# 53

 Capvt liii. 
 
 Svmmarivm. -  1 Obligatio naturalis, an praescriptione perimatur, ardua q. -  2 Obligatio naturalis oritur ex iure gentium primaeuo. -  3 Ius gentium primaeuum dicitur naturale. -  4 Meum negligere quando videar. -  5 Obligatio interdum praesumitur post longum tempus. -  6 Remissio facilior quam noua concessio. -  7 Donatio post longum tempus praesumitur. -  8 Consensu coniecturato obligamur. -  9 Obligatio vtraque tollitur praescriptione contra communem. -  10 Obligatio praescriptione debilitari falsum est, quia extinguitur. -  11 Dominium directum quaeritur praescriptione contra scientem currente. -  12 Repetere potest qui soluit debitum praescriptum. -  13 Obligatio vtraque perimitur praescriptione, acceptilatione, contra Doctores. -  14 Fideiussor non accedit obligationi praescriptae. -  15 Nouari non potest obligatio praescripta. -  16 Compensatio non fit ex obligatione praescripta. -  17 Constitutum non fit post obligationem praescriptam, contra Doctores. -  18 Euangelica denuntiatio non facit rem corpoream praescriptam restitui. -  19 Euangelica denunciatio an faciat infectam praescrip. actionis personalis, ardua quaestio. -  20 Obligatio vtraque vt perimatur an fieri possit per legem, ardua quaestio. 
 
