Lemma
RAucor

RAucor

est displicẽtia contra aliquẽ ꝑꝑ quaʒz desiderat vel querit quis ma luʒz alteri ⁊ est filia accidie qñ ꝓcedit ↄtra aliqnẽ eo ꝙ ĩducit eũ ad bñ oꝑandũ aliqñ filia ire. ⁊ est pctm̃ mortale si malũ ꝙ alteri q̃rit vel optat est quid alicuius importantie et cũ deliberatione voluntatis. vt elitio a Tho. xxij. q. xxxv. limita tamẽ vt supra odium.

De notatis in hoc §. ꝙ rancor sit re mittẽdus lʒz nō iniuria no. Bar. in. l. si ti bi. j. in. vlt. q. ff. de pac. censetur tamen rancor remitti non pena per euʒz qui in cōfusione sacramenti remittit iniuriā. Barto. in. l. si tibi. §. quidam. in vlti. q. ⁊ ibi omnino Bal. ⁊ Pau. de ca. ⁊ Alexā. col. j. verā extra glo querit. ff. de pactis. vide Bar. in. l. nō solũ. §. j. ⁊ ibi ꝑ Alex. ⁊ Bal. sing. ꝟsi. quero. in. xlvj. ff. de iniu.
Ratio

Ratio

habet triplicẽ gradũ in boĩe ẜm philo. j. ethicosum. ¶ Primus est ante cōpletũ septẽniũ. vbi non intelligit nec per se nec ab alio caꝑe po test ⁊ ideo illo tẽpore nulli contractui est aptus. Secundus gradus est cũ ab alijs capere potest licet imperfecte sed ipse per se non sufficit ad intelligendũ ⁊ istud est in fine primi septẽnij regula riter ⁊ tũc potest promittere aliqua ad que natura inclinat non tamen cũ obli gatione perpetua. ¶ Tertius est quan do ab alio caꝑe pōt ⁊ ꝑ seipsumconside rare ⁊ istud est in anno pubertatis. ⁊ tũc potest se obligare quo ad ꝑsonam. s. ad votũ religiōis matrimoniũ ⁊ hmōi: sed quo ad exteriora nō nisi in fi. xxv. anno. Ratio finalis est anima legis vide lex .§. iiij. et quomodo cognoscatur qñ ratio est finalis vel impulsiua. vide supra Causa.
Ratiocinia

Ratiocinia

sunt redditiōes rationum ad quas quis obli gatur ex administratione reipublice vł priuate. Nam sunt quedam ratiocinia publica quibus obligantur officiales curie ex administratione aliquarum ad rempublicā pertinentium. vt. C. de epi. ⁊ cle. l. officiclales. Quedam dicuntur priuata quibus obligantur homines ex administratōe rerũ priuataꝝ vt tutores curatores actores ꝓcuratores executores extra de obl. ad rō. c. vno.
¶ Vtꝝ obligatꝰ ad rōcinia possit ordinari. Rñ. ꝙ post dimissionẽ administrationis si est obligatus reipublice ex ad ministratōe pmoueri fi pōt ali reddita rōcinia. c. p̃terea. l. di. secus si esset obligatus ex mutuo vel alia causa. l. rescripto. ff. de mu. ⁊ ho. C. de epi. ⁊ cle. l. quis quis emẽsis. si ꝟo est obligatꝰ ꝑsone ṗuate tũc si tenet̃ de dolo ⁊ fraude ⁊ ↄstat repellit̃. Si ꝟo cōstare nō pōt vel tenet̃ ex alia culpa sic pōt promoueri. in officio aũt administratiōis exñs an possit promoueri. Mihi placet opi. Jnn. in. d. ca. vnicovbi dicit ꝙ si quis gerat tutelā vel curam legitimam vel necessariam a legibus sibi impositā. vel etiā suscipiat | legibus sibi impositā. vel etiā suscipiat aut miserabiliũ personarũ aut eccłie ꝓcuratiōes seu administratiōes ⁊ maxime cũ lnĩa episcopi ꝙ nō impeditur ordinari cũ possit talia suscipere etiā ordi natus alias autem prohibetur. lj. di. per totum. ⁊. d. l. officiales.
¶ Sʒz nunquid magister scolarium vel
2
*alius famulus qui iurauit ꝑ annũ seritire poterit religionẽ intrare. Rñ. ꝙ sic ẜm Hug. liij. d. c. legā. lʒz dicat ꝙ nemini ↄsuleret. Host. d. ꝙ tutius est implere ꝙ iurauit nisi obtineat lnĩam quā si non vult dare poterit intrare auctoritate. c. ꝑuenit el. ij. de iureiu. Addo ꝙ etiā lice ret quādo immineret sibi periculũ mor talis peccati.
¶ Vtrũ obligatus causa pignoris pos
3
*sit ꝓmoueri. Rñ. ẜm Host. ꝙ nō ante red ditam rationem. ar. c. significante. et. c. cum contra. de pigno.
¶ Vtrum filius vsurarij possit promo
4
*ueri. Rñ. ẜm Host. ꝙ nō si succedat. nisi clamores patris emẽdet vel hereditatẽ repudiet. c. tua nos de vsu.
Raptor

Raptor

proprie r q̇ rapit res ĩmo biles. Predo vero res mobiles. vnde rapina r in rebus immobili bus. Depredatio vero in mobilibus. et te mouẽtibꝰ. vt aĩalibus⁊ hmōi ẜm Jo. an. quẽ sequitur Pan. in. c. j. de rapto.  uisvt plurimũ equiuoce sumantur ⁊ fit rapina cũ quis publice ⁊ violẽter rapit vt in. c. penale xiiij. q. v.  hoc vide insti. de vi bo. rap. post prin. ⁊ est grauiꝰ pecca tum  furtum. vt in. d. c. penale.
¶ Vtruʒz raptores largo mō pro quibus
1
*cun publice⁊ violẽter res alienas de predantibus tā mobiles  immobiles possint recipi ad ↄfessionẽ nisi restituāt rapta vel que cōbusserũt destruxerunt depopulauerũt aut alio modo dānificauerũt ꝓximũ sicut tenent̃. l. duabus. §. si quis iurauerit. ff. de iureiu. ⁊. l. cũ te cuʒz solũ. C. q me. cā. Rñ. tex. ĩ. c. suꝑ eo. de ra pto. sic ꝙ q̇cũ surrexerit ĩ rapinā siue ecclesiarũ violationẽ ⁊ manifeste fuerit dep̃hensus nisi prius ablata restituat si poterit vel emẽdādi plenā securitatẽ fe cerit pnĩe bñficiũ ei penitꝰ deneget̃. Si vero vs ad obitũ in ↄtumacia sua du rauerit. ⁊ in extremis positꝰ remedium pnĩe postulauerit humiliter si emenda tionẽ vel emẽdandi securitatẽ p̃stiterit ei pnĩa⁊ ecclesiastica sepultura ↄcedat̃. Qui aũt in sanitate obstinata mẽte non emẽdauerit ⁊ in morte securitatẽ p̃stare non poterit. si de pctō contritus fuerit viaticũ nō deneget̃ ⁊ sic nec ↄfessio ⁊ ab solutio. sed tamẽ nullus clericoꝝ sepul ture eius intersit. nec eius elemosinam p̃sumat accipere lʒz sit sepeliendꝰ ĩ cimiterio Et q̇cũ clericꝰ vel presbiter cōtra fecerit dʒz opponi ab ordine irreꝑabilit̃ s. sine dispẽsatiōe ⁊ beneficio carere eccle siastico. hec in. d. c. super eo. Si vero nō suut manifesti poterũt recipi ad confes sionẽ sicut alij peccatores ẜm abbatẽ in d. c. suꝑ eo. ⁊ etiā lʒz essẽt manifesti si tñ moniti nun fuerũt ẜm Ho ĩ. d. ca. suꝑ eo dũmō sint dispositi restituẽ. vt tenẽt̃. ¶ Quid de raptoribus depredantibus
2
*romipetas. Vide. s̃. excommunicatio. v. casu. xxix.
¶ Vtꝝ raptor virginis sit puniẽdus pe
3
*na. l. vnice. C. de ra. ꝟ. Rñ. pa. ĩ. c. cũ cau sa de rapto. ꝙ si precessit tractatꝰ determinatus de matrimonio ⁊ ob hanc cau sam adducit non cōmittit̃ pena de iure canonico cui stamus in hoc. Si vero p̃dictus tractatus nō p̃cessit etiā si puel la fuit volũtaria cōmittit̃ pena. xxvij. q. vltima lex illa. ar. xxvj. q. j. §. ex hac in fi. ⁊ obligat̃ ad restitutionẽ nō solum sub tracti lʒz etiā lucri q hab uisset. ille sub cuius potestate erat ẜm dñm Jo. de pla tea. Jnstitu. de actio. que ex delic. nascũ tur. §. Jnterdum.
Rapina

Rapina

sit primo in naufragijs.
¶ Secundo in pedagijs.
¶ Tertio inquilinis talijs ⁊ similibus. ¶ Quarto in bello. ¶ Quinto in extorsionibus officialium plus debito.

De notatis in hoc §. ⁊ ꝙ rapina est plusquam furtum ⁊ furto improbior not. in lege si cum. §. qui vim. ff. quod metus causa. Barto. in lege prima. ff. de effrac. ⁊ tenet̃ raptor in rapina depre | hensus actiōe furti manifesti. Bar. no. in. l. si vendidero. §. raptor. ⁊ in. c. si quis ex domo. ff. de fur. ⁊ nō fit sine violẽtia l. quo nau fragium. in fi. ff. de incẽ. rui. ⁊ naufra. ⁊ Alexā. in. l. iij §. quod pretor. ff. ne quis eum qui.
¶ Vtrum dñs agri vel territorij teneat̃ de rapina in eo facto. Rñ. pa. ĩ. c. lʒz de re stitu. spo. ꝙ si fuit sciens ⁊ p̃otuit ꝓhibe re ⁊ nō prohibuit sic tenet̃. l. j. C. de fal. mo. Secus si nō potuit prohiberell. j. §. is aũt. ff. si fa. fur. fe. di Et idẽ dic. de vil la ⁊ castro. ⁊ hec est cōis opi. ẜm Bar. in l. ne q̇d. ff.  incẽ. rui. ⁊ nau. Ciuiliter tñ tenetur non criminaliter ẜm predictos. ¶ Sed nunquid stabitur iuramẽto su
2
*per quātitate rerũ amissaꝝ robato. Rñ. cōiter tenent oẽs le giste in. l. si qñ. C. vñ vi. ⁊ Pa. ĩ. ca. suꝑ eo de his que vi. ꝙ vbi q̇s ↄuenit̃ ex dolo alteriꝰ nō admittitur probatio ꝑ iuramẽtũm in litem. Sʒz qñ conuenit̃. de dolo suo sic credet̃ iur amẽ to allegantis damnũ. ꝓpterea dicit Jn no. in. d. c. suꝑ eo ꝙ dic. c. habebit locũ in qualibet vi compulsiua ablatina expul siua turbatiua ⁊ inquietatiua. Ex quo infertur ꝙ si probo furtũ vel rapinā cō tra raptorẽ stabit̃ iuramento meo de  titare rapta. Et not. ꝙ furtũ vel rapina ꝓbat̃ ꝑ socios familiares ⁊ huiusmodi.
Ratihabitio

Ratihabitio

vide. s̃. consensus. §. iiij.
Reconciliatio

Reconciliatio

ecclesie. vide Consecratio.
Recompensatio

Recompensatio

vide. Compensa tio.
Recusari

Recusari

pōt iudex delegatꝰ ex mul tis casi. vt no. Pan. in ca. accedens. vt nō lite nō conte.
¶ Primo quia consanguineus aduersarij. ¶ Secundo quia commensalis ip sius.
¶ Tertio quia oriundus de eius terra idem de districtu. ¶ Quarto quādo nō potest haberi accessus ad iudicem nisi per terram inimicorum. ¶ Quinto qñ loquitur in aure ⁊ familiariter cum ad uersario. ¶ Sexto quando in alia causa litigabat cũ eo. Jstud no. Pan. c. j. de iudi. ¶ Septimo qñ est imꝑitus ⁊ habet assessorem suspectũibidẽ Pau.
¶ Vtꝝ protestatio de nō acceptādo eũ
1
*tollatur ꝑ ↄtrariũ factuʒz. Rñ. Pau. in. c. vnico de litis cōtes. ꝙ nō nisi factum cō trarium sollat protestationẽ ꝓpter intellectum aliũ intermediatũ. verbi gra tia. Jnterrogatur an vera sunt que cōtinentur in libello. Rñ. reus. Rẽspōdebo cum protestationem ꝙ non intẽsto cōte stari litem ꝑ hanc rñ. ⁊ sic respondet nō contestatur ꝑ istud factũ contrariũ. secꝰ si his dictis diceret iudex non admitto hāc protestationẽ ⁊ postea ipse reꝰ rũderet sine ꝓtestationẽ repetita ad libel lum tale factũ contrariũ tolleret protestationẽ. lis esset contest. Secus si iterũ repeteret ⁊ ego protestor nolle contesta ri litem quia nihil mediũ interuenit. et pro hoc fa. cle. vnica. de dolo. ⁊ q dicit̃ de constit. c. cũ. M. ⁊. l. vbi repugnātia. ff. de re. iu. ⁊ in. c. sollicitudinem de ape. vel dic ẜm Bar. ĩ. l. vnica. C. de lit. conte sta. ꝙ qñ protestatio respicit vnum ⁊ fa ctum aliud. Nam in litis contest. oritur quasi contractꝰ. Protestatio vero ordĩa tus ad tollẽdum istũ quasi cōtra. nō au tem responsionẽ ⁊ sic sunt diuersa. ⁊ tũc per factum ↄ̃nũ non tollit̃. Sed quando concernũt vnum protestatio. ⁊ fctm̃ vt puta quia respōdet. ⁊ protestatur ꝙ animo nō eundi. tunc tollit̃ talis ꝓtesta tio per contrarium factum. quia concer nit idem factum. Vel dic ẜm pa. in. d. c. cum. M. ꝙ qñ protestatio sit in depẽdẽtibus a mera voluntate protestātis valet protestatio. vt si dicat nolle aliud dicere contra fidem ⁊ postmodũ dicit ꝓte statio defendit eum. xxiiij. q. j. hec est fides. Si vero depẽdet a volũtate ꝓtestā tis ⁊ alterius si aliter consentit valet. c. cumana. ⁊ ꝙ ibi no. de ele. ⁊. c. fi. de ↄdi. appo. Si vero nō consentit nec est iusta causa protestandi nō valet. Secꝰ si subesset. iusta causa: puta metꝰ vel vis. pu ta vis contraham alias interficies me ꝓtestor ꝙ quicquid dicat facio animo non contrahendi ⁊ valet. xxxj. q. ij. lotharius. Similiter quando iudex delegatꝰ | nō cōsentit recusationi. ⁊ si nō cōpareo excōscabit de facto cōpareo cũ ꝓtestatione de nō cōsentiendo in ipsum valet nec cōparitio preiudicat. aduerte tñ ꝙ ꝓtesta io dʒz precedere actuʒz suꝑ quo fit vt. fi. de concub. l. in concubinatu.
Regularis

Regularis

r q̇ ad viuẽdum regulariter est astrictus. siue sit monachus siue canonicꝰ regularis de stat. mo. c. ꝙ dei timoreʒz. siue sit cleri cus siue sit laicus. licet laicus non possit recipi in canonicum. vt in. c. ij. de institu. tñ pōt recipi in ↄuersum de elec. c. cũ ex eo. li. vj.
Religiosus

