CAPVT XXIV.
De eadem temporali Sedis Apoſstolicæ poteſstate: & qualiter Alex. VI. & alij Romani Pontifices ea uſsi reperiantur; quorum Bullæ ſspecialiter referuntur, & de
vi argumenti, quod ex auctoritate, conſsuetudine, ſseu
obſservatione Eccleſsiæ deſsumitur.
SVMMARIVM Capitis XXIV.
- 1 Pontificis temporalis poteſstas qualiter à Catholicis auctoribus accipiatur.
- 2 Papa non niſsi ex iuſsta, & gravi cauſsa
| exercere ſsolet, & debet poteſstatem temporalem, quam habet ſsuper Reges, & Principes etiam infideles. Et num. 6.
- 3 Cauſsa ubi requiritur tanquam fundamẽtumfundamentum iuriſsdictionis, neceſsſsariò diſscuti & præcedere debet.
- 4 Papa, vel quilibet alius Princeps ſsupremus, non poſsſsunt auferre, nec mutare dominia iure gentium quæſsita, ſsine iuſsta
cauſsa.
- 5 Infidelium bona ſsine cauſsa Papa non
tollit.
- 7 Anaſstaſsij Germonij verba expenduntur,
circa modum, quo Pontifices ut ſsolent
poteſstate temporali.
- 8 Paramus iuſstam cauſsam, & prudentum
arbitrio diſscuſsſsam, requirit ad exercitium temporalis iuriſsdictionis Papæ.
- 9 Thomas Bozius eleganter loquitur de
modo, & ratione uſsus temporalis poteſstatis romani Pontificis.
- 10 Dominia temporalia cùm Papa mutat,
vel aufert, ea ad Dominum dominorum
reducit, & ius gentium potius conſservare ſstudet, quàm frangere.
- 11 Cauſsæ plurimæ, & urgentiſssimæ intervenerunt ad concedendam conquiſsitionem Novi Orbis.
- 12 Evangelij propagatio inter Indos facienda, deſsiderabat, eos alicui Principi
Chriſstiano ſsubmitti.
- 13 Orbis Novi iuſsta acquiſsitio, concurrente cum alijs titulis conceſssione Pontificis, in dubium vocari non poteſst.
- 14 Catholici Reges Ferdin. & Eliſsabeth
qualiter Roman. Pontif. certiorem fecerint detectionis Novi Orbis, & illius converſsionem, & conquiſsitionem expoſstulaverint.
- 15 Alex. VI. ingens gaudium ob detectionem Novi Orbis accepit, & qualiter
Apoſstolicis litteris, eius conquiſsitionem
Regibus Catholicis conceſsſserit?
- 16 Bulla Alexandri VI. qua Regibus
Catholicis Novam Orbem conceſssit,
ad litteram refertur. Et num. 24. aliæ duæ, quibus eandem conceſssionem confirmavit, & ampliavit.
- 17 Bullam Alex. VI. quæ Novum Orbem Regibus Catholicis donavit, qui referant, & laudent?
- 18 Alex. VI. qualiter ſsedaverit controverſsiam inter Caſstellæ, & Luſsitaniæ Reges ſsuper Novi Orbis partitione ſsubortam.
- 19 Alex. VI. non ſsolùm adminiſstrationem, ſsed etiam plenum dominium Novi Orbis Regibus Catholicis indulſsit, cum
onere, ut Indorum converſsionem curarent.
- 20 Orbem Novum pleno iure Catholicis
Hiſspaniæ Regibus à Pontifice datum,
qui tradant? Iacobi Mainoldi verba de pleno dominio
Indiarum recenſsentur, ibidem.
- 21 Alex. VI. ſsequutus fuit opinionem eorum, qui Pontifici tribuunt temporalẽtemporalem dominationem in Regnis, & bonis infidelium.
- 22 Bellarminus Cardinalis Illuſstriſsſs. ſseipſsum retractare videtur, & inſspecta
bulla Alex. VI. plenum dominium Orbis Novi conceſsſsam eſsſse agnoſscit.
- 23 Thomas Bozius paſssim agnoſscit per
Bullæm Alexandri VI. plenum dominium Indiarum Regibus Catholicis datum fuiſsſse, & dari potuiſsſse.
- 24 Alexandri VI. vitia, ſsi quæ habuit, ingenti bono & dono detectionis, & converſsionis Novi Orbis penſsantur.
- 25 Pontifices Romani ſsæpèſsæpius conceſsſsiſsſse reperiuntur terras infidelium Principibus Chriſstianis cum onere converſsionis.
- 23 Hiberniæ Regnum Adrianus IV. Henrico II. Angliæ Regi ſsubiugandum, & convertendum conceſssit.
- 27 Adriani IV. memorandum diploma de
conceſssione Regni Hiberniæ ad litterãlitteram recenſsetur.
- 28 Martinus V. Nicolaus V, & Caliſstus
III. & alijs Romani Pontifices Luſsitaniæ Regibus, ut regna infidelium debellare, & occupare poſsſsent, conceſsſserunt.
- 29 Calixti III. & Nicolai V. bullæ de
conceſssione Indiarum Orientalium Luſsitanis facta, referuntur.
-
30 Pontificis conceſssione multum innixi
fuerunt Reges Catholici ad occupanda, & poſssidenda Regna Indiarum.
- 31 Ioan. Lupus de Palacios Rubios fecit
generalem quandam requiſsitionem, ſsive proteſstationem, qua Indis præcipuè intimabatur, ut Romani Pontificis obedientiam, & poteſstatem agnoſscerent.
- 32 Requiſsitionis ſsive proteſstationis forma
refertur, quæ Indis olim intimari iubebatur.
- 33 Iuſstè poſssidet, qui auctore legitimo iudice poſssidet.
- 34 Sententia à iudice legitimo lata, tribuit dominium.
- 35 Sententijs, & declarationibus Papæ non eſst negandum, quod alijs inferiorũinferiorum iudicum concedi ſsolet.
- 36 Papæ una ſsola ſsententia, & declaratio generaliter prolata facit ius in ſsimilibus cauſsis.
- 37 Calixti III. Bullæ verba expenduntur.
- 38 Opinio quæ magis favet Eccleſsiæ, & piæ cauſsæ in dubio ſsequenda eſst.
- 39 Opinio, quæ favet poteſstati claviũclavium prævalet non faventibus.
- 40 Pontifex poteſst in dubijs opinionibus
declarare, quæ ſsit verior & ſsequenda.
- 41 Papæ pro ſsententijs, & declarationibus ſsemper præſsumendum eſst.
- 42 Papæ eſst fons iuſstitiæ, & in eo ineſst ſũmaſumma perfectio, & ſsapientia.
- 43 Papæ deciſsionibus & declarationibus ſstare debemus, licèt totus mundus ſsentiat contra eum.
- 44 Sententia, & opinio Papæ prævalet
opinionibus omnium Epiſscoporum. Et
num. 46.
- 45 Papa quod approbat, vel reprobat, omnes ſsequi tenentur.
- 47 Principes auctoritate qui contrahunt,
vel aliquid recipiunt, decipi nõnon debent.
- 48 Beneficio iuvari nos oportet, nõnon decipi.
- 49 Pontificia dignitas reliquas ſsupereminet.
- 50 Papa appellatur Imperator, & Princeps
PrincipũPrincipum, & culmen omniũomnium dignitatũdignitatum.
- 51 Eccleſsia eſst tutrix iuſstitiæ, & contra
eam aliquid fieri non permittit.
- 52 Papæ facta in dubium vocari non debent.
- 53 Papæ auctoritati, & poteſstati detrahere iniuſstum eſst.
- 54 Pontifex Summus ubi aliquid magnũmagnum & inſolitũinſolitum facit, admirari potius, quàm
notare debemus.
- 55 Apoſstolicæ Sedis poteſstas in infinitum
pro meliori Eccleſsiæ ſstatu ampliari poteſst.
- 56 Caſsus ubi accidit à Principe non præviſsus, omnia, quæ ipſse poſsſset facere, poteſst is, qui eius vices habet.
- 57 Mandati fines, aut limites non videtur
excedere qui ea facit, quæ dominus faceret, ſsi præſsens eſsſset.
- 58 Papa quòd aliquid inutiliter, aut fruſstratoriè faciat, aſsſserere temerariũtemerarium eſst.
- 59 Deus, & natura nihil fruſstra operãturoperantur.
- 60 Geſsta auctore Deo, vel eius Vicario, cõvenientiſsimaconvenientiſsima iudicanda ſsunt.
- 61 Eccleſsia nec decipere, nec decipi poteſst.
- 62 Eccleſsia non ſsolùm eſst expers erroris
in articulis Fidei, ſsed etiam ubi de concernentibus ad mores univerſsales diſsponit.
- 63 Papa recuſsari non poteſst, nec ab eius ſsententia appellari.
- 64 Papa quod facit, videtur facere ut
Deus.
- 65 Exemplis non eſst iudicandum, ſsed legibus, & quare?
- 66 Exempla pauca reperiri poſsſsunt in cauſsis iudicialibus, quæ in omnibus circunſstantijs ſsimilia ſsint.
- 67 Exempla ſsupremorum iudicum, & tribunalium multum attendi, & venerari
debent.
- 68 Exempla ſsanctorum Patrum in iudicãdoiudicando ſsequi debemus.
- 69 Maiorum actus, & mores pro lege accipiuntur.
- 70 Papa quod unus fecit, & multo magis
quod plures facere conſsueverunt, probare debemus.
Papæ auctoritas maior eſst quàm Sanctorum, ibid.
-
71 Conſsuetudo ex communi PontificũPontificum conceſssione, & ſstylo deſsumpta, in ſsimilibus
cauſsis ius, & formam inducit.
- 72 Eccleſsiæ contra frequentem uſsum diſsputare inſsolentiſssima inſsania eſst, ſecũdùmſecundùm
Divum Auguſstin.
- 73 Cap. per venerabilem, verſs. Quod autem, qui filij ſsint legitimi, expenditur, & illuſstratur.
- 74 Hæretici negantes in Eccleſsia eſsſse poteſstatem concedendi Iubilæos, & Indulgentias, & Sanctos eſsſse invocandos, ex
contrario, & communi eiuſsdem Eccleſsiæ uſsu convincuntur.
- 75 Eccleſsiam poſsſse diſspenſsare cum monachis in voto caſstitatis, ut matrimonium
contrahant, ex eo quòd id pluries fecit,
probant Caietanus, & alij.
- 76 Papam poſsſse temporalem dominationẽdominationem, & iuriſsdictionem in Regnis infidelium
exercere, inde multi probãtprobant, quòd ſsæpius
ea uſsus ſsit.
- 77 Pontificem Romanum eſsſse verum caput
univerſsalis Eccleſsiæ, ex eiuſsdem communi obſservatione colligitur.
- 78 Argumentum ab uſsu, & obſservatione
Eccleſsiæ validiſssimum eſst.
- 79 Præſsumendum eſst pro ijs, quæ diu in
Eccleſsia Dei agitata ſsunt.
- 80 Conſsuetum fieri, non dicitur arbitrarium, ſsed neceſsſsarium.
- 81 Conſsuetudo etiam irrationabiliter, & cum peccato introducta, excuſsat à pœnis, & cenſsuris legis contrariæ.
- 82 Argumentum à ſsolitis, & conſsuetis fieri, tunc efficacius eſst, cùm antiquioribus & gravioribus exemplaribus nititur.
- 83 Praxis eſst vera legum interpres.
- 84 Obſservantia ſsubſsecuta habetur pro lege, & plura de viribus, & effectibus obſservantiæ.
- 85 Lex de quibus, D. de legibus, l. 1. C.
quæ ſsit longa cõſuetudoconſuetudo, & ſsimiles exornantur.
- 86 ObſervatũObſervatum quod diu fuit, cẽſeturcenſetur prius
ita diſspoſsitum, & ordinatum fuiſsſse.
- 87 Virginius ſsuam filiam necavit, quòd in
eius perſsona Appius iuris obſervantiãobſervantiam non cuſstodivit.
- 88 Obſservantia declaratoria non requirit
præſscriptionem, nec plures actus.
- 89 Solitum dicitur quid ex ſsola una vice.
- 90 Conſsuetudinis, & obſservantiæ auctoritas, etiam in alienationis materia plurimum operatur.
- 91 Alienatio, vel infeudatio quorumlibet
bonorum etiam Eccleſsiaſsticorum à Regibus, Principibus, vel Prælatis iuxta conſsuetudinem facta, impediri non
debet.
- 92 Pontifex Summus dubia, & ardua negotia nunquam expedire ſsolet, ſsine conſsilio Cardinalium, & aliorum peritiſssimorum virorum.
- 93 Papa, etiãetiam cùm utitur plenitudinis poteſstate, Cardinalium conſsilium requirere ſsolet.
- 94 Pontifices Summi qualiter olim iusiurandum præſstarent de petendo in rebus
arduis Cardinalium conſsilio.
- 95 Eccleſsiaſstes locus cap. 12. verſs. 11. exponitur.
- 96 Pontificis Romani decretorum certitudinem qualiter expreſsſserit Salomon.
- 97 Pontifices, & Principes ſsuperiores omnia iura in ſscrinio pectoris habere dicũturdicuntur, propter conſsilia peritorum, quos ſsemper ſsecum habere ſsolent.
- 98 Pontificum Romanorum, & Collegij
Cardinalium dexteritatem, & certitudinem in declarandis rebus dubijs,
multis probat, & extollit Thomas Bozius.
- 99 Alexandri VI. Bulla etſsi non faciat
mentionẽmentionem conſsultationis Cardinalium,
credendum tamen eſst, eam interveniſsſse.
- 100 Bullæ ſsæpè expediri ſsolent ſsub ſsolo nomine Papæ, quamvis Cardinales ad earum expeditionem conſsilium, & conſsenſsum præſstiterint.
- 101 Actus ſsemper denominari ſsolet à principali eius auctore.
- 102 Papa. ſsi nolit, non tenetur de neceſssitate, Cardinalium conſsilium petere.
- 103 Cardinalium conſsilium ut Papa neceſsſsariò petere debeat, nulla conſsuetudine induci poteſst, & quare?
-
104 Papæ contra ſsupremam poteſstatem
nulla currit præſscriptio.
- 105 Clauſsula, Ex certa ſscientia, quid præſsupponat, & operetur in Bullis Pontificum.
- 106 Clauſsula De plenitudine poteſstatis,
nunquam uti ſsolet Pontifex, niſsi cum
cauſsæ cognitione, & plena negotij informatione.
