Castillo Sotomayor: Opera omnia, sive quotidianarum controversiarum iuris

preceding text ...

CAPVT LXXXI.

Section

Continet 260. Aſsſsertiones, quarum quælibet ancipitis, &c grauis alicuius quæſstionis reſsolutionem complectitur. Has olim Author Salmanticæ, tenera ætate, tertio & quinto ſstudiorum anno publicè diſsputandas proponens, ſsumma omnium admiratione, & approbatione defendi; longa poſstmodùm meditatione ad examen reuocauit, & cùm omnes fere Authores in propoſsito hactenus ſscribentes, ad præſsens prælegiſsſset, ex ipſsis facilè poſsſset quamplures libros ſscribere, ſsciens tamen, conſsultóque prætermiſsit, quippe qui velit quamplurima ab ipſso luculentius forſsan, quàm adhuc elaborata præterire, dum quæ alij tradiderunt, effugiat, ſsat illi erit in hac parte, ſsi ex inuolutis, & contrariis iuris ambagibus, veriores ſsententias maturiùs nunc perpensas, in medium proferat: & alibi diſsputanda reſseruet, quæ vel ab aliis ſscripta non ſsunt, vel diffusè, & indiſstinctè traduntur. Et vide ad finem, vbi ponitur Tabula materiarum, quae in hiſsce Aſsſsertionibus explicantur, & quarum veriores reſsolutiones traduntur.

ASSERTIO I.

SVbſstitutionem verè, ac propriè Inſstitutionem eſsſse

De ſsubſstitut. in genere: & de vulgari ſsubſstitutione, aſsſsert. 24.

cum Accurſsio, & Barcolo, contra quamplures.

ASSERTIO II.

SVbſstitutionis definitiones in mille locis traduntur, quæ nobis non placent, verior videtur Accurſsij definitio, vt Subſstitutio ſsit ſsecunda inſstitutio i vel Thobiæ Nonij, quòd ſsubſstitutio eſst ſsecundo, vel vlteriori gradu facta inſstitutio.

ASSERTIO III.

SVbſstitutionum quædam directæ ſsunt, quædam obliquæ: Directa eſst illa, quæ ſsubſstituto hæreditatem defert fine alterius miniſsterio, & reſstitutione. Obliqua eſst, quæ ſsubſstituto hæreditatem defert ex alterius miniſsterio, & reſstitutione, vt fideicommiſsſsaria. Rursùs directarum ſsubſstitutionum quinque ſsunt ſspecies iuxta Communem videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, Reciproca, aliàs Breuiloqua, item Compendioſsa; Communis autem ſsententia licet probabilis ſsit, & diſsputationis gratiâ facilè defendi poſsſsit; verior tamen eſst in puncto iuris ſsententia Bartoli: quam & multi ſsequuntur; neque Breuiloquam, neque Compendioſsam conſstituere diuerſsam ſspeciem de per ſse, & conſsequenter directæ ſsubſstitutionis quatuor ſspecies dumtaxat conſstituendas: videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, & militaris.

ASSERTIO IV.

FIdeicommiſsſsaria, an propriè ſsubſstitutio dicatur, necne, & in ſstatutis, vtrum appellatione ſsubſstitutionis comprehendatur; licèt difficilis ſsit articulus, & contrariis Doctorum interpretationibus intricatus: diſsputationis tamè gratiâ, vtraque pars, & negatiua, & affirmatiua defendi poteſst. Sed in puncto iuris, Baldi & ſsequacium opinionem, quòd Fideicommiſsſsaria propriè ſsubſstitutio non ſsit, veriorem credimus, Alexandríque, & aliorum ſsententiam iure ſsubſsiſstere non poſsſse arbitramur.

ASSERTIO V.

SVbſstitutio vulgaris ideò dicta, quòd vulgo à quolibet inter teſstandum fieret, ne ex defectu hæredis inſstituti primi inteſstatus fieret, & ex lege Papia ad fiſscum bona deferrentur: vel Vulgaris dicitur, non ſsolùm reſspectu teſstatoris eam facientis, quia à quolibet de vulgo, ideſst de populo fieri poteſst, & reſspectu eius, cui fit, quia cuilibet de vulgo, ideſst de populo hæredi inſstituto fieri poteſst; ſsed & aliis rationibus, quas & antiqui, & recentiores iuris Scriptores tradiderunt communiter.

ASSERTIO VI.

SVbſstitutio Vulgaris, ſsecunda inſstitutio eſst, quæ à quolibet; & cuilibet fieri poteſst, & in caſsum non aditæ hæreditatis concipitur: Vel ſsubſstitutio directa dicitur ſsine aliquo ſspeciali, facta in locum, & ſsubſsidium inſstituti; quod non ineleganter Petrus Gregorius Tholoſsanus animaduertit.

ASSERTIO VII.

SVbſstitutiones vulgares, & pupillares, quas Breuiloqua, aut Reciproca, & Compendioſsa ſsubſstitutio complectitur, expreſsſsas eſsſse verbis generalibus, licèt non ſspecialibus, dummodò Reciproca ſsimpliciter concipiatur; vt ſsi teſstator dixerit, Inſstituo filios impuberes, & eos inuicem ſsubstituo, nec ad caſsum Vulgaris reſstringatur; idque ex conſstitutione Diui Pij minimè perturbari, Pupillarèmque ſsub Reciproca verbis generalibus expreſsſsam matrem excludere, contentam verò non vigere reciprocè, ſsed in caſsum vulgaris expreſsſsæ ad excluſsionem matris ſsufficere, quicquid alij repugnent iuxta veriores Doctorum ſsententias, defenditur.

ASSERTIO VIII.

SVbſstitutionem vulgarem in vnum caſsum, ſscilicet uoluntatis conceptam, extendi ad caſsum impotentiæ, & è conuerſso, cum communi ſsententia; ad contrarios verò caſsus, vel cùm voluntas teſstatoris repugnat, non extendendam, cum eadem ſsententia communi.

ASSERTIO IX.

IN vulgari ſsubſstitutione de neceſsſsitate requiri, quòd hæredis inſstitutio præcedat, & licet vnanimiter omnes probauerint, diſsſsentiunt tamen in eo, an expreſsſsa neceſsſsaria ſsit, an tacita hæredis inſstitutio ſsufficiat: & quamuis Communis crediderit tacitam inſstitutionem ſsufficere, longè tamen verius crediderim, expreſsſsam omninò inſstitutionem neceſsſsariam eſsſse; idque ex mente Bartoli ſsuiſsſse, & iure adeò expreſsſsim probari, vt negari non poſsſsit, contra nonnullos.

ASSERTIO X.

SVbſstitutionis vulgaris ius potentius eſsſse iure tranſsmiſsſsionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia ſsanguinis, atque ita ſsubſstitutum præferendum eſsſse hæredi ipſsius inſstituti ex iure tranſsmiſsſso contendenti, præter quàm ſsi tranſsmiſsſsio ex potentia ſsuitatis fuerit facta: cum Angelo, & ſsequacibus contra Bartol. & Communem verius eſsſse arbitror, nec aliorum ſsententias, aut diſstinctiones probari poſsſse cenſseo.

ASSERTIO XI.

PEr dationem ſsubſstituti vulgaris non tolli ſsuitatem, rectiſsſsimè docuiſsſse quamplures, & contrariæ: partis Authores errore manifeſsto lapſsos fuiſsſse.

ASSERTIO XII.

SVbſstituto vno vulgariter, alio fideicommiſsſsariè, ſsi hæres repudiet, excludi ſsubſstitutum, & fideicommiſsſsarium præferri, ſsiue fideicommiſsſsum repetitum fuerit à ſsubſstituto, ſsiue non, cum Communi, Bartolúmque in |

p. 287

eadem ſsententia fuiſsſse contra nonnullos.

ASSERTIO XIII.

INſstituti filij emancipationem facere locum vulgari ſsubſstituto, cùm ſsubſstitutio facta eſsi ſsecundùm formulam Galli Aquilij, vt tunc nepos poſsthumus ſsubſstitutus, admitti debeat, ac ſsi filius mortuus fuiſsſset, licèt Bartolus & Communis exiftimauerit; nos tamen cum multis aliis contrariam partem veriorem credimus, nec in formula prædicta inſstitutionem hæredis irritari per emancipationem, ſsecurè defendendum exiſstimamus.

ASSERTIO XIV.

SVbſstitutio vulgaris expreſsſsa ſsine controuerſsia continet tacitam pupillarem, idque ex legis diſspoſsitione, quæ in præſsumpta teſstatoris voluntate fundatur: quocirca ſsi teſstator ipſse expreſssè, vel tacitè contrarium ſsenſserit, aliter dicendum eſsſse, ratio ipſsa, & iuris diſspoſsitio ſsuadet.

ASSERTIO XV.

CVm ſsubſstitutus pupillaris pupillo, & non teſstatori hæres exiſstat, conſsequens eſst, vt ſsi teſstator dixerit: Si filius meus hæres mihi non erit, vel hæres erit, & in pupillari ætate deceſsſserit, Sempronius hæres mihi eſsto, dictio illa, mihi, de ſsubſstitutione remoueatur, ne aliàs in bonis tantùm patris ſsubſstitutio facta videatur.

ASSERTIO XVI.

SI ſsubſstitutio per hæc verba fiat: Si Titius hæres non erit, Sempronius hæres eſsto, duplicem caſsum comprehendit, ſscilicet, ſsi noluerit, vel non potuerit hæres eſsſse idemque eſsſse, etſsi ſsubſstitutio fuerit facta filiis in poteſstate patris hæredis inſstituti conſstitutis contra nonnullos.

ASSERTIO XVII.

IN vulgari ſsubſstitutione, illa verba: Si hæres non erit, in eo, qui ſsui iuris eſst appoſsita, eum ſse uſsum habent, ſsi ipſse hæres non erit, vel ſsi poſsteà mutata conditione, eum cuius iuris factus eſst, hæredem non fecerit.

ASSERTIO XVIII.

CÆterùm ſsi hæc conditio apponatur in eo, qui ſsui iuris non eſst, ita interpretari debet, vt neque ipſse hæredem fecerit dominum, neque poſsteà mutata conditione; & ſsui iuris factus hæres extiterit.

ASSERTIO XIX.

QVemadmodùm ſseruus iuſsſsu domini non præcedente, adire hæreditatem non poteſst, ita neque poſsſse repudiare contra Bartol. verius crediderim. Sed ſsi iubente domino nolit adire, quod facere potesſse, & in ea voluntate perſseuerauerit, eidem domino præiudicabit, ita vt hæreditatis acquiſsitione priuetur.

ASSERTIO XX.

SI filio familias hærede, inſstituto, datus ſsit ſsubſstitutus vulgaris, & filius hæreditatem repudiauerit, noua Iuſstiniani conſstitutione attenta excluſso ſsubſstituto patrem admitti debere cum Bartolo contra Recentiores conſstanter defenditur.

ASSERTIO XXI.

SI quis Titio, & Mæuio copulatiuè ſsubſstituatur, veluti ſsi teſstator dixerit: Si Titius & Mæuius hæredes non erunt, Caius hæres eſsto, altero hæredum adeunte, quamuis alter repudiet, ſsubſstitutionem expirare, cum Bartolo, contra quamplures.

ASSERTIO XXII.

SI Minor ſsemel aditam hæreditatem beneficio reſstitutionis repudiet, ſsubſstitutus non admittitur.

ASSERTIO XXIII.

SVbſstitutionem tacitam pupillarem comprehenſsam in expreſsſsa vulgari, ineſsſse in ipſsa vulgari vſsque ab initio reſspectu ipſsius vocationis purè, & ſsimpliciter, ſsed reſspectu effectùs, ſsiue executionis ipſsius vocationis ſsub conditione ineſsſse, hoc modo, ſsi mater prædecedat, vel pupilli hæreditatem repudiet; matrẽmatrem verò ipſsam (vtcunque res ſsit) per tacitam pupillarem non excludi, niſsi cùm de voluntate teſstatoris contraria apertè conſstiterit, contra Fulgoſsium, & ſsequaces cum Communi defenditur.

ASSERTIO XXIV.

SVbſstitutio vulgaris expreſsſsa ſsicut matrem pupilli excludit, ſsic & tacita, quæ ex veriſsſsima ſsententia ſsub Pupillari expreſsſsa continetur; ea tamen teſstatoris matrem non excludit ex diuerſsitate rationis, niſsi ſsubſstitutus eſsſset aliquis ex deſscendentibus ab ipſso teſstatore, & tunc non alia ratione, quàm quòd voluntas teſstatoris id dictare videatur: Quòd ſsi partim expreſsſsa ſsit, & partim tacita vulgaris ſsubſstitutio in caſsu tacito pupilli matrem excudit, nec Iuſstiniani interpretatio, quæ per Bartol. tradita fuit, probari poteſst.

ASSERTIO XXV.

SVbſstitutio pupillaris expreſsſsa excludit matrem etiam

De pupillari ſsubſstitut. aſsſsert. 30.

à Legitima; idque omni iure, Pandectarum ſscilicet, Codicis, Authent. & Partit, iure etiam Pontificio, & in foro conſscientiæ cum ſsententia communi.

