QVinqvagesimo
defluit
etiā
etiam
ex principali sententia nostra definitio illius articuli (qui
superiori affinis est)
* an per
principem aut legem
humanā
humanam
quis iustè compelli possit ad aliquem accusandum, & pars quidem negatiua probatur in l.
vnica. C. vt nemo inuitus agere vel accu. cogatur,
probaturq́;
probaturque
ac defluit ex rationibus nostrarum sententiarum, de quibus tam sæpè
mentionem habuimus. Nam si principatus
ad nostram meram vtilitatem creatus fuit,
cō
sequens
consequens
est, ne per principem inuiti ad id cogamur, cùm inde periculum nobis possit imminere (vt illicò edocemur) quòd
qualecũq;
qualecumque
sit etiam minimum in magna consideratione
esse & debet & solet. l. 1. §. si hæres. l. quia poterat. ff. ad Treb. ibi, variæ sunt
hominũ
hominum
voluntates
quorũdam
quorundam
negotia timentium, &c. Ad
idem §. præterea, cum sua gloss. Inst. de actio.
quinimò eo ipso, quòd
cōpellimur
compellimur
, dicimur
noxiam
læsionemq́;
læsionemque
pati, vt dd. ll. vnde etiam
beneficium inuito non datur. l. inuito. ff. de
reg. iur. optimus text. in §. sed
neq;
neque
. Institu. de
auth. tut. l. quia autem, in prin. & §. 1. ff. quæ in
frau. cred. periculum autem & læsio in specie
nostra esset primum molestiarum & vexationis ac solicitudinis, quod magnoperè est considerandum, d. §. si hæres. deinde inimicitiarum illinc nascentium. postremò pœnæ talionis, quam subibit accusator, qui non probat.
& not. per Roma. sing. 785. tu scis. adhuc
tamẽ
tamen
ex Theologis sunt qui velint, vt quis teneatur
ad accusandum eo casu, quo crimen moliretur contra Principem vel Rempublicam, ita
doctiss. Dominicus Sotus lib. 5. de iust. & iu. q.
5. art. 1. post S. Thomam 2. 2. q. 68. artic. 1. Idem
vult Caietanus 2. 2. q. 33. art. 7. dum ait, admonitionem fratris necessariam non esse,
quādo
quando
eius accusatio necessaria est, sentit ergo hoc
casu necessariam esse accusationem, & Syluester in summa verb. accusatio. §. 3. idem significat. Idem sentit Durandus in 4. distinct. 19.
q. 4. dum in foro exteriore negat oportere, vt
admonitio præcedat. & ita esse videtur communis opinio, vt per Bar. in l. vtrum. ff. de parrici. per Hiero. Cagnol. & Phil. Deci. in l. culpa
caret. ff. de reg. iur. per Aquens. in rep. l. vt vim,
prope finem. ff. de iust. & iur. Idem in l. qui accusare. C. de edendo. Deci. in c. 1. de off. delegati. Bal. & Florian. in l. 2. ff. de noxalibus. Philippus Deci. in l. nullum crimen. ff. de reg. iur.
Felynus in c. quantæ, col. 1. de sent. excom. Id
quod hi omnes affirmant, sub hac tamen moderatione, si ipse habet testes, quibus suam accusationem possit probare, & sic duobus demum concurrentibus ad
accusandũ
accusandum
tenetur.
Primum, quòd machinatio esset in Rempub.
alterum, quòd is conscius habeat probandi
facultatem. Hæc communis opinio Legistarum, Canonistarum & Theologorum, procedit tripliciter: primùm in foro contentioso
ciuili: deinde in foro contentioso Canonico:
postremò etiam in foro
cōscientiæ
conscientiæ
, vt patet ex
locis suprà assignatis. Sed in omnibus tribus
conclusionibus
cōtrarium
contrarium
tenendum est per
fundamenta suprà relata, & quia Dominus
dixit: Qui amat periculum, peribit in illo.
