QVæstio est in qua
aliquātoaliquanto plus dubietatis, ac difficultatis
ꝗ̈quam in superioribus
inest. Ad cuius
vtiq́;vtique intellectũintellectum distinguendũdistinguendum
est inter leges iustas
atq;atque iniustas. Tribus ergò
cōclusionibusconclusionibus ad
quæstionẽquæstionem respōdeturrespondetur.
Prima, lex humana tam ciuilis
ꝗ̈quam canonica, si
Prima conclusio. Probatio.
iusta sit, authoritate viget
viq́;vique pollet
obligādiobligandi subditorũsubditorum conscientias. Probatur. Lex
oĩsomnis
humana (vt
dictũdictum est) ab æterna per naturalem deriuatur:
secundũsecundum illud Prouerb. 8. Per
me Reges regnant, &
legũlegum cōditoresconditores iusta
decernũtdecernunt: vbi (vt suprà
discernẽdodiscernendo notauimus)
priori membro designatur
regnādiregnandi potestas
diuinitùs
principibꝰprincipibus collata: iuxta illud Pau
li: Omnis potestas à Domino Deo est: posteriori verò prudentia per
quāquam leges
cōduntcondunt &
executioni mandant: ergò ex
eadẽeadem æterna lege virtus ad easdem subinde leges deriuatur,
qua sint in
cōscientiaconscientia apud
DeũDeum ipsum obligatoriæ. Existimatur autem legis iustitia ex
omnibus eius causis: scilicet finali, efficiente,
materiali,
atq;atque formali. Finali inquam, vt pro
communi bono sit
cōditacondita: eadem enim differentia (vt diximus) quæ inter
tyrannũtyrannum &
regẽregem, inter leges
quoq;quoque dignoscitur. Nempè vt
quæ pro
cōmunicommuni vtilitate sit lata, iusta habeatur: quæ verò pro particulari, tyrannica. Secundò, ex parte agentis: vtpotè
ꝙquod qui
illāillam tulerit, suam
nōnon fuerit facultatem transgressus.
Tertiò, ex parte materiæ. Quoniam, vt quæ
pro tempore & loco bona sunt, prohiberi
nōnon debent: ità
neq;neque opera mala materia præceptionis sunt. Quartò ex parte formę. Nam
cùm lex, regula sit, ea debet rectitudine &
æquitate splendere, vt
talẽtalem seruet tam in honoribus
ꝗ̈quam in oneribus proportionem ad ciues, qualem ipsi habent ad corpus reipublicæ: sunt quippe ceu partes in toto:
obidq́;obidque sicut partibus diuisa sunt à natura munera,
sic & onera secundùm proportionem facultatum ciuium imperanda singulis sunt,
atq;atque
honores secundùm proportionem dignitatum impartiendi. Igitur quæ lex his fuerit numeris absoluta, obligatoria erit. ¶ Se
Secunda CōclusioConclusio.
cunda conclusio: lex humana iniusta non
obligat in foro conscientiæ. Conclusio ex
superioribus fit notissima. Nam lex iniusta,
|
cùm recta
nōnon sit, regula esse nequit,
atq;atque adeò
neq;neque lex: quæ autem non est lex, obligat neminem. Legis autem iniustitia duobus pen
satur modis. Primò, si bono aduersetur humano: vt puta ratione aliqua cuipiam prædictarum quatuor contraria, videlicet ex defectu aut debiti finis, aut agentis, aut materiæ, aut formæ. Altero modo si contraria sit
bono diuino. Et quanuis nequeant Deo esse contrariæ nisi ratione pariter materiæ, vel
aliarum prædictarum causarum, notatur tamen distinctio hæc vt ad tertiam conclusionem sternatur aditus, quæ talis est. ¶ Le
ges illæ quæ humano tantùm bono aduersantur, licèt in conscientia de se
nōnon obligent,
ligant tamen quandoq́ue ratione scandali:
quæ verò diuino bono impiè repugnant,
nullatenùs: sed apertè est illis obuiandum.
