MVlta
sunt omninò, Magnifice
Francisce,
eaq́;
eaque
diuersa etiam, cum officia, tùm beneficia,
quibus homines in hac communi conuersatione, mutuò sese demereri possunt: imò etiam antiquitas omnis, totam posteritatem,
potissimùm autem variarum artium ingeniosissimis
atq;
atque
subtilissimis inuentionibus, quibus hæc humana vita carere nullo modo potest, iam olim est demerita. Inter illa verò omnia, nullum præclarius,
vtilius, admirabilius, imò diuinius (nempe singulari Dei opt. max.
dono, mortalibus concessum, & non merè humanum inuentum)
extat, Litterarum cognitione & vsu. Per eas siquidem non solùm artes omnes (
quocunq;
quocunque
illę
illæ
nomine
recẽseantur
recenseantur
, tàm inferiores quàm
superiores, quarum sanè sunt quàm plurimæ) primùm traditæ, verùm etiam ab ipso inuentionum suarum initio, ad hoc nostrum vsque seculum, fortasse postremum, fidelissimè sunt
cōseruatæ
conseruatæ
. Quanquam autem extra controuersiam sit, præcipuam laudem ipsis primis artium quarumuis inuentoribus, pro ipsorum in indagando solertia & sedulitate, atque in commune porrò, quæ subtiliter excogitârunt, conferendi candore beneficentiaq́ue, debeatur, tamen nec
hoc negari verecundè potest, quin illi quoque non mediocrem sint
gratiam promeriti, qui semel inuenta, & litteris librisq́ue tradita, earundem litterarum beneficio, in perpetua successione ac conseruatione retinuerunt, adeoq́ue ab interitu vindicârunt. Et olim quidem
Regum atque Principum virorum erat hæc cura, immo gloria, vt extructis amplissimis Bibliothecis, optimos
quosq́;
quosque
omnis generis Scriptores & Auctores, vndecunque, ex longissimis etiam regionibus,
incredibilibus sumptibus conquisitos, in ijsdem posteritati saluos retinerent. Sic Ptolomæus Philadelphus laudat issimus Aegypti Rex,
Alexandriæ Bibliothecam, quæ septingenta millia librorum: Sic Eumenes Attali filius Pergami Bibliothecam (ex loco postea Pergamenam dictam) supra ducenta millia, sic Imperator Gordius Romæ
Bibliothecam, qua Sexaginta duo millia, sic denique (vt taceam de
|
cæteris tam veteribus quàm recentioribus,
quorũ
quorum
alioquin magnus
erat futurus Catalogus) Imperatores
Constātinopolitani
Constantinopolitani
ibidem, in
Basilica S. Hilarij, & templo S. Sophiæ vltra centum viginti millia librorum in separatis Bibliothecis recondita habuêre: illiq́ue omnes
ea re nomen atque laudem æternam sunt consecuti. Nescio autem
qui factum sit, vt quòd Regum atque Principum virorum (vt suprà
dixi) munus olim fuit, ab ijsdem neglectum, postea ad Monasteria,
denique nostra tempestate ad priuatos etiam, litterarum artiumq́ue
amatores, peruenerit. Sed quorsum hæc, fortè dices, tam altè
longeq́;
longeque
repetita, tendunt? Eò nimirum, Clarissime
Mvtzeltine,
vt ostenderem, non satis esse, multos extare præclaros Scriptores & Auctores,
si non sint etiam, qui eosdem perpetua quasi reuirescentia (vt ita loquar) conseruent. Hæc est enim omnium rerum humanarum conditio, seu miseria potius, vt tempore labefactatæ, occasum, atque interitum denique spectent. Hinc est (vt nihil dicam de immanibus illis, quos Antiquitas etiam inter orbis vniuersi miracula, vt reuera fuerunt, retulit, operibus, vrbes nempe, Colossos, Pyramides, Obeliscos,
Templa, Amphiteatra, & similia, iam penitùs omnia collapsa) quòd
etiam singulæ, de quibus suprà dixi, Bibliothecæ, quantumuis
splendidę
splendidæ
, quantumuis celebres, tamen funditùs, partim incendijs, partim
hostilibus direptionib. iam olim
interierũt
interierunt
. Reliquit
autẽ
autem
Deus in alijs
Bibliothecis
nō
non
paucos nec
contẽnendos
contemnendos
Auctores, qui postea
Scribarũ
Scribarum
opera, maximè in Monasterijs, sunt
cōseruati
conseruati
,
tandẽ
tandem
præclarissimam
etiā
etiam
Typographicam
artẽ
artem
, pro ineffabili sua benignitate maioribus nostris, proximè præterito seculo,
cōcessit
concessit
: qua sane illi deinceps
& huc vsque non modò quasi iuris publici (siue Respublica, vt de Asinio Pollione Plinius scribit, cui primam quoque Romæ Bibliothecam,
eiusq́;
eiusque
inuentum tribuit) facti sunt, verùm etiam in æternum
conseruari possunt. Hæc igitur ego cùm iampridem animo perpenderem, & alioquin singulari rem litterariam pro viribus promouendi studio flagrarem, ea de causa Typographos aliquot iam annos,
nō
non
paucos meis sumptibus huc
vsq;
vsque
foui,
operamq́;
operamque
dedi, vt non solùm recentiorum Scriptorum opera noua Studiosis rerumq́ue præ
stantiarum cognitionis cupidis euulgarem
,
.
