ABORSVS
Volũtarius, est pecca
tum homicidij: perfecti quidem, si fę/
tus erat animatus anima rationali. Et
incurritur ꝓpterea irregularitas: quia
occiditur tunc qui vere est homo. Im
perfecti vero, si fetus adhuc nō erat
animatus anima rationali: quia tunc
occiditur homo: non qui est, sed qui
|
generabatur, qui non adhuc est actualiter homo.. Et est pecca/
tum mortale: quia ꝗ̈tum in se est, ad hoc tendit vt tollat vitam
hominis iam inchoatam. Non tñ incurritur irregularitas homicidij: quia nō est adhuc actualiter homo qui occiditur.
ABsolutio
a peccatis quę in sacr̃o pnĩę fit,
est forma sacramenti penitentiæ. Et consistit (vt
in concilio floreñ. sub eugenio quarto legitur) in
his verbis, ego te absoluo. Ait enim. forma hu
ius sacramenti sunt verba absolutionis quæ sacerdos profert quum dicit, ego te absoluo.
¶ Vbi circa necessitatẽ scito, non esse de necessitate formæ illud
pronomen ego, sicut etiā nō est de necessitate in forma baptismi:
quoniam subintelligitur in li absoluo. Et licet ad formā abso
lutionis sufficiat dicere absoluo te: decet tñ quædam añtia & cō
sequẽtia apponere: dicẽdo. Dñs noster iesus christus te absoluat:
& ego authoritate ipsius te absoluo a peccatis tuis, in nomine pa/
tris & filij & spiritussancti, amen. Passio dñi nostri iesu christi
& merita beatæ mariæ semper virginis & omniũ sanctorũ,
& quicquid boni feceris, & mali sustinueris: sint tibi in remissionem peccatorum tuorum, in augmentum gratiæ, & præ/
mium vitæ æternæ, amen.
¶ Circa mutationem scito, ꝙ si mutatio fieret ita ꝙ loco prono/
minis te poneretur pronomen vos causa honoris (puta si audiẽs
confessionem ep̃i vel regis dicat, ego absoluo vos: & similiter si
ep̃s assuetus loqui in numero plurali in prima persona, audiens
confessionem alicuius diceret: nos absoluimus te) in vtro casu
& similibus non fit sine peccato hmōi mutatio: quia receditur a
verbis per ecclesiam determinatis in forma huius sacr̃i. Absolutio tñ facta tenet: qm̃ ex accōmodatione vsus idẽ significatur ꝑ
hmōi verba quod significatur per formam sacr̃i, absoluo te.
¶
Circa appositionem conditionalem, aduerte tripliciter posse cō
ditionaliter proferri formā absolutiōis, Primo respectu cōditionis
|
præterite: vt si confessor dubitat se protulisse verba absolutionis,
& dicat. si non es absolutus, ego absoluo te. Et hmōi conditionalis absolutio in casu dubij ex suo gñe nō est illicita: sicut nec bap
tismus in dubio sic datus illicitus est.
Secũdo referendo ad cō
ditionem futuram: puta si diceret confessor. si restitueris, aut si
feceris talẽ pnĩam, aut aliquid hmōi, absoluo te. Et hmōi condi/
tionalis absolutio cũ intentione precisa nil aliud faciendi nisi qđ
dicit, nil valet: quia non est in ptāte confessoris ministrantis sa/
cramentũ, conferre nunc sacr̃m & suspendere illus effectũ in
aliud tempus implendæ cōditionis. Sacrilegus ergo est abusus
ĩstæ formæ sacr̃alis: fit. n. iniuria sacr̃o, dum perficitur mō ex/
cludente fructum sacr̃i ex indebita intentione ministrantis. Et
eadẽ rōne non pōt sacr̃alis absolutio impendi sub ratihabitione:
qm̃ q sub ratihabitionis spe fit, ꝗ̈uis voce tunc fiat, re tñ vt pen
dens fit: ita vt possit & ratificari & irritari: constat autem nō eẽ
in ptāte absoluentis, conferre nunc sacr̃m & suspendere effectũ
illius in tp̃s futurę ratificationis, & exponere discrimini vt nul/
lum sit si irritetur.
Tertio si referatur ad conditionẽ pñtem: pu
ta si vere promittis restituere, aut pñtare te superiori, absoluo te.
Et huiusmodi conditionalis absolutio cum precisa similiter in/
tentione si fiat, facta tenet, stante tunc conditione. Errat tñ sacer
dos sic faciens: quia p̃sumit sub forma dubia tradere quod xp̃s
mandauit sub forma certa ministrari. De nullo. n. magis debet
curare absoluens ꝗ̈ de contritione & satisfactione penitentis: &
tñ ecclesia abs cōditione aliqua credit penitenti dicenti se cōtri
tum & habere propositum satisfaciendi, & absolutionis bene
ficium impertitur abs conditionali nota. Vnde exterminanda
est huiusmodi superstitio ab ecclesia dei: intantum ꝙ si alicui
commissa sit a superiori potestas absoluendi a casibus reseruatis
sub aliqua conditione (puta concedo tibi facultatem absoluẽdi
ab homicidio si absoluendus fecerit talem penitentiam, puta pe
regrinationis aut tantæ elemosinæ &c.) debet confessor non
|
conditionaliter sed simpliciter & absolute absoluere penitentem
preacceptantem talem pœnitentiam: quia nulla cōmissio potest
alterare formam sacramenti.
¶ Circa reiterationem absolutionis, nota ꝙ potcst iterari super
oĩno eadem pctā, sed non pōt iterari suꝑ omnino eandem confessionem: quia suꝑ eandẽ materiā proximam nullius sacr̃i for
ma iterabilis est sine iniuria sacr̃i: quia ipsa iteratio attestat̃ in/
sufficientiæ prioris formę: si. n. prima vt sufficiens hr̃etur, non
iteraretur. Ac per hoc quũ confessio teneat locum proximũ ma/
terie in sacramento pnĩæ (vt in eodem concilio floreñ. hr̃) nisi
multiplicetur confessio, nō potest multiplicari absolutio. Et quia
potest homo pluries cōfiteri eadem peccata, potest quo pluries
ab eisdem absolui.
Absolutio a peccatis ex parte absoluẽtis
, exigit vt ab
soluens minister sit sacr̃i penitentie: ac ꝑ
hoc sit sacerdos habẽs authoritatem absoluendi, vel ordinariam
vel ex cōmissione superioris: vt in eodem floreñ. conci. sub eugenio quarto habetur.
¶ Vbi circa necessitatẽ aduerte, non sufficere ad ministrandũ
sacramentum penitentiæ esse sacerdotem, sed vltra sacerdotalẽ
potestatem requiri authoritatem aliam. Et hoc est quod cōiter di
ci solet, ꝙ scilicet requiritur duplex potestas: videlicet & ordi/
nis & iurisdictionis. Potestas enim ordinis habetur ex sacerdotio: potestas autem iurisdictiōis habetur vel ex officio pastorali/
vel ex commissione eius qui est pastor penitentis. Intantum au
tem vtra ista potestas requiritur, vt si altera desit/ absolutio sa
cramentalis sit nulla propter defectum ministri: ita ꝙ si nō sa/
cerdos absoluit a peccatis/nihil fit: & similiter si sacerdos absoluit eum qui sibi subditus nullo mo do est/nihil fit.