Prius membrum patet: nam in his quæ præ
se
nōnon ferunt manifestariam tyrannidem, resistere potentibus non est citra scandalum
possibile: & ideo ferendi interim sunt
quousq;quousque leniori via in mentem saniorem adducantur. Huc enim pertinet Christianum
cōsiliumconsilium, Matthæ. 5. Qui angariauerit te mille
passus, vade cum eo & alia duo: & qui abstulerit tibi tunicam, da ei & pallium. At verò si
tyranni vel ad idololatriam nos suis legibus
inducerent, vel à nostris arcerent sacramentis, vel ad alios mores aut ritus fidei contrarios propellerent, nullum esset formidandum scandalum, sed illud esset
grauissimũgrauissimum,
si illis non statim posthabita vita obsisteremus. Hic enim est legitimus sensus illius,
Actu. 5. Obedire oportet Deo magis quàm
hominibus. Sic
nanq;nanque respondit Petrus principi Sacerdotum præcipienti nè in nomine
Christi prædicarent. Hisce iniustitiæ formulis ex arte dispositis vniuersæ
cōpręhendunturcompręhenduntur quas iuris interpretes ad duodecim vel
plures congestim multiplicant: vt est tum
apud alios Summistas videre, tum apud Syl
uest. verbo, lex. §. 9. ¶ Vt
autẽautem hæc accuratiùs
collimentur, speculandum primùm de prima conclusione est, quo sit gradu tenenda.
Ad quod respondetur non esse tam sublimi
tamq́;tamque firmo certitudinis gradu constabilitam de ciuilibus legibus, quàm de ecclesiasticis:
obidq́;obidque de Ecclesiasticis, Papæ
potissimũpotissimum
ac Conciliorum, adhibetur quarta
cōclusioconclusio.
¶ Tanquàm fides catholica
cōfitendumconfitendum est
Ecclesiasticas
sanctasq́;sanctasque leges obligare in foro conscientiæ genere suo sub reatu mortalis
maculæ. Irrepsit enim olim
VvaldensiũVvaldensium er
ror,
postq́;postque Ioannis Vvicleff,
eorundemq́;eorundemque
Ioannes Vvicleff. Lutherus.
tandem legitimi hæredis Lutheri, quòd
neq;neque
in Pontifice maximo,
neq;neque in tota Ecclesia
potestas vlla est
cōdendicondendi aut articulos fidei,
aut morum leges. Sic enim habet vigesimusseptimus eius articulus inter exhibitos ad
Leonem: Quare (vt aiunt) sola illa mandata
obligant in conscientia, quæ in Euangelio
explicita sunt. Extant autem apertissima testimonia, quibus isti
cōfutanturconfutantur. Vt est illud
Luce. 10. Qui vos audit, me audit: & qui vos
spernit, me spernit. Et Matth. 18. Si peccauerit.
&c̃etc. dic Ecclesiæ, si ecclesiam non audierit,
sit tibi sicut
ethnicꝰethnicus &
publicanꝰpublicanus. Vbi
cōpertissimũcompertissimum est
iurisdictionẽiurisdictionem Ecclesiæ designari.
ItẽItem,
quodcũq;quodcumque ligaueris super
terrāterram, erit ligatum & in cœlis. Et Ioan. 20. Data est mihi
oĩsomnis
potestas in cœlo & in terra: sicut misit me viuens pater, & ego mitto vos. Accipite
spiritũspiritum
sanctum: quorum remiseritis peccata, remissa erunt: & quorum retinueritis retenta
erũterunt. Quid euidentius
ꝗ̈quam illic (vt ait Chrysos.)
