Lemma
Pactum

Pactum

autem dicitur a pactione. inde est pacis nomẽ appellatũ. ⁊ est pactio duoꝝ pluriũve in idẽ placitum seu cōsensus vt dicit tex. in. l. j. ff. de pac. Et iō oĩs contractꝰ generaliter dicitur pactũ sʒz cũ habeat no mẽ specificũ ab ipso contractu denomi natur vt vẽditio locatio. cum vero non habet nomen dr̃ pactum a genere.

Adde intum dr̃ ꝙ pactũ est duorũ cōsensus procedere ĩ pacto expresso. Sed pactum tacitum pōt intelligi pactum esse cum his qui erant absentes. ⁊ simul non consenserunt: ita Bar. in. l. si creditores in fi. C. de pac. ⁊ Alexan. in l. ij. col. j. cum concor. ibi per eum signa tis. C. eodem.
¶ Que dr̃ia est inter pactũ pollicitatio
1
*nẽ cōuẽtionẽ stipulationẽ ⁊ ꝓmissionẽ Rñ. ꝙ pactũ est cōsensus duorum vel pluriũ ad aliquid faciendũ vel dandũ verbis expressum. ita ꝙ verba p̃mittāt̃ a ꝓmittẽte ⁊ consequenter a recipiẽte. Si vero verba p̃mittant̃ a recipiẽte sic erit stipulatio exempluʒz dabis mihi. x. Rñ. dabo ꝓmittis facere sic ⁊ tu rñdes ꝓmitto. insti. de ver. obli. in prĩci. Polli citatio vero est solius offerẽtis promissio nec requiritur presentia persone cui fit pollicitatio. l. j. ⁊. l. peccatũ. ff.  polł. Et no. glo. in Cle. romani de iureiurā. gl. in. l. j. C. de iur. do. Dicens ꝙ pollici ratio fit sine interrogatione preceden|te. ff. de polli. l. iiij. promissio cōiter fit ro gatiōe. de quo dic. vt. j. Pollicitatio. in prin. ⁊ pōt ꝓmissio profiteri vł ad polli citationẽ vel ad stipulationẽ. vł ad nu dũ pactuʒz. ff. de edi. edic. l. scieñ. §. dictũ a ꝓmissio. Cōuentio vero est nomẽ ma gis gñale  pctm̃  scholares in scho lis ⁊ fratres in. c. cōueniret dicũtur. ff. eo. l. j. ꝑ conuentionis verbum.
¶ Quottuplex ẽ pactũ. Rñ. duplex ali
2
*vestitum aliud nudum.
¶ Sedquomodo dicatur pactũvestitũ.
3
*Rñ. ꝙ. vj. modis. Primo re. secũdo ꝟbis s. stipulādo. tertio literis. quarto cōsen su. ⁊ de his habes exẽpla. s̃. obligatio. .§. iij. v. coherẽtiā contractus putavẽdi di tibi domũ cũ tali pacto ꝙ ego debeā morari in ipsa domo ꝑ annũ q q̇dem valet.  vestitur coherẽtia contractus s. vẽditionis. ałs esset nudũ. vj. interuẽ tu rei. puta promisi tibi aliq̇d dare vt faceres mihi. vel dares ali. Vnde statim cũ dedero tibi q ꝓmisi vestit̃ pactum ex parte mea. ⁊ ideo interuentu eius es mihi obligatus ad faciẽdũ q ꝓmisist. ꝓbātur ista insti. de verb. ob. Nudũ vero dicitur quādo non vestitũ aliquo predictorũ sed est in meris ⁊ pu ris finibus cōuentionis verbi gratia ꝓ misit tibi dare cẽtũ sine aliqua interto gatiōe p̃cedẽti vł chirographo ⁊ hmōi ⁊ cōsentis aliter si non consentiat non erit peccatum sed pollicitatio de quovi de in. l. iurisgentiũ. §. igit̃. ff. de pac. Si militer dicitur nudũ qñ non continet causam quia traditio rei sine causa nul lius est efficacie. l. nũ nuda traditio. ff. de acqui. re. do. habes tñ aliquas fal lentias quas vide in Pañ. in. c. si cautio. de fide. instru.
¶ Vtruʒz ex nudo pacto siue ex sola pro
4
*missiōe hō obliget̃. Rñ. ꝙ de iure cano nico ⁊ ĩ cōsciẽtia sic sub pena mortalis peccati. vt no. ĩ. c. j. de pac. ⁊ in. c. Juramẽti. xxij. q. v. Q limito verũ ẜm collectariũ ⁊ sequitur Pā. in. c. prudẽtes de don. ⁊ ĩ. c. si cautio de fid. instru. quādo exprimitur causa vt promitto tibi decẽ  vẽdidisti mihi talẽ rẽ vel mutuo cōcessisti ⁊ hmōi  si sit nudum sic ꝙ nul la causa est adiecta nō obligat etiaʒz in cōscientia. Rō  presumitur per errorā promississe. Et sic non pōt allegari obli gatio naturalis cũ nihil si tam contra riũ consensui  error xxix. q. j. §. j. ⁊. l. si ꝑ errorẽ. ff. de iur. om. iud. Aduerte tamẽ ꝙ si quis dicit promitto tibi cẽtum donare ꝙ tũc liberalitas ꝓmissiōis p̃sumitur causa donādi ⁊ sic non est sine causa. Similiter si ꝓmittitur aliquid lo co pio.  presumitur obligasse se fauore pie cause nec presumitur ibi error. c. fi. de suc. ab inte Limito etiā ⁊ verũ ꝙ ex nudo pacto obligat̃. s. quando nude paciscẽs habuit animũ obligādi se  ẜm cōmuniter Theologos in. iiij. dist. xxxvij. nemo ex quacũ ꝓmissiōe obligatur. nisi q̇ hʒz animũ obligandi se. fa cit. c. literarũ de voto. ⁊. l. obligationuʒz la. j. ff.  act. ⁊ ob. Alias sinō habuit ani mũ obligādi nō tenetur sub pena mor talis peccati ad pactũ nudũ seruādum nisi subesset causa q̃ ad hoc obligaret de necessitate precepti puta ꝓmisi pr̃i meo vestẽ qui moritur ex frigore  tenetur. uis nō habuerit animũ obligā di se datur. iij. limitatio. s. si cōditio vel rationalis causa nō aduenit postea q̃ si a patri affuisset nō promisisset. quia si talis causa adueniret et propterea nō impleat nudum pactum non peccaret mortaliter secundum Jo. de notho. in iij. di. xxxviij. ⁊ secundum. scilicet. Tho. secunda secunde. q. xj. ꝙ bene. no. Adde ⁊ quartum. s. quod sit honestũ licitũ possibile ⁊ c. de quibus. j. dico de pacto vestito.
¶ Vtrum oriatur actio ex nudo pacto.
5
*Rñ. Jnno. ĩ. c. nouit de iudi. ⁊ multi alij ꝙ non sed solũ competit officiũ iudicis implorare. Sʒz ego credo ꝙ oriatur de iure canonico vt tenet Hos. Jo. an. do. Anto. ⁊ Pa. cũ gl. in. di c. j. de pac. ⁊ Ar. in. c. quicũ suffragio. xij. q. ij. ad minꝰ cōditiōe ex cautione predicti. c. iuramẽ ti. ꝙ intellige ĩ casu qñ obligat ad mor tale peccatum alias non.
¶ Vtrũ oẽ pctm̃ vestitũ obliget. Rñ. ꝙ
6
* | nō. vt no. Pau. in. c. pactiones de pac. ⁊ quādo hoc sit ꝙ nō obligat. dic vt dixi s̃. iuramentũ. v.  vbi iuramẽtum non obliget nec pactũ itẽ pactũ dolo initũ nō valet. cũ vniuersoꝝ de rerũ permut. Jntellige quo ad dolosuʒz. Jtẽ si sit alte ri captiosum. ff. de rescin. vẽdi. l. si id q pure in fi. Jtẽ ea q̃ ꝓmittunt̃ ob nimiā reuerentiā alicuiꝰ non obligāt̃. l. j. ff. q̃. re. act. nō da. Jtẽ qñ pactũ continet tur pitudinẽ. l. si vnꝰ. §. pacta q̃ turpẽ cām ff. de pac. ⁊ oẽ pactũ ↄtra ius dr̃ turpe. c. faciat hō. xij. q. ij. ẜʒz tñ distinctionẽ de qua in §. viij. Jtẽ pactũ in cōuentiōibꝰ innoĩatis nō obligat si ille cũ quo ↄtra xit nō ĩplet ex parte sua cōtractuʒz. vt. l. naturalis §. j. ff. de pre. ꝟ. ⁊. l. ex placito. C.  re. permu. Jdeo cũ q̇s ↄuenit cũ ali quo dare sibi centũ vt nũ  petat tale quid talis nũ poterit petere centum quia nũ potest implere quia semper poterit petere. secus si conuentio fiat. promitto tibi centum si remittas mihi fideicōmissuʒz quia talis poterit petere eo quia potest remissionem facere. hoc Bart. C. de pac. l. conditionis.
¶ Vtrum pactum initum per fratres
7
*minores vł predicatores aut alios mẽ dicātes cum rectoribus parochialiuʒz ecclesiaruʒz super iuribus parochialibus puta exhibitione sacramentoruʒz. Jure funerādi ⁊ similibus vł suꝑ alijs quibuscũ valeat. Rñ. ꝙ si factũ est ꝑ guardianos vel priores cũ cōsensu suo rũ conuentuum vel locorum valet. licʒz nō interuenerit licentia sui generalis. aut principalis. aut capituli. aut sedis apostolice quo ad fratres minores. Dũ modo alias sit honestuʒz ⁊ licitũ de pac. c.  quidem vl. li. vj.
¶ Vtrum pactum iuramẽto firmatum
8
*ꝙ in se cōtinet turpitudinem. s. peccati vel est cōtra ius valeat. Rñ. Pau. ĩ. c. pa ctiōes de pac. ꝙ si cōtinet turpitudinẽ ex parte vtrius. s. iurantis ⁊ recipientis non valet. xxij. q. iiij. per totum. Similiter si cōtinet turpitudinem solũ ex parte iurātis vt in regula nō est obligatorium li. vj. Si vero solum continet turpitudinẽ ex parte recipientis sic tenet ⁊ obligat. c. debitores  iureiu. Rō: quia iuramẽtuʒz principaliter dirigit̃ ĩ deũ in quo nulla potest versari turpitu do. Si vero non est firmatum iuramẽto an obliget. Vide. s̃. Obligatio. §. x.
¶ Vtruʒz pactum de non cedendo bo
9
*nis suisvaleat. Rñ. Pa. in. d. c. pactiōes ꝙ sic nisi sit notoria paupertas  tũc il licitũ est  in effectu tũc vr̃ se obligare ad carceres quod non potest cum dñs sit dñs membroruʒz suorum.
¶ Vtrum pactum factũ patri a filia dũ
10
*nuptui traderetur. ꝙ dote cōtenta nullũ ad bona patrimonialia habebit recursum teneat. Rñ. ꝙ nō nisi sit iuramẽ to firmatum. de pac. c. uis li. vj.
¶ Vtrũ pactũ q ẽ de substātia ↄ̃ctus
11
*nec ↄtinet turpitudinẽ valeat. Rñ. ꝙ si ponatur ꝑ viā modi vitiat̃ ⁊ nōvitiat ẜʒz Fran. de rāpo. in repe. l. fi. C. de cōdi. ab causaʒz. Vnde pactũ ꝙ p̃cariũ duret inuito dño nō vʒz vt in. c. p̃cario de p̃ca. ⁊. l. cũ precario. ff. de p̃ca. Similiter si cō stituo ꝓcuratorẽ ⁊ ꝓmitto nō reuocare nōvalet. ita dicit Bar. ĩ. d. l. cũ precario. ⁊ Ange. in. l. ij. ff. de ꝓcu. Et Bal. in l. ꝑ petuũ. ff. de ꝓcur. ⁊ si ꝓmisit sub pena nō tenetur ad penā reuocādo. facit gl. in. c. ij. de consue. lib. vj. ⁊ Ang. in consi. ccxxij. Sed si apponatur per viam con ditionis non vitiatur sed vitiat. facit c. fi. de cond. appo. ⁊ quod not. bart. in autẽ. ingressi. C. de sa. san. eccle. Sed contra videtur. l. vbi mortis causa ita donatur. ff. de dona. causa mortis sol. vt ibi per Bar.
¶ Promitto tibi ter te hospitari in do
12
*mo mea: stas ꝑ multos annos ꝙ nō ve nis nũq̇d petere poteris extimationẽ. Rñ. Jo. an ĩ addi. ad Spe. de cẽsi. refert suos magistros disputasse ꝙ non. ⁊ sic tene lʒz videatur ꝙ teneatur per ti. fi. de alimen. ⁊ cib. lega.
¶ Pactũ de hereditate viuentis regu
13
*lariter nō valet:  inducit votũ captan de mortis. vt. l. fi. C. de pac. ⁊ ibi ꝑ doc. ⁊ ꝑ Bal. in. li. de vsibus feu. de feudo dato. ĩuicẽ. l. ↄmissorie. c. siq̇s. ⁊ ꝑ cāonistao | in. c. venerabilem de ele. ⁊ Pa. ĩ. c. nulla de cōce. preben. Et ibi sic distinguẽdo dicit ꝙ aut pactũ de futura successione fit ad cōseruandā legitimā successionẽ ⁊ sic vʒz. vt insti. de legi. agn. succes. §. fi.  pactũ ẽ legi ↄsentaneũ. Aut fit ad le gitimā successionẽ minuendā. ⁊ tũc va let. l. pactũ. ff. de pact. Sed si iuramẽto firmeturvalebit in. c. ij. de pac. li. vj. aut fit ad legitimā successioneʒz perdẽdam seu ad tollẽdā liberā testamenti factio nẽ. ⁊ sic nō vʒz  cōtra bonos mores vt l. stipulatio hoc mō. ff. de ꝟb. ob. Adeo ꝙ ẜm Bar. etiaʒz iuramento non firma tur per regulā nō est obligatoriũ de re. iu. li. vj. vt in. d. l. stipulatio no. ⁊ in. l. fi. C. de pac. Sed ego nō credo ꝙ lʒz sit cōtra bonos mores non tamẽ naturales sed solum ciuiles. et ideo firmatur. di. ca. ij. de pact.
¶ Vtrum habens parẽtes magnos qͦs
14
*timet ⁊ volẽs ꝓuidere aĩe sue relinquit medietatẽ oĩm bonoꝝ suoꝝ pauperibꝰ ⁊ dicit si cōtingeret me facere aliud te stamẽtũ ĩ qua ↄsanguineos meos insti tuerẽ per q reuocaret̃ pñs iudiciũ ex nũc. ibi. p. notario. publico tā persōe publice stipulāti ⁊ recipiẽti pro dictis pauperibꝰ dono irreuocabiliter ⁊ inter viuos dictā medietatem bonoruʒz meo rũ constituens me ex nunc causa possidere p̃cario noĩe. facit tandẽ ali testm̃ Mō q̃ritur vtrũ pauꝑes valeant aliq̇d habere ex tali donatione. Rñ. Bal. vbi s̃. ꝙ fuerũt opinio. vna ꝙ sic que est do mini Dy. ff. de testamen. l. heredes palam. §. fi. ⁊ in regu. quod semel placuit. de re. iur. li. vj. Alia ꝙ nō.  iste contractus donationis vr̃ impedire liberam testamenti factionẽ. ff. de. ꝟ. ob. l. stipulatio hoc mō. Sed aduerte ꝙ nos sumus extra casum docto. Nam hic inter uenit traditio vnde ⁊ si donatio esset in firma ⁊ sine cā tamen dñsvolẽs trāsfer re dñiũ trāsfert. ff. de ↄdi. ob causam. l. iij. §. subtiliꝰ. vel  cā est ipsa liberalitas. vt. ff. de do. l. hoc iur̃. Jtem ipsa pie tas. vt. ff. de cond. indebi. l. cum is. §. si in ea opinione sit mulier ⁊ no. insti. de obli. que ex quasi cōtractu. §. ex quibus dam. ad hec. C. de sa. san. ec. l. fi. volẽs er go sustinere opi. Dyn. faciat ꝙ ꝓcedat̃ ad traditiōis actũ qui etiam sub condĩ tione fieri potest. vt. ff. de acqui. po. l. q̇ absenti. ⁊ cautiꝰ si interueniat traditio corporalis  si precaria quia precariuʒz forte nō valet. Tu cogita: ego dimitto te sine decisiōe. hec Bal. Sʒz tu tene ꝙ si vʒz valeat donec alicui publice ꝑsone ĩ ter viuos sub tali conditione tradat  sic valebit indubitanter.
¶ Vtrum cum vir faciat testm̃ ⁊ legat
15
*vxori certũ quid hoc acto ꝙ si mutaret testamẽtum siue non ista vxor iure do natiōis inter viuos debeat habere certā domũ quam sibi legauerat ⁊ demuʒz mutauit testamẽtum nulla facta mentione de dicta donatiōe. An multer debeat habere dictā domũvidetur ꝙ non d. l. stipulutio hoc modo. Contrariũ dico quia ista donatio est presens ⁊ pura quia dixit. siue mutauero siue non. ⁊ iō nō est apposita in penam testamẽti mu tati. Caue tamen quia nisi interuenerit traditio nō cōfirmatur morte ⁊ sufficit traditio interueniat tꝑe donationis vł postea viuo donante. ff. de do. inter vi. ⁊ vx. l. papinia. alias incipit si quis pro vxore. ⁊ ar. in. l. ij. C. si quis alteri vel sibi. hec Bal. vbi. s̃.
¶ Quomodo interpretātur peccata ob
16
*scura. Rñ. ꝙ in dubio cōtra eum qui ea apposuit ⁊ potuit apertius  clarare. ff. de pac. l. veteribus.
¶ Pactũ legis ↄmissorie quid est. Rñ. ĩ
17
*cōtractu vẽditionis est pactio qua red ditur in emptũ ꝙ venditũ est si nō seruatur ꝙ est promissuʒz. vt in. l. j. ⁊. ij. ff. de le. cōmissoria ⁊ fit ita vẽdo tibi funduʒz ⁊ si. j. talẽ diem non solueris preciũ inemptum sit. Jn pignore auteʒz fit sic ni si luceris pignus. j. certũ tempus sit ꝑ ditum vel sit mihi pro soluto.
¶ Vtꝝ gñaliter sit reprobatũ. Rñ. ꝙ nō
18
*vt. ff. de le. cō. per totum vbi ptʒz ꝙ valet in ↄtractu vẽditiōis sʒz in pignore gña liter est reprobatuʒz. vt. ĩ. l. fi. C.  pac. pi gn. ⁊ in. c. significante de pigno. ⁊ ideo | ipso nō obstāte pignꝰ est restituẽdũ ni si iurasset ĩ tali pcō. vt ĩ. d. c. significāte. ¶ Vtꝝ istud sit pcm̃. l. ↄmissorie pigno
19
*ro tibi hāc rẽ ⁊ si nō lucro infra mẽsem nũ possiʒz luere. Rñ. Bal. vbi. s̃. de vsu. feu. de feudo dato ĩuicẽ. l. cō. ꝙ sic lʒz nō dicat̃ ꝙ dominiũ sit apud creditorẽ. ista est gl. no. in. l. vlt. C. de pac. pigno.
¶ Vtrũ possitfieri istud pcm̃ cũ fideius
20
*sore vʒz si nō extraxero te de obligatiōe ꝙ pignus q pro indẽnitate tibi dedi loco indẽnitatis sit tuũ. Rñ. Bald. vbi. s̃. gl. dicit hic ꝙ valet:  speciale est in his q̇ pro alio sunt obligati  hoc modo possunt indẽnes seruari vt. ff. de cōtrahen. emp. in fi.
¶ Vtrum in dote valeat hoc pactum si
21
*tibi pecuniā nō restituero talẽ funduʒz loco ꝑmutatiōis assigno. Rñ. Bal. vbi s̃. videt̃ ꝙ sic.  ista est quedaʒz ꝑmutatio. vt. ff. de iur. do. l. ita constante. ⁊. l. fi. Jtẽ speciale videt̃ in dote. vt. ff. de sol. l. Calipodius.
¶ Vtrũ valeat istud pactuʒz obligo tibi
22
*talẽ fundum ꝓ. x. ⁊ si nō soluero tibi. j. mẽsem habeas eũ emptũ iusto pretio. Rñ. Bal. vbi. s̃. ꝙ sic ⁊ est mirabile ꝙ lʒz nō sit collatũ in alicuius arbitrium de clarādi p̃tiũ: valet  istud pcm̃ est ꝑs alteriꝰ cōtractꝰ validi iste est casus mirabilis. ff. de pig. l. si fundus. §. fi.
¶ Vtrũ cum mutuasti mihi. x. nullo pi
23
*gnore constituto hoc acto ꝙ si non soluero. j. mẽsem talis domꝰ mea sit tua ꝓ illis. x. valeat tale pcm̃. Rñ. q̇. s̃. ibidem ꝙ sic  non est pactũ pignoris vt. d. l. fi. ff. de contrahen. emp. vbi tex. est not. ¶ Vtrum cũ pactum. l. commissorie est
24
*appositum non ipsi contractui pignoris sed diu postea valeat. Rñ. qui. s̃. ibi dem ꝙ sic. vt. ff. de pigno. ac. l. titius vel vbi interuenit pactum rogatu debitoris ⁊ eius gratia non voragine credito ris. ⁊ dicunt ꝙ ex interuallo valet ad ex cipiendum non ad agendum vt refert Bar. in. d. l. calipodius.
Pala

Pala

r lineꝰ pānus cōsecratus qui extendit̃ suꝑ altare suꝑ quo ex tẽdit̃ corpale ⁊ a quo dʒz bñdici. Vide s̃. Benedictio. §. j.
Palium

Palium

vt hic summit̃ ẽ spāle orna mẽtũ archic p̃oꝝ ĩ quo plenitudo officij confertur de autoritate ⁊ vsu pal. c. nisi specialis.

De notatis in hoc. §. ⁊ an palium archiep̃i annumeret̃ inter pontificalia ⁊ an possit eo archiepiscopus vti extra suam diocesim no. Spe. in ti. de instru. edi. §. vj. ver. quid de his.
¶ Quando dʒz peti. Rñ. infra tres men
1
*ses a tꝑe cōsecrationis vel confirmatio nis si ante non fuit consecratus aliter potest remoueri. c. quoniam. c. di. nec an te dʒz se archiepiscopum nominare. d. c. nisi. Nec etiam pōt ante habeat ip̃m paliũ cōciliũ ↄuocare. ↄficere. Chrisma. dedicare basilicas: ordinare clericos. nec episcopos consecrare. c. ꝙ sicut de elect. §. placet.
¶ Vtrũ ar chiep̃s possit suum paliũ al
2
*teri accommodare. Rñ. ꝙ non. immo dʒz cũ eo sepeliri.  ꝑsonā eiꝰ nō trāsit. c. ex tuarum. ⁊. c. ad hoc de aut̃. ⁊ vs. pa.
¶ Vtrum semper debeat celebrare cum
3
*palio archsepiscopus. Rñ. ꝙ tam in sua  ĩ aliena diocesi potest abs palio celebrare vel sādalis. Jn sua ꝟo diocesi nō semꝑ dʒz celebrare cũ palio sʒz tantuʒz in diebus illis q̇ in ecclesie sue priuilegijs sunt expressi: extra ecclesiam non dʒz eo vti vt in processionibꝰ. c. fi. de autoritate ⁊ vsu pa.
¶ Aqͦ dʒz peti. Rñ. ꝙ a Papa. d. c. qm̃ et
4
*etiā a patriarcha. c. antiqua. de priuile.
Papa

Papa

summus est ĩter oẽs  ip̃e so lus hʒz plenitudinẽ ptātis. vt pʒz. ij. q. vj. qui se scit.

De notatis ĩ hoc. §. ⁊ quod papa re putatur sanctus ⁊ presumat̃ arbitrio ce lesti no. Bald. in. l. j. C. de summa. tri. ⁊ quam potestatem habeat no. Bald. et Saly. in. l. rescripta. C. de preci. impe. of fer. ⁊ an in spiritualibus not. Bald. in l. ij. in. vj. questio. de ser. ⁊ aqua. ⁊ potest cum infami dispensare. Barto. nota. in l. infamẽ. ff. de publ. iudic. ⁊ in. l. j. §. de qua de postu.
¶ Vtrũ papa possit dispẽsare in oĩbus
1
* | p̃ceptis moralibꝰ legis nature vel dinine. Rñ. Canoniste ĩ. c. lr̃as de re. spo. ⁊ ĩ. c. ꝓposuit de ↄces. p̃b. ⁊ ĩ. c. cũ ad mo nasterium de statu. mo. ⁊ in. c. per vene rabilẽ q̇ filij sunt legi. varie ⁊ cōfuse loquunt̃ nec ex eoꝝ doctrina pōt hec que stio declarari. Sʒz vt clare intelligat̃ sic distĩguo vt colligo ex doctrina Sco. in iij. di. xxxvij. ⁊ Alex. ĩ. iij. parte ⁊ habet̃ in. v. quol. q. xxix. ⁊ Franc. in. ij. snĩaruʒz ꝙ sunt aliqua de lege nature seu diuĩa tā ṗncipia practice. no. ex terminis q̃ sunt hec finale bonũ est appetẽdũ malũ ĩtellige moris ẽ fugiẽdũ  aut auer tit a finali bono vt est cupiditas mortalis. Aut retrahit ab ip̃o vt est cupidi tas venialis ⁊ ista sunt oĩno indispẽsa bilia. Aliqua sunt de lege nature vt cō clusiones necessario sequẽtes ex princi pijs p̃dictis vt ista deus est diligẽdus ⁊ ꝓximus. Et ĩ istis nulla pōt cadere di spẽsatio vnde isto modo ius naturale dicit̃ immutabile vt dicit̃ in. c. ius naturale. §. j. di. v. rō est  rō legis que est id ꝙ debẽt p̃dicta duo ṗncipia ab eis nō pōt separari in aliqͦ casu. Vñ  primũ p̃ceptũ decalogi ⁊ ẜʒz sũt de hmōi. Jō simpłr sunt in dispẽsabilia. Tertiũ ꝟop̃ceptũ tũ ad cultũ deo exhibẽdũ aliqñ siłr ẽ de hmōi. Jō tũ ad hoc est dispẽsabile lʒz quo ad determinationẽ tꝑis sit dispẽsabile. vt pʒz in. c. lʒz ⁊. c. cōquestus de ferijs. Sunt ⁊ alia de lege nature nō tā ṗncipia aut cōclusiōes necessario a primis principijs deducte sed  sunt multũ cōsona p̃dictis ṗncipijs ⁊ cōclusionibꝰ cuiusmodi sunt pre cepta sce tabule ⁊ oĩa moralia data in l. moysi ⁊ euāgelica. ex prĩo em̃ ṗncipio ⁊ cōclusiōibus necessarijs sequẽtibus ex eo nō est quo ad ꝓximũ nisi vnũ pre ceptum. s. diliges eũ sed  ꝓximꝰ fuit mutatus per peccatum ⁊ factꝰ pronus od malũ ideo addita fuerũt plura precepta tan multũ cōsona primis prin cipijs et conclusionibus predictis Et in istis tũ ad rōnẽ ipsoꝝ nō potest ca dere dispensatio sed bene tum ad ob feruantiam sanctionum sicut ⁊ aug. in li. ↄfe ssi. ponit exẽplũ dicẽs ꝙ sicut modicina est ars immutabilis tñ medicꝰ aliqñ mutat p̃cepta languentis ⁊ tñ rō p̃cepti artis. in se est immutabilis. vnde lʒz papa nō possit dispẽsare vniuersałr ĩ p̃ceptis sce tabule  vt cōiter ⁊ ĩ pluribꝰ in eis inest rō legis. Vñ si occurreret casus ꝑticularis in quo defice ret rō legis ꝓpter causas speciales impediẽtes obseruationẽ p̃ceptoꝝ legis ex applicatiōe ipsoꝝ ad diuersas mate rias. tũc Papa posset dispẽsare ałr vt dicit Ricar. ĩ. iiij. dist. xxxvij. nō videret̃ deꝰ fuisse bonꝰ pr̃familias nisi dimisiset pastorẽ suꝑ gregẽ suũ q̇ posset ↄsule re oĩbꝰ occurrẽtibus ⁊ necessario expediẽdis. Nec etiā posset dici ꝙ papa sit gñalis cōmissariꝰ dei assumptꝰ ĩ plenitudine potestatis cuiꝰ ↄ̃riũ determina tur. ij. q. vj. c. q̇ se scit. ⁊. xxiiij. q. j. qcũ. Et ꝙ dico de p̃ceptis sce tabule ideʒz dic de oĩbꝰ p̃ceptis veteris ⁊ noui testĩ. Vnde. d. Archi. flo. ĩ summa dicit se audiuisse a fidedignis ꝙ papa martinus v. habita cōsultatiōe cũ multis doctissi mis viris ĩ sacra theologia ⁊ iure cano nico dispẽsauit cũ qͦdā q̇ acceperat ger manā suā invxorẽ ꝓpter multa mala ⁊ scādala q̃ euenissent si eā dimisisset ⁊ q̃ euitari nō poterāt nisi sic dispẽsaret̃. et idẽ ego dico de similibꝰ. ar. ij. q. j. c. mul ti in fi. ⁊. d. c. q̇ se scit cũ si. Et sic ẜm hāc distĩctionẽ ĩtellige ⁊ limita. d. c. lr̃as et siłia q̃ vident̃ dicere ꝙ ↄ̃ legẽ diuinā ⁊ euāgelicā aut apłicā non pōt papa di spẽsare. vt ĩ. c. sunt q̃dā. xxv. q. j. Qr veꝝ est vbi rō legis nō cessat. Et ĩ predicta opi. cōcurrũt oẽs canoniste si bñ intellĩ gant̃. qñ dicũt ꝙ papa pōt declarare in terpretari ⁊ limitare ac distĩguere ius diuinũ ꝙ nihil aliud ẽ dicere nisi vide re vbi rō cessat vel nō vt sic nō dispẽset vel dispenset. ⁊ sic tene firmiter.
¶ Sed quis poterit quando ratio le
2
*gis deficit in aliquo casu. Rñ. ꝙ istud aliquando habemus ex exemplo ipsiꝰ dei qui multotiens dispensauit in sua lege. Vnde ĩ simili casu possumꝰ ⁊ nos cognoscere. Sed quando talis dispen|satiōis vel similis nō habemus exẽplũ in sacra scriptura tũc ad solũ papā ꝑti net ipsiꝰ declaratio cui dictũ est Quod cũ ligaueris suꝑ terrā in. d. c. quodcũ  qui q̇dẽ multa declarauit vt in mate ria voti. Juramẽti ⁊ hmōi ⁊ aliqñ etiam ex ipsa nr̃a rōne colligimꝰ vt facimꝰ in gladio deposito quẽ dicimꝰ nō fore red den. deponẽti effecto furioso. vt in. c. ne quis. xxij. q. ij. ⁊ similibꝰ. Vnde firmiter credo ꝙ si aliq̇s petẽs dispensationem in aliquo casu cōtra legẽ dei nō ĩterponat importunitatẽ munerũ vel precũ sʒz simpliciter ponet se in manibus ipsius pape exprimẽdo casum suũ ꝙ deus nō permittet errare vicarium suum in disspensando.
¶ Vtrũ papa possit dispensare in oĩbꝰ
3
*que sũt iuris positiui. Rñ. ꝙ quāuis ali q̇ canoniste teneāt ꝙ nō pōt dispensare ↄtra statum vniuersalẽ ecclesie. vt ĩ. d. c. sunt quidā. Jtẽ in his ĩ quibus decolo raret̃ status ecclesie ꝑ. c. ⁊ si illa. j. q. vij. ego tñ dico ꝙ vniuersałr pōt dispensa re. sʒz tñ nō esset tolerādus si dispensaret contra predicta sine rationabili cau sa pur dispensatio teneret ⁊ sic tenetur communiter.
¶ Vtrũ papa possit dispẽsare in gradi
4
*bus ↄsanguinitatis nō solũ ꝓut nũc sʒz etiā ꝓut ex tũc. Rñ. ẜm Jo. an. in. c. ꝑ ve nerabilẽ q̇ filij sunt legiti. ꝙ si ↄ̃ctuʒz est in gradu ꝓhibito diuĩa lege pōt dispẽ sare ꝓut nũc sʒz nō ꝓut tũc. s. vt filij sint legitimi q̇ añ dispẽsationẽ nati fuerāt. Sʒz ĩ matrimonio humana lege ꝓhibito pōt dispẽsare nedũ ꝓut nũc sʒz etiam ꝓut ex tũc. Q limito veꝝ quo ad istud vltimũ nisi ius esset q̃situm alteri puta  patre mortuo successerũt iam agnati vnde lʒz postea legitimaret filiũ nō excluderet agnatos. sed inre querẽdo valeret. vide legitimato. §. j. ⁊. ij.
¶ Vtrum possit dispensare in bigamia
5
*vide. s̃. bigamia.
¶ Sʒz q̇d de obligatiōe q̃sita laico qui
6
*ei nō subest qͦ ad tꝑalẽ iurisditionem. Rñ. pa. ĩ. c. ij.  voto ꝙ si talis obligatio solũ cōtrahit̃ ex fidei p̃statione sic papa potest ex causa ab ea absoluere ⁊ dispẽsare. vt in. c. to de iureiu. Secus auteʒz si aliunde esset quesita. quia cum talis obligatio sit de iure gentium non pote rit per papam tolli cle. pastoralis. dere iudi. ⁊ no. Jnn. in. c. que in eclesiarũ. de consti. ⁊ legiste in. l. fi. C. si cōtra ius vel vti. pu.
¶ Que sunt que reseruantur pape. Rñ.
7
*ꝙ absolutio ab excommunicatione. in xxxix. casibus de quibꝰ. s̃. excommunicatio. v. itẽ dispẽsatio in multis de quibus. s̃. dispensatio ⁊ irregularitas. iteʒz cause grauiores facit. c. j. de iur. calũ. et c. multis. xvij. dis. ⁊. c. quotiens. xxiiij. q. j. et. c. vt debitus de appe. ⁊ que sunt vi de in. c. ꝙ translationem de of. le. in gl. que hic omitto quia parũ pertinent ad confessores.
¶ De eo qui gerit se ꝓ papa nō electus a duabus partibus cardinaliũ ⁊ de ob seruandis in eius electiōe habes supra excommunicatio. vij. casu. ij. et casu. xij. ¶ Vtrum papa possit decidere contra
9
*aliud statutum in causa fidei sine consi lio. Rñ. ꝙ nō vt in. c. anastasiꝰ. xix. di.  papa potest errare in fide. xl. di. si papa. sed nō tota ecclesia. c. a recta. ⁊ ibi bona glo. xxiiij. q. j.
Parapherna

Parapherna

dicitur a para ꝙ est iuxta ⁊ pherna ꝙ est dos quasi iuxta dotẽ qñ bōa paraphernalia dicunt̃ omnia bona vxoris extra dotem vt dicit glo. in Rub. C. de pac. cō nen. Aʒzo. in sum. C. de iu. do. Bal. in. l. ij. C. de sen. que sin. cer. ti ⁊ in. l. fi. C. quĩ po. in pig. hab. ⁊ in. l. ob maritorum. C. ne vx. pro ma. ⁊ in. l. si mulier. C. de pac. conuen. Et de istis habes tex. ĩ. l. si ego. .§. dotis. ff. de iu. do. ⁊ glo. in. c. plerũ. de dona. inter virum ⁊ vxo.

De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ bona paraphernalia mobilia vxori cōsumunt̃ dā no vxoris ⁊ non viri qui nō tenetur de eis vt communi cōsumptis. l. de his. C. de dona. inter vir. ⁊ vxo. ⁊. l. extimate. ff. solu. matri.
¶ Vtrũ statutũ loquens de dote exten
1
*dat̃ ad paraphernalia bona. Rñ. ꝙ sic | ẜm Albe. in. l. de quibus in. xxiiij. col. ff. de legi.
¶ Vtrum bona paraphernalia sint prĩ
2
*uilegiato sicut dotalia quo ad hoc vt bōa viri sint hypothecata sicut ꝓ dote. Rñ. glo. in. c. de literis. de pign. ⁊ glo. in l. fi. C. de pac. conuen. ꝙ sic licet ẜm Pa. in. d. c. ex literis aliqui libri habeāt pre dictam glo. dicentem ꝙ non sed vtrũ saluatur per distinctio. valet si specialeʒz sibi ꝓ his hypothecā a viro exegit illa erit contenta. Si autem nullam exegit habebit hypothecata omnia bōa viri ꝓ omnibus prefatis bonis. vt in. d. l. fin. Et de quibus habet vir administratio nem. De alijs autem que vxor penes se retinet nō habet hypothecatam in bonis viri ẜm Paul. in. d. c. ex literis ista tamen hypothecata nō est priuilegiata sed communis ẜm Jnno. ⁊. Jo. an. in. d. c. ex literis.
¶ Vtrum maritus debeat habere fru
3
*ctus dictorum bonorum paraphernalium. Rñ. ꝙ non naturales quando do minium eorum nō est translatũ in virũ ꝙ nũ presumitur translatum nisi pro betur. vt not. glo. in. d. l. fi. sed solum po test habere comodum bonorum aliorũ propter labores in exigendo. Aduerte hoc quod quando maritus debet habe re fructus nihilominus si aliquid superest q non sit consumptum dicitur pertinere ad ipsam vxorem per ea que not. in. l. vbi adhuc. C. de iu. do. ⁊ in. l. fi. C. de pac. conuen. ⁊ ibi Bal. dicit Bart. consuluisse.
¶ Sed nunquid in deferendo in domũ
4
*mariti dicta bona ⁊ ea eidẽ assignando transeāt in dominiũ mariti. Rñ. ꝙ non vt in. l. si ego. §. dotis. ff. de iur. do.
¶ Ex qua culpa tenetur vir si male di
5
*cta bona administrat. Rñ. ꝙ de dolo lata culpa ⁊ leui culpa. vt not. in. d. l. fi.
¶ Sed qua actione repetuntur. Rñ. q
6
*si dominium eorum transtulit in maritum condicet conditione certi vel sine causa vel ob causam. si autem non trāstulit dominiũ ad exhiben. si nō nixus sit maritus ammouere vel rerũ ammotarum si nixus ammouere. vt in dict. §. dotis. Vel ẜm glo. ibidem agit depo siti quando eas custodiendas maritus accepit vel mandati quando vxor man dauit custodiam earum marito.
Parentis

Parentis

appellatione non tantũ pater. sʒz ⁊ auus⁊ ꝓauus ⁊ deinde omnes superiores continentur. Sed ⁊ mater ⁊ auia ⁊ proauia. ff. de ver. sig. l. appellatione.
¶ Parentes quomodo tenentur alere
1
*filios ⁊ filij parẽtes. habes. s̃. Alimẽta. ⁊. s̃. filius. §. xxj. ⁊ quomodo tenentur ex contractu filioruʒz. s̃. obligatio. §. fi. ⁊ ex delicto. s̃. Dominus.
Paricida

Paricida

est qui parentem occidit vs in infinituʒz in linea ascendentium ⁊ descendentium ⁊ non solum qui occidit sed ⁊ omnes qui sunt cōscij ad hoc vel operam in aliquo dederunt vt. l. j. ⁊. iij. ⁊. iiij. ⁊. l. vtrum. ff. deparici.

Adde q etiam paricida dicitur: lʒz improprie qui ꝓcurat incarcerari patrẽ vel fratrem vel similes vt not. bal. in. c. j. §. fi. in tit. que sit prĩa causa bñ. amit. in li. feu. ⁊ an veniat appellatiōe homi cidij. no. idem bal. ĩ. l. ij. col. ij. ver. iuxta predicta. C q̇ cau. in ĩte. resti. nō est neces. ꝙ nō. ⁊ Alex. in. l. senatus. de ac.
¶ Que pena paricidarum. Rñ. prĩo vir
1
*gis debet cedi deĩde. ĩ sacco corij cōsui cũ cane. gallo. vipera ⁊ simia ⁊ sic iacta ri in mari vel flumine. Et si flumẽ vel mare nō est prope. bestijs subijciatur. l. pe. ff. de parici. ⁊. C. eo. ti.
Parochia

Parochia

dicitur locus in quo degit populus alicui eccle sie baptismali deputatus certis finibꝰ limitatus Vnde plures ecclesie baptismales non debent esse in eisdem li mitibus. xvj. q. j. plures baptismales. facit. capitu. j. xiij. q. j. de his que fiunt a prela. cap. pastoralis. Aliquando parochia dicitur totus episcopatus. ca. j. de rapto. de paro. ca. super eo de officio archiepiscopi. c. ij. §. pluraliter. no. Hos. ⁊ Gof. in summa eo. ti.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ parochia | sit per hoĩes no. spe. in ti. de noto. crimi. .§. viij. s̃. quidam tñ. ⁊ que dicatur paro chialis ecclesia no. bal. in. l. si quis ad  clinādā. col. xxj. C. de epis. ⁊ cle. ⁊ nō potest parochianus vendicare ecclesiaʒz. gol. in. l. iubemus. §. sane. el. j. ver. econo mus de sac. san. eccle. licet tamen rẽ ececlesie iniuste alienataʒz dicta. l. iubemꝰ §. j. ibi Bart.
¶ Jn quo ↄsistit ius parrochiale. Rñ. ꝙ
1
*in. vij. Primovt in diebus dñicis ⁊ festi uis populus audiat missam in sua parochiali ecclesia. de quo dic. vt. s̃. Missa .§. lxix. Procipitur tamẽ in virtute obĩe ⁊ sub interminatiōe maledictiōis eter ne religiosis oĩbus ne dicāt aliqua ver ba intellige infamatoria vel falsa. vt re trahāt laicos ab ecclesiaꝝ suaꝝ frequẽ tia vel accessu in cle. religiosi de priuil. Sco consistit ius parochiaĩe. in decimis. xvj. q. ij. in multis de deci. c. ad apo stolice de quo. s̃. decime. Tertio in obla tiōibus. x. q. j.  sacerdotes. ⁊. c. sancto rum. ⁊. c. seq. Quō aũt obligant̃ ad obla tiōes. vide. s̃. oblatio. §. j. Quarto ĩ peni tentijs accipiẽdis in. c. oĩs de pe. ⁊ re. vi de. s̃. Confessio. iij. Quinto ĩ exhibitiōe sacramẽtorũ. Sexto ĩ sepulturis. Septi mo in bñdictiōe nubẽtium de quibꝰ de sepul. per totũ. xiij. q. ij. placuit de simo. c. suā. ⁊ vide in suis locis. Gre. tñ. ix. in ṗ uilegio ꝙ incipit attẽdentes declarat ꝙ in priuilegijs minoribus cōcessis vbi di citur saluo iure parochiali intelligi de bere circa oblationes decimas ⁊ primi tias solum ⁊ nō in alijs.
¶ Quō efficitur quis de parochia aliq̃
2
*Rñ. ꝙ acquisitione domicilij ibidẽvt. s̃. domiciliũ. Jtẽ quo ad sacramentũ con fessionis ⁊ eucharistie. Efficitur etiā cũ quis per maiorẽ partem anni puta per plus  ꝑ sex mẽses in ea morā facit lʒz ibidem nō transtulerit domicilium ẜm Pau. in. c. omnis vtrius ⁊ c. ⁊ de hocvi de. s̃. Confessio. iij. §. x. ⁊. xj.
Patris

Patris

Apellatione quid contĩne tur vide supra fama. §. quar to.
Patientia

Patientia

Est suas ⁊ suorum iniurias ac cetera mala equa nimiter ferre. xxiij. q. j. §. j.
¶ Vtrum semper sit habenda. Rñ. ꝙ sic intus sed extra non quādo non expedit saluti proximi. xxiij. q. j. paratus.  vbi hostis non personaʒz sed fidem querit si sibi resistitur nō patientia sed negligen tia est. xxiij. q. iij. Maximianus. Et patiẽ tia prelatorum qua vitia nutriuntur pe stifera est. xxiij. q. iij. iustũ licet aliqñ tol leretur aliquod malũ laudabiliter propter maius malũ euitandũ. xxiij. q. iiij. eccle. ⁊. c. se. Sʒz qñ expedit saluti ꝓximi sic etiā est habẽda ab extra. ⁊ sic intellige illud Lu. vj. si quis percusserit te iu vnā maxillā prebe ei ⁊ c. ẜm Aug. tuʒz ad preparationẽ animi: ⁊ alterā si eius saluti expedit. d. §. j. alias non sicut nec xp̃s eam prebuit in conspectu pontificis percussus. d. c. paratus.
Patria

Patria

Potestas de iure ciuili introducta ⁊ soluit̃. primo cum pa ter transit in potestatẽ alterius puta efficitur religiosus. ⁊ ideo cum sit in pote state abbatis non poterit habere filium in ptāte. vt in. l. si arrogator. ff. de adop. facit. c. cũ scimus de regula. ⁊ no. in aut̃. ingressi. ⁊ aut̃. si qua mulier. C. de sa. san. eccle. Jtẽ sco soluitur qñ filius post pu bertatem profitetur in religione approbata vt not. gl. in. c. j. xx. q. ij. ⁊ glo. in. l. si ex causa §. papinianꝰ. ff. de min. sed ante pubertatem non pōt profiteri patre inuito  non desinit patria potestas ꝑ ingressum ante pubertatem. ⁊ ideo tenet̃ patri obedire imo nec pater potest offerre filium impuberem religioni ma tre cōtradicente. ẜm Jnn. ⁊ no. Pa. in. c. ij. de regula. quia obedientia qua filius tenetur matri est de iure naturali ⁊ diui no: sed patria potestas de iure ciuili. Et ideo in istis spiritualibus magis consi deratur ratio naturalis  ciuilis. Nec auus similiter patre contradicente eadem ratione.
Patriarcha

Patriarcha

greca lingua summus patrum inter|pretat̃. xxj. distin. cleros r etiā primas qm̃ idẽ ẽ. vt. xcix. di. ꝓuincie ⁊ sunt qua tuor principales. s. Romanus Cōstanti nopolitanus. Jerosolyinitanus: ⁊ Alexandrinꝰ. Alij quo sunt Aquiligiẽsis bituriẽsis. Cantuariẽsis. Gradẽsis ⁊ an tiochenꝰ. vt no. glo. in. d. c. cleros.