ASSERTIO XXVI.

PVpillaris Subſstitutio diuerſsis rationibus introducta, quas Recentiores nonnulli excogitarunt: mihi veriſsſsima videtur illa quæ ab æquitate, & rationis ſsuaſsione deducitur, videlicet quòd cùm pupillus in ea ætate ſsit, vt ſsibi teſstamentum facere non poſsſsit, ac ſsine illo, & hærede decedere ignominioſsum videretur olim, moribus receptum fuiſsſse, vt pater, in cuius poteſstate eſst ſsilius, hæredem ipſsi ſscribere poſsſsit intra eam dumtaxat ætatem, in qua teſstari non poteſst. In quo fauorem maximum impuberis, & patris verſsari certum eſst, & plenè à Recentioribus explicatum.

ASSERTIO XXVII.

SVbſstitutionem pupillarem non ex humanitate, aut gratia, ſsed ex rigore iuris introductam fuiſsſse, cum Bartolo, & ſsequacibus, contra quamplures.

ASSERTIO XXVIII.

SVbſstitutionem pupillarem moribus introductãintroductam fuiſsſse certum eſst: cùm tamen ciues Romani mores proprios habuerint, neſscio quo magis Lacædemoniorum, quàm Romanorum moribus eam ſsubſstitutionem Communis tribuerit: quocirca cum Recentioribus verius crediderim, Romanorum moribus pupillarem ſsubftitutionem inductam fuiſsſse, poſstmodúmque communi omnium approbatione & laudatam, & receptam.

ASSERTIO XXIX.

SVbſstitutio pupillaris aliquando verbis claris, & expreſsſsis aut ſsingularibus concipitur; aliquando verò ex coniecturis deducitur, quæ ab aliquibus verbis à teſstatore generaliter prolatis ſsumuntur.

ASSERTIO XXX.

SVbſstitutio pupillaris verbis ſsingularibus, aut expreſsſsis facta dicitur, cùm teſstator ita dixerit, Inſstituo filium meum, & ſsi filius meus hæres erit, & intra pupillarem ætatem deceſsſserit, ſsubſstituo Sempronium.

ASSERTIO XXXI.

SVbſstitutio pupillaris facta dicitur verbis generalibus, aut ex coniecturis legalibus ab illis deductis, cum teſstator ita dixerit: Etſsi filius meus intra pupillarem ætatem deceſsſserit, Sempronius ei ſsit hæres.

ASSERTIO XXXII.

TEſstator ſsi ita dixerit: Filium meum hæredem inſstituo & Titium ſsubſstituo, ſsi filius impubes ſsit, pupillaris ſsubſstitutio facta dicitur, ſsic enim ſsuadet conditio, qualitáſsve perſsonæ pupilli, cui ſsubſstitutio fit.

ASSERTIO XXXIII.

TEſstator ſsi ita dixerit: Inſstituo filium meum impuberem, & ſsi ipſse deceſsſserit in pupillari ætate, ſsubſstituo Titium, ſsola pupillaris ſsubſstitutio facta præſsumitur.

ASSERTIO XXXIV.

PVpillaris ſsubſstitutio vt fieri poſsſsit, quamplurima requiruntur, . ac primùm quidèquidem, quòd ille, cui pupillariter ſsubſstituitur ſsit de liberis teſstatoris, dũmodòdummodò ſsit legitimus, & naturalis ſsimul, vel legitimus tantũtantum; qualis eſst is, qui per arrogationem in poteſstatem arrogantis tranſsit: naturali verò ex concubina procreato ſsubſstitutio pupillaris fieri non poteſst, quoniam in poteſstate patris filius naturalis non eſst.

ASSERTIO XXXV.

p. 288
ASSERTIO XXXV.

AVus nepotibus, & cæteris deſscendentibus, ſsi eos in poteſstate habeat, pupillariter ſsubſstituere poteſst iure communi; iure verò Regio, cùm nepos non poſsſsit in poteſstate aui naſsci, ex quo pater eius per matrimonium à patris ſsui poteſstate liberatur, ex deciſsione l. 47. Tauri, contrà obſseruandum eſsſse, rectè adnotarunt nonnulli.

ASSERTIO XXXVI.

PVpillaris ſsubſstitutionis ſsecundum Requiſsitum eſst, vt ille, cui pupillariter ſsubſstituitur, impubes ſsit; idcircò præfata ſsubſstitutio intra pupillarem ætatem dumtaxat locũlocum obtinet, & adueniente pubertate extinguitur.

ASSERTIO XXXVII.

PVpillaris ſsubſstitutio quamuis aliter effectum ſsortiri non poſsſsit, quàm ſsi pupillus in pupillari ætate decedat; tamen in dubio cùm aliud non apparet, eiuſsdem ſsubſstitutionis fauore præſsumendum eſst in pupillari ætate pupillum deceſsſsiſsſse: quod rectè conſsuluiſsſse Socinum, ratione concludenti adnotarunt Neoterici quidam, quorum aliquando mentio fiet.

ASSERTIO XXXVIII.

ÆTas pupillaris, quæ maſsculis 14. fœminis vero 12. anno eſst circumſscripta, de momento ad momentum computari debebit; indèque non ſsufficiet vltimum diem vltimi anni attigiſsſse pupillum, niſsi in totum dies completus ſsit, cum nonnullis Recentioribus, contra Communem.

ASSERTIO XXXIX.

PVpillaris ſsubſstitutionis tertium Requiſsitum eſst, quòd ille, cui fit, ſsit in poteſstate teſstatoris: vnde emancipatis ſsubſstitutio pupillaris fieri non poteſst.

ASSERTIO XL.

EMancipatis etiam iure nouiſsſsimo pupillariter ſsubſstitui non poſsſse, rectè ante alios docuiſsſse Bartolum: quoniam emancipationis, & patriæ poteſstatis differentia dumtaxat ſsublata eſst quoad ſsucceſsſsionem ab inteſstato; non quoad ſsucceſsſsionem de teſstamento, nec etiam quoad alios effectus.

ASSERTIO XLI.

SVbſstitutio pupillaris poſsthumis etiam fieri poteſst; licèt enim poſsthumi in poteſstate teſstatoris non ſsint, tamen in his, quæ commodum, & fauorem continent, ex tempore conceptionis pro natis habentur, ſsic vt ipſsorum iura in ſsuſspenſso eſsſse dicantur, & poſst natiuitatem retrò etiam nati fuiſsſse videantur: quod in pupillari ſsubſstitutione, quæ pupilli fauorem continet, æqualiter obſseruandum eſsſse, ratio ipſsa iuris ſsuadet.

ASSERTIO XLII.

MAter ex defectu patriæ poteſstatis filiis pupillariter subſstituere non poteſst, nec Africanus Iureconſsultus contrarium ſsenſsit (quicquid alij dicant) ſsed dumtaxat formam excogitauit, quæ pupillarem ſsubſstitutionem quodammodò repræſsentat; eo quòd ſsubſstitutus ſsolum eo caſsu ſsuccedit, quo filius intra pubertatem decedit, non tamen propriè, quoniam ad bona matris dũtaxatdumtaxat admittitur. Hodie verò noua Iuſstiniani conſstitutione, qua de Legitima filij omnis conditio, & onus remouetur, præfata formula defendi non poteſst.

ASSERTIO XLIII.

SVbſstitutio pupillaris vt valeat, patria poteſstas, & facti teſstamenti, & mortis tempore ſsimul neceſsſsariò requiritur, nec poſstremum tempus ſsufficit, cum Caſstrenſsi, & Cumano contra Communem.

ASSERTIO XLIV.

PVpillaris ſsubſstitutionis quartum Requiſsitum eſst, vt is, cui fit, non ſsit recaſsurus in poteſstatem alterius: idcircò nepoti ita demùm poteſst auus pupillariter ſsubſstituere, ſsi in patris poteſstatem non ſsit recaſsurus: Id autem non exigitur, vt ſsubſstitutio ab initio valeat, vt malè crediderunt nonnulli, ſsed ne ex poſstfacto irrita fiat.

ASSERTIO XLV.

SVbſstitutio pupillaris etiam à milite fieri non poteſst impuberi in alterius poteſstatem recaſsuro: & qui contrariam ſsententiam tribuunt Bartolo, falsò decipiuntur in verborum eius explicatione cum vtroque Socino, contra quamplures.

ASSERTIO XLVI.

PVpillaris ſsubſstitutionis quintum Requiſsitum eſst, quòd is, cui fit, non deſsinat eſsſse in poteſstate ante mortem teſstatoris: vnde pupillaris ſsubſstitutio ab initio vtiliter facta extinguitur, ſsi filius emancipetur, vel detur in adoptionem, ita quod de poteſstate patris naturalis exierit.

ASSERTIO XLVII.

PVpillaris ſsubſstitutionis ſsextum Requiſsitum eſst, quòd pater ſsolemne, & perfectum teſstamentum ſsibi faciat, quod ad ipſsius ſsubſstitutionis pupillaris creationem, & initium, neceſsſsarium eſst: tenet tamen ſsubſstitutio pupillaris, quando aliquis de liberis etiam in teſstamento imperfecto, & minùs ſsolemni ſsubſstituitur.

ASSERTIO XLVIII.

SVbſstitutio pupillaris de extraneo facta in teſstamento imperfecto inter liberos non tenet, cum Bartolo, & Alexandro contra quamplures.

ASSERTIO XLIX.

PVpillaris ſsubſstitutionis ſseptimum Requiſsitum eſst, vt filius, cui fit, ſsit inſstitutus, vel exhæredatus; nam ſsi præteritus fuerit, cùm teſstamentum nullum ſsit, vitiabitur etiam pupillaris ſsubſstitutio: Si tamen filius inſstituatur, quamuis non adeatur hæreditas ex teſstamento paterno, pupillaris valebit, quia ſsola exiſstentia ſsui hæredis etiam abſstinentis ſse, tabulas pupillares confirmat.

ASSERTIO L.

SVbſstitutio pupillaris conſseruatur hodie rupto teſstamento ex cauſsa præteritionis, vel exhæredationis, cum Communi, contra Dinum, Iaſsonem, & alios.

ASSERTIO LI.

SVbſstitutio pupillaris rupto teſstamento per contratabulas, non irritatur iuxta opinionem Bartoli, quæ ſsecurè defenditur.

ASSERTIO LII.

RVpto teſstamento per querelam, ita demum pupillaris ſsubſstitutio irritatur, ſsi teſstamentum in totum, ſsecus ſsi pro parte rumpatur, cum ſsententia communi.

ASSERTIO LIII.

PVpillaris ſsubſstitutionis octauum Requiſsitum eſst, quòd hæreditas adita ſsit, vt valeat ſsubſstitutio; exiſstentia tamen ſsui hæredis, vt diximus, confirmatur, item de iure huius Regni etiam nullo hærede adeunte valebit.

ASSERTIO LIV.

PEr pupillarem ſsubſstitutionem ſsucceditur pupillo in omnibus bonis vndecunque quæſsitis; imò etſsi in vna re tantùm pupillaris ſsubſstitutio fiat, ad omnia bona pupilli trahitur.

ASSERTIO LV.

EXemplaris ſsubſstitutio dicitur teſstamentum furioſsi, ſsicut pupillaris, pupilli, licèt à pupillari aliquando differat: & ſsic appellatur, quia ad exemplum pupillaris fuit introducta; quemadmodum enim moribus probatum fuit, ob ætatis defectum licere patri pupillarem ſsubſstitutionem facere fauore pupillorum; ſsic etiam propter ſsimilitudinem quandam pietatis, viſsum quoque iuſstum eſst, ob defectum mentis filiorum, parentibus permittendum eſsſse pro filiis teſstari.

ASSERTIO LVI.

EXemplaris ſsubſstitutio primùm indulto Principis

De Exẽplari ſsubſstitut. aſsſsert. 15.

admiſsſsa, poſstmodùm conſstitutione principali, & lege generali confirmata, quam Iuſstinianus tulit, & per eam, poteſstatem ſsuſstituendi exemplariter omnibus parentibus indulſsit, ſsed eam certis circumſstantiis vallauit, quæ niſsi interueniſsſsent, non ſsubſsiſsteret.

ASSERTIO LVII.

EXemplaris ſsubſstitutionis variæ diffinitiones traduntur, mihi autem Imolæ, Politi, ac aliorum diffinitionibus prætermiſsſsis, verior videtur ea, quæ ſsolet à Recentioribus magis communiter probari, vt ſsubſstitutio |

p. 289

exemplaris ſsit teſstamentum, quod fit à parentibus pro filiis puberibus furioſsis, vel alterius morbi causâ teſstari non valentibus.

ASSERTIO LVIII.

EXemplaris ſsubſstitutio ita demùm à matre quoque fieri poteſst, & ab auo, & proauo, & reliquis aſscendentibus vtriuſsque ſsexus: in quo differt à pupillari, quæ fieri nequit à matre, nec ab aliis aſscendentibus, qui eos non habent in poteſstate, quibus pupillariter ſsubſstituunt.

ASSERTIO LIX.