collatam fuisse à Christo Apostolis ac subinde Ecclesiæ potestatem quam ipse attulerat
à Patre? Eò præcipuè quòd retinere peccata,
functio est habentis potestatem
obligādiobligandi. Et
Deut. 17. lex extat
ꝙquod qui
nōnon obediret sacerdo
ti morte moreretur: morte autem nemo plectitur nisi ob graue peccatum mortale: ergò
fortiori ratione lege noua, quam & Christus
instituit, & Spiritus sanctus gubernat, eadem est authoritas confitenda. Idq́ue verba illa palàm ostendunt Actuum. 15. Visum
est Spiritui sancto & nobis nihil vltra imponere vobis quàm hæc necessaria. &c̃. Re vera
cùm Ecclesia suis legibus obligare nos intelligat sub reatu mortalis culpæ, & Christus
suāsuam
sit curam pollicitus, & Spiritus sancti regimen
quẽquem ad hoc se missurum promisit à Patre, nè in rebus tam arduis falli posset, certissima colligitur fides, in hoc eandem
ecclesiāecclesiam
non deseri, sed certa pollêre authoritate obligandi. ¶ Iam id demum de ratione finis con
uincitur. Enimuerò cùm mortalium status
nunꝗ̈nunquam sit fixus, sed pro
temporũtemporum locorumq́;locorumque
diuersitate lubricè varietur,
nōnon satis Christus
legibus à se positis Ecclesiæ in
perpetuũperpetuum consuluisset, nisi
potestatẽpotestatem reliquisset in Ecclesia
nouas pro
tẽporetempore cōdendicondendi, quæ in suo ipsius
diuino foro obligare
valerẽtvalerent. Hæresis autem
hæc iam in Concilio Viennensi, vt habetur
Clem. ad
nostrānostram. de hęret. & in
ConstātiensiConstantiensi,
ac deinceps à Leone. 10. merito suo
cōdemnatacondemnata est. ¶ At verò de potestate ciuili
nōnon est tan|
to robore
cōclusioconclusio firma, quin sunt in
cōtrariumcontrarium argumenta nonnulla. ¶ Primum, obli
gare ad
culpāculpam in foro conscientiæ,
cũcum animas
vulneret, videtur spiritualis potestas, qualis
in Ecclesia est: non autem in potestate ciuili.
Secundò, potestas ciuilis
nōnon illucusq́;illucusque proten
ditur, vt possit peccata remittere:
cōsequensconsequens
ergò apparet vt
neq;neque possit in peccata conijcere.
IniquũIniquum enim censere quis posset vt qui
religare nequit, ligare valeat: Ecclesia
nanq;nanque
vtrunq́;vtrunque potest. Tertiò, finis proximus ciuilis
potestatis est temporarius reipublicæ status:
ergò ad æterna supplicia
nōnon se dilatat. Quartò, Potestas quæ in conscientia reum culpæ
punire nequit æterna pœna, non potest sub
reatu talis culpæ obligare: potestas
autẽautem ciuilis in foro
cōscientiæconscientiæ nullam potest imponere pœnam, sicuti spiritualis, quæ illas in sacramento decernit pœnas, quas si hic
nōnon persolueris, patieris in altero sæculo. Postremò ar
Postremum argumentũargumentum.
guitur vt articulus
neruusq́;neruusque materiæ detegatur. Aut obligatio ad culpam est in arbitrio
principis ferentis legem, aut præter suam voluntatem sequitur ex natura legis. Si prius
dederis, fit vt
nunꝗ̈nunquam lex ciuilis obliget sub reatu culpæ: quia nulla est lex quæ talem
circũstantiamcircunstantiam exprimat. Si
autẽautem posterius
cōcesserisconcesseris, scilicet, vt obligatio sequatur ex natura legis,
cōsequiturconsequitur vt Princeps
nullānullam possit
cōderecondere legem, quæ non obliget sub reatu culpæ,
quod tamen creditu durum est: quandoquidem in religionibus, præcipuè in nostra multæ sunt leges nullo nos ligantes culpæ reatu.
¶ Veruntamen his nihil obstantibus
cōclusioconclusio
quæ secundùm mentem D. Tho. primo
loco asserta est, suam etiam inconcussam retinet
veritatẽveritatem in ciuilibus legibus: quippe quæ
ad culpam
obligātobligant, & de genere suo ad mortalem. Enimuerò sicut reipublicæ ecclesiasti
cæ, sic & ciuili necessaria fuit ratione finis potestas seipsam gubernandi,
atq;atque adeò leges
pro temporum
regionumq́;regionumque varietate instituendi: licèt hæc potestas (vt lib. 4. sub titulo de dominio. fusiùs disserendum est) aliter quàm ecclesiastica à Deo defluxerit.
