damnat morem non effciendi ſservos eos, qui in bellis Chriſstianorum capiuntur.
  • 54 Pauli III. reſscriptum, pro libertate Indorum expenditur.
  • 55 Clemens IIX. Indos, tanquam tenellos Fidei palmites, ſsuavi manſsuetudinis imbre rigari præcepit.
  • 56 Reges Catholici plurimas leges, & cautiones fecerunt pro Indorum omnimoda libertate aſsſserenda, & tuenda.
  • 57 Columbus graviter reprehenſsus fuit à Regibus Catholicis, quòd Indos quoſsdam tanquam ſservos in Hiſspaniam miſsit.
  • 58 Caroli V. Imper. temporibus multis modis & pœnis Indorum libertati conſsultum fuit.
  • 59 Indi rebelles, caribes, Canibales, & alij nimus efferati, et ſsi aliquando ſservi effici iuſssi fuerint, poſsteà tan entamen hoc abrogatum fuit. Et quare? numero 61.
  • 61 Indos primis illis tẽporibustemporibus pravi duces ac milites ſsub varijs, & iniuſstis coloribus captivabant.
  • 62 Granatenſsium rebellium filij parvuli propter dubium circa eorum ſservitutem exortum, liberi declarati ſsunt.
  • 63 Æthiopes ſsi quis gregatim mercatus ſsit, & dubitet de iuſsta captivitate aliquorum, & qui illi ſsint, diſstinguere nequeat, omnes liberos dimittere debet.
  • 64 Libertas inæſstimabilis, & favorabilis eſst, & pro ea in dubio pronuntiandum.
  • 65 Libertatis datio pia, & meritoria cenſsetur, eiuſsq́ue favore multa contra communes iuris regulas ſstatuta ſsunt.
  • 66 Libertate nihil gratius præſstari poteſst, & eius privatio omni ſsupplicio gravior cenſsetur, & morti comparatur.
  • 67 Leges, & ſschedulæ Regiæ, quæ omnes Indos ſstatim liberos iudicari iubent, & | in poſsſsidentes probandæ legitimæ ſservitutis neceſsſsitatem tranſsmittunt, qua ratione nitantur?
  • 68 Servitutis in poſsſseſsſsione qui morantur, regulariter pro verè ſservis haberi debent: & quando hoc limitetur?
  • 69 Poſsſseſsſsio vitioſsa non relevat quem ab onere probationis.
  • 70 Lex 5. titul. 14. part. 3. & verba Gregor. Lopez ibidem ponderantur, & explicantur.
  • 71 Liberi eſsſse omnes homines præſumũturpræſumuntur, & in naturali ſstatu manere.
  • 72 Indi nunquam aut rarò ea intentione, aut iuſstificatione debellati ſsunt, ut ſservi effici potuerint.
  • 73 Indi rebelles, quo pacto compeſscendi, & puniendi ſsint?
  • 74 Bellum nunquam poteſst eſsſse iuſstum, ubi nulla præceſsſsit iniuria.
  • 76 Bellum licèt non verè, probabiliter tamen ex utraque parte iuſstum eſsſse poteſst.
  • 77 Bellum ut legitimum ſsit, non ſsolùm iuſstitiam cauſsæ, ſsed etiam Principis licẽtiamlicentiam, & auctoritatem requirit.
  • 78 Legis antiquæ, privata bella prohibentis, verba referuntur.
  • 79 Maieſstatis læſsæ tenentur, qui ſsine licẽtialicentia Principis bella inferunt.
  • 80 Indi ex bellis, ſsine licentia Principis illatis, non magis ſservi effici potuerunt, quàm ſsi à Pyratis, vel latronibus caperentur.
  • 81 Bella iniuſsta ſsecundùm Bald. ſsunt manifeſsta latrocinia.
  • 82 Belli iuſsti, & legitimè indicti, ſsi quis ordines excedat, ad reſstitutionem tenetur.
  • 84 Extraneas gentes ob id ſsolum, quòd nobiſscum fœdus non habeant, ſservas efficere non poſsſsumus. Et num. 87.
  • 85 Hoſstes veri non ſsunt, quibus ſsolemni modo bellum indictum non eſst.
  • 86 Bella apud Romanos quibus cæremonijs denuntiarentur? remiſsſsivè. Lex mulier 6. D. de captivis, exponitur, ibidem.
  • 88 Indi alieno Orbe reperti non pertinẽtpertinent ad Pomponij reſsponſsum.
  • 90 Romani qualiter hoſspitij, & confœderationis iura cum provincijs inirent? remiſsſsivè.
  • 91 Beneficia, quæ Barbaris in Fidei prædicatione impenduntur, ſservitutis irrogatione penſsanda non ſsunt.
  • 92 Servi per Fidei, & baptiſsmi ſsuſsceptionem liberi non fiunt.
  • 93 Baptiſsmi Sacramentum homines liberos fortius in ſsua libertate confirmat.
  • 94 Indi, & Æthiopes quales & quando ſservi effici poterunt?
  • 95 Bella ubi inferuntur, ob bonum, & defenſsionem alicuius, quid defendẽsdefendens ſsumere poſsſsit?
  • 96 Indi OccidẽtalesOccidentales, exceptis Mexicanis, rarò ſservitute bello captorum utebantur. Et 103.
  • 97 Phœnices olim, ultra alias divitias Hiſspaniæ, Hiſspanos furabãturfurabantur, & in alijs provincijs ut ſservos vendebant.
  • 98 Tyrus, Phœnicum Metropolis, ditiſssima fuit.
  • 99 Tagormæ, ſsive Togormæ nomen apud Ezechiel. cap. 27. quid ſsignificet?
  • 100 Ezechielis verba capit. 27. ibi Thubal, & Moſsoch, de Hiſspania accipiuntur.
  • 101 Plagiarij ſsunt, qui homines liberos rapiunt, & vendunt, & quibus pœnis ſsubdantur.
  • 102 Lex ult. C. ad legẽlegem Flav. de plagiar. remiſssivè explicatur.
  • 104 Indi etiam ſsi venditi dicantur ab alijs Indis, qui eos bello ceperunt, vel quia ipſsi ſse vendiderint, ſservi eſsſse non poſsſsunt.
  • 105 Infidelitatis tempore, quæ quis illicitè habuit, ea etiam Chriſstianus effectus reſstituere debet.
  • 106 Infidelium malas leges vitare, vel emendare Chriſstiani tenentur.
  • 107 Latro eſst, qui à latronibus comparare ſsolet.
  • 108 Æthiopum ſservorum venditio & negotiatio difficilis, & periculoſsa videtur Molinæ, & alijs.
  • 109 Æthiopes ſservos qui emunt, quando in conſscientia ſsecuri ſsint?
  • 110 Servus quis ut in perpetuum effici poſsſsit, debet pretium ſservituti æquale eſsſse.
  • 111 Mancipia, quæ ex India Orientali adducuntur, quando verè ſservire debeant? Et num. 116.
  • 112 Servorum Indiæ Oriantalis occaſsione plures lites in Limano Senatu exortæ ſsunt, & varijs, ac contrarijs ſsententijs terminatæ, & de earum fundamentis.
  • 113 Schedulæ Regiæ referuntur, quæ prohibent Indos etiam Orientales in his OccidẽtalibusOccidentalibus ſservos fieri, quãvisquamvis Mauri eſsſse dicantur.
  • 114 Indorum Orientalium ſservitus, aut libertas non ex Regni Caſstellæ, ſsed Luſsitaniæ legibus, & ordinationibus iudicanda videtur.
  • 115 Auctor in dubio ſservitutis Indorum Orientalium, conſsuluit D. D. Anton. à Morga Præſsidem Quitenſsem, & quid ille reſsponderit?
  • 116 Sinæ, aut Iapponienſses ſservi effici non poſsſsunt, niſsi ubi ſse, aut filios ſsuos vendunt, & tunc temporaliter ſserviunt.
Haec, quæ adeò latè de titulis acquirendi, & retinendi huius Novi Orbis in ſsuperioribus diſsputavimus, præiudicio quodam oſstendere poſsſsent, quid in ea quæſstione probemus, quæ olim diu ac multum agitata comperitur. Vtrum
1
ſscilicet Indi, qui prædictis modis Hiſspanorum Regum Imperio, & ditioni acceſsſserunt, ſservi cẽſendicenſendi ſsint, & ſservorum iure tractandi, vel potiùs in ſsua naturali libertate remaneant, ita ut à cæteris eorumdem Regum vaſsſsallis in nihilo differant? Sed quoniam gravis admodum, atque utilis eſst, & in his provincijs, primis illis temporibus, plures rixas, & contentiones excitavit, plureſsque etiam Regij Senatus conſsultationes ac declarationes extorſsit, operępretiumoperæpretium duxi, illam nunc ſspecialius examinatam pro coronide huius libri ſsubtexere, ut veritas dilucidior appareat: cuius
2
ignorantia, vel tergiverſsatio tot olim Hiſspanos in periculum gehennæ deduxit, & tot Indorum millia miſserabili ſstrage conſsumpſsit, quam paſssim multi pij, & docti viri ſsuis ſscriptis deplorant, & pręcipuèpræcipuè Epiſscopus Chiapenſs. in peculiari libello, cui deſstructionis Indiarum titulum fecit.
Et in primis, qui eiuſsmodi Indorum captivitatem, & ſservitutem tueri conantur, eâ argumentatione ducuntur; quòd
3
etſsi libertas res naturalis ſsit, & naturali iure inſspecto omnibus hominibus competat, l. manumiſssiones 4. D. de iuſstitia & iure, l. libertas 4. D. de ſstatu hom. l. quod attinet 32. D. de regulis iuris, l. ſsi id quod 64. D. de condiction. indeb. §. libertas inſstitut. de iure perſson. l. 1. tit. 22. part. 4. cum alijs, quæ eruditè poſst Ciceron. lib. 1. de offic. tradit Connanus lib. 2. cõmentcomment. cap. 1. Alexand. lib. 1. Genial. cap. 10. ubi Tiraquel. idem Tiraquel. de nobilit. cap. 6. numer. 4. & Vaconius lib. 1. declarat. iur. cap. 10. & ſsequentibus. Vnde meritò dixit Quintilian. lib. 3. cap. 10: Liberos natura omnes, & ijſsdem conſstare elementis, & fortaſsſsis antiquis etiam | nobilibus ortos dici poteſst. Adhuc tamen cum Barbari, & infideles ob id ſsolùm quòd tales reperiantur, bello domari, & ſsubiugari poſssint, ex doctrina Ariſstotel. Ioan. Maior. & aliorum, de qua latè egimus ſsup. lip. 2. cap. 7. & 10. cum ſsequentibus, & aliæ etiam cauſsæ intervenerint, propter quas iuſstis bellis puniri potuerunt, ut in eodem libro probavimus, non debet novum aut inſsolens iudicati, ſsi eos captivitatis, & ſservitutis legibus ſsubijciamus: cùm
4
ex communi omnium gentium iure deſscendat, ut naturalem illam libertatem amittant quicunque bello, & armis ſsubacti ſsunt, & ut capti in poteſstatem, & ſservitutem victorum redigantur, qui cùm eos occidere potuiſsſsent, iuſstius multo eorumdem operis, & miniſsterijs uti, & ad hoc cuſstodire, & ſservare potuerunt. Propter
5
quod ſservi, non tam à ſserviendo, quàm à ſservando, appellari cœperunt &
6
ipſsa ſservitus definitur, cõſtitutioconſtitutio iuris gentium, quâ quis dominio alieno contra naturam ſsubijcitur, dict. l. manumiſssiones, verſsic. Sed poſsteà quàm, & dict. l. libertas, verſsic. Servitus, l. pupilli 239. §. 1. D. de verborum ſsignificatione, §. ius autem, gentium, inſstitut. de iure natur. §. ſservitus, & § ſservi autem, inſstit. de iur. perſson. cap. ſsi quis ſservum 1. & 2. 17. quęſtquæſt. 4. dict. l. 1. tit. 21. par. 4.