¶
Circa modos quibus sacerdos habet potestatẽ iurisdictionis in
foro penitentiali/aduerte ꝙ vltra duos manifestos modos ex par
te authoritatis prelocate in ipso absoluente (scilicet vel ex officio
|
ordinario: vt est ep̃atus & parochia. vel ex cōmissione: vt alij a
papa vel ep̃is vel curatis vel eo℟ officialibus aut vicarijs solitis
cōmittere audientiā confessionũ/ habentes authoritatem audien
di confessiones) inueniuntur quin alij modi seu casus quibus
sacerdos sortitur subditum, ita ꝙ potest penitentem sacramenta
liter absoluere a peccatis: & sunt/necessitas / libertas/ facultas/
licentia & consuetudo. Declaro singula.
Necessitas duplex est: scilicet vel ratione mortis / vel ratione
cōmunionis. Quando in articulo mortis deficit confessor/potest
quilibet sacerdos illum absoluere ab omnibus suis peccatis sibi
confessis: vt habetur in ca. pastoralis / de officio ordi. Quando
vero imminet alicui necessitas communicandi / & deficit
ei confessor, non potest propterea absolui a quolibet sacerdote:
quia necessitas celebrandi missam / que maius quid importat ꝗ̈
necessitas cōmunicandi, nō habet hoc priuilegium/ sed dimittit
constitutum in tali necessitate in fra terminos non habentium
copiam confessoris.
Libertas in proposito significat non subiectionẽ alicui particulari vt proprio sacerdoti. Et tripliciter inuenitur. Vel quia ꝑsona
nulli subditur: vt persona pape. & propterea cui se subijcit/ille
pōt ipsum absoluere a peccatis. Vel rōe status: quia scilicet nunꝗ̈
in eodem loco permanent, ac per hoc nulli particulari ministro
sacr̃i penitentie subduntur: quũ non sit maior rō ꝙ subijciant̃
vni magis ꝗ̈ alteri: vt sunt vagabundi: qui scilicet vel nullibi
habitant/sed vagantur, vel licet alicubi domiciliũ cũ vxore &
filijs habeant/cōmuniter tamen sunt in cōtinuo motu: ita ꝙ etiā
in pascate extra inueniri cōsueuerunt. hi. n. ꝑinde ac vagabundi
quo ad sacr̃a penitentie & eucharistie censentur: & absolui a
quolibet confessore possunt. Vel rōe materie: quia scilicet in tali
materia nulli est subiectus confessori. vt contingit in peccatis
venialibus: quia nullus tenetur illa confiteri, ac per hoc nulli
propter illa confessori subditur a iure: & ideo quilibet potest a
|
quolibet sacerdote de peccatis venialibus sacramẽtaliter absolui.
Facultas eligendi confessorem a iure concessa est ep̃is/& tam
inferioribus ꝗ̈ superioribus prelatis exemptis: vt in ca. ne pro di
latione. de pe. & re & conceditur multis exspāli gr̃a a summo
pont. in confessionalibus. propterea non est dubium hos posse ab
solui a quo maluerint sacerdote.
Licentia dupliciter dat̃. Vel explicite, quũ curatus in cōi dicit
populo/quilibet vadat ad confitendũ cui vult: aut spāliter alicui
dicit/confitearis cui vis. & hoc nihil aliud est ꝗ̈ dare licentiā eligendi sibi confessorem. Vel implicite. Et hoc contingit primo licentiando subditos ad peregrinandũ. in hac. n. peregrinationis
licentia implicite claudi creditur licentia confitendi: quia cōfessio
comes esse debet viatorum. Et hoc intelligo cũ duabus limitatio
nibus. altera est quo ad confessiones & cōiones necessarias: vt
pascales, aut solitas/quo ad eos qui sepe consueuerunt confiteri
& cōicare aut celebrare. Et hec limitatio intelligat̃ amplectẽdo
tutiorẽ partem: quia. n. ista licentia a doctoribus potius ꝗ̈ a iure
proficisci videtur, timeo illam extendere vltra solita tanꝗ̈ p̃cogitata. Altera quo ad cōfessores: qui. s. in locis illis cōfessores sunt
alio℟. hmōi. n. implicita licentia non vr̃ amplianda / vt faciat
viatores melioris conditionis ꝗ̈ incolas, vt scilicet possint sibi eligere in confessorem quem volunt: sed sufficit ꝙ prouideat viatoribus quũ extra sunt/vt possint tanꝗ̈ incole cōfiteri & cōĩcare.
vnde & in iure prouidetur de ministro eucharistie pro peregri
nis proculdubio licentiatis a suis curatis: vt patet in ca. presbiter.
de cele. mis.
Secundo sciendo & tacendo: vt quũ ep̃s scit con
suetum esse vt canonici seu curati sui inuicem se absoluunt &
tacet. Quāuis. n. nulla cōsuetudine introduci possit vt quis possit
sibi eligere confessorem (vt dicitur in ca. si ep̃s de peni. & re.
in. vi.) ex hoc tñ ꝙ ep̃s scit & tacet & tenetur prouidere illis
de confessore, tacita ep̃i licentia robur dat absolutionibus/& con
suetudo non cōcurrit nisi vt testis licentie implicite. Et ob hmōi
|
implicitam licentiam viatores sine licentia curati possunt in pascate confiteri & cōmunicare vbi se inuenerint sicut licentiati,
si & vbi curatus consueuit scrutari quis parochianus defuerit
penitentie & cōioni/& viatorum dicentium se vbi se inuenerunt confessos fuisse & cōicasse factum probare: attestatur siqui
dem huiusmodi consuetudo implicite licentie/& pie menti curati qua voluit implicite suos confiteri & communicare extra in casu quo festa pascalia contingeret extra peragere.
Memini alias me legisse eugenium quartum concessisse seu
declarasse viue vocis oraculo/viatores vbise inuenerint in pasca
te/censendos tanꝗ̈ adeptos incolatũ quo ad sacr̃a penitentie &
eucharistie. & ẜm hoc nō est opus in pascate hmōi interp̃tatiua
licentia: sed pñt tũc ab illis cōfessoribus a ꝗbus incole absoluunt̃
absolui ẽt a casibus ep̃alibus, prout ep̃s loci disponit.
In reliꝗs
aũt omnibus supradictis lñijs explicite vel implicite ab ep̃is seu
curatis/nō approbo posse licentiatos absolui a casibus reseruatis
ep̃o: quia hoc est cōtra iuris dispōnẽ in. vi. de pe. & re. ca. si ep̃s.
vbi dr̃ ꝙ ep̃o dante licentiā alicui ꝙ confiteatur, non ꝑꝑea con
cedit casus reseruatos. Si ergo licentia explicita nō cōprehendit
casus reseruatos, multo minus lñia implicita ad illos se extendit.
Consuetudo/non eligendi confessorem/sed habendi curā animarum prescripta, operatur vt tam cardinales curam habeant
familie sue/ & de eorum licentia sui familiares cōfiteri possint
cui volunt, ꝗ̈ quicũ alij hmōi curam habentes possint similiter
absolutionis beneficiũ per se vel aliũ suis impertiri: pōt. n. hmōi
iurisdictio non minus ꝗ̈ alie haberi ex prescripta cōsuetudine.