IllāIllam
enim Christus per se contulit ecclesiæ diuina
lege: hæc autem per legem naturę descendit,
qua quælibet respublica seipsam
administrādiadministrandi authoritatem habet, quam & regibus conferre potuit.
Itaq́;Itaque quia respublica ciuilis, familia quoque Dei est, fit vt sicuti qui contra
suas leges
proximũproximum offenderit, ante eius tribunal reus habeatur: qui verò
secundũsecundum easdẽeasdem
fuerit erga eosdem proximos beneficus, dignus habeatur pręmio: sic prorsus & qui leges humanas per
potestatẽpotestatem ab ipso
collatācollatam cōditasconditas, vel violauerit, vel custodierit. Et hoc est
obligare in
cōscientiaconscientia. Sed
cōfirmaturconfirmatur etiam
num eadem
cōclusioconclusio. Facere
cōtracontra legẽlegem Principis est malum morale: ergò
peccatũpeccatum apud
Deum. Antecedens est notum:
quoniāquoniam si lex
iusta est, regula rationis existit: prætergredi
autẽautem rationis lineam, obliquitas est, ac subinde
peccatũpeccatum. Consequentia nihilo minùs inde
claret, quòd quicquid mali in moribus est,
peccatũpeccatum existit, vt egregiè S. Tho. 1. 2. q. 21. dis
seruit. ¶ Deinde lex humana à naturali (vt
dictũdictum est) deriuatur, quę
cōstituitconstituit id quod generale est in particulari specie virtutis, vt genus
pacis ad hoc quod est armis non vti nocturnis: ergò leges humanę
obligātobligant in foro
cōsciẽtiæconscientiæ. Ac
demũdemum postremũpostremum adhibetur
argumentũargumentum
Postremum argumentũargumentum.
peculiariter de lege ciuili. Principis finis, licèt proximus sit, quietus status reipublicæ,
supremus tamen est sempiterna fœlicitas ad
quāquam ille temporalis finis tendit: ergò potest
suis legibus per
virtutẽvirtutem sibi cœlitùs
donatādonatam
in illo supremo foro obligare. Colligamus ergò
ꝙquod licèt non sit manifestaria hæresis hanc
authoritatẽauthoritatem &
vigorẽvigorem ciuilibus legibus, veluti
ecclesiasticis denegare: esset tamen profectò
temerariũtemerarium &
cōtracontra doctorũdoctorum consensum, qui
præcipuũpræcipuum habent
nomẽnomen. ¶ At verò vnus Ioan
nes Gerson, vir aliâs egregiæ notæ, reuocare
nos huc cogit in
disputationẽdisputationem vtrũvtrum huiusmodi humanæ leges per seipsæ
obligẽtobligent in
quantũquantum humanæ sunt, id est, in
quantũquantum potestate
hominibus
cōcessaconcessa conditæ: an verò eatenus
prorsus quatenùs diuina lege stabiliuntur.
Sustinet enim tract. de vit. spe. lect. 4. opinionem de hac re
singularẽsingularem: nempè
ꝙquod nulla lex
neq;neque ciuilis
neq;neque ecclesiastica, imò
neq;neque naturalis vim habet obligandi in conscientia ad
culpam, sed sola lex diuina est quæ obligat:
humana verò in
quātumquantum est illius interpres.
Quæ quidem opinio
nōnon tantùm nomine (vt
quidam putant) à
cōmunicommuni differt, sed re certè latissimè. Non inquam hoc tantùm ait
ꝙquod
leges humanæ idcirco
obligẽtobligent quòd tales potestates diuinitùs sunt hominibus collatæ:
hoc enim nos fatemur: sed ait
nullānullam esse
potestatẽpotestatem creatācreatam à Deo
cōcessamconcessam obligādiobligandi sub reatu culpæ: sed tantùm exponendi &
declarādideclarandi diuinum ius.
