IN quæstionis vestibulo
appendendũappendendum statim
discrimẽdiscrimen est inter decimas ac reliquas
oblationes. Differunt quippe secundùm o
mne
causarũcausarum genus. Primùm scilicet ex parte finis per quem de cæteris iudicatur, quòd
reliquæ oblationes Deo in eius
suũsuum immediatè, vt cum scholasticis loquamur, dedicantur: quanuis in vsum ministrorum deinde redundent: quippe qui nomine ipsius eas
suscipiunt, vti in sacrificijs expositum est,
quorum ceremonia diuina maiestas colitur:
atq;atque in primitijs quæ pro susceptis fructibus
eidem rependuntur. Decimæ verò, veluti hîc
ait D. Thomas, ceu ministrorum
stipendiũstipendium
sunt peculiariter institutæ. Hoc
vtiq;vtique lib. 3.
sub titulo de acceptione personarum satis
superq́ue monstrauimus. Sic enim habetur
Numero. 18. Filijs Leui dedi omnes decimas
Israël in possessionem pro ministerio quo
seruiũtseruiunt mihi in Tabernaculo fœderis. Et infrà de eisdem decimis: Pretium est pro ministerio quo seruitis in Tabernaculo testimonij. Et Malach. 3. Inferte omnem decimationem in horreum
meũmeum, vt sit cibus in domo
mea. Et eâdem ratione sub lege gratiæ soluuntur sacerdotibus pro altaris obsequio,
sacramentorumq́;sacramentorumque administratione,
secundũsecundum
verbum Christi, Lucæ. 10. Dignus est operarius mercede sua: & illud sæpe citatum. 1. ad
Corinth. 9. Nemo suis stipendijs militauit
vnquam. Quod Innocentius Tertius in ean
dem
sententiāsententiam, extrà, de præbend. citat, cap.
Cùm secundùm
ApostolũApostolum.
Atq;Atque hoc, quod
loco citato satis
superq́;superque indicauimus, fundamentum est eorum maximum quæ
nōnon modò hîc dicenda sunt, verùm & lib. sequenti
repetenda. Ex hac sequitur secunda differentia ex parte materiæ: nempè quòd cùm
reliquæ oblationes non sint ex rebus omnibus necessariæ: decimæ
tamẽtamen ex cunctis quę
vel domi vel in agro procreantur secundùm
strictum ius persoluuntur. Ac demum tertia
differentia sumitur ex parte formæ:
ꝙquod cùm
reliquæ oblationes vltrò offerantur, vel
saltẽsaltem
quo ad quotam, Decimæ tamen rigore præcepti,
eædemq́;eædemque sub illa quota quam nomen
sonat, debentur. ¶ His sic tenuiter prænotatis, quatuor conclusionibus ad
quæstionẽquæstionem
respondetur. Prima. Decimarum solutio ex
præcepto iuris debetur, partim diuini ac naturalis,
partimq́;partimque humani. Nam quòd in genere ecclesiæ ministri populi sumptibus sustententur, naturale
præceptũpræceptum est,
atq;atque adeò
in lege veteri moralium numero
cōprehensumcomprehensum. Quòd autem pars
fructuũfructuum decima eisdem sumptibus mancipetur, iudiciale tunc
ius erat,
atq;atque adeò in nostra lege
pontificiũpontificium.
Vtraq;Vtraque pars patentissima est. Si modò
tamẽtamen
illud inter moralia
iudicialiaq́;iudicialiaque discrimen recolas, quodli. 2. latè dilucidauimus. Est enim
morale præceptum,
quodcunq;quodcunque ex naturę
principijs ceu syllogismi conclusio elicitur:
veluti illud, Non occides: ex illo generali, Id
nè facias alijs, &c. Iudiciale autem est illud
ad quod speciatim arbitratu
quodāquodam ab vniuersali descenditur: vt si vniuersale illud, Aliquid Deo est offerendum, sic arbitreris, vt
bimam vitulam offeras, aut aliud quoduis
animal. Hoc ergo discrimine supposito, faci
Probatio cōclusionisconclusionis.