Nec dubium est, quin impossibile sit aliquem
casum esse, in quo accusator (hoc est, conscius
criminis illius) certò sciat
crimẽ
crimen
illud se posse
probare siue
ꝓbaturum
probaturum
. Quid. n. si testes aufugiant, quid si deposuerint, sed verum non
dixerint? quid si inter moras litis
antequā
antequam
deponāt
deponant
, moriantur? in omnibus his speciebus
& similibus, si is
cōscius
conscius
accusauerit, periclitabitur, ad quod vt quis teneatur omni iure,
tā
tam
diuino quàm humano,
nō
non
solùm præceptum
non est, sed potius vt non teneatur, expressum est: vt iuribus & rationibus suprà allegatis, & probatur etiam in d. l. nullum crimen.
|
& d. l. culpa caret, vbi dum dicitur culpa caret,
qui scit, sed prohibere non potest, non intelligitur de omni impossibilitate. id enim indubitatum erat. l. impossibilium. de regu. iur. sed
intelligitur de impossibilitate, ratione deficientis iurisdictio. aut patriæ, vel dominicæ, vel
maritalis potestatis, aliter enim potius culpa
esset immiscere se rei ad se non pertinenti. l.
culpa est, de reg. iu. ff. & quamuis publici periculi manifestatio res sit ad vnum quemque
ex ciuibus pertinens (vt continuò dicemus)
tamen accusatio non tam pertinens videtur
propter superiores rationes, vel si est
pertinẽs
pertinens
saltem necessaria esse non potest, & satis super
q́ue esse debet, si quis faciat denuntiationem,
vt sic magistratus, ad quos Reipublicæ salus
spectat, tali malo obuiam eant, nam & alibi
credo quod sub titulo Inst. mandati. Iustinianus Imperator ait. Satis superq́ue esse debet, si
cui vel in paucis amici labori consulatur. Denique illud expeditum est, bonum publicum
etsi ad omnes & etiam singulos ciues spectare videatur, id tamen intelligendum, dummodo non vnius, aut alterius ad onus totum
Reipublicæ negocium, aut sarcina pertinere
credatur, sed ad omnes conciues. l. secundum
naturam. ff. de reg. iu. c. quod omnes
tāgit
tangit
. de
reg. iur. lib. 6. dixi in c. præcedenti. Vnde persequutio aliquid contra principem,
rempublicā
rempublicam
, bonumúe publicum molientis,
iniquũ
iniquum
& iniurium esset, vt ad onus & periculum foret istius solius, qui illius machinationis perfidiæ conscius esset, & satis
superq́;
superque
esse debet,
vt is ipsis principibus aut Reipublicæ magistratibus denuntiet, & ei rei medendæ opem
auxiliumq́ue ferat, tanquam vnus è populo,
absque eo quod cogatur accusare, per quod
totum onus, & periculum, & labor eius humeris resideret. Et licet non probent, ita sentiunt Hieronymus Cagnolus, vbi suprà. & Summa Angelica vti refert Sotus, vbi suprà. sentit
Bar. in l. eum. ff. de accusat. & non satis certò
scio, an negaret Diuus Thomas, si tamen is velit sponte accusare eiq́ue periculo sese exponere, sine dubio poterit: sed si tunc probare non
possit, an satisfaciet offerendo se probaturum
in duello, tangit Hieronymus Cagnolus vbi
suprà, id quod olim
* Hispaniæ factum fuisse
historiæ referunt. Cùm nobilis quidam vir alterum nobilem contra Regem Hispanum aliquid machinatum diceret, inq́ue duello armatos & equitantes tribus diebus incredibili
ferocitate pugnasse multis vulneribus
vtrinq;
vtrinque
acceptis, & tandem per regem fuisse à lite &
accusatione absolutos incredibili omnium
tam
nobiliũ
nobilium
quàm plebeiorum applausu, de
duello egimus suprà c. 11. & 12. & 18.