EXemplaris ſsubſstitutio ita demùm à matre fieri poteſst, ſsi à patre non fuerit facta, & ſsic in defectum patris non facientis, non aliàs; ſsimiliter auus paternus non poteſst exemplariter ſsubſstituere niſsi matre deficiente, aut non ſsubſstituente, & deficiente ano paterno, auus maternus ſsubſstituit: non ergo poſsſsunt prædicti diuerſsas ſsubſstitutiones exemplares ſsimul facere, ſsed ſsuo ordine: quicquid cum Bartolo contrà tenuerint nonnulli, qui inter ſsubſstitutos bona diuidenda fore malè etiam exiſstimarunt.

ASSERTIO LX.

EXemplaris ſsubſstitutio ſsicut liberis puberibus mente captis fieri poteſst, ſsic & furioſsis, & mutis, & prodigis, item & ſsurdis, qui ex legis præcepto teſstari non poſsſsunt.

ASSERTIO LXI.

PAter exemplarem ſsubſstitutionem faciendo, filios mente capti, vel furioſsi ſsubſstituere tenetur, eoſsque cæteris aliis præferte: nec poteſst vnum filium ſsubſstituendo, alios præterire, vel iure nouiori abſsque legitima cauſsa exhæredare, aliàs ſsubſstitutio nullius momenti erit, ex ſsententia Bartoli, quæ contra alios defenditur.

ASSERTIO LXII.

EXemplaris ſsubſstitutio expreſsſsa matrem excludit, cum Bartolo, contra quamplures.

ASSERTIO LXIII.

SVbſstitutio exemplaris tacita matrem non excludit, ſsicut nec pupillaris, ad cuius ſsimilitudinem introducta fuit.

ASSERTIO LXIV.

EXemplaris ſsubſstitutio tacita, quæ in Compendioſsa comprehenditur, & vim expreſsſsæ habet, matrem excludit.

ASSERTIO LXV.

SVbſstitutio vulgaris expreſsſsa tacitam Exemplarem continet, quicquid multi repugnent, idque etiamſsi tempore teſstamenti filius, cui pater ſsubſstituit, furioſsus non erat, vel mente captus, ſsed furor, & dementia deinde ſsuperuenit.

ASSERTIO LXVI.

RAtio concludens eſst, quòd ſsicuti in ſsubſstitutione vulgari expreſsſsa filio impuberi facta, ex diſspoſsitione legis coniecturantis præſsumptam teſstatoris voluntatem, præſsumimus teſstatorem idem diſspoſsiturum, ſsi filium in pupillari ætate moriturum cogitaſsſset, & hoc quidem ad Beneficium pupilli, cui pater prouidere, & conſsulere voluit: ſsic pariter præſsumere debemus eadem ratione, quòd pater, qui ſsuſstituit filio per vulgarem, voluerit etiam ſsubſstituere per Exemplarem, eueniente caſsu furoris, & dementiæ.

ASSERTIO LXVII.

SVbſstitutio Exemplaris ceſsſsante morbo, aut furore euaneſscit: reconualeſscit tamen, quando furor reuerſsus eſst viuo adhuc ipſso teſstatore, qui deceſsſsit cum eodem teſstamento, & tunc filius eodem furoris morbo laborabat.

ASSERTIO LXVIII.

MOrtuo teſstatore, qui exemplariter ſsubſstituit, ſsi furor ceſsſsauit, deinde diu pòſst reuerſsus eſst, Exemplaris ſsubſstitutio non reconualeſscit.

ASSERTIO LXIX.

SVbſstitutus in Exemplari conſsequitur omnia bona pupilli, ſsicut in pupillari.

ASSERTIO LXX.

SVbſstitutio Compendioſsa dicitur, quæ ſsub verborum

De compendioſsa ſsubſstitut. aſsſsert. 12.

compendio plura tempora, ſseu plures continet ſsubſstitutiones: in quo in effectu reſsidet Bartol. ac rectè dicit, quòd Compendioſsa ſsubſstitutio eſst ſsecunda inſstitutio, quæ ſsub conditione mortis, vel alia, multa complectitur tempora.

ASSERTIO LXXI.

SVbſstitutio Compendioſsa verbis ſsingularibus, aut ſspecialibus facta dicitur, cùm teſstator ita dixit: Et ſsi filius meus deceſsſserit intra pupillarem ætatem, vel pòſst, ſsubſstituo Titium; idem ſsi teſstator dixerit: Et ſsi filius meus deceſsſserit intra vigeſsimum quintum annum, ſsubſstituo Caium.

ASSERTIO LXXII.

SVbſstitutio Compendioſsa dicitur, cùm mentio mortis etiam indefinitè fit, licèt tempus certum aut incertum non exprimatur: idcircò quando teſstator ita dixerit Poſst mortem filij mei ſsubſstituo Caium, ſsubſstitutio cópendioſsa erit, vt Ruinus & Ripa rectiſsſsimè adnotarũtadnotarunt.

ASSERTIO LXXIII.

SVbſstitutio Compendioſsa dicitur, etiam cùm mentio mortis facta non eſst; ſsi tamen conditio talis exprimatur, quæ relationem habeat in futurum, veluti ſsi teſstator dixerit: Subſstituo Titium ſsi nanis ex Aſsia venerit; quod ita procedit, ſsi indefinitè præfata conditio apponatur, ac ſsi dictio quandocunque apponatur: quicquid nonnulli Recentiores repugnent.

ASSERITO LXXIV.

COmpendioſsa ſsubſstitutio apta eſst comprehendere vulgarem, pupillarem, & fideicommiſsſsariam ſsubſstitutionem, ac denique omnes alias, quæ ſsecundum qualitatem perſsonæ facientis, & recipientis fieri poſsſsunt.

ASSERTIO LXXV.

SVbſstitutio compendioſsa facta à milite verbis directis, intra pupillarem ætatem filio decedente, valet vt pupillaris idque ſsecundùm ius commune: poſst pubertatem verò valida eſst vt directa militaris, ex qua ſsubſstitutus capit tantùm bona patris cum fructibus in hæreditate inuentis, idque de iure ſspeciali.

ASSERTIO LXXVI.

SVbſstitutio compendioſsa facta à milite verbis directis, etiam matre exiſstente in medio omni tempore directa cenſsetur, vt matrem excludat, dummodò ad certam ætatem reſstringatur. Quòd ſsi facta ſsit abſsque præfinitione certæ ætatis, poſst pubertatem flectitur in fideicòmiſſariamfideicommissariam, idque de iure communi: ſsed de iure Regio Partitarum indiſstinctè obliquari videtur poſst pubertatem, vt matrem pupilli non excludat.

ASSERTIO LXXVII.

SVbſstitutio compendioſsa facta à milite verbis comnibus, ante pubertatem valet iure directo, poſsteà verò viuente, vel præmortua matre, obliqui ſsit, cum Caſstrenſsi, & Saliceto; quicquid Bartolus aliter diſstinguat.

ASSERTIO LXXVIII.

SEmper fideicommiſsſsaria reputatur ſsubſstitutio, quæ à quocumque, ſsiue milite ſsiue pagano verbis obliquis fit, idque ſsiue mater inſstituti viuat, ſsiue præmortua ſsit.

ASSERTIO LXXIX.

SVbſstitutio compendioſsa verbis directis à pagano facta, ante pubertatem valet vt pupillaris, poſsteà verò nullo modo: aliquando tamen ex pluribus cauſsis ad fideicommiſsſsariam trahitur, etiam verbis directis facta ſsubſstitutio.

ASSERTIO LXXX.

SVbſstitutio compendioſsa facta à pagano verbis communibus, ante pubertatem erit directa, vt & matrem pupilli excludere poſsſsit, poſsteà verò fideicommiſsſsaria.

ASSERTIO LXXXI.

SVbſstitutio compendioſsa ita concepta: Quandocunque deceſsſserit filius meus, volo quòd bona dentur, vel distribuantur inter pauperes, mortuo filio intra pubertatem, iure directo valet, vt bona eiuſsdem in ſsubſstitutio|

p. 290

ne veniant; poſst pubertatem verò valet vt fideicommiſsſsaria.

ASSERTIO LXXXII.

REciproca ſsubſstitutio dicitur, quoties duobus, vel

De ſsubſstitutione reciproca, quam & Breuiloquam appellãtappellant Doctores, aſsſsert. 4.

pluribus hæredibus inſstitutis, eos inuicem ſsubſstituit teſstator, ſsic vt vnus in alterius defectum ſsubrogetur: & verbis ſsingularibus facta cenſsetur, ſsi ita dictum fuerit: Caium, & Mænium inſstituo, & Caio ſsubstituo Mænium, & Mæuio ſsubstituo Caium: quòd ſsi teſstator ita dixit: Sempronium, & Titium instituo, & eos inuicem ſsubſstituo, etiam reciproca facta dicitur, ſsed verbis ſspecialibus.

ASSERTIO LXXXIII.

REciproca ſsubſstitutio verbis generalibus concepta dicitur, quando teſstator ita ſsubſstituit: Titius, & Sempronius, vter eorum viuet, hæres mihi eſsto, nec dictio illa mihi pupillarem ſsubſstitutionem impedit, ſsi qualitas perſsonarum eam patiatur. Idem etiam dicendum erit, ſsi teſstator ſsic adiiciat: Titius & SẽproniusSempronius inuicem ſsubſstiuti mihi hæredes estote; reciproce enim ſsubſstituti dicuntur.

ASSERTIO LXXXIV.

REciproca ſsubſstitutio aliquando vulgarem tantùm ſsubſstitutionem continet, ſsicuti quando ſsit duobus ætate maioribus, vel quando fit vni puberi, & alteri impuberi: Aliquando vulgarem, & pupillarem, ſsicuti quando ſsit duobus filiis impuberibus: Aliquando vulgarem, pupillarem, & exemplarem; veluti quando fit duobus filiis impuberibus furioſsis, ſseu mente captis: quòd ſsi filiis maioribus, mente captis, vel furioſsis facta ſsit, vulgarem continet, vſsque ad hæreditatis aditionem; deinde adita hæreditate, exemplarem tantùm.

ASSERTIO LXXXV.

Fideicommiſsſsaria ſsubſstitutio ſsub Reciproca non continetur, niſsi teſstator reciprocè ſsubſstituendo ita dixerit: Luos inuicem ſsubstituo vulgariter, pupillariter, & per fideicommiſsſsum; vel niſsi cum Reciproca coniuncta ſsit Compendioſsa: tunc enim fideicommiſsſsaria comprehenditur, ex quo compendioſsa habet tractum temporis in futurum, quo fideicommiſsſsaria deſsignatur.

ASSERTIO LXXXVI.

INter caetera, quæ ad ordinanda teſstamenta pro for

De liberis, & poſsthumis hæredibus inſstituendis, vel exheredandis: Item & de præteritione eorũeorum, de conſsilio Calli, Aquilij circa nepotes, & de lege Velleia, aſsſsert. 30.

ma, aut ſsolemnitate neceſsſsariò deſsiderantur, omnibúſsque neceſsſsitaria, & communia ſsunt, principale ius eſst de liberis hæredibus inſstituendis, vel nominatim exhæredandis: quod ita parentibus incumbit, vt ipſsis non ſsufficiat generalis illa obſseruatio, quæ iure teſstari cæteros adſstringit, hoc eſst forma, & ſsolemnitate à iure introduca; ſsed illa quoque requiratur, vt ſscilicet liberos iam natos, vel quos naſscituros ſsperant, hæredes inſstituant, vel exhæredes nominarim faciant; ne aliàs eorum præteritione, aut ab initio nullum ſsit teſstamentum, aut ex poſstfacto rumpi debeat.

ASSERTIO LXXXVII.

Liberorum appellatione, tam maſsculi, quàm fæminæ, tam nati, quàm naſscituri, & tam priores, quàm poſsteriores filij continentur: cæterùm in materia præſsenti non tam latè patet appellatio prædicta, ſsed ad natos dumtaxat refertur verbum liberis, filij verò nondum nati ſsub verbo poſsthumis continentur. Deinde Pandectarum iure verbum præfatum ad filios tantùm maſsculos referendum, id euincit, quòd fœminarum, nepotum, & aliorum deinde inſstitutio, aut exhæredatio non tam præcifa ſsit, ſsed eos, inter alios exhæredari ſsufficiat, vt Iuſstinianus expreſsſsit.

ASSERTIO LXXXVIII.

PRæteritio quid, & quotuplex, diuerſsimodè explicarũtexplicarunt Doctores: mihi admodùm placet, præteritionis triplicem ſspeciem conſstituendam. Deinde ſsic definiendum, vt ſsilentium ſsit non expreſssè inſstituti, vel nominarim exhæredari.

ASSERTIO LXXXIX.

EXhæredatio nominarim facta dicitur, quoties filij exhæredati nomen, aut pronomen, vel cognomen exprimitur: vel cùm vnicus tantùm filius teſstatoris exiſstit, & filius exhæs eſsto dicitur. Sed ſsi plures filij ſsint, & ita exhæredatio concipiatur, benigna interpretatione non valet; & conſsequenter teſstamentum redditur nullum.

ASSERTIO XC.