lè
cōclusioconclusio liquet. Et quidem prior pars præcedenti quæstione sub titulo de
religiosorũreligiosorum
paupertate satis est nobis demonstrata. Etenim
quicunq;quicunque reipub. in re necessaria administrant & seruiunt, ius habent stipendium
ab eâdem repub. suscipiendi, imò & exigendi: administratio
autẽautem diuini cultus reipub.
necessaria est: imò verò multò plusquàm sęcularium magistratuum: ergo eiusmodi administris
stipendiũstipendium respub. debet,
idq́;idque multò æquiùs quàm quæ principibus ac militibus conferuntur: nam diuino ordine temporalia spiritualibus inseruiunt. Quare Deus
iure optimo ecclesias
earumq́;earumque ministros instituit: in
quorũquorum sustentationem tanquàm
rerum Dominus imperare populo potuit
quam ipse iustam censeret bonorum
suorũsuorum
portionem. Hoc ipsum naturale ius docet
Pau. 1. Cor. 9. Altera verò
cōclusionisconclusionis pars nihilo patet obscuriùs. Ius etenim naturæ non
nisi ministrorum pro eorum numero & dignitate sustentationem iubet. At verò qualis esse debeat populi pensio, id arbitrio
prudentiæq́;prudentiæque reipub. pro rei qualitate statuen|
dum relinquit. Deus autem qui populum
illum
priscũpriscum peculiari cura gubernabat, quoniam
èex duodecim tribubus
vnāvnam diuino cultui administrando mancipauit: quæ ideò
agriculturę vacare
nōnon poterat,
atq;atque adeò nec
propriam sortem in terra promissa erat possessura, nè minus reliquis, imò aliquantulo
plus tanquam honoratior de terræ fructibus perciperet, decimam partem singulis reliquarum
tribuũtribuum in eorundem Leuitarum
subsidium imperauit: vt patet Leui. 23. & alibi crebrò.
Atq;Atque ob id
etiāetiam quòd cùm forsan
solutio
nōnon tam exactè fieret, paulò plus obueniebat illi tribui quàm cæteris. Nam ex
centum decem quæ vndecim simul tribus
quotannis in horrea
cōderentconderent, vndecim reddebant Leuitis:
atq;atque adeò aliarum singulæ retinebant non nisi nouem. ¶ Ex quo fit præ
ceptum illud de quota, fuisse, vti ait sanctus
Tho. iudiciale veluti alia multa ad
seruandāseruandam
populi æquitatem & decorem. Tametsi ex
consequenti aliquid etiam in futurum significabat: sicuti & ferè cuncta eorum gesta: secundùm illud ad Corinth. 10. Omnia in figura
cōtingebantcontingebant illis. Decima enim pars perfectionis symbolum est: quippe quum denarius digitorum sit numerorum supremus limes, cunctos concludens. Qua ideo quota
protestabatur ille populus legem
suāsuam & statum non esse perfectum, sed eius
cōplementumcomplementum à Christo fuisse
dependẽsdependens. At verò licèt
hac ratione quodammodò
præceptũpræceptum illud
cũcum ceremonialibus conueniebat, tamen non
erat eiusdem generis: quia non præcipuè significandi gratia erat constitutum. ¶ Secun
da conclusio. Inter ceremonialia & iudicialia legis præcepta sic differebat, vt circa
finẽfinem
secundi lib. demonstrauimus, & paulò antehac repetiuimus,
ꝙquod ceremonialia non licet
post Euangelium integrare: iudicialia verò
quāuisquanuis quātũquantum ad vim illius legis fuerint prorsus antiquata: possunt nihilo minùs nonnulla Christianis instaurari. Quemadmodùm
lex talionis: & quòd qui ouem deprædatur
quatuor reddat, potest à principe modò lege institui. ¶ Tertia conclusio. Determina
tio
decimarũdecimarum ad istiusmodi quotam est de
iure ecclesiastico & pontificio: quod prudentibus considerationibus
institutũinstitutum est. Atqui
in primis quòd id posset ecclesia constituere, haud dubium est, cùm non fuerit ex eo ceremonialium genere quod aliquid nouæ legis præfigurabat: sed iudiciale,
idq́;idque ad
cultũcultum
diuinum pertinens: quod apud nos excellentiùs permanet. Sed quòd eandem debuerit
imperare quotam, Probatur tam ex parte
populi quàm ex parte sacerdotum. Ex parte quidem populi: quia
EuāgelicusEuangelicus antiquo
dignitate præstat,
abundantioriq́;abundantiorique est iustitia præditùs: secundùm illud Matth. 5. Nisi
abundauerit iustitia vestra plus
ꝗ̈quam ScribarũScribarum
&
PharisæorũPharisæorum, non intrabitis in regnum cœlorum. Ex parte quidem
sacerdotũsacerdotum:
quoniāquoniam
longè sunt excellentioris dignitatis quàm
antiqui,
excelsiusq́;excelsiusque tractantes
sacramentũsacramentum:
vt. 2. ad Corinth. 3.