Circa quarum rationem, & interpretationem, & de origine, cauſsis, & differentijs ſservitutis, &
7
quòd non ſsit contra aliquod expreſsſsum pręceptumpræceptum, aut prohibitionem iuris naturalis, latè ultra ordinarios in his locis, ſscribit Div. Auguſstin. lib. 19. de Civitat. Dei cap. 15. & ſsequentibus, D. Iſsidor. lib. 5. Etymol. capo. 27. Clemens Alexandr. & eius additionator Gentian. Hervetus lib. 2. Strom. cap. 8. & lib. 4. cap. 2 Alexand. ab Alexandro lib. 3. Genial. cap. 20. ubi Tiraquel. idẽidem Tiraq. de iure conſstit. limitat. 30. Covarr. in regula peccatum, 2. par. §. 11. ex numer. 2. Sotus lib. de iuſstitia & iure, quæſst. 2. artic. 4. Menchaca controverſs. illuſst. cap. 9. Forcat. dialog. 26. & in rub. D. de ſservit. ex num. 4. Corraſs. in eâdem rub. ex num. 13. Connan. dict. lib. 2. comment. cap. 1. 2. & 3. Vaconius dict. cap. 12. Anton. Roſscius lib. 2. memorab. iur. cap. 8. numer. 80 Claudius Cotereus lib. 2. de iure milit. cap. 24. Petr. Gregor. lib. 6. de Repub. cap. 12. & lib. 11. Syntag. capit. 1. per totum, Simancas in Cathol. inſstit. titul. 61. de ſservis, Rævard. lib. 1. var. cap. 9. idem Rævard. & Petr. Faber in l. quod attinet, & in l. libertas 122. D. de regul. iur. lib. 2. Semeſst. cap. 3. pag. 35. & lib. 3. cap 16. Hieronym. Savarus in notis ad carmin. Sidon. Apollin. pag. 36. Ioan. Fungerus in Etymol. verb. Servus, pag. 1069. Bañez, & reliqui Theologi poſst DivũDivum Thom. in 2. 2. q. 40. art. 1. Michaël Salon in eâd. 2. 2. quæſst. 3. de domin. art. 1. per totum, Cardinal. Bellarmin. tom. 1. controverſs. lib. 3. de laicis cap. 7. Navarrus in cap. ita quorundam, de Iudæis, notabili 11. gloſsſs. penult. numer. 12. Molina de iuſstitia & iure, tractat. 2. diſsput. 32. & 33. Salas de legib. diſsput. 2. ſsect. 5. Leſssius in eodem tractat. lib. 2. cap. 5. dub. 4. Rebellus de obligat. iuſst. lib. 1. quæſst. 2. ſsect. 3. numer. 16. & quęſtquæſt. 9. & ſsequentib. Vazquez in 1. 2. diſsp. 157. cap. 4. & noviſsſsimè Ægid. Bened. in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, tom 1. cap. 1. num. 6. & 8. Mag. Marquez in Gubern. Chriſst. lib. 1. cap. 2. ubi
8
adverſsus Bodinum, ſservitutem iuſstis bellis inductam licitam & utilem eſsſse eleganter oſstendit. Et huc reſspiciens
9
Cyrus apud Xenoph. lib. 3. dicebat: Apud omnes homines peculiarem legem eſsſse ut capta hoſstium civitate, victoribus cedant & capita, & in civitate opes, & Horatius epiſstol. 16. in fine:
Vendere cùm poſsſsis, captivũcaptivum occidere noli,
Serviet utiliter, ſsine paſscat durus aretq́;aretq́ue
Naviget ac medijs hiemet mercator in undis,
Annonæ proſsit, portet frumenta, penuſsq́ue.
Vnde
10
Græcè ſservi Soſsiæ, quaſsi ſservari, & liberati dicebantur, ut conſstat ex notis ad Terent. in princip. & Feſstus Pompeius de verb. ſsign. pag. 201. adagium
11
illud: Quot ſservi, tot hoſstes, converſsis verbis legendum eſsſse, inquit: Quot hoſstes, tot ſservi, nimirum, quòd ad ſserviendum ſservarentur.
Secvndò, ad eandem Indorum ſservitutem generaliter inducendam, expendi poteſst opinio Menchacæ d. lib. 1. controverſs. illuſst. cap. 9. num. 14. & ſseqq. ubi communem Doctorum traditionem reprehendens, quæ ſsolùm ex iuſstis bellis captivitatis ac ſservitutis iura concedit, affirmare audet,
12
idem ius ex iniuſstis etiãetiam acquiri, cùm leges, de hac re loquentes, nullum inter bellum iuſstum, aut iniuſstum diſcrimẽdiſcrimen cõſtituantconſtituant, & ubi ad pręliumprælium ventum eſst, victi victoribus ex communi omnium gentium conſsuetudine ſsubijciantur, ut duriora, atque immitiora dãnadamna vitarentur, nempè neces, cruentaq́;cruentaq́ue captivorum dilaniatio, quæ non minus in bello iniuſsto, quàm iuſsto timeri poſsſsent, ſsi mancipia capientium non fierent. Ad quod probandum, ultra illud Cyri, quod ſsuprà retulimus, conſsiderari poteſst
13
generale illud axioma, quod habetur 1. Petr. 2. & refertut à Salone ſsup. col. 350: A quo quis ſsuperatur, eius ſservus eſst, & conducunt verba D. Auguſstini lib. 3. de liber. arbitr. cap. 10. ubi
14
ſservitutes hominum, ferè inſstar pecudum, admiſsſsas eſsſse inquit, æquitatiq́ue conſsonum putat, ut qui aliquem ceperit, ei dominetur, ſsic etenim habet: Nam & illud appenſsum eſst æquitatis examine, ut nec ipſsius diaboli poteſstati negaretur homo, quem ſsibi male ſsuadendo ſsubiecerat. Iniquam enim erat, ut ei, quam ceperat, non dominaretur. Et
15
cùm bellũbellum ex utraque parte iuſstum invenire, vix poſssibile ſsit, ut advertit idem MẽchaMencha. ſsup. num. 15. & diſsputat Sotus lib. 5. de iuſst. & iur. q. 1. art. 7. Covarruv. in. dict. reg. peccatum, 2. par. §. 10. num. 6. & alij, quos inſsrà num. 76. citamus, ſsi ſsuprà dictum diſscrimen admitteretur, ex nullo ferè unquam bello capti ab uno ex victoribus, iniuſstam cauſsam fovẽtefovente, ſservi effici
16
poſsſsent, quod nuſsquam militaris uſsus admiſsit, l. 1. D. de Senat. ibi: Quod nuſsquam relatum eſst, nec uſsquam receptum.
Tertiò
17
facit, quia etiãetiam citra belli cauſsam ſservitutis iura exerceri poſsſse videntur, quotieſscunque quis hominẽhominem capit, cum quo ſsuis nulla ſsunt hoſspitij, neque amicitiæ fœdera, qualitercunque in eius poteſstatem pervenerit, ut docet
18
PõponiusPomponius in l. poſstliminij 5. §. 1. D. de captivis, cuius hæc ſsunt verba: In pace quoque poſstliminium datum eſst. Nam ſsi cum gente aliqua neque amicitiam, neque hoſspitium, neque fœdus amicitiæ cauſsa factũfactum habemus, hi hoſstes quidem non ſsunt, quod autẽautem ex noſstro ad illos pervenit, illorum fit: & liber homo ab eis captus, fit ſservus eorum. Idemq́ue eſst, ſsi ab illis ad nos aliquid perveniat. Hoc quoque igitur caſsu poſstliminium datum eſst: quem textum ita generaliter intelligit, & elegantem appellat Covarr. in dict. reg. peccatum, 2 par. §. 11. num. 8. verſsic. Imò & Romani, dicens,
19
Romanos ius captivitatis, & poſstliminij etiam cum ijs obſservandum conſstituiſsſse, qui nec latrones, nec pyratæ, nec hoſstes publici eſsſsent, modò cum eis nullam amicitiam, nullum hoſspitij ius contraxiſsſsent: & ſsequitur Pet. Gregor. lib. 11. de Repub. cap. 15. num. 2. Et
20
ad Indos noſstros, cum quibus nobis olim nulla neque amicitia, imò neque cognitio erat, ſspecialiter accommodat Petr. Bellinus in tract. de bello, & re militari, 2. par. tit. 12. num. 5. qui eſst in 16. tom. tract. ubi ſsic ſcriptũſcriptum reliquit: Meritò igitur Hiſspani Indos illos Occidentales ab Orbe noſstro diviſsos, & Græcis, ac Latinis incognitos, periculoſsa, atque audaci navigatione noſstro avo inventos, auſspicijs quidem Hiſspanicis, & Ferdinandi, | atque Iſsabellæ Regum, demumq́ue Caroli V. huius nominis Cæſsaris, ac Regis, opera tamen, & labore Italici viri Chriſstophori Columbi Ianuenſsis, meritò inquam Hiſspani Indos illos in ſservitutem trahebant, lege illa poſstliminij ita concedente. Maximè cum prædicti Indi infideles eſsſsent, quos per
21
conſsequens ChriſtianorũChriſtianorum hoſstes eſsſse conſstat ex l. fin. & ibi Bald. C. de capt. adeò ut in Eccleſsia capi poſssint, ut per Oldrad. conſs. 54. & per Franc. Aretin. in auth. navigia, C. de furtis.
Qvartò, nonnulli eâ conſsideratione moventur, quòd cùm Barbari iſsti ex illis hominibus eſsſsent quibus
22
naturam ſstannum dumtaxat infudiſsſse, nihil autem auri, vel argenti, tradit Plato lib. 3. de Repub. col. penult. relatus à Matienzo in Dialogo Relat. 5. part. cap. 4. num. 10. cui convenit Ariſstot. lib. 1. Polit. cap. 3. in fin. Et à
23
Noſstris exculti fuerint, & inſsigni eo beneficio affecti, ut in veri Dei cognitionem, & Evangelij lucem venirent, non fuit multum, ut in præmium ſsibi eos ſservos efficerent, quemadmodũquemadmodum
24
in Æthiopum captivitate contingit, quæ à Luſsitanis frequentatur, quam hoc titulo & colore, à quibuſsdam defendi teſstatur Sotus in 4. diſst. 5. q. un. art. 10. pag. 270. Salon ſsup. col. 352. verſs. Nec valet, Molina qui ſse ita accepiſsſse ab Æthiopum mercatoribus, inquit de iuſst. & iure, tract. 2. diſsp. 34. col. 167. Marquez in Gubernat. Chriſst. lib. 1. cap. 2. pag. 10. & diximus ſsup. lib. 2. cap. 7. numer. 69. & 70. Quibus
25
addo Plinium lib. 15. cap. 1. ubi de miſserabili ſsorte loquens, quâ gens Cauchorum in ſsuis provincijs utitur, ſsubdit: Et hæ gentes ſsi vincantur hodie à populo Romano, ſservire ſse dicunt. Ita eſst profecto, multis fortuna parcit, in pœnam, & Claudian. carm. 43. in 3: Nunquam libertas gratior ulla Eſst ſsub Rege Pio.
