Vio: Summula Caietani

Export TEI

Circa quod pri mo vidende sunt condōnes ex quibus bellũ est iniustũ. Et quia ad iustum bellũ tria exiguntur (scilicet primo iusta cā bellandi: secũdo authoritas indicendi bellũ: tertio recta intentio) ideo bellũ tripliciter contingit inueniri iniustum. Vel ex defectu iustitie in cā, vel ex defectu authoritatis in capite, vel ex defectu rectitudinis in inten tione: quicũ siꝗdẽ ho℟ defectuũ acciderit/bellũ reddit̃ iniquũ.  Et quidem de iusta cā aug. dicit. xxiij. q. ij. dñs nr̃. Iusta bella |

p. 14r

solent diffiniri/quibus vlciscunt̃ iniurias, si gens vel ciuitas ple ctenda est/q̃ vel vindicare neglexerit quod a suis improbe factũ est/vel reddere quod ꝑ iniuriā ablatũ est. De authoritate vero prĩcipũ. xxiij. q. i. quid culpat̃. idẽ dicit. Ordo naturalis mortaliũ paci accōmodatus/hoc poscit vt suscipiendi belli authoritas at cōsiliũ penes principes sit. De rectitudine aũt intentionis idẽ dicit ibidẽ. Nocendi cupiditas/vlciscendi crudelitas/implacabilis animus/feritas bellādi/libido dñandi/& siqua sunt similia, hec sunt que in bellis iure culpantur.  Tu aũt cōfessor/qui iustam cām belli certa rōne inuenire nequis, fide dignis credere potes.  Principis aũt noĩe in ꝓposito intellige rempublicā ꝑfectā: hoc est papā/imꝑatorem/regẽ/ dñium libe℟: hoc est q suꝑiorẽ non hẽt/sed est velut princeps.  Intentionem quo malā/vitiosum reddere bellum ẜm alias condōnes iustũ intellige, sicut latronis quo iusta punitio vitiosa reddit̃ / si ex odio iustitia exerceat̃: peccat̃. n. ex praua intentione in opere iusto. Et iō sola pñia abo letur/nec est opus restōne: qm̃ lesus latro vel debellatus/est iuste lesus, in nullo iniuste damnificatus: ꝗ̈uis ex parte animi iustitiam exercentis malicia affuerit/in sue aĩe damnationẽ nolens iustum iuste efficere.  Causa vero iusta aut authoritas si defuerit in bello, nō bellum sed inuasio de facto/cedes rapina est.

Export TEI

Secundo De militātibus in bello dubio cōsiderādũ est, dicẽdo ꝙ bello iusto opem ferre/nullũ pctm̃ esse cōstat si certũ est esse iustũ. Si vero certũ non est, sub diti principis indicentis bellum excusantur/obedientes dño suo. dicente aug. xxiij. q. i. quid culpatur. Vir iustus si forte etiam sub rege & hoĩe sacrilego militet, recte pōt illo iubente bellare: si quod sibi iubetur, vel non esse contra dei p̃ceptũ certũ est/vel vtrũ sit certũ non est: ita vt fortasse reũ faciat regem iniquitas imperandi, innocentem aũt militem ostendat ordo seruiendi. Excusatur ergo subditus in bello de quo nescit an sit iustũ/rōne obedientie: sicut ẽt excusatur minister iudicis occidens dānatũ per sententiam/si non continet errorem manifestum. Et vłis rō |

p. [14]v

quare obedientia in dubijs excusat/est quia non est subditorũ discutere consilia definitiones dominorum suorum: sed presi menda sunt iusta, nisi manifestam contineant iniquitatem.