Religiosus

dicitur tripliciter.
¶ Primo largissime. ⁊ sic est quilibet christianus. vnde in ca. pro humani. de homi. lib. vj. dicit̃ christiana religio. ¶ Secũdo large. ⁊ sic cōprehendit omnes clericos seculares. et omnem christianũ honeste viuentem nam in eo ꝙ deo impẽdit debitam religionem potest dici religiosus. sic seq̇tur. j. q. j. c. nullus el. ij. ⁊. xxxiij. q. v. quod deo. ar. de voto ex multa. vbi de hoc.
¶ Tertio accipit̃ ꝓprie ⁊ sic religiosus est qui professionem fecit alicui de reli giōibꝰ approbatis ꝑ sedẽ apostolicam de voto. c. ꝙ votũ. §. pñti li. vj. ⁊ talis ꝓprie dicitur religiosus ⁊ religiones approbate sunt quatuor. Prĩa Basilij. Se cũda bñdicti. Tertia Augustini. Quar ta beati Francisci vt not. Laudu. ĩ cle. quia regulares de supplen. neg. prela. Sub istis militāt oẽs proprie religiosi. Exceptis cartusiẽsibꝰ q̇ hñt suastatuta. ¶ Vtrum dispositio odiosa cōcepta er
1
*ga regulares seu religiosos extendatur ad fratres de tertio ordine beati Francisci ⁊ huiusmodi. Rñ. Pan. ĩ rub. de re. ꝙ non quia tales proprie non dicuntur religiosi vnde potius eorum regula est quidam modus beneviuẽdi licet sit ap probatus per Papam ⁊ ideo solum cōprehendet illos qui tria vota substātia lia promisserunt in religiōe approbata ẜm Joan. and. in glo. j. ⁊. ij. cle. j. de decimis. ⁊ hoc verum nisi addatur nisipu ta quicun religiosi. Nam tunc etiam comprehenderentur hospitalarij ierosolymitani qui nō possunt contrahere matrimonium ⁊ promittunt obĩam superiori. ⁊ nō pñt retroducere ab illo statu nō tñ cōprehenderent̃ alij hospitalarij qui vtuntur matrimonio licet portẽt certum habitũ  nō sunt religiosi. nec stricto nec largo mōt in fauorabilibꝰ ꝟo bene comprehendũtur prefati fratres quia largo modo vidẽtur sub regula ra tione promissionis facte superiori eorum.
¶ Quid de inuenientibꝰ nouũ ordinẽ.
2
*Rñ. ꝙ nō sunt religiosi nisi a papa exp̃s se approbentur.  cũ sit ꝓ hibitũ nouũ ordinẽ vel religionẽ inuenire. vt in ca. religionũ de reli. domi. li. vj. Jdeo nō re ligiosi sed potius irreligiosi sunt cẽsen di tales ⁊ hodie excommunicati ipso fa cto per extrauagantem Joā. xij. que in cipit. Sancta romana. Recitat pan. ĩ. c. fi. de relig. domi.
¶ Religio beghinarum reprobatur et omnes eam sectantes sunt excommuni cati ipso facto ac religiosi dantes eis auxlium consiliuʒz vel fauorem in prefa to beghinatu in clemẽ. prima de religi. domi. ⁊ not. quod sorores tertij ordinis sācti Fracisci non sunt ille beghine vt notat glos. ibidem. cum habeant regulam approbatam a sede apostolica. et multo minus sorores sācte Clare.
¶ Quis potest effici religiosus. Rñ. ꝙ q̇
4
*libet qui non habet aliquam de infrascriptis. viij. conditionibus. quarũ prima est etas immatura de quo dic vt. s̃. nouitius. §. j.
¶ Sca seruilis ↄditio. Seruus quip
5
*pe sine consensu domini non potest intrare religionẽ. ar. xliiij. d. c. nullus opi scoporum. Prescribitur eamen triennio a religione que hoc ignorat si dominꝰ scit ⁊ non repetit. xvj. questio. ij. si quis incognitus. Jste tamen si repetatur a domino religiosus erit secundum Hugo. ibidem. arg. xxvij. q. j. de viduis. et religioni tenebitur tum in ipso est ⁊ | si manumitteret̃ nō posset ↄ̃here. Nec ob. c. q̇dā de cōuer. cōm.  ille q̇ habet vxorẽ nō pōt obseruare castitatẽ ea ĩuita ⁊ sic religiosus esse nō pōt. sʒz seruus sic.  nō requirit̃ corpꝰ liberũ vt sit monachus cuʒz in domo ꝓpria quis possit esse religiosus. d. c. de viduis.
¶ Tertia debitoꝝ obligatio qui em̃ dʒz
6
*aliquid alteri nō possit illud licite p̃ter mittere vt religionẽ ingrediat̃. liij. di. c. generalis. Si tñ debitũ pecunie vel talis debitor nō hʒz vñ satisfaciat. tũc faciat q pōt scʒz cedat bonis suis credito ri ⁊ sufficit ꝓpter pecuniā em̃ nō obligat̃ ꝑsona liberi hoĩs. sʒz tm̃ ad recōpẽsaʒz. Vñ lʒz ei rebꝰ suis exhibitis religio nẽ ĩgredi nec tenet̃ in seculo remanere vt ꝓcuret vñ soluat debitũ. si mō ex ʒzelo dei ⁊ feruore charitatis hoc facit:  spi ritussancti autoritate hoc facit cui nomo pāt resistere. xix. q. ij. due de regula. lʒz. Si tñ monasteriũ q ingredit̃ aliq̇d acquireret ꝑ successionẽ hereditariam vel ꝑ donationẽ aut legatũ rōne ipsius solũ fic tenet̃ satisfacere tũ se illud ex tẽdit q habuit eius occasione solũmodo. ar. c. si qua mulier. xix. q. iij.
¶ Vtrũ talis tenet̃ in religione labora
7
*re vt creditoribus soluat. Rñ. q̇dā tenẽt ꝙ sic. Sed ↄ̃riũ credo cũ ex toto sit religioni subiectus ita ꝙ nō est momentũ in quoa p̃lato nō possit occupari ⁊ non hʒz velle nec nolle. c. religiosus. de elec. lib. vj. Jtẽ si stetisset in seculo ⁊ cessisset. bonis non teneret̃ laborare vt satisface ret scm Pet. de pał. ĩ. iiij. di. xxxviij. Er go cũ ex ꝓfessione cedat bonis pʒz ꝙ nō tenet̃ laborare vt satisfaciat posset tñ p̃ latus cũ consensu monasterij hoc et cōcedere alias non.
¶ Quid si talis etiā cũ iuramẽto ad ta
8
*le debitum erat astrictus. Rñ. itẽ ꝑ omnia dicendum. arg. c. lʒz. de regu.
¶ Quid si ꝓmisisset talis oꝑari mani
9
*bus vt satisfaceret. Rñ. ẜm Petr. de pal. vbi. s̃. ꝙ hoc non obstante poterit religioneʒz intrare. sed si bona sua sufficiũt satisfaciat ei ad interesse. ⁊ sic dic de eo qui accipit vxorem que patit̃ aliquod interesse ex hoc ꝙ debet ei satisfacere si habet aliqua secundum eundem Pet. ¶ Quarta rōcinoꝝ detentio. Vnde ob
10
*ligatus ad rōcinia intrare nō pōt. liiij. di. c. legẽ. Et hoc verũ in obligatis perpetuo. Jn alijs aũt secꝰ lʒz honestũ sit ꝙ prius se expediant. Ex quo pʒz ẜm Gof. ꝙ potestas qui iurauit regimen ciuitatis ꝑ annũ. magister scholariũ q̇ simili ter iurauit legere per annũ ⁊ hmōi pos sunt intrare religionem autoritate. ca. peruenit. el. ij. de iureiu. vide. s̃. ratiocinia. de hoc §. j. ⁊. ij.
¶ Quinta ẽ pr̃na subuẽtio. Et vt scias
11
*si potest filius intrare religionẽ dimisso pr̃e cui tenet̃ subuenire. Exo. xx. not. ẜm Alex. in. iij. ꝑte sum. ꝙ si parẽtibus nr̃is obsequia nr̃a necessaria sũt ita ꝙ sine ipsis substẽtari nō pñt tũc nō lʒz religionẽ intrare. si mō talia obsequia nō inducũt nos ad aliq̇d agendũ q sit cō tra deũ. ⁊ sic cōtrariũ cōsulẽtes pharisei increpant̃ a dño Mat. xv. ⁊ sic secundũ doc. intellige illud. c. si q̇. xxx. di. Si vero eis non pōt seruire vel debita obsequia exhibere sine ꝓprie salutis dispẽdio: tũc necessitudini generis diuine religiōis pietas antefert̃ vt dicit Amb. suꝑ Luc. ⁊ sic poterit intrare ipsis dimissis. ⁊ sic loquit̃ Hier. in epła ad eliodoꝝ ꝙ soluʒz genus pietatis est in hac ꝑte esse crudelẽ. ⁊ saluator Luc. xiiij. si q̇s venit ad me ⁊ odit. Si aũt nō sunt in tali necessitate. sic filius ipsis etiā inuitis pōt intrare. etiā si cũ eis possit sine dispẽdio pro prie salutis ꝑmanere. ꝓbat̃ ĩ. c. j. ⁊. ij. xx. q. ij. Addit tñ Tho. ĩ. iij. quoł. q. vj. ꝙ nō solum ꝓ indigẽtia maxima. sʒz etiaʒz pro mediocri peremptũ puta  posset viue re sed tamẽ cũ notabili iactura ⁊ detrimento sui status ⁊ cōditionis sue puta  oportebit eũ mẽdicare vel alijs serui re cũ maxima indecẽtia sui statꝰ dimittendus est ingressu religiōis. etiā si ex voto haberet⁊ placet qñ pōt sine pericu lo salutis hoc facere.
¶ Sexta est dignitatis astrictio vt sunt
11
*ep̃i ⁊ alij superiores qui sine licẽtia pape nō pñt intrare. c. lʒz. de regu. Jnferio|res ꝟo ep̃is pñt etiā inuitis suis ep̃is. vt. xix. q. ij. due. sicut sũt decani p̃positi archidiaconi. archipresbyteri. curati. ⁊ oẽs alij inferiores ep̃is. bñficiũ tñ eorũ alteri nō dʒz cōferri nisi exp̃sse vel tacite ꝓfessi fuerint vel apꝑuit ꝙ absolute vo luerint vitā mutare. c. beneficiuʒz. de re gu. lib. vj. debent tñ petere lnĩam uis non obtineantur. vt in. d. c. licet.
¶ Sed cuiꝰ erũt fructꝰ bñficij ante ꝓfes
13
*sionẽ. Rñ. ꝙ dʒz assignari debita portio ipsoꝝ fructuũ alicui q̇ seruiat ꝓ ip̃o. vt ĩ. d. c. beneficiũ. reliquũ ꝟo erit ipsiꝰ vt nō sit onerosus monasterio q intrauit tꝑe ꝓbationis. xj. q. vj. de lapsis  nec ꝓprie est religiosus vt pʒz in. c. religioso de sen. exc. lib. vj. ergo iure suo nō debet defraudari vt. xvij. q. ij. consaldus. not. Tanc. Bar. brix. ⁊ interim remanet canonicus curatus vel decanꝰ sicut priꝰ erat nec beneficium vacat.
¶ Septima mr̃imonij obligatio. s. post
14
*cōsumationẽ. nam tũc nō pōt religionẽ intrare nisi ẜm ꝙ dico mr̃imoniuʒz. iiij. intellige etiaʒz si copula est habita post ↄ̃ctum mr̃imonium vel sponsalia. Sed nō si ante.  sic nō impediret nec matri moniũ diceret̃ ↄsumatũ. ar. c. veniens. de spō. vbi pʒz ꝙ copula p̃cedẽs sponsalia non facit matrimoniũ. facit. c. veruʒz ⁊. c. ex publico ex parte de cōuer. cōiu. q̇ requirũt cōsumationẽ ⁊ est illud q sequitur nō q antecedit.
¶ Sed q̇d de illo q̇ iurauit aliquam du
15
*cere in vxorẽ. nũquid poterit ĩtrare. Rñ. ꝙ sic autoritate. c. ꝑuenit. el. ij. de iureiu rā. ⁊. c. commissum. de spon. in quo r tu tius est ⁊ c. Jntellige quo ad opi. ne de facto dicatur cōtra iuramentum fecisse non quo ad veritatem ẜm Rica. in. iiij. dic etiam. vt. s̃. §. ix.
¶ Octaua coactiōis ĩpositio nam opʒz
16
*vt sit voluntariꝰ ałr nō tenet ingressus vt de regu. c. j. xx. q. iij. pñs. Jn religiōe aũt minoꝝ vltra p̃dicta. viij. requirunt̃ alia. v. s. ꝙ sit corpore sanꝰ. legitĩe natꝰ: nulla vulgari infamia notatꝰ: aĩo prōptus. cōpetẽter lr̃atus: vel ad honestos labores aptus. attñ si quis reciperet̃ de ficiens in aliquo istorum teneret receptio nisi sit. j. ij. iij. iiij. v. vij. vel. viij. q̃ ali quādo reddũt receptionem nullam. vt patet per predicta.
¶ Quō debet quis intrare aut qua intẽ
17
*tione. Rñ. vt moriatur mũdo ⁊ seruiat xp̃o. xij. q. j. c. ij.
¶ Vtrũ quilibet debeat reputare votũ
18
*religiōis ꝓportionatũ sue infirmitati. Rñ. ẜm Ric. in. iiij. di. xxxviij. ar. vj. q. j. ꝙ sic nisi per etiam coniecturam seu ex perientiam sibi constaret de contrario propter enim custodiam que magis ad hibet̃ religiosis  secularibus. Et pro pter bona exempla que vident ibi frequentius. Et ꝓpter bona verba que fre quẽtiꝰ audiũt. ex ꝓpter maiores consolationes quas diuina benignitas ob fauorem religionis et sancta societate infundit eis efficitur eiꝰ obseruātia pro portionata in ipsa existenti que propor tionata esset remanẽti in seculo.
¶ Vtrũ q̇s possit ꝓfiteri in aliqua reli
19
*gione ita ꝙ liceat sibi retinere sua. Rñ. Pa. in. c. insinuante. qui cle. vel vo. ꝙ si q̇s simpłr vouit cum tali cōditione. videt̃ in dubio ꝙ sibi reseruauerit illa bo na vt obediẽtiarius monasterij.  verba apposita in ↄ̃ctu debẽt intelligi ẜm naturā ↄ̃ctꝰ vt in. l. si vno. ff. loca. etiam ĩproprietatis ꝟbis vt ibidẽ. in ṗn. et in d. c. ĩsinuāte ẜʒz vnũ intellectũ vt res po tiꝰ valeat  pereat. l. quoties. ff. de ver. obli. ⁊. c. abbate de ꝟ. si. ⁊ sic erit religio sus ⁊ p̃fata bōa habebit ad vsũ ꝓ neces sitate sua. Jdẽ dic si ꝓfitet̃vt ĩ domo sua cũ oĩbus bonis suis moret̃ vt no. Ber. Jnn. ⁊ Host. ĩ. d. c. insinuāte.  hoc nō ẽ ↄ̃ substātiam monachatus. vt quis in certo loco moret̃. aut  certis redditibꝰ viuat cũ hoc possit suꝑior cōcedere. c. cũ ĩter. R. de elec. ⁊ si postea suꝑior velit eũ ammouere poterit lʒz nō beat nisi ex iu sta cā. Si ꝟo voluit sibi reseruare vt ꝓpriũ ita ꝙ nō sit locꝰ interpretationi. ⁊ tũc si fiat reseruatio ꝑ viā ↄditiōis reso lutiue vł suspẽsiue sic dicat̃ actꝰ ⁊ nō cō ditio vt ĩ. c. fi. de cōdi. appo. ⁊ sic nō erit religiosꝰ. Siłr si fiat ꝑ pactũ puta  di|cit aliter nō intẽdo ꝓfiteri nec alio mō  hec verba habent vim cōditionis vt dicit Bar. in aut̃. ingressi. C. de sac. san. ec. Si aũt simpliciter per viā pacti vel modi reseruat sibi ꝓprietatẽ vel facultatẽ cōtrahẽdi matrimonium sic facit transire ꝓfessioneʒz in aliā speciẽ  vbi est pactũ ↄ̃ naturā ↄ̃ctꝰ ⁊ impropriatis aliquatenus verbis pōt trāsire in aliũ ↄ̃ctũ sit ĩterp̃tatio alteriꝰ ↄ̃ctꝰ. vt est tex. no. in. l. vbi ita donat̃. ff. de dona. causa mor. ⁊ in. l. cum manu sata. ff. de contrahẽ. emp. ⁊ sic erit iste nō religiosus proprie. sʒz oblatꝰ monasterio. lʒz nō in totũ. ⁊ sic obligabit̃ ad oĩa p̃ter ad reserua ta. ꝙ si verba nō patiant̃ vt fiat trāsitꝰ ad aliũ ↄ̃ctum tũc pactũ ĩnficit ↄ̃ctum in totum in. l. per seruum. ff. de vsu. ⁊ hab. iuncta glo. in. d. l. cum manu sata. ¶ Vtrum intrās religionẽ ex cā inho
20
*nesta puta vt esset abbas vł meliꝰ gauderet: ⁊ hmōi teneat̃. licet nō cōsequat̃ suā intentiouẽ. Rñ. Pan. in. c. vt clerici. de reg. ꝙ sic  effectꝰ est religiosus hoc nō obstante vt tʒz gl. in. d. c. vt clerici. et facit bonꝰ tex. cum glo. in. c. q interrogasti. xxvij. q. ij. ad materiam.
¶ Quid de illo q̇ dolo ĩductꝰ est ad reli
21
*gionẽ. Rñ. ꝙ nihilominꝰ erit religiosus de cōuer. cōiug. c. ex ꝑte el. ij. ⁊. c. veniẽs et. c. dudum. quod me. cā. cum dilectꝰ et ibi no. Ber. ⁊ Host. ⁊ Jo. xx. q. iiij. c. vsu. ¶ Quid de illo q̇ timore mortis efficit̃
22
*religiosus. Rñ. ꝙ si timor inferatur ab hoĩe sic nō est religiosus q metus cā perlatũ nec obligat̃ per tale votuʒz nisi postea rectificet̃ vt in. c. porrectũ ⁊ in. c. si nobis de reg. Et hoc intelligo quando talis timor infert̃ ab homine vt ꝓfiteatur. vel facit tale voũt sic loquit̃ ⁊ de bet intelligi. d. c. perlatum quod me cā. Si vero metus sit casualis seu naturalis puta infirmus vel in mari tꝑe tẽpestatis vel in periculo latronũ aut immicoꝝ sic talis metꝰ nō impedit q̇n sit obligatꝰ religiōi ⁊ voto. Si modo de li berate hoc fecit vt in dictis. c. porrectũ. ⁊ sicut nobis.  deꝰ qñ tales timores imittit vt ↄuertamur. xvj. q. j. reuertimi ni. de cōsec. di. iiij. sanctum in aut̃. vt nō luxu. cōtra na. §. j. ⁊ hoc sequit̃ Ber. Ho sti. ⁊ pa. in. d. c. sicut. Alij dicuut ꝙ si  cito conualescentiam vel euasionem pe riculi sentit contradicat. non tenet̃ etiā in metu casuali si votũ fecit. alleg. c. ex transmissa ⁊. c. vlti. de renunc. Sed melior est opi. host. ⁊ pa.
¶ Vtrũ allectus blandicijs sit religio
23
*sus. Rñ. ꝙ sic. ⁊ stare tenetur licet bona sua parẽtibꝰ vel heredibꝰ remanere de beant nō monasterio allicienti vt. xx. q. iij. constituit.
¶ Qũo aũt debeat ꝓfiteri vide. s̃. ꝓfes
24
*sio. in prĩ. ⁊ quomodo tacite inducit̃. s̃. nouicius §. xij. et aduerte ꝙ tunc dicit̃ proprie quis intrare religionem ⁊ effici religiosus cum profitetur tacite vel expresse quia verba sunt cum affectu acci pienda.
¶ Ad q̃ obligat̃ religiosus. Rñ. ꝙ ad ob
25
*seruātiā illiꝰ regule quā professus est. nisi in casu. c. non soluʒz de reg. li. vj. vel qñ solũ tacite est ꝓfessus  tunc solum obligatur religioni in genere vt. s̃. nouicius. §. xiiij.
¶ Sed quero vbi remanebit iste talis
29
*obligatꝰ religioni in genere per profes sionẽ tacitam. Rñ. ꝙ debet aliquā religionẽ ĩtrare quā vult ⁊ pōt. Si ꝟo nullam ĩueniat que eũ velit recipere debet stare in illa in q̃ tacitam professionem facit:  illa tenet̃ eũ recipere ex quo pas sa est tacite eũ ꝓ fiteri vel si noluerit po terit in ꝓpria domo remanere ⁊ esse religiosus ꝓfessus. xxvij. q. j. de viduis. ꝙ limita vt. s̃. professio. §. j.
¶ Vtꝝ religiosi teneant̃ esse ꝑfecti. Rñ.
27
*ꝙ nō nisi ea ꝑfectiōe ad quaʒz se obliga nerũt. sʒz tenent̃ ad ꝑfectionẽ tẽdere ẜm Tho. xxij. q. cxcvj. cui cōtrariatur perfectionis cōtemptus. Vnde nō sunt men daces uis gerāt ab extra statum perfectionis quia illud non asumunt quasi profitentes se esse perfectos: sed quan do profitentes se ad perfectionem tendere vnde bene essent mendaces si ab intentione perfectionis animum reuo carent secundum asten li. vj. titu. xlvij. | ¶ Vtrum religiosus teneatur de prece
28
*pto ad omnia que continentur in regu la quā ꝓfitetur. Rñ. Henri. de gandauo iu. vj. quoł. q. xvij. tenet ꝙ cuʒz quis sim pliciter promittit aliquam regulam ser uare ꝙ tenetur ad cōtenta in ea omnia etiā sub monitiōe sicut ad p̃cepta. Sed istud nō credo verũ.  sic seq̃ret̃ ꝙ monachi beati bñdicti obligarent̃ ad oĩa cum dicat regula. c. est de disciplina fratrũ. ꝙ si. nouiciꝰ habita deliberatione ꝓmiserit se oĩa in regula custodire cōtẽ ta ꝙ tũc recipiat̃. Et hoc est expresse ↄ̃ cle. exiui. §. cũ igit̃. de verb. sig. Et ideo dico ꝙ simpłr ꝓmittẽs regła vel ꝓmittens sic quod est tutiꝰ vt faciunt mino res. s. ꝓmitto seruare regulā fratruʒz mi noꝝ. s. viuendo sine proprio ⁊ in castita te. ꝙ talis nō tenet̃ nisi ad tria vota ẜm ꝙ modificata sunt in illa regula preceptorie vel inhibitorie. seu sub verbis equipolẽ tibus alias nō de precepto sʒz de bono cōsilio. Et ꝓ hoc est bonꝰ text. in. c. exit q̇ seminat ⁊ c. de verb. sig. li. vj. Nā idẽ est dicere ꝓmitto seruare regulam talem. ac si diceret ꝓmitto cōuersa tionem ẜm illam regulam. Et sic intelliguntur illa verba tam ex consuetudi ne vouentium  recipientium. tamen magis cautum est dicere. vt dixi ꝙ fratres minores seruant. addit. S. T. xxij. q. clxxxvj. ꝙ transgressio aliorum a preceptis positis in regula vel oretenꝰ factis a prelato obligat solum ad mortale propter cōtẽptum regule.  hoc directe contrariatur professioni per quam quis vouit regularẽ vitā. vel dic ẜm eũ dem Tho. vbi. s̃. ꝙ religiosus tenet̃ ad perfectionẽ tẽdere. cui ↄtrariatur perfectionis cōtẽptus. ⁊ ideo est mortale. Et vt scire possit quis ad q̇d tenetur quilibet religiosus ĩcipieñ. cẽsui a regula beati Frācisci q̃ uis fuerit vltima in executiōe tamẽ est prĩa nobilitate ⁊ ꝑfectiōe. de qua dicit̃ in. d. cle. exiui. hec est illa celestis vite forma ⁊ regula. et in. c. exit q̇ seminat de verb. sig. li. vj. hec est illa apud deũ et patrẽ munda ⁊ imma culata religio q̃ descẽdẽs a pr̃e luminũ per eius filium exẽplariter ⁊ verbaliter apłis tradita ⁊ demũ ꝑ spiritũ sanctuʒz beato Frācisco ⁊ eũ sequentibꝰ inspira ta totius in se quasi continet testimonium trinitatis hec est cui attestante Paulo nemo debet de cetero esse molestus quam xp̃s passionis. sue stigmati bus confirmauit volens institutionem ipsius sue passiōis ⁊ suis signis notabi liter insigniri. hec ille cutus declaratio cũ sit firma ⁊ certa vtpote a spiritu san cto emanata a quo regulabatur sacruʒz concilium vienense in quo fuit declara ta plenissime ꝙ errare non potuit circa predicta. cum pertineant ad fideʒz ⁊ bo nos mores. xxiiij. q. v. a recta. iō tutissimũ est in. d. religiō e viuere. vbi nō opinionibꝰ hoĩm viuitur aut doctorũ. sed sancti spiritus declaratione ⁊ quilibet alius religiosus timoratꝰ ex eius decla ratiōe poterit scire quomodo suam de beat intelligere ꝓfessionem ⁊ ad que te neatur de p̃cepto vel ne dicit ergo text. Cle. exiui. de ver. sig. edite in. d. cōsilio. declaramus ⁊ dicimus ꝙ fratres mino res nō solũ ad tria vota nude ⁊ absolute accepta ex ꝓfessione sue regule obligant̃ sʒz etiā tenent̃ ad oĩa implenda q̃ sunt ꝑtinẽtia ad hec tria q̃ regula ipsa ponit. Nā si ad hec tria p̃cise ⁊ nude tā tũ ꝓmittẽtes se seruare regulā viuẽdo in obediẽtia castitate ⁊ sine ꝓprio ⁊ nō etiā ad omnia cōtẽta in regula qui hic tria modificāt arctarent̃ ꝓ nihilo ⁊ va ne ꝓferrent̃ hec ꝟba ꝓmito semꝑ hāc regulā obseruare. ex quo ex his verbis nulla obligatio nasceret̃. Nec tamẽ pu tādũ est ꝙ beatus Franciscus ꝓfessores huius regule tum ad oĩa contẽta in regula modificātia tria vota. seu ad alia in ip̃a expressa intẽderit equaliter esse obligatos. q̇n potiꝰ aꝑte discernit ꝙ quo ad quedā ipsorũ ex vi verbi trās gressio est mortalis ⁊ quo ad q̃daʒz alia nō cũ ad quedā ipsoꝝ verbũ apponat p̃cepti vel equipolentis eidẽ ⁊ quo ad q̃dā alia nō. Jtẽ  p̃ter ea q̃ exp̃sse verbo p̃cepti ac exortatiōis. seu monitionis pouuntur in regula nō nulla ꝟbo | ĩmperatiui modi negatiue vel affirmatiue apposito ĩferũtur actenꝰ extitit du bitatũ an tenerent̃ ad ista vt habentia vĩ p̃cepti. dicimꝰ ꝙ lʒz fratres nō ad hoĩʒz q̃ sub verbis ĩperatiui modi ponuntur in regula sicut ad p̃ceptoꝝ seu p̃ceptis equipollentiũ obseruantiā teneāt̃. Expedit tamẽ ipsis fratribꝰ ad obseruādũ puritateʒz regule ⁊ rigorẽ qͦ ad ea sicut ad equipollẽtiā p̃ceptis se nouerĩt obli gatos q̃ hic inferiꝰ anotant̃. Vt āt hec q̃ videri pñt equipolẽtia preceptis ex vi verbi. vel saltẽ ratione materie. de qua agitur seu ex vtro sub cōpẽdio habeā tur. Declaramꝰ ꝙ illud q ponitur in regula de non habẽdo plures tunicas  vnā cũ caputio ⁊ aliā sine caputio. Jtẽ de non portandis calciamentis et non de equitando extra casum necessitatis. Jtem ꝙ fratres vilibꝰ induātur. Jtem ꝙ ieiunare a festo oĩm sanctorũ vs ad natiuitatem dñi ⁊ in sextis ferijs teneantur. Jtẽ ꝙ clerici faciant diuinũ officiũ ẜm ordinem romane eccle sie. Jtem ꝙ ministri ⁊ custodes pro necessitatibꝰ infirmorũ ⁊ fratribꝰ induen dis solicitam curam gerant. Jtẽ ꝙ si q̇s in ĩfirmitate ceciderit alij fr̃es debent ei seruire. itẽ ꝙ fratres non p̃dicent in ep̃atu alterius ep̃i cũ ab illis fuerit cō tradictũ. iteʒz ꝙ nullus andeat ppło pe nitus predicare nisi a generali mĩstro vel alius quibꝰ id cōpetit fuerit exami natus ⁊ approbatꝰ ⁊ ad hoc institutꝰ. iteʒz ꝙ fratres q̇ cognoscerent se nō pos se regulam spiriiualiter obseruare debeant ⁊ possint ad suos ministros recurrere. Jtẽ quod omnia q̃ ponũtur in regula ad formam habitꝰ tam nouicio rũ ꝙ professoruʒz. nec non ad receptionis modũ ad professoineʒz spectātia nisi recipientibꝰ quo ad habitũ nouiciorũ sicut. dicit regula ẜm deũ aliter videatur hec in omnia sunt a fratribꝰ tan obligatoria obseruauda. item ordo communiter sensit tenet ⁊ tenuit ab antiquo ꝙ vbicũ ponitur in regula hoc verbũ teneātur obtinet vim precepti ⁊ obseruari debet a fratribus sicut tale hoc in. d. cle. Ex quibꝰ omnibꝰ patet nihil fore speciale in hac expositione magis  in alijs nisi hoc vltimũ q dicit de verbo teneant̃ sʒz verba ipsa ex sua natura se important vel ratiōe ma terie. vel ratiōe vtrius. Rregula beati Basilij ẜm ꝙ inueni habet solũ ista vl tra tria vota scilicet. Abstinentia a carnibꝰ. Jeiuniũ ab exaltatione sancte crucis vs ad pascha exceptis dominicis silentiũ de nocte modũ officij ꝙ comedant in communi refectorio legant in mensa vacent lectioni ⁊ labore manum ne sint ociosi que verũ sint precepta vel ne non inueni ab aliquo declaratum. sed per precedentia possent declarari. Regula beati Augustini iudicio meo ĩ digeretipapali declaratione. Nam hẽ ricus de Gādauo. in. vj. quol. xvij. ⁊ qui dam alij tenent q omnia que in ipsa sunt cadũt de precepto propter verbuʒz ꝙ ponit Augnstinus in principio dicẽs. Hec sunt que vt obseruetis precepimus. Alij dicũt contrarium quorum opinio videt̃ mihi verior ⁊ benignior. quia sicut in sacra scriptura quedā sũt que habẽt modum et intentionem pre cepti. vt illud hoc est preceptum meuʒz vt diligatis inuicem. Joannis. xv. Que dam que habent preceptum in intentione. sed nō in modo. vt ill Exodi. xx. Nō furtum facies. ita sunt quedā que habẽt modum precepti. sed non intentionem. vt illud. Mar. vj. precepit eis ne cui dicerent. quia ex hoc non obliga bat ad mortale eos si predicassent miraculum. Sic satendũ est de regula bea ti Augustini. ideo expone rẽ eā scm ꝙ sacrum consilium exposuit regulā bea ti Francisci impropriando verbuʒz pre cipimꝰ ratione materiesicut impropriā turverba modi imperatiui propter ma teriam in. di. regula minorum. Regula beati Benedicti similiter indigeret de claratione papali alijs plura precepta alijs pauciora ponentibus tamen ego secundum declarationem regule mino rũ. ita exponerem eius verba. De fratribus predicatoribꝰ tenet Joā de nea | i. xiij. quoł. q. xvj. ꝙ tenẽtur seruare oĩa contenta in regula beati Aug. ⁊ in con stitutionibꝰ eorũ prout sunt in ea et in eis cōtenta hoc est preceptavt precepta ⁊ cōsilia vt consilia: dato ꝙ prelatus nō precipiat nec mandet eis seruare. Nec ob. ꝙ dicũt quidam ꝙ non promittunt seruare regulaʒz. sed obedire prelato ẜʒz regulaʒz ⁊ constitutiones.  sicut electꝰ prelatus licet nō promiserit tenetur tñ seruare ea q̃ pertinent ad statũ p̃latoꝝ ⁊ xp̃ianus ea que pertinent ad statum xp̃ianoꝝ.: sic frater p̃dicator eo ip̃o quo profitetur ordinẽ predicatoꝝ. ⁊ vult eẽ frater predicator ꝓmittit consequenter seruare spectantia ad talẽ ordiuem saltem tacite ⁊ si nou expresse.
¶ Vtrũ aũt obligent̃ ad mortale trans
28
*gregiẽdo. quidā tenẽt ꝙ non nec etiaʒz ad veniale. sʒz solũ ad penaʒz nisi faciāt ex cōtemptu allegātes Tho. xxij. qōn e clxxxvj. hoc decẽtẽ ẜm hoc est falsuʒz  cōtrariũ tenet Joā.  neapo. vbi. s̃ Vbi dixit ꝙ trāgressio alioꝝ a tribus votis est peccatũ mortale vel propter preceptum factũ a prelato oretenus siue in regula expressum. Jtem in ꝓlogo cōstitutionũ ipsoꝝ dr̃. Constitutiōes nostre nō obligant nos ad culpā nisi propter p̃ceptũ vel contẽptũ ergovbicũ inter nenit preceptũ obligant̃. Vnde cquid est conrra votũ castitatis vel paupertatis ante preceptũ regule. vel constitutionũ cerce est mortale. et Tho. vbi. s̃. loquit̃ de priuaricatione aliorũ q̃ non sunt de precepto in eorũ regula vel con stitutionibꝰ ꝙ solũ obligant ad penaʒz ⁊ sic est verũ. Et meliꝰ ⁊ securiꝰ est ĩ cōstitutionibꝰ fratrũ minorũ sub regulari vita degentiũ q̃ non obligant eos ad aliquam culpam nec etiam penam nisi per prelatos eis imponat̃ ⁊ sic libera lissima ↄscientia viuũt lʒz habeāt młtas ↄstitutiōes ꝓ eoꝝ regulart vita ↄseruā da factas. regula beate clare hodie ꝑ  clarationẽ Eugenij. iiij. hʒz. v. q̃ obligāt ad mortale. Pr imũ obediẽtia: ẜʒz paupertas. Terriũ castitas. Quartũelectio abbatisse. Quintũ clausura ⁊ ea q̃ per tinẽt necessario ad predicta. Ad alia ve ro non obligantur de precepto nisi eo mō q̇ obligāt̃ vł a deo vł ab eccłia gña liter sicut alij talis statꝰ. Aliaꝝ monacharũ nō vidi regulas ideo pertrāseo  per predicta possũt intelligi qñ obli gāt ad mortale. vel non.
¶ Vtꝝ religiosi teneātur  p̃cepto obe
29
*dire p̃lato in oĩbꝰ. Rñ. ꝙ aut prelatꝰ p̃cipit aliq̇d q est scm regulam aut. j. aut. ↄ̃. aut. s̃. regulaʒz. Si p̃latus p̃cipit q est ẜʒz regulam sic tenent̃ obedire ne dũ si sunt scʒz regulam explicite sʒz etiā implicite vt sũt obsequia cōmun tatis ⁊ negocia ordinis promouẽda sine qui bꝰ cōseruari non posset ordo regularis obseruātie. Jtẽ ea que faciũt ad regule pleniorẽ obseruantiā. hec implicite sũt ẜm regulā. ⁊ in hoc cōcordant communiter doc. Si aũt precipiat p̃ter regulā vt q̃ in ipsa non ↄtinent̃ nec ad cōtẽta in ea expediũt vel ordinant̃. vt leuare festucā vel aliq̇d hmōi. sic duplex ẽ opi mo. vt dicit Pe. in. q. quadā de quoł. q̇dā dicũt ꝙ in grauioribus non tenent̃ sedveriꝰ est ⁊ cōius tenet̃ ꝙ nec in grauioribꝰ nec in leuibꝰ que sunt preter re gulam tenentur obedire  ad hoc non habuit animũ obligandi se. ⁊ facit pro hoc quod not. Pa. in. c. literas de resti. spo. ⁊ in capitulo ex literis. despon. ⁊ ꝙ nota. Jnnocen. in capitulo. ventens. de iureiur. Si autem. j. regulam sic tenentur vt reficere corpus ⁊ hmōi. Si vero sunt contra regulam tunc distinguo. Aut prelatꝰ pōt in tali precepto regule vel prohibitione dispensare contra q precipit ⁊ sic si ex rationabili cuusa mo uetur ad id precipiendũ tenetur subdi tꝰ eidem obedire uis videatur subdi to ꝙ nō sit rationabilis puta prelatus precipit ꝙ frangant ieiuniuʒz quia pro babiliter presumit de eius debilitate quamuis subdito videatur ꝙ fit fortis debet in hoc iudicium suum supponere iudicio prelati ⁊ ei obedire.  sepe euenit vt alij magis perdant debilitateʒz alterius ex aspectu  ipse qui hʒz siue in experiẽtia. siue ex feruore aliqñ | simiłr si dubiũ sit an cōtra regulā vł an possit dispẽsare tenet̃ obedire. xxiij. q. j. q̇d culpatur. Si aũt sit certũ ꝙ est ↄtra regule p̃ceptũ vel prohibitionẽ in qua nō pōt dispẽsare prelatꝰ. vel si pōt claꝝ est non ex rōnabili cā illud precipit sic nō est ei obediendũ. ⁊ de hoc habes. s̃. dispẽsatio. §. j. ⁊. viij. ꝙ si p̃latꝰ ꝑcipiat ea que sũt. s̃. regulā. sic si sunt ad caute lā peccati ↄmittẽdi. vt puta prelatꝰ p̃cipit vt ieiunet ĩ pane ⁊ aqua  videt eũ lux uriosuʒz sic nō tñr obedire. nisi qñ ve risimiliter videt nō posse aliter euitare pctm̃. Si ꝟo sunt q̃ precipiũtur ĩ pena peccati ↄmissi sic tenet̃. c. dilectꝰ. el. ij. c. qm̃ de simo. Si aũt sunt ĩ augumentuʒz meriti. vt recipere martyriũ ⁊ hmōi sic nō tenet̃ obedire. ⁊ sic loquit̃ ca. gesta. lxxiiij. d. vbi. dr nō posse iudici strictiorẽvitā aliquibꝰ q verissimũ credo quā do solꝰ prelatꝰ hoc precipit. sʒz nec etiā maior ꝑs pōt aliā religionẽ ĩponere sine consensu oim ⁊ superioris ẜm host. in. c. dilecti ꝙ me. cā. Si ꝟo in eadẽ reli gione maior ꝑs faceret statutũ arciās ad strictiorẽ vitam. sic tʒz Jnno. vt refert Pa. ⁊ seq̇t̃ in. c. super. e. de regula. ꝙ oẽs obligant̃. Sed ego dubito de hoc ⁊ potius teneo cōtrarium  hoc austeritas maior  regula cōcernit oẽs de religio ne vt singulos nō vt vniuersos ⁊ sic requirit̃ consensus oĩʒz Facit regula. Q om̃s tangit lib. vj. ⁊ q obijcit̃ de. c. periculoso de sta. reg. li. vj. potest dici ill nō debere dici. s̃. regulā sʒz ẜm regulaʒz ⁊ ibi modus cōuersandi taxat̃ ẜm natu rā rei vt dicit ibi Jo. mo. et arch. cũ non deceat mulieres euagari. c. mulieres de iudi. li. vj. ⁊ ẜm p̃fatam distinctionẽ po tes reducere ad cōcordiā q no. Ber. in c. relatũ nec cle. vel mo. ⁊ Jo. an. in. d. re gula quod oẽs ⁊ pa. in. d. c. super eo. ⁊. s. Bo. ĩ. ij. d. vl. q. vl. ⁊ Alex. in. iij. parte sũme ⁊ Tho. sca secunde. q. ciiij.
¶ Vtrum oĩs inobediẽtia sit pctm̃ mor
30
*tale vide. s̃. inobedientia.
¶ Vtruʒz religiosus magis teneat̃ obe
31
*dire patri carnali necessitatem patiẽti ⁊ requirẽti  prelato suo contrariũ imꝑanti. Rñ. ꝙ qō habet varietateʒz inter doc. Ri. tenet ꝙ religiosi magis tenẽtur patri carnali  p̃lato in his que ꝑtinẽt ad necessitatẽ illius p̃cepti. Honora pa trẽ tuum:  sic tenentur de iure nature ⁊ diuino a quo precepto nulla ꝓfessio absoluit  consilia obseruantur: vt per fectius precepta impleantur. hoc idem tenet Hẽr. de gan. in. vj. quoł. q. xviij. tenetur ad necessitatem vite natur alis parentum ⁊ ꝙ preceptum de honore ẽ per se ⁊ obligatio voti religionis est ꝑ accidens ⁊ quod est per se nō debet solui per illud quod est per accidens. Jn alijs autem in quibus non obligantur ex prefacto p̃cepto. Honora pr̃eʒz tuum dicit ꝙ magis tenetur prelato spũali  patri. Alexā. verovbi. s̃. dicit ꝙ illa que potest religiosus sine detrimẽto regula ris ordinis solummodo teneatur patri exhibere sicut orare cōsulere honorare. Alia auteʒz sicut est subuenire eius necessitatibꝰ cum nihil habeat nō tenet̃. ⁊ sic videtur tenere ꝙ potiꝰ p̃lato sit obe diẽdum. Sed mihi videtur dicenduʒz: vt colligo ex Nico. de lira. Mat. xv. ꝙ aut pater erat in tali necessitate ante filius ingrederetur religionẽ. ⁊ sic dico ꝙ magis tenetur patri vł matri in tali necessitate subuenire  p̃lato precipiẽ ti contrariũ ratio  actio ex cōtractu vł quasi aliquẽ competens non extingui tur ꝑ religionis ingressuʒz. Aut si extinguitur vt volũt quidam doc.  pro mor tuo habeturvt. C. de episc. ⁊ cle. l. deo no bis. §. hoc etiā cognitum: tamen ẜʒz eos ex edicto de capitis diminutione restituitur. l. tutelas. §. iniuriarum. ff. de capi. dimi. vnde dicũt doc. ꝙ post ĩgressũ poterit ex actiōe seu obligatione q̃ ṗus tenebatur cōueniri. sʒz per abbatemvel syndicũ respondebitvt. C. de epis. ⁊ cle. aut̃. causa que cũ monacho. ⁊ no. ĩ aut̃. de mona. in prin. ⁊ ĩ autẽ. de san. episc. §. prouidere ergo multo fortiꝰ ex obligatione precepti diuini immo etiaʒz de iure positiuo tantũ tenetur filius patri ꝙ pater potest eũ vendere pro necessitate famis. l. ij. C. de pa. q̇ fi. di. tenetur | etiā ad alĩmenta. l. filia. C. de patri. potestate ẽt si pr̃ sit relegatꝰ ꝑꝑ incestuosas nuptias vt in aut̃. de incest. ⁊ neph nu. og nō debet priuari iure suo sine cau sa vt no. in. c. satis peruersum est. lvj. d. ⁊ in ca. vltimo. xviij. q. vlt. facit optime tex. xxx. d. c. si qui filij immo vr̃ ꝙ si ex in gressu sit inhabilis ad patri subueniẽdum ꝙ monasteriũ teneatur  monasterium est loco heredis ⁊ filij ingrediẽtis vt in aut̃. de san. epis. §. sed hoc presenti de proba. in presentia in fi. ⁊ lex di cit ꝙ heredes lʒz extranei tenẽtur presta re alimenta ar. l. si quis a liberis §. iteʒz rescriptum. ff. de lib. agno. ergo ⁊ c. aut pater ⁊ maternon erant in tali necessitate ꝙ filius tenetur ei subuenire sed post ingressum in talem necessitatẽ deuenit ⁊ sic dico ꝙ non poterit ei subuenire cōtradicente imperio prelati  iā est ei obligatus per votum ⁊ sic deo et sic maiorivinculo ligatur prelato  pa tri vel preceptuʒz de obseruatione voti est de prima tabula de honore parẽtuʒz est de secũda. Jtem primũest negatiuũ. ẜm affirmatiuum ergo magis stringit preterea semel deo dicata non pñt contra volũtatem ipsius vsurpari facit regula semel de reg. iur. li. vj. nā religiosus abdicauit ase nedũtẽ poralia sʒz ⁊ ꝓ priũ velle. xviij. q. vlti. statuimꝰ. xij. q. ij. nō dicatis. ff. de reg. iu. l. velle nō credit̃ ergo nō astringitur nisi ei in cuiꝰ manu suũ velle posuit  inanis est actio quā excludit inopia debitoris. l. nā is. ff. de dol. impossibiliũ nulla est oblatio. ff. de re. iu. Nec ob. ꝙ preceptũ diuinuʒz erat ante ingressum quia licet esset nō tamẽ oblatio quia cum sit affirmatiuum nō obligat nisi pro loco ⁊ tempore iō cum nō esset tunc obligatus non poterit tenere postea regula factum legitime de re. iu. li. vj. sicut si dispensasset bōa sua pauperibus patre nō indigẽte nō posset repetere licet veniret postea ad necessitatẽ ad ea inde q̃ potest exhibere. s. que permittuntur a prelatis bene tene tur intũ potest sine regularis obseruātie detrimẽto sicut orare consolari et huiusmodi vi dicit alex.
¶ Quid de ingrediẽte religionem ali
32
*cuius monasterij in quo nō seruatur re gula puta comedũt̃ carnes in monasterio sācti Benedicti vel tāgunt̃ ⁊ recipi untur pecunie ĩ monasterio sancti Frā cisci ⁊ hmōi. lʒz sciret regulā aliter preci pere. ⁊ sic profitetur ẜm cosuetudinem quaʒz inuenit. Rñ. Alex. ꝙ nō excusat̃  qui profitetur regulā profitetur non cō suetudinem. Et ideo nō excusatur si regulā nō obseruat. xx. q. iij. constituit. q metus causa. cũ dilectꝰ ⁊. c. fin. Et si dicas ꝙ nẽoobligat̃ nisi ad id ad quod se obligare intẽdit. Rñ. ꝙ hoc veruʒz est ex plicite. sed implicite nō.  qui vult prt̃ cipale puta eẽ frater minor vult ⁊ accessoriũ. s. obligationem ad precepta regu le minorum. sed hoc non intendat. ⁊ de hoc est casus rotũdus in ca. ex parte de regula. Nam ex quo habitũ religionis de tulerũt qui ꝓfessis datur. ⁊ alia fece rũt q̃ professis conueniunt professoneʒz tacitam ad minus fecerũt ⁊ sic si nō illi religioni salteʒz alteri in genere sunt obligati ⁊ obseruationi cōtentorum in ea. Et hoc tene lʒz Pa. in. c. frater. c. de re gula. aliter teneat. Sʒz ꝓ prima opinione est Jnn. Ho. in. d. c. super eo. Pa. posset intelligi quando talis erat simplex nec sciuit nec potuit scire obligationeʒz regule. solum credidit ꝙ ad illa obliga ret ẜm que viuebant quia credo talis posset aliam religionem: lʒz latiorem intrare sed si ibi vult remanere. tenetur ẜm regulam viuere nisi ex aliqua ratio nabili causa posset presumi ꝙ aliquod preceptorum non seruatur quia sic etiā excusaretur vt. s̃. dixi Monachus. §. xj. ¶ Vtrum religiosus assumptus ad ali
33
*quam dignitatem. puta episcopatum vel etiam inferiorem teneatur ad regu le obseruantiam. Rñ. ꝙ sic ad omnia q̃ facere potest sine preiudicio prelatiōis vel officij sibi impositi vt no. Tho. xxij. q. clxxxv. ⁊ vide supra Monachus. §. septimo.
¶ Vtrum religiosus possit transire ad
34
*aliā religionẽ. Rñ. colligẽdo dicta doc. | ꝙ aut est latior ad quā trā sire vult et si in sua religione nō seruat̃ regula tunc poterit ad latiorem transire ẜm Jnn. ⁊ Pa. in. c. sane. de regula. Quod ego limi to ẜm Jo. an. ⁊ bene verum quando nō est in prouincia aliud monasteriũ eiusdeʒz religionis ad quod possit transire. vel in quo possit intrare nec est spes re formationis monasterij sui. Si vero in suo monasterio seruatur regula tũc nō potest ad latiorem transire sine licentia pape sine causa legitima. sed cum eius licẽtia sic si etiā non subest cā legitima ẜm gl. in. c. cum singula de prebẽ. li. vj. quā gl. credo verā quo ad ecclesiā mili tātẽ sʒz nō quo ad deum. ar. eoꝝ que not. in. c. non est voti de voto. ꝙ si cā subest sic tʒz Jnn. ⁊ sequit̃. Pa. in. c. non est dubium de regula ꝙ ep̃s potest dispẽsare ar. c. nō mediocriter de cōse. di. v. do. An to. in. d. c. nō est dubiũ tenet ꝙ si causa est vrgens potest ep̃s. sed si cā nō indiget tali celeritate recurrendũ est ad pa pam. Sed ego dico ꝙ considerandũ est an religiosus talis sit exẽptus vt cōiter sunt ⁊ sic ep̃s non poterit dispensare cũ nullam autoritatem habeat suꝑ ipsum sed dispẽsabit p̃latus suus qui loco ep̃i p̃est illi religiont scm gl. in. d. c. nō dubium. aut si talẽ non habet recurret ad papā. Si vero nō sit exemptꝰ sic credo veram opi. Jnn. Et do. An. loquit̃ de cō silio. facit ꝓ hoc. c. nō cogant̃. xlj. di. Et cā legitima erit debilitas corporis aut delicata cōplexio ⁊ hmōi. aut religio ad quā vult trāsire est equalis sue. ⁊ sic sine cā pōt de licentia pape solummodo etiā qͦ ad deũ. Si aũt cā subest sic poterit ep̃s aut ꝓpriꝰ p̃latus cum consensu capituli dispensare scm gl. ĩ. d. c. nō est nobis dubium. Facit. d. c. statuimꝰ. xix. q. vlt. ⁊. xij. q. sine exceptione aut religio ad quā trāsire vult est strictior tũc req̇ritur. Primo ꝙ nō trāseat ex temeritate aut leuitate vel odio prioris p̃lati sʒz ex ʒzelo melioris vite ⁊ si est ↄ̃rietas inter p̃latũ ⁊ subditum in hoc sic iudiciuʒz su perioris amborum requirendũ est ⁊ ad eum potest subditꝰ appellare. Sco requiritur quod non solum religio sit strĩctior sed quod actualiter arctius ibi viuatur quia licet esset strictior si tamen ibi latius vineretur non liceret etiam si ex dispensatione latius viuunt. Facit. c. sane. de regu. Nam transitus est ꝑmissus vt quis ducat arctiorem vitaʒz  p̃sumit̃ motꝰ spũssctĩ vt. in. c. licet de reg. ⁊. xx. q. iiij. c. j. que rō cessat qñ in suo monasterio vinit̃ strictiꝰ respectu regu le ⁊ constitutionum  in eo ad q vult transire. Vnde Guillier. naso. in. d. c. sane. dicit ꝙ licet regula beati Bñdicti sit arctior  regula beati augustini. tamẽ fratres predicatores qui regulam beati aug. ꝓfitentur tantum se arctauerũt per constitutiones suas ꝙ eorũ religio est arctior  illa monachorum ⁊ ꝓpter ea dicit ꝙ nō effugiũt apostasiā trāseũtes ad. d. regulam monachorum. Jdeo dicit Jo. an. ĩ. d. c. sane. q iura nō ꝑmittũt transitũ respectu melioris religionis seu maioris vł respectu finis. vt pu ta  fructuosior aut alio modo. sʒz solũ respectu arctioris vite ⁊  ibi viuit̃ strictius vt in. d. c. licet. tertio requiritur q petat licentiā vt in. d. c. licet. ⁊ istis concurrentibus poterit transire quāuis li cẽtia non obtineat̃ etiā si primum monasteriũ esset priuilegiatũ quo ad hec vt quis nō posset transire ad arctioreʒz. addit Jnn. iiij. si prior religio nō incurrit grauẽ iacturam vel infamiam ex ta li irāsitu quia si incurrit non licet. arg. c. licet. de regula. xj. q. iij. si q̇s vero. Aduerte hic ꝙ si frater minor transferatur ad alium statuʒz per papā puta ad ep̃a tũ vel ad aliam religionem ꝙ tunc bona alteri iaʒz quesita nō recuperat vt. C. de senten. pas. l. ij. ⁊. l. tutor. Si vero non sunt alteri quesita. puta quia nondum sunt mortui eius parentesquibus debet succedere sic succedet si illi qui sunt in statu ad queʒz translatus est possunt succedere quia restituitur ad omnia ꝑ talem trāslationem. vt in. l. j. C. de sent. pas. ⁊. l. j. §. qui mortis. ff. ad ter. Secus si trāsferret̃ ꝑ alium modum puta propter. demerita sua et huiusmodi. vt in | d. l. j. ⁊. d. §. qui mortis.
¶ Sʒz a quo dʒz peti lnĩa. Rñ. ꝙ quo ad
35
*religiosos dʒz peti a suo p̃lato ordĩario. puta in ordĩe minoꝝ a custode. vel ministro. Jn ordine p̃dicatoꝝ a prouincia li. Jn mōachis ab abbate ⁊ hmōi. Qui p̃lati sine cōsensu capituli dare nō pñt ẜm gl. ĩ. d. c. cũ singula. Quo ad ep̃os re quirit̃ licẽtia obtẽta a papa. vt. s̃. dixi. Quo ad p̃latos inferiores ep̃is si non sunt immediate sub papa sufficit petitio ab ep̃o suo lʒz nō obtineatur ẜm Jo. an. in mercurialibꝰ in regula cũ nō stat li. vj. Qui ꝟo subsunt immediate pape nō possunt ipso denegāte. sed eo nō respondẽte possunt. Similiter clericus te net̃ petere licentiā ab ep̃o si eccłia gra uiter ledit̃ aliter etiā sine licentia pote rit ẜm Jnn. Sʒz aduerte ꝙ si prelatꝰ di cit velle habere cōsiliũ sic tenetur expectare debito tp̃e alias nō. Jtẽ ista licentia dʒz peti ante factũ ẜm Pa. ĩ. d. c. licet Ad ep̃atũ vero si est electus pōt licẽtiare prelatus non requisito capło. c. si religiosus de ele. lib. vj. sed non ante electionem.
¶ Vtrũ aliter trāsiẽs ad aliā religionẽ
36
* vt dictum est licere sit apostata. Rñ. Pan. ĩ. d. c. sane ꝙ nō apostasia maiori de qua. in. c. fi. de aposta. Sed bñ efficit̃ apostata apostasia minori  certuʒz est ꝙ retrocedit. Ex quo no. intellectũ singularem ad. c. ij. ne cle. vel mo. lib. vj. ꝙ dimittẽs habitũ pure incurrit excōica tionẽ cum sit ꝓprie apostata. Sed assu mens habitũ alterius religionis etiaʒz latioris nō incurrit excōmunicationẽ. Hoc sentit Jo. an. ibideʒz in nouella.  text. ibi sentit in eo qui facit cā euagationis que cessat in eo qui intrat aliā re ligionem. ⁊ pro hoc vide bonum tex. iũ cta gl. ĩ. c. ex parte. de tem. or. ⁊ hoc etiaʒz sequit̃ Pa. ĩ. d. c. sane. Aduerte tñ hic ꝙ recedẽs a religiōe lege ꝑmittente recuperat oĩa bona sua indistincte. c. ꝙ a te. de cleri. ↄiuga. ⁊. c. ex trāsmissa de renũ. alias nō. de quo dic. vt. j. §. xliiij.
¶ Vtrũ religiosus possit assumi ad bñ
37
*ficia simplicia. Rñ. Pa. in. c. super eo de regula. ꝙ nō ⁊ cũ dispẽsatiōe. ⁊ facit iste tex. d. c. suꝑ eo. ⁊ vide gl. ĩ. c. quorũdam. lxxiiij. di. que dicit monachũ non posse hr̃e canonicatũ in eccłia scłari lʒz possit ibi eẽ ep̃s. vt ĩ. c. vno. xviij. q. j. ⁊ hoc ẽ ꝓpter bonũ cure q̃ cā cessat ĩ bñficijs sim plicibꝰ vt no. in. c. q dei timorẽ de sta. mo. vide. s̃. dispẽsatio ⁊ dic vt ibi. §. iij. ¶ Vtrum religiosus de ordine mendi
38
*cantium trāsiens ad ordinem nō mẽdicantium etiā autoritate apostolica pos sit assumi ad dignitates in illo ordine ad quẽ trāsiuit. Rñ. ꝙ nō nec ad prioratus administratiōes nec ad quecũ of ficia etiā tan vicarius seu minister siue tan locũ alioꝝ tenẽs nec animarũ curā aut regimẽ potest ꝑ se aut ꝑ alios exercere. ⁊ q̇cq̇d ↄ̃riũ fuerit attẽtatum irritum est ipso iure. cle. vt professores de regula.
¶ De voto religionis habes. j. votum.
36
*iiij. §. vij.
¶ Quid tenent̃ facere monachi qui ex
40
*redditibus quos ꝑcipiũt tenent̃ ad cu rā aĩaꝝ quādo vident abbatẽ neglige re dictā curam. Rñ. ẜm sanctum Tho. in quol. ꝙ debẽt supplicare abbati vt ꝓuideat. ⁊ si nō vult debẽt appellare cō tra eum sicut contra aduersarium veritatis ⁊ nulli consulendum est vt in tali monasterio ingrediatur.
¶ Vtrũ religiosus q̇ prius emiserat vo
41
*tũ de arctiori religiōe ⁊ tamẽ intrauit la tiorẽ sit absolutꝰ a voto. Rñ. ꝙ sic. vt in c. q̇ post. de reg. li. vj. dʒz tamẽ penitere de voto nō adimpleto vt ibidẽ. de alijs vero votis quomodo commutantur in votum religionis. vide votum. iiij. in princ.
¶ Vtrũ religiosus eiectus vel fugitiuꝰ
24
*q̃ nō pōt impetrare recōciliationem ẜm formā. c. fi. de reg. possit transire ad aliā religionẽ latiorẽ. Rñ. ꝙ nō si pōt ĩueni re in ꝓuincia monasteriũ sue religiōis eũ q velit reciꝑe ꝙ sic nō pōt poterit in trare latiorẽ cũ licẽtia sui p̃lati si potest habere alias poterit viuere alio modo regulariter ⁊ debet ẜm Ray.
¶ Sʒz quis dicit̃ fugitiuꝰ. Rñ. pa. in. c.
43
* | fi. de regul. ẜm Joā. an. Jlle q̇ morat̃ extra monasterium ⁊ cedat se abbati. facit. l. si quis fugitiuus. ff. de edi. edic. vn de eo ip̃o ꝙ recedit a monasterio ⁊ non subest obedientie prelati apostata ẽ vt no. Jnno. in. c. fi. de renun. de hoc. s̃. apo stata.
¶ Quid erit de bonis q̃ religiosus cōtu
44
*lit monasterio qñ vadit ad aliā religio nẽ. Rñ. ꝙ si exijt cũ lnĩa sic vsusfructꝰ illaꝝ rerũ erit monasterij ad ꝙ trāsit donec ibi vixerit solũmodo. tex. est cũ glo. xvj. q. vj. de lapsis. xxvij. q. j. si q̇s rapuerit ẜm Hosti. si vero vadit in casu nō cō cesso sic nō recuperat. immo abbas pōt eũ vẽdicare cum omnibus bonis. capi. abbates. xviij. q. ij. de hoc vide. s̃. mona sterium. §. vj.
¶ Quid efficit religio. Rñ. ꝙ hoĩem ad
45
*deũ proprie cōducit si modo religio sua sequat̃ regularẽ obseruātiā ita ꝙ melio res inueniri nō possunt eis. vt ait Aug. in. c. quātumlibet xlvij. dist.
¶ Vtruʒz tollat ꝑ ipsius ingressum oĩm
46
*peccatorũ penā. Rñ. sic. patet  si milia milium ducatoꝝ in eleemosynas darẽtur ab aliquo censeret̃ merito ab oĩ pec catorũ pena liber. iuxta illud. Da. 5. pec cata tua eleemosynis redime. multomagis in ingressu religiōis. vbi homo ex toto se offert deo qui valet plus  milia milium ducatoꝝ. Jtẽ si ꝑ penitentiā pōt ⁊ meret̃ oĩm peccatoꝝ remissionem de pe. di. vij. in fi. ergo multo magis cuʒz excedat omne genus satisfactiōis ⁊ pu blice pnĩe vt patet. xxxiij. q. ij. admonere. hoc satis patet ꝑ glo. in. c. scripture. de voto ⁊ de pe. dis. j. §. his autoritatibus. vbi concludit̃ q nulla penitẽtia tali ingrediẽti est dāda ĩmo si papa im posuisset ei ꝙ ieiunaret aut ꝙiret romā in peregrinatione aut in hierłm ⁊ com mutat eā in ingressum religionis ẽ absolutus. c. q̇ bona agũt. xvij. q. j. facit ad hoc aut̃. de mo. in prin. vbi r oẽm quidem eius humanā maculam detergat. idẽ legit̃ in vitis patrum ꝙ cōsequit̃ eā gratiā quā baptiʒzati. istud seq̇t̃ Tho. xxij. q. vlti. ⁊ gloriosus Bernardinus de senis in suo quadragesimali ⁊. S. Ber. in li. de precepto ⁊ dispẽ. c. xl. dicit ꝙ re ligio amatores suos angelis similes fa cit dissimiles hominibꝰ ĩmo diuinam in hoĩe reformat imaginẽ configurās nos xp̃o ad instar baptismi hoc ille.
¶ Vtrũ eripiat a prima ptāte. Rñ. ꝙ sic
47
*vt not. in aut̃. ingressi ⁊ in aut̃. si q̃ mulier. C. de sac. san. ec. ⁊. c. cũ f. imꝰ. de reg. tex. est cum gl. xvj. q. ij. c. j. sequitur bar. ⁊ glo. in. i. si ex cā. §. papinianꝰ. ff. de mĩ no. ⁊ Fede. cōsi. xxxiiij. ⁊ Albe. in. d. aut̃. si modo pubes est.
¶ Vtrũ tollat irregularitatẽ vide. s̃. irre
48
*gularitas. ij.
¶ Vtrum patre intrante monasterium
49
*filius possit petere legitimam. Rñ. ẜm Bar. in. d. aut̃. si qua mulier posita. xix. q. vlt. ꝙ nō de subtilitate iuris.  ltĩma non debetur nisi post mortẽ naturalem patris. l. j. §. si puberi. ff. de colla. bo. Sʒz de equitate canonica dico cũ Bal. ĩ. d. aut̃. si qua mulier. ꝙ poterit petere ne habeat postulare alimenta a monasterio ⁊ placet.
¶ Quid de peculio aduẽtitio filij cuiꝰ
50
*vsusfructꝰ est patris qñ pater ingredit̃ religionẽ. Rñ. ẜm bar. in aut̃. idẽ est. C. de bo. q̃ li. ꝙ ex quo patria potestas soluit̃ ex facto pr̃is remanebit solũ medie tas. d. vsusfructꝰ apud patrẽ. l. cũ opʒz. §. cũ aũt. C. de bo. q̃ li. ⁊ sic ad monasteriũ in q pater est ingressus glos. in. d. aut̃. Jdeʒz est. tenet ꝙ nō finitur. Marti. vero tenet ꝙ ex toto sini. ⁊ dicit ita fuisse decisum Bonoñ. in facto. ⁊ ad gl. Rñ. ꝙ lo quit̃ de vsufructu quẽ hʒz pr̃ in alijs bo nis que non sunt filiorũ. sed opi. Bart. videtur magis equa.
¶ Vtrũ bona ĩgrediẽtis sint mōasterij.
51
*Rñ. ꝙ sic ipso iure aut̃. ingressi. C. de sa. san. ec.  inagrediẽtibꝰ. xix. q. iij. nec abu sus aliquarũ ꝑtiũ q̇ sibi vsurpant talia pōt valere nec indicare p̃scriptionẽ. cuʒz in rebꝰ inuasis aut furtiuis non currat vt. s̃. p̃scriptio. §. xix. Jtẽ transeunt feuda de quo dic vt. s̃. feuduʒz. §. x. Reserua bitur tamẽ legitima descendentibꝰ. xix. q. iij. c. si. eidẽ videtur in ascẽdentibus | ¶ Vtrũ vsusfructꝰ amittat̃ ex ingressu.
52
*Rñ. ẜm Jnn. in. d. c. in pñtia. ꝙ nō sʒz du rat donec viuat. hoc idẽ sequit̃ gl. ⁊ Al. in aut̃. ĩgressi. C. de sac. san. ec. hoc limitāt aliq̇ veꝝ qñ monasteriũ pōt habere propriũ in communi aliter non ẜm gl. ¶ Vtrũ emphyteosis similiter transeat
53
*ad monasteriũ. Rñ. ẜʒz Alb. ĩ. d. aut̃. igres si ꝙ sic. ar. l. peto. §. j. ff. de leg. ij. Odo. tñ ibidem limitat verũ nisi emphyteosim haberet ab alia ecclesia  tũc esset ĩ op tione ecclesie an velet rem vel canoneʒz. aduerte bene ꝙ aut̃. ingressi non hʒz locum nisi in monasterijs q̃ nō habẽt nisi in cōi nō in his q̃ habẽt in ꝓprio sicut ordo militie sctẽ Marie ⁊ tertij ordinis sctĩ Frācisci ⁊ ecclesie seculares ẜʒz Alb. in. d. aut̃. ingressi.
¶ Quid si ingrediẽs fecerat testamen
54
*tum ante ingressum nihil relinquendo monasterio sʒz extraneũ heredẽ instituẽ do. Rñ. ẜʒz do. Anto. in. c. in presentia. de ꝓba. ꝙ aut exp̃sse cōtulit bona sua tꝑe ingressus nulla facta mentiōe de testamẽto ⁊ tũc si hoc fecit incōtinẽti post cō ditũ testamẽtũ sic non reuocat testamẽ tum nec erũt monasterij illa bona sʒz solũ illa collatio bonoꝝ presumitur facta ad tp̃s vite sue.  nō videtur quis incō tinenti mutare aĩm. arg. l. nō ad ea. ff. de condi. ⁊ de. Si vero hoc fecit ex interual lo post testamentum conditũ tunc presumitur mutasse aĩm fauore religiosi ⁊ sic rumpit̃ testamẽtũ ⁊ erũt monasterij illa bona aut nō ↄtulit exp̃sse bona sua monasterio ⁊ tũc remanebit testamẽtũ ⁊ monasteriũ solũ petet portionẽ suā ali ter  rũpẽdo testamẽtũ. Pa. vero. in. d. c. in pñtia tʒz ↄ̃riũ: scʒz ꝙ nō petet portio nem suam. sed ego in fratribus minori bus credo verũ in alijs aũt qui pñt habere in cōi opi. do. Ant. est humanior re ligioni sed illa Pa. vr̃ verior de subtilitate iuris ꝑ ea q̃ no. Albe. in. d. aut̃. si q̃ mulier. sed talis ea bona nō capiet nisi post mortẽ naturalem ẜm multos doct. quos recitat Albe. lʒz multi alij dicāt ꝙ statim post professionem.
¶ Vtrũ ꝓdigus vel dissipator bonoruʒz
55
*cui interdicta sunt bona possit intrare religionẽ. Rñ. Albe. in. d. aut̃. ingressi. ꝙ sic dũmodo sit rationis capax etiā quo ad bona sicut de minore est verum.
¶ Vtrũ filiusfamilias intrās monaste
56
*riuʒz possit disponere de bonis peculij. Rñ. ẜm Pa. in. d. c. in pñtia. q de castrẽ si vel quasi nō est dubiũ ꝙ potest. l. pen. C. q̇ testa. fa. po. Simliter de ꝓfectitijs ꝙ nō pōt  illa sunt in dispositione pa tris. Sed dubiũ est de aduẽtitijs de q̇bus nō pōt disponere in vita pr̃is etiā cũ cōsensu patris iuxta ea q̃ not. in. d. l. penul. Sed Pan. tʒz ibidẽ q pōt  statim ꝑ ingressum gaudet illo priuilegio aut̃. p̃sbyteros. C. de epi. ⁊ cle. ex quo q est laicis aduẽticiũ est clericis quasi ca strẽse ⁊ ideo priuabit̃ pr̃ in vita sua vsu fructu illoꝝ bonoruʒz. pariformiter dico in aduenticijs aduenientibus post ingressum. do. tñ Ant. in. d. c. in presentia tenet cōtrariũ. s. ꝙ nō poterit disponere taliter ꝙ pater priuetur vsufructu in vi ta sua de aduẽticijs ante acquisitis sed bene poterit disponere de directo dñio ⁊ etiā vtili taliter ꝙ mortuo patre trāsibit ad eum cui reliq̇t illud vt in aut̃. de mona. §. illud. Secꝰ de acquisitis post ingressum  sunt monasterij.
¶ Quid de libris datis a pr̃e filio fami
57
*lias. Rñ. ꝙ trāsibũt cũ eo ad religioneʒz ẜm dispositionẽ ingrediẽtis. ẜm Jaco. de raue. ⁊ recitat Pan. i. d. c. in pñtia.  cẽsent̃ quasi castrẽse peculiũ. Pe. vero dicit hoc veꝝ in libris collatis doctoribus vel magistris. Secꝰ in datis scholaribua. Et hoc idẽ sequit̃ Bar. in. l. filie. C. fami. here. ⁊ hoc verius.
¶ Vtrũ religiosus succedat ĩ bonis pa
58
*rentũ ⁊ hmōi. Rñ. ꝙ sic nec parẽtes pñt eos exheredare ꝓpter crimẽ ĩgratitudi nis cōmissum in seculo. C. de epi. ⁊ cle. l. deo nobis. xix. q. iij. c. fi. Fallit ĩ fr̃ibꝰ mi noribꝰ. d. cle. exiui.  nō succedũt  iur. ¶ Quałr aget monasteriũ in p̃fatis in
59
*quibꝰ succedit vel ei acquiruntur. Rñ. Pa. in. d. c. in pñtia ꝙ aget his actiōibꝰ q̇bus ille egisset ante ingressum ⁊ progestis antea per ipsum tenebitur mo|nasteriũ intũ ad ipsuʒz monasteriũ ꝑ uenit de bonis ingressi ẜm Jnn. ar. l. ij. C. de ĩpu. ⁊ ali. sub. Vel forte ⁊ veriꝰ ĩ to tũ lʒz possit petere restitutionem tenendo ꝙ monasterium iure successionisve nit vt. s̃. monasterium. §. iiij.
¶ Vtrũ ĩgressus possit reuocare testm̃
60
*factũ añ ingressũ. Rñ. pañ. ĩ. d. c. ĩ pñ tia quo ad fratres minores non est dubiũ  nō pōt. sʒz qͦ ad alios tenẽt Pe. ⁊ Cy. ĩ aut̃. si q̃ mulier. C. de sac. san. eccl. ꝙ sic. Sʒz Bar. dist. Pa. tʒz ꝙ nō pōt vllo modo pariformiter nō poterit facere testm̃ si ante nō fecisset. ex quo ꝓfessus est mori tur mũdo. Et hoc credoverius. excepto casu dicte aut̃. que ꝑmittit post ingressum inter liberos disponere.
¶ Vtꝝ religio tollat crimẽ ingratitudi
61
*nis. Rñ. ꝙ tenet̃ cōiter ꝙ sic ĩ. c. ij. de apo sta. ⁊ in. c. vl. de eo q̇ fur. or. suscep. ⁊ ĩ. ca. tũlibet. xlvij. d. ⁊ ĩ. c. nō liceat. xix. q. vl. ¶ Quid si cōdẽnatꝰ ad mortẽ ⁊ liberatꝰ
62
*tali cōditiōe ꝙ si egrediet̃ puniet̃ pena priori. si ĩgrediet̃ petiꝰ abvxore egredit̃ vt tenet̃. Rñ. nō pōt puniri illa pena ẜʒz Bar. bix. in q̃stiōibus suis. q. j. ⁊ sequit̃ Alb. ĩ. d. aut̃. ingressi. Ratio quia coactꝰ exijt.
¶ Vtꝝ retrahẽs aliquẽ ab ingressu re
63
*ligiōis teneat̃ restituere. Rñ. ẜʒz Ric. in quoł. iij. q. xix. ꝙ aut retrahit  nō credit aptũ religione siue vtilẽ. ⁊ si hoc cre dit ꝓbabiliter si nō tenet̃ religiōi. quia potiꝰ dānũ ipsiꝰ impediuit aut sco retraxit ꝓpter vtilitatẽ suā ⁊ siẽ spũalis. puta  eiꝰ ↄsilio bñ viuit sic nō peccat.  ex charitate possunt potiꝰ bonũ meũ spirituale precligere  alterius. Jdem dicerẽ qñ retrahit  videt ꝙ vult intra re religionẽ in qua nōviuit̃ regulariter ẜm q tenẽtur  sic ꝓcurat bonũ eius. Si vero est tẽporalis puta  spectat ꝓ motionẽ honorẽ ⁊ hmōi si steterit in seculo sic peccat  temporale p̃posuit spi rituali non tñ tenetur religioni. sʒz subtracto orando: bonũ persuadendo ⁊ saluteʒz procurando plus prius aut tres retraxit ex amicitia. ⁊ si est naturał aut consanguin tatis sic licet peccet non te netur religioni tamen. Si vero est ami citia lasciuia sic magis peccat ⁊ tenet̃ in istis duobꝰ subtractor ⁊ magis in se cundo.  in primo vt dixi ꝓcurādo bonum eiꝰ nō tñ religiōi. aut quatuor retraxit animo ĩped iẽdi vtilitatẽ religio nis ⁊ sic tenet̃ ẜʒz posse suũ facere ꝙ illa ꝑsona intret ⁊ si nō pōt satisfaciat religioni ad arbitriũ boni viri vel meliorẽ ad eā inducat. Et etiā subtracto si nō po test eũ in ducere vt intret religionẽ ẜm ꝙ dixi ꝓcurādo salutẽ eiꝰ solicitꝰ ṗus obligatũ ꝟo religiōi retrahẽs ẜʒz Sco. ĩ iiij. d. xv. tenet̃ laborare vt redeat: ⁊ si si pōt tenet̃ ipse si est ꝑsona idonea ⁊ habilis religioni religionẽ intrarevt sic sa tisfaciat religiōi ⁊ orare ꝓ aduerso vt r ꝙ fecit Ray. Ego tñ credo ꝙ si nollet in trare nō propterea esset in statu damnationis sed sufficeret ei ꝙ ꝓ posse alio modo satisfaceret religioni ⁊ etiam ei quem peruertit.
¶ Vtrum religio minuat peccatuʒz. Rñ.
64
*ꝙ licet pctm̃ religiosi sit grauius pecca to secularium vel ratione voti contra quod facit. vel ratione contẽptus si ma ior adest. vel ratione scandali. tamen ce teris paribus dico peccatum religiosi esse leuius peccato secularium. primo propter intentionem quam habet erectam ad deum licet ad horam inter cipiatur ex qua de facili reuertitur. tñ  habet plura que eum reducunt ad dele tionẽ ipsiꝰ peccati hec ex. S. Tho. xxij. q. clxxxvj.
¶ Que precipiũtur religiosis vniuersa
65
*lier. Rñ. multa ⁊ primo in cl. religosi de priuile. sunt nouẽ. j. scripta. Primo ne in sermonibus ecclesiarum prelatis de trahant. Jntellige ad specialia descendendo. Secundo ne retrahant aliquos ab ecclesiarum suaꝝ frequentia scilicet detrahendo eis ⁊ huiusmodi illicitis. Tertio ne pronunciẽt indulgentias in discretas scilicet falsas vel secundũ ꝙ dico. Jndulgẽtia. §. vltimo. Quarto cũ confessionibus testamentorum intererunt ne ratrahāt testatores a restitutiōi bus debitis aut legatis matricibꝰ eccle | sijs faciendis Pet. de. pal. in. iiij. dixit ꝙ possunt procurarevt magis eis legetur  alteri dummodo nō faciant cum ver bis illicitis aut animo maligno contra ecclesias matrices.  nulli aufert suum cum nullum ius iterũ aquisiuissẽt. Sʒz frater aluarus tenet ꝙ peccant mortaliter. ⁊ videtur verius in religiosis. Se cus in alio casu ab isto:  tunc haberet locũ opi. Pe. Quinto ne legata vel debi ta aut mala ablata ĩcerta sibi vel sui or dinis fratribus vel conuentionibꝰ in alterius preiudicium fieri vel erogari procurẽt. Sexto ne absoluāt a casibus reseruatis pape vel ep̃is. Hec oĩa in vir tute sancte obedientie ⁊ sub interminatione maleditiōis eterne inhibentur. Septimo sub eadẽ ꝓhibitione ꝓhibet̃ cis ne ꝑsonas ecclesiasticas p̃sertim co ram iudicibus delegatis a sede aposto lica suā ↄ̃ eos iustitiā ꝓsequẽtes vexare inde bite aut ad loca plura ⁊ presertim multũ remota ↄuenire p̃sumant Octauo precipit̃ prelatis religiosis ad quos aliquid ꝓuenit occasione p̃missoꝝ ꝙ ni si. j. mẽseʒz plene satisfacerint ecclesiasticis dānificatis  eo ꝙ ad eos peruenit post fuerint req̇siti ip̃o iure sint suspẽ si ⁊ quous debitā fecerint satisfactionẽ. Nono ne ministrẽt extremā vnctionem eucharistia sacramẽtum solẽniʒzẽt matrimonium nō absoluāt excōicatos nec absoluant a pena ⁊ a culpa de qua dic vt. s̃. excōicatio. v. casu. xij. Decimo nullꝰ religiosus pōtvigore literarũ apo stolicarũ vel legatoꝝ alibi ↄuenire aliquem sibi subditũ ratiōe aliquoꝝ loco rum nisi corā eo corā quo de iure ↄuenit cle. j. de rescrip. Vndecĩo nullus religio sus potest eligi in prelatũ alterius religionis vel habitus nisi solum in episco pum cle. j. de electio. Duodecimo prohi bentur alienare prelati religiosi res ecclesie vt in cle. j. de reb. eccle. non alie. vi de. j. suspẽsio. j. §. xxxj. Tertiodecimo p̃cipitur eis ne ad iurandũ vouẽdum ⁊ c. ĩducat aliquos vt sepulturā eligāt ap eos. de quo. j. sepultura. §. xxxv. Quarto decimo ne decimas ecclesijs debitas vsurpẽt cle. j.  deci. de quo. s̃. excōicatio vij. cāu. xxxvij. Quĩtodecimo p̃cipit̃ mẽ dicantibus ne aliquẽ ad ꝓfessionẽ reci piant añ cōpletũ annũ quintũdecimuʒz c. non solum ⁊. c. cōstitutionẽ de reg. lib. vj. Sextodecimo ne statum bighinarũ foueant cle. j. de relig. do. vnde excōicatio. vij. casu. xl. Decimoseptimo ꝙ horis debitis in ecclesijs eoꝝ offm̃ ꝑsoluant cle. j. de cele. mis. Decimooctauo. q nō dimittant habitum sue religiōis necva dant ad studia vel phisicam aut leges audiant. c. vt ꝑiculosa ne cle. vel mona. li. vj. vide excommunicatio. vij. casu. vij. Decimo ꝙ nō dicāt aliqua vel trahant audientes a solutione decimarũ. ⁊ ꝙ re quisiti predi cẽt de eis populo ⁊ ꝙ confessores non omittant facere conscientiam confitentibus cle. cupientes de pe nis vide excōmunicatō. vij. cāu. xliiij. Vigesimo ꝙ mendicantes non capiāt loca de nouo. c. cum ex eo. de exces. prela lib. vj. ⁊ cle. cupientes de penis. vide lo ca per totum. ⁊. s̃. excommunicatio. vj. casu. xliij. Vigesimo primo. ꝙ nō celebrent in castris vel villis nisi quatenꝰ eis a iure conceditur. ca. ep̃orum de priuile. lib. vj. Vigesimo secundo ꝙ seruẽt interdictum quodcũ quod viderint seruare matricem ecclesiam cle. j. de sen. excō. vide interdictũ. vij. §. viij. ⁊ ideʒz de cessationibus a diuinis. d. c. cle. j. Quedam alia precipiuntur monachis de q̇ bus vide. s̃. monachus §. x.
Religiosus