¶ Absolutionis impedimenta
multa sunt. Et ideo aduertendũ
est posse illam impediri vel ex parte absoluentis vel ex ꝑte absoluendi. Impedit aũt ex parte absoluentis ecclesiastica censura, nō
quecũ/ sed irritās iudicis snĩam: ita vt ꝗ̈diu reliqua gesta per
cōfessorem tenent/absolutio valeat.
Et ꝓpterea licet excōicatio
aut suspensio si cōfessor sit excōicatus aut suspensus / annullet
|
absolutionem absolute loquendo: quia tamen aliqui sunt casus
in quibus gesta per cōfessorem sic innodatum tenent, ideo scito
ꝙ ex iure cōmuni secundum cōmunem sententiam (ex. l. bar
barius. de offi. pretoris) tenent gesta per huiusmodi iudicẽ vbi
duo simul concurrunt: scilicet cōis error facti & titulus. verbi
gratia si sacerdos excōicatus datus est ab episcopo in curatũ/&
cōiter non habetur ille pro excōicato ꝑꝑ hoc quia nescitur illũ
esse excōicatum, gesta omnia per ipsum tenent, Concurrunt. n.
ibi ambo simul: scilicet titulus publici officij, quia institutus est
ab episcopo. & cōis error facti: quia nescitur ipsum esse excōica
tum. Et hinc habes ꝙ absolutus a legitimo alias confessore hñte
impedimentum occultum/quod sisciretur impediret absolutionem, est vere absolutus & coram deo & coram ecclesia.
Ex extrauaganti vero concilij constātieñ. consensu vtentium
comprobata/in foro penitentiali tenent gesta per confessores irre
titos quibuscun ecclesiasticis censuris etiam non occultis, nisi
in duobus casibus: scilicet propter notoriam percussionẽ clerici/
vel propter publicam nominatim denunciationem. Nam ibi
conceditur receptio sacramentorum ab excōicatis ministris/nisi
altero dictorum modo℟ fuerint excōicati. Et hoc in fauorem
anima℟ & innocentum / non in releuamen ipsorum excōmunicatorum. licet. n. ipsi ministri excōicati absoluentes damnatio
nem incurrant/penitentes tamen absolutionis beneficium conse
quuntur. Et hoc quantũ ad fructũ absolutionis spectat intellige/
si & qñ penitens excusat̃ a peccato inducẽdi cōfessorẽ excōicatũ
adsacr̃i ministrationẽ: nā nō licet sibi inducere illũ ad peccādũ.
Impeditur aũt ex parte absoluendi absolutio ex duplici capite:
scilicet ab intrinseco ex sacrilegio simulate vel dimidiate vel impenitentis confessionis. hoc est siquis simulat se confiteri: quia
tunc deest confessio: simulata. n. cōfessio non est confessio. Et simi
liter siquis ex verecundia aut alias irrationabili causa aduerten
ter dimidiat confessionem: quia tunc non proponitur peccatum
|
vt remissibile: nam impium est a deo & eius sacramento dimidiam sperare veniam. Et eadem ratione siquis impenitentẽ ex
ĩntentione proponit seipsum: quia vt non absolubilem ministro
christi se pñtat: absolui. n. nequit quem non penitet. Et propterea
irrita est in his casibus absolutio ex parte penitentis.
Ab extrinseco vero impeditur absolutio ex parte absoluendi/si penitens sit
excōicatus maiori vel minori excōicatione: nā cōe est vtri excōicationi / excludere a passiua participatione sacramentorum.
Nec hoc est vertendum in dubium. Vnde grauiter errant con
fessores absoluentes prius a peccatis/& remittentes absoluendos
postea ab excōicatione: est. n. hoc contra dispōnem iuris cōis, ex
presse dicente textu de sen. exco. ca. a nobis el secundo. ꝙ licet re
putetur aliquis per signa penitentie absolutus a deo, quia tamen
apud ecclesiam adhuc absolutus non est/ cōmunicandum ei nō
est in diuinis: & multo minus impendendasunt ei sacrament a
a quibus principaliter est exclusus. Nec excusari pōt hoc factũ
propter dictam extrauagantem concilij cōstantieñ. quoniam ibi
expresse dr̃ excōmunicatos in nullo subleuari ob dictā gratiam:
multum autem subleuarentur si participes esse possent sacr̃o℟
ante absolutionem. Non ergo potest absolui aliquis a peccatis
anteꝗ̈ absoluatur ab excōicatione tam maiori ꝗ̈ minori.
¶
Vtrum aũt si de facto fiat contrariũ / absolutio facta teneat,
alia qō est: multa. n. fieri prohibentur / que tamen facta tenent.
Et dicenda sunt ad hanc qōnẽ tria. Primũ. ꝙ absolutio a pec
catis / de facto ab excōicato suscepta/ nō tenet quantũ ad pñtem
fructũ: quia ipso actu suscipiendi absolutionẽ/ obicẽ absolutioni
ponit excōicatus. nā per actũ istũ ingerit se passiue sacr̃o / a quo
exclusus perseuerat ꝗ̈diu est excōicatus: & sacrilegiũ cōmittit/
cōtaminando quantũ in se est sacr̃m penitentie. Licet. n. excōicatus possit initiare sacr̃m penitentie / exercendo actus qui sunt
sacr̃i materia, conterendo/confitendo & satisfaciendo: non pōt
tamen ꝑfectioni sacr̃i (que in forma absolutionis consistit)
|
se immiscere: qm̃ a sacr̃o est exclusus, non aũt a sacr̃i materia.
Quia igr̃ excōicatus/ip̃o actu suscipiẽdi absolutionẽ cōtra abso
lutionẽ pugnat, cōsequẽs est vt nō absoluat̃ a pctis suis.
Scm
est. ꝙ per accñs in aliquo casu/hmōi absolutio facta tenet quātũ
ad pñtẽ fructũ: qñ. s. excōicatus vere penitens/ob ignorātiā iuris
vel facti, nō qualẽcũ/sed excusantẽ eũ/absolutionẽ a pctis su/
scipit: quiasacr̃m gr̃am cōfert omni adulto offerẽtise nō ponẽdo
obicẽ: cōstat aũt hmōi penitẽtẽ nō ponere obicẽ/ex hoc ꝙ ponit̃
ip̃m laborare ignorātia excusante a sacrilegio quod excōicatus
sacr̃m suscipiẽs incurrit. Et ꝑꝑea ꝗ̈uis teneat̃ iste querere & ob
tinere absolutionẽ ab excōicatione/nec possit interim immiscere
se diuinis, nō tenet̃ tñ ad hoc vt ite℟ absoluatur a pctis. & hoc
ꝑꝑ efficaciā suscepti sacr̃i, vt dictũ est: iteratio. n. sacr̃i non nisi
ꝑꝑ effectũ sacr̃i fieri debet.
Et hinc hẽs vñ multo℟ timoratas
conscĩas cōsolari possis in multis singularibus casibus, qui prudentie cōfessoris relinquunt̃ examinādi & iudicādi ẜm p̃dicta
duo. s. ꝙ fuerit vere penitens/& laborās ignorātia aut obliuione
excusante ip̃m.