EXhæredationem verbis contumelioſsis factam, valere certum eſst, inſstitutionem verò, vel legatum huiuſsmodi verbis adiectis, vitiari, Communis exiſstimat, quæ lege quadam Partitæ approbatur: in puncto tamen ſstricti iuris vera non eſst; idcircò cum Socino, & Cumano libentius probauerim, inſstitutionem, & legatum in quocunque valere indiſstinctè, etſsi verba contumelioſsa adiecta fuerint, dummodò ſsublata turpi, vel iniurioſsa demonſstratione, certa remaneat hæredis, vel legatarij perſsona.

ASSERTIO XCI.

Exhæredatio his verbis facta: Ex adulterio natum exhæredem facio, licèt ab initio valida ſsit; ſsi tamen filius, quia natus ex adulterio exhæredatus, probat ſse filium teſstatoris eſsſse, exhæredatio non valet, vnde & Carbonianam eo caſsu habere debebit.

ASSERTIO XCII.

Filij ab hæreditate parentum, niſsi certo indicio, aut diſspoſsitione certa ſsunt remouendi: idcircò ſsub conditione exhæredari non poſsſsunt, quoniam cùm conditio ſsui naturâ ad eſsſse, vel ad non eſsſse poſsſsit, filiorum ius incertum eſsſset, vel in ſsuſspenſso maneret, & conditione pendente præteriti dicerentur, quicquid Cumanus repugnet.

ASSERTIO XCIII.

Exhæredatio conditionalis non tantùm in filio ſsuo hærede, ſsed & in omnibus liberis, qui exhæredari poſsſsunt, vitioſsa eſst, quicquid Recentiores nonnulli in contrarium contendant. Differt tamen inter prædictos in hoc, quòd in filio ſsuo vitioſsa exhæredatio pro præteritione habetur. & nullum reddit teſstamentum paternum: In aliis verò liberis licèt vitioſsa ſsit, & præteritionem inducat, per eam tamen teſstamentum non redditur nullum, ſsed vel ius accreſscendi ad certam portionem eis præſstatur iure ciuili, vel bonorum poſsſseſsſsio contra tabulas datur iure prætorio, quæ non daretur ſsi ritè exhæredati forent.

ASSERTIO XCIV.

EXhæredatio facta inter perſsonas vnius gradûs valida eſst, & filius per eam à toto illo gradu ſsubmouetur, non à ſsequentibus: quòd ſsi in principio teſstamenti fiat, ad omnes gradus pertinet; ſsed poſst omnes gradus, vel in fine ſscripta exhæredatio, ad gradum proximè antecedentem tantùm refertur, contra Communem, idque dc iure communi: deiure verò Regio propter legem quandam Partitæ, Communis præualebit: item & iure Authenr. quo cum cauſsæ expreſsſsione exhæredatio fieri debet.

ASSERTIO XCV.

Filius ſsi præteritus ſsit à primo gradu, & exhæredatus à ſsecundo, primus ille gradus nullus eſst à principio, & habetur perinde ac ſsi ſscriptus non eſsſset; idcircò teſstamentum valet, & ab eo gradu incipit, in quo exhæredatus eſst filius. In poſsthumo contrà obſseruatur, nam primus gradus, à quo poſsthumus præteritus eſst, valet ab initio mero iure, licèt rumpatur poſsteà nato poſsthumo, qui in eo gradu inuenit hæreditatem, & ad ſsuam vtilitatem illud rumpit, vnde & ſsequens rumpi debet, nec iure ſsubſsiſstere poteſst.

ASSERTIO XCVI.

TEſstamentum in quo filius præteritus eſst, vſsque adeò nullum eſst, vt quamuis filius viuo patre decedat, iure non valeat. Sed ſsi poſsthumus præteritus viuo patre moriatur, ex conſstitutionibus Adriani, & Antonini teſstamentum conualeſscit: fortaſsſsis hoc ideò, quòd teſstamentum ab initio valuerit, & non niſsi mortuo patre rumpi potuerit; vnde facilius ſsuſstinetur, cum validum fuerit à principio, quàm cùm filius in poteſstate præteritus eſst, quo caſsu teſstamentum nullum eſst ab initio.

ASSERTIO XCVII.

p. 291
ASSERTIO XCVII.

TEſstamentum vt valeat, iure nouiori authent. non ſsufficit, quòd filius nominatim exhæredetur, ſsed quòd expreſssâ certâ causâ, ex hæredario fiat, neceſsſse eſst; aliàs causâ non expreſssâ teſstamentum nullum erit, nec ad impugnandum illud, filius habebit neceſsſse inofficioſsi teſstamenti querelam intentare.

ASSERTIO XCVIII.

G Alius Aquilius qui formam induxit, quâ nepotes poſsthumi ab auis poſsſsent hæredes inſstitui, familiaris, & collega fuit Ciceronis, ſsub Imperio Marci Antonij Philoſsophi floruit, poſsteà Præceptor Commodi Imperatoris creatus eſst, ac denique Septimum Seuerum docuit, & Papiniani Magiſster fuit.

ASSERTIO XCIX.

POſsthumi propriè dicuntur, qui poſst humatum, & ſsepultum patrem naſscuntur: Nati verò ante mortem, impropriè, vel ex iuris interpretatione, quia agnaſscendo ad inſstar poſsthumorum teſstamentum rumpunt.

ASSERTIO C.

SCæuolæ Iureconſsulti diſsputationè totam verſsari circa formulam Galli Aquilij, & legis Velleiæ, in primiſsue Galli Aquilij formulam, cautionèmve retuliſsſse, poſstmodùm ex §. quidam rectè, vſsque ad §. nunc de lege, eundem, Gallum interpretatum fuiſsſse, ac denique ex §. nunc de lege, vſsque in finem legis, Velleij ſsententiam explicaſsſse.

ASSERTIO CI.

GAllum Aquilium de poſsthumis tractaſsſse, qui verè, & propriè poſsthumi ſsunt, ideſst de his, qui mortuo iam parente naſcũturnascuntur: Legem Velleiam de his qui non tam propriè poſsthumi, quàm poſsthumorum loco habentur, ideſst, qui viuo teſstatore naſscuntur.

ASSERTIO CII.

GAlii Aquilij cautionem, & legis Velleiæ prouiſsionem non intelligendam de filiis poſsthumis, ſsed de his, qui deſscendunt ab illis, hoc eſst de nepotibus, & pronepotibus poſsthumis, nec indiſstinctè dc omnibus, ſsed de illis dumtaxat, qui ſsi facti teſstamenti tempore nati eſsſsent, non forent ſsui hæredes teſstatori, vt pote quia præcedebantur à patre, tales tamen ſsunt, vt patre defuncto ſsui hæredes futuri ſsint, ac hæredes non inſstituti, vel nominarim non exhæredati ad ſsimilitudinem filiorum rumperent teſstamentum ante ipſsorum natiuitatem ab auo factum, idque vel agnatione, vel ſsucceſsſsione.

ASSERTIO CIII.

POſsthumi ſsui mentionem factam in iure negari nori poſsſse; idcircò communem Doctorum diuiſsionem placere, vt poſsthumi quidam ſsint ſsui, quidam alieni. Poſsthumus ſsuus dicitur ille, qui ſsi viuo patre naſsceretur, in eius poteſstate eſsſset futurus, & primum locum in ſsucceſsſsione obtineret: alienus verò dicitur, qui etiamſsi viuo teſstatore naſsceretur, inter ſsuos ei hæres futurus non eſsſset.

ASSERTIO CIV.

POſsthumus ſsuus hæres dicitur non dum in vtero eſst (tunc enim magis propriè dicitur venter) ſsed poſstquam in lucem editus eſst; tunc tamè retractatus intelligitur, atque in poteſstate, & conſsequenter ſsuus hæres fuiſsſse: idque fauore quodam introductum, quo posthumo omnia iura in tempus naſscendi reſseruantur.

ASSERTIO CV.

POſsthumi ſsui inſstitutionem lege 12. Tabularum prohibitam fuiſsſse, & mediâ Iuriſsprudentiâ inuentam, falsò intellexiſsſse Alciatum; idcircò cum communi ſsententia verius eſsſse, lege ipſsa 12. Tabularum talem inſstitutionem permiſsſsam.

ASSERTIO CVI.

POſsthumi alieni inſstitutionem lege 12. TabularũTabularum potiùs videri permiſsſsam, quàm prohibitam, quidquid in contrarium nonnulli contendant.

ASSERTIO CVII.

INſstitutionem poſsthumi factam à matre iure ciuili non tenuiſsſse, quoniam fœmina habere non poterat poſsthumos ſsuos, hoc eſst in poteſstate.

ASSERTIO CVIII.

POſsthumus nepos, de quo Gallus Aquilius tractauit, non ſsimpliciter, aut abſsolutè alienus dici poteſst, quidquid aliter exiſstimauerit Communis; nam licèt attento tempore teſstamenti ſsuus non eſsſset, quia præcedebatur à patre, tamen attèro tempore mortis aui, à nemine præceditur, ſsed primum locũlocum obtinet ſsublato iam patre de medio: idcircò conſsuluit Gallus talem poſsthumum in id tempus inſstituendum, quo futurus eſsſset ſsuus.

ASSERTIO CIX.

GAllum Aquilium nihil ſstatuiſsſse contra communes iuris ciuilis regulas (nec enim poterat) ſsed dumtaxat cautionem excogitaſsſse, quâ poſsthumi nepotes inſstitui poſsſsent, qui tempore teſstamenti à patre præcedebantur: deinde nec ius nouum induxiſsſse in ſsuo conſsilio, ſsed ex iure, quod erat, præfatam cautionem adinueniſsſse, quæ pro teſstamentorum conſseruatione valdè vtilis, & neceſsſsaria fuit.

ASSERTIO CX.

GAlium Aquilium, & legem Velleiam non intendiſsſse per formulas ſsupradictas, vt nepotes poſsthumi ex hæreditate aui aliquid conſsequi poſsſsent, cùm à patre præcederentur, ſsed dumtaxat curaſsſse, ne teſstamentum rumperent cùm à nemine præcedebantur, & ſse inſsticutos non inueniebant.

ASSERTIO CXI.

GAlii Aquilij formula, aut conſsilio, nepos ex filia non continetur, quia nepotem ex filia rectè poteſst auus præterire, nec præteritus rumpit teſstamentum.

ASSERTIO CXII

AQuæ, & ignis interdictio olim apud Romanos in vſsu fuerat, & morti ipſsi æquiparabatur, ſsed poſstmodùm paulatim huiuſsmodi pœna in vſsu eſsſse deſsiit, & eius loco deportatio ſsucceſsſsit, quæ cùm iure ciuili, & ciuitatem, &c bona auferat, velut mors quædam iudicatur eodem iure: vnde in conſsilio, aut formula Galli Aquilij inſstitutionè poſsthumi in caſsum mortis factam, rectè extendit Iureconſsultus Scæuola ad caſsum interdictionis aquæ, & ignis, ſsiue deportationis, quæ in eius locum ſsucceſsſsit.

ASSERTIO CXIII.

SCæuolam Iureconſsultum, inſstitutionem poſsthumi ad caſsum deportationis traxiſsſse, non vt quæſstionem poteſstatis ſsolùm proponeret, ſsed vt oſstenderet teſstatorem concipientem poſsthumi inſstitutionem in caſsum mortis dumtaxat iuxta formulam Galli Aquilij, voluiſsſse etiam eueniente ſsimili caſsu poſsthumum admitti, quamuis caſsus eueniens expreſsſsus non eſsſset.

ASSERTIO CXIV.

SCæuola Iureconſsultus dum caſsum emancipationis, mortis caſsui ſsimilè facit, tacitò, apertè tamen quæſstionem poteſstatis declarat; fruſstrà enim ad caſsum emancipationis caſsum mortis extenderet, ſsi ad eum caſsum, & ſsimiles concipi poſsſse inſstitutionem non ſsupponeret.

ASSERTIO CXV.

CAſsum emancipationis, quem ad extenſsionem caſsus mortis Scæuola adduxit, non pertinere ad filium, cuius emancipatio inſstitutionem non infirmat, licèt iura ſsui hæredis auferat, ſsed ad nepotem, qui præteritus fuit, ideóque non obſstat pronepoti poſsthumo.

ASSERTIO CXVI.

CVm lege 12. Tabularum libera diſsponendi de re

De inofficioſso teſstament. aſsſsert. 11.

bus propriis facultas eſsſset teſstatoribus conceſsſsa, & exhæredandi filios, quos & occidere licebat; filij olim teſstamenta parentum, in quibus exhæredati erant, nullo iure reſscindere poterant, ſsed per exhæredationem à ſsucceſsſsione eorum excludebantur omninò.

ASSERTIO CXVII.

QVa ratione veteres Prudentes ad fugiendum legis 12. tabularum rigorem induxerunt, vt filij, qui non poterant allegare, patres, eos exhæredare non potuiſsſse, colore dementiæ parentum, quaſsi ſsanæ |

p. 292

mentis non eſsſsent, teſstamentum accuſsarent; & hoc quidem, non quaſsi verè furioſsi, vel demètesdementes testati fuerint, ſsed rectè quidem fecerint teſstamentum, vt pote, qui inſstituere, vel exhæredare dumtaxat tenebantur, ſsed non ex officio pietatis; nam ſsi verè furioſsi eſsſsent, vel dementes, teſstamentum nullum eſsſset.