Religiosus

locus dicitur omnis domus monasterium tẽplum hospitale ⁊ quecun alia auto ritate pape vel ep̃i ad pios vsus edifica ta de relig. do. c. de synodochis. ⁊. ca. ad hec. Secus si sine autoritate ep̃i vel pa pe sunt edificata a principio vel ex post facto deↄsec. d. nemo ꝙ est ↄ̃ leges q̃ vo lunt ꝙ vbicũ sepelitur aliq̇s locus il le sit religiosus ꝙ nō est verũ per tex. c. fi. de sepul. ⁊ ibi sequitur Pan.
¶ Vtrum loca religiosa possint ad hu
1
*manos vsus transfererri. R. ꝙ nō. d. c. ad hec. xij. q. ij. nulli
¶ Per quos debent regi prefata loca.
2
* | Rñ. ꝙ per religiosos eiusdẽ monasterij vel alterius eiusdẽ religionis. ⁊ nō viuunt regulariter: debent repelli ⁊ poni alij districtioris vite aut salteʒz clerici se culares. si alias non possunt remanere ordinarij. ⁊ hoc potest ep̃s sine papa se cũdũ gl. ⁊ Jo. an. ⁊ Pa. ĩ. c. ĩter quatuor. de relig. do. Fallit in hospitali de quovi de. s̃. hospitale. §. ij.
Reliquie

Reliquie

sanctorũ esse venales non possunt. l. nemo. la. ij. C. de sa. san. nec extra capsam oñdi dñt nec de nouo inuẽte in publico venerari nisi prius autoritate romani pontificis sue rint approbate. de reli. ⁊ ve. san. c. ij. pre cipitur prelatis ne permittāt varijs figmẽtis ⁊ falsis documentis decipi homines q̇ vadunt ad eoꝝ ecclesias cā ve nerationis propter miracula q̃ ibi fiũt sicut in pleris locis causa questus fie ri consueuit in. d. c. ij. ⁊ dicit pa. in. di. c. ij. ꝙ etiam dñr vẽdi quādo pro questu ostenduntur.

De notatis in hoc. §. ⁊ ꝙ reliq̇e sanctoꝝ nō sunt in ↄmercio. l. nemo marty res. ⁊ ibi Guil.  cung. ⁊ Bal. in prin. C. de sacrosan eccle. ⁊ ibi per Bal. in prĩ. q. quałr puniat̃ vendẽs reliquias sctōꝝ. ¶ Qua autoritate possunt corꝑa sctō
1
*rum ⁊ eoꝝ reliquie trasferri. Rñ. ꝙ solũ autoritate pape vel ep̃i aut sancte sino dis de cōse. di. c. corpora vbi dicit Joan nes hoc verũ qñ corpus est traditũ per petue sepulture. C. de reli. ⁊ sump. fu. l. vltimas nisi necessitas immineat.  tũc sufficit autoritas presidis prouincie. l. j. C. de reli. ⁊ sump. fun. quia quando nō sunt tradite perpetue sepult ure. tũc bñ possunt transferri sine alicuiꝰ autoritate ad alium locum religiosum. C. eo. l. si nec dum.
¶ Quid si furtiue subtrahātur. Rñ. ẜm
2
*Rodo. sacrilegium est. xvij. q. iiij. quisq̇s etiaʒz si ex deuotione hoc faciāt secũdũ eundem. ⁊ Hug.
¶ Vtꝝ sit simonia reliq̇as vẽdere. Rñ.
3
*ẜm Ray. ⁊ Gof. ꝙ sic. j. q. j. qui studet.
¶ Vtrũ reliquie sanctorũ debeant por
4
*tari ad collũ. Rñ. ꝙ nō. ar. d. ll. si nec dũ ⁊. l. vltime. ⁊. d. c. corꝑa. licet possent po ni super aliquo ꝓ aliquo tꝑe ex magna causa. ar. di. l. j. ⁊ hoc tene uis Thom̃. xxij. q. xcvj. teneat ꝙ liceat ex deuotione sine aliqua suꝑstitiōe super se portare.
Remissio

Remissio

peccati ꝑ autoritatem fit a solo deo. j. q. j. c. ita. ⁊. ca. vt euidenter de pe. di. j. verbũ ꝑ officiũ autem seu ministeriũ fit a prelato etiaʒz malo. xxiij. q. v. remittũtur. ꝑ meritũ ꝟo solum a bono fit. j. q. j. remissionem. de consec. di. iiij. quomodo.
¶ Que requir untur in pctōre vt fiat ei
1
*remissio peccati. Rñ. Pe. au. ĩ. iiij. d. xvij. q. j. ꝙ nisi meritũ xp̃i applicet̃ actualiter isti vel illi nulla culpa pctĩ delet̃ cũ solũ in virtute passiōis xp̃i deleat̃ ⁊ ideo cũ sacramẽta sunt. ĩmediatũ applicantiuũ passiōis christi ad nos opʒz si cłpa debet dimitti ꝙ ꝑ aliquod sacramẽtum vł de facto exhibitus vel in voto fiat. propte rea adultus tumcun contritus nisi simul concurratoris ↄfessio in facto vel ad minus ĩ voto nō ↄsequit̃ remissionẽ peccati de remissio. vide. s̃. indulgẽtia.
Remittere

Remittere

idẽ ẽ quod dare vt ptʒz in. c. veniens. el. j. de testib. ⁊. j. q. iij. c. ea que in glosis.
Renunciatio

Renunciatio

Section
est rei vel iuris proprij facta scienter ltĩ marefutatio. vij. q. j.  periculosum.