Tertium est. ꝙ absolute loquendo/absolutio sa
cr̃alis impensa excōicato valet: quia licet hmōi absolutio sit iure
prohibita & illicita, nullo tñ iure sancitũ inuenit̃ ꝙ sit nulla:
excōicatus. n. est exclusus a sacr̃is quātũ ad hoc ꝙ non pōt licite
susciꝑe sacr̃a: nō aũt quātũ ad hoc ꝙ si suscipit/ susceptum sit
nullũ. Si. n. excōicatus susciꝑet sacr̃m ordinis/confirmationis/
matrimonij aut extreme vnctionis, non propterea irritum esset
sacr̃m susceptũ. pari ergo rōne non est irritũ sacr̃m penitentie
ab excōicato susceptum. Et similiter quia excōicati participatio
in diuinis/dicendo horas canonicas in choro cum alijs/non est
irrita (satisfecit. n. precepto de persoluendo horas) consequens
est vt sacr̃i participatio non sit irrita. Et licet hmōi absolutio in
aliquo non habeat effectum tunc/propter indispositionem recipientis perseuerantis in peccato mortali, habebit tamen effectũ
recedente pctō: & hoc ꝑꝑ vim sacr̃i iuxta doctrinā augustini.
ab excōicatione, quantum ad confessores
spectat ex parte formæ, tria habet cōsideranda. primo substantiam. secundo annexa. tertio modum con
nexiōis. Et quo ad primumscito, ꝙ nulla habet determinata verba: potest enim dicere absoluens, & absoluo te, & benedicote,
& similia. debet tamen secundum ecclesiæ consuetudinem di
cere absoluo te &c.
¶
Quo ad secundũ scito: ꝙ solẽnis absolutionis forma multa
requirit. quorum aliqua requiruntur semper: vt aliquis psalmus
pnĩalis cum pręcibus & versiculis & oratione. Aliqua vero re
quiruntur qñ & qñ non: vt verberatio dum hæc dñr: omit/
titur. n. in mulieribus & in locis publicis. Nō. n. decet mulieres
verberari quum cōfitentur: similiter nec quoscun alios in pu/
blico secrete confitentes. Similiter iuramentum de parendo mā
datis ecclesiæ vel absoluentis: in quibusdā tm̃ casibus requirit̃.
Et simile est de emenda iudicium: iuramentum. n. illud in ma
gnis tm̃ criminibus locum habet. emendam autem (hoc ẽ sus
ficientem satisfactionem) qñ pro notoria offensa in aliquẽ excōi
catus quis est, prestare añ absolutionem tenetur: & similiter vbi
expensarum aut damni rō habetur. Et si satisfacere nequit, tene
tur dare idoneam cautionem: hoc est pignoraticiam vel fideiusso
riam. At si nec ho℟ aliquid potest, det cautionem iuratoriā sa/
tisfaciendi quum poterit.
Et hęc oportet confessorem scire, nō
solum propter cōes qui pñt accidere casus, sed ꝑꝑ enitandas cẽ/
suras xisti quarti, quum cōtingit in mortis articulo absoluere a
casibus reseruatis in cena dñi &c. vt intelligat terminos, & sciat
secundum hęc se regulare. Igitur solẽniter absoluturus excōica
tum, præmisso aliquo horum si opus est, aut p̃misss omnibus si
omnia requiri contingit, dicat confessor vnum psalmum penitẽ
tialem cum gloria patri, & kirie ter, & pater noster, &. iiij. versiculis: scilicet saluum fac, nihil proficiat, esto ei, & dñe exaudi:
et orationem deus cui propriũ, mutando li delicto℟ in li excōis.
|
& postea absoluat dicens. Ego absoluo te a vinculo excōis, & re
stituo cōioni fidelium. & postea mandet ei quod mādaturus ẽ.
¶
Quo ad tertium distinguendum est de annexis. Nam anne/
xorum quædam sunt cerimonialia: vt or̃ones. quædam iudicia
lia: vt cautiones. Et de cerimonialibus quidem constat ꝙ sunt
annexa vt debita seruari, nō tñ vt substātialia. Et propterea si is
cui commissum est vt absoluat in forma ecclesiæ, aliquẽ excōi/
catum sine cerimonialibus absoluat, peccat quidem absoluens si
ne rationabili cā cerimonialia omittens, absolutio tñ valet: quia
cerimonialia intelligunt̃ tā institui ꝗ̈ committi vt cerimonialia
hoc est vt debita seruari, nō autẽ vt necessaria ad substantiam
absolutionis.
De iudicialibus vero tria dicimus. Primũ ꝙ regulariter sunt
annexa vt necessaria necessitate iustitiæ: ita ꝙ nō possunt omitti
sine iniuria: quia in preiudicium ecclesiæ seu partis hmōi omis/
sio vergit.
Secundũ. ꝙ iudicialia dupliciter inueniuntur anne
xa absolutioni. Primo ex solo debito iuris cōis: vt quia agitur de
interesse tertij cui est satisfaciendum: vel aliquid simile. Et sic si
per abusum suæ ptātis ordinarius potẽs absoluere absoluat, tenet
absolutio facta, ꝗ̈uis male & iniuste facta: quia absolutio tunc
fit contra ius tertij, & non contra ius cōstitutionis: vt hẽs in ca.
venerabilibus. de sen. exco. in. vi. Secundo ex debito illius cano
nis: vt quia canon ille dat certum modum seu excipit, ita ꝙ nisi
concurrente tali cōditione seu obseruatione impendat̃ absolutio.
Et hoc multipliciter contingit. vel per verba negatiua potẽtiæ
actiuæ: vt si dicatur ꝙ non possit absoluere ante satissactionem.
vel per verba negatiua potentiæ impersonaliter: vt si dicatur ꝙ
non potest impẽdi absolutio ante satisfactionem. Et in his duo/
bus modis etiam verba ipsa canonis testantur limitatam esse potentiam ordinarij, ac per hoc irritam esse absolutionem si aliter
fiat.
Vel per verba negatiua potentie passiue tm̃: vt si dicatur
ꝙ qui inciderit in tale quid/nō possit absolui nisi satisfaciat. Vel
|
per verba negatiua non potentiæ, sed actionis: vt si dicatur, nul
latenus absoluatur ante satisfactionem seu nisi satisfecerit. Et in
his duobus & similibus modis ambigua videtur qō. Ex verbis
quidem: quia non limitatur per illa potestas ordinaria: ac ꝑ hoc
vr̃ relinqui locus abusui potestatis ad illicitam absolutionẽ. Ex
rōne vero: quia potestas ordinaria vr̃ potius regulari, statuendo
sibi regulam ẜm quam absoluere debeat, ꝗ̈ limitari: ne facile or
dinarię potestati derogetur. Oppositum aũt suadet textus allega
tus ex. vi. dicens. absolutio tenet, licet forsitan sit iniusta: qm̃ etsi
contra ius litigatoris, non tñ contra ius constitutionis absoluit.
Vnde vr̃ vniuersalis regula haberi duplex. Prima est. ꝙ absolutio contra ius tertij & non constitutionis, tenet. secunda est. ꝙ
absolutio contra ius constitutionis, non tenet. Et quia hęc est tu/
tior & textui conformior via, ideo hanc sequendam puto. Et
propterea in singulis canonibus excōicationum consideret abso/
lutor conditionem ibi statutam vt seruetur circa iudicialia, &
seruet illam: ne erret, aut discrimini se committat.