Itaq́;Itaque Papa, secundùm ipsum
annalem præcipiens confessionem,
nōnon obligat potestate sua, sed ius duntaxat declarat
diuinum: quoniam, inquit, ante eius sanctionem lex Dei erat annuatim confiteri:
|
sed quia nobis erat ignota, excusabat nos
ignorantia. Pari modo nisi ius, inquit, fuisset
diuinum
QuadragesimāQuadragesimam ieiunare,
præceptũpræceptum
Papæ non obligaret ad culpam: at quia tale
ius erat, illud per Papam
declaratũdeclaratum nos ligat.
Et multò (vt censet) vehementiori ratione leges principum, nisi declarationes sint diuini
iuris anteà ignorati, nullatenus ad
culpāculpam obligant. Sicuti præceptum medici qui decumbentem iubet à nocuo cibo abstinere,
nōnon est
obligatoriũobligatorium ad culpam: sed proptereà ægrotus
illāillam incurrit,
ꝙquod transgreditur
diuinādiuinam prohibitionẽprohibitionem homicidij, quod Medicus declarat esu talis cibi perpetrari.
Atq;Atque isto ordine
infert
vsq;vsque ad quatuordecim mirabilia corollaria. In summa vult,
ꝙquod sicut Ecclesia articulos fidei
cōderecondere nequit, nisi illos
explicādoexplicando
qui in sacra scriptura latitabant: ita
neq;neque potest condere leges. Quin verò ait
neq;neque legem
naturalem vllo pacto obligare, nisi ius explicando diuinum. Ecce opinionem Gersonis à
quàm paucissimis intellectam: & ideo ab aliquibus
creditācreditam. Ratio illius est: quia sicut ne
mo nisi solus Deus potest conferre
gratiāgratiam, ità
neq;neque illāillam auferre,
atq;atque adeò
neq;neque obligare ad
culpāculpam per quam tollitur. Item sicut Ecclesia
legem de actibus internis ferre nequit: quia
neq;neque illos punire valet: sic quia
æternāæternam pœnāpœnam
infligere
nōnon potest quæ culpæ debetur, fit vt
neq;neque valeat ad culpam obligare.
Atq;Atque hac inquit de causa August. definiuit
peccatũpeccatum ꝙquod sit
dictũdictum vel
factũfactum.
&c̃ect. contra
legẽlegem Dei: quia scilicet
cōtracontra nullānullam aliāaliam peccare
cōtingitcontingit.
AttamẽAttamen
si fas est sic de doctore Catholico loqui, per
parũparum differt ab hæresi Lutherana modò impugnata, quæ
omnẽomnem aufert ab Ecclesia
potestatẽpotestatem cōdendicondendi leges. Imò
GersonẽGersonem sibi Lutherani
cōtracontra Catholicos
patronũpatronum obtendunt: licet hoc mitiùs dicat
ꝙquod potest Papa diuinas leges declarare. Prætereà dicere
ꝙquod ante sanctio
Prima ratio in GersonẽGersonem.
nes Ecclesiasticas annua
cōfessioconfessio,
quadragesimalisq́;quadragesimalisque abstinẽtiaabstinentia, esset de iure diuino, gratis sanè
dictũdictum est, quin verò temerariè: quia
nullo est pacto suasibile. Erat
ꝗdẽquidem præceptũpræceptum
cōfessionisconfessionis, sed tamen temporis præscriptio,
Ecclesiæ prudentiæ erat
cōmissacommissa. Ad hæc
cũcum
Ecclesia hoc aut illud sub pœna
excōmunicationisexcommuncationis pręcipit, vt puta
cōparerecomparere in iudicio,
& similia, quis dicere ausit illud fuisse ius
diuinũdiuinum, nisi quia à Deo data erat Pontifici talis
cogendi potestas?