Præſsertim cùm multi ex his infidelibus, qui Noſstrorum mancipium & ſservitutem deducebantur, in
26
eos rebellaſsſsent, apoſstataſsſsent, vel citra aliquam bellorum iniuriam ab alijs Indis emerentur, ac permutarẽturpermutarentur; qui cùm inter ſse inteſstinis, ut plurimum, bellis arderent, quos ex hoſstibus capiebant, Hiſspanis vendebant, aut permutabãtpermutabant, vel ſse ipſsos, ob pretium participandũparticipandum, venundari patiebantur. In quibus ſsaltem, & in illis, qui ab his fuiſsſsent procreati, dubium non eſst, quin Noſstri iuſstum titulum iure gentiũgentium acquirerent, Levitic. cap. 25. Exod. 21. & 22. d. l. ex hoc iure, dict. §. ius autem gentium, & dict. §. ſservitus, & §. ſservi, inſstit. de iure perſson. cum ſsimilibus ſsuprà relatis, iũctâiunctâ l. alienatio 67. D. de contrahend. empt. l. traditio cum alijs, D. de acquir. rer. dom.
Quâ etiam
27
ratione dictorum Æthiopum, & Iapponiorum vẽditiovenditio, ſservitus, ac commercium, quod inter nos uſsitatiſssimum eſst, à viris pijs & doctis defendi, & excuſsari ſsolet, ut conſstat ex Navarro in Manuali cap. 23. num. 96. ubi ita inquit: Quæritur autem hìc novè, an peccent, cum obligatione reſstituendi, ementes Æthiopes, Indos, vel alios delatos èex ſsuis terris in alias? Reſspondeo, quòd non: ſsi ſsciuunt, aut probabiliter credunt, eos fuiſsſse èex ſse, vel ab alijs cum conſsenſsu eorum venditos, vel in bello iuſsto captos, aliàs ſsecus. Et idem in effectu ſsentit Molina ubi ſsup. diſsp. 33. & ſseqq. & Rebell. dict. lib. 1. de obligat. iuſst. q. 9. & ſseqq. & licèt ſsub dubio Fr. Thom. à Mercado in ſsum. contract. cap. 20. Non
28
enim videtur, quòd Hiſspani dum eiuſsmodi ſservos emunt, teneantur, nimis anxiè inquirere, & indagare qualiter, aut quo iure in venditorum ſservitutem devenerint, cùm ipſsi quantumvis Barbari ſsuas leges, & conſsuetudines habeant, quibus
29
tam in bello, quàm in pace reguntur, l. omnes populi, D. de iuſst. & iure, & noſstrarum legum auctoritate non cenſseantur, neque earum laqueis innodentur, ut poſst Bart. num. 24. docent communiter ſscribentes in l. cunctos populos, C. de ſsumm. Trinit. & in noſstris terminis, Indorum ſservitium | deſsendens, quos Yanaconas vocamus, adverſsus Navarr. Molinam ſsup. defendit Dom. Petr. Bejaranus Advocatus quondam facundiſssimus, & poſsteà Argentinæ Cancellariæ Senator digniſssimus in quodãquodam manuſscripto prædicti argumenti libello, circa finem.
Et manifeſstiùs probari poteſst
30
ex auctoritate iuris Divini, quęquæ extat Exod. 12. & refertur à Gratiano in c. 1. diſst. 7. ubi videmus, non extraneos modò, verùm & ipſsos Hebræos ab extraneis fortè captos, & poſsteà alijs HebręisHebræis venditos, iuſstam ſservitutem ſservire, nec niſsi poſst tempus ibi relatũrelatum manumitti poſsſse. Qui locus poteſst optimè ad huius rei confirmationem expendi: nam
31
& aliãaliam ſsimilem legis veteris auctoritatem in iudicialibus allegat Rom. PõtifexPontifex in cap. 1. de iniurijs, & in cap. afferte, de præſsumpt. & alibi ſsæpè.
Et quòd auctoritas Scripturæ poſsſsit allegari ad litium deciſsionem, tenet Abbas num. 4. per text. ibi in cap. 1. de officio deleg. eo tamen moderamine, & diſstinctione, quam doctè tradit Covarruv. lib. 1. var. cap. 17. num. 1. in his ſscilicet, quęquæ iudicialia fuerunt, quatenus à lege poſsitiva approbata ſsunt, & in moralibus, quatenus à Christo Domino in lege Evangelica, & a natura inſstituta, non tamen ex auctoritate veteris legis, ut benè explicat Sotus lib. 2. de iuſst. & iure, art. 4. concluſs. 2. Petr. de Aragon in 2. 2. q. 87. art. 1. & Ioan. de Salas de legib. diſsp. 23. per totam, ubi ponunt diſscrimen inter præcepta cæremonialia, & iudicialia illius veteris legis, poſst d. Thom. 2. 2. quæſst. 37. art. 1. & in 1. 2. q. 104. art. 3.
Et conducunt
32
alia, quæ de ijs, qui ſse vendunt ad pretium participandũparticipandum, & de alijs verijs titulis ſservitutem legitimam inducentibus tradunt I. C. in l. 1. & 4 D. de liberali cauſsa, l. non ideo, l. ſsi miniſsterium, C. eod. l. & ſservorum, l. homo liber, D. de ſstat. hom. Iuſstinian. in §. penult. inſstit. de iure perſson. D. Antonin. in ſsumm. 3. par. tit. 3. §. 5. Sylveſster, & Angelus in ſsumm. verb. Servitus, & latè Ludov. Molina dict. 1. tomo de iuſst. & iur. tract. 2. diſsp. 36. verſs. Tertius titulus, col. 160. & ſsequentib.
Sed his
33
non obſstantibus, contraria ſsententia ut verior, & longè ſsecurior amplectenda eſst. Nam cùm ratio, ob quam iſstis Barbaris, & infidelibus Chriſstiani Principes dominari poſsſsint,
34
eorum converſsionem, ac meliorem gubernationem reſspiciat, ut conſstat ex his, quæ lib. 2. cap. 9. & alibi ſępèſæpè retulimus. Et hoc idem in conceſsſsione Alexandri Sexti expreſssè, atque enixè cautum reperiatur, ubi Reges noſstros pijſssimos, & per conſsequens vaſsſsallos ab eis miſsſsos hortatur, ut pro ipſsorum Indorum converſsione, & ſsalute, omni conatu, ſstudio, & diligentia invigilent, nullis laboribus, nullis impenſsis, nulliſsq́ue parcendo periculis, etiam proprium ſsanguinem effundẽdoeffundendo, apertè conſsequitur, in antiqua, & naturali ſsua libertate relinquendos eſsſse: nam
35
ſsuavitas magis ad Fidei receptionem, & perfectionem conducit, ut latiùs probavi dict. lib. 2. cpa. 14. ex num. 39. & cap. 17. num. 88. cum ſseqq. & ſsecundùm doctrinam Ariſstotel. D. Thomæ, & Auguſstini, & aliorum plurium, quam etiam adduxi eodem lib. 2. cap. 8. num. 119. & ſsequentibus, & cap. 9. num. 22. prælatio, quęquæ inducitur ob maiorem ſsubditorum utilitatem, non tam dominantium augmentum, quàm dominandorum commodum reſspicere debet.
Et idem eruditè obſservat Michaël Salon in dict. 2. 2. q. 3. de dom. art. 1. col. 348. & melius Covarr. in dict. reg. peccatum, 2. par. §. 11. num. 5. verſsic. Hæc tamen, ubi ad hoc refert elegantiſsſsima verba Ioan. Driedoni de libert. Chriſstian. lib. 1. pag. 8. Ubi docet prædictum dominium à coacta & vili ſsubiectione, & ſservitute abeſsſse debere, & cum gaudio, cordiſsq́ue lætitia voluntarijs obſsequijs exercendum eſsſse, | quemadmodum & iuſsti Præſsides nunc imperant, non cupiditate dominandi, ſsed officio conſsulendi, & dirigendi. Quo
36
fit, ut idem D. Thom. in 1. 2. quæſst. 105. art. 1. ad 2. meritò eos Principes notet, qui populos ditioni ſsuæ recenter adiectos, non tanquam filios amore paterno, ſsed tanquam privignos, & advenas vitricali, ſsive novercali odio proſsequi ſsolent.
37
Victores quippè cum victis (niſsi contumaces & refractarij ſsint) clementer, & leniter agere debent, & ne victoriæ gloria, ſsævitiæ maculâ obfuſscetur:
Vna gerat bellum manus, pacem altera reddat.
Quia, ut præclarè inquit
38
Ammian. Marcellin Pernicioſsi iſsti ferociæ ſstatus mitigandi ſsunt: omninoq́ue cogitandũcogitandum eſst, non illum vinci hoſstem ſsolum, qui cadit in acie armis oppreſsſsus & viribus, ſsed multò tutius etiam tuba tacente, ſsub iugum mitti voluntarium, qui ipſsa re ſsenſsit, nec fortitudinem in rebelles, nec lenitatem in ſsupplices victori deeſsſse. Quem locum, & plura alia in hanc rem opt mèoptimè expendit Simon Maiol. in dieb. Canicul. tom. 3. colloq. 2. de bellor. eventib. pag. mihi 459. & ſseqq. Pet. Fab. d. lib. 2. Semeſst. cap. 3. pag. 24. & Pat. Franc. Suarez in tract. de charit. diſsp. 13. ſsect. 7. ex num. 6. & diſsp. 5. ſsect. 5. num. 1. & ſseqq. ubi quòd ex pręceptopræcepto charitatis tenemur, non odiſsſse inimicos.
Et eſst videndus D. Auguſst. ad Bonifac. epiſst. 207. relatus in
39
cap. noli 23. q. 1. ubi bellatores monet, ut ſsint etiam in bellando pacifici, utq́ue eos, quos expugnant, ad pacis utilitatẽutilitatem vincendo perducãtperducant: & poſsteà ubditſubdit: Itaque hoſstem pugnantem neceſsſsitas perimat, non voluntas; ſsicut rebellanti, & reſsiſstenti violentia redditur; ita
40
victo, vel capto miſsericordia iam debetur, maximè in quo pacis perturbatio non timetur.
Quod præcipuè ſservandum eſst ijs, qui Fidei, & Religionis Chriſstianæ ſsuſsceptæ, vel ſsuſscipiendæ cauſsâ nobis adiecti ſsunt: cùm
41
hi ſstatim velut filij, & vaſsſsalli legitimi fiant, iuxta ea, quæ tradit Clem. Alexandrinus, & eius additionator lib. 1. Stromat. cap. ult. pag. 383. neque liceat amplius illis tanquãtanquam ſservis, aut iumentis uti, ut idem Clemens oſtẽditoſtendit lib. 3. Pædagogi cap. 11. ex D. Paul. ad Coloſsſsenſs. 4. ubi ita dominis præcepit: Domini, quod iuſstum eſst, & æquum ſservis præſstate, ſscientes quòd & vos Dominum habetis in cœlo: & certè, ut benè ibîdem ſsubiungit Gentian. Hervetus ex eod. D. Paul. ad Coloſs. 3. & ad Galat. 2. cùm ibi eſst novus homo, novus, inquãinquam, qui in baptiſsmo veterem exuit hominem, non ſsit maſsculus & fœmina, Gentilis & IudęusIudæus, circumciſsio & præputium, Barbarus & Scytha, ſservus & liber: ſsed omnia, & in omnibus Christvs, & omnes unum ſsimus in Christo,
42
æquũæquum eſst, ut domini ſse mitius non tantũtantum in ſsubditos, verùm & in ſservos gerant, recordantes, quòd & ſservi, & domini unum, & eundem habent Dominum, Atq;Atque huc etiãetiam
43
referri poteſst illud Matth. cap. 17: Ergo liberi ſsunt filij, quod latè explicans Leſssius lib. 4. de iuſstitia & iure, cap. 2. dub. 5. inquit, quòd
44
Fidei ſsuſsceptione mediante, à quintuplici ſservitute liberamur. Primò, à ſservitute peccati. Secundò, à tyrãnidetyrannide diaboli, cui propter peccatũpeccatum eramus ſsubiecti. Tertio, à ſservitute concupiſcẽtiæconcupiſcentiæ, cui gratiâ deſstituti ſserviebamus. Quartò, à ſservitute legis moralis. Quintò, à ſservitute legis veteris, præſsertim cæremonialis, cuius iugum erat valdè grave, & quaſsi importabile, ut conſstat ex verbis D. Petr. Act. 15.