De notatis ĩ hoc. §. ⁊  potestatem habẽt patriarche no. Spe. in titu  dis pen. §. nũc breuiter ⁊. §. sunt quo. ⁊ ibi Bal. in add. in versi. quā potestatẽ. ⁊ an quattuor maiores debeāt pretẽdere in consistorio pape Cardinales. vide Feli. oĩno in rub. de maior. ⁊ obe. circa princ. ⁊ ibi q̇d in alijs inferioribꝰ de quo per Pa. in. c. ātiqua. ibi post papā. de priui. ¶ Quid pñt facere. Rñ. ꝙ crucẽ añ se de
1
*ferri faciunt nisi in vrbe. ⁊ vbi est papa vel eiꝰ legatꝰ. Appellat̃ ad eos omissis medijs. Jtẽ supplet negligẽtiā metropolitani. ⁊ q̃dā alia de quibꝰ ⁊ ĩ. c. antiqua de priuil. ⁊. d. c. prouincie ⁊. ix. q. iij. conquestus. ⁊ de offi. ord. presenti. li. vj. ⁊ de appel. solicitudinem.
Patronus

Patronus

habes supra ius patronatus.
Peccatum

Peccatum

ẽ ĩ triplici genere quod dam r orginale quod nihil aliud est carentia iustitie originalis debite in primo parente accepte ẜm Ansel. in li. de cōceptu virginali. Et istud est omnino ĩuolũtariũ ⁊ in vniuer sali ⁊ ĩ ꝑticulari solũmō fuit volũtariũ voluntate aliena. s. ade. Et ꝑꝑea pōt re mitti sine actiōe ⁊ sine passiōevolũtatis illius in quo est. vt ꝑ baptismũ de quo in. c. maiores. in. §. hic ꝟo dicimꝰ de ba ptis. Quequidẽ iustitia originalis fuit quoddā auxiliũ diuinũ suꝑnaturale ne cessariũ hōi ratiōe sue ↄpositiōis. Quia cum sit cōpositus ex anima ⁊ corpore ex intellectuali ⁊ sensuali q̃ quoddammodo si sue nature relinquant̃ intellectuʒz aggrauāt ⁊ impediũt ne libere ad sum mũ cōtẽplationis ꝑtĩgere possit. Jdeo data fuit sibi iustitia originalis ꝑ quaʒz si mens hoĩs. subderetur deo etiā ei sub derent̃ oẽs vires inferiores vt libere in deũ posset tẽdere cuius substractio fuit facta per pctm̃ originale. Cuius duplex est pena. Vna taxata pctō. s. priuario iu stitie originalis ⁊ carẽtia visionis diui ne. alia est pena concomitās ⁊ huiusmo di sunt. infirmitates mors ⁊ alia mala q̃ sequũtur. sicut si iudex ꝓ peccato impo neret penam eruitionis oculorũ ad quā sequerẽtur postea multa damna. hec ex franc. de ma. in. ij. senten. Quoddā dicit̃ veniale. ⁊ istud aliqñ est voluntariũ ve luntate propria et simpliciter. sicut qñ ex deliberatiōe quis dicit mendaciũ iocosum. xxij. q. ij. c. j. Aliqñvero partim est pena sicut motus inordinati qui oriun tur nobis ex corruptela preuaricatiōis ade. Partim vero est culpa  licet nō sit a volũtate ꝓprie antecedẽte oritur tñ a volũtate cōcomitāte ⁊ nō prohibẽtevel nō precauẽte cum possit prohibere vel precauere tales motus mordinatos et de istis dicit̃. xxv. di. §. alias. ⁊ ad remissionem eius cōcurrunt tria. s. pena pña gratia cōcomitās ⁊ meritũ antecedens. Quoddā dicit̃ mortale ꝙ quidẽ est volũ tariũ ⁊ in vniuersali ⁊ in particulari: et iō nō pōt sine nostra actiōe dimitti. vt ĩ d. §. hicvero diximꝰ. Et de isto intelligitur illud Aug. lib. j. retracta. c. xij. ⁊ li. de vera religione peccatũ est adeo voluntariũ vt si non sit voluntariũ nullo modo sit pctm̃ ⁊. xv. q. i. §. sʒz hoc nōgñaliter. ¶ Qũo pōt discerni pctm̃ mortale a veniali. Rñ. ꝙ p̃cepta diuine legis natura
1
*lis ac humane iudicāt q̇d sit mortalevł veniale. nā quicquid est cōtra ipsa de se habet rationẽ mortalis peccati. nisi vel rationis surreptionis. vel modicitatis. vel rationabilis cause quo ad precepta hũana vel dispẽsationis superioris excusetur. Pctm̃ vero veniale nō est cōtra legem aliquā sed est preter legem. quia nō obseruat modum rōnis quẽ lex sancta intẽdit. Hec ex. ij. sentẽtiaꝝ. di. xxiij. ¶ Jn quo differt culpa pctĩ a pena. Rñ. ꝙ culpa seu macula est quedam relatio
2
*ad actũ presentẽ vel preteritũ qua diui na voluntas facit illũ qui fecit reputās indecentẽ inesse morali ex qua indecẽtia relata ad actũ preteritũ vel presen|rem nascitur oblatio ad penā ex determinatiōe volũtatis diuine ⁊ ideo aliud est remittere culpā aliud penā. Qñ em̃ deus nō cōcipit hoĩem sub ista indecen tia. tũc remittit̃ culpa. qñ vero nō cōcipi tur sub obligatiōe ad penā tũc remittitur pena. Ex quo patet q esse morale non cōsistit in re extra sed in extimatione. ꝓpterea dicit philo. j. erhicoꝝ ꝙ aliquādo filij vidẽtur trahere infelicitatẽ a parẽtibꝰ ⁊ ibidẽ dicit̃ ꝙ honor est honorātis  honorās agit virtuose ⁊ bonũ in se morale honoratꝰ autẽ nihiĩ facit. Similiter iniuria q̃ fit imagini dicit̃ fieri imaginato de hocvide Pe. aure. in iiij. di. xiiij. q. iiij. ⁊ sic licet pctm̃ non sit in esse naturali post actũ ipsiꝰ est tamẽ inesse morali. ⁊ iō dānatur si nō deletur. ¶ Peccatũ qñ dicit̃ in spiritũ ictm̃. Rñ.
3
*ꝙ est qñ q̇s contẽdit abijcere vel remouere illud q eiectionem peccati posset impedireverbi gratia. Jnstigatur quis ad peccatum ⁊ occurrit ei diuina seueri tas puniens illud peccatũ. ⁊ talis stud abijcit studiosepromittens sibi impuni tatem vt peccet liberius. ⁊ istud est proprie peccatũ in spiritũ sctm̃. ⁊ dicit̃ etiā malitia ⁊ blasphemia in spiritũ sanctũ. ⁊ est speciale peccatum ⁊ grauissimum. sunt aũt. vj. que impediunt peccati eiectionẽ que ponunt̃ in. ij. sen. di. xliij. duo ex parte diuini iudicij. duo alia ex parte bonorũ dei. ⁊ duo vltima ex parte pctĩ ⁊ propterea sunt sex species pctĩ in spiritum sctm̃. Prime due sunt presumptio que sine meritis de misericordia dei pre sumũt ⁊ desperatio qua desperāt de indulgẽtia pctōrũ cōtra duo prima. scʒz cōtra timorẽ dei ⁊ spem. Sce due sũt scʒz impugnatio veritatis agnite ⁊ inuidẽtia fraterne gratie cōtra secũda duo. scʒz agnitionẽ veritatis fidei ⁊ auxiliũ inte rioris gratie quā etiā in alijs nolet crescere. ⁊ dolet sividet in fratres. tertiedue sunt. s. obstinatio ⁊. ĩpenitẽtia cōtra alia duo scʒz cōsiderationẽ turpitudinis pec cati ⁊ breuitatem ipsius lectionis.
¶ Vtrũ actꝰ qui ex sua specie est veniale peccatũ possit esse mortale. Rñ. q sic
4
*tripliciter. Primo ratione finis cũ cōstituitur in eo. vel intũ refert̃ ab mortale pctm̃ sicut ad finẽ puta cũ quis dicit verbũ otiosum cũ tali intẽtione ꝙ etiā si esset prohibitũ de precepto nihilominus diceret. vel dicitvt prouocet aliquā mulierem ad fornicañ. ⁊ sic intellige illud Aug. xxv. d. §. criminis. nullũ pecca tũ adeo veniale quin fiat criminale dũ placet. glos. sic. dum placet complacẽtia fruitionis seu finis secũdo ratione erro neitatis cũ ex cōscientia erronea credit mortale ⁊ illud cōmittit. xxviij. qō. j. oẽs. Tertio rōne cōsensus in electionem de quo. s̃. cogitatio. Hec ex sancto Bona. in iiij. dist. xvj.
¶ Vtrũ omne peccatum sit remissibile. Rñ. ẜm Ale. de ał. in. iij. ꝑte summe. tra ctatu de incarnatiōe dei ꝙ aliqua pctā
5
*dicũtur irremissibilia negatiue que nul lo modo remitti poterũt sicut sunt pctā solũ angelorũ malorũ ⁊ hoĩm dānatorũ aliud peccatũ ab istis nō est irremissibi le negatiue. Aliqua peccata sunt irremissibilia priuatiue ⁊ sic omnia peccata sũt irremissibilia quia vt dicit hiero. Pro minimo pctō non habẽt vnde satis faciāt simul hoĩes vniuersi  nemo ali quid ex se hʒz quo remittant̃. Tertio dicuntur pctā irremissibilia cōtrarie eo ꝙ cōtrarie disponũt ad gratiā per quā remitti possunt. ⁊ sic pctā in spiritum sanctum proprie sunt irremissibilia. vt patet intuenti. nō quia nō possint remitti sed quia contrarie disponũt hominẽ vt remissionem consequatur.
¶ Vtrum voluntas ⁊ opus exterius sit
6
*vnũ peccatũ. vide preceptũ. §. xiiij.
Peculium

Peculium

Section
dicit̃ quasi pusilla pecu nia siue patrimoniũ pu sillum. ff. de pecu. l. depositi. Aliquando dicitur omne patrimonium cuiuslibet hominis etiam liberi. vt. ff. ad tre. l. cogi. in prin. ⁊ multis alijs modis dicitur peculium. vt no. gloss. in rub. ff. de pecu. sed hic intẽ do rractare de peculio quod filius acquiritviuẽte patre. ⁊ sub ipsius potestate existens.

De notatis in hoc. §. ⁊ quid sit pecu | lium ⁊ eiꝰ diffinitio. ⁊ q dicit̃ quasi par ua pecunia. no. Bald. in. l. fi. C. quod cũ eo. per. l. depo siti. §. penultimo. de pecu. ⁊ non dicitur nisi sit concessum a patre vel dño. no. Alex. post Bar. l. frater a fra tre. de condi. inde. l. peculium. in princ. ff. de pecu.
¶ Quot sunt eius species. Rñ. quatuor.
1
*prima dicitur peculium profectitiuʒz. s. quod proficiscitur ex rebus patris. Vnde glo. in. l. cum debet. C. de bo. que lib. dicit quod lex capit large vt comprehẽdat omne id quod occasione patris ob uenit. l. additio. ff. de acqui. he. Et istud acquiritur patri quo ad proprietatem ⁊ vsumfructum. Similiter dic de acquisitis a clerico ⁊ bonis ecclesie vel eius in tuitu quod sunt ecclesie quo ad proprie tatem ⁊ vsumfructum ⁊ ideo non potest disponere nisi vt a iure cōceditur. vt. s̃. clericus. xiij.
¶ Secundum dicitur aduenticium sci
2
*licet quodacquiritur ex industria: vel ex donatione facta aliunde  intuitu patris vel. aliter aliũde prouenit ex euẽtu vel fortuna seu industria. exciperes que ab imperatore vel augusta donant̃ que quasi castrense iudicantur. C. de bo. que libe. l. cum multa. idem dicit de donato a rege quia statutum loquens de imperatore generaliter intelligitur fore statu tum de rege particulariter ẜm not. per Jnn. in. c. super quibusdam de ver. sig. ⁊ in isto aduenticio filiusfamilias acquirit dominiũ siue proprietatem sed pater habet vsumfructum donec vixerit nisi remiserit vel nisi ab aliquo sibi detur vel relinquatur hoc pacto vt ad patrem non pertineat vsusfructus. vel nisi succe dat filius vna cum patre in hereditate fratris vel sororis. Vel nisi qñ pater noluit assentire filio adeunti hereditatem aliquam. Vel nisi pater commiserit incestas nuptias. Vel nisi pater minus le gitime diuertente id est dinortium indebite faciente bona filijs applicentur. instit. per quas perso. nob. acqui. §. sancitum in gl. item si filius recipit dotem patre ante non consentiente nec se obli gante ẜm Bai. in. l. contra. ff. re. amo.  in istis patri acquiriturvsusfructus nec quic aliud. Sed si eum emancipanerit media pars vsusfructus illorum bo norum aduenticioruʒz remanebit apud patrem solum vt in. d. §. sancitum. sed si premoriātur filij erit specialiter ⁊ totali ter. nec cōmunicabit cũ alijs fratribus. Si autem filius premoriatur ante pa ter totum erit patris nisi filios reliquerit. nam tunc filij erunt loco patris. Vn de dicit text. in. d. §. sancitum. Si id q suis laboribus vel prospera fortuna ei accessit hoc in alium perueniet luctuosum ei fiet.
¶ Tertium dicitur castrense quod a pa
3
*rentibus cognatis aut alijs degẽti militia donatur. vel quod ipse siliusfamilias in militia acquisiuit quod nisi mili taret acquisiturus non fuisset. nam q erat ⁊ sine militia acquisiturus id pecu lij eius castrẽse non est. ff. de castrẽ. pec. l. castrense cum ibi no.
¶ Quartũ dicit̃ quasi castrẽse q acqui
4
*ritur a viris disertissimis. patronis cau sarũ. viris deuotissimis memorabilibꝰ s. notarijs ⁊ agentibꝰ in rebꝰ. necnō ma gistris studiorũ liberaliũ artiũ. archiatris. i. medicis ⁊ oĩbus oĩo qui salaria vel stipẽdia recipiũt publica. C. de inof. test. l. cũ antiquos. ex predictis patet ꝙ notarij cōes nō acquirũt in quasi castrẽ se. sʒz solũ notarij cōis vel dñorũ aut officialiũ q̇ deberẽt hr̃e salariũ de publico.
Additio

Additio

Jdẽ dic de remigibus nau tis patronis aut alijs officialibus nauium qui ex causa publica hoc faciunt. le. j. ff. de bono. pos. ex te. mi. Secus ex causa priuata.
¶ Sed q̇d de acquisitis ꝑ clericos filio
5
*familias. Rñ. ꝙ res oẽs quolibet modo ad eorum dñium venientes habebunt suas ad similitudinem castrẽsis peculij ita ꝙ de ipsis ad libitũ disponere poterũt ⁊ testari legitima legata filijs vel pa rentibus. vt in aut̃. desan. epi. §. presby teros ponit̃. C. de epis. ⁊ cle. aut̃ presbyteros. Quod limita verũ nisi acquirantur ex bonis ecclesie vel eius intuitu.  | tunc non poterũt disponere. de quo dic vt. s̃. clericus. xiij.
¶ Vtrũ acquisitum per muratores: aut
6
*carpentarios ⁊ alios laboratores in rebus communibus qui etiam habẽt salarium ex publico sit quasi castrẽse. Rñ. ꝙ nō. quia nō solum requirit̃ ꝙ id ꝙ ac quirũt. sit ex publico. sed opʒz ꝙ sit ex pu blica causa. vt puta publico officio aduocationis notarij cōmunis vel officia lium ⁊ huiusmodi aliter non erit quasi castrense. Sali. tamen in. l. fi. C. de inof. tes. tenet ꝙ ingenierij dominorum vel communis id quod acquirũt habebũt pro quasi castrense.
¶ Sʒz nũquid aduocati qui ex aduoca
7
*tione aliquid acquirunt nō ex publico sʒz a clientulis habebũt ꝓ castrensi. Rñ. ẜm bal. ĩ. d. l. fi. ꝙ sic  cedit loco publici salarij. Et quo eis hodie nō soluit̃ ex publico. l. fori tui. C. de aduo diuer. iu. ⁊ ibi. d. Bar. ꝙ similiter erit quasi castrẽse id ꝙ acquirũt assessores ẜm gl. ibidẽ. Jdem dic ẜm bar. in. l. si mulier. ff. de ca stren. pe. de relictis aduocato pro emen dis libris vel equo causa eundi ad offi cia. ⁊ huiusmodi.
¶ Vtrum donatum filiofamilias mili
8
*ti aduocato aut aliud officiuʒz publicũ habẽti sine alia exp̃ssione sit castrẽse vel quasi. Rñ. ẜm Bar. in trac. de duobꝰ fra tribus. ꝙ aut donant̃ res necessarie mi litie siue apte. vt equus ⁊ arma militi li bri aduocato. tunc in dubio dicetur esse castrẽse vel quasi a quocun donentur eisdem. l. miles p̃cipua. ⁊. l. castrẽse. ff. de castrẽ. pecu. si autem donātur ea que nō sunt apta ad militiam nō erit castrense etiā si expresse dixerit. vt. l. si forte. ff. de cast. pecu. ⁊ q ibi tʒz Dyn. ⁊. C. eo. titu. l. j. ⁊ hoc verũ nisi in duobus casibus. Pri mus quādo ille qui donat solum ex mi litia vel aduocatione ⁊ hmōi notus est. Secũdus casus est quādo talia donata sʒz nō sunt apta ad militiam vel aduoca tionem tamẽ dant̃ expresse vt vendant̃ pro emẽdis armis. libris. ⁊ hmōi neces sarijs ad. d. publica officia. Alia vero q̃ possunt esse apta ad militiam ⁊ ad alia vt seruus tũc si specialiter ⁊ nominatiʒz ad ipsa sint data sic erũt quasi castrẽse. secus si simpliciter sine exp̃ssione.  nō erunt castrẽsia. nisi vt dictũ est sint data a noto solum. in militia. l. si militi. ff. de ca. pe. ⁊ ꝙ no. Bar. in. . l. si forte.
¶ Quid de donato filiofamilias q̇ non
9
*est miles nec ĩ aliquo publico officio eũ ista expressione ꝙ sit ei castrẽse vel qua si. Rñ. ẜm bar. in predicto tractatu q lʒz appositio talium verborum non valeat nisi vt sit aduenticiũ. vt. d. l. si forte. ope rabitur tamẽ vt patri nō acquirat̃ vsus fructus q pōt facere donans. vt. C. de bo. que li. aut̃. excipit̃. ⁊ sic licet vitietur expressum. nō vitiatur tamẽ tacitum. l. j. ff. qui. mo. pi. vel hypo. so.
¶ Vtrũ libri empti a patre filio suo sint
10
*quasi castrense. Rñ. ẜm Bar. in. d. tracta tu ⁊ in. l. j. §. nec castrense. ff. de col. bo. ꝙ aut pater tradidit ⁊ se donare expressit ⁊ tunc si filius erat aduocatus acquirit sibi in quasi castrense. l. j. C. de ca. pe. et l. castrense. ff. e. Nec pater poterit sic da tum reuocare. l. si filius. C. fami. her. Si vero non erat doctor tempore donationis. sed scholaris non potest dici castrẽ se. quia conditio persone hoc non pati tur. Nam scholares non gaudent priui legijs quo magistri ⁊ doct. l. j. in fi. C. de sta. libe. Et facit quod no. in. l. fi. C. de iu risdi. om. iudi. quod verum intellige ni si ante mortem patris compleuisset stu dium suum. quia sic cepit quasi militare ⁊ tunc erũt quasi castrense. l. siue emā cipatis filijs. C. de do. ⁊. l. donatiōes in concubinas. §. pater. ff. eo. Not. tamen quod licet non fuerit doctor nec effectꝰ ante mortem patris si pater ei nō eman cipato libros dedit. sed eos non est ade ptus nisi post emancipationem quod erunt sui. quia confirmatur donatio. d. l. sine. ⁊. d. §. pater. Jdem dic de quocũ donato a patre filio emancipato. vel etiam non emancipato si modo emanci patus voluntate patris possedit q erit filij. nec pater postea poterit reuocare. d. l. siue. Secus si post emancipationem renuisset douata ante ea ↄ̃ volũtatẽ pa | tris. Siłr idẽ die ꝙ cōfirmatur. dicta do natio morte etiā si nō erit ipse emācipa tus ⁊ sic post morteʒz patris talia erunt sua. nec cōicabit cum fratribꝰ alijs. l. filie. C. fami. herc. ẜm opinionẽ approba tā in gl. d. l. siue. Aut pr̃ nō tradidit nec exp̃ssit se donare ⁊ sic lʒz emerit noĩe filij sui nihilominus erũt patris ⁊ cōicabit eos cũ alijs fratribꝰ post mortẽ pr̃is. l. j. in ṗnc. C. de ca. pecu. requirit̃ em̃ traditio vt videat̃ donare. l. ij. C. si q̇s sibi vel alte. q si nescit̃. an donauerit vel ne tũc ẜm Bal. in additiōibꝰ ad p̃fatũ tractatũ Bar. ad cōiecturas est recurrendum ẜm ea q̃. j. dicā ĩ. §. xxxij. Aduerte hic ẜm bar. in aut̃. ex testō. C. de col. q donatũ a patre filio emācipato est cōferen. post mortẽ ⁊ computabit̃ in eiꝰ ꝑte. Sed do natũ filio exñti in sua ptāte licet nō valeat in vita ipsiꝰ patris tñ assumit sibi vim post mortẽ ⁊ hʒz vim legati. vt ĩ. l. in donationibꝰ. C. ad. l. fal. ⁊. l. donatiōes. la. j. C. de dona. ĩter vi. ⁊ vxo. ⁊ sicut lega ta ⁊ fideicommissa nō cōferunt̃. l. pe. C. de colla. sic nec talis donatio. fallit hoc in tribꝰ casibꝰ. primꝰ qñ emergit ineq̃li tas. l. pe. C. de col. Scs qñ pr̃ hoc exp̃ssit. Tertius qñ dedit vt haberet ĩ peculio. l. si donatione. C. de col.
¶ Vtrum omne acquisitum ex pecunia patris a filiofamilias sit ꝓfecticiũ. Rñ.
11
*ẜm bar. ĩ p̃dicto trac. ⁊ in. l. cuʒz oportet. C. de bo. q̃ lib. ꝙ id q acq̇rit filiusfam ilias ex bonis patris siue sit pecunia siue sint possessiones sibi ab eodem date sine labore ⁊ industria sua. puta dādo possessionem alteri colono vel pecuniā mercatori. ex qua habuit de lucro tale lucruʒz erit ꝓfecticiũ. Sed id ꝙ acquirit predictis bonis ex labore suo ⁊ ĩdustria puta laborādo agrum predictũ vel negociādo de pecunia p̃dicta sicut lucrũ ꝙ fit ex pecunia ꝓ ꝑte attribuit̃ persone lucrāti. ⁊ ꝓ parte pecunie. l. j. C. pro soc. ⁊. l. si nō fuerint. §. j. ff. eo. sic tale lucrũ erit ꝓ ꝑte q̃ debet̃ possessioni vel pe cunie ꝓfecticiũ ⁊ ꝓ parte que debet̃ ope ri persone lucrantis erit aduenticium. d. l. cum oportet post princ. vbi patet ꝙ omne lucrũ ꝓueniẽs ex persona filij est aduẽticiũ. nec ob. l. si ita. §. fi. ff. de vs. et ha. ⁊. l. ꝑ seruũ. §. fi. ff. de ac. re. do. q̃s alle gat Spe. qui tenet ↄ̃riuʒz  loquunt̃ in seruo q̇ acquirit dño ex oꝑe ꝑsone sue ⁊ hoc tene nisi ex pecunia patris fecisset vsurā  licet gl. ĩ. d. l. cũ oportet teneat ↄ̃riuʒz tñ tu tene cũ Bar. ibidẽ ꝙ tale lu crum nō erit nec ꝓfecticiũ nec aduenticiũ. sed totũ restituẽ. ꝑ ipsum filiũ. ⁊ gl. intellexit qñ vsure licite erāt de iu. ciui. q hodie nō est. c. suꝑ no. de vsuris.
¶ Vtrum filiusfamilias qui lucratur vi
12
*gore statuti ex morte vxoris sue dotẽ vł ꝑtẽ debeat habere ꝓ aduẽticio. Rñ. ẜm Bar. ĩ. d. trac. ꝙ aut filius substinet one ra matrimonij de lucro sue ꝑsone. ⁊ tũc filio erit aduẽticiũ: si vero nō ipse sʒz pater sic erit ꝓfecticiũ. Et sic ĩtellige opi. Dy. in. l. si cũ dotem. §. nũc transgredia mur. ff. so. ma. q̇ tʒz ꝙ nō est aduenticiuʒz sʒz cōicabit post mortẽ pr̃is cũ alijs fratribus ꝑ. l. ij. C. fami. her. Si ꝟo ꝑtĩ pater ⁊ ꝑtĩ filiꝰ sustinet. tũc ꝓ rata oneris partim erit ꝓfecticiuʒz ⁊ ꝑtim aduenticium. l. sed ⁊ si quis. §. j. ff. de vsur. ⁊. l. si seruus cōis. §. fi. ff. de stip. seruo.
¶ Vtrũ donatũ vel relictũ ab extraneo
13
*filiofamilias sit aduẽticiũ. Rñ. ẜm bar. in p̃dicto trac. ꝙ aut datũ est ↄtẽplatiōe patris ⁊ sic erit ꝓfecticiũ. Si ꝟo datum est cōtẽplatiōe filij sic erit aduenticiũ in l. sʒz si plures. §. arrogato. ff. de vul. ⁊ pu. subst. ⁊. l. additio. ff. de acq̇. her. ⁊. l. sʒz et si q̇d donetur. ff. de vsufru. ⁊ no. gl. in. d. l. cũ. oportet. Si aũt nō apparet cuiꝰ cōtẽplatione sit datum. deprehenditur ex futuro euẽtu: puta qñ relinquit̃ filio vt post mortẽ pr̃is habeat sic p̃sumit̃ ꝙ cō templatione filij. Si vero vt tantũ viuẽ te patre sic p̃sumitur cōtemplatione pa tris datum. Similiter ex opere cōprehẽ ditur puta filius faciendo mercantiam acquisiuit amicitiam cuʒz aliquo ex qua aliquid tibi donauit.  tũc erit sibi aduenticiũ. l. sociuʒz qui. §. fi. ff. pro so. ⁊ ibĩ est casus expressus  cōtemplatione fi lij. Jo. not. ꝙ omnes. ll. que dicũt inspicieñ. cuius contemplatione debẽt ĩtelli|gi de cā ꝓxima. d. l. sociũ. qm̃ in dānuʒz acquirẽtis nō cōsiderat̃ cā remota. l. fi. ff. de cōiu. cum emā. libe. sed bene tũ ad commodum. l. si forte. ff. de ca. pe.
¶ Vtrũ oẽ acquisitũ ꝑ filiumfamilias
14
*sit p̃sumẽdũ ex bonis patris in dubio ⁊ sic ꝓfecticiũ. Rñ. Bar. vbi. s̃. ꝙ aut resultat suspicio delicti nisi sic presumat̃ puta  filia p̃sumit̃ turpiter acq̇siuisse.  ałr non potuit habere. ⁊ sic credet̃ ex bonis pr̃is acq̇sitũ. vt suspicio delicti euitet̃. l. si defunctꝰ. C. ar. tut. ⁊ in. l. quintꝰ. ff. de do. iter vi. ⁊ vx. ⁊. l. si vxoris nole. C. eo. Aut suspicio delicti euitat̃ ⁊ sic presumetur ex bonis filij. d. legibus Aut nec euitatur nec orit̃ presumptio delicti ⁊ sic recurreñ. est ad cōiecturas. C. de epi. ⁊ cle. aut̃. lnĩa. Et hec oĩa sunt seruāda etiā in p̃lato tutore vxore ⁊ hu iusmodi qui circa bona alioꝝ versant̃ in conscientia lʒz gl. in. d. l. etiā ⁊ in. d. l. cum oportet aliter dicat.
¶ Vtrũ donatũ filio a patre sit aduẽti
15
*ciũ. Rñ. Bar. vbi. s̃. ꝙ aut p̃cesserũt me rita filij que si extraneꝰ fecisset ei donas set sic donatio tenet a principio ⁊ erit ei aduẽticiũ. vt tʒz gl. C. de inof. tes. ant̃. vñsi parẽs. Et ↄcordat. Jac. bu. Aut nō donat ꝓpter merita sʒz vt filio⁊ sic ẽ sim plex donatio q̃ nō valet nisi morte ↄfir metur. vt. s̃. patuit. §. x.
¶ Sed ad q̇d vʒz dictũ peculiũ aduenti
16
*ciuʒz filio vt dictum est vsusfructꝰ sit pa tris nec de eo pōt disponere nisi vt. j. re ligiosus. §. lvj. Rñ. ꝙ non valet vt post mortẽ patris nō teneatur communicare cum alijs fratribus sed erit specialiter suum. l. fi. C. de col. Peculium vero profecticium ad nihil valet filio nisi ad hoc ne publicetur in casu quo alia bona patris publicantur. vt in. l. si finita. .§. si de vectigalibus. ff. de dam. infec. quod ibi no. Bar. post mortẽ tamẽ patris erit commune cum alijs fratribus. ¶ Vtrum de peculio castrẽsi vel qua si
17
*filiusfamilias possit testari ad libitum disponere. Rñ. ꝙ sic ẜm oẽs doc. quia il lud acq̇rit sibi ⁊ quo ad dñiũ⁊ vsumfr. nec illud cōicabit cũ fratribꝰ post mor tem patris. d. l. cum antiquis. C. de inof. test. ⁊ multis alijs.
¶ Vtruʒz pecunia data filiofamilias a
18
*patre ꝓ studio sit ei ĩputāda post mortem patris in parte sua ab alijs fratribus tempore diuisionis. Rñ. Barto. in d. tractatu quod si apud patrem nihil erat quod esset filij non imputabitur ei in partem. l. qui pater. ff. famil. her. Si vero apud patrem erat pecunia filij ex castrensi vel quasi peculio tunc in dubio presumetur quodpater administra torio nomine egerit id de pecunia ipsiꝰ filij. ⁊ sic imputabitur ei in partem. facit quod not. in. l. fi. C. de do. promi. Sʒz iudicio meo mihi videtur distinguendum videlicet si pater dedit pro causa necessaria aut voluntaria. vt. s̃. Legatum. §. xxxj.
¶ Quid si pater dedit pecuniaʒz filio ꝓ
19
*emẽdis libris ⁊ ipse lusit vel in meretri cibus expendit. Rñ. secundum Bartolum in aut̃. quod locum. C. de colla. q post mortem patris computabuntur ei in suam partem. ar. d. aut̃. sicut mulieri que passa est consumi dotem computabitur ei in partem suam. vt in. d. aut̃ q locum. Jdem dic de donato pro emanci patione a patre filio quod erit computandum ei tempore diuisionis secũduʒz Bar. in. l. j. §. nec castrense. in. l. vt liberis. C. de coll.
¶ Vtrum filius qui incepit studere vi
20
*nẽte patre de eius mandato possit post mortem patris de communibus bonis perficere studium. Rñ. Bartolus in. d. trac. quod non. nam factum patris erga filium iniciatum eatenꝰ obligat he redem quatenus pater erat obligatus. l. ⁊ si filium. ff. de mu. ⁊ hone. iuncta. l. honores. §. is qui. ff. de decu. ⁊. l. filia. §. idẽ scribit. ff. fa. he. propter q cōcludit Bal. in. add. ad. d. trac. quod si vult ꝑficere studium faciat de suo vel si vult doctorari similiter faciet de suo quia ẽ nouus actus. l. si seruus legatus. §. sʒz si eũ mihi ex testamento. ff. de le. j. nec fra tres ei tenentur si volunt.
¶ Vtrum tempore diuisionis fratrum
21
* | veniāt expẽse facte a patre vxori filij fa milias. ⁊ alia ornamẽta. Rñ. Bal. vbi. s̃. ĩ. l. ĩ is. ff. so. ma. ꝙ de ↄsumptis filiꝰ nō tenetur nec aliꝰ frater posse dicere ego ducā meā ⁊ tātũdem expẽdam de com muni nisi pater aliter cauerit in testamẽto. l. iij. §. filius. ff. de mu. ⁊ ho. et ibi ꝑ glo. ⁊. l. ex parte. §. filius. ff. fa. her. De extātibꝰ aũt vt sunt vestes ⁊ alia ornamẽta si sunt necessaria ad quotidianuʒz vsum nō cōfert̃ sed sunt vxoris ⁊ a prin cipio tenuit donatio inter socrũ ⁊ nurũ. l. ex annuo. ff. de do. inter vi. ⁊ vx. ⁊. l. si dos cũ sua gl. ff. ad. l. falci. Si vero nō sunt necessaria ad qͦtidianũ vsum sed sunt p̃ciosa. tũc illa qualia sunt debent cōferri. l. illud vestimentũ. ff. de pec. nec potest dici ꝙ morte sit cōfirmata donatio  nō presumuntur donata. lʒz dicat̃ maritꝰ vester donat vobis istam coronam vel brocatum. sed ad vsum cōcessa. l. mortis in fi. ff. de dona. ĩter vi. ⁊ vx. Similiter dic in factis ꝓ filia. l. cũ hic status. §. oratio. ff. eo. ⁊ pro predictis fa cit. l. fin. ff. sol. ma. ⁊ quod dicit Bart. in l. si vt certo. ff. commo. Ang. tamen in. l. si ex re dñi. ff. de stip. ser. per glossam ibi positā determinat ꝙ vestes lugubres date mulieribus efficiuntur ipsarum de dote vero data filie filij ab auo ipsiꝰ quomodo non sit communicāda vide. s̃. dos. §. xxj.
¶ Vtrum expẽse facte a patre in pecu
22
*lio filij aduenticio sint communicande inter fratres post mortem patris. Rñ. secundum Barto. in. d. tract. ꝙ aut fuerunt necessarie vel ad perpetuam vtili tatem. et tunc filio imputabuntur. l. fi. .§. fina. C. de bo. que lib. ⁊. l. iubemꝰ ad tre. nisi pater fecisset animo non repetendi. ar. l. si in area. ff. de condi. ind. ꝙ si de animo nescitur tunc si sunt patrui sumptus presumentur donati. le. si seruus. ff. de donatio. inter vir. et vxo. Si sunt magni sumptus ita ꝙ excedāt fru ctuum titatem: tunc videtur habuisse animum repetendi sicut si in causa alimentorum vel simili expendisset. le. nensenius §. preterea. ff. de nego. gest. Secus si non excederent fructuum ti tatem: quia tunc videtur donasse. ar. d. l. fi. §. si auteʒz res. C. de do. que lib. in ex pensis tamen quas facit vir in rebus vxoris gratia fructuum querendorum conseruandorum ⁊ colligendoruʒz sine vlla distinctione sibi fa. l. fina. ff. de impen. ⁊ non repetet ab vxore vel eius he redibus. Jn alijs autem si sunt modice non repetuntur. l. omnino. ff. de impen. Si sunt magne repetet. d. l. omnino vbi alique etiam ponunt̃ exceptiōes quas omitto quia parum ad nos. Sed in con sciẽtia sequere ꝙ dixi si vero dicti sumptus nō fuerunt necessarij nec ad ꝑpetuam vtilitatem. sed solum ad fructuũ vtilitatem tunc nō sunt communicādi.  onera pertinent ad eundem patrem ⁊ expresse. ⁊ etiam ideʒz diceñ. de eo qui expẽdit in datijs ⁊ collectis cũ habeat vsum fructum. l. si pendentes. §. sed ⁊ si quid. ff. de vsufru. ⁊. l. ne stipendium ff. de ĩpẽs. Nec ob. l. vnica. §. sed nec ob impensas. C. de re. vx. ac.  vir hʒz dotẽ ꝓpter onera matrimonij. ideo non dʒz grauari onere im pẽsarũ. Nec hoc erit ĩ alio vsufructuario quia simpliciter hʒz ex alia causa. vt ex cōtractu vel q̃si. his concordat Bal. vbi. s̃.
¶ Vtrum patre obligāte se pro delicto
23
*filij sit totum computandum in ꝑte dicti filij post mortem patris. an de tota hereditate cum alijs fratribus. Rñ. Bald. vbi. s̃. ꝙ si pater hoc fecit ductus naturali pietate sic omnes fratres debent pro parte sua sustinere. l. li. captus. ff. de capt. Sed si facit ex necessitate: puta dictante hoc statuto. vt not. gloss. super Rub. C. de decre. decu. tunc nascitur naturalis obligatio inter patrem ⁊ filium ex tali gestione negociorum eius que transit ad heredes ⁊ ideo soluet de parte sua ⁊ non de communi. l. igitur. ff. de lib. causa. ⁊ quod notant doc. de eo qui cogitur soluere condẽna tionem alterius. in. l. ij. §. fi. ff. de verbo. oblig.
¶ Vtrum patre dante damnum in bo
24
*nis aduẽticijs filij teneant̃ fratres emẽ | re de cōmuni. Rñ. ẜm Bal. vbi. s̃. ꝙ aut dilapidatio est solũ fructum: ⁊ sic nō te nẽtur. d. l. cum oportet. Quod limita ve rum quādo pater habet vsumfructum in dictis bonis secus quādo ille qui le gauerat prohibuit vsumfr. q̃ri patri q pōt fieri. vt tenet gl. ĩ aut̃. vt liceat matri ⁊ auie. ⁊ ĩ aut̃. excipitur. C. de bo. que li. quia tũc tenerẽtur. Si vero dilapida tio concernit rei perpetuam deteriorationem vniuersali intollerabilem lesio nẽ sic etiam tenentur. di. l. cum oportet .§. sed cum tacitas.
¶ Vtrũ debitum contractum post mor
27
*tem patris ab vno fratruʒz sit soluendũ de cōmuni. Rñ. Spe. ti. de in. q nō nisi cōtractũ sit ratiōe cōis vtilitatis vel societatis. siłr nec dos dʒz solui de cōi nisi sit versa in cōmunẽ vtilitatẽ. Jdem dic de cōdẽnatione soluta per vnum ꝙ nō solnetur de cōmuni nisi maleficiũ fecis set ꝓ cōmuni vtilitate sciẽtibus socijs ⁊ acceptantibus in cōi eius vtilitateʒz:  sic esset cōmunis.  ex quo spōte susceperũt lucrum habebunt ⁊ dānũ con demnationis. Si vero ignoranter acce ptauerũt lncrũ factum iniuste tunc socius auferret illud ⁊ satisfaciet. l. si igit̃. ff. pro soc. ⁊ sic etiā ipse solus soluet cōdẽnationẽ etiam si essent socij omniuʒz bonorũ ẜm Spe. vbi. s̃. ⁊ licʒz de iure ex quo cōmunicauit lucruʒz illicitum non posset illud auferre nisi post cōdemnationeʒz. l. quod. n. ff. pro soci. Nihilominus quādo sacerdos iniunxit eivt satis faciat illis quos lesit. intelligitur nō so lũ litis. ↄtest. sʒz etiā sententia lata. ⁊ sic preceptum sa cerdotis est sentẽtia ẜm Host. in. c. fi. de sepul. similiter militās militet de suo vel maritās filiamvel te nẽs filium in studio faciant de suo nisi aliter sit cōtentum inter eos. l. si socius ꝓ filia. ff. pro socio. ⁊ recitat Bal. in. d. l. si patruus. C. cōia vtri. iu.
¶ Vtrũ lucrũ q facit vnꝰ fratrũ cũ pe
26
*cunia hereditaria mercādo sit commu nicādũ cũ alijs fratribꝰ. Rñ. ẜʒz bal. vbi. s̃. in. d. l. si patruus.  aut fecit noĩe cōi ⁊ sic cōicabat aut fecit noĩe ꝓprio. ⁊ sic nō cōmunicabit. l. titiũ ⁊ meuiũ. §. alte rũ. ff. de admi. tu. ꝙ veꝝ est nisi sit tutor vel curator alioꝝ fratrũ  sic lucrũ q fecit ex prĩa mercātia ẽpta de pecunia cōi dʒz esse cōe. lʒz noĩe suo fecerit. Aliud aũt lucrũ ꝙ fecit de pecunia emptionũ iterata ⁊ noĩe suo erit suũ. ⁊ nōcōicabit. Jdẽ dic de illo q̇ negociat̃ de pecunia maioris aut ecclesie. vt in. l. siyt ꝓpōis. C. de reivẽ. Sivero nescit̃ cuius noĩe fe cerit tunc si continuauit negociũ solitũ cum alio fratre mortuo supstitibꝰ filijs fr̃isin ĩdiuisaʒz substantiā possidẽtibꝰ sicvr̃ cōi noĩe fecisse. ar. l. nā ⁊ seruus. ff. de nego. ge. §. si viuo. si vero fecit nego ciationem insolitā sic p̃sumetur ꝙ noĩe proprio nisi ex libro rationũ aliud appareret. concor. Bar. in. d. l. si patruus. ¶ Qũo ĩ dubio cognoscet̃ ↄ̃ctā societa
25
*tẽ tacitā ĩter fr̃es vł qͦscũ alios q̇ simł stāt ita ꝙ oĩ a lucra sint cōicāda. Rñ. ẜʒz bal. ĩ. di. l. si patruꝰ. ꝙ uis nuliꝰ ip̃oꝝ negociet̃. p̃t tñ ex actibꝰ apparere socia lis effectꝰ sicut ẽ ĩter nodiles q̇ non faciũt q̃statuarias mercātias tñ q̃cũ sa lar a q̃cũ dotes acq̇rũt ĩ cōi ↄferũtvñ nemo pōt negare eos eẽ sociales actꝰ ex q̇bꝰ p̃sumit̃ ĩtẽtio ⁊ volũtas vt dñt Jac. de ar. Ri. ⁊ Ol. eiꝰ discipuli. Ad qualita tẽ ergo acutũ ẽ recurrendũ. Nā in tali bꝰ presumitur mens qualis ex actibus colligi pōt. ar. l. duofratres. ff. acq̇. her. ⁊. l. reprehendenda. tu magis eo. C. de insti. ⁊ substi. Siłr dico ẜm eundẽ Bal. vbi. s̃. ꝙ presumitur contracta. si vnus negociatur ⁊ alter quecũ sibi eueniũt puta ex redditu prebende vel ex dotibꝰ ⁊huiusmodi pōit in cōmmuni ⁊ ita faciũt hincinde. Jtẽ p̃sumitur societas etiam ex actibꝰ ĩ vna mercantia vł arte ⁊ alter in alia. vt in aduocatis tabellio nibus. Nam lucrorum ↄmunicatio societatis est ↄ̃ctio seu ĩchoatio. Similiter dicit idẽ Bal. vbi. s̃. ꝙ si vnꝰ hʒz curā domus ⁊ alius esset aduocatꝰ. vł aliter lncraret̃ ⁊ poneret in domũ vr̃ cōtracta societas. Jdẽ dicit si vnus est maior ⁊ alter minor ⁊ pupillus hʒz tutorẽ q̇ cōicāt ⁊ ei cōicatur. Jdẽ dicit ꝙ si actꝰ sũt | vniformes societas restringitur tātum ad questus q̇ ventũt ex ipsis sʒz in actibꝰ diformibꝰ ⁊ ĩ se varietatẽ habẽtibꝰ presumit̃ societas gñaliter cōtracta nec ↄsidero an vnꝰ plus lucret̃ ⁊ alter minꝰ ĩ hac gñali societate. sʒz equaliter oĩa sũt ꝑtiẽda. l. si sociꝰ ꝓ filia. ff. ꝓ so. vñ ꝓ cla riori intelligẽtia no. ꝙ societas tacitavł exp̃ssa aliqñ est oĩm bonoꝝ ⁊ tũc est qñ expresse agit̃ ꝙ sint socij oĩʒz bonoꝝvt ẽ tex. in. l. iij §. j. ff. ꝓso. ⁊ ĩ. l. coiri. eodeʒz et isti tales cōicāt oĩa q̃ acquirũt ex quacũ  cā laborādovel negociādo siue ex do natis siue ex legatis. siue ex hereditate ⁊ hmōi. Jtẽ stipẽdia q̃ dant̃ militibꝰ. l. q̇ stipẽdia. C.  ꝓcu. ⁊ salaria q̃cũ hñt̃ ex castrẽsi vł q̃si. l. cũ duobꝰ. §. idẽ papi nianꝰ ałs ẽ lex. ff. ꝓ soc. ⁊ in isto casu fra ter tenet̃ maritare filias alteriꝰ fr̃is ni si ali expresse actũ sit. l. si sociꝰ ꝓ filia. ff. ꝓ so. nō tñ tenet̃ cōicare q̃ acquisiuit illicite ne tenet̃ ↄdẽnationẽ  ꝓ sua culpa alter ꝓmeruit. Aliqñ cōtrahitur societas generaliter oĩs questꝰ vel que stus ⁊ lucri q tantũ est dicere sicut oĩs questꝰ. l. sʒz ⁊ si additiat̃. ff. eo. de qualo quit̃. d. l. cohiri. cũ quin le. se. ⁊ isti cōi cāt oĩa q̃ ꝓuentũt ex opera. i. solertia al terius sʒz nō donationẽ simplicẽ siue cā mortis vel legata vel hereditatẽ nec de bita alteriꝰ nisi q̃ siũt cā questꝰ vel societatis. Aliqñ sunt socij certe rei. s. cōuiuendi  viuunt ad vnũ panẽ ⁊ vinũ vł certe negociationis vł lucroꝝ q̃ ↄsequũt̃ lʒz in diuersis negociationibꝰ vel operibꝰ ex q̇bꝰ lucrāt̃ uis aliqñ alter pōat operā alter pecuniā. aliqñ vtrũ de q̇bꝰ. j. societas. j. Et ex predictis potes intelligere optime istam materiaʒz. ¶ Pone ꝙ duo fratres iustici colentes
28
*terras vnꝰ habet silios scindẽtes terrā alter nō qͦmodo diuidẽtur fructꝰ ꝓueniẽtes ex cultura. Rñ. ẜm Bal. in. d. l. si patruꝰ ꝙ diuidẽtur ĩ capita.  societas respicit capita eoꝝ q̇ operas ponũt ĩ so cietate istud limita verũ quo ad lucrũ quod debetur persone. sʒz quo ad lucrũ ꝙ debet̃ bobꝰ vel terre q̃ sũt cōra nō di uidet̃ ꝑ capita sʒz in stirpes ẜʒz eundem Bal. in quodam cōsilio. ⁊ bart. in. di. l. si patruus.
¶ Quid si sint duo fratres quoꝝ vnus
29
*posuit operā alter pecuniam in societatẽ ⁊ casu oĩa cōbusta sunt. Rñ. ẜʒz bal. vbi. s̃. ꝙ ille qui posuit operā tenet̃ alteri ad medietatẽ capitalis. ꝑ. l. cũ duobus. §. in coeũda. ff. ꝓ soc. ⁊ etiā ita tenet Jaco. de are. in. l. j. C. pro so. gl. in. d. l. si patruus tenet ↄtrarium. Sed tu tene ꝙ dixi Societas. j. §. x.
¶ Vtrũ lucrum vxoris alterius fratris
03
*sit cōmunicandũ. Rñ. Bal. in. l. si vxorẽ. C. de cōdi. inser. ⁊. d. Vbal. de perusio in l. cũ duobus. ff. pro soc. ꝙ aut mulier ea dem opera facit sicut homines in labo rando ⁊ sic de ipsa debet habere partẽ lucri ⁊ diuidetur in capita vt. s̃. dctm̃ est de filijs. aut vxor exercet aliquaʒz ar teʒz vel mercantiam vel est obstetrix vel chirurgica. ⁊ tũc si ponebant omnia lu cra in communi ⁊ similiter vir cōtracta est societas quia mulier cũ viro potest cōtra here societatẽ ẜm eund em bal. in d. l. si vxorem. ⁊ sic lucra erunt communis aut vxor tendebat separatuʒz lucrũ vel ex alijs coniecturis patet ꝙ nolebat contrahere societatem tunc de ope ribus cōmunibus ⁊ obsequialibꝰ q̃ fiunt mulieribus in domo ẜm qualitatẽ persone vt facere lectũ cochinam. et hu iusmodi nō potest lucrum consequi  tenetur operari in domo in qua recipit alimẽta. vt in gl. l. sicut. ff.  oꝑ. li. ⁊ bal. in. l. gaio seio in fi. ff. de ali. le. ⁊ An. in l. j. C. de legi. he. ⁊ in. l. si cũ dotem. ff. sol. ma. ĩmo. si desisteret a talibꝰ obsequialibus operibus ⁊ parue extimatiōis ꝓ pter faciendaʒz arteʒz pars lucri talis ar tis deberet cōmunicari viro ⁊ alijs fra tribus ẜʒz iudiciũ boni vtri ꝙ limitave rũ nisi haberet alimẽta iure legat i.  tunc nō tenetur operari in domo dantiũ talia alimenta ẜʒz Bald. ⁊ Ang. vbi s̃. si autẽ vltra talia obsequtalia exerceretur ali artẽ ⁊ipsis lucratur potest sibi retinere tan propriũ ⁊ non cogitur cōmunicare ꝙ no. pro ĩtelligẽtia eo rum que dico. j. vxor. §. ij. ⁊ quod dixi de | vxore idẽ dic de filiabꝰ alteriꝰ fratris excepto ꝙ acquirẽt patri ⁊ solũ illud lu crauerit eis aduenticium.
¶ Vtrũ fratres q̇sunt socij oĩm bonorũ
31
*si vnus eoꝝ habet filias possit eas dotare de cōmuni. Rñ. Spe. tʒz ꝙ nō nsi sit pactũ inter eos ꝑ. l. si socius ꝓ filia. ff. ꝓ soc. Jdem tenet Pe. de peru. in. xiiij. li. cōsiliorum cōtrariũ tenet Bal. in cōsil. q incipit factũ tale. d. Vbal. in. d. l. cuʒz duobꝰ arguens pro ⁊ contra finaliter dicit ꝙ quilibet pōt adherere cui parti voluerit. sʒz iudi. meo. j. opi. videtur verior quādo nō sunt socij oĩm bonorum sʒz qñ sũt socij oĩm bonoꝝ vera ẽ sʒz opi. ⁊ ẜm hoc ↄcord. p̃dictos. vt. s̃. xxvij. §.
¶ Quid si vnus fratrũ dotauit filias al
32
*terius fratris sciẽtis ⁊ patientis. Rñ. ꝙ poterit repetere dotes  vtiliter gessit negociũ. Nec ob. ꝙ extraneus dotādo filiā alteriꝰ vr̃ donare dando dotem. l. ex morte. C. de pac. ↄuẽ  hocverũ quā do solus hoc facit. Secꝰ si cũ parte simł faceret ⁊ ita cōsuluit bal. in. d. consilio vbi. s̃. hoc intellige qñ nō est contracta societas oĩm bonorum vt. s̃. ptʒz.
¶ Vtrũ cũ fratres stāt simul post mor
33
*tẽ patris ⁊ vnꝰ de fructibus laboꝝ suo ruʒzvel de alijs bonis posuit in domo ꝓ communi victu possit repetere ill plꝰ in diuisione. Rñ. d. Vbal. vbi. s̃. ꝙ illi q̃ extāt sunt sui nisi cōtracta sit societas ĩ illis. Si aũt sunt cōsumpti tũc si inter eos erat cōtrac ta societas cōuiuẽdi:  viuebāt ad vnũ panẽ ⁊ vinũ tunc non habetur cōsideratio ad illud plus  societatis iure cōsumpti intelligunt̃ vt est casus. in. c. si duo fratres de fratribꝰ de no. bñ. inue. in. vsi. fe. ⁊ hoc nō ratione fraternitatis vel cohabitationis sʒz communis mense. secundũ bal. in. d. c. si duo ꝙ no. quia quotidiana in fratribus quorum vnus habet maiorem familiam altero si vero societas conuiuẽdi non erat inter eos puta quia vnus minor inter quos non contrahitur. l. et in conditionibus §. fi. ff. pro socio vł al ter furiosus vel prodigus cui erat inter dicta administratio vł monachus ⁊ similes ⁊ tũc expense nō imputantur in ter fratres que sunt facte ꝓ alimẽtis ni si protest etur ꝙ non intendit donare. l. nẽsenius. ff. de ne. ge. vel nisi  reddicꝰ cōmunes erāt sufficientes ad alimẽta sed conseruabat frumẽtum vt meliꝰ vẽ deret. vł  naturali charitate nō tene batur alimẽtare ar. l. fi. ff. de pet. he. ẜm bal. in. l. filie cuius. C. fami. her. Jtẽ qñ ille qui fecit impẽsas erat pauperiorvt no. in. l. alimẽta. C. de neg. ge. ꝑ Ja. bu. ⁊ bal.  ṗma charitas incipit a seipso. l. p̃ses. C. de ser. ⁊ aqua. ⁊ sic bal. in. l. pa terno. C. de ne. ge. tenet de rusticis quo rũ vnus multa posuit in domo pro ali mẽtis ꝙ potest petere quādo filijs alimentatis non erat opere aliquales cor respondentes alimentis  communiter rustici sunt pauperes quorum oculus est porcellus. vt dicit glo. in. l. illici tas. de of. presi. ⁊ raro habent pecunias vt dicit bal. in. l. idem. C. loca. Jdeo non presumitur donare cuʒz ipse non habet superflua ꝙ no.
¶ Vtrum cum vnus fratrum ponit lu
34
*cra sua pro reparatione communis pa trimonij. vel emit boues pro collendis possessionibꝰ communibꝰ possit ill re petere. Rñ. d. vbal. vbi. s̃. ꝙ sic expresse ꝑ tex. in. l. ex duobus. ff. de ne. ge. ⁊ bal. in. l. filie. C. fami. herc.
¶ Sunt duo fratres vnus legitimus
35
*alius spurius qui societatem contrahunt omnium bonorum invita patria ipsorum. queritur an moriente patre eius hereditas transeat etiam ad spurium. Rñ. Bal. in. l. j. C. pro soc. ꝙ sic nō vi succesionis vel relicti. sed iure societatis. ꝙ not. ꝓ cautela tu qui vis spuriũ succedere in hereditate cũ legitimo vt facias eos contrahere societatem in simul oĩm bonorum.
Pecunia