Haec igitur cùm ita
ſse
habeant,
† ſsatis
quidẽquidem apparet, Romanum
PõtificẽPontificem ex concordi
omniũomnium CatholicorũCatholicorum ſscriptorum doctrina, ut minimum dominationem, iuri
ſsdictionem & pote
ſstatem temporalem habêre
ſsuper omnes Principes
tãtam fideles, quàm
infideles,
ſsaltem quantum po
ſstulare videbitur finis
ſsupernaturalis, ad quem
pote
ſstas
ſspiritualis ordinatur, cuius
ip
ſsum Pontificem
ſsupremum caput, & dominum e
ſsſse, nece
ſsſsariò
ſsecundùm
fidem affirmare debemus. Et iuxta
aliãaliam magis receptam plurimorum Theologorum, & Canoni
ſstarum
ſsententiam,
quam veriorem, &
ſecuriorẽſecuriorem e
ſsſse probavimus; maius etiam & ab
ſsolutius
imperium erga eorundem Principum,
præ
ſsertim infidelium, Regna, & provincias exercêre po
ſsſse, Reges
nimirũnimirum, & gubernatores earum mutando, & alios Catholicos præficiendo, quoties
id
ſsibi expedire videbitur. In quo tamen
† non ex
ſsolo arbitrio, aut liberæ voluntatis intuitu procedere debet, ut
ſsuprà tetigimus, & novi
ſssimè tradit Seraph. Freitas de iu
ſsto Imp.
A
ſsiat. cap. 6. num. 48.
ſsed iu
ſstâ aliquâ cau
ſsâ, & bono publicæ utilitatis
ſsuadente, & tanquam Deus, qui e
ſst veritas, ut præclarè
ſscriptum reliquit Baldus in tit. de pace con
ſstantiæ, §. in nomine Chri
ſsti, ubi allegat doctrinam
Innocentij in cap. cùm
ſsit generale de
for. compet. & in cap.
ſsuper litteris de
re
ſscript. & in cap. cùm
ſsuper Abbatia
de offic deleg. qui tradit,
† quòd quando cau
ſsa requiritur tanquam fundamentum iuri
ſsdictionis, oportet, eam
ine
ſsſse, & veram, & di
ſscu
ſsſsam e
ſsſse, aliàs
iudicium e
ſst nullum ip
ſso iure.
Quod etiam latiùs pro
ſsequitur Felinus in cap. quæ in Eccle
ſsiarum col.
9. declarat. 3. de con
ſstit. glo
ſs. & doctores in cap. 1.
ſsi de inve
ſstit. feud. inter
domin. & va
ſsſsall. Roder. Zamoren
ſs. in
tract. de orig. & differen. Princip. part.
2. Et in
ſsimili probant Bart. in l. 1. C.
ſsi contra ius vel utilit. pub. & in l. 1. C.
de fund. patrimon. lib. 11. Paul. Ca
ſstren
ſs. con
ſs. 156. in fine, Ancharran.
con
ſs. 178. 229. 252. & 287. vol. 1. Decius d. cap.
quęquæ in Eccle
ſsiarum, num.
31. & con
ſs. 361. col. penult. ver
ſs.
Secundò reſspondetur, & con
ſs. 588. col. 3.
Ia
ſson in l. Barbarius, col. 6. ver
ſs,
Circa
duas, D. de offic. Prætor. Craveta
cõſconſ.
5. num. 2. Hyppolitus Riminald. con
ſs.
74. num. 43. & con
ſs. 467. num. 105. & 106. lib. 4. Carolus Tapia in rub. de
con
ſstit. Princip. cap. 1. per totum, & Mar. Anton. Petra de pote
ſst. Princip.
cap. 24. num. 56. & 90. ubi re
ſsolvunt,
quòd
† Papa, vel Imperator iuri naturali, vel gentium, prout e
ſst dominium,
ſsine cau
ſsa derogare
nõnon pote
ſst, & quòd
Papa non recipit à Deo pote
ſstatem
peccandi,
ſsed iu
ſstè & licitè ligandi, &
ſsolvendi. Et quòd ubi vellet id ex cau
ſsa facere, oporteret, quòd illa re
ſspice|
ret utilitatem publicam principaliter.
Quod
† etiam in bonis infidelium
docuerunt Innocent. & Abb. in cap.
quod
ſsuper, de voto, Præpo
ſsit. in cap.
1. 1. di
ſstinct. Oldrad. con
ſs. 87. & 264.
Abb. num. 22. Decius 109. Beroius
134. in cap. quæ in Eccle
ſsiarum de
con
ſstitut. Tapia d. cap. 1. n. 54. & Nos
ſsuprà cap. 21. ex num. 62.
Et in terminis
† no
ſstræ
quęſtionisquæſtionis
idẽidem docet Epi
ſsc. Chiapen
ſs. in d. tract.
comproba. fol. 46. Cardin. Bellarmin.
d. lib. 5. de Romano Pontif. cap. 6. Sotus, Victoria, & alij, quos refert &
ſsequitur Molina d. tract. 2. de iu
ſst. & iure, di
ſsput. 29. col. 141. & 146. ver
ſs.
Ex
dictis, Ana
ſsta
ſsius Germon. d. lib. 3. de
ſsacror. immunit. cap. 13. num. 38. Vbi
inquit,
† neminem
ſanęſanæ mentis dubitare debêre, quin Pontifex Maximus,
nec præter eum alius qui
ſsquam, Imperatores, Reges, alio
ſsq́ue magnos
Principes Principatu, Regno, atque
Imperio privare po
ſssit, nec non alios, cùm libet, & opus
ſsit, in eorum
locũlocum ſsufficere, &
ſsubrogare, ac gladio,
non
ſsolùm
ſspirituali,
ſsed & materiali
ſstricto, vice Chri
ſsti,
ſsuo munere fungi:
Licèt id non agat, niſsi graviſssimis de cauſsis, atque urgentiſssimis, fidem Catholicam,
aut Rempublicam Chriſstianam concernentibus, magnaq́ue & prudenti, an expediat, & quando, & quomodo, & per quem faciendum ſsit deliberatione habita. Paramus d. lib. 3. de orig. Inqui
ſs. quæ
ſst. 1.
opin. 4. num. 2. & num. 118. Vbi concludit,
† in exercitio huius temporalis iuri
ſsdictionis, non
ſsolùm ex animi
ſsententia,
ſsed ex iu
ſsta cau
ſsa prudentium arbitrio inducta Summum Pontificem procedere debêre.
Et melius
† Thom. Bozius d. lib. 1.
de ruinis Gent. cap. 18. pag. 106. ubi ita
eleganter
ſscribit:
Quamobrem Pontifex
Summus veræ Religionis iure poterit imperare quibuslibet mortalibus, quoad ſsingulas eorum res, & actiones: ac proinde
omnium temporalium dominus erit, non ut
pro libito cuncta verſset, immutet, diſstribuat, auferat; ſsed ut ad virtutes, ad Religionem, ſsapientiam, Deiq́ue amicitiam dirigat, ijs modis, qui videbuntur, pro varietate rerum, quas præ manibus habebit, magis eſsſse neceſsſsarij, utiles, & convenientes
ad hunc finem; omnes homines erunt illi obligati parere: ad virtutes enim nati ſsunt, ac producti à Deo, magiſsq́ue ac minus erunt obligati parere, quo magis aut
minus erit neceſsſsarius, utilis, & conveniens modus pro conditione rerum, quæ contingunt; quod ad ipſsum iure ſspectabit
iudicare. Et po
ſst alia:
DominiũDominium † quippe Pontificis Summi diſsponit, atque ut loquuntur, ſsubordinat ſsibi reliqua dominia,
non auferens illa dominis, verùm ſtabiliẽsſtabiliens,
cùm reducat ad primum dominum dominorum, per quem ſsunt alij domini. Quod ſsi
quando aufert, aufert ne maximè imminuantur ac pereant alijs eiuſsdem gentis,
aut Regni, tum illa, tum cætera, ſsicut multoties periere. Nam vaſstitates, ac ruinæ temporalium naſscuntur ob defectum virtutum, virtutum defectus ob defectum religionis, ſsapientiæ, & amicitiæ Dei, à quo ſsunt, moventur, conſservantur, augentur
cuncta; ut ipſsum, quantum fert eorum natura, participent, & idcirco reducantur
ad ipſsum, à quo omnis boni multiplicatio & perpetuitas emanat.
Vnde † cùm eiu
ſsmodi iu
ſstæ, & legitimæ cau
ſsæ nu
ſsquam cumulatius, & urgentius milita
ſsſse, & concurri
ſsſse
videantur, quàm in Barbaris i
ſstis Occidentalibus, & Meridionalibus Novi Orbis nationibus: rectè potuit Alexander VI. Pontifex Maxim. prædicto
iure, & pote
ſstate utens, Catholicis
no
ſstris Hi
ſspaniæ Regibus, non
ſsolùm
earum ad Fidem convertendarum curam committere, ut prioris opinionis
auctores exi
ſstimant, quorum dicta latè recen
ſsuimus in cap. præcedenti ex
num. 2. Sed
ſsimul etiam plenum, &
ſsupremum dominium, ac iuri
ſsdictionem
concedere, & ubi opus fui
ſsſset, debellationem, & conqui
ſsitionem, iuxta magis receptam aliorum
ſsententiam, de
qua etiam diximus in eodem cap. ex
|
num. 53. quoniam, ut præclare, & multum in no
ſstris terminis tradit idem
Thom. Bozius dict. lib. 4. de Ital.
ſstatu,
cap. 5. & 6. & de temp. Eccle
ſs. Monar.
lib. 1. cap. 1. & cap. 23. & de iure lib. Eccle
ſs. lib. 2. cap. 9. cum
ſsequentib. Fran.
de Vargas in d. tract. de Epi
ſscop. iuri
ſs.
confir. 10. num. 4. &
ſsequent. Ana
ſsta
ſs.
Germon. d. cap. 13. num. 29. & 30. & alij
ſsuprà in favorem eiu
ſsdem opinionis citati,
† hoc Chri
ſstianæ fidei, & Evangelij propagatio nece
ſsſsariò de
ſsiderabat, & ip
ſsorum Barbarorum remota, inacce
ſsſsa, & nu
ſsquam vel de nomine nota colluvies, feriniq́ue, crudeles, & inhumani mores, tyrannides,
ſsuper
ſstitiones, idololatriæ,
cruẽtacruenta ſsacrificia, & alia fœdi
ſssima, &
ſspurci
ſssima
crimina, quibus Deum graviter offendebant, & ip
ſsam humanam naturam
mi
ſserè deturpabant, de quibus lati
ſssimè egimus in hoc libro ex cap. 12. ad
16.
Qvae † omnia, licèt per
ſse tantùm con
ſsiderata, ad infideles debellandos,
ſsubijciendos, &
ſsuis bonis, ac dominijs privandos, aliquibus
nõnon omnino
ſsufficere videantur: alijs tamen
coniuncta, imò &
ſsingulatim con
ſsiderata, iu
ſsti
ſssimam cau
ſsam debellationis, & pleni
ſssimum, &
ſsecuri
ſssimum
acqui
ſsitionis titulum Regibus no
ſstris
præbêre potui
ſsſse, con
ſstanti
ſssimè placet, ut in dictis capitibus copio
ſsè tractavimus. Et accedente hac Pontificiâ conce
ſssione, in dubium vocari
nõnon po
ſsſse, ultra Auctores
ſsuprà cap. præced. ex num. 63. relatos, expre
ſssè affirmat Fr. Ioan. Marquez in Gubernat.
Chri
ſst. lib. 1. cap. 27. pag. 164. & Anton. de Herrera in hi
ſst. gener. Ind. decad. 1. lib. 2. cap. 4. pag. 51. &
ſsequent.
Vbi
elegãtiſsimèelegantiſsimè loquitur, & ex hi
ſstoriæ fide recen
ſset,
† qualiter Catholici Reges
FerdinãdusFerdinandus, & Eli
ſsabeth Romanam Sedem Orbis Novi, à
ſse nuper
Columbi indu
ſstriâ detecti, certiorem
fecerint, & ab ea donationem,
ſsive
cõfirmationẽconfirmationem illius expo
ſstulaverint, quo tutiùs, &
ſsecuriùs inventis potiri, & invenienda occupare, & po
ſssidêre valêrent, licèt plures eruditi
ſssimi eius
tẽporistemporis viri hanc conce
ſssionem nullatenus nece
ſsſsariam ad iu
ſstitiam huius
cõquiſitionisconquiſitionis exi
ſstimarent.
Quo
† Nuntio, ut
idẽidem Herrera
ſsubiungit, Alexander VI. Pontifex Max.
qui
tũctunc Petri Cathedram occupabat,
non minorem admirationem, quàm
lætitiam recepit, ob ingentem Eccle
ſsiæ, &
ChriſtianęChriſtianæ fidei
propagationẽpropagationem,
quam inde eventuram con
ſsideravit, & po
ſst maturam
ſsacri Cardinalium
Collegij con
ſsultationem, & approbationem, iu
ſstis, ac pijs Regum Catholicorum precibus inclinatus, quartâ die men
ſs. Maij, ann. 1493.
eiſdẽeiſdem, & eorum in Regno Ca
ſstellæ, & Legionis
hæredibus, &
ſsucce
ſsſsoribus, omnes in
ſsulas, & terras firmas ver
ſsus Occidentem, & Meridiem eo u
ſsque ip
ſsorum
curâ, & expen
ſsis detectas, & in po
ſsterum detegendas, auctoritate Omnipotentis Dei
ſsibi in Beato Petro
cõceſſaconceſſa, & Vicariatus Ie
ſsu Chri
ſsti, quâ in
terris fungebatur, motu proprio, & ex
certa
ſscientia, ac de Apo
ſstolicæ pote
ſstatis plenitudine, in perpetuum pleno iure donavit, conce
ſssit, & a
ſssignavit. Ita tamen, ut linea
quędamquædam à Polo Arctico ad Antarcticum duceretur,
quæ centum leucis ver
ſsus Occidentem, & Meridiem à Gorgonum
ſsive
He
ſsperidum in
ſsulis, quæ vulgò vocantur:
De los Azores, & de Cabo Verde, di
ſstaret, & pars Orbis, quæ in Oceano
ad Occidentem Solem iacêret, ea Catholicis Regibus cederet, quæ verò ad
Orientem
ſspectaret, iuris Regum
LuſitanięLuſitaniæ cen
ſseretur, ne occa
ſsione huius
novæ gratiæ præiudicium aliquod fieret, alijs
ſsibi prius circa Indiæ
OriẽtalisOrientalis navigationẽnavigationem, & conqui
ſsitionem indultis, de quibus etiam
ſstatim agemus.