mōstrauitmonstrauit Apostolus.
DecimarũDecimarum ergo genus ex iure naturali
ortũortum habe
t: species verò ab humano per
ecclesiāecclesiam meritò sancita est. ¶ Quarta
cōclusioconclusio. Hæc
decimarũdecimarum quota pro
tẽporũtemporum,
locorũq́;locorumque, &
ꝑsonarũpersonarum qualitate & opportunitate maior potest
minorq́;minorque secundùm ecclesię
iudiciũiudicium institui:
conclusio est superioris appendix. ¶ Circa
corollarium primæ conclusionis, qua assertum est decimas ad iudicialem ordinem spectare, ambigere quis forsan posset:
tũtum ex eo
quòd cùm ad diuinum cultum
attineātattineant, ceremonia potiùs esse videntur: tum præcipuè
ex cap. Tua nobis. de decimis. vbi Innocentius Tertius ait Deum sibi in signum vniuersalis dominij reddi præcepisse: vnde fit vt ad
cultus religionem spectent. ¶ Ad hoc
tamẽtamen
facilè per ea quæ dicta sunt
respondet̃respondetur. Haud
enim Deo immediatè sicuti sacrificium offeruntur, sed ministris
tanquātanquam merces soluuntur, perinde
atq;atque principibus tributa: itaq́ue
non sunt ipsæ cultus, sed ministrorum stipendia cultui qui
deputant̃deputantur:
secundũsecundum verbũverbum
Malachiæ
citatũcitatum, vt sit cibus in domo mea.
Quare statim Propheta subdit, proptereà
ꝙquod
decimæ non soluebantur, inhibuisse Deum
pluuiam,
fameq́;fameque populum oppressisse. At
verò quia Deus ecclesias,
sacramentaq́;sacramentaque,
eorumq́;eorumque ministros instituit quibus stipendia
hæc
cōsignauitconsignauit, ideo ait Pontifex in signum
vniuersalis dominij Deo exhiberi.
CōfirmaturConfirmatur hæc nostra solutio: quia quota tam nostris
ꝗ̈quam antiquis ecclesiæ ministris ad æqualitatem in populo
seruandāseruandam,
atq;atque adeò ad humanitatem plebis,
honoremq́;honoremque qui sacerdotibus debetur constituta est: quod est indicium in ordine existere
iudicialiũiudicialium. ¶ Aliud
autem ex eodem canone
argumentũargumentum sumitur: nempè
nōnon modò decimas secundùm genus & substantiam, verùm & quotas esse de
iure diuino: nam Papa illic de decimarum
integritate loquebatur: sed de hoc statim in
solutione postremi argumenti, vbi iterum
|
dicere repetemus quotam
nōnon esse de iure diuino: quippe quùm lex vetus nil nos obliget, & de huiusmodi quota nihil in nouo sacro eloquio scriptum sit, sed extant ecclesiasticæ & pontificiæ constitutiones, instar antiquæ legis factæ: vt patet toto titulo de decimis. &. 16. q. 1. & alibi crebrò. Obligant nihilo minùs eadem sancta decreta sub reatu lethalis criminis: ita vt vbi desuetudo culpam
non excusaret, sacrilegium esset
eandẽeandem quotam non persoluere. ¶ Ex his subinfertur,
vt in quarta conclusione diximus, eandem
quotam variari posse, & dispensatione pontificis & minui & tolli. Dum tamen id quod
iuris naturalis est, sit semper superstes & saluum: nempè vt alicunde ecclesiarum ministris pro sua dignitate & munere alimenta
suppetātsuppetant,
reliquaq́;reliquaque vitę subsidia. Hoc enim
nulla desuetudo vel dispensatio violare potest. ¶ His ergo quæ patentia sunt prænarratis, potissimum hîc dubium,
idemq́;idemque expli
catione dignissimum, tertia nobis offert
cōclusioconclusio. Nam si hanc quotam, vt compertissimum est,
neq;neque lex Euangelica
neq;neque vlla perinde diuina nobis imperat, videtur ecclesia
nimium à Christiana familia pro suis administris exegisse,
atq;atque adeò
neq;neque ęquitatem seruasse antiquæ legis,
neq;neque humanitatem
quāquam