QVo ad sextum, [sect. 1] an praescriptio actionum tollat & perimat vtranque obligationem, an alteram tantum, vehementer controuersum est, & sunt variae nostrorum sententiae. Sunt enim qui velint, quod sola ciuilis obligatio perimitur, naturalis vero, neque perimitur neque vlla ex parte eneruatur. ita Bald. in auth. ad haec C. de vsuris, col. 3. qui hanc esse communem opinionem testatur, quem sequitur Franciscus Balbus de praescrip. in 2. par. 3. par. princ. q. 10. vbi ait se mirari de doctoribus contrarium tenentibus, Idem tenet ipsemet Balbus in 1. par. q. 6. ad fi. & Pet. Philippus. Corneus consilio 251. in hac consultatione. colum. 2. lib. 3. moti quia leges ciuiles, quae praescriptionis induxerunt, vt duximus supra in 3. illa q. conclusioneque quo iure esse inducta praescriptio, non potuerunt perimere iura naturalia. l. eas causas. ff. dé capitis dimi. l. iura sanguinis, vbi multa per Decium & Cagno. ff. de regu. iu. §. sed naturalia. Inst. de iust. & iure. l. omnes populi. ff. de iust. & iure. §. minus ergo. Inst. de haere. quae abintesta. [sect. 2] Nec dubium est quin naturalis obligatio ex iure gentium primaeuo, quod etiam ius naturale appellatur, oriatur. l. 1. ff. de pact. c. 1. eod. tit. §. per traditionem. Inst. de rerum diui. ibi, nihil tam aequitati naturali conuenit. l. non minorem. C. de transc. l. 1. ff. de const. pecu. [sect. 3] Et tale ius gentium primaeuum, quo suadet, docetque pactiones ac conuentiones custodiri esse, & dici ius naturale respectu humani generis, duximus supra c. 16. num. 11. lib. 1. ergo talis obligatio naturalis ex hoc iure gentium primaeuo, & sic naturali orta per ius ciuile perimi non est possibile, & sic nec per praescriptiones eo iure ciuili ortae, idem tenet Andreas Tiraquell. de praescri. §. 1. Glo. 2. ad finem, & vide infra. c. 74. nu. 3. Sed sanae haec ratio, quae his patribus tam immobilis peremptoria inexpugnabilisque visa fuit, nullius (iudice me) momenti est, nam quod naturalis obligatio sit iuris, naturalis secundum superiorem declarationem ingenue fatemur: quodque naturalia iura per solum ius ciuile perimi nequeant, similiter agnoscimus, quod autem in specie nostra per solum ius ciuile ea naturalis obligatio fuerit oppugnata vel expugnata, id omnino negamus: quinimmo per ipsum ius naturale vel gentium expugnata ex legis interpretatione intelligitur: Nam si sciebas me tibi centum debere, & per longissimum tempus triginta annorum tacuisti, petereque supersedisti, iustissime ius ciuile interpretatur [sect. 4] te habuisse animum voluntatemque istius debiti vel iuris remittendi, aut pro derelicto habendi. Nam (quod longe plus est) etiam post vnius duntaxat anni praeteritionem hanc remittendi interpretationem alias lex facit, vt in §. fin. Instit. de iniurijs, & ius possessionis negligi & abijci, vel pro derelicto haberi per negligentiam decennij lex interpretatur, vt est communis opinio, quam tenent Glo. & Paulus Castrensis in l. si de eo. §. 1. ff. de acqui. poss. Ias. in l. naturaliter. §. nihil commune. num. 84. ff. eod. tit. & idem Ias. in l. 1. colum. fina. C. de seruis fugiti. [sect. 5] & post decennalem annuam praestationem lex incipit praesumere obligationem, & animum in posterum aliquid annum praestandi. l. cum de in rem verso. ff. de vsuris. quid ergo mirum aut nouum, si post scientiam & patientiam longissimi temporis incipiat lex ciuilis praesumere annum debiti remittendi. [sect. 6] Cum longe facilius quis remittat plura quam denuo dedat aut donet, vel concedat pauca, vt diximus de succ. crea. lib. 2. §. 