Quapropter D. Auguſstin. lib. 1. de ſsermone Domini in monte, cap. 19. relatus à Mornacio in l. iuſstiſssimè, de ædil. edict. Non oportere, inquit, Chriſstianum
45
ſsic poſssidere ſservum, quomodo equũequum aut argentum, quanquam fieri poſsſsit, ut maiore pretio valeat equus, quàm ſservus, & multò magis aliquod aurum, vel argentum: hominem enim homo tanquam ſsemetipſsum diligere debet.
Et Pat. Ferdin. | Rebellus lib. 18. de oblig. iuſst. quæſst. 23. ſsect. 5. utiliter reſsolvit, Romanum Pontificem
46
non ſsolùm poſsſse favore Fidei legem ferre, ſsed imò ut ferat expedire, ut quicunque ex infidelitate ad Fidem Christi converſsus, & baptizatus fuerit, omni humanâ ſservitute fiat liber. Quod
47
pro Iudæis à pluribus Romanis Pontificibus iamdudum ſsancitum eſsſse, oſstendimus ſsup. lib. 2. cap. 10. ex numer. 73. & cap. 17. num. 3. & ſsatis
48
conſstat ex Extravag. 2. de Iudæis in communibus, ubi Papa ſstatuit, eos moleſstandos non eſsſse, nec ſsuis bonis privandos, præcipitq́ue Rectoribus, & ſsingulis officialibus, ne ullam illis moleſstiam inferant, nec ab alijs inferri permittant, ſsed ipſsos ab iniurijs & moleſstijs protegant, & defendant: ut ſsic de ſservitute ad libertatem tranſsijſsſse percipiant, nec redire prætextu mendicitatis horribilis ad dimiſsſsam perfidiam compellantur, quęquæ allicere debent IudęosIudæos ad FidẽFidem Chriſstianam ſsumendam. Quamvis
49
hoc parum ſservari tradat, & iuſstè doleat Petr. Surd. in tract. de ſsententijs proviſsion. art. 3. gloſsſs. ult. verſs. Decimo quartò. Quia ex uſsurpatione tyrannorum, & Principum, in quorum territorijs convertuntur, omnibus bonis ſspoliari ſsolent, & multis iniurijs, & ludibrijs affici; quod in cauſsa eſsſse inquit, ut pauci convertantur; necnon etiam
50
ut qui de novo ad Fidem noſstram converſsi ſsunt, miſserabilium perſsonarum numero haberi ſsoleant, eorumq́ue privilegijs uti debeant, ex doctrina Innocent. in cap. Iudæi, de Iudæis, Barbat. in cap. ſsignificantibus, de offic. deleg. in fine, & Palac. Rubeus in cap. per veſstras, notab. 2. numer. 11.
Et generaliter, quoſscunque Servos, quos Eſsclavos dicimus, Romæ Baptiſsmum ſsuſscipientes, & ad conſservatores urbis pro petenda libertate confugientes, eâ ex antiqua eiuſsdem urbis conſsuetudine donari ſsolitos, apertè conſstat ex conſstitutionibus Pauli III. & alijs Rom. P P. quas refert Pet. Matthæus in ſsua ſsumma, pag. 536. ubi illãillam conſsuetudinem reintegrari & obſservari iubent.
Quam ſsententiam iuvat etiãetiam, quòd cùm Indi ſsubacti Chriſstiani ſsint, imò & ad eum finem ſsubigantur, ut Chriſstianam Religionem recipiant, ſservi effici nullatenus poſsſsunt. Nam
51
recepta iam, communi omnium Chriſstianorum iure, conſsuetudo introduxit, ut Chriſstiani à Chriſstianis capti, ſservi non eſsficiantur: cùm omnes ſsub uno Crucis ſsigno militent, unicamq́ue Rempublicam conſstituant, & eiuſsdem Dei urbis cives, & participes ſsint, atque adeò inter eos legis Corneliæ, & poſstliminij fictiones non obſervãturobſervantur, ut docent Bartol. & reliqui communiter ſscribentes in l. hoſstes, D. de captivis, Abbas Panorm. & alij in cap. ſsicut 3. de iur. iurand. Ioan. de Terrarubea contra Rebell. tractat. 1. artic. 10. verſsic. Decimaſseptima concluſsio, fol. 93. coi. 4. & plures alij, quod refert, & ſsequitur Covar. in dict. regul. peccatũpeccatum 2. par. §. 11. numer. 6. Boërius deciſs. 178. Lælius Zechi. de Princip. lib. 1. cap. 5. numer. 4. pag. 90. Petr. Vinsfeldi de iniur. cap. 8. quæſst. 2. concluſs. 10. pag. 550. Anton. Coſstanus var. quæſst. iur. cap. 4. ex num. 20. Petr. Matthæus ubi ſsup. pag. 537. Salon dict. art. 1. col. 350. verſsic. Circa hanc ultimam, Bañez dict. 2. 2. quæſst. 40. artic. 1. dub. 12. in princip. Victoria de iure belli, numer. 42. Pat. Franc. Suarez in tract. de legib. lib. 2. cap. 20. num. 8. pag. 115. & in tract. de charit. diſsp. 13. ſsect. 7. ex num. 13. Pat. Salas in tract. de legib. diſsp. 2. ſsect. 3. num. 22. & diſsp. 20. ſsect. 3. num. 12. P. Molina de iuſstitia & iure, tract. 2. diſsput. 33. col. 158. & diſsp. 117. col. 461. Ioſseph. Gonçalez var. quæſst. cap. 38. num. 40. Caliſstus Remirez de lege Regia Arag. §. 30. num. 56. Simon Maiolus dict. colloq. 2. de bellor. event. pag. 28. & 430. Marquez in dict. lib. 1. cap. 2. & noviſssimè Ægid. Bened. in. l. | ex hoc iure, de iuſst. & iure, tom. 1. cap. 1. num. 7. & ſsequenti, quod in Gallia ita obſservatur, ut non ſsolùm ibi nulli homines ſservi efficiantur, verùm ubi ſsemel eius finibus exteræ gẽtisgentis ſservus pedem intulerit, ex peculiaribus eius legibus, liber conſstituatur, ut docet Bodinus lib. 1. de Republica capit. 5. Rebell. de obligat. iuſst. lib. 1. q. 13. n. 7. & Anton. Mornacius in l. vetus, quęſtquæſt. 75. D. de uſsufr. Et
52
hunc morẽmorem Chriſstianos in ſservitute non detinendi, ſsed acceptâ interdũinterdum pecuniâ aliquâ, quaſsi in capientium præmium, facilè dimittendi, iuſstiſssimum & ſsanctiſssimum eſsſse agnoſscunt DD. ſsuprà citati, quamvis eum damnet Balduinus in §. ſservi autem, n. 12. & 13. inſst. de iure perſson.
Sed ne longè petitis argumentis, & emendicatis, quod aiunt, ſsuffragijs uti videamur, in
53
noſstrorum Indorum ſspecie, omnimodam eorum libertatẽlibertatem agnoſscunt, & defendũtdefendunt Epiſscop. Chiapenſs. in tract. comprob. ſsuprem. dom. Ind. fol. 74. & in tractat. de las Encomiendas, ratione II. Petr. Malferitus in conſs. 769. apud Mandell. lib. 4. numer. 25. & 101. Victoria paſssim in 1. relect. de Ind. inſsulan. num. 23. in fine, & relect. 2. num. 6. & ult. Banez in 2. 2. q. 10 art. 10. per totum, & præcipuè col. 534. verſs. Ex his ſsequitur, SalõSalon ubi ſsup. col. 551. verſs. Ex his ſsequitur, Gregor. Lop. in. l. 5. tit. 14. part. 3 verb. Que ſsi el ſseñor, Molina dict. tract. 2. diſsput. 35. & diſsp. 106. in fine, Rebellus d. lib. 18. quæſst. 23. ſsect. 5. Ioan. Matienzus in l. 12. tit. 19. lib. 5. Recop. gloſsſs. 1. numer. 3. Fr. Eman. Roder. in quæſst. Regular. 2. tom. q. 99. art. 4. Fr. Ioan. à Torquemad. in Monarchia Indiana lib. 5. cap. 14. & lib. 17. cap. 19. Hieron. Benzo, & eius additionat. lib. 4. hiſstor. Americæ cap. 17. & 18. Matienzus & Azevedus in l. 12. tit. 10. lib. 5. Recop. idem Azeved. in l. 8. tit. 9. lib. 3. Recop. & elegantiſssimus Pat. Ioſseph. Acoſsta de procuran. Ind. ſsalute, lib. 2. cap. 7. pag. 235. ubi ita concludit: Atque illud tanquam totius actæ cauſsæ firmamentum adijcimus, quòd cùm in omnibus Regnis Indiarum tam multa prælia commiſsſsa ſsint, & tot nationes ſsubactæ, nullum tamẽtamen genus Indorum ſservituti ſsubiecit Regia lex, quin potius Indos omnes & liberos eſsſse, & ſsuis rebus liberè uti declaravit, graviſsſsimis pœnis propoſsitis, ijs, qui veluti iure belli captos ſsibi manciparent.
Quod etiam Nos, aliud agẽtesagentes, tetigimus & probavimus ſsuprà lib. 2. cap. 8. num. 78. & cap. 9. num. 17. & 74. ubi inter alia meminimus
54
piæ illius, & elegantis Pauli III. R. P. deciſsionis, quâ Indos omnes utriuſsque Indiæ, Orientalis ſscilicet, & Occidentalis veros homines eſsſse, declaravit, & licèt extra Christi Fidem exiſsterent, libertate tamen ac rerum ſsuarum dominio privatos, & privandos non eſsſse, ſsed eſsſse verè liberos, & non ſservos, & ad Fidem Chriſstianam verbi Dei prædicatione, & exemplo bonębonæ viæ invitandos eſsſse, ac ſsecus quidquid fieri contigerit, irritum & inane.
Quod ut melius impleri poſsſset, & aliæ ſsimul iuſssiones Regum noſstrorum ad eundem finem tendentes, huius rei curam & executionem Illuſstriſss. Cardinali Taveræ Archiep. Tolet. his pijſsſsimis verbis iniunxit: Paulus Papa III. &c. Dilecte fili noſster, ſsalutem & Apoſstolicam benedictionem. Paſstorale officium erga oves nobis cœlitus creditas, ſsolerti ſstudio exercentes ſsicut earum perditione affligimur, ita promotione lætemur, & non ſsolùm illorum bona opera laudamus, ſsed ut votivis perfruantur eventibus Apoſstolicæ meditationis curas diffuſsius interponimus. Ad noſstrum ſsiquidem pervenit auditum, quòd Chariſsſsimus in Chriſsto filius noſster Carolus Rom. Imperator ſsemper Auguſstus, qui etiam Caſstellæ, & Legionis Rex exiſstit, ad reprimendos eos, qui cupiditate æſstuantes, contra humanum genus inhumanũinhumanum gerunt animum, publico edicto omnibus ſsibi ſsubiectis prohibuit, ne quiſsquam Occidentales, aut Meridionales Indos in ſservitutem redigere, aut eos bonis ſsuis privare | præſsumat. Nos igitur attendentes Indos ipſsos, licèt extra gremium Eccleſsiæ exiſstant, non tamen ſsua libertate, aut rerum ſsuarum dominio privatos, vel privandos eſsſse, & cùm homines, ideoq́ue fidei & ſsalutis capaces ſsint, non ſservitute delendos, ſsed prædicationibus, & exemplis ad vitam invitandos fore, ac proptereà etiam Nos talium impiorum tam nefarios auſsus reprimere; & ne iniurijs, & damnis exaſsperati, ad Chriſsti Fidem amplectendam duriores efficiantur, providere cupientes. Circumſspectioni tuæ, de cuius rectitudine, providentia, pietate, & experientia in his, & alijs ſspecialem in Domino fiduciam obtinemus, per præſsentes committimus, & mandamus, quatenus per te, vel alium, ſseu alios, præfatis Indis omnibus in præmiſsſsis efficacis defenſsionis præſsidio aſsſsiſstens, univerſsis & ſsingulis cuiuſscunque dignitatis, ſstatus, conditionis, gradus, & excellentiæ exiſstentibus ſsub excommunicationis latæ ſsententiæ pœna, ſsi ſsecus fecerint, ipſso facto incurrenda, à qua non niſsi à Nobis, vel Romano Pontifice pro tempore exiſstente, præterquàm in mortis articulo conſstituti, & ſsatisfactione prævia abſsolvi nequeant, diſstrictius inhibeas, ne præfatos Indos quomodolibet in ſservitutem redigere, aut eos bonis ſsuis ſspoliare, quoquomodo præſsumant: ac contrà non parentes ad declarationem incurſsus excommunicationis huiuſsmodi, ac ulteriora procedas, & alia in præmiſsſsis, & circa ea neceſsſsaria, ſseu quomodolibet opportuna ſstatuas, ordines, & diſsponas, prout prudentiæ, probitati, & religioni tuæ videbitur expedire. Super quibus tibi plenam & liberam facultatem concedimus per præſsentes, in contrarium facientibus, non obſstantibus quibuſscunque. Dat. Romæ apud S. Pet. ſsub annulo Piſscatoris die xxiij. Maij, m. d. xxxvij. Pontificatus noſstri anno tertio. Bloſsius.