noua debuisset induere. Nam si in illo Hebraico populo decima templi ministris addicta fuit, ratio id postulabat. Erant
siquidẽsiquidem
Leuitæ duodecima pars populi. Quocircà
etsi vndecim decimas perciperet, non erat
enormis excessus, cùm reliquarum singulæ
retinerent
nouẽnouem. Eò potissimùm quòd vxores habebant & alendam familiam. Clerus
autem Euangelicus curatorum, quibus solis
(si Caietano credamus) debentur pro suo
ministerio decimæ, fortè
nōnon est decima pars
populi: aut
plurimũplurimum quinquagesima: quod
ergo à reliquis quadragintanouem totidem
recipiat decimas,
singulisq́;singulisque cæterarum non
fiant nisi nouem reliquæ, nulla ferre videtur
æquitas.
Atq;Atque ob id maximè quòd
neq;neque vxores,
neq;neque sobolem habere debent. Et ex alia
parte decimæ Christianis etiam personales
imperantur, quę antiquitùs
nōnon erant in vsu.
¶ Ex quibus fit
cōsequensconsequens neutram earum
rationum quibus tertiam conclusionem sanctus Thomas fulciuit, esse solidam. Nam etsi
populus Christianus iustitia præstare debeat Hebræo, non est necesse in hoc abundare vt supra iustum sacerdotibus suis effundat. Et quanuis sacerdotes sint præ antiquis honorandi, non tamen tanto stipendiorum
aceruo. ¶ Hæc sunt rationes quibus tum
alij, tum præsertim hoc loco Caietanus conuicti, non aliam iustitiam in
decimarũdecimarum quota reperiunt, quàm
ꝙquod clericis non pro ipsis
solis, sed pro pauperibus quibus ecclesiæ fructus dispensare tenentur, persoluitur. Et quidem si id duntaxat authores isti sentirent
ꝙquod
ecclesiastici strictiori longè
sanctioriq́;sanctiorique misericordiæ vinculo quàm laici
tenẽturtenentur in pauperes esse benefici, assertio esset certissima:
contendunt tamen decimas illis non omnino tanquàm dominis solui, sed tanquàm dispensatoribus concredi: quarum partem rigore iustitiæ tenentur egenis refundere. Imò
tanta obligatione, ait
CaietañCaietan. quanta eis eædem debentur decimæ. Vnde fit istis autoribus consequens, vt secùs sacientes, sint restitutioni obnoxij. Hoc ergo profectò non tanta probabilitate pollet, quin contrarium sit
longè probabilius: imò, ni fallor, certa ratione verum: vt libr. sequenti constabit: vbi de
hac re amplam disputationem adornamus:
à qua ideo in præsentiarum supersedendum
nobis est. At verò quoniam hoc
potissimũpotissimum
eorum est argumentum quo aduersarij
suāsuam
opinionem fulcire contendunt, respondere
hac de re illis est nunc operæprætium. ¶ Pri
mum ergo contrarium fundamentum si fieri potest affirmemus: nempè decimam sub
hac quota non exuperare iustum stipendium ministeriorum ecclesiæ: etiam si
tanꝗ̈tanquam
veris dominis tota eis adiudicetur. Et proba
tur
cōtrariacontraria ratione illius qua aduersarij
vtũturvtuntur: Iustus numerus clericorum qui ad
cultũcultum
diuinum in lege gratiæ necessarij sunt, non
tanta proportione minor est reliquo populo vt iniustè decimam
suscipiātsuscipiant. Imò forsan
duodecima est pars populi, sicut olim Leuitica tribus, aut plurimùm quintadecima, vel
multò minor quàm vigesima. Probatur
hoc. In lege veteri
vnicũvnicum erat duntaxat templum quô omnes duodecim tribus ad sacra
confluebant:
neq;neque nisi quater in anno: nam
tot erant duntaxat præcipuæ solennitates:
in nostra verò ecclesia vix sunt centum domus quæ non habeant vnum templum, cui
quotidie ab omnibus sacerdotibus seruitur:
nam illi per vices hebdomadatim
seruiebātseruiebant.