Export TEI

 Nō subditĩ aũt nō excusantur. Nec excludo a subditis/milites ĩllos mercenarios, ꝗ sub cōtinuis stipendijs regis alicuius degũt/ tā pacis ꝗ̈ belli tꝑe: hi siꝗdem tanꝗ̈ subditi hñdi sunt. Sicut mi nistri cōducti ad exequutionem iustitie, nō opʒz esse subditos/sic ꝙ sint inde oriundi: sed sat est ꝙ inueniant̃ cōducti ad officiũ iustitie/ad hoc vt excusent̃, si cōtingatignorāter exequi iniustā snĩam.  Fac ergo cōfessor dr̃iam inter extraneos qui tꝑe dubij belli inueniunt̃ prius stipendiati ad bellica exercitia talis regis absolute/ & illos qui tunc cōducunt̃. Nā primi reputant̃ tanꝗ̈ cōducti ad iusti belli ministeriũ: & ordo seruiendi quo subesse regi noscunt̃/facit vt nō sit eo℟ discutere adamussim iustitiam belli. Scđi aũt similes sunt illis qui sub dubio iudice conduci vellent: quos constat nō tute exponere se periculo iniustitie exer cende. Qui aũt siue subditi siue nō subditi/audito belli noĩe/non curantes de belli iustitia/ad pecunie sonitum currunt, extra con scientie scrupulos sunt: manifeste. n. sunt in statu damnationis eterne donec resipiscant: sicut qui currunt ad clades & predas/ non soliciti de iusto vel iniusto.

Export TEI

Tertio De reuocatione belli soluẽda est qō illa: an post inchoatũ bellũ/hoste iniquo offerente satis sacere, teneatur hñs iustũ bellũ desistere a bello. Dicimus siquidem di stinguendo tres status belli (.s. principiũ/mediũ/& quasi finẽ) ꝙ in principio belli (hoc est postꝗ̈ bellũ est indictũ/cōgregatũ &c. ante iñ cōflictũ) ex quo vindicte negociũ adhuc est inte grũ, tenet̃ princeps admitteresatisfactionem & reuocare bellũ. Et rō est: quia bellare non est voluntatis/sed necessitatis: vt aug. dicit. xxiij. q. i. noli. In proposito aũt cessat necessitas belli: ex eo ꝙ offertur satisfactio/re adhuc exñte integra. Sed esto sanus lector, & intellige hec de satisfactione plena: hoc est nō solum iniurie seu rerum/sed sumptuum & damnorum &c.

Export TEI

p. 15r

 Postꝗ̈ aũt semipreliatum est/& mortes hominum hinc inde intercesserunt, non tenetur habens iustum bellum reuocare bel lum/propterea quia hostis nunc offert satisfacere. Et rō est: quia habens iustum bellũ/gerit personā iudicis criminałr ꝓcedẽtis. Et ꝙ gerat personam iudicis/patet ex eo ꝙ prelium iustum est actus vindicatiue iustitie, que proprie est virtus principis seu iudicis. non. n. est priuate persone opus vindicare: scriptum est. n. mihi vindicta. Quod vero criminaliter procedentis / patet ex eo ꝙ procedit ad cedem ad seruitutem personarum & dānũ rerum: hec. n. omnia iustũ bellũ infert: ꝗ̈uis hodie a seruitute in ter christianos abstineatur. Manifestatur quo idem/ ꝙ habens ĩustum bellũ/non est pars/sed ex ipsa rōne necessitante ad bellũ efficitur iudex hostium suorum, ex eo ꝙ eadem ratione potest princeps in perturbatores sue reipublice intraneos & extraneos vti gladio propria authoritate: scilicet ex ratione perfecte reipublice. nō. n. est perfecta respublicas cui deest potestas vindicatiua ĩustitia mediante/siue contra perturbatores reipublice intrinsecos fiue contra perturbatores extrinsecos. Et nisi sic sit/quũ par in parem non habeat imperium, bella omnia iniusta essent nisi defensiua. Quia igitur habens iustum bellum gerit personam iudicis procedentis secundũ vindicatiuā iustitiā aduersus extra neos perturbatores reipu. & in medio belli iam effectus est dñs cause/nō exñte amplius integro negocio vindicte, p̃t (nisi misericordia vti velit) prosequi bellũ/ & vindicatiuā exercere iusti tiam gladio bellico. Sibi aũt hostis imputet/ ꝙ reduxit se ad eũ statũ in quo iustitia vindicatiua pōt ab alienis cōtra se exerceri: fuit. n. in ptāte sua offerre prius satis factionẽ.  Et si cōtra hoc instetur / ꝙ continuatio belli in hoc casu non esset necessitatis sed voluntatis: quoniā interrupta est necessitas bellandi ex noua oblatione satisfactionis. respondetur ꝙ huiusmodi noua oblatio satisfactionis nō habet vim interrumpendi necessitatẽ belli iam semiacti: quia nō amplius spectat ad habentes iniustũ bellum/ |

