# 105

 Capvt cv. 
 
 Svmmarivm. -  1 Praelatus quaesisse an praesumatur ex bonis ecclesiae. -  2 Industriosus quisque praesumitur. -  3 Priuatio, quae nunc est, non praesumitur in futurum, secus in eo quod est aliquid positiue. -  4 Industria quotidie acquirit. -  5 Officium quando praesumatur affectatum. -  6 Praelatus, vxor & similes, ex cuius bonis praesumantur quaesisse. -  7 Vxor quaesisse praesumitur de bonis mariti. -  8 Filijfamilias bona, vnde quaesita praesumantur. -  9 Clericus bona patrimonialia potest adseruare, & de bonis ecclesiae se alere. -  10 Clericus habens opulenta salaria, an praesumatur quaesisse de bonis ecclesiae. -  11 Clericus si mutuo dat pecuniam, cuius ea praesumatur. -  12 Ecclesia an habeat fundatam intentionem in bonis a clerico defuncto relictis. -  13 Praelatus quando debeat facere inuentarium. -  14 Clerici haeres capiens possessionem sua auctoritate, an puniatur. -  15 Ecclesiae an praesumantur bona a praelato relicta. -  16 Vxor non praesumitur quaesisse ante matrimonium nisi probet. -  17 Clerici haeres repertus in possessione, an sit spoliandus. -  18 Praesumptio iuris est probatio etiam vbi requiritur probatio instrumentorum. -  19 Clericus an vsufructuario, an vero vsurario aequiparetur. -  20 Monachi bona etiam quo ad possessionem transeunt ipso iure ad monasterium. -  21 Praelatus an videatur possidere nomine Ecclesiae. -  22 Titulum ostendere cogitur possessor contra quem stat praesumptio iuris. -  23 Officialis quando praesumatur quaesisse de bonis fisci. -  24 Principis thesaurarius an de bonis fisci praesumatur emisse. -  25 Dapifer, ergo fur. -  26 Fuga famuli facit eum praesumi res subtraxisse. -  27 Socius quando ex societate quaesisse praesumatur. -  28 Rex praesumitur quaesisse intuitu dignitatis, & taliter quaesita non potest alienare. -  29 Concubina praesumitur quaesisse ex bonis Amasij. -  30 Vxor etiam adulterans praesumitur quaesisse ex bonis mariti. -  31 Vxor etiam adulterans ex marito praesumitur concepisse. -  32 Officialis, praelatus, & similes possunt probare, quae non quaesierunt intuitu officij, vel dignitatis. -  33 Hospitalis rector praesumitur quaesisse de bonis hospitalis. -  34 Domini ex bonis an famulus dictatus praesumatur. -  35 Praelatus quando de bonis ecclesiae quaesisse videatur nec ne. -  36 Praelatus tam ex bonis suis, quam ecclesiae quaesisse aliquando praesumitur. -  37 Praelatus non semper marito assimilatur. -  38 Tutor non praesumitur quaesisse de bonis pupilli, & quare. -  39 Regula quando fiat. -  40 Praelatus tenetur augere bona ecclesiae si potest. -  41 Praelatus, & eius haeres tenentur, si res ecclesiae praescripta est, eius culpa. -  42 Praelatus qui laesit ecclesiam in quaesitis, vel quaerendis, quando fiat. -  43 Praelatus qui curauit, vt sibi relinqueretur quod quis ecclesiae relinquere volebat, an teneatur. -  44 L. duodecima, titulo de los corregidores, libro 2. ordin. -  45 Commendatarij an sint immunes a secularibus gabellis. -  46 Clericorum, vel religiosorum iure variae personae vtuntur. -  47 Arma quando placeant Deo. -  48 Armatorum ordines ab ecclesia probantur. -  49 Monachismum, vel religio, vel ordo religiosorum, quando facta videatur. -  50 Monachismi religiosorum tria substantialia vota. -  51 Clericus, vel ecclesiasticus, vt quis fiat. -  52 Ecclesiasticus vt quis sit, vt clericali ordine insignitus sit, necesse non est. -  53 Eremita dicitur ecclesiasticus, licet clericus non sit. 
 
VIdimvs de clercis, an possint testari, nunc videndum est de Episcopo. Episcopus autem, aut quilibet clericus, vel sacerdos, quod possint facere testamentum non dubitatur, vt in cap. quae in officijs, de testamen. vbi per nouissimos, & in ca. sint manifeste. 12. quaestio. 1. qua in re tria sunt videnda, Primum, bona promiscue per clericum possessa, cuius praesumantur. Secundum de quibus bonis possit testari. Vltimum an bona praelati, vel clerici distincta esse debeant a bonis ecclesiae, nam in dubio praesumuntur[sect. 1] ecclesiae, arg. dict. c. sint manifeste. Sed in contrarium, imo quod ista bona, quae habet praelatus, praesumantur acquisita ex industria sua, vel sint sua propria, & non ecclesiae, facit tex. not. in l. si defunctus. C. arb. tute. vbi est text. nota. quod acquisita per tutorem quantumcunque pauperem non praesumuntur acquisita de bonis pupilli, constat autem valere argumentum de tutoribus ad praelatum ecclesiae. c. quia contingit, de religio. domi. & in c. fin. 5. quaest. 3. & per dictam l. si defunctus. [sect. 2] dicit ibi eleganter Bald. quod quilibet praesumitur industriosus, & posse ditari, alleg. leg. cura. §. 2. & 3. de mune. & honor. vbi Gloss. dicit quod generaliter quilibet anhelat ad lucrum. 
 
Pro cuius [sect. 3] confirmatione facit quod dicit eleganter Bald. in l. ex persona, vltima columna. C. de probatio. vbi dicit quod quando praesupponimus quandam praesentationem, verbi gratia, quando allegatur minor aetas, quia qui dicit minorem priuat tempus, siue numerum annorum, & qui dicit paupertatem priuat habitum rerum, tunc non procedit argument. a priuatione in praeterito ad priuationem in praesenti, per dict. l. si defunctus, & dictam l. cura. §. deficientium & est ratio, quia non entis nullum est fundamentum, & ideo deficit extremum a quo, quae verba sunt notanda. Ad idem facit, [sect. 4] quia quando quis emit aliquam rem habens pecuniam communem, & dubitatur ex qua pecunia emerit, in dubio praesumitur ex propria pecunia, ita dicit Bal. in l. si paternus, prima columna, in fin. C. commun. vtri. iudi. per d. l. si defunctus, & l. si ventre, in fi. de priui. credi. nec est recurrendum ad coniecturas, cuius conditionis homo fuerit artifex, vel non, quia semper praesumitur, quod sit pecunia propria, ex quo non constat quod sit communis, vel aliena. l. non vnde. C. si certum petatur. ergo sic in proposito, &c. Item facit, quia quando quis donat omnia bona sua non addendo praesentia, vel futura, valet donatio. l. omnes. §. Lucius. ff. quae in fraud. cred. & in l. 1. C. vt actio. ab haered. & contrahen. & leg. si quis argentum. §. sed & si quis. C. de donat. ratio est, & istud est quod pondero, quia poterit lucrari post donationem quod lex praesumit, & in illo lucro poterit testari, & sic non auferetur sibi libera testandi facultas, ita dicit Bart. in l. stipulatio hoc modo concepta, de verborum obligat. post medium, per d. l. si defunctus, quod optime quadrat in proposito. 
 
Facit [sect. 5] etiam pro hoc, quia quando aliquis pauper inuenitur in officio, praesumitur illud affectasse, & procurasse. l. spadonem. §. fin. ff. de excusa. tuto. & tamen illud, quod ibi acquisiuit, non praesumitur acquisisse ex officio, secundum Bart. ibi, per d. Bar. in d. l. si defunctus, ergo idem in praelato, & hac de re vide Ias. in l. nisi hoc, in fin. ff. de pact. 
 