18. num. 16. versic. tertia ratio, per Paulum Castren. in l. pacta que contra. C. de pact. & hac ratione improbatur pactum legis commissoriae in pignoribus. l. fin. C. de pact. pig. & improbatur eadem ratione renunciatio futurorum alimentorum, vt in d. num. 16. declaramus, vbi etiam diximus, eadem ratione improbari pactum de non succedendo factum inter patrem & filium, & tradit Ias. in l. pactum dotali. C. de collati. harum enim rerum ratio ea est, quod facilius quis remittit plura quam donet pauca, vt naturaliter fieri videmus. Quid ergo mirum aut nouum, si lex per longissimi temporis taciturnitatem praesumat debiti remissionem, cum etiam obligationem post breuius tempus praesumere soleat, & remissionem etiam alias per vnius solius anni transcursum, vt diximus. Quinimo [sect. 7] etiam concessionem per longi temporis transcursum alibi praesumit, quale est in terminis. l. si quis diuturno, in princip. ff. si seruitus vendi. de cuius intellectu agemus, late infra declarantes, quod vt debitor cum scientia iuris alieni potest longissimo tempore per creditoris scientiam & patientiam praescribere, quia ex tali taciturnitate praesumitur remissio, vt in specie nostra, ita in terminis, d. l. si quis diuturno, per scientiam & patientiam domini rei consentientis me tignum in parietem suum immissum longo tempore habere acquiro & praescribo ius seruitutis, ergo longe facilius id continget, ac iustius in specie nostra, tum quod hic adest longissimum tempus, ibi longum duntaxat, tum etiam quod ibi est noua seruitutis acquisitio, quae odiosa est, hic liberatio ab obligatione, quae fauorabilior est. l. Arrianus. ff. de actio. & obliga. iuncta. l. altius. C. de seruit. cum ibi notatis, cum ijs, quae scripsimus infra §. 82. numero 13. & infra c. 83. scripsimus plene de intellectu, d. l. si quis diuturno. Pro nobis tex. egregius in l. si ego. §. 1. ibi, per traditionem forte aut per patientiam. ff. de publici. in rem actio. vbi scientia & patientia habet vim traditionis: ergo multo facilius habebit vim remissionis quandoquidem facilius quis remiitit quam donet, aut tradat, vt supra ostendimus. Neque ad rem pertinere debebit, si quis obiecerit hanc legis interpretationem non esse aequam vt possit perimere iura naturalia, ne sic in effectu iura naturalia perimi videantur, nam id omnino negatur, sed potius ipso quoque iure naturali contrario perimi: omnis enim res naturaliter per quascunque causas nascitur, per easdem dissoluitur. c. omnis res, de regu. iur. licet nihil tam naturale. ff. eod. tit. §. sin. & per totum tit. Inst. quib. mod. recontrahi. obliga. Modo sic [sect. 8] tibi centum promisi, solus Deus certo scit, an id fecerim animo obligandi me, an vero loci vel ostentationis causa, vel forte causa comitatis vt beneuolus erga te viderer. l. diuus. ff. de mil. testamen. §. plene. Insti. eod. titul. l. Labeo. ff. de sup. lega. l. an inutilis. ff. de accep. l. non solum. ff. de actio. & obliga. nihilominus tamen lex interpretatur me tibi obligatum videri, sentiens ex animo me promisisse obligandi me ipsum, quasi voluntatis nostrae certius signum nullum sit quam verborum. d. l. Labeo. sicque obligamur ex consensu & voluntate nostra a lege ciuili coniecturata, non tamen infallibiliter cognita, sic ergo & per contrarium ea obligatio ex animo nostro contrario perimi naturaliter potest & debet, quamuis animus ille coniecturis tantum non etiam certa scientia lege ciuili percipiatur. & vt lex quo ad ortum obligationis fidem adhibuit verbis promittentis, ita & quoad ipsius obligationis resolutionem fidem adhibet taciturnitati & patientiae longissimi temporis, & aliquando longe breuioris, vt diximus. Nec dicatur obligationem personalem inseparabilem esse ab ossibus obligati: arg. l. nemo potest. ff. de lega. 1. cum ibi traditis per Barthol. colum. 1. vbi per omnes repetentes. nam quod semel personali obligatione deberi coepit certis modis a lege definitis deberi desinit. l. obligationum fere. §. placet. ff. de actio. & oblig. per totum titulum Instit. quib. mod. tollitur oblig. & vt illos modos perimendarum obligationum ipso iure lex adinuenit & induxit, ita quoque alios modos, vt constat, inducere potest quotidie, id quod fecit in nostra materia iubendo vt plenissima securitas & obligationis liberatio contingeret per ipsius praescriptionem longissimi temporis, id quod expressius induci non potuit aut iuberi quam inducitur si verba earum legum non calumnientur & exterminentur ac turpiter violentur per l. sicut. l. omnes. l. cum notissimi. C. de praesc. 30. annorum. l. si pupillos, in fin. ff. de admi. tutorum, iuncto pri. Inst. quib. mod. tolli. obl. & c. ad aures, de praescrip. & l. 1. cum Glo. C. si aduer. creditorem. 
 