p. [15]v

satisfacere, sed spectat ad eos satispati ẜm iudiciũ hñtis iustum cōtra eos bellũ. Ex eo nā ꝙ ipsimet hñtes iniusti belli cām/noluerũt quũ possent & deberent satis facere sed bellũ cōmittere, translati sunt a iure rōnis recte de ordine satis faciendi in ordinẽ satispatiendi a iusto bello. & ꝑꝑea ex recte rōnis dictamine/nō ex parte reo℟/ sed ex parte iustitiam vindicatiuam exercentium pendet an vindicta continuanda sit gladio bellico / subijciendo sibi hostes & terram eorum (quod est facere hostes satispati) an via restitutionis seu satisfactionis. Eadẽ ergo necessitate qua ceptum est bellum continuari potest/si principi videtur expedire: quia necessitas illa non est interrupta respectu cepti belli con tra nolentes satisfacere in statu satisfactorio. Licet. n. mutata sit voluntas reorum / & velint postea satisfacere, quia tamen non sunt amplius in statu satisfactorio / sed voluntarie subiecerunt se statui satispassorio (vt sic loqui liceat) ideo ꝑseuerat prima necessitas & authoritas debellandi: sicut apud dominum perse/ uerat post habitum seruum pro debita pecunia authoritas retinendi seruum/quantumcun ille vellet soluere quod debebat.  Et hinc patet/ꝙ multo magis ex arbitrio principis iuste bellan tis pendet continuatio belli quum bellum est quasi in fine, licet offerant hostes satisfacere.

Export TEI

Quarto De dānis ex bello illatis scito quattuor. Primo ꝙ dāna omnia ex iusto bello illata non solum pugnantibus sed cuilibet mẽbro reipublice cōtra quā est iustũ bellũ/abs pctō sunt: nec ad restōnem tenentur qui intulerunt: etiā si innocentes cōtingat ꝑ accñs dānificari. verbigr̃a si ciuitas aliqua ex iusto bello in predam daret̃, liceret cuius ciuis bona diripere/licet aliquis eo℟ forte esset innocens: quia sentẽtia iusli tie bellice nō tenetur discutere an aliqua pars reipublice sibi iniuste hostis/sit innocens: quia p̃sumitur tota hostis / & totā hẽt pro hoste: & ꝑꝑea totā dānat ac diripit. Et per se loquendo/ille iuste accipit, ꝗ̈uis aliquis innocens ꝑ accñs iniuste patiat̃: que. n. |