Secundo principaliter non praelato facit tex. notabil. in capitu. primo. 12. quaest. 4. & ibi optima Glos. nam ibi legitur, & notatur quod [sect. 6] si clericus habens patrimonium, & beneficium aliquid, acquisiuit in dubio, praesumitur quod fuerint acquisita tam de bonis clerici, quam de bonis ecclesiae vel beneficij, vnde indubio debent diuidi, secundum quantitatem patrimonij & rerum ecclesiae, nam si clericus ex fructibus sui patrimonij percipiebat 100. ex fructibus autem sui beneficij ducenta, detractis sibi necessarijs, tunc in dubio de bonis per eum acquisitis ecclesia habebit duas partes, & haeres clerici vnam partem tantum, & hoc etiam tenet Imol. in ca. cum in officijs, de testam. & Bald. in authen. licentiam, de episcop. & cler. Immo quod plus est, voluit Ioan. Andr. in cap. 3. de peculio clericorum, quod praesumitur pro clerico, si constat quod tempore suae promotionis habebat aliqua bona, vnde isto casu, si haeres clerici vel praelati possideat, & ecclesia agat contra ipsum, probet de iure suo, quia pro haerede est praesumptio, ex quo constabat clericum tempore suae promotionis aliquando possedisse vel habuisse aliqua bona, tamen hoc procederet quando haeres clerici reperitur in possessione, de quo infra dicetur. 
 
Ad idem pro ista parte facit text. in l.[sect. 7] quintus. ff. de dona. inter virum & vxorem, & in l. etiam. C. eodem titulo, adducendo illa iura ad contrarium eius quod dicit Gloss. nam iura illa loquuntur in vxore, quia si aliquid reperitur vxorem quaesiuisse in vita viri, praesumitur quaesiuisse de bonis viri, sed sic est quod praelatus vel rector videtur esse maritus ecclesiae. 7. quaestio. 1. capitul. sicut alterius, & ecclesia videtur esse vxor ipsius, ergo bona quaesita per praelatum non praesumuntur quaesita de bonis ecclesiae, sed potius praesumens contrarium, ex quo possum singulariter inferre, quod si tempore mortis praelati aliqui reditus & bona vndecunque quaesita reperirentur, penes ecclesiam efficerentur haeredum praelati & non successores ecclesiae, nisi per dictum successorem probatum esset, vnde bona illa fuissent quaesita. 
 
Facit [sect. 8] etiam ad idem Gloss. in lege, cum oporteat, in princip. de bon. quaelibe. & quod ibi not. Baldus tertia col. quae dicit quod ex qualitate personarum considerabuntur bona reperta penes filium, quam conditionem sequuntur, nam si filius fuit diligens & studiosus, & pater fuit pauper, bona illa praesumentur aduentitia non profectitia, modo ad propositum, si episcopatus esset pauper vel tale beneficium quod secundum qualitatem beneficiati non sufficeret ad alendum ipsum laicum vel beneficiatum, si beneficiatus esset diligens, tunc bona reperta apud ipsum praesumerentur propria ipsius & ex industria sua quaesita, & non episcopatus. 
 
Moueor etiam ad hoc, [sect. 9] nam licet beneficiatus habeat patrimonium, potest ipsum coaceruare, & cum bona habeat ecclesiae, viuere de reditibus ecclesiae, vt eleganter dicit Innocen. in cap. episcopus, de praebend. quem communiter Doctores sequuntur in cap. ex praesentium, de pigno. maxime Abb. tertio notab. ex quo infertur eleganter [sect. 10] quod si aliquis praelatus alicuius ecclesiae, ex qua nihil aut modicum percipitur, habet officium lucrosum, quia forte est doctor salariatus ad legendum, vel auditor curiae regis, & sua industria multa lucratur, tunc illa non praesumentur fuisse quaesita intuitu ecclesiae, hoc tenet Imol. in capitulo primo, circa finem, de peculio clericorum. 
 
Infertur etiam vlterius quod [sect. 11] si reperitur praelatum mutuasse pecuniam nomine proprio, & probetur quod erat talis persona quae potuit acquirere dictam pecuniam industria sua, vt potest exemplificari in Praesidente regiae curiae, tunc satis praesumitur dicta pecunia fuisse quaesita, & per consequens mutuata de proprio patrimonio, vel de acquisitis intuitu personae. Ita tenet singulariter Anton. & Imol. in cap. 3. de peculio clerico, in fine. & pro hoc videtur quod actio quaesita per praelatum contra extraneum, nomine proprio, acquiritur haeredi praelati, si probetur quod tempore promotionis habuit aliqua bona, vel potuit acquirere ex industria ratione officij quod exercet, quae omnia dicit Imol. in allegato c. tertio, esse diligenter notanda, quia saepe de facto possunt accidere. 
 
Ad idem [sect. 12] etiam non minus facit notabil. & singula. tex. in cap. 1. 12. q. 5. vbi dicit, quod si constet quod episcopus aliqua acquisiuit in episcopatu, omnia talia acquisita cedant ecclesiae, sed si dubium est, an ista bona habuit ante episcopatum, vel postea acquisiuit, probatur ibi singulariter, quod successor clerici defendetur in sua possessione quousque probabitur quod fuerunt acquisita post suam promotionem, & sic aperte probatur ibi, quod ecclesiae intentio non sit fundata super illis bonis, quae reperitur possidere praelatus tempore mortis suae. Praedictis tamen non obstantibus, in d. c. sint manifesti, disponitur contrarium. Ad idem est text. in auth. de eccles. tit. §. interdicimus. colla. 9. vers. in illis, vbi dicitur quod episcopus vel clericus de illis bonis duntaxat habet potestatem alienandi, & quibus voluerit personis relinquendi, quae ante episcopatum probatur eum habuisse, vnde dicit ibi Gloss. quod praesumptio est pro ecclesia, quod acquisita per praelatum post promotionem suam praesumuntur esse ipsius ecclesiae. Ad idem est tex. & Gloss. vbi idem dicitur in effectu, in authen. licentiam, de episc. & cler. Ad idem facit text. in c. 1. 12. q. 3. & in c. 1. de peculio clericorum. Ad idem tex. in c. 1. de testam. cum pluribus concordan. & ex hoc infertur, quod si clericus vel praelatus post promotionem suam aliquid emit nomine suo, ecclesia potest illud vendicare tanquam proprium, idem si nomine alieno, vt in allegato cap. 1. quoniam illa res videtur empta ex pecunia ecclesiae, addo Bald. in l. mancipia. C. si quis alter vel sibi, & Gloss. in l. vxor marito. ff. de don. inter virum, & vxorem, quae argumentatur contra miseros praelatos, qui cum aliqua emunt, faciunt in instrumentis apponi nomina suorum consanguineorum, nam ecclesia potest vendicare res sic emptas, sic si non possit emere in territorio magnas & emit, & sic apponitur in instrumento nomen famuli vel alterius, ista fraus ibi non prodest, & vide Andr. Sicu. in d. c. 1. 5. colla. Praedicta autem diximus esse specialia in ecclesia, vt res empta ex pecunia ecclesiae eius praesumptiue efficitur & non ementis, sicut dicimus in pecunia militis. leg. sicut proponis. C. de rei vend. & pupilli. l. 3. C. arbitr. tute. contrarium tamen regulariter. l. si ex ea. C. de rei vendic. l. & si de sua. C. de don. inter virum, & vxorem, cum similibus, de quo remitto ad nota. in praedictis iuribus, quia videtur alienum a materia. 
 
Ad idem facit l. quintus. ff. de donatio. inter virum & vxorem, & l. etiam. C. eod. titul. vbi dicitur idem in vxore vt acquisita per eam praesumantur de bonis mariti, & procedit istud argumentum de vxore ad ecclesiam, vt in praedictis iuribus, & Glos. ordinaria in cap. significauit, de dona. inter vir. & vxo. 
 
