¶ Vtrum in foro conscientie lex canoni
*ca ciuilis vel alia etiā preceptiua semꝑ
sit seruanda. Rñ. ꝙ non in. xj. casibus.
vt colligo ex Jnno. in. c. quia pleri. de
ĩmu. ec. ⁊ de homi. in. c. sicut dignũ. ⁊ ex
cōsilio. xxj. Fe. Jo. cal. ⁊ pa. in ꝓlogo decretaliũ. ⁊ Jo. an. ĩ. c. . de vsu. ⁊ alijs.
¶ Primus quando lex positiua distinguit inter forum contentiosum ⁊ cōsciẽtie quia non seruabitur in foro peniten
tiali autoritate ipsius legis. c. tua. ⁊ q
ibi not. de sponsa. ¶ Secundus quādo
ius fundat se super presumptione ⁊ nō
super veritate: in foro conscientie at
tendimus ad veritatẽ. vt credamus cōfitenti de omnibus: quia solum agitur
de preiudicio ipsius aĩe. c. significasti.
de homi. Jdeo si sit veritas contra presumptionem nō seruabitur. vnde licet
heres non fecerit inuentarium tamen
in conscientia nō tenebitur nisi inquātũ hereditas se extẽdit. uis ius aliter
velit. presumit plus esse in hereditate. vt in aut̃. de here. ⁊ fal. nota hoc ꝓba
tur. in. d. c. tua. ⁊ in. capit. literis. in fin.
de resti. spo. ⁊ in. c. a nobis el. j. de sentẽ.
excōmu. ⁊ vide bal. ĩ. l. j. C. de sac. san. ec.
¶ Tertius quando lex non est ad vtilitatem cōmunẽ sed princeps ꝓpter vtilitatem propriam edidit. Facit. iiij. d. c.
erit autem lex. ⁊ r iniusta tunc lex ex fi
ne ẜ
ʒz. Pa. ĩ. c. canonũ. cōsti. ¶ Quartꝰ
qñ lex nō distribuit eque onere subditis. sicut debet facere bonus paterfami
lias sic est iniusta ex forma ẜm Pa. ĩ
d. c. canonũ. ¶ Quintꝰ qñ excedit antoritatem statuẽris: vt p
ʒz in statuto ep̃i ꝙ
non ligat delinquentes extra diocesim
suā ẽt suos subditos. vt in. c. vt animaꝝ
de cōsti. li. vj. facit. l. fi. C. de iur. om. iud.
⁊ sic dicitur iniusta ex autoritate. ⁊ pro
istis tribus casibus facit quod no. Bar.
in. l. vectigalia. ff. de publi. vbi dicit. ꝙ
gabella licite fraudat̃ q̃ iuste nō est ĩpo
sita. ¶ Sextus quādo est penalis. quia
ante condemnationem non tenetur q̇s
soluere ĩ aĩe foro penā. vt est gl. singula
ris ĩ. c. fraternitas. xij. q. ij. de quo dic vt
infra pena. §. iij. ¶ Septimus quādo ra
|
tionẽ seu cām. nos tñ debemꝰ eā coniecturare. ⁊ ad limtes illius limitare vel
ampliare eā iuxta theoricā doc. in. l. nō
dubiũ. C. de legi. Exẽplũ in ciuitate obsessa statuit̃ ꝙ porta ciuitatis maneant
clause. ⁊ hoc ꝓ vtilitate cōmuni. vt ĩ plu
ribꝰ pone ꝙ cōtingat hostes inseq̇ aliquos ciues. ita ꝙ ĩ dānũ cederet ciuita
tis nisi aperirent̃ porte tũc sũt aperiẽde
Qr esset nisi aperirent̃ ↄtra bonũ ⁊ vtilitatẽ cōem. verũ est ꝙ nō ꝑtinet ad quẽ
libet hoc ĩterpretari nisi ꝑiculũ sit subĩ
taneũ. Vel sit manifestum legislatorem
illud intẽdisse. s
ʒz solu. ad regẽtẽ ciuitatẽ ⁊ hmōi. Jtẽ aliud exẽplũ: statuto cauet̃ ꝙ vxore moriẽte sine liberis vir lucret̃ dimidiā dotis quāuis nō exṗmat̃
cũ tñ nos debemꝰ cōiecturare cām huius statuti. vc
ʒz sumptꝰ mariti quos facit in ducẽdo vxorẽ ad domũ nec alia cā
pōt esse. ⁊ sic si nō ducit eā nō d
ʒz lucrari
Secꝰ esset si sic lucraret̃ mulĩer sicutvir.
Qr tũc cā extimaret̃ affectꝰ maritalis: ⁊
iō etiā si non duxisset lucraret̃ hoc not.