Sit ergo fixa indubitataque conclusio [sect. 9] post longissimi temporis praescriptionem sublatam videri vtranque obligationem tam ciuilem quam naturalem. c. iam ipso iure. vnde primum apparet veram non esse opin. Bal. & Francis. Balbi, & Petri Philippi Cornei & aliorum supra relatorum negantium eam ipso iure perimi, & affirmantium quod etiam in effectu non eneruabatur aut debilitabatur. 
 
Apparet etiam errasse [sect. 10] quotquot asseuerabant eam in effectu debilitari duntaxat non etiam ipso iure perimi, id quod affirmat Bart. in l. fin. §. 1. ff. rem ratam haberi. cuius opin. communem esse testatur Francis. Bal. vbi supra, par. 1. q. 6. & par. 3. prin. in 2. par. illius 3. partis. q. 10. vbi pluries hanc dicit communem opinio. Paul. Castren. in d. l. fin. §. 1. ff. rem ratam haberi. Bal. in l. sicut. col. 1. C. de praesc. 30. annorum. Ioan. Imol. in c. fi. col. 6. de praesc. in rep. Ang. l. 1. col. 19. C. de iud. in rep. Pano. & Feli. col. 1. in cap. ad aures, de praesc. Ioan. And. in c. possesso. ad fi. de regulis iuris. Antonius, & Ioan. Imol. in d. c. ad aures. Pet. Philip. Corn. consi. 176. ad euidentiam. col. pen. lib. 1. Neque ad rem pertinet quod etiam iure ciuili non procedat praes. iurium & actionum cum mala fide non magis quam iure canonico, secundum veram & communem opinio. vt supra diximus, & plenius in c. praeced. nam non sequitur, scio me debere, ergo habeo malam fidem, est enim aperta incuria (ne dicam iniustitia) existimantium, qui possidet rem alienam, aut moratur scienter debiti solutionem, eum esse necessario in mala fide, cum potius sit in bona fide, aut saltem in bona fide & esse possit & esse posse a lege ciuili praesumatur, vt iam ostendimus, & fusius in c. praeced. & c. 72. & cap. 76. & vt exactius res agatur considera quod aut tam creditor quam debitor erant debiti conscij, aut vterque ignorabat, aut creditor solus sciebat, debitor autem ignarus erat, aut & quarto ex diuerso creditor ignorabat & debitor solus sciebat. Primo casu cessat regulariter mala fides, quia ex illa scientia & patientia longissimi temporis praesumitur tacita debiti remissio aut abiectio, vt diximus supra, & alijs in locis ad quae me retuli. Secundo casu quando vterque ignorabat, etiam secundum omnes procederet praescriptio, cum debitor aperte sit in bona fide vt pater ex sua iusta ignorantia, quale esset si ex contractu forte procuratoris quem ignorabat obligatus esset, vt supra dixi, & exactius in c. praeced. Tertio casu cum solus creditor sciebat, debitor ignorabat se debere, tunc idem, & longe iustius, quia ex parte sua adest bona fides, & ex parte creditoris iustissime praesumeretur debiti vel remissio vel abiectio. Vltimo vero casu cum solus debitor se debere sciebat, creditor autem ignorabat, vix est vt non intelligatur esse in mala fide quandoquidem ex parte creditoris ignorantis nec debiti abiectio, nec remissio praesumi potest. l. mater decedens. ff. de inoffic. testa. sicque cessat ro bonae fidei praesumendae, de qua in l. alienationis verbum. ff. de verb. signi. ibi. vix est enim vt non videatur alienare, & c. & l. qui patitur. ff. amand. l. semper qui non prohibet. ff. de reg. iur. & cum debitor suum debitum saltem improprijssime videatur possidere. Glo. in l. regula. ff. de pet. haere certe hoc casu istius debitoris improprijssima illa posses. non legitima, sed clandestina videretur, arg. 1. si quis diuturno, in pri. ff. si ser. vendi. quae lex si recte inspiciatur, probat omnia membra huius distinctionis negans vbi vitiosa possessio, vel quasi possessio est contingere praescriptionem, non sic si vitio caret. Iam ergo dubitari non oportet quin cesset praescri. vtroque iure tam ciuili, quam cano. vbi mala fides interfuit, & in eo tantum quaestio est, an possessor, vel quasi poss. rei vel iuris alieni in mala fide esse dicatur cum id sciebat, qua in re distinguendum est, vt dixi modo, & plenius supra cap. praec. &c. 72. &c. 76. incipi. actio personalis. 
 
Confirmantur haec omnia, nam tenentes[sect. 11] praescriptione vtile tantum dominium, non etiam directum acquiri, eo quod in praescriptione cessat naturalis aequitas, quia currit contra ignorantem, fatetur quod si dominus scit, & patitur rem suam praescribi, tunc directum dominium acquiritur non secus quam si ipse eam venderet & traderet, ita Balbus de praescri. par. 2. q. 2. nu. 9. & Bald. in auth. nisi tricennale. col. fi. C. de bo. mater. & Feli. in rub. de praescrip. colu. 1. & Ias. in l. traditionibus. C. de pact. ergo vt cessat mala fides quando domini voluntate possideo alienum, per totum ti. ff. & C. commod. & ff. de praecario. & ff. C. Inst. & in decret. de dona. ita & hoc casu cessat mala fides. 
 