Pecunia

aliquādo capitur largissi me pro oĩ re mũdi. j. q. iij. ꝑ totũ. ⁊ in. l. nominis. ff. de ver. si. dicitur nominis pecunie appellatiōe rẽ significare proculus ait vbi gl. rem. s. om nẽ que sit vel esse possit in patrimonio ⁊ sic rei appellatio latior est  pecunie | vt. l. rei. ff. e.  res sacre ⁊ liber homo q̇ nō pñt esse in patrimonio sunt res ⁊ nō pecunia sʒz stricte ⁊ ꝓprie pecunia recipitur pro pecunia numerata. xiiij. q. iij. c. primo secundo ⁊ tertio ⁊. ff. de leg. j. l. talis scrip. in prin. ẜm ẽt quatuor magi stros expositores regule beati Frā. pecunia accipitur ꝓ oĩ re q̃ quis vtit̃ ad aliquid ꝓ p̃cio dando vñ dicũt ꝙ nō lʒz fratribꝰ minoribꝰ aliqua recipere quibꝰ vtātur ꝓ precio ad aliqua emenda.
De pecunia ⁊ q̇d illiꝰ appellatiōe veniat bar. in. l. cogi. in prin. ff. ad treb. ⁊ est res mobilis q̃ seruādo seruari non pōt no. idẽ bar. ĩ. l. j. §. fuit quesitũ. ꝟ. ex hoc die. e. ti. saly. ĩ. l. curatorẽ ꝟsi. tñvnũ scias. C. de in ĩteg. resti. mi. bal. ĩ. l. iij. ff. ad mace. Alex. in. l. singularia col. ix. ff. si cer. pe. Ro. sing. 103. inci. tu hẽs ⁊ frā. de cer. sing. lix. inci. pecunia est.
¶ Sʒz pone ꝙ aliquis vult dare fr̃i mi
1
*nori aliquā rẽ q̃ frater nō indiget nunquid poterit eā recipere vt vẽdat. ⁊ de p̃cio aliā necessariam emat. Rñ. ꝙ non  sic cẽt recipere pecuniā sʒz bñ pōt eā recipere aĩo nũ eā distrahẽdi ip̃e sed procuratorio ordinis assignādi vt ipse eā vẽdat vł ĩ necessariā cōmutet  sic nũ est pecunia q̃ prohibetur in regula recipi diu est in manu eiꝰ. sʒz post est assignata ꝓcuratori. Car. ꝟo ĩ cle. exiuit. §. porro de. ꝟ. sig. dicit ꝙ hodie denarius et pecunia pro eodem accipiuntur. ⁊ sic exponit verbuʒz vel pro. i. in predicta regula minorum vt sit sensus non recipiant denarios vel. i. pecuniam prohibendo cuiuscun generis monetaʒz sed magis placet opi. qua tuor magistrorum.
¶ Vtruʒz mutuans. x. in auro teneatur
2
*recipere in argẽto tm̃ ipso inuito vel in diuersa forma puta florẽtinos ꝓ senen sibus mutuatis. Rñ. Pa. in. c. to de iu reiurā. colligẽdo mẽtẽ Bar. in. l. paulꝰ ff. de sol. aut mutuauitdecẽ libras ĩ. iiij. florenis. ⁊ tũc sufficit restituere decem libras ẽt ĩ alia moneta. vr̃ extimatos illos florenos ꝓ. decẽ libris vẽdidisse si cut dicimꝰ ĩ dote cũ tradit̃ extimata. l. cũ dotẽ. C. de iur. do. ⁊ idẽ dic ĩ deposito aut fuit dictũ mutuo vł depono decẽ li bras in florenis ⁊ volo mihi restitutio nẽ fieri ĩ florenis tũc ⁊ periculũ ⁊ ↄmodũ ꝑtinet ad debitorẽ seu depositariũ. vñ tenet̃ restituere in florenis ẜʒz extimationẽ exñtem tꝑe solutiōis fiẽde ar. d. l. cũ dotẽ. Aut fuit simpłr factũ mutuũ puta mutuo tibi cẽtum florenos ⁊ tũc si eẽt passurꝰ aliquod dānũ recipiẽ do in alia forma nō tenet̃ recipere. di. l. paulus. Siꝟo nullũ dānũ ẽ passurꝰ. Si vult restituere in eadẽ materia sʒz ĩ alia forma puta florẽtinos ꝓ senẽsibus sic recipere tenetur. vt in. d. l. paulꝰ. si alia materia nō tenet̃ recipere  mutuũ dʒz restitui in eodẽ genere ⁊ eadẽ bonitate vt in. l. cũ q̇d. ff. si cer. pe. ⁊ ali ꝓ alio in uito creditore solui nō pōt. l. ij. ff. si cer. pe. Consuetudo tñ ẽ vt soluatur ĩ alia materia ⁊ seruāda ẽ:  vr̃ actũ ꝙ ẽ ↄsue tũ. l. ꝙ si nollit. §. dassidua. ff.  edi. ed. ⁊ ↄsuluit Old. Jn deposito aũt ↄsidera si fuit actũ vt pecuniā cōfunderet cũ sua ⁊ idẽ dic ꝙ de mutuo: aut teneret separatā. ⁊ sic eam reddet ⁊ nō aliam in for ma aut materia vide ĩ. l. in nauẽ. ff. loc.
Pedagium

Pedagium

dicitur a pedibꝰ datur. n. a trāseuntibus in lo cis constitutis a ṗncipe vel ab eo q̇ hʒz suꝑ hoc auctoritatẽ guidagiũ ꝟo dat̃ ꝓ ducatu ꝑ tertā alicuiꝰ vt securiꝰ va dat. Salinariũ aũt dat̃ ꝓ falevt. f. possit emere vł vẽdere. Hec hñtur in. c. suꝑ qͦs dā de ver. si. glo. Vnde pedagiũ ideʒz si gnificat ꝙ vectigal. vt no. dñs Pe.  an cha. in. c.  de censi. li. vj. ⁊ soluit̃ quā do solum ꝓ transitu persone vt ferrarie. Aliquando pro rebus quas quis defert nō vsus sua causa. Tributuʒz est ꝙ prestat fisco. ⁊ idem est ꝙ census vel pensio.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ pedagiuʒz dʒz solui in mari sicut ĩ terra si sit impositũ per dominum maris. no. Bal. in. l. iij. col. pe. ver. ex quo ergo no. C.  nau. feno. Ang. in. l. fi. ff. devsur. ⁊ Jo. de pla. in. l. diligẽter. C. de aqueductu. li. xij. et dʒz dominꝰ soluere ꝓ suis famulis. bal. | no. in. l. vsurpationem. C. de vecti. et cō. per. l. si quis pro vxore. C. de dona. inter vi. ⁊ vxo. ⁊ dicitur fraudari per transeũ tes per viam non rectam Bald. not. in alle. l. iij. col. pe. versiculo sexto. no. C. de nauti. fe.
¶ Quis pōt imponere pedagia guida
1
*gia ⁊ salinaria. Rñ. ꝙ ṗnceps vel rex ro manoꝝ. aut ille cui a lateranẽsi cōsilio fuit ↄcessũ vł q̇ ex lōga cōsuetudine de qua nō extat memoria ĩ ↄ̃riũ hoc hʒz vt no. ĩ. d. c. suꝑ q̇busdā. Alias nō habẽtes autoritatẽ ab aliquo p̃fatoꝝ exigentes sunt excōicādi de censi. ĩnouamus. ⁊ de iure ciuili sũt ꝑpetuo exilio dānādi. C. no. vectiga. ĩsti. nō po. l. vlti. Sed hodie ex qͦ ciuitates italie habẽt meꝝ ⁊ mixtũ imperiũ obtinuerũt de facto vt imponere possũt ista pedagia vt no. Jo. An. ⁊ pa. ĩ. d. c. super q̇busdā. Alij aũt qui de facto imponũt seu imposita exigũt nisi habeāt autoritatẽ ab aliquo p̃dictoruʒz rapinā cōmittũt. Similiter non sufficit ꝙ maior pars ciuitatis consentiat: sed opʒz ꝙ maior pars p̃sertim eoꝝ quibus tāgit ẜm do. Gaspa. cald. ĩ. c. fi. de ma. et ob. facit. l. in cōcedendo ff. de aqua plu. ar. Regula. Q oẽs tāgit li. vj. ⁊ sic pʒz q̃ est causa efficiens.
¶ Vtrũ p̃fata pedagia possint imponi
2
*ab habentibus potestatẽ sine iusta cā q̃ pōt dici cā finalis seu formalis. Rñ. ẜm Ray. ꝙ nō ⁊ exigẽs cōmittit rapinā si sine legitima cā imponit. ⁊ cā legitima ⁊ iusta sunt publice necessitates q̃s Bar. in. l. vniuersi. C. de vecti. appellat stipẽdia pōtes: publice domꝰ defensio strate ⁊ hmōi. facit. c. si quis romipetas. xxiiij. q. iniuncto. c. innouamꝰ de treu. ⁊ pa. ⁊ in. c. peruenit. ⁊. c. cũ apostolus. de cẽ. ⁊. l. vectigalia. ff. de pub. et ibi ꝑ doc. ¶ De q̇bꝰ debent solui pedagia. Rñ. ꝙ
3
*solũmodo de his q̃ cā negociatiōis vel mercimonij deferunt̃. C. de vecti. l. oĩm. vnde de his que quis facit portare pro necessitate ad vsum sue vite et familie nō pōt exigi pedagiũ ⁊ nec valet ↄsuetudo ĩ ↄ̃riũ ẜm host. Ber. ĩ. d. c. suꝑ q̇bus dā. immo vult lex vniuersi. C. de vect. ꝙ decapitet̃ q̃ de rebꝰ ad ꝓpriũ vsum vel gr̃a ruris colẽdi vł ad se defendẽdũ em ptis vł delatis exigit pedagiũ. vñ ĩ his fraudātes nō peccāt. Sʒz attẽde ꝙ aliquando pedagiũ r etiā collecta q̃ posset ĩponi suꝑ hmōi in suos subditos ⁊ sic nō liceret fraudare quādo ex legitima cā imponitur. sed forẽses non tene rentur ⁊ hec dicitur causa materialis. ¶ A q̇bus pñt exigi pedagia. Rñ. ꝙ ab
4
*oĩbꝰ exceptis clericis ecclesijs ⁊ alijs ec clesiasticis ꝑsonis ⁊ si q̇s a talibꝰ exigit ꝑ sevel ꝑ ĩterpositam ꝑsonā si est perso nasingularis excōicatꝰ est ip̃o facto. Si collegiũ vł vniuersitas ciuitatis castri vł ville subijcit̃ ĩterdicto donec restituerint extorta. Jntellige dũmodo prefati nō cā negociatiōis deferāt hec habent̃ ĩ. c. . de cẽsi. li. vj. Et qũo ĩdirecte pos sint exigi vide. s̃. immunitas. §. xxxviij. cum. iij. §. seq.
¶ Sʒz q̇d de ĩponentibꝰ noua pedagia
5
*sine autoritate legitima vel augmẽtan tes antiqua vel exigẽtes ĩiusta siue ex cā efficienti. siue ex cā fi. vel materiali. Rñ. ꝙ raptores sũt ⁊ tenent̃ ad restōnẽ eis ex q̇bꝰ extorserũt vł eoꝝ heredibꝰ si sciũt eos vel saltẽ pauꝑibꝰ si eos ignorant ⁊ hec de necessitate p̃cepti. c. si res. xiiij. q. vj. ⁊ hodie ꝑ ꝓcessum curie sunt excōicati excōicatiōe papal. vt. s̃. excōicatio. v. casu. xx.
¶ Vtrũ fraudātes pedagia vel guida
9
*gia peccẽt ⁊ teneant̃ ad restōnẽ. Rñ. ẜm cōiter doc. in. d. c. innouamus ⁊ maxime Pa. ꝙ sic si sunt legitima autoritate im posita vel ita antiqua ꝙ de eiꝰ ĩitio nō extat memoria etiam ẜm hosti. si cā nō est expressa a ṗncipe cũ ea concessit im poni posse. Et etiaʒz si ille q̇ recipit non facit id ꝓ quo p̃sumit̃ ꝙ sint cōcessa dũ mō nō cōstet ꝙ ꝓpter illud fuerit ĩposita ⁊ sic trāseũt cōiter doct. Sʒz ego dico ꝙ vbi imponẽtes alia pedagia nō laborāt loco ⁊ tꝑe ꝓ vniuersali vtilitate. scʒz viaꝝ pōtiũ saluatiōe ꝑsonaꝝ ⁊ rerũ iuxta suũ posse ad q tenentur ẜm archid. in. c. si quis romipetas. xxiij. q. iij. nō peccāt qui ea defraudant sine men | datio tamẽ ⁊ periurio. nec tenent̃ ad re stitutionẽ. Nec etiā credo peccent mor taliter fraudantes uis p̃dicti laborẽt in p̃dictis ꝓ loco ⁊ tꝑe. Ratio  cōiter sic instituunt̃. s. statuimus ꝙ q̇libet soluat ⁊ c. sub pena cadẽdi in cōmissum si aliter inuẽtꝰ fuerit. Et iō istud statutũ nō obligat ad mortale vt. s̃. dixi in obe diẽtia. §. j. nec etiā ad penā vt tʒz gl. in c. fraternitas. xij. q. ij. nisi post ↄdẽnatio nẽ. si obijcias ꝙ dānificant̃ gabellas ementes ad hoc. Rñ. ꝙ suũ dānũ  ita ⁊ sub ista cōditiōe emũt vt vigilẽt alias sibi imputet̃. Si ꝟo statutũ ex quo imponunt̃ esset p̃ceptiuũ sic haberet locũ q cōiter tenẽt doc. Si aũt nō sunt legi tima autoritate imposita. tũc extranei. s. q̇ nō sunt subditi talibꝰ ĩponẽtibꝰ nō peccāt nec in aliquo obligant̃. Aduerte tñ  pedagia nostri tꝑis sunt cōiter illicita. Vnde nisi ꝓbẽt legitime imposita debemꝰ p̃sumere iniusta. c. . de cẽ si. li. vj. ergo ante probent esse legitima stabo in presumptione iuris scʒz ꝙ sint iniusta ⁊ sic non tenear soluere. Et sic not. ꝙ noua pedagia siue augmẽtationes factas nullus potest exigere nisi sit certus ꝙ sint imposita ⁊ ab haben te autoritatem imponendi et ex legitima causa ex quo ius presumit omnia fore iniusta. Veꝝ est ꝙ subditus qui co geret̃ ad ip̃a exigẽda excusaret̃ ĩ dubio ꝓpter bonũ obediẽtie. sʒz nō illi qui volũtatie ea exigunt. Nec excusarẽ eos a mortali peccato bñ de hoc aduerterẽt si ea volũtarie exigerent. Alias hoc nō aduertẽdo. s. ꝙ ius p̃sumat iniusta nisi q̃tenꝰ probent̃ legitima nō peccat mor taliter sed ad minꝰ tenebunt̃ ad restitutionẽ exactoꝝ si postea inuenient̃ nō fuisse legitima. Subditi ꝟo obligāt̃ ẜʒz formā statuti  in eorum p̃iudiciuʒz be ne poterunt pedagia imponere vt no. pau. in. d. c. innouamus  potiꝰ tũc r collecta  pedagiũ. Quod limita verũ quādo ꝓpter bonũ reipublice fuerunt imposita aliter nō obligant̃ nisi qui cō senserũt vt in regula quod omnes tan t. li. vj. Jtem nec extranei nec subditi obligant̃ qñ sunt imposita ex certa cā ⁊ cōstat etiam ab habẽte ptātẽ imponẽ di ⁊ ille q̇ exigit seu exigere facit nō im plet cāʒz ꝓpter quā sunt ĩposita ĩmopec cat mortałr ⁊ restituere tenet̃:  causa cessante cessat effectꝰ de app. c. cũ cessan te sane intelligẽdo. s. loco ⁊ tꝑe debito.  nō semꝑ sed ꝓ semꝑ illud tenet̃ facere ꝓ quo est pedagiũ ĩpositũ. ⁊ hec oĩa intellige nisi in nō soluẽdo talia pedagia immineret aliq scādalũ  tũc indistincte teneret̃ q̇libet ad ea soluenda cōsulo ergo cōfessoribꝰ ꝙ videāt decreta. d. pedagioꝝ vt possint bonũ iudiciũ dare. vtrũ sint obligatoria ad culpā vel ne. Jtẽ dic ꝙ nimis grauati alijs impo sitiōibꝰ vel qñ gabelle sunt nimis graues ⁊ sine necessitate nec ad vtilitatem communis possunt fraudare sine peccato. similiter qñ ĩponẽs nō hʒz iustum titulum dominij.
¶ Vtrum xp̃iani teneant̃ soluere peda
7
*gia saracenis ⁊ alijs infidelibus. Rñ. ẜm Host. ꝙ nō tenent̃ nisi solũ ad hoc vt sustineant̃ in transitu ꝑ eos. ⁊ placet mihi opi. lʒz alij ↄ̃riũ teneāt ⁊ male. tum  xp̃iani nō tenent̃ ad eorum statuta. Limito tñ nisi exp̃sse ex pcō volũtarie ↄuenissent cũ eis ad soluẽdũ. Nā tũc si ipsi seruāt fidẽ xp̃ianis. xp̃iani tenent̃ eis seruare. xxij. q. iiij. innocẽs ⁊. xxiij. q. j. noli. his cōcor. Arch. in. d. c. si quis romipetas.
¶ Vtrũ exigentes pedagia sua exigere
8
*faciẽtes teneantur itinera tene secura. Rñ. Bal. ĩ. l. j. de vsi. feu. ti. de his q̇ feu. da. pos. ĩ. §. abbatissa. ⁊ ĩ ti. de pa. iu. fir. .§. cōuẽticulis ꝙ sic. Vñ addit ꝙ si fiũt aliq̃ robarie in eorum curia vbi exigũt pedagia a trāseuntibus tenent̃ aut robariam restituere aut malefactorẽ exhi bere. l. ne quid. ff. de ĩcẽ. rui. nau. ⁊ ꝙ teneant̃ ad restitutionẽ in integrũ de spo liatiōe intelligo verũ qñ ex defectu eorum venit nō faciẽdo q facere tenent̃. xxiij. q. ij. dñs ⁊. q. v. administratores. et C. de ap. l. si appellationẽ ⁊ sequit̃ hos. ⁊ arch. in. d. c. si q̇s romipetas. nō tñ tenet̃ exactũ in pedagio restituere ẜm. host.
Pena

Pena

stricte ⁊ proprie est dũtaxat il la que est corporis afflictiua ⁊ iō appellatiōe pene nō venit pẽa pecu niaria vel extra corpꝰ ẜm. Pa. in. c. ĩter alia de immu. ec. ⁊ ibi est tex. vbi r ↄfu giẽs ad ecclesiā nō dʒz ↄdẽnari ad penā ⁊ tñ postea dicit ꝙ legitime puniẽdus vbi est gl. puniẽdus. s. pecunialiter dũtaxat vel alia pena p̃ter corporalẽ. xvij. q. iiij. reũ. ⁊. c. id ↄstitui. sʒz large accipit̃ pro oĩ eo q minuit de patrimonio vel priuat ab aliquo legitimo. Ge. tñ ĩ. c. fi. de elec. lib. vj. dicit ꝙ cōstitutio proprie est penalis q̃ priuat iure quesito vt in c. si religiosus. e. ti. ⁊ li. ⁊ ita pena ẽ q̃ pu nit ⁊ vindicat quod quis cōmisit. vt ĩ c. pnĩa de. pe. di. iij. vide in. c. dispẽdia. de rescri. eo. li. ⁊ illa lex est penalis proprie q̃ pro vindicta ledit vel in persona vel in alio quesito. vt in. d. c. dispẽdia.
¶ Vtrũ cũ q̇s petit interesse q passus
1
*est vel ꝙ restituat̃ iniuste abltatũ penā petat. Rñ. ꝙ si ille a qͦ petit eam habuit rẽ quā petit tũc nō est pena nec ex ꝑte actoris. nec ex ꝑte rei. Sʒz si eam nō habuit puta  petit̃ interesse tũc ex parte rei est pena sʒz non ex ꝑte actoris. Si ve ro peteret̃ ꝙ actori nō abest nec reo aduenit sic est pena ex ꝑte vtrius. ⁊ ideo solum quando est pena ex ꝑte vtrius vel saltẽ ex ꝑte actoris hʒz locũ illud q r ꝙ pena nō est soluẽda in foro anime nisi post cōdẽnationẽ in glo. xij. q. ij. fraternitas q no. facit ad multa elicitur a Pa. in. c. finem. de dolo ⁊ contu.
¶ Quotuplex est pena. Rñ. vj. prima r
2
*canonica vel legalis q̇ ĩponit̃ a iure canonico vel a. ll. de qua in. c. statuimus. xvj. q. j. ⁊ hec pōt exigi tā a clericis  a laicis ẜm pañ. in. c. dilecti. de arbi. facit c. si quis cōtumax. ⁊. c. se. xvij. q. iiij. nam q fit lege ꝑmittẽte nō est pctm̃. xxiij. q. iij. qui peccat. l. gracchus. C. de adult. ¶ Sed q̇d si non peccat tenet̃ ne in foro
3
*aĩe illam so luere. Rñ. ꝙ aut imponit̃ ip so facto ⁊ sic ẜm bal. in li. de vsi. feu. ĩ ti. de feudo sine culpa nō amittẽ. ꝙ lʒz non sit necessaria sententia ad esse: est tamẽ necessaria ad executionem esse ⁊ sequit̃ Archi. ĩ. c. felicis. de pe. li. vj. vbi dicit ꝙ lʒz etiā talia bona trāseāt ĩ dñiũ fisci ⁊  sinant eẽ criminosi sicut ĩ bonis heretici ⁊ illiꝰ q̇ cōmisit crimẽ lese maiestatis etiā sine snĩa. Tamẽ necessaria est post modũ que declaret eũ criminosum ante excussio fiat bonorũ vel alia executio. facit glo. in aut̃. de incest. nup. §. j. ⁊ in. c. qui ẜm. ll. in fi. de here. lib. vj. facit q no. Bal. in. l. iubemus. §. economus. C. de sac. san. ecc. ⁊ Bar. in. l. diuus. la. ij. ff.  cust. ⁊ exhi. reo. ⁊ But. ĩ. l. raptores. C. de epi. ⁊ cleri. vbi volũt ꝙ requiritur processus declaratorius persone bānite ante deueniatur ad excussionẽ bonorum. lʒz ĩpso iure sint confiscata. Jtem gl. in aut̃. de. tab. §. pe. q̃ vult ꝙ licet tabellio a iure sit priuatus officio tñ sine sententia hominis valent instrumẽta. Et hoc sequitur pañ. in. c. cũ nō ab hoĩe de iud. Sʒz limitat verũ nisi factuʒz esset notoriũ:  ĩ certis nō est opꝰ ↄie cturis. Jntelligo ita notoriũ ꝙ nulla possit ter giuersatiōe celari. Et ex hoc pʒz ꝙ in foro aĩe nō tenet̃ eā soluere ante sentẽtiā nec etiā lʒz sit notoriũ ante fiat excussio dictorum bonorũ  nō tenetur illa exhibere nisi sibi precipiat̃ vł ab eo pe tātur cui competũt. Nec quis posset ea auferre nisi precedat sententia declara toria vt pʒz ꝑ ea q̃ dixi. s̃. asassinꝰ. §. vlti. Sed hic aduerte ꝙ quando talis pena applicat bona alicuiꝰ alicui puta fisco vel alteri ipso iure ꝙ lʒz talis añ snĩam nō teneat̃ vt dixi dare tum poterit ea tĩ tulo oneroso in aliũ transferre ne fru ctus etiam talis rei. Ratio  si cōdemnaretur per sententiā fiscus vel ille cui fuerant applicata. vẽdicaret ea a quocũ cuʒz fructibus medij temporis. nec teneret̃ restituere preciũ nisi aliquid lo co p̃cij inueniat̃ apud alienātẽ vel ip̃m preciũ. vt in. d. §. j. ⁊. c. cũ. ẜm. ll. facit. l. si cũ dotẽ. §. vlt. cũ. l. se. ff. sol. mat. Et iō ne sint cā damni illiꝰ cui alienat non pōt secundũ conscientiā ⁊ etiam sine pecca to mortali. nisi alien asset ꝓ necessitate vite vt pro comedendo ⁊ hmōi. quia ar gumento eorũ que nota. Bar. in. l. post | l. post. ff. de don. talis administratio bo norum necessaria vt est supradicta non est p̃fatis interdicta sed solum voluntaria. alleg. l. reo. ff. de sol. l. peto. §. p̃diũ. ff. de leg. ij. ⁊. l. alienationes. ff. fa. her. nisi alias esset soluẽdo ꝓ dāno dato. vel nisi et reuelaret cōditionem rei ita esset si modo tale delictum ꝓpter q sua bona sũt fisco applicata potest aliquo modo ꝓbari. Sʒz si esset totaliter improbabile posset alienare etiā titulo oneroso. Titulo aũt lucratiuo alienare bñ posset. Et sic intellige ⁊ limita Bal. vbi. s̃. ⁊ in d. c. economꝰ. ⁊ Pau. ĩ. d. c. cũ nō ab homine. ⁊ Jo. an. in. c. ꝓ humani de homi. lib. vj. ĩ nouella. Si vero pena nō imponitur ipso facto sed venit imponẽda. sic similiter non tenet̃ ante cōdẽnationẽ. l. eius que delatorẽ in prin. ff. de. iure fisc. ⁊ ante cōdẽnationẽ pōt disponere qũocun vult  eiꝰ est res sua lʒz possit ea priuari. Et no. ẜm Bar. in. l. fi. ff. de pe. ⁊ in. l. in honerarijs. ff de ac ⁊ obli. ꝙ hec pena in iudicio nō pōt exigi post annũ sed solum. j. annum post quis eā incurrrit. Et hoc intellige qñ ẽ mere pena tam ex parte rei licet fallat in aliquibꝰ casibus de quibꝰ vide gl. in. l. in honorarijs predicta. ⁊ ẜm hoc tene glo. in. d. c. fraternitas. ⁊ istud serua licet aliqui aliter sentiant ⁊ male.
¶ Vtrũ ad incurrẽdā penā que ipso fa
4
*cto ĩponit̃ negatiue requirat̃ monitio. Rñ. Jnn. in. c. extirpāde. de p̃bẽ. ꝙ nō in currit̃ añ monitionẽ. Pa. ibidẽ tʒz ꝙ nō requirit̃ sed ipso facto incurrit̃. est gl. in l. j. C. de his qui. vt ĩdi. ꝓ qua Bar. in. l. in cognitione. ff. ad silleia. ↄcludit ꝙ pe na apposita nō vindicāti mortẽ defũcti ipso facto ĩcurrit̃ quo facultatẽ habuit vindicādi ⁊ nō vindicauit. Est etiā gl. ĩ cle. j. de here. ⁊ bonus text. in. c. cupiẽtes post prin. de elec. lib. vj. Sʒz tu cōcorda. ꝙ opi. Jnno. quā etiā tʒz Jo. an. in. c. lʒz. de elec. li. vj. ⁊ multi alij: est vera qñ ius nō prefigit terminũ. opi. vero pa. ⁊ bar. ĩtelligit̃ vbi ius p̃figit terminum quia tunc terminus interpellat pro homine. c. potuit. de loca. ⁊ sic cōcordat Gemi. in d. c. licet. Sed vbi ius imponit penā affirmatiue ip̃o facto. sic nō requirit̃ monitio. Et nota ꝙ tũc r imponi pena ne gatiue qñ ponit̃ cōtra omittẽtẽ siue nō faciẽtẽ q facere tenet̃. Affirmatiue ꝟo ponit̃ qñ infligit̃ cōmittẽti seu facienti aliq̇d ꝙ nō est faciendũ. q bene no.
¶ Vtrũ pena imposita a iure in vno vi
5
*deatur posita in alio quādo illa duo in iure equiparant̃. Rñ. ꝙ sic ꝑ tex. cũ glo. in. c. si post in fi. de elec. li. vj. facit gl. in. c. j. de postu. p̃la. q̇ dicit ꝙ dispositio etiā penalis cōcepta in electiōe ꝓcedit etiā in postulatione  ꝑ postulationeʒz ꝑuenit̃ ad electionẽ. l. oratio. ff. de spon. sequit̃ hoc Pa. in. c. de multa. de p̃bẽ. et in. c. fi. de mutu. peti. Sed ego in fauorabilibꝰ habeo ꝓ indubitato ꝙ disposi tio cōcepta in vno extendatur ad aliud quādo equiparat̃ ꝑ aut̃. item si quis liberos. C. de natu. lib. vbi pr̃ vnũ filium naturalẽ in aliquo legitimo documẽto appellās simpliciter filiũ naturalem le gitimasse vr̃ oẽs alios filios naturales qui cōfratres sunt  habẽt eandẽ cōditionẽ. Sed quo ad penā est gl. singu. in cōtrariũ. in. cle. j. de cōsang. ⁊ affi. q̃ dicit ꝙ pena apposita cōtra habẽtibꝰ matrĩ moniũ nō extẽdit̃ ad cōtrahẽtem spōsa lia. vnde dic ꝙ qñ aliq̃ duo in iure sunt parificata cōiter. ⁊ est eadem rō expressa tũc statutũ in vno extẽdit̃ ad aliud etiā in penalibus sed qñ nō sunt cōiter paci ficata. sed solũ in aliquibus casibꝰ tũc nō extẽditur. Similiter lʒz rō sit eadẽ tñ non extendit̃ pena sed solum ꝓhibitio nisi rō sit exp̃ssa quia tũc extẽdetur etiā quo ad penā vt. s̃. dixi lex. §. vj. Et sic in tellige glo. supradictas ⁊ limita glo. in cle. vnica. de offic. vica. Et glo. in. c. cōsti tutionem. de regula. lib. vj. Et glo. in re gula. que a iure. de regu. iuris. lib. vj. et sic concorda.
¶ Vtrũ pena q̃ imponitur ipso iure ha
6
*beat locũ in eo q̇ ꝑuenit ad actũ ꝓpinquum delicto. Rñ. ẜm Pañ. in. c. j. de eo qui mit. in pos. ꝙ nō nisi ꝑfecerit actum licet aliter sit puniẽdꝰ arbitrio iudicia q ꝓbatur in. c. cum in cũctis. de elect. | iuncto. c. ꝑpetuo. e. ti. lib. vj. ⁊ ibi gl. Secus de pena q̃ venit imponẽda ꝑ decre tum iudicis.  sic punitur ac si pertecis set ex quo ꝑuenit ad actũ propinquum ⁊ in. l. si quis nō dicā rapere. C. de epil. ⁊ cle. l. is qui cum telo. C. de siccar. Hoc ta men nō haberet locũ in penis per statu tum impositis  verba statuti exigunt actũ perfectũ. Jta no. bar. in. di. l. is qui cum telo. ⁊ iō non sufficeret inchoasse. Aduerte tñ ẜm Pan. in. c. raynaldus. de testa. ꝙ incurritur pena apposita ↄ̃uenientibꝰ alicui facto ex sola ↄuẽtiōe de facto  non habuerit iuris effectum vt patet in dicto capitulo Raynaldus. ⁊ etiā si ↄ̃dicit de iure. l. nuda. C. de cōtra hẽ. ⁊ cō. stipu. Jtẽ no. bar. in. l. quicũ. C. de ser. fugi. ꝙ vbicũ de pena capita li vel corporali loquimur subĩtelligitur dolus. ff. de in litẽ iur. l. ij. ⁊ in. l. in actio nibus ⁊ insti. de suspec. tu. §. suspectus. Secus ĩ pecuniarijs penis vt. C. de noxa. act. l. si serui. Jdẽ tenet Saly. ĩ. l. pe. C. ad. l. cor.  sicca. Jdẽ Bal. ĩ. l. data oꝑa C. qui accu. nō pos. Jdẽ pa. de ca. ĩ. l. j. C. vbi seua. vel cla. facit gl. in. l. q̇d ergo. §. ex cōpromisso. ff. de his q̇ not. infa. ⁊ gl. in. l. ⁊ si seuerior. C. ex qui. cau. infami. ir rog. Et ibi Bal. dicit ꝙ cōmittens ꝑ lasciuiam puta currẽdo equuʒz homicidiũ nō debet occidi licet statutũ dicat ꝙ ho micida decapietur.
¶ Vtrũ sufficiat ad obseruantiaʒz legis
7
*soluere penā solũ qñ ꝓhibet sub pena. Rñ. vt. s̃. inobedientia. §. j. ⁊ illud serua in ↄscĩa in foro aũt cōtentioso sufficit. fa cit gl. in. c. dilecti  arbit. ⁊ in aut̃. de iu dic. §. vero vbi patet ꝙ pena soluta q̃ erat in cōpromisso nō pōt peti vt stetur sentẽtie nisi addatur vt soluta pena ste tur arg. ff. de transactio. l. pe. ⁊. C. e. l. cũ proponas.
¶ Secũda pena r cōsuetudinaria de q̃
8
*in. c. dilectus de offi or. sed hodie nō est in vsu sʒz si esset in aliquo loco posset exi giẽt a religiosis vt ibidem.
¶ Tertia pena r cōtumacie punitiua.
9
*Hec de iure ciuili petebat̃ vt ĩ. l. ij. ff. de coll. bo. ⁊. C. de mō mul. l. illustris. sʒz de iure canonico nō potest peti aperte ẜm Host. nisi tum est interesse suũ. c. j. de dol. ⁊ ↄtu. vel nisi petatur ad satisfactio nem iniurie. vt in. c. olim de iniurijs. iu dex tamẽ si habet potestatem mulctan di sicut habet ordinarius vt ĩ. l. ij. in fi. ff. de iudi. bene poterit exigere.
¶ Quarta pena dicit̃ iudicialis ⁊ hec
10
*potest peti a quocũ facit ad hoc. c. fi. de dolo ⁊ cōtu. Vnde licite clericus agit ad extimationem iniurie sibi illate.
¶ Quinta pena est arbitralis ⁊ hec pe
11
*titur ab eo q̇ non seruat arbitriũ. c. dilecti de arbi. ⁊ hec pōt peti a quocũ vt ĩ d. c. dilecti ⁊ ibi gl. ẜm tñ Ho. de eq̇tate nō dʒz peti nisi tuʒz est interesse partis. ¶ Sexta pena r ↄuẽtionalis quā par
12
*tes extra iudiciũ inter se imponũt ⁊ peti pōt tũ interest. l. predia ff. de ac. ẽp. ⁊ vendi. ẜm Host. ⁊ do. Ant. in. d. c. dilecti. Sed ẜm Jnn. in. c. suā. de pe. ⁊ Pau. in. di. c. dilecti. potest etiā peti si excedat interesse nisi sit in fraudẽ posita sʒz nō credo a clericis vel religiosis secus a laĩ cis ⁊ presumit̃ in fraudẽ vsurarũ posita qñ simpliciter est posita suꝑ ꝓmissione titatis vt. ĩ. l. cũ alegas. C. de vsu. ⁊ ibiꝑ doc. ⁊ ĩ. l. iulianꝰ. §. idẽ papinianꝰ. ff. de act. ẽp. ⁊ vẽ. ⁊ bar. ĩ. l. rogasti. §. j. ff. si cer. pe. ⁊ canoniste. in. d. c. dilecti. Secꝰ esset si apponeret̃ super facto vt in. d. iuribꝰ. Similiter nō presumeret̃ in fraudẽ qñ promittit̃ titas ⁊ postea factũ ⁊ vt pe. ẜm. d. Ant. in. d. c. dilecti. ⁊ alleg. Butri. in. d. l. cũ allegas ⁊ Bar. in. d §. j. ⁊ eā sequor nisi cōtrahens esset vsurariꝰ. uis Jo. au. in. iij. addi. ad Spe. teneat ꝙ p̃sumit̃ in fraudẽ ⁊ alle. Dy. in. d. l. cũ seruꝰ. ff. de ↄdi. ⁊ demō. ⁊ vt intelligas pono ti bi exẽplũ ꝓmitto tibi soluere cẽtũ ⁊ nisi dedero dabo tibi. x. ꝓ pena sicp̃sumit̃ in fraudẽ  suꝑ titate. Aliud exẽplũ pro mitto tibi facere domũ portare ligna et nisi fecero soluā penā sic non p̃sumit̃ in fraudẽ  est suꝑ facto. Aliud exẽplũ ꝓmitto tibi centũ in tali termino ⁊ ꝓmit to venire ad iudicẽ ⁊ recipere p̃ceptũ de soluẽdo vel dādo pignora ⁊ si nō fecero ꝓmitto tibi loluere peuā sic nō p̃sumi|tur  licet sit primo quantitas. tamen post est factum. Et vltimo pena.
¶ Vtrum ille qui ex impotẽtia nō facit
13
*ad ꝙ obligatur sub pena euadat. Rñ. ꝙ si loq̇mur de pena iuris vel statutoꝝ sic est clarũ ꝙ nō incurrit̃. Jdẽ dic de sentẽ tia iudicis generaliter imponẽtis penā puta excōicatiōis ẜm Fede. ↄsil. xciij. et sequitur pa. in. c. P. ⁊ G. de offi. dele.  verba gñalia debẽt ĩtelligi cinili modo arg. l. si cui. ff. de serui ⁊ in. l. raptũ ⁊ in. l. ꝙ dicimus. ff. de sol. Si aũt specialiter imponit penaʒz puta nisi cōpareas tali die excōico te tũc ẜm pa. in. c. cũ suꝑ cau sa de testi. cog. si ex snĩa aperte cōstat ꝙ iudex voluerit eũ ligare siue posset vel non sic cũ snĩa sit nulla cũ ↄtineat intollerabilẽ errorẽ nō ligat si apparet ꝙ nō voluit ligare impotẽtẽ: puta quia dicit si contẽpseris vel si distuleris cōꝑere ⁊ c. quia nō potẽs nec cōtẽnit nec differt vt dicit glo. ĩ. c.  sit de elec. lib. vj. Sivero nō potest perpẽdi mens iudicis sic quo ad deũ nō ligat sʒz quo ad ecclesiā ⁊ nos sic: ⁊ sic intellige gl. in. d. c. vnico. iiij. qō. v. ⁊ in. d. c. cum suꝑ eā sed tamẽ probato impedimẽto nulla indiget absolutione ẜm bo. ⁊ spe. placet etiā ẜm Pa. in. d. ca. cum super causa si esset snĩa pape  de bemus p̃sumere ꝙ noluerit eum ligare argu. c. vt nostrum vt ecclesiastica bene ficia ⁊ sic nō esset irregularis lʒz celebras set quod bene no. si auteʒz loquamur de alijs penis sic certũ est ꝙ in foro anime peti nō possunt ẜm Sco. in. iiij. disti. xv. q. ij. nisi tum interesse importat. facit ca. significante de pigno. ⁊. d. ca. ij. de cō sti. ⁊. c. ex literis de in integ. resti. ⁊ ad. l. incẽdium. C. si cer. pe. que vel incẽdium non liberet quando titas est in obligatiōe quia cum obligatio sit in genere vt. ff. ad. l. falc. l. in ratione. §. diligẽter to tuʒz genus perire non potest Rñ. ꝙ quā do consistit in genere obligatio verum ꝙ obligatio ex impotẽtia non extingui tur licet liberet a pena. propterea dicit ang. in. l. rescriptum in princ. ff. de pac. ꝙ etiam si teneamus ꝙ fiscus habet ta citaʒz hypothecā in maleficijs cōtra de linquentẽ non tamẽ prefert̃ in creditoribus imo creditores preferunt̃ ei. alle gat tex. cum sua gl. in. l. vnica. C. de pet. fisca. Ratio  talis tractat de lucro captādo ⁊ creditores de dāno vitando fa cit. l. fi. §. licẽtia. C. de iuredeli. ⁊. l. vnica. C. de impo. luc. descrip. ⁊. l. fi. C. de codi. ꝙ no. bene exigentibꝰ penā vitra interesse suũ ab illis qui sunt non soluendo  tenetur restituere eam creditoribus. ¶ Quid si obligatus sub certa pena ad
14
*aliquid faciendum vel dañ. pro parte impleuit et pro parte non ex culpa sua. Rñ. Panor. in. c. suam. de penis quod si obligatio est diuidua nō committit penam nisi pro parte non soluta. Si vero est indiuidua sic soluet totam penam etiam de iure canonico. Et quando dicatur obligatio diuidua est quādo solu tio partis per se valet quo ad partẽ tan tum quantum totum ad se totum. Jndi uidua vero dicitur quando nōvalet illa pars per se. Exẽplum promissi tibi scribere bibliam ⁊ decretum sic: si scripsi so lũ bibliam nō soluā penā in totum.  obligatio est diuidua  biblia per se valet ẜm totũ suum secꝰ si promisissem scribere bibliā et scripsi quatuor quinternos certe nō valet pro biblia ⁊ ideo obligatio erit indiuidua  ad nihil ꝑ se valere possunt sine alijs. de hoc plene no. in. l. stipulatiōes non diuiduntur. ff. de verb. ob. ⁊ in. d. c. suam vbi addit glo. hec vera quo ad penam que cō mittitur in non dando vel non faciendo secus qñ quis dʒz recipere puta lega tumvel hereditatem si sic fecerit vel sol uerit  nisi totum faciat non habebit vt. l. meuius ⁊. l. cum fundus. ff. de cōdi tio. ⁊ demon. de quo vide plene in. l. si seruus. ff. si quis cautio.
15
*¶ Vtrũ statuta sint licita que solũ imponũt pecuniariā penā prohomicidio adulterio ⁊ hmōi. Rñ. Host. ⁊ sequitur pa. ĩ. c. ij. de deli. pue. ꝙ nō:  homines exponũturvenales ad delinqueñ. quia multi bene timẽt cruciatus qui non ti ment penam pecuniariam vt habeant suũ intẽtũ. ar. l. in seruoꝝ ⁊ ĩ. l. aut fctā. | ff. de pe. ⁊ in aut̃. de māda. prin. §. opʒz. ¶ Vtrũ promittens sub certa pena ha
16
*bere ratum cōmittat penā cōtraneniẽs de facto. Rñ. ẜm Bar. in. l. id q pauperibus. C. de epis. ⁊ cle. ꝙ nō. Secꝰ si promisisset habere ratũ ⁊ firmũ  ratũ refert̃ ad ius ⁊ firmũ ad factũ. vt in gl. d. l. ¶ Vtrũ tempus prefixum in odium ne
17
*gligentis currat ignoranti vel legitime impedito. Rñ. ẜm Pa. in. c.  diuersitatẽ de cōces. prebẽ. ꝙ nō. Secꝰ qñ prefigit̃ in odium negligentissed in alterius fa uoreʒz vt patet in. l. genero. ff. de his qui no. infa. vbi tempus anni currit mulieri ignoranti mortẽ mariti. ⁊ vide gl. in. c. statutum. de prebẽ. li. vj. ⁊ no. Specu. de edic. instru. vbi dicit ꝙ licet executor testamẽti nō potuerit exequi. j. annũ nihi lo minus executio denoluitur ad episco pũ. ar. l. nulli. C. de epi. ⁊ cle. ⁊. c. nos qui dem. de testa. ratio quia est in fauorem defuncti non in odium executoris.
¶ Vtrũ iudex possit augere vel minue
18
*re penā legis vel statutorũ. Rñ. ẜʒz host. in. c. in archiepiscopatu de rapto. q si ꝓcedit extraordinarie sic potest. l. quid ergo. ff. de his qui no. infa. Si vero procedit ordinarie sic non pōt index delegatus vt no. in. c. de causis. de offi. dele. Judex vero ordinarius pōt ex causa mi tigare vt no. Bar. in. d. l. quid ergo. ⁊ sequitur Pa. in. c. ij. de emp. ⁊ ven. facit. c. atsi clerici de iudi. Berñ. vero in. d. c. de causis. ⁊ de accusatio. in. c. super his dicit hoc verũ qñ pōt dispẽsare super crimine nō pōt minuere etiā ex causa. No ta tamẽ ꝙ qñ quis pluribꝰ legibus pro eodem delicto diuersis penis potest pu niri si ab aliquo iudice imponitur ei mi nor nō poterit aliquo mō puniri alia pe navt in. l. qui de crimine. C. de accu. ⁊ ibi Ang. ⁊ Sali. in. d. l. qui de crimine. vnde tenet Tho. xxij. q. lxvij. ꝙ si dimittit penam in casu quo nō potest tenetur ad re stitutionẽ cōmunicati. vel accusatori si intererat eiꝰ vt puniret̃. Siꝟo auxit tene tur reo cũ quo cōcor. Hosti. ⁊ Ray.
¶ Vtrũ exigẽtes penā maiorẽ  sit dā
19
*num illatũ excuset̃. Rñ. ẜm Rodoff. ꝙ si scm consuetudinẽ legitimā et iudiciũ regis exigũt excusantur etiam persone ecclesiastice quādo subest causa et ordo iuris seruatur nec est corrupta intentio vt scilicet hoc faciant propter auaritiā sed ꝓpter iustitiam tutius tamen esset pauperibus erogare illud plus.
¶ Vtrũ pena apposita suꝑcōtractu nul
20
*lo vel qui nō tenuit vel ipso iure vel per sentẽtiam iudicis reuocatus est sit soluenda. Rñ. Jnno. in. c. ij. de preca. ꝙ non quia vbi principale non tenet nec accessoriũ. c. inter dilectos. §. ceterũ de fi. instru. c. si diligenti. de foro cōpe. ca. querelam ne prela. vices suas.
¶ Cui debet applicari pena. Rñ. ꝙ pe
21
*na iuris ⁊ statuti regulariter applicat̃ fisco qñ introducitaccusationẽ. l. mulctarum. C. de mō mulc. Sed qñ introducit actionẽ applicat̃ patri. l. iij. ff. de sepnl. vio. Similiter qñ loquitur simpliciter videtur introducere actionem. argu. di. l. iij. De alijs aũt penis tenet Goffr. ꝙ si cōtingit dānũ vel iniuria alicuiꝰ illi ap plicabit̃ de pe. c. ij. Si vero nō respiciat dānum alteriꝰ sic applicabitur vel parti si est cōuentionalis vel iudicivel fisco ẜm ꝙ de ea est statutum.
¶ Vtrũ pena imposita ꝓpter crimẽ sim
22
*pliciter sine prefinitione tẽporis sit per petua. Rñ. Pa. in. c. ex literis. de cōsti. ꝙ pena imposita ꝓpter crimen sine cause cognitione pnta ꝓpter interlocutoriaʒz iudicis intelligit̃ tꝑalis ⁊ durat solũ du rāte eius officio vt puta interdicit offm̃ vel exercitiũ alicui tex. no. ẜm communẽ intellectũ in. l. fi. ff. de pe. Jdem no. Jnn. in. c. ꝙ trāslationẽ. de offi. dele. q limita in pena successiua  momentanea pena est perpetua puta mulctauit in pecunia aut in corpore: ⁊ hmōi. facit. i. illi citas in fi. ff. de of. presi. Si vero fuit im posita cũ cause cognitione ⁊ delictũ me rebatur vt esset ꝑpetua sic erit ꝑpetua. Secus si delictum nō merebatur penaʒz ꝑpetuā. ar. optimũ ĩ. l. si p̃ses. ff. de pe. ⁊ fuit dictũ Odof. ꝙ sequuntur cōmuniter docto. in. d. c. ex literis. Jn dubio vero intelligitur temporalis.
¶ Vtrũ pena extendat̃ extra territoriũ
23
*ipsam imponẽtis. Rñ. Pa. in. c. postulasti. de fo. cōpe. ꝙ aut respicit ꝑsonā aut bona. Si personā ⁊ sic tripliciter aut pri mo diminuẽdo eius statutũ sicut infamia excōicatio interdictum ⁊ hmōi ⁊ sic cum sint affectiue persone porrigũt effectum suũ extra territoriũ etiā  sequun tur eũ sicut lepra leprosum. l. ex ea. ff. de postu. propter q dicit Bar. in. l. quivlti mo. ff. de pe. ꝙ semel cōdẽnatus ad mortem uis ei fugiat nihilominus remanet seruus pene vbicun fuerit ⁊ ideo non poterit facere testamentũ nec contrahere et similia. facit. d. l. qui vltimo. ⁊ in aut̃. sed hodie. C. de do. inter vi. ⁊ vxo. Aut. ij. interdicendo certũ locũ puta ne vadat ad talẽ locum vel vt moret̃ in tali soco. ⁊ sic nō porrigit̃ extra territorium nisi per quandā consequentiā puta  detentus in loco habitationis videtur interdictus etiā ei locus originis uis sit extra territoriũ. de quo dic vt in. l. relegatorũ. §. j. ⁊ §. interdicere. ff. de interdi. per quā. l. dicit Bar. ꝙ non pōt ciuitas imponere suo ciui vt moret̃ in tali loco nō subdito. nec etiam pōt interdicere ne vadat ad talẽ locũ nō subditum statuenti ⁊ hoc qñ fit in penā illius cōtra quẽ fertur sentẽtia. Secus si sit statu tũ ne subditivadāt ad talẽ locũ nō subdituʒz propter cōmoditatẽ ciuitatis vel in odiũ eorũ ad quos iret vim facit. l. fi. ff. de decre. ab or. fa. aut. iij. interdicẽdo certā artẽ puta ꝙ nō exerceat talẽ ar tẽ. ⁊ sic nō porrigit̃ extra territoriũ vt est bonꝰ iex. in. d. l. ex ea per quā dicit Bar. in. l. cũctos populos. C. de sum. tri. ꝙ sta tutũ cōtinẽs prohibitionẽ odiosam nō porrigit̃ in dubio extra territoriũ statuẽtis. Et ideo dicit q filia que ex statuto non succedit cũ tale statutũ sit odiosum l. maximũ vitium. C. de li. prete. ꝙ nihilominus pōt succedere in bonis alibi fi xis:  non porrigitur dictũ statutũ extra territortum statuentis. Et similiter puto ꝙ sententia priuans aliquem benefi cijs suis in dubio intelligitur de benefi cijs que habet in territorio disponẽtis. aut respicit bona puta  publicat ea ⁊ tũc si fit de iure cōmuni sic porrigit̃ ad bona fixa extra territoriũ. ⁊ remanẽt ibi tam vacātia. sed occupātur per iudicẽ territorij. ar. l. a diuo pio §. j. ff. de regu. iur. ⁊. l. cũ vnus. ff. de bo. aut̃. iu. pos. Si vero sit de iure speciali seu munici pali. tũc dic vt no. Bar. in. d. l. cũctos po pulos. ⁊ ꝙ no. Jo. an. in. c. cum secundũ. de here. lib. vj. vbi concluditur ꝙ pena non extenditur extra territorium.
¶ Vtrum quis possit puniri in loco do
24
*micilij de delicto alibi cōmisso. Rñ. Pa. in. c. licet. de fo. cōpe. q sic nisi requiratur remissio per iudicem delicti quā debet facere si delictum est atrox. alias nō si non vult.
¶ Vtrum mandans delictũ fieri in alio
25
*loco debeat puniri vbi mandauit. vel vbi cōmissum est. Rñ. Pa. in. d. c. licet ꝙ cōis conclusio Bar. ⁊ aliorũ est in. l. si vt proponitur. ff. de fideius. q vbi delictũ factum est  ibi destinatus est effectus delicti. facit cle. pastoralis. de re. iu. Jdẽ dicas in teste falso qui debet puniri per iudicem ad quem eius attestatio trans mittitur. ⁊ sciebat illuc debere transmit ti. Potest tamen puniri in loco vbi deliquit. ⁊ locus erit preuẽtioni si ambo iu dices cōcurrant sicut de illo qui de loco exẽ pto mittẽs sagittaʒz. vulnerauit aliũ in loco non exẽpto vt in. c. j. de presump. ⁊ quod ibi not. Sic similiter ille qui deliquit in cōsinibus  verũ est dicere in cuiuslibet territorio deliquisse. arg. l. arbor. ff. communi diui. Secus si ignorabat illuc attestatione transmitti  tũc debet puniri vbi deliquit. vbi agit de pena falsi. facit. l. exigere doteʒz. ff. de iu. vbi attendit̃ locus ad quem destinatur effectus matrimonij. Jdẽ dic de notario qui facit falsum instrumentum.
¶ Quid de officialibꝰ deputatis q̇ non
26
*accusant quos ĩueniũt de nocte ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ peccāt mortaliter si se obligauerũt ad accusañ. vel pacto vel iuramẽto. siꝟo se nō obligauerũt nō peccāt nō accusando. nisi faciāt in fauẽdo malis cōmittẽdis. Et si quid acceperũt ꝓ nō ac | cusando tenẽtur illud restituere vel fisco vel illi cui pena erat applicanda. et vltra etiā vs ad complemẽtum pene exacte si accusassent ẜm doctrinaʒz tho. xxij. q. lxvij. ⁊ patet. s̃. §. xviij. fallit hoc in criminalibus. vbi esset infligẽda pe na corporalis.  si desisterent ex compassione etiam si aliquid acciperent ꝓ non accusando licet turpiter acciperẽt non tamen tenerentur illud restituere de necessitate.
Penitentia