De hic positis ⁊ ꝙ renũciatio bñfi cij fieribeat ĩ manibꝰ ↄfirmātis barto. no. in. l. fi. C. de defen. ciui. j. vel eligẽtia quoniā nō est confirmator. l. legatus. de offi. presi. ꝑ barto. in. l. si quis vj. §. diffe rentia in vlti. q. ff. de acqui. pos. ⁊ in. l. j. C. de peti. bono. subla. li. x. versicu. item l. prebenda.
¶ Qñ renunciatio dicit̃ illegitima. Rñ.
1
*ꝙ ex tribus. primo rōe ꝑsone renũciantis vt puta  est minor de iudic. c. si annum. lib. vj. aut alius qui non potest re nunciare.
¶ Secundo ratione persone in cuius
2
*manu fit renũciatio est illegitima. cap. cum dilecti. ⁊ ca. admonet. ⁊. c. ꝙ in du bijs de renũc. vbi nulli ecclesiastico lʒz renunciare alicui beneficio ecclesiasti|eo nisi in manu sui prelati ad quẽ perti net collatio. d. c. admonet. xviij. q. ij. ab bas. q limita in bñficio acq̇sito ꝑ. c. ve niens de renũ. ⁊ in ep̃atu qui nō pñt re nunciari nisi in manibꝰ pape. c. nisi. de renũ. Quō aũt possit tractatꝰ haberi su per renũciatione vide simonia. ⁊ §. xxij. ¶ Vtrũ renũciatio aliorũ iuriũ sit fien
3
*da aduers ario. Rñ. ꝙ sic vł notario publico vel iudici noĩe aduersarij recipiẽti. l. ij. ff. rem pup. sal. fo.
¶ Tertio ratiōe rei q̃ renũciari nō pōt
4
*r renunciatio illegitima. Nā iuri natu rali ⁊ agnatiōis ⁊ sanguinis nemo pōt renũciare vt. l. ius sanguinis. ff.  re. iu. e. l. ius agnatiōis. ff. de pac. Juri ꝟo po sitiuo q cōcernit certā formā vel solen nitatẽ nō pōt quis renunciare vt puta quod testamẽtũ cũ tot testibus vel stipulatiōes fiāt certo mō. l. nemo pōt. ff. de leg. j. facit. c.  ꝓpter. de elec. ⁊. c. cuʒz esses. ⁊ quod ibi no. de. test. Si vero nō cōcernit certā formā vel solẽnitatẽ sed publicaʒz vtilitatẽ similiter nō potest. l. ius publicũ. ff. de pact. ⁊ ĩ. c. diligẽti. de fo. cōp. Si aũt cōcernit publicā ⁊ priua tam ⁊ publica pōt separari a priuata sic potest tũ ad priuatā. l. iuris gentiũ. §. sed ⁊ si paciscat̃. ff. de pac. puta ius dat actione ꝓ aĩali morboso tñ partes pñt pacisci vt nō possint agere. facit tex. cuʒz ibi not. in. c. cũvenissent. de insti. Si ꝟo nō potest seꝑari sic renũciari nō pōt di. c. cũ venissent. Si ꝟo sit solũ in fauoreʒz priuatũ tũc ille in cuiꝰ fauore est potest dũmō nō sit ↄ̃ bonos mores vł nō indu cat ad pctm̃ talis renũciatio  nō vale ret vt in. l. alia. §. elegāter. ff. so. ma. ⁊. l. cōuenire. ff. de pac. do. Si aũt sit solũ in odium alteriꝰ tũc si cessat rō illiꝰ odij p̃t renũciari vt in. l. fi. C. ad mace. alias nō vt. l. nā ⁊ si. ff. ad mace. vi. Panor. in. d. ca. si diligenti.
¶ Quid si aliquid sit introductũ in fa
5
*noreʒz amboꝝ. Rñ. ꝙ alter sine altero re nũciare nō pōt vt dicit glo. in. c. ad apo stolicā de reg. facit. l. ꝙ fauore. ff. de leg. vñ  ꝙ in cōt iure potior est cōditio ꝓ bibentis. ar. ff.  serui. vr. pre. l. ꝑ fundũ ff. cōi. d. l. sabinus. ff. de lib. causa. l. ij. iij. ⁊. iiij. Si tñ aliquid cōcedit̃ pluribꝰ siue vniuersitati sed in fauore principaliter particulariũ sic bñ posset quilibet renũ ciare iuri suo ⁊ sic loquit̃. ca. ad apostoli cam predictũ ⁊. c. dilecti de fo. cōpe. Fal lit hoc in priuilegio  licet cōcernat fa uorem tertij potest impetrans renũcia re ante sit presentatum nisi appareat ꝙ cōcedẽs statim voluit concedere ius illi tertio  cōiter nō acquirit̃ nisi in p̃sentatione seu noticia. c. j. de conces. p̃b. li. vj. ⁊ quod ibi no. Ge. Jdem dico ꝙ nō potest renunciare qñ ꝑ procuratorẽ impetrauit  statim acq̇rit̃ ius illi tertio. vt in. d. ca. j. siłr si fuit concessum motu proprio.
¶ Vtrum exemptus possit renunciare
6
*exemptioni. vide. s̃. exẽptus. §. v.
¶ Qualiter fiẽda est renũciatio. Rñ. q
7
*primo volũtarie. vij. q. j. uis. itẽ scienter ⁊ ideo qñ quis aliquod ius ignorat debet ei notificari vt ĩ aut̃. quō oportet epi. §. igit̃ ordinamꝰ.  ei q ignorat re nunciari nō potest. l. mater. ff. de inoffi. te. ⁊ hec est ↄ̃ notarios qui ponunt cłas renũciatiōis quas ignorant q̇ ↄ̃hunt ⁊ propterea tenẽtur eis de dāno q aliter nō ĩcurrissent puta  renũciassent si sci uissent. Tertio sine coactione ꝙ me. cā. ad audientiam. Quarto quo ad benefi cia ecclesiastica debet fieri pure ⁊ absolute de offi. dele. c. ex parte el. j. de simo. ex insinuatiōe. Vnde dansvel remittẽs vel renũciās aliquid spirituale pactovł conditione tem porali interueniente simoniacus est. j. q. ij. c.  pio.
¶ Sʒz nũquid si renunciat absolute tñ
8
*in mẽte geritvt sibi aliq tꝑale det̃. Rñ. ꝙ simoniacus ẽ de simo. c. tua. in fi. veꝝ est ꝙ sola penitentia absoluetur. capit. vlt. de simo.
¶ Vtrũ quis possit renunciare liti suꝑ
9
*bñ ficio ecclesiastico vł spirituali aliquo tẽporali sibi dato. Rñ. pa. ĩ. c cũ pridẽ.  pac. ꝙ nō etiā si recipiat illud noĩe expẽ sarũ:  si renũciās hʒz ius renũciat spirituali tẽporali dato ꝙ est simonia. d. c. ex parte et quod ibi no. dicit tñ Jnno. ⁊ | Hosti. in. c. nō sine. de arbi. ꝙ vʒz cōpositio autoritate suꝑioris vt ꝓ pacis bono det̃ aliq̇d tꝑale ei de quo nō est certũ de iure sibi ↄpetẽtivt cedat liti vł renũciet si q ius hʒz. c. nisi. de p̃bẽ. Secus si fiat autoritate partiũ  sic esset simonia ni si quādo hʒz ortũ a iudice puta quia cōpromissuʒz est in eo vel ipse sic diffinit. ⁊ licet gl. in. d. c. cũ ṗdẽ. dicat nō sufficere nisi interueniat pape cōfirmatio tñ cōmuniter doc. ibidem tenent cũ opi. do. Anto. ꝙ nō requirat̃ ⁊ ibi pa. sequitur. ¶ Vtrũ q̇s possit dare pecuniā alteri vt
10
*desistat a lite q̃ est de re spũali. Rñ. Pa. in. d. c. cum pridẽ. ꝙ si sit certus habere ius in illo beneficio bene pōt dare aduersario sine simonia vt desistat vel ne litẽ moueat. Si vero nō sit certꝰ sʒz dubitat tũc nō pōt nec excusat autoritas pa pe in beneficio q anexā hʒz potestateʒz clauium  vr̃ data pecunia ꝓ illa pote state spũali. facit. d. ca. ex ꝑte. in siłi ⁊ ꝙ no. j. q. iij. saluator ⁊. c. ex młtis. Jn alijs autẽ beneficijs bene excusaret autoritas pape cũ talis simonia sit de iure po sitiuo ẜm gl. in. d. c. cũ pridẽ. Quod no.  pauci aduertũt hodie. Posset tamen iudex pro bono pacis ex officio suo cōponere partes vt habẽs ius in beneficio det aliquid nō habenti ius ẜm formam. c. nisi. de p̃ben. ẜm Pan. in. c. suꝑ eo. de transact.
¶ Quid de illo qui expectās ꝓxime va
11
*caturā primā in aliqua ecclesia renunciat ꝓprie tenui vt p̃cludat̃via alteri ex pectāti. Rñ. ꝙ ꝑ hoc nō impedit primũ expectātẽ si hoc pōt ꝓbari si vero pinguius resignāti cōferat̃ eo ipso detegit̃ fraus ⁊ carebit habita quaʒz resignauit ⁊ ambita de renũci. c. si te. lib. vj.
¶ Vtrũ renũctatio iuris futuri valeat.
12
*Rñ. ꝙ si ius futuꝝ apꝑet si vʒz sic aũt nō apꝑet adhuc nō vʒz  pacta nō referũtur ad ea q̃ apparere nō possunt vt ĩ. l. ĩ lege ⁊ alijs cōcor. ibi positis in glo. ff. de cōtrahẽ. emp. ⁊ q nō est renũciari non pōt. l. tres fratres. ff. de pac. Sed de hoc vide bar. in. l. conditionis. C. de pac.  parum ad nos.
Additio

Additio

hic tamen aduerte  filia renũciādo hereditati pr̃ne ⁊ ꝓmittẽdo am plius non petere nihilo minus legitimā vel eius supplementũ petere poterit nisi expresse de ipsa dixerit vt. l. si quādo. §. generaliter ⁊ ibi do cto. C. de inoffi. testa.
¶ Quid faciet p̃latus q̇ beneficiũ hʒz
1
*simoniā vel alias intrusus est. Rñ. ꝙ ie net̃ renũciare ⁊ si est ep̃s ⁊ est ĩ articulo mortis nec pōt adire papam nō tamen dʒz dimittere possessionẽ quam de facto hʒz sine licẽtia Pape. Sʒz abstineat a per ceptione fructuũ excepta stricta necessĩ tate vite. ⁊ querat quācito poterit resignare. ⁊ de hoc vide Ber. Jnno. Hosti. de renun. nisi cum pridem. ⁊ Archi. vij. q. j. eum qui.
Represalia

Represalia

dicit̃ rerũ aliarũ generalis intentio autoritate principis vel ciuitatis ꝓ recompẽsatione dāni dati indulta. elicit̃ ex. c. dñs. xxxij. q. ij. ⁊ est quādo vnꝰ de vno dñio nō volẽs cōsequi ius ↄ̃ aliquem de alio dominio retinet res oĩm qui sunt sub tali dominio ꝓ satisfactione.

De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ represalijs abutẽs punit̃ penis de q̇bꝰ in aut̃. ⁊ oĩ no. C. ne vxor ꝓ marito ẜm Bal. ibi ĩ fi. vbi dicit verũ etiā si minima quātitate abutat̃ nisi error excuset ⁊ an in foro cō sciẽ. no. Saly. ⁊ Pe. de su. ĩ. d. aut̃. ⁊ oĩno ⁊ Bar. ĩ tracta. represa. in prin. q. prime. versiculo quero an sint licite in foro cō scientie.
¶ Vtrũ sint licite. Rñ. ꝙ sic qñ ista ĩter
1
*nemũt. Primũ ꝙ dñs vel ciuitas requi rat̃ vt emẽdet q a suis improbe factũ est. Scm ꝙ cōstet de negligẽtia iustitie administrāte. Aduerte hoc ẜʒz Bar. in tracta. de represalijs quod aliquādo superioreʒz habet ille qui debet dare de iure. sed non de facto. vt puta quia non obeditur ei. Sicut imperatori. ⁊ tũc nō est necesse adire superiorẽ. Aliquado hʒz suꝑiorẽ de facto. sed nō de iure. vt puta.  tyrannꝰ est dominꝰ ⁊ si fuit electus ex timore vel per vim. et habet̃ cōiter ꝓ domino. sic valent que facit ẜm Jnn. in | c. nihil de elec. ⁊ sic debʒz adiri. Si ꝟo nō fuit electꝰ. sed ꝑ vim occupat dñ iuʒz. Et habet̃ cōiter ꝓ Tyranno. Si cũ nō valeat ꝙ facit nō est necesse vt cum adeat. aliquando hʒz superiorẽ de iure ⁊ de facto.  est verus dñs ⁊ ei obedit̃ sʒz tamẽ nō expedit creditoti eũ adire puta quia expẽderet plus sit ṗncipale debitũ vł est pauꝑ. tũc ẜm Bar. vbi. s̃. pōt ꝓcedere sicut si nō haberet superiorẽ eius de bitor. arg. l. si seruos. ff. de pi. act. ⁊. l. me diterranee. C. de āno. ⁊ tribu. ⁊ sic patet qñ p̃dicta duo nō requirunt̃. Tertiũ ꝙ iudex ꝓprius det snĩam suꝑ negligentia ⁊ institie defectu ⁊ cōcedat autorita tẽ rep̃saliaꝝ. Limita hoc verũ qñ nullꝰ inuenit̃ superior qui de ciuitate vel dño negligẽt faciat iustitiaʒz ẜm Gui. ep̃m cōcordi sem  si inueniret̃ superior nō valere antoritas iudicis ꝓprij. quo ad illos qui nō sunt sue iurisditionis. ⁊ ita intelligit̃. c. dñs. xxiij q. ij. ꝙ ciuitas ple creu da est ꝑ suũ. s. iudicem cōcor. Jo. de fa ito. ⁊ frā. vercellensis. in. c. vnico. de iniurijs. li. vj. Quartũ ꝙ nō excedāt dānũ. Quintũ ꝙ nō extendat̃ ad clericos. vel ecclesiasticas ꝑsonas. Hec elicio ex archi. ĩ. d. c. vnico. Sextũ ẜm directoriā ti. de pig. ꝙ nō fiāt in ꝑsonis  istud ẽ iniquũ ꝙ in ꝑsona alius ꝓ alio grauetur. ⁊ ẜm ipsum nulla ↄsuetudo valeret cũ sit cōtraria legibꝰ. C. de ac. ⁊ ob. l. ob es alienum. ⁊ aut̃. ibidẽ imo. ⁊. C. q̇ res pig. obli. pos. l. q̇ filios. ⁊ in aut̃. vt nulli iudi §.  vero. ⁊. C. ne vx. pro ma. l. vlt. ⁊ in aut̃. ibidẽ. sed oĩno alias istis nō con currentibꝰ ipsis rep̃salijs vtit̃ quadruplũ restituere cogit̃ ⁊ actiōe ꝓ qua hoc facit cadit. vt in aut̃. ne pignorationes fiant que est p̃dicta aut̃. sed oĩno.
¶ Sed nũquid tenet̃ ad restitutionem
2
*q̃ aliquid ꝑ rep̃salias illicitas exigit ab alio a suo debitore. Rñ. Arch. ĩ. d. c. vnico. ꝙ ĩcipit ⁊ si pignorationes ꝙ sic nec aliter seruari poterit nisi restituat. xiiij. q. vj. si res. de vsu. cum tu. de re. iur. non remittitur. lib. vj.
¶ Quid de illis q̇ rep̃salias cōcedunt ↄ̃
3
*ecclesiasticas ꝑsonas aut eoꝝ bona. vel concessis vtunt̃ cōtra ipsas vide excom municatio. vij. casu. xxxiij. ⁊ Jnterdictũ. iiij. quasĩ in fi.
¶ Vtrũ rep̃salia cōcessa ↄ̃ puta florenti
4
*nos debeant extẽdi ad florentinos habẽtes domiciliũ senis. Rñ. ẜm Pa. in. c. quoniā. de offi. or. ꝙ non  odiosa. facit ꝙ no. Barto. in. l. prouinciales. ff. de ver bo. signi.
¶ Vtrũ statutũ possit fieri ꝙ q̇libʒz pos
5
*sit capi ꝓ delicto alteriꝰ. Rñ. bar. vbi. s̃. ꝙ nō terras vel villas sibi nō subditas nō pōt sʒz bene ↄ̃ sibi subditas vt. C.  oĩ agro ser. l. j. ⁊ vʒz statutũ ꝙ vxor possit capi ꝓ viro fallẽte vt. l. satis. C. ĩ. qͦ cau. pi. vł hypo. ta. ↄ̃hi. ⁊ siłr filiꝰ ꝓ pr̃e. l. fi. C. de ṗui. etiā si nō heres. ⁊ aduerte hic ꝙ terre cum certis pactis submisse pro tectioni dñorũ nō dicunt̃ sibi subdite sʒz federare ⁊ iō ↄ̃ eas non valet tale statu tũ. Q no. ꝓ limitatione sexte conditio nis in. §. j. dicte.
¶ Sʒz q̃rit̃ an tale statutũ possit exerce
6
*ri extra territoriũ statuentis. Rñ. Bart. vbi. s̃. ꝙ sic potest agere ↄ̃ tales cōditio ne ex statuto.  actio vs sequit̃ eo qui bꝰ cōpetit. v. l. fi. C. de p̃scri. lō tẽp. Q li mita nisi filiꝰ sortiret̃ domicilium alibi ante pr̃ rũperet. ar. l. ciues. C. de ĩcol. Siłr si filiꝰ eẽt natꝰ post rupit pr̃ eiꝰ  iura ĩtelligunt̃ de filio existẽte tꝑe qͦ rupit. l. ĩ delictis. §. si extraneꝰ. ff.  noxal. ⁊. l. titiꝰ. ff. de test. mil. Et idẽ dic qñ statutũ dicit ꝙ hoĩes vniꝰ terre vnꝰ teneat̃ ꝓ alio Nā ille q̇ de nouo est effectꝰ illiꝰ terre nō tenet̃ ꝓ debitis ātiq̇s. l. ꝓuidẽ dũ. C. de decu. ⁊ q not. Dy. ĩ. l. ĩcolā. ad muni. Siłr tale statutũ ĩtelligit̃ de debi tis ↄ̃ctis ĩtra territoriũ nisi ali addat vt. l. cũ vnꝰ. §. is. q̇. ff.  bo. aut̃. iudi. pos. ¶ Quid si talis q̇ habuit recursum ad iudicẽ debitoris ⁊ reportauit iniquam snĩam. Rñ. bar. vbi. s̃. ꝙ dʒz appellare et adire iudicem appellatiōis ałr rep̃salie nō erũt licite vel si prohibetur appella re vel non est iudex appellationis tũc potest recurrere ad suum iudicem.
Residere

Residere

debẽt clerici ĩ suis bñficijs ⁊  hoc vide. s̃. clericꝰ. vij.
Rescriptum

Rescriptum

proprie est id ꝙ prin ceps scribit ad iuris cōseruātiā vt quādo cōmittit cām deci dendā inter aliquos ⁊ differt a priuilegio q est ↄ̃ ius quasi priuata lex. iij. di. priuilegia. Et etiā differt a bñficio q stricte sumptũ est gratia cōcessa p̃teritꝰ a principe ⁊ hec est q̃ latissime interp̃tā da est vt. ĩ. c. oliʒz ⁊ q ibi no. de ꝟ. si. La tissime tamen rescriptum accipitur pro omnibus istis. hec Pan. in rubri. de rescrip.

De notatis ĩ hoc. §. ⁊ ꝙ rescrip. habetur pro lege. Jo. de por. in. l. fructus. col. iiij. ff. sol. mat. quod intellige si est conforme iuri communi quo casu potest allegari ad differentiarum decisionem. gl. in. l. j. in ver. subscriptionẽ. ⁊ ibi doct. C. quomodo ⁊ quādo iudex. ⁊ in. l. ij. C. de legi.
¶ Rescriptũ ⁊ ꝓcessus ꝑ ip̃m rescriptuʒz
1
*habitꝰ ĩpetratũ ab excōicato suꝑ alio  suꝑ excōicatiōis vel appellatiōis articulo ipso iure est nullũ. c. j. de rescrip. li. vt. fallit hoc in multis casibus q̇ not. ꝑ Gemi. in. d. c. j.
¶ Rescriptum ꝑpetuatur per solaʒz cita
2
*tionem de rescrip. ex tenore ⁊. c. significauit in glo.
¶ Rescriptũ impetratũ tacita veritate
3
*aut suggesta falsitate vł etiā qͦcũ alio tacito vł expresso q si tacitũ nō fuisset vel false expressuʒz papa nō ita faciliter cōcessisset nō valet eo. ti. super literis.
¶ Rescripta nō extẽdunt̃ ad res vel ꝑ
4
*sonas in eis nō comprehẽsas qm̃ ꝑsonalia sunt ⁊ stricte intelligẽda. c. signifi cauit. eo. ti.
¶ Restripium non viciatur ꝓpter defe
5
*ctuʒz lr̃e vel syllabe. Secus si esset ibi fal sum latinũ de fi. iustru. c. ex ꝑte in text. et in glo.
¶ Rescriptum primuʒz tollitur per ẜm
6
*posterius faciẽs mentionẽ de primo: si vero nō facit mẽtionem non valet secũ dum ↄ̃ primũ oꝑe exceptionis vt in. c. ex literis ⁊. c. pastoralis. de offi. dele. ẜm Gof. in sum. eo. ti. nisi impetrās primũ fuisset in mora pñtādi per annum vt in c. si aũt. eo. ti:
¶ Rescriptum in seri debet in literis ci
7
*tationis ẜm eũdem Gof. propter duo. Primo vt citatꝰ sciat iurisditionem citantis aliter non tenetur comparere. Secundo vt possit deliberare.
¶ Rescriptũ ꝑdit̃ ꝑ negligẽtiā ĩpetran
8
*tis anno elapso quo vti potuit⁊ noluit. Si ẜm ĩpetret̃ ↄ̃ ṗmũ. c. si aũt de rescri. ⁊. c. plerũ. ałs semꝑ valet de iure cano nico durāte mandatore ẜm gl. in. d. c. si aũt uis de iure ciuili duret ꝑ decẽniũ C. de di. rescrip. l. falso.
¶ Rescriptũ r falsuʒz ĩpetratũ sine mā
9
*dato vt in. c. nō nulli eo. ĩ. gl. nisi ĩpetret̃ ab his ꝑsonis a q̇bꝰ de iure nō exigitur mandatũ vt in. d. c. nōnulli in fi. ⁊. c. ex ꝑte in fi. eo. ff. de procu. l. sed he ꝑsone. ¶ Per rescriptũ sedis apłice aut lega
10
*toꝝ aliq̇s nō pōt impetrari ꝓiudice nisi ille q̇ est in dignitate cōstitutꝰ vel canonicꝰ eccłie cathedralis vel hʒz ꝑsonatũ ⁊ talis nō pōt audire cām nisi in locis insignibꝰ vt ciuitatibus vbi possit copia haberi ꝑitoꝝ: nec aliq̇s pōt cōue niri virtute talis rescrip. vltra vnaʒz die tam a fine sue diocesis. de quibꝰ omnibus vide in. c. statũ de rescrip. l. j. vj. et quod ibi no.
Res

Res

ĩter alios acta nō p̃iudicat alijs nec prodest. ff. qui po. ĩ pig. hab. l. claudiua in fi. ⁊ de re. iud. c. quamuis. fallit in quibusdam casibus vide in. d. c. quāuis. glo. ⁊ doc.  parum ad nos. ¶ Quilibet in traditiōe sue rei pōt pec catum apponere dummodo nō legibꝰ
1
*improbatũ. l. in traditiōibus. ff. de pac. de cōdi. c. verum in gl. Rẽ habere vide tur qui fruit̃ p̃cio eiꝰ. ff. de. vsufru. l.  q̇ p̃cio. q̃ de tota re vẽdicanda dicta sunt eadẽ ⁊ de ꝑte intelligẽda sunt. ff. de rei vẽ. l. que de tota. Res vna ⁊ eadẽ diuer so iure cẽseri nō dʒz. de deci. c. cũ in tua. xij. q. ij. cognouimus.
Restitutio