Apparet [sect. 12] ergo ex superioribus verissimam esse sententiam Accursij & Bart. & Pauli Castrensis in l. fi. §. 1. ff. rem ratam haberi. existimantium eum, qui praescripsit si soluit posse repetere, quos sequitur Francis. Balb. de praescript. part. 1. q. 6. post alios, quos ipse tam ibi quantur sus in 2. par. 3. part. prin. quaest. 10. refert. 
 
[sect. 13] Apparet similiter parum aptam esse, aut suspectam esse aequiparationem, quam ipsemet Balbus d. q. 6. post Paulum Castren. in d. l. fi. §. 1. & post Bal. in l. sicut. col. 1. C. de praescri. 30. anno. facit, ait. n. quod vt per pactum de non petendo, quod est iuris gentium, eliditur ciuilis obligatio, sed naturalis, quia similiter est de iure gentium, ex toto perimitur, ita ex diuerso per praescriptionem, quae est iuris ciuilis, ex toto perimitur obligatio ciuilis, sed naturalis duntaxat debilitatur. Secundum quam rationem consequens fieret, vt diceremus quod per nouationem quae est iuris ciuilis, vel etiam per acceptilationem quae similiter est iuris ciuilis, sola ciuilis obligatio tolleretur, naturalis vero duntaxat debilitaretur, id quod esset contra text. in §. praeterea nouatione, & in §. item per acceptilationem. Inst. quib. mod. tolli. obli. & contra l. fi. C. de nouat. & contra omnes leges tam illius tituli quam ff. eo. titu. & per totum ff. & C. de accepti. ergo non est bona consequentia, nouatio, aut acceptillatio, aut praescriptio sunt iuris ciuilis. ergo ciuilem tantum non etiam naturalem obligationem perimere possunt, quinimo vtranque perimere possunt & perimunt, quia hac in re cum ipso iure ciuili concurrit etiam natura, hoc est, voluntas illius contra quem praescribitur, quae vt ex verbis, vel scriptura, vel etiam nutu, vel alijs signis, & indicijs eius probata intelligeretur, ita etiam ex ista scientia & patientia probata censetur. d. l. si ego. §. 1. ff. de pub. in rem act. d. l. cum de in rem verso. ff. de vsuris. iuncta l. Labeo. ff. de sup. lega. l. nutu. ff. de legat. 3. l. 1. §. si quis ita. ff. de verborum obligation. l. milites. ff. de milit. testam. l. an inutilis. ff. de accepti. l. non solum. l. non figura. ff. de actio. & obligatio. certum enim est quod multis modis esse potest. l. certum. ff. si certum petat. iuncta l. 1. §. fina. ff. de dote praeleg. & vt obligatio naturalis sine dubio praeempta diceretur ex remissione creditoris, de qua constaret per verba ipsius: ita quoque perempta videbitur ex remissione ipsius, de qua alio quouis modo constet, vt dictis iuribus. constat autem de tali remissione vel abiectione per scientiam & patientiam longissimi temporis, vt diximus, ergo talem obligationem naturalem peremptam esse proculdubio intelligemus. 
 