Si ergo in
seruitiũseruitium vnius præcisè templi duodecima pars populi erat conscripta,
quidnāquidnam
miraculi est si æqualis nunc pars tantę templorum multitudini administrandæ mancipetur? quandoquidem ratio mediorum à fi|
ne sumitur. Sed ait
CaietañCaietan. solis clericis qui
curam habent animarum, decimas deberi:
cuius profectò assertionis nescio quódnam
habere potuerit fundamentum: nam attulit
nullum. Enimuerò si templo illi quo
nōnon nisi
Arca testamenti custodiebatur tam numerosa
cantorũcantorum aliorumq́;aliorumque ministrantiũministrantium copia,
vt in libris Paralipoménon legitur, deputata fuit: cur
nōnon in templis nostris, quibus corpus Christi adoratur & colitur, non præter
parœcios amplior sacerdotum numerus dedicetur: quibus, vt iuxta verbum Malach. cibum habeant in domo Dei, decimæ
contribuāturcontribuantur? ¶ His autem insuper adiungamus,
sacerdotes nostros multò esse sublimioris dignitatis quàm illos: vtpote in quibus amplissimus esse debet Antistitum numerus: mox
& Canonicorum quibus ecclesiam præfulgere
cōgruitcongruit, qui adeò necesse habent ministros & familias habere. Nam si quis nobis
obijciat debere omnes in paupertate viuere,
profectò nemo esset qui huic sententiæ
refragaret̃refragaretur, si possibile esset vt tantus
clericorũclericorum
numerus,
quātusquantus necessarius est, decenti sanctitate polleret:
nānam tunc citra
aliũalium ornatũornatum populo
haberet̃haberetur in
p̃tiopretio. At quia id fieri
nōnon pōtpotest,
necesse est conditioni humanæ indulgere:
Haud
em̃enim esse
oẽsomnes possunt vt D.
MartinꝰMartinus aut
Nicolaus:
atq;atque adeò sic sacerdotes familia &
autoritate honestare, vt
populꝰpopulus eos
nōnon despicetur, sed
tanꝗ̈tanquam præcipuos reipub. colat. Quare
nulũnullum est
indecôrũindecorum si
ep̃iepiscopi, ceu alij magnates
viuātviuant: & canonici, sicuti alij nobiles: & sacerdotes, velut alij ciues.
Etem̃Etenim documentũdocumentum huiꝰhuius
rei
manifestũmanifestum est
ꝙquod in illis prouincijs vbi sacerdotes nimia egestate premuntur,
vilescũtvilescunt
in conspectu populi: atque inde sacramenta
& res sacræ eô inclinant, vbi in opprobrio
habentur. Quocircà vt aliud ineamus argumentum, non condecet sacerdotes nostros
propter sacramentorum dignitatem opifices esse,
manualesq́;manualesque operas exercere, quod
Leuitis licebat. Colligamus ergo quòd si
tātumtantum esse decet
tamq́;tamque præclarum ecclesiasticum ordinem,
cunctosq́;cunctosque adeò eius gradus
cum suis familijs perpendamus, non minor
est pars in populo quàm duodecima, seu vti
dicebant, quintadecima. ¶ Prætereà sacerdo
tes nostri vacare debent literarum studio,
atq;atque adeò hoc negotio patrimonia sua insumere. Quare reperiri non possent qui
absq;absque
aliquo proposito præmio
tātostantos facerẽtfacerent sumptus,
tantumq́;tantumque & ætatis & laborum
dispenderẽtdispenderent.