ItẽItem Ioan. 20. Proptereà præ
misit Christus, Data est mihi
oĩsomnis potestas: vt
subdens, Accipite
SpiritũSpiritum sanctũsanctum: intelligere
tur
eandẽeandem Ecclesię
cōferreconferre. Ac postremò quomodò Papa esset vicarius Christi, nisi leges
eius familiæ &
vrgẽtiavrgentia præcepta ponere posset? Est ergò certo certius in Ecclesia existere
potestatem
nōnon solùm declarandi
diuinũdiuinum ius,
verùm condendi humanum: quod ideo sic
nuncupatur, quòd à potestate humana proficiscitur, licèt diuinitùs recepta. Etenim sicuti licèt arbores & animalia à Deo receperint
virtutes generandi, nihilo minùs creaturæ
ipsæ per propriam virtutem generant & operantur: pariter homines per suam
potestatẽpotestatem
condunt leges, quæ anteà
nōnon obligabant: sed
proptereà obligant, quia positæ sunt ab hominibus: vt. 5. Ethico. cap. 7. ait Arist. Iam ve
rò ius naturæ ecquis neget per se obligare?
¶ Almain in. q. de potesta. Ecclesia. cap. 12.
cōceditconcedit
potestatẽpotestatem EcclesiasticāEcclesiasticam obligare posse
ad culpam mortalem, quia Papa est vicarius
Christi: negat id
tamẽtamen de ciuili nisi Gersonico modo. Nihilo minùs
verissimũverissimum etiāetiam est de
ciuili, vt suprà
expositũexpositum est ac
demonstratũdemonstratum.
¶ Vnde ad
argumẽtaargumenta Gersonis & ad ea quæ
nos adiecimus facile est respondere. Etenim
licèt Deus solus
gratiāgratiam conferat,
nōnon tamẽtamen ipse
aufert, sed nos per scelera nostra: & ideo nihil obstat quo minùs homines ex sua ipsius
institutione leges
cōstituantconstituant, quarum transgressores de gratia eius
decidātdecidant, eò quòd suis
ministris
nōnon obtemperârunt:
obidq;obidque quāquam homines nequeunt æternam pœnam infligere,
ipse, veluti summus omnium iudex, infligat.
¶
Neq;Neque obstat quòd potestas ciuilis
nōnon se ex
Ad secundũsecundum argumentũargumentum.
tendat ad remittenda peccata: quia diuersa
sunt ministeria Dei, vt ait Paul. vbi
autẽautem August. dixit peccatum esse contra legem Dei,
legem æternam insinuauit, à qua omnes deriuantur, etiam humanæ: quo ideo vno latissimo nomine omnes
cōpręhenditcompręhendit. ¶ Ad
Ad postremũpostremum argumentũargumentum .
intellectũintellectum autẽautem alîus argumenti, videlicet quomodò leges principum obligent ad culpam:
vtrùm scilicet pro arbitrio suo, an verò ex natura legis. Notandum est discrimen inter Ec
clesiasticam potestatem & ciuilem. Ecclesiastici enim Prælati, quia spiritualium iudices
sunt, possunt leges condere: non modò constituendo opera in specie certa virtutis aut vitij, verùm etiam discernendo inter veniale &
mortale,
atq;atque adeò decernendo transgressionem suæ legis esse mortale crimen: sæculares autem principes id nequeunt definire, scilicet vt leges suæ sub culpa veniali aut mortali seruentur, sed duntaxat constituunt opera in specie virtutis aut vitij. An verò transgressio vel omissio mortalem labem trans|
gressori impingat, ex rerum natura examinandum est. Dicamus exempli gratia: Præcipit Rex tempore famis
frumentũfrumentum nōnon asportari à regno, aut tempore
instātisinstantis belli arma
indui.
CōstituitConstituit ergò illa opera in specie obedientiæ: & secundum speciatim in virtute
fortitudinis. Et quia magni referunt, mortale est tunc
nōnon obtemperare. Præcipit autem
aut
nōnon equitare mulas, aut sericis non indui,
quod inde incipit esse temperantiæ virtus:
aut non ferre arma, quod iam inde est virtus
pacis: si parui referunt, erit inobedientia
nōnon
grauior quàm venialis. ¶ Sed soluenda tunc
restat alia superior obiectio: nempè
ꝙquod tunc
Princeps non posset leges ferre quæ
nōnon obligarent ad
culpāculpam: quod est falsum: cùm in religionibus tales sint leges in vsu. Negatur autem
cōsequentiaconsequentia. Sed sciscitaris iam signum
quo dignoscendum est quænam lex obliget
ad culpam, quæ verò minimè. Sunt inter iu
Iurisconsultorum sententia.
ris interpretes qui aiunt leges quibus subnectitur pœna,
nōnon obligare ad culpam: hoc autem statim articulo proximo repudiabitur.