Sed præ
ſstat ip
ſsius Bullæ verba ad litteram recen
ſsere, utpotè in qua
unũunum ex
præcipuis no
ſstræ tractationis fundamentis con
ſsi
ſstit: Ea igitur
ſsic habent.
ALEXANDER † Epiſscopus ſservus ſservorum Dei, Chariſssimo in Chriſsto filio FerdinãdoFerdinando Regi, & Chariſssimæ in Chriſsto filiæ Iſsabellæ Reginæ Caſstellæ, Legionis, Aragonum, Siciliæ & Granatæ illuſstribus: ſsalutem, & Apoſstolicam benedictionem. Inter
cætera Divinæ Maieſstati beneplacita opera, & cordis noſstri deſsiderabilia; illud profectò potiſssimum exiſstit, ut Fides Catholica, & Chriſstiana Religio, noſstris præſsertim tẽporibustemporibus exaltetur, ac ubilibet amplietur, & dilatetur, animarumq́;animarumq́ue ſsalus procuretur, ac barbaricæ nationes deprimantur, & ad Fidem ipſsam reducantur. Vnde cùm
ad hanc ſsacram Petri Sedem, Divina favẽtefavente clementia (meritis licèt imparibus) evecti fuerimus, cognoſscentes vos tanquam veros Catholicos Reges, & Principes, quales ſsemper fuiſsſse novimus, & à vobis præclarè geſsta, toti penè iam Orbi notiſssima, demonſstrant, ne dum id exoptare, ſsed omni conatu, ſstudio, & diligentia, nullis laboribus,
nullis impenſsis, nulliſsq́ue parcendo periculis, etiam proprium ſsanguinem effundendo,
efficere, ac omnem animum veſstrum, omneſsq́ue conatus ad hoc iam dudum dedicaſsſse, quemadmodum recuperatio Regni Granatæ à tyrannide Saracenorum hodiernis
temporibus per vos, cum tanta Divini nominis gloria, facta teſstatur, dignè ducimus
non immeritò & debemus illa vobis etiam ſsponte, & favorabiliter concedere, per quæ huiuſsmodi ſsanctum, & laudabile ab immortali Deo cœptum propoſsitum indies ferventiori animo ad ipſsius Dei honorem, & Imperij Chriſstiani propagationem, proſsequi
valeatis.
Sanè accepimus, quòd vos, qui dudum
animo propoſsueratis aliquas inſsulas, & terras firmas, remotas, & incognitas, ac
per alios hactenus non repertas quærere, & invenire, ut illarum incolas & habitatores ad colendum Redemptorem noſstrum, & Fidem Catholicam profitendum reduceretis, hactenus in expugnatione, & recuperatione ipſsius Regni Granatæ plurimum occupati, huiuſsmodi ſsanctum, & laudabile propoſsitum veſstrum ad optatum finem perducere nequiviſstis; ſsed tandem ſsicut Domino placuit, Regno prædicto
recuperato, volentes deſsiderium adimplere veſstrum, dilectum filium Chriſstophorum Columbum, virum utique dignum, & plurimum commendandum, ac tanto negotio aptum, cum navigijs, & hominibus ad ſsimilia inſstructis, non ſsine maximis laboribus, & periculis, ac expenſsis deſstinaſstis, ut terras firmas, & inſsulas
remotas, & incognitas huiuſsmodi, per mare, ubi hactenus navigatum non fuerat,
diligenter inquireret; qui tandem (Divino auxilio, facta extrema diligentia, in
mare Oceano navigantes) certas inſsulas
remotiſssimas, & etiam terras firmas, quæ per alios hactenus repertæ non fuerant, invenerunt, in quibus quamplurimæ gentes
pacificè viventes, & ut aſsſseritur, nudi incedentes, nec carnibus veſscentes, inhabitant, & ut præfati Nuntij veſstri poſsſsunt opinari, gentes ipſsæ in inſsulis, & terris prædictis habitantes, credunt, unum Deum
Creatorem in cœlis eſsſse, ac ad Fidem Catholicam amplexandum, & bonis moribus
imbuendum, ſsatis apti videntur, ſspeſsq́ue
habetur, quòd ſsi erudirentur, nomen Salvatoris Domini noſstri Ieſsu Chriſsti in terris, & inſsulis prædictis faterentur; ac præfatus Chriſstophorus in una ex principalibus inſsulis prædictis, iam unam turrim ſsatis munitam, in qua certos Chriſstianos,
qui ſsecum iverant, in cuſstodiam, & ut alias inſsulas, ac terras firmas remotas, & incognitas inquirerent, poſsuit, conſstrui, & ædificari fecit: in quibus quidem inſsulis, & terris iam repertis, aurum, aromata, & aliæ quamplurimæ res pretioſsæ diverſsi generis, & diverſsæ qualitatis reperiuntur.
Vnde Omnibus diligenter, & præſsertim
Fidei Catholicæ exaltatione & dilatatione (prout decet Catholicos Reges, & Principes) conſsideratis, more progenitorum veſstrorum claræ memoriæ Regum, terras firmas, & inſsulas prædictas, illarumq́ue incolas, & habitatores vobis, Divina favente clementia, ſsubijcere, & ad Fidem Catholicam reducere propoſsuiſstis.
Nos igitur huiu
ſsmodi ve
ſstrum
ſsanctum, |
& laudabile propo
ſstium plurimum in Domino commendantes, ac cupientes, ut illud
ad debitum finem perducatur, & ip
ſsum
nomen Salvatoris no
ſstri in partibus illis
inducatur, hortamur vos quamplurimum
in Domino, & per
ſsacri lavacri
ſuſceptionẽſuſceptionem, qua mandatis Apo
ſstolicis obligati e
ſstis, & vi
ſscera mi
ſsericordiæ Domini no
ſstri Ie
ſsu Chri
ſsti attentè requirimus, ut cum expeditionibus huiu
ſsmodi omnino pro
ſsequi, & ab
ſsumere proba mente orthodoxæ Fidei Zelo intendatis, populos in huiu
ſsmodi
in
ſsulis, & terris degentes, ad Chri
ſstianam
Religionem
ſsu
ſscipiendum inducere velitis, & debeatis, nec pericula, nec labores ullo
unquam tempore vos deterreant, firma
ſspe,
fiduciaq́ue conceptis, quòd Deus omnipotens conatus ver
ſstros fœliciter pro
ſsequetur.
Et ut tanti negotij provinciam Apoſstolicæ gratiæ largitate donati, liberius, & audacius aſsſsumatis, motu proprio, non ad
veſstram, vel alterius pro vobis ſsuper hoc
Nobis oblatæ petitionis inſstantiam, ſsed de
noſstra mera liberalitate, & ex certa ſscientia, ac de Apoſstolicæ poteſstatis plentitudine,
omnes inſsulas, & terras firmas inventas, & inveniendas, detectas, & detegẽdasdetegendas verſsus OccidentẽOccidentem, & MeridiẽMeridiem fabricando, & conſstruendo unam lineam à Polo Arctico, ſscilicet Septentrione, ad Polum Antarcticum, ſscilicet Meridiem, ſsive terræ firmæ, & inſsulæ inventæ & inveniendæ ſsint verſsus Indiam, aut verſsus aliam quamcunque partem; quæ linea diſstet à qualibet inſsularum, quæ vulgariter nuncupatur de
los Azores, i Cabo-verde, centum leucis
verſsus Occidentem, & Meridiem: ita quòd
omnes inſsulæ, & terræ firmæ repertæ, & reperiendæ, detectæ, & detegendæ, à præfata linea verſsus Occidentem, & Meridiem per alium Regem, aut Principem
Chriſstianum non fuerint actualiter poſsſseſsſsæ uſsque ad diem Nativitatis Domini
noſstri Ieſsu Chriſsti proximè præteritum, à quo incipit annus præſsens milleſsimus quadringenteſsimus nonageſsimus tertius, quando fuerunt per nuntios, & capitaneos veſstros inventæ aliquæ prædictarum inſsularum, auctoritate omni potentis Dei nobis in Beato Petro conceſsſsa, ac Vicariatus
Ieſsu Chriſsti, qua fungimur in terris, cùm
omnibus illarum dominijs, civitatibus, caſstris, locis, & villis, iuribuſsq́ue, & iuriſsdictionibus, ac pertinẽtijspertinentijs univerſsis, vobis,
hæredibuſsq́ue, & ſsucceſsſsoribus veſstris (Caſstellæ, & Legionis Regibus) in perpetuum
tenore præſsentium donamus, concedimus, & aſsſsignamus, voſsq́ue, & hæredes, ac ſsucceſsſsores præſsatos illarum dominos cum plena, libera, & omnimoda poteſstate, auctoritate, & iuriſsdictione, facimus, conſstituimus, & deputamus. Decernentes nihilominus per huiuſsmodi donationem, conceſssionem, & aſsſsignationem noſstram nulli Chriſstiano Principi, qui actualiter præfatas
inſsulas, & terras firmas poſsſsiderit uſsque
ad dictum diem Nativitatis Domini noſstri Ieſsu Chriſsti, ius quæſsitum ſsublatum
intelligi poſsſse, aut auferri debere.
Et in
ſsuper mandamus vobis in virtute
ſsanctæ obedientiæ (ut
ſsicut pollicemini, & non dubitamus pro ve
ſstra maxima devotione, & Regia magnanimitate vos e
ſsſse facturos) ad terras firmas, & in
ſsulas
prædictas viros probos, & Deum timentes, doctos, peritos, & expertos ad in
ſstruendum incolas & habitatores præfatos in Fide Catholica, & bonis moribus
imbuendum, de
ſstinare debeatis, omnem debitam diligentiam in præmi
ſsſsis adhibentes, ac quibu
ſscunque per
ſsonis cuiu
ſscunque
dignitatis, etiam Imperialis, & Regalis
ſstatus, gradus, ordinis, vel conditionis
ſsub excommunicationis latæ
ſsententiæ pœna, quam eo ip
ſso,
ſsi contrà fecerint,
incurrant, di
ſstrictius inhibemus, ne ad in
ſsulas, & terras firmas inventas, & inveniendas, detectas, & detegendas ver
ſsus
Occidentem, & Meridiem, fabricando, & con
ſstruendo lineam à Polo Arctico ad
Polum Antarctium,
ſsive terræ firmæ, & in
ſsulæ Indiam, aut ver
ſsus aliam quamcunque partem, quæ linea di
ſstet à qualibet
in
ſsularum, quæ vulgariter nuncupantur
de los Azores i Cabo-verde, Centum leucis ver
ſsus Occidentem, & Meridiem, ut
præfertur, pro mercibus habendis, vel
|
quavis alia de cau
ſsa accedere præ
ſsumant
ab
ſsque ve
ſstra, ac hæredum, &
ſsucce
ſsſsorum
ve
ſstrorum prædictorum licentia
ſspeciali: non ob
ſstantibus con
ſstitutionibus, & ordinationibus Apo
ſstolicis, cæteri
ſsq́ue contrarijs quibu
ſscunque. In illo, à quo imperia, & dominationes, ac bona cuncta procedunt, confidentes, quòd dirigente Domino actus ve
ſstros,
ſsi huiu
ſsmodi
ſsanctum & laudabile propo
ſsitum pro
ſsequamini, brevi
tempore cum fœlicitate, & gloria totius
populi Chri
ſstiani ve
ſstri labores & conatus exitum fœlici
ſsſsimum
conſequẽturconſequentur. Dat.
Romæ apud
ſsanctum Petrum anno Incarnationis Dominicæ mille
ſsimo quadringente
ſsimo nonage
ſsimo tertio, quarto Nonas
Maij, Pontificatus no
ſstri anno primo.
Hactenus Alexander VI. cuius Bulla oringinalis in Regijs Archivis
ſservatur, &
† eam refert, quibu
ſsdam notis
adiectis, Summarium
ConſtitutionũConſtitutionum Pontificum Petri
MatthęiMatthæi pag. 150.
Idem Pet. Matthæus in
ſseptimo volumine Decretalium lib. 1. tit. 9. de in
ſsulis Novis Orbis, & Laërtius Cherubinus in 1. tom. Bullarij, pag. 392. Et de
eâdem, tanquam de re admodum notabili, &
† de nova controver
ſsia, quæ rur
ſsus cum Lu
ſsitaniæ Regibus interce
ſssit, & ab eodem Alexandro compo
ſsita fuit, prædictis centum à linea
leucis, ad trecente
ſsimam ferè, & quadrage
ſsimam leucam exten
ſsis, ducto à Septentrionibus ad Au
ſstralem Polum circulo, atque ita toto terrarum
Orbe ex æaquo bifariam divi
ſso, latè etiam meminerunt Auctores, quos plenè conge
ſssimus
ſsuprà lib. 1. cap. 6. numer. 73. & in cap. præcedent. ex num.
63. & 137. & Alphon
ſsus Alvarez in
Specul. Roman. Ponti
ſs. cap. 31. Ioan.
Laurentius Annania in fabrica mundi, tract. 4. Lucius Marinæus Siculus
in hi
ſstor. Hi
ſspan. lib. 19. cap. 16. Franci
ſsc. Lopez Gomara in hi
ſstor. Ind.
Occident. 1. par. in princip. Ioan. de
Barros in
ſsuis commentar. lib. 1. Petrus de Cieza in hi
ſstor. Regni Perù,
1. part. in princ. Alan. Cop. dialogo 6. cap. 9. Ioan. Bodin. lib. 1. de Repub.
cap. 9. Ioan. Nicolaus Dolionus in
compend. hi
ſstor. lib. 4.
GaudẽtiusGaudentius Merula in
ſsylva variæ lect. lib. 5. per
totũtotum,
Petr. Me
ſssia in
ſsua
ſsylva, par. 4. cap. 1.
Peter. Martyr in
ſsuis decadibus Novi
Orbis, decad. 1. eleganti
ſssimus Petr.
Ioan. Maffeius hi
ſstor. Ind. lib. 1. pag.
18. & novi
ſssimus Pat. Ferdinandus
Rebellus de oblig. iu
ſstitiæ, 2. part. lib.
18.
quęſtquæſt. 23.
ſsect. 2. num. 7. & novi
ſssimè po
ſst hæc
ſscripta alios referens Augu
ſst. Barbo
ſsa in Pa
ſstorali, 1 par. tit. 3.
cap. 2. num. 41. &
ſseqq. & Seraphin.
