CAPVT IIX. et vltimvm. In quo Auctor volumen alterum de peculiari Indiarum iure, ſsive de iuſsta earum gubernatione promittit: & quid in eo tractare intẽdatintendat, Laconica brevitate recẽſetrecenſet. Et Paræneſsim ſsive admonitionem ſsubnectit adverſsus eos, qui miſseros Indos iniurijs, & moleſstijs afficiunt.

SVMMARIVM Capitis IIX.

  • 1 Gubernationem Indiarum, quæ contingunt, Auctor in altero volumine edere parat.
  • 2 Fas eſst opere in longo, ſsomnum obrepere.
  • 3 Guſstus emptorem vocat.
  • 4 Auctor tractatum gubernationis Indiarum quinque libris diviſsum habet, & quid in illis agere intendat, breviter aperit.
  • 5 Auctoris paræneſsis, ſsive admonitio pro Indis diligenter in Fide inſstruendis, & humaniter pertractandis.
  • 6 Fidei propagatio in ſsuavitate, non in atrocitate conſsiſstit, ut & patria poteſstas.
  • 7 Converſsorum primordia blandis refovenda ſsunt modis.
  • 8 Iugum Chriſsti ſsuave eſst, ex D. Matth. cap. 11. & Pſsal. 33.
  • 9 Indi ſsi poſst Chriſstianam Religionem ſsuſsceptam gravius opprimantur, eius ſsuavitatem non credent.
  • 10 Deuteron. locus cap. 28. pro Indorum querimonijs expenditur.
  • 11 Indi hodie peiore conditione eſsſse videntur, quàm Iudæi olim in Ægypti captivitate.
  • 12 Iudæi in Ægypto graviter vexati fuerunt.
  • 13 Iudæorum captivitas in Ægypto 85. annis duravit, & in ea valdè multiplicati ſsunt.
  • 14 Iudæorum multiplicationem in medijs laboribus Ægypti in rubo Moyſsis Deus ſsignificavit.
  • 15 Indi brevi tempore valdè diminuti reperiuntur, & quid cum Daniele, & D. Paulo de ſsuis miſserijs dicere poſsſsint?
  • 16 Ieremiæ verba lamentat. 5. ad IndorũIndorum ærumnas accommodantur.
  • 17 Chriſstiani labores, & iniurias, quæ Indis inferuntur, potius inſse ſsuſscipere, quàm in illis permittere deberent.
  • 18 Fidei meditatio quietum, & vacuum ab alijs curis animum deſsiderat.
  • 19 Labores, & onera, qui alijs imponunt, & ipſsi ea non tangunt, in Evangelio reprehenduntur.
  • 20 Pax citra ullum ſscandalum promittitur diligentibus legem Dei, Pſsalm. 118.
  • 21 D. Paulus multa in ſse paſsſsum dicit, pro lege Dei promulganda.
  • 22 Regis gentium iura, & conditiones, quas refert Scriptura 1. Reg. 8. ea, quæ cum Indis fiunt, demonſstrare videntur.
  • 23 Regis Tyranni effigies, & mores referuntur 1. Reg. 24. Boni autem & iuſsti Deuter. 17. 14.
  • 24 Lignum fumigans, quod Deus Iſsaiæ 42. & Matth. 12. non extingui præcipit, Gentiles recenter converſsos ſsignificat.
  • 25 Indos deſstruunt multi, qui ſstruere deberent: & quid de illis cum Iſsaia, & Davide, & Chriſsto Dom. Math. 23. dicere poſssint?
  • 26 Exceſsſsus, qui in Indos fiunt, quibus potiſssimum debeant imputari?
  • 27 Inferiorum ordinum culpæ ad deſsides Rectores referuntur.
  • 28 Prælati, & Magiſstratus monentur, ut pro Indorum defenſsione laborent.
  • 29 Iuſstitiæ in ſstudio omnis Regum ac Magiſstratuum cura eſsſse debet.
  • 30 D. Bernardus in quo laudet quendam Eborenſsem Archiepiſscopum?
  • 31 Pax, quæ erga Indos exercetur, non debet cum bello de crudelitate certare.
  • 32 Legum humanarum pœnas ſsi fortè effugiant ij, qui Indos affligunt, Dei oculũoculum & ſsupplicium non effugient.
  • 33 Deus omnia vigilanter attendit, & humilium iniurias vidit, & punit.
  • 34 Iniurias, Indis factas, Deus miraculosè aliquando vindicavit.
  • 35 Divitiæ iniuſsto IndorũIndorum ſsudore partæ, dominis exitio ſsunt.
  • 36 Adagia Aurum Toloſsanum, & Equus Seianus, quid ſsignificent?