Ratio autem praedictorum est, quia ex quo[sect. 13] praelatus a principio non distinguit res suas per libellum a rebus ecclesiae, sicut debebat, vt probatur in d. ca. manifesta, supra allega. praesumptio est contra ipsum, quod nullas tempore promotionis res proprias habuerit, ex quo fuit in culpa non seruando cautelam legis, vt voluit Innoc. in c. cum in officijs, de testamen. sicut in simili dicimus, quod haeres qui non seruat dispositionem legis faciendo inuentarium, praesumitur subtraxisse res haereditarias, & ideo tenetur vltra vires, quia non praesumitur soluere de suo, vt in authen. de haeredit. & Falcid. §. sancimus colla. 1. Ad hoc facit, quia imputandum est ei qui a principio potuit prouidere & non prouidit, de quo vide multa & elegantia iura, per Lupum in repetitione capit. per vestras, de don. inter virum & vxor. 17. & 18. col. 
 
Et ex praedictis infert singulariter Innocen. in d. c. cum in officijs, quod [sect. 14] si ille cui praelatus reliquit bona sua iure testamenti, ea occupat propria auctoritate, quod incidit in poenam. l. si quis in tanta. C. vnde vi, &c. si quis in tantam. 1. q. 4. nec excusatur obtentu testament. quod est singulare, & exclamat Bald. in d. authen. licentiam, de episco. & clericis. 3. colum. dicens quod vbi non appareat de tempore acquisitionis, praesumitur pro ecclesia. Item vbi non apparet cuius contemplatione, praesumitur quod contemplatione ecclesiae, & contingit hoc propter culpam praelati, quia debet quasi inuentarium facere, & segregare res suas a rebus ecclesiae, & omnia congregare cum consilio clericorum, vnde si hoc omittit, multum praesumitur contra eum, sicut contra tutorem, ita Bald. vbi supra. 
 
Et ad corroborationem illius dicti Innoc.[sect. 15] & huius facit tex. in c. 1. de testam. vbi est text. quod quidquid clericus habet, praesumitur ecclesiae, nisi constet esse acquisitum ante promotionem, nam ibi quidam episcopus in suo testamento instituit haeredem, & post mortem episcopi eius successor petebat bona ab ipso relicta, text. ibi dicit, quidquid patuerit ipsum habere, a qualibet persona detineri nullatenus patiaris, nisi hoc solum, quod ipsum ante episcopatum ordinem constitit habuisse, & pondero verbum, detineri, positum in illo textu, quod denotat nudam & rudem facti detentationem, vt nota. in ca. causam, de praescriptio. ideo ibi videtur text. expressus pro illa doctrina Innocent. 
 
Ad idem facit tex. in d. auth. licentia. versic. quodcunque ante episcopatum probatum fuit, &c. ergo in dubio praesumitur pro ecclesia, & per illum textum infert ibi Bald. quod non, vbi non apparet de tempore acquisitionis, praesumitur pro ecclesia, quia hoc contingit propter culpam ipsius non conficientis inuentarium, vnde si hoc omisit, praesumitur contra ipsum, sicut contra tutorem, argu. l. tutor qui repertorium. ff. de adim. tuto. 
 
Pro hoc etiam facit text. in capitul. primo. versic. vt si hoc constat. 12. q. 5. nam ibi quedam mulier seu ancilla dicebat, quaedam bona, quae ab ipsa petebantur, a quodam episcopo sibi relicta esse acquisita ante episcopatum illius, qui ea sibi reliquit, text. tamen ibi dicit, si hoc constat, non debent sibi auferri, & sic in casu illius text. illa ancilla possidebat, tamen Gregorius ibi requirit probari, quod illa bona fuerint episcopi. 
 
Ad confirmationem etiam praedictorum facit, [sect. 16] quia si mulier dicat se habuisse aliqua bona ante matrimonium, vir autem dicat quod post matrimonium sunt acquisita, mulieri incumbit probatio, Quia qui ante factum dicit probare debet. l. quoties. C. de rei vend. de quo in d. rubrica. c. per vestras. 284. coll. cum sequentibus, facit ad hoc, quia procedit istud argumentum de marito ad ecclesiam, Gloss. in d. c. significauit, fallit tamen hoc nisi mulier publice negociaretur, & ex ipsa licita negociatione quaestum faceret, nam tunc non praesumitur a viro quaesisse, cum probatur contrarium, ita tenet singulariter Bal. in l. cum oportet, in prin. de bonis quae libe. 3. col. & facit, quia in certis non est locus coniecturae & praesumptioni legis. l. continuus. §. cum ita. ff. de verb. obl. Fallit etiam istud de vxore, nisi poneremus de facto, quod fuisset diues, & maritus nihil habens, tunc illud quod vxor quaesiuit non deberet praesumi de bonis viri, quia nihil habebat, quia ex bonis quae non apparent aliquod lucrum proficisci non potest, & quia ex nihilo nihil fit, secundum Philoso. facit quod habetur in l. 1. ff. de contrahen. emp. Imol. singul. in c. 1. de peculio clericorum, & pro hoc Gloss. singula. in c. significauit, de dona. inter virum & vxorem, quam allegat Montalu. in l. 1. tit. 4. fori. Il. lib. 3. c. de las ganancias, admittitur tamen probatio in contratium per istum tex. singula. in c. sint manifesti, quem adhoc allegat praedictus doctor, vbi omnino videas, & vide quamplurima ad istud propositum, in repetitione d. rubricae. c. per vestras. colum. 278. versic. operatur. & colum. 181. cum sequentibus, & vide omnino in istis locis, quia inuenies multa memoria digna. Ad praedicta etiam facit quod singula. dicit Ancha. in d. ca. in officijs, scilicet quod non est facienda vis quis possideat post mortem clerici, scilicet an eius haeres vel ecclesia, sed quod ille probet res esse suas, pro quo minus facit praesumptio, ergo est dicendum, quod si praelatus tempore promotionis nihil habebat, praesumitur pro ipsa ecclesia, & debet probare haeres, licet possideat per supradicta, & per nota. in ca. 1. 2. de pecul. cleri. cuius contrarium tenet Glos. notabil. in ca. 1. 12. q. 5. quae dicit pro possessore praesumendum, plenior Gloss. in cap. 1. 12. q. 4. pro Abb. in c. 3. de pecul. clericorum. & in ca. cum esses, de testament. in repeti. Et ex praedictis infertur, quod cum appareat, talia bona sic demissa per praelatum nullo confecto inuentario esse ecclesiae, vel praesumantur ipsius ecclesiae, in qua erat beneficiatus, [sect. 17] si haeres qui institutus est in praedictis bonis post mortem ipsius instituentis apprehendit illa, sit spoliandus remedio. ca. reintegranda. 3. q. 1. vel interdicto recuperandae, cum ecclesia reperiat ipsum in suis bonis saltem praesumptione iuris, ob quam solam potest pro ipsa ecclesia fieri sententia, vt per Innoc. & Anch. in d. c. cum in officijs. 
 
Imo quod est plus, & istud reputo singulare,[sect. 18] quod etiam si requireretur probatio instrumentalis, nec sufficeret probatio per testes, iuxta Gloss. in l. contrahitur. ff. de pigno. & in leg. pactum quod bona fide. C. de pactis, & plene in cap. 1. de censibus, lib. 6. nihilominus sufficeret haec praesumptio iuris, istud colligo ex singulari decisione Bald. in l. 1. C. de fideicomm. 3. colum. vbi tenet quod etiam si per statutum requiratur quod delictum probetur per instrumentum, nihilominus sufficeret praesumptio, de qua in l. cum de in rem verso. ff. de vsuris, & sic illud quod dicitur, quod praesumptio iuris est liquidissima probatio, iuxta Gloss. singul. in l. si tutor. C. de peri. tu. vbi addo similes, procedit etiam si in aliquo casu requiratur probatio instrumentalis, per dictam decisionem Bald. de cuius veritate per Roma. in l. 1. C. de testamen. mil. & pro decisione Bal. facit text. singul. quem ipse allegat in leg. 3. C. de apo. pu. libro decimo. quod perpetuo tene menti. 
 