Sed etiam euulgatos
iam & editos Auctores, quos à viris doctis
iudicandiq́;
iudicandique
peritis æterna conseruatione dignos censeri animaduerterem (præsertim in Iure ciuili) recudendos sæpius, curarem. Qua quidem re Studiosis
nostræ
q́;
nostræque
nationis hominibus, insuper hac etiam in parte commodare
volui, vt qui ex Lusitania, Hispania, Italia & Gallia ad nos importantur magno pretio libri, eos ego recusos, ferè dimidio communicare
possim. Quapropter cùm clarissimi atque celeberrimi I. C. Fernandi
Vasquij à Menchaca Hispani, Illustrium Controuersiarum Libros
tres iam antea Venetijs (sed
admodũ
admodum
, operarum incuria, deprauatè)
|
editos, à multis harum rerum peritis, summoperè commendari audirem, intermittere nolui, quin illos ijsdem meis Typographis recudendos, atque ita ab interitu vindicandos, darem. Nec arbitror necessarium esse, vt hoc loco de istorum librorum præstantia vtilitate
q́ue multa disseram (vt vulgus hominum de rebus venalibus solet)
cùm vino vendibili, iuxta vetus prouerbium, non sit opus suspensa
hædera, & libri ipsi, qui fructus ex ipsis
colligẽdi
colligendi
sint, abundè demonstrent. Habes iam, vir amplissime, causam quam propter hunc Auctorem recudi voluerim. Nunc alteram accipe, cur hanc nouam
æ
ditionẽ
æditionem
Exc. T. præ
cęteris
caeteris
inscribere
atq;
atque
dedicare constituerim. Cùm
in celebri illo statuum Imperij, peculiariter Deputatorum conuentu,
apud nos anno superiore habito, tu nomine Illustriss. Principis, Domini Iulij Ducis Brunsuicensis & Luneburgensis, Legatum hic ageres,
atq;
atque
pro solita tua humanitate, non solùm ædes
atq;
atque
Tabernas
meas librarias inuiseres, sed insuper etiam aliquoties, nunc ad prandium, nunc ad cœnam me perhumaniter inuitares, causam mihi de
te (dicam ingenuè quod res est) paulò curiosius percunctandi, dedisti. Comperi igitur omnium (grauissimorum sanè virorum) testimonio, te in omni litterarum genere, Iure verò ciuili potissimùm, eximia
eruditione, in rebus consultandis prudentia & perspicacia singulari,
in obeundis verò
expediendisq́;
expediendisque
dexteritate
atq;
atque
fœlicitate summa,
præditum esse, adeo vt ob tot insignes tuas virtutes, tot illustres Principes,
etiā
etiam
in tàm longè distantibus locis positi, certatim te inter suos
consiliarios legere
atq;
atque
referre ambiuerint. Et hæc quidem ex illis.
Nam cætera animi tui ornamenta, pietatem dico, facundiam, comitatem, humanitatem, & quæ reliqua sunt (corporis etiam dotes non
vulgares) ipse coràm perspicere
cognoscereq́;
cognoscereque
potui. Cùm igitur cui
nouam hanc Fernandi Vasquij editionem
potissimũ
potissimum
inscriberem,
mecum deliberarem, tu vel inprimis occurristi, quem illa dignum iudicarem: cùm ob eximias illas, quas paulò ante commemoraui, virtutes, tum vt deditissimi animi erga te mei specimen aliquod etiam
publicè extaret.
Itaq;
Itaque
quod reliquum ac extremum est, vt hanc obseruantiæ meæ qualem qualem testificationem, benignè accipias, me
q́ue in amicorum tuorum album semel receptum, perpetuò retine
re digneris, te vir clarissime, etiam
atq;
atque
etiam oro. Bene vale,
Francofurti ad Mœnum, ex ædibus nostris, Calend.
Martij. Anno m. d. lxxii.