  • 37 Proverb. locus 12. 27. & 13. 11. de divitijs iniuſstè partis, exponitur.
  • 38 Peccata iniuriæ humilibus factæ, non ſsolùm privatorum, verùm & multorũmultorum Regnorum cladem attulerunt.
  • 39 Hiſspaniæ Regnum ob peccata aliquoties punitum legitur.
  • 40 Regnorum fœlicitas ut duret, requiritur eadem virtus, & prudentia in conſservando, quæ in acquirẽdoacquirendo, ex Polybio.
  • 41 Deum Auctor precatur, ut nobis miſsertus, Hiſspanorum, & Indorum Rempub. iuvet, & ſsociet.
Haec hactenus habui, quæ de Indiarum iuſsta inquiſsitione, acquiſsitione, & retẽtioneretentione diſsſsererem. Nunc
1
autem ex ordine ad ea, quæ earumdem gubernationem concernunt, tranſsitum facere, noſstra properabat oratio. Sed
2
quoniam fas eſst in longo opere ſsomnum obrepere, huiuſsq́ue voluminis moles nimis excrevit, & amphora exijt urceolus, quẽquem initio mente conceperam: opportunum duxi, hîc pauliſsper calamum continêre, &
3
quęquæ in illo clauduntur diſsputationes, prius quaſsi guſstandas dare, iuxta illud Vlyſssis apud Euripidem in Cyclope, qui cum Sileno vinũvinum venditurus eſsſset, ita eum alloquitur:
Vin tu prius guſstare quid vini feram?
Cui Silenus:
Ita convenit; nam guſstus emptorem vocat.
Ac poſsteà renovatis viribus arduas, & non minus utiles, quàm peculiares eiuſsdem IndiarũIndiarum iuris quæſstiones, ſseparato volumine (ſsi Deus nobis hæc otia fecerit) in lucem emittere. Quod nunc
4
in privatis ſschedis quinque libris diviſsum habemus.
In Qvorvm primo de ſstatu, & conditione IndorũIndorum agere deſstinamus, & an, & quatenus oneribus, & ſservitijs adſstringi poſssint, quæ viciſssim ſsubire coguntur in Hiſspanorum famulatu, ædificijs publicis, agrorum culturâ, paſscendis, & cuſstodiendis pecudũpecudum & armentorum gregibus, gynæcijs, ſsive textrinis, & lanificijs vulgò, Obrajes, angarijs, & parangarijs, curſsu publico, veredis, & paraveredis, metallis, & eorum effoſsione & operatione, & quæ tributa præſstare teneantur, & qualiter ea dividantur, taxentur, & exigantur. Et demum quantum oporteat, eos in certa municipia, & politicam, ac ſsociabilem vivendi formam reducere; idololatriæ, ebrietati, & alijs eorũeorum vitijs occurrere: bonis gubernatoribus, vulgò Curacas, ò Caziques, providêre. Et quæ ſsit iſstorum poteſstas, & qualis ſsucceſssio: & de privilegijs, quibus Indi, tanquàm ruſstici, aut minores, & omni reſspectu miſserabiles perſsonæ fruuntur.
Secvndo verò libro de commendis, ſsive feudis Indorum exactam, & peculiarem tractationem inimus; earum nomen, originem, & rationem tradentes: & quid iuris in illis acquirant Patroni, ſsive Commendatarij, & de penſsionibus, quæ ſsuper eis conſstitui ſsolent. Quis commendas, & ſsub quibus legibus, & conditionibus poſsſsit conferre: quibuſsve perſsonis conferri valeant, & qui in illis pręferripræferri debeant, ſsi de anterioritate ſchedularũſchedularum, vel de meritis certent: vel alter à Rege proviſsus cum altero prius à Prorege inveſstito concurrat. An pluribus eadem commenda aſssignari poſssit, & in ea ius accreſscendi, vel non decreſscendi admittatur. An commendæ à poſsſseſsſsoribus vendi, alienari, permutari, vel renuntiari poſssint. Et an pater gaudeat uſsufructu commendæ, quęquæ filio, in eius ſsacris conſstituto, conceditur. Quando, & quomodo in commẽdiscommendis Indorum ius ſsucceſssionis inductũinductum fuerit, & in quibus conveniat, vel differat cum ſsucceſssione primogeniorũprimogeniorum. An filij illegitimi, vel legitimati, filiæ, uxores, ſsponſsæ, mariti in eiſsdem ſsuccedant: & de tertia, vel quarta vita, quæ in Nova Hiſspania conceditur: & de prohibita plurium commendarum cumulatione. De oneribus, quæ commendatarij ſsubire tenentur, iuramento, militia, & reſsidentia, quam facere debent; & quando ab ijs excuſsentur: & qualis eorũeorum ſsolicitudo eſsſse debeat in ſspirituali, & temporali Indorum ſsibi commendatorum ſsalute curanda. Et denique de earundem commendarum extinctione, & ad Regiam coronãcoronam devolutione: & an eas deinceps in perpetuum dari conveniat. Et de litibus & quæſstionibus, quæ tam ſsuper | commendarum poſsſseſssione, & ſspolijs, quàm ſsuper proprietate oriri ſolẽtſolent; & apud quos ſsint iudices agitandęagitandæ, & de meritorum, ſsive ſservitiorum informatione, & conſsultatione, quæ ad eas, & alia Eccleſsiaſstica, vel civilia harum regionum commoda, Regijs ordinationibus fieri iubetur.