Facit etiam ad praedicta quod singulariter subdit Innoc. in d. c. cum in officijs. dicit enim cum in rebus ecclesiae, quae praesumuntur esse ecclesiae, retineat ecclesia ciuilem possessionem, clericus non etiam naturalem, cum non nomine suo sed ecclesiae possideat ad instar commodatarij. l. si colonus. ff. de acquir. poss. & in c. fina. ista d. causa, & q. refert Bald. ibidem singularia verba Innoc. in d. authe. licentiam, dicens esse subtilia, vnde secundum omnes non potuit clericus habere naturalem possessionem illorum bonorum, sed continuabitur per mortem ipsius ipsi ciuili possessioni, si ergo haeres occupet, videtur occupare bona possessa per ecclesiam, & ideo sunt restituenda interdicto recuperandae, vel saltem remedio dict. captu. reintegranda. 
 
Praedicta corroborantur etiam alio fundamento.[sect. 19] Nam clericus viuens aequiparatur vsufructuario, & habet in vita liberam administrationem, in morte autem assimilatur vsurario, qui suum facit quatenus consumpsit, & non vltra, ergo de bonis quae sic possidet tempore mortis quae sunt ecclesiae, vel dubitatur quod est idem cum praesumatur pro ecclesia testari non potest, vt notat Bald. in d. auth. licentiam, & si testamen. faciat, videtur illud facere de bonis ecclesiae, ergo oportet haeredem probare contrarium, scilicet quod fecit de bonis suis vel acquisitis intuitu personae, & si occupet possessionem propria authoritate, tenebitur vno de praedictis remedijs, scilicet interdicto recuperandae, vel remedio capitul. reintegranda. 
 
Facit etiam, quia clericus, vel praelatus in bonis ecclesiae, vel de quib. dubitatur, censetur administrator, vnde hanc administrationem, quae morte finitur, non potuit transmittere. l. cuius bonis. ff. de cura. furio. cum similibus. 
 
Facit etiam ad corroborandam doctrinam Innoc. de qua supra, quod sing. dixit Hostien. in c. ex parte, de consue. vbi dicit, quod bona [sect. 20] ingressi transeunt in monasterium, quo ad dominium & possessionem sine corporali apprehensione, nam ex quo transit persona, transeunt bona quae sunt accessoria ad personam, idem etiam tenet Anch. in ca. quia ingredientibus, de testam. Cin. in auth. si qua mulier, de sacros. eccl. & Archiadia. in c. si qua mulier. 19. q. vlt. & vide text. pro ista doctrina in leg. adoptauero. ff. de precar. 
 
Facit etiam talis ratio, [sect. 21] nam ex quo praelatus reperitur in possessione saltem naturali, ante mortem praesumitur possidere nomine ecclesiae, quia ad officium suum pertinet acquirere ecclesiae, vt tenet Innoc. in d. ca. cum in officijs, si igitur possidet nomine ecclesiae, non potest interuertere praedictam possessionem, immo potius illam naturalem, quam ipse habebat, continuat ipsi ciuili, quam habet ecclesia, non obstat Glo. in ca. 12. q. 5. & aliae quae dicunt praesumendum pro haerede, ex quo possidet, & sic ecclesia habet necesse probare, quia Gloss. haec dat tres intellectus, & videtur tenendus ille qui est magis fauorabilis ecclesiae, argumen. l. sunt personae. ff. de religio. & in c. fin. de re iud. & sic quod magis praesumatur pro ecclesia, licet haeres possideat, nam non obstante quod possideat, tenentur probare quod res erant praelati, cum ecclesiae intentio sit fundata, vt dictum est.[sect. 22] 
 
Nec obstat l. cogi, de peti. haeredi. quae dicit, quod possessor non cogitur dicere titulum suae possess. quia procedit nisi sit praesumptio contra possidentem, vt est tex. in c. ex insinuatione, de procura. & hic adde omnino quae not. in d. repet. c. per vestras. 213. col. 
 
Ad [sect. 23] praedicta facit etiam Glo. singul. in l. defensionis facultas, de iur. fis. libro decimo. quae dicit quod si officialis missus in prouinciam in aliquo lucratus est mille vltra officium, quod fiscus potest auferre, & quia praesumitur quaesisse de bonis fisci quantum cunque sit paratus reddere rationem, quia non potest contra fiscum, de quo per Cin. in l. penul. C. si cert. peta. & illam Gloss. dixit vnicam Bald. in l. eum oportet, de bonis quae liber. 3. colum. & eam sequitur in l. si defunctus. C. arbitr. tutel. & in l. 3. C. de don. inter virum & vxorem, & in d. auth. licentiam, & in l. 1. C. de haeredi. vel actio. vendi. & subdit ibi Bald. quod magnates optime seruant hodie illam Gloss. & eam[sect. 24] allegat pro vnica in cap. quia de praesump. verisimile quod thesaurarius principis praesumitur de thesauro emisse, sed Barto. illud non tenet, immo quod quaerit officialis, non praesumitur de bonis fisci nisi contrarium appareat. ff. de iure fis. l. 3. §. multa, & idem Sali. in leg. penul. C. si cert. pet. facit l. si defunctus. C. arbi. tute. & l. si creditores, in fi. ff. de separa. & l. circa. §. deficientium, de mu. & ho. sed Doct. in auth. de mand. princip. §. oportet. columna tertia. dicunt quod aut sunt tales officiales qui possunt negotiari, & tunc aut a subdito, & tunc ex industria sua praesumitur quaesisse, alias ex officio. l. 1. C. de cond. indeb. Alii dicunt quod aut infra prouinciam quaesiuit, & tunc aut ab subdito, & praesumitur habuisse ex administratione. d. l. defensionis, & l. quae offic. ff. de contrahen. emptio. aut a non subdito, & tunc ex industria sua praesumitur quaesisse. leg. Attilius. ff. de dona. Bald. tamen in d. anthen. licentiam, dicit quod est speciale in istis administratoribus publicis, vt contra eos praesumatur per nota. in d. l. defensionis, in versicul. sub correctione. quodque in praelato ecclesiae semper praesumitur quaesiuisse de bonis ecclesiae, nisi aliunde appareat quaesitum, vt dictis iuribus, & idem dico in vxore. d. l. etiam. C. de dona. inter virum & vxorem, & in filio familias, vt est Gloss. notab. in leg. cum oporteat, in princip. de bonis quae liber. & ibi per Cinum, & Bald. tertia col. & not. Roma. consilio 338. in alijs autem officialibus locupletatis durante officio, si est de prohibitis contrahere, praesumitur iniuste quaesiuisse. l. non licet. ff. de contrahen. emptio. l. quisquis. C. si certum petatur. si autem de permissis, si quidem non habet administrationem pecuniariam, tunc non praesumitur acquisiuisse de officio. l. praesidis. ff. si certum petatur. Idem si habet administrationem pecuniariam, si tamen reddit bonum computum, dicta l. si defunctus, secus si non reddit, & sic intelligitur Gloss. in dicta leg. defensionis, & haec omnia sunt notanda tanquam in materia singularia, & notat Bald. in dict. l. cum oporteat. 3. col. Et adde Glo. in clem. 1. de[sect. 25] haere. in versic. diminutionem, quae dicit quod dapifer & infideles seruientes deeo quod dominis datur semper decimam vel aliam cotam subtrahunt, non ergo mirum si praesumantur ditati ex bonis dominorum. Et in simili adde Bal. in l. apud antiquos, in fin. C. de furt. vbi arguit contra istos. [sect. 26] Et ad idem Gloss. singula. in authen. de exhib. reis. §. si vero etiam quaedam. colum. quinta, quae arguit contra seruientes fugientes, vt eo ipso res amissas praesumantur subtraxisse. 
 