Et idem ſsenſsiſsſse, ac iuſssiſsſse
55
videtur Clemens IIX. dum in alio Brevi Apoſstolico, ad has provincias miſsſso, ſsic exorditur: Nos igitur etiam ad partes à Curia Romana longo terrarum, mariumq́ue intervallo diſstantes, aciem noſstræ Maieſstatis reflectentes, ac Chriſsti fideles illarum partium, tanquam teneros novæ plantationis palmites ſsuavi manſsuetudinis imbre irrigare volentes.
Sed in hoc dici vix
56
poteſst, quantum Regum Catholicorum cura, piuſsq́ue & ſsolicitus labor ſsplendeat, cùm tam vivi, quàm morientes nihil prius, aut antiquius habuerint, quàm Indorum ſspirituali & temporali ſsaluti conſsulere, & eorum audaciam compeſscere, qui illos in ſservitutem, quovis colore quæſsito, ducere præſsumebant. Quod ſsatis oſstendit clauſsula teſtamẽtiteſtamenti Eliſsabethæ ReginęReginæ CatholicęCatholicæ, & enixæ iuſssiones, quas in cap. præcedenti ex numer. 28. congeſssimus, & plurimæ alięaliæ, quarum luculentam narrationem facit Anton. de Herrera in dict. hiſstor. gener. Ind. decad. 1. lib. 1. cap. 7. 11. & 12. & lib. 7. cap. 12. & decad. 2. lib. 1. cap. 3. ex quibus conſstat, ſsummo ſsemper ſstudio curaſsſse, & omnibus Ducibus, Gubernatoribus, ac militibus ſsub graviſssimis pœnis in mãdatismandatis & inſstructionibus præcepiſsſse, ut Indos in ſsua naturali libertate relinquerent, eodemque iure, ac cæteros ipſsorum Regum vaſsſsallos cenſserent; ſerioq́;ſerioq́ue
57
& nimis aſsperè Chriſstophoro Columbi exceſsſsum reprehendiſsſse, quòd tercentostrecentos Indos ex inſsula SãctiSancti Dominici in HiſpaniãHiſpaniam miſserat, & inter amicos, tanquàm ſservos, per procuratores ſsuos diſstribui mandaverat, eoſsq́ue in patriam reduci & libertate donari ſsub mortis interminatione iuſssiſsſse.
Poſsteà quoque, cùm
58
ſsub Imperatore, ac Rege noſstro Carolo Quinto, petulantes aliqui milites quàm plures Barbaros ex diverſsis inſsulis caperent, & in alias traductos, tanquàm ſservos, imò verius tanquam pecudes venderent, & auro, margaritiſsq́ue legendis, metallis fodiendis, & alijs laborioſsis operibus mancipatos, abſsumerent: aliæ plurimæ, & ſseveriſssimæ | leges editæ ſsunt, quibus omnes generaliter Indi ſsuæ libertati reſstitui, in eaq́ue tueri iubentur, cauſsis, & rationibus, quæ in contrarium prætexebantur, inſsuper habitis. Quarum legum, & ordinationum curam ac pietatem meritò referunt, & extollunt Acoſsta, Molina, Rebellus, & alij Auctores ſsuprà relati, eaſsq́ue his commentarijs inſserere, non gravarer, niſsi omnes ferè iam typis excuſsſsæ reperirentur in 4. vol. ſsched. ex pag. 361. ad 381. ubi etiam Indos Braſsilienſses, vel ex India Orientali ad has OccidẽtalesOccidentales adductos, aut MaurorũMaurorum infectione perverſsos, eodem iure cenſsendos eſsſse præcipitur.
Hiſstoriam verò earumdem legum, & crebras, ac ſsingulis fermè diebus repetitas, ad eas ferendas, & efficaciùs exequendas conſsultationes, paſssim, ultra alios, in ſsuis decadibus narrat, & colligit Anton. de Herrera in d. hiſst. gener. Ind. decad. 3. lib. 9. cap. 2. & lib. 10. cap. 10. & decad. 4. lib. 4. cap. 3. & 10. lib. 5. cap. 2. lib. 6. cap. 9. lib. 9. cap. 14. lib. 10. cap. 5. & alibi ſsæpè.
Et licèt
59
aliquando bellum geri, & ſservitutis iure uti permiſsſsum fuerit adverſsus nonnullos Indos Canibales, Caribes, & Chichimecas vocatos, & adverſsus alios, qui nimis Barbari, & rebelles eſsſse dicebantur, vel antropophagi, aut omnino efferati, & inhoſspitales, Regibus, Regijſsq́ue Conſsiliarijs, ſsiniſstris quibuſsdam relationibus deceptis, verius quàm informatis, ut refert idem Herrera decad. 1. lib. 6. cap. 10. lib. 8. cap. 12. lib. 9. cap. 13. lib. 10. cap. 16. & decad. 2. lib. 1. cap. 8. lib. 2. cap. ultim. lib. 10. cap. 5. & decad. 3. lib. 8. cap. 10. & decad. 4. lib. 7. cap. 6. Poſstmodum tamen ſsecurius, & congruentius viſsum fuit, ut prædictis permiſssionibus non obſstantibus, hi quoque Indi naturali ſsuæ libertati reſstituerentur, & ſsuavioribus, quibus fieri poſssit, medijs ad Christi caulas, & voluntariam noſstrorum Regum obedientiam adducerentur, ut conſstat ex l. 21. Indiar. quam refert, & laudat Matienzus in l. 12. titul. 10. lib. 5. Recop. gloſsſs. 1. num. 3. & ex alijs plurimis, quæ habentur in dict. 4. vol. ſschedul.
Etenim,
60
etſsi inficiandum non ſsit, aliquando Indos apoſstatas, contumaces, & noſstris inſsidiantes, aut rebellantes, bello puniri, & ſservitutis iugo compeſsci poſsſse, ut de Indis Chilenſsibus, & alijs diximus ſsuprà hoc libro cap. 4. num. 6. & ſsequentibus. Cùm tamen
61
primis illis temporibus nimis à Ducibus & militibus in capiendis, & vendendis quovis colore Indis, exceſsſsum fuiſsſset, ut probat, & plorat Epiſscop. Chiapenſsis in peculiari tractat. de Indis, qui effecti ſsunt ſservi, & Anton. de Herrera decad. 1. lib. 8. cap. 9. ſsanctè, & prudenter omnes indiſstinctè propter dubium libertate donari noſstri Reges ſstatuerunt, ut benè conſsiderat idem Epiſscopus Chiapenſs. & Molina de iuſstitia & iure, dict. tractat. 2. q. 35. in princip. ubi adducit ſsimile
62
de filijs parvulis Granatenſsium rebellium, qui à Pijſssimo Rege noſstro Philipo II. liberi etiam declarati ſsunt propter opinionum varietate, licèt eidem Auctori verè ſservos eſsſse probabilius videatur, in quo eandem hiſstoriam referens, contrariam ſententiãſententiam, & ſsic dictos parvulos liberos eſsſse, alijs relatis, probat, & ſsequitur Mag. Bañez in 2. 2. quæſst. 40. art. 1. dub. 12. col. 1122.
Et facit
63
quod in ſsimili caſsu de mercatore gregis Æthiopoum, qui dubitat, an aliqui ex illis iuſsſservi eſsſsecti ſsint, nec poteſst eos ab alijs diſstinguere, tradit Rebellus de obligat. iuſst. lib. 1. quęſtquæſt. 10. ſsect. 1. num. 4. verſs. Addunt aliqui.
Eſst enim
64
libertas res inęſtimabilisinæſtimabilis, ac proptereà cunctis rebus favorabilior, & cui ſsemper in dubijs cauſsis deferre tenemur, l. libertas, l. quoties dubia, D. de regul. iur. l. lege Iuliâ, D. de | manum. teſstam. l. inter pares, D. de re iud. §. fin. inſstit. quibus ex cauſs. manum. licet, cap. licèt, de coniug. ſserv. cap. fin. de ſsent. & re iud. Vnde
65
libertatis favore multa cõtracontra communes iuris regulas ſstatuta ſsunt, §. fin. inſstit. de donat. & eius datio pia, & meritoria cenſsetur, l. 1. verſsic. Sin autem, & ibi Bald. C. de com. ſservo. cum pluribsu alijs, quæ congerit Tiraquel. de privileg. piæ cauſsæ in præfat. verſsic. Limita quod dictum eſst, & privileg. 9. in fine, Menchaca de ſsucceſsſs. progreſsſsu, lib. 3. §. 27. num. 18. Nihilq́ue
66
gratius eâ pręſtaripræſtari poteſst, cùm in quacunque fortuna hominem beet, & eius privatio mortalitati comparetur, l. Paulus, §. 1. D. de fideicomm. libert. 1. ſservitutem, D. de regulis iur. ubi Petr. Faber, & Rævard. l. qui mortui, D. de verbor. ſsignif. & Lucas de Pena Quintiliani locum adducens in l. 1. C. ne quis liber invitus, actum Reipub. gerere cogatur, lib. 11. cui ſsimile eſst aliud D. Ambroſs. lib. 3. off. cap. 14. dum ſservitutem liberis omni ſsupplicio graviorem eſsſse inquit.