Tertivs verò liber de rebus Eccleſsiaſsticis, & earum gubernatione, Regioq́ue patronatu tractabit, & quibus is rationibus fulciatur; quanti à noſstris Regibus æſstimetur ac commẽdeturcommendetur: & quo iure, & onere decimas huius Novi Orbis ſsibi præſsumant. Quam enixa, & aſssidua eorum cura fuerit in Eccleſsijs Indiarum erigẽdiserigendis, dotandis, & promovendis. Qualiter Archiepiſscopos, Epiſscopos, & alios Præbendarios præſsentent, & alios Hiſspanorum, aut Indorum beneficiarios ſęcularesſæculares, vel regulares: & de aliquibus dubijs, quæ in eorum receptione, & novorum Epiſscopatuum diviſsione contingere ſsolent. An hodie expediens ſsit, doctrinas IndorũIndorum regularibus adimi: & quatenus ij iuriſsdictioni, & viſsitationi Prælatorum ſsæcularium ſubijciãturſubijciantur. De dignioribus, & indigenis, atque in idiomate Indorum magis peritis anteferendis: De iuriſsdictione Epiſscoporum, & Archiepiſscoporum in ſsubditos; & de Brevi Gregorij XIII. quo nova proſsequendis appellationibus forma præſscribitur. De Eccleſsijs ædificandis & reparãdisreparandis, & quibus expenſsis id faciendum ſsit. De decimis, & primitijs, & uſsu, & iure quartęquartæ Canonicæ & funeralis, & aliarum oblationum. De Inquiſsitorum & CõmiſſariorumCommiſſariorum Bullæ CurciatęCurciatæ tribunali, ac iuriſsdictione, & aliarum Bullarum retentione. De Religioſsorum Vicarijs generalibus, Viſsitatoribus, & cõſervatoribusconſervatoribus. Et an, & quando ſsæculares Magiſstratus Clericos, vel Religioſsos ſseditioſsos ab his provincijs expellere poſssint?
Liber quartus de gubernatione ſęculariſæculari tractabit, & ſspecialiter PrætorũPrætorum GubernatorũGubernatorum FiſcaliũFiſcalium criminũcriminum quęſtorũquæſtorum, AuditorũAuditorum CancellariarũCancellariarum, ProregũProregum, ſsupremi Conſsilij IndiarũIndiarum, & omniũomnium denique tam maiorum, quàm minorũminorum Magiſstratuum officium, poteſstatem, & iuriſsdictionem proſsequetur, qui eidem gubernationi præpoſsiti ſsunt, & multas utiles quæſstiones ſsubiunget, quęquæ in eorum recuſsatione, viſsitatione & rerum gerẽdarumgerendarum expeditione occurrere ſsolent. Et peculiariter de iudice aget, qui colligendis defunctorũdefunctorum inteſstatorum bonis deſsignatur: & de ſschedulis, quæ diſstrictè prohibent Regios Auditores, miniſstros, & illorum liberos in ſsuis provincijs negotiari, vel matrimonia contrahere. Ac tandem de proprio, & veluti municipali iure, que res IndicęIndicæ gubernantur, & per Regias ſschedulas, proviſsiones, ordinationes, & epiſstolas expeditur: & quando reſscriptum Principis, ad unãunam provinciam miſsſsum, in alijs ſservandum ſsit.