Restitutio

q̇d est ⁊ q̇s restituere tenetur. Sciendum quod restitutio est in pristinum statum repositio. l. restituere. ff. de ver. sig. Vnde dicit tex. in. l. plus est. ff. de ver. si. Resti | tuere est nō solum presentiaʒz rei prebe re sed possessoreʒz facere frucius redde re. Sed quia ius diuinum ⁊ canonicuʒz vtitur aliquando verbo reddant ꝓ ver bo restituere vt in. c. cũ tu. de vsu. quod est verbum latius  restituere. vt. l. ver bum reddendi. ff. de verb. signifi. ⁊ aliquando verbo emendent vt in. c. ij. de rap. aliquando vero verbo satisfaciant vt. in. c. iu. c. in literis de rap. et satisfactum intelligitur qualitercũ volunta ti satisfaciat. l. si rem alienam. §. omnis. ff. de pign. act. ⁊. l. j. ff. qui satisda. cog. iō ego hic restitutionem accipio pro quacun satisfactione facienda proximo.
De notatis in hoc. §. scilicet restitu tio male ablatorum incertorum ⁊ rapinarum per quem debeat fieri. et quibꝰ not. Bal. in. c. incuria col. ij. versi. quero quā satisfactionẽ de pa. iura. in vsi. feu. ¶ Quis tenetur satisfacere. Rñ. ꝙ quili
1
*bet qui habet de alieno vel q ad aliuʒz spectat seu debetur ex cōtractu vel qua si ex maleficio vel quasi vel ex quacũ alia causa. ar. c. si res. xiiij. q. vj. ⁊. l. iustitia. §. iuris precepta. ff. de iusti. et iure. Quod vt melius intelligatur per casus infrascriptos ẜm ordinem alphabe ti annotabo.
¶ Accipiẽs aliquid vt nō accuset an te neat̃ restituere. vide. s̃. accusatio. §. vj.
¶ Accipiens aliquid in fraudẽ credito rum quomodo tenet̃. dic vt hic. j. in ver. raptor. §. j. ⁊ in ver. vsurarius. §. xvij. et s̃. alienatio. §. xxvj.
¶ Accipies aliquid ab ecclesiasticis vł ab illis qui nō possunt donare quomodo teneat̃. vide donatio §. xxxviij. et. s̃. clericus. ij. §. iiij. ⁊ clericus. xiij. §. ij. ⁊. xj. ¶ Acquirens ex peccato aliquid puta adulterio sodomia ⁊ huiusmodi qũo te netur. vide. j. in verbo mulier.
¶ Administrator bonorum aliorũ quomodo teneatur. vide. s̃. administratio. .§. j. ⁊. ij.
¶ Adulator obtinens beneficium an teneatur restituere. vide adulatio. §. ij. ¶ Adultera concipiens filium ex adul terio quomodo teneatur. vide adulterium. §. iiij.
¶ Adulter filiꝰ qũo tenet̃ restituere. vi de adulterium. §. v. ⁊. vj.
¶ Aduocatus quando tenet̃ restituere vide aduocatus. §. xij. ⁊. xiij.
¶ Alchimista qũo tenet̃. vi alchimia. ¶ Alienationẽ rei recipiens ab eo q̇ nō pōt alienare. vide alienatio. §. xiiij. ⁊. §. xx. ⁊ donatio primo §. xxxviij.
¶ Alimenta denegans ei cui tenet̃ exhibere an teneat̃. Rñ. ꝙ sic ⁊ quis tenea tur. vide alimenta.
¶ Ambasiatores quomodo tenẽtur. vide absens.
¶ Aĩam ledẽs rōnabilẽ vtꝝ teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ sic. ꝓ cuiꝰ ĩtelligẽtia est scieñ. ẜm sco. ĩ. iiij. di. xv. q. ij. ꝙ ẽ duplex bonũ aĩe. s. naturale ⁊ accidentale. Jn bonis igit̃ naturalibꝰ aĩe cũ sint in corruptibilia sicut⁊ ip̃a aĩa nō pōt eā le dere directe ⁊ talia sunt bona illa sĩne q̇bꝰ nō cōtingit aĩam esse. vt est intellectꝰ libeꝝ arbitriũ volũtas ⁊ hmōi. Jndirecte tñ pōt q̇s in talibꝰ bonis aliũ le dere ẜm Bo. ĩ. ij. di. xxv. ar. j. q. iiij. j. partis. s. vsu taliũ priuādo sicut si q̇s poculũ daret vel aliud faceret quo amẽtẽ ali quẽ redderet vñ talis aliquẽ tałr ledẽs qm̃ dignā leso recōpẽsationẽ facere nō pōt maxime si in perpetuā amẽtiā deducit. Jō arbitrio boni viri satisfacere tenet̃. ar. c. deteriores. vj. q. j. vñ ꝓ regula tradit̃ cōiter a doc. vt no. Ricar. ĩ. iiij. di. xxv. ar. v. q. iij. ꝙ quādo restitutio nō pōt fieri ẜm dānũ datũ tũc arbitrio bo ni viri relinquat̃. itẽ dat aliam regulā supradictus Ric. vbi. s̃. ꝙ qñ res male ablata nō pōt restitui restitutio dʒz fie ri ĩ equiualenti si possibile est extra. ne lit. pẽ. ali. Jnno. c. eccłie. s. Marie el. ij. ⁊ ẜm Sc. vbi. s̃. lʒz q̇s digne nō possit satis facere ꝓximo de dāno sibi illato nihilo minus ex hoc nō liberat̃ quin nō tenea tur satisfacere saltẽ tũ pōt. Vnde ĩ casu p̃dicto bonus vir iudicabit. vt petat veniā per se vel si nō pōt ꝑ ĩterpositam ꝑso nā deĩde vt satisfaciat ẜm posse dā na q̃ leso ⁊ alijs suis eueniũt ex tali lesiōe. vt. j. dicet̃ de vuluerāte et occidẽte | in verbo homicidiũ. Jn bonis aũt acci dẽtibꝰ aĩe cuiusmodi sunt bona gratie morũ ⁊ virtutũ acquisita  acquirẽ da pōt quis ẜʒz Sco. vbi. s̃. indirecte ali quẽ ledere. ⁊ dispositiue. s. inducẽdo ad actꝰ viciosos seu pctā q̇bꝰ talia corrũpũ tur: puta cōtaminādo suo malo exẽplo suadẽdo blandiendo rogādo precipiẽdo vt talia faciāt ⁊ hmōi ⁊ talis multo magis tenetur ad restitutionẽ quā dānificātes in bonis tꝑalibꝰ. vj. q. j. sunt płʒz. propter ea tenet̃ doctrina auxilio ↄsil. oratione. ⁊ hmōi tũ pōt ⁊ in se est ꝑ seipsuʒz. ⁊ ꝑ alios dũmō pctm̃ occultũ nō pandat talem lesum ad bonum reducere. Directe autem in talibus accidentalibus nemo potest alium ledere qm̃ talia nō corrumpũtur nisi per pctm̃ ⁊ peccatum esse non potest nisi sit volũ tarium. xv. q. j. non est.
¶ Appellāsiniuste qũo tenet̃. vide Appellatio. §. xv.
¶ Arbiter vel arbitrator qũo tenet̃. vide arbiter §. j. ⁊. vj.
¶ Archidiaconus qũo tñr si aliq̇d perut de rebꝰ eccłie. vide Archidiaconus. ¶ Arras recipiens qͦmō teneatur resti tuere. vide. Arra.
¶ Artifices facientes ea que proximi dannificantur. vide ars. §. ij.
¶ Assessor qũo tenetur. vide Judex. §. ix. et. §. xxij.
¶ Banniens iniuste aliquem qũo tene tur. vide Bannitum §. j.
¶ Bellātes qũo tñr. vide bellũ in prin. ⁊. §. v. vj. vij. viij. ix. x. vs. xlvj. ⁊. xxij.
¶ Bñficia eccłiastica pła hñs qñ tenet̃ restituere. vide bñficiũ. §. xxxiiij.
¶ Beneficiũ vacātis fructꝰ vsurpātes qũo tenentur. ibidem §. xl.
¶ Bñficiũ iniuste possidens qũo tenet̃ ibidem. §. xliij.
¶ Bñficiatꝰ non dispensando fructus qũo tenet̃. vide clericꝰ. iij. §. j. ⁊ qñ male dispensat. vide ibidem. §. iiij.
¶ Bñficiatꝰ nō residẽs qñ tenetur resti tuere. vide clericus. vij. §. iiij.
¶ Bñficiũ recipiẽs nō intẽdẽs ꝓmone ri qũo tenet̃. vide clericus. vij. §. v. ⁊. vj. ¶ Beneficiatꝰ existens in mortali quo modo tenetur restituere fructus. vide clericus. viij. §. v.
¶ Bñficiatꝰ inducens ad relinquendũ sibi si erat q̇s relicturꝰ ecclesie qũo tene tur. vide clericus. xiij. §. vij.
¶ Bñficiatꝰ nō dicẽs horas qũo tenet̃ restituere fructꝰ. vide. Hora. §. xj.
¶ Vtrũ ↄferẽs bñficiũ indigno teneat̃ ad aliq̇d. Rñ. ẜʒz Car. in. cle. j. de eta. ⁊ q̃. ꝙ vltra peccatũ mortale ꝙ ↄmisit tñr ad restitutionẽ totiꝰ interesse ecclesie  le sit ẜm Pe. de ancha. ad instar magistra tus q̇ minꝰ idoneo tutelā pupilli ↄmisit. ff. de magi. cōue. per totum.
¶ Bonefidei possessor. vide possessor.
¶ Canonica portio cui est restituenda. vide eo. ti.
¶ Carcerans aliquem qũo tenetur. vide Carcer. §. ij. iij. ⁊. v.
¶ Causam dans damno proximi qũo tenetur. habes Causa. §. vj.
¶ Cessationem a diuinis inducẽs qũo tenetur. vide cessatio. §. j. ij.
¶ Clericꝰ nō exñs ꝑsonaliter horis canonicis ⁊ recipiẽs distributio. qũo tenetur. Vide clericus. vij. §. viij.
¶ Clericus negociādo qũo tenet̃. vide Clericus. ix. §. vj.
¶ Comedẽs de alieno qũo tenet̃. vide furtum §. xxv. ⁊ hoc in. ꝟ. raptor. §. j.
¶ Comodās ⁊ reuocās ante tꝑs como datũ: qũo tenet̃. vide comodatũ. §. iiij.
¶ Comodatariusvtẽs re comodata ad aliũ vsum qũo tenet̃ ibidẽ. §. vj.
¶ Comodans rem vitiosam qũo tenet̃ ibidem. §. vij.
¶ Comodatariꝰ si res comodata perijt qñ tenet̃ ibidẽ. §. x. vel si deteriorat̃ ibi dem. xij.
¶ Concussioneʒz faciens qũo tenet̃. Vi de Concussio. §. ij.
¶ Confessor absoluẽs quẽ nō pōt qũo tenetur. vide confessio. v. §. xiiij.
¶ Consentiẽdo qũo quis tenet̃. vide cō sentire. §. ij. ⁊ Furtũ. §. xix.
¶ Conseruatorẽ faciẽs intromittere in his q̃ dʒz qũo tenet̃. vide cōseruator. §. j. ¶ Consulẽs dānuʒz alterius quomō te | netur. Vide consilium §. j.
¶ Consiliarij locorum q̇ faciũt statuta iniqua qũo tenentur. vide Lex. §. xxij.
¶ Contractum illicitum faciẽs quomo do tenetur. Rñ. ꝙ si contractus est nullus vel vsurarius tenetur ẽt fructus re stituere nisi bona fides excuset eũ. vt. j. Possessor. Sivero contractus tenuit de iure lʒz possit rescindi. puta  minꝰ iusto precio emptũ ⁊ hmōi tũc si nec dolꝰ nec fraus interuenit non tenetur fructus restituere sed supplere iustũ preci um hoc elicitur ex. l. ij. C. de rescin. vẽ. et gl. in. c. cũ dilecti de emp. ⁊ ven. in ca. ꝑ tuas de dona. ⁊. c. illo vos de pign. Et l. j. C. de distr. pig. q no.  sepe in practica venit.
¶ Cotumeliator quomodo tenet̃. Vide Contumelia.
¶ Cooperans in dāno proximi qũo te netur. vide furtum. §. xiij.
¶ Culpabilis ex qua culpa teneaturvi de Culpa. §. vj.
¶ Custos qñ tenetur restituerevide cu stos in princi.
¶ Dānatorũ restitutoꝝ bona habẽtes qũo tenetur vide. s̃. dannatus. §. ij.
¶ Decimam fraudans qũo tenetur vide Decima. §. xiij.
¶ Defendens se qũo teneatur. Vide de fensio. §. v.
¶ Delegatus aliquid accipiẽs qũo tenetur. vide iudex. §. viij.
¶ Denarios falsans radens vel falsos expendens qũo tenetur. vide falsarius §. iiij. cum eq.
¶ Depositariꝰ qũo teneatur. vide depo situm. §. iij. iiij. vj. vij. viij. xij. ⁊. xv.
¶ Derisor dic ꝙ tñr sicut ⁊ ↄtumeliator.
¶ Detractor qũo tenet̃. vide Detractio. §. iij. ⁊. iiij.
¶ Dñs qui nō hʒz iustũ titulũ. aut cuiꝰ officiales delinquũt qũotenet̃. vide do minus in princi. ⁊ §. iiij.
¶ Donationẽ recipiens ab eo qui non pōt dōare quomodo tenetur vide dona tio. §. xxxviij.
¶ Doteʒz quando tenetur quis restitue re. vide Dos. §. xxiij.
¶ Emẽs vel vendens iniusto precio vł rẽ vitiosam quomodo tenet̃. vide Emptio §. vij. viij. ⁊. xxiiij.
¶ Vtrũ sciẽter emẽs rẽ raptā vł furatā
1
*teneat̃. Rñ. ꝙ tenet̃ ad quin siue sit ṗ mꝰ vel secũdus vel quicũ alius vs ĩ infinitũ q̇ emit qm̃ idẽ iuris est ac si ṗmus esset. ff. de mi. l. sed vbi. ff. de peti. her. l. sʒz si lege. §. si āt. Primo tenet̃ resti tuere rẽ raptā. nec excusat̃ lʒz sit statutũ determinās ꝙ qñ emitur publice ĩ mer cato vel hmōi sit emẽtis ẜm direct. tit. de fur. nec sine mortali peccato pōt eaʒz tenere qñ scit eiꝰ dñm ẜm Ho. ar. c. vulterane. xij. q. ij. ⁊. l. ij. ff. de fur. Secũdo te netur si rẽ non hʒz siue  vendidit vel aliter quomodocun alienauit siue  amisit aut ꝑijt qualitercũ etiā violẽter siue quocun casu ab vsu cecidit p̃ciũ restituere ẜm optimũ statũ rei. i. ẜm ꝙ valuit plus post fuit ab ip̃o empta c. grauis de re. spo. ⁊. l. in re furtiua. ff.  fur. ⁊. l. si nauis. §. si gñaliter. ff.  reivẽ. ratio  est furtũ cōmisit rẽ alienā inui to dño cōtractando. l. j. ff. de fur. et furt. semꝑ est in mora. l. si pro fure. ff. de condi. fur. Excipitur casus qñ rẽ dño loco ⁊ tempore obtulit ⁊ ip̃e eā recipere recusauit. tũc em̃ purgauitmorā. d. l. in re furtiua. Et iō si periret vel deterioraret̃ sine culpa sua nō teneret̃. Tertio nō po terit petere pretiũa dño rei. l. in ciuile. C. de fur. ẽt si statutũ essetꝙ posset pete re. quia tale statutum est contra bonos mores nec ẽt a venditore in foro contẽtioso nisi expresse cauerit. l. si mācipiũ. C. de reiven. Secus in conscientia quia bene posset a venditore precium recipere ⁊ rẽ eidẽ restituere  pōt potius sibi consulere  alteri ẜm alex. de ales in. iiij. Quarto tenentur restituere fructus ꝑceptos ⁊ qui percipi potuerũt in termedio tꝑe. d. c. grauis exceptis expẽ sis de quibꝰ dic. vt. s̃. Expense. §. iij. Vltimo perdit expensas voluntarias de quo dic. vt. s̃. expense. §. eodem.
¶ Quid si talis ignorabat fore ꝓhibi
2
*tũla iure tali emere. Rñ. ẜʒz cōit̃ do. ꝙ ni hilominꝰ teneret̃ sicut ille  qͦ ĩ p̃cedẽti | .§. dictũ est  hec prohibitio a iure naturali traxit originẽ cuius ignorantia non excusat.
¶ Vtruʒz ignorantia facti crassa vel su
3
*pina excuset talia emẽtes vt puta ep̃s excōicabat tales raptores vel  emit a stipẽdiario calicẽ vel missale aut  cō muniter tenebant̃ rapta fuisse vł bellũ iniustũ. vñ habita sũt. Rñ. Ho. ꝙ nō  debuit cogitare ⁊ iō similiter tenetur si cut ille de quo in ante precedenti. q. dictũ est ar. l. late culpe. ff. de. ꝟ. si. ⁊. capi. apłice  cle. exco. mi. c. q̃ ĩ hũanis. xij. q. ij. c. si cupis. xvj. q. j. Similiter tenet idẽ Host. de illis qui dubitabāt nec tñ pro posse quesierũt ꝙ pariformiter tenent̃. ¶ Vtrũ emẽs rẽ raptā vel furto habitā
4
*bona fide. s. nō credens raptam siłr teneātur. Rñ. ꝙ nō sed hec bona fides. v. sibi cōfert. Primũ  bona fide durāte nũ tenet̃ eā restituere etiā si perijt. l. ij. C. de furt. ẜm  fructꝰ cōsumptos bo na fide durāte nũ tenet̃ restituere. l. bōe fidei. ff. de acq̇. re. do. ⁊. l. fructꝰ ⁊. l. si ex diuerso. §. fi. ff. de reivẽ. sed solũ tenet̃ restituere fructꝰ extātes vel in factus est locupletior. de qͦ dic vt. s̃. fructꝰ. §. j. ⁊ ij. Tertiũ  si dictā rẽalienauitvẽdẽdo vel alio mō durāte bona fide nō tenet̃ reddere p̃ciũ nec aliud nisi solũ lucrũ si extāt aliq ex quo factꝰ est locupletior. l. nā ⁊ hoc natura. ff.  cōdi. inde. Quar tũ  pōt expensas quas fecit in bona fide circa rẽ cōseruādāvel meliorādam retinere vt. v. Expense. §. Quintũ  si iudice snĩante restituerit eam habebit actionẽ etiā in foro contentioso ↄ̃ vẽdi torẽ. d. c. vulnerāte nō aũt si ad sacerdo tis imperiũ restitueret. l. si rẽ. ff. de euic. Vnde ↄsuleñ. ẽ eiꝰ vt faciat se citari in iudicio a domino rei si citatꝰ annũciet venditori vt ipsum defendat ⁊ seruet. Jn cōscĩa āt qualitercun restituerit eam domino venditori tenetur ei ad p̃ cium. c. fi. de emp. ⁊ ven.
¶ Vtrũ emẽtes p̃dicta furata nō vt ea
5
*retineāt sʒz vt restituāt dño q̇ ał ipsa ha bere nō posset aut non pro tāto paruo precio possint preciũ quo emerāta nō dño repetere. Rñ. ẜm Ho. ⁊ Monal. q sic  vtiliter gesserũt negociũ cuiꝰ res erāt ⁊ etiā expensas moderatas nisi de re empta habuissent vtilitatẽ  tũc tenẽtur cōpensare fructus rei cũ expẽsis ⁊ p̃cio ar. l. sʒz an vltra. §. ij. ff. de neg. ge. ⁊. c. cũ dilecti. §. fi. de accu. ⁊ si ꝑirẽt sine sua culpa aut eas amitterẽt nō tenerẽtur. Aduerte tñ ꝙ in foro contẽtioso nō credetur talibꝰ ẽptoribus nisi publice ꝓtestati fuissẽt ꝙ in ea intẽtione emerunt. ar. l. nesẽniꝰ. ff. de ne. ge. ⁊. l. ij. C. de fur. ⁊ in. c. vnico vt ecclesiastica bñfi. lʒz secus scit in conscientia.
6
*¶ Quid faciet ille q̇ emit rẽ  scit fuis se raptā nec inuenit dñʒz eiꝰ. Rñ. ẜʒz ho. ⁊ Mo. ꝙ post fecit diligẽtẽ inquisitio nẽ tũc tenet̃ p̃cium ipsius rei vel ipsaʒz rẽ dare pauꝑibus cũ fructibus ipsiꝰ si emit mala fide. Si aũt emit bona fide reddat eaʒz rẽ vẽditori recuꝑato precio suo si pōt vł si nō pōt restituat rẽvel pre ciũ pauꝑibus cum fructibus non consumptis bona fide ⁊ publice. ẜʒz consil. Ray. vt oĩs suspicio vitet̃ ⁊ sic erit liberatus ar. c. quatuor. xij. q. ij.
¶ De emẽte rẽ ecclesie sine solennitate
7
*qũo teneat̃. vide alienatio. §. xiiij.
¶ Vtrũ emẽs de pecunia alteriꝰ aliq̇d
8
*no ĩe suo teneat̃. Rñ. ꝙ nō  res ẽpta ẽ sua secus si emissẽt noĩe illius cui erat pecunia.  tũc res ẽpta est illius cuius erat. pecuniaria. l. si patruꝰ. C. cō. vtr̃. iu di. ⁊. l. si ex ea. C. de rei vẽ. ⁊. l. ad ꝓbatio nẽ. C. de ꝓba. fallit hoc ĩ re ẽpta de pe. eccle. vt. s̃. immunitas. §. xxxj. itẽ de pe cuna militis. l. sivt ꝓponis. C. de rei. vẽ. Jtẽ de pecunia pupili. l. iij. C. arbi. tu. Jtẽ de pecunia data cōiugi qñ res emi tur a marito. l. vxor. ff. de do. inter vi. et vx. nam inistis casibus ẽptum est noĩe suo efficitur illius cuius erat pecunia. Jn conscientia tamẽ teneret̃ ad satisfactionem si res ẽpta non esset predictis tm̃ vtilis sicut precium.
¶ Vtrũ emẽs a furioso ꝓdigo vł mino
9
*re ⁊ hmōi quibꝰ vł per ius vł iudicẽ est interdicta potestas vẽdẽdi. teneat̃ eam restituer̃. rñ. ꝙ sic  male fidei possessor | est cōtra interdicta legũ. emit. l. quẽadmodũ. C. de ag. ⁊ cẽ. co.
¶ Executor vltime voluntatis quomodo tenet̃ vide executor per totum.
¶ Expẽse qñ sint restituẽde vide. s̃. expense. §. j. ⁊. iij. ⁊. s̃. expositꝰ §. ij.
¶ Falsariꝰ qũo teneatur. vide Falsariꝰ §. iij. iiij. vij. viij. ix. ⁊. xj.
¶ Famulus alicuiꝰ dñi accipiẽs pecu niā ꝓ dño mutuo ĩscio dño. ⁊ de ea lucrũ faciẽs tenet̃ lucꝝ restituere dño si taliter pauꝑ erat ꝙ pecũia mutuo accepta erat ⁊ periculum domini. ẜʒz sco. ĩ qͦ dam tra. ałs non.
¶ Famulo ĩfirmanti an teneat̃ dare sa larium. vide Familia. §. ij.
¶ Fideiussori suo qñ quis tenet̃. vide Fideiussor. §. xv. ⁊. xvj.
¶ Fraudẽ faciens legi quomodo tenetur habes. s̃. fraus.
¶ Fugere faciẽs detẽtũ in carcere pro bito. an tenet̃ ad restitutionẽ. Rñ. ẜm do. Jo.  platea. ĩ. l. quotiẽs. C. de exact. trib. ꝙ sic q verũ credo  illis q̇ se libe rare possẽt soluẽdo debitũ nō de illis q̇ ita sũt pauperes ꝙ nullo mō pñt solue re nec hñt parẽtes q̇ ꝓ ip̃is soluere vel lẽt qm̃ tales ĩiuste tinẽt̃ ⁊ ↄ̃ charitatẽ si parati sũt cedere bōis. C. q̇ bo. ce. pos. l. j. ⁊ not. gl. in. c. odoardus.  solu. qm̃ q̇ bonis cedit nō dʒz pati cruciatũ. nec car ceres nec vituperiũ ꝓ debito facto ex ↄ̃ ctu vł q̃si. l. fi. C. q̇ bo. ce. pos. ⁊ iō ĩprobā tur ↄsuetudines ĩ ↄ̃riũ q̃s Aug. quādā appellat frustratoriā ⁊ĩhũanā ⁊ irrōna bilẽ seuitiā. xiiij. q. vj. si res. ⁊ iō tũcũ  lōga ⁊ statuto firmata sit non valet. ¶ Vtrũ faciẽs fugere vł occrultans of ficiales tꝑe syndicatꝰ teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ẜʒz bal. in. l. iij. C. de asses. ꝙ sic. ⁊ in quadruplũ q credo verũ in cō sciẽtia post ↄdẽnationẽ. sʒz añ solũ tene tur ad dānũ q restituere debebāt ip̃i officiales si syndicati fuissẽt.
¶ Fugere faciẽs incarceratũ pro delicto an teneat̃. vide fugere. §. j.
¶ Fur qũotenet̃. videfurtũ. §. x. ⁊. §. xiij. cũ seq. vbi inuenies qũo iussione ↄsilio cōsensu ⁊ cetera participatiōe in furto quis tenetur.
¶ Edificans in solo alieno. vel de alic no vel ĩ dānũ proximi qũo teneatur. vi de edificans per totum.
¶ Heres qñ tenet̃ ex delicto defũcti. vi de heres. §. iiij.
¶ Heres qũo tenet̃ soluere legata in te stamẽto minꝰ solẽni facta ibidem. §. v. ¶ Heredes qũo tenet̃ ex ↄtractuvel q̃si defuncti. §. vj. ibidem.
¶ Heredes qñ sũt plures quomō tenẽtur ad debita legata. ibidem. §. viij.
¶ Homicida qũo tñr ad restōnẽ. rñ. ẜm Sco. in. iij. d. xv. ꝙ tenet̃ totā vitā suam expẽdere ↄ̃infideles vł hẽticos ĩ satisfactionẽ occisi vł ĩ or̃onibꝰ ieiunijs ⁊ huiusmodi q si nō vel nō vult hoc facere tñr saltẽ ad aliquā restitutionẽarbitrio boni viri ⁊ vltra eā tñr placare lesos  tũ pōt. ⁊ si occisus aliquos sustẽtabat tñr ilł ad tātā satisfactionẽ tāvtilita tẽ siue lucꝝ occisus dedisset ⁊ extimabi tur ẜʒz tp̃s quo verisiłr victurꝰ ⁊ operaturꝰ sicut extimat. l. hereditatũ ↄputationẽ. ff. ad. l. fal. ⁊. l. cũ hi. §. modꝰ quo ff. de transac. Cōsiderabit̃ og ars quā fa ciebat qualitas ꝑsone ⁊ etas ⁊ lucrũ q acq̇rebat. ⁊ hmōi vt fiat digna restō. q lĩto veꝝ nisi q̇s aliquẽ occidisset q̇ eum agressus ẽ. ⁊occidisset cā sue fesionis. lʒz aliq̃liter modũ excessisset.  talis nō sic stricte teneret̃  difficilimũ est iustũ tẽperare dolorẽ. Jtẽ nisi q̇s ordine iusti cie ĩterfecisset. Jdẽ dic de vulnerāte ali quẽ irremediabiliter. puta abscindẽdo mẽbrũ vel mutilādo ꝙ tenet̃ nō solũ ad placationẽ lesi ⁊ expensas in medicos. sʒz etiā ad oẽ lucrũ q potuisset acquire re. Si aũt vulnerauit remedialiter non tenet̃ vltra predicia de placatione ⁊ ex pensis nisi ad lucrũ q ꝑdidit tꝑe infir mitatis. fuisset lucraturꝰ. His ↄcordat Ric. ⁊ Land. in. iiij. ea di.
¶ Horas canonicas clericus nō dicẽs qũo tenetur. vide hora. §. ix. ⁊. xj.
¶ Hospitalarij qñ tenent̃ restituere. vi de ospitale §. iij.
¶ Jeiuniũ frangens an teneatur ad re stitutionem. vide ieiunium. §. xx.
Jmmunitatem frangens ecclesie quomodo tenetur. Vide immunitas. §. xx. xxx. xxxj. xxxij. xxxv. xxxvj.
Jmpediẽs aliquẽ a cōsecutiōe alicuius bñficij. vtruʒz teneat̃ ad restōnem. puta volebā emere possessionẽ ⁊ tu impediuisti. vel aliq̇s volebat legare mihi aut donare ⁊ tu nolui sti. ⁊ hmōi. Rñ. scm Ric. ĩ. iiij. di. xv. ꝙ aut talis ĩpediuit aĩo dān ificādi ꝓximũ. ⁊ sic tenet̃ arbitrio boni viri dānificato nō tamẽ tātũ tũ erat illud beneficiũ q nōdũ habuerat maxĩe qñ ałs ne haberet potuit impediri. Facit ad hoc ĩstitu. de rerũ diui. §. illud q̃sitũ. vbi hr̃ ꝙ si q̇s bestiā vulnerauerit. ⁊ fugiẽs aliꝰ eā acceꝑit ꝙ sit ac cipiẽtis. rō ibi ponit̃  multa accidere potuissent ne vulnerās eā haberer. Di cit tñ Tho. ij. ij. q. lxij. ꝙ si iaʒz erat determinatum ꝙ talis tenet̃ ad equiualens de quo habes. s̃. leg. j. §. xxxiij. aut fecit animo cōsulẽdi ꝓprie vtilitati. ⁊ sic nō tenetur si hoc procurauit per viam lici tam et modo licito. ar. ad hoc in. l. ij. ff. de no. ope. nunc. et in. l. si in meo. ff. de aqua plu. ar. vnde dicit tex. in. l. nemo. ff. de reg. iu. nemo damnum facit nisi qui id facit quod facere ius non hʒz fal lit hoc ĩ casu de quo. s̃. clericꝰ. xij. §. vij. ¶ Vtrũ ĩpediẽs rusticũ ĩiuste ne oꝑas suas exequat̃ aut piscatores vel aucupes captione pisciũ vel auiũ teneatur ad restōnẽ. Rñ. ꝙ sic. rō  qñ res est ad aliquid destinata naturaliter  ipsam iniuste ĩpedit tenet̃ ẜm ꝙ not. in. l. j. ff. de in lit. iur. ⁊ in. l. si idẽ. ff. de iuris. om. iud. ⁊ per Bar. in. l. inter stipulātẽ. §. sacrā. ff. de ꝟ. obli. Et iō  rustico ⁊ vena tori aufert̃ suus ꝓpriꝰ vsus qui erat sui ꝓprij iuris ⁊ fructꝰ in eoꝝ vsu casualiter ⁊ q̃si feneraliter cōtentꝰ iō tenet̃ ad restitutionem dāni arbitrio boni viri q̇ bonꝰ vir attẽdet si verisimiliter talẽ vti litatẽ habuisset et sic restitui faciet. Si ꝟo verisiłr nō fuisset secuta sic nihil faciet restituere q plʒz Bar. in. d. §. lacrā. Et de hoc vide. j. vsura. j. §. lxxviij. in fi. ¶ Sʒz q̇d de fodiẽtibꝰ semina agri. Rñ. ẜm Rodo. ꝙ non tenent̃ ad oẽ q poterat ꝓuenite sʒz ad tantum solũ quātum fructꝰ agri ĩ dubio illo vẽdi potuissent. Jncẽdiarius quomodo teneat̃. vide in cendiarius. §. ij.
Jncendiũ patiẽtibus rapiens res qũo tenetur vel destruens domum. vide ibi dem. §. iij. ⁊. iiij.
Jnfideles spolians qũo teneat̃. vide in fidelitas. §. vij.
Jniuriator qũo tenet̃. vide ĩiuria. §. vj. Jnquisitor quando tenet̃ restituere. vide inquisitor. §. v.
Jnsignia aliena assumẽtesqũo decipiũ tur ppłi an teneant̃ ad restitutionem. Rñ. ꝙ sic ⁊ illi ⁊ cuiꝰ signa acceperũt si aliq damnũ est passus ⁊ populo dece pto ⁊ de hoc vide. s̃. insignia per totuʒz. Jnuẽta qũo sint restituẽda ⁊ quādo vi de. s̃. inuenta per totum furtuʒz. §. xxix. Jndeꝰ qũo tenet̃ restituere lucratuʒz ex officio publico. vide iudeus. §. xlij. ⁊ vl. Judicans ẜm allegata quo tenet̃. vide iudicare. §. vij.
Judex perẽs salariũ vel aliud qũo tene tur. vide. §. viij. cum seq.
Judex si ex negligẽtia dānificauit. qũo tenetur ibidem. ⁊. xxj. ⁊. xxiij.
Judex ex malicia dans iniustam sentẽ tiam vel grauans partes in non dādo sententiam ⁊ huiusmodi vide ibidem. ¶ Vtrũ iudices q̇ deputant̃ a populis vt iudicent in aliq̇bꝰ causis  credunt̃ boni viri lʒz sint iudices ignari teneant̃ ad restitutionẽ si ex ignorātia dederũt iniustā snĩam. Rñ. ꝙ sic si fuerũt in culpa ad inquireñ. peritos aut alio modo. Si vero de cōsilio ꝑitoꝝ ipsam dederũt ⁊ bona fide non tenent̃ eo  tales non ꝓfitent̃ se peritos nec locāt se pro iudi. ¶ Vtrum iudex q̇ ꝓpter iniuste iudica uit teneat̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ si metus fuit q̇ potuit cadere in cōstātẽ virũ ⁊ cũ accepit officiũ non credebat verisimiliter ad istud venire lʒz mortałr pecca uerit tamẽ nō tenet̃ ad restitutionẽ. Si vero nō est metus q̇ potuit cadere in cō stantẽ virum vel cum accepit officium dubitabat de eo. vel verisimiłr potera credere tũc secundum Bal. in. l. fi. C. de | pe. iud. qui ma. iudi. tenetur ad omne damnum. ij. q. j. in primis.
¶ Quid de iudicibus vel officialibꝰ q̃ occidũt malefactores sine sacramẽtorũ ꝑceptiōe. Rñ. ꝙ si petebant ea mortaliter peccauerũt ⁊ anime ipsorum erunt pro ipsis. cle. j. de pe. ⁊ remis.
¶ Ledẽs proximuʒz in ꝑsona aut in bonis nō a ꝓposito sʒz ex aliqua culpa qũo ⁊ qñ teneat̃ siue ꝑ se leserit aut per suos vel sua aĩalia est scieñ. ẜm doc. ĩ. c. fi. de ĩiur. ꝙ triplex est actio vua que r legis acquilie et hac actione directa tenetur quicun liber homo damnũ dedit sua culpa puta aperiendo cisternam in via publica vel ꝓijciendo lapides vbi homines transeunt ⁊ huiusmodi. Jndirecta aũt vel vtili tenetur quando aliq aĩal suũ vel seruus sua culpa aut negli gẽtia dānũ dedit puta si equus te insti gāte recalcitrauit ⁊ aliquẽ lesit vel aĩal q erat feꝝ. vt sunt lupi leones canes mordaces ⁊ hmōi q̇ cōiter nocere tẽtant tenebas ĩ publico nō taliter ligata ꝙ nō possent nocere vel  tenebas in do mo. aliq̇s missus a te lesus fuit: ⁊ talis tenet̃ ad oẽ dānũ q ex culpa sua dedit ꝓximo si pōt recōpẽsari si nō pōt satisfaciat arbitrio boni viri. Sca r actione de pauꝑie ⁊ hac actiōe tenet̃ q̇s quādo sine sua culpa aĩal suũ alicui dānũ dedit puta bos nō cornupetit nec equꝰ re calcitrat ẜm consuetudinẽ tamẽ preter cōsuetudinẽ ⁊ sine culpa sua calcitrando lesit aliquẽ ⁊ tunc nō tenet̃ ad aliud nisi solum ad dandum animal predictum vel si non vult dare satisfaciat leso. Tertia actio dicitur noxalis et hac actione tenetur quis quando eiꝰ seruꝰ sine culpa damnum dedit ⁊ iste similiter tenetur vt dictum est de actione de pauperie. ⁊ de his omnibus vide gl. et doc. in. l. j. ff. si qua. pau. fe. di. ⁊ insti. eo. ¶ Vtrum ꝓijciẽs aliq̇d de domo sua in
1
*via publica quo lesit aliquẽ vel in vesti mẽtis vel ĩ ꝑsona teneat̃. Rñ. ẜm Spe. tit. de iniur §. sequit̃. ꝙ sic slłr tenetur si tenebat appẽsum extra domũ suꝑ viaʒz publicā ⁊ effusuʒz est. Jdẽ dic de laborā te nisi ponat signa vł faciat ꝓclamata. ¶ Vtrũ p̃cidẽs arborẽ vicini sui q̃ pen
2
*dẽs suꝑ domũ eiꝰ dabat ei dānũ tenea tur. Rñ. ẜm Spe. vbi. s̃. ꝙ nō si fecit autoritate iudicis. l. si plures. §. j. ff. ar. fur. cesa. vł ẽt autoritate ꝓpria si tñ denunciauerit illi cuiꝰ erat vt ĩcideret veꝝ est q hec denũciatio ꝓpter foꝝ cōtẽtiosuʒz dʒz fieri ꝑ publicũ instr̃m. aduerte etiā ꝙ si ĩcideret ita male ꝙ nihil de ea posset fieri cũ alias posset incidi vtiliter ꝙ teneretur in cōsciẽtia ad tale damnuʒz. ¶ Quid de illis q̇ impediũt frumentũ vel alia merces ne veniat ĩ aliq̃ terra vt
3
*ipsi cariꝰ vẽdāt. Rñ. ꝙ tenent̃ restituere illud qͦ plꝰ vẽdiderũt ⁊ etiā satisfacere illis quos ĩpedierũt si aliq dānũ sunt passi. similiter dic de illis q̇ ↄcordāt oẽs merces emere vt postea ad libitum ven dāt ꝙ tenent̃ ad oẽ dānũ. l. ij. ff. ad. l. iuliā. de anno. ⁊ in gl. in. l. annona. de va. ⁊ extra. ordi. cri.
¶ Vtrũ ciues deputati ad diuidẽdum
4
*collectas oĩbꝰ ẜm extimationẽ quā habent in registro cōitatis q̇ aliquos magis grauāt debito ⁊ alios exonerant te neant̃. Rñ. ẜm Mo. ti. iiij. resti. ꝙ si plus debito grauāt aliquẽ tenent̃ et ad ill plꝰ. Si aũt alleutāt amicos suos ⁊ collecta ẽ determinata puta de cẽtũ tũc te nẽt̃ siłr restituere ill alleuiamẽtũ illis q̇bꝰ dānũ dederũt vt puta  sepiꝰ ẽ ite rata illa collecta suꝑ ciues ⁊ tũc tenẽt̃ ciuibꝰ. vł  dñsq̇ debebat hr̃e minꝰ de bito habuit ẜʒz iustitiā ⁊ tũc dño tenẽt̃. Si ꝟo collecta erat ĩdeterminata puta  debebāt exigere tũ poterāt honesto modo tũc lʒz mortałr peccẽt se ⁊ alios alleuiādo  mẽtiunt̃ saltẽ fctō ꝑnitiose. xxij. q. ij. ṗmũ tñ nō tenent̃ restituere. ¶ Vtrũ illi qui cũ sint ignorātes assu
5
*mũt aliqua officia ex q̇bꝰ ꝓximi dānifi cātur vt sunt notarij iudices ⁊ hmōi te neantur. vide culpa. §. vj.
¶ Quid de tenẽtibꝰ colũbas in colum
6
*barijs. Rñ. ẜm Pet. de pal. in. iiij. q tenentur ad restitutionẽ de dānis datis dñis agroꝝ q limito verũ qñ eas non debite pascũt vel nō tantũ de possessio | nibus circũ circa habẽt ꝙ verisiłr ĩ ipsis vt plurimũ pascant̃ q iudicio boni viri credo sit remittẽduʒz Astẽ. ꝟo lib. v. ti. xxix. refert quosdā tenere ꝙ tm̃vtilita tis prestant in comedẽdo vermes ⁊ ster coriʒzando tũ dāni ⁊ ideo dicit nō pre cipitandā snĩam ⁊ ẜm predicta habes quid dicendum est de tenentibus quecun animalia.
Legata defunctorum nō implẽtes qũo tenent̃. vide executor.
Legata impedientes. vide legatũ. j. §. xxxiij. ⁊. s̃. impedientes.
Legem iniquā cōdentes qũo teneant̃. vide lex. §. xxij.
Libellos famosos faciẽtes qũo tenent̃. vide libellus famosus. §. ij.
Literis dānificans qũo tenent̃. vide. j. scripturas.
Litigantes temere qũo tenent̃. vide liti giosa res. §. ij. ⁊. s̃. argumentũ.
Locator ⁊ cōductor qũo tenent̃. vide lo catio. §. xxiij. xxiiij. xxv. Et familia. §. ij.
Ludens qũo teneat̃ ⁊ quando. vide lu dus. §. ij. vij. ⁊. viij.
Magister vtrũ teneat̃ restituere exacta a scholaribus. Vide magister. §. xj.
Mandās quādo teneat̃. vide mandatum. §. v. ⁊ furtum. §. xvij.
Medicus qñ tenet̃. vide medicus. §. j.
Meretrix quādo tenet̃ restituere. vide s̃. meretrix. §. vltimo.
Metus cā aliquid acquirẽs an teneat̃ ad restitutionẽ. vide metus. §. xiij. ⁊. xv.
Missam ꝓmittẽs diuersis ꝑsonis quomodo teneat̃. §. lij. in. c. missa.
Monasterium qñ tenet̃ ex facto monachi. vide monasterium. in prin.
Morosus in soluẽdo q tenet̃ qũo obligat̃ ad interesse. Vide mora. §. ij.
Morosus in reddẽda alteri re vtruʒz te neat̃ si ꝑijt. Rñ. ꝙ sic qualitercũ ⁊. quo modocun perierit ẜm Accur. ĩ. l. ꝙ te. ff. de rebus credi. ⁊ ꝓbatur per. l. cũ res. §. vltimo. ff. de leg. primo. Quod limito in conscientia verum nisi eodem modo fuisset peritura apud alium.
Mulier q̃ nō est publica meretrix. vtrũ teneatur restituere acquisitum ex opere luxurie. Rñ. Cy. vr̃ tenere ꝙ sic in. l. cuʒz te. C. de conditio. ob tur. causam alij. vt Monal. titu. restō. ij. tenet ꝙ non tenet̃ in foro aĩe de necessitate. lʒz fiscus iniuste acquisita possit auferre per. l. lucius. ff. de iure fis. Sed ego distinguo ꝓ concordia eoꝝ que not. in. c. quia pleri. de immu. ec. ⁊ in. c. ex trāsmissa. de deci. ⁊ ĩ c. nō sane. xiiij. q. v. ꝙ aut ista mulier facit dānam alteri puta  scientibus vicinis suis cōmittit adulteriũ ꝓpter pecuniā vel aliud q sibi dat̃ ex quo redditur in velipendiũ apud alios vir eiꝰ. ⁊ sic tenet̃ de necessitate satisfacere iniurie facte alteri. ⁊ iō ei restituere in satisfactionẽ. Aut facit sine alterius infamia puta  occulte ignorat̃ ⁊ sic non tenetur restituere de necessitate in foro aĩe  cũ nullũ ledat nisi seipsam. iō nō habebit satisfacere nisi deo per pnĩaʒz. Jdẽ dic de masculo q̇ ꝑꝑ scelꝰ aliud recipit. ⁊ idẽ de quocũ recipiẽte aliquid ꝓpter aliquam turpitudinẽ scm predi ctam distinctionẽ. presupposito q ille qui dat potest dare cui vult.
Naufragiuʒz patiẽtes p̃dantes quomō tenentur. vide naufragiũ. §. j. ij. ⁊. iij.
Nauta qñ tenet̃. vide Nauta in princi.
Negligens in suo officio qũo tenetur. vide Negligentia §. ij.
Omittens facere q tenet̃ ne dānũ det̃ ꝓximoqũo teneat̃. vide. §. furtũ. §. xxvj.
Officiales accipiẽdo aliquid a litigātibus qũo tenentur. vide iudex. §. ix.
Pacto nudo quomodo tenetur. vide
Pactum. §. iiij.
Palpās qũo tenetur. vide Furtũ. §. xxj.
Participantes in dāno ꝓximi. ⁊ qͦt modis. vide furtũ. §. xiij. cum sequẽtibus.
Pedagia exigens vel fraudans qũo te netur. vide pedagium per totum.
Penam quando quis tenet̃ soluere. vide pena per totum.
Permutatio facta in damnũ qñ est restituenda. vide Permutatio. §. xj.
Pignus accipiens quomodo teneatur. vide pignus. §. xij. vs. §. xix.
Possessor bone fidei quomodo teneat̃. vide fructus per totum.
¶ Quis dicit̃ malefidei possessor. Rñ. ẜm Pa. in. c. grauis. de re. spo. ꝙ est his q̇ possidet rẽ ⁊ scit ad aliā pertinere. Et ecōtra bonefidei possessor ẽ q̇ cũ ignoret se possidere alienũ possidet cogitatiōe dñi. tex. est in. c. si viros. xxxiij. q. ij.