Tertium.
ꝙ in duobus casibus obseruatio iudicialium est adeo manifeste
annexa absolutioni, vt absolutio sine illis irrita sit & inanis. Primus est qñ ius seu decretum explicite irritat absolutionem sine
his: vt fecit xistus. iiij. in extraua. etsi dñici gregis, dicens. & ali
ter impensa absolutio non ualeat. Secũdus est qñ ab homine ali
cui committitur potestas absoluendi cum verbis cōditionalibus
vel equipollentibus de hmōi cautionibus hñdis: talis. n. cōmis
sarius si exeundo fines mandati absoluat, nihil facit.
Absolutio
ab excōicatiōe ꝗ̈tũ ad confessores spectat
ex ꝑte ptātis absolutorie, distinctiōe eget.
Discernendũ est enim in primis an illa excommunicatio sit lata
a iure vel ab homine. Vocatur autem a iure quecun a per/
petuo statuto lata est: a quocun statutum illud sit: & siue
contineatur in iure communi, siue in extrauaganti, siue in legibus synodalibus vel specialibus. Quæ vero ab homine est,
|
non est perpetua, sed spirat cum authore. Et si est a iure, discernendum est an sit reseruata eius absolutio, & cui: & tunc
non potest confessor ab illa absoluere, nisi de gratia speciali fue
rit concessum. Si vero non est reseruata, certum est posse confessorem authoritate episcopi ab illa absoluere, si episcopus con
cesserit omnes casus sibi reseruatos. Si autẽ est ab homine (siue
sit generalis: vt quum excommunicatur quicun sciuerit vel fe
cerit tale quid. siue singularis: vt quum excōicatur sortes) reser/
uata regulariter est illius absolutio latori, durante illius iurisdi/
ctione. vnde sine eius vel ipsius superioris gratia non potest ab/
solui. Et scito hic, religiosum presumẽtem de facto absoluere ab
excommunicatione lata a iure, incurrere excōicationem: vt ha/
betur in fra in censuris.
¶ Ab excōicatione vero minore
quilibet confessor, non autẽ qui
libet sacerdos potest absoluere. Primum ho℟ patet ex ca. nuper
de sen. exco. Secundum vero manifestatur: quia excōicatio mi/
nor est vinculum ecclesiasticum, & propterea exigit in absoluẽ
te facultatem ecclesiastice iurisdictionis: purus autem sacerdos
habet solam potestatem ordinis: & ideo non potest absoluere a
vinculo ecclesiasticæ excōicationis minoris. Vnde licet quilibet
possit se subdere cuicun sacerdoti pro absolutione venialium,
non tamen potest subdere se cui sacerdoti pro absolutione ab
excōicatione minore: quia ad venialia remittẽda sufficit ex parte absoluentis potestas ordinis, quæ est in quolibet sacerdote: ꝗa
ipsa subiectio operatur iurisdictionem talium quantum ad potestatem ordinis. Ad soluẽdum autem excōis vinculũ requirit̃
ptās iurisdictionis ecclesiastice: q̃ non cōuenit sacerdoti ex hoc
ꝙ vnus subdit seilli, sed ab ecclesiastica pendet authoritate.
¶ Absoluere demum a vinculo suspensionis vel interdicti, si
quando confessori cōmittitur, potest vti huiusmodi uerbis. Ego
absoluo te a vinculo suspensionis &c. Nulla enim sunt determi
nata verba pro huiusmodi forma.
ACceptio personarũ
est peccatũ: quia tollit equalitatem iustitie. Est autem pctm̃ mortale / qñ est
perniciosa. frequenter vero est perniciosa in tri
bus: hoc est in distributione cōium bonorũ/&
bñficio℟ ecclesiastico℟/& in iudicijs. Quũ. n.
cōia regni vel ciuitatis officia/dignitates seu honores distribuun
tur ita ꝙ amicitie vel consanguinitatis vel factionis aut alterius
impertinentis rō prefert minus dignos, ruit cōe bonum. Nec mi
nus ruina ecclesie manifesta est/quum in beneficijs ac dignitatibus ecclesiasticis minus digni preferuntur quia amici seu familiares vel coniuncti aut seruitores &c. sunt. Vniuersum quo
humanum genus grauissime offenditur/ex eo ꝙ actor aut reus
in iudicijs in iure p̃fert̃ quia potẽs aut diues aut amicus aut &c.
Peccatum hoc non solum anime mors est, sed ad restōnem ob
ligat iuxta restōnum regulas: pro quanto iniuste impedit dignũ
seu digniorem. & preter hoc tenetur acceptor persone de dānis
consequentibus huiusmodi promotiones seu iniurias.
ACcidia
dupliciter sumit̃. vel cōiter/vt est nomẽ
cōe ad multas pctō℟ species. vel proprie/vt est
spāle pctm̃. Et cōiter quidem sumpta significat
tristitiā de spũali bono. ꝓprie aũt sumpta significat tristitiā de spũali bono diuino: hoc est ad
charitatẽ pertinente. ¶
Ad quo℟ clarificationẽ distingue bona
spũalia. Et vide primo spũale bonũ diuinũ cōsistere in amicitia
inter deũ & hoĩem: ac ꝑ hoc in idem velle & idem nolle cum
deo/in cōuersari cũ deo/in conuiuere & colloqui cum deo/&
hmōi. Et ꝑꝑea quũ quis est intantũ elongatus ab amore celestis
patris & patrie, vt quũ audit aut cogitat statutũ sibi esse vt sit
ciuis sancto℟ & domesticus dei &c. de hoc tristatur, tunc peccat proprie pctō accidie. Et si cũ cōsensu rōnis est hmōi tristitia,
pctm̃ est mortale grauissimũ ꝓpinquũ odio dei. Si vero de hoc
non tristat̃ ẜm affectũ/sed ẜm effectum quia parum de hmōi
|
amicitie bono curat negligens adipisci illā/ quia vacat delectabilibus humanis, pctm̃ accidie nō incurrit: sicut nec plus amans
carnalia ꝗ̈ deũ/incurrit pctm̃ odij dei.
Vide deinde bonũ spũale cuius virtutis consistere in actibus & exercitatione illius.
verbigr̃a/bonũ spũale iustitie in volũtate reddẽte ius vnicui:
temꝑantie ĩ volũtate moderate vtẽte delectabilibus ẜm sensum:
& sic de alijs. Et ꝑꝑea quũ ꝗs cogitat reddẽdũ esse ius/aut abstinendũ ab imoderatis delectabilibus/aut aliquo hmōi, & de
hoc tristat̃, peccat ꝗdẽ: ꝗa tristat̃ de bono virtutis. & est pctm̃
hoc accidie cōiter dicte: ꝗa hmōi tristitia spectat ad vitiũ contra
riũ illi virtuti de cuius bono tristitia ẽ: puta ad iniustitiā/vel ad
ĩntemꝑantiā, & sic de alijs. Et est hmōi tristitia pctm̃ mortale/si
est de bono virtutis necessario ad salutẽ/ & cũ cōsensu rōnis. Si
aũt sine cōsensu rōnis est/de quocũ bono sit, pctm̃ veniale con
stat esse. & siłr si est de bono nō necessario ad salutẽ: puta de li
beralitate ad quā nō tenet̃ / de veritate iocosa vel officiosa tm̃.
quia sicut deliberate refutare hec/nō est pctm̃ mortale, ita nec de
liberate tristari de his: nā delectationes & tristitie sunt bone vel
male moraliter sicut electiones. & ꝑꝑea si deliberate refutationes non sunt pctā mortalia/ nec tristitie sunt mortalia peccata.