Pa. in. c. ex publico. de cōuer. cōiuga. fa
cit q idẽ pa. no. in. c. in ĩsulis. de sta.
mona. vbi dicit ꝙ lex d
ʒz ampliari et restringi ad limites rōnis exp̃sse. etiam si
ꝟba nō patiant̃. vt in. l. adigere. §. uis
ff. de iure patrona. ⁊ in. l. cũ. pr̃. §. dul cisssmis. ff. de lega. ij. ⁊ in. l. pr̃. §. fundũ. ff.
de leg. iij. Facit. c. cũ dilecta. de ↄfir. vti.
vel inuti. ⁊ bonꝰ tex. in regula fi. de reg.
iur. li. vj. ⁊ q no. Bar. in. l. Jtẽ querit̃. §.
q̇ ĩpleto. ff. loca. ⁊ idẽ Pa. in. c. j. de iura.
calũ. dicit ꝙ etiā in penalibꝰ seu odiosis qñ rō est exp̃ssa extẽdit̃ ⁊ ampliatur
dispositio legis ad limites rōnis exp̃sse.
no. gl. in cle. j. in. ꝟ. eligat̃. de elec. ⁊ ĩ cle.
ij. in ꝟ. pileũ de vita ⁊ ho. clericoꝝ. ⁊ in
d. regula fi. ⁊ q ibi no. Dy. ⁊ Joā. an. in
mercurialibꝰ ⁊ q no. ĩ. d. §. dulcissimis
secꝰ esset in dictis penalibꝰ scm eũdẽ
Pan. ĩ. c. j. de sentẽ. ⁊ re iudi. vbi allegāret̃ simile sub terminis facilioribus vel
paribꝰ vt notat Jnno. ĩ. c. cũ speciali. de
appella. Jtẽ iste casus ꝓbat̃ rō legis
plus d
ʒz attẽdi lex ip̃a. l. j. C. q̃ sit lōg.
cōsue. ⁊ prima di. c. ↄsuetudo. vbi r lex
est quicquid rōne consistit. vnde Bal. in
c. j. de cōsti. dicit. ꝙ lex cōsistit in substātia rōnis. ⁊ bar. in. l. cum mulier. ff. solu.
ma. dicit ꝙ rō legis. ⁊ mẽs legis idẽ est:
⁊ ꝓpterea dicit gl. in. l. j. ⁊. ij. C. q̃ sit lōg.
cōsue. ꝙ nō minꝰ d
ʒz attendi rō legis
lex ipsa. hoc intellige de rōne finali que
ipsa lex ẜm bal. in. c. dilectus. el. ij. de
rescrip. ⁊ in. l. si q̇s seruo. C. de fur. dicit
ꝙ rō finalis est aĩa legis. Jte vbicũ h
ʒz
locum rō legis h
ʒz locũ etiā lex. C. de in
terdic. l. j. ẜm Archi. ⁊ sequit̃ Ge. ĩ. c. vbi
periculũ. de elec. li. vj. immo plus etia
ʒz
si verba cōtradicā vt. l. scire op
ʒz. §. aliud
in ꝟbo s
ʒz ⁊ si maxime verba legis. ff. de
execus. tuto. nō em̃ in folijs. sed in sensu cōsistit euāgeliũ. c. marchiō. j. q. j. ⁊. c.
intelligẽtis. de verbo. sic. Facit tex. in. l.
iij. C. deli. p̃te. vbi em̃ inq̇t manifestissimus est sensus testatoris interpretatio
ꝟboꝝ nus tm̃ v
ʒz vt melior sensu existat Bal. etiā in. l. cōmissorie. C. de pac.
inter emp. ⁊ vẽdi. dicit ꝙ iudici l
ʒz sit iposita necessitas seruādi statutũ scm
formā ꝓut iacet ad literā. ar. l. prime. §.
si his qui nauẽ. ff. de exercito. tñ nō habebit locũ hec necessitas: nisi saluo intellectu litera occidit spiritus viuificat. ⁊ facit ꝓ hoc glo. in. c. illo vos in. ꝟ.
pignus de pigno. Et ad iura q̃ dicunt
legẽ seruandā etiā ĩ foro aĩe. dic ꝙ veꝝ
quādo est eadem rō in vtro foro. quia
sic nō cessat in foro aĩe. ita. Rñ. Pa. in. c.
tua. ĩ fi. de vsuris ⁊ quō ratio vel cā fina
lis pōt cognosci. vide. s̃. cā. §. v. Octauꝰ
qñ verba legis nō adaptātur ad aliquẽ
casum. nec eius dispositio adaptabitur
si de mẽte aliter nō ↄstet. hoc est notabi
li dictũ Bar. in. l. iij. §. totiens. ff. de dāno ĩfec. ⁊ ĩ. l. ita aũt. ff. admini. tu. ⁊ ibi
dicit statuto cauetur ꝙ soluant̃ pro gabella de quolibet cōtractu sex denarij
pro libra istud non habebit locu
ʒz in re
inextimabili. cũ verba non adaptan
tur. nec dispositio. Facit. c. identitatibus. §. sed cũ eas. ⁊ ibi Ge. de elec. libr.
vj. ⁊ bar. in. l. constitutu
ʒz. ff. de testa. mi.