Qvintvs denique liber de Regalibus, ſsive Regio IndiarũIndiarum fiſsco, & eius iuribus, & reditibus ſsermonem inſstituet. In quo ſsigillatim de huius Novi Orbis diuitijs agemus: De tributis, & vectigalibus, & duobus decimarum novenis, quæ in eo Regi penduntur: De pœnis Cameræ, & commiſssis mercium prohibitarum, vel in regiſstris non profeſsſsarum ad fiſscum ſspectantibus. De auro, & argento, alijſsq́ue metallis, ſsmaragdis, margatitis, ſsalinis, argento vivo, theſsauris, & monumẽtismonumentis, & quota horum pars ad fiſscum pertineat. De mercatura, & mercatoribus IndiarũIndiarum, eorumq́ue iudicibus, ſsive conſsulibus, & varijs quęſtionibusquæſtionibus, quæ circa eorũeorum iuriſsdictionem, & mercatorum ſtylũſtylum quotidie naſscuntur. De alio rei dominicæ membro, quod ex venditionibus & renuntiationibus officiorum colligitur. Circa quod plurimæ, utiliſssimæ que quæſstiones excitantur, & reſolvũturreſolvuntur. Et de iudicibus, ſsive officarijs Re|gijs, qui in his partibus rei dominicæ exigendæ, &, adminiſstrandæ prææficiuntur, eorumq́ue munere, poteſstate, iuriſsdictione, & rationum redditione. Et uſstimò de alijs maioribus computatoribus, ſsive rationalibus noviter cõſtitutisconſtitutis, & de eorum tribunali, officio & iuriſsdictione.
Interim
5
verò dum hæc ultimãultimam manum recipiunt, & exoptatam lucem reſspiciunt, non potui non RegẽRegem noſstrum Potentiſssimum, & Chriſstianiſssimum ſsummis votis, ac precibus exorare, ut quâ ſsolet curâ, & pietate Indorum converſsioni, & conſservationi provideat, paternis hac in re, & avitis ac proavitis veſstigijs inſsiſstens, idoneoſq;idoneoſque & fideles tanti operis adminiſstros in ſspiritualibus & tẽporalibustemporalibus eligẽseligens, quos etiãetiam, & reliquos pariter Hiſspanos, aut alienigenas, qui in his regionibus cõmoranturcommorantur, moneo, atq;atque obteſstor, ut ſse cum eiſdẽeiſdem Indis humanè, & ſsuaviter gerant, & ab iniurijs, moleſstijs, & vexationibus, quæ miſseris illis inferri ſsolent, abſstineant, prędicationisprædicationis, ac propagationis Fidei miniſsterium ſsuper omnes divitias attendentes, & procurantes; quam
6
certum eſst non in atrocitate, ſsed in ſsuavitate, & pietate conſsiſstere, ut de patria poteſstate loquens dixit I. C. in l. Divus, D. ad. leg. Pomp. de parricid. & Nos pluribus ſsuprá lib. c. cap. 17. & cap. 9. num. 21. & 22.
Primordia
7
enim converſsorum, ut D. Iſsidor. inquit lib. 2. ſsent. cap. 8. & D. Gregor. lib. 24. moral. cap. 7. blandis reſsovenda ſsunt modis, ne ſsi ab aſsperitate incipient, exterriti ad priores lapſsus recurrant. Qui enim converſsum ſsine lenitate erudit, exaſsperare potius, quàm corrigere novit.
8
Iugum quippe Chriſsti ſsuave eſst, & onus eius leve, ut habetur Matth. cap. 11. in ſsine, eaq́ue propter ibîdem ſsubiungitur: Venite ad me omnes, qui laboratis, & onerati eſstis, & ego reficiam vos. Tollite iugum meum ſsuper vos, & diſscite ad me, quia mitis ſsum, & humilis corde, & invenietis requiem animabus veſstris. Et Pſsal. 33. & 1 Petri 2: Guſstate & videte, quoniam ſsuavis ſst DñsDominus: Beatus vir, qui ſsperat in eo. Quod
9
Indi haudquaquam credere poterũtpoterunt, ſsi poſst ſsuſsceptam Chriſstianam Religionem, maioribus, ac gravioribus oneribus, & laboribus, quàm olim ſsub infidelibus dominis opprimantur. Quin potius vereri poſsſsumus, ne in ſse ipſsis experiri, & in nos contorquere valeant
10
verba illa Deuteron. cap. 28: Servies inimico tuo, quem immittet tibi Dominus in fame, & ſsiti, & nuditate, & omni penuria: & ponet iugum ferreum ſsuper cervicem tuam, donec te conterat. Adducet Dominus ſsuper te gentem de longinquo, & de extremæ terræ finibus in ſsimilitudinem Aquilæ volantis cum impetu; cuius linguam intelligere non poſsſsis, gentem procaciſssimam, quæ non deferat ſseni, nec miſsereatur parvuli.