Ex his habes/ꝙ quũ ꝗs tristat̃ de ieiunio/ or̃one/ festo℟ obseruatione/& hmōi, & ꝑꝑ hmōi tristitiā negligit ieiunare/ orare/
aut festa seruare, peccat peccato accidie / non vt estspāle pctm̃/
sed accidie cōmuniter dicte: que non trahit pctm̃ in aliā speciẽ.
ADulatio
est pctm̃: quia est excessiua laus seu cō
placentia verbis vel factis in cōi cōuersatione.
Et tripliciter p̃t esse pctm̃ mortale. primo rōne
materie laudate: vt siquis laudet aliquẽ de actu
qui est pctm̃ mortale. Vel rōne finis: vt siquis
laudet aliquẽ ad hoc vt noceat illi corporałr vel spũaliter. Vel
rōne occasionis: vt quũ quis laudando fit alteri preter intẽtionẽ
suā occasio peccandi mortaliter.
Et primi duo modi quia sunt
|
manifeste contra charitatẽ/ sunt inexcusabiles. Tertius aũt cum
grano salis intelligẽdus est, mensurando occasionẽ peccandi an
sit data vel accepta: & an sit cognitũ & cogitatũ a laudante, ꝙ
ĩs qui laudat̃ / ex hmōi laude ruere solitus sit in mortale pctm̃:
& rursus an ex debito an sponte laudans laudet. In his. n. que
suntex suo gñe recta/ & p̃ter intentionẽ oꝑantis alius ruit, non
modicā hec faciunt dr̃iam: vt in materia de scandalo declarabitur. Quũ. n. aliquis debet ex officio aliquẽ de bono aliquo ope
re laudare/etiā si sciat laudatũ in suꝑbiā mortalẽ se elatu℟, nō
tenet̃ ꝑꝑea desistere a debito officio. pōt tñ & debet deponere
hmōi scientiā de futura ruina illius: quia. xij. hore sunt diei, &
pōt in instanti hōilluminari & mutari a diuina misericordia.
¶
Est aũt adulatio pctm̃ valde graue / & ꝑꝑ nocumẽta maxima que affert humano gñi (hinc. n. facile/vt hiero. ait / mẽtehoĩum corrũpunt̃: & ad ea que laudant̃ ꝗ̈uis criminosa accen
duntur & assuescunt, intantũ vt mala non solũ desinant hr̃i
vt turpia/ sed hñtur vt bona & laude honore ac premio digna.
quo quid peius:)
& ꝑꝑ excessum diuine offense: iuxta illud.
qm̃ laudatur pctōr in desiderijs anime sue/ & iniquus bñdicit̃,
exacerbauit dñm pctōr.
Est aũt pctm̃ veniale qñ vel laudatur
aliquis de malis venialibus/ vel de bonis sola complacendi inten
tione/ abs ruina, vel etiam ob aliquam vtilitatem consequendā
vel non impediendam: vt de se patet.
ADulteriũ
quātũ ad crimen/ est maniseste pctm̃
mortale. Quātũ vero ad damnificationẽ/consideratione eget. Duplex. n. habet ꝗ̈uis nō semꝑ
annexũ damnũ alienũ: vel successoris vel hospi
talis. Nā si proles ex adulterio suscepta marito
mr̃is succedit/vel ab eo dotatur, dānificantur hr̃des legitimi. Et
ꝑꝑea vter adulter ꝗa dāni huius cā existit, tenet̃ ẜm vires ad
satisfactionẽ: aut manifeste/ si negociũ id patitur: aut sub aliquo
velamine/ donando lesis ꝑ interpositā personā aut ꝑ se quod p̃t.
|
¶
Verum circa hmōi manifestationis negocium duo pensanda
sunt: scilicet periculum & spes. Si. n. periculũ ex manifestando
adulterio ĩminet, occulte satisfiat vt melius pōt/ & reliquũ diui
ne misericordie reseruet̃: iuxta ca. officijs. de pe. & re. quia sicut
cessante iudiciaria coactione nō tenet̃ hō perdere vitā aut liber
tatẽ vt satisfaciat debito pecuniario, ita nec tenet̃ perdere famā
aut vitam in ꝓposito: vbi de sola pecuniaria re agitur. Cessante
autem periculo & vite & fame & hmōi, si non pōt aliter satis
fieri/spes fructus futuri ex manifestatione adulterij pensanda
est: puta si speratur, ꝙ maritus postꝗ̈ sciet prolem nō esse suam/
dotabit illam aut heredem instituet: aut si speratur, ꝙ proles audiens/propterea ingredietur monasterium: aut aliquod aliud re
medium proueniet. Nā si fructus nullus speratur/quia de iure
nec maritus nec proles tenetur matri adultere credere in hmōi,
vana esset manifestatio adulterij.
¶ Quo ad hospitaliũ vero damnificationem/ duo cōsideranda
sunt. primũ. ꝙ nullũ pctm̃ est, prolem exponere vt in hospitali
alatur/ ad occultandũ hmōi adulteria. hec. n. est vna ex rōnibus/
quare loca hec pia instituũtur. Secundũ. ꝙ si pr̃ aut mr̃ prolis
non est indigẽs, debet & satisfacere hospitali (quia bona hmōi
hospitaliũ non in diuitũ sed pauperũ adminiculũ sunt: & ꝗ̈tũ
confumitur a non pauperibus/tantũ indigentibus adimit̃) &
prouidere proli vt bñ instituat̃: tenent̃. n. parentes nō solũ alere
& vestire/ sed instruere ꝑ se vel alios prolem propriam.
ADuocati & ꝓcuratoris iniquitates
sunt octo.
Prima est/assumere cām iniustā defendendā,
ita ꝙ nouit esse iniustā. Nec excusatur si nō ad
vincendum, sed autad differendũ/ aut ad cōcor
dandũ/ seu pacta aliqua ineunda/hoc facit: qm̃
hec oĩa cōstat esse iniqua. Et similiter nō excusat̃, si iniquā cām
in principali hñs vexat aduersarium assumendo aliquod caput
iustũ/vt sub hac iustitia gradiẽdo principale iustũ impediat aut
|
differat/aut etiā ꝑuertat: oportet. n. nō solum mediũ sed finem
esse nō iniquum. Sed heu apud mũdanos/bonus aduocatus est
qui de mala cā facit bonā.
Scđa est/ nolle aut negligere scrutari merita cāe assumende, sed qualiscũ sit assumere illā tuen
dā: quia hoc est nō curare an id q facit/sit iustũ vel iniustũ:
q est manifeste cōtra charitatem.