Freitas de Imp. A
ſsiat. cap. 7. ex num. 1.
Ex cuius Bullæ tenore,
† & ex his,
quæ circa
eãeam prædicti Scriptores ob
ſservant, & Nos in cap. Prædicti retulimus, num. 63. &
ſsequentib. & lib. 3.
cap. 1. ex num. 13. referemus,
ſsatis quidem colligitur, Romanum Pontificem plenum, & integrum dominium, & iuri
ſsdictionem harum Novi Orbis
regionum, & infidelium in illis habitantium Catholicis Regibus concedere volui
ſsſse,
ſsub eo onere, & conditione, ut de Fide, ac Religione Chri
ſstiana inter eo
ſsdem prædicanda, propaganda, & con
ſservanda,
ſsedulam operam exhiberent.
Quod
† idem di
ſsſsertè etiam tradit
Germonius d. cap. 13. num. 30. Rutil.
Benzon. lib. 1. de. anno Iubilæi cap. 10.
pag. 53. ubi ait, Alexan. VI. ut agnovit
Novi Orbis notitiam, indies excre
ſscere, &
HiſpaniarũHiſpaniarum Reges eo animo e
ſsſse,
ut non minus temporale
ipſorũipſorum Regnum, quàm, imò præcipuè, Regnum
Dei amplificarent, hoc illis
demãdaſſedemandaſſe,
eo
ſsq́ue ad
ſstrinxi
ſsſse, ut maximâ, quâ po
ſsſsent diligentiâ, in illorum populorum conver
ſsionem
incumberẽtincumberent, quod
ut fortius
exequerẽturexequerentur, ip
ſsis quidquid
acquirerent, omni meliori modo conce
ſssit.
Et Ioan, Metellus apud Theat.
vitęvitæ humanæ vol. 28. lib. 2. pag. 4236. ubi
pr
ææfatam Bullam in compendium deducens, ita
ſscribit: Alexander VI. PP. |
Ferdinando Regi, & eius po
ſsteris Ca
ſstellæ,
Legioni
ſsq́ue Regibus, Cardinalibus adprobantibus, in perpetuum
plenèq́;plenèq́ue conce
ſsſsit,
donavit, & attribuit omnes in
ſsulas, continenti
ſsq́ue provincias, repertas, & quæ in
poſterũpoſterum à
ſsuis reperirentur, Occidentem & Meridiem ver
ſsus: ducta ab Arctico, Borealive Polo ad Antarcticum, hoc e
ſst, Au
ſstralem Polum linea; quæ centum milliaribus (lege leucis) di
ſstaret,
OccidentẽOccidentem Meridiemq́ue ver
ſsus, ab ea in
ſsula, quæ vulgò Hi
ſspanis Azores à falconibus dicitur: & ab altera, quam nunc illi Viridi caput, antiqui
autem He
ſsperides appellabant.
QuarũQuarum omnium
inſularũinſularum, &
continẽtiscontinentis provinciarũprovinciarum quæſitarũquæſitarum, &
quærendarũquærendarum, idem Pontifex
eundem Regem, & eius
ſsucce
ſsſsores dominos
cum libera omnimodaq́ue in ij
ſsdem pote
ſstate con
ſstituit.
Relatu etiam digna videntur verba
Iacobi Mainoldi in tractat. de titulis
Regis Catholici, fol. 3. qui poſstquàm
latiſssimas & ditiſssimas Novi Orbis
provincias connumeravit, & earũearum cõquiſitionẽconquiſitionem, ſsic concludit: Ex quibus omnibus ſsatis quiſsque intelligere poteſst, Philippe Rex, MaieſtatẽMaieſtatem veſstram nõnon immeritò huius Novi Orbis dominatur tenere,
cum auſspicijs, atque armis Hiſspaniæ RegũRegum fuerit in ChriſtianorũChriſtianorum poteſtatẽpoteſtatem adductus.
Nam & ſsub Ferdinando Catholico, & Carolo V. Imperatore patre veſstro Hiſspaniæ Regibus hæ omnes Novæ Regiones fuerũtfuerunt
additæ, atque armis ſsubactæ. Cùm autem
multa, maximaq́ue Regna contineant Maieſstas veſstra tribus dumtaxat RegnorũRegnorum titulis omnia complectitur; quando nimis eſsſset laboris, illa omnia Regna numerando
percenſsere. Quæ quidẽquidem Hiſspanis Regibus
ingẽtemingentem gratiam habere debent, quòd poſst
multa tandem ſsæcula, abrogatis idolorum ſsuperſstitionibus, veram Chriſsti religionẽreligionem nunc ſsuſsceperint, & perpetua civili pace
fruãturfruantur. Cum invictæ gentis præſsidio terra, mariq́ue munitiſsſsima, nihil amplius à quoquam finitimo hoſste vim & arma extimeſscant.
A quibus
† non ab
ſsunt plures docti
ſssimi Theologi, quos refert P. Ioan. de Salas in tract. de legib. q. 95. di
ſsp. 7.
ſsect. 4. n. 31. ver
ſs.
Ad illud, pag 123. qui
quamvis
ſsentiant,
PontificẽPontificem non po
ſsſse
provincias
infideliũinfidelium plenè, & ab
ſsolutè concedere; in
ſspectis tamen, & con
ſsideratis
prędictæprædictæ BullęBullæ verbis, fatentur, Pontificem ibi plenam
atq;atque omnimodãomnimodam donationem feci
ſsſse, &
abſq;abſque dubio eorum
opinionẽopinionem ſsequutum fui
ſsſse,
qui Romanæ
ſsedi hanc pote
ſstatem, & auctoritatem concedunt.
In qua etiam
ſsententia
† tandem
re
ſsidere videtur Illu
ſstr. Card. Bellarm.
Nam licèt d. lib. 5. de Roman. Pontif.
cap. 2. §. ult. affirma
ſsſset, Alexand. VI.
ſsolùm
cõcedereconcedere volui
ſsſse Regibus
HiſpanięHiſpaniæ ius mittendi Prædicatores ad
has provincias noviter repertas, & eos, & infideles, qui converterentur,
tuẽdituendi, ut latiùs diximus
ſsup. cap. prox.
n. 5. Po
ſsteà
tamẽtamen in recognitionibus,
ſsive retractationibus ad
eundẽeundem librũlibrum, & caput, pag. 508. ita
ſcriptũſcriptum reliquit:
Quod attinet ad Bullã Alexandri VI. de
diviſsione Orbis nuper inventi, & debellatione Indorum OccidentaliũOccidentalium, cùm ea ſscriberem, Bullam non videram, & ideò ſsequutus ſsum doctrinãdoctrinam Cardinalis Caiet. in 2. 2.
q. 66. art. 8. Fran. Victor. in 2. relect. de
iure belli, & Dom. à Soto in 4. ſentẽtſentent. diſst.
5. q. unica, art. 10. ad 5. arg. tũtum propter eorum rationes, tum quia Caiet. vixit tẽpoporetempore Alex. VI. & ſsupervixit, proinde facilè ſscire potuit, quid ſsibi voluerit AlexãderAlexander Pontif. cùm OrbẽOrbem recèns inventũinventum diviſsit. Quibus verbis
ſsatis o
ſstendit Bellarminus, quòd po
ſstquàm vidit Bullam,
cognovit
ſsuam, &
prędictorumprædictorum patrũpatrum expo
ſsitionem illius menti, & verbis
non convenire.
Quod etiam
† plenius, ac planius
ſsupponit Tho. Boz. lib. 10. de
ſsign. Eccle
ſs. Dei cap. 13. & lib. 17. cap. 4. & de
ItalięItaliæ ſstat. lib. 3. cap. 5. pag. 342. & 343. & lib. 4. cap. ult. pag. 445. & alibi pa
ſsſsim in omnibus
ſsuis operibus, ubi huius Orbi Novi
detectionẽdetectionem, &
AlexãdriAlexandri
VI.
donationẽdonationem extollit, & qualiter per
illãillam Hi
ſspanorum
ImperiũImperium provectũprovectum, & |
amplificatum fuerit, quia
tanquãtanquam Vicarius
Christi, cui data e
ſst omnis
pote
ſstas in cœlo, & in terra, partitus
e
ſst inter Ca
ſstellanos, & Lu
ſsitanos
quęcunquequæcunque illi ignota loca inveni
ſsſsent in Occidente, & Oriente, neque
ullus po
ſsſset interturbare acquirendas
ab ip
ſsis terras,
ſibiq́;ſibiq́ue ullo modo parare.
Et iterum lib. 7. de
ſsign. Eccle
ſs. cap.
6. ad finem, Lutheri, Calvini, &
aliorũaliorum hæreticorum calumnijs
ſsatisfaciens,
qui Eccle
ſsiam Dei aliquâ notâ inurere
volunt, quod
† hunc Alexandrum VI.
Pontificem habuerit, quem pluribus
vitijs deditum fui
ſsſse contendunt (in
quibus etiam enarrandis nimis excedit Franc. Guicciardinus in
ſsua hi
ſstoria Italiæ lib. 1. pag. 3. ) re
ſspondet, hæc
vitia,
quęquæ illi opponuntur, multis alijs
virtutibus, quibus enituit, & rebus,
quęquæ pręclarèpræclarè ge
ſssit, longo intervallo
ſsupera
ſsſse; & vel hanc conce
ſssionem Novi
Orbis, quam Regibus Catholicis fecit, & curam, quam adhibuit, ut Occidentales Indi ad humanitatem, &
Christi cultum adducerentur, tantum boni peperi
ſsſse, quantum neque omnium
hæreticorũhæreticorum auctoritate ab Orbis con
ſstitutione unquam profici
ſsci potuerit.
Sed verò pręteriripræteriri iuſstè non poſsũtpoſsunt
aliæ duæ eiuſdẽeiuſdem Alexand. VI. conſstitutiones, quæ licèt omnes præfatos Auctores latuerint, ad rẽrem tamẽtamen de qua agimus valdè pertinere vidẽturvidentur, & Rom.
Pontificis voluntatem & poteſtatẽpoteſtatem in
conceſssione harum ProvinciarũProvinciarum enixius, & geminatius oſstendunt. Prior,
eodẽeodem ipſso die edita, quâ ſsuperior, Catholicis Regibus, ea omnia privilegia
concedit, quæ Luſsitanis in Guineæ & Indiæ Orientalis conquiſsitione conceſsſsa fuerant, & ita ſse habet.
ALEXANDER Epiſscopus ſservus ſservorum Dei, Chariſsimo in Chriſsto filio
FerdinãdoFerdinando Regi, & Chariſsſsimæ in Chriſsto
filiæ Eliſsabeth Reginæ Caſstellæ, Legionis,
Aragonum, & Granatæ, illuſstribus, ſsalutem & Apoſstolicam benedictionẽbenedictionem. Eximiæ devotionis ſsinceritas, & integra Fides, quibus Nos, & Romanam reveremini
Eccleſsiam, non indignè merentur, ut illa
vobis favorabiliter concedamus, per quæ Sanctum, & laudabile propoſsitum veſtrũveſtrum, & opus inceptum in quærendis terris, & inſsulis remotis, ac incognitis indies melius & facilius ad honorem Omnipotentis
Dei, & Imperij Chriſstiani propagationem,
ac Fidei Catholicæ exaltationem proſsequi valeatis. Hodie ſsiquidem omnes, & ſsingulas terras firmas, & inſsulas remotas & incognitas, verſsus partes Occidentales, & mare Oceanum conſsiſstentes, per vos, ſseu nuntios veſstros, ad id proptereà non ſsine magnis laboribus, periculis, & impenſsis deſstinatos, repertas, & reperiendas in poſsterum, quæ ſsub actuali dominio
temporali aliquorum dominorum Chriſstianorum conſstitutæ non eſsſsent, cum omnibus illarum dominijs, civitatibus, caſstris,
locis, villis, iuriſsdictionibus univerſsis, vobis, hæredibuſsq́ue, & ſsucceſsſsoribus veſstris
Caſstellæ, & Legionis Regibus in perpetuum, motu proprio, & ex certa ſscientia, ac
de Apoſstolicæ poteſstatis plenitudine donavimus, conceſsimus, & aſsſsignavimus, prout
in noſstris inde confectis litteris pleniùs
cõtinẽturcontinentur. Cùm autẽautem aliàs nonnullis Portugalliæ Regibus, qui in partibus Africæ,
Guineæ, & Mineræ auri, ac alias inſsulas
etiam ex ſsimilibus conceſsſsione, & donatione Apoſstolica eis facta repererunt, & acquiſsiverunt, per ſsedem Apoſstolicam diverſsa privilegia, gratiæ, libertates, immunitates, exẽptionesexemptiones, facultates, litteræ & indulta conceſsſsa fuerint. Nos valentes
etiam (prout dignum & conveniens exiſstit) vos, hæredeſsq́ue & ſsucceſsſsores veſstros prædictos, non minoribus gratij,
prærogativis, & favoribus proſsequi. Motu ſsimili, non ad veſstram, vel alterius
pro vobis ſsuper hoc oblatæ petitionis inſstantiam, ſsed de noſstra mera liberalitate,
ac eiſsdem ſscientia, & Apoſstolicæ poteſstatis plenitudine, vobis, & hæredibus & ſsucceſsſsoribus veſstris prædictis, ut in inſsulis, & terris per vos, ſseu nomine veſstro
hactenus repertis huiuſsmodi, & reperiendis in poſsterum, omnibus, & ſsingulis |
gratijs, & privilegijs, exemptionibus, libertatibus, facultatibus, immunitatibus,
litteris, & indultis Regibus Portugalliæ conceſsſsis huiuſsmodi, quarum omnium tenores ac ſsi de verbo ad verbum præſsentibus
inſsererentur, haberi volumus pro ſsufficienter expreſsſsis, & inſsertis, uti, potiri, & gaudere liberè, & licitè poſsſsitis, & debeatis in omnibus & per omnia, perinde ac ſsi
illa omnia vobis ac hæredibus & ſsucceſsſsoribus veſstris præfatis, ſspecialiter conceſsſsa, auctoritate Apoſstolica tenore præſsentium de ſspecialis dono gratiæ indulgemus,
illaq́ue in omnibus & per omnia ad vos,
hæredeſsq́ue, ac ſsucceſsſsores veſstros prædictos extendimus pariter, & ampliamus,
ac eiſsdem modo & forma perpetuò concedimus. Non obſstantibus conſstitutionibus, & ordinationibus Apoſstolicis: necnon omnibus illis, quæ in litteris Portugalliæ Regibus conceſsſsis huiuſsmodi, conceſsſsa ſsunt non
obſstare, cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Verùm quia difficile foret, præſsentes litteras ad ſsingula quæque loca, in quibus expediens foret, deferri, volumus, ac
motu & ſscientia ſsimilibus decernimus,
quòd illarum tranſsumptis manu publici
Notarij inde rogati ſsubſscriptis, & ſsigillo
alicuius perſsonæ in Ecleſsiaſstica dignitate conſstitutæ, ſseu Curiæ Eccleſsiaſsticæ munitis, ea prorſsus Fides in dubia, in iudicio, & extra, ac aliàs ubilibet adhibeatur, quæ præſsentibus adhiberetur, ſsi eſsſsent
exhibitæ, vol oſstenſsæ. Nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam noſstrorum indulti, extenſsionis, ampliationis,
conceſsſsionis, volũtatisvoluntatis, & decreti infringere, vel ei auſsu temerario contraire. Si quis
autem hoc attentare præſsumpſserit, indignationem omnipotentis Dei, ac Beatorum
Petri, & Pauli Apoſstolorum eius, ſse noverit incurſsurum. Dat. Romæ apud ſsanctum Petrum, anno Incarnationis Dominicæ milleſsimo quadringenteſsimo nonageſsimo
tertio, quarto Nonas Maij, Pontificatus
noſstri anno primo.