Etenim
11
peiori hodie, & duriori conditione Indi ab iniuſstis aliquibus, & ſsævis hominibus tractari reperiuntur, quàm olim Iudæi, dum in Ægypto captivi fuerunt; de quibus inquit Philo. lib. 1. de vita Moyſsis:
12
Quaſsi belli iure captivos, aut emptos de lapide cogebat eos ad opera ſservilia. Et ſstrictiùs Scriptura Exodi cap. q. 1. : Ad amaritudinem perducebant eos operibus duris luti, & lateris, omniq́ue famulatu, quo in terræ operibus premebantur: oderantq́ue filios Iſsraël Ægyptij, & affligebant illudentes eis, &c. Nam
13
in Iudæis videmus, non obſstantibus laboribus, & miſserijs illius captivitatis, quæ octuaginta quinque annis duraſsſse dicitur, ut probat Pererius in comment. ſsup. Exod. cap. 5. diſsput. 6. ſsupra modum auctos, & multiplicatos fuiſsſse: Vnde dicit Scriptura Exodi dict. cap. 1: Quantoq́;Quantoq́ue opprimebant eos, tanto magis multiplicabantur, & creſscebant; ita ut ſsexcenta millia hominum exierint de Ægypto præter pueros, & fœminas. Et hoc eſst quod
14
Deus inter alia voluit ſsignificare in rubo, ubi Moyſsi apparuit, qui ar|debat, & non conſsumebatur, ut communiter Doctores exponunt Exodi 3. & Ioſseph. lib. 2. antiquit. Iudaic. cap. 12. Indi
15
verò, eodem ſsermé tempore, ut plurimũplurimum deleti, & extincti ſsunt, ita ut Deo poſssint dicere, quod Danielis 3. IudęorumIudæorum nomine legitur: Domine, imminuti ſsumus pluſsquàm omnes gentes: ſsumuſsq́ue humiles in univerſsa terra hodie. Et illud Martialis in Diſstichis:
Dente timetur aper, defendunt cornua cervum, Imbelles damæ; quid niſsi præda ſsumus?
Vel cum D. Paulo 2. Corinth. 1. Supra modum gravati ſsumus, ſsupra virtutẽvirtutem, ita ut tæderet nos etiam vivere.
16
Aut cum Ierem. lamentat. 5: Recordare Domine, quid acciderit nobis: intuere, & reſspice opprobrium noſstrum: hæreditas noſstra verſsa eſst ad alienos, domus noſstræ ad extraneos, pupilli facti ſsumus abſsque patre, matres noſstræ quaſsi viduæ. Aquam noſstram pecunia bibimus, ligna noſstra pretio comparavimus, cervicibus noſstris minabamur, laſsſsis non dabatur requies.
Quæ omnia
17
Chriſstiani, qui ſse EvãgelijEvangelij miniſstros, & præcones vocant, non ſsolùm ab Indis, quantum poſssibile ſsibi eſsſset, arcêre, verùm & in ſse ipſsis potius ſsuſscipere ſserventi Charitate debuiſsſsent, ne quod illis ſscandalum in Fidei ſsuſsceptione, aut impedimentum in eius progreſsſsu, & meditatione generaretur: quęquæ
18
corporis requiem, & vacuum ab alijs curis, & anxietatibus animum, abſsque dubio deſsiderat, iuxta illud pſsal. 45: Vacate & videte, quoniam ego ſsum Deus, quod ita exponit D. Auguſstin. in Pſsalm. 70. fol. 310. col. 2. tom. 8. Et ne in illud inciderent,
19
quod Matthæ. cap. 23. reprehenditur: Alligant autem onera gravia, & importabilia, & imponunt in humeros hominum, digito autem ſsuo nolunt ea movere. Sed potius omnes ore uno
20
Davidicum carmen occinere poſsſsent, pſsalm. 118. pax multa diligentibus legem tuam, & non eſst illis ſscandalum. Vel
21
cum Divo Paulo 2. Corinth. 11. 29: Quis infirmatur, & ego non infirmor? Quis ſscandalizatur, & ego non uror?
Certè enim idem Paul. 1. Corinth. 4. ſse prædicationis cauſsâ non alijs labores intuliſsſse, ſsed in ſse ipſso graviſssimè paſsſsum, his verbis oſstendit: Vſsque in hanc horam & eſsurimus, & ſsitimus, & nudi ſsumus, & colaphis cædimur, & inſstabiles ſsumus, & laboramus operantes manibus noſstris: maledicimur, & benedicimus: perſsecutionem patimur, & ſsuſstinemus: blaſsphemamur, & obſsecramus: tanquam purgamenta huius mundi facti ſsumus, omnium peripſsema uſsque adhuc.