Penitentia

est virtus qua cōmissa mala cum emendatio nis proposito plangimus ⁊ odimus. et plāgẽda vlterius cōmittere nolumꝰ ma gister in. iiij. sen. di. xiiij. ⁊ est vnũ de sacramentis noue legis quo bene disposi tis semꝑ peccata remittuntur. de sum. tri. c. j. §. sacramentum.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ penitẽtia nō potest iniũgi a nō ꝓprio parochiali etiā ꝓ delicto in eius parochia commis so ꝑ glo. sing. vj. q. j. c. j. ẜm Roma. sing. suis. in ver. pnĩa. versi. ratione delicti.
¶ Penitẽtia. v. modis dicitur. prima r
1
*solemnis que imponitur ẜm illum modum. de quo in. c. capite. l. di. quā omitto cum hodie non sit in vsu.
¶ Sca r publica que fit in faciem ec
2
*clesie ⁊ publice. ⁊ differt a solẽni. Tũ in modo.  in ista nō seruatur ille modus de quo ĩ. d. c. ĩ capite. Tũ etiā  ista pōt imponi a simplici ↄfessore. ẜm Guil. du ran. Gof. ⁊ Host. ar. c. penitentes. l. di. et xxx. di. si quis p̃sbyter. de pe. ⁊ re. quesitũ Nec ob. c. accedẽtibꝰ. de exces. prela. vbi reprehẽdit abbates qui publicam pnĩam imponebāt.  ibi accipitur publica ꝓ solẽni que solũ imponit̃ ab ep̃o ⁊ hoc veꝝ: nisi aliud habebat cōsuetudo. Jtẽ ⁊. iij. differt quia ista publica ge neratur. solemnis vero non potest.
¶ Sʒz quero qñ dʒz imponi pnĩa solem
3
*nis vel publica. Rñ. Pa. in. c. quesitum de pe. ⁊ re. ꝙ pro delicto graui ⁊ scādali santi totā vrbem deberet imponi laico solẽnis. d. c. in capite. Si vero est graue ⁊ publicũ sed non scandalosum. tũc im ponet̃ pnĩa publica sʒz nō solẽnis. vtno. in. c. fi. xxvj. q. vj. iuncto. ca. j. de pe. ⁊ re. Si autem sit graue sed occultũ ⁊ etiam aliquibus notũ tũc nec solẽnis nec publica dʒz imponi. Et ideo reprobat ↄsue tudinem illoꝝ q̇ mulieribus pro extinctione pueroꝝ quos penes sʒz habebāt in lecto imponũt publicā pnĩaʒz. ⁊ vide eum in. d. c. j. ⁊ in. c. statuimus. de male. ⁊ in. c. fi. de his qui pro. fi. occi.
¶ Quibꝰ pōt imponi solẽnis pnĩa. Rñ.
4
*ꝙ nec clericis nec religiosis. nec etiam laicis ĩsignibꝰ debet imponi. ar. d. c. in capite. Et hoc verũ. nisi clericus sit depositus. l. di. confirmandum.
¶ Quis est effectus pnĩe solẽnis. Rñ. ꝙ
5
*laicus post eā nō pōt ad ordines ꝓmoueri. l. di. illud nec clericus ad suꝑiores vt r ibidẽ. pōt tamẽ ep̃s dispensare in ordinibus minoribus. nō autem ad sa cros. l. di. placuit. Jtem nō debet matri monium cōtrahere pur si contrahit tʒz. Juuenis tñ nō prohibetur contrahere. Jtem nec malitiam assumere. xxxiij. q. ij. §. de penitentibus. ⁊. c. antiqui cũ alijs ca. Jtem nec laicalem habitum deferre l. dist. c. vlt. Jtem debet viuere ẜm regulam ecclesiasticā. de pe. di. v. contrariuʒz ⁊. c. se. Jtem conueniẽdus est sub ecclesiastico iudice. ij. q. j. aliud de pe. dist. j. aliud. Jtem fit infamis rōne pnĩe sʒz rōne criminis publicati q verũ ĩtellige qñ per snĩam iudicis imponit̃. Secꝰ si ex deuotione quis publicā pnĩam facit scm Hosti. de officio. archipre. c. ij.
¶ Tertia pnĩa r priuata. ⁊ dicit sco. in
6
*iiij. di. xiiij. q. j. circa fi. q. ꝙ de vi vocabu li penitere ideʒz est ꝙ penam tenere hec autem nō tm̃ importat passionem pene vt in hereti. sed etiam actionẽ volentes respectu pene. Vñ pnĩa actualis est pu nitio volũtaria vel volũtas punitiōis. ⁊ in hac est ↄsiderare. Primo velle pctm̃ punire seu vindicare. Sco se peccasse nolle siue pctm̃ detestari. Tertio punitionẽ iā inflictam velle libere acceptare. Quarto penā inflictam patiẽter ferre. Jn quolibet hoꝝ actuum saluat̃ pro prietas vocabuli huius penitere et in ipsis ꝓprie cōsistit eius significatum. | ¶ De q̇bꝰ peccatis dʒz hō penitere. Rñ.
7
*ẜm cōiter theologos ꝙ de oĩbus peccatis mortalibꝰ actuałr cōmissis siue ante baptismũ siue post. De venialibꝰ ꝟo lʒz sit expediẽs nō tñ est necessaria ad sa lutẽ in hoc mũdo. nisi in duobꝰ casibꝰ. Primo rōne dubij vtrũ. s. mortale vł ve niale ne periculo se exponat. Scorōne periculi quādo hʒz aliquā affectionẽ ve nialem quam nisi reprimat dubitat ne trahat eum ad mortale. ẜm. s. Bo. i. iiij. di. xvj. q. ij. ar. ij.
¶ Vtrũ requirat̃ singulariter de quoli
8
*bet. Rñ. ꝙ sic de cognitis. s. cum de illis spāliter cogitat ⁊ tenet̃ spāliter de qͦlibet cogitare vt peniteāt si adsit opportunitas ꝓportiōata fragilitati hũane. ałr nō remittunt̃ de lege cōi. De ĩcogni tis ꝟo si ignorātia ẽ inuincibilis. vel ex cusabilis non tenetur nisi in gñali penitere. si ꝟo est crassa vel ĩexcusabilis. sic tenet̃ in speciali penitere  tenet̃ da re operam vt ea cognoscat et peniteat. hoc ex Ric. in. iiij. xvj. ar. iiij. q. ij.
¶ Vtrum possit agi pnĩa de vno pecca
9
*to mortali sine alio. Rñ. ꝙ nō  aut deꝰ totuʒz remittit. aut nihil. ⁊ iō oportet ꝙ peniteat de oĩbꝰ. tex. est ĩ. §. item de pe. di. iij. cōcor. ri. ĩ. iiij. di. xv. ar. j. q. vj. distĩguo tñ sic  aut loquimur de pnĩa ꝓut ꝑ eam remittitur culpa ⁊ reconciliat̃ ho mo deo ⁊ sic cum radix satisfactiōis sit vna. s. charitas q̃ secum nō cōpatit̃ peccatũ mortale. Jō est verũ ꝙ nō pōt fieri nisi de oĩbꝰ fiat. At loquimur de penitẽ tia ꝓut directe respicit satisfactionẽ tẽporalis pene debite ꝓ peccatis iam dimissis quo ad culpam. ⁊ sic bene potest fieri de vno peccato sine alio.
¶ Que sunt partes pnĩe. Rñ. tres con
10
*tritio. confessio. ⁊ satisfactio.
¶ Quarta r pnt̃a. s. illa que a sacerdo
11
*te ꝓ peccatis confessis imponit̃. de ista vide. s̃. confessio. vj. ⁊. j. Satisfactio.
¶ Quĩta pnĩa r illa de q̃ r ꝙ regulari
12
*ter ꝓ quolibet pctō mortali dʒz ĩponi septẽnis. xxxiij. q. ij. hoc ipsum. ⁊ quō debeat ĩtelligi. pa. declarat in. c. accepisti. de spon. duorum. ꝙ debet in isto tempo re semel bis vel ter ieiunare i hebdoma da ẜm discretionem ⁊ iudicium sacerdotis. ⁊ facit quod not. in. d. ca. hoc ipsum. Et sic intellige omnia iura que pe nitentiā imponũt ꝑ numerũ dierũ seu annorum non specificando modũ in. c. accusasti. de accus. vr̃ velle idem Pa. ꝙ cũ ferie solẽnes sint. ij. iiij. ⁊. vj. vt ĩ. c. płr xj. q. iij. ꝙ facerdos debʒz ĩponere. vt his diebꝰ singuł hebdomadis ieiunet. ⁊ sic satisfactũ est. ⁊ hoc verum nisi ex causa aliud disposuerit sacerdos. vt in. c. deꝰ q̇. de pe. ⁊ re. ⁊ ĩ. c. quẽ penitet. de pe. di. ij. Vnde cuʒz hodie sint arbitrarie dicit Host. ꝙ debet sacerdos in pnĩa ĩponen da attẽdere q̇d expediat ad salutẽ peccatori etiam solũ imponẽdo vnũ pr̃ nr̃. facit. c. alligant. xxvj. q. vij. sequit̃ Pa. in d. c. deꝰ qui. vbi bonus tex. ⁊ de hoc vide confessio. vj.
¶ Vtrum sacerdos possit dispensare in
13
*pena debita eā dimittendo. Rñ. pa. in c. sicut dignuʒz. de homi. ꝙ sic vt est pulcher tex. de pe. di. j. quẽ penitet. Et ideo bonum est vt sacerdos ĩ im positiōe penitẽtie dispẽset cum confitẽte circa resi duũ pene si maior esset ĩponenda. vide ad hoc. s̃. indulgẽtia. §. v.
¶ Vtꝝ penitẽtia facta in peccato mor
14
*tali sit valida an sit iterāda. Rñ. ꝙ fuit diuersa opi. Rica. in quol. j. q. x. tenet ꝙ satisfacit p̃cepto ↄfessoris. nec tenet̃ rei terare. sed non satisfacit pene debite in purgatorio. alij distingunt ꝙ pnĩe ex q̇bꝰ manet aliq̇s effectꝰ post satisfactio nis actũ nō sunt iterande. sicut est ieiu niũ eleemosyna. ⁊ hmōi. alie aũt q̃ nō re linquunt aliquẽ effectũ opʒz iterare vt sunt or̃ones ⁊ hmōi. Sco. ꝟo. in. iiij. di. xv. q. j. circa fi. q. dicit ꝙ qui vere semel penitet. ⁊ recipit pnĩam cōdignam impositam sibi ab ecclesia claue. non errā te tũcũ postea recidiuet nō tenebit̃ in illis peccatis pro q̇bꝰ illā pnĩam recipit. nisi ad illā pnĩam sibi impositā ⁊ si illā implet in charitate nō tantũ soluit penam sed meret̃ gratiā. Si aũt im pleat exrra charitatẽ volũtate. soluit pe nā sʒz nō meret̃ gratiā. Si ꝟo illa pena | ab eo exigat̃ extra charitatẽ pena q̇deʒz soluit̃ lʒz ip̃e nō soluat prima q̇dẽ est satisfactio simpliciter.  placās ⁊ recōciliās. sca ẽ satisfactio.  volũtaria redditio sʒz nō simpłr.  nec placās nec recōcilians. Tertia est satisfactio vltra ꝙ nō exigit̃ vlterior pena. Ex quo concludit ꝙ nō est necesse talẽ pnĩam iterare sʒz solũ de pctō postea cōmisso ponit exẽ plũ de eo q̇ cōmisit crimẽ ꝓ quo precise meret̃ manꝰ abscisionẽ. vnde isti inuito abscindat̃ manꝰ satispatit̃ ⁊ satisfit regi sufficienter. nec ẜm iustitiaʒz coget̃ ad vlteriorẽ penā uis non recipiat in gratiā ⁊ amicitiam sit multo magis vbi q̇s sibi eā infligit. Vnde si talis ꝓpter nouũ mortale postea cōmissuʒz dānaret̃ ante totam pnĩam impleuisset nō pu niret̃ eternaliter. sʒz solũ pena corrñden te illi pnĩe q̃ nō fuit hic expleta ⁊ tꝑaliter.  ex quo ꝑ iustitiā punitiuam imposita est semel pena tꝑalis hic ꝓ peccato de quo vere penituit nun ei debetur nisi pena tꝑalis. ⁊ illa soluta nul la debet̃ alia pro illis peccatis. sed tan tum pro alijs. Pa. vero. in. c. ꝙ quidem de pe. ⁊ re. ⁊ Archĩ. de pe. di. iij §. vlti. te nent ꝙ non valet sed est iteranda simpliciter. Sed ego teneo cũ Sco. cuius opi. videt̃ aperte tenere gl. singu. in. d. c. ꝙ quidā vbi dicit ꝙ lʒz nō valeat tale quo ad vitā eternā. tñ valet ei  sentiet tructũ eius cuʒz de alio crimine pnĩam egerit. de pe. di. iij. §. vlt. vbi etiā glo. tʒz ꝙ nō tenet̃ talẽ pnĩam rei terare. ⁊ has gl. cōiter sequunt̃ doc. ⁊ cũ eis trāseũt. lʒz arch. dicat cōiter tenere ↄ̃rium ⁊ male. ¶ Vtrũ pnĩa in articulo mortis dilata
15
*valeat. Rñ. ẜm oẽs ꝙ sic ꝑ dicta Eʒzech. xvij. Jn quacũ hora conuersus fuerit peccator. ⁊ c. Sʒz hora mortis cadit sub illo signo quacun ergo ⁊ c. sʒz aduerte ꝙ est valde periculosum vs ad illud tp̃s expectare. Et ꝓpterea dicit aug. de pe. di. vij. in. c. nullus. quem sero penitet opʒz non solum deũ timere iudicem. sed iustũ diligere. nō tantum penā timeat sed auxietur pro gloria. debet enim de crimine dolere ⁊ de omni eius predicta varietate. hec ille. Sed cũ hec cōiter nō ad sint penitẽti in extremis: tñ  princi paliter vt plurimũ conuertuntur tales timore mortis ⁊ inferni: patet quia nisi mors imineret non cōuerterent̃. ⁊ ideo deficit primum necessarium. s. ꝙ nō cōuertit̃.  diligit deum iustum. Jteʒz nec cōuertit̃ principałr ꝓpter gloriā. sed ꝓpter penā euitādā. patet si de pena nō timeret ꝑseueraret in malis vt prius. Jtẽ cōiter deficit tertiũ.  cũ sit quasi ex tra se ex ĩfirmitate nō pōt dolere de singulis peccatis. sicut tenet̃ nec cōsiteri. Et ideo credo verissimuʒz dictũ hiere. ĩ trāsitu. vix ĩquit de centum milia hoĩm quorum mala fuit vita. ĩ morte diuinā indulgẽtiā obtinebit vnus. hec ille. de materia penitentie vide. s̃. cōfessio. vj.
Percussio

Percussio

duplex est. s. tꝑalis que fit malo ⁊ inutili sermone cũ. s. ĩdiscretꝰ p̃latꝰ inutili sermone ꝑcutit corda infirmoꝝ. ⁊ hec semꝑ de se est mala ⁊ pctm̃ mortale. nisi aliq̃ circũ stātia excuset̃. vt. xlv. d. c. vlt. Alia est ꝑcussio corꝑalis q̃ fit corporali manu vel flagello. vel simili ꝟberando ⁊ hec si fit ex malicia vel odio ẽ pctm̃ mortale. nisi esset ĩ modico ⁊ leui. pʒz hoc. ĩ. c. j. xlv. di. iuncto. c. ep̃m ibidem. et in. c. j. de clerico percussore.  si est clericus debet deponi. ꝙ nō fieret nisi esset mortale peccatũ. Si ꝟo fiat ex charitate et cā correctiōis ⁊ moderate sic licita est ⁊ meritoria in omnibꝰ potestatem habentibꝰ in subditos suos. xlv. dist. cum beatus. ita tñ ꝙ matrẽ pietas. ⁊ patrem vero disciplina subditis prelatuʒz exhibet vt. xlv. disciplina.
¶ Vtrũ clerici possint verber ari. Rñ. ꝙ
1
*ep̃s neminem debet verberare proprijs manibus. lxxxvj. di. non liceat. Alij vero prelati possunt clericos in minoribꝰ ordinibus ꝓ leuibus etiam culpis ver berare. xlv. di. §. salomon dũmodo fiat per eum ad quem pertinet de sen. exc. c. cũ volũtate. §. vltimo. Jn sacris ꝟo existẽtes verberari non debent nisi in ma toribuscriminibꝰ. xxxv. d. c. ante omnia ⁊. d. c. cũ beatus alioquin essent excōica | ti. ar. a cōtrario sensu in. d. c. cũ volunta te. in. §. si q̇ vero ⁊ de hoc. s̃. excōicatio. v. casu. j. ⁊ qũo possunt hoc per alios cleri cos facere nō per laicos ⁊ ibi ponuntur multi casus in quibus potest percuti si ne excommunicatione.
¶ Vtrũ religiosi similiter possunt verbe
2
*rari. Rñ. ꝙ sic a suis prelatis etiam pro leuibus culpis. c. reprehensibilis de ap pel. ⁊ de accu. c. qualiter ⁊ quando in fi. Similiter possunt per alios regulares vel clericos seculares non per laicos ni si quando sunt incorrigibiles vt. s̃. ĩ. d. casu primo.
Peregrinus

Peregrinus

r ꝓprĩe qui cā deuotiōis alienas visitare vadit eccłias vł sāctas reliquias. vt not. in. c. si q̇s romipetas. xxiiij. q. iij. Et tales sunt sub ꝓtectiōe ecclesie. de treu. ⁊ pac. c. innouamꝰ. Et q̇ tales rebꝰ suis spoliat dʒz excōicari. vt in. d. c. si q̇s romipetas ⁊ duobꝰ. c. se. hodie ꝟo ꝑ ꝓcessuʒz curie sunt excōicati ip̃o facto ⁊ a papa solũ absoluunt̃ qui romipetas spoliāt. Jtẽ no. ꝙ accedẽtes ad sedẽ apłicā inte rim cũ rebꝰ suis sub apłica ꝓtectiōe cō sistũt extra de peregrinis. c. vnico. Vnde istud est vltimũ refugiũ illoꝝ q̇ granantur ab aliquo delegato vt arripiāt iter ad sedẽ apostolicaʒz  suspendunt eius iurisditionem vt in. d. c. vnico.

De notatis. in hoc. §. ⁊ qui dicantur peregrini. no. in aut̃. vt diffe. iu. in ṗnc. ꝙ illi q̇ sunt extra patriā suā. Jaco. de bel. in. l. ciues. in lect. noua. ⁊ ibi Bart. ad fi. C. de inco. lib. x. et nō possunt capi pro represalijs. Bar. in aut̃. oẽs. C. communia. de succes. ⁊ ibi Bal. col. ij. in ṗn. et Alex. post Bar. in. l. ij. §. legatis. ff. de iud. ⁊ possunt vbi conueniri Bart. in l. cum longi. col. ij. C. de lon. tempo. prescrip. ⁊ Ludo. in. l. ij. §. de illo ĩ addi. nouis. ff. de dam. infec.
¶ Quid fieñ. de rebus eorum si moriun
1
*tur in via. Rñ. Host. ꝙ quicun animo retinendi accipit eas vel aliquid eorum mortaliter peccat quia sunt restituende heredibus eorum si possunt sci ri vel pauperibus errogande si ignorā tur vel si forte nō inuenit̃ qui eas deserat ad heredes nec sperat̃ in breui ĩueniri. Nec valet ẜm Hos. cōsuetudo vel sta tutũ in contrarium.
¶ Peregrinus clericus quis dicatur vi
2
*de. s̃. ordo. iij. §. xvj.
¶ Qũo dʒz admitti. Rñ. ꝙ opʒz habeat
3
*lr̃as comẽdaticias seu testimonialesvł pape vł sui ep̃i ⁊ sic pōt admitti si mō si gillũ ꝓprij ep̃i sit notũ ar. de p̃bẽ. cũ ẜʒz. ⁊ de cẽsi. sopite. Si ꝟo non sit notũ opʒz sit sigillũ. v. episc. de cle. ꝑe. c. j. Et si nul lũ p̃fatoꝝ eẽt notũ tũc vbi pōt p̃iudiciũ magnũ gñari nō credit̃ etiā si centũ ha beret ẜm Jnn. ĩ. c. tua e. ti. Sʒz vbi nullũ p̃iudiciũ pōt euenire puta vult celebra re ĩ secreto ex deuotiōe sic admittit̃ etiā si nullā faciat fidẽ ẜʒz Hosti. i. c. tue. e. ti. ¶ Quid si dicat se lr̃as amisisse. Rñ. si ꝓ
4
*bat ꝑ duos testes amissionẽ ⁊ tenorem eaꝝ ⁊ ꝙ sine vicio fuerũt admittitur. de priuile. c. cũ olĩ. in fi. no. Ber. ĩ. c. j. eo. ti. ¶ Vtrũ recipiẽs ad ordines peregrinũ
5
*sine licentia sui p̃lati incurrat aliquam penam dic vt. s̃. Jrregularitas. §. xxxij.
Periculum

Periculum

vbi est ibi ⁊ lucrũ collocari debet. l. fin. §. sʒz cum in secundaʒz. C. de fur. ⁊. C. de cadu. tollen. l. vnica §. pro secundo. ff. de reg. iur. l. secundum naturam.
Periurium

Periurium

ẜm Host. et Gof. dicit̃ quadruplex Prĩo mō falsa iuratio⁊ sic pōt esse tripliciter Pri mo  ẽ falsitas ex parte iurati sicut cũ quis iurat falsum quod credit esse veꝝ ⁊ si debita diligẽtia est adhibita nullũ est peccatũ. xxij. q. ij. homines. Si vero nō est adhibita oĩs sed tñ aliqua sic est pctm̃ veniale. Si ꝟo ꝓueniat ex ignorātia crassa vel supina iuris vł facti est peccatum mortale ẜm Ray. alle. xxij. q. v. qui periurat. ↄcor. Jo. an post tācre. ĩ c. tua nos. el. j. de iureiu. ⁊ Car. ĩ cle. j. de iureiu. itẽ excusat a pctō mortalt̃ ĩ ꝑiurio ꝓbabilis error ẜm Pan. ĩ. c. tua. nos el. ij. de iureiu. puta cũ q̇s credẽs habere rationabilem causaʒz appellandi appellat lʒz priꝰ iurauerit nō appellare. ar. c. sacro. de sen. ex. ⁊. c. q̇ntauallis. de iu|reĩu. Sco falsa iuratio est ex parte iu rātis tantũ vt cum quis iurat verũ cre dẽs esse falsum q iurat. Tertio ex par te vtrius. s. cũ quis iurat falsum sciẽs eẽ falsum. Et istis duobꝰ modis si fiat iocose ẽ peccatũ veniale ẜʒz Gof. xxij. q. ij. ꝙ ait ⁊. c. vl. ẜm ꝟo theologos ẽ pctm̃ mortale propter irreuerẽtiā dei posset tamen dici ꝙ mendaciũ iocosum nō sit proprie mẽdaciũvt in. d. c. q ait iō pos set teneri opi. Gof. ꝙ nō peccat mortali ter  nō proprie ꝑiurat. Sed opi. theo logoꝝ est tutior multo magis peccat si fiat furiose. xxij. q. ij. homines. Q tamẽ sic limitat. S. Bo. ⁊ Ri. ĩ. iij. d. xxxix. si  liberat de dicto cōfirmando ⁊ iuramen to per quod est cōfirmandũ. Secꝰ esset si deliberaret de dicto sʒz nō de iuramẽto  sic si peccat mortaliter lʒz sit venia le graue. Similiter est peccatũ veniale quando de neutro deliberat sed totum profert ex surreptiōe nisi quis delibera re posset ⁊ tamen contemneret: quia sic mortaliter peccaret etiā ex surreptione propter contemptũ. Datur etiam alia limitatio ẜʒz Pe. aureo. ea. d. Si iuramẽ tũ fit per ea ꝑ que homines consueuerũt iurare quando volunt veritatem in falibilẽ assumere in testimoninm dicti sui vltimatũ. Secus esset si assumeret̃ signũ q nō ẽ ad tale testĩoniũ ĩstitutũ ⁊ sine animo iurandi intellige quādo periurat per deum sicut communiter iuratur  sic non esset peccatum mortale ẜm eum quod no.  facit pro istis mulieribꝰ que iurant per meam fidem in veritate per istũ ignem ⁊ hmōivt nō peccent mortaliter cũ periurant.  nec iurare intendunt nec quibus iuratur accipiunt pro iuramento.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ periuriuʒz facit contristari donũ aut̃. cui relictũ ⁊ ibi bal. col. iiij. ꝟsi. no. ꝙ deꝰ. C.  iudic. vidu. ⁊ est mendaciũ iuramento firma tũ. Bal. in. l. fi. C. de reb. credi. ⁊ nō pōt remitti. vt per eundem Bald. in. autẽ. quod eis in fi. C. de nup. ⁊ habet solum deum vltorem. l. ij. ⁊ ibi glo. Bal. ⁊ Saly. ⁊ doc. C. de re. credi.
¶ Scomō dicit̃ ꝑiuriũ iuramẽti trās
1
*gressio ⁊ si iuratio fuit suꝑ remalavt nō ire ad eccłiaʒz ⁊ similia sic peccauit mor taliter iurādo ⁊ tenet̃ de p̃cepto facere oppositũ. xxij. q. iiij. c. j. ij. iij. ⁊. iiij. Q li mito dere mala de peccato mortali secꝰ de veniali de qͦ dic. vt. s̃. iuramẽtũ. v. §. ij. si ꝟo fuit suꝑ re superarrogatiōis sic similiter peccauit mortaliter iurādo sʒz nō tenet̃ facere oppositũ  nō tenetur intrare religionẽ q̇ iurauit nō ĩtrare nō tamẽ tenet̃ iuramẽtũ ẜuare hec Aureo. si aũt iuramentũ promissorium erat licitũ ⁊ obligatorium sic peccat mortaliter periuriando. s. non seruando quod iuramento ꝓromisit. fallit hec in. xxvij. casibus in quibus non obligat de q̇bꝰ vide. s̃. iuramentum. v.
¶ Tertio mō dr̃ ꝑiuriũ indiscreta iura
2
*tio. s. cũ q̇s iurat sine iudicio discretionis cōsiderādo q iuret. ⁊ vtrũ sitverũ vel seruabile ⁊ sic ẜm Gofr. est peccatũ veniale. xxv. di. §. crimĩs in fi. ber. ꝟo in c. tua. de iureiu. dicit ꝙ si fiat cũ deliberatione sic est peccatũ mortale de iureiu. sicut ex literis. Si vero iocose ⁊ incau te. sic est pctm̃ veniale. xxv. di. §. alias ea demũ ⁊ cũ Ber. concor. S. Boñ. Ricar. ⁊ theologi. in. iiij. di. xxxix.
¶ Quarto modo dicit̃ periurium affir
3
*matio dubitationis vt cũ quis illud de quo dubitat asserit cũ certitudine effica ci iuramẽto ↄfirmata ⁊ sic peccat morta liter ẜʒz Aureo. Secꝰ si assereret illud hu mano mō sicut pōt sciri in talibus sicut respondet ordinandus tũ permittit humana fragilitas  non esset mortale ẜm eundem aureo.
¶ Quid de illo qui iurat ꝑ verbũ credo
4
*cũ tñ in veritate nō sic credat. Rñ. quod quo ad deũ periurꝰ est ⁊ peccat mortałr sed quo ad forũ cōtẽtiosum nō ẽt si ꝓba ret̃ postea cōtrariũ eiꝰ q iurauit. vt no. Pa. in. c. ex literis. de iureiu. ⁊ facit. c. cũ impositionibꝰ de iureiu. li. vj. Ratio  nemo pōt dare testimoniũ de conscientia alterius nisi ipse cuius est ⁊ deus.
¶ Vtrũ credẽs cōtrauenire iuramẽto q̇
5
*tñ nō facit. exẽplum nō credebaʒz satis|factuʒz creditori cui iuraueram cũ tamẽ foret satisfactũ peccer mortaliter. Rñ. ꝙ sic ẜm not. per Pa. in. c. to de iureiur. ¶ Vtruʒz oĩs periurus sit infamis. Rñ.
6
*pa. in. c. testimoniũ de testi. ẜʒz legesd istinguit aut quis iurauit de preterito vel de p̃senti ⁊ sic efficitur infamis ip̃o iure licet falsum. iurauerit ꝑ. l. j. ij. ⁊. vl. ff. de crimine stellio. ⁊ sic intellige. c. cũ dilectꝰ in fi. de or. cog. Si tñ cōdẽnaret̃ efficeretur infamis nō tm̃ rōne iuramẽ ti  falsitatis. Si ꝟo iurauit de futuro ⁊ nō seruauit tunc si iurauit sibivel deo nō efficitur infamis. Secꝰ si iurauit ei cũ quo cōtraxit cōtraueniendo iuramẽ tovel pactioni  sic efficitur infamis ⁊ sic intellige. l. si quis maior. C. de trāsl. ⁊ hoc voluit in effectu glo. ⁊ bar. in. l. lu cius. ff. de his qui no. infa. sentit. Jo. de lig. in. d. c. testimonium. ⁊ arch. in. c. au ctoritatẽ. xv. q. vj. ⁊ in. c. paruuli. xxij. q. v. ⁊ plʒz etiam de iure canonico cum nō reperiam cōtrarium.
¶ Vtrũ vis vel metꝰ excuset a peccato
7
*mortali periurũ. Rñ. ꝙ ĩ iuramẽto assertorio cōmuniter tenetur ꝙ non. c. sacris ꝙ metus cā.  nullus potest absolute cogi ad iuramentũ falsum sʒz in iu ramẽto ꝓmissorio fuit diuersitas Tho. xxij. q. iij. ar. j. ⁊ ricar. vbi. s̃. ar. ij. q. iij. et młti alij tenẽt ꝙ peccat mortaliter si nō seruat ad. c. verũ. de iureiu. Rñ. ꝙ loqui tur ĩ iudicio for. po. Aureo. vbi. s̃. tenẽt ꝙ peccat venialiter. ⁊ hoc sequit̃ Joan. an. ⁊ multi alij ⁊ placet ⁊ vide. s̃. iuramẽtum v. §. ix. cũ duobus se.
¶ Quod eit grauius periuriũ vel ho
8
*micidiũ. Rñ. quidā dicunt ꝙ periuriũ est grauius peccatũ quia est contra ra tiōis ordinem directe ⁊ immediate respiciẽtem deum ⁊ homicidium contra ordinẽ respicientẽ proximum alij contra vt Ric. vbi. s̃. q. iiij. arti. j. ꝙ non sit grauius ratio quia homicidiũ directe cōtrariatur actui ⁊ virtuti digniori. scʒz charitati respectu actꝰ secũdarij. s. diliges proximũ: periurium auteʒz directe est contra actuʒz virtutis latrie. sʒz chari tas eft nobilior  latria quia nobiliꝰ ẽ proximũ diligere  verum ex causa legitima iurare ergo est grauius homicidiũ  periuriũ ⁊ magis placet. ⁊ pri mā rationẽ dico negandā simpliciter  sic sequeretur ꝙ laborās in festo gra uius peccaret  homicida q nō estve rũ. Verum est ꝙ periurium est grauissimũ post homicidium. Jdeo imponit̃ penitẽtia ꝙ ieiunet. xl. dies in pane et aq̃. ⁊. vij. sequẽtes annos peniteat ⁊ nũ  sit sine pnĩa. vj. q. j. quicun ⁊. xxij. q. v. si quis periura.
¶ Vtrũ sit grauiꝰ ꝑiurium adulterio.
9
*Rñ. ric. vbi. s̃. ar. ij. ꝙ sic rō peccatũ di citur grauius q corrũpit ordinem digniorem: certũ est aũt ꝙ ille ordo est dignior qui debet esse hominis ad deũ immediate ⁊ directe  ille q̇ debet esse ad deũ ⁊ proximũ mediante proximo. primꝰ aũt ordo corrumpitur per periuriũ. secundus ꝑ adulteriũ nec ꝑfectus corrũpitur. Secũdus per adulteriũ  primꝰ per ꝑiuriũ adulteriũ non est pro pinquius maxime iniurie q̃ possit esse contra deũ immo econuerso ꝑiurlũ est ꝓ pinquius blasphemie que est contra deum ex odio eius  adulterium homicidio.
¶ Vtrũ peccet etiā ꝑsona priuata que
10
*exigit iuramẽtũ de eo q nescit sʒz dubitat de veritate. Rñ. ẜʒz au.  hoc ex hũa na infirmitate ꝓcedit ꝙ nō peccat sed si scit veritatẽ ⁊ cogit iurare quẽ sit falsum iuraturum peccat mortaliter. xxij. q. ij. q̇ exigit quod intellige vt. s̃. iuramentum. iij. §. xj.
¶ Vtrũ clericus nulla necessitate coa
11
*ctus veniẽs cōtra propriā ꝓmissionem vallatā fidei interpositiōe sitpriuādus suo bñficio. Rñ. tenẽt. Jo. ber. ⁊ hos. ĩ. c. q̃relā ne prelati vices suas pa. in. c. q̃re lam de iureiu. ꝙ dʒz priuari  sic est ꝑiurus q̇ fide interposita ꝓmissum frau git sicut q̇ periurat ⁊ cũ ꝑiurꝰ sit priuā dus bñficio ⁊ deponẽdꝰ ab ordinevt ꝓ bat̃ ĩ. c. cũ nō ab hoĩe iud. sic ⁊ frāgẽs ꝓmissuʒz fidei interpositiōe vallatũ. archi. ĩ. c. iuramẽti. xxij. q. v. tʒz ꝙ nō  nō est ita graue pctm̃ ↄtrauenire ꝓmissiōi | tali sicut iuramẽto ⁊ cũ archi. ẽ. d. ant. ⁊ magis placet car. in. c. ij. de spō. ⁊ in ca. ad aures ꝙ metus cā. cũ non inueniat̃ talis pena expresiasicut ↄtra periuros. Sʒz prima opi. vr̃ verior. Et q̃ differẽtia sit inter fidei interpositionẽ ⁊ iuramen tum vide iuramentum. j. §. vj.
¶ Vtꝝ collatio facta de beneficio eccle
12
*siastico periurio sit nulla ip̃o iure. Rñ. pa. in. d. c. querelam de iureiur. ꝙ sic de re. iur. infamibus.
¶ An āt perturꝰ cũ sit ĩfamis ꝑdat ip̃o
13
*iure bñficiũ vide. s̃. infamia. §. ix.
Remissio

Remissio

quot modis accipitur. vi de. j. vsura. ij. §. xiij.
Permutatio

Permutatio

est vniꝰ rei certe pro alterare certavicaria prestatio. C. de re. ꝑmu. l. j. ĩ gl. ⁊ no. ꝙ ꝑ mutatio nō inuenitur nisi in genere et sic adaptatur cōtractibꝰ nomĩatis ⁊ in nominatis ẜm ꝙ no. in rub. e. ti. ff. ⁊. C. vnde qñ dat̃ vna species ꝓ altera sic est contractꝰ inoĩatꝰ ⁊ nō ꝑmutatio ĩ spẽ ꝓ hoc tex. in. l. naturalis. §. j. ff. de p̃scrip. ver. gl. tñ ⁊ Bald. in. l. j. C. e. dicũt ꝙ ĩmo luenitur ꝑmutatio ĩ spẽ. s. qñ dat̃ pes certa ꝓ specialia certa puta iste liber valẽs centũ pro illa possessione eiusdẽ precij. Sed quādo datur genꝰ pro gñe vel pro specie: vel species pro genere tũc est contractꝰ innominatus nō ꝑmu tatio in specie ⁊ sic inielligunt. di. l. na turalis ⁊ est verius  primum.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ mut atio est. species alienationis not. Spe. in ti. de re. permut. in principio. ꝟsi. ceterum ⁊ per Bar. in. l. sicut. §. promiserit. ff. qui bus mo. pig. vel hypo. sol. et est nomen generale ad omnes contractus. glo. et Bart. in rub. C. de re. permu. ⁊ an ⁊ in q̇ bus differat a venditione. Bar. in. l. j. ⁊ ij. C. de re. permu. glo. et Bart. in. l. j. ff. eo. vbi tandem concludit. ij. esse differentias.
¶ Quomodo contrahitur permutatio
1
*Rñ. rerũ interuentu non ex solo pacto  ex sola conuentione ꝑmutatiōis nul la re hincinde secuta neutri cōpetit aliqua actio. C. e. l. ex placito.  est nudũ pactum vt no. glo. in. d. l. j.
¶ Vtruʒz statutum loquens de emptio
2
*ne habeat locũ in permutatione. Rñ. ꝙ in statutis iuris cōmunis appellatione vẽditiōis venit permutatio ẜʒz Nic. de nea. in. l. j. §. si quis in fraudẽ. ff. si q̇d in frau. patro. ⁊ guil. de cu. ĩ. l. de quibꝰ ff de leg. dicit. ꝙ omnia que de iure cōmuni loquũtur in venditione habent locũ in permutatione. facit. ca. j. de his que fi. a prela. iu verbo vẽdere vel ꝑmu tare. Jn statutis ꝟo municipalibꝰ tũc si est odiosum nō habet locum. Si vero est fauorabile sic habebit locũ ⁊ sic con cor. iura que videntur diuersa ⁊ doc.
¶ Vtruʒz permutatio beneficiorũ possit
3
*fieri sine autoritate superioris. Rñ. q nō. c. quesitum. e. ti. ⁊  exces. pre. c. sicut vnire. de cẽsi. prohibemus de preben. maioribꝰ ⁊ qui propria temeritate hāc permutationem fecerint priuādi sunt eo. ti. cũ olim. Fallit hoc quādo agitur solum de proprietate puta cuʒz duo epi scopi litigāt super aliqua ecclesia quaʒz vnus dicit debere esse sibi subiectam alter possidens negat sic poterit fierĩ permutatio ꝙ vnus habeat vnam ecclesiam sibi subiectam alter alteram. Secus si ageretur vt talis in tali beneficio reciperet̃ vel mutilaretur  nō po test sine autoritate superioris.
¶ Vtruʒz clerici possint inire tractatuʒz
4
*de permutatione prebendarũvel digni tatum ⁊ aliorum ecclesiasticorum bene ficiorũ. Rñ. di. ꝙ conuentionem inter se facere non possunt vt in di. ca quesi tum tractatum autem inire possunt dũ modo promissionem vel pactionem nō faciant. ⁊ de hoc habes tex. cum glo. in cle. in verbo volentibus. eo. tit. ⁊ tenet Jo. an. in addit. ad Spe. j. Rñ. eo. ⁊ in ca. j. eo. ti. lib. vj. ⁊ Pa. in. d. c. quesitum. Ratio  tractatus non includit delibe ratũ consensum. c. fi. de his que fi. a ma. parte ca. ⁊ ideo possunt tractare sed nō concludere sed supponere se dispositio ni superioris ad quem pertinet talis collatio. Jnno. tamen in di. ca. quesitũ. tenet quod prebẽde ⁊ eiusdem ecclesie | ⁊ eiusdẽ qualitatts possunt etiam per mutari sine autoritate superioris licet cōtrarium teneant Host. ⁊ Jo. de lign. in. c. fi. eo. ti. q est tutius licet Jnn. opi. possit teneri post factũ. ẜm Jo. de imo. Multi tamẽ doc. tenent ꝙ nec etiā fratrẽ tractatũ in permutatione beneficiorũ possũt habere sed mihi nō placet tũ  ep̃s aut alius prelatus ad quem spectat nō potest dictā permutationeʒz facere sine eis quorũ sunt ẜm do. Ant. in. c. j. eo nisi ex necessitate vel ex causa ẜʒz gl. in. c. j. de re. eccl. nō alie. q̃ tamẽ nō ẜm assertionẽ episcopi credetur scm Guil. in Cle. prima de elec. Sʒz oportet ꝓbetur. ⁊ sic patet ꝙ oportet eis priꝰtra ctare aliter essent bestie tũ etiam quia nisi prius tractarent nũ cōuenirent ante prelatũ pro permutatione fiẽda.
5
*¶ Vtrum autoritas pertineat ad ep̃m de permutatione suoruʒz inferiorũ. Rñ. ꝙ nō nisi ad ipsum pertineat collatio: vel institutio illoruʒz beneficiorum sed pertinet ad eũ quem collatio vel institutio pertinet. ar. c. ad hoc. §. fi. de of. ar chi. ⁊ in. c. supere. in fi. de officio deleg. si vero ad vnũ pertinet electio. puta ad canonicos et ad aliũ confirmatio necessario requiritur consensus eoruʒz qui habent eligere secunduʒz Jo. an. ar. d. c. ad hoc. Si autem ep̃s permutet cuʒz ca pitulo requiritur autoritas Archiep̃i. c. j. de reb. ec. non ali. cum vero permutare vult cuʒz alijs sufficit consensus ca pituli sui ẜʒz ho. Quando vero pertinet ad superiorem ⁊ capitulum collatio sic requiritur consensus vtrius nec potest capitulũ per se nisi quando sedes vacat de ma. ⁊ obedi. c. his que. ⁊. c. cum olim. ⁊. c. vnico de ma. ⁊ ob. li. vj.
¶ Vtruʒz possit dari pecunia pro recom
6
*pensatione maioris beneficij cōmutati sine simoni. Rñ. Pa. ĩ. c. ad questiōes eo. ti. ꝙ sic si pecunia detur in recompẽsatione prouenticiũ temporalium non spirttualium quia si occasione. spiritua lium iuriũ de quibus plus habet vna ecclesia  alia pecunia tribuatur simonia erit puta quia habet maiores autoritates in administratione spũali um et huiusmodi. Et ideo conclude ꝙ tria requiruntur. vt licita sit permutatio beneficiorũ eccle siasticorum. ¶ Pri mo ꝙ non paciscatur. sed solum habeat tractatum partis. ¶ Se cundo ꝙ non fiat sine autoritate superioris permutatio.
¶ Tertio ꝙ aliquid temporale nō det̃
7
*pro recōpensatiōe spiritualis puta ma ioris autoritatis vel administrationis spiritualis ⁊ huiusmodi existentis in alio beneficio ĩ quo fit permutatio.
¶ Vtrum habẽtes expectatiuas pape
8
*possint permutare. Rñ. Pa. ĩ ca. cũ olim eo. ꝙ sunt gratie ꝑsonales ⁊ nō excedũt personā cui conceduntur. c. si cui de p̃ben. li. vj.
¶ Vtruʒz tales habentes expectatiuas ad prima vacātia possint impedire per mutationẽ. Rñ. ꝙ non. c. lʒz. eo. li. vj. immo si talia bñficia cōferātur alijs ip̃is permutare volentibus nō vʒz ipso iure in cle. vnica eo. ti.
¶ Vtrũ mācipia ecclesie possint ꝑmu
9
*tari cum emancipatis priuatorũ. Rñ. ꝙ nō nisi ad hoc vt libera fiāt. c. mācipia eo. ꝙ est verũ ẜm Ho. nisi vbi expediret ecclesie cũ donari possint ꝙ est fortius xij. q. ij. si q̇s q̃libet. ⁊ qñ fit ꝑmutatio oʒz dent̃ duo alij ea. q. c. ep̃s qui mancipia. ¶ Vtrũ serui fugitiui permutari pos
10
*sint. Rñ. ẜm Jnn. ĩ. d. c. mācipia ꝙ sic et distrahi. c. iniustũ. e. ti. quod est verum patefacto vitio emptori scʒz ber. ⁊ post  redierũt. Sed in fuga dũ sunt vendĩ vel permutari nō possũt. C. ad. l. faui. de pla. l. in fuga.
¶ Vtruʒz permutationes que fiunt mer
11
*catoribus de laua ad pannum ⁊ huiusmodi liceāt. Rñ. ꝙ sic dummodo fraus ⁊ dolus non interueniat. ⁊ ea que dicta sunt in. ca. emptio. §. vij. tertij iteʒz ꝙ nō fiat ad damnum. iij. sicut fit quando dat pannos textoribus pro mercede la boris si inde grauetur laborator illicitũ est. ⁊ restituere teneretur nisi a principio sic conuenissent: vel sic esset consuetudo dandi tantum de damno.
Perplexitas

Perplexitas

est dubiũ. de qͦ dic. vt s̃. dubium.
Pertinax

Pertinax

ẜm Jsid. li. ethimologiarũ dicitur qui est ĩprudẽter tenẽs quasi oĩno tenax.  in suo ꝓposito quasi ad victoriā ꝑseuerat plus opʒz ue videat̃ minus sapiẽs ꝙ alij ⁊ opponit̃ ꝑseuerātie ẜm Tuliũ ĩ Retho rica sua  perseuerans tum opʒz stat pertinax plus opʒz. mollis vero minꝰ quam opʒz. vnde si q̇s firmat se in sua snĩa quod etiam si ecclesia determinaret cōtrariũ vel in eo ꝙ pertinet ad fidẽ vel bonos mores tenet oppositum eius ꝙ dicitur a doctoribus mortaliter peccat ⁊ sapit heresim dist. viij. qui coatenta alias nisi per accidens rōne scanda li pertinacia non est peccatuʒz mortale.
Perseuerantia

Perseuerantia

secũdũ Tuliũ in Rethorica sua est in ratione bene considerata stabilis et perpetua mansio sine ipsa nihil valet veloctter currere de pe. di. iij. incassum ⁊ ꝓpterea laudatur. vij. q. j. suggestum.
Ad ꝓpositũ eorũ que hic dicunt̃ et ꝙ persenerātia est animi declaratio vt animi iudicium sic fuisse a principio. Bal. no. in. l. q̇cũ col. pe. C. de ser. fugi.
Persona

Persona

Miserabilis que dicatur. vide. s̃. Miserabilis.
Personatus

Personatus

Vide. s̃. Dignitas in prin.
Pietas

Pietas

accipitur aliquando ꝓ cultu diuino. vnde pietas idẽ est ꝙ religio latine grece aũt latria seu theosebiā vnde ꝓprie pietas est theose bia. idest cultus dei interior qui ꝓprie pertinet ad seruitutes theologicas reli gio vero est latria que pertinet ad serui tutem diuinam exteriorẽ istud elicitur ab aug. x. de ciuitate dei. c. iiij. aliquādo vero accipitur pro misericordia māsuetudine ⁊ clemẽtia. de quo vide. s̃. Misericordia. ⁊ sic dicit quādā releuationeʒz indigentie proximi ⁊ compassioneʒz in eius calamitate. et sic accipitur prima ad thi. iiij. pietas ad omnia valet super quo amb. pietatem seqnẽs inquit si lubricum carnis patiatur vapulabit. sed nō peribit quia per hoc ꝙ aliquis pietatis operibus vacans in peccato mor tali se disponit ad gratiam vt non faci le permittatur in perditionem ire. ⁊ de ista dicitur. xxij. q. ij. si qualibet. xl. distictio. §. j.
Pignus

Pignus

dicitur a pugno. vnde ꝓprie dicitur pignꝰ res mobilis tradita de pugno seu manu ad pu gnum seu manuʒz. ff. de ver. sig. l. plebs. .§. pignus ⁊ differt ab ypotheca in nomine ⁊ re. quia ypotheca est obligatio rei immobilis institu. de act. ⁊ oblig. §. inter pignus. Vnde pignus dicitur cũ transit in creditorem. ypotheca vero cũ non transit. Sed quantum ad actionũ non differunt inter se quia ꝓ vtra pĩ gnoraticia datur debitor ypothecaria creditori. §. inter pignus. Vnde dicitur ypotheca ab ypos quod est sub et tesia quod est positio q̃si res supposita obligationi. differt etiam secundum grammaticos pignus pignoris ⁊ pignus pĩ gneris vnde grecismus: pignora natorum dicuntur pignera rerum. licet hoc non seruetur.