Tertia est/ ꝓsequi cām in
ĩustā quā a principio putauit iustā: quia hmōi ꝓsequutio iniqua
est, vtpote iniuriā inferens aduersario: debet. n. deserere cām/ &
monere ꝑtem vt cedat seu ꝓuideat sibi.
Quarta est/ neglige
re studere siue scrutari merita cāe/ & adhibere debita remedia.
ĩgnorātia. n. tũc tm̃ ip̃m excusat/qñ & q potuit & q debuit
nō omisit.
Quinta est/tacere iniꝗtatẽ ꝓposite cāe suo clientulo
ꝗ putat se rōem fouere. Semꝑ āt credendũ est putare clientulũ
se fouere iustā cām nisi cōstet oppositũ: ꝗa ꝗlibet p̃sumit̃ bonus
&c. Hmōi. n. taciturnitas/dolosa est/ & iniuriosa clientulo &
aduersario.
Sexta est/docere clientem ꝓponere aut dicere fal
sum/aut dolose/ & hmōi.
Septĩa est/exigere a clientulo plus ꝗ̈
debet. Et in his oĩbus casibus ĩteruenit pctm̃ mortale maniseste:
quia cōtra iustitiā charitatem fit, nisi imꝑfectio actus seu no
cumenti excuset a mortali: sicut in mortalibus ceteris imꝑfectio
excusare a mortali nō dubitat̃.
Octaua est/nolle aut neglige
re aduocare in cā iusta pauꝑis, quũ ip̃e aduocatus possit/nec ap
pareat alius qui aduocet/ & sine ip̃ius adiutorio pauper opprimi
credit̃. In hmōi. n. casu tenetur ipse aduocare seu ꝓcurare: sicut
medicus medicare/si in simili periculo esset pauperis sanitas.
ALchimistarũ
ars / non est illicita sine
fraude: quia nihil repu
gnās recte rōi hʒz ẜm se. licet multi abutātur ea / aut
imprudenter nouis cōpōnibus se occupent / aut fatue facultates
in fumũ cōuertāt. Nec pctm̃ est/ vendere iam
factā pro re q̃ est: sicut ceteras res quocũ artificio factas / lici
tũ est vendere ꝓ his q̃ in veritatesunt. Iniquũ aũt esset vendere
illā pro re que appet & nō est: qm̃ hoc est decipere proximũ.
(hoc est inordinatus appetitus
honoris) est manifeste pctm̃.
Nō est aũt mortale pctm̃, nisi vel ex ꝑte rei in
qua appetit̃ honor: puta siꝗs vult honorari ob
crimẽ aliq. Vel ex ꝑte finis: vt si cōstituat̃ in
honore vltimus finis: puta si ob cōsequendũ honorẽ nō curat ꝗs
offendere deũ mortaliter: puta quia vult hr̃i vt deus, vel p̃ferri
alijs quibus non est preferendus in distributione cōium dignita
tum. vel vult ob honorem quodcũ aliud mortale. vel econtra
honor desiderat̃ ad scelus aliquod ꝑpetrādũ: puta ad tyrānidẽ.
APostasia
Est triplex. a fide/ a religiōe/ ab
ordine. Et prima ꝗdẽ manifeste
peior est heresi: vtpote excedẽs ip̃am/totałr tollẽdo
fidẽ. Et iō subdunt̃ ꝓcul dubio apostate a fide / excōicationi &
reliꝗs penis hr̃tico℟. Apostate aũt a religione/ & excōicati sunt
ob habitus dimissionẽ, & in dānationis statu ꝑseuerāt/ etiā si ab
excōicatione absoluant̃, donec ad religionẽ regrediant̃: qm̃ talis
status directe cōtrariat̃ religionis statui: ad quẽ cōstat de necessi
tate salutis teneri religiosum ex suo solẽni voto.
Tertia vero
apostasia tunc proprie ineurrit̃ / quũ ab ordine sacro quis retrocedit/ad secularẽ rediens statũ. quod cōstat sine mortali pctō nō
fieri/ob cōtemptũ iuris. canonici & voti, & ipsius ordinis sacri/
ex suo noĩe manifeste mancipantis hominem ad sacri ministerij
statũ. Quum aũt aliꝗs nō ex cōtemptu/ a minoribus ordinibus
seu prima tonsura recedit/abijciens vitā & habitũ clericalem,
non proprie apostata dr̃: ꝗa nō est apostata: quia nō retrocedit a
statu firmiter mācipāte diuinis, sed quasi ambulatorio / ex indul
gẽtia canonũ. Et si ex rōnabili cā id facit (puta quia cogit̃ du
cere viduā in vxorẽ/vel aliquid repugnans clericatui ꝑficere)
nō peccat: quia nullus errat dũ rectā rōnem sequitur. Si vero ex
humana fragilitate id facit, veniale pctm̃ incurrit ꝑꝑ suā inconstantiā. Nec hmōi pctm̃ efficitur mortale / ex eo ꝙ deseritur
ecclesiasticum bñficium simul cum minoribus ordinibus: quia
|
nec ex canonici iuris/nec ex voti alicuius vinculo nec ex natura
operis hẽt hmōi retrocessio vñ sit ꝑniciosa. Iura siquidẽ hoc per
mittũt ẜm indulgẽtiā/votũ nullũ est. Et si ex natura oꝑis actus
esset cōtra charitatem/nunꝗ̈ posset quis licite a clericatu & bñficio recedere: sicut nunꝗ̈ licet mentiri. ĩmo plus sequitur / ꝙ non
posset hoc abs offensa dei mortali fieri: vt de se pater.
ARrogantia
/qua sibi quis quod supra
se est tribuit (siue illud
ꝑtineat ad scientiā siue ad potentiā/siue ad bonā
voluntatem siue ad authoritatem) pctm̃ est:
quia cōtra rectā rōem ẽ. Sed mortale nō est, nisi
vel id q sibi vsurpat, sit contra diuinā reuerentiā: vt rex tyri,
deus ego sum. aut contra ꝓximum: vt tyrānis. vel finis vltimus
in hmōi elatione ponatur: quod ex eo apparet, ꝙ paratus est ob
illā nō curare de diuinis aut ecclesie preceptis. Vel in despectiōe
cōsistat alio℟: sicut phariseus/non sum sicut ceteri hoĩm velut ẽt
hic publicanus. Licet hoc ad scđm modũ possit reduci: quia ex
affectu arrogātis ꝗ̈uis nō ex ꝑte rei/vsurpatur superioritas despe
ctiua ꝓximi. Est ergo arrogātia mortalis, vel ex ꝑte arrogate rei
cōtra deum aut ꝓximum, vel ex parte finis in hmōi elatione cō
stituti, vel ex ꝑte affectus intorquentis arrogantiā contra alios.
Est autem frequenter venialis arrogantia, dum abs p̃iudicio
proximi estimat quis se plus scientie aut bonitatis aut authoritatis hr̃e ꝗ̈ habeat &c. Nec inter leuia pctā cōputandum est, quũ
quis se estimat meliorem ꝗ̈ sit: qm̃ & species est superbie (de
qua scriptum est. emundabor a delicto maximo) & obicem
ponit studio ad gradiendum iuxta mensuram suam in via dei:
sicut quum quis estimat se doctum/non curat discere.