Et
22
licèt 1. Reg. cap. 8. cùm Iſsraëlitæ à Samuele Regem ſsibi dari petijſsſsent, qui more gentium, & nationum ſsibi imperaret, hoc ius illius futurum Scriptura recenſseat: Filios veſstros tollet, & ponet in curribus ſsuis, facietq́ue ſsibi equites, & præcurſsores quadrigarum ſsuarum, & conſstituet ſsibi tribunos, & centuriones, & aratores agrorum ſsuorum, meſsſsores ſsegetum, & fabros armorum, & curruum ſsuorum. Filias quoque veſstras faciet ſsibi unguentarias, & focarias, & panificas. Agros quoque veſstros, & vineas, & oliveta optima tollet, & dabit ſservis ſsuis, ſsed & ſsegetes veſstras, & vinearum redditus addecimabit, ut det Eunuchis & famulis ſsuis. Servos etiam veſstros, & ancillas, & invenes optimos, & aſsinos auferet, & ponet in opera ſsuo. Greges quoque veſstros addecimabit, voſsq́ue erìtis ei ſservi, & clamabitis in die illa à facie Regis veſstri, quem elegiſstis vobis, & non exaudiet vos Dominus in die illa, quia petijſstis vobis Regem. Quæ omnia ſsimilia ijs eſsſse videntur, quæ à malis Chriſstianis paſsſsim cum Indis pauperibus ſsiunt.
Eo
23
tamen in loco de Rege Tyranno & iniquo tractatur, eiuſsq́ue mores effigiantur, ut boni, & iuſsti Principes quid vitare debeant, animadvertant. Quorum exemplum, ubi non à populo, ſsed à Deo electi ſsunt, prædi|ctis in omnibus contrarium, apponitur in eod. Deuter. cap. 17. num. 14. & ſsequent. ut præclarè admonuit D. Gregor. lib. 4. cap. 1. in 1. Reg. cap. 8. Iſsernia in proœm. feud. tit. de Capit. qui curiãcuriam vend. Chaſsſsaneus in Catal. glor. mund. 5. part. conſsider. 24. regal. 162. & ſseq. & conſsider. 35. verf. Quid autem, Petr. Gregor. lib. 7. de Repub. cap. 19. pag. 491. Baſsilius Pontius var. diſsput. 1. part. relect. 1. de mutatione monetæ, pag. 506. & Mag. Marquez in Gubernat. Chriſstian. lib. 1. cap. 16. pag. 87.
Vch igitur illis, per quos eiuſsmodi iniuriæ, & ſscandala Indis irrogantur. Et
24
lignum fumigans, quod iuxta verbum Iſsaiæ cap. 42. & Matth. cap. 12. poſsuit Dominus in manibus eorum, ne extingueretur, in cinerem converterunt. Lignum namque illud D. Hierony. in quæſst. Aglaſsiæ, quæſst. 2. circa fin. populum de gentibus congregatũcongregatum exponit, qui extincto legis naturalis ardore, fumi amariſssimi, & qui noxius oculis eſst, tenebroſęq́uetenebroſæq́ue caliginis involvebatur erroribus, quem Deus non extingui voluit, ſsed de parva ſscintilla, & penè moriente, maxima ſsuſscitari incendia ita ut arderet igne Domini Salvatoris, quem venit mittere ſsuper terram, & in omnibus ardere deſsiderat: Quod,
25
videant multi, an cum Indis ſsua ex parte curaverint? vel potius de illus ſsint, de quibus inquit Iſsaîas c. 48. num. 17: Venerunt ſstructores tui, deſstruentes te, avaritiâ nimirum, & ſsævitiâ ſsuâ Indos ita prementes, ut iuſsté miſseri illi dicere poſssint illud Pſsal. 68. in princ. & Exod. 9. num. 25. & 31: Intraverunt aquæ uſsque ad animam meam, & tempeſstas demerſsit me, & grando confregit lignum, cùm iam folliculos germinaret. Et ut occaſsio exteris gentibus præbeatur, noſstrum in convertendis infidelibus zelum calumniandi, ut diximus ſsup. lib. 1. cap. 16. num. 94. ſsequent. & lib. 2. cap. 17. num. 76. & hoc lib. 3. cap. 6. ex num. 5. & illud Chriſsti Dom. apud MatthęMatthæ. cap. 23. obijciendi: Væ vobis Scribæ & Phariſsæi hypocritæ: quia circuitis mare & aridam, ut faciatis unum proſselytum: & cùm fuerit facuts, facitis eum filiũfilium gehennæ duplo quàm vos.