Denique apparet ex nostra declaratione[sect. 14] obligationi praescriptae non posse accedere fideiussorem, nam licet is soli obligationi naturali accedere possit, non secus quam ciuili & naturali. leg. fideiussor obligari. §. fideiussor. vbi notant Paulus Castrensis & Barthol. ff. de fideiuss. §. 1. Instit. eod. titu. tamen post praescriptionem cum nulla secundum nos supersit obligatio ei obligationi, quae nulla est, fideiussor accedere non poterit, id quod in specie tenent Bald. in l. tam mandatori. colum. 2. C. de non nume. pecu. Bartholo. & Paulus de Castr. in d. §. fideiussor. Francisc. Balb. in d. q. 6. Paulus Castre. in l. fin. §. 1. ff. rem ratam haberi. Anton. Butr. Ioannes Imol. & Felin. in d. c. ad aures, de praescrip. quae communis opinio ex nostra sententia verissima est, non autem ex ratione, qua ipsi omnes mouentur, dum naturalem quidem obligationem superesse existimant, quamuis debilitatam, & pro nobis in specie est tex. in l. si quis postquam, cum ibi not. ff. de fideiusso. 
 
Apparet [sect. 15] similiter ex sententia nostra talem obligationem praescriptam nouari non posse, Nam ex nihilo nihil fit, secundum Philosophum, vt in l. sed si manente. ff. de precario, dixi plene in 2. tomo harum controuersiarum c. 14. in princip. & per totum, & in specie ita tenent Antonius Butr. Ioan. Imo. & Felin. in d. c. ad aures & Franc. Balb. d. quae. 6. num. 4. facit. §. praeterea nouatione. Institu. quibus mo. tolli. oblig. cum ibi notatis. & l. 1. ff. de. nouat. 
 
Apparet [sect. 16] similiter quod talis obligatio praescripta non proderit ad compensationem, vt tenent Antonius Butr. Imola & Fel. in d. c. ad aures. & Bald. in d. q. 6. quorum sententia longe expeditior erit secundum nostram opinionem, cui negamus naturalem obligationem superesse, quam secundum eorum sententiam superesse existimantium, debilitarique duntaxat, non etiam perimi asseuerantium. 
 
Apparet etiam [sect. 17] ex nostra sententia an super obligatione praescripta constitutum fieri possit, quod admittit Bal. in rub. C. de const. pecu. colum. 2. & Balb. in d. q. 6. nos contra, per §. in personam. Institu. de act. & per d. l. si quis postquam. ff. de fideiusso. vbi traditur, eum qui se pro alio soluturum constituit, similem esse fideiussori. Sicque dicendum restat obligationi praescriptae accedere non posse magis quam fideiusso, praesertim secundum nostram opinionem, qua asseueramus per praescriptionem non solum ciuilem verum naturalem quoque obligationem peremptam videri. 
 
Apparet etiam quid respondendum sit [sect. 18] in illo articulo quo controuertitur, an postquam quis praescripsit possit per denunciationem Euangelicam compelli ad restituendum quod praescripsit, qua in re receptissima opinio est non posse, si quidem sumus in praescriptione rei vel iuris corporalis, vt plene resoluit Franciscus Balbus de praescri. 2. par. 3. partis princ. q. 11. & rursus q. 10. & Bartol. in extrauag. ad reprimendum, in verb. per denunciationem. in versi. sed quid de obligatione quae tollitur praescriptione. Bald. in authen. ad haec. col. 2. & 3. C. de vsuris. Anton. Butr. Ioan. Imo. Panormi. Felinus & alij in c. fin. de praescrip. Pet. Philippus Corneus consi. 176. ad euidentiam. col. pen. lib. 1. & hanc saepe testatur communem esse opinionem Imol. & saepius Balb. vbi supra. 
 