Possessor malefidei vtrũ teneat̃ restitue re nō solũ rẽ quā mala side possidet sed etiā ⁊ fructꝰ ipsius rei. Rñ. ꝙ q̇libet ma lefidei possessor tenet̃ restituere rẽ si extat. c. si res. xiiij. q. vj. ⁊. c. cũ tu. de vsu. vł si perijt aut est deteriorata tenet̃ eā restituere ẜm extimationẽ illam ⁊ distinctionẽ de qua dixi. s̃ hic teneri ementẽ rẽ raptā sciẽter. tenet̃ etiā nō solum ad fructus ꝑceptos sed etiā ad illos quos ipse dñs percepisset si eā possedisset. c. grauis. de resti. spo. ⁊ in. l. re furtiua. ff. de condi. fur. et. l. si nauis. §. vltimo. ff. de rei ven. intellige si reserat fructuosa ⁊ de fructibus q̇ honeste percipi potue rũt. l. fructꝰ. ff. de rei vẽ. Ex quo ad conscientiā limito verũ si dñs eo ꝑcepisset si talis nō occupasset ꝓbabiliter quia si nihilominus nullos fructꝰ habuisset. vt puta.  oĩno nō locasset domuʒz sic in cōsciẽtia nō tenet̃. Limito etiā predicta ꝟa quo ad possessorẽ male fidei qui reʒz habuit sine aliquo titulo vt. l. generaliter. ff. de reg. iu. Sʒz quo ad possessorem p̃dictũ q̇ rẽ habuit cũ titulo. tene ꝙ nō tenet̃ nisi de fructibus ꝑceptis ⁊ nō ꝑcipiẽdis. l. si fundũ. C.  rei vẽd. nisi talis titulus habitus fuerit ꝑ metũ  tũc te neret̃ etiā de ꝑcipiẽdis. l. sed ⁊ partꝰ. ff. ꝙ me. cā. vbi glo. addit tres alios casus in quibꝰ possidens mala fide etiā cũ ti tulo tenet̃ de ꝑcipiẽdis. Primꝰ est qñ ti tulus est habitꝰ ↄ̃ interdicta legum. l. quẽadmodũ. C. de agri. cen. ⁊ colo. Secũdus est qñ titulus habet̃ in Fraudeʒz creditoꝝ. l. j. ff. de his q̃ in frau. cre. Tertius est qñ titulus habet̃ ex emptione rei fiscalis vel ecclesiastice sine debita solẽnitate nec distinguo in istis possessoribus male fidei.
¶ Vtrũ res restituẽda fuerit aliena puta  nō trāsiuit in dñiũ eius. aut fuerit alteri debita puta  de iure ciuili trāsiuit in dñiũ eiꝰ sʒz tamẽ cũ obligatiōe re stitutiōis.  qualitercũ tenet̃ fructꝰ restituere ẜm distinctionẽ p̃dictā. vt pʒz l. cum fundus. ff. si cer. pe. ⁊. l. indebiti. ĩ principio. ff. de cōdi inde. Et clariꝰ in. l. videmus. §. infauiana quocun. ff. de vsu. vbi dicit tex. Nam verbũ restituas ꝙ in hac re pretor dixit plenā hʒz signicationẽ vt fructus quo restituant̃ et ideo cũ restitui pretor iusserit veluti in terdicto vnde vi. etiā fructꝰ sũt restituẽ di. hec ibi. Ergo a fortiori cũ dei vel sacri canones hoc dicũt. Et de hoc vide Pa. in. e. grauis. de rest. spo. ⁊ glos. in. c. non liceat. pape. xij. q. ij.
¶ Quid si res nō sit lucrosa nisi ex ĩdustria tantũ vt sunt pecunie. ⁊ huiusmodi. Rñ. ẜm cōem opi. theoloꝝ. vt patet ꝑ Sco. ⁊ Ricar. in. iiij. di. xv. ꝙ non tenet̃ restituere lucrũ. sed sufficit restituat ṗn cipale acceptum. ⁊ hoc tene in conscien tia. quo ad necessitatẽ uis aliqui velint ꝙ etiam teneat̃ restituere lucrum vt not. Archi. xiiij. q. iiij. Si quis vsurā. Nota tamen secundum Sco. ⁊ Ric. vbi s̃. ꝙ si directe dedit damnuʒz puta quia fuit necesse ꝓpter carẽtiā talis rei credi torem emere frumentũ tꝑe quo magis vale bat vel recipere ab alio sub vsuris vel possessiōes distrahere ꝓ minori pre cio. ⁊ hmōi ꝙ tenetur satisfacere dānuʒz passo. Vnde ꝓ regula. no. istā di. ꝙ ali est esse causatiuum alicuius effectꝰ sufficienter ⁊ efficaciter ita q sine eo non sequeretur ⁊ talis tenetur ad restitutionẽ damni causati. Aliud est esse causatiuum alicuius damni sed non sufficienter ⁊ efficaciter ⁊ talis licet peccct non tamen tenetur ad restitutionem.
¶ Quid de expẽsis factis in re quā q̇s possidet mala fide. vide. s̃. expẽse. §. iij. Prescriptio an excuset a restitutione vĩ de eodem. xlvij. ⁊. j. vsucapio.
Raptor quomodo teneatur. vide. s̃. Raptor. §. j. ⁊. ij.
¶ Quid de vxore filijs aut alijs q̇ viuũt de rebꝰ roptoꝝ. Rñ. aut tał raptor ꝑ taliũ cōsũptionẽ aut receptationẽ nō effi cit̃ nō soluẽdo. ⁊ tũc dico ẜʒz alex. iō ꝙ li|te de hmōi bonis raptoꝝ pñt viuere ⁊ reciꝑe dũmō nō viuāt de impie acq̇sitis in specie vel numero puta de oue capone ⁊ hmōi raptis. ꝙ si ita sunt mixta ꝙ nesciũt discernere tũc habeāt in mente semꝑ viuere de iuste acq̇sitis. ⁊ sic lʒzʒz predictũ Alex. cũ qͦ cōcor. Vldericꝰ ⁊ gl. Ray. de talibꝰ aũt ĩpie acq̇sitis q̇ nō trā seũt in dñiuʒz raptoris nullo mō lʒz alicui viuere nisi incasibꝰ de q̇bꝰ. j. dicā qñ nō est soluendo. Si ꝟo ex tali ↄsumptione efficit̃ non soluẽdo. puta  tāta sunt q̃ dʒz restituere ta oĩa q̃ hʒz tũc nō lʒz alicui de talibꝰ viuere nisi ĩ. iiij. casibꝰ. pri mus qñ quis agit negociũ spoliatoꝝ. s. inducẽdo raptores ad restitutionẽ. ar. c. qm̃ multos. xj. q. iij. ⁊. ca. inter alia de sen. excō. q limitat Ro. veꝝ qñ ↄtinue instāt opportunis horis nō de illis q̇ so lum semel in āno vł bis instant. ⁊ hoc si ue faciāt in gñali p̃dicatiōevt p̃dicato res. siue speciali ꝑsuasiōe siue sequatur vtilitas siue nō. l. sʒz an vltro. ff. denego. ge. ꝙ limito etiā ẜm directũ tit. de restitutiōibꝰ. verũ si spes correctiōis habea tur ⁊ si fiat cũ tali moderamine ꝙ propter hoc nō efficiātur non soluẽdo in to tum vel in magna ꝑte alias non liceret ar. ij. q. vj. ca. prioꝝ. Scs qñ nec ꝑ eleemosynā nec alio mō honesto pōt neces saria vite inuenire. nā necessitas nō ha bet legẽ de ↄse. dist. j. Sicut ⁊ di. v. disci pulos. de re iu. q non est cũ magna tñ parcitate dʒz sumere ⁊ dolere in mẽte. at  ꝓpōere satisfacere si possibilitas ad ueniret. Tertiꝰ est cũ vtiliter laboratbo na raptoris augmentando siue cōseruā do aut curādo ⁊ hmōi  hoc cedit ĩ vti litatẽ creditoꝝ. Jutellige si vtilitas ẽ tā ta tus sumptꝰ alirer nō ⁊ ꝙ nōviuat. vel accipiat de ĩpie acquisitis in specie. Quartus casus est qñ quis hʒz multa in certa restituere ⁊ ep̃s cũ ipso dispẽsaue ritvt de ipsis incertis tan pauꝑviuat No. etiam ꝙ precium rerum raptarum venditarum non est furtiuũ. l. qui vas .§. fin. ff. de fur.
¶ Ratum habens damnũ proximi quo modo tenetur. vide. s̃. furtum. §. xx.
Receptator damnificantium proximũ vel rerũ ablataꝝ quomō tenet̃. vide fur tũ. §. xxij. xxiij. ⁊. xxv.
Religiosum retrahens vel a religiōe re mouens aliquẽ quomodo teneat̃. vide religio. §. lxiij.
Represalias faciens vel concedens qñ tenetur. Vide Represalia. §. ij.
Reuelare nolens rẽ furatā proximo qñ tenet̃. Vide furtũ. §. xxvij.
Rixam faciens quomodo tenetur. vide
Rixa per totum.
Seditionem concitans quādo teneat̃. vide seditio per totum.
Seducẽs mulierisvł pueros subtrahẽ do eos q̃litercũ siue blāditijs siue mi nis ab his sub quoꝝ ptāte sũt  legibꝰ vocant̃ plagiarij. Vtrũ teneat̃. Rñ. ꝙ sic nō solũ subtractos restituere. sʒz etiā oẽ lucrũ q habuissẽt ab eis hi sub quorũ ptāte erāt toto tꝑe quo subtracti steterunt ẜm. do. Joā de platea. Jnsti. de ob. que ex delict. nascun.
Quid de seducente virginẽ. vide stuprũ .§. j. ⁊. ij.
Sententiam iniustam dans quo modo tenetur. vide Judex hic. s̃.
Quomodo tenetur ille pro quo data est iniusta sentẽtia. vide sentẽtia. §. vij.
Sepulturā recipiẽtes indebite quō tenẽtur. vide sepultura. §. xxxij. ⁊. xxxiij.
Simoniace acquisitũ qñ est restituendum. vide Simonia. vij. per totũ.
Socius quando tenetur ex societate. vi de societas per totum.
Solutionẽ an teneat̃ q̇s facere obligatus ex nudo pacto. vide Pactũ. §. iiij.
Solutio quomodo ⁊ quando est fiẽda. vide solutio per totum.
Scripturas falsans vel destruẽs an teneat̃. Rñ. ꝙ sic isolidũ de oĩ dānodato ꝓ ximo ꝑ hoc siue fiat ĩ lib. mercatoꝝ aut q̃rũcũ aliaꝝ scripturaꝝ. l. j. ff.  magi. ↄue. ⁊. l. q̇ tabulas. ff. de furtis. Jdẽ dic de vtentibus falsis scienter. vide falsa rius. §. iij.
Sed quid de occultatibus. Rñ. secundum. S. Bernardinuʒz in tractatu resti tutionũ ꝙ peccant mortaliter nec pos|sunt absolui nisi publicent nō tñ tenen tur ad restitutionẽ. nisi qñ requisiti ma liciose pādere noluerũt ex tali occulta tione postea deuentũ est ad talẽ condi tionem ꝙ creditores sua habere nō po terunt.  sic tenent̃ de omni damno eo  causam dāt efficacẽ dāno ꝓximi.
¶ Quid de illo qui ex lr̃is suis dat dānum ꝓximo sicut si aliq̇s mecator scriberet ꝙ alique merces valẽt multuʒz in tali patria cũ nō sit veꝝ. Rñ. ꝙ aut litere dirigebant̃ ei cui dedit dānũ ⁊ sic te netur ad restitutioneʒz ei. Aut nō dirigebant̃ ei. seu ipse eas aꝑuit. Et sic lʒz mor taliter peccet scribẽs tñ nō tenet̃ ad restitutionẽ. sʒz sibi ĩputet qui eas aꝑuit. Si aũt misit. iij. vt fraudulẽter decipiat aliquẽ sic scribens tenet̃ in solidũ. ⁊ etiā exequẽs si scienter hoc fecit vltra pecca tum mortale ꝙ committunt.
Sponsalia ↄ̃hens quādo teneat̃. vide
Sponsalia. §. xvj.
Stuprans virgineʒz quādo tenet̃. vide
Stuprum. §. j. ⁊. ij.
Tabellio quando tenetur ⁊ quomodo. vide Tabellio. vj.
Talias exigẽtis quō tenetur ⁊ qñ. vide
Talia per totum.
Testis qñ tenetur. vide Testis. §. xxvj. ⁊. xxx.
Torturam faciẽs alicui indebite. vide
Tortura.
Transigẽs propter indebitam causaʒz Quomodo tenet̃. Vide Trāfactio. §. v.
Turpe Lucrũ. Vtrũ tupiter acquisituʒz de necessitate restituẽdũ. Rñ. ꝙ aut acquisitũ turpiter. i. cũ pctō fuit acquisitũ interueniẽte dolo fraude vel extorsiōe seu metu aut deceptiōe ⁊ hmōi casibus in quibꝰ dat̃ repetitio ꝑ actiōes de dolo. vel metus causa ⁊ similes vel ꝑ offm̃ iudicis. Et sic tenet̃ de necessitate restituere illi a quo sic extorsit. vel eius heredibus si quos habet ⁊ scit. vel salteʒz pauperibus si ignorantur. ⁊ in hoc con cordant doct. sequentes Jnno. in. ca.  pleri de immu. ec. Aut acquisitum cũ peccato ⁊ turpiter fuit acquisitum sine dolo fraude ⁊ ceteris predictis ita ꝙ ei qui dedit nulla cōpetit repetitio ꝑ actio nes vel ꝑ offm̃ iudicis. Et isto casu fuerunt varij doc. Ho. in. c. cũ sit de iudeis tʒz idistincte ꝙ est restituẽdũ pauperibꝰ alij ĩ. d. c.  pleri allegātes Jnn. siłr ĩ ↄclusiōe tenẽt ⁊ sic videt̃ q̃si cōis opi. Sʒz cũ nullo iure ꝓbet̃ dico ꝙ lʒz sit bonũ cō siliũ vt ĩ pauperes eroget̃. vt sic satisfaciat in qͦ deli q̇t tñ nō ẽ de necessitate sa lutis. ⁊ hoc tʒz Car. ĩ. d. c.  pleri ⁊ gl. ⁊ Ray. in ti. de rapto §. sʒz q̇d  focarijs. Et iudicio meo ẽt hoc tʒz Jnn. ĩ. d. c. quia pleri lʒz cōiter doc. q̇ tenẽt ↄ̃rium ꝓ se adducant ⁊ male  si ĩtelligeret̃ ill ꝙ t ip̃e Jnn. fore necessariũ ꝙ sacerdos debeat ei iniũgere vt in piosvsus expẽ dat ꝙ acq̇siuit faciẽdo illicitas negocia tiōes vel ꝙ alias ĩiuste acq̇siuit sine ca lũnia alicui facta certe sibi ↄ̃diceret  suꝑiꝰ ibi p̃misist ꝙ vibicũ aliq̇d ma le acq̇rit̃ vel ex negociatiōe vel extorsio ne ex q̃ tñ restituere nō tenet̃ nō dānat eũ si heredibꝰ relinq̃t. Jtẽ ibidẽ dixit ꝙ mathematicꝰ nō tenet̃ restituere ĩ casu p̃dicto. Jtẽ dicit de eo q̇ ĩ ludo aliq̇d lucrat̃ ꝙ nō tenet̃ nisi fuerit in dolo aliuʒz trahẽdo ⁊ tñ isti cũ pctō acq̇rũt. Et ideo opʒz ĩtelligat̃ ꝙ sacerdos dʒz ei iniũgere vt restituat pauꝑibꝰ de bono ⁊ equo nō tñ de necessitate. ⁊ sic tene  tali fauet ius naturale in retẽtiōe ꝑꝑ cōsensũ dñi tradẽtis. nā nihil tā naturalevt acq̇sitio fiat ẜm volũtatẽ dñi tradẽtis. vt in. l. ne hil tā naturale. ff. de reg. iur. ⁊ ĩsti.  re. diui. §. ꝑ traditionẽ. Et facit optĩe ꝙ ha bet̃ in. c. fi.  simo. ⁊ glo. in summa. xiiij. q. v. ⁊ in. c. ex trāsmissa de deci. Et ad. c. cũ sit de iudeis q adducit Ho. dico ꝙ ĩ penā illud est statutũ  assumpsit officiũ ↄ̃ dispositionẽ iuris ⁊ nō excedet ca sum suũ. Siłr nō ob. c. nō sane. xiiij. q. v.  loquit̃ ↄsultiue ẜm Pa. ĩ. c.  pleri. Nec etiā. c. si q̇s cōtumax. xvij. q. iiij. ⁊. c. magne. ⁊. c. ꝙ suꝑ his de voto q̇ allegat Jnno.  nō probant dictũ suũ si sic ĩtel ligatur vt teneatur  necessitate. Quod no. bene quia facit ad multa.
¶ Vtꝝ recipiens aliquid ꝓ cessando a vexatiōe indebita ꝓximi teneat̃ ill re|stituere. Rñ. ẜʒz Pa. ĩ. c. dilectꝰ de simo. ꝙ sic faciat. l. j. ⁊. l. gñaliter. ff. de cal. ⁊. l. iiij. .§. ⁊. ff. de condi. ob tur. causaʒz. Rō diuer sitatis est  est cũ calũnia acq̇ sitũ. ⁊ sic cō tra volũtatẽ dñi sʒz ĩ casu p̃cedẽti nō. ex hoc ptʒz ꝙ qñ q̇s dedit aliq̇d vł ex timo re etiā reuerẽtiali vel vt ↄseq̃ret̃ suũ de bitũ vel euitaret aliq malũ ille q̇ extor sit ex p̃dictis causis sic tenet̃ ad restitu tionem nisi ille liberaliter velit dare.
¶ Sed q̇d de ypocrita q̇ sub forma boni xp̃ani vel religiosi cũ non sit elemosi nas acq̇rit. Rñ. ẜʒz Jnn. ⁊ ĩ. c.  pleri  immu. ec. ꝙ tenetur ad restitutionẽ non forte illi q̇ dedit  mercedẽ suā sam est consecutus. Sʒz tu ic clariꝰ ẜʒz Jo. de Ri pol. in ↄ̃ctibus suis ꝙ aut talis dans elemosināvel quid aliud erat in ꝑsona. Puta  credit dare Ticio ⁊ dat dyno sio. Dynus tenetur ei restituere vel illi cui intẽdebat dare. Aut errat in fortuna puta  dat diuiti credẽs dare pauꝑ i. ⁊ sic talis recipiẽs tenet̃ ei q̇ dedit vł pau peribꝰ restituere nisi ipse recipiẽs effectus fuisset postea pauꝑ. Aut errat ĩ con ditiōe altera puta credit dare Sctō. vel celebraturo ⁊ hmōi ⁊ tũc si ↄditio nō in est recipiẽs tenetur restituere vel satisfacere ꝑ se vel ꝑ aliũ ẜm intentionẽ dan tis. Alij dicũt verũ hoc si datũ est p̃cise tan ex cā finali ꝑꝑ ill sicut si daret sic exprimẽdo secus qñ dat  sic cred it.  tũc nō tenetur sicut si darẽ tibi.  credo sis amicus meus cum tamen nō sis  non teneris restituere ⁊ magis placet quia vt dicit. l. si repetenti. C. de condi. ob. cau. da. Cōditio in corde retenta nō inducit repetitionem maxime in casu isto quia vt supradictum est talis dans illi qui credit sanctum licet non si tam habet mercedem suam pro qua dedit. s. pro deo qui iudicabitur causa finali ex quo aliud nō est expressum. Et ex p̃dictis patet ꝙ isti questores qui faciunt se talis religiōis cum non sint ⁊ qui promit tunt dicere multas missas cum non dicāt ⁊ ꝙ nutriũt multos infirmos vel re dimunt captiuos cum tamen non faciant ꝙ tenentur ad restitutionem. vel illis qui dederunt vel pro quo dederunt quia ex quo petunt pro tali causa dantes intelliguntur dare pro eadẽ si aliud non exprimunt. Nec ob. d. l. si repetẽti.  satis cā ẽ exp̃ssa ex quo petũt ꝓea. Secus de illo q̇ petit ꝓ deo. lʒz fingat se sanctũ ⁊ ille nō daret si sciret euʒz nō fo re sanctũ.  causa ꝓ qua accipit est solꝰ deꝰ licet secundaria. Sanctitas ficta nō attenditur. sed causa principalis.
¶ Tutor quom odo tenet̃. vi Administratio. §. j.
¶ Vendentes rem plus iusto p̃cio. quō tenentur. vide ẽptio. §. vj.
¶ Venatores dantes damnuʒz in agris qñ. tenent̃. vide venatio. §. ij. ⁊. iij.
¶ Visitator a visitatis recipiens aliq̇d quando tenetur. vide visitator. §. iij.
¶ Vsufructuarius quando tenet̃. vide vsufructus. v. §. vij. ⁊. xij.
¶ Vsurarius mẽtalis. Vtꝝ teneatur re stituere id ꝙ est sibi datũ a inutuo reciptẽte vltra sorteʒz. Rñ. ꝙ lʒz doctores sint ↄ̃rij. Jn hoc tñ eos ↄcordādo sic distinguo videlʒz ꝙ aut mutuũ accipiens dat liberaliter credẽs mutuantẽ hoc nō exi gere aut velle ⁊ sic non tenetur restitue re de necessitate. ⁊ isto mō intelligenda est opi. Ric. in. iiij. d. xv. q. v. ar. v. ⁊ Sco. ea. distin. Alex. lōbar. ⁊ Car. in. c. consu luit ⁊ in Cle. ex graui devsu. qui tenẽt ꝙ non tenetur restituere. Et facit pro hoc tex. in. l. ĩter oẽs. §. recte. ff. de fur. Vbi r contractans rem credens inuituʒz dñm committit furtũ: sed furto non est obligatus si dñs erat. Volens ad idem facit instit. de obli. que ex quasi delic. nasc. §. placet in fi. nec ob. l. si ego. la. j ff. si cert. pe. Vbi dicitur q si voluit tibirẽ dona re. ⁊ tu credebas eā tibi mutuo dari nō efficit̃ tuā añ cōsumptionẽ  in hoc ca su intentio recipientis ⁊ cōcedentis dis cordat sed in casu predicto concordant. quia ille liberaliter dat ⁊ iste scit se libe raliter datũ reciꝑe. Jtem non ob. ratio Jo. an. in mercurialibus ĩ regula pecca tum.  contractus a principio fuitvitio sus ⁊ iō effectus similiter  verũ esset. si effectus procederet a dicto contractu. | si effectus procederet a dicto cōtractu. sed nō ẽst verũ sed ꝓcedit ab alio. s. libe ra donatiōe qua ille donat. ⁊ iste donatum liberaliter recipit aut mutuũ recipiens nō dat liberaliter. Sed ideo dat quia per signa videt mutuantẽ sic velle aut ne mutuũ auferat. ⁊ iō sic dat ⁊ tũc dic ꝙ talis tenet̃ acceptũ restituere denecessitate. ⁊ sic limita ⁊ intellige. c. ↄsu. luit de vsu. Jn. ⁊ host. ac pau. ibi cũ Jo. an. in. d. regula pctm̃ qui tenẽt ꝙ tenet̃. ¶ Sed quō scire poterit si dedit liber aliter vel nō. Rñ. ꝙ si signis vel circũlocu tionibꝰ significauit ꝙ aliq̇d velletvltra sortẽ ⁊ tũc tenetur restituere ꝙ non libe raliter dedit  vt dicit. l. si ꝟo nō remunerandi. §. idẽ papi. ff. mā. ꝙ qñ aliquis sim pliciter rẽ cōcedit p̃sumitur donare illi qui prius donauerat sibi. sic in ꝓpo sito. quia ex signis oñdit se nō mutuare gratis iō credẽdũ est etiā illũ eo aĩo da re. s. non gratis. Si vero nullũ signũ oñ dit qͦ vellet aliquid vltra sortẽ sʒz potius ꝙ mutuabat fatẽdũ est ẽt eũ gratis de disse ⁊ hoc veꝝ nisi aliud de mente eiꝰ constet.
¶ Vtrũ ille q̇ mutuauit gratis teneat̃ re
2
*stituere id q sibi datũ est ad mutuũ ac cipiẽte. Rñ. ꝙ si credit eũ gratis dare nō tenet̃ uis ille nō gratis dederit  vt dicitur ĩ. c. sicut ep̃m. j. q. ij. nulla obligatio suscipiẽti culpe maculā ingerit q̃ nō ex ambiẽtis petiōe ꝓcedat ⁊ obligatio ātidotoꝝ iustā parit receptionẽ ꝑ erro rẽ soluti. l. si testis. §. j. ff. de fideius. nisi esset erroe facti alieni. vt puta putabit per suũ ꝓcuratorẽ esse promissum cũ tñ nō esset  sic teneretur. Rod. ⁊ astẽ. dicũt ꝙ non tenet̃ diu bona fides durat nec de ↄsumptis sed post scit ꝙ nō liberaliter dedit tenet̃ de extantibꝰ nisi ꝑ vsucapionẽ vel p̃scriptionẽ sua facta essent: q̃ opi. ẽ tutior in ↄscĩa  illa Lau. de rod. in suis ↄ̃ctibꝰ q̇ dicit ꝙ etiā non tenetur post scit nō liberaliter dedisse ⁊ addit idem Rod. ꝙ talis qui dedit si habet de bonis ipsius mutuũ dantis ꝙ potest sibi per retẽtionem consulere de eo ꝙ sic soluit in ↄscĩa ꝙ verũ est ante prescriptionem sed non post.
¶ Vtrum vsurarius teneatur non solũ
3
*restituere rem sed fructus dic vt. s̃. Possessor malefidei. Et similiter de lucrato ex pecunia vsuraria. vt ibideʒz §. j.
¶ Vtꝝ inducẽs aliquẽ ad fenerandum
4
*consulẽdo vel pecuniam mutuandovel societatẽ ↄ̃hendo ⁊ hmōi teneat̃ ad restitutionem totius vsure. Rñ. ẜʒz Alexā. lombar. Mona. ti. vsura. v. ac. Rod. ꝙ nō nisi intũ ꝑuenit ad eũ  in dādo mu tuum sub vsuris non damnificatur ꝓxi mus. sed in exigendo vsuras alij tamẽ dicunt ꝙ tenetur ꝙ non credo.
¶ Vtrum prosonete seu sensales vsura
5
*riorũ contractuum teneantur restituere oẽs vsuras iploꝝ. Rñ. ẜʒz Bal. in ti. de cō trouer. feudi terminanda. §. similiter. ꝙ nō. Sed gl. in. l. si sciẽter. ff. ad. l. pomp. ff. de peric. indistincte vult ꝙ teneatur cũ qua cōuenit Bar. ⁊ Ang. ibidẽ qui di cũt ꝙ pari pena sunt puniendi tales ꝓ sonete sicut illi qui faciũt contractꝰ. hoc ibidem tenet Girar. obd. ⁊ adideʒz facit l. is cuius ope. in prĩcip. ff. de adul. mul tofortiꝰ minister alius. xlvj. di. sicut nō suo. ꝙ credo verum de ꝓsonetis coope rantibus in exactionibꝰ vsuraꝝ vel inuenientibus cautas fictiones quibꝰ vsu re soluantur quia dāni dant causam esficacem. Non autem credo verum de ꝓ sonetis soluʒz cooperan tibus vt mutuũ detur potius pro necessitate debitoris. ar. not. in. l. si quam. C. de oper. li. immo nec peccant si ad hoc nullum inducunt vt feneretur sed solum ad paratos dare sub vsuris accedunt.
¶ Quid de notarijs qui cōficiũt instr̃a
6
*de debito vsurarũ. Rñ. ẜʒz Girar. obdo. ꝙ aut palliant vsuras ĩ instr̃is. puta  faciunt certas de duplovel sub nomine emptionis. ⁊ huiusmodi ⁊ sic tenentur totam vsurā restituere. Si vsurariꝰ ipse non restituet nisi secundum quosdam hoc fecisset in fauorem potius receptoris mutui quam vsurarij quod potest teneri licet mortaliter peccet instrumẽ tum falsum faciens. Si auteʒz nō āpliāt vsuras. sed aperte ptʒz per instr̃a tunc | nō tenet̃  nō dāt causam efficacẽ. ⁊ ẜʒz Bal. in Rubrica de ꝓhi. feu. alie. ꝑ Fe. c. ij. tales cōsentiẽtes sciẽter instrumẽta in fraudẽ vsurarũ debẽt omnimodo ab officio ammoueri ob infamiam. arg. in verbo scriba ibi posito.
¶ Vtrũ testes taliũ instrumẽtoꝝ siłr te
7
*neant̃ sicut notarij. Rñ. ꝙ sic ẜm predictam distin.  instrumenta non valent sine testibus Jdem dic de p̃latis qui se subscribunt vel sigillant cedulas vsura rioꝝ ⁊ cũ his cōcordat Gof. Host. ⁊ Directo ti. de vsuris.
¶ Vtruʒz aduocati ꝓcuratores iudices
8
*statuarij ⁊ alij quoꝝ patrocinio ⁊ fauore sciẽter vsure in iudicio vel extra iudi ciũ exigunt̃ vel nō restituunt̃ cũ repetũ tur teneant̃ ad restitutionẽ. Rñ. ꝙ sic in solidum nec excusant̃ ex eo forte ꝙ scripture eis porrecte apparebāt iuste si cō sciẽtia eis dictabat ꝙ erant de contractibus vsurarũ ẜm Hostien ⁊. Jnno. in ca. Michael. de vsu. ⁊ Arch. in. c. si quis oblitus. xiiij. q. iiij.
¶ Quid de dñis terrarum qui in terris
9
*suis vsurarios morantes nō cogunt vt vsuras restituāt. Rñ. ẜm Rod.  tenent̃ insolidũ si pũt. ⁊ nō faciunt nihil perue nit ad eos. Alex. aũt lombar. dicit ꝙ lʒz mortaliter peccẽt tñ restituere nō tenen tur nisi intum ꝑuenit ad eos de ipsis vsuris. Quod aũt mortaliter peccẽt nō credo verũ nisi de iudeis vsurarijs de q̇ bus precipitur eis in. c. post miserabilem. de vsu. vt cogāt eos ad restituẽdũ vsuras extortas. ⁊ similiter posset dici quo ad ipsos esse veram opi. Rod. quo ꝟo ad xp̃ianos vsurarios non credo q peccent mortaliter vel teneant̃ ad restitutionem nisi quando requisiti nolent iustitiam ministrare
¶ Vtrum socij tutores factores ⁊ hmōi
10
*q̇ ad vsurā dāt vel vsuras exigunt pro alijs teneant̃ ad restitutionem. Rñ. ẜm Rod. ꝙ si apud eos residet q̃si principa lis autoritas mutuādi tenent̃ in solidũ si illi ꝓ q̇bus dederunt non restituunt. Si vero nō fuerunt autores sed solum executores sic illi qui ad solam manualem traditionem vsurarum mancipati sunt ita ꝙ non taxant precium contractuum impiorum nec cum eis contrahi tur pactum de vsura. sed soluʒz pecuniā tradunt ⁊ pignus recipiunt sic lʒz mortaliter peccent non tenentur ad restitu tionẽ nisi coactiue exigant vsuras. His concordat Girar. obd. Ray. ⁊ Bartolomeus brixieñ. in. d. c. sic nō suo. ⁊ addit Host. q ille in cuius vtilitatem versuʒz est tenetur principaliter alteri in subsidiũ. l. ex hoc edicto. §. j. ff. de eo ꝑ quem fac. erit. ⁊. l. elegāter. §. pe. ff. de dol. Pa. in. d. c. Michael vult etiam vt in primo casu non teneantur si vsurarius est soluendo ẜm ꝙ dixi tene.
¶ Vtrum pupillus ꝓ quo tutor multos
11
*cōtractus vsurarios fecit teneatur resti tuere. Rñ ꝙ si pupillꝰ dicat tutori tāto tꝑe habuisti pecuniā meam ⁊ ꝓpterea ista retineo ꝓ lucro q debeo ex ip̃a hr̃e ⁊ si sic ista intẽtiōe retineat nō tenet̃ restituere lʒz sit versum in suā vtilitatẽ. sʒz solum tutor nisi vsura excederet moderatũ lucrũ ꝙ ꝓcesisset si iu possessiones vel aliam iustam negociationem. vt de bebat ipsam constituisset. vt patet. j. tu tella. §. ij.
¶ Sed nũq̇d cũ vniuersitas ciuitas vł
12
*collegiũ recepit vsurariũ emolumentũ singuli teneant̃ insolidum restituere. Rñ. ẜm Host. in summa ti. de pe. §. fi. ꝙ sic lʒz cā vniuersitatis nō sit cā singulorum. xj. q. ij. manumittitur nec obligan tur tan vniuersitas q̃ aĩam nō habet sʒz tan singuli. c. ↄquestꝰ de vsu. c. sicut virũ. vij. q. j. c. si habes. xxiij. q. iij. l. metũ. §. aĩaduertẽdũ. ff. q me. causa. Concordat Jo. an. post alia. ĩ. d. c. cōquestꝰ sʒz monal. ti. vsura. v. ⁊. Ro. limitat hoc veꝝ de regentibꝰ ⁊ ꝓhibere volentibus vel cōpellẽtibꝰ aut p̃cipientibus taliter fenerari nō aũt de alijs nisi ꝑticipauerĩt cōmodũ bursale vel ex huiusmodi releuati fuerint ab expẽsis quas fecisset de suo  tũc in tm̃ restituere tenent̃ ⁊ nō plꝰ ⁊ hoc tʒz incōscĩa cũ quo Mon. concor. pe. de pal. ĩ. iiij. di. xv. ⁊ Asten. ⁊ Jo. an. in. d. c. conquestus. de vsur.
¶ Vtrũ ĩpediẽs volẽtẽ mutuare gratis
13
*⁊ faciẽs vt mutuet subvsuris teneat̃ ad restōnẽ. Rñ. ẜm Rod. ꝙ sic  ĩpediuit ĩ debite ꝓximi vtilitatem. Jdẽ dic de im pediẽte ↄ̃ctũ licitũ ⁊ reducẽte ad ↄ̃ctuʒz vsurarium concor Monał. ti. Vsura. iij. Jdẽ dic de confessoribus qui absoluũt vsurarios aut recipiunt ad sacr̃a vel sepulturā ꝙ tenent̃ restituere si ex taliuʒz denegatione fuisset facta restitutio.
¶ Quid de fideiussoribꝰ vsurariorum.
14
*Rñ. La. de redul. ĩ suis ↄ̃ctibꝰ ẜm lap. ⁊ Pa. de leaʒzaris ⁊ multos alios ꝙ etiaʒz si ṗncipalẽ se cōstituat pro vsuris restituẽdis ꝙ nō tenet̃ nisi in tantũ intuʒz vires hereditatis vsurarij tꝑe fideiussionis valebāt ⁊ nō plus nec minꝰ. distinguit tñ idẽ pau. inter fideiubere simpłr ꝓ vsuris restituẽdis ⁊ sic nō tenetur nisi vt dictũ ẽ: ⁊ ĩter obligare se simpłr ad restitutionẽ vsurarum  talis tenetur tum sue facultates portant licet vsurarius sit non soluendo.
¶ Vtrum heres teneatur restituere oẽs
15
*vsuras illius cuius est heres. Rñ. ꝙ sic in quātum hereditas sufficit ẜm cōiter doc. in. c. cum tu. ⁊. d. c. tua nos. de vsu. ⁊ vide. s̃. heres. §. iiij. ⁊. vj.
¶ Vtrũ quādo duo sunt heredes vsura
16
*rij debẽtes restituere. c. ⁊ diuisa hereditate de mille inter eos vnꝰ efficit̃ nō sol uẽdo de. l. an alter teneat̃ in totũ de ip sis. c. Rñ. Pe. de anch. in regula pctĩ venia. de re. iu. li. vj. q. xviij. ꝙ licet diuisa hereditate obligatio hereditaria diuidat̃ ipso iure. l. j. C. si cer. pe. ⁊. l. pro hereditarijs. C. de her. vel ac. vẽd. Et sic si vnꝰ efficiat̃ non soluendo in foro ciuili alter non teneatur. l. legatorum ff. de lega. ij. tamen in foro canonico quo dicit tex. ĩ. d. c. tua nos. ꝙ heredes ea sunt districtione cogendi qua defunctus si viueret quo ad es alienum ex delicto ⁊ peccato ꝓueniẽs tenet̃ insolidum nec in tali ere hʒz locum diuisio. xij. ta. ar. d. c. cũ tua.  vsu. ⁊ vt dicit etiā pa. ĩ. c. tua. nos cōiter doc. in. fauorẽ. aĩe hoc seqnũ tur. sʒz ego ꝓ clariori intelligẽtia distinguo ꝙ aut loquimur in rebꝰ formaliter datis ꝓ vsuris ⁊ sic dũ talia semper sint obligata illis q̇ ea dederũt tenet̃ de ne cessitate illa restituere q̇sq̇s illa habuerit vt in. q. seq. patebit. Aut sunt res spā liter empte de pecunia vsuraria spāli alicuiꝰ ⁊ sic siłr tenet̃ illis de qͦꝝ pecunia sunt empte. d. c. cũ tu. Aut loq̇mur de alijs rebꝰ q̃ nō sunt formałr date pro vsuris nec spāłr empte de pecunia vsuraria ⁊ sic tene ꝙ cũ bona vsurarioꝝ ẜʒz cōem opinionem. doct. in. d. c. tua nos nō sit tacite hypothecata ꝓ vsuris resti tuen. ꝙ nō tenet̃ de necessitate nisi pro medietate quāuis alter heres sit factꝰ nō soluendo licet dicant doc. ꝙ opi. glo. in. d. c. tua nos ⁊ antiquorũ doc. qui tenent ꝙ oĩa bona vsurarioꝝ sunt tacite hypothecata sit in foro anime practicā da ꝙ intellige de bono ↄsi. cũ nullo iure ꝓbet̃ ⁊ ẜm hanc di. intellige ⁊ limita Pe. de ancha. ⁊ doc. in hoc.
¶ Quid de accipiẽtibꝰ de bonis vsura
17
*rioꝝ. Rñ. distinguẽdo ꝙ aut accipiũt rẽ idẽ datā ꝓ vsuris q̃ nō trāsit in dñium vsurarij ⁊ sic tʒz indistincte ꝙ tenet̃ eam restituere si extet vt notabiłr tʒz Bal. in l. rẽ quā in fi. C. de iur. doc. nec pōt extimationẽ dare cōtra voluntatẽ dñi. l. j. ĩ ṗn. ff. si cer. pe. ⁊ tex. est clarꝰ. xiiij. q. vj. si res ⁊. ĩn. c. cũ tu. de vsu. Et qñ transferat̃ dñium. vide. j. vsura. ij. §. xviij. aut accipiũt nō rẽ ĩ spẽ datā de qͦ. s̃. sʒz alias q̃scũ ⁊ tũc distinguo q aut vsurarij cuʒz talia accipiũt nō soluẽdo: ⁊ sic hoc sciũt restituere ẽt obligant̃  dant dāni cām efficacẽ ⁊ si dubitāt an sit nō soluẽdo di co ꝙ si res adhuc extat ꝙ tenent̃ ne pro re tꝑali in discrimine aĩam ponāt scm alexā. in. iiij. ꝑte. Si ꝟo ignorāt ⁊ crede bāt ꝓbabiliter ꝙ de bonis suis eis daret sic nō tenent̃ de cōsumptis bona fide durāte sʒz solũ de extātibꝰ nisi intũ facti sũt locupletiores. aut cũ talia acceperũt erat soluẽdo. sic nō tenent̃ etiam si postea factꝰ est ex alia cā nō soluẽdo nisi esset res habita seu empta ex pecunia vsuraria quā si habuit tit. lucratiuo pōt ille cuiꝰ pecunijs est empta de eq̇ta te canonica eā habeo aduocare officio | indicis. vt pʒz per gl. ⁊ doc. in. d. c. cuʒz tu in fi. Addit tamen Ho. ⁊ Gof. ꝙ si talis res etiam ex cā lucratiua peruenit ad illuʒz qui soluerat vsuras. ꝙ ille cui priꝰ donata fuerat liberat̃. l. oẽs debitores. ff. de ac. ⁊ obli. ⁊ etam vsurarius. Si vero habuit ex ti. oneroso sic non tenet̃ re stituere. quāuis postea efficiat̃ nō soluẽ do ⁊ ex predictis patet quid dicendum de multis questionibus.
¶ Quid de emẽtibꝰ pignora ꝑdita ab
18
*vsurarijs. Rñ. ꝙ tenent̃ sicut emẽtes ra pta ⁊ ẜm illā di. de qua. s̃. emẽtes verũ est ꝙ poterũt repetere vel retinere id ꝙ verisimiliter vsurariꝰ suꝑ illo pignore mutuauit. posset etiā teneri ꝙ si res nō extat vel pignorat̃ dñs eius si extat nō teneri talẽ emptorẽ dare pauperibꝰ ni si solũ illud plꝰ ꝙ valebat res vltra id q̇ eam ab vsurario emit lʒz tutiꝰ esset dare totum excepto mutuo accepto ab vsura rio ab illo qui eam pignorauit.
¶ Quid de filia vsurarij dotata. Rñ. ꝙ
19
*rẽ habuit datā in spẽ ꝓ vsuris tenetur indistincte sicut dictũ est de emẽte pignora ẜm illā modificationẽ. si ꝟo habuit alia sic nō tenet̃ nisi ꝑ hoc sit factꝰ nō soluẽdo. ⁊ hoc sciebat gener. quia si hoc ignorabat nihilominus ẜm Rod. poterit dotẽ recipere ⁊ retinere etiam si postea sciat.  est nō soluendo ꝙ est dictũ mirabile ⁊ mihi nō placet.  nullo iure ꝓbat̃: si vero per hec nō est factꝰ nō soluendo sed postea ex alia cā nō tenet̃ gener.  habet dotẽ ex ti. oneroso. Nec etiā filia ẜm Fed. cōsilio. xlj.  licet habeat dotẽ post solutum matrimonium ex causa lucratiua  tamẽ illa nō est pe cunia q̇ trāsiuit in bonis mariti. sed est alia q̃ ꝓficiscitur ex bonis mariti. Jdeo non tenentur. Nec ob tex. c. cum tu. de vsu. ẜm eũdem Fe.  vt dicit loquit̃ de possessionibus emptis ex pecunia vsuraria. ⁊ lʒz. d. Ant. ⁊ Pe. de anc. videant̃ tenere ꝙ ĩmo tenet̃.  lʒz non sit illa tamẽ succedit loco illiꝰ pecunie date. Jtẽ  mulier nō habet quartam suam nisi deducto ere alieno. l. pape. §. iiij. ff. de inof. test. cũ qua vr̃ concordare Sco. in iiij. di. xv. tamẽ ego credo verissimuʒz di ctum Fe. vt pʒz ꝑ predicta nisi esset possessio empta ex pecunia vsuraria ⁊ data ꝓ dote  tũc soluto mr̃imonio teneret̃ filia eaʒz restituere si pr̃ eiꝰ foret postea factꝰ nō soluẽdo ꝑ. d. c. cũ tu.  factũ legitime non debet retractari.
¶ Quid faciet gener aut filia qui dotẽ
20
*habuerũt aut de rebꝰ in spẽ datis pro vsuris aut cum socer esset nō soluendo. Rñ. ẜm Girar. obdoñ. ꝙ ille ꝑ quẽ non stat quin restituat̃ in cōscĩa. quia vnus sine altero restituere nō pōt durāte ma trimonio. Remedium tamen esset vt si pater habet multa incerta ad restituen dum ⁊ est soluẽdo pro certis adeat episcopum qui ei dictam dotem tanquam pauperi cōcedat si non sunt habita in specie ꝓ vsuris aut componat cum creditoribus.
¶ Quid de famulis vsurariorũ. Rñ. ꝙ
21
*aut seruiũt vtiłr puta laborādo agrum edificando domum habẽdo curam rerũ ⁊ huiusmodi. Et si vtilitas pōt cōpẽ sari cum eo ꝙ accipiũt pro mercede sic licite eā accipiunt siue sint vsurarij sol uendo. vel nō dummodo non accipiāt rẽ habitaʒz in specie pro vsuris quia ta lem nun licet accipere. vt. s̃. patuit. si vero nō seruiũt vtiliter sʒz potius inutiliter sicut qui canes aut accipitres custodiunt ⁊ hmōi sic si est non soluendo nullam mercedem possunt accipere et sic accipiunt tenentur restituere. Jdem dic de vendentibus res ad gulositateʒz vel pompam pertinẽtes. quia restituen di dant causam efficacem facit. l. ait pre tor. ff. de his que in fr. cre. ⁊. l. fi. in prin. ff. de eo per quem fa. erit.
¶ Vtrũ ille qui mutuat pecuniam vsu
22
*rario possit repetere eius restitutioneʒz. Rñ. ꝙ aut mutuat scienter ad ludũ vel alio mō ad ↄsumañ. inutiliter. ⁊ sic si est nō soluendo nullo modo potest reciꝑe eiꝰ restitutionem ⁊ si recipit tenetur re stituere. Si vero ignorabat probabiliter quod vellet eam inutiliter consume re sic ⁊ secundũ Pe de pal. in. iiij. distin ctio. xv. ⁊ Asten. ⁊ Rod. poterit recipere | eius restitutionem multo magis si dedit vt vtiliter eam expenderet. Jdẽ dic ꝙ debentes habere ab vsurarijs ex cōtractu vel quasi vel ex delicto vel quasi ꝙ possunt recipere ꝙ sibi debetur licet vsurarius sit non soluendo.
¶ Quid de seruientibus vel ministran
23
*tibus necessaria ad vitaʒz vsurarij. Rñ. ꝙ licet quo ad forum cōtentiosum si nō est soluendo non possint recipere mercedem vt colligitur ex glo. in. c. quia in omnibus de vsur. tñ in cōsciẽtia credo possint recipere nisi sint tales q̇ ex p̃cepto charitatis teneantur ei facere eleemosynā ⁊ subuenire q qñ sit habes. s̃. eleemosyna. §. j.
¶ Quomodo recipientes eleemosynas
24
*vel viuẽtes de bonis vsurarioruʒz licite possint habes. s̃. Raptor. §. j. ⁊ ẜm illaʒz distinctionẽ  quo ad deum vsurarius raptori comparatur circa bona habita ex vsuris.
¶ Vxor quando non pōt dare eleemosy
25
*nas ⁊ accipere de rebus viri. vide Elee mosynas. §. vij. ⁊. j. vxor. §. v. cum se.
Restitutio. ij.