Ad praedicta [sect. 27] etiam facit quod singulariter dicebat Rom. cons. trecentesimo trigesimoocta. vbi concludit quod si contrahens societatem erat pauper, nec in alio officio se exercuit, nisi in illa societate, nec alias poterat apparere, vnde quaesierit multa bona quae habebat, est praesumptio quo de bonis societatis allegat capitulum primum, de pecul. clericor. & ad hoc debent & possunt omnia praedicta iura allegari. 
 
Facit etiam ad praedicta [sect. 28] text. & quod ibi notat Dominicus in c. Abbat. §. sed ad hoc, de re iudi. li. 6. vbi dicitur quod tex. in dubio praesumitur acquisisse intuitu suae dignitatis, & ex hoc ampliatur capit. intellecto, de iureiur. & alia iura prohibentia alienationem eorum quae sunt regalis coronae, vt procedant etiam in acquisitis per regem in bello iusto vel alias. Hinc est quod quinta quae debetur regi de praeda est de regalibus, & non potest rex eam in perpetuum donare. 2. parti. titul. 26. l. 4. not. in repeti. capitul. per vestras. columna 206. alias 211. 
 
Ad praedicta etiam facit [sect. 29] quod dicitur de concubina retenta in domo Amasij, quia quid acquirit, praesumitur acquisisse de bonis Amasij, vt dicit Bald. in l. 1. C. de natu. liber. argu. illius l. & in l. cum oporteat, de bonis quae liberis. 4. colum. versi. sed quaeritur nunquid, allegat ad hoc text. in l. fina. ff. de actio. & obligat. quae iudicio meo parum facit, melius facit text. in l. item legato. §. parui. ff. de legat. 3. vbi aequi paratur vxor & concubina, & non differunt nisi in dignitate, vt ibi dicitur, de quo per Barba. in c. 1. de pecul. clericorum. [sect. 30] vbi inter alia dicit quod hoc habet locum etiam in vxore adulterata, quia si aliqua acquisiuit, praesumeretur in bonam partem, quod potius acquisiuit ex bonis mariti quam aliunde, argum. text. qui est singularis, in l. miles. §. defuncto. ff. de adulterijs, vbi singul. probatur, quod [sect. 31] quandiu vxor potuit ex marito concipere, licet probetur eo tempore cum alio adulterari, fauore matrimonij praesumitur ex marito concepisse. Idem in acquisitione, & istud eleganter tenet Bald. d. l. cum oporteat. 4. col. 
 
Praeterea ad praedicta facit bonus tex. in ca. 1. §. si vero, de feud. guard. in vsi. feud. [sect. 32] vbi probatur quod illa quae fiunt ab officiali, durante officio, praesumuntur fieri respectu officij. Et ideo dicit ibi eleganter Andre. de Isern. quod si Officialis emit, praesumitur emisse de bonis officij, & sic videtur ibi casus pro Gloss. in dict. l. defensionis, sed si vult probare quod emit de sua propria pecunia, bene admittitur, & talis probatio tollit sinistram suspicionem, quae est contra eum, & idem dicam in casu huius quaestionis, quia licet praesumantur quaesita intuitu ecclesiae, quae acquisiuit praelatus, non tamen ista est praesumptio iuris, & de iure, quia reciperetur probatio in contrarium, ita vult Glos. notab. in c. 1. de peculio clericorum, & hoc habeo pro indubitato. 
 
Ad praedicta etiam facit quod dicit Baldus in allegata auth. licentiam, vbi ponit quaestionem [sect. 33] de quodam rectore hospitalis, qui tempore assumptionis nihil habet, nec in aliquo se exercuit, postea multa quaesiuit, nec aliunde poterat ostendi, an esset praesumptio, quod de bonis hospitalis quaesierit, & consuluit quod sic, pro quo facit c. 1 supra allegatum, secundum Bal. vbi supra, facit etiam, quia hospitalia gaudent eodem priuilegio quo gaudent ecclesiae. l. omnia priuilegia, de episcop. & cler. cap. requisiti. de testam. not. Ioan. Andr. in ca. 2. de restit. in integrum, & sic conclusio ista loquens in praelato locum habet in rectore hospitalis, & an habeat locum in vicario temporali, vel perpetuo, remitto ad ea quae notat Bald. in d. authen. licentiam, & Abb. post alios in d. c. 1. 
 
Quid autem de laico qui administrauit[sect. 34] negotia magni domini demum redit ad ciuitatem suam multum diues, an praesumatur quaesisse ex bonis domini, remitto ad nota. per Ancha. & Imol. in d. cap. 1. & ibi plenius Barba. 5. colum. 
 
Restat autem ad contrarium respondendum, pro cuius intelligentia videnda est distinctio quam ponit Ioan. Andr. in c. 3. de pecul. clericorum, quam etiam recitat ibi Abb. & fere omnes, & plenius idem Abb. in repetit. c. cum esses. 11. 12. colum. dicit enim Ioan. Andr. recitatis aliorum opinionibus, quod aut constat praelatum habuisse tempore suae promotionis, aut constat quod nihil habebat, aut dubitatur.[sect. 35] Primo cum dicit praesumendum pro possessore, ideo si haeres clerici est in possessione illorum bonorum, ecclesiae incumbit onus probandi quod de reditibus ecclesiae fuerint quaesita, & isto casu posset procedere opin. dicentis, quod possessor est in possessione defendendus, & idem videtur velle Glo. in alleg. cap. 1. 12. q. 5. & habet locum hoc casu forte text. in allegato c. Abbatis. 12. q. 4. quem primo allegaui pro contrario. 
 
Secundo casu cum nihil habet praelatus tempore promotionis, praesumendum est pro ecclesia. cap. 1. de testam. & hoc casu possit procedere tex. in d. cap. sint manifesti, potest tamen isto casu haeres clerici probare quod ex artificio vel aliunde intuitu personae illa bona acquisierit, sibi tamen incumbit onus probandi, cum ecclesia habeat intentionem fundatam ex praesumptione iuris communis, & sic text. ille dicens, quod ista bona praesumuntur esse ecclesiae vel intuitu ecclesiae acquisita, non inducit praesumptionem iuris & de iure, quod patet etiam per Glos. notab. in d. c. 1. de pecul. clericorum. 
 
Tertio casu cum dubitatur an aliquid habuit tempore promotionis, & isto casu etiam poterit procedere text. ille. ista est distin. Ioann. Andr. per quam aliqua ex praedictis iuribus videntur reducta ad concordam, fateor tamen quod Abb. & alij Moderni non tenent indistincte praedictam distinctionem, licet scribentes ante Abb. communiter eam sequuntur, sed dictis ipsis nihil puto addendum, ideo remitto ad ea quae ipse notat in dictis locis. 
 
Specialius tamen respondendo ad praedicta contraria dico quod tex. in allegato ca. 1. 12. q. 4. procedit, quando constat quod praelatus tempore promotionis habuit patrimonium, & postea aliqua acquisiuit, [sect. 36] & dubitatur ex quibus bonis acquisiuit, quia promiscue vtebatur patrimonio & rebus ecclesiae, at patrimonium erat sufficiens ad acquisitionem illorum bonorum, & etiam ecclesia erat sufficiens in totum vel in partem, & tunc fit diuisio inter ecclesiam & haeredem clerici, secundum quantitatem patrimonij & rerum ecclesiae, & iste est proprius casus illius cap. 1. quod plenius videas per Abb. in dictis locis, & ibi per Inno. & Barb. & vide Glo. notabil. in c. 2. de pec. cler. secus in casu dict. c. sint manifesti, in quo non constabat tempore promotionis aliquid habuisse. 
 