De notatis hoc. §. ⁊ an pignꝰ possit propria aut̃. debitoris auferri creditori. Bal. post gl. no. quod nō sed debet agi act. pig. in. l. si quis in tātam. C. vnde vi. nec etiam per creditorem. ⁊ consti tuit pignus per verba mutua mihi. x. suꝑ hec lib. j. Codicis §. instituto. ⁊ ibi Bart. ff. de lega. ij. vide Barto. in. l. fundus quem. de an. leg. ⁊ Bal. in. l. j. C. cōmunia. deleg.
¶ Que res possunt pĩgnori obligari.
1
*Rñ. q quecũ vendi possunt ⁊ que vẽ di non possunt nō possunt pignori dari. ff. que res pig. da. pos. l. j. §. eam rem. Quedam tamẽ vendi possunt que non possunt pignori dari. vt sunt aliena q̃ vẽdi possunt. ff. de contrahen. empti. l. rem alienam sed pignori non possunt dari nisi nostra. C. que res pign. da. po. l. qui filios. Jntellige q res aliena potest vendi si est immobilis quia si mobilis est si contractat inuito domino eā furtum cōmittit vendẽs nec valet ven|ditio si vẽditor ⁊ emptor sciunt nec em pti. ↄ̃hit̃. l. si in emptiōe. ff. de cōtrahẽd. emp. Rō diuersitatis ponit̃ in gl. d. l. rẽ alienā ⁊ ibi vide. Jtẽ gñalis obligatio bonoꝝ ecclesie pōt fieri ꝓ obseruatiōe cōtractꝰ a clericis. sʒz non specialis sine solẽnitate. de qua. s̃. Alienatio. Jta no. Pa. ĩ. c. nullꝰ p̃sbyter de pigno. Jtẽ pñt pignori dari res pñtes ⁊ future vt fructꝰ pedẽtes ꝑtꝰ ancillaꝝ. fetꝰ pecoꝝ ⁊ ca q̃ nascunt̃. ff. de pign. l. ⁊ q̃ nondũ et qui res suas obligat de pñtibꝰ ⁊ futuris intelligit̃ uis nō exprimat̃. l. vlti. C. q̃ res pign. da. pos. Sed tñ videt̃ exce ptũ oẽ illud ꝙ obligaturus specialiter nō erat vt vestes supellectilia ⁊ mancipia q̃ in vsu habebat filia. l. j. C. que res pigno. ob. po. ⁊. l. obligatiōe ⁊. l. deni. ff. de pig. Si ꝟo q̇s dicat mobilia ⁊ immobilia ⁊ se mouẽtia nōventũt actiōes nec noĩa debitoꝝ. ff. de re iudi. l. a diuo pio. §. in vẽditiōe. itẽ pignorari pñt res corꝑales ⁊ incorꝑales ⁊ noĩa debitoꝝ. ff. de pig. l. cōuenit. Jtẽ seruitutes ꝑsonales vt vsus ⁊ vsulfructꝰ. ff. eo. l. si his. .§. vsumfructũ. itẽ seruitutes p̃diales et rustice vt diu pecunia nō soluet̃ nō li ceat ipsis vti ⁊ si. j. certũ tp̃s non fuerit soluta liceat vẽdere. l. sʒz anvie. ff. eo Jtẽ cōmoditas seruitutũ p̃dioruʒz vrbanoruʒz sicut in rusticis hoc cōtinget. vt. s. li ceat creditori ire ⁊ agere. d. l. sed an vie. iura autem non. vt. d. l. si his. §. vlti.
¶ Que res ꝓhibentur pignori obliga
2
*ri. Rñ. ꝙ hoĩes liberi etiā ꝓ debito. c. ij. eo. de qͦ dic. vt. s̃. Obses. Jtẽ nec ecclesie in aut̃ de alie. ⁊ emphy. §. ij. qm̃. Jtem monumenta. l. iij. C. queres pign. obli. pos. Jtem sacra vasa vestimẽta libri vel alia ornamenta ecclesiastica. l. sancimꝰ. C. de sac. san. ec. l. j. ff. que res pign. obli. po. ⁊. c. j. eo. Nisi necessitate vt est redẽptio captiuoꝝ ⁊ pro pauperibus alendis ⁊ huiusmodi vt no. in. d. c. j. ⁊. xij. q. ij. aurum.
¶ Quot modis ↄ̃hit̃ pignꝰ. Rñ. ꝙ duo
3
*bus modis scilicet tacite ⁊ exp̃sse. Taci te ↄtrahit̃ ⁊ sunt obligata oĩa bona vn decim ꝑsonaꝝ. Primo administratoris bonorũ ipsi ecclesie. ar. xij. q. ij. illud senet gl. ⁊ pa. in. c. ex literis de pign. Secũdo viri respectu dotis vxori sue. vide s̃. dos §. xj. ⁊ etiā ꝓ paraphernalibꝰ et dona ꝓpter nuptias. vt. s̃. dos. §. xij. et paraphe rna. §. ij. Tertio illiꝰ qui doteʒz ꝓmisit de istis duobꝰ habetur. C. de rei vx. ac. l. vnica. et. d. c. ex literis. Quarto cōtrahẽtis cũ fisco ipsi fisco. C. in quibꝰ cau. pi. ta. cōtra. l. j. ⁊. ij. Quinto tutoris pupillo ⁊ curatoris minori. C. in quib. cau. pig. ta. ↄtra. l. si mater. ⁊. l. fi. C. de le gi. tuto. Sexto conductoris omnia bona inuecta seu illata in rustico p̃dio domino sciente ꝓ pensione debita. Jn vrbano vero non distinguit̃. an sciat vel ignoret  tacite obligantur. ff. ĩ quibꝰ causis pi. vel hypo. contrahi. l. si horreũ ⁊. l. hoc iure. ⁊. C. ĩ quibus cau. pi. ta. cōtra. l. sancimus. Septimo patris tacite obligantur filijs ꝓ bonis aduẽticijs. et precijs eoꝝ. C. de bo. que lib. l. cuʒz opor tet. sed tamẽ nō habet̃ rō male admmi stratiōis vel quod male versatꝰ sit in di ctis bonis contra patreʒz. l. pe. ⁊ vl. ibidem Octauo matris cōuolātis ad secũdas nuptias filijs prioris matrimonij ꝓ restitutiōe eorum que a primoviro lu crata fuit. C. de secun. nupt. l. hac edicta li. §. pluraliter. ⁊. C. in quibꝰ. cau. pi. ta. cōtrah. l. si mater. Nono defuncti pro legatis ⁊ fideicommissis. C. communia de le. l. j. Decimo primipilari fisco. C. q̇. mo. pi. ta. ↄtra. l. satis. Vndecimo bona con ductoris vectigalium fisco. l. semꝑ. §. conductores. ff. de. iur. immu. Duo decimo cōtrahitur hypotheca in naui ei qui dedit ad eam reficiendam vel ar mandam. l. interdum. ff. qui pot. in pigno. habe. secus si dedisset ad emendũ eam quia haberet hypothecā ĩ ea. Jdẽ dic de eo qui mutuauit ad militiā emẽ dam ꝙ habet in ea tacitam hypothecā secũdũ Hosti. in summa. Aduerte tamẽ ꝙ ex tacita hypotheca non potest conueniri possessor principali discusso. vt in aut̃. hoc si debitor. C. de pig.
¶ Que pacta ꝓhibent̃ in pignore Rñ.
4
*ꝙ omne pactũ turpe ĩpossibile illicitũ | Jtẽ pcm̃ legis cōmissorie q est pactuʒz quo debitor se obligat se insolutũ dare pignus. ff. de so. l. calipodius. itẽ qñ cōuenit̃ ne pignus redimat in ꝑpetuũ vł ante diẽ sibi p̃fixam. ar. c. p̃carium. ff. de preca. Jtẽ quādo fit pcm̃ ne liceat credi tori piguus vẽdere post interpellationem debitoris. l. si creditor. §. vl. ff. de di stra. pig. ⁊ de istis dicit̃ in. c. significante eo. ti.
¶ Quid. si fiat pcm̃ vt die p̃fixa nō soluẽ
5
*te debitore creditor ex tũc rem habeat ĩ feudũ. Rñ. ꝙ nō vʒz.  fieret fraus legi. vt in cōsti. Federi. de feu. da. inuicẽ. l. cō misso. c. j. ⁊ de his pactis. vide. s̃. Pactũ. §. xv. cum sequenti.
¶ Vtrũ pactũ ꝙ amissio pignoris quo
6
*cun casu liberet debitorẽ valeat. Rñ. ꝙ sic. C. de pig. ac. l. que fortuitis.
¶ Quid pōt facere creditor de pignore
7
*an possit vẽdere. Rñ. ꝙ aut cōuenit expresse vt posset vẽdere ⁊ sic dʒz primo de nũciare debitori. ⁊ postea ẜm formā cōuẽtam poterit vendere aliter non. Aut conuenit ꝙ nō venderet ⁊ tũc debet ter debitori denũciare vt soluat inter vnaʒz denunciationem ⁊ aliam debet esse triduum. ff. de pign. ac. l. si conuenit de distra. in glo. ꝙ si nō soluerit poterit vendere alias vendẽdo sine trina monitio ne teneretur furti. Si vero nulla fuit fa cta mentio de vendendo vel non vẽdẽdo tunc debet semel nunciare. vt soluat ⁊ postea elapso biennio vendere poterit. hec probatur in. d. l. si conuenit. de distrahen.
¶ Sed q̇d si creditor vẽdito pignore bo
8
*na fide minus accepit  sit debitũ suũ. Rñ. ꝙ residuum repetet a debitore. Si vero plus debito vendidit tenet̃ illud plus restituere debitori. C.  iu. do. l. vl. ¶ Vtrũ pignus possit ꝑ creditorẽ alteri
9
*pignorari. Rñ. ꝙ sic vt est tex. in. l. j. C. si pignꝰ pig. da. sit. Et lʒz Spec. dicat non licere vltra tres vices. Tenet tñ ⁊ veriꝰ Ang. in. d. l. j. ꝙ etiā per mille vices:  ius quesitũ a creditore ĩ pignore ẽ reale ⁊ est transitorium de persona ad personam in mille manꝰ. ⁊ sic cōcludit tex. d. l. j. in verbo tandiu esse ⁊ c.
¶ Quid si aliꝰ cui res pignorata fuit al
10
*teri vẽdidit qui forte absentauit se ꝙ re mediũ dabit̃ ṗmo debitori ad ↄsequen dũ rẽ suā. Rñ. spe. dicit ꝙ aget ↄ̃ primũ creditorẽ: sʒz primꝰ creditor liber abit̃ ce dendo sibi actio. ↄtra eũ cui legitime pi gnorauit. ⁊ sic alius respectu tertij. ⁊ c.
¶ Vtrũ sit pignorari vsurarijs nr̃i tꝑis
11
*q̇ hñt ex ṗuilegio ꝙ post annũ lucrant̃ pignꝰ. Rñ. ꝙ sic. ⁊ si ꝑdit̃ dānũ erit debi toris.  ꝙ fit lege ꝑmittẽte nō meret̃ pe nā. l. gracchꝰ. C.  adul. ⁊ iō cũ lex ꝑmittat pignꝰ pignori obligari sibi ĩputet debitor. Q tñ limito veꝝ si mō non pignorauit nisi pro titate sibi debita  pro plus nō licet in aliquo casu. Jtem si hoc fecit ꝓ necessitate vel vtilitate sua.  ꝓ alio respectu nō licet sub vsuris ac cipere. Jtem. iij. si hoc notificauit debitori istis nō cōcurrentibus nō liceret.
¶ Vtrum creditor teneat̃ fructꝰ pigno
12
*ris ↄputare in sortẽ. Rñ. ꝙ tā fructꝰ qͦs ꝑcepit  qͦs perciꝑe potuisset ⁊ ex sua negligẽtia nō ꝑcipit tenet̃ cōputare in sortẽ: ⁊ ꝙ plus superest restituere debitori. ita tenet gl. ĩ. c. cũ ↄ̃. eo. ti. ⁊ seq̇t̃ pa. ibidẽ. ⁊ Jo. an. in. c. j. ⁊. ij. de vsuris. Ho. ĩ summa tʒz oppositũ quo ad ꝑcipiẽdos s. ꝙ nō teneat̃ nisi fuerit in dolo vel lata culpa. vt puta: quia erat solita locari vł erat q̇ querebat cōducere. hoc idẽ sequi tur. d. Ant. Sʒz mihi magis placet opi. Cal. qui tenet ꝙ si sorti est satisfactũ tenet̃ etiā de ꝑcipiẽdis.  est male fidei possessor in nō restituẽdo rem. Si vero sorti nōdum est satisfactũ sic non tenet̃ de ꝑcipiendis q intelligo verum nisi sit in dolo vel lata culpa. ⁊ sic tene ⁊ limita ⁊ cōcor. l. j. ⁊. ij. C. de pign. ac. ⁊ doc. ¶ Sed q̃ro quā pensionem soluet ꝓ do
13
*mo pignorata creditor. Rñ. Sp. tʒz ꝙ so lũ ad illā titatẽ quā ideʒz creditor pre stitisset. l. in summa. §. in frumẽto. ff. de cōdi. inde. Sed pa. in. d. c. cum cōtra di stĩguit ꝙ si fuit simplicit̃ pignorata tũc tenetur ad eam pẽsionem que communiter inuenitur a quocun alio. Si ꝟo fuit actuʒz vt solum illa soluatur que si|bi placet sic esset verum dictũ. Spec.  uis durũ. sʒz ego limito verũ isto. ij. casu in modico: sʒz in aliquo notabili nō cre do verũ aliter esset via aperiẽdi additũ vsurarijs ⁊ iniq̇tati. Nec ob. §. ĩ frumẽto.  loquit̃ quādo ꝑ errorem limitatio habitatio fuit tradita ita. d. Pa. vbi. s̃. fuit facta  tũc nō obligat̃ creditori ni si inquantũ fuit factus locupletior: q bene not. quia pauci aduertunt.
¶ Vtrũ liceat pignore vti. Rñ. pa. in. c.
14
*j. de deposito ꝙ si pacto interueniẽte eo vtit̃ vsurā cōmittit. si ↄmoditas quā cō sequit̃ ex vsu est extimabilis p̃cio. c. j. de vsur. ⁊. d. c. cũ ↄtra ⁊ tenet̃ restituere. Si ꝟo nō interuenit volũtas dñi ⁊ ↄ̃ eiꝰ vo lũtatẽ vtit̃ eo furtũ cōmittit. l. si pigno re. in prin. ff. de fur. nisi verisimiliter cre deret dñm ꝑmissurũ vt not. ĩ. c. dudũ el. ij. de ele. ⁊ insti. de obli. q̇ ex quasi delic. nascũ. §. placuit. Attamẽ semꝑ fructus seu extimatio vsus est ↄputāda in sortẽ: nisi sit talis res cuius vsus ĩter amicos gratis solet concedi.
¶ Vtrũ creditor repetet expensas quas
15
*fecit in pignore. Rñ. ꝙ si bona fide eas fecit poterit repetere nisi sint ĩmoderate. l. si seruos. ff. de pig. ac. ⁊ ar. l. in fundo. ff. de re. vẽ. Ber. tñ ĩ. c. j. de vsuris. intelligit ꝙ repetet expensas necessarias nō volũtarias. Sʒz tu dic ꝙ ẽt vtiles dũ modo nō nimis magnas. vt not. glo. in l. creditor. la. ij. C. de pig. ac. tex. est in. d. l. si seruos.
¶ Quid si res pignorata perijt aut de
16
*teriorat̃. Rñ. ꝙ tenet̃ de dolo lata culpa ⁊ leui. ita no. glo. in. l. si creditor. C. de pi gno. ac. tex. est insti. q̇. mo. re ↄ̃. obli. §. fi. ff. de pign. ac. l. si cum venderet in fi.
¶ Vtrũ remittẽs pignus vel bidellus
17
*restituẽs librũ sibi assignatũ socio con sueto vel famulo illius cuius est teneat̃ si taliscui dedit ĩfideliter egit. Rñ. pan. in. c. fi. de fur. ꝙ nō. ar. in. l. eũ q̇ ⁊ in. l. ar gentũ. ff. cōmo. facit. c. significāte. eo. ti. ⁊ sequitur Bar. ĩ. l. si quis vxori §. apud labeonẽ. ff. de fur. Jtem dicit si eum assi gnauit alicui deferẽti aliq signũ illiꝰ cuius erat ⁊ facit. d. c. significāte cũ ibi no. non est tunc credendum de facili ta li signo si res est preciosa. arg. ca. j. et. ij. de fide instru.
¶ Quātũ durat pignꝰ. Rñ. donec facta
18
*fuerit tota solutio debiti vs ad minimũ q̃drātẽ. l. quādiu. C.  distra. pigno. ¶ Vtrũ possit creditor p̃scribere pignꝰ.
19
*Rñ. ꝙ nō nullo tꝑe. l. pignori rem acceptam. ff. de vsucapio.
Pigritia

Pigritia

est quedā tarditas ad exe quendũ bonũ. Torpor ꝟo est remissio ĩ executiōe boni que qñ fit mortale peccatũ pʒz. s̃. archidia. §. j.
Pirrata

Pirrata

r q̇libet q̃i mari aut in fluminibus dep̃dat̃ vt no. in aut̃. nauigia. C. de fur. Et tales si de p̃dantur in mari sunt excōicati excōicatione papali ꝑ ꝓcessum curie cũ oĩbus receptatoribus eoꝝ ⁊ dantibus eis auxiliũ cōsiliũ vel fauorẽ. Jta etiā no. Jo. and. ⁊ do. Ant. in. q. excōicationi. de raptoribꝰ ꝙ ter in anno ab ore summi pō tificis excommunicantur.

De pirratis ⁊ ꝙ eq̇parant̃ hostibꝰ fidei xp̃iane ⁊ possunt impune decolari. aut̃. nauigia etiā ibi bal. C.  fur. vbi etiā ꝙ sunt ip̃o iure diffidati ⁊ possunt puniri in loco vicino mari in quo delinquunt. bar. ⁊ doc. in. l. insule. ff. de naui. videlicet. j. centum miliaria ẜm bar. in tract. ibi. per. ij. de insula in prin.
Placere

Placere

velle hoĩbꝰ vtruʒz sit pctm̃. Rñ. ẜm Tho. ij. ij. q. cxv. ꝙ aut q̇s q̃rit placere ꝓpter charitatẽ nutriẽdā vel vt in eis spũaliter ꝓficiat vel vt ꝓuocent̃ ad bonũ ⁊ in his q̃ sunt bo na vt cātare ĩ ecclesia horas vel laudes diuinas ⁊ hmōi. ⁊ sic laudabile est. Aut q̃rit placere ꝓpter inanẽ gloriā vel pro pter lucrũ vel in malis ⁊ sic tale pctm̃ ẽ quale est illud ꝓpter q placere cupit. de q̇bꝰ. p̃s. Deus dissipabit ossa eorum q̇ hoĩbꝰ placẽt. ⁊ ad Galatas. ij. Si hoĩ bus placerẽ xp̃i seruus nō essem. Jntellige qñ ẽ mortale illud ꝓpter q vel in quo cupit placere puta si ꝓpter vanam gloriā. sic est mortale pctm̃ talis ↄplacẽ tia qñ talis vana gloria ẽ mortalis. vel si queritur talis cōplacentia per opera | peccatĩ mortalis sic erit mortale pecca tum alias veniale.
Pollicitatio

Pollicitatio

est solius promittentis sponsio. vt quando ꝓmisso fit de aliquo alicui. ⁊ illiꝰ cō sensus cui fit promissio non extat acceptans. vł  erat absens. vñ pollicitatio differt a pacto.  pollicitatio est vnius tantũ. Pactũ vero duoꝝ ad minꝰ. Polli citatio vero tũc transit in pactũ qñ per nunciũ vel literas mittit̃ ⁊ acceptat̃  ibi est duoꝝ cōsensus. l. pactũ. ff. de pollici. Vñ polliceri dicimur qñ nullo p̃cedente rogamine aliqua promittimus. Promittere vero ꝓprie est precedẽte ro gatiōe. Vñ ⁊ pollicitatio differt a nudo pacto no. gl. in cle. romani de iureiur. ⁊ pau. in. c. cum iuramento de homici.

De nota. in hoc. §. vide gl. in. l. j. ĩꝟ. duoꝝ. ff. de pac. ⁊ in rub. c. de do. ꝓmis. ⁊ quod notatur. s̃. in ver. pactũ.
¶ Vtrũ ex pollicitatione quis obliget̃.
1
*Rñ. ꝙ nō nisi quādo pollicetur ciuitati: vniuersitati clero ecclesie vel pauperibꝰ alicuius loci ⁊ cum causa puta ad hono rem dei vel similem. Si vero fit alijs a predictis siue cũ causa siue non. vel p̃di ctis sine causa nō obligatur nisi ceperit aliquid p̃textu promissionis. ff. de polli cita. l. j. §. facit glos. in. c. scimus. xij. q. j. que dicit ꝙ ex pollicitatiōe facta deo po test q̇s ↄueniri. facit. c. ex. ꝑte de cẽsibꝰ.
Pollutio

Pollutio

nocturna aliquādo contingit ex precedente cogi tatione carnalium. qñ ex suꝑfluitate cibi ⁊ potus. qñ ex demonũ illusiōe. ⁊ ẜm ꝙ causa est peccatum ita extimāda est.
¶ Vtrum nece ssario impediat celebra
1
*tionem vel eucharistie sumptioneʒz. dic. vt. s̃. eucharistia. iij §. xxxix.
¶ Vtruʒz nocturna pollutio q̃ incipit in
2
*somno ⁊ ꝑficitur invigilia sit pctm̃. Rñ. ẜm sactũ Tho. in. iiij. dis. ix. ꝙ nō  nō reputat̃ euigilasse quous recuꝑauerit verbũ autvisum. Posset tñ cōtingere in ipsa vigilatiōe plenarta pctm̃ scilicet si pollutio placeat propter delectationeʒz que quidem complacentia si sit ex surreptione est pctm̃ veniale. Si vero sit cuʒz consensu deliberatiuo ⁊ p̃cipue cum ap petitu futuri. sic erit peccatum mortale. Si aũt placeat vt est exoneratio nature nō credit̃ pctm̃. Et eodẽ mō dico per pre dicta ꝙ appetere pollutionẽ in somnis sine omni delectatiōe ꝓpter alleuiationem nature non est peccatum. sed dare operam vtẽdo calidis vel alio modo es set mortale peccatum si propter hoc facit. Secus si faceret propter gulositateʒz dubitando nihilominus de ea quia sic esset veniale peccatum.
¶ Vtꝝ omnis polutio ĩ vigilia sit pec
3
*catum mortale. Rñ. ꝙ nō. aliqñ enim est sine peccato sicut in patientibꝰ fluxũ se minis. aliqñ cũ pctō veniali qñ p̃ter vo luntatẽ ⁊ propositũ prouenit ex aliquo tamen peccato veniali. puta cogitatiōe non morosa aut auditiōe. peccatũ vero mortale semper est qñ voluntarie ꝓcuratur ex quacũ causa aut quādo prouenit ex cogitatione locutione vel tactu moroso de quo habes supra cogitatio .§. ij.
Portio

Portio

canonica vide. s̃. canonica portio.
Possessor

Possessor

bone fidei ⁊ male quis di catur habes restitutio in litera possessor.
Postulatio

Postulatio

est q̃dam gratie petitio superiori facta de promouendo aliquẽ ad prelationẽ ad quā de iure cōi ꝓpter defectũ aliquẽ vł ali impedimentum eligi nō potest seu pro moueri. Aliter si postulet̃ ille qui potest eligi nihil fit ⁊ ecōtrario ẜm Pa. in rut de postu. p̃la. ⁊ intellige de defectu vel impedimẽto qui non ẽ peccatum in eo puta quia nō habet etatẽ vel est illegitĩ mus vel alteri episcopatui seu p̃lationĩ obligatus ⁊ hmōi. Falit in mutilato de corpore vicia. c. exposuistis. ⁊ in bigamo ⁊ irregulari quia tales inhabiles non possunt postulari. similiter criminosus non pōt postulari vt in. c. j. ⁊. ij. de post. prela.

De notatis in hoc. §. ⁊ quō ĩtelliga tur quis postulare bal. not. in. l. fin. §. il | lud. C. de tẽp. appel. ⁊ in. l. j. C. de litiscō. ⁊ quid sit postulatio ⁊ qualiter fiat ⁊ q̃liter presentetur superiori no. spe. in ti. de inquisi. §. ij. versi. in summa.
¶ Aquo dʒz postulari ab eo q̇ pōt dispẽ sare in tali defectu vel impedimento.
¶ Quis potest postulare. Rñ. Host. ꝙ q̇ potest eligere. c. bone el ij. ⁊ per totũ. e. ti. ⁊ de ele. innotuit. ⁊ debent sic cōclude re vt papa dignetur prebere assensum. ¶ Quot voces requirũtur Rñ. ꝙ ad mi nus due partes oĩm ẜm Ho. de elec. ca. scriptũ. §. fi. aliter nō facit iniuriā superior si nō admittit. d. c. bone alias sic. ff. de aqua quoti. ⁊ esti. l. j. §. pe. Pa. tñ in d. ca. bone el. j. tenet cum Gof. ꝙ sufficit maior pars vocum.
¶ Quis effectus postulatiōis. Rñ. pañ.
4
*in. c. primo. de postula. ꝙ postulatus ad missa postulatiōe ↄsequit̃ ius ac si fuisset electus ⁊ cōfirmatus. Vñ nō indiget alia cōfirmatiōe vt in. ca. ij. de postu. Jn tellige qñ postulat̃ ab eo qui potest super omni impedimẽto postulati dispẽsare ⁊ hec r solẽnis postulatio: sʒz postu latio nō solẽnis hec nō oꝑat̃. Vñ lʒz cano nici postulẽt ab abbate monachũ ĩ ep̃ʒz ⁊ abas cōcedat nihilominus oʒz denuo eligat̃ ⁊. ↄfirmetur. ⁊ in ista nō oʒz serua re formā. c.  propter de elect. sed bñ in prima solẽni. vt no. Pa. ĩ. d. c.  ꝓpter ⁊ de hac ꝑtranseo  hodie parũ vel nihil valet ⁊ pessime propter ambitionem.
¶ Est ⁊ postulatio idẽ ꝙ aduocatio de
5
*qua. s̃. aduocare.
Posthumis

Posthumis

v. modis r. primo na tus post mortem patris. ij. post testm̃ ante mortẽ vt. ff. de iniusto rupto test. l. ij. iij. arrogatus filiꝰ iiij. post mortẽ aui qui incipit nepos in sui patris potestate eẽ vt posthumus. v. nepos auo moriẽte filio patre hec no. glo. C. de posthu. ĩ. Rubrica.
Prebenda

Prebenda

proprie consistit in fructuũ perceptione. Cano nicavero in iure alicuius qui in canoni cũ est receptus ad q ius postea ꝑtinẽt prebẽda ⁊ stallus in choro ⁊ locus in. c. de hoc habemꝰ de cōstit. cum. M. de in sti. c. j. ⁊ per Jnno. ĩ. c. relatuʒz. ⁊. c. dilectꝰ de prebẽ. ⁊ in. c. olim de ver. sig.
¶ Qui pñt hẽre p̃bendas. vide. s̃. bñ fi
1
*ciũ. §. xiiij. ⁊ de magr̃is. vide magister.
¶ Vtrũ valeat ꝓmissio de prebenda va
2
*catura. Rñ. Jnn. ꝙ nō de prebẽ. c. relatũ. dicit tamen glo. ibidẽ ꝙ potest cōmitti canonico iam recepto.
¶ Vtrum prebenda sit quid spirituale. Rñ. quod partim sic ⁊ partim nō.
Precarium

Precarium

dicitur quod precibus petẽtivteñ. ↄcedit̃ tandiu diu is q̇ concessit patitur vt in. c. vlti. ea. l. j. ff. eo. ⁊ est ↄ̃ctus gratuitus si milis alijs gratuitis. Sʒz in multis dif fert a donatiōe q̃ nō reuocat̃ regularit̃. differt a cōmodato.  in cōmodato debet esse vsus certus ⁊ tp̃s saltẽ tacite de terminatũ. vnde si vnũ istoꝝ deficit erit precariũ nō ↄmodatũ. Si em̃ ↄcessi tibi librum vt illum trāscriberes erit cōmodatum q ad certũ vsum ⁊ tp̃s tacite de terminat̃. s. tum cōmode trāscribi potest. l. interdũ. ⁊. l. cōtinue. §. cuʒz ita. ff. de ver. ob. ⁊ nō potest reuocari añ vsum cōpletũ vt. ĩ. c. j. de cōmo. Precariũ autem potest reuocari ad placitũ etiā si in teruenisset pactũ de nō reuocādo vt ĩ. c. fi. eo. nisi fuisset apositũ ꝑ viā cōditiōis  sic viciat ↄ̃ctũ. facit. c. fi. de cōditio. ap positis. ⁊ q no. bar. in aut̃. ingressi. C.  sa. san. ec. Ratio secũduʒz Bar. in. l. in cō modato. ff. com.  nō est cōcessum ad cer tum vsum. hoc limito verum nisi vellet reuocare sine causa ⁊ cum magno danno alterius quia obstaret sibi exceptio. doli cum nō possit negari quin prcari um sit beneficium. ergo beniuola actio⁊ ideo non debet quis aduersari in bene ficio concesso sicut diximus in mutuo
5
*concessio viatori qui ipsum detinuit post modum quia eum penituit vt no. Joan. and. in proemio decretaliũ. Jtem differt  in precariovenit solum dolus ⁊ lata culpa sed nō in commodato venit leuissima. vt in. l. quesi tum. §. ⁊ illud ff. de precario. ⁊. l. ↄ̃ctus. ff. de re. iu. ⁊ ibi redditur ratio diuersitatis. Hec electio a Cy. in. l. ij. C. com. ⁊bar. in. d. l. in com|modato. 2 Jo. an. in. c. vnico de cō. ⁊ pa. in. c. fi. de preca. ⁊ idẽ in. d. c. vnico dicit ꝙ etiā precariũ potest cōcedi ad certuʒz vsum ⁊ distinguet̃ a cōmodato per no men precariũ puta cũ dicit cōcedo librũ ad transcribendum precario nomine.
De notatis in hoc. §. ⁊ an ⁊ in quo diferart precarium. ⁊ commodatũ. glo sa no. ⁊ Bar. ĩ. l. j. in prin. ff.  p̃ca. Bar. in. l. cōmodato. §. sicut. ff. cōmo. ij. oppo. nam precariũfit ad certũ tẽpus ⁊ vsum incertũ cōmodatũ ad certuʒz. vide Bal. in. l. ij. in fi. C. commo.
¶ Qnot modis soluit̃ precarium. Rñ. ꝙ
1
*primo volũtate eius qui concessit. l. j. ff. eo. ij. morte eius cui cōcessum fuerat. c. fi. eo. quia est cōcessio personalis qua ex tinguitur cũ ꝑsona vt in regula priuile gium de re. iu. li. vj. iij. alienatiōe rei pre cario concesse si is cui est alienata a pri mo domino velit reuocare. pre. fi. iiij. finito tempore ad ꝙ es fuerat concessa. l. cum precario. ff. eodem.
¶ Sed nunquid reuocatur morte cōce
2
*dentis. Rñ. Pa. in. c. precario eo ꝙ nō. ⁊ ibi tex. ex quo infert vnum notabile q vbi actus validitatis pẽdet exvolũtate alterius nō reuocatur ꝑ illius mortem. ideo  presumitur quis in ea volũtate ꝑseuerare in qua q̇s decedit. c. maiores de bap. ⁊ ideo lʒz prior claustralis possit reuocari ad libitũ abbatis. vt in. c. cum ad monasteriũ. de sta. mo. nō reuocatur tamen ꝑ mortẽ ipsius abbatis. ĩtellige si ab abbate cũ. c. apło fuit ꝑpositus. vt s̃. ep̃is §. ix. pro hoc facit. c. fi. ne sedeva. Secus si esset cōcessumvs ad bene pla citum suuʒz: quia ꝑ mortẽ renocatur. c. si gratiose de rescrip. lib. vj. vide Bar. in. l. centesimis ff. de ver. obliga.
¶ Jn quibꝰ rebꝰ cōsistit p̃cariũ. Rñ. ꝙ ĩ
3
*rebus mobilibꝰ ⁊ ĩmobilibꝰ ⁊ in corpo ralibus nā seruitꝰ p̃cario pōt cōcedi. ff. eo. l. ij. §. vlt. ⁊. l. iij ⁊. iiij. j. Rñ. ĩ re ꝓpria cōsistere nō potest. d. l. iiij. §. itẽ si rem. ꝙ verum est tum ad dominiũ ⁊ proprie tatẽ Sed bene tũ advsum possessiōis seu detentionis. l. certe. §. vltimo. ff. eodem.
Precaria

Precaria

Feminini gñis placet ꝓ ducta ⁊ precarie in plura li numero ẜm Panor. in. ca. j. eo. dicit ꝙ non differunt inter se. Sed bene differunt a precario: quia precaria dicitur cō tractus ad preces alicuius vel aliquorum initus vs ad certum tẽpus ẜm ꝙ partes cōuenerũt nec ante illud tẽpus potest reuocari: vel dr̃ precaria ad p̃ces aliquoꝝ facta donatio vs ad mortẽ ac cipiẽtis. x. q. ij. p̃carie ⁊ in glo. c. j. ⁊ dicit Bar. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. ec. ⁊ in l. si finita. ff. de dā. infec ꝙ in omnibꝰ ⁊ per oĩa precaria est eiusdẽ nature cũ cō tractu emphyteotico. ⁊ idẽvoluit. in. l. j. C. de iu. emphy. est gl. x q. ij. precarie er go se quit̃ naturā emphyteosis. pro hoc bonus tex. in. aut̃. de nō alie. §. lex ita  vbi ptʒz ꝙ ↄ̃ctus nouus inuẽtus a ↄsuc iudine ex quo resultat idẽ effectus qui resultat ex aliquo ↄ̃ctu inuẽto a lege cẽseatur eiusdem nature. ⁊ hoc intelligo verum vbi non fit gratis. sed aliquid soluitur differt nihilominus.  renoua tnr de quinquẽnio in quinquẽnium nō emphy. Vñ no. ꝙ precaria fit aliqñ etiā non gratis sicut quādo suꝑ solo ecclesie fit aliquod edificiũ ⁊ soluitur annuatiʒz aliquid. fit etiā qñ aliq̇s dat alieni eccle sie possessionẽ vnā ⁊ recepit ab ecclesia duplũ aut triplum. vteñ. toto tẽpore vi te sue. ⁊ no. in. d. c. ij. p̃carie. x. q. ij. fit etiā qñ clerico vel laico datur aliquid vteñ. toto tẽpore vite sue. Aliquivolũt ꝙ precaria ⁊ p̃carie in hoc differāt.  p̃caria est solum vs ad mortẽ illius cui cōcedi tur vel etiā circa. Precariũvero aliqñ du rat post mortẽ. ⁊ oʒz ꝙ de quinquẽnio in quinquẽnium renouaretur. sʒz precaria non.
¶ Vtrũ p̃caria possit fieri sede vacāte si
1
*ne ecclesia. Rñ. ꝙ nō. x. q. secũda p̃carie. ¶ Vtꝝ cuilibet possit fieri. Rñ. ꝙ nō eco
2
*nomo vel eiꝰ cōsāguiueo. x. q. ij. hoc ius. ¶ Vtrum requiratur solennitas in pre
3
*caria sicut in alienatiōe rei eccłie. Rñ. ꝙ in reuocatiōe certum est ꝙ nō requiritur vt no. Abb. in. c. j. eo. ⁊ dicit quod p̃latus solus sine consensu capituli pōt | eam facere. facit tex. in. l. si pupilloruʒz. .§. j. ff. de rebus eorum⁊. ꝙ no. Barto. in aut̃. hoc ius. C. de sacrosan. eccle. Jn cō cessione vero credo ꝙ requiratur si est talis rei vel tanti temporis que alienari nō possit nisi cum debita solennitate vt patet ex dictis tum quia nō potest re uocari ante tempus cōuentum.
¶ Vtrum requiratur necessario ꝙ reno uetur de quĩquennio in quinquenniũ Rñ. ꝙ sic ⁊ cadit a iure suo post quĩquẽ nium si nō renouat. vt dicit gl. in dicto c. j. ⁊ hocverum in rebus ecclesiasticis. in laicalibus vero non credo ꝙ ẜm con suetudinem debet reuocari quia presumitur actum quod est consuetum. l. sem per in stipulationibus. ff. de reg. iu.
¶ Vtrum habens rem precario nomĩe vel sicut precaria possit eaʒz prescribere. Rñ. gl. xvj. q. iij. clerici ꝙ regulariter nō potest nisi ex magna longinquitate tẽporis dominꝰ obliuiscatur de possessio ne taliter ꝙ nesciatvbi sita sit. quod pos set habere locum si possidẽs esset in bo na fide aliter non.
Preceptum