Poſsterior autem Bulla, ſsive conſstitutio eiuſsdem Alexand. VI. eodem
anno, vj. Kalend. Octobris expedita, eiſsdem Regibus alias etiam terras cõceditconcedit, quęquæ fortè verſsus Orientem navigando à ſsuis nuntijs, & vaſsſsallis detegerentur, dummodo prius ab alijs
Principibus Chriſstianis occupatæ nõnon fuiſsſsent: cuius verba ſsic habent.
ALEXANDER Epiſscopus ſservus ſservorum Dei. Chariſsſsimo in Chriſsto filio Ferdinando Regi, & Chariſsſsimæ in
Chriſsto filiæ Eliſsabeth Reginæ Caſstellæ,
Legionis, Aragonum, & Granatæ, illuſstribus, ſsalutem & Apoſstolicam benedictionem. Dudum ſsiquidem omnes, & ſsingulas inſsulas, & terras firmas inventas & inveniendas verſsus OccidentẽOccidentem & Meridiem, quæ ſsub actuali dominio temporali aliquorum dominorum Chriſstianorum
conſstitutæ non eſsſsent vobis, hæredibuſsq́ue, & ſsucceſsſsoribus veſstris Caſstellæ & Legionis Regibus in perpetuum motu proprio, & de certa ſscientia, ac de Apoſstolicæ poteſstatis plenitudine donavimus, conceſssimus, & aſssignavimus: voſsq́ue ac hæredes, & ſsucceſsſsores præfatos de illis inveſstivimus: illarumq́ue dominos cum plena, libera, & omnimoda poteſstate, auctoritate, & iuriſsdictione conſstituimus, & deputavimus, prout in noſstris inde confectis litteris, quarum tenorem, ac ſsi de verbo ad
verbum præſsentibus inſsererentur, haberi
volumus pro ſsufficienter expreſssis, plenius continetur. Cùm autem contingere
poſsſset, quòd Nuntij, & Capitanei, aut
vaſsſsalli veſstri verſsus Occidentem, & Meridiem navigantes, ad partes Orientales applicarent, ac inſsulas, & terras firmas, quæ inde fuiſsſsent, vel eſsſsent, reperirent, Nos volentes etiam vos favoribus
proſsequi gratioſsis, motu, & ſscientia, ac
poteſstatis Apoſstolicæ plenitudine ſsimilibus, donationem, conceſssionem, aſssignationem, & litteras prædictas, cum omnibus & ſsingulis in eiſsdem litteris contentis clauſsulis ad omnes, & ſsingulas inſsulas, & terras firmas inventas, & inveniendas, ac detectas, & detegendas, quæ navigando, aut itinerando verſsus Occidentem, aut Meridiem huiuſsmodi, ſsint,
vel fuerint, aut apparuerint, ſsive in par|
tibus Occidentalibus, vel meridionalibus, & Orientalibus, & Indiæ exiſstant,
auctoriate Apoſstolica tenore præſsentium
in omnibus, & per omnia, perinde ac ſsi
in litteris prædictis de eis plena & expreſsſsa mentio facto fuiſsſset, extendimus, pariter & ampliamus. Vobis ac hæredibus & ſsucceſsſsoribus verſstris prædictis per vos,
vel alium ſseu alios corporalem inſsularum,
ac terrarum prædictarum poſsſseſsſsionem propria auctoritate liberè apprehendendi, ac
perpetuò retinendi, illaſsq́ue adverſsus quoſscunque impedientes, etiam defendendi,
plenam & liberam facultatem concedentes, ac quibuſscunque perſsonis etiam cuiuſscunque dignitatis, ſstatus, gradus, ordinis, vel conditionis ſsub excommunicationis latæ ſsententiæ pœna, quam contra
facientes eo ipſso incurrant, diſstrictius inhibentes, ne ad partes prædictas ad navigandum, piſscandum, vel inquirendum inſsulas, vel terras firmas, aut quovis alio reſspectu, ſseu colore, ire, vel mittere quoquomdo præſsumant, abſsque expreſsſsa vel ſspeciali veſstra, ac hæredum & ſsucceſsſsorum prædictorum licentia. Non obſstantibus conſstitutionibus, & ordinationibus
Apoſstolicis, ac quibuſsvis donationibus,
conceſsſsionibus, facultatibus, & aſsſsignationibus per Nos, vel prædeceſsſsores noſstros
quibuſscunque Regibus, vel Principibus,
Infantibus, aut quibuſsvis alijs perſsonis,
aut Ordinibus, & Militijs de prædictis
partibus, maribus, inſsulis, atque terris,
vel aliqua eorum parte, ex quibuſsvis cauſsis, etiam pietatis, vel Fidei, aut redemptionis captivorum, & alijs quantumcunque urgentiſsſsimis, & cum quibuſsvis clauſsulis etiam derogatoriarum derogatorijs,
fortioribus, efficacioribus, & inſsolitis,
etiãetiam quaſcunq;quaſcunque ſsententias, cenſsuras, & pœnas in ſse continentibus, quæ ſuũſuum per actualẽactualem & realem poſsſseſsſsionem non eſsſsent ſsortitæ eſsſsectum, licèt forſsan aliquando illi quibus donationes & conceſssiones huiuſsmodi
factæ fuiſsſsent, aut eorum Nuntij ibidem
navigaſsſsent. Quas tenores illarum etiam
præſsentibus pro ſsufficienter expreſssis & inſsertis habentes, motu, ſscientia, & poteſstatis plenitudine ſsimilibus omnino revocamus, ac quoad terras, & inſsulas per
eos actualiter nõnon poſsſseſsſsas pro infectis haberi volumus, necnon omnibus illis, quæ in
litteris prædictis voluimas non obſstare,
cæteriſsq́ue contrarijs quibuſscunque. Dat
Romæ apud ſsanctum Petrum anno Incarnationis Dominicæ, milleſsimo quadringenteſsimo nonageſsimo tertio, ſsexto Kalend. Octobris, Pontificatus noſstri anno ſsecundo.
Neqve exi
ſstimet qui
ſspiam
ſsolùm
Alexandrum VI. hac dumtaxat occa
ſsione
prędictâprædictâ pote
ſstate u
ſsum
ſsui
ſsſse: cùm
† ſępèſæpiusſæpèſæpius alij plures Romani Pontifices varijs temporibus, & occa
ſsionibus idem feci
ſsſse reperiantur, quoties
ſsanctæ Romanæ Eccle
ſsiæ, ac Chri
ſstianæ Religioni expedire cen
ſsuerunt, ut
pręterpræter alios ex
ſsuprà relatis, novi
ſssimè o
ſstendit Marta dicto tractatu de iuri
ſsdict. 1. part.
cap. 24. num. 32. & ultra ea,
quęquæ ip
ſse
tradit,
† melius con
ſstare poterit ex
exemplo Regni Hiberniæ, quod eâdem fermè ratione ac i
ſstud Indiarum
Occidentalium Adrianus Papa IV.
Henrico II. Anglorum Regi, &
ſsucce
ſsſsoribus eius conce
ſssit, & alij
ſsub
ſsequentes Pontifices confirmarunt,
certo tributi genere adiecto., quod
RomanęRomanæ Eccle
ſsiæ, veluti in feudi recognitionem penderetur, ut con
ſstat
ex his,
quęquæ refert Illu
ſstri
ſssimus Cardin. Baronius in Annal. Eccle
ſs. tom.
12. anno
Christi 1159. num. 21. & 22. & ann. 1171. num. 12. & 1186. numer. 16. Matth. Pari
ſsien
ſs. in hi
ſst Angl.
ſsub Herico II. ann. 1155. Polidor.
Virgil. Neubrigen
ſs. Genebrard.
OrlãdusOrlandus Rogerius, & Ribadeneira in eâd.
hi
ſst.
AnglięAngliæ ann. 1171. Cardin. Bellarmin. in Apologia contra Iacob. Reg.
Angliæ c. 3. & in Chronic. ann. 1154.
Pat. Iacob. Gret
ſserus in alia Apologia
contra eundem Regem capit. 5. & 7.
Sanderus de Schi
ſsm. Angl. lib. 1. ann.
1542. & Marta d. 1. par. cap. 26. num.
39. &
ſsequentibus.
Ad quod
† Adrianus Pontifex diploma quoddam expediri mandavit,
quod ex Vaticano Codice de
ſscrip
ſsit
Baronius dicto anno 1159. num. 21.
& quoniam eleganti
ſssimum e
ſst, & huic
Alexandr. VI. de quo agimus, valdè con
ſsentaneum, hîc illud in
ſserere opportunum exi
ſstimamus. Illud igitur
ſsic
ſse habet:
ADRIANVS Epiſscopus ſservus ſservorum Dei, Chariſsſsimo in Chriſsto filio
illuſstri Anglorum Regi, ſsalutem, & Apoſstolicam benedictionem.
Laudabiliter, & fructuosè de glorioſso
nomine propagando in terris, & æternæ fœlicitatis præmio cumulando in cœlis, tua magnificentia rogitat, dum ad dilatandos Eccleſsiæ terminos, ac declarandam indoctis, & rudibus populis Chriſstianæ Fidei veritatem, & vitiorum plantaria de agro Dominico extirpanda, ſsicut
Catholicus Princeps, intendis, & ad id
convenientius exequendum, conſsilium Apoſstolicæ ſsedis exigis, & favorem. In
quo facto, quanto altiori conſsilio, & maiori diſscretione procedis, tanto in eo fœliciorem progreſsſsum te, præſstante Domino,
confidimus habiturum, eò quòd ad bonum
exitum ſsemper, & finem ſsoleant attingere, quæ de ardore Fidei, & de Religionis amore principium acceperunt. Sanè Hiberniam, & omnes inſsulas, quibus Sol
iuſstitiæ Chriſstus illuxit, & quæ documenta Fidei Chriſstianæ cœperunt, ad ius
Beati Petri, & ſsacroſsanctæ Romanæ Eccleſsiæ (quod tua & nobilitas recognoſscit) non eſst dubium pertinere. Vnde tanto in
eis libentius plantationem fidelem, & germen gratum Deo inſserimus, quanto id à nobis interno examine districtius proſspicimus exigendum. Significaſsti ſsiquidem nobis, fili in Chriſsto Chariſsſsime, te Hiberniæ inſsulam, ad ſsubdendum illum populum legibus, & vitiorum plantaria inde extirpanda, velle intrare, & de ſsingulis domibus annuam unius denarij Beato Petro velle ſsolvere penſsionem, & iura Eccleſsiarum illius terræ illibata, & integra
conſservare. Nos itaque pium, & laudabile deſsiderium tuum cum favore congruo proſsequentes, & petitioni tuæ benignum impendentes aſsſsenſsum, gratum, & acceptum
habemus, ut pro dilatandis Eccleſsiæ terminis, pro vitiorum reſstringendo decurſsu, pro
corrigendis moribus, & virtutibus inſserendis, pro Chriſstianæ religionis augmento, inſsulam illam ingrediaris, & quod ad
honorem Dei, & ſsalutem illius terræ ſspectaverit, exequaris: & illius terræ populus honorificè te recipiat, & ſsicut Dominum
veneretur: iure nimirum Eccleſsiaſstico illibato, & integro permanente, & ſsalvo Beato Petro, & ſsacroſsanctæ Romanæ Eccleſsiæ de ſsingulis domibus annua unius denarij
penſsione. Si ergo quod concepiſsti animo, effectu duxeris complendum, ſstude, gentem
illam bonis moribus informare, & agas
tam per te, quàm per illos, quos adhibes,
quos fide, verbo, & vita idoneos eſsſse perſspexeris, ut decoretur ibi Eccleſsia, plantetur, & creſscat Fidei Chriſstianæ Religio, & quæ ad honorem Dei, & ſsalutem pertinent animarum, per te taliter ordinentur,
ut à Deo ſsempiternæ mercedis cumulum
conſsequi merearis, & in terris glorioſsum
nomen valeas in ſsæculis obtinere. Hucuſsque in Codice Vaticano.
Po
ſsterioribus etiam
† temporibus,
ut tetigimus
ſsup. lib. 1. capite 3. numero 21. cùm Henricus
PortugallięPortugalliæ Infans, Alphon
ſsi Quinti Regis patruus,
fœlicibus au
ſsis, & au
ſspicijs, novas ac
periculo
ſsas per va
ſstum Oceani
ęquoræquor
navigationes in
ſstitui
ſsſset, illi
ſsq́ue mediantibus plures in
ſsulæ, nunquam antiquis cognitæ, inventæ e
ſsſsent, & Chri
ſstianæ Fidei ad He
ſsperios Æthiopas, alia
ſsq́ue inacce
ſsſsas anteà nationes aditus patefactus, ne
conquirẽdiconquirendi ardor in po
ſsteris refrige
ſsceret, anno
demum à partu
Virginis 1420. à Martino V.