p. 16r

sunt per accñs/extra regulas sunt. secus aũt esset si ex intentione ageretur cōtra innocentẽ. Notanter aũt noĩaui mẽbra illius reipublice: qm̃ ꝑsone ecclesiastice/que nō sunt ꝑtes populi, nō iuste diriperentur.  Vbi secundũ p̃tereundũ nō est/quasdā personas esse a iure canonico exemptas a dānis bellicis: quas hẽs extra de pace & treuga ca. innouamus. vbi dr̃. Innouamus vt pbr̃i/mo nachi/cōuersi/peregrini/mercatores/ rustici euntes vel redeũtes & aĩalia quibus arant & semina portāt ad agrũ, securitate cōgrua letentur. Et. xxiiij. q. iij. ca. paternarũ/explicantur etiā oratores. Quos canones rōnabiles ac sanctos/ ꝗ̈tũ ad id q positiui ĩuris continent/an abusus deleuerit nescio. Verum per mercato res intelligo non negociatores qui ibi resident, sed illos qui hospi tantur aut transeunt: quoniam mercatores incolas non video melioris esse conditionis ꝗ̈ artifices.  Tertium est. ꝙ bello exñte iniusto tenentur oẽs de dānis illatis, nisi ex ignorantia legitima excusentur: que tñ nō excusat a restōne ablatarum rerum apud se manentium / postꝗ̈ compertum est fuisse bellum iniustum.  Quartum est. ꝙ siue iustum siue iniustum sit bellum, debent seruare bellatores regulā ioannis baptiste illis datā. s. neminem cōcutiatis/ ne calũniā faciatis/ & estote cōtenti stipẽdijs vr̃is. peccāt siquidẽ mortaliter/ opprimendo rusticos / & hospitantes ad discretionẽ ĩmo ad destructionẽ/ & alia hmōi latrocinia cōmittendo. Nec excusant̃ quia nō datur eis stipendiũ: qm̃ ex hoc rustico℟ & ciuiũ res nō obligantur illis. Nec dissimulatio aut authoritas capitanei aut principis excusat, nisi in penā rusticis aut ciuibus iuste inflictā hoc fieret: qm̃ princeps debet ex ꝓuen tibus quos totus status proportionaliter tribuit/militibus stipendia sufficienter tribuere, & non debent isti ꝑticulares vexari. lex. n. iniusta est ex forma / que non ẜm proportionem grauat populũ. Si tñ probata cōsuetudo obtinuit/ vt ligna & paleas mi litibus hospites gratis tribuāt, nō damno: quasi. n. sorte quadam cōtingit ob hoc quasdam terras seu villas pre alijs grauari.

Export TEI

p. [16]v

Bellum exercere in diebus festis abs necessitate/ pctm̃ est/propter inquietudinem diuertentem a sancti ficatione festorum. Non tamen est mortale peccatum/ si diuina non omittantur, puta missa: quia non est opus seruile. Et simile est iudicium de alijs diebus quibus prohibitum est asacris canonibus preliari: scilicet in aduẽtu & quadragesima &c. vt in ca. treugas. extra. de treuga & pace. Si tamen iura hec subsisterẽt: nam abrogata per non vsum dicuntur.

Export TEI

considerandum est primo quo ad ingressum/tam de appetitu ꝗ̈ de procuratione. Appetere siquidem ecclesiasticũ beneficium/siue curatũ siue abs cura, nullũ ex suo genere peccatum est: quoniā huiu smodi obiectum est in fra ordinem appetibilium recta ratione. & pro pterea apostolus absolute dixit. qui episcopatum desiderat/bonũ opus desiderat. Peccatum autem contingit ex defectu alicuius circunstantie requisite: puta quis/cur/ quomodo &c. Et quoniā frequentissime secundum primam circunstantiam in hmōi ap petitu peccatur, ideo apostolus statim subdit de circunstantia quis/apponendo conditiones requisitas ex parte persone ad rectũ appetitum episcopatus/dicẽs. oportet autem episcopum esse irreprehensibilem &c. Et quoniam peccata ex parte circũstantiarũ facile patere possunt applicanti ad subiectam materiam, nos ad specialia descendendo dicimus ꝙ beneficium plene curatum (quale est episcopatus) tunc tantum ex parte persone licite ap petitur/quando appetens nouit se habere conditiones requisitas ad episcopum. & similiter beneficium non plene curatũ (quale parochia est) quũ quis habet conditiones requisitas ad pbr̃m parochialem. & sic de alijs. Et hoc concurrentibus etiam ex ꝑte persone alijs circunstantijs comparatiuis debitis. Vbi scito/ꝙ per sona appetens debet seipsam mensurare per respectum ad tria: scilicet ad regimen animarum/ne presumptuose ad artẽ artium |