Non ob. etiam doctri. Ioan. And. de qua supra, quia vel non est vera per supradicta, vel debet intelligi & distingui per ea quae dicta sunt. 
 
Non obstat etiam quod supra dixi de vxore, vt praesumatur acquisisse de bonis viri, sic praelatus, cum [sect. 37] ecclesia dicatur eius vxor, quia aliud est in viro spirituali, vt est praelatus vel rector, aliud in viro carnali. Ratio diuersitatis, quia vir spiritualis & sic praelatus, vel rector censetur administrator rerum ecclesiae, non autem dominus, sed ipsa ecclesia. ca. caeterorum, de dona. secus est in viro carnali, quia ille est dominus rerum suarum, & etiam rerum vxoris datarum in dotem. l. doce ancillam. C. de rei vendi. cum simil. & sic potest dici quod vtrobique praesumitur pro eo qui est dominus, nam in viro carnali praesumitur pro eo, quia dominus est, sed in viro spirituali non praesumitur pro eo, quia non est dominus, sed ecclesia. Secundo potest dici quod licet assimiletur matrimonium carnale spirituali, non tamen semper est bona aequiparatio, & argumentatio de vna ad aliud, nam in multis differunt, vt per Ioan. Andr. in c. tuae, de sponsa. & per Gloss. in regula beneficium, de regu. iur. lib. 6. vnde non debet sumi similitudo secundum rudem & simplicem figuram, sed a radice rationis, vt voluit Ioan. And. in d. c. 1. de peculio clericorum, & ex hoc colligitur tertia sol. scilicet vt acquisita per vxorem praesumantur esse mariti, vt euitetur suspicio turpis quaestus, & vt non praesumamus in ea peccatum, nam mulieres raro se miscent negociationibus, nec illae etiam conueniunt mulieribus, cum non debeant se immiscere negotijs virorum. C. mulieres, de iudi. lib. 6. l. maritus. C. de procura. & l. alienam, eo. tit. & l. foeminae, de reg. iur. ideo illud quod praesumitur penes vxorem alicuius, praesumitur a iure quod sit de bonis viri, vt euitetur suspicio turpis quaestus. d. l. etiam, & d. l. Quintus. idem dicendum in praelato eadem ratione, nam praelatus prohibetur negotiari, vt per totum titulum ne clerici vel monachi, & plene per Gloss. 14. q. 3. in summa, ideo quod penes eum reperitur praesumi debet, quia ex iusta causa acquisiuit, & sic ex reditibus ecclesiae, cuius administrationem gerit, non autem praesumitur quod ex negociatione quaesierit, cum illa sit ei prohibita, vt dictum est, & sic deliquerit se illi miscendo, & in dubio non debet praesumi delictum. l. merito. ff. pro soc. ne ergo praesumamus in praelato peccatum negociationis, acquisita per ipsum presumuntur acquisita ex reditibus beneficij, vel bonis ecclesiae, sicut dictum est in vxore, & sic eadem ratio diligenter considerata operatur diuersam praesumptionem in dictis casibus. 
 
Secus [sect. 38] tamen dicendum est in tutore. Nam cum sibi permissa sit negociatio, vt est notum, acquisita per ipsum durante tutelari officio, praesumuntur quaesita ex sua industria & negociatione, non autem ex bonis pupilli, nam si praesumeremus ea acquisiuisse ex bonis pupilli, tunc praesumeremus in eo crimen furti, vel bona pupilli alio modo subtraxisse, & sic deliquisse, ita dicit Innocent. in dict. capit. primo. de pecul. clericorum, sed hoc non est praesumendum. dict. l. merito, & capit. fin. de praesump. & sic eadem est ratio, quare secus praesumitur in tutore quam in praelato, scilicet, ne crimen praesumatur, & sic non obstat praeallegata l. si defunctus, arbitr. tute. ita eleganter dicit Abb. in allegato cap. cum omnes, & Imo. in dict. capit. primo. & idem Bald. in leg. cum oporteat, de bonis quae libr. quarta colum. dicens quod tutor non praesumitur subtraxisse, nec tenetur reddere rationem nisi de officio suo per dictam legem, si defunctus, & bona praesumptio est in rebus dubijs eligere saniorem partem, & turpis praesumptio est euitanda, & fugienda per dictam legem Quintus, ita Baldus in dicta leg. cum oporteat. Et per istas rationes nititur ipse impugnare Gloss. in allegata leg. defensionis, de quo ibi per eum. 
 
Alio etiam modo potest solui contrarium de dicta l. si defunctus, scilicet quod dicamus, aliud esse in tutore, aliud in praelato ecclesiae, ratio diuersitatis, quia praelatus habet administrationem perpetuam, & sustentatur de bonis ecclesiae, septuagesimasecunda distin. cap. sanctorum, & de praeb. capit. cum secundum. tutor vero habet administrationem temporalem, & sustentatur de bonis proprijs, non pupilli, & nota. per Gloss. in capit. fina. 5. quaestio. tertia. Istam solu. posuit Ioannes de Ligna. in clem. gratiae, de rescript. & Ant. & Imo. in d. c. 1. de pecul. cler. & per Abb. in d. c. cum omnes. in repet. 13. col. 
 
Vel aliter, & tertio non obstat dict. l. si defunctus, quia loquitur in tutore, & nulla est aequiparatio inter tutores & praelatos, nec valida argumentatio de tutore ad praelatum, vt vult Gloss. singularis in dict. capit. fina. 5. quaestio. tertia. Immo dicamus quod regulariter non aequiparentur, quanquam in quibus assimilentur, vt in praedicta Gloss. ideo ex ijs pluribus faciamus regulam, iuxta notata per Gloss. singularem in leg. Iulianus. §. primo. ff. de actionibus empt. quae dicit [sect. 39] quod quando plures leges tractantes eandem materiam reperiuntur contrariae, in hoc dubio ex pluralitate casuum est regula constituenda, & alij erunt casus excepti, cum ergo iste casus sic non reperiatur exceptus, scilic. quod in modo acquisitionis praelatus aequiparetur tutori, ergo remanet sub regula, iuxta Glo. notab. in rubr. de reg. iur. dicentem quod potior est causa illius pro quo facit regula, & in dubio istud est regulare, & debemus ei inhaerere sicut Bononienses, &c. vt dicit Glos. in l. omnis definitio. ff. de reg. iur. & istam solutionem ad d. l. si defunctus, nemo tangit, & credo eam verissimam, sed pro solu. est praestantior, secundum Docto. in dictis locis, scilicet Abb. in repet. c. cum omnes, & Imol. in d. c. 3. de pecul. cleric. & pro ea facit, [sect. 40] quia praelatus tenetur bona ecclesiae augmentare, vt est tex. singul. in c. quicunque. 12. q. 4. [sect. 41] Ideo dixit Gloss. reputata singula. iuncto tex. in ca. sacerdotes, eadem causa & q. quod si praelatus potuit aliquid acquirere ecclesiae, & neglexit, tenetur de suo proprio patrimonio satisfacere ecclesiae, si dicimus quod si per negligentiam passus est rem ecclesiae praescribi, tenetur de suo patrimonio satisfacere ecclesiae. Gloss. singula. in capit. placuit. el 2. 16. q. 3. & etiam his casibus tenebitur eius haeres,[sect. 42] vt probat tex. sing. in c. ex partium, de pigno. & ibi per Abb. & Imo. 
 
Hinc est quod quemadmodum praelatus alienans iam quaesita per ecclesiam debet administratione priuari. c. monemus. 12. q. 2. & c. si quis, de rebus eccl. l. iubemus, de sacros. eccl. ita & si fraudat ecclesiam in acquirendo, vt quia iam acquisita ex reditibus ecclesiae appropriat sibi vel alteri, tex. est notab. de hoc in c. 2. de pec. cler. si igitur tenetur augmentare & acquirere ecclesiae, nimirum si acquisita per eum praesumantur acquisita ex reditibus ecclesiae, & actus in dubio videtur geri secundum iuris dispositionem. l. si duo. ff. de acq. haered. & vbi reperitur factum, vel acquisitum, praesumitur factum per illum qui illud facere tenebatur. l. secunda. C. de cib. pou. praest. cum similibus. 
 