ASSERTIO CXVIII.

EX his ſsecurè probauerim, lege 12. Tabularum querelam inofficioſsi teſstamenti cognitam non fuiſsſse; imò eo iure liberè, & ſsine querelæ metu filium, etiam abſsque alia, quàm exhæredationis causâ ab hæreditate patris cum effectu ſsubmoueri potuiſsſse.

ASSERTIO CXIX.

FIliis in poteſstate ſsuorum hæredum nomen indultum eſst, ac lege 12. Tabularum, ne iudicio quidem parentum, niſsi certis de cauſsis ab hæreditate eorúeorum ſsubmoueri poterant; in cauſsis autem longè à veritate aberrarunt Doctores: veriſsſsima ſsententia eſst, verbum, niſsi certis de cauſsis, quod in iure Pandectarum reperitur, ad exhæredationem, & emancipationem referendum eſsſse, per quas filius ab hæreditate patris ſsubmouebatur, non verò ad legitimas alias cauſsas, quæ multò pòſst à Iuſstiniano introductæ fuerunt.

ASSERTIO CXX.

VErbum niſsi certis de cauſsis, quod in iure Pandectarum reperitur, hoc eſst, in l. cùm ratio, ff. de bonis damnatorum, non referendúreferendum ad cauſsas propter quas filius exhæredatus, de inofficioſso teſtamètotestamento agens, non obtinebat, quod nonnulli Recentiores exiſstimarunt, ſsed falsò quidem, vtpote cùm in verſsiculo, ac ne iudicio quidem, illius legis, de iure duodecim Tabularum loquatur Iureconſsultus Paulus, quo inofficioſsi teſstamenti querela non erat cognita.

ASSERTIO CXXI.

INofficioſsum teſstamentum dicere, hoc eſst, allegare quare exhæredari, vel præteriri non debuerit, docerèque immerentem ſse, & ideò indignè præteritum, vel etiam exhæredatione ſsubmotum. Vnde inofficioſsi teſstamenti querelâ agens, & actionem perſsonalem, & accuſsationem proponit; accuſsat enim iniquitatem parentis, quòd eum exhæredauerit, deinde & teſstamentú reſscindi poſstulat, ac denique hæreditatem poſstulat.

ASSERTIO CXXII.

QVerela inofficioſsi teſstamenti non eſst idem cum petitione hæreditatis, ſsed in multis longè diſsſsimilis, contra Recentiores.

ASSERTIO CXXIII.

QVerela inofficioſsi teſstamenti frequens eſst; omnibus enim datur tam parentibus, quàm liberis, hoc eſst aſscendentibus, & deſscendentibus, fratribus ita demúdemum, ſsi turpis perſsona fuerit inſstituta, non aliàs, idque tam Digeſstorum, quam Codicis iure. Filiis verò fratrum, & cæteris collateralibus, qui ſsunt vltra fratrem, denegatur omninò.

ASSERTIO CXXIV.

INofficiofi teſstamenti querela, non solùm exhæredatis filiis iure DigeſtorũDigeſtorum dabatur, ſsed etiam inſstitutis in minori parte, quàm eſsſset Legitima, vel fideicomiſsſsis, aut legatis grauatis, ſsiue à linea materna præteritis.

ASSERTIO CXXV.

IVs agendi ad ſsupplementum filiis competens, iure Codicis introductum, nec iure Digeſstorum cognitum: vnde in quibus caſsibus hodie poteſst ad ſsupplementum filius agere, Digeſstorum iure inofficioſsi teſstamenti querela poterat experiri.

ASSERTIO CXXVI.

POſsthumi exhæredatione, etiam nouo iure Codicis teſstamentum mero iure valere, & ad eius reſsciſsſsionem, neceſsſsariam eſsſse inofficioſsi querelam, tametſsi poſsthumus nullam cauſsam ingratitudinis committere poſsſsit, contra Communem defenditur.

ASSERTIO CXXVII.

ACquirendæ hæreditatis verbo, omnes modi comprehenduntur, quibus hæreditas delata quæri poteſst: hoc eſst, aditio, pro hærede geſstio, agnitio, cretio, &

De acquirenda vel omittẽda hæreditate, aſsſsertio 1. 8.

immixtio; hi tamen licèt aliquando confundantur, ſsiue; promiſscuè accipiantur à Iureconſsultis: propriè tamen inter ſse differunt.

ASSERTIO CXXVIII.

A Ditionem, & pro hærede geſstionem idem non eſsſse, ſsed diuerſsa, contra Bartolum.

ASSERTIO CXXIX.

ADitio, & repudiatio extraneorum, immixtio, & abſstentio ſsuorum.

ASSERTIO CXXX.

OMittendæ hæreditatis verbum in genere ſsumptum, omnes modos comprehendit, quibus quis deſsiit hæreditatem acquirere, hoc eſst repudiationem, recuſsationem, abſstentionem, & omiſsſsionem, & magis propriè omitti hæreditas dicitur, quàm amitti, proptereà quod amitti verbum, ius iam quæſsitum denotat, quod repudiatione, & aliis modis ſsimilibus adaptari non poteſst.

ASSERTIO CXXXI.

HÆreditas ab hero, id eſst domino appellatur; veteres enim hæredes pro dominis appellabant: & definitur, vt ſsit ſsucceſsſsio in vniuerſsum ius, quod defunctus habuit; intelligendo tamen, vt verbum ſsucceſsſsio loco generis apponatur, & actiuè accipiatur, vt ſscilicet quandam fictam perſsonam efficiat, quæ teſstatorem ipſsum repræſsentat.

ASSERTIO CXXXII.

HÆreditas provt eſst perſsona ficta, quæ defunctum repræſsentat, interim dicitur, dum hæres non adit, & per eius aditionem extinguitur; tunc enim hæres exiſstit, qui rerum hæreditariarum dominus eſst, & verè defunctum repræſsentat. Cæterùm quatenus accipitur pro patrimonio defundi, & vniuerſsitate illa bonorum, quæ ad hæredem peruenit, adhuc poſst aditionem hæreditas dici poteſst.

ASSERTIO CXXXIII.

FInes, & effectus, propter quos aditio hæreditatis facienda eſst, vtiles ſsunt, putà ne irritum teſstamentum fiat nullo adeunte, vtque adita hæreditate peti poſsſsint in teſstamento relicta, vtque habeant aditione facta creditores, cum quibus pro debitis experiantur, & ne vacua dominia, ſseu bona diutiùs ſsine domino ſsint.

ASSERTIO CXXXIV.

HÆreditas pro parte adiri non poteſst, & pro parte repudiari, ſsiue ſsimul, ſsiue diſscretis partibus delata fuerit; abſsurdum enim eſst, vt quis pro parte approbei iudicium teſstatoris, & pro parte rejiciat: vel quia fictione iuris defunctus pro parte tantùm repræſsentari non poteſst, ſsicut: nec naturâ fieri poteſst, vt quis pro parte viuar & pro parte mortuus ſsit, aut propter repugnantiam iuris, quod non patitur, vt quis pro parte decedat teſstatus & pro parte inteſstatus, & ad hæredes quoq;quoque ab inteſstaro extendi poteſst, vt obiectioni quorundam ſsatisfiat.

ASSERTIO CXXXV.

FIlius hæres inſstitutus à parente, Legitimam tantum agnoſscere, quæ iure hæreditario defertur, & reliquam hæreditatem repudiare non poteſst, ſsed pleno iure adire hæreditatem, aut eam in ſsolidum repudiare debet.

ASSERTIO CXXXVI.

HÆres inſstitutus, quandiu de iure ciuili, vel de iure prætorio admitti poteſst, ſsubſstitutioni locus nõnon eſst.

ASSERTIO CXXXVII.

IVsadeundi hæreditatè ciuile eſst, & triginta annorum ſspatio durat, quiquid alij aliter ſsentiant, nec tollitur noua Iuſstiniani conſstitutione, quæ ſsub titulo C. de iure deliberandi, continetur, & dumtaxat procedit quando hæredi ad deliberandum, vel adeundum terminus præfigitur.

ASSERTIO CXXXVIII.

HÆres inſstitutus, à iure adeundi vniuerſsaliter licèt non excludatur niſsi ſspatio annorum triginta; tamen à petitione aliquarum rerum particularium, quæ cum titulo, & bona fide poſsſseſsſsæ ſsint, decem annis in|

p. 293

ter præſsentes, & viginti inter abſsentes excluditur.

ASSERTIO CXXXIX.

Filiusfamilias, vel ſseruus hæreditatem delatam niſsi iuſsſsu patris, vel domini adire non poſsſsunt, nec etiam acquirere niſsi ipſsis volentibus, aut iubentibus: quoniam hæreditas ſsui naturâ & debita continet, & credita, quibus obligatur hæres adeundo; Pater autem, vel Dominus ſsine conſsenſsu, & voluntate, æri alieno obligari non debent.

ASSERTIO CXL.

BOnorum poſsſseſsſsio, & reſstitutio ex fideicommiſsſso licèt non requirant iuſsſsum patris præcedere, ſsicut hæreditatis aditio requirit, ſsed ſsuſsſsiciat, quòd ſsequatur; ex eis tamen non anteà obligatur pater, quàm ratum habeat quod à filio geſstum eſst.

ASSERTIO CXLI.

Filiusfamilias ſsine iuſsſsu patris etiam opulentam hæreditatem adire non poteſst, contra Iaſsonem, & alios.

ASSERTIO CXLII.

Filiusfamilias quamuis ex omni cauſsa & contractu, tanquam paterfamilias obligetur, tamen hæreditatem adeundo abſsque iuſsſsu parentis, creditoribus non obligatur.

ASSERTIO CXLIII.

Filiusfamilias noua Iuſstiniani conſstitutione adire poteſst hæreditatem, etiamſsi pater dare licentiam recuſset, & pleno iure, hoc eſst in proprietate, & vſsufructu eam acquirit: inſscio tamen, aut inconſsulto patre adire non poteſst, cum Angelo, & taſsone: quorum ſsententia in ftricta diſsputatione verior eſst, contraria tamen expreſsſsim probatur lege quadãquadam Partitæ, quæ in praxi obtinebit.

ASSERTIO CXLIV.

HÆreditas non adita regulariter non tranſsmittitur ad hæredes, niſsi ex potentia ſsuitatis, vel ſsanguinis, vel ex capite iuris deliberandi: ex quocunque tamen capite transmiſsſsio fiat, hæreditas vt adeunda tranſsmittitur, non vt adita; vnde hæres ipſse poterit illam adire, vel repudiare, ſsicut defunctus poterat.

ASSERTIO CXLV.

COnditionis definitiones quamplurimæ ab Azone,

De conditionibus, & demõſtrationdemonstration. aſsſsert. 22.

& aliis traduntur; mihi ſsemper placuit Bartoli definitio, vt conditio ſsit futurus euentus in quem diſspoſsitio ſsuſspenditur: Vnde deducitur manifeſstè, quòd quæ ad præſsens, vel præteritum tempus confertur, non dicitur propriè conditio.

ASSERTIO CXLVI.

COnditiones de præterito, vel de præſsenti, licèt propriè conditiones non ſsint, tamen de Legitima filij ipſso iure tolluntur ex noua conſstitutione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſso teſstamento. Quia ſsaltem moram aliquam, aut dilationem afferunt, quæ verbis eius legis, & intentioni Imperatoris repugnant.

ASSERTIO CXLVII.

QVæ facti ſsunt cùm non præſsumantur à iure, & conditio quid facti eſsſse dicatur, probamus libenter opinionem dicentium, diſspoſsitionem in dubio præſsumi potiùs puram, quàm conditionalem: id quod non procedit, quando lex ſsubintelligit conditionem in actu, vel natura ipſsius rei ſsignificat eam, aut mens teſstatoris ita ſsuadet.

ASSERTIO CXLVIII.

INter conditionem, & modum permultæ ſsunt differentiæ; inter alias tamen duæ præcipuæ notantur. Prima, quòd Conditio impleri debet antequam actus perficiatur: Modus verò impleri poteſst poſst diſspoſsitionem & actum perfectum. Secunda, quòd Modus non impedit acquiſsitionem fieri ab initio, licèt reſsoluatur eo deinde non impleto; Conditio verò impedit acquiſsitionem ab initio, quoniam nihil ponit in eſsſse, donec ei fuerit ſsatisfactum.

ASSERTIO CXLIX.

DIſspoſsitioni quando talia verba adiiciuntur, vt ſsignificare videantur conditionem, vel modum, in dubio præſsumitur potiùs modus, quàm conditio.

ASSERTIO CL.

COnditionis implementum in contractibus, ad tempus conctractùs retrotrahitur, & conſsequenter quoad nonnullos effectus Iuris id tempus expectatur, dummodò extremorum habilitas ſsit, aliàs ſsecus: in vltimis verò voluntatibus prædicta retrotractio non fit; idcircò quoad eoſsdem effectus, is dies conſsideratur, quo cedit legatum, cum communi, contra Donellum, & alios.

ASSERTIO CLI.

LEgatum ſsine die vel conditione relictum præſsens eſst; legatum verò purum differt à legato præſsenti, nec idem ſsunt purum legatum, & præſsens, cum Recentioribus, contra Communem.