p. 17r

relatum se inueniat: & ad oues quibus pascendis vacaturus est, vt tantũ distet vita sua ab illis ꝗ̈tum vita pastoris a grege: et ad alios quibus tribui potest aut debet tale bñficium, ne se digniori bus aut eque dignis anteponat. Et hic tertius respectus habet lo cum ẽt in appetitu bñficio℟ fine cura: debet. n. ẜm rectā rationẽ appetitũ sic moderari/vt abs vitio acceptionispersona℟ appetat sibi prouideri de bñficio in cōi vel hoc.  De circunstātia quo finis/ aduertendũ est ne bñficium appetaturpropter finem malũ: puta delicatā/opulẽtam aut splendidā vitam ex christi patrimo nio &c. & sic de alijs circunstantijs.  Discernere autem inter pctm̃ mortale & veniale in deordinato appetitu bñficij/non est difficile, presertim si bñficium est curatum/& maxime si est perfecte curatum: nam si appetens paruifacit cōmensurare seip̃m ad artem artium (hoc est curam anima℟) & alias cōmensura tiones postponit ob appetitũ beneficij, proculdubio mortale pec/ catum incurritur: quia contra charitatem ouiũ christi appetit̃ si bñficium est curatũ, & contra iustitiā distributiuā saltẽ appe titur si bñficium nō est curatum. Intellige lector que dico: nam siquis appetit simplici intentione bñficium cōiter aut sine cura/ non cogitans de dignioribus se, non peccat: quia subintelligitur ꝙ appetat hr̃e licite: in hoc autem quod est habere licite/ inclu/ ditur ꝙ detur sibi sine dei offensa. Et similiter siquis cogitat de dignioribus se/ & non intendit illos impedire/ sed pro seipso ꝓ/ curare vt habeat licite, nō peccat eadem ratione: potest enim cō tingere vt superior sancte det illi qui minus dignus videtur & est absolute/ propter aliquas circunstantias singulares tunc oc/ currentes efficientes vt dignior pro nunc postponendus sit.

Export TEI

¶ Beneficium autem quodcun pro se petere aut procurare / eiusdem moris est cuius est appetere illud: & propterea quan/ do appetere est damnabile / petere quo damnabile est. Eget tamen aliqua circunstantia petere qua non eget appetere: quia est actus exterior / qui potest scandalizare, & propterea eget |

p. [17]v

maiori rectitudine.  Et scias / ꝙ a doctoribus petere regimen animarum ideo damnatur / quia vix possibile est vt homo integri sensus & recte mentis reputet seipsum habere supradictos tres respectus personales: sine quibus petere simpliciter & absolute est presumptuosum, ac per hoc indignum reddit petentem. Dico autem simpliciter & absolute: quia tam appetere ꝗ̈ petere secundum quid (hoc est si superiori videtur expediens/ cognoscendo se indignum/ cum tremore cōmittendo negocium deo/ pro honore dei & salute ecclesie) non est perniciosum: quāuis sit veniale, nisi charitas moueat: quoniam hoc non est petere/ sed offerre se si opus est. Et si charitas vere mouet/ meritorium est: sicut esaias. Ecce ego mitte me. & martinus. domine si adhuc populo tuo sum necessarius/non recuso laborem.

Export TEI

 Memento quo non versari in magno periculo/ qui indigens & idoneus cum tremore &c. se offert/ petendo secundum quid beneficium vacans cum cura animarum imperfecte, puta paro chiam: quia cura animarum proprie & plene / solius episcopi est. In cuius signum & solus sponsus est ecclesie, & nō potest ecclesiam deserere eundo ad religionem: reliqui. n. sunt adiutores episcopi ad curam animarum. Contingit autem (& vtinā non sepe) appetentibus & petẽtibus beneficia/ procuratio simoniaca per munus a lingua vel ab obsequio: de quibus inferius pa tebit/quum de simonia dicetur.

Export TEI

Beneficium Ecclesiasticum secundo considerandũ quo ad progressum est/ & quātum ad seruitium personale/ & quantum ad prouentus. In beneficio siquidem de iure requirente residentiam/ peccatũ est sine rōnabili causa non residere. Et si beneficium est curatum, non residere abs rōnabili causa/peccatum cōiter mortale est pro quāto damnum infert animarum / nisi propter imperfectionem actus excusetur a mortali: infert enim cōtrarium naturali iustitie/qua tenetur ipsemet ex suscepto officio gerere ouium christi curam: |