Et ista faciunt ad quaestionem notabilem [sect. 43] quidam volebat relinquerere ecclesiae certum quid, praelatus induxiteum, vt relinqueret sibi potius quam ecclesiae, nunquid praelatus teneatur ecclesiae ad interesse? Gloss. ponit quaestionem in leg. quicquid. C. arbitr. tutel. Abb. in c. 2. de pecul. clericorum. & ibi eleganter per Imol. 2. col. & plenius vide ibi per Barba. Denique hac in re vide multa per doctissimum Didacum de Couar. in d. c. cum in officijs,[sect. 44] de testam. 
 
Praelatus autem an iudex esse possit? videtur quod non, argu. l. 12. ti. de los corregid. lib. 2. ordin. vbi id militibus commentariensibus vetitum est, ergo fortius in praelato, & clerico, sed contrarium plene probauimus alibi.[sect. 45] 
 
In summa vehementur controuersum est, & vsu forensi agitatissimum, an milites seu nobiles illi quos commendatarios Hispane appellamus, possint facere testamentum, & de quibus rebus testentur, & an vt monachi vel clerici sint immunes a secularibus gabellis? qua in re pro vtraque parte allegabimus neutram eligendo, quia sub me praetore insignes lites etiam hodie pendent, ergo quaestio est, vtrum milites huius ordinis sint immunes a praedictis secularibus gabellis, ex huius decisione reliqua patebunt, in qua quaestione prima facie videbatur dicendum milites huius ordinis non esse a praedictis gabellis immunes, primo quia ad hoc vt laici vt ecclesiasticae personae existimantur, videtur requiri quod seruitio Dei plene se dedissent, & efferant per receptionem sacrorum ordinum, vel per ingressum alicuus religionis perfectae, vt in capitulo duo sunt genera, duodecima quaesti, prima, & in capitulo quisque, decima septima quaestione quarta, sed ij milites non videntur ex toto dedicati Deo per aliquem modum ex supradictis, nam non per receptionem sacrorum ordinum, quia nullum videtur recipere, quinimmo sacer ordo repugnat exercitio militari, cum ipsi intenti & occupati esse debent in fide Christi exaltanda, eiusque inimicis conterendis, vt in capitulo petitio, de homicidio, neque etiam per ingressum religionis videntur posse dici ex toto dedicati Deo, quia & si eorum regula sit approbata, non tamen videtur dici religio perfecta, ex quo dicebat Baldus in leg. officiales, in finalibus verbis. C. de episcop. & clericis. & Barthol. in l. prima. ff. de poenis, quod in similibus religionibus videtur potius esse quaedam apparentia in habitu, quam existentia & realitas in effectu, vtrique id esse religionis perfectae, videtur requiri, quod religiosi voueant & profiteantur tria substantialia vota, scilicet castitatis, obedientiae, & prosperitatis, de quibus in c. cum ad monasterium, de statu regularium, & notat in clementina prima, de religiosis domibus, & alia in clementina, cum ex eo, de sententia excommunicationis, quas commendat Abbas in rubric. de regularibus, & in cap. 2. de foro competenti, in cap. nullus, eod. titulo. Secundo, quia cum ij sint laici, videtur non potuisse Papam eos a regali manu & secularibus impositionibus eximere, vt veros & perfectos religiosos, vt notat Innocent. & Abbas in capitulo secundo, & maioritate & obedientia, per eosdem, & scribentes in capit. significantibus, de officio delegat. Tertio, pro ista parte negatiua videtur facere elegans tex. in l. prima. §. final. ff. de muneribus & honoribus. ibi, qui obnoxius muneribus suae ciuitatis nomen militiae defugiendi oneris gratia accepit, deteriorem causam reipublicae facere non potest, & ibi notat Gloss. ad fratres, qui sunt in Lombardia de poenitentia nuncupatos, igitur ex supradictis videtur hos milites esse laicos, & ita a gabellis & alijs laicorum oneribus non esse exemptos. 
 