Restitutio. ij.

scʒz cui facienda sit ⁊ quo ordine. Pro cuiꝰ declaratione queruntur plura.

Facit ad notata in hoc. §. q notaui. s̃. in prece. §. ⁊ quod nota. Bart. in. l. j. §. j. paulo post princi. ff. de esti. ⁊ ꝙ dicatur fieri proprie restitutio rei subtracte quando res ipsa restituitur sed improprie quando eius estimatio que ꝓprie facta liberat alios correctos si ab vno tantum fiat secus si fiat improprie quia non liberatur possessor secundum flo. in. le. item mela. §. si plures col. iij. ff. ad. l. acquil. et nota. ĩ. l. stichũ. §. dolo. de solu. ⁊ in. l. etiam §. pe. de peti. heredi. ¶ Vtrum res rapta vel qualiter cun
1
*accepta iniuste a vero domino sit semper ei restituenda. Rñ. ꝙ sic regulariter. iij. q. j. reintegranda. de re. spo. qua si per totum de homic. sicut dignum. §. eos. Fallit tamen hoc in quin casibꝰ. Primus si iusto bello postea sit priuatus ea. Secundus si edicto imperiali siue ecclesiastico sit ei interdicta ad tẽpus vł simpliciter  hereti. c. excōmuni camꝰ. el. j. de homi. c. pro hũani. li. vj. Et tũc restitutio differret̃ si ĩterdictũ est ad tp̃s vel dabit̃ illi cui est applicāda per tale edictũ. Tertiꝰ si dñs est pupillꝰ vł furiosus aut minor  tũc nō illi sed tutiori vel curatori eiꝰ restituet̃. Quartus qñ dñs mortuꝰ est  tunc dʒz restituere heredibꝰ ꝓprie dictis. ⁊ q̇ sint habes. s̃: heres in ṗnci. ⁊. §. ij. Et si dñs in morte oĩa sua relinquisset pauꝑibꝰ distribuẽda tũc pauꝑibꝰ dʒz dari ẜm Jnn. ĩ. c. q sicut de elec. Quintꝰ quādo lenones ⁊ hmōi aliq̇d acceperũt a p̃latis eccłiasticis  restitui nō eis dʒz sʒz eiꝰ suꝑiori vł successori vł in vtilitatẽ eccłie expẽdāt. ar. c. si q̇s in atrio. xvij. q. iiij. ⁊. c. cũ vos de of. ord. ⁊. c. de hoc de simo. ⁊ hoc auto ritate iudicis pnĩarij. ẜm Ric. vel ẜm Ho. ⁊ gl. Ray. si eccłia satisabũdat dabit̃ pauperibꝰ. ar. d. c. si q̇s ĩ atrio ⁊ hic idem tenet Mon. tit. Restitutio primo. ¶ Vtruʒz res ablata ab eo qui non erat
2
*dñs. sʒz iusto titulo possidebat sit ei restituẽda. Rñ. ꝙ sic nec vero dño dʒz resti tui sine eius voluntate. l. is cuius. ff. de fur. ⁊. l. si quis conditionis. C. loc. etiam si sit fur q̇ eā tali titulo alteri dedit. d. l. si q̇s. Fallit hoc qñ eā recepisset sub tali titulo in fraudem veri dñi.  tunc teneret̃ facere ꝙ dñs eā haberet ei denũ ciādo rẽ caute tamen sine scādalo alicu ius. xxj. q. v. hoc videtur.
¶ Vtrum habẽtes de bonis infideliuʒz
3
*ex vsura. ⁊ hmōi teneantur eis restitue re. Rñ. ẜm Mona. ij. restitutio. iij. ꝙ sic nisi ecclesia habeat bellũ contra ipsos  tũc nō eis sed pauperibus xp̃ianis restitui debent.
¶ Vtrum acceptũ ex turpi causa respe
4
*ctu dātis in casu in quo restituere tene tur possit restitui illi q̇ dedit. Rñ. ꝙ nō sʒz debet pauperibꝰ errogari. si ille q̇ dedit potuit alienare.  in pari cā turpitudinis potior est cōditio possidẽtis. l. si ob turpẽ. §. porro. ff. de ↄdi. ob turpeʒz causaʒz. ⁊. l. ij. C. eo. ti. iuncto. c. cuʒz tu. de vsu. Fallit hoc in duobꝰ casibꝰ. Primꝰ quādo in iniuriam alterius est datũ.  | pũx illi in cuius iniuriam est datum dʒz restituit vt ptʒz in simoniace dato  restituitur illi eccłie in cuius iniuriā est datũ. d. c. de hoc. Secũdus casus ẽ quā do turpiter datum acceptũ ipso iure ap plicatur fisco vel priuato  tunc nō de bet dari pauperibus. Sed illi cui applicatur:  de alieno non est facienda eleemosyna. j. q. j. nō est putanda. Si ta men excepto isto casu. fi. restituisset ei q̇ dedit esset liberatꝰ ab obligatiōe resti rutionis quia nullo iure hoc prohibetur et pene sunt restringẽ de. c. odia. de re. iu. li. vj.
¶ Vtrũ acceptũ ex turpi cā respectu so
5
*lũ ipsius recipiẽtis: dʒz dari restitueñ. in casu quo restituere obligat̃: puta dedit quis alicui ne faceret tale malum vel vt faceret id ad q tenebatur. Rñ. ꝙ sic vnde iudex qui nō vult dare sententiā nisi data sibi pecunia ⁊ hmōi ei qui de dit debet restituere. l. j. ⁊. ij. ff.  cōdi. ob causam. ⁊ expresse in. c. nō sane. xiiij. q. v. Fallit hoc in casu. c. cũ sit de iudeis. vbi ea q̃ infidelis lucratus fuit a christianis occasiōe officij publici ĩter ip̃os restituere tenetur pauperibꝰ ẜm proui dentiam episcopi.
¶ Quid de obligatione recepta a mani
6
*festisvsurarijs. Rñ. ꝙ licʒz sint opi. diuer se in. c.  omnibꝰ. de vsu. Tu tñ dic ẜm Jo. an. ꝙ aut vsurarius inchoauit resti tuere vel est paratus: ⁊ sic restituetur ei vt ipse restituat quibꝰ extorsit: ⁊ sic intelligẽda est secũda opi. q̃ est in gl. d. c.  oĩbus. Si vero nō est paratus restituere. Tũc habebit locũ prima opi. in predicta glo. quam sequit̃ Gof. Jnno. ⁊ Hosti. vcʒz ꝙ fiat episcopo: vt ipse restituat dānificatis qverũ credo. Quādo episcopus est talis qualitatis. ꝙ hoc fa ciet aliter ipse qui eam recipit damnifi catis restituet.
¶ Sed quid si ille cui restitutio est fien
7
*da lōge distat ⁊ nō pōt eimitti sine sum ptibꝰ. Rñ. ꝙ restituẽda est ei nisi sit mo dicũ quid respectu illius cui debetur.  habũdans est:  tũc ẜm Rodof. posset pauperibus dari pro anima eius. ¶ Quid si nescit̃ vbi habitet. Rñ. ꝙ nō
8
*tenetur euagari vt eam querat arg. l. ꝙ nisi fiat. §. j. ff. de oper. li. ⁊ ideo pauperibus dabitur nisi expectetur verisimi militer rediturus.
¶ Sed cuius sumptibꝰ mittetur ei qñ
9
*scitur vbi ẽ. Rñ. Pa. in. d. c. cũ tu de vsu. ꝙ si est malefidei possessor. puta fur aut vsurarius aut hmōi ⁊ ipse recessit de lo covbi ea accepit vel extorsit tenet̃ suis sumptibus ei demittere Si vero ille cuius erāt fuit ille qui se trāstulit alibi tũc suis sumptibus ei mitteret̃ ⁊ sic in telligẽda est glo. in. d. c. ⁊ sic distinguit lex in re legata. l. cũ res. ff. de. leg. j. Q limito verum nisi inueniretur aliquis fidus q̇ gratis vellet ferre. ar. c. significāte. de pign. No. tamen ẜʒz Ber. ꝙ si sumptus excedũt summā rei restituende ꝙ tũc pauperibus est dispensanda ar. d. c. cũ tu. ⁊. c. añriorũ. ij. q. vj. Si autem est malefidei possessor: sʒz aliquo iu sto titulo habet tũc credo arbitrio boni viri sit sequeñ. cuius sumptibus mitta tur pẽsata causa ⁊ qualitate absentie et non fuerit in mora.
¶ Vtrũ cuʒz plures sunt obligati alteri
10
*in solidũ ⁊ vno soluente totũ alij teneā tur eidẽ soluẽti q̇libet ꝓ parte sua. Rñ. mōa. titul. Restitutio. vj. ꝙ sic in foro cō scientie:  vtiliter egit ne gociũ eoꝝ. l. cũ pecuniā. ⁊. l. soluendo. ff. de neg. ge. Fallit hoc in raptoribꝰ ⁊ furibꝰ ⁊ hmōi:  si ille qui habuit rem satisfecit non tenetur alij eidem satisfacere nisi in quantum de talibus bonis peruenit
11
*ad eos.
¶ Sʒz q̇d fiet qñ q̇s nescit cuirestitutio ad quā tenet̃ fiẽda sit nec eius heredes cognoscit. Rñ. ꝙ nihilominꝰ pauperibꝰ vel in pias causas est restitutio faciẽ da. ar. d. c. cũ tu. ⁊. c. diuine. lxxvij. di. ⁊. c. ep̃s. lxxxviij. di. ⁊. c. cōcesso. xij. q. ij. et ca. fi. vj. q. iij. ⁊. c. j. de rapt. Vnde dicit Th. sca sce. qō. lxij. ꝙ si ille cui restitutio dʒzfieri sit oĩno ignotꝰ facta diligẽtiinq̇ sitione de persona eiusvel eius heredi bus dʒz homo restituere dando eleemo synas pro salute ipsius siue sit mortuus | siue viuus. Et addo ꝙ inter pauperes eligẽdi sũt pauperiores ⁊ inter eq̃liter pauperes tustiores.  ⁊ si oĩbꝰ debetur mĩa iuste tñ ampliꝰ vt dicit Amb. in. li. de officijs. ⁊ no. in. c. nō satis. lxxxvj. di. ⁊ vt Hier. ⁊ no. in. c. fi. xvj. q. j. ĩ pauperi bus nō tam pauꝑtas  religio attendenda est.
¶ Quid si facta restitutionein p̃dictos
12
*pauperes appareat dñs rei. vel eiꝰ heres. Rñ. ꝙ si talis q̇ restituit fecit debitā diligentiā ad ip̃ʒz inuenieñ. sic nō tene tur ampliꝰ  bona fides nō patit̃. vt semel exactũ exigat̃. c. bona fides de re iu. li. vj. Secus si nō adhibuit debitam diligẽtiā  sic iterũ teneret̃  vt dicitur in. c. sicut dignũ. §. eos de homi. Nō enim aliena cũ ip̃a potuissent eis quo rum fuerunt restituere debuerunt pau peribus erogari.
¶ Vtruʒz restitutio p̃dictorũ incertoruʒz
13
*sit necessario faciẽda pauperibꝰ illius loci in quo predicta restituẽda sunt ha bita vel dānum est datũ. Rñ. ho. ⁊ aliq̇ alij doc. in. d. c. cũ tu tenent ꝙ sic.  citius pōt ꝑuenire forte ad heredes. vł ad eos quibus est fiẽda sed Fede. cōsilio xxiij. do. Anto. ⁊ Pa. tenent ꝙ ẽ de bono ↄsi. non de necessitate. ⁊ hoc tene  iura simpliciter dicũt ꝙ erogatio fiat in pauperes. vt in. d. c. cum tu. ⁊ in. d. c. sicut dignũ. Nec ob. c. j. de rap.  ibi scie batur persona cui facienda erat restitu tio alias ep̃s nō fuisset motus excōmu nicare ex officio suo nisi ad petitionem partis. c. innotuit in fi. de elec. ⁊. l. iij. §. hoc autem. ff. de dā. infec.
¶ Sed quero an requiratur autoritas
14
*superioris ꝓ tali restitutione incertoꝝ Rñ. Jnn. de ĩmu. ec. in. c.  pleri dicit ꝙ debet fieri autoritate ↄfessoris. Ray. ꝟo tʒz ꝙ fiat autoritate ep̃i. vel pñiarij vel capellani in cuius diocesi habita sunt. c. diuine. lxxxvij. di. c. ep̃s la. vl. lxxxviij. di. cōcesso. xij. q. ij. host. in ca. cũ sit de iudeis. ⁊ in. d. c. cuʒz tu tenet ꝙ neces sario requirit̃ autoritas ep̃i. Sed tu te ne cum Scot. in. iiij. di. xv. q. ij. lʒz sit bonum habere consilium confessoris aut alterius bone persone. tamẽ magis securũ est ꝙ ille qui debet restituere ipse restituat. Et quod non requiratur alia autoritas. tenet Archi. ĩ. c. ij. de testa. ⁊ ĩ c. non sane. xiiij. q. v. ⁊ Jo. mo. in. c.   vsu. li. vj. Jo.  li. Pa. ⁊ Gemi. ⁊ Jo. cal. suꝑ cle. j. de priui. Pau. in. di. c. cum sit. Et facit ad hoc. d. c. cũ tu. ⁊. d. c. sicut dignũ. §. eos in gl. ⁊ in. c. tua de testamẽ. ⁊ alia iura q̃ cōiter dicũt ꝙ obligatꝰ ad restitutionẽ dʒz restituere. Nec ob. d. c. cũ sit  loquit̃ de iudeo de qͦ presumit̃ ꝙ non recte dispensaret. ꝓpterea ibi r ꝙ fiat autoritate ep̃i. ⁊ iō nō extendet̃ ad casum dissimilis ratiōis. Tamẽveꝝ est ẜʒz p̃redictũ Archi. ꝙ ĩ. iiij. casibꝰ ep̃s pōt se intromittere de restitutiōe incer torũ. Primus qñ mortuo illo qui debebat restituere nullus est relictus heres vel executor ad restitueñ. Si ꝟo heres eẽt relictꝰ vł executor. tũc solũ req̇reret̃ de ↄsilio ep̃i autoritas. facit. c. de laicis. xij. q. ij. ⁊. l. nulli. C. de epi. ⁊ cle. ⁊ in hoc concordat Jo. ⁊. vin. ⁊. Ber. in. d. c. cũ sit in gl. ĩmo etiā ep̃o prohibẽte debẽt et possunt restituere vt in. c. religiosus in fi. de testa. li. vj. Secũdus casus in quo potest ep̃s se intromittere est qñ ille cui dʒz restituere non vult ⁊ in iudicio agit̃ contra eum. Tertius est quando restituẽs male dispensaret puta amicis qui non indigent ⁊ hmōi  ep̃s pōt se intromittere vt legitime iterum dispẽsaret  non r factũ ꝙ alter est factum  debuit. de re. iu. qui ex timore nec etiaʒz excusaretur si interueniente autoritate ep̃i male distribueret: quia ep̃s hʒz se ĩtromittere nisi ꝙ beneficia ꝓpterea am bo celestem incurrent iracundiam. l. si quis ad declinandum in fin. C. de epis. ⁊ cle. Quartus casus est quādo talia in certa sunt manifestorum vsurariorum  tunc ep̃o dispensare pertinẽt vel eiꝰ autoritate. ⁊ addit Joā. de ligna. in di. c. cũ sit ẜm Jo. cal. in quodā cōsilio suo ⁊ fratrem clarum ⁊ Hug. ꝙ ep̃s excom municare nō potest de iure sacerdotes qui se intromittunt de dispẽsatione in certoruʒz. Ex quo patet ꝙ multominus | religiosos exẽptos. ⁊ ꝙ nō est casus suꝰ nec sibi pōt de iure retinere nisi in. iiij. casibꝰ p̃dictis ałr bene posset sacerdotes excōmunicare.
¶ Vtruʒz vsurariꝰ sit tutus qñ premisso
15
*edicto gñali ꝙ qui soluit vsuras veniat infra tot dies ꝓ restitutione habenda quibus diebꝰ elapsis ep̃s fert snĩam ꝙ cũ nullus appareat bona sunt incerta ⁊ ipse tan ĩcerta assignat ep̃o si post terminũ p̃dictũ appareat aliq̇s. Rñ. fe. in suis ↄsi. tʒz ꝙ sic. Sʒz ego distinguo ꝙ aut sunt dispẽsata pie. ⁊ sic verũ. di. ⁊ se curꝰ est. aut nō sunt dispẽsata pie puta  partẽ dedit ep̃o pro mẽsa sua. ⁊ partem sibi retinuit non tñ vt pauꝑ. sed vt statuʒz teneat. ⁊ sic nō est tutꝰ nisi talibꝰ satisfaciat. ⁊ exp̃dictis collige ꝙ si habe tur ep̃s talis ↄditiōis q̇ redditꝰ suos di spẽset in pauperes reseruata sibi solum necessitate ꝙ tunc tales hñtes dispẽsare incerta nō debẽt id facere sine eiꝰ cō silio ⁊ autoritate.  sumeñ. est ꝙ nouit meliꝰ pauperes quā aliq̇s aliꝰ. Sivero talis ẽ ep̃s q̇ de pauperibꝰ nihil curat: sʒz potiꝰ de pōpis. ⁊ statu aut sublimatione parẽtũ tũc tali non sunt dāda talia incerta  qui tali ea daret non esset tutus in consciẽtia sed ipse ea dispẽset vel videat quomodo dispẽsetur.
¶ Quo ordine tenet̃ quis satifacere q̇
16
*pluribus habet restituere ⁊ ex diuersis causts ⁊ non valẽs om̃ibus satisfacere Rñ. ꝙ prĩo ⁊ necessario dʒz restituere cer ta. Quia si restitueret incerta ex qua re stitutione efficeret̃ non soluendo ꝓ certis non satisfecisset. ĩmo potiꝰ dānationẽ sibi acquireret. vt pʒz ex predictis. q facit cōtra heredes vsurarioꝝ q̇ conueniũt cum ep̃o de incertis vt sepeliatur cadauer vsurarij. cũ tñ non sit solu ẽdo creditoribꝰ super certis secundo restitu eñ. Est habẽtibus actiones ad rem. pu ta  res restituenda est aliena que sem per dño restituenda est ẜm ꝙ. s̃. patuit. Jdẽ etiam si habeat rẽ que fuit alteriꝰ ⁊ ab eo sine iusta causa abdicata. puta ꝑ metum. vel aliter. ff. ꝙ me. causa. l. me tum. §. cum āt. idẽ dic de rebus depositis si extāt. ⁊ gñaliter semꝑ domini rerũ si extant ip̃e res sunt preponẽdi omnibus. l. veri. §. in bonis. ff. de priui. cre. ꝙ si res extant ⁊ fuerant vẽdite non habi ta fide de precio cum non sint translate in dñiuʒz ementis. ipsi vendẽti cuius erant est satisfacieñ. de precio prius  alijs. l. iulianus. §. offerri. ff. de ac. ⁊ ven. Si vero habita fide de p̃cio sunt tradite. sic non p̃ponentur alijs. multo minꝰ si nō extarẽt sed alie subrogate fuerunt ex precio illarũ non p̃ponentur. nisi vt j. dicaʒz de habẽtibusactiōes ꝑsonales. quia tales res subrogate sunt pro precio obligate. l. quidam. ff. de in rem ꝟs. vbi est nota. tex. ⁊ rō est quia preciuʒz ex illa re redactũ non erat obligatum. ergo nec res q̃ emitur ex ipso. Jdẽ quocũ dic in ꝑmutatione  vbi species in obligatione est non succeditaltera loco alteriꝰ vt. ff. de ꝟ. sig. l. labeo. ⁊. ff. de rei ven. l. mat̃ Fallit hoc in ẽpto ex specia li pecunia alterius de quo dic. vt. j. Solutio §. xj. sed tñ in hoc casu non p̃pone tur habẽtibus actiōes reales. Post pre dictos habẽtes actiones ad rẽ veniũt vxores ceteris paribus ꝓ dotibꝰ suis q̃ preferuntur non solum pretendentibꝰ personalẽ obligationẽ. sed etiā habentibꝰ tacitam ypothecā. etiā anteriorẽ. l. assiduis. C. qui po. in pigno. ha. facit. l. vbi. C. de iur. do. ⁊. l. ij. C. de ser. pi. da. Fi scus quo siłe priuilegiũ hʒz cũ vxoribꝰ. ⁊ ideo prior tẽpore p̃feret̃. l. uis. C. de priui. fis. Jpsis tamẽ vxoribus ⁊ sisco preferuntur anteriores creditores exp̃ssas ypothecas hñtes sed non posteriores vt in gl. d. l. assiduis Sed ego teneo cōtrariũ quo ad vxores de habentibus expressas ypothecas vt. §. dos. §. xj. No. tñ ꝙ creditores ex quorum pecunia do mus vel nauis est edificata vel reparata ⁊ ipsis specialiter obligata preponuntur in illa re mulieribꝰ in dotibus earum. §. is consequens. et ibi Aug. in auten. de col. do. Ratio quia ẜm bal. in d. l. assiduis lex no tollit id ꝙ ꝑ pctm̃ si bi creditores quesierunt vnde creditor habens specialẽm ypothecā in aliqua | re speciali p̃fertur ĩ illa priori creditori habẽti anteriorẽ hypothecaʒz generalẽ ⁊ specialeʒz in alia re ab illa q̃ creditori est specialiter obligata. vt est tex. no. in lij. C. de pi. Post predictos veniũt om̃s habẽtes expressas hypothecas ⁊ poste riores. ⁊ post ip̃os habẽtes tacitas hypothecas ⁊ in istis hñtibꝰ expressas q̇ prior est tꝑe potior est in iure. Aduerte tamẽ hic ꝙ expense facte in funerādo prius sunt restituẽde  satisfacieñ. ha bẽtibus tacitas vel expressas hypothe cas ĩ bonis ipsius defũcti. vt est tex. in l. pe. ff. de reli. ⁊ sum. fu. ⁊ ĩ. l. at si q̇s. §. j. eo. ti. Post istos veniũt deponentes. si depositũ non extat. l. si hominem. ff. depo. §. fi. Et idẽ dic de habentibus pecu niam in illam negociationẽ. vt. j. Solu lutio. §. xj. non tamẽ tali priuilegio gau dẽt qui sub nomine depositi mutuant ad vsuraʒz vt patet in. d. l. si hominem. Tertio restituẽdum est habẽtibꝰ actio nes personales. Et inter istos primove niũt simplices priuilegiarij. s. habẽtes priuilegia personalia non realia. quia priuilegiũ hypothece cuʒz sitad remest potior priuilegio personali. l. repertum ff. de pac. post hostveniũt omnes chiro grapharij pro rata nō attẽ ta prioritate cōtractuum. quia licitũ est debitori pro pter cumulum creditorum facere deteriorem causam priorum creditorum nō tñ dominiuʒz vel hypothecam. seu priui legiũ habentium. l. j. §. contrario. ff. de sepa. bo. ⁊ ista ẽ ratioquare in chirogra pharijs creditoribus non attenditur tempus. Cum predictis omnibus concor. Bald. in. l. pro debito. C. de bo. aut̃. iu. pos. que credo vera. nisi per statutuʒz municipale aliud caueatur. vt Janne in mercatoribus fallentibus. quia tũc illi stabitur nisi contineat iniquitatem expresse.
¶ Quid de herede qui habet multos
17
*cui debet ex legatis ⁊ alios creditores ex alijs causis. Rñ. ꝙ si debita sũt ↄtracta per euʒz cuiꝰ est heres ⁊ fecit legata tũc debet proponere creditores ex con tractu vł quasi. seu maleficio. vel quasi ip̃is legatarijs si oĩbꝰ nō pōt satisfacere Si ꝟo legata sunt facta ꝑ eũ cuiꝰ est he res ⁊ debita per eũ. q̇ est heres. ⁊ q̇ dʒz soluere sic prius soluet legata.  bona defũcti sunt tacite hypothecata ꝓ lega tis ⁊ fideicōmissis. l. j. C. cōmuni. dele. ¶ Quis est preponẽdus an ille cui de
18
*betur ex cōtractu vel quasi vel ille cui debet̃ ex maleficio vel quasi. Rñ. quidā dicunt ꝙ ille cui debet̃ ex contractu vel quasi. sʒz ego hoc nō credo cũ nullo iure probetur. ⁊ ideo restituet ẜm ordinem. predictum.
¶ Quid de simpliciter soluẽte non ser
19
*uato ordine suprascri pto nũq̇d in ↄsciẽ tia liberat̃. Rñ. Rod. tenet ꝙ nō nisi cre didisset fore soluẽdo oĩbꝰ vł nisi ignorasset vnũ creditorẽ fore potiorẽ alio cũ qͦ cōcordat Hostiẽ. ⁊ Monal. ti. restō. ix. Quod verum credo. nisi laborasset tali ignorātia que eum non excusaret cap. apostolice de cle. excō. mi.
¶ Vtrum restitutio incertorum q̃ pau
20
*peribꝰ dʒz dari. vt. s̃. patuit possit autoritate ep̃i cōuerti in reparationẽ ecclesie vel monasterij seu edificationẽ. Rñ. Jo. an. ĩ. c. religiosis de testa. tenet sic di cẽs fuisse disputatũ ꝑ excellẽtissimos doc. ꝙ siecclesia indiget necessaria aug mẽtatione. puta  ppłs non potest in ea stare ad offm̃ nec facultates ecclesie sufficiũt ad eiꝰ reparationeʒz q potest ep̃s propria autoritate sine pauperum graui dāno talia incerta conuertere in eius reparationẽ. Si ꝟo facultates ecclesie sufficiũt vł reparatio nō est neces saria. sed voluntaria vel nimia fames ĩminet sic nō pōt. sed tenetur pauperibus dare. c. pastoralis. xcvj. d. ⁊ pro ista opi. facit  bona ecclesiastica sic sunt pauperibus obnoxia. sicut illicite acquisita. vt ĩ. c. aurũ. xij. q. ij. ⁊. c. fi. xvj. q. j. Et tamen ep̃s pōt pro reparatione ecc. dare centesimam vł quinquagesimam ca. bone. xij. q. ij. c. apostolice de do. Ergo ⁊ de illicite acquisitis idem poterit facere Facit ad idẽ. c. eccle. ⁊. c. statuimꝰ xvj. q. j. sʒz ꝙ nō possit tʒz Pe. de peru. in tra. . c. portiōe ep̃i. c. vij. ⁊ t ꝙ p̃dcā de | terminatĩo non est bona. quia videtur contra casum. Cle. quia contingit de re ligi. do. Vbi pʒz ꝙ ea q̃ relinquũtur ad vsus pauperum non possunt sine auto ritate in alium vsum conuerti. per quā cle. dicit idem Petrus ꝙ executor testamenti incerta non poterit distribuere nisi pauperibus. quam opin. Pe. credo veram in legatis factis pauperibus ni si in casu quando talis ecclesia vel monasterium reparetur. Ex cuius reparatione populus multum haberet ꝓuoca ri ad obseruantiam christiane religionis. quia tunc liceret. Et sic limitarem opi. Jo. an. predictam  in tali casu fit bonũ pauperũ eo ꝙ fideles ad eleemo synas abũdantius per hoc muitantur alias nō ita tamen quod nō immineat nimia fames. sed in alijs incertis resti tuẽdis nō est vera. sed tene opinio. Jo. an. quia. d. Cle. quia contingit nō loqui tur de talibus.