p. 18r

que regulariter sine residentia non pōt hr̃i vt debet, quum etiam pñtes & solicite studentes circa animas/ vix regant vt tenentur. iniustitia. n. ex suo genere mortale pctm̃ est: ꝗ̈uis propter imper/ fectionẽ actus sit qñ venialis. Est etiā cōtra debitā charitatem christo: nam amor eius non est apud eum/ qui paruipendit que maxima sunt chr̃i: salutem scilicet aĩa℟ sibi cōmissa℟. Etenim experientia testatur/ꝗ̈ male se hẽant in spũalibus & in tꝑalibus ecclesie christiane propter absentiam pasto℟. antiquũ prouerbiũ est tā ꝙ oculus domini impinguat equum / ꝗ̈ ꝙ optimum fimũ vestigia domini. Excusare tñ potest absentiam sine rationabili causa a mortali imperfectio actus / vel propter paruitatem temporis / vel propter paruitatem damni / & siquid est eiusmodi.  Peccatum quo est beneficij ecclesiastici prouentus male ex pendere: vt patet. Mortale autẽ est/ si eo quod superfluit necessitati nature & persone/ mala dispẽsatoris fide abutitur: vt si inde ditat ꝓpinquos/ aut in pompis & luxibus exponit/ & alia hmōi exorbitantia & enormia facit: quia non dominus sed dispensator est ecclesiasticorum prouentuũ. & debet primo sui/ deinde ecclefie/ & propinquorum & aliorum indigentium curam ge rere, non vt diuites alij fiant/ sed ne indigeant.

Export TEI

Beneficium Ecclesiasticum tertio quo ad multiplicationem cōsiderandũ est qñ est pctm̃ & quantum. Ad quod discernendum nosse oportet/ ꝙ multipli care in vno beneficia/ non est ex suo gñe pctm̃: quia si esset ex se pctm̃/nulla vnꝗ̈ ratione liceret habere plura bñficia. Ne est ex suo genere bonum aut indifferẽs moraliter: quia sonat quan dam dissonantiam, scilicet plura stipendia dari vni: regulare quippe est vt vnum vni detur. Sed est de genere nociuorum que ex adiuncta ratione possunt honestari: sicut percutere homi nem/quod nec ex se peccatum nec bonum nec indifferens moraliter est, sed sonat malum hominis quod potest ex adiuncta iustitia propter bonum publicum &c. honestari. Acciꝑe siꝗdẽ |

p. [18]v

plura beneficia / sonat quid nociuum ecclesie / & diminuendo ministros cultus diuini/ & occupando quod multorum deberet esse/ & animarum quando curam debitam impediẽdo: hec. n. nocumenta constat ex pluralitate beneficiorum inferri sancte ecclesie. Posset tamen talis necessitas aut ratio superuenire/que aut tolleret huiusmodi nocumenta/ aut efficeret non esse inconuenientia: & sic redderet pluralitatem beneficiorum licitam. Et hec ratio maxime ex parte ecclesiarum pensanda est: non. n. pro pter bonum persone/ sed propter bonum ecclesiarum tolluntur huiusmodi inconuenientia.

Export TEI

 Mortale autem peccatum in hmōi pluralitate interuenit / qñ non propter rationabilem cām obtinet quis multa bñficia incompatibilia: & vnus quidẽ occupat loca multo℟ / alij aũt esuriunt &c. quia hmōi pluralitas est iniusta contra equalitatem iustitie distributiue. Nec excusatur petm̃ mortale ꝑꝑ dispensationem pape sine rōnabili causa: qm̃ dispensatio pape cadit super ius positiuũ/ & nō super ius diuinum aut morale: pluralitas aũt bñficio℟ sine rōnabili cā/est cōtra ius diuinũ & morale, quo cōia ecclesie bona distribui iuste debẽt partibus ecclesie. Nec obstat/ ꝙ beneficiola plura dicuntur licite dari vni: qm̃ in omni gñe, propter imperfectionem actus minima excusantur. Beneficium siquidem adeo tenue ꝙ nō sufficit ad sustentandum ministrũ/ non est beneficium nisi imperfecte: quoniam non potest sana ra tione institui vt vnũ sit in vnius stipẽdium. Et propterea de his minimis fit vt melius fieri pōt quous minister hẽatsufficienter vnde viuat: qm̃ ꝑꝑ ministros sunt bñficia/ & non econtra.

