Stat
* ergo ex superioribus, tam leges
quàm Principes ad populi ciuiumq́ue vtilitatem creari, legibusq́ue Principes ipsos regulariter subesse,
earumq́;
earumque
videri ministros & custodes ac executores, exceptis quibusdam casibus. vtilitas autem ciuium ac populi quibus
in rebus sita sit edocemur per Isidorum, quem
refert & sequitur Fernan
:
.
Loazes hodie meritissimus Archiep. Tarraconen. in consi. suo
pro Marchio. de Velez dubit. 1. numer. 54.
ver. ad hoc enim Principes. Ad hoc enim (inquit) Principes & reges fuerunt instituti, vt
beatus inquit Isidorus, de summo bono lib. 3.
c. 47. vt licentia mala agendi seruorum potestate restringatur Principum ac dominorum.
Non enim frustra, vt beatus inquit August.
(& habetur in c. non frustra. 33. q. 5.) instituta
sunt potestas regia, vis gladij cognitoris, vngulæ carnificis, arma militis & disciplina dominantis: habent enim ista modos suos, causas, rationes, atque vtilitates: hæc enim cùm timentur, coercentur mali, & inter malos magna cum quiete viuunt boni. Non enim regna absque regibus, nec ciuitates absque legibus, & consuetudinibus, minantibus atque
pœnalibus esse poterant, vt Arist.
Polyticorũ
Polyticorum
lib. 4. & lib. 6. & Cic. Offi. lib. 2. narrant. Quis
enim inexpertus absque directore viarum
discrimina securus poterat peruagari, & quis
sine præceptore disciplinam poterat ediscere:
nullum enim regnum, nulla prouincia, nulla
ciuitas, nullus populus, nullus exercitus,
nullaq́;
nullaque
omnium congregatio
absq;
absque
duce, capite
ac rectore, esse potest, quo mediante, indocti
instruantur, simplices dirigantur, boni custodiantur, pusillanimes foueantur, superbi reprimantur, excedentes
corrigātur
corrigantur
, mali puniantur, & tandem cuncti à
quacunq;
quacunque
oppressione
atq;
atque
violentia defendantur,
atq;
atque
custodiantur, sine quibus, vt Cic. Offi. lib. 3. scribit,
nec ciuitates, nec gentes ipsæ, nec genus hominum vniuersum posset stare, quinimò nec
mundus
absq;
absque
illis posset sustineri. Sicut enim
omnem vitæ nostræ
ordinẽ
ordinem
peruertimus si iudiciaria tribunalia substulerimus: & sicut ad
Antiochenum
populũ
populum
, Homil. 6. beatus scribit Chrysostomus: Si ducem ab exercitu abducimus, vinctos hostibus milites damus: ita
si Principes de ciuitatibus abstraheremus, feris irrationalibus
irrationabiliorẽ
irrationabiliorem
vitam degeremus, mutuo nos mordentes, mutuo nos
deuorantes, deuastantes, atque opprimentes.
Quod enim faciunt lignorum conglutinationes in domibus, hæc faciunt Principes in
regnis ac ciuitatibus, & sicut si illas substulerimus, dissoluti parietes mox ruinam facient:
sic si è mundo Principes amoueamus, & ciuitates &
gẽtes
gentes
in se corruent: nullo
existẽte
existente
qui
homines coerceat, & timore
pœnę
poenæ
quiescere
persuadeat. ad extollendas igitur virtutes iustorum, & reprimen das insolentias transgressorum: diuina prospiciens è cœlo iustitia, regnantium solia in populis erexit, regesq́ue ac
Principes inter homines constituit: sunt enim
reges, vt alibi latiùs de hac re tractamus, tales
in regimine populorum ac ciuium, quales
sunt fræni atque compedes in regimine ac
domatione equorum, & similium animalium, quæ sicuti hac atque illac rectè dirigi non
valent
absq;
absque
calcaribus: sic & subditi ad bonum moueri, & à malo segregari non possunt
absq;
absque
legibus: & absque eorum minis pœnis
q́ue
tũ
tum
leuibus, tum
etiā
etiam
acerbis & grauibus.