Preceptum

Est iussio vel imperium faciendi aliquid vel non faciendi. Quomodo distinguitur. Rñ. dupliciter. s. per affirmatiuum ⁊ negatiuum. affirmatiuum stricto sumpto vocabulo dicitur preceptum ⁊ obli gat pro semper. i. ad om̃e tempus. vnde filius non tenetur semper ad honoran dum patreʒz in omni tempore quia hoc est impossibile sed solum cuʒz opportuni tas occurrit ⁊ tempꝰ requirit. negatiuũ autem preceptum proprie dicitur prohi bitio que obligat pro semper ⁊ ad semꝑ quia teneor semper ⁊ in omni tẽpore nō mechari no. hoc Arc. in. c. si peccauerit. ij. q. j. ⁊ Pa ĩ. c. nouit de iudi. ⁊ tho. in. iij. senten. dist. xxxvij.
¶ Quot sunt genera preceptorũ legis
1
*diuineveteris. Rñ. ꝙ tria. Quedaʒz sunt moralia que sunt de dictamine legis na ture vt sunt precepta decalogi. Quedā sunt figuralia seu mystica q̃ aliud signi ficant preter id ꝙ litera sonat. Horum alia sunt sacramentalia sicut illa de qui bus ratio reddi potest quare ad literaʒz sic precepta fuerunt vt de circuncisione ⁊ de obseruatione sabbati. Alia cerimonialia sicut illa de quibꝰ ratio reddi nō potest. quare sic precepta fuerint ad literam vt illud non arabis cum boue ⁊ asino ⁊ illud non facies vestem de lana ⁊ lino ⁊ huiusmodi. Et de istis nota. in glo. j. §. is ita respondetur. vj. di. Quedā sunt iudicialia vt illa que in decisio ne causarum sunt determinata vt Exo. primo ⁊ sunt determinationes iustitie inter homines seruande Et hodie figuralia tam sacramẽtalia quā cerimonia lia non tantum non sunt seruanda sed etiam sunt peccatum mortale post christum ipsa seruātibus vt talia. Precepta vero iudicialia sunt mortua. q̇a nō obli gant nisi illũ qui habet potestatẽ statue re obseruanda quia tunc non obligarẽt vt iudicialia legis antique sed vt ius can. vt ciuile aut municipale in quo p̃cipiuntur ẜm Sco. in. iiij. disti. xij. q. v. ⁊ panor. in. c. j. de homi. facit text. in. l. j. C. de ve. iu. enu. vbi dicitur omnia meri to faciamꝰ nostra quia ex nobis omnia impartitur autoritas. ⁊. c. si apostolice. de preben. lib. vj. moralia autẽ precepta comprehenduntur in decem preceptis decalogi que ponuntur Exo. xx.
¶ Quomodo ordinantur precepta de
2
*calogi moralia. Rñ. ẜʒz cōmunioreʒz mo dum qui habetur ab Augu. super exo. j. vt primum preceptum non habebis deos alienos coram me ⁊ nō facies scul ptile nec omneʒz similitudinem. Secun dum non assumes nomen dei tui in va num. Tertiũ. Memento vt diẽ sabbati sanctifices. ⁊ hec ad primam tabulā dicuntur pertinere. primum preceptuʒz se cunde tabule est. Honora patrem tuum ⁊ matrem tuam. Secundum non occides. Tertium non mechaberis. quartũ non furtum facies. quintum non loque ris contra proximum tuum falsum testi moniũ. sextum nō concupisces domuʒz proximi tui nō seruũ nō ancillā nō bonẽ | nō asinũ nec oĩa que illius sunt. vij. nō desiderabis vxorem magistri tui in. iij. di. xxxvij. ponit. vij. pro. vj.
¶ Circa primũ preceptũ notan. q tria
3
*ꝓhibent̃ nobis. Primo oẽs ꝓphane pa ctiones demonũ siue fiant per incantationes verborum siue per inscriptiōes characterum vel imaginũ siue per imo lationes sacrificiorum. Et hoc vel ad lu dificationẽ sensuum vt faciunt hystriones. Vel ad transmutationem naturarum vt fecerunt magi pharaonis vel ad inuestigationem futurorum contin gentium seu ocultorum. sicut faciunt di uini omnia prohibent̃ sub pena morta lis pctĩ quia in his attribuit̃ creature q debetur creatori ⁊ ideo peccat̃ mortaliter contra istud non habebis deos alienos corā me Exo. xxij. ꝓhibent̃ oẽs false ⁊ superstitiose inuẽtiones erroruʒz vel obseruantiarum contra fidem ⁊ bonos mores. cum dicit. Non facies tibi sculptile hmōi autem errores ⁊ superstitiones ꝓcedunt Aut ex improbo ausu inuestigationis ꝓhibite. Aut ꝑuerso in tellectu sacre scripture. Aut ex inordina to affectu carnalitatis humane de quibus. Jere. stultus factus est oĩs homo a sciẽtia sua confusus est artifex sculptili suo vana sunt oꝑa eoꝝ ⁊ risu digna ⁊ in tꝑe visitationis peribũt. Vñ semꝑ est in mortale peccatũ nisi ĩ casu vt habes. s̃. hereticus. in prin. ⁊ in casu vt habes. j. Supersticio. §. j. Tertio ꝓhibẽt̃ oẽs ꝑuerse appreciatiōes creaturarum cũ dicitur nec oẽm similitudineʒz ⁊ c. Omnis aũt peruersa apretiatio creaturaꝝ procedit aut ex sublimitate aut ex cupidita te. aut ex delectatione. Primo modo est ydolatria superborum. Secũdo modo auarorum. Tertio modo luxuriosoruʒz. Vnde Hiero. ꝙ quis plꝰ veneratur. et amat hoc illi deus. ⁊ ideo superbus col lit similitudinem celestiuʒz  diligit su per omnes preferri. Cupidus ꝟo tollit similitudinẽ terrestriũ. quia super omnia cupit ditari. Lasciuus aũt. similitudinem aquatiliũ. quia super omnia cu pit delectari ⁊ flectitur in delicijs sicut aqua. ad ph. iij. quorũ deus venter est. Quomodo autem superbia auaritia et luxuria sunt peccata mortalia habes in titu. suis.
¶ Circa secundũ preceptum not. ꝙ no
4
*mẽ dei tripliciter assumit̃. Prĩo ad efficiendũ vt in sacramẽtis sicut in baptis mo cũ dicit̃ ego te baptiso ⁊ c. ij. ad promittendum vt cuʒz quis iurat vouet vel ꝓmittit aliquid deo vel sanctis. Tertio ad exprimendum vt cum quis loquit̃ cũ iuramento. Similiter multipliciter assumitur in vanum. Primo per sacramenti frustrationem sicut cum quis nō credit vt hereticus vel gratiā sacramen ti deserit ⁊ huiusmodi quod semꝑ mortale peccatũ est. Secundo per voti fractionem ⁊ hoc fit tripliciter. Primo per tardationẽ implendi. Secundo per cōtrariā voluntatem seu fractionem voti. Tertio per apostasiaʒz ⁊ quomodo sit mortale habes. j. Votuʒz. iij. ⁊ apostasia in prin. cum duobꝰ. §. sequẽ. Tertio assumitur nomẽ dei in vanum per homi nis blasphemi locutionẽ. vide. s̃. blasphemi locutioneʒz. vide. s̃. blasphemia. iiij. assumit̃ in vanũ in p̃dicatione que sit vana intentione. de quo vide. s̃. honor. §. vij. ⁊. j. vana gloria §. j. vt in oratione que est sine vlla cordis affectione de quo dic vt. s̃. oratio. §. xvj. in conuer satiōe seu operatione in qua forma san ctitatis assumitur tantum in exteriori opere nō pro deo sed solum pro humano fauore. de quo vide Simulatio ⁊ va nagloria. §. xvij. ꝑ iuramenti peruersio nẽ. ⁊ hoc dupliciter aut iurando ꝑuerse aut nō seruando de quo vide iuramẽ eũ per totum ⁊ periurium ꝑ totuʒz. viij. ꝑ vsurpationem adiurādo que non de bet de quo vide adiuratio. §. iiij.
¶ Circa. iij. p̃ceptũ no. ẜʒz orige. ꝙ sabba
5
*tũ r se ꝑatũ ab vsu cōi ad cultũ dei p̃ce ptũ de sctĩficādo sabbato ẽ vt cor a curis suꝑfluis separet̃ ⁊ diuino cultui mā cipet̃ ⁊ hoc ẽ vacare deo. Hoc aũt sit tri płr. Prĩo gñalit̃. s. dũ nos a vitijs seꝑamus ⁊ ĩiectionẽ nr̃am ad sabbatũ. i. requiẽ eternitatis habemꝰ. Sco spāłr dũ | s. tẽporibꝰ statutis ⁊ ad hoc deputatis nos etiā a licitis separantes oꝑibꝰ deo orādo ⁊ meditādo vacamꝰ ⁊ hoc ẽ sanctificatio sabbati. tertio spālissime sicut est ĩ viris ꝑfectis cōtẽplatiuis q̇ ab oĩbꝰ mũdanis se seꝑant. vt deo familiariter intẽdāt. ṗma sctĩficatio est necessaria. ij. debita. iij. ꝑfecta. Aduertẽdũ est etiam ꝙ vocatio ad deũ est duplex. Alia in ha bitu. ⁊ hec non recipit taxationẽ tꝑis qͦ tñ ad eos q̇ sũt ĩ charitate  offert deo ĩ habitu totũ tp̃s vite sue tũ ad seruiẽ tes deo ex timore pene hʒz taxationẽ tẽporis. alia ẽ vacatio ĩ actu q̃ etiā recipit taxationẽ tꝑis  nō semꝑ hō mortalis pōt deo vacare actualiter. ⁊ ex hoc ptʒz q̇d vult ṗma clausula huiꝰ p̃cepti. s. Me mẽto vt diẽ sabbati sctĩfices. additur. ij. cła in q̃ p̃cipitur oꝑari determinato tꝑe ↄ̃ ociositatẽ cũ subdit̃ sex diebꝰ operaberis. ⁊ facies oĩa oꝑa tua. ꝓ quo sciẽdũ ꝙ triplex est labor primus est debitus. Et iste est dulex. s. vnus excludẽs otiuʒz aĩe inimicũ ⁊ ad hũc tenent̃ oẽs  q̇libet tenet̃ se exercere in aliquo vtili rōne cuiꝰ excludat a se tẽtatiōis ĩgressum ẜʒz illud ecc. xxxiiij. Mitte illũ ĩ oꝑationem ne vacrt ⁊ c. alius itroducẽs fructũ ⁊ iste est triplex vnꝰ p̃latorũ de cura subditorũ. de quo ṗme Thimo. v. aliꝰ actiuorũ circa spũalia vt ẽ labor p̃dicatorũ ⁊p̃sby teroꝝ ministrantium spũalia seu sacr̃a. aliꝰ est ↄtẽplatiuoꝝ ĩ q̇bus ⁊ si quiescat corpꝰ a strepitu mundi tñ mens inuigi lat solicitādo deo placere ⁊ alijs gr̃am ĩpetrare. Vnde p̃dictis laboribꝰ laborā tes pñt viuere de eleemosyna  ꝓ illis a q̇bꝰ accipiũt vt iliter laborāt. ij. labor est cōcessus. s. hoĩm mũdi circa occupatiōes tꝑalium. vt habeāt vnde viuant ẜm statum eorum ⁊ alijs subueniāt de quo ad ephe. ij. laboret auteʒz operando manibus ⁊ c. ⁊ ad hũc tenent̃ fortes cor pore ne cogant̃ viuere ociose de bonis q̃ debent̃ alijs. iij est labor ꝓhibitus. s. curiositatis. cupiditatis qui extinguit spũalẽ quieteʒz deo Sequitur in clausu la in hoc p̃cepto in qua interdicit oꝑationem in sabbato cũ dicit̃ septima aũt die sabbatũ dñi dei tui est. nō facies in eo oẽ opus tu ⁊ filij tui ⁊ serui tui ⁊ ancille tue ⁊ aduena q̇ est ĩtra portas tuas. Vñ ad lr̃am p̃cipit̃ vt hō vacet a corporalibus operibꝰ que vacationẽ ad deũ impediunt in solennitatibꝰ vt est nego ciatio ⁊ hmōi opera seruilia. Scias igi tur ꝙ opus seruile r a seruitute. Vnde vt melius intelligas aduerte ꝙ est triplex seruitus. prima est seruitꝰ dei ⁊ hec nō ꝓhibetur. vñ. glo. numeri. xxviij. dicit ꝙ fabri ⁊ hmōi artifices sociantur in die sabbati lector autem diuine scriptu re nō desistit ab opere suo nec tñ contaminat̃ sabbatum. sca seruitus est pctĩ. Jo. viij. qui facit peccatũ seruꝰ ⁊ c. ⁊ hec ꝓhibet̃ intelligẽdo de mortali nō de ve niali. vñ peccās mortaliter facit contra istud p̃ceptũ nō tñ fortit̃ spẽm ex hoc ni si moueret̃ ad pctm̃. vt p̃uaricaret̃ istud preceptum  vt dicit. phi. v. ethicoꝝ. c. iiij. Si q̇s luxuriet̃ vt lucret̃ auarꝰ est si aũt vt delectet̃ luxuriosꝰ: est tñ circũstā tia que spāli prohibitiōe ꝓhibet̃. Et iō duplex est peccatum ratiōe reatus. ẜm Alex. de ale. Tertia seruitus est qua ho mo seruit hoĩ. vnde opera corporalia in tantũ dicunt̃ seruilia intum proprie p̃tinent ad seruientes. Jnquātum autẽ sunt cōia seruis ⁊ liberis nō dicunt̃ seruilia. ⁊ ideo opus corporale pertinens ad salutem ꝓpriam siue ꝓximi siue ad euitañ. damnuʒz imminẽs exterioris rei nō est obseruātia sabbati vt pʒz Jo. vij. ⁊ Mat. xij. ⁊ ĩ. c. lʒz. ⁊. c. cōquestꝰ. de ferijs. xxiij. q. viij. si nulla. de cōse. di. j. sicut nō alij.  hec precipiuntur omnibꝰ. ꝓuer. xxiiij. Erue eos qui ducuntur ad mortẽ. deutro. xxij. non videbis bouẽ aut ouẽ fratris tui errrantem ⁊ c. Et ideo nō ꝑti net solum seruis sed etiam liberis. Et de hoc vide vel dic vt supra Ferie. §. ix. ⁊ sequenti.
¶ Sed quare magis precipit̃ obserua
6
*tio sabbati quam aliarum solẽnitatuʒz. Rñ. quia cum omnes solẽnitates veteris legis sint institute in commemorationẽ alicuius beneficij diuini vel p̃teriti commemorati. vel futuri prefigura | ti. Jdeo magis sabbatuʒz precipit̃ quia beneficium creationis in hoc cōmemo ratur. quando est precipuuʒz inter pr̃a. cum dicitur. exo. xx. Sex diebꝰ fecit celum ⁊ c. Similiter beneficiuʒz p̃figurale p̃cipuum ⁊ finale. s. quies mẽtis in deo vel in presenti ꝑ gratiā vel in futuro ꝑ gloriā que beneficia omnia complectũ tur. Nō sic auteʒz alie que solum ꝓpter ꝑricularia beneficia commemorantur. vt pasca ꝓpter liberationeʒz de egypto ⁊ figuram xp̃i.
¶ Vtrum conuenienter sit mutatũ in
7
*dominicā. Rñ. ꝙ sic  sabbatum figurabat quietẽ dñi in sepulchro die. vij. ⁊ requiem sanctorum futuram in celo ꝑ xp̃i meritũ. in. vij. etate. ⁊ iō adueniente ꝟitate debuit cessare figura. itẽ debuit cessare propter exclusionem erroris ne forsitā quis crederet ꝙ obligatio ad serimonias veteris legis maneret sicut pʒz de cōse. di. iij. peruenit vnde cōueniẽ ter debuit in aliũ diem mutari nec aliꝰ fuit qui magis conueniret  primꝰ: tũ ꝓpter beneficiũ creationis celi ⁊ terre ⁊ resurrectiōis xp̃i⁊ multis alijs de qui bus r di. lxxvij. ꝙ die dñico de cōse. di. iij. sabbato ⁊. c. ieiunia.
¶ Circa. iiij. scieñ. est proprie⁊ per se ho
8
*norari precipit̃ in hoc p̃cepto homo q̇ est principium in esse naturale vt est pater ⁊ mater carnalis et homo qui est principiũ in esse gratie ꝓpter ministerium sicut est prelatus spũalis⁊ cōsistit iste honor reuerẽtia ⁊ sust. ntatione vt dicit gl. ad eph. vj. Reuerentia vero cōsistit in tribꝰ. s. in affectu. s. timendo patris offensam ex amore. leuiti. xix. vnus quis patrem ⁊ matrem timeat. Jn effectu. s. obediendo ad ephes. vj. filij obe dite parentibus. in signo. s. assurgendo ⁊ huiusmodi. Sustentatio vero consistit in solatio verborum in seruitio operum ⁊ in exhibitiōe necessariorum. Jn isto etiaʒz precepto. ẜm thologos intelligitur mādari quicquid ꝑtinet ad reddeñ. debitum cuicũ persone sicut accessoiũ ĩcludit̃ in ṗncipali. ⁊ de hoc pre cepto. vide. s̃. filius. §. xxx.
¶ Circa. v. preceptũ aduerte ꝙ hoc pre
9
*cepto explicite ꝓhibetur homicidium. Jmplicite vero omnis motus ire sicut monstrat dominꝰ Math. v. in hoc ergo precepto ꝓhibetur omnis lesio que fit in persona proximi⁊ ideo peccat morta liter quisquis eum occidit truncat mutilat verberat ledit not abiliter. vel ani mum deliberatum ledẽdi habet nisi in casibus a. l. cōcessis de quibus. s̃. homi cidium. j. ⁊. ij. ⁊. s̃. percutere. ⁊. s̃. defensio. idem dic de incarceratiōe de quo. s̃. carcer. §. iij. ꝓhibetur duellum de quo. s̃. Duellum. item torneamẽtum de quo j. torneamentum item belluʒz. de quo. s̃. bellum. Jtẽ alex. de al. in. iij. parte sum. in expositione huiusprecepti dicit no. ꝙ interpretatiue in hoc precepto ꝓhibetur occisio spiritualis q̃ q̇s est alteri occasio ruine in peccato mortali ⁊ spũa lis mortis sicut persuasio mali ⁊ factũ minus rectum prebens occasionẽ alteri ruine vel ꝙ moriatur in cōsciẽtia ꝓpria vt per odium vel ĩ aliena vt per de tractionẽ de quo dic. vt. s̃. detractio scādalum odium ⁊ alijs locis suis.
¶ Circa. vj. preceptũ no. ꝙ licet mecha
10
*ri idem sit quod adulterari ⁊ sic videatur solum adulterium prohiberi tamen secundum Aug. in hoc precepto prohibetur omnis illicitus coitus et illoruꝰ membrorum omnis vsus illicitꝰ. xxxij. questio. iiij. meretrices. Omnis autem illicitꝰ vsus determinatur per. viij. dif ferentias. s. per fornicationem de quo s̃. fornicatio. per meretricium ꝙ fit duo bus modis. s. per vagam insectationeʒz libidinis ⁊ mulierum solutarum et sic differt a fornicatione que etiam cũ certa et vna sola persona. item meretriciuʒz est solutarum mulierum venalis ⁊ publicus concubitus. d. c. meretrices. per adulterium de quo. s̃. adulterium. per stuprum. vide. j. stuprum. per sacrilegũ concubitum qui est in ordinatus concubitus in quo continẽtia deo sacrata leditur siue violatur. sacrata dico ꝑ ordinẽ sacrum aut religionem seu votum continentie. per incestum. qui est inor|dinatus coitus quo vinculũ cōsanguinitatis vel affinitatis vel paternitatis violatur per peccatũ sodomiticũ ꝙ est inordinatus coitꝰ quo naturalis vsus in illũ peruertitur qui est ↄ̃ naturā. et viij. ꝑ libidinosum coitũ cōiugalem. de quo. s̃. debitũ. Prefataꝝ dr̃iaꝝ. vij. prime semꝑ sunt pctm̃ mortale. viij. ꝟo aliquādo sic aliqñ non vt. s̃. debitũ patet. et. s̃. luxuria.
¶ Circa. vij. p̃ceptũ no. ꝙ furtũ dicitur
11
*tripliciter. i. proprie de quo. s̃. furtuʒz in prin. ⁊ cōiter ⁊ sic est oĩs illicita vsurpa tio rei aliene ẜm Aug. ĩ. lj. q. Exod. xxij. ⁊ sic cōprehẽdit rapinā vsurā ⁊ omneʒz illicitā vsurpationẽ reꝝ alienarũ. vt. d. c. meretrices ĩterpretatiue vero dicitur oĩs illicitꝰ possessio reꝝ ⁊ totũ hoc ꝓhibetur in prefato precepto ⁊ ideo habẽtes superflua respectu status sui⁊ fami lie si nō subueniũt indigẽtibus ꝓ loco. ⁊ tꝑe mortaliter peccāt. multo magis si indigẽtes sunt in extrema necessitate. ⁊ de hoc habes. s̃. eleemosyna. §. j. Jteʒz commitunt furtũ prelati qui res eccłie dant meretricibus cōsanguineis potẽtibus non indigentibus ⁊ hmōi. Simi liter indebite seruando. Jtem committũt furtuʒz qui res accipiunt ab eis qui alienare nō possunt ⁊ hmōi de hoc habes. s̃. furtũ rapina vsura restitutio ⁊ c. ¶ Crca. viij. no. ẜm Alex. in. iij. ꝑte sum.
12
*de isto p̃cepto ꝙ ꝓhibet̃ in hoc p̃cepto oẽ genꝰ medacij ꝙ est pctm̃ mortale nō aũt illud ꝙ est veniale et hoc large sed stricte solũ mẽdaciũ ĩ iudicio ꝓhibetur etiam falsitas aperte dicẽtis. ⁊ taciturnitas quis mentiendo. vide. s̃. mendacium vel tacẽdo veritatẽ habes. s̃. confessio. j. §. vij. et. j. festis. §. xxvj.
¶ Circa. ix. ⁊. x. p̃ceptũ vbi no. secundũ
13
*Alexan. in expositione hoc preceptorũ. q tripliciter potest concubina sumi. Vno modo pro appetitu vegetabili. et talis concubina prout est inordinata est a fomite mouente. i. a corruptione originalis culpe. alio modo potest dici appetitus sensibilis. et hoc prout est inordinata est a mouente sensualitate cũ fomite. Tertio mō cōcupiscentia est appetitꝰ rōnalis. ⁊ sic est a liberi arbitrij volũtate cōcupiscẽiia. primo modo est in suggesttōe. sco in delectatiōe. ter tio in cōsensu. ꝑ hec ergo p̃cepta nō ꝓhibet̃ motꝰ primꝰ ⁊ secũdꝰ cōcupiscẽtie q̇ cōsistit. j. limites sensualitatis sʒz ex prohibitiōe huiꝰ p̃cepti ꝓhibet̃ cōsensus volũtatis in opꝰ vel delectationeʒz ⁊ hoc sub pena mortalis peccati.
¶ Vtrũ mala volũtas ⁊ opus sint duo
14
*pctā. Rñ. ẜm Alex. vbi. s̃. ꝙ qñ volũtas ⁊ opꝰ exteriꝰ ↄsiderat̃ in radice. i. libidi ne ⁊ intentiōe sunt idẽ peccatũ formaliter. Jntellige si sunt cōiũcta. vt cā ⁊ effectꝰ. Si ꝟo ↄsiderat̃ volũtas ĩ se ⁊ opꝰ ĩ se. sic sunt diuersa peccata.  alie sunt ctrcũstātie boni debite actui exteriori  volũtati.  diuersificant̃ modꝰ locꝰ ⁊ tp̃s ⁊ q̃dā alie. lʒz circũstantia finis sit eadẽ. Si ergo vt dicit Aug. peccatũ est actꝰ incidẽs ex defectu boni. Alius aũt defectꝰ est hinc alius ĩde. ergo ẜm hoc aliud pctm̃ intellige naturaliter. Simi liter esset aliud quādo sunt ẜm aliud ⁊ aliud tp̃s. ita ꝙ inter medio cadat aliquid aliud  diuerse auersiones et sic formaliter diuersa peccata.
¶ Quare magis ꝓhibet̃ seorsum volũ tas. ⁊ opꝰ in mechia ⁊ furto  in alijs. Rñ. ẜm Ale. vbi. s̃.  delectatio mechie ⁊ vtilitas diuitiaꝝ sunt ꝓpter se appeti bilia intum habent rationẽ delectabilis. vel vtilis. ⁊ iō debẽt in eis ꝓhibe ri opus ⁊ concupiscentia. Sed homicidium ⁊ falsitas habent in se horribilia ⁊ secundum se ita sunt ergo sufficit eorum prohibitio.
¶ Quare magis ꝓhibent̃ ĩ spāli auari
16
*tia ⁊ luxuria quam alia pctā mortalia. Rñ.  ꝑꝑ ĩprobitatẽ libidinis citiꝰ ꝓgrediũt̃ ĩ opꝰ exteriꝰ nihilominꝰ alia ca pitalia ꝓhibẽt̃ ĩplicite. Suꝑbia ꝓhibet̃ ĩ adoratiōe dei ⁊ honorificatiōe ꝓximi. Jnuidia ⁊ ira in ꝓhibitiōe homicidij: Accidia ĩ sctĩficatiōe sabbati. Auaritia ĩ ꝓhibitiōe furti. Luxuria ⁊ delectatio ĩordinata carnalis sibi ĩuicẽ ↄiũcta ꝓhibent̃ ĩ ꝓhibitiōe mechie ⁊ adulterij. | ¶ Quot sunt genera p̃ceptoꝝ euāgili
17
*coꝝ. Rñ. ẜm asten. li. j. ti. xliij. ꝙ quedaʒz sũt specialia respectu ꝑsonarũ presidẽtiũ. vt illa q̃ specialiter dāt̃ apłis. Mat. x. q̃ omitto. Quedā sũt gñalia respectu oĩʒz de q̇bꝰ Mat. l. vj. ⁊. vij. Luce. vj. q̃ sic ordinātur ab euangelista primum ꝓhi bet irā cuʒz dicitur audistis  dictũ est antiquis nō occides. ⁊ de hoc habet̃. s̃. Homicidiũ ⁊ Jra. Scm p̃cipit recōciliationẽ respectu eiꝰ quẽ lesimꝰ cũ dicit̃ si offers munus ⁊ c. vade corporaliter si sit presens vel spũaliter si sit absẽs. scʒz motu cordis recōciliari fratri tuoveniā petẽdo ⁊ satisfaciendo ei si te lesit propter ꝙeũ odisvalde odiũcordis signi ⁊ operis dimittẽdo. ⁊hec duo ordināt ira scibilẽ. Tertiũ prohibet volũtatẽ mecā di ibi q̇ viderit mulierẽ ⁊ c. de quo. s̃. co gitatio. quartũ p̃cipit declinationẽ oca sionis mechie ibi si oculꝰ tuꝰ scādaliʒzat vbi no. ꝙ in oculo vel manu ↄsiderat̃vi tiũ siue actꝰ vitiosus. ⁊ iste est abscĩdẽdus. considerat̃ etiā mẽbrorũ ⁊ istud cũ sit bonũ est diligeñ. Jdẽ dicendum de quocũ ꝓximo. Quintũ ꝓhibet separationẽ ↄiugij excepta cā fornicatiōis ibi. qui dimiserit vxorẽ. hec āt tria ordi nant ↄcupiscibilẽ. Sextũ cũ sequẽtibꝰ quatuor ordināt rationalẽ. ⁊ est illud qͦ r dico vobis non iurare oĩno de qͦ iura mentũ. Septimũ p̃cipit pnĩaʒz respectu lesionis corporis ibi si quis te ꝑcussit in maxillā ⁊ c. Jtẽ respectu obligatiōis rerum. ibi sivoluerit tunicā ⁊ c. da ei. ⁊ c. Jtem respectu angarie operum. ibi et quicun angariauerit te. Hec autẽ intelligũtur ẜm Augu. quo ad animi pre parationeʒz. vt. s. nolit propter talia illa ta pacem cordis per odium amittere aliter ↄsiliũ est. Octauũ est p̃ceptũ erro gationis ibi oĩ petẽti te tribue de quo cleemosyna. §. j. Nonũ est preceptuʒz di lectiōis ĩimicoꝝ. vide diligere. §. i. Decimũ regulat intẽtionẽ cũ sequẽtibꝰ. Et est ꝓh bitiuũ obliq̃ ĩtẽtionis ibi attẽdi te iustitiā. ⁊ c. Vide intẽtio. Vndecimũ remouet inordinatā affectionẽ tꝑaliũ ibi nolite soliciti. Vide. s̃. Auaritia. duo decimũ prohibet temerariũ iudiciũ ibi nolite iudicare. vide Judicare. tertiũde cimũ p̃cipit debitā cautelā. ibi attẽ dite a falsis ꝓphetis. Quartũdecimũ adducit auxilium gr̃e peteñ. ibi petite vi de oratio. §. x. Quintũdecimũ. p̃cipit eq̇ tatẽ legis nature. ibi q̃cũ vultis vt fa ciant vobis ⁊ c. i. necessario ałr cōsiliũ ẽ. Sextũdecimũ. tan ĩpletiuum imponit canotũ ad dei amorẽ cum dr̃ intrate ꝑ angustā portā. s. caritatẽ. ẜm glo. ⁊
18
*ibidem. vide. s̃. Charitas.
¶ Sũt ⁊ alia precepta ab eccłia indita gñaliter oẽs litigātia q̃ sũt ṗmũ de celebratione festoꝝ ẜm de auditiōe misse tertiũ de ieiunio in q̃dragesima. ⁊ alijs vigilijs. quartũ de ↄfessiōe. v. de cōione vj. de decimis. vij. de vitādis excōmuni catis. Multa sunt alia q̃ tangit specia les ꝑsonas de q̇bus dr̃ in diuersis capi tulis huiꝰ sũmevt facilius inueniātur.
Predicare

Predicare

quis pōt. Rñ. vt colligo ex car. in cle. dudũ de se pu. prĩo papa pōt. xix. di. in memoriā et ⁊ q̇libet cui ip̃e ↄmittit de of. dele. c. fi. Cōmissarij ꝟo eiꝰ alteri subdelegare nō pñt. d. c. fi. ⁊ ep̃i etiā ĩ alienis diocesibꝰ nisi ꝓhibeant̃ ab ep̃is diocesis. xxj. di. in nouo ⁊ q̇libet diaconꝰ cui ip̃i ↄmittũt pñt in eoꝝ diocesi sed nō extra. xvj. q. vij. nullus oĩno. Tertio oẽs p̃lati ecclesiastici si sunt dia cōes pñt suis subditis predicare sed nō alijs nisi ab ep̃o approbatis aut ṗuilegiatis. vt  here. excōicamꝰ el. j §. sunt clerici. iiij. ẜʒz aliq̇s q̇libet clericꝰ. Q limitoverũ vt sit dyaconꝰ non ꝓhibitꝰ specialiter. xix. d. ẜm. ⁊ ibi no. glo. ⁊ Jnn. ⁊ Ho. de her. in. d. c. excōmunicamꝰ el. j. §. minores. ⁊ predicatores ab eoruʒz prelatis licentiati. di. Cle. dudũ. Vnde si predicare volunt. j. septa mōasterij ipsorũ vel in loco alijs eorum licet sunt longe a domibus eorũ dummodo sunt ad eorum vsum possunt sine aliqua licẽtia ẜm Lau. ⁊ ʒzʒze ĩ. dicta clementina. Similiter quando volũt predicare in plateis communibꝰ nec possunt prohibere in prefatis locis nisi hora q̃ prelati. idest habẽt iurisdi|tionẽ quasi ep̃alẽ. vt no. Car. ⁊ gl. in. d. cle. dudũ. predicāt solenniter. i. publice populo generaliter. vel faciũt coram se solenniter predicari.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ predicādi officiuʒz non pōt alteri delegari. Bald. no. in. l. j. §. ne aũt. col. j. ver. sʒz nũquid. C. de cadu. tol.
¶ Sʒz nũq̇d vicariꝰ ep̃i siłr hoc poterit
1
*Rñ. car. ibidẽ ꝙ sic si ipse vult predicare vt ep̃i vicariꝰ. Secꝰ si vt aliꝰ p̃latꝰ vel vellet corā se predicari facere  in hoc nō representat personam ep̃i. ⁊ sic non tenentur cessare p̃fati fratres.
¶ Quid si talis habẽs quasi iurisditio
2
*nẽ ep̃alẽ vellet occupare totam horam matutinalẽ. Rñ. Car. vbi. s̃. ꝙ nō pōt et Laudu. ib dẽ dicit ꝙ dʒz ꝑtir illa hora matutinalis maxĩe si dicti fratres non habent aliam horam competentẽ. ar. ca. mandata de presump.
¶ Quid si volũt p̃dicare in plateis pri
3
*uatis aut ecclesijs alioꝝ. rñ. Car. ibidẽ ꝙ nō possunt sine lnĩa eoꝝ qͦrũ sunt sʒz de eoꝝ lnĩa possunt etiā hora illa qua p̃lati predicāt: excipiũtur solum eorum loca ⁊ publice platee in quibus illa ho ra predicare non possunt.
¶ Vtrũ laici possint p̃dicare. Rñ. Pau.
4
*in. c. sicut in vna de her. ꝙ nō alias pec cant mortaliter.
¶ Vtrum tempore interdicti possit pre
5
*dicari ⁊. Rñ. Car. gl. ⁊ Pa. ĩ. d. cle. dudũ ꝙ sic ⁊ quilibet admittatur de cōse. di. j. c. ep̃s nullam.
¶ Sʒz quā scĩaʒz dʒz habere p̃dicator. rñ.
6
*Alex. in. iij. parte sum. ꝙ triplex ẽ actus docẽdi. primus simpliciter exortādo et iste est oĩm ⁊ istis sufficit scire mādata. ⁊ credenda. secũdus est predicādi ⁊ iste est eorum q̇ habẽt ex offō ⁊ istis est necesse scire exponere credẽda ⁊ mādata ẜm illud prime Pe. iij. parata oĩno poscẽdi reddere rationẽ. tertius cathedrā tenẽdi ⁊ istis est necesse scire oĩa q̃ pertinẽt ad eorum doctrinam.
¶ Quā conscientiam debet habere p̃
7
*dicator. Rñ. alex. vbi. s̃. ꝙ simplicit̃ existẽs ĩ peccato siue occulto siue manifesto docẽs ⁊ predicans si nō studeat do lere de peccato simpliciter dicitur cōtẽnere ⁊ ideo peccare. ⁊ ego credo mortaliter sic nō in mortali. iuxta illud p̃s. ꝓpterea deus destrues ⁊ c. l. di. quidẽ hoc ⁊. c. cũ exaudiero. ⁊. xxxv. di. c. vj die ĩ fi. ⁊. xl. d. multi. Tho. ĩ. iiij. tenet ꝙ si docet sacrā scripturam ex officio prelationis ꝙ peccāt mortaliter si est in mortali siue manifesto. sʒz si docet sicut magister sic est in peccato occulto nō peccat mor taliter. facit pro hoc. supra correctio pri mo §. iiij.
¶ Vtrũ teneatur predicator facere que
8
*predicat. Rñ. Ale. vbi. s̃ ꝙ sic quicq̇d as serit faciẽdũ de necessitate salutis non autem ꝙ predicat faciendum de perfectione religionis.
¶ Quid si predicet propter honorẽ. vi
9
*de. s̃. Honor. §. vij.
¶ Predicatores sacris literis semꝑ de
10
*bẽt insistere nec tunc queratur discere cũ ex officio. alios debeāt docere. xxxvj. di. §. ecce. ꝓpterea nomine doct. veniũt predicatores ⁊ prelati glo. j. c. vnico de summa tri. li. vj.
¶ Circa que docenda debeant insiste
11
*re. Rñ. ꝙ circa primo credenda sicut ar ticulos fidei: secundo faciendi et seruanda. sicut precepta. iij. fugienda sicut peccata. iiij. timenda sicut mors eterna. v. appetenda sicut gloria. et vt predicatio eorum fructificet etiam prius debent orare. vt dicit glosa. Ge. xxiiij.
Preces

Preces

an inducant simoniā. vide simonia. v. §. iiij.
Precedentia

Precedentia

determinant sequen tia. xxiiij. qō. vij. apostolus.
Preciosum

Preciosum

est omne rarum. xciij. di. legimus.
Precipitatio

Precipitatio

est vitanda. l. dis. pō deret. Est autem pre cipitatio quando quis ꝑtransitis gradibꝰ ⁊ regule diuine vel humane rōis per ĩpetũ volũtatis vel passionis fert̃ in precipitiũ. ⁊ si hoc facit cōtemnẽs et repudians diuina documẽta erit pctm̃ | mortale. Similiter quādo licet nō contemnat diuina documẽta tamẽ est cum detrimẽto eorũ que sunt de necessitate salutis si sic est erit peccatũ mortalevel circũstantia que reperitur in omni pec cato mortali. Vnde dicit̃ iniquitas om nia precipitat. ałs eritveniale peccatũ. et  luxuria maxime absorbet rationẽ. ideo precipitatio ponitur eiꝰ filia.
Predia

Predia

Vrbana vel rustica quādo dicuntur vide seruitus in principio.
Predo

Predo

dicit̃ quadrupliciter. primo q̇ iniuste alios predatur sicut qui spoliat viatores ⁊ iste est excom municatus. xviiij. q. iij. si quis romipetas cũ duo. ca. seq. ij. dicitur qui tollit a personis vltra stipẽdia sibi taxata. xiij. q. j. militare ⁊ tales sunt raptores. et sicut predo continetur sub raptore sic spe cies sub genere. xiiij. q. v. nō sane in fin. ⁊ sic debet puniri pena raptorũ. iij. ẜm Gof. et ho. dicitur prelatus qui vt serui tiũ impẽdat legato vel alij plus exigit a subditis  soluat de immu. eccles.  pleri. iiij. dicitur predo ẜm hosti. Judex qui iurgiũ alienũ deputat predam suam aut officialis indebite pecuniam accipiens. l. omnes. C. ad. l. iuli. repetũ. ¶ Quo p̃cepto prohibetur preda. Rñ.
1
*furti nomine. xxxij. q. iij. meretrices.
¶ Cui debet dari preda in bello acqui
2
*sita. Rñ. de iure principi. xxiij. questiōe. v. dicat. Sed tu dic latius vt. s̃. bellum in principio.
Prefactio

Prefactio

Nulla dʒz dici ĩ missa nisi illa de qua in. c. inueni mus. de consecra. di. j. ⁊ in. c. sanctoruʒz lxx. dis. vide. s̃. missa. §. xxx.
Prelatus

Prelatus

large dicit̃ om̃is habens curam animarum ẜʒz Jnno. in. c. firmiter. de sum. tri. ⁊ in. c. quoniam. vt li. non conte. stricte vero dicũtur solum habentes iurisdictionem vt probatur in. c. decernimus. de iudi. iũcta glo. in. cle. dudum. de sepul vbi ponitur prelatus et rector separatim do. Bar. in cle. j. de elec. cum glo. ibidem et Lau. dicit ꝙ nomine prelati comprehẽ ditur quilibet admiuistrator habẽs ꝑpetuum officium etiam si sit talis qui ad nutum superioris possit ammoueri. allegat de sup. neg. prela. ca. j. ad fi. xvj. q. i. de presentiuʒz. addit pau. ibidẽ quocun nomine cẽseatur de ver. sig. quāuis cle. j. de rescrip. ⁊ quod ibi no. Et ex glos. prefata dicit Car. obtinuisse ꝙ mi nister ⁊ custos minoruʒz ⁊ prouincialis predicatorum sunt prelati ⁊ ꝙ possunt esse procuratores quia cle. j. de procu. lo quitur de religioso nō prelato. ⁊ ꝙ etiā possunt esse delegati pape. vt supra delegatus. §. iij.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ prelatus debet esse electiuus non datiuus. Bal. nota. in. l. quicun. C. de bo. que libe. cola. j. in fine. versi. non obstat. et non potest prelatura permutari cũ alia. vt per Bal. in. l. j. col. iij. C. de emā. li. ⁊ nō transit ad heredes. glo. ⁊ Bar. in. l. tute la. la. ij. in. j. no. ff. de tut.
¶ Vtrum omnis prelatus sit iudex or
1
*dinarius. Rñ. glossa. in ca pi. ij. de iudi. quod sic.
¶ Vtrum negligentia prelati sit pecca
2
*tũ. Rñ. glo. in. c. ea que de offi. arc. ꝙ sic. ⁊ mortale quādo est in omissione neces sariorũ ad suum officium. vt visitationis correctionis ⁊ huiusmodi. ⁊ ẜʒz Ho. ⁊ Ber. in. d. c. ea que tenetur nō solũ de dolo ⁊ lata sed etiam leui culpa de dāno ecclesiasticarum rerum ergo fortius animarum.
¶ Vtrũ prelatus teneatur omnia age
3
*re cum consilio capituli sui. Rñ. pan. in cap. nouit. de his que fi. aprela. ꝙ ne gocia minora potest sine consiliovt no. doct. in. di. cap. nouit. et Jnno. in cap. fi. de maio. et obe. ⁊. l. ij. C. de iura. calũ. Nam rectores ex offō iniuncto explicant hec minora vt in. di. l. ij. facit. ca. edoceri. de rescrip. Negociavero ardua causa rationabili existente quam bonus vir arbitrabitur. potest sine cōsilio capituli. alias non.
¶ Vtruʒz teneatur dicere suam culpam
4
*subdito q excessit in corrigẽdo. Rñ. c. quādo. lxxxvj. dist. ꝙ non. Jntellige nisi | a proposito hoc faceret. vt. s̃. Correctio. j. §. ij.
¶ Vtruʒz prelatio sit appetenda. Rñ. ꝙ
5
*nō nec desidia fugiẽda. xvj. q. j. nos au tẽ. viij. q. j. olim ⁊ tribus. c. seq. xl. distin. multi vnde appetẽs eam efficitur indi gnus. j. q. i. prĩcipatus ⁊ peccat mortali ier si deliberate appetit. vt p̃sit vide. s̃. ambitio. ⁊. s̃. ep̃s. §. ij.
¶ Vtrũ prelatus possit fugere. vide. s̃.
6
*ep̃s. xxiij.
¶ De quibus specialiter sunt interro
7
*gandi prelati. Rñ. s̃. interrogatiōes cir ca presatos.
Prescriptio.

Prescriptio.

ẽ quoddā ius ex tẽpo re congruens autoritate legum vim capiens penam negligentibus inferens ⁊ litibus finem im ponens. Et similiter diffinit̃ vsucapio. ⁊ aliquando vnum comprehendit reliquum sed proprie differunt quia vsuca pio est in rebus mobilibus ⁊ se mouẽtibꝰ. presciptio vero in immobilibus ⁊ iuribꝰ incorporalibus vt insti. devsuca pionibꝰ ⁊ lon. temp. prescrip. j. Rñ. Jure tamẽ cōsultus ita diffinit. Vsucapio ẽ acquisitio dominij per continuationẽ possessionis temporis spatio. l. diffiniti in. l. ij. ff. devsucapio. hoc Pan. no. in ru bri. extra eo. ti.