Export TEI

¶ Siste tñ hic cōfessor pedem / circa iudiciũ illius qui iam cum dispensatione sine rōnabili tamen cā habuit & possedit plura incompatibilia, ne preceps neges absolutionẽ: oportet enim discernere an iste teneatur de necessitate salutis renunciare reliqua reseruato sibi vno: quod non facile est/ quando beneficijs bene prouidetur per vicarios.  Vbi scito/duo esse in hoc potissimum |

p. 19r

pensanda. Primum est dānum ecclesia℟. Scđm est inequalitas distributorum beneficio℟. Et quidem dānum ecclesia℟ ꝗ̈tũ ad tẽporalia/ & reparationem oportunam siue templi siue paramentorum &c. & numerum ministro℟ diuini cultus/ & ip̃m di uinum cultũ/ & ministrationem sacr̃o℟, facile cognosci pōt: qm̃ hec subiacent sensibus. Sed ꝗ̈tum ad curā anima℟/ si benefi cia sunt curata oportet hoĩem non seipsum fallere: quia quum iste det operam rei illicite (scilicet conseruationi plurium incōpatibilium abs rōnabili cā) nō excusatur ex illa causa illicita a residendo/ ad vacandũ cure aĩa℟: ac ꝑ hoc sibi imputatur corā deo etiā leuis culpa in dāno anima℟. Et propterea etsi possibile est/difficile tñ ac ra℟ vr̃ ꝙ abs notabili dāno ecclesia℟ hmōi pluralitas continuetur. Et qñ sic accidit / neganda esset absolutio: quoniam notabilis damni ecclesiæ conseruatio voluntaria abs rationabili causa/nō est abs peccato mortali.  Ex parte autem inique distributionis aduertendum est/ ꝙ non est idem iudicium de distributione quando fit/ & post factum. nam quando fit, clarum est iniuriam fieri dignioribus qui postponuntur/ & peccatum iniustitie distributiue cōmitti. postquam autem distributio licet mala facta est/ & episcopatus datus est minus digno, non periclitatur amplius distributio, sed res distributa/ puta episcopatus. In cuius signum/constat non teneri istũ minus dignum ad renunciandum episcopatum, sed ad bene re gendum &c.  Ex hoc autem ꝙ non ad distributionem sed ad beneficia distributa spectandum est post factum/ pensanda veniunt tria. Primo damnum ecclesiarum quas habet: de quo damno iam diximus. Secundo damnum clericorum benemeri torum in illis partibus vbi sunt hec beneficia: qui deberent ex his beneficijs & honorari & pasci. Tertio scādalum bonorum virorum/qui vident huiusmodi exorbitantes distributiones con seruari ab his qui in formā gregis christiani dati sunt: inde. n. alij similia audent: & sic in p̃ceps ruit ecclesia chr̃i. Et ꝓpterea |

p. [19]v

qui hec paruipendit/ quia sic communiter a tot fit/ & quia forte papa dissipando dispensauit, non esset absoluendus: vt abs alia probatione clare patet. Qui vero hec estimat, prouideat opere & veritate vt hec mala non sint: alioquin tepidus est & euomendus.

Export TEI

Beneficium Demum ecclesiasticũ non solũ idoneo & digno/ sed etiam ita vt dignior non postponatur conferri debet secundum deũ & conscĩam, quāuis secundum iura sufficiat eligere dignum. Et rō est: quia vitium acceptionis est personarum postponere digniorem/nunc/ hic & secundum ceteras circũstantias. Et hoc intellige quādo collator libere habet in sua potestate prouisionem. nam vbi sola confirmatio electi aut presentati a patrono/spectat ad eum, sufficit ꝙ detur digno: quoniam ex hocipso ꝙ electus aut presentatus est/ tanquam dignior habetur. Et similiter quum renunciatur beneficium in fauorem alicuius / sufficit collatori ꝙ ille sit dignus: quoniam equitas prefert alijs illum tunc pro sic vacante bñficio. In cuius signum nullus conqueritur/quando per viam renunciationis digno confertur beneficium, quantũcun digniori con ferendum fuisset/si alia via vacasset.  Et hec omnia intellige de beneficio formaliter: hoc est quatenus est beneficium honoris & prouentus bonorum temporalium. nam sic ad regulas distributionis communium bonorum reducitur. Dico autem hoc: quia si ad principale secundum veritatem in beneficio inuentũ (hoc est officiũ pascendi/ministrandi diuina/persoluẽdi &c.) spectetur, non esset distributio bonorum sed malorum/ hoc est onerum. Et sufficeret eligere dignum: quoniam cessat ibi ratio acceptionis personarum, qua in bonis dignior postponitur.