ASSERTIO CLII.

CVm tempus fauore debitoris in dubio appoſsitum cenſseatur, & quilibet iuri pro ſse introducto poſsſsit renunciare, conſsequens ſsit, vt legatum in diem certam relictum, etiam inuito creditore, ante diem ab hærede ſsolui poſsſsit.

ASSERTIO CLIII.

HÆredes mariti, qui intra annum dotem vxori reddere tenentur, poſsſse non expectato anno, ſstatim dotem reſstituere, vt ſsic excuſsentur intra annum à præſstatione alimentorum, quæ debentur mulieri, donec ei non ſsoluitur dos.

ASSERTIO CLIV.

EX legato in diè certam relicto, ante aduentum diei, ſstatim obligatio naſscitur, quamuis petitio, vel executio in diem differatur, cum ſsententia communi.

ASSERTIO CLV.

VErbum cùm morietur, vitæ tempus amplectitur; ideò licèt iure antiquo, poſst mortem ſsuam nemini hæreditas, vel legatum relinqui poſsſset, tamen cùm morietur hæres, vel legatarius, vtiliter legabatur.

ASSERTIO CLVI.

TEſstatores, qui impoſsſsibiles conditiones in teſstamentis adiiciunt, per errorè eas adieciſsſse videntur, & eo animo, vt vellent ne vltimæ voluntati nocerent; ideò pro non ſscriptis habentur, & diſspoſsitiones puræ remanent, & validæ.

ASSERTIO CLVII.

SEd in cõtractibuscontractibus contrahentes, non per errorem, ſsed conſsultò eas appoſsuiſsſse videntur, nec contrahendi, vtilève negotium gerendi animum habuiſsſse, illuſsorium potiùs & inanem actum efficere voluiſsſse; idcirco impoſsſsibili conditione adiecta, contractus vitiantur.

ASSERTIO CLVIII.

SI ſseruo libertas relinquatur ſsub conditione, ſsi millies hæredi dederit, tam difficili conditione appoſsita, teſstator non cenſsetur habuiſsſse animum dandæ libertatis: ideò ſseruus ſstatuliber non eſst; neque, quamuis adimpleat conditionem, liber fieri poterit.

ASSERTIO CLIX.

QVi ſsub impoſsſsibili conditione matrimonium contrahunt, ipſsius matrimonij fauore, purè contrahere, & ex eorum voluntate ratum eſsſse matrimonium creditur; ideò impoſsſsibiles conditiones pro non adiectis habentur.

ASSERTIO CLX.

CAutio Mutiana ſsolùm obtinet in conditionibus negatiuis, quæ in non faciendo conceptæ ſsunt, & ante mortem impleri non poſsſsunt; in affirmatiuis verò ita demùm, ſsi implicitam habeant negatiuam, non aliàs.

ASSERTIO CLXI.

LEgata relicta ſsub conditione, quæ in non faciendo concipitur, præſstita Mutiana cautione de non faciendo, vel de parendo conditioni, ſstatim peti poſsſsunt; Valent autem ſsic concepta legata, vel quod in ipſso momento moriendi tribuendo magis vitæ, quàm morti, impleri conditio videatur, vt Cumanus declarat; vel vt ſsubtiliùs animaduertunt alij, ex voluntate teſstatoris ſsubſsiſstunt, qui tali conditione negatiuâ appoſsitâ, voluiſsſse cenſsetur, vt priùs impleretur. diſspoſsitio, quàm legati |

p. 294

conditio exiſsteret, ſsicut in modali diſspoſsitione contingit, cui præfata diſspoſsitio ex interpretatione Scæuolæ Iureconſsulti ſsimilis eſst.

ASSERTIO CLXII.

CAutio Mutiana in contractibus locum non habet cum ſsententia communi, idque in odium eorum, à quorum verbis actus pendebat, & qui diſspoſsitionem ſsic potuerunt concipere, vt negatiuæ conditionis verba potiùs modalia client, quàm conditionalia; quod in vltimis voluntatibus contraria ratione non obtinet, quippe cùm à voluntate teſstatoris dumtaxat dependeant, nec quid poſsſsit imputari ei, in quem diſspoſsitio confertur.

ASSERTIO CLXIII.

DEmonſstratio falſsa, cùm de corpore conſstat, legatum non vitiat; nam cùm ad eum finem demonſstratio fiat, vt res quæ legata eſst, reddatur certa, ſsi iãiam certa ſsit, nihil referre debet, an demonſstratio falſsa ſsit, vel vera.

ASSERTIO CLXIV.

DEmonſstratio falſsa, quæ certi loci reſstrictionem continet, legatum reddit inutile, ſsi res in eo loco non reperiatur; veluti ſsi teſstator dixerit: Lego Titio centum, quæ in arca habeo, vel quæ ille apud me depoſsuit, conſsideratur enim tanquam legatum certæ ſspeciei: vnde ſsi quantitas non repedatur, vitiari debet, tamquam ſsi relictum eſsſset aliquid, quod in rerum natura non repedatur.

ASSERTIO CLXV.

LEgatum ſsub falſsa demonſstratione ita relictum; Decem quae Titius mihi debet, ei do lego, liberationis magis, quàm quantitatis eſsſse videtur: vnde ſsi debitum nullum ſsit, nullius momenti legatum erit, ſsed & ſsi ita teſstator dixerit: Lego Titio centum, quae mihi Sempronius debet, hæres granatus non cenſsetur dare quantitatem, ſsed actiones cedere aduersùs debitorem: idcircò ſsi nihil debeatur, & conſsequenter nec actiones cedi poſsſsint, nullius momenti legatum erit, quaſsi rei impoſsſsibilis, & quæ non repedatur in rerum natura.

ASSERTIO CLXVI.

DEmonſstratio falſsa circa conſsanguinitatem legatum non vitiat, quidquid Communis contrà intellexerit; ſsi tamen teſstator per errorem exiſstimauit hæredem inſstitutú, aut legatarium eſse filium ſsuum, aut fratrem, aut conſsanguineum, diſspoſsitio vitiatur, quoniam huiuſsmodi demonſstrationes cauſsam finalem inducunt.

ASSERTIO CLXVII.

LEgatum in liberam, aut abſsolutam alicuius volunta

De legato, quod in liberam, aut inuelatãinuelatam alterius voluntatem confertur: aſsſsert. 8.

tem conferri non poteſst; in arbitrium tamen collatum, vel adiecta conditione, ſsi hæres, aut alius in Capitolium aſscenderit, iure ipſso validum eſsſse conſstat.

ASSERTIO CLXVIII.

QVoad ſsonum verborum, ſsiue ſsignificandi modum, nihil intereſst, ſsi Tuius in Capitolium aſscenderit, alicui legetur, an, ſsi Titius ipſse voluerit, cùm vtroque caſsu poſsitum videatur legatum in voluntatem Titij, ſsecus tamen quoad effectum iuris, & ipſsius legati validitatem, cùm vno caſsu valeat legatum, altero non, vt Cumanus animaduertit.

ASSERTIO CLXIX.

INſstitutionem iſstam: Quos Titius voluerit, hæredes inſstituo, plerique putant captatoriam eſsſse, & ideò à veteribus improbatam; verius tamen crediderint alij, captatoriam non eſsſse, ſsed ideò improbatam, quòd alienæ, & liberæ alterius voluntati commiſsſsa ſsit.

ASSERTIO CLXX.

CAptatoriæ inſstitutiones eæ dicuntur, quibus quis alterius voluntatem aucupatur, & captat: veluti ſsi quis ita ſscripferit: Inſstituo Titium, ſsi me hæredem ſscripſserit vel ſsi quid mihi in teſtamètotestamento ſsuo reliquerit, vel, qua ex parte me hæredem inſstituerit Titius, eum hæredem inſstituo: vnde conſstat apertè captatoriam diſspoſsitionem quamplurimùm differre ab ea, quæ alienæ voluntati committitur, quod vſsque ad tempora Cumani non fuerant aſsſsequuti Doctores.

ASSERTIO CLXXI.

INſstitutionem hæredis in liberam alicuius voluntatem conferri non poſsſse certum eſst; in arbitrium tamen poſsſse, ſsicut legatum, cum Caſstellioneo, & Cumano contra Communem.

ASSERTIO CLXXII.

LEgatum illud ſsi Titius arbitratus fuerit, non conditionale, ſsed purum eſsſse, & Titius non, arbitrante, non corruere, ſsed ad arbitrium boni viri reducendum eſsſse, contra Communem, cum Accurſsio, & Cumano.

ASSERTIO CLXXIII.

FIdeicommiſsſsaria libertas in liberam hæredis voluntatem conferri poteſst his verbis: Si hæres voluerit, fidei tuae committo, vt Stichum manumittas: directa verò non poteſst, vtputà ſsi ita dixerit: Si hæres voluerit, Stichum liberum eſsſse volo.

ASSERTIO CLXXIV.

QVi extremam voluntatem in alterius diſspoſsitionem committit, de iure Pontificio inteſstatus decedere non videtur; cùm autem eo iure, ſsicut & ciuili captatoria voluntas permiſsſsa non ſsit, qualiter Decretalis illa, Cum tibi, quæ ſsub titulo de teſstamentis, continetur, intelligenda ſsit, obſscurum videtur: mihi verò, vel communis intellectus magis probatur, vel Sarmienti interpretatio non diſsplicet.

ASSERTIO CLXXV.

FIdeicommiſsſsum vni ex familia, quem hæres cùm mo

De legato, aut fideicõmiſſofideicommiſſo vni ex familia, quem hæres elegerit, relicto, aſsſsertio. 18.

rietur, elegerit, vtile eſsſse, & validum: quoniam fideicommiſsſsarij perſsona incerta omninò non eſst, ſsed ex electione hæredis venit certificanda.

ASSERTIO CLXXVI.

HÆres, cui à teſstatore aliquè eligendi de familia fuit facultas conceſsſsa, præcisè non tenetur eligere, ſsed cauſsatiuè ſsi velit vnum tantùm ad fideicommiſsſsum admitti, aliàs enim nemine electo, omnes de familia ſsimul admittuntur.

ASSERTIO CLXXVII.

SEmel ab hærede electione facta, ſstatim electo res per fideicommiſsſsum relicta incipit deberi; ideò ſsi eidem ab hærede eadem res legetur, legatum tamquam creditori relictum non poteſst conſsiſstere.

ASSERTIO CLXXVIII.

SI hæredi à teſstatore ſsimpliciter ius eligendi tribuatur, cùm ſsemel electione facta officio ſsuo functus ſsit, ampliùs mutare voluntatem non poteſst; quòd ſsi tempore mortis, eligendi facultas concedatur, & antè elegerit, electionem reuocare poterit.

ASSERTIO CLXXIX.

SI hæres pluribus de familia, vel extraneis hæreditatem, vel aliquam rem particularem cùm morietur, reſstituere fuerit rogatus, & ex præmatura fideicommiſsſsi reſstitutione, alterius, quàm ipſsius præiudicium verſsetur, ante tempus mortis reſstitutionè præuenire non poteſst.

ASSERTIO CLXXX.

SI electionem in vita factam hæres non mutauerit, ſsed vſsque ad mortem in ea perſseuerauerit, ita demùm electio morte hæredis confirmatur, ſsi non anteà moriatur electus; nam eo decedente ante hæredem, morte hæredis electio non confirmatur.

ASSERTIO CLXXXI.

ELectus ab hærede non ex diſspoſsitione ipſsius, ſsed ex prouidentia, & voluntate primi teſstatoris in fideicommiſsſso ſsuccedere videtur; ideò cùm pater ſspurio filio nihil poſsſsit relinquere, neque ipſse hæres ſspurium filium teſstatoris poterit eligere.

ASSERTIO CLXXXII.

HÆredi proprium filium ſspurium ad fideicommiſsſsum eligere permittitur, quia non ab eo, ſsed à primo teſstatore fideicommiſsſsum capit.

ASSERTIO CLXXXIII.

SVcceſsſsor in Maioratu ad debita vltimi poſsſseſsſsoris ſsoluenda non tenetur, præterquam ſsi Màioratûs contemplatione, vel ad neceſsſsariam eius vtilitatem fuerint contracta.

ASSERTIO CLXXXIV.

p. 295
ASSERTIO CLXXXIV.

SVcceſsſsor in Regno ad debita prædeceſsſsoris ſsoluenda non tenetur, niſsi in bonis etiam liberis ſsucceſsſserit: quo modo legem quandam Partitæ aliàs difficilem intelligendam exiſstimamus.

ASSERTIO CLXXXV.

PRoximior Maioratus poſsſseſsſsor, licèt cauſsam ingratitudinis commiserit, ab vltimo poſsſseſsſsore per exhæredationem succeſsſsione Maioratûs priuari non poteſst.

ASSERTIO CLXXXVI.

LOcationi à prædeceſsſsore factæ, ſsucceſsſsor in Maioratu non tenetur ſstare.

ASSERTIO CLXXXVII.

QVamuis hæres vnum de familia hæredem inſstituat; ſsi tamen fundum extraneo legauerit, omnes de familia admittentur.

ASSERTIO CLXXXVIII.

HÆres vnum de familia eligere rogatus, plures etiam poterit eligere, niſsi de contraria teſstatoris voluntate conſstiterit.