Quo
67
etiam ex fonte haurire, & defendere facilè poſsſsumus, prædictarum legum, ſsive ſschedularum, & ordinationum Regiarum praxim, dum iubent, omnes generaliter Indos de plano, ac levato (quod aiunt) velo, ſseu breviter, & ſsummariè in libertate conſstituendos eſsſse, quamvis ia figura, & quaſsi poſsſseſssione ſservitutis reperiantur, ſsi domini illicò iuſsto, & legitimo bello ſse eos habuiſsſse non demõſtraverintdemonſtraverint, quibus hoc in caſsu probationis onus iniũgituriniungitur. Sic enim earum verba habent, & pręcipuèpræcipuè legis anni 1543. & epiſstolæ anni 1545. miſsſsæ ad Regiam Cancellariam inſsulæ Hiſspaniolæ, & alterius anni 1548. & ſchedulęſchedulæ anni 1553. miſsſsæ ad Cancellariam Mexicanam, quæ extant dict. 4. tom. pag. 370. & ſsequentibus: Ordenamos i mandamos, que las Audiencias de las nueſstras Indias, llamadas las partes, ſsin tela de juizio, ſsumaria i brevemente ſso la verdad ſsabida, pongan en libertad à los Indios que ſse huvieren hecho eſsclavos contra razon i derecho, i contra las proviſsiones, è inſstrucciones por Nos dadas, ſsi las perſsonas que los tuvieren por eſsclavos no moſstraren titulo como los tienen, i poſsſsen legitimamente: i la orden que cerca de ello debeis tener, es, que en lo que toca à los eſsclavos hechos por via de guerra, ante todas coſsas, ſsin eſsperar mas probança, ni aver otro mas titulo, ſsin embargo de qualquier poſsſseſsſsion que aya de ſservidumbre, ni que eſstèn errados, pronuncieis por libres todas las mugeres de qualquier edad, i todos los varones niños que eran de catorze años abaxo al tiempo que los tomaron, que ſse ayan tomado en qualquier guerra, entradas, ò rancherias, que ſse ayan hecho en tierra de Indios, amigos, ò enemigos, porque eſstos no ſse pudieron hazer eſsclavos, aunque fueſsſse por ocaſsion de rebelion. I a los que ſse huvieren hecho eſsclavos en guerra, que no ſsean de los ſsuſsodichos, ſsi el poſsſseedor no probare, que el Indio que tiene por eſsclavo fue avido en guerra iuſsta, i que ſse guardò i cũpliocumplio en ella las diligencias i forma dada por Nos, darlosheis por libres, aunque no ſse pruebe por los Indios coſsa alguna, por manera que cargueis la probança al poſsſseedor, i no al Indio, aunque eſstèn herrados, i tengan carta de compra, ò otros titulos de poſsſseedores de ellos, porque eſstos tales por las preſsunciones que tienen de libertad en ſsu favor, ſson libres, como vaſsſsallos nueſstros, &c. Et idem ſseriò, graviterq́ue præcipitur in ordination. anni 1563. datis huic RegięRegiæ Cancellariæ Limenſsi, & alijs Indiarum, capit. 70. ibi: Procurando, que los dichos Indios ſsean mui bien tratados, è inſstruidos en nueſstra ſsanta Fè Catholica, i como vaſsſsallos nueſstros libres, que eſste hade ſser ſsu principal cuidado, i de lo que principalmente hemos de tomar cuenta, i en que mas nos han de ſservir.
Etenim
68
licèt regulariter ij, qui in poſsſseſssione, & ſstatu ſservitutis mo|rantur, ſservi iudicari debeant, l. moveor, C. de ſservis exportan. Illiſsq́ue ad libertatem proclamare volẽtibusvolentibus, eius probandæ neceſssitas iucumbat, l. liberis 7. §. fin. D. de liber. cauſs. l. non ideò in fine, C. eod. l. vis eius, C. de probat. l. 27. titul. 14. part. 7. cum alijs traditis ab Azone in ſsumma, C. ubi cauſsa ſstat. ubi hoc firmiter tenendum dicit. Vbi tamen qui ita poſssidentur, facto potius quàm iure, & per vim, ac dolum ſse in ſservitutem deductos, & detentos allegant, atque queruntur, poſsſseſsſsor quoque, ſsive detentor ſsuæ poſsſseſssionis titulos, & cauſsas probare tenetur, ne aliàs fraudem ſsuam fateri videatur, ut eiſsdem illis iuribus admonemur: quibus conſsonat text. in l. filius in fine, l. circa eum, l. ſsi quis, D. de probat. & l. eam quæ, C. de liberali cauſsa: quia ut tradit Bartol. in dict. l. liberis, §. fin. poſst gloſs. ibi verb. Dolo malo, & Paul. de Caſstro in l. ad probationem, la 2. C. de probat. poſsſseſssio
69
vitioſsa non relevat quem ab onere probationis, l. ſsive poſssidetis, C. de probat. optimus text. in cap. ad decimas, de reſstitut. ſspoliat. melior textus, & in quo hæc praxis magis quàm in ſsuperioribus, declaratur,
70
in l. 5. titul. 14. part. 3. ubi Gregor. Lupus, verb. Que ſsi el ſseñor, ita in noſstris terminis notabiliter inquit: Et ex hoc patet iuſstitia illius legis editæ contra tenentes Indos in poſsſseſssione ſservitutis, quæ pronuntiata fuit anno 1543. in oppido de Madrid, licèt prius data Barchinonæ anno proximo præcedenti.
Et idem in ſsimilibus caſsibus reſsolvit Otalora de nobil. cap. 2. 2. par. 3. partis principal. num. 4. Fulvius Pacianus de probation. lib. 2. cap. 19. à num. 1. & num. 9. & Zevallus pract. comm. tom. 4. quæſst. 900. à num. 121. Maximè quando contra poſssidentem extat iuris naturalis
71
conſstitutio, quæ omnes homines liberos, ut diximus, fecit, & niſsi peculiari aliquo, & iuſsto titulo in ſservitutem deveniſsſse probetur, eos in primitivo illo, & naturali ſstatu manêre præſsumit, ut pluribus probat Burſsatus conſs. 8. num. 17. & conſs. 46. num. 23. lib. 1. Tiber. Decianus conſs. 33. num. 50. & 53. vol. 1. & latè Maſscard. de probation. vol. 2. concluſs. 977.
Qvibvs ita ſsuppoſsitis, & probatis, parum aut nihil obſstabunt argumenta, quæ in contrarium pro Indorum ſservitute perpendimus. Nam ad primum reſspondetur, fatendo quidem ex iuſstis, & legitimis bellis ſservitutem induci,
72
Indos tamen nunquam, aut rarò eâ intentione, & iuſstificatione impetitos fuiſsſse, ut capti ſservitutis iugo ſsubmitti deberẽtdeberent, cùm potius, ut ſsæpè diximus, & probavimus, pro eorum commodo, & utilitate Catholicorum Regum expeditiones ordinarentur, & eorum barbaries aut hebetudo non ſsufficeret, ut in numero ſservorum civilium haberi poſsſsent, ut præter alios tradit Victoria dict. relect. 1. de Indis, num. 23. in fine, & in 2. relect. num. ultim. Neque etiam
73
ſsi aliquando in Hiſspanos irruiſsſse, aut rebellaſsſse prætexatur. Tali enim in caſsu, ut inquit idem Victoria in dict. 2. relect. num. 6. liceret quidem Hiſspanis ſse defendere & ſservato moderamine inculpatæ tutelæ, aggredientes, aut rebellantes compeſscere, non tamen alia belli iura in eos exercêre, quæ diverſsa eſsſse debent adverſsus homines verè noxios, & iniurios, & adverſsus innocentes, & ignorantes, & iuſsto aliquo timore, vel terrore, ſsibi caventes. Sicut etiam aliter vitandum eſst ſscandalum Phariſsæorum, aliter puſsillorum, & infirmorum. Et quia
74
nunquam poteſst iuſstum eſsſse bellum, ubi nulla eo digna præceſssit iniuria, ut docet S. Thom. 2. 2. quęſtquæſt. 4. art. 1. & latè Pat. Suarez in tract. de charit. tract. 3. diſsp. 13. ſsect. 4. à num. 1.
Secvndò
75
non obſstat ſsecundum argumentum ex opinione Men|chacæ deductum, qui etiam ex iniuſsto bello iuſstam captivitatem induci poſsſse, contendit. Nam hæc ſsententia manifeſstè convincitur ex iuribus, & auctoribus ſsuprà num. 6. citatis. Nec eam iuvat, quod Menchaca ſsupponit, bellum ſscilicet ex utraque parte iuſstum dari non poſsſse. Nam
76
licèt id quoad veritatem procedat, opinione tamen hominum, quæ ex proprijs affectionibus ſsuas iniurias metitur, benè poteſst utrimque iuſstis, vel ſsaltem apparentibus rationibus decertari, ut præclarè docet Victoria in relect. de iure belli, num. 32. & ſsequentibus, Covar. dict. reg. peccatum, 2. part. §. 10. num. 6. Sotus lib. 5. de iuſst. & iur. quæſst. 1. art. 7. Gregor. de Valencia tom. 3. Comment. Theol. diſsput. 3. quæſst. 16. de bello, punct. 2. verſs. Nonò certum eſst, & Pat. Suarez ubi ſsup. ſsect. 6. ex num. 1. & Mag. Marquez in Gubernat. Chriſst. pag. 313. Vnde qui nullam veram, aut ſsaltem veroſsimilem, ac probabilem cauſsam ex ſsua parte habet, iuſstè bellare non poterit, & longè minus tali bello captos ſsibi ſservos efficere.
Præterquàm quòd ut daremus ſsimpliciter, ex quovis bello etiam iniuſsto captivitatem induci poſsſse: id
77
tamen procederet, ſsi auctoritate Principis, ſsuperiorem non recognoſscentis, tale bellum indictum eſsſset, & forma ab ipſso tradita in bellando ſservata fuiſsſset. Quod omnino in quovis bello inferendo deſsideratur, ut conſstat ex l. 1. C. ut armor. uſsus lib. 11. cap. quid culpatur 23. quæſst. 1. cap. 1. 23. quæſst. 2. Bart. in l. hoſstes num. 9. D. de captivis, Doct. communiter, præcipuè Paul. Caſstrenſs. Iaſson. & Fortun. Garcia in dict. l. manumiſssiones, & in l. ex hoc iure, D. de iuſst. & iure, Andr. de Iſsernia in titul. quæ fuit prima cauſsa benef. amitt. §. item ſsi inter cætera, Petr. Bellin. in tract. de re militari 1. part. tit. 5. & 2. part. titul. 12. Franc. Arias in tract. de bello, & eius iuſstitia, num. 58. & ſseqq. Covar. dict. reg. peccatum 2. par. §. 11. num. 8. verſs. At hæ leges, eod. MẽchacMenchac. dict. lib. 1. controverſs. cap. 9. num. 15. Caſstro lib. 2. de iuſsta hæret. punit. cap. 14. Victoria in relect. de iure belli, numer. 53. Bañez in 2. 2. quæſst. 40. art. 1. verſs. Dubitatur quartò, col. 1182. optimè Molina, qui alios allegat d. tract. 2. de iuſst. & iure, diſsput. 100. & ſseqq. Camillus Borrel. de pręſtanpræſtan. Reg. Cathol. cap. 32. ex num. 3. & num. 98. & ſsequentib. & noviſssimè D. Melchior de Valencia illuſst. tract. iur. tract. 2. cap. 5. num. 16. Vnde
78
antiquâ Auguſstali lege ita cavebatur: Si quis privatim ſsine publico ſscito pacem bellumve fecerit, capitale eſsto. Reiq́ue
79
Maieſstatis dicuntur, qui invito, aut inconſsulto Principe, quovis modo audent bellum inferre, ut dixi in c. pręcedentipræcedenti n. 90.
Quapropter cùm ad debellandos Indos Principis auctoritas, & licentia regulariter non intervenerit, ſsed imò cõtrariumcontrarium ſsæpèſsæpius edixerint, ut paſssim provavimusprobavimus,
80
non potuerunt ex eiuſsmodi bellis in legitimam ſservitutem deduci, non magis, quàm ſsi à pyratis, aut latrunculis caperentur, l. poſstliminium, §. à pyratis, l. hoſstes 24. l. latrones 27. D. de captivis, l. hoſstes, D. de verb. ſsign. l. qui à latronibus, D. de teſstam. cum alijs, quęquæ tradit Bellinus dict. tit. 12. num. 6. Covar. dict. num. 8. verſs. Ipſse denique, Gregor. Lop. Madera lib. ſsingul. animad. cap. 18. num. 4. Alber. Gentilis tract. de legation. lib. 2. cap. 9.