Export TEI

¶ Conferre autem pueris ecclesiastica beneficia / existentibus alijs adultis idoneis, non solum inexcusabile sed intolerabile vi/ detur. tum quia pueri sunt solum idonei in spe, adulti autem in re. tum quia officium diuinum deuote & studiose persoluere |

p. 20r

nequeunt: quum nec humana officia valeant exercere nisi vt pueri: & tamen beneficiatorum nullus excusatur ab officio di uino. Nec est verum/ꝙ secundum iura canonica concedantur beneficia pueris: immo expresse hoc rep̃henditur extra de p̃ben. ca. super inordinata.  Et si alicubi sunt ordinate alique preben de pro pueris, vide illorum statuta: & vt puto inuenies ꝙ non sunt beneficia ecclesiastica, sed quedam prouisiones ad susten tandos & alendos pueros in seruitio eccłiastico. Vñ non tenent̃ tales ad officiũ diuinum, sed ad id ad quod sunt quasi cōducti.

Export TEI

In moralibus / est genus vitij plusquam humani. Et multis materijs cōmunis est/in quibus efficitur homo sicut bestia, vel in conuer sando / vel in comedendo/vel in coitu/ vel in persequẽdo seu occidendo. Et constat propterea semper esse pctm̃, si tamẽ mẽtis compos sit. Et cōmuniter est mortalissimum, nisi propter imper fectionem actus: vt siquis ambulet manibus & pedibus. bestia litas. n. hec venialis est, turpissima tamen/nisi ioci gratia fiat.

Export TEI

Peccatũ mortale grauissimum est: quia est contra deum. Et cōsistit in dicendo aliꝗd quod deo non conuenit: puta deum esse iniustũ. Vel negando aliquid quod deo cōuenit: puta deum non curare de nostris. Vel attribuendo quod deo soli conuenit/ creature: puta ꝙ diabolus est omnipotens/aut ꝙ fatum regit omnia. vel deo aut sanctis iniuriam irrogando: puta maledictus sit &c. Et ad hunc modũ reducitur blasphemia irrogantiũ in iuriam deo aut sanctis, dum indignati resonant membra eorũ pudenda/siue que habent siue que non habent.

Export TEI

¶ Et scias / ꝙ licet blasphemia multos habeat gradus (dum grauior est contra deum ꝗ̈ contra beatam virginem, & hec grauior ꝗ̈ contra sanctos. & rursus grauior est que ex affectu |

p. [20]v

detestatiuo dei aut sanctorũ/ꝗ̈ que ex passiōe extranea aut mala consuetudine: quasi non sit virilis animi qui loquitur sine blasphemia: vt videtur apud multos inoleuisse) omnes tamen sunt eiusdem speciei. Nec vnꝗ̈ excusatur quis a mortali/ si sit mentis compos/nisi inaduertentia esset in causa: hoc est si ex lapsu lingue protulit verbum blasphemum/non aduertendo sensum verborum, ita ꝙ si aduertisset/ certus est ꝙ non dixisset: tunc. n. fuit blasphemia non formaliter/sed materialiter tm̃.  Scito quo/ ꝙ dicere ad sanguinem dei vel ad corpus dei / siue inuocando per modum iurantis/siue resonando in rixa aut turbatione contra aliquem, non est blasphemia: quoniā postꝗ̈ verbũ caro factũ est/deus habet & corpus & sanguinem: & non dr̃ per modũ iniuriātis/ꝗ̈uis irreuerenter/quum secundo modo dr̃. Et propterea peccatum est graue, non tamen mortale: quia non cōtra sed preter deum est, & tanto grauius quanto frequentius.

BEllum

B Eneficium ecclesiasticum

BEstialitas

BLasphemia