PõtificePontifice Max. impetravit,
ut quidquid à Ganariæ promontorio,
vulgò dicto, ad ultimam u
ſsque Indiam
patefieret, id quàm optimo iure, &
cõditioneconditione LuſitanicęLuſitanicæ ditionis e
ſsſset. Quod
ip
ſsum ab alijs deinde Pontificibus,
nẽpènempè Nicolao V. & Calixto III. confir|
matum e
ſst, & ad plures alias Africæ, & A
ſsiæ oras, ac regiones exten
ſsum, quas
Sereni
ſssimi Lu
ſsicaniæ Reges virtute, & indu
ſstriâ bellicâ, & navali invenerunt, ac
ſubiugarũtſubiugarunt, & ditioni
ſsuæ adijciendas curarunt, ut latiùs
cõmemoratcommemorat Pet. Ioan. Maffæius hi
ſstor. Ind. lib.
1. pag. 5. Petrus Damariz in
varięvariæ hi
ſstoriæ dialogo 4. cap. 4. Fr. Anton. de
San. Roman in hi
ſstor. Ind. Orient. lib.
1. capite 3. pagina 10. & cap. 6. pagina
27. Rebellus de obligat. iu
ſst. dict. 2. p.
lib. 18. quæ
ſst. 23.
ſsect. 2. ubi prolixitatis vitandæ cau
ſsâ,
ſsolùm quædam capita, ex Bulla Calixti III. decerpta,
recen
ſsuit, in qua etiam in
ſserta e
ſst Bulla Nicolai Quinti, quæ, quoniam maximè ad no
ſstrum pertinent
inſtitutũinſtitutum,
Nos quoque hîc tran
ſscribere
nõnon gravabimur.
CALIXTVS † ſservus ſservorum Dei ad
perpetuam rei memoriam, &c. DudũDudum ſsiquidem fœlicis recordationis Nicolaus
Papa Quintus prædeceſsſsor noſster litteras
conceſsſsit tenoris ſsubſsequentis. Nicolaus
Epiſscopus ſservus ſservorum Dei, ad perpetuam rei memoriam, &c. Romanus Pontifex Regni cœleſstis claviger, omniumq́ue
nationum in illis degentium qualitates paterna conſsideratione diſscutiens, ac ſsalutem
quærens, & appetens, &c.
Ad noſstrum ſsiquidem nuper non ſsine
ingenti gaudio pervenit auditum, quòd
dilectus filius nobilis vir Henricus, Infans
Portugalliæ, Chariſssimi in Chriſsto filij
Alfonſsi Portugalliæ, & Algarbij RegnorũRegnorum Regis illuſstris patruus, &c. cùm olim ad
ipſsius Infantis perveniſsſset notitiam, quòd
nunquam, vel ſsaltem à memoria hominum
non conſsueviſsſset, per huiuſsmodi OceanũOceanum mare ad Meridionales, & Orientales plagas
navigari, illudq́ue nobis Occiduis foret incognitum, ut nullam de partium illarum
gentibus certam notitiam haberemus, credens, ſse maximum in hoc Deo præſstare
obſsequium, ſsi eius opera, & induſstria mare ipſsum uſsque ad Indos, qui Chriſsti nomen colere dicuntur, navigabile fieret, ſsiq́ue cum eis participare, & illos in Chriſstianorum auxilium adverſsus Saracenos, & alios eiuſsmodi Fidei hoſstes commovere poſsſset, ac nonnullos Gentiles, & Paganos nefandiſsſsimæ Mahometicæ ſsectæ nomine infectos populos, inibi in medio exiſstentes, continuò debellare, eiſsq́ue incognitum ſsacratiſsſsimi Chriſsti nomen prædicare,
ac facere prædicari, regia tamen ſsemper
auctoritate munitus, à viginti quinque annis citra, exercitum ex dictorum RegnorũRegnorum Gentibus, maximis cum laboribus, periculis, & expenſsis in velociſssimis navibus, ad
perquirendum mare, & provincias maritimas, verſsus Meridionales partes, & Polum Arcticum annis ſsingulis ferè mittere
non ceſsſsavit, &c.
Cùm autem ſsicut accepimus, licèt Rex, & Infans præfati, qui cum tot tantiſsq́ue
periculis, laboribus, & expenſsis, necnon
perditione tot naturalium Regnicolarum
huiuſsmodi, &c. Provincias illas luſstrare fecerunt, & portus, inſsulas, & maria
huiuſsmodi acquiſsiverunt, & poſsſsederunt,
ut præfertur, ut veri earum Domini, timẽtestimentes, ne aliqui cupiditate ducti ad partes illas navigarent, & operis eiuſsmodi perfectionem, fructum, & laudem ſsibi uſsurpare,
vel ſsaltem impedire cupientes, prætereà ſseu lucri commodo, aut malitia ferrum, arma, lignamina, aliaſsq́ue res, & bona ad
infideles deferri prohibita, portarent, vel
tranſsmitterent, aut ipſsos infideles navigãdinavigandi modum edocerent, propter quæ eis hoſstes
duriores ac fortiores fierent, & huiuſsmodi proſsecutio impediretur, vel forſsitan ceſsſsaret, non abſsque offenſsa Dei magna, & ingenti totius Chriſstianitatis opprobrio, ad
obviandum præmiſsſsis, ac pro ſuorũſuorum iuris, & poſsſseſsſsionis conſservatione, ſsub certis tunc
expreſsſsis graviſsſsimis pœnis prohibuerint, & generaliter ſstatuerint, quòd nullus niſsi
cum ſsuis nautis, & navibus, & certi tributi ſsolutione, obtentaq́ue prius deſsuper expreſsſsa ab eodem Rege, vel Infante licentia,
ad dictas provincias navigare, aut in earũearum partibus contractari, ſseu in mari piſscare
præſsumeret; tamẽtamen ſsucceſsſsu temporis evenire poſsſset, quòd aliorum Regnorum, ſseu nationum perſsonæ invidia, malitia, aut cupi|
ditate ducti, contra prohibitionem prædictam, abſsque licentia, & tributi ſsolutione
huiuſsmodi, ad dictas provincias accedere, & ſsic in acquiſsitis provincijs, portubus, inſsulis, ac mari navigare, contractare, & piſscari præſsumerent, & ex inde inter Alfonſsum Regem, ac Infantem, qui nullatenus ſse in his deludi paterentur, & præſumẽtespræſumentes,
quòd inter prædictos quàm plurima odia,
rancores, diſsſsenſsiones, guerræ, & ſscandala
in maximam Dei offenſsam, & animarum
periculum veriſsimiliter ſsubſsequi poſsſsent, & ſsubſsequerentur.
Nos præmiſsſsa, & ſsingula, debita meditatione penſsantes, quòd cùm olim præfato
Alfonſso Regi quoſcunq;quoſcunque Chriſsti inimicos,
ubicunq;ubicunque conſstitutos, ac Regna, Ducatus,
Principatus, dominia, poſsſseſsſsiones, & mobilia bona quæcunq;quæcunque per eos detenta, ac poſsſseſsſsa, invadendi, conquirendi, expugnãdiexpugnandi, debellandi, & ſsubiugandi, illorumq́;illorumq́ue perſsonas
in perpetuam ſervitutẽſervitutem redigendi, ac Regna, Ducatus, Comitatus, Principatus, dominia, poſsſseſsſsiones, & bona, ſsibi, & ſsucceſsſsoribus ſsuis applicandi, appropriãdiappropriandi, ac in ſsuos, ſuorumq́;ſuorumq́ue uſsus, & utilitatẽutilitatem convertẽdiconvertendi, alijs noſstris litteris plenãplenam, & liberãliberam inter cætera cõceſſerimusconceſſerimus facultatẽfacultatem. Dictæ facultatis obtentu idẽidem Alfonſsus Rex, ſseu eius
auctoritate prædictus Infans, iuſstè, & legitimè inſsulas, terras portus, & maria huiuſsmodi acquiſsivit, & poſsſsedit, ac poſssidet,
aliaſsq́ue res quæ ad eundem Alfonſsum Regem, & ipſsius ſsucceſsſsores de iure ſspectant, & pertinent nec quivis alius Chriſsti fidelis, abſsque ipſsorum Alfonſsi Regis, & ſsucceſsſsorum ſsuorum licentia ſspeciali, de illis ſse
hactenus intromittere potuit, neque poteſst
quoquomodo, ut ipſse Alfonſsus Rex, eiuſsq́ue ſsucceſsſsores, & Infans eò ferventius huic
tam pijſsſsimo operi, in quo cumillo animarum ſsalus, Fidei augmentum, & illius hoſstium depreſsſsio procurentur, &c.
De præmiſssis omnibus, & ſsingulis informati pleniſssimè, motu proprio, &c. auctoritate Apoſstolica, &c. & ex certa ſciẽtiaſcientia, de Apoſstolicæ poteſstatis plenitudine,
litteras facultatis præfatas, quarum tenores de verbo ad verbum præſsentibus litteris volumus pro inſsertis, &c. quæcunque
etiam alia ante data dictarum facultatum
acquiſsita, & ad ea, quæ in poſsterum nomine dictorum Alfonſsi Regis ſsuorumq́ue ſsucceſsſsorum, & Infantis in ipſsis, ac circumvicinis, & ulterioribus ac remottoribus partibus de Infidelium, ac Paganorum manibus acquiri poterunt, provinctas inſsulas portus, & maria quæcunque extendi,
& illa ſsub eiſsdem facultatis litteris comprehendi, ipſsarumq́ue facultatis, & præſsentium litterarum vigore iam acquiſsita, & quæ in futurum acquiri contigerit, poſstquàm acquiſsita fuerint, ad præfatos Regem, & ſsucceſsſsores ſsuos, ac Infantem, ipſsamque conqueſstam, quam à capitibus de
Boiador, & de Nom, uſsque per totãtotam Guineam; & ultra verſsus illam Meridionalem
plagam extendi, harum ſserie declaramus
etiam ad ipſsos Alfonſsum Regem, & ſsucceſsſsores ſsuos, ac Infantem, & non ad aliquos
alios ſspectaſsſse, & pertinuiſsſse, ac in perpetuum ſspectare, & pertinere de iure, &c. HęcHæc Caliſstus III.
Vltimò in eâdem Bulla rogat, & exortatur Summus Pontifex omnes
perſsonas cuiuſscunque qualitatis, etiãſietiamſi Imperatores ſsint, vel Reges, &c. & diſstrictè prohibet omnibus, ne ad pręfataspræfatas provincias, portus, & loca deferant, nec deferre faciant merces ullas
abſq;abſque ſspeciali licẽtialicentia præfati Regis, vel
Infantis, vel eorum ad quos ipſsa conquiſsitio pertineat, nec ullâ ratione ſse
intromittant in præfata maria; vel regiones; quòd ſsi contrà fecerint, ſsi fuerint perſsonæ particulares; ipſso iure ſsententiam excõmunicationisexcommunicationis incurrant: ſsi verò fuerit civitas, vel univerſsitas, ſsive communitas, ipſso iure ſsubiaceant interdicto Eccleſsiaſstico, à quibus cenſsuris nullâ Apoſstolicà auctoritate valeant abſsolvi ante ſsatisfactionem, vel compoſsitionem cum pręfatispræfatis
Rege, Infante, vel ſsucceſsſsoribus factãfactam.
Quæ omnia fideliter ex Bulla Caliſsti
Tertij decerpſsimus.
Et adeò
† ſsecurus hic conce
ſssionis Pontificiæ titulus eo tempore vi|
ſsus fuit, ut Catholici Reges
FerdinãdusFerdinandus & Eli
ſsabeth ex con
ſsilio docti
ſsſsimorum virorum, quos
ſsemper
ſsecum habebant, & præcipuè
† magni illius
ſsæculi Iuri
ſson
ſsulti Ioannis
Lupi de Palacios Rubios (
ſsi credimus Anton. de Herrera in hi
ſstoria
genereligenerali Indiarum, decada 1. libro 10.
capite 17. pagina 348.) generalem
quandam prote
ſstationem,
ſsive requi
ſsitionem ordinari mandaverint, quæ per eorum Duces Barbaris infidelibus, ubi primum ad eos appuli
ſsſsent,
intimaretur, in qua nihil magis enixè, & expre
ſssè continebatur. Cuius exemplar extat apud eundem Antonium de Herrera dicta decada 1.
libro 7. capite 14. pagina 249. &
ſsequenti, & iterum decada 2. lib. 1. capite 14. pagina 27. & decad. 4. libro 1.
capite 8. pagina 18. Et eadem formula data e
ſst ab Imperatore
Carolo
Qvinto, Franci
ſsco Pizarro anno
1533. ubi ad conqui
ſsitionem huius
Regni Peruani mi
ſsſsus fuit, & cæteris
ſsubinde Ducibus, qui ad eiu
ſsmodi expeditiones delegabantur, ut con
ſstat ex 4. tom.
ſschedul. impre
ſsſs. pagina
226. &
ſsequenti, cuius copiam his etiam no
ſstris
ſscriptis in
ſserere, ut nece
ſsſsarium, ita lectoribus valdè gratum futurum exi
ſstimamus.
Yo † N. criado de los mui altos, i
mui poderoſsos Reyes de Caſstilla, i de
Leon, Domadores de las gentes barbaras, ſsu menſsagero i Capitan, vos notifico i hago ſsaber, como mejor puedo, que
Dios nueſstro Señor, Vno i Eterno, criò el
cielo, i la tierra, i un hombre, i una muger, de quien voſsotros i noſsotros, i todos
los hombres del mundo fueron, i ſson decendientes procreados, i todos los que deſspues
de noſsotros vinieren: mas por la muchedumbre de generacion que deſstos ha procedido deſsde cinco mil i mas años, que ha
que el mundo fue criado, fue neceſsſsario
que los unos hombres fueſsſsen por una parte, i los otros por otra, i ſse dividieſsſsen
por muchos Reinos i provincias, porque en una ſsola no ſse podian ſsuſstentar i
conſservar. De todas eſstas gentes Dios
nueſstro Señor dio cargo à uno, que fue
llamado ſsan Pedro, para que de todos
los hombres del mundo fueſsſse Señor i Superior, à quien todos obedecieſsſsen, i fueſsſse cabeça de todo el linage humano, do
quier que los hombres eſstuvieſsſsen, i vivieſsſsen, i en qualquier lei, ſsecta, ò creencia: i diole à todo el mundo por ſsu ſservicio i juriſsdicion: i comoquiera que le mandò, que puſsieſsſse ſsu ſsilla en Roma, como
en lugar mas aparejado para regir el mundo: tambien le prometio, que podia eſstar, i poner ſsu ſsilla en qualquier otra parte del mundo, i juzgar i governar todas las gentes Chriſstianos, Moros, Indios, Gentiles, i de qualquier otra ſsecta, ò creencia que fueſsſsen. A eſste llamaron
Papa, que quiere dezir, Admirable
Mayor, Padre, i Guardador, porque es
Padre, i Governador de todos los hombres. A eſste ſsanto Padre obedecieron, i
tomaron por Señor, Rei i Superior del
univerſso los que en aquel tiempo vivian: i aſssimeſsmo han tenido à todos los otros,
que deſspues de èl fueron al Pontificado
elegidos: i aſssi ſse ha continuado haſsta aora, i ſse continuarà haſsta que el mundo ſse
acabe.