ASSERTIO CLXXXIX.

IS, qui de familia electus eſst, ab eligente in fauorem alterius de familia rectè grauari poteſst, in extranei vtilitatem non poteſst.

ASSERTIO CXC.

TEſstator, qui eligere vnum de familia in fundo hæredi conceſsſsit, ſsi fundum extra familiam alienari prohibuit, tacitum fideicommiſsſsum in caſsum alienationis reliquiſsſse familiæ; videtur; ideò ſsi hæres grauauerit electum, vt fundum extraneo reſstituat, & tantundem pretij ei relinquat, cùm propter ſsequens fideicommiſsſsum in exterum collatum alienatio inducatur, ex perſsona primi hæredis ſsecundus oneratus intelligitur; itavt ab eo poſst mortem electi, omnes de familia fundum petere poſsſsint.

ASSERTIO CXCI.

IS, qui ad fideicommiſsſsum ab hærede electus eſst, cæteris omnibus de familia præfertur; cæterùm nemine electo, omnes in æquales partes admittuntur

ASSERTIO CXCII.

SI teſstator ita fideicommiſsſsum reliquerit: Hæres mens per fideicommiſsſsum fundum Sempronio, quamuis verbum, dato, vel æquippollens non ſsit expreſsſsum quia tamen ſscriptura menti teſstatoris, & his, quæ ſscribi debuêre, congruit, fideicommiſsſsum tenere cum Bartolo defenditur.

ASSERTIO CXCIII.

POſst Papiniani coniecturam, ex qua conditio ſsi ſsine liberis tacitè ſsubintelligitur, etiam tacita conditione fideicommiſsſsum eſst conditionale.

ASSERTIO CXCIV.

PApinianus non addidit conditionem, nec potuit, ſsed

De conditione ſsi ſsine liberis, quæ ex coniectura voluntatis teſstatoris tacite ſsubintelligitur à lege. aſsſsert. 8.

pietatis fecit coniecturam.

ASSERTIO CXCV.

EX coniectura pietatis ſsub conditione reſsolui, & ſsub contraria datum videri fideicommiſsſsum, iuris poteſstate eſsſsectum eſst.

ASSERTIO CXCVI.

SVblatâ differentiâ, quæ iure Digeſstorum, inter lineam maſsculinam, & fœmininam viguerat, Iuſstinianus Papiniani coniecturam, non tantùm in liberis ſsuis hæredibus, ſsed & in illis liberis, qui per lineam fœmininam deſscendunt, ampliauit.

ASSERTIO CXCVII.

DOnatio quamuis piæ cauſsæ facta ab eo, qui liberos non habebat, natiuitate liberorum reuocatur,

ASSERTIO CXCVIII.

LIberi iam nati donationis tempore, non excludunt fideicommiſsſsum, licèt multi diuersò ferantur.

ASSERTIO CXCIX.

AN naturales liberi ſsubſstitutum excludant, perpetua fuit quæſstio, vna communis affirmat, non tantùm legitimis, ſsed & naturalibus ex cõiecturaconiectura Papiniani ſsubſstitutum excludi, altera negat. ego nihil certum conſstitui, ſsed voluntatis eſsſse quæſstionem coniecturis eliciendam verius crediderim cum nonnullis.

ASSERTIO CC.

IN propoſsito dubio nihil referre, an liberi naturales ex ſseruili conſsortio, an ex concubina domi retenta ſsint; nam ſscrupuloſsa magis, quàm vera diſstinctio eſst, ſsempèrque ſspectari debebit teſstatoris voluntas ex coniecturis elicita.

ASSERTIO CCI.

CÆlibes, & orbos non fieri lege Papia incapaces,

De lege Papia, & de caducis tollendis, aſsſsertio. 11.

imò eis fuiſsſse relictam teſstamenti factionem paſsſsiuam, dummodò legi pareant, contra nonnullos.

ASSERTIO CCII.

LEgatum annum à cælibe lex Papia non auferebat, licèt alia auferret, niſsi intra centeſsimum diem legi paruiſsſset.

ASSERTIO CCIII.

NOn generaliter, ſsed potiùs ne lex Papia eludatur, credo Iuriſsconſsultos legatum, donationem, fideicommiſsſsum, & mortis causâ donationem æquiparaſsſse, & hæreditatis appellatione bonorum poſsſseſsſsionem comprehendi docuiſsſse.

ASSERTIO CCIV.

SVbſstitutionem vulgarem, non verò ius accreſscendi fiſscum lege Papia vocatum excludere, quodam Authore reclamante defendam.

ASSERTIO CCV.

IN conſsilio Galli, vt pote non extenſso à Scæuola vltra pronepotem, non potuit deuolui hæreditas in cauſsam caduci, quia in liberis vſsque ad eum gradum lex Papia ius antiquum intactum reliquit.

ASSERTIO CCVI.

STante lege Papia, quemlibet bonorum poſsſseſsſsionem petere, filios, & ſsiruos parentibus, & dominis potiùs ſse hæredes exiſstere verius cenſseo.

ASSERTIO CCVII.

REgula Catoniana neque in legato vſsusfructûs, neque in legato cælibi, & orbo relicto locum habebat.

ASSERTIO CCVIII.

ATtenta lege Papia, neque ante aditam hæreditatem poterat legatarius optare, neque legatum ad hæredes tranſsmittere.

ASSERTIO CCIX.

LEgatum mortuo relictum, vt relictum latino, peregrino, & deportato, pro non ſscripto habetur

ASSERTIO CCX.

IN fideicommiſsſsis non iuris ciuilis ſsubtilitas, ſsed defunctorum voluntas obſseruatur; ideò fideicommiſsſsum deportati ſseruo relictum ſsuſstinetur.

ASSERTIO CCXI.

SI ſseruus cælibis hæres inſstituatur, & antequam iuſsſsu domini hæreditatem adeat, alienatus, vel manumiſsſsus fuerit, & eius dominus intra centum dies legi Iuliæ, & Papiæ pareat, & nuptias contrahat, teſstamenti factionem habere dicitur; & ideò adeundo, ſsibi, aut domino hæreditatem acquiret.

ASSERTIO CCXII.

DOtis cauſsam ſsemper, & vbique præcipuam eſsſse de

De priuilegiis dotis, aſsſsertio. 10.

bere propter publicam vtilitatem, vt fœminæ faciliùs nubere, & liberorum procreationi ſstudere poſsſsint; idcircò ipsius fauore quamplurima in iure ſstatura contra ſstrictas diſsputandi rationes.

ASSERTIO CCXIII.

SI duo inſstrumenta reperiantur eodem die confecta, alterum dotis, & alterum mutui cum hypotheca, nec de prioritate conſstet, in dubio inſstrumentum dotis antiquius præſsumitur.

ASSERTIO CCXIV.

SI hypotheca fiſsci, cum hypotheca dotis concurrat, neque appareat, quæ prior ſsit, dotis hypotheca anterior præſsumetur; imò hodie noua Iuſstiniani conſstitutione, etſsi certum ſsit hypothecam fiſsci anteriorem eſsſse, dotis hypothecam præferri debere defendám.

ASSERTIO CCXV.

p. 296
ASSERTIO CCXV.

PRiuilegiũPRiuilegium tacitæ hypothecæ: ad filios, & ad hæredes extraneos tranſsmittitur: priuilegium verò prælationis mulieri conceſsſsum, ad filios, non tamen ad hæredes extraneos tranſsit.

ASSERTIO CCXVI.

Peciale priuilegium dotis in hoc conſsiſstere, vt ex nuda promiſsſsione dotis actió naſscatur, cum Bartolo contra Recentiores.

ASSERTIO CCXVII.

INcerta promiſsſsio dotis, ſspeciali ipſsius fauore, & laxatis in hoc iuris ciuilis regulis ſsuſstinetur.

ASSERTIO CCXVIII.

QVamuis alienatio rerum mobilium dotalium, à marito facta, tam veteri, quàm nouiori iure teneat; tamen ſsi maritus ſsoluendo non ſsit, dotis fauore, ne vxor indotata maneat, reuocabitur.

ASSERTIO CCXIX.

SI fœmina pro muliere dotem promittat, Senatuſsconſsulti Velleiani authoritas ceſsſsat, ac dotis fauore cum effectu obligatur.

ASSERTIO CCXX.

PRiuilegia dotis etiam in muliere ſsterili locum habere, cum ſsententia communi, contra nonnullos.

ASSERTIO CCXXI.

DEbitum primipilare præfertur debito dotis propter ſsummam Reipublicæ vtilitatem, quæ in ſsecuritate huius debiti verſsatur.

ASSERTIO CCXXII.

COnuentionis verbum cùm generale ſsit, tam no

De contractibus nominatis, & innominatis, aſsſsertio. 12.

minatos, quàm innominatos contractus comprehendit: nominati ſsunt, qui certum, & elegans nomen habent; innominati ſsunt (quicquid Baldus & alij contrà contendant) qui nomen elegans non habent.

ASSERTIO CCXXIII.

PErmutationis contractus ex communi ſsententia in eo diſstinguitur ab innominato do vt des, quòd ille, ſsi ſspecies pro ſspecie detur, celebratur; hic, ſsi ſspecies pro genere, aut genus pro genere permutetur: ſsed ego cum nonnullis Recentioribus, & olim, & nunc longè verius crediderim, permutationem genus eſsſse, & omnes contractus innominatos reſspectiuos, vt ſspecies comprehendere, ideóque innominatum contractum eſsſse.

ASSERTIO CCXXIV.

DOnatio, cùm non aliter, quam rei traditione celebraretur ante Iuſstiniani conſstitutionem, nec nominatus, nec innominatus contractus fuit; poſst eam verò credebam olim, & nunc ſsecurè firmo contractum eſsſse, & quidem nominatum, licèt permulti contradicant, tranſsactionem tamen innominatum contractum eſsſse rectè defendunt quamplures.

ASSERTIO CCXXV.

INter nominatas & innominatas conuentiones hoc intereſst, quòd illæ ſsolo conſsenſsu actionem ciuilem ſspecialem, & nominatam producunt; hæ autem non aliter, quàm ſsi cauſsa ſsubeſst, licèt ante implementum obligationem naturalem producere cum communi ſsententia libenter probauerim.

ASSERTIO CCXXVI.

PActa, quæ nuda appellantur, non impropriè contractus eſsſse innominatos arbitramur, licèt quatuor tantum eorum ſspecies inueniantur, qui dicuntur reſspectiui, inter quæ eam differentiam conſstituo, quòd illa licèt iure ciuili, & pontificio etiam (vt verius eſst) actionem non producant, apud Hiſspanos tamen producunt; ſsi tamen contractus reſspectiui ſsint; nec apud nos actionem ante implementum pariunt.

ASSERTIO CCXXVII.

NOminatæ conuentiones nominatas actiones producunt, ideſst, quæ propriam, & deſscriptam formulam in albo Prætoris habebant; innominatæ verò generalem præſscriptis verbis ad intereſsſse, & condictionem ob cauſsam ad repetendum habent. Dicitur autem præſscriptis verbis actio, quòd à Prætore ſsecundùm verba præſscripta conuentionis daretur; ideóque licèt actio in factum generalis ſsit, plures ſspecies comprehendens, tamen in factum ciuilis eadem eſst, quæ & præſscriptis verbis, quia datur etiam ſsecundùm factum.

ASSERTIO CCXXVIII.

SI detur pecunia pro re, quia emptionis venditionis ſsubſstantialia interueniunt, contractum eſsſse nominatum emptionis affirmo; ſsed ſsi ſsimul cum pecunia alia ſspecies detur, quæ vel pecuniam excedat, vel de eius valore dubitetur, innominatam eſsſse conuentionem do vt des, ad Paulum, & Celſsum Iuriſsconſsultos conciliandos verius crediderim, & quorundam obſstaculis & nouè, & verè ſsatisfaciam, vt aliquando forſsan videbit Lector.

ASSERTIO CCXXIX.

SI ſspecies pro ſspecie, genus pro genere, ſspecies pro genere, aut è contra genus pro ſspecie detur, non eſsſse contractum emptionis contra Caſsſsianos, & Sabinianos, ſsed permutationis, aut innominatum do vt des, cum Nerua, & Proculo: ideóque præſscriptis verbis actionem dari, aut condictionem ob cauſsam, veriſsſsimum conſstituo, & ab aliorum impugnationibus in Salmanticenſsi Gymnaſsio defendebam olim, nunc etiam facilè & verè defendi poſsſse exiſstimo.

ASSERTIO CCXXX.

DO vt facias, & facio, vt des, contractus innominati, neque ex forma ineundi, neque ex implemento diſstinguuntur, ſsed res reſspectu dantis eſst do vt facias, reſspectu verò facientis, facio vt des, ſsicut venditio dicitur reſspectu vendentis, emptio autem reſspectu ementis; quando autem factum tale eſst, quod locari ſsolet, non eſst innominatus contractus, ſsed locationis, quia mercedem non oportere in pecunia numerata in eo contractu intercedere verius exiſstimo.

ASSERTIO CCXXXI.