Per contrarium vt huiusmodi milites religiosorum iure vetantur, multa eademque non leuia facere videntur, vt interim omittam quod nonnulli firmant id esse consuetudine moribusque receptum, quae quidem consuetudo est optima legum interpres. In primis ergo facit, quia in domo domini multae sunt mansiones, [sect. 46] & sicut quaedam religiones ordinantur in sacrosancta ecclesia Dei ad opera vitae contemplatiuae, ita & aliae ad opera vitae actiuae, vt legitur in beato Iacobo, capitulo primo: Sancta enim apud Deum religio est, visitare pupillos & viduas in tribulatione, sed hoc pertinet ad vitam actiuam, ergo conuenienter potest ordinari aliqua religio ad vitam actiuam, & ita concludit Sanctus Thomas secunda secundae quaestione 188. articulo secundo. omnes quippe status religionis ordinantur ad perfectionem charitatis, quae quidem charitas dilectionem Dei & proximi comprehendit, ad dilectionem autem proximi principaliter pertinet vita actiua, quae necessitatibus proximiorum deseruit, & sicut ex charitate diligitur proximus propter Deum, ita & vtilitas ex vita actiua ipsis proximis delata redundat, inde videlicet, vt Matthaei decimoquinto capitulo, indubitate ergo dicere possumus, quod recte ordinatur aliqua religio ad actus conuenientes ad subsidium, & dilectionem proximi, scilicet ad vitam actiuam, [sect. 47] hinc iusta ratione probamus, quod religio vel ordo militaris sui origine institutus ad defendendum & subueniendum Christianam plebem Christique religionem, prout haec constituta fuit, optimo iure subsistit, & recte constituitur, & ita dicebat diuus Augustinus ad Bonifacium, Noli existimate neminem Deo placere, quia armis bellicis ministrat, in his enim fuit sanctus Dauid, cui Dominus magnum testimonium praebuit. In his quoque fuit sanctus ille Centurio, vt legitur in capitulo, Noli existimare, vigesimatertia quaestione prima. fuit etiam Benedictus Abraham in armis, quem in eis benedixit Melchisedech, Genesis primo. Religio ergo militiae constituta ad defensionem diuini cultus & causa publicae salutis recte dicitur ordinata. & alias legimus de Iuda Machaboeo, qui praeibat praelium Israel dilatans populo suo gloriam, nos pugnauimus pro animabus & legibus nostris, & iterum dicebat Ambrosius, libro de Officijs, Quod fortitudo quae patriam tuetur a Barbaris, plena est iusticiae, quod rursus tali ratione demonstratur, certum est quod status poenitentiae est religio, vt in capitulo admonere, trigesimatertia quaestione secunda, & in capitulo si scriptura, de voto. & notat sanctus Thomas in quodlibeto tertio. q. 51. artic. 3. & est in opusculo de religione. capit. duodecimo. sed sic est, quod aliquando infertur poenitentia ad militiam, vt in capitulo licet, & in c. quod super his, de voto. igitur militia bene potest conuenire ad statum religionis, & ita probatur causam huius religionis instituendae, de qua in Chronica generali Hispaniae fol. 378. & fol. 390. sanctam & legi diuinae conformem fuisse: fuere enim ij ordines militares instituti ad conterendam Sarracenorum rabiem. Hispaniamque defendendam, vt in horum ordinum regula & institutione legitur, maxime quod mouere bellum non est eorum, sed domini magistri, & regiae maiestatis, nam vt dicebat August. contra Manic. in cap. quid culpatur. 23. q. 1. Ordo naturalis mortalium paci accomodatur hoc poscit, vt suscipiendi bellum auctoritas penes Principem remaneat, vt in c. iustum. 23. quaest. 2. & in leg. prima. C. vt armorum vsus. libro vndecimo. & in l. lex duodecim tabularum. ff. ad legem Iul. maiesta. [sect. 48] quod vero religiones militares ab ecclesia sint approbatae, probatur in clementina, quia contingit, de religiosis domibus. §. praemissa, in c. cum & plantare, de priuilegijs, & in c. dilecti, eod. titu. & in capit. porro, & in cap. dudum, & in c. ad eo, de decimis, & in c. parentibus, & in cap. canonica, vbi de ordinibus militaribus toties fit mentio, & in capitulo primo. de verb. signifi. libro sexto. vbi Gloss. & Docto. & in capit. ex parte, de decimis, & in capi. ad sedem, de restitutione spoliatorum, notatur etiam in d. clementina, quia contingit. §. permissa, per Glo. quae meminit de ordinatione Sanctae Mariae Celestrensium, & Sancti Ioannis Hierosolymitanorum, & similium, & ibi Ioannes de Imol. & Cardinalis meminit, de caeteris militaribus ordinibus notatur etiam in c. cum illorum, de sententia excommunic. & in c. sciant cuncti, de electione, libro 6. & in cap. quisque. 16. q. 4. & alibi saepe, approbatio enim Pontificis constituit religionem, probatur igitur causam huius religionis instituendae iure diuino conformem fuisse, inde patet, milites huius [sect. 49] ordinis religiosos, & ecclesiasticos censeri, quod vltra supradicta probatur sequentibus, primo, quia Pontificis approbatio, si subsit causa placida, Deo constituit religionem, & a patre coelesti hanc potestatem Pontifex habet, vt in extrauaganti Sancta Romana, vbi Gloss. notat, quod Papa hoc facit tanquam vicarius, & procedit ex potestate clauium, Quodcunque ligaueris super terram, vt Matthaei 16. & 24. q. 1. c. quodcunque, & in cap. ad Apostolicae. §. nos ita, de re iudic. in 6. & probatur in cap. fina. de religio. domib. & in capit. 1. eodem tit. in 6. & in cap. 1. de voto, & est communis nota omnium in rubrica de regularibus, & probat Barto. in l. sodales. vers. sed contra hoc. ff. de collegijs illicitis. nam sicut ordo clericalis eximit laicum a iurisdictione seculari, cui est subiectus ratione originis, quia natus laicus, sic suos conuersos eximit ordo per Papam approbatus, vt notat Anchar. in clementina, per literas de praebendis. secundo milites huius ordinis profitentur tria substantialia, obedientiam, paupertatem, castitatem, vt patet ex eorum regula, vbi praedicta promittunt, & proprium a se abdicant, vt cum licentia Magistri non aliter possideant, & inuentarium facere teneantur, vt haec & alia in eorum militum regula latius continetur, ergo ex istis fiunt personae ecclesiasticae, & ecclesiastico priuilegio gaudere debent, [sect. 50] cum vera & perfecta religio ex eo triplici voto constituatur, vt in cap. cum ad monasterium, de statu regularium, & in c. cum ecclesijs, de maioritate, & absentia, & in cap. ex parte, de regularibus, & est doctrina Hostiensis, Ioannis Andreae, & Abb. & communiter scriben. in rubri. eod. tit. idque firmant communiter Theologi, vt refert sanctus Thomas in opusculo 18. c. 8. & in opusculo 19. c. 5. & alibi saepe. Quinimo [sect. 51] promittendo vnum de substantialibus, & intrando ordinem a Pontifice approbatum efficitur quis persona ecclesiastica, vt eleganter notat Antonius in c. vno, de obligatis ad ratiocinia, & in cap. nullus, de foro competenti, & Cardin. in clementina, cum de quibusdam, de religiosis domibus, & elegantius Hostiensis in c. non dubium, de sententia excommunicationis, dicens, quod quando quis est conuersus ad aliquem ordinem a Pontifice approbatum remanens in domo propria, vt laicus viuens honeste, vt clericus censetur, ex toto translatus in foro, & immunitate ecclesiastica, vt 16. q. 4. c. quis facit, & de censibus. c. quanto, & in clementina praesenti, eod. tit. & 12. q. 1. cap. ecclesiarum. milites autem huius ordinis ista omnia faciunt, vt ex eorum regula patet, ergo multo fortius religiosi, & ecclesiasticae personae dicentur, vt not. gloss. in c. nullus. 93. distinct. & Archidiac. in c. vno, de excessibus praelatorum, & in proprijs terminis notat expresse gloss. singularis in d. cap. non dubium, in verbo religionis conuersus, de sententia excommunication. vbi dicit quod ex eo quod aliqui se tradiderunt diuino obsequio, siue in seculari, siue in regulari ecclesia, ecclesiasticae dicentur personae. tertio hoc etiam confirmatur ex eo quod notatur in c. sciant cuncti, de electione, in 6. & ex notatis in c. veniens, de verborum significat. per Ioannem Andre. & Doctor. ibi, ex quibus patet, quod quamuis aliqui sint laici non habentes ordinem clericalem, sunt tamen personae ecclesiasticae, vt probatur in c. cum laicis, quamuis religiosis de rebus ecclesiae non alienandis, hinc dicebat gloss. in d. c. sciant cuncti, [sect. 52] quod templarij & hospitales, licet non sint clerici, sunt tamen ecclesiasticae personae, dicebat enim Baldus in l. generaliter, la 2. C. de episc. & cler. quod clerici possunt esse monachi sine ordine clericali, & gaudebunt priuilegio ecclesiastico, & de istis sunt plurimi in ordine sancti Hieronymi, sancti Augustini, in caeterisque alijs ordinibus, dicebat etiam gloss. in c. duo sunt genera. 12. q. 1. quod omnes conuersi dicuntur ecclesiasticae personae, quamuis continere non teneantur, quia quidam hoc profitentur, quidam non, vt 27. q. 1. vt lex, nam accoliti sunt ecclesiasticae personae, & tamen non tenentur continere, quia legitimum matrimonium contrahere possunt, vt 32. distinctione. c. si quis eorum. Item & templarij sunt ecclesiasticae personae, licet arma mouere possint, quae omnia notat ibi gloss. singularis in d. c. duo sunt genera, & communiter scriben. quarto hoc confirmatur, quia [sect. 53] Eremitae sine aliqua professione gaudent priuilegio ecclesiae, vt 16. q. 1. c. qui vere, & notat Innoc. in c. cum monasterium, de electione, & bona quoque donata hospitalibus fundatis auctoritate Episcopi, gaudent priuilegio ecclesiae, vt notant Doctores in clementina, per literas, & in clementina, quia contingit, de religio. domibus. a fortiori ergo bona istius celeberrimi, & approbatissimi ordinis eo priuilegio gaudere debent. Quinto hoc etiam confirmatur ex dictis per Sozinum in c. 1. de foro competenti, vbi concludit in fratribus, & sororibus tertij ordinis, & in poenitentibus, & in fratribus, qui vocantur Iesuati, & in mulieribus, quae vocantur canonicae seculares, quod si habitum, & viuendi modum assumunt auctoritate superioris gaudent priuilegio fori, ex quo dicit posse decidi quamplures quaestiones de societatibus disciplinatorum, de quibus per Bart. in l. sub praetextu. C. de sacrosanct. ecclesijs, & per Bald. in c. 1. de pace iuramento firmanda, facit etiam quod notauit Cardinalis in c. 2. de foro competenti, quod rectores piorum locorum, & hospitalaris, & liprosaris licet non gaudeant priuilegio canonis si quis suadente, gaudebunt tamen priuilegio ecclesiastico, vt ecclesiasticae personae. Faciunt & alia multa quae ob rationem praelibatam missa consulto fecimus.