Vno de los Pontifices paſsſsados, que he
dicho, como Señor del mundo, hizo donacion deſstas islas i tierra firme del mar Oceano a los Catolicos Reyes de Caſstilla,
que entonces eran Don Fernando i Doña Iſsabel, de glorioſsa memoria, i à ſsus ſsuceſsſsores, nueſstros ſseñores, con todo lo
que en ellos ai, ſsegun ſse contiene en ciertas eſscrituras que ſsobre ello paſsſsaron, ſsegun dicho es (que podeis ver, ſsi quiſsieredes. ) Aſsſsi que ſsu Mageſstad es Rei, i Señor deſstas islas, i tierra firme, por virtud de la dicha donacion, i como à tal
Rei i Señor algunas islas, i caſsi todas, à quien eſsto ha ſsido notificado, han recebido à ſsu Mageſstad, i le han obedecido
i ſservido, i ſsirven, como ſsubditos lo deben hazer, i con buena voluntad, i ſsin
ninguna reſsiſstencia, luego ſsin ninguna |
laciondilacion como fueron informados de lo ſsuſsodicho, obedecieron a los varones Religioſsos que les embiava, para que les predicaſsſsen, i enſseñaſsſsen nueſstra ſsanta Fè: i todos ellos de ſsu libre, i agradable voluntad, ſsin premio, ni condicion alguna ſse tornaron Chriſstianos, i lo ſson: i ſsu Mageſstad los recibio alegre, i benignamente, i aſssi los mandò tratar como a
los otros ſsus ſsubditos i vaſsſsallos: voſsotros ſsois tenidos, i obligados a hazer lomeſsmo. Porende, como mejor puedo, vos
ruego, i requiero, que entendais bien eſsto que os he dicho, i tomeis para entendello, i deliberar ſsobre ello el tiempo que
fuere juſsto, i reconozcais a la Igleſsia por ſseñora, i ſsuperiora de el univerſso mundo, i al summo Pontifice, llamado Papa, en ſsu nombre, i à ſsu Mageſstad en ſsu lugar, como ſsuperior i ſseñor, Rei de las
islas, i tierra firme, por virtud de la dicha donacion: i conſsintais, que eſstos Padres Religioſsos os declaren, i prediquen
lo ſsuſsodicho. I ſsi anſsi lo hizieredes, hareis bien, i aquello que ſsois tenidos i obligados, i ſsu Mageſstad, i yo en ſsu nombre, vos recebiran con todo amor, i caridad, i vos dexaràn vueſstras mugeres,
i hijos libres, ſsin ſservidumbre, para que
dellas, i de voſsotros hagais libremente todo lo que quiſsieredes, i por bien tuvieredes, como lo han hecho caſsi todos
los vezinos de las islas: i aliende deſsto ſsu Mageſstad vos darà muchos privilegios, i exempciones, i vos harà muchas
mercedes. Si no lo hizieredes, ò en ello
dilacion malicioſsamente puſsieredes, certificoos, que con el ayuda de Dios yo entrarè poderoſsamente contra voſsotros, i
vos harè guerra por todas las partes, i
manera que yo pudiere, i vos ſsujetarè al
yugo, i obediencia de la Igleſsia, i de ſsu
Mageſstad, tomarè vueſstras mugeres, i
hijos, i los harè eſsclavos, i como tales
los vendere, i diſsdondre de ello como ſsu
Mageſstad mandare: i vos tomarè vueſstros bienes, i vos harè todos los males, i daños que pudiere, como à vaſsſsallos que
no obedecen, ni quireren recibir à ſsu ſseñor, i le reſsiſsten, i contradizen. I proteſsto que las muertes, i daños que de ello ſse recrecieren, ſsea à vueſstra culpa, i
no de ſsu Mageſstad, ni nueſstra, ni de eſstos Cavalleros que conmigo vinieron: i de
como os lo digo i requiero pido al preſsente eſscrivano, que me lo dè por teſstimonio ſsignado.
Ivxta quæ omnia
ſsuprà dictus titulus magis ac magis communiri, imò & inconcu
ſsſsus reddi videtur. Nam
ſsi
iu
ſstè
† po
ſssidet, qui Auctore iudice
po
ſssidet, l. iu
ſstè po
ſssidet, D. de acquirenda po
ſsſse
ſssione: &
† ſsententia à quolibet legitimo, & competenti
iudice lata,
ſsufficit ad verum dominium uni tollendum, & in alium tran
ſsferendum, ut voluit glo
ſsſsa in l. ex hoc
iure, D. de iu
ſstitia & iure, verbo,
Dominia, & ibîdem Bartolus numero. 6. & plenius in l. Pomponius, §.
ſsi iu
ſsſsu, D. de acquirenda po
ſsſse
ſssione,
glo
ſsſsa in §. ultimo, verbo,
Cui adiudicatum, in
ſstitutionum de officio iudicis, & in capite propo
ſsui
ſsti, verbo,
Vacare, de conce
ſssione præbendæ, & notat Innocentius in cap. quia plerique, po
ſst principium, de immunitate Eccle
ſsiarum, Divus Thomas in 2.
2.
quęſtionequæſtione 62. articulo 3. Baldus in
l. id quod pauperibus, quæ
ſstione 7.
C. de Epi
ſscopis & Clericis, Petrus
de Ancharranis in regula po
ſsſse
ſsſsor, de
regulis iuris, lib. 6. col. 36. ver
ſsic.
Tertiò quæro, Ia
ſso ex numero 4. Lancellotus Decius colum. 3. in dict. l. ex hoc
iure, Cumanus, & Ia
ſs. numero final.
Ripa numero 1. in rubr. D. de re iud.
Bertachinus in repertorio, verbo
Dominium transfertur, numero 3. & alijs,
quos in
ſsimilibus no
ſstræ quæ
ſstionis
terminis loquens, nempè de adiudicatione Regni
NavarręNavarræ per Iulium Secundum ei
ſsdem Regibus Catholicis
facta, refert &
ſsequitur Palac. Rubios
in tractat. de obtent. Regni
NavarręNavarræ,
5. parte, §. 3. po
ſst medium: longè
† magis hoc in conce
ſssione, & declaratione Romani Pontificis admittere
|
debemus, qui e
ſst
ſsupremus, & competens omnium fidelium, & infidelium
iudex in
ſspiritualibus, & etiam in temporalibus, iu
ſstâ cau
ſsâ exi
ſstente, ut
ſsuprà probavimus. Et
† cuius vel una
ſsola
ſsententia faceret ius, & in
ſsimilibus cau
ſsis vim, & auctoritatem
legis haberet, iuxta text. vulgarem, &
ſsummè notandum in l. final. C. de
legibus, & in l. apud Iulianum II. in fine, D. ad S. C. Trebellian. capit. in
cau
ſsis, de
ſsentent. & re iudicata, cap.
unico, in fine, quæ fuerit prima cau
ſsa bene
ſs. amitten. in u
ſsib. feud. l. 14.
titul. 1. part. 1. l. 14. titul. 22. part. 3.
ubi Gregor. Lopez, cum alijs, quæ ob
ſservat idem Palac. Rubius in
eâdẽeâdem 5. part. §. 2. circa finem, Ioan. Fab. in §.
ſsed quod Principi, in
ſstit. de iur. natur. Felin. in cap. cùm olim, col. 10. de
re iudicata, Ia
ſs. in l. 1. col. 4. C. de edendo, Decius con
ſsil. 191. Roman.
ſsingul. 668. Afflict. deci
ſs. 6. num. fin.
idem Afflict. po
ſst Andr. de I
ſsernia in
cap. 1. §. prætereà Ducatus, de proh.
feud. alien. Guillerm. de Perno con
ſsil.
14. num. 17. fol. 246. inter con
ſsil. feudal. Roder. Xuarez in l. quoniam in
prioribus, C. de inoffic. te
ſstament. in
declar. ad leg. Regias, lim 1. dub. 2. numer. 13. Molin. de primogen. lib. 4.
cap. 8. num. 3. Menoch. con
ſs. 501. vol.
6. ubi loquitur de nobili illa cau
ſsa Comitatus de Palma, Gama deci
ſsio 33.
numer. 2. 1. par. ubi eius additio, Did.
Perez in l. 8. titul. 4. lib. 2. ordin. col.
405. ver
ſsic,
Neque obſsat, Boërius con
ſsil. 8. numer. 10. Bur
ſsatus con
ſsil. 56.
lib. 2. num. 4. & 5. Covarr. in 4. 2. part.
cap. 7. §. 4. num fin. & Pat. Gabr. Vazquez in 1. 2. di
ſsput. 157. cap. 5. apud
quos communis
ſsententia e
ſst, id, quod
Pontifex, aut Princeps in aliquo negotio decernit, non per viam
ſsententiæ particularis,
ſsed veluti per modum
legis generalis, vel eius praxis, aut
interpretationis, iu utique in
ſsimilibus facere, & ad cau
ſsarum deci
ſsionem rectè allegari po
ſsſse. Et
† hûc nimirum tendere videntur verba illa
Bullæ Calixti Tertij
ſsuprà relatæ, ibi:
Dictæ facultatis obtentu, idem Alfonſsus
Rex iuſstè, & legitimê inſsulas, terras, portus, & maria huiuſsmodi acquiſsivit, & poſsſsedit, ac poſssidet.
Rur
ſsus, quia et
ſsi circa pote
ſstatem
Romani Pontificis in hoc articulo
diver
ſsæ fint Doctorum
ſsententiæ, & dicendi modi, ut ex
ſsuprà dictis apparet. Ea
† quidem, quæ pro Eccle
ſsia, & eius auctoritate facit, magis
probanda, & admittenda e
ſst, argum.
text. in cap. fin de re iudicata, & in l.
ſsunt
perſonęperſonæ, D. de Religio
ſs. &
ſsumpt.
funer. l. Titia 40. §. Seia te
ſstamento,
D. de auro & argen. legato, l. lege Iuliâ, D. de manumi
ſssionib. cum notatis à Decio in l.
ſsemper in ob
ſscuris, la
1. numer. 3. D. de regulis iuris, Sarmiento lib. 3.
ſselect. cap. Petr. Pechio
de Eccle
ſs. reparan. cap. 1. Petr. Surdo
de aliment. quæ
ſst. 10. numer. 17. Tiraquel. de privileg.
piępiæ cauſęcauſæ, privileg.
146. &
ſsequentibus: &
† eorum,
quęquæ magis in
ſspecie notat Ho
ſstien
ſsis, & Ioan. Andreas in capit rur
ſsus, qui cleric. vel voventes, & eos referens Felinus in cap. 1. de con
ſstitution. num.
104. Marta de iur
ſsdict. 2 part. cap. 6.
num. 7. & Beltranus à Guevara in propugnaculo contra Venet. a
ſsſsert. 2. §. 2.
num. 55. qui docent, quòd opinio, quæ favet pote
ſstati clavium,
pręvaletprævalet non
faventibus.
PręſertimPræſertim † cùm expre
ſssè deci
ſsum
extet à Clemente Tertio in capit. Capellanus, de ferijs, po
ſsſse Summum
Pontificem in dubijs opinionibus declarare, quæ
ſsit verior, &
ſsequenda,
quod in hoc ca
ſsu, de quo
ſsermonem
habemus, toties, ut vidimus, non
ſsolùm
verbis, verùm & factis ip
ſsis, in negotijs gravi
ſssimis declaravit, l. de quibus,
verl.
Quid enim intereſst, D. de legibus, l.
Paulum, D. rem ratam haberi, cum alijs, quæ adduximus
ſsup. hoc lib. cap.
21. num. 3.
Vnde nemini
permittendũpermittendum videtur, |
hoc amplius in dubium revocare, quia
ſsemper
† præ
ſsumere debemus, Papæ
ſsententias, & declarationes e
ſsſse iu
ſstas, & legitimè, ac canonicè promulgatas, ut ait text. in cap. cùm inter vos, §. final. de
ſsent. & re iudic. cap. ab
ſsit 11.
quęſtquæſt. 3. & alia congerens Alvar. Pelagius de planctu Eccle
ſs. lib. 1. cap. 26.
Quoniam
† e
ſst fons iu
ſstitiæ,
ClemẽtClement.
unic. de probation. glo
ſsſs. notab. in l.
relegati, verb.
Reliqua, de pœnis, cum
alijs traditis à Gailio lib. 2. pract. ob
ſservat. cap. 55. & in eo ine
ſst
ſsumma
perfectio, &
ſsapientia, ut probat Cardin. Paleotus in tractat. de
ſsacro Con
ſsi
ſstorio, par. 2. quæ
ſst. 2. pag. 59. Et ideò licèt
† totus mundus
ſsentiret contra
Papam,
ſstandum e
ſsſset eius
ſsententiæ, & declarationi, iuxta ea, quæ latè, & copiosè tradit Cardinal. Iacobat. de
Concil. lib. 3. art. 1. n. 36. & lib. 6. art.
2. num. 45. DD. per text, ibi, in cap. hæc
e
ſst Fides 24. quæ
ſst. 1. Philip. Probus in
addition. ad Ioan. Monach. in cap.
ſsuper eo, numer. 29. de hæret. ubi
† dicit:
Papæ ſsententiam prævalere ſsententiæ omnium Epiſscoporum, quæ fuit opinio
glo
ſsſs. in cap. in i
ſstis, di
ſstinct. 4. quam
pluribus ornat Ioan. Bapti
ſst. Valençuela in monitor. contra Venet. part.
6. ex numer. 91. qui etiam in parte 7.
ex num. 122. alia de hac re brocardica
congerit, nempè,
† quod Papa approbat, vel reprobat, omnes approbare,
vel reprobare tenentur, & qui
nõnon e
ſst
cum Papa, e
ſst contra
Christvm, & qui non e
ſst
Christi, Antichri
ſsti e
ſst, & quòd gravi
ſssimè peccat, qui
EccleſiãEccleſiam, quam defendere debet, impugnat.