Et hic
81
meritò dixit Baldus in cap. 1. hîc finitur lex Conradi num. 6. in uſsib. feudor. iniuſsta bella eſsſse manifeſsta latrocinia: & magis in terminis Pat. Molina ubi ſsupra, diſsputat. 101. Quod etiam ubi
82
bellum iuſstum, & legitimum eſst, ſsi tamen milites contra expreſsſsam, aut præſsumptam voluntatem ſsupremi Principis, qui bellum indixit, aut Ducum, à quibus reguntur, etiam dum ſsunt | in ipſso bello, aliquid excedunt, & audent, utiq́ue ſsine legitima auctoritate id efficere iudicantur, ac proinde peccatum committunt, & ad reſstitutionem damnorum, quæ dederunt, tenẽturtenentur, iuxta diſstinctiones quas ibîdem ſsubiungit, apponens exemplũexemplum in exceſsſsu belli Luſsitanici ſsub Albano Duce. Et idem in ſspecie ſservitutis ipſsorum Indorum, de quibus tractamus, concludit Epiſscop. de Chiapa in dict. tract. de Indis ſservis effectis, fol. 2.
Ad tertivm verò argumentum,
83
quod ex l. poſstliminij 5. §. in pace, D. de captivis, & Petri Bellini opinione deduximus, facilè reſspondetur, Pomponij verba, ad tuendam Indorum ſservitutem, nullo modo conducere. Nam
84
quamvis citra bellum, & hoſstilem cauſsam, extraneas gẽtesgentes capi poſsſse, & ſservos fieri tradat; intelligi tamen debet de ijs, qui nobis inimici erant, & ſsemper ad nocendum parati, licèt actu adverſsus eos bellum non exerceretur,
85
neque hoſstes verè appellari poſsſsent, quia non erat eis ſsolemni more bellum indictum, iuxta dict. l. hoſstes 24. eodem tit. & l. hoſstes 118. & l. quos nos hoſstes 234. D. de verb. ſsignific. l. 7. tit. 33. part. 7. Et ea
86
quæ de clarigatione, & belli apud Romanos indicẽdiindicendi formâ tradunt Alciatus, Brechæus, Fornerius, Rebuf. & GœddęusGœddæus ibîdẽibîdem, Briſsſsonius lib. 2. ſselect. cap. 6. & 7. Alexan. ab Alexand. lib. 1. genial. cap. 12. & Petr. Gregor. lib. 19. Syntagmat. cap. 12. D. Valencia ubi ſsuprà num. 17. & 18.
Et hoc eſst quod ad interpretationem eiuſsdem textus adnotare voluit Accurſsius ibîdem, verb. Hoſspitium, quem ſsequuntur Odofredus, Alberic. & alij, & idem Albericus poſst Ioan. Fabr. in l. cùm cognatum, C. de ingen. manumiſssis. Cæterùm ſsi Pomponio proponeretur gens aliqua, quæ nec uſsquam nobis infeſsta fuit, nec eſsſse cogitabat, qualis hæc Indorum eſsſse cõperiturcomperitur, dubitandum non eſst, quin contrarium reſspondiſsſset. Nam
87
ſsola ratio, quòd gens illa extranea eſsſset, & nullo nobis fœdere, aut amicitiâ coniuncta, ſsufficiens eſsſse non poterat, ad capiendos, & ſservos efficiendos illos, qui ex ea natione ad nos ſsecuri, & pacifici bonâ fide adventaſsſsent, cùm natura ipſsa inter omnes homines cognationem, & neceſssitudinem quandam conſstituat: & conſsequenter alios alijs inſsidiari nefas ſsit, l. ut vim, D. de iuſst. & iure, cum alijs, quæ congeſssi ſsup. lib. 2. cap. 13. num. 12. & 85. Præſsertim cùm eodem naturali iure dictante, hominibus per regiones quantumvis extraneas & remotas peregrinandi iusſsit, eoq́ue citra iniuriam privari non poſssint, ut plenè etiam obſservavi eod. lib. 2. cap. 20. num. 34. & ſsequentibus.
Et eodem modo reſspondêre poſsſsumus ad text. in l. mulier 6. D. eodem titul. de captivis, ubi mulierem a latrunculis exteræ gentis captam, & iure commercij venditam, verè ſservam effectam, & poſstliminij ius in ea obſservari Pomponius oſstendit, quamvis aliter explicet Valencia ubi ſsup. num. 12.
Quibus adijcio, quòd quamvis admitteremus caſsu aliquo, verum, & iuſstum eſsſse poſsſse illud Pomponij reſsponſsum, ſsimpliciter, & abſsolutè prolatum: intelligendum planè eſsſset in extero capto dum vadit ad extraneos:
88
non autem in extraneis, alieno Orbe quæſsitis, & in proprijs laribus quietè, & ſsecurè degentibus, inopinatiſsq́ue noſstrorum claſssibus impetitis: quales fuiſsſse conſstat hos Indos, de quibus tractamus: hi enim ob id tantùm quòd extranei eſsſsent, nullo iure, aut ratione ſservi effici poſsſsent: prout
89
tandem agnoſscit Pet. Bellinus dict. titul. 12. ſsubijciens, hac fortè de cauſsa motos Reges Hiſspaniæ, pro Chriſstiana pietate, quam ſsummè colunt, iuſssiſsſse, illas gentes, ſsi Chriſsto initiarẽturinitiarentur, ſsuis legibus liberas vivere. Quibus anteà | nobis, nec de nomine cognitis, nihil nec nos, nec Romani ipſsi (ſsi eorum tempore detegerentur) imputare poſsſsent, cur ad offerendam amicitiãamicitiam, percutiẽdumpercutiendum fœdus, & ius hoſspitij ineundum non acceſssiſsſsent. Quæ
90
ſsingula qualiter à Romanis peragerentur, pulchre ad interpretationẽinterpretationem, & illuſstrationem illius textus (quem Accurſsius hac in parte non intellexit) obſservat Guillelmus Budæus in annot. poſsteriorib. ad Pandect. pag. mihi 194. & ſsequent. Pet. Heigius miſscell. q. 1. p. q. 11. Renat. Choppin. de doman. Franciæ lib. 3. tit. 26. à num. 19. & plures alij relati per Sebaſstian. Nævium in ſsiſstemat. iur. ad eand. l. 5. & ad l. non dubito 7. eod. tit. de captivis, & diximus aliqua ſsup. lib. 2. cap. 15. num. 17.
Denique
91
quarto argumento ex ſsimilitudine Æthiopum ſservorum deducto, reſspondeo, magnum quidem bonum Barbaris iſstis in Fidei, & aliarum rerum communicatione ab Hiſspanis collatum fuiſsſse, hoc tamen ſservitutis irrogatione penſsari non debere, quæ directo eidem bono repugnat. Nam
92
quamvis certum ſsit, eos, qui iure gentium verè ſsunt ſservi, per baptiſsmi ſuſceptionẽſuſceptionem iure Civili, vel Canonico inſspecto, nequaquam liberos effici, cap. ſsi quis ſservum 1. & 2. 17. q. 4. Cæſsar Vrſsilis in addit. ad Afflict. deciſs. 151. num. 9. Baeza de inope debit. capit. 17. num 31. & 32. Brun. à Sole in quæſstion. legalib. quæſst. 17. num. 35. & quæſst. 18. per tot. Decius cõſconſ 130. de pœna temporali loquẽsloquens, Tiraquel. de pœn. temp. cauſsa 25. Pacianus de probation. lib. 2. cap. 14. num. 20. & Caliſst. Remirez de lege Regia, §. 32. num. 14. Eos
93
tamen qui naturâ ſsuâ liberi ſsunt, Sacramentum illud fortius in ſsua libertate confirmat. Quod Deus vult ſsemper liberè recipi, & ſsuavibus atque opportunis medijs ac modis tractari, non verò per captivitatem, aut deceptionem, ut ſsup. nu, 35. & ſseqq. latius conſsideravimus.
Vnde meritò poſst Victoriam, SotũSotum, & alios, concludit Michaël Salon in 2. 2. 1. tom. quęſtquæſt. 3. de domin. art. 1. col. 351. verſs. Ex his ſsequitur, & col. ſseq. non aliter
94
Indos, & Æthiopes, qui à Luſsitanis & Hiſspanis capiuntur, ſservos effici poſsſse, quàm ſsi volentibus Evangelium in illis regionibus prædicare, ipſsi reſsiſstant, & ut reſsiſstentibus prædicationi Evangelicæ bellum inferatur: vel ſsi ipſsi exiſstentes maiores viginti quinque annorum, ſse ipſsos ſsſsponte vendant, vel filios ſsuos compulſsi neceſssitate. Quod idem probat etiam Domin. Bañez in 2. 2. quæſst 10. art. 10. col. 524. verſs. Ex his ſsequitur, ubi ne reſiſtẽtiamreſiſtentiam quidem adm ttitadmittit, ſsi poſsteà Barbari reſsipiſscant, quia hoc bellum cederet in ſscandalum Evangelij recipiendi. Et magis diſsſsertè Ludov. Molina dict. tract. 2. diſsput. 106. in fine, ubi ait,
95
quòd quando bellum infertur, ad liberandum, & ſsubveniedum innocentibus, ut in noſstro caſsu, & ob bonum eorum, non autem ad recuperandum aliquid proprium, neque ad vindicandum propriam iniuriam, non plus fas eſst bellantibus de bonis adverſsariorum ſsibi ſsumere, & uſsurpare, quàm expenſsas belli, & recompenſsationem iniuriarum, & damnorum, ſsi quæ ab adverſsarijs inter bellandum acceperunt reliqua verò debentur ijs, in quorum gratiam pugnatur.
Neque magis hoc ſservitutis ius reſspectu illorum Indorum iuſt ficabituriuſtificabitur, quos aliqui iure emptionis ſse poſssidere dicebant, eò quòd vel ipſsi ſse vendidiſsſsent, vel ab alijs, qui eos bellis iuſstis ceperant, venditi eſsſsent. Nam etſsi verum ſsit, his modis legitimam ſservitutem induci, ut probant iura in argumento relata
96
in his tamen Indiarum Occident liumOccidentalium provincijs nunquam, aut rarò eiuſsmodi bella, & iura ſservitutis exercebantur, ut benè probat Epiſscop. Chiapenſs. in d. tract. de Indis ſservis effectis, licèt Indorum mãgonesmangones hos & alios colores prętexerẽtprætexerent, ad eos | capiendos, ſsive furandos, & ſservorum more vendendos, aut poſssidendos, atque ex alijs provincijs in alias tranſportãdostranſportandos. Quas cautelas, & damna ex illis ſsequuta figillatim enumerat, & reprehendit Chiapenſs. ubi ſsup. Ant. de Herrer. in hiſst. gen. Ind. decad. 1. lib. 8. cap. 9.