SI facias quod locari non ſsolet vt decem tibi dem, contractus eſst innominatus; & ideò ſsemper actio præſscriptis verbis locum habebit, quæ apellatur in factum ciuilis, eámque Iulianus quoque conceſsſsit, licèt malè plerique exiſstimauerint in eo à Martiano reprehendi, quod ciuilem actionem in eo caſsu negabat.

ASSERTIO CCXXXII.

CVm ex omnibus contractibus, qui à Græcis appellantur Synallagma, ciuilis adio præscriptis verbis oriatur, & huiuſsmodi ſsit contractus facio vt des; negari non poteſst ex eo competere actionem illam ciuilem: quod, ne Paulus Iureconſsultus repugnet, intelligendum eſsſse tuebor, vbi incipit is contractus à conuentione, idque incognita vulgò ratione.

ASSERTIO CCXXXIII.

COntractus innominatus facio vt facias, ſsimillimus eſst contractui nominato Mandati, producittamen actionem ciuilem generalem præſscriptis verbis, quæ ſsemper competit, vbi de contractu, aut actione dubitatur.

ASSERTIO CCXXXIV.

ACceptilatio eſst liberatio per mutuam interroga

De acceptilatione, & nouatione. aſsſsert. 7.

tionem, quâ vtriuſsque contingit ab eodem nexu abſsolutio: Et duplex eſst, Vulgaris, quæ nonniſsi verború obligationem diſsſsoluit: Aquiliana, per quam etiam aliæ omnes in ſstipulatum deductæ, & nouatæ diſsſsoluuntur. Dicitur autem acceptilatio ab accepto ferendo; acceptum enim ferre nihil aliud eſst, quàm fateri ſse ab aliquo accepiſsſse, & ſsic velut imaginaria ſsolatio indicatur, ideſst, quæ ſspeciem ſsolutionis iuri ciuili refert, & obligationem tollit.

ASSERTIO CCXXXV.

NOuatione tollitur obligatio, quæ inter modos diſsſsoluendarum obligationum à Iuſstiniano. refertur; definitur, vt ſsit prioris debiti in aliam nouam obligationem, vel ciuilem, vel naturalem transfuſsio, atque tranſslatio. Dicitur autem à nouo, ſsiue à noua obligatione, nec intereſst quæ obligatio præcedat, dummodò |

p. 297

abqua fuerit, hoc eſst, naturalis, ciuilis, aut honoraria, ſsiue verbis, aut re, vel litteris, aut conſsenſsu præcedens conſstituta fuerit.

ASSERTIO CCXXXVI.

VEteri iure neque per additionem, vel detractionem ſsummæ in fecunda ſstipulatione factam, nouationem fieri, niſsi id inter contrahentes aſstum eſsſset, contra communem ſsententiam defenditur.

ASSERTIO CCXXXVII.

QVamuis ſsecunda ſstipulatio plus quàm prima contineat, niſsi id actum inter contrahentes fuerit, prior Pandectarum iure non nouabatur, ſsed ſstipulator ex vtraque agere poterat; ita tamen vt ſsi ex prima egerit, ex ſsecunda tantùm ad id, quod deeſst, agere poſsſsit: ſsin verò ex ſsecunda, prior extinguatur ſsolutione magis, quàm nouatione.

ASSERTIO CCXXXVIII.

NOua Iuſstiniani conſstitutione, prioris obligationis nouatio non aliás contingere poteſst, quàm ſsi inter contrahentes expreſssè actum fuerit, vt nouatio fiat: Pandectarum tamen iure, & ſsæculo Iureconſsultorum inter contrahentes actum fuiſsſse ſsufficiebat, etſsi non ſspecialiter; aut expreſsſsim, ſsed tacitè tantum, hoc eſst ſsignis, vel præſsumptionibus à lege inductis.

ASSERTIO CCXXXIX.

NOuatio ope exceptionis inducitur hodie, in quibus caſsibus ipſso iure inducebatur olim ex ſsententia quorundam, quæ nullo pacto ſsuſstineri poteſst: idcircò cum Alexandro, Fulgoſsio, & Alciato multis retrò temporibus longè verius crediderim, nec ope exceptionis induci nouationẽnouationem poſst Iuſstiniani conſstitutionem, niſsi inter contrahentes expreſssè actum ſsit, vt nouatio fiat;

ASSERTIO CCXL.

NOua Iuſstiniani conſstitutio, quæ nouationem fieri prohibet, niſsi expreſssè agatur, in delegatione propriè ſsumpta locum non habet; ſsecus tamen ſsi delegatio impropriè facta fit, quoniam delegans non liberatur nifi expreſssè actum fit, cum ſsententia communi, quæ fortaſsſsis nec lege quadam partitæ alteratur, vtpote cùm in diuerſsis terminis loquatur lex illa; quicquid Scriptores huius Regni contrà exiſstimauerint, ſsed malè quidem, vt aliquando Lector videbit.

ASSERTIO CCXLI.

SCripturam eam habere prærogatiuam, vt ſsemper pro illa præſsumendum ſsit, niſsi contrarium euidentiſsſsimis probationibus conuincatur.

ASSERTIO CCXLII.

QVia facilè pecuniæ cupidus, ſseu neceſsſsitate oppreſs

De nõnon numeratæ pecuniæ exceptione, quæ nouiori iure biennio finitur. aſsſsert. 6.

ſsus, ſspe futuræ numerationis, recepiſsſse pecuniam fatetur, quæ ſstipulantis malignitate credita non ſsit, non numeratæ: pecuniæ exceptio introducta eſst, quæ olim ad quinquennium extendebatur, nouiori iure biennio finitur.

ASSERTIO CCXLIII.

NOn numeratæ pecuniæ exceptio locum habet: ſsiue ſscripturâ, ſsiue verbis quiſspiam recepiſsſse fateatur: ſsed ſsi Notarius numerationis testimonium in instrumento exhibeat, reus condemnabitur.

ASSERTIO CCXLIV.

TAntùm in contractu Mutui pecuniæ non numeratæ: exceptio prodeſst, in aliis autem obligationibus ex antecedenti cauſsa descendentibus vnuſsquiſsque ſsuis confeſsſsionibus acquieſscere debet.

ASSERTIO CCXLV.

PEcuniæ non numeratæ exceptio intra biennium oppoſsita, probationis onus in creditorem transfert, eóque numerationem non probante abſsolutio ſsequitur.

ASSERTIO CCXLVI.

NOn numeratæ pecuniæ exceptioni renunciari poſsſse, vel non poſsſse, diſsputationis gratiâ defenditur.

ASSERTIO CCXLVII.

CRedendi verbum ad eos propriè pertinet, qui alie

De rebus creditis, & ſsi certum petatur. Aſsſsert. 14.

nam fidem ſsequuti ſsunt: quocirca ex proprietate ſsermonis referri non poteſst ad eos, quibus ex delicto, vel ex legato debetur: is enim, cui ex delicto debetur, alienam fidem non ſsequitur, neque is, qui delinquit, poenæ conſsentit, vult enim delinquere, non pænam pati: legatarius etiam fidem hæredis ſsequutus non eſst, tamen impropriè, atque ex communi vſsu loquendi, qui verborum proprietati præualet, nomen credendi ad omnes extenditur, quibus ex quacunque cauſsa debetur.

ASSERTIO CCXLVIII.

CReditor propriè non solùm dicitur is, cui purè debetur, ſsed etiam, cui in diem debetur, vel ſsub conditione, quæ omninò extitura eſst; at verò is, cui debetur ſsub conditione, quæ incerta eſst, propriè, aut ſsimpliciter creditor non dicitur, ſsed condicionalis creditor appellatur.

ASSERTIO CCXLIX.

MVtuum diuerſsimodè definiri ſsolet; mihi placuit ſsemper definitio Bartoli, vt fit contractus celebratus datione vera, vel ficta; rei conſsiſstentis in pondere; numero, vel menſsura, cum ſspe recipiendi tantundem in genere ſsuo.

ASSERTIO CCL.

REs quæ conſsiſstit: in pondere, numero, vel menſsura, ſsi penes aliquem deponatur, ac eidem concedatur expreſsſsim, vt frui poſsſsit, vel vt tantundem reddere liceat, adhuc Depoſsiti manet contractus, nec in Mutuum conuertitur propter adiectionem conditionis tempore Depoſsiti factam; quæ licèt contractus Depoſsiti modum excedat, non tamen eſst contra ipſsius ſsubſstantiam: Quòd ſsi Depoſsito ſsimpliciter, & abſsque vlla conditione facto, poſstmodùm inter partes conuenerit, vt tantundem reddere, vel Depoſsito vti liceat, Depoſsiti contractus finitur; & verum Mutuum eſsſse incipit.

ASSERTIO CCLI.

SI res conſsiſstens in pondere, numero, vel menſsura credatur alteri, quamuis ipſse eadem nummorum corpora mutuanti reddiderit, adhuc Mutui contractus erit; ſsufficit enim Mutuum ab initio eo animo factum, vt idèidem in genere redderetur, licèt ex accidenti aliter fiat.

ASSERTIO CCLII.

MVtuum in his rebus conſsiſstir, quæ in pondere, numero, menſsuráve conſstant; quoniam eius naturæ ſsunt vt poſsſsit quis propriè in creditum ire, earum dominium transferendo, & ſsibi ſsatisfieri per ſsolutionem aliarum eiuſsdem generis, quæ tantumdem præſstent propter omnimodam ſsimilitudinem; quod in aliis rebus non contingit, in quibus ſsi aliquis iret in creditum, earum dominium transferendo, eueniret, vt cùm alia res ſsoluendaſsibi eſsſset pro re, quam dedit, damnum pateretur, cùm nulla fit tam æqualis æſstimationis, vt ipſsius; ſsolutione ſsatisfactum credito videri poſsſsit.

ASSERTIO CCLIII.

DEbitori mutuam rem aliquam accipienti, non licet inuito creditore rem alterius generis ſsoluere, niſsi imminente neceſsſsitate, & aliis interuenientibus, quæ à iure requiſsita ſsunt: Nec etiam licet pro vino, tritico, vel alia re, quæ in pondere, vel menſsura conſsiſstat, pecuniam ſsoluere; cum Bartolo, & communi, contra nonnullos.

ASSERTIO CCLIV.

PEcuniam non tam ex ſsubſstantia, quàm ex quantitate conſsiderandam eſsſse, idcircò ſsummo, ſstrictóque iure licere debitori alterius generis pecuniam ſsoluere, quàm cuius credita erat, dummodò æquiualeat acceptæ.

ASSERTIO CCLV.

CReditor ſsicut inuitus non compellitur aliud pro alio, etiamfi melius ſsit, accipere; ita neque alium fideiuſsſsorem pro alio: idcircò compellendus non eſst mutare fideiuſsſsorem etiam oblato alio æquè idoneo, neque vnum pignus pro alio, etſsi ſsit æqualis valoris: Ex cauſsa tamen compelli poterit pignus æquè idoneum accipere, cùm ineo nulla versetur vtilitas, fideiuſsſsorem verò nunquãnunquam; quoniam creditor iuſstè poteſst de vna per|

p. 298

ſsona magis confidere, quam de alia, etſsi vtraque æqualis videatur.

ASSERTIO CCLVI.

MVtuum damus, recepturi non eandem rem. quam dedimus, ſsed aliam eiuſsdem generis, alioquin aut Commodatum erit, aut Depoſsitum, aut aliud genus contractûs, provt contrahentes voluerint, hoc eſst Precarium, pignoris datio, aut locatio; ſsed & ſsi rem alterius generis accipiamus, Mutuum non erit, ſsed contractus innominatus do vt des.

ASSERTIO CCLVII.

MVtuum vnicum eſsſse, quod re contrahitur, & ita demum ſsi de meo tuum fiat, non aliàs facilioris tamen doctrinæ gratiâ probari poſsſse, Mutuum quoddam ciuile eſsſse, quod contrahitur, cùm ſspe futuræ numerationis non acceptum accepiſsſse fatemur: quo caſsu non ex chirographo obligatio oritur, vt Bartolus exiſstimauit, ſsed potiùs ex Mutuo, quia creditur numerationem præceſsſsiſsſse, ſsic vt etiam ante biennium actionem habeat creditor; quidquid alij repugnent.

ASSERTIO CCLVIII.

IN contractu Mutui tacitè actum videri, etſsi expreſssè cautum non ſsit, vt eiuſsdem generis, & bonitatis res reddantur, quâ datæ ſsunt: idcircò debitor nec dando rem mediocrem, liberatur, quia licèt generis debitor ſsit, Mutuum tamen acceptum reſstituere debet cum relatione ad rem mutuo datam propter functionem, per quam certa efficitur res ſsoluenda.

ASSERTIO CCLIX.

DEbitor generis, & ſsic ex contractu Mutui, rei interitu non liberatur, quoniam genus perire non poteſst; id quod in debitore quantitatis etiam reſspectu certæ rei æqualiter obseruandum erit cum Cumano, & Fulgoſsio, contra communem.

ASSERTIO CCLX.

DEbitor quantitatis, poſst oblationem, ope exceptionis liberatur, ſsi quantitas perierit; abſsque oblatione etiam, ſsi inter partes conuentum fuerit, vt per interitum liberetur.

Castillo Sot...: Opera omnia, sive...