Caieta. autem in materia de ieiunio ait non
satis constare legem ieiunij obligare ad mortale: quia non est lata cum illo additamento
sub mortali reatu: vbi insinuat legem quæ id
non explicat, non obligare ad culpam. Porrò autem (nisi ego fallor) grauissimè de hoc
ipse falsus est. Leges enim nunquàm ferri
cōsueueruntconsueuerunt cum tali accessione, Præcipimus
sub reatu culpæ mortalis vel venialis. sed ex
operis natura & grauitate illud est perpendendum. Quocircà fidissima regula est:
Omnis lex quæ absolutè fertur, hoc est quæ
contrarium
nōnon explicat, obligat ad culpam,
vel venialem vel mortalem secundùm prętium operis. Et ratio est liquida:
quoniāquoniam lex
secum affert obedientiæ
præceptũpræceptum: obedientia autem per se est virtus, & inobedientia,
peccatum. Quo fit vt
quicunq;quicunque legem ferre
voluerint, siue sæculares Principes, siue Ecclesiastici præpositi, quæ non obliget ad
culpāculpam,
illud debent explanare.
Neq;Neque aliud potest
cōstituiconstitui signum. Documento sunt constitutiones nostræ: in quarum capite sic habetur, Regula nostra & constitutiones non obligant
nos ad culpam sed ad pœnam: nisi propter
præceptum vel contemptum. Quod
quidẽquidem,
documentum est,
ꝙquod nisi illa fieret adiectio,
non posset non obligare ad culpam. ¶ Su
premum autem dubium in calce quæstionis
superest. Vtrùm eatenus leges humanas sub
reatu lethalis maculæ obligare valeant, vt mors
etiāetiam sit anteà
subeũdasubeunda, quàm vel omissione vel transgressione violetur. Apparet
enim non tantum inesse virium in legislatoribus humanis: cùm non sint domini vitæ
& mortis. Caieta. 1. 2. q. 96. art. 4. constituit re
gulam quòd omnis lex humana quæ obligat ad mortale, obligat subinde pro sui obseruatione mortem perpeti, nisi casus aliquis
benignitate legum excipiatur. Ratio eius
est, quòd mors animæ fugienda est prorsus
antequàm corporis:
obidq;obidque cùm lex humana obliget ad mortale, citiùs succumbendum est gladio, quàm legi obuiandum. Imò,
inquit, perinde est dicere, legem humanam
non posse obligare ad mortem pro sui obseruatione, ac non posse constituere actum
in culpa mortali. Appendet deinde aliqua
exempla. Potiùs enim debet homo interire,
quàm cum consanguinea matrimonium
cōtraherecontrahere. Et in cap. Sacris. de his quæ vi met.
ve caus. fiunt, ait Innocent. quòd cùm pro
nullo metu debeat quis peccatum mortale
incurrere, nullo obstante metu licet cum
excommunicatis communicare. ¶ Arbi
tror tamen sic verum esse humanam legem
valere tanto cum rigore obligare, vt tamen
CaietañCaietan. responsio censura indigeat. Igitur
primùm omnium certum est tanti referre
posse reipublicæ id quod præcipitur, vt lex
pro sui obseruatione ad mortem
vsq;vsque obliget. Etenim cùm Princeps in bello militi
præcipit locum seruare, vnde pręsentaneum
periculum reipublicæ existit, vitam potiùs
quàm locum deserere debet. Imò quoties
quidpiam sub pœna capitis iubet,
periculũpericulum
subeundum est capitis pro legis custodia.