Eſstq́ue
97
eis ſsimile, quod de Phœnicibus in Hiſspaniæ noſstræ hiſstorijs cõperimuscomperimus apud FlorianũFlorianum lib. 2. cap. 11. & Fr. Ioan. à Ponte in conven. utriuſsque Monarch. lib. 3. cap. 15. §. 5. qui non ſsolùm ab ea aurum, & argentum, & pretioſsa alia furati ſsunt,
98
quibus Tyrus, ipſsorum Phœnicum Metropolis, ditiſssima, & potentiſssima inter reliquas Orbis nationes eo tempore habita fuit, ut conſstat ex Iſsaîa cap. 23. Exechiel cap. 26. & ſsequentib. Oſseæ cap. 9. Verùm incautos quoque Hiſspanos, varijs technis, & ſsimulationibus furabantur, & Phœniciam, aliaſsq́ue provincias deductos tanquàm ſservos viliſssimos diſstrahebant. Vnde
99
à Tago, inſsigni, & aurifero Hiſspaniæ fluvio, Tagormæ, ſsive Thogormæ nomen manaſsſse, putat Dom. Gregor. Lop. Madera in Monarch. Hiſsp. cap. 3. fol. 19. cuius mentionem fecit Ezechiel dict. cap. 27. dum inquit: De domo Thogormæ equos, & equites, & mulos adduxerunt ad forum tuum. Sed quoniam Thogormæ nomen Hiſspaniæ non convenit, ſsed cuidam Phrygiæ Aſsiæ Minoris provinciæ, ut docent interpretes ſsuper cap. 10. Geneſs. Ioſseph. lib. 1. antiquit. cap. 6. & Pontanus ubi ſsuprà, congruentius, imò expreſssius de ea accipi poterunt verba,
100
quæ idem Propheta ſstatim ſsubnectit: Græcia, Thubal, & Moſsoch, ipſsi inſstitores tui, mancipia, & vaſsa ærea adduxerunt populo tuo, certum eſst namque Thubal, appellationem, pro Hiſspania in ſsacris litteris, & in alijs antiquis auctoribus uſsurpari, ut diximus ſsub. lib. 1. cap. 15. num. 51.
Porrò,
101
qui ita homine liberos capiunt, aut rapiunt, eorum iuſstam ſservitutem non adipiſsci, ſsed graviſssimum plagij crimè committere, eiuſsq́ue pœnis tenêri, apertè conſstat ex Deuter. cap. 24. l. 1. & per totũtotum, D. &c. ad. leg. Flav. de plagiarijs, l. 22. tit. 14. par. 7. Alciato lib. 1. Parerg. cap. 13.
102
Qui multum laborat in exponendis verbis l. ult. C. ad leg. Flav. de plagiar. quæ ſsibi contraria eſsſse videntur; ſsed rectè ex C. Theodoſs. reſstituuntur à Duaren. lin. 2. diſsput. cap. 20. ubi aliqua de eodem delicto commemorat, & plura Iul. Clar. & Baiard in prax. crim. §. fin. q. 68. verb. Plagiarius, Menoch. de arbitrar. caſsu 536. & Pet. Gregor. lib. 36. Syntag. cap. 31.
Et ut concederemus, aliqua bella, & ſservitutis iura inter hos Indos Occidentales cognita, & uſsitata
103
fuiſsſse, ut inter Mexicanos uſsitari ſsolita, tradit Chiapa ubi ſsuprà, fol. 10. Anton. de Herrera decad. 3. lib. 4. cap. 17. in fine & Fr. Ioan. à Torquem. in Monarch. Indiana lib. 14. cap. 15. & feqq. Adhuc
104
tamen ut idem Chiapa proſsequitur, multum dubitari poſsſset, an Indi à noſstris hoc colore poſsſseſssi, ſservi eſsſse deberent, cùm ſsibi de illorum bellorum iuſstificatione non ſsatis conſstaret: maximè poſstquàm omnes ad Fidem converſsi ſsunt:
105
cùm ea reſstitui ſsoleant, quæ modo, vel tempore infidelitatis illicitè acquiſsita erant, ut dicimus in habente plures uxores, & in uſsurario cap. gaudemus de divortijs, cap. poſst miſserabilem de uſsuris, cap. Iudæi de conſsecr. diſst. 4. cap. 1. & per tot. diſst. 11. & 12. & tractat optimè D. Auguſstinus lib. 19. de Civit. Dei, cap. 17. & 19. Tenemur
106
quippe Chriſstiani ex præcepto Divino ad tollendas, & evitandas malas leges infidelium, vel ſsaltem ad non operandum, ſsecundùm eas, ne videamur, illas approbare, ut inquit D. Paul. 1. ad Corinth. cap. 8. & ad Rom. 10. D. Thom. 2. 2. quæſst. 124. art. 5. & quęſtquæſt. 3. art. 2. Et
107
qui à latronibus comparaſsſse ſso|liti ſsunt, latrones iudicari ſsolent, l. incivile, C. de furtis ibi: Cavete igitur cautius negotiari, ne non tam in damna huiuſsmodi ſsed & criminis ſsuſspicionem incidatis.
Qvibvs etiam rationibus
108
difficilem, & cœnoſsam, milleq́ue ſscrupulis plenam reputat Lud. Molina dict. tract 2. diſsput. 35. & 36. Æthiopum mancipiorum nundinationem, quæ à Luſsitanis plurimum frequentatur, dicentibus, ſse illos ab alijs Æthiopibus emiſsſse, qui inter ſse inteſstinis bellis digladiantur. Additq́ue, paucos ex mangonibus viſsos eſsſse, quibus hæc negotiatio profecerit, & plura infortunia non adduxerit, quamvis nimis quæſstuoſsa videatur:
109
ementes tamen ab illis in utroque foro ſsecuros eſsſse, modò non ſsciant, vel dubitent, quòd illi ſservi, qui ſsibi venduntur, ſsunt iniuſstè, & illicitis modis quæſsiti. Quod idem tandem poſst longam diſsputationem reſsolvunt Sotus lib. 4. de iuſst. & iure, quæſst. 2. articul. 2. Ledeſsmius in 2. 2. quæſst. 18. articul. 1. dub. 11. poſst ſsecundam concluſsionem, & noviſssimè Auguſst. Barboſsa in Paſstorali, 1. part. titul. 3. cap. 2. num. 37. Maximè ſsi verum eſst, ut fama fert, quod iocalibus ad naves uſsque pelliciuntur, & ad nos, velint nolint, exportantur, vel quòd plurimi parvo pretio comparantur, quod etiam efficit ſservitutem iniuſstam. Nam ad hoc,
110
ut quis poſssit effici ſservus in perpetuum, debet pretium eſsſse æquale ſservituti, ut per Navar. in Manuali cap. 23. num. 95. & Molinam diſsput. 33. col. 163. Quibus conſsentit Mercatus lib 2. de contract. cap. 20. & Rebellus de obligat. iuſst. lib. 1. quæſst. 10. ſsect. 1 & 2. Vbi ex num. 23. cum Molina dict. diſsput. 35. concluſs. 1. & 3. de illis
111
mancipijs agere incipit, quæ ex India Orinentali adducuntur: & concludit, iuſstè ibi à mercatoribus, & ubique emi, ſsi ex illis Regnis ſsint, quibus cum bellum iuſstum Luſsitani gerunt, & eodem belli tempore exportentur. Iapponienſses autem, aut Sinas ſservos effici non poſsſse, idq́ue ſsæpè Regijs Luſsitaniæ ordinationibus cautum, niſsi fortè ſse ipſsos, aut filios ſsuos cauſsâ famis, vel urgentis neceſssitatis vendiderint, quod ſsæpè facere ſsolent.
Quæ omnia notatu digniſssima cenſseo,
112
proptereà quòd hiſsce ultimis annis plurimæ lites à dictis Orientalis IndięIndiæ mancipijs ad libertatem pro clamantibus in hoc Regio Limano Conventu inſstitutæ ſsunt, & variantibus iudicum ſentẽtijsſententijs terminatæ. Quidam enim eos ſstatim liberos declarabant, illarum ſschedularum ſseriem ac tenorem ſsequuti, quarum ſsup. ex num. 56. meminimus, &
113
cuiuſsdam epiſstolæ Caroli V. Imper. ann. 1550. ad PrętoriumPrætorium inſsulæ S. Dominici miſsſsæ, quæ habetur in 4. tom. ſsched. impreſs. pag. 373. & expreſssè iubet, ne aliqui Indi ſservi in his Occidentalibus regionibus efficiantur, etiam ſsi ad eas ex Orientalibus adſsportentur, his verbis: Nos tenemos mandado, que no ſse hagan eſsclavos ningunos Indios en ſsus tierras, i anſsi no avemos de permitir, ni dar lugar a que Indios algunos lo ſsean, ſsino libres, aunque ſsean de la demarcacion del ſsereniſssimo Rei de Portugal. Et alterius ann. 1570. ad Proregem Mexicanum, & Michaëlem Legaſspium Philippinarum gubernatorem directæ, eod. tom pag. 374. Quæ etiam in Indis illis in regionibus Machometis perfidiâ deceptis, idem ſservandum eſsſse, his verbis edicit: Eſstareis advertido, que ſsi los tales Moros ſson de ſsu nacion, i naturaleza Moros, i vinieren a dogmatizar ſsu ſsecta Mahometica, ò a hazer guerra a voſsotros ò a los Indios, que eſtãeſtan a Nos ſsujectos, ò a nueſstro Real ſservicio, los podreis hazer eſsclavos: mas a los que fueren Indios, i huvieren tomado la ſsecta de Mahoma, no los hareis eſsclavos por ninguna via, ni manera que ſsea, ſsino procurareis de los convertir | i perſsuadir por buenos i licitos medios a nueſstra ſsanta Fè Catolica.
Alij verò iudices cùm
114
viderent leges Caſstellani, & Luſsitani Regni diverſsas eſsſse, & utrumque proprijs ſsuis ordinationibus & cõſuetudinibusconſuetudinibus gubernari, licèt iam ſsub eodem Rege eſsſse cœperit, non audebant facilè pro Orientalium Indorum libertate ſsententiam ferre, ſsi eorum poſsſseſsſsores iuſstos, & legitimos titulos exhiberent, iuxta illarum regionum praxim, & conſsuetudinem Epiſscoporum, & Regiorum Auditorum auctoritate munitos. Neque prædictis ſschedulis horum ſservorum ius olim & nunc in Orientali India, & in Luſsitania & Nova Hiſspania ſservatum, temerè immutandum eſsſse dicebant, l. minimè, D. de legibus, l. ſsi quando, C. de inoff. teſstam.
In quo opinionum, & argumentorum conflictu, Ego
115
Imperatoris conſsilium ſsequutus in l. ſsi aviam, C. de ingen. manum. Si cum peritioribus tractatum habuiſsſses, facilè cognoſsceres, per litteras de hac quæſstione conſsului præſstantiſssimum, & eruditiſssimum virum Dom. D. Antonium de Morga, Quitenſsis nunc Senatus meritiſssimum Præſsidem, qui in Philippinis inſsulis, & alijs adiacentibus, pluribus annis Gubernatoris officio functus, quæ ibîdem cum his mancipijs Orientalibus ſservarentur, melius, & penitius intelligere poterat. Qui mihi, ultimæ opinioni adhærens, reſspondit, aliquas eſsſse Orientalis Indiæ provincias Maurorum, ut plurimùm, colluvione, & infectione permixtas, Iavos nempe, Malaios, Bengalas, Macazares, Buzarates, Endes, & ſsimiles, cum quibus Luſsitani iuſstis, & legitimis bellis quotidie decertant. Et mancipia, quæ in illis capiuntur, Luſsitanis legibus, & CõciliorumConciliorum Provincialium declarationibus capientibus cedere, & ab eis vendi, atque ab emptoribus ubique legitimè poſssideri, dummodo iuſstæ captivitatis titulos habeant, iuxta formam ab eiſsdem Concilijs præſscriptam; cum alijs verò Regnis, ſseu provincijs, Luſsitanis fœdere iunctis, illorumq́ue, ut dicunt, in armis, ſsocijs, utpote Cambaya, Pegù, & quibuſsdam alijs, ſservitutis iura neutiquam exerceri: neque
116
etiam cum Sinis, & Iapponienſsibus, niſsi fortè iſstorum aliqui ſse, aut filios ſsuos propter famem, aut aliam urgentem neceſssitatem, ob pretium participandum voluntariè vendiderint; quod patrijs eorum legibus ac moribus licitum, & uſsitatum eſst: quo tamen in caſsu perpetuæ ſservituti non mancipãturmancipantur, ſsed temporali famulitio, eatenus duraturo, quatenus ad acceptum pretium compẽſandumcompenſandum, iudicibus, qui de hoc inquirũtinquirunt, ſsufficiens eſsſse videbitur.
Loading...