ASsassinus
nomẽ est eꝗuocũ: ẽ. n. nomẽ
propriũ quorũdā infideliũ ꝗ
facile inducebant̃ ad occidẽdos xp̃ianos. Et cōtra
nō ip̃os vtpote infideles/sed cōtra mādātes ꝑ ip̃os
aliquẽ xp̃ianũ occidi, ĩno. iiij. in ↄci. lugdu. excōem ꝓmulgauit:
|
vt hẽs in. vi. de homicidio. pro hũani.
Est ẽt nomen vitij: pro
quāto apud quosdā iuristas seu vulgariter dñr assassini qui pro
pecunia occidũt hoĩem ad alicuius instantiā. Et hi nō cōprehen
duntur sub censura dicta, ꝗ̈uis digni sint morte & tẽporali &
eterna: quia conditor canonis de primis tantũ loquitur. vt facile
deduci pōt/& ex eo ꝙ sine additione aliqua illos noĩat (vtpote
tunc temporis notos) & meminit eorũ dñi, & ex eo ꝙ meminit opprobrij xp̃iane dignitatis/& nullius p̃cij seu mercedis.
AStrorum obseruatio
ad natiuitates
hoĩum & occurrẽtia hũana/tripłr pctō subijci pōt. primo si ea que fidei
xp̃iane mysteria sunt/tanꝗ̈ subsint celestibus
cāis habeant̃. Scđo si futura cōtingentia querantur seu habeant̃ vt certa ex celestibus cāis. Tertio si electiones suas ꝗs subijciat celestibus cāis vt legi illa℟: ita ꝙ vitā suā
actiones suas regulet ẜm celos. Et qlibet ho℟ triũ est ex suo
gñe pctm̃ mortale: quia primũ est cōtra spũalitatẽ xp̃iane religio
nis. que suꝑ celos est/ĩmutare potens ẽt ipsos celo℟ cursus: iuxta
id quod scriptũ est. cōfessio eius suꝑ celũ & terrā. & experientia
testata est. Scđm vero est cōtra veritatem doctrine xp̃iane &
liberi arbitrij/quo dñi sumus nr̃o℟ operũ. Tertiũ est cōtra dignitatẽ gr̃e diuine legis ac hũane mentis, qua suꝑ oĩa corporalia sumus cōstituti. Et sicut erraremus subijciendo nos passioni
bus ire/odij/spei/timoris/ita ꝙ hr̃emus impetus passionum pro
lege, ita vilificamus nos si inclinationes celo℟ hẽmus pro lege:
corpora. n. sunt/& ꝑ modũ passionũ inclinant nos. Siquis aũt
celestiũ influxuũ cās vt inclinatiuas ad ea q̃ ex corporibus pendent hũana/suscipiat, nec errat nec peccat. ita ꝙ ex cōsideratiōe
astro℟ timere/cauere/audere &c. aliꝗd quatenus ex corporibus
pendet, nullũ pctm̃ est, seruato moderamine cōiecture: vt. s. hō
non pro certo sed cōiectura hẽat quicꝗd ex celo dr̃ circa hũanas
actiōes: nō ea rōe ꝗa caremus scĩa astro℟, sed quia nōsubijciunt̃
actiōes hũane celo/nisi ꝑ indirectā inclinationẽ: hoc est nisi pro
|
ꝗ̈to pendent a corporibus. Scđm hecigr̃ iudicare potes eos qui
astrologo℟ iudicia sequũtur circa humana.
¶ De astrorum autem iudicijs circa corporales effectus (puta
sanitatis vel infirmitatis/fertilitatis vel sterilitatis/pluuie vel sic
citatis) nulla est questio: quia hec abs peccato fiunt: quoniam
effectus queruntur & reducuntur in suas causas naturales.
AStutia
(hoc est ꝓgressus ꝑ simulatas/
dolosas ac fraudulentas vias ad
effectũ seu finem aliquẽ) est manifeste pctm̃.
Et iuxta subiectā materiā inuenit̃ vel mortale
vel veniale pctm̃. si. n. nociua est ꝓximo/inter
mortalia cōputat̃, sicut et mendaciũ ꝑniciosum. si āt cōtra charitatẽ nō militat/sed officiosa tm̃ est, inter venalia computatur.
AVaricia
dupłr sumit̃. Vel vt opponit̃
iustitie. Et sic significat iniustā
volũtatem accipiendi seu retinendi alienũ. Et
est manifeste pctm̃ mortale. Et iuxta hunc sensuʒz/vsurarios/fures/latrones/negociatores frau
dulentos &c. auaros dicimus. Vel vt contrariatur liberalitati.
Et sic significat inordinatũ appetitum pecunie. Et sic cōiter est
pctm̃ veniale. Iuxta hunc siquidem sensum auari vocātur tena
ces & parci in dando: de quibus dr̃ / ꝙ auaro deest tam quod
habet ꝗ̈ quod nō habet. Et siłr qui tota die ac nocte in angustijs
aut laboribus sunt/vt acquirant quibus non egent. Dico aũt cōi
ter: quia tātus posset esse affectus ad acquirendũ aut retinendũ ꝙ
esset pctm̃ mortale: puta si actualiter preponeret acquisitionem
aut retentionem saluti aĩe sue/nō curando ꝑꝑea transgredi dei
aut ecclesie p̃cepta. Simpłr aũt & absolute nō est pctm̃ morta
le ex suo gñe: quia nō est contra sed preter charitatem.
AVdacia
nomen est passionis aĩalis/sicut
& ira & timor. Et iuxta hune
sensum dr̃ ꝙ fortitudo est circa timores & au
dacias. Sed trāslatũ est audacie nomen ad vitiũ
|
oppositũ fortitudinis virtuti per excessum. Iuxta quem sensum
audaces rep̃hendimus, qui. s. immoderate audent. Et si pura est/
cōiter est pctm̃ veniale, sicut ĩmoderata iracũdia & ĩmoderatus
timor: ꝗa nō cōtrariāt̃ charitati, sed a recta exorbitāt rōis regła.
ARuspicium
Augurium/
Auspicium.
Tria hec ꝓ diuinationibus suꝑ stitiosis sumpta/
chr̃iane religioni aduersant̃: vtpote ad sacrilegas artes diuinato
rias ꝗbus idolatre vtebant̃ spectantia: & ꝑꝑea constat esse non
solũ cōtra charitatẽ/sed quodāmō cōtra fidem. Dr̃ia tñ inter
hec est/ꝙ aruspiciũ iniquitatem suā sonat: pro quāto a sacrificio
seu ara nō recedit. Auguriũ aũt & auspiciũ si sine dānatis arti
bus fiant/capiendo cōiecturā futuri euentus ab audito garritu/
aut inspecto motu auiũ &c. qñ tolerari pñt, vel vt non mala/
si debite adsint circunstantie: puta ꝙ ex his nō sumat̃ nisi suspicio seu coniectura, & de his tm̃ ad que celestia corpora pñt se
extendere, & ꝙ sicut in ceteris suspicionibus prudẽter se habet
homo ita & in istis. Vel vt venialia/si aliqua circũstantia desit:
puta quia nimis credit aut timet propter huiusmodi signa. Qui
autem his signis adeo deditus est/vt pro lege suorum operum
habeat hmōi signa, sine causa christianus est.