De notatis in hoc. §. et ꝙ ĩ hoc differant prescriptio ⁊ vsucapio:  prescri ptio est de re immobili. vt per Bald. in l. j. col. vj. in. iij. oppo. C. de ser. fugi. vsu capio vero est de re mobili: vt ibi. et no. insti. de vsucapio. in principio. ⁊. ff. eo. in rub. licet quando prescriptio pro vsu capione ponatur. Vnde exceptio prescriptio. non dicitur inceptio cōtra rem mobilem cum intelligatur pro exceptione vsucapionis: vt per Bald. in di. l. j. col. vij.
¶ Que requiruntur ĩ prescriptione ẜm
1
*ius canoni. ⁊ conscientiā. Rñ. ꝙ. iiij. pri mũ bona fides. s. ꝙ is qui possidet rem  possidet credat esse suam. vel credat tradẽteʒz esse dñmvel habere ius distra hẽdi. lʒz in facto erret. ff. de verb. sig. l. si bone fidei. hoc limito verũ ĩ prescriptio ne vbi requiritur aliq̇s actus positiuꝰ. secus vbi nullũ factum requiritur vt ĩ prescriptione libertatis contra seruitu teʒz rusticam.  licet sciam me tibi debe re seruitutẽ eundi. tamen ego possum prescribere libertateʒz. ex quo ego nihil facio ꝙ sit peccatũ hoc tenet Bart. in. l. sequitur. §. si viā. ff. de vfuca. ⁊ pau. ĩ. c. fi. de pres. Jdẽ dic de p̃scriptione actio nis ꝑsonalis mere penalis vt in rapĩa respectu quadrupli q̃ est vsum ad annum post annum simpli insti. de vibo. rap. in princi. vt. j. §. xlij. et idem dic de similibus.
¶ Sed quid si erret in iure. Rñ. ꝙ nō p̃ scribet. l. j. §. si a pupillo. ff. pro empto. ⁊
2
*l. nũ. la. ij. ff. de vsucap. Secus fi errabat in facto ar. l. q vulgo. ff. pro ẽpto. ⁊ propterea dicit Jnn. in. c. si diligenti eo ꝙ possidẽs contra ius non presumi tur bonefidei nisi sit possessio longi tẽporis: vel probabilibꝰ rationibꝰ fuerit acquisita facit. ca. cum ecclesia futrina de causa pos. ⁊ proprie. Exquo patet ꝙ si ius in quo errauit erat dubium ꝙ er ror excusaret ĩ prescrebendo ⁊ facit tex. in. l. cum dilectus et ibi Pau. de cōsue. quod not. Jtem tenet Host. in ca. cura: de iurepa. ꝙ error mixtus. scilicet iuris ⁊ facti non tollit bonam fidem. dat exempluʒz in donatione rei aliene facta vxori qua vir non est effectus pauperior vt quia ex ipsa re non tenetur comodanti vel deponenti vel quia domi nus consensit  mulier credit valere quia vsucapiet. l. si vir vxori. ff. de dona tio. Bar. tamen in. l. si fur. ff. de vsuca. ⁊ in. l. sʒz ⁊ si. §. scire. ff. de pe. here. et refert Pau. in. c. grauis de restitu. spo. distinguit et bene ꝙ quedam sunt iura que prohibent aliquos actus. et faciens contra etiam ex errore non presumitur in bonafidei. ⁊ sic intellige glosam dicta lege si fur. que dicit ꝙ error iuris impedit vsucapionem. ꝙ etiam limito nisi esset tale ius obscurũ et dubium. Quedaʒz sunt iura non prohibentia. sʒz actui nō assistentia vt puta testamentum nō solenne non approbatur a iu|re vt valeat ⁊ circa talia errans non pre sumitur in malafide. d. §. scire.
¶ Quid de illo qui tẽpore p̃scriptiōis
3
*habuit conscientiam lesam postea inci pit habere non lesam. Rñ. Pa. in. fi. eo. cum do. ant. ꝙ si ex legitima cā habuit lesam interrupta est prescriptio. ⁊ sic in cipiet prescriptio post conscientiam lesaʒz reformauit per legitima indicia. ar. eorum que no. in. c. de quarta eo. ti. d. c. cura. Si vero fuit lesa ex leui iudicio. quā tamẽ reformauit ex alijs legiti mis iudicijs. sic nō fuit ĩterrupta. Pau. tamen includat ꝙ omnino interrũpat̃ ⁊ incipiat prescriptio de nouo tꝑe refor mationis. sed verior est prima opi. nisi conscientia se firmasset uis ex leui iu dicio ꝙ res erat aliena.
¶ Vtruʒz dubitans an res sit sua vel ne
4
*⁊ habens iustam causam dubitādi pre scribat. Rñ. ẜm do. ant. in. d. c. fi. ꝙ nō.  iura requirunt nedum ꝙ non sit in ma lafide. sed quod sit in bonafide ⁊ ideo licet non sit in malafide non est tamen in bona. Quod tamen limita nisi dubi tatio esset momentanea ⁊ vacillans sicut non est hereticꝰ q̇ dubitat. sed non fixe ⁊ deliberate. c. j. de her.  sic nō im pediret. Et hec opi. ĩ foro anime est verior quo ad vsucapionẽ rei. sʒz respectu fructuũ lucrandorum sufficit malam fi dem abesse. ⁊ quāuis Pa. ⁊ communis opi. ⁊ glo. in. d. c. fi. teneāt ꝙ dubitatio etiam firma nō impedit prescriptionẽ etiā quo ad rem facit ꝓ ipsis. xxxiiij. q. ij. si virgo. sed hoc de eorũ quo ad foruʒz contentiosum tene. non quo ad consciẽtiam.
¶ Secũdũ quod requiritur in prescri
5
*ptione est iustus titulus. c. si diligenti. extra eo. ⁊ dicitur hic titulꝰ causa possidendi vt donatio. venditio. ⁊ huiusmo di. Exigitur ergo causa vera nō legitima secũdũ Gof. vnde titulꝰ erroneꝰ vt quia credebat procuratoreʒz suũ emisse prestat causam prescribendi. ff. pro soci. l. fi. Et propterea dicit glo. in. d. c. si diligenti. quod pro tanto dicitur titulꝰ iustus quia dat causam prescribendi licet in veritate non sit iustus. quia tunc nō esset prescriptio necessaria. Et ideo minus iustus titulꝰ dat causam p̃scribendi. si modo adsit bona fides. vt credat titulum sufficere ⁊ esse iustuʒz. ⁊ hoc verum ꝙ requiritur titulus quādo aliquis iure communi possidere non potest. vt laicus decimas. Jdeo requirit̃ titulꝰ. alias est semꝑ in mala fide. Sed vbi res possunt de iure communi possi deri. si non requiritur titulus in iuribꝰ p̃scribẽdis vt sunt seruitutes. Et ꝙ nō requirat̃ titulꝰ tenent communiter docto. Sʒz Pa. in. d. c. de quarta. eo. limitat verum Primo quando prescriptio non est cōtra ius commune. ꝑ. c. j. eo. ti. li. vj. facit. l. quemadmodũ. C. de agri. ⁊ cen. ⁊ c. Secundo quando non est in vsufru ctu prescribendo.  licet sit ius in corporale. l. j. in fi. ff. ad. l. fal. ⁊ q̃dam serui tus in rebꝰ alienis. l. j. ff. de vsufru. accre. tamẽ requiritur titulꝰ in eo prescribendo alias non prescriberetur spacio x. vel. xx. annorum. vt probat̃ in. l. fin. C. de prescri. lō. tem. vnde dicit gl. in. l. corruptionem. C. de vsufru. ꝙ si etiam vsu fructus cōsistit in re mobili. tamẽ actio personalis ad ipsam non tollitur trien nio. ⁊ idem videtur diceñ. in acquisitio ne ipsius ⁊ etiam in acquisitiōe cuiuscũ  rei immobił. nō precedit prescriptio sine titulo nisi sit longissimi tẽporis. C. de prescri. xxx. anno. l. si quis empturꝰ. Dico tamẽ fructꝰ q̇ capiuntur ex agro alieno ex bona fide vsucapiuntur trien nio. tex. est no. in. l. sequit̃ §. fructꝰ. ff. de vsuc. ⁊ ibi ꝑ Bar.  ibi nō agit̃ de p̃scri bẽdo iure. Et iō cũ r ꝙ tenet̃ restituere fructꝰ extātes. in. c. grauis de resti. ipo. Jntellige nisi possessor ꝑ triẽniũ ⁊ bōasi de possideret Tertio limita qñ nō agitur de seruitute per quam persona oblĩ gatur vel astringitur ad aliquod seruitium.  cum sit quid graue necessario req̇rit̃ in tali iure p̃scribendo titulꝰ vel lapsus longissimi tẽporis ⁊ sic potest in telligi. l. cum de in rem verso ff. de vsuris. et not. Dy. in regula possessor. de re iu. lib. vj.
¶ Tertiuʒz q requirit̃ est continuatio
6
*possessionis ꝙ res sit possessa continue vs in finẽ prescriptiōis sine interruptiōe. c. illud extra eo. de reg. iur. regula sine possessione. li. vj. Et ꝙ possideat vt proprium.  qui alieno nomine possidet vt coloni. ⁊ qui precario. ⁊ huiusmo di. non proprie possident. sed hi quorũ nomine possident. c. cum venisset. de re sti. spo. ⁊ in glo. c. clerici. xvj. q. iij. Si tñ interrupta possessiōe quando possessor recuperat est bonefidei sic prescriberet ea interruptione nō obstāte. l. fin. C. de prescrip. xxx. an.
¶ Vtrũ possessio ciuilis. i. ꝙ sit talis ꝑ
7
*sona q̃ possit legitime de iure cōi possi dere. ẜm gl. in. c. causam de prescrip. ne cessario requiratur ad prescriptionem. Rñ. ꝙ ad vsumfructũ p̃scribẽdũ nō. sed sufficit naturalis seu corporalis posses sio. l. fi. C. de prescrip. lon. tẽ. not. Pa. ĩ. c. ad audientiā. eo. ti. Jn alijs aũt vbi pre scriptio inducitur ad acquisitioneʒz rei vel iuris. tunc requiritur in ciuilis pos sessio. ⁊ sie intellige tex. ⁊ gl. in. c. causaʒz e. ti. ⁊ ideo naturalis nō sufficit de quo plene per Dy. in regula sine possessione li. vj. Vbi vero p̃scriptio inducit̃ ad extinguẽdũ solũmodo ius alteriꝰ ⁊ ad defenfionẽ cōtra ius alteri ↄgruẽs. tũc tali defendẽti nō ẽ necessaria ꝟa posses sio vel quasi. alias sequeret̃ ꝙ nō p̃scriberent̃ actiōes personales cōtra id q habet̃ in. l. ij. C. de ↄsti. pe. ⁊ in. l. sicut. C. de prescri. xxx. an.  nemo vere eā possi det. nisi his cuivere cōpetit. vt no. Jnn. in. c. ĩ literis. de resti. spo. hec est notabi lis distinctio. Cal. in. c. cuʒz nō liceat eo. Aduerte hic ꝙ possidẽs bonafide ⁊ vẽdẽs sub cōditiōe nō ĩterrũpit possessionẽ. vnde si deficiẽte cōditiōe vẽditio resolua iur priora tꝑa cũ posterioribꝰ ↄtinuare poterit ẜm Pa. ĩ. c. illud aũt. e. ti. ¶ Vtrum possessio longissimi tẽporis
8
*de cuius initio nō est memoria habeat vim tituli. Rñ. ẜm Jo. an. in. c. ij. de preben. li. vj. ꝙ sic quando capacitas datur in exercente alias non. vnde laicus tumcun exercuerit actũ spũalem vel alicuius ordinis nun tñ potest illum p̃scribere. Et not. ꝙ fama p̃bet iustam causam credẽdi vt no. in. c. inq̇sitiōi. de sen. ex. ⁊. c. cum cōtingat. de rescri. ⁊ per Bart. in. l. ij. C. si ser. vel liber. ⁊ in. l. celsus. ff. de vsucap. Et si fama erat ꝙ res fuit legata vel ꝙ tale fiebat ꝑ ṗuilegiũ pape quod fuit perditum tꝑe guerre ⁊ huiusmodi sic curret prescriptio. vt no. in. l. ꝙ vulgo. ff. ꝓ empto.  sic facit titu lũ sicut in illo cuius procurator dicerat se emisse ⁊ sic credebat.
¶ Quartũ ꝙ requirit̃ est ꝙ res non sit
9
*vitiosa ⁊ possit prescribi ⁊ dicitur vitio sa si sit furtiua aut vi possessa vt inst. de vsuca. §. ꝙ aũt. ⁊ subdit tex. ꝙ necvllus alius uis ab eis bona fide emerit vel ex alia causa acceperit vsucapiendi ius hʒz. Et aduerte ꝙ in re mobili oportet ꝙ iustus titulus interueniat a principio aliter nun prescribit̃ quia sine ti tulo cōtra volũtatẽ dñi cōtractꝰ furtum comittit ⁊ sic furtiua est secus est in re immobili:  uis mala fides fuerit in primo potest tamẽ ꝑ alios prescribi ex eorum bona fide. Et ideo nũ res mo bilis in cōsciẽtia potest teneri tũcũ per longũ tp̃s sit possessa⁊ bona fide ni si qui habuit eaʒz a principio habuerit cũ titulo. propterea dicit text. in. d §. ꝙ auteʒz. Vnde in rebus mobilibus nō fa cile ꝓcedit vt bonefidei possessori vsucapio competat. Quod nota quia sepe venit in practica. Limita tamẽ ẜm ꝙ j. dico. §. xliiij.
¶ Quero vtrũ omnes alie res que non
10
*sunt vitiose possint p̃scribi. Rñ. ꝙ regu lariter omnis res oẽ ius oĩs actio prescribi potest. capi. ad aures. eo. ti. Sed hʒz multas exceptiones  sunt multa q̃ psescribi non possunt vt. j. §. xij. cum sequentibus.
¶ Sed que requirunt̃ ad prescribẽduʒz
11
*iura seu seruitutes que habent causam continuam vel quasi. Rñ. ꝙ requirunt̃ v. Primum bona fides. s. ꝙ vsus fuerit eo animo ꝙ vsus fuerit iure fuo ⁊ ꝙ po suerit etiam aduersario cōtradicẽte. secus si causa amicitie  nunquā prescri | bet. l. fin. ⁊ ibi not. ff. quemadmo. serui. amit. ⁊. l. qui iure familiaritatis. ff. de acqui. pos. Secundum tempus debitũ vt. j. patebit. Tertiuʒz quod vsus fuerit sciente aduersario. l. ij. C. de serui. ⁊ ibi glos. ⁊ doc. ⁊ etiam patiente. l. quoties la. ij. ff. de serui. quia scientia ⁊ patiẽtia in iuribus incorporalibus aduersarij constituit quasi possessiouem. Et ideo sine ipsa non posset prescribi nisi sit tẽpus longissimum. s. xxx. anno. vel. xl. an norum ẜm Pau. de cast. in. l. ij. C. de serui. Jtem nisi habuisset prescribenstitu lum ab aliquo tertio qui eam vt dominus illius fundi concessit quia sic igno rante domino potest prescribi. vt not. Cyn. Pe. tenere in. l. ij. predicta. Quod nota pro limitatione illius quod in incorporalibus non est dare quasi possessionem sine scientia ⁊ patientia aduersarij. quia pauci aduertũt vt in pascuis aqueductu iurisditionibus piscandi. Et not. ẜm Jnnocen. ꝙ istud tempus ĩcipit currere ex quo quis cepit illo vti non vi nec clam. nec precario sciente illo cui fit preiudicium ⁊ non contradicente. quartum in negatiuis puta altiꝰ nō tollendi requiritur prohibitio not. glo. in. l. qui luminibus. ff. de serui. vrb. pre. ⁊ ꝓhibitio debet esse ex parte pretẽ dentis seruitutem. quintum ꝙ sit domi nus fundi ⁊ cuius seruitus est acquirẽ da quod not.
¶ Que sunt que p̃scribi nō possũt. Rñ.
12
*xvj. primo cōtra peccata de iure canoni co ⁊ ĩ foro anime. immo diuturnitas au get. c. cum haberet. de eo qui du. quam pol. per aduł. c. nō satis ⁊. c. cum ĩ ecclesie. de simoniade iu. ciuili vero peccatũ est momẽtaneũ. tunc lapsus temporis alleuiat penam in. l. si diutino tẽpore. ff. de pe. ⁊ quando ex toto tollit. Vnde communiter doc. ⁊ sequitur Pa. in. c. cũ habere. dicunt ꝙ aduersus quodlibet crimẽ regulariter ꝓcedit p̃scriptio. x. an no. vt post lapsum q̇s nequeat accusari. ⁊ in. l. adulter. C. de adult. dicitur q post quinquẽnium non potest quis accusare adulterium nisi in duobus casi bus vide glo. d. l. adulter.
¶ Secundo contra obedientam visita
13
*tionem ⁊ procurationem que debet̃ ratione visitationis. cum nō liceat eo. cũ similibus.
¶ Tertio ecclesia loca religiosa nec nō
14
*ius decime primitie vel oblatiōis ⁊ oĩa alia iura spiritualia non possunt p̃scribi laicis  illa possidere non possunt. vt ĩ. c. causam. eo etiā simile anni trāsie runt. vt. s̃. dixi ẜm Jo. an. in. c. ij. de preben. lib. vj. Ab eis autem a quibus pos sideri possunt bene prescribuntur. vt in c. ad aures eo.
¶ Quarto annexa spiritualibus. vt ius
15
*patronatus similiter prescribi nō pñt a laicis. Dicit tamẽ Pa. in. d. c. ad aures ꝙ papa posset cōcedere priuilegiũ laicis vt possiderent spiritualia aliqua:  pōt dare potestatem eis excommunicā di. ⁊ sic tunc prescribere possent que pos sidere possunt. Limita istud ad laicos seculares.  laĩci cōuersi lʒz non debeāt tamẽ possunt tractare spiritualia cũ cle ricis ⁊ prescribere. vide tex. iuncta glo. in. c. ex eo. de elec. lib. vj.
¶ Quinto non potest p̃scribi limes vel
16
*quod adheret limitibꝰ episcopatuũ pro uinciaꝝ vel parochiarũ. xvj. q. iij. lʒz ⁊. c. in regulis de paroch. suꝑ eo. ratiōe termini confundantur ꝓuinciarũ vel parochiarum.
¶ Sexto liber homo ꝓ seruo possessus
17
*non potest p̃scribi. xvj. q. iij. §. potest.
¶ Septimo publice functiones agroꝝ
18
*in pẽsiones nō pñt a colono p̃scribi nec fundus quẽ colit. d §. pōt. C. de p̃script. xxx. vel. xl. an. l. male agitur.
¶ Octauo via publica non potest pre
19
*scribi ex non vsu populi. l. viā. ff. de via publica.
¶ Nono aqueductus ad publicũ vsuʒz
20
*ciuitatis ⁊ alia iura ciuitatis ad publicũ vsum destinata p̃scribi non possunt. C. de aqueductu. l. diligenter.
¶ Decimo reseruata ṗncipi ĩ signũ sub
21
*iectiōis vt tributũ ⁊ similia p̃scribi nō pñt. vt. l. cōꝑit serenitas nr̃a. C.  p̃scrip. xxx. an. facit q no. in. c. cũ nō liceat. eo. | ¶ Vndecimo res quā lex vel canō alie
22
*uari prohibet nō prescribit̃ sic tñ distin gue ẜm Pa. in. d. c. cum non liceat quod aut lex prohibet alienationem  eius rei nō est commercium nec potest possessio haberi. vt in rebus sacris nō spiri tualibus ⁊ religiosis respectu laicorum ⁊ sic non valet p̃scriptio. Aut prohibet alienationem simpliciter fauore ipsius rei. exemplum in fundo dotali. ⁊ sic p̃scrip. nō pōt inchoari. l. si fundum. ff. de sun. dot. glo. ⁊ Bar. in. l. ij. C. de vsuca. ꝓ emp. Sed si erat inchoata ante talis esset dotalis fundus ⁊ huiusmodi suꝑ quas se fundat ius tũc nō impedit̃ vsu capio. tex. est in. d. l. si fundum. Jdem di ceñ. quaudo res peruenit ad personam priuilegiatam cōtra quam nō posset p̃scribi. vt not. Jo. an. ĩ. c. vnico de iur. pa. li. vj. intellige si ignorat prohibitionem iuris probabiliter aliter nō. Aut lex ꝓhibet alienationem nō simpliciter sed sine certa solẽnitate. vt in rebus minoꝝ ⁊ ecclesie tũc data bona fide ⁊ excluso er rore iuris procedit prescriptio si hʒz con comitantia alia: puta emi a minore quẽ credebam maiorem vel rem a prelato. sʒz putabam capitulũ ↄsensisse ⁊ huiusmo di. Secus si errabam in iure credens ꝙ prelatus sine capitulo posset vel minor sine decreto. ⁊ sic intellige glo. in. c. ij. de his que fi. a prel. ⁊ tex. iuncta glo. in. c. j. de re. ec. nō alie. lib. vj.
¶ Quid si est ꝓhibita alienatio per de
23
*functũ. Rñ. idem diceñ. sicut de prohibi ta a lege. s. ꝙ vsucapi non potest tex. est in. d. l. ij. ⁊ ibi gl. ⁊ Bar. Et hec intellige quādo predicta prohibitio fit ex causa ꝑ testatorem sine causa enim non valet vt legit̃ ⁊ not. in. l. filiꝰ. §. diu. ff. de lega. primo. ⁊ ibi per Bar. plene.
¶ Vtrum similiter sit dicendum quan
24
*do res ꝑ pactum prohibita est alienari puta cum res obligatur ⁊ obligans ap posuit pactum vt illa res interim non alienetur ⁊ impedit̃ dominij trāslatio. vt in. l. si creditor. §. vlti. ff. de distra. pigno. Rñ. ꝙ sic quia non currit prescriptio. vt no. Bart. in. l. vbi lex. ff. de vsuc. pa. tamẽ in. d. c. cum non liceat tenet ꝙ currat prescriptio ⁊ credo verius si aliꝰ a p̃dictis contrahentibus prescribat.
¶ Duodecimo res que tenetur preca
25
*rio nomine quia non ipse sed dominus possidet. l. certe. §. his qui rogauit. ff. de preca. Jdem de colono ea ratione. l. ma le agitur. C. de prescrip. xx. an. idem de eo qui possidet nomine alieno ea ratio ne. capi. cum venisset. de resti. spo. Jdeʒz de pignore quod non potest prescribi a creditore ⁊ vsufructuario quia censentur in mala fide. Dicit tamen Pan. in d. capitu. cum non liceat. colonus et tenens precario nomine ⁊ qui possidet alieno nomine non possint prescribere tales res tamen si colonus vendit alteri. ⁊ qui emit bona fide prescribit sed dominus petit restitutionem in integrum si ignorauit ex clausula generali. l. j. ff. ex quib. cau. ma. secundũ Spec. eo. titu. ⁊ glo. in cap. cum nemo. C. de ac qui. pos. et placet per ea que. j. dicam licet Barto. in. l. cum solus. ff. de vsuca. ali ter sentiat.
¶ Tertiodecimo res empta a prodigo
26
*vel luxurioso aut lusore alienante distinguit tamen Pan. in capi. si diligen ti eo quod aut tatibus est interdicta administratio ⁊ sic non valet contractꝰ nec infertur vsucapiendi conditio. vt. l. qui fundum. §. qui sciens. ff. de empti. Aut non est interdicta administratio bonorum ⁊ tũc aut ignorabat ꝙ in ma lum vsum volebat consumere ⁊ sic pōt vsucapere quia est bone fidei. vt in. l. si quis cum sciret. ff. de empt. si vero scie bat quod in malum vsum volebat expendere precium sic non valet vsucape re. vt in. d. l. si quis cum sciret ⁊ est text. no. ĩ. l. si vero nō remunerādi causa. §. si adolescens luxuriosus mandat tibi vt pro meretrice fideiubeas idẽ tu sciẽs mandatum susceperis non habebis mandati actionem quod simile est q̃si perdit iura pecuniam sciens credideris. Sed ⁊ si vlterius directe mandaue rim tibi vt meretrici pecuniam credas non obligabitur mandati quasi aduer|lus bone fidei mandatum sit hoc text. ff. mandat. Nec obstat. l. affectionis. ff. de dona. quia ego intelligo ante factuʒz nō valere in ista lege valeret post factũ fornicationis soluẽdo. hāc decisionem posuit barto. in. d. l. si quis cum sciret ⁊ ẜm hac limitarem ego. l. fin. ff. de alea. vbi valet contractus venditiōis factus alteri a collusore scilicet verum quādo non putabat precium in ludo velle cōfumere alias talis emptor non poterit prescribere. Multominus valet contra ctus factus in ludo cum collusorevnde nec tenet venditio nec tenetur emptor de euictione cum simul delinquant. l. fi. .§. j. ff. qua. re. ac. non da. ⁊ per cōsequẽs cum sit in malafide ⁊ contractus sit pro hibitus a iure non poterit pre scribere quod no. bene.
¶ Quartodecĩo res ignorantis nō pōt
27
*prescribi ita tenet do. pe. de ꝑusio ĩ tra ctatu de canonica portione episcopi. c. ij. allegat. l. cum sex. ff. de edi. edic. cũ cō cor. in. gl. ibidẽ. Vnde concludit ꝙ quā do quis ignorat habitu ⁊ actu ius sibi factum ex quo resultat sibi ius agẽdi ⁊ sic nō currit p̃scriptio. Jdẽ quādo quis ignorat actu sed non habitu sic etiā nō currit puta collator scit se habere ius cō ferendi beneficium sed ignorat factum ex quo resultat sibi ius agẽdi scʒz actuʒz vacationis ⁊ sic nō currit prescriptio. c. quia diuersitatem de conces. pre. ca. li. te ras de suplen. negli. pre Panor. vero in. d. c. vigilanti dicit ꝙ contra ignoran tem vel absentem currit sed prescriptio nisi ignorās vel abñs possideat ciuiliter quia tunc non currit prescriptio vt ĩ l. male igitur. C. de prescri. xxx. vel. xl. an. ex quo infert ꝙ si me absente aut ignorante ingreditur quis possessionẽ meā non incipit tunc prescriptio licet fuerit ingressus bona fide quia per hũc ĩgres sum non perdo possessionem vt in. l. si id quod. ff. de acqui. po. sed ante incipiat prescribere oʒz prius perdam possessionem puta quia sciens aliũ ingres sum susciꝑe me posse repelli vel iradidi obliuioni ⁊ eam neglexi per decẽniũ vt in. d. l. si id quod. ⁊ ab eo tempore ĩci pit currere p̃scripto ⁊ nō prius. vt not. Dy. in regula sine possessiōe li. vj. ⁊ sen tit gl. ⁊ apertius bart. in. l. j. C. de seruitutibus. Addit tñ ꝙ licet ↄtra ignorātẽ currat prescriptio tñ si ignorātia fuit ex iusta causavł ꝓbabilis ꝙ tũc subuenit̃. ar. c. cũ illoꝝ. de sẽ. excō. ⁊ hec subuentio erit ꝙ restituetur in integrum vtvoluit Barto. in. l. j. §. si quis autem. ff. de actu itinere  pri. facit glo. in. l. j. C.  pa. po. ⁊ tex. optimus in. l. antepe. ff. de acqui. here. sʒz magis mihi placet opi. Pe. Vbĩ tame ignorātia nō est crassavel supina. Jncorporalia vero nō possunt quasi pos sideri nisi sciẽte eo qui possidebat ṗus. Et data eius ignorantia nō possunt p̃scribi. l. ij. C. de serui. ⁊ aqua. not. Jnno. in. c. bone el. ij. de po. prela.
¶ Quintodecimo res excōicati vt dicit
28
*Pa. in. c. j. eo quia cũ sit impeditus a le ge nō debet ↄtra eũ currere prescriptio l. fi. in fi. C. de āna. exce. Quod limito ve rum in eo q̇ nō est in mora petende absolutionis secus si esset in mora quia tũc impedimentum oritur ex culpa sua ⁊ ideo curreret.
¶ Sextodecimo res future vel vi pos
29
*sesse nec etiaʒz ea que ex ipsis nascũtur vt ĩsti. de vsuca. §. furtiue. de quo dic vt j. §. xliiij.
¶ Que sunt tꝑa in q̇bus prescriptio nō
30
*currit sed dormit. Rñ. Pa. in. cap. ex trās missa. eo ꝙ nouẽ tempora. Primum tem pus hostilitatis ⁊ vbi ius non redditur. sʒz hoc limitat Jnn. in. d. c. quando propter guerram ⁊ huiusmodi actor agere voluit sed non potuit quia non erat qui ius redderet. l. sed si per pretorem. §. si ferie. ff. ex qui. ca. maio. ⁊ propter hoc dicit Barto. in. l. de etate. ff. ad treb. ꝙ citatus tempore pestis habet iustam causam nō comparendi. alle. ca. ad supplicationem de renuncia. facit glos. in. capitu. si vero de iureiur. Et ideo dicit idem Barto. in lege naturaliter. ff. de vsuca. ꝙ tempore pestilentie nō currit p̃scriptio vbi quis fugit ex ta li timore aut certe erit iusta causa petẽ | di restitutioneʒz in integrũ. ex cła gñali idem dic de omni alia iusta causa q̃ ĩpe dit ne quis rem suam petat. l. q quidẽ ff. ex qui. cau. ma. ẜm tẽpus est qñ ecclesia nullũ habet prelatũ seu hʒz inutilem ad agendũ. vt puta quia est excōicatus suspẽsus vel captiuus. ca.  diuersitatẽ de cōces. prebẽ. xvj. q. iij. c. j. de elec. quia diligẽtia. Aut est dilapidator aut male alienans prelatus vt in. c. si sacerdotes xvj. q. iij. ⁊ q no. ĩ. c. de ininteg. resti. li. vj. Nam toto tempore prelati male alie nantis nō currit. Tertiũ tempus quando q̇s de iure impedit̃ agere sicut filiusfamilias vt. l. j. in. fi. C. de anna. excep. et in vxore viuẽte marito respectu reꝝ dotaliũ. l. ĩ rebus. C. de iure. do. Jtẽ in pupillo durante etate pupillari. l. sicut vltra medium. C. de prescri. xxx. an. Quartuʒz tempus est sc hismatis qua ad eccle stā romanā vt ĩ. c. cũ nobis. eo. ti. Quin tum tẽpus conditionis quia res sub cōditione non prescribitur. l. cũ notissimi. §. sed illud. C.  prescrip. xxx. annoꝝ.  nulla currit mora. Sextum tẽpus feria rum repentinarũ  precaueri non possunt vt dicitur ĩ. di. §. si ferie Quidā tamen dicunt ꝙ currit sed indulgetur restitutio Septimũ tẽpus absẽtie reipublice cā tñ Jnno. isto casu cũ precedenti tʒz ꝙ currit p̃scriptio sʒz datur restitutio qñ prescriptio fuit cōpleta tꝑe feriaruʒz aut absentie vel parũ post. Secꝰ si post magnũ tp̃s  tunc nō datur restitutio. facit. l. ab hostibus. §. sed q simplciter. ẽ. ex qui. cau. ma. ⁊ satis palcet licet alij tencāt indistincte non currere. Octauũ tempus est furie vel prodigalitatis ẜm Jo. an. in addi. ad spe. eo. tit. Nonum ẽ iacentis hereditatis ⁊ nō stat per heredem quin eaʒz capiat sed aliquo mō est impeditus ẜm Pa. ĩ. c. de quarta de prescrip. sed do. Ant. ibidem tenet ꝙ currit sed restitueretur ex generali cła.
¶ Sed quero an in prefatis casibus ita
31
*dormiat ⁊ impediatur p̃scriptio ꝙ non sit opꝰ petere restitutionẽ. Rñ. diuersa fuit opi. legistaꝝ in. l. senatꝰ. ff. de offic. presi. ⁊ canonistarum in. c. ex transmissa eo. sʒz mihi placet opi. Jnno. ꝙ ĩmpeditur ipso iure nec est necessarium pete re restitutionem nisi solum in tꝑe absentie ⁊ feriarũ pōt dici cũ simili ratiōe tẽ pus ꝓdigalitatis etiā: ⁊ sic illa tẽpora subducuntur de medio p̃scriptionis. ra tio sua quare nō currit est  p̃scriptio ẽ odiosa vt patet ex eo q legit̃ ⁊ no. in. c. vigilanti eo. Ergo non ẽ laxanda.
¶ Quantũ tẽpus requiritur in prescri
32
*ptiōe. Rñ. ꝙ diuersimode ẜm ꝙ a diuer sis ⁊ contra diuersa sit prescriptio.
¶ Contra ecclesiā romanā nō currit mi
33
*nor  cẽtenaria. intellige in his que spe ctant prĩcipaliter nō secundario ad ipsam ẜm glo. in. c. ad audiẽtiam eo. vnde dic ꝙ generaliter oĩa que ĩmediate ꝑtinent ad dispositionẽ pape gaudent pri uilegio vt ẽ ecclesia lateranẽsis ⁊ res ip sius ⁊ exemptio ↄ̃ quā nō currit minor prescriptio  cẽtenaria. Jta tenet Joā. an. in regula sciẽti lib. vj. in mercu. ⁊ q no. pan. in cle. frequẽs de exces. prela. ⁊ pau. in. d. c. ad audiẽtiam. Fallit hoc in casu. c. ij. §. j. e. li. vj. vbi cahtoli ci prescri bunt ↄ̃ ecclesiā romanā bona hereticoꝝ qui ignorabātur in vita ꝙ essent heretici si per. xl. ānos bona fide ea possederunt nec in isto casu poterit romana ec clesia petere restitutionem vt in. d. cap. ij. patet vbi prohibet omnẽ molestiam post rescriptionem.
34
*¶ Contra ecclesiā inferioreʒz a romana siue fiat prescriptio a ṗuato vel ab alia ecclesia si est immobilibus corporalibꝰ siue incorporalibus iuribꝰ habentibꝰ continuam causam vel non sic requiritur quadragenaria ānorum prescriptio vt in. c. de quarta eodem ⁊ in. ca. primo eodem lib. vj. nec requiritur titulus in hac quadragenaria prescriptione sed sufficit bona fides nisi sit contra ius cō mune quia sic req̇uiritur titulus verus vel putatiue verus cap. si diligenti eodem titu. vel tempus de cuius initio memoria non est dicto. cap. primo. nisi in casu quando ius ciuile exigit contra priuatum tempus de cuius initio memoria non est quia tunc multo fortius | requireretur cum prescribitur cōtra ec clesiam. Si vero est in mobilibus sic ẜʒz Pau. in. c. cũ dilecta de cōfir vti. vel inu til. nō habet locũ vsucapio triẽnalis cō tra ecclesiā romanā sʒz ↄ̃ alias ecclesias credo ꝙ habeat locuʒz nisi in rebus que alienari possunt sine debita solẽnitate de quibus. s̃. alienatio. §. v. ⁊ quatuor. .§. seq. Et ꝙ p̃scribat habes inaut̃. quas āctiōes posita. xvj. q. iij §. fl.
¶ Quid si laicus habet rem cōem cum
35
*ecclesia ⁊ indiuisibilẽ. Rñ. Pañ. in. di. c. de quarta ꝙ requiritur quadragenaria prescriptio propter ecclesiā. ar. l. si cōmunem. ff. quẽadmo. serui. ami. Jo. an. in. c. vnico de iure pa. ĩ nouel. dicit ꝙ vbi ius ecclesie potest remanere illesum p̃scriptio communis contra laicũ sufficeret. facit quod no. in. ca. ad audientiam. eo. ⁊. xvj. q. iiij. nolumus.
¶ Sed nunquid requirit̃ quadragena
36
*ria in re que deuenit ad ecclesiā que cũ esset laici ĩcepit ab aliquo p̃scribi. Rñ. Pa. in. d. c. de quarta cōior ⁊ verior opi. est ꝙ nō sed pro preterito vtetur priuilegio priuati ⁊ pro futuro tempore ṗuilegio suo. ar. in. l. fiscus la. j. ff. de iure fisci. ⁊ ideo si ↄ̃ priuatũ pñtem currerunt quin anni ante veniret ad ecclesiā sufficiẽt postea. xx. post venit ad eccle siam. Et idẽ dic in similibus priuilegia tis. facit aut̃. si quis. C. de prescrip. lōg. temp. ⁊ sic in isto casu mutat prescriptio nem.
¶ Vtꝝ prescriptiōes iudiciales currāt
37
*contra ecclesiā. Rñ. Pan. ĩ. c. fi. de in ĩte. resti. ꝙ sic vt sunt ꝙ post decennium nō appelletur ⁊ huiusmodi sed restituitur sic ut ⁊ minor iure speciali vt in. d. ca. fi. ⁊. l. j. C. si sepius in inte. restit. fue. pos. ⁊ ibi sequitur Barto.
¶ Vtũ res patrimoni ales clericorum
38
*gaudeāt isto priuilegio quadragenario Rñ. ꝙ nō sʒz prescribunt̃ cōi spacio sicut alie laicorũ. tenet glo. in. c. possessiones xvj. q. iiij. ⁊ in. c.  de censibus. lib. vj. ⁊ spec. in ti. de resti. in integrũ. tenet ꝙ non potest restitutionem petere si fuit lesus in talibus bōis sicut facit in lesis ne in rebus ecclesie ⁊ iura que dicũt ꝙ bona clericorum gaudent eodem priui legio sicut bona ecclesie dicit quod ĩtelliguntur quo ad defensioneʒz allegat. c. ecclesiarum seruos. xij. qō. ij. facit quod dicit Pe. ⁊ Abb. in. ca. cũ fit de foro ↄpe. ꝙ. s. raptores prefatoꝝ bonoꝝ nō cōuer tunt̃ corā iudice ecclesiastico  priuile giuʒz nō dʒz extẽdi nisi in casibus iure ex pressis. ⁊ idem cōcludit do. Anto. nisi sit eadẽ oĩno rō cũ expressis a iure q not.
39
*¶ Quid de legatis ad pias causas. Rñ. ꝙ solũmodo habebit locũ ꝑscriptio. xl. anno. ẜm. glo. in aut̃. de eccle. titu. §. ꝓ tẽporalibus. ⁊ ĩ. c. pe. xvj. q. iij.
40
*¶ Contra hospitalia ⁊ alia pia loca requiritur. xl. annoꝝ. sicut ↄ̃ecclesiā vt est text. no. in. l. oĩa preuilegia. C. de epis. et cle. no. Jo. an. ĩ. c. ij. de re. in integ. lib. vj.
41
*¶ Contra principẽ distinguit pañ. in. c. cum nobis eo. ti. sic aut sunt bona reseruata principi in signũ subiectionis ⁊ in tributo vel censu ⁊ sic nullo tꝑe currit. l. competit. C.  prescrip. xxx. vel. xl. an. vł in signuʒz singularis priuilegij vel dñij vt legitimare spurios: creare notarios: exigere vectigalia ⁊ pedagia. ⁊ huiusmodi ⁊ sic requiritur scĩa principis ⁊ tā tum tẽpus de cuius initio memoria ho minum nō existat vt est tex. in. c. suꝑ qui busdam de ver. signi. ⁊ per Barto. in. l. cunctos populos. C. de sum. tri. ⁊. l. si pu blicanus. ff. de publi. ⁊ in. l. j. ff. de aqua plu. arcen. Aut sunt bona pariter possi dibilia ⁊ si ista sunt principi incorpora ta requiritur spacium. xl. anno. vt in. d. l. comperit serenitas nostra ⁊ sic procedit glo. in. §. fisci. insti. de vsucap. Si ꝟo non sunt incorporata sed duntaxat de lata tan vacantia seu ex causa publicata ⁊ tunc in bonis delati propter vectigal non solutum sufficit tempus q̇n  annoruʒz. vt. l. ij. C. de aposta. Jn alijs vero siprecessit denũciatio sufficit tempus. xl. anno. vt. l. intra quatuor. ff. . di. ⁊ temp. prescrip. Si vero denũciatio nō interuenit ⁊ sic si habuit bonam fidem tantum requiritur tempus. xx. an. l. in omnibus. ff. de diuer. ⁊ tempo. prescrip. | Si autem vltra bonam fidem habuit titulum sic sufficit tempus. x. annorum sic loquitur. l. uis. ff. de vsucap. ⁊ not. Bar. in. d. l. in omnibus.
¶ Contra quoscun alios a p̃dictis di
24
*stinguo: aut sumus in actionibus ꝑso nalibus ⁊ sic requiritur spaciũ. xxx. annorum. Quod limitat Pau. in. c. in cau sa. de causa pos. ⁊ proprie. verum quando concurrit sola patiẽtia. Secus si cuʒz patientia interuenisset aliud vt est tex. in. l. procula. ff. de proba. vbi ex tacitur nitate lōgi temporis presumitur dimis sum fideicommissum debituʒz si sepius de alijs habita ratione nō sit habita de fideicommisso mẽtio. Aut sumus in rebus corporalibus immobilibus ⁊ sic si possidet cum titulo requiritur spaciuʒz x. annorum. inter presentes continue ⁊ per. xx. inter absentes ⁊. l. fina. C. de pre scrip. long. tempo. Si vero partim fuit presens partim absens duplicabit̃ tem pus absentie solum. auten. ꝙ si quis q̇ busdam. C. de prescrip. long. tempo. Si ue titulo per. xxx. anno. cum bona fide ⁊ reliquis prescribitur vt in. c. sanctorum eodeʒz titulo. xvj. q. iij. c. placuit ⁊. l. si q̇s emptionis. C. de prescrip. xxx. annorum Aut sumus in corporalibus vt sunt iu ra ⁊ seruitutes ⁊ sic non requiritur titu lus sed solum vsus sufficit sic distinguẽ do  aut sumus in seruituti bus ⁊ tunc si habent causam continuam vel quasi regulariter prescribitur longo tempore scilicet. x. annorum inter presentes. ⁊. xx. inter absentes sicut ĩmobilia. text. ẽ in. l. fi. C. de prescrip. longi. tempo. ⁊ in l. ij. C. de serui. ⁊ ibi glo. ⁊ doc. hoc notāt. Si vero seruitus habet causam discon tinuam vt seruitus vie ⁊ seruitiorum ex traordinariorũ prestatio tunc regulari ter nō prescribitur vt est textus in. l. ser uitutes la. iiij. ff. de seruitu. ⁊ ibi per do. Fallit primo quando quis vsus est tan to tempore. cuius contrarinʒz memoria non existit. l. hoc iure. §. ductus aque. ff. de aqua quoti. ⁊ esti. nota. glo. ⁊ doct. in dict. l. seruitutes. ⁊ tempus centum an no. est tempus de cuius initio nō extat memoria. vt tenet do. Anto. in. capit. ve niens de testi. ⁊ Car. in. ca. si diligẽti de prescrip. Jtem. ij. quando habuit titulũ concessionis a domino quia prescribet in. x. annis inter presentes. ⁊. xx. ĩter ab sentes ita no. gl. in. di. l. seruitutes. Siłr ⁊. iij. prescribit̃ qñ habuit verũ titulũ a tertio  ꝑ. x. inter pñtes ⁊. xx. inter absẽ tes. ꝑ tex. ĩ fi. l. in. fi. C. de p̃scrip. lō. tẽpo. ẜm Pau. de castro in. d. l. seruitutes. Ad uerte ꝙ est dr̃ia inter prescribẽdo rustĩ canam ⁊ vrbanā seruitutẽ  rusticana ꝑdit̃ ꝑ nō vsum sed vrbana nō nisi aliꝰ simul vsucapiat libertateʒz: puta habeo fenestras q̃s lʒz obstruā non ꝑdo ius sʒz si alius ꝑ idẽ tp̃s altius eleuauit murũ suũ amitto. hec probant̃ in. l. hoc autem iura. ff. de serui. vrb. p̃. q̇d autẽ sit seruitus vrbana ⁊ rusticana vide seruitus ĩ prĩcipio. Et nota ꝙ tũc seruitus dicitur habere causam continuam vel perpetuam quando est in vsuactualiter ⁊ po tentialiter. vt seruitus aq̃ ductus ⁊ seruitus altius non tollẽdi ⁊ similes. ratio quia licet a principio requiratur factũ hominis nō tamen sẽper quia post aqua est deriuata in canale facto natu re continuatur ⁊ per seipsam semper fluit ⁊ in seruitute tigni iniuncti vel oneris ferendi ꝙ post semel est immissum cōtinuatur. aliquando vero dicitur habere causam quasi continuam vel quasi perpetuam quādo perpetuo seu continuo potentialiter sed nō actua liter est in vsu vt est seruitus stilicidij vel ductus aque ex celo cādentis. ratio quia licet non semper exerceatur actu tamen apta nata semper exerceri sine facto hominis quia cum pluit stilicidi um. est semper aptum recipere aquā sine facto hominis post stilicidium est idem est eligendi iure ⁊ percipiendi de cimasex agro aliqñ seruitꝰ dicitur habe te causam discōtinuaʒz quādo nō est sem per in vsu actuałr nec potentialiter sed necessario requirit factum hoĩs q non pōt esse cōtinuũ vt est seruitus itineris vie⁊ similium. hoc no. ꝑ glo. ⁊ doct. in. l. seruitutes la. ij. ff. de seruitu. ⁊ in. l. fora|mẽ. ff. de serui. vr. pre. ad uerte hic quia in seruitute q̃ amittit̃ ꝑ non vsum si hʒz solũ interuella dieꝝ vel noctiũ tantum vel breuioris spacij p̃scribit̃. ꝑ. x. annos inter pñtes ⁊. xx. inter absentes. Si aũt habeat ĩterualla annoꝝ vel mẽsiũ req̇rit̃ tp̃s duplicatuʒz quo ad pñtes vʒz. xx. annoꝝ sʒz qͦ ad absentes aliq̇ tenẽt ꝙ nō duplicat̃. Sʒz credo ꝙ duplicat̃ ẜm Jo. gl. in. l. fi. C. de seruitu. quẽ sequunt̃ cōiter gl. Acursij Bar. ⁊ Bal. ⁊ doct. idẽ. et Jnn. in. d. c. de quarta. quia pro vltima opiniōe hāc ponit q̃ ẽ sua iuxta gl. not. in. l. q̇ filiũ. §. sabinꝰ. ff. ad trebel. vbi dicit̃ ꝙ vltima opi. ĩ dubio est tenẽda. iteʒz no. ꝙ. d. duplicatio nō hʒz locũ in p̃scriptiōe. xxx. vel. xl. annoꝝ nec ĩ p̃statione annua vt vult gl. in. l. cũ notissimi. §. fi. C. de prescri. xxx. anno. ⁊ r habere inter ualla dierũ vel noctiũ qñ alternis diebus vel die seu nocte mihi lʒz ⁊ tibi altero die ⁊ c. Tẽpus ꝟo annoꝝ vel mẽsiũ qñ de q̇nquẽnio in quinquẽniuʒz: vel de anno quolibet vna die vł pluribꝰ lʒz du cere aquā. Aut sumus in seruitute q̃ de bet̃ a re ꝑsone vt vsusfructꝰ vsus. iurisdictio ⁊ hmōi. q̃ licet requirāt factũ hominis tñ nō dicunt̃ hr̃e cāʒz discōtinuā  aĩo possideri possunt q̇ cōtinuꝰ est lʒz actus hoĩs sit discōtinuꝰ nō sic in serui tute q̇ a re rei debet̃ cum res aĩm nō ha beat. Jste seruitutes ergo q̃ debent̃ a re ꝑsone lōgo tꝑe p̃scribẽt̃ cũ titulo tñ ve ro  ad similitudinẽ cũ dñio q longo tꝑe non p̃scribit̃ sine titulo vt est casus in. l. vlti. in fi. C. de prescri. lon. tẽp. et in tellige de titulo habito a nō dño  si a dño nō opʒz p̃scribere aut sumus ĩ serui tute ꝑsonali q̃ ꝑsone a ꝑsona debetur ⁊ sic prescribit̃ aliqñ quinquẽnio qñ. s. pr̃ tẽpore mortis gessit se ꝓ libero nō in fu ga nec latitans sed in bona fide sic post quinquẽnium elapsum in quo non est passus filius controuersiam status effi citur liber. no. Pa. in. c. licet. de cōiu. seruo. Jn persona vero ꝓpria requirit̃ tẽpus. xx. anno. cum bona fide nec requiritur titu. fauore libertatis. vt in. l. ij. C. de prescri. long. temp. alias seruitꝰ oĩs ꝑsonalis cũ sit cōtinua ꝓpter aĩm q̇ nō pōt esse in seruitute reali sine titulo req̇ ritur tẽpus longissimũ. s. xxx. an. vt no. Cy. ĩ. l. ij. C. de ser. ⁊ aqua cũ titulo vero ꝑ. x. inter pñtes ⁊ c. Aut sumꝰ in debitis legatis aut stipulatiōibꝰ ⁊ sic ẜm Bar. in. l. cum notissimi. C. de prescri. xxx. an. si obligatio sit de p̃senti. lʒz exactio. sic dilata in diem sicut cũ testator legat cẽ tum alicui ita ꝙ tradāt̃ sibi. x. omni an. solũ sit vnica prescriptiōe tolletur ⁊ per spaciũ illud quo alie res. ar. l. senatꝰ. §. fi. ff. de do. causa mor. ⁊. c. de quarta. eo. ti. vbi vnica p̃scrip. quadragenaria tollitur quarta debita ep̃o q̃ cōiter soluit̃ omni anno.  obligatio est de presenti orta licʒz exactio sit dilata si vero obliga tio sit in diẽ vt in legato simpłr facto vt annuatim det̃ aliq̇d  tot sunt legata quot annue p̃stationes. d. l. senatus. in fi. ⁊ sic nō currit p̃scri. nisi a die extantis obligationis ⁊ sic opʒz tot sint p̃scriptio nes quot legata. Sʒz aduerte ꝙ si heres testatoris scit se teneri vt communiter presumitur vt not. in. l. qui rome. §. duo fratres. ff. de verbo. obli. nullo tempore potest prescribere ẜm Petr. de perusio tractatu de canonica portione ep̃i. quia habet malam fidem. Jdem dic de quocun debitore. vt no. Ang. in. l. qui seq̇ tur. §. si viā. ff. de vsuca. ⁊ dicit ꝙ hic cōmuniter tenetur cōtra Bar. etiam si sta tuto caueatur. vt prescriberet. ⁊ hoc seq̇tur Jo. an. in. c. ij. de excep. lib. vj. Host. in. c. per tuas. de dona. ⁊ Car. in. c. vigilanti. eo. ti. ⁊ est glo. no. in aut̃. vt ecclesia romana centum an. ha. pre. que dicit ꝙ tale statutum esset iniquum presi dium ⁊ sequitur Bald. in ca. si quis per xxx. si de feu. fuer. controuer. vbi dicit ꝙ prescribens scienter debitum semꝑ po terit denunciari. Secus esset si ignorabat ꝓbabiłr ac p̃scriberet etiaʒz quo ad cōscĩam. vt voluit Jnn. in. c. cura. de iura. pa. ⁊ in. c. quia pleri. de immu. ecc. Pau. tamen in. c. fin. de prescrip. distinguit ꝙ aut debitor sciens debitum non tenebat̃ offerre ita ꝙ cessando absolutiōe nō fuit in culpa. ⁊ sic p̃scribet.  nō | est in mala fide eo ꝙ potuit cogitare. ꝙ voluit donare vel relaxare. ⁊ qñ tenet̃ of ferre vide bonũ tex. cũ glo. in. l. itẽ mel la. ff. de cōsti. pecu. ⁊ pleniꝰ ꝑ Bar. ⁊ me. s̃. Obligatio. §. viij. addit tñ ꝙ poterit denũciari iudici ecclesiastico. Si aũt te nebat̃ offerre sic nō p̃scribet.  est ĩ mala fide. Aut sumꝰ ĩ actionibꝰ ⁊ exceptĩo nibus ⁊ cũ varie sint vario mō p̃scribũtur. puta exceptio de nō numerata pecunia post biẽniũ nō pōt opponi. l. in ↄ̃ ctibus. C. de nō numera. pecu. repetitio debitoruʒz in alea non p̃scribit̃ nisi per l. an. vt ĩ. l. al eaꝝ ludos. ff. de aleat. ⁊ hu iusmodi que multe sunt que ẜm Pa. ĩ. c. cũ cā. de emp. ⁊ vẽ. etiā currũt ↄ̃ ecclesiā ẜm spacium decretuʒz a iure ciui. a quo sunt inuente nec expectat̃ spaciũ. xl. an no. vnũ tñ no. ꝙ omnis obligatio vel ex ceptio spacio. x. vel. xx. annoꝝ p̃scribit̃. l. obligationum fere. §. placet. ff. de ac. ⁊ obl. Aduerte etiā ẜm Bar. ĩ. l. si ab hosti bus. C. qui. nō obici. lō. tẽ. p̃scri. actiōes p̃torie rei ꝑsecutorie sunt ꝑpetue nisi dẽ tur ↄ̃ ius ciuileputa redhibitoria.  dā tur ↄ̃ cōtractu validũ de iur. ci. ideo finit̃ anno. Secꝰ si ↄ̃ ↄ̃ctũ inualidũ de iu re ciuili.  sic est ꝑpetua q no. itẽ distĩ gue  actio est data in penā solũ si prescribit̃ etiā sciente debitore in cōscĩa  in penalibus nō tenet̃ in cōscĩa. xij. q. ij. fraternitatis in glo. Si ꝟo data nō ẽ in penam sed in satisfactionẽ lesi. vt actio to minoris. ⁊ hmōi sic data scĩa debitoris nō p̃scribit̃ in cōscĩa q̇n teneat̃ sa tisfacere leso. xiij. q. vj. si res. Aut sumꝰ in rebꝰ mobilibꝰ ⁊ sic currit vsucapio ⁊ q̇d req̇rit vide vsucapio. §. ij. Aduerte tamẽ q cōtra minores nō currit vsuca pio vt no. in. l. sicut. C. in quibus cau. re stitu. in integ. non est nece.
¶ Sed q̇d dicemꝰ de fundo dotali qui
43
*iam inceperat prescribi ante daret̃ in dote. Rñ. ꝙ prescriptio nihilominꝰ cur ret. licet non potuerit inchoari postquā est factus dotalis. Secus erit de pupillo alteri succedenti cōtra quẽ nō currit prescri. durante pupillari etate licet an tea fuisset incepta sʒz differetur vs post pupillarem etatem. C. de prescript. xxx. vel. xl. anno.
¶ Vtruʒz successor ssngularis inuasoris
44
*prescribat ꝑ. x. an. inter pñtes. ⁊. xx. ĩter absentes. Rñ. Pa. ĩ. c. nihil eo. ti. ꝙ non quātũcũ habeat bonā fidẽ ꝓpter vitium reale ꝙ sequit̃ quẽlibet possessorẽ. l. vitia. C. de acqui. po. sʒz oportet currat spaciũ. xxx. vel. xl. an. ⁊ sic bñ prescribit etiam in rebus inuasis. vt not. insti. de vsuc. §. furtiue. dũmodo sit bone fidei ⁊ a se vult incipere p̃scriptionẽ. vt no. gl. in. d. §. furtiue. Successor ꝟo vniuersalis non p̃scribit de iure ciuili si defunctus habuit malam fidẽ etiā sine violẽ tia  censet̃ eadẽ persona cum defuncto in aut̃. de iureiu. a mo. p̃s. Dy. tamen in regula possessor ⁊ glo. in regula qui in ius lib. vj. ⁊ gl. in. c. de. iiij. eo. ti. ⁊ alia glo. ĩ. c. cura. de iur. pa. tenet ꝙ de eq̇tate canonica si est bonefidei possessor ⁊ ĩ ꝑsonam suā ĩchoat p̃scriptionem p̃scribet. Sed Pañ. post do. Anto. in. c. si diligẽti tenẽt ꝙ nō p̃scribit. ⁊ meliꝰ  cũ nō habeamus ius canonicũ ↄ̃ ius ciui le exp̃ssum in hoc nō debemus ab eo re cedere. ⁊ iura q̃ allegāt loquunt̃ de singulari successore nō de vniuersali. Aduerte tñ hic ꝙ lʒz mala fides defucti noceat heredi nō tamẽ nocet emptori ab herede secundũ Bar. in. l. post pluribꝰ in fi. ff. de vsuca. ⁊ dñm Franc. de are. in d. c. si diligenti.
¶ Vtrũ diu soluens indebitum teneat̃
45
*postea cognoscens indebitũ. Rñ. ꝙ nō quātumcun tempus defluxerit. sʒz po test desistere a solutione decetero. l. tribus. C. de ag. cen. ⁊ co. c. peruenit. de cẽsi. xvj. q. iij. clerici. est gl. x. q. iij. c. quia.
¶ Quō interrũpit̃ p̃scriptio. Rñ. ꝙ duo
46
*bus modis. s. naturaliter. sicut quando deficit vnum de substantialibus p̃scriptionis. vt si ꝑdit possessionem ⁊ huius modi. Ciuiliter ꝟo ꝑditur diuersimode quo ad forum cōtentiosuʒz. de quo vide Pa. in. c. illud autem eo. ti. sʒz quo ad cōscĩam qualitercun quis constituat̃ in mala fide ante completā p̃scriptionem vel vsucapionem quomocũ hoc fiat | semper interrumpitur. ⁊ hoc tene.
¶ Vtrũ tutus prescriptione teneat̃ in
47
*foro aĩe restituere rem prescriptam cuʒz cognoscit rem fuisse alienā. Rñ. Pa. in c. vigilāti. eo. ti. ꝙ nō ex multis rōnibꝰ. Sʒz melior est quam ponit in. c. fi. eo. ti.  ꝙ iure possidet̃ iuste possidet̃ ⁊ si iuste bene ergo nō alie num sed suum ergo non peccat nō restituẽdo. xiiij. q. iiij. q̇d dicā. ⁊ hāc opi. tenet gl. in. d. c. vigilanti. Jo. Vincen. Tangr. Gof. Ho. Jo. An. in regula possessor li. vj. in mercuria. ⁊ Jnn. ĩ. c. fi. eo. ti. Hug. iu. c. si ꝟgo. xxxiiij. q. j. Jo. Sco. in. iiij. di. xv. dominꝰ An. in. d. c. vigilanti dicit se disputasse ꝙ quo ad forum anime tenetur. Ratio quia causa prescribendi nō est omnino sufficiẽs quo ad forum contentiosum dicit teneri. Alij aũt indistincte tenent ꝙ tenetur. Sʒz ego teneo opini. Pan. ꝙ nō teneat̃ nisi forte ita eẽt scrupulosus ꝙ non posset deponere cōscĩam quin te neat̃.  sic teneret̃. xj. q. iij. cui est illata Nec ob. rō domini ant. de p̃scriptiōe ↄ̃ euʒz qui nō potest imputari de negligẽ tia  haberet remedium petendo resti tutionem ex clausula gñali quam si pe tet in cōscĩa eritrestituẽdus. si vero nō petet nō tenebitur restituere per not. ꝑ Jnno. in. c. quia pleri de immu. eccl. Jtẽ  p̃scriptio de iure canōico nō solũ est in odium negligentis. sed etiā propter bonum ⁊ equum. xvj. q. iij. §. pōt. Vnde sicut dicit Bal. in. c. si q̇s ꝑ. xxx. si defeu. cōtrouer. fue. ꝙ statutum laicoꝝ denegās audientiā in foro seculari pro pter equũ seu bonũ publicũ valet in cō scĩa nec habet locum denũciatio ĩ iudicio ecclesiastico. puta si statuto cauetur ꝙ non soluens gabellam iustam nō au diatur vel instrumentum quod non re peritur registratũ in li. communis presumitur falsum. Jdem dicit Bart. in extrauagāti ad reprimendam in. ꝟ. denũ ciationeʒz de velleiano ⁊ macedoniano ꝙ nō valet denũciatio in foro ecclesiastico  dat̃ eis maxima equitate natu rali. sic a fortiori nō habebit locum in prescriptiōe que tam a iure ciuili quaʒz canonico propter bonum publicuʒz est inuenta. ⁊ cum maxima equitate⁊ iō ve risimaʒz crede etiam in conscientia opi. Pa. ⁊ sequentium eum.
¶ Sed quero quod remedium poterit
48
*habere ille contra quem est completa prescriptio. ⁊ cui nulla potest imputari negligentia. Rñ. quod si aliquo legitimo impedimento fuit detẽtus. communiter tenent docto. quod petere poterit restitutionem in integ. vs ad. iiij. annos sequentes qui incipiunt a die sciẽtie post cessationem impedimenti legi timi. Ratio quia istud quadriennium non currit ignoranti. vt in capitulo pri mo de restitut. in integ. libr. vj. Jn verbo si quis negligenter omiserit. Jgnorans enim non negligit. vt probatur in. capitu. ij. iuncto. c. quia diuersitatem de conces. prebẽ. Et hanc opi. tenet Jo. de ligna post ʒzʒze. in cle. vna. de in integ. rest. ⁊ Pa. in. c. ex literis. de restitu. in integ. ⁊ placet mihi vt sapiat naturaʒz eius in cuius loco subrogatur. ar. c. ecclesia. vt lit. pen. ⁊ istud quadrienniũ succedit loco annui vtilis qui olim cōpetebat. vt in. l. fin. C. de temp. ĩ integr. resti. ⁊ ideo a principio erit vtilis. licet postea sit continuus.
¶ Vtrũ ecclesia petat restitutionem in
49
*integrum post completam prescriptionẽ. Rñ communiter teneturquod sic in capitulo primo eo. ⁊ glo. in capitulo pri mo de restit. in inte. vs ad. iiij. ann. vt s̃. dixi de impedimẽto legitimo. ⁊ ad. c. sanctorum. eodem titulo dico quod est verum quod nō datur quando ecclesia prescribit contra eclesiam vt ibi. si velles tenere secundum aliquoruʒz opi. q currit semper prescriptio in casibus in quibus dixi dormire. dic q dabit̃ illis similiter restitutio vs ad quadriennium.
¶ Sʒz posset dicere aliquis ad quid va let prescriptio si talis contra quẽ prescr ipsit potest petere restitutioneʒz. Rñ. quod valet ad hoc. quo ad foruʒz cōsciẽtie secundum Jnno. in capitu. quia pleri de immu. eccle. quod nō tenetur eā | restituere nisi petatur ⁊ si non petitur infra tempus debitum iam ampliꝰ nō tenebitur etiā si petatur nisi fuerit impeditus ex facto iudicis vel aduersarij vt vult gl. in cle. vnica de restit. in inte. ꝙ nota.
¶ Vtrum negligẽs possit agere contra
15
*illum qui rem suam alienauit. post il le cui fuit alienata vsucepit rẽ sibi alie natam. Rñ. ꝙ sic  talis alienator tene tur sibi ex delicto ⁊ sua negligẽtia non fecit cessare delictum illiꝰ de quo vide ꝙ no. Bart. in. l. iij. ff. de alie. iu. mutan. causa fact.
Presumptio