Restitutio. iij.

scʒz quando quis te net̃ ad eā faciendā pro cuius intelligentia.

Adde pro his que dicuntur in hoc. §. ⁊ in. §. sequẽti quod posui in p̃ce. §. ⁊ in alio precedenti.
¶ Queritur vtrũ quis teneatur. statim
1
*restituere cũ pōt. Rñ. ꝙ sic quod patet per. c. sepe contingit de rest. spo. ⁊ rō est ẜm Sco. ĩ. iiij. di. xv.  preceptum est de restituẽdo licet videatur affirmatiuum tamen cadit sub illo precepto negatiuo Nō furtum facies. Exo. xx. que p̃cepta negatiua obligant ⁊ pro semꝑ ⁊ ad sem per. ⁊ hoc est ꝙ voluit dtcere Tho. ij. ij. q. lxij. scilicet ꝙ sicut accipere rẽ alienaʒz est cōtra iustitiam ita ⁊ detinere eam. ⁊ ꝓpterea dicit tex. in. d. c. sepe contingit nō multum interterest quo ad periculũ anime ĩiuste detinere ac inuadere alienum. ideo totiens mortaliter peccat q̇s quotiẽs scit se debere restituere aut satisfacere ꝓximo ⁊ potest ⁊ non vult. vt per predicta patet nec potest absolui ni si prius restituat potens restituere. c. si res. xiiij. qō. vj. nisi in casu quando dole ret ꝙ non restituit quamprimum potuit ⁊ ꝓponit quamprimum poterit sa tisfacere.
¶ Quid de illo q̇ cũ possit restituere nō
2
*vult sed heredibꝰ vt restituāt imponit. Rñ. ꝙ ꝑ hic nō est in statu salutis sed potiꝰ dānatiōis. ⁊ si sic morit̃. oĩno dānat̃. Si tamẽ ob hoc ĩponeret heredi sa tisfactionẽ  meliꝰ ꝑ ip̃m heredẽ poterit fieri  per seipsum proponẽs firmiter ꝑ seipsum satisfacere si sic posset. ita erit in statu salutis.
¶ Quid de ↄstituto in articulo extreme
3
*necessitatis an teneat̃ restituere. Rñ. ẜm Sco. vbi. s̃. ꝙ nō.  ĩ extrema neces sitate oĩa sunt cōia. l. j. §. cũ ĩ eadẽ. ff. ad l. rho. de ia. vñ ista res iure poli efficit̃ detinẽtis existẽtis in tali articulo nisi ille cui dʒz restitui siłr sit in tali extrema necessitate.  tũc illi debet̃ q̇ priꝰ in ta lẽ deuenit necessitatẽ ⁊ si eodẽ tꝑe deuenerũt dño est restituẽda.  duobꝰ cō currentibus preualet quod est potius. ar. l. querit̃. ff. de sta. ho. Et subdit Sco. ꝙ si talis detẽtor eā rẽ nō occupauit añ talẽ necessitatem. lʒz veniat ad pinguio rẽ fortunā. nō tenet̃ restituere. Secus si preoccupasset ante talem necessitatem. ¶ Vtrũ debitor qui non est in articulo
4
*extreme necessitatis sed tamẽ nō pōt re stituere sine magno suo dāno tꝑali pu ta destructiōe artis ex qua viuit ipse et familia sua  oporteret vendere instr̃a vel libros vel capitale ex quibus victũ lucratur. similiter statim teneatur resti tuere. Rñ. ẜm Sco. vbi. s̃. ꝙ si ille cui de bet̃ est abũdās lia ꝙ competenter pōt transire sine eo ꝙ sibi debetur. tunc nō tenetur statim restituere. sed debet pete re licentiam differẽdi restitutioneʒz per se vel ꝑ interpositā ꝑsonā si fieri potest sine periculo quā si dat pōt differre ẜm ꝙ cōuenerunt. Si vero nō vult dare tũc ẜm Jo. de neapo. ĩ quolibeto. ix. q. xxij. etiaʒz differre pōt annuatim aliq̇d restituẽdo ꝓut meliꝰ poterit. ꝓ cuius dicto facit in ar. c. sicut hi. in ver. inuadere cũ gl. xlvij. distin. ⁊. c. si quis. de fur. vbi pa tet ꝙ magna necessitas etiā si nō sit extrema excusat a restitutione dʒz tamẽ si | bi cauere a suꝑfluis  nō pōt viuere cũ honore ⁊ cũ decẽtia status quis de alie no ẜm Ri. ĩ. iiij. di. xv. q. ar. v. iiij. ⁊ si ip̃e ĩ vita nō poterit satisfacere iubeat heredibus vt ipsi cōpleant. Si vero ille cui debet̃ ita eget sicut ⁊ ip̃e tũc statiʒz tene tur restituere  nō lʒz cũ incōmodo alie no meũ cōmodũ facere de alieno. quia prima charitas incipit a seip̃o. c. nō satis. lxxxvj. di. nisi ille cui debet̃ liberaliter cōcederet licentiam differendi.
¶ Vtrũ restitutio sit differenda quādo
5
*nō pōt fieri sine dāno aĩe alicuius aut corꝑis. aut fame. Rñ. ꝙ sic donec cessẽt p̃dicta pericula  ordĩe charitatis aĩa ⁊ corpꝰ ⁊ fama debẽt p̃poni rebꝰ tꝑalibusfacit. c. officij. de pe. ⁊ re. nisi ille cui sacienda est restitutio esset in extrema necessitate.  tũc salꝰ corporis illiꝰ est p̃ponẽda in re sua saluti corporali alterius ⁊ fame nō aũt aĩe. His oĩbus concordāt Sco. ⁊ Ricar. in. iiij. xv. distin. et Hẽri. de gāda. in. vj. quolibeto. q. xxiiij. ⁊ Jo. de neapo. vbi. s̃.
¶ Vtrũ ille a quo res pōt aduocari pe
6
*tita restitutiōe in integrum iure spāli vel generali teneat̃ eā restituere in foro aĩe ante imploret̃. Rñ. ẜm Jnno. in c.  pleri de immu. eccle. ꝙ si contractus tenuit mero iure nō tenet̃ nisi his q̇ pōt petere restitutionem fuerit lesus malicia cōtrahentis. Addo etiā vel nisi impediret̃ petere aliquo iusto timore puta  dubitat nō posse obtinere in iu dicio propter fauorem talis debentis ⁊ hmōi:  sic etiā si nō aduocat̃ tenet̃ in cōsciẽtia q no. Si vero ↄ̃ctus nō tʒz. sʒz est nullus ip̃o iure puta quia res eccle sie est vendita sine debita solẽnitate et hmōi sic tenet̃ lʒz non petatur. Quod limitat do. Anto. in. d. c. quia pleri. quo ad conscĩam verum nisi ↄ̃ctus teneret quo ad metas iuris naturalis. puta  fuit legitima cā alienādi rẽ ecclesiasticā ⁊ debitũ p̃cium est solutũ lʒz defuerit solẽnitas. nihilominꝰ in foro aĩe nō tenet̃  solẽnitates sunt adinuẽte propter deceptiones vitandas. ⁊ ideo vbi cessant cessabit in foro aĩe ip̃a lex. Facit quod dico. s̃. electio. §. vltimo.

Restitutio vltimo

qũo tollit̃ eiꝰ obligatio. rñ. dicẽdũ ꝙ quo ad foꝝ cōtẽtiosum remittit̃ absolutiōe. solutiōe. rei interitu ⁊ ces sione. Sed hic solũ dicā qũo remittitur quo ad cōscĩam. ⁊ primo ꝑ absolutionẽ ⁊ hoc ꝑ questiones melius cognosces.
¶ Vtrum abs rei restitutione ex sola
1
*absolutiōe creditoris vel relaxatiōe ab soluat̃ quis ab obligatiōe restitutiōis. Rñ. ꝙ licet Girar. de se. ⁊ Dy. in regula pctm̃ de reg. iu. li. vj. videant̃ tenere ꝙ non sed ꝙ necessaria sit ei restitutio vel p̃ciũ si nō erat. Tamẽ tu tene cũ Egid. ordi. eremitarum. ⁊ Jo. an. in. d. regula peccatũ. Lap. de castel. ⁊ multis alijs ꝙ vlʒz ⁊ libere est absolutꝰ si tamẽ dicta re laxatio liberaliter fuit facta etiaʒz si de bitor nō habuerit debitā dispositioneʒz ad solueñ.  in trāslatiōe dominij rerũ seu circa ip̃as res attẽdit̃ plꝰ voluntas domini earũ  alterius. insti. de fur. §. placuit. e. l. inter oẽs. §. pe. ff. de fur. et pʒz ꝑ ea q̃. s̃. dixi restitutio. j. in prin. Et ẜm Egidiũ p̃dictũ ĩ quolibeto. lʒz talis debitor male dispositꝰ ad restitueñ. indigeat pnĩa. de tali mala dispositione. aliter nō absoluet̃ a deo: tñ penitendo de tali mala dispositione nō tenet̃ amplius restituere. Aduerte hic  sunt ca sus in quibꝰ relaxatio creditoris nō ab soluit ab obligatiōe restitutionis. Pri mus est in cle. nolẽtes de heret. de quo s̃. Excommunicatio. vij. casu. xlij. Secũdus casus est in. c. felicis. de censi. li. vj. de quo habes. j. visitationem. §. iij. Tertius casus est. s̃. iudex. §. viij.
¶ Quid si talis absolutio seu remissio
2
*sit facta nō liberaliter. sed ꝑ metum seu desperationẽ puta ne eiꝰ indignationẽ incurreret. vel  oĩno nihil habere pos se credebatvel parum. Aut cum fraude vi obtenta. puta dicendo ꝙ nihil poterat soluere vel parũ. cum tamẽ totũ pos set vel plus dixerit. Rñ. ꝙ nōvalet nec talis est obligatus ab absolutiōe restō nis. Hosti. tñ i summa. ti. de vsu. tʒz ꝙ si aliqua honesta ꝑsona tractat cũ aliquo | dicẽs si ex corde residuũ volueris remittere faciā ꝙ talis restituet tibi tm̃. ⁊ ille remittit ꝙ talis debitor ẽ liberatꝰ. Q credo verũ qñ talis ꝑsona honeste hoc tractat puta intendẽdo gerere negociũ amboruʒz vtiliter. ⁊ quo ad obligationẽ restitutionis. sed nō quo ad pctm̃ male dispositionis. de quo tamẽ sufficit peni teat sine alia restitutione.
¶ Sed nunquid quilibet cui debet̃ pōt
3
*hāc absolutionẽ facere. Rñ. ꝙ nō sed so lum illi qui liberā de suis rebus habẽt administrationẽ. Et qui possunt donare ⁊ qui sint. vide donatio. j.
¶ Vtrũ cōsiliũ vniuersale vł ciuitatis ⁊
4
*hmōi possit remittere q debet̃ singula ri persone cōtra eius voluntatẽ. Rñ. ẜm Jnno. in. c. in nostra. de iniur. ꝙ sic. si de betur iure ciuili tantum.
Additio

Additio

vñ princeps restituit in in te. ex certa scĩa cũ p̃iudicio tertij licite. facit ad hoc. l. fi. C. de sẽ. pas. ⁊. l. in cause. ff. de mino. ⁊ q not. Bar. in l. gallus. §. ⁊ quid si tm̃. ff. de lib. ⁊ post. Secus si debet̃ iure naturali  nō pōt. Q limita sine cā.  cũ causa etiā pōt. vt no. idem Jnno. in. c. q̃ in ecclesiaꝝ. de cōsti. ⁊ gl. ĩ. l. fi. C. si cōtra ius vel vti. pu. vbi tʒz ꝙ publica vtilitas sit licita causa vt tollatur q alteri debet̃ etiaʒz de iure naturali q est notādũ singulariter.  facit ad cognoscendum qñ papa pōt di spensare suꝑ certis ⁊ quādo dñi vel cōmunitates qui habuerũt bellum inter se possunt cōponere suꝑ dānis datis. de quo vide. s̃. bellum. §. xiiij.
¶ Vtrũ cũ quis nō vult restituere. quia
5
*non potest nisi cum magno suo incōmo do. ⁊ ille cui tenet̃ nō vult dare dilationem vel remissionem aliquā possit absolui a suo confessore. Rñ. ẜm Direct. ti. restitutio. ꝙ etiā si nō immineat periculum vite restituere debẽt vel. aliud graue incōmodum potest cōfessor conscientiam suam formare. ex eo ꝙ intẽdat negocium vtiliter gerere creditoris. eo  videt ꝙ nō ita cito vel ita commode vel nun posset rem suam recuperare. ⁊ sic dare absolutionẽ peccatori potest dum modo ꝓmittat bona fide satisfacere cer to die. vel aliā cautionẽ faciat nō tñ iuramentũ exigat. vt ita creditor habeat suũ ⁊ pctōr nō recedat a ↄfessore desperatus. ꝓ quo facit. l. soluẽdo. ff. de nego. ge. ⁊. l. ait p̃tor. §. j. ff. de mino. Et cũ hoc ↄcor. Ho. in summa. Q bñ notent ↄfessores q̇ nō solũ vtiliter nō gerũt negociũ creditoꝝ. sʒz potiꝰ dānose absoluendo illos qui restituerent si absolutionẽ negarent  tenẽtur ipsi de omni dāno dato creditoribus.
¶ Vtrũ ep̃s vel proprius ↄfessor possit
6
*dare licentiā differendi restitutionẽ incertoꝝ. Rñ. d. Anto. in. c. cũ tu. de vsu. te net ꝙ ↄfessor nō potest nisi habeat auto ritatẽ ab ep̃o. Alij autem tenent ꝙ etiā proprius cōfessor. Sʒz ego dico ꝙ ⁊ ep̃s ⁊ proprius cōfessor pōt quādo ex rationabili cā hoc facit ita tamen ꝙ per hoc non ledant̃ pauperes sicut faciunt qui talia incerta concedũt ad pōpā ⁊ ad sta tum illorum qui debent restituere. ⁊ ad damnationem tam concedentiuʒz  q̇bus conceditur.
¶ Vtrũ dñs q̇ si totũ vẽderet q hʒz
7
*possit restituere quicquid ipse vel sui p̃ decessores ĩdebite a subditis rapuerũt. habeat aliquẽ modũ liberationis. Rñ. ẜm Monal. ti. Restitutio. iiij. ꝙ sic vʒz vt remittat oĩbus suis in recompensationem aliquam seruitutẽ ad quā tenẽtur ei imperpetuũ: vel det eis aliquā certā ĩmunitatẽ. vel faciat aliq hospitale: vł aliā eleemosynā de consensu ⁊ volũtate dāna passoꝝ vel alioꝝ successoꝝ. ⁊ cũ hoc concordat Directo. ti. de resti.
¶ Vtrũ heredes quibꝰ relictũ est ꝙ sol
8
*uāt mille libras ꝓ incertis habitis ex vsuris cũ nō appareat de dictis vsuris nisi ꝑ ↄfessionẽ testōris liberent̃ ꝑ prescrip. xxx. ann. a dicta restitutione. Rñ. Lau. post Fede. ꝙ sic si bona fide sꝑ sic possederunt nec per ep̃m ampliꝰ poter̃t molestari. Rō  cũ actio que competit ex testamento vel conditio que competit episcopo per. l. nulli. C. de episc. ⁊ cle. sit personalis spacio. xxx. annorum clau datur. C. de prescrip. xxx. vel. xl. an. l. per | consequens. Jdeo heredes bonefidei non poterunt molestari. Nec ob. quod actiones que competunt episcopis durent. xl. an. quia hoc ĩtelligitur de actionibus competentibus episcopatui vel vt episcopo sed vt economio ⁊ admini tori pauperũ. Quo vero ad eos quibus bona sunt alienata vel relicta si spacio x. an. possederunt indubitanter sunt liberati ab obligatione restitutionis.  actio personalis non competit contra successorem singularem. l. j. §. heres. ff. ad tre. Secus si talis heres vel vniuer salis aut singularis fuisset malefidei possessor vel si aliter appareat de vsura per factuʒz. quia sic non esset liberatus. vide etam ꝙ dico. s̃. p̃scriptio. §. xlij.
¶ Qũo etiam per prescriptionem aut
9
*vsucapioneʒz quis liberatur ab obliga tione restitutionis vide. s̃. prescriptio. .§. xlij.
¶ Vtrum per cessionẽ bonorum tollat̃
10
*obligatio restitutionis. vide. s̃. cedere bonis.
Resuscitatus

Resuscitatus

quomodo restituit̃ in integruʒz vide. s̃. mors. §. iij.
Reuelare

Reuelare

vtrũ quis teneatur prelato ꝙ scit requisitus ab eo ꝑ excōmunicationem aut alio prece pto. vide. s̃. ↄfessio delicti⁊ denũciatio ⁊ inquisitio. Jtẽ de sigillo cōfessionis ⁊ se creti vide. s̃. ↄfessio vl. §. an teneat̃ vxor reuelare marito adulterium. vide. s̃. iu ramentum. iiij. in prin.

De notatis ĩ hoc. §. no. spe. in. titu. de ꝓba. ⁊ demō. circa fi. Alex. in. l. vtruʒz. de pari. ⁊ doc. ⁊ flo. in. l. in inte. §. sʒz et si quis. ff. ad. l. aquil.
Reuerentia

Reuerentia

differt ab honore. eo quia reuerentia est ṗn cipium motiuum honoris intum. s. quis ex reuerentia quam habet ad aliquẽ ipsum honorat. Jteʒz respectu finis intũ. s. quis honorat̃ vt ab alijs in re uerentia habeatur.
¶ Jn q̇bꝰ ↄsistit reuerẽtia. Rñ. ꝙ in. vj.
1
*Primo in dilectiōis affectu. xcv. di. Esto subiectus. ij. q. v. habet. Sco in obtem perationis obediẽtia. xciij. di. §. j. ⁊. c. se. ij. q. vij. sacerdotes. vij. q. j. ca. quia. ⁊ de ma. ⁊ obe. si quis. Tertio committendo ⁊ subsequendo. xcv. distin. non oportet. Quarto in temeratis nō reprehendendo vel iudicando. xxj. di. nolite. Quinto defectus eorum non reuelando sed cooperiendo. xcvj. distinct. in scripturis. Sexto honorem debitum qui consistit in quibuscun signis exterioribus exhibendo.
Rigor

Rigor

est iuris excessus qui quando  statuit̃ ad terrorem alioꝝ vt ĩ. c. ij. de tornea. ⁊ ĩ. l. aut facta in fi. ff. de pe. ij. q. iij. si q̇s ep̃m. Quādo tñ sumit̃ pro ordine iuris ẜm regulas ipsiꝰ scriptas vt in. c. suꝑ literis. de rescript. Quando pro subtilitatevt no. in. c. vt cōstitueret̃. l. dist. ⁊ differt ab equitate q̃ est ordinata iustitia tẽperata dulcedine misericordie vt no. in. c. fi. de trāsac. facit. c. disciplina. xlv. dist. Jus vero est mediũ inter equitatem ⁊ rigorem ⁊ accipit̃ pro communi decisiōe que fit ẜm communes regulas iuris. hec Pa. in. c. in literis de resti. spo. ⁊ in. ca. iure gentium de sen. ⁊ re iu. Quādo anteʒz rigor aut equitas sit seruanda dic vt in. d. c. fi. de. trāsact. ⁊ in. l. placuit. C. de iud.  parum ad nos pertinet.
Risus

Risus

Vtrum sit pctm̃. Rñ. ꝙ aliquā do ꝓuenit ex serenitate ↄscĩe ⁊ p̃gustatiōe suauitatis diuine ⁊ iste ꝑti net ad fructũ spũs q̇ est gaudiũ. Aliqñ ex māsuetudine nature. ⁊ sic attestat̃ bo nitatẽ nature. Aliqñ ex inordinatiōe in epte leticie de quo r eccle. vij. Melior est ira risu. ⁊ sic isto modo solũ est peccatum. hec Alex. in. ij. ij.
Rixa

Rixa

videt̃ quoddā priuatum bellũ q agit̃ inter ꝑsonas priuatas nō ex aliqua publica autoritate sed ma gis ex inordinata voluntate ⁊ semꝑ est peccatum mortale ĩ inuadẽte. Jn defen dente vero se aliquādo est sine peccato vt quādo solo animo defendẽdi cũ mo deramine inculpate tutele fit. de quo s̃. defensio per totũ. aliquādo fit cũ pec cato veniali. s. cum nō multum excedit | moderamẽ aut qñ est leuis motus animi advindictā. Aliqñ vero cũ mortali. s. cũ animo effrenato insurgit ĩ impugnā tem ad occideñ. vel grauiter ledendum eum ⁊ de ista intelligitur illud ad Gał. v. ⁊ est filia ire vt dicit Gre. xxxj. mora. cō cor. Tho. ij. ij. q. xlj.
¶ Quid si titius ⁊ sempronius percus
1
*sissent se ad inuicẽ ⁊ cōtumeliā dixerint nunq̇dista paria delicta toliant̃ mutua compensatione vt r in. c. intelleximus ⁊. c. fi. de adul. Rñ. ꝙ nō ẜʒz pa. in. c. j.  iu reiu. ⁊ in. d. c. fi. etiā si nō agat̃ ciuiliter  nō sunt circa idẽ factũ eo ꝙ factũ tuũ nō est meũ vt probat̃ in. l. apud celsũ. §. marcellꝰ. ff. de do. excep. ⁊ iō quilibet po terit agere de iniuria sua ⁊ dāno nec po terit repelli ab agendo ꝓpter iniuriam factā vt dicit Jnn. multominꝰ tollunt̃ si agat̃ criminaliter ad penā legalẽ  cu iuslibet delictũ puniet̃ pena cōdigna. l. ij. §. ij. ff. de adul. Et dicta regła paria de licta intelligitur vera solum quando delictũ est circa idẽ cōmissum vt puta circa ĩdem matrimonium. ⁊ agitur ciui liter.
¶ Sed nunquid ꝑcutiẽs ex iusto calore
2
*iracundie teneatur. Rñ. spe. ti.  accu. §. j. tʒz ꝙ nō  calor iracũdie vicio caret eo lumnte. ff. ad turpil. l. j. §. q̃ri posset. Sʒz contrariũ credo  iniuriā propriā nō lʒz vlcisci. C. qñ licet sine iudi. per totũ. ar. ꝑ locum a speciali in. l. si ex plagijs. §. tabernarius. ff. ad. l. aqui. facit. c. primum de iureiu. ⁊. l. fi. ff. de sic. Mitius tamen agitur cum eo quia difficille est iustũ tẽ ꝓerare dolorẽ. l. si adulteriũ. §. imperato res. ff. de adul. ⁊ sic tene in ↄscĩa ꝙ tene tur. Et quod dicit specu. habere locũ in aĩali irrōnali ꝓuocato si occideret quia sic non teneretur dñs de quo in. l. j. §. cũ arietes. ff. si qua. pau. fe. di.
Rogationum

Rogationum

Dies sunt dies tres immediate precedẽ tes festum ascensiōis dñi in quibus ie iunādũ est ⁊ feriandũ. Serui ⁊ ancille debent esse liberi ab oꝑe seruili ⁊ q̃dragesimali cibovti debent hoĩes vl hr̃ ĩ. c. pronunciandũ. ⁊ in. c. rogatiōes de ↄse. di. iij. quibꝰ abrogatũ ẽ quo ad ieiuniũ ⁊ festañ. ⁊ male. attñ excusant̃ ↄtrafaciẽ tes a pctō sed nō a pena  credendum est ꝙ multa bona in fructibꝰ prestarent̃ nobis a deo si illo tꝑe quo incipiũt eorũ matora pericula hoĩes ꝑ ieiuniuʒz ⁊ satificationem in letanijs conuenirẽt ad poscendaʒz eius largitatem.
Loading...