In qvibvs planè
26
acriter, & exactè non corrigendis, emendandis atque puniendis, licèt omnes in culpa ſsimus: illi tamen preæcipue, qui Eccleſsaſstici ſsunt, & PręlatiPrælati, & Indorum curæ ac protectioni præpoſsiti. Etenim
27
ut benè cum D. Leone in epiſst. 86. ad NicetãNicetam, quæ habetur in c. inferioribus, 86. diſst. advertit Ioſseph. Acoſsta lib. 3. de procur. Ind. ſsalut. c 16. inferiorũinferiorum ordinum culpęculpæ ad nullos magis referendæ ſsunt, quàm ad deſsides, negligenteſsq́ue Rectores, qui multam ſsæpè nutriunt peſstilentiam, dum auſsteriorem diſssimulant adhibere medicinam. Nullumq́ue remedium ſsperare licebit, cum inde pernicies proficiſscitur, unde ſsalus maximè petebatur. Quocirca
28
eos iterum moneo, ut ſsuper commiſsſsum ſsibi gregem diligenter invigilent, & prædictis iniurijs, dolis, ac ſsceleribus, quibus Indi turbantur, & affliguntur, providenter occurrant, quo loco virus inſsideat perveſstigantes, ferroq́ue reſsecantes, imò & igni, ſsi opus eſsſse cẽſuerintcenſuerint; cùm in lethali, profundoq́ue ulcere ſseveriora medicamenta tutiora ſsint, & in hac cura præcipua RegũRegum, ac Magiſstratuum vis, auctoritaſsq́ue conſsiſstat,
29
ut præclarè docet Oſsſsorius lib. 4. de Reg. inſst. In ſstudium (inquiens) iuſstitiæ omnes Regis curæ, & cogitationes, omnes labores, atque vigiliæ, omnia denique ſstudia conſsumenda ſsunt. Et de quodam Eborenſsi Archiepiſscopo
30
ſscribit & laudat B. Bernardus epiſstol. 95. ſsic inquiens: Maximè claruit zelus iuſstitiæ, eminuit, & invaluit Sacerdotis vigor, in defenſsionibus videlicet pauperũpauperum, & pauperũpauperum, quibus non erat adiutor.
Caveant igitur omnes, & Indorum conditionẽconditionem miſserti, eos deinceps | humané & ſsuaviter tractẽttractent, ne
31
pax, quæ erga illos exercetur, cum bello de crudelitate certate, & vincere videatur, ut aliud agens dixit D. Auguſstin. lib. 3. de civit. Dei c. 28. ¶ Quod ſsi
32
fortè leges ac pœnas à Regibus noſstris circa hoc pié, & prudenter latas, & ſseveré ſstatutas, parum verẽturverentur, vel per locorum diſstantiam, aut Magiſstratuum incuriam effugerint: ſsciant tamen pervigilem, atque inſsomnem Dei Omnipotentis oculum, cui nihil non, quantumlibet occultum ſsit, patere poteſst, effugere non poſsſse, ut alias dicitur in illa condemnatoria ſsententia in iudices ab Imperator. Leone, & Alexan. pronuntiata, quam CõſtantConſtant. Harmenop. in initio ſsui promptuarij, & Monach. tract, de arbitrar. pręfixerũtpræfixerunt. Is enim, etſsi ab inſsipientibus circa cœli cardines perambulare, nec noſstra conſsiderare credatur, ut habetur Pſsal. 13. & Iob. 2. 14. Omnia
33
vigilanter attendit, & iniurias humilibus, atque imbecillis illatas, certâ ſsemper, quamvis interdum ſserâ, punitione compeſscit. Vnde in Eccleſs. 4. ſscriptum reliquit: Vidi calumnias, quæ ſsub cœlo geruntur, & lachrymas innocentum, & neminem conſsolatorem, neque poſsſse reſsiſstere eorum violentiæ cunctorum auxilijs deſstitutos; & laudavi magis mortuos, quàm viventes, & fœliciores utroque iudicavi, qui necdum natus eſst. Et Exod. cap. 3: Vidi afflictionem populi mei in Ægypto & clamorem eius audivi, propter duritiãduritiam eorum, qui præſsunt operibus: & ſsciens dolorem eius deſscendi, ut liberem eum. Et aptiſssimé ad inſstitutum, de quo agimus, Geneſs. 15: Subijcient eos ſservituti & affligent quadrigentis annis: verumtamen gentem, cui ſservituri ſsunt, ego iudicabo.
Quod
34
ſsæpé factum his in Regnis videmus, cùm graviſssimis, ac miraculoſsis ſsupplicijs à Deo plures puniti legantur, qui Indis damnoſsi, & iniurij fuerunt, ut conſstat ex hiſstorijs relatis a Ioſsepho Acoſsta lib. 3. de proc. Ind. ſsalute cap. 9. & Fr. Auguſst. Davila in hiſstor. Mexican. lib. 1. cap. 102. pag. 393.