Sed & in praescriptione actionis personalis[sect. 19] idem esset, tenent Bar. Ioannes Imo. Panormit. & Pet. Philip. Corneus, vbi supra, & hanc esse communem opinionem affirmat Balb. in d. q. 10. qui tamen contrarium tenet, firmans locum habere denunciationem Euangelicam, id quod tenet Pet. Philip. Corn. sibi contrarius consi. 251. in hac consultatione. colu. 2. lib. 3. Ioannis Imolensis sibi contrarius in l. sequitur. §. si viam. ff. de vsucap. Antonius Butrius in d. c. fin. Bald. in auth. adhaec. colum. 3. de vsuris mouentur hanc partem tenentes: quia longa, inquiunt, est differentia inter ius reale praescriptum & ius personale, nam iura realia facile migrant de persona in personam. l. fi. C. de lega. l. fin. §. sed quia, cum §. seq. C. com. de leg. l. cum pater. §. surdo. ff. de leg. 2. l. a Titio. ff. de furt. l. si tibi homo. §. cum seruus. l. legaturus. §. fin. ff. de lega. 1. l. 1. 2. & fere per totum. ff. de in diem addi. l. quoties, & fere per totum. C. de donati. quae sub modo. l. 1. 2. & fere per totum. ff. de lege commiss. Diuersum est in actionibus personalibus, quae immobiliter inhaerent ossibus obligati. l. nemo potest: vbi Bar. col. 1. & alij omnes ff. de leg. 1. sicque per interuentum praescriptionis in re vel iure reali dominium eradicatur a primo domino, & migrat in praescribentem, sicque praescriptione completa nihil alienum reperitur possidere quod restituere per denunciationem Euangelicam cogatur, cum iam non tam alienum quam suum denuo effectum possidere inueniatur. Sed praescripta actione personali adhuc, inquiunt, debitor remanet naturaliter obligatus, neque alieni iuris debitor adhuc superest, per hocque poterit per Euangelicam denunciationem cogi ad soluendum. Sed haec ratio (iudice me) nullius momenti est. primum quia tam facile fuit legi inducere & disponere quod obligatio personalis extingueretur praescriptione quam vt dominium obligatioúe realis transferretur in praescribentem, vt ex dictis supra per hoc & per superius caput edocemur. Deinde quia non est verum, superesse obligationem naturalem post praescriptionem, quinimo vtranque perimi iam edocti sumus. Ergo penes praescribentem nihil reperitur alienum, quod per denunciationem Euangelicam restituere cogatur. Nec ad rem pertinet, quod cum mala fide nec iure ciuili nec canonico procedat praescriptio (id quod potissimum decepit eos, qui partem affirmatiuam tuentur) nam id ingenue fatemur, sed negamus debitorem in mala fide constitutum censeri, eo quod sciat se debere, secundum quod supra exposuimus, in quo contrarium tenentes decepti fuerunt, qui etiam aperte aequiuocant aut hallucinantur, nam primum negant contingere praescriptionem cum mala fide, postea vero dicunt, quod qui mala fide praescripsit per denunciationem Euangelicam, cogitur soluere. ergo cum talis mala fide praescriptio vt contingat non sit possibile, restat vt talis denunciatio Euangelica locum habebit nunquam. 
 
Ergo quo casu actionum personalium praescriptio contigerit, eo casu talis Euangelica denunciatio locum nunquam habebit. 
 
Apparet etiam [sect. 20] ex his verissimam esse opinionem Angeli in repeti. l. 1. colum. 19. C. de iudic. contendentis per legem vel statutum effici posse, vt per interuentum praescriptionis perimatur non solum ciuilis, sed etiam naturalis obligatio in personalibus actionibus, quamuis contrarium, & minus recte tenuerint Bald. in d. authenti. adhaec. colum. 3. C. de vsuris. & Franciscus Balb. vbi supra, q. 10. Idem Bald. in cap. si quis per tringinta, si de feudo fuerit controuersia. Ioan. Imol. in l. sequitur. §. si viam. ff. de vsucapion. Quinimmo (vt hoc Angelo addamus) non solum potest, sed etiam in dubio id actum videtur per legem, vel statutum, vt obligatio personalis tam ciuilis, quam naturalis per interuentum praescriptionis perimatur, etiam si per tale statutum tempus praescribendi coangustetur, nam quae ratio est in triginta annis, eadem ratio (quod attinet hanc ad rem) in aliquantulum breuiore tempore erit, quia quae differunt tanquam plus & minus, non differunt in specie. leg. fin. ff. de fundo instrumen. vt plene ex superioribus rationibus deducitur, quas non expedit repetere.