NāNam qui hoc religionis duntaxat amore facerent, quàm rarissimi essent. Quapropter consulere ecclesia debuit humano ingenio,
eiusq́;eiusque imbecillitati conniuere. Fateor
equidẽequidem ingenuè ecclesiastica sacerdotia iniquissimè esse distributa. Quare alij abundant, neque citra scandalum pompis ac
rerũrerum
luxurie exuberant, alij verò esuriunt:
tamẽtamen
si ad normam diuini iuris pro qualitate &
dignitate personarum eiusmodi fierent distributiones, constaret liquidò sanctionem
ecclesiasticam de decimarum quota
nōnon esse
superfluam, sed æquissimam.
Atq;Atque hac ratione in primitiua ecclesia vbi synceriùs colebatur fides, multi de sua substantia ecclesias locupletabant. ¶ Accedit huc quòd decimæ
non ita exactè
vbiq;vbique exoluuntur, sed multis
in locis exiliores:
suntq́;suntque cœnobia multa
atq;atque
hospitalia illarum fructibus fundata. Supra
hæc & ingruente aliqua ecclesiæ calamitate
necessarij sunt ampliores sumptus: qua ratione & regibus adiudicatus iam est bonus decimarum cumulus. Hæc igitur cuncta ecclesia maturè prospexit, dum decimas edixit.
¶ Haud ergo ad iustificandum hanc legem
est ad id suffugere opùs, quòd clerici de iustitia teneantur sua bona eleemosynis dispendere. Quare meditatissimè D. Tho. hanc rationem inter probandum conclusionem tertiam non commemorauit, sed illarum tantùm meminit quòd noster populus iustior
esse debet antiquo,
nostriq́;nostrique sacerdotes amplioris dignitatis. At verò quia lex misericordiæ perstrictiùs clericos cogit, subdit
idẽidem
sanctus Doctor bis aut ter in hac quæstione
quòd decimæ dantur sacerdotibus vt sint in
pauperes effusiùs benigni. ¶ Et quò potissi
mum propositi nostri argumentum in calce ponamus, arguitur tandem. Quota decimarum nihil aliud est quàm moderatio &
specificatio naturalis iuris: ius autem naturæ in hoc tantum decimas imperat, vt sint
ministris ecclesiæ in alimentum & stipendium: ergo quota de rigore iustitiæ ad hoc
præcisè instituta est, non in vsus pauperum.
Nam &
CaietañCaietan. ipse in præsentiarum concedit quòd decimæ quantum ad ius naturæ
in
victũvictum tantùm debentur ministris: sed ius
eleemosynarũeleemosynarum est, inquit, vt auctiores
eisdẽeisdem
sacerdotibus pro pauperibus
tribuāturtribuantur. At
verò nescio cur esset
cogẽduscogendus populus vt eleemosynas
pauperũpauperum sacerdotibus
cōcrederetconcrederet.
De hoc
autẽautem infrà loco citato. ¶ Igitur nemo
debuisset propter
illāillam excogitatam proportionem quòd clerus non sit quinquagesima
|
pars populi in hanc descendere sententiam,
quòd Clerici
teneāturteneantur de iustitia sub pœna
restitutionis sua stipendia pauperibus impertiri. Nam res tanti momenti
absq;absque ecclesiæ expresso decreto certè non est affirmanda. Dixerim excogitatam proportionem:
nam vt summatim cuncta
cōplectarcomplectar, si experientiam, qua moralis scientia nititur, consulas, nulla est ciuitas aut insigne opidum
vbi
nōnon multò plures reperias ditiores quàm
sint sacerdotes.
FictitiũFictitium ergo est dicere quòd
habeāthabeant ipsi quinquagintanouem decimas:
& singuli in reliquo populo nouem.