Presumptio

primo erga aliquid aliud est a se triplex. Prima est iuris tantum que est quando ius super dubio ⁊ verisimili presumit aliquid. Sca est iuris et de iure q̃ est quando ius super aliquo presumit ⁊ vltra disponit ita esse nec posse cōtrarium probari. ⁊ de istis habes in gl. in c. j. his qui de spō. ⁊ differt ista presumi. sca a fictiōe iuris.  p̃sumptio est suꝑ facto dubio in quo ius vadit per coniecturas presumendo ita esse ⁊ disponendo ꝙ vult ita esse ⁊ nō posse probari cō trarium. Fictio vero est super certo vno modo consistente quod tamen aliter a iure esse fingit̃ puta certa est lex ꝙ mulier non est stipulata dotem sibi reddi. tamen fingit stipulationem interuenis se. le. vnica in prin. C. de re. vxo. ac. Jdẽ in arrogato qui semper fingitur. stipulatus. iiij. parte de bonis arrogatoris si emancipetur. l. si arrogator. ff. de adop. ⁊ hanc differ entiam no. gl. in. d. l. vnica in. §. acceditet sic contra fictionem iuris nō potest probari. quia lex omnino intendit contra veritatem fingere. glo. est in. l. a diuo pio. §. pignora. ff. de re iu di. sed p̃sumptio iuris. ⁊ de iure aliquā do admittit probationem vt no. in. d. c. is qui fidem. de spon. ⁊ in auto. sed iam necesse. C. de donat. ante nupti. Tertia est hominis ⁊ hec triplex. prima violen ta. vt cum inuenitur solus cum sola in loco suspecto. puta lecto et huiusmodi de qua in. c. literis. ⁊. c. se. de presumpti. xxxij. q. j. dixit dominus ⁊ hec valet ad probādum omnia excepto crimine ma xime graui facit. c. literas de presumpt. vbi ex vehementi presumptione nō pu nitur quis de crimine: quia in crimine debent esse probationes lumine clario res. C. de probat. l. fi. v. q. vj. epip haniũ vnde ex ista iudicans proximum suum in animo solum in aliquod delictum cō misisse non peccat quia licet ex tali iudicare vt pʒz in. d. c. literis. ⁊ tenet Nicol. de lira super Mat. vij. c. ⁊ Alexan. de al. ij. ij. Secũ da est ꝓbabilis que insurgit ex aliquibꝰ suspitionibus ⁊ probabilibus ⁊ hec facit semiplenā probatio nẽ ⁊ si quis infamatꝰ sit ĩducit purgationẽ de pur. c. si q̇s de gradu ⁊ aliquan do cũ vno teste vel iuramento facit ple nā ꝓbationẽ de presum. illud ⁊ in hac debemꝰ aspicere actũ secũdũ suā existẽ tiam ⁊ naturā vt in. c. literas. ⁊. c. tertio loco. eo. ti. nō ẜm accidẽtalia. ⁊ ideo ma ledicit gl. in. c. absit. xj. q. iij. dũ dicit ꝙ videns clericũ osculantẽ mulierem debet presumere ꝙ benedicat eā. Nam fa ctũ ↄ̃. l. nō debet p̃sumi nisi malũ art. c. j. eo. ⁊. l. nā Lud. noxiꝰ. ff. ad. l. acq̇l. sicut est talis actꝰ cũ etiā clericꝰ ꝓhibeatur solꝰ cum muliere fabulari. lxxxj. di. cleri cus. Et ex ista possumus iudicare sine peccato malũ q videmus sed iudicare aliud q nō videmꝰ cuiꝰ ista est p̃sumptio est mortale peccatũ si ꝑueniat ad firmā assertionẽ cũ ꝑtinatia ẜm Alexā. vbi. s̃. veniale ꝟo si stat in sola suspitio ne. ⁊ hec est tutior opinio.  gl. in. d. c. lr̃is ⁊. d. c si q̇s de gradu. videat̃ tenere fore licitũ ẽt iudicare ex hac suspitōe. Alia est temeraria q̃ surgit ex malis ho minibus vel ex causis leuibus vel vbi actus pōt eque referri ad bonum sicut ad malũ. ⁊ de hac loquit̃. c. estote. de re iu. ꝙ debemꝰ interpretari in meliorem partẽ. vñ no. ẜʒz. Nic. ⁊ Alex. vbi. s̃. ꝙ ex talibꝰ leuibꝰ signis dubitare de bonita te fratris est peccatũ veniale  ꝓcedit ex humana fragilitate nec dicitur iudi ciũ ꝓprie sed suspitio sed ex talibus firmiter tenere in animo ꝙ frater sit ma|lus malo peccati mortalis sic ẽ peccatũ mortale. ⁊ hoc ꝓprie dicitur iudiciũ. quod est contra caritatem fraternam. Secus si iudicaret de peccato veniali quia esset veniale. Si ꝟo extalibus ꝓcedit ad punitionẽ multo fortiꝰ ẽ mortale ⁊ de talibus intelligit̃ ill. Nolite iudicare. s. ex leuibus signis. Vnde hec presumptio hominis dr̃ firmatio conceptꝰ mentis ab homine facta ex aliq̇bus ↄiecturis collectis ⁊ differt ab opi nionevel suspitione  opinio vel suspicio nō firmat. conceptum vt no. Bar. in l. admonendi. ff. de iureiu. vt not. pa. in ca. fi. de iureiu.

De notatis ĩ hoc versi. ⁊ ꝙ presum ptio habetur pro carta liquida. l. j. C. de pe. l. quicun. C. de apo. pub. Bal. in. l. j. §. j. circa fi. C. de re. vxo. ac. et non est vera probatio Barto. in. l. iij. in. ij. not. C. de fide instru. nisi presumptio iuris. l. si tutor et ibi glossa. et Bald. C. de peri. tuto.
Presumptio

Presumptio

secũdo erga seipsum scm ꝙ accipitur a theologis. in. iij. dis. xxvj. maxime a Ri. est duplex. Vna que oritur ex propria virtute per quam quis audet in opera excedentia propriam virtutem sicut cũ quis ponitur se ad audiendum confes siones cum ignorans sit ad medeñ. cuʒz nesciat ad consuleñ. et huiusmodi vnde si ei hoc potest sequi aliquod periculum anime vel corporis vel notabile damnũ est mortale pctm̃. Secus si q̇d paruũ malũ  esset veniale. item cum quis ponit se ad iudicādum quos non pōt vt laicꝰ clericũ vel ad faciendũ officiũ ad q non. ordinatꝰ. ⁊ hmōi communiter est mortalis presumptio ⁊ hoc est species superbie ⁊ opponitur magnanimitati. vʒz dicit ph. iiij. ethi. ⁊ ori tur ex vana gloria Vñ Grego. xxxj. mora. ponit p̃sumpt ionẽ nouitatũ vane glorie. Alia est p̃sumptio q̃ est peccatũ in spiritũ sanctũ q̃ opponitur virtuti spei. ⁊ hec directe oritur ex suꝑbia ẜm Ri. in. iij. d. xxvj. q. vj. ar. j. qua quis talẽ se existimet quod deꝰ eum etiaʒz peccā tẽ nō excludet a sua gratia vel non pu niet. ⁊ sic paruipẽdit diuinam iusticiaʒz ⁊ hec est grauius peccatũ  prima. Sʒz grauius ista est desperatio. ⁊ de istis vi de. s̃. Peccatũ §. iij.
Primas

Primas

quis sit. xcviij. di. §. j. et vi de Patriarcha.
Primitia

Primitia

ẜm Alexan. in. iij. parte summe est pars ṗma fru gum domino offerenda.
¶ Vtrum sit de precepto. Rñ. secunduʒz
1
*Alexan. ꝙ sic in duobus casibus. primus quando est conluetudo. Secundus quando ecclesie ministri indigent ⁊ ipsas petunt. Jntelligo de ministris illius ecclesie cui debentur. alias sunt de consilio sunt enim de iure naturalĩ et diuino ⁊ de precepto iudiciali sicut et decime. et secundum distinctio. vt. s̃. decima §. ij.
¶ Cui debetur. Rñ. ꝙ ecclesie parochia
2
*li. ar. c. doctos ⁊ cap. moderamine. xvj q. prima.
¶ Quota pars proprimitia debet dari
3
*Rñ. ꝙ quidaʒz dicũt ꝙ ad minus de. lx. vnum. Alij dicũt ꝙ in fetibus semper primo genitũ in alijs aridis et liq̇dis de xl. vnum ad plus vel ad minus de lx. Sed placet mihi magis opini. Jnn. in capitulo. j. de decimis ꝙ ex quo non inuenitur expressum in iure canonico reliquitur in optione dantis vt det tum vult nisi cōsuetudo regionis aliud indcat ⁊ hoc tene.
Princeps

Princeps

in spiritualibus dicitur papa. Jn temporalibus vero imperator regens etiam ciuitatũ habetur loco principis vt not. glossa. ⁊ Cy. in. l. fi. C. de prescrip. lon. tẽp. ⁊ barto. in. l. hostes ff. de capti. et ideo sicut scientia principis supplet defectum cu iuslibet solẽnitatis. vt dicit Bald. in. l. nullus. C. ad. l. iul. ma. ⁊ quod no. Jnn. in. c. cũ oporteat deaccu. sic si fiat aliq̇d de licẽtia aut conscientia regentis ciui tatem. ꝙ verũ credo in tempor alibus non autem in omnibus spiritualibus. ¶ Vtrũ princeps possit alicui auferre rẽ suam ⁊ dare alteri. Rñ. cōiter tenetur | ꝙ nō sine causa vid e. ix. q. iij. ꝑ prĩcipalem. ⁊. C. si contra ius vel pub. vtili.
¶ Vtrũ princeps obligetur ex ↄtractu
2
*suo. Rñ. sũt opiniōes in. l. digna vox. C. de legibus. Bal. tñ de vsibꝰ feudoꝝ in Rub. de natura feudi. tenet ꝙ sic. vnde dicit ꝙ si princeps inuestiuit aliquẽ de baronia vel castro ꝙ nō pōt eum ṗuare sine culpa. nec successores ĩ imperio: vł regnovt extra de iudi. nouit. nec ob. ꝙ hʒz plenitudinẽ ptātis  deus subie cit ei leges sed nō cōtractus ex quibus obligatus est.
Priuilegium

Priuilegium

proprie est quando aliquid conceditur cōtra iura. ⁊ sic dicitur quasi ṗuata lex. vt pʒz. iij. di. priuilegia. Si vero aliquid cōcedatur ꝙ sit preteritus cōe sine preiudicio alicuius sic proprie dicunt̃ beneficiũ ⁊ nō priuilegiũ. hoc no. Pau. in c. olim de ver. sig.

De priuilegio ⁊ ꝙ dicatur potiꝰ. s̃.  contractus commune no. Bal. in. l. j. col. pe. versi. vnde queritur. C. de fur. et in. l. j. C. de thesau. li. x. ⁊ Bart. in. l. nulla. sic oppono de. l. si vna. ff de legi. ⁊ pri uilegium continens ius cōe r ius cōe: vt per Bal in. l. j. col. pe. ꝟsi. vnde queritur. C. de fur.
¶ Quod sunt species priuilegioꝝ. Rñ.
1
*quin quoddam reale vt illud ꝙ eccle sie dignitati ciuitati vel alicui loco vel aliquibus personis ratione loci vel ali cuius rei conceditur extra eo. cuʒz olim. ⁊. c. se. ⁊ tale est perpetuum. quia adheret rei nisi forte res perimatur. xxv. q. ij. c. j. ⁊ per totum vel nisi reuocetur ex cau sa. c. recolẽtes. §. j. de sta. mo. Quoddam singulariter personale vt illud ꝙ alicui vel aliquibus personis conceditur certis ⁊ proprijs nominibus expressis de officio le. volentes ⁊ tale non egreditur personam cui conceditur nisi hoc exprimatur de conces. p̃. c. constitutus ⁊ si cō ceditur obtentu dignitatis non vtitur eo si aliam dignitatem adipiscatur ca. bone. §. fi. de postu. prela. Quoddaʒz est communiter personale quod conceditur personis non expressis proprijs no minibus sicut de priuilegio minorum. xxv. annorum. ff. de mino. l. j. per totuʒz. Quoddāsingulariter ꝑsonale est cōmuniter corporale vt illud ꝙ alicui collegio vel vniuersitati cōcedit̃ sic ꝙ quilibet singulariter de illa vniuersitate se possit iuuare  sen. exc. c. cōtingit hmōi sunt priuilegia cōcessa fratribus mino ribus. ⁊ predicatoribꝰ. Quoddā tñ cōiter corporale vt ill quo solũ cōitas nō singularis pōt se iuuaresicut dr̃. xij. q. ij. q̇ manumittit̃. ⁊ iō priuilegia talia dicũtur corporalia.  cuʒz collegio pereũt sicut corpus cui inherent.
¶ Quis pōt cōcedere priuilegiũ. Rñ. ꝙ
2
*papa in spũalibꝰ ⁊ imperator in tẽporalibꝰ regulariter: ⁊ concedit etiā impe rator priuilegia ecclesijs ⁊ clericis  im mu. ec. ꝑ totũ. similiter papa etiā in tẽporalibꝰ vt no. in. c. per venerabilem q̇ fil. sint legi. Jtem ep̃s ⁊ superiores cum voluntate suorum capitulorũ eodeʒz cũ olim et. ij. secundum Gof. ⁊ breuiter di cas qui potest facere constitutioneʒz po test priuilegium concedere respectu sue constitutionis vel rei ad se pertinens secundum Hosti.
¶ Quomō est interpretandũ ṗuilegiũ.
3
*Rñ. ꝙ priuilegiũ ꝓprie ꝙ est cōtra ius dʒz stricte ĩterpretari. vt minus deroget iuri cōi  possit. vt. c. cũ dilectus de cō sue. Vnde priuilegiũ quo dispensatur aliquis illegitimꝰ vt possit ad ordines promoueri intelliget̃ de minoribꝰ tātũ vt. s̃. ordo. iij. §. xv. immo si nō exprimit̃ cā quare cōcedit aut non fit ex certa sci entia vel motu nō p̃sumitur de volũta te prĩcipis. l. j. C. de pe. bo. ĩmo ꝑ ĩportu nitatẽ obtentũ. vt. l. j. C.  fũdis linteo sis Bal. ĩ. c. lʒz causaʒz de ꝓba. vult ꝙ po natur simul ex certa scĩa ⁊ motu ꝓprio. Jdẽ dic ĩ rescripto ꝙtollit ius tertij. idẽ in ṗuilegio ad bñficia. vt in. c. uis  prebẽ. li. vj. Et hec limita nisi ↄsuetudo aliter interpetreturvt no. ĩ. c. ꝙ dilectio. de cōsangui. ⁊ affi. Jtem nisi verba ali exprimāt. quia non recedimus ab ipso rũ propria significatione. nisi de mente aliter cōstet. ita not. in capitulo olim | ⁊ in. c. in his de ver. sig. Aduerte hic ẜʒz Pa. in. c. cũ ad hec. de cle. nō. resi. ꝙ si ṗ uilegiũ enormiter ledit ecclesiā vł aliũ nō valet nisi fiat mẽtio de hac enormi lesione  in dubio nō presumitur prin ceps cōcedere aliquid cũ graui dispendio alteriuat. l. quotiẽs. C. de preci. ĩpe. off. ⁊ in. c. suggestũ de deci. ⁊ in. l. ij §. si quis a principe. ff. ne q̇d in loco pu. ergo taciturnitas inducit surreptionẽ. c. postulasti.  rescri. Vñ priuilegiũ immu nitatis ab oneribns personalibꝰ cōcessum alicui a prĩcipe nō liberat eum ab alijs oneribꝰ que pōt breuiter ⁊ leuiter expedire. casus in. l. decurio fortunā. C.  decurio. Si ꝟo accipiamꝰ priuilegiũ largo modo. s. ꝓ oĩ cōcessione que ẽ pre ter ius sic dico ꝙ latissime ṗuilegiũ ṗn cipis est interpretandũ ĩ preiudiciũ ip sius cōcedentis. sʒz in preiudiciũ alioꝝ debet districte ĩterpretari. c.  circa de priui. in vl. gl. ⁊ ꝑ Jnn. in. c. olim deꝟb. signi. si etiā sit cocessuʒz causa pietatis vt no. Pa. in. c. cũ dicat. de ec. ed. Jndubio tamen debet potius interpretrar i vt aliquid valeat. c. abbate de ver. sig. ⁊ l. quotiens. ff. de verb. ob. nisi preiudicet iuri diuino vel libertati spũs. vt no. pa. in. c. lʒz de regula.
¶ Sed quid dicemꝰ de priuilegio. seu
4
*gratia cōcessa persone cum simpliciter loquitur. Rñ. ꝙ intelligetur ẜm cōditio neʒz ꝑsone. l. si quis filio. §. irritum. ff. de miust. test. c. placuit. ⁊. c. sic viue. xvj. q. j. ⁊. l. plenum. §. ij. ff. de vsu. ⁊ habi. vnde dicit Bal. in. l. ex militari. ff. de testa. mi. ꝙ priuilegium concessum ep̃o de ce lebrando tempore interdicti videturcō cessum vt possit celebrare in pōtificalibus ẜm qualitatem suam.
¶ Quomodo amittitur priuilegiũ cir
5
*ca negotia. rñ. v. modis prĩo vnico actu cōtrario dicere si fiat ab eo q̇ hʒz ptātem renũciandi priuilegio. de consti. c. cũ ac cessissent. Limita ist verũ vbi priuilegiũ est ad non faciendum ⁊ concessum persone priuate. Secus si esset cōcessuʒz cōmuni vel ecclesie  non perdit̃vnico actu sed requiritur tẽpus. xl. an. ĩ ecclesiasticis vt no. gl. ⁊ doc. in. d. c. cũ accessissent. ij. ꝑditur spacio an. x. quādo datũ est ad aliquid faciendum si priuilegiatus eo nō vtitur. l. j. ff. de nundinis quod limitat pa. in. di. c. cũ accessissent verũ quando non confertur ecelesie ali as secus. ⁊ maxime hoc locũ habet qñ nō faciens permittit facere actum con trariũ. l. hec autem iura. ff. de serui. vr. pre. iij. perditur per ẜm priuilegiũ facĩ ens mentionem de priori. vł si nō facit mentionẽ si primũ erat generale ⁊ ẜm speciale. xxv. q. ij. per totũ de prescri. veniẽs ⁊ ibi vide  longaʒz habet caudā iiij. per renũciationem propriam  quo dic vt. j. renũciatio. v. per reuocationeʒz concedẽtis vide alios modos amittẽdi in. c. suggestũ de deci. per doc.
¶ Qualiter priuilegium sit exhibendũ
6
*Rñ. ꝙ a locorũ ordinarijs requisitis. in loco congruo ⁊ securo aut aliquibus vi ris prudentibus ⁊ omni suspitione carentibꝰ deputatis per ordinarios ad hoc tenetur priuilegiatus exhibere integraliter ⁊ cłam de qua controuersia est transcriptam. cap. cum persone. eo. tit. lib. vj.
¶ Vtrũ priuilegiati socius gaudeat eo
7
*dẽ priuilegio. Rñ. Pa. ĩ. c.  sit de iudi. ꝙ sic qñ priuilegiũ esset inutile priuile giato si socij nō gauderẽt ali as facit. c. lʒz de priui. li. vj.
¶ Vtruʒz impetrantes lr̃as familiarita
8
*tis a cardinalibꝰ gaudeant priuilegio familiariũ. Rñ. pa. in. c. cũ dilectus de cle. nō resi. ꝙ non debent in aliquo gau dere. facit. c. fi. de ver. sig. li. vj.
¶ Vtruʒz priuilegiatus ex aliquo ⁊ non vtens eogaudeat priuilegiovide supra
9
*Arg. §. iij.
Probatio

Probatio

alia euidẽtissima que fit per priuilegia vel instru menta indubitata sicut in simili loq̇tur tex. in. c. pia de excep. li. vj. Alia em̃ omnes ⁊ clara que fit per testes vel facti euidẽtiam de coha. cle. ⁊ mul. tua. et. ij. q. j. scelus ⁊ ĩ. c. j. ⁊ ibi gl. Alia minꝰ eui dẽs que fit per coniecturas. c. afferte de presuʒz. Sũt etiam versus ponentes. ix. | modos probationũ. s. Aspectꝰ sculptuʒz testis notoria scriptũ. Jurans cōfessus presumptio fama probabunt.

De notatis in hoc. §. ⁊ quid sit ꝓba tio no. bal. plene in rub. C. de ꝓba. col. j. versi. redde igitur ⁊ in. l. ea quidẽ. col. vij. versi. deĩde pono. C. de accu. ⁊ appel latione probatiōis venit plena probatio vt ꝑ Ang. ⁊ pet. de fu. in. l. j. C. quoꝝ bo. bal. in. l. ꝑemptorias ad fi. C. sen. re scin. nō pos. ⁊ Alex. ĩ. l. eũ quid.  iureiu. ¶ Vtruʒz in criminibus possit ꝓcedi ꝑ
1
*verisimiles presumptiones. Rñ. ꝙ non sed debẽt esse luce clariores. l. sciant cũ cti. C. de proba. posita. q. viij. c. j. ⁊. v. q. vj. epiphanium. Fallit in crimine simo nie ca. sicut de simo. et heresis ca. cum contumacia de here. lib. vj. et in. l. j. C. de hereticis.
¶ Vtrũ equiuoca inducant probatio
2
*nẽ. Rñ. ꝙ non quia hoc non probat esse ꝙ ab hoc cōtingit ab esse. c. ij. de trāsla. prela. ⁊ in. l. ne natales. C. de ꝓbatio. Facit ꝙ no. Pa. in. c. ill quo  p̃sum. vbi datio anuli quādo signat inuesti turā. vt in. c. exore. de his que fi. a maio. parte. c. quādo dationem libertatis. l. ij. C. de iure aur. anulo. quādo cō tractũ matrimonium in. c. femine. xxx. q. v. Quando est signũ dignitatis. vt in. c. clerici officia. de vj. ⁊ ho. cle. ⁊ iō ar guere ad vnum solũ nō valet. Facit q no. idẽ Pa. in. c. fi. de causa pos. ⁊ ꝓprie. vbi dicit ꝙ census solutio nō facit probationẽ subiectionis. vt in. c. recepimꝰ de priui. aliquādo sicvt in. c. omnis aĩa de cen. ⁊ hoc ẜm subiectam materiam.
Procurator

Procurator

quis dicatur vide. s̃. economus.
¶ Vtruʒz procurator qui vadens pro fa
1
*cto domini incidit ĩ latrones ⁊ fuit vul neratus spoliatꝰ ⁊ huiusmodi sit a domino in aliquo releuādus. Rñ. Pa. ĩ. c. cũ pro causa de procu. ꝙ non de necessi tate videtur tex. in. l. inter causas. §. nō omnia. ff. māda. quia hec sunt extrinseca a mādato ⁊ imputāda casui fortuito. Secus in socijs quia vnus imputat alteri dāna que occasiōe societatis con tingunt. l. cũ duobus. §. quidam sagariam. ff. pro soc. sed solũ expẽsas quas fecit eundo et redeundo ⁊ stando pro causa etiam si a prin. nihil dictuʒz sit de expensis et etiam tuncun voluntarie assumpserit mandatum. Si autem principaliter iret aut staret pro negocijs suis non potest petere nisi ꝙ expen ditur pro causa. sed de hoc vide. s̃. man datum. §. v.
¶ Vtrũ administrator ecclesie possit in
2
*stituere procuratorem Rñ. ꝙ sic. c. petitio de procu. licet nō sit dominus. vt in c. ij. de don. uis regulariter a solo dño possit institui.
Prodigo

Prodigo

est filia auaricie  qua ha bes Jnterrogationes cir ca auaritiam.

De hic notatis et ꝙ proditor dicit̃ is q̇ sine causa ⁊ diffidatione offendit eũ qui de ipso confidebat. Jtem q̇ offẽdit maiorem suum sine causa. Jtem qui bellũ monet sine diffidatione. Jteʒz qui dat alteri venenũ in potionem no. Bal. in. l. fi. C. de summa trini. ⁊ q̇bꝰ mo dis alias dicatur quis proditor vide alexan. in. l. respiciendum. §. delinquũt autem de penis. ⁊ bal. ⁊ Saly. in. l. ij. C. que res expor. non debent.
Prodigalitas.

Prodigalitas.

¶ Vtrum sit pecca tum. Rñ. ꝙ sic cum medium liberalitatis corrumpat. est ra men minus peccatum  auaritia ẜm philo. iiij. ethicorum. quia magis elongatur a liberalitate cuimagis pertinet dare in quo excedit prodigus  recipe re vel retinere. in quo excedit auarus.
Professio

Professio

tacita. quomodo fit. vide supra nouicius. §. xij.

Adde notat. in hoc. §. et quod professus non dicetur per duo femestria non continuata. Ange. in. lege. fina. §. quotiẽs. ff. de pub. iud. et dicitur mora ciuilis. l. deo nobis. C. de episc. et cle. et bar. in. l. j. col. iij. versi. quero dr̃ hic. ff.  test. ⁊ non tenet professio filie facta ob reuerentiam patris. vt per Jo. de imo. in. l. si cũ dotem. §. eo autem. ff. sol. ma. ⁊ Alexā. l i. §. j. quarum re. act. nec etiam | ꝓfessio facta per patrem de filio infanre. vt ꝑ Bar. ⁊ doc. ĩ pupillari. ad versi. si inquantum. §. pe. Gui. de vul. ⁊ pupil. ⁊ potest ipsuʒz pemtere vs ad. xiiij. annos. l. lucius. Spe. ff. ad mu. tex. cum gl. C. cũ simi. ⁊. c. cum matri. de regula. ¶ Que req̇runt̃ ad ꝓfessionem expres
1
*sam. Rñ. sex primo ꝙ profitens compleuerit. xiiij. annum si masculus vel. xij. si mulier. vt in. c. j. de regu. li. vj. Fallit in casu de quo. s̃. nouicius. §. ij. sco ꝙ pro fessio fiat ei q̇ pōt religioni incorporare vel de licentia eius ẜm Jnnoc. ⁊ Pa. in. c. porrectum de regula. ⁊ sic professio facta per se solum aut in manu episcopi nō solẽniʒzat votum ẜm do. Ant. in. d. t. porrectũ. ita ꝙ si matrimoniũ ↄ̃heret teneret niss reciperet̃ noĩe alicuius in corꝑare valẽtis:  valeret post ratifica tionẽ. nō aũt ante ⁊ sic nō teneret mr̃imoniũ. Secus si non reciperet̃ nomine eius.  ratificare nō posset. Ge. ĩ. d. c. cō stitutionẽ de regula. li. vj. tʒz cũ Lappo ꝙ si professio fit in manibus alicuius habentis administrationẽ religiosam obligat religioni in gñe saltem nō ĩ spẽ nisi recipiat̃ ab eo q̇ pōt ĩcorporare illi. ꝙ crede veꝝ si talis habẽs administra tionẽ pōt illā religionẽ ĩ qua habet ad ministrationẽ obligare tali quẽ recipit aliter nō vt pʒz ꝑ ea q̃ dixi. s̃. nouiciꝰ. §. xiiij. tertio ꝙ fiat alicui religiōi approbate. c. vnico. de voto. li. vj. etiā si fieret ĩ domo ꝓpria in manu p̃lati tʒz. d. c. por rectũ. iiij. ꝙ p̃latꝰ requirat ↄsiliũ capitu li sui. aliter nō valet ẜm Jo. an. in q̃dā apostilla in. c. ad apłicaʒz de regula. ⁊ se quit̃ Pa. ibidẽ. Sed veꝝ est ꝙ nō tenet̃ seq̇. ẜm Jo. an. ⁊ cōiter doc. ⁊ nisi req̇rat cōsiliũ ꝙ actus sit nullus patet in. c. no uit iũcta gl. de his q̃ fiũt a p̃la. vnde va cāte monasterio nō pōt aliq̇s recipi. vt in simili dicimus de collatiōe spectante ad episcopum. vt in. c. ex vnico. ne sede. vacan. li. vj. iuncto. c. fi. de reg. li. vj. quod verum credo nisi haberet abbas vel prelatus ex cōsuetudine vel priuile gio ꝙ ipse solũ reciperet etiam cũ cōsitio. Secus est de iure:  creatio monachoꝝ de iure ꝑtinet ad abbatẽ ⁊ ↄuẽtũ ẜm Jo. an. in. d. c. fi. allegat. c. ea noscit̃. de his. q̃ fi. a p̃la. ⁊ iō vacante monasterio nō poterit cōuẽtꝰ recipere. Sʒz p̃lato viuente nec p̃latꝰ sine cōuẽtu: nec cōuẽ tus sine prelato poterit aliquem recipere. vt no. ĩ. d. c. fi. v. ꝙ fiat simpłr de tri bus votis. s. obediẽtia castitate ⁊ pauꝑ tate: ꝙ si nollet ꝓfiteri nisi obediẽtiam solũ ⁊ qͦ ad alia non teneri nō esse ꝓfessus ꝓprie si exp̃sse hoc deducit ĩ pactũ:  remota ꝑte substātiali actꝰ remouet̃ totũ vt in. c. tua de spō. sed predicta tria sunt substātialia ꝓfessioĩ religionis. c. cũ ad monasteriũ de sta. mo. Si ꝟo expresse nō deducit in pctm̃. valet ꝓfessio de vno voto obediẽtie solũ dũmodo ad dat ꝓmitto obediẽtiā ẜm talẽ regulā ⁊ sic ĩtellige Jnn. ĩ. d. c. cũ ad monasteriũ. in reliquis vero lʒz nō seruet̃ forma tra dita puta in regula monachorũ in ꝓfitẽdo tamẽ tʒz ꝓfessio per quecũ verba fiāt  defectus forme nō substantialis nō debet virtate actũ sicut dicimꝰ in ex cōicatiōe. c. sacro de sen. exc. Jta no. pa. in. d. c. porrectũ. Sexto requtrit̃. ꝙ votũ fiat vni religioni.  vt refert dominus Ant. ĩ. c. rursus. qui cle. vel vo. doc. Boñ. cōsuluerunt ꝙ si quis fecit ꝓfessionem certe regule. puta ĩordine minoꝝ q̃ tñ ꝓfessio non valet. puta  aute annum ꝓbatiōis. lʒz nō possit redire ad seculuʒz tamen si cōtrahit matrimoniũ tenebit. rō  nō est facta vnde religionibꝰ approbatis vt requirit̃ ĩ. c. vnico. de voto. li. vj. quia cuʒz nō valeat quo ad fratres minores nō est factũ vni sed in genere remansit votum de profitendo vnam. d. c. non solum de regula. li. vj. ergo nō dirimet.
¶ Sʒz nunquid sine peccato mortali po
2
*terit contrahere talis. Rñ. secũdũ Lap. Abb. ⁊ recitat Ge. in. d. c. non solum q si profitens intendit illam solum ⁊ non aliam sic nō peccat mortaliter: ratio  iste non profitetur regulam minorum. quia non valet. nec aliam quia non intẽdit ergo votum nullũ. Si vero profitens indifferẽter intenderet si non isti | saltẽ illi tũc peccat mortaliter. ⁊ lʒz Ge. ĩ d. c. nō solũ velit ꝙ etiā diminuat matri moniũ post ↄ̃ctũ. ex quo ꝓfessionẽ fecit intẽdẽs se obligare saltẽ alteri tamen ego nō teneo sed dico cum Lap. ⁊ Cal. vt ipse eos recitat ꝙ expresse ꝓfessus in ordine mendicantium. j. ann. non obligatur taliter quin teneat matrimoniũ fi contrahat licet peccet mortaliter quā do intendebat si non illi saltẽ alteri se obligare vt dictum est. quod not. ⁊ vide ad hoc. s̃. nouitius. §. xiiij.
¶ Vtrũ femina ꝓfitẽs religionẽ mascu
3
*lorũ in manibꝰ ipsoꝝ efficiat̃ religiosa lʒz nō ĩgrediat̃ monasteriũ sʒz remaneat in domo sua. Rñ. pa. in. c. insinuante. q̇ cle. vel vouen. ꝙ sic etiā si non suscepit habitũ. dũmodo expresse sit professa. vt in. d. c. porrectũ. ⁊ idẽ dic de masculo ꝙ ex cā pōt ꝓfiteri cum pacto ꝙ stet extra monasteriũ ẜm Jnn. in. d. c. insinuāte ⁊ Bart. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. eccl. sequit̃ Pa. in. c. ex publico de cōuer. cō in. ⁊ ad. c. monachũ. xx. q. iiij. rñdetur ꝙ verũ sine cā fieri nō posse. Ex quo pʒz ꝙ habitus nō est de substātia regule sed de accidẽtalibus vt no. idem Pan. ĩ. d. c. porrectum.
Promissio

Promissio

Vide. s̃. Pollicitatio.
Proprietas

Proprietas

proprie capit̃ pro dominio. ⁊ ideo idem est dicere causa ꝓprietatis sicut cā dñij. et ideo in statutis sola possessio non verificatur proprie. not. Pa. in. c. j. de causa pos ⁊ proprie.
¶ Quare fuit inuenta proprietas not.
1
*xij. q. j. dilectissimis vbi dicitur propter iniquitatem: scilicet negligentia ẜm gl. ibidem.
Prosoneta

Prosoneta

qui contractus faciũt vsurarios. vide Jnno. ⁊ Jo. an. in. c. michael. de vsu. glo. et archi. xlvj. di. c. sicut nō suo. tu dic vt. j. Re stitutio. j. in verbo vsurarius. §. v.
Protestatio

Protestatio

vide infra Recusatio. §. ij.
Prouincia

Prouincia

ꝓprie dicitur que hʒz. x. vel. xj. ciuitates ⁊ vnuʒz regem vt. q. iij. Scitote.
Prudentia

Prudentia

ẜm phi. ethi. vj. est recta ratio agibilium.
¶ Qui sunt actuseiꝰ. Rñ. consiliarij. de
1
*cōsiliatis ⁊ inuẽtis iudicare cōsiliata et iudicata ad opus applicari p̃cipere. Et iste iij. actus est ṗncipalis.  alij duo ordinantur ad istuʒz ẜm ph. vj. Ethico. ¶ Quot sunt eiꝰ ꝑtes. Rñ. ꝙ. vj. prima
2
*dicit̃ monastica ꝑ quā q̇s regit seipsuʒz. Sca economica ꝑ quā quis regit vnā domum vel vnam familiam. Tertia mi litaris per quaʒz quis regit exercitum. Quarta politica architetonica siue regnatiua vel regis positiua ꝑ quā q̇s re git ciuitatẽ vel regnũ. Quinta politica. s. simpłr dicta subditoruʒz ꝑ quā bene se habẽt ad conseruationẽ police bene or dinate de q̇bus. vj. Ethicorum ⁊. iij. Po liticorum.
¶ Que opponunt̃ prudẽtie. Rñ. in pru
3
*dẽtia q̃ q̇dẽ pōt dici peccatũ generale ꝑ participationẽ intum. s. in quolibet pctō est defectꝰ in aliquo actu rationis dirigentis. ⁊ ideo ẜm pctā circa que est tale peccatum erit habet etiam impru dẽtia sub se spẽs. s. precipitatio qua ali quis per impetum passtōis. vel volũtatis fertur ad aliquid agendum ꝑtransitis medijs per que opʒz ordinate descẽ dere recta consiliādo. Que media sunt memoria preteritorum. Jntelligentia presentium. Solertia in considerando futuros euẽtus. Rō cōferens vnum cuʒz alio. Et docilitas per quaʒz quis acquie scit aliorum sententijs. Habent etiam temeritatem que est contemptus regu le dirigentis vnde temere dicuntur illa fieri que ratione non reguntur ex contemptu regule dirigentis. Habet ⁊ inconsiderationem quem certe iudicā do deficit. Est ⁊ inconstantia que deficit in precipiendo. Est ⁊ negligentia q̃ est per defectum voluntacis. ⁊ est proprie in actus interioris defectu ad quẽ pertinet electio. Est et pigritia ⁊ torpor de quibꝰ. s̃. ⁊ quando p̃dicta sint pecca tum mortale dicas ꝙ solum qñ sunt ↄ̃ aliquod necessariũ ad salutem ꝙ preci|pĩtur vel ꝙ est prohibitum. alias cōiter sunt peccata venialia.
¶ Que sunt vitia q̃ similitudinẽ. habẽt
4
*cũ prudẽtia. Rñ. ꝙ sũt quatuor. Primũ est prudẽtia carnis intũ studiũ rōnis ordinat ad finẽ qui nō est vere bonꝰ et q̇dẽ si sumat̃ ẜm absolutā rōnẽ ita ꝙ in cura carnis aut mũdanoꝝ finis totius vite sit sic est pctm̃ mortale  per hoc auertit̃ homo totaliter a deo. cũ ĩpossibile sit esse plures vltimos fines. et de hac dicit̃ ad Ro. viij. Prudẽtia carnis inimica est deo. Si aũt sumat̃ ẜm rōnẽ ꝑticularis prudẽtie sic ẽ pctm̃ veniale:  sicut affectio ad aliquod delectabile carnis vel mũdi ĩordinata sine auersio ne a deo est pctm̃ veniale sic est studiuʒz ad illā. Siłr dic de prudẽtia seculi. Si vero q̇s curā carnis in finẽ ordinat honestũ puta comestionẽ ad carnis sustẽtationẽ vt deo seruiat sic nō erit prudẽ tia carnis. Similiter nec prudẽtia secu li quādo viitur rebus mundi ad finem honestum. vide de hoc Tho. xxij. q. lix. Secũdũ est astutia. Tertiũ dolꝰ. Quar tũ fraus. ⁊ lʒz hec tria cōueniũt intum q̇s ꝑ vias nō veras ⁊ simulatas vult cō seq̇ aliquẽ finẽ. Tamẽ differunt inter se  ad astutiā ꝑtinet excogitatio hmōi viaꝝ. Ad dolũ ⁊ fraudẽ ꝟo pertinet ꝓprie excusatio oꝑis. sʒz dolus cōsistit in ꝟbis ⁊ factis fraus ꝟo ꝓprie in factis.
Pubes

Pubes

quis dicat̃ habes. s̃. xx. q. ij. §. cũ ergo. ⁊. q. ij. c. fi. qualibet. ⁊ de despō. impu. c. pubes. ibi dicit̃ puberes sunt vocati a pube. i. pudẽtia corꝑis.  hec loca primo lanuginẽ dncũt. ⁊ hodie dic. ꝙ est masculus. xiiij. an. ⁊ femina. xij. vt. s̃. Jmpubes.
Publicum

Publicum

dicitur dupliciter. ẜm Pan. ĩ. c. ex literaruʒz. de temp. or. vide Notoriuʒz. ⁊. s̃. Ocultum. Jtẽ publicũ differ a cōt.  cōe r. q est oĩbus animātibꝰ etiā brutis cōe. sʒz publicũ r q est in vsu hoim tm̃. vnde pu blicũ. quasi populicum.
Pudicus

Pudicus

debet esse sacerdos: vt ver bis: moribus pudorẽ indefinenter exhibeat. xliij. di. §. j.
Pudicitia

Pudicitia

est animi virtus qua q̇s verecundatur de actibus de quibus homines magis verecundantur vt sunt actus venerei scm Aug. de ciuita dei comitẽ  habet fortitudinem vt potius quelibet mala tol leret  malo consentire decernat. xxxij. q. v. ita ne.
Punitio

Punitio

nō debet esse sine causa lʒz aliquādo sine culpa de re. iu. sine culpa. li. vj. de quo vide. s̃. Correctio ⁊ pena. et vbi debet puniri. vide. s̃. Pena. §. xxiiij. cum sequenti.
Purgatio

Purgatio

q̃druplex. alia spũał. s. a peccatis. ⁊ hec fit per ba ptismũ. ⁊ pnĩam de conse. dist. iiij. non potest. Et per sacramentorum receptio nem de conse. dist. ij. cum omne. Et per fidei feruorem. xv. q. vlt. c. vlti. de coha. cle. ⁊ mu. c. vestra. ⁊ per quelibet opera pietatis. xxij. q. ij. si quelibet. Alia dicit̃ ignis purgatorij. de qua. j. purgatoriũ. Alia dicitur vulgaris que a vulgo ẽ in uenta ⁊ hec fit cum ferro candẽte aqua feruenti. Aut cũ duello ⁊ si euaserit ille sus fit ĩmunis ⁊ hoc ꝓhibet̃ sub pena mortalis peccati. ij. q. v. mẽnā. ⁊. c. cōsu luisti ⁊ de pur. vul. per totum.  est ↄtra id deutronomij. vj. Nō tentabis dñm. Alia dicit̃ canonica a iure canoni. inuẽ ta. ⁊ hec fit per iuramẽti p̃stationem co ram suo iudice. ⁊ illis apud quos infamatꝰ est sic iurādo suꝑ euāgelia ꝙ tale crimen non commisit super quo est infamatus nec ad id opera dedit ⁊ huius modi. ⁊ debet habere tot cōpurgatores quot indicenti purgationem canonicā videbitur attenta enormitate criminis qui sint bone opinionis. ⁊ non sit verisimile eos periurare. ⁊ qui eius conuerfa tioneʒz sciant ⁊ sint eiusdẽ ordinis si est possibile qui simul iurẽt ꝙ credunt euʒz verum iurasse vel ꝙ bonũ exhibuit iuramentum hec probātur de purgatiōe canonica per totum.
¶ Quādo debet induci canonica pur
1
*gatio. Rñ. ꝙ qñ apud iudicem suum q̇s est infamatus ⁊ infamia publica laborat ⁊ apud graues ⁊ bonos viros et nō | sit orta ab inimicis tũc iudex dʒz p̃figere terminũ vt si q̇s vult accusare cōpareat. ⁊ si accusator apparet audiat̃ canonice. Si vero non apparet ⁊ infamia mala crebrescit tũc ꝓcedat iudex ad in quisitionem ⁊ si nullus apparet etiam denũciator nec conuincit̃ tunc cōpellat eũ ad purgationem canonicā. hec not. Jo. ij. q. v. p̃sbyter. ⁊ per totum. ⁊ de pur ga. cano. per totum per doc.
¶ Sed nunq̇d iudex ex sola suspitione
2
*poterit purgationẽ canonicā indicere. Rñ. ꝙ si infamia nō laborat. vt dixi non poterit. nisi forte fuerit accusatus. ij. q. v. §. ecce qualiter. Vñ not. ꝙ verisimilis suspitio sufficit ad indicẽdā purgationẽ p̃dictā lʒz nō fit ĩfamatꝰ sʒz temeraria suspitio repellit̃ extra. e. ca. si q̇s de gra du. ij. q. j. c. j. Violẽtia aũt sufficit ad sen tẽtiā. xxiij. q. j. dixit. no. Archi. ij. q. v. om nibus. Jnno. Hosti. in. d. c. si q̇s de gradu. Limita hoc vt. §. Presumptio ṗmo verum in leuibus.
¶ Vtrũ ad dictũ vniꝰ mulieris sit indi
3
*cẽda. Rñ. ꝙ sic si infamia ex hoc apud graues resultat. c. significasti. de adul.
¶ Que pena deficiẽtis in purgatione.
4
*Rñ. ꝙ si accuset̃ ⁊ iudicat̃ sibi purgatio si deficit puniet̃ ac si fuisset cōuictus de simo. c. de hoc si vero per modũ inquisi tionis agatur aut denũciationis pena erit arbitraria. Vt no. Gof. Hosti. ⁊ Pa. in. c. accedẽs. de accu. Similiter dic ꝙ si nō precessit aliquis modus agẽdi ne ꝑ accusationẽ inquisitionem aut denũciationem sed solum ꝓpter infamiam iudex inducit purgationẽ tũc similiter si deficit punit̃ extraordinarie. ⁊ est casus. c. significasti. de adul. Et sic eũ intellige ⁊ aduerte  dicit Jnno. ꝙ cũ iudex hoc casu procedat ex presumptiōe ꝙ dʒz multũ temperare sententiā. vt no. in. c. afferte. de presump.
Purgatorium

Purgatorium

est pena grauissima minor tamẽ  infernalis. vt patet. xxv. d. c. qualis. de pe. di. vij. c. fi.
¶ Qui sunt q̇ purgant̃. Rñ. ꝙ illi q̇ mo
1
*riunt̃ in charitate q̇ tñ nō satisfecerunt pro eorum peccatis. in hac vita. xxv. d. c. qualis. ⁊. c. seq.
¶ Quō iuuant̃ aĩe defunctoruʒz. vide. j.
2
*suffragia per totum.
Purificatio

Purificatio

post partum mulierũ nō est necessaria. vnde si voluerint intrare ecclesiam vt gra tias agāt non peccant. Si tamẽ ex vene ratione aliquādiu voluerint abstinere deuotio earũ nō est prohibenda de pur gatio. post par. c. vnico.
Pusillanimitas

Pusillanimitas

opponit̃ magna nimitati per defectũ:  deficit pusillanimis a ꝓportio ne sue potentie dũ recusat in illud tendere quod est cōmensuratum sue potentie ⁊ sic est peccatũ ⁊ tale qualis est obligatio ad illud in q tẽdere recusat. siue sit preceptũ siue sit prohibitio. Secꝰ si sit circa cōsilia vt intrandi religioneʒz audiendi confessiones vel predicandi. quibꝰ ex officio nō incũbit de necessita te  sic est pctm̃ veniale. hec ex Tho. xxij. q. cxxxiij. ⁊ est filia accidie.
Loading...