Et
35
vel ipſsæ divitiæ, quas iniuſsto Indorum ſsudore, & alijs malis artibus acquirunt, eis exitio fuerint, ac brevi tempore evanuerint,
36
ut ipſse Acoſsta ibîdem notavit, & de Auro Toloſsano, & Equo Seiano, quorum poſsſseſssio dominis exitialis fuit, antiqui per proverbium dixerunt, ut refert Aul. Gellius lib. 3. noct. Attic. cap. 9. Eraſsm. ſsive Ald. Manutius in adagijs, & Martin Delrio in adag. ſsacr. tom. 2. adag. 187. pag. 190. ubi eodem ſsenſsu exponit illud
37
Proverb. 12. 27: Non inveniet fraudulentus lucrum, & ſsubſstantia hominis erit auri pretium. Quaſsi dicat, per fraudem comparata, prius peribunt, quàm qui comparavit partis uti frui queat: ſsi utatur, erunt illi damno, & cap. 13. verſs. 11. Subſstantia feſstinata minuetur. Vbi Septuaginta, & Chaldæa Paraphraſsis: Opulentiam iniquitate poſsſseſsſsoris acquiſsitam, interpretantur.
Circa quod plura ex Græcis Poëtis cõgeritcongerit Stobæus ſsermon. 8. 92. & 95. P. Iuſstus Gaillardus de inſstit. hiſstor. cap. 1. & idem Martin Delrio ubi ſsup. Et Nos multa etiam cõgeſsimuscongeſsimus ſsup. lib. 2. cap. 13. num. 51. & ſsequent. non ſsolùm
38
de privatorum hominum, verùmetiam de magnorum Regnorum punitione, ſsubverſsione, vel translatione ob ſsimilia peccata, & iniuſstitias, quæ cum Indis communiter in his regionibus frequentantur. In quarum mutationum exemplis referendis, multus eſst Salvianus in libris de providentia Dei, ubi lib. 7. de
39
vitijs Hiſspanorum agit, ob quæ Vvandalorum cladem meruerunt: & eſst videndus Rodericus Archiep. Toletanus lib. 3. capit. 16. ubi de Arabum invaſsione pertractans, ſsic inquit: Tanta igitur temporibus facinorum alluvio inundavit, ut ferè Gothorum ſstrenuitas, quæ conſsueverat Regnis, & gentibus imperare, in vitiorũvitiorum altitudine iam ſsubmerſsa, omnibus abomi|nationibus ſsubiaceret. Et quoniam humani generis inimicus, humano generi non deſsinit invidere, ſseminavit in poteſstate ſsuperbiam, in religione accidiam, in pace diſscordiam, in abundantia luxuriam, in ſsolertia ignaviam, adeò, ut ſsicut populus, ſsic & Sacerdos, ſsicut impij, ſsic & Princeps. Alluvione ergo voluptatum in tota Hiſspania inundante. Vitiza Principe maieſstatis oculos provocante, repleta eſst terra iniquitate. Omnis quippe caro corruperat viam ſsuam, & qui optimus quaſsi paliurus, & qui rectus quaſsi ſspina de ſsepe: & Polybius lib. 1. hiſstor. ubi quęrensquærens, quare Hiſspaniæ amiſsſsæ ſsuerint à Carthaginenſsibus, inquit:
40
Atverò illud clarum, teſstatumq́ue exemplis eſst, quod homines adſsequantur fœlicitatem benignitate in alios, & bona de ſse opinione, ijdem cum adepti, quæ voluerant ad iniurias, & impotentiam in imperijs delabuntur, fit meritiſssimé, ut unà cum imperantium mutatione, ipſsi ſsubditi ſse, & affectus mutent.
Neque omitti debent plura alia quæ de eoſsdem ſsupplicijs & mutationibus, ſsolitâ elegãtiâelegantiâ ſscripſsit Iuſst. Lipſsius lib. 1. de conſstantia cap. 16. & lib. 2. cap. 13. cum ſseqq. ubi cap. 22. graviter plorat ingentes Indorum vaſstationes in vaſsto hoc & attrito altero Orbe, primis illis tẽporibustemporibus factas: Quem vidiſsſse (inquit) magnum ſsit, non dicam viciſsſse: de quarum relatione & excuſsatione egimus etiam ſsup. hoc lib. cap. 6. num. 20. & ſseqq.
Sed
41
Deus hoc à nobis omen avertat, & Hiſspanorum pariter ac Indorum cauſsam, & ſsortem miſsertus, utramque Rempublicam iuvet, & ſsociet, atque à peccatis, iniurijs, & ſscandalis liberam, in ſsua ſsancta Fide, & Religione conſservet, ut ſsecundùm Divum Paulum Epheſs. 4. in Eccleſsia Catholica ſsint unum corpus, & unus ſspiritus, ſsicut vocati ſsunt in una ſspe vocationis ſsuæ. Amen. (.?.)

Loading...