Nonus qñ lex ciuilis l
ʒz non sit improbata de iure canonico fouet lucrũ odio
|
sum ꝓximo vel rigorẽ quẽdā. exẽplum
in. c. filius noster de testa. vbi l
ʒz lex ciui
lis disponat valere legatum rei aliene
tñ non est seruanda in foro anime quia
fouet lucrum odiosum heredi: nec ẽ fun
data suꝑ naturali equitate a ꝑte nō con
stito de voluntate dfuncti. ⁊ facit in si
mili. c. ex parte in fi. de censi. ⁊. c. dilecti
de iudi. ⁊. c. j. de dolo ⁊ cōtu. de quo dic.
vt. s̃. legatũ. j. §. xiij. Decimus qñ lex ẽ
iniusta siue ex forma vł ex sine vł ex au
ctoritate vt dictũ ẽ. iij. iiij. ⁊. v. casu siue
etiā qualitercũ inducat ad pctm̃ ↄtra
legẽ dei aut iuris canōici vt sunt leges
que ↄceduntvsuras. contra. c. suꝑ eo de
vsuris. Jtẽ que cōcedunt incantatiōes
cōtra ventos ⁊ nubes sicut. l. eoꝝ. C. de
male. ⁊ mat. cōtra. xxvj. q. v. ⁊. vj. in multis. c. notata. Jtẽ que concedunt prescri
ptionẽ cũ mala fide cōtra regulā possessor. de reg. iur. li. vj. Jtem que permit
tunt deceptionẽ inter cōtrahentesvs
ad dimidiā. cōtra illud q̇ nō egit dolu
ʒz
⁊ c. Jtẽ q̃ noluit aliquẽ obligari ex nudo
pacto cōtra. c. iuramenti. xxij. q. v. Jtẽ q̃
nolũtvalere legata ad pias cās nisi per
tot testes probent̃ ↄ̃. c. relatũ. el. j. ⁊. c. cũ
esses. ⁊. c. iudicāte de testamẽtis. Jte
ʒz q̃
nolũt teneri heredem ex delicto defun
cti. ↄ̃ not̃. in. c. in lr̃is de rapto. ⁊ ĩ. c. tua
nos de vsuris. Jtẽ q̃nolũt spuriũ alẽdũ
contra naturalẽ pietatẽ. Jiẽ. que ꝓhibent vel p̃mittũt aut disponũt suꝑ con
trahendis matrimonijij dissoluendis ⁊
hmōi cōtra canones. Jtẽ que ꝓhibẽt cō
prehẽsa
ʒz in adulteri teneri in. l. crimẽ ⁊
l. castitati. C. de adu. ↄ̃. §. subaudit̃. xxxj.
q. j. intellige sivult corrigere se. Jtẽ q̃ cō
cedũt cōcubinatũ ↄtra illud exo. xx. nō
mechaberis. Jtẽ que priuate ꝑsone ↄcedunt homi cidiu
ʒz contra illud. nō occides. ⁊ de hmōi habes in locis suis diffusius. Aduerte tamen ꝙ quando lex
vel statutum aliquid denegat propter
equum bonũ pnblicu
ʒz. vt puta. ꝙ non
soluens gabellā nō audiat̃. vel instrumẽtũ q nō ẽ registratũ in libris cōis
reputat̃ falsu
ʒz habebit locũ ĩ ↄscientia
etiā ẜm Bal. ĩ. c. si q̇s ꝑ trigĩta. si de feu
do. ↄtrouer. fue. Jtẽ exẽplificat Bar. in
extrauagāti ad reprĩmẽdũ ĩ ꝟbo denũ
tiatione
ʒz in macedoniano ⁊ veleiano.
quod no. Vndecimꝰ. qñ lex ciuilis non
fuit moribꝰ vtentium recepta et canon
non disponit aliter expresse nō obligat
de necessitate vt no. Pa. in. c. literas de
iura calum. De lege canonica vel statu
to. dic. vt. s̃. constitutio. §. j. quando nō
fuit moribus recepta.