Cui addo Navarr. lib. 3.
cõſilconſil. tit. de ijs
quæ fiunt a maiori parte Capit. num.
1. pag. 169. ubi
† probat,
PapęPapæ ſsolius
ſsententiam præferri
ſsententiæ
omniũomnium aliorum Epi
ſscoporum, & Doctorum,
qui in Concilio generali congregati
ſsint, & eo refragante, nihil fieri po
ſsſse, argument. cap.
ſsignifica
ſsti, de electione, ubi Ioan. Andr. & Panormit.
notab. 7. & aliorum, quæ latiùs congerit Anton. Ro
ſsellis in tractat. de Concilijs,
quęſtquæſt. 17.
Tertiò † con
ſsidero, quòd
ſsi ij, qui
auctoritate cuiuslibet Principis contrahunt, vel ab eo aliquid recipiunt,
decipi non debent, neque
aliquãaliquam mole
ſstiam, aut vexationem
ſsubire, l. 2. l.
benè à Zenone 3. C. de quadrien. præ
ſscript. l. 1. C. de his, qui veniam ætat.
impetraver. cum pluribus alijs, quæ congerit Dueñas regul. 238. Peregrin.
de iure Fi
ſsci lib. 6. tit. 4. num. 15. cum
ſsequentibus, Cavallinus in tractat. de
eviction. §. 5. num. 88. & lati
ſssimè D.
Ioan. del Ca
ſstillo lib. 2. controver
ſs.
quotidian. cap. 5. Iuvari
† quippè nos
beneficio oportet, non decipi, l. in
commodato 17. §.
ſsicut, in fine, D. de
commodat. cap. un. eod. tit. & iniuriæ occa
ſsiones inde na
ſsci non debent, unde iura na
ſscuntur, l. meminerint, C.
unde vi. Multò planius idem illis
ſservari oportebit, qui donatione &
cõceſsioneconceſsione Pontificiâ muniti, has infidelium provincias tot periculis, expen
ſsis, & laboribus detexerunt, converterunt, &
ſsubiugarunt; Pontificalis
quippè
† dignitas & maie
ſstas reliquas
alias
ſsupereminet, ut aliàs de Imperiali dicitur in l. cùm multa, C. de bonis
quæ liber. &
† ita Papa Imperator appellatur in cap. Con
ſstantinus, 96. di
ſstinct. & per Præpo
ſsit. in cap. per venerabilem, num. 136. qui filij
ſsint legit.
& Princeps Principum mundi, aliàs
ſsuperiorem non recogno
ſscentium, & culmen omnium dignitatum, capit.
corpora, de con
ſsecrat. di
ſstinct. 1. capit. venerabilis, de præbend. cap.
ſsolitæ, de maiorit. & obed. cum latè traditis à Valençuela dict. monitor. 5.
par. ex num. 100. & 6. part. ex num. 80.
& à Nobis
ſsup. cap. proximo, ex num.
50. Et
† Eccle
ſsia,
quęquæ e
ſst tutrix, & cultrix iu
ſstitiæ, non patitur aliquid
fieri contra iu
ſstitiam, capite 1. §. diver
ſsum, de alienat. fendi, Baldus con
ſs.
24. in fine, lib. 2. Ancharran. con
ſsil.
231. num. 3. Romanus con
ſs. 298. n. 2. |
Ca
ſstren
ſsis con
ſsil. 116. numer. 2. in fine, lib. 1. & Decius con
ſsil. 329. in fine.
Quapropter
† Papæ facta in
dubiũdubium vocari non debêre, docet text. in cap.
in memoriam, 19. di
ſstinct. Anton. de
Butrio in cap. 2. num. 60. de translat.
PręlatPrælat. Franc. de Curte inter con
ſsilia
Martiane
ſsij con
ſsil. 10. num. 6. & alij
apud Valençuel.
ſsup. 5. parte ex num.
146. Neque qui
ſsquam
† iu
ſstè eius pote
ſstati & auctoritati detrahere debet,
ut ait Hieronym. Alban. in tractat. de
pote
ſst. Papæ, 1. par. num. 123. & 2. par.
num. 237. & 249. & Lælius Iordanus
in tractat. de
RomanęRomanæ ſsedis origine,
cap. 12. num. 23. Quin
† potius ubi aliquid magnum, & in
ſsolitum, & quod
ordinarias iuris regulas excedat, à
PõtificePontifice fieri videamus, præ
ſsertim
ſsi in
Eccle
ſsiæ augmentum, & Fidei propagationem, aut con
ſservationem dirigatur, id magis admirari, quàm reprehendere, aut notare debemus, ut
optimè in no
ſstris terminis advertit
Epi
ſscopus Chiapen
ſs. in dict. tractat.
comprobat. fol. 65. Quia
† pote
ſstas
ſsedis
ApoſtolicęApoſtolicæ, cùm in
ſse maxima, & ampli
ſssima
ſsit, tum tamen magis extendi, & u
ſsque in infinitum, ut aiunt,
ampliari pote
ſst, quoties
SũmusSummus Christi Vicarius univer
ſsalis
EccleſięEccleſiæ cõmodioricommodiori, & perfectiori
ſstatui id viderit
convenire, ut tradit D. Thom. lib. 3. de
regim. Princip. cap. 19.
Et
idẽidem Chiapen
ſsis probat
† ex
ſsimili à Bart. Bald. & alij Doctoribus tradito in l.
ſsi hominem 30. D. manda. per
text. ibi Ia
ſs. in l. non
ſsolùm, §. morte,
col. 21. D. de novi oper. nuntiat. & in
l. 1. C. de precib. Imper. offeren. Panormit. in cap. at
ſsi clerici, §. de adulterijs, col. 5. de iudicijs, & in cap. final.
col. 14. de con
ſsuetudine, Felin. in cap.
1. numer. 48. &
ſsequentibus, de con
ſstitution. dum docent, quòd quoties aliquis ca
ſsus occurrit, à Principe non
cogitatus, vel à lege
nõnon pręviſuspræviſus, pote
ſst is, qui vices
eiuſdẽeiuſdem Principis gerit, vel aliàs generale mandatum habet, ea omnia facere, quæ præ
ſsens
cauſęcauſæ utilitas, vel nece
ſssitas exigit, etiam
ſsi mandati fines, excedat, vel eidem aliquatenus contraveniat.
Quibus addere etiam po
ſsſsumus tex.
in
† l. ult. §. fin. D. mandati, & in l. 4.
§. ult. D. de re militari, & tradita à Ia
ſsone in l. Barbarius, D. de offic. Prætor. ex numer. 24. & in l. nemo pote
ſst,
col. 1. de legat. 1. Hippol. de Mar
ſsilijs
in l 1. §. fin. num. 29. D. de quæ
ſstionib.
Tiraquel. de pœn. temper. in præfat.
numer. 25. & in l.
ſsi unquam, verb.
Libertis, num. 48. C. de revocand. donat.
Pinel. in l. 1. C. de bonis mater. 3. part.
ex numer. 23. & in rub. C. de re
ſscind.
vendit. 2. parte, capit. 2. numer. 6. & Caldas Pereira de nomin. emphyt. q.
15. num. 19. ubi eum minimè mandati fines excedere notant, qui facit aliquid vicinum, & annexum mandato.
Qua de cau
ſsa
† magnæ audaciæ, & temeritatis, imò & impietatis e
ſsſse videtur, a
ſsſserere, vel attentare, quòd
Pontifices non po
ſsſsunt prædictas donationes facere, vel quòd eas fru
ſstratoriè fecerunt, &
tanquãtanquam aërem verberantes. Nam
† ut Deus, & natura,
ut inquit Philo
ſsophus, ex po
ſssibilibus
ſsaciunt, quod melius e
ſst; nec unquam
aliquid fru
ſstra efficiunt; ita
† quod
Deo Auctore, vel eius Vicario fit, licitum, & convenienti
ſssimum e
ſsſse, dicendum e
ſst, ut ait Clemens Alexand.
lib. 6. Stromat. D. Augu
ſst. lib. 3. de libero arbitr. cap. 5. & lib. 1. contr. adver
ſs. leg. & Proph. cap. 14. & eos referens Rutil. Benzon. de anno
IubilęiIubilæi,
lib. 2. cap. 1. pag. 62. &c. 21. pag. 144.
Eccle
ſsia
† quippè nec decipere, nec
decipi pote
ſst, ut multis probat Thom.
Bozius de
ſsign. Eccle
ſs. Dei, lib. 6. cap.
7. & 8. Pat. Fran. Suarez de defen
ſs. Fidei lib. 1. cap. 3. & in tract. de Fide, di
ſsput. 5.
ſsect. 6. per totam.
Et
† non
ſsolùm erroris e
ſst expers,
ubi de rebus, & articulis Fidei decernit, ut in dict. cap. hæc e
ſst Fides 24. |
quæ
ſst. 1. verumetiam, ubi de temporalibus, & concernentibus ad mores
univer
ſsales di
ſsponit, ut e
ſst commune
dogma omnium Theologorum, & copiosè probat Turrecremata in
ſsumma de Eccle
ſsia, Cardin. Bellarminus
in controver
ſs. de Conciliorum auctoritate, lib. 2. cap. 2. & lib. 4. de Rom.
Pontif. cap. 5. Gregor. Lopez in l. 22.
tit. 4. par. 3. Avendan. in cap. Prætor. 2
par. cap. 23. nmum. 13. Rebuff. in con
ſst.
3. tit de recu
ſsat. Roland. con
ſs. 19. vol.
3. Benzonius dict. cap. 21. pag. 142.
ver
ſs.
Nam Eccleſsia, & Menoch. de arbitrar. cent. 5. ca
ſsu 458. ex num. 28. & lati
ſssimè, m & eleganti
ſssimè Thom. Bozius de
ſsign. Eccle
ſs. Dei lib. 16. cap. 8.
& lib. 18. cap. 6. & Nos iterum infrà lib. 3. cap. 2.
Vnde
† na
ſscitur, quòd Papa recu
ſsari non po
ſssit, neque ab eius
ſsententia appellari, ut re
ſsolvunt Abbas in capit. querelam, num. 14. de electione,
Felinus in capit. inqui
ſsitionis, num.
14. de accu
ſsation. & in capit. in cau
ſsis, numer. 4. de
ſsent. & re iudicata, & alij plures, quos refert, &
ſsequitur
Menoch. ubi
ſsuprà, num. 58. & Valençuela dict. monitor. 6. par. n. 89. & 90. Quia quod
† ip
ſse Papa facit, videtur facere ut Deus, iuxta notata in c.
ſsi quando, & cap. cùm à Deo, de re
ſscript. cap. propo
ſsuit, de conce
ſsſs. præben. Præpo
ſsitus in dict. cap. per venerabilem, num. 145. qui filij
ſsint legit.
Bald. in cap. 1. de nova forma fidel. in
u
ſsib. feud. & in l. fin. num. 2. C.
ſsententiam re
ſscindi non po
ſsſse, Paul.
CaſtrẽſCaſtrenſ. con
ſsil. 415. num. 1. part. 1. Ioan. de Salas con
ſs. 68. nu. 14. Et cùm
ſsit Dei vicarius, eius facta Deo attribuuntur,
cap. quanto, de translat. Epi
ſscopi, ubi
Anton. de Butrio num. 5. Ioan. Nevizan. in Sylva nuptiali lib. 1. verb.
Non
eſst nubendum, num. 155. neque præ
ſsumitur, quòd aliter iudicet, vel faciat,
quàm Deus ip
ſse e
ſsſset iudicaturus, ut
argum. cap. novit 43. de appellat. & l.
unicæ, D. de offic. Præfect. Prætorio, optimè notat Ioan. Andr. in cap. cum
veni
ſsſsent 12. num. 7. de iudicijs, & facit text. in cap. non nos, 40. di
ſstinct. & alia,
quęquæ cumulat Valençuela d. 6. par.
ex num. 86.
Qvartò † ad eiu
ſsdem tituli
comprobationẽcomprobationem non minus efficaciter
cõſiderariconſiderari pote
ſst, quòd et
ſsi regulariter
non exemplis,
ſsed legibus iudicandum
ſsit, l. nemo 13. C. de
ſsentent. & interlocut. omn. iud. cum
ſsimilibus ibi allegatis à glo
ſsſs. Bart. Baldo, Saliceto, & Ca
ſstren
ſsi, & à Zepola con
ſs. crimin. 8.
A
ſsflict. deci
ſs. 383. num. 8. Menoc.
cõſconſ.
507. num. 3. lib. 6. & de
pręſumptpræſumpt. lib.
1. quæ
ſst. 1. num. 19. quia ut prudenter
advertit idem Menoch. con
ſsil. 57. numer. II. lib. 1.
ſsi exemplis iudicandum
e
ſsſset,
ſsemper res inter alios acta alijs
præiudicaret, & rei iudicatæ exceptionem produceret, contra totum
titulum, C. res inter alios acta, l.
ſsæpè,
D. de re iudicata, l. & an eadem, cum
ſsequentibus, D. de except. rei
iudicatęiudicatæ.
Quibus alia addit Anton. The
ſsaur. in
præfat. ad deci
ſsion. Pedemont. num.
33. inquiens,
† quòd Curtius Iunior
dicere
ſsolebat,
ſse, quamvis ætate provectum, ex pluribus exemplaribus,
quęquæ ad deci
ſsiones occurrentium cau
ſsarum allegari audierat, pauca, vel
nullum vidi
ſsſse, quod in omnibus
ſsimile e
ſsſset, & æquales circun
ſstantias haberet, de quo etiam optimè tractat Anton. Mornatius in ob
ſservation. ad l. 38. D. de legibus, pag. 30.
& 31.
At tamen
† quando exempla
ſsupremorum iudicum
ſsunt, & in magnis
tribunalibus u
ſsitata, multum ponderis, & auctoritatis habent, ut eâdem
forma in
ſsimilibus ca
ſsibus procedatur,
ut in l. filius, D. ad legem Corneliam,
de fal
ſsis, l. 1. §.
ſsi vir, D. ad Syllanianum, l. 1. C.
quęquæ ſsit longa con
ſsuetudo, l. 3. C. de
ędificijsædificijs privat. ibi:
Probatis ijs, qui in oppido frequenter in
eodem genere cõtroverſiarumcontroverſiarum ſservata ſsunt, cum traditis ab Afflictis deci
ſsione 45. |
& 190. Gama deci
ſs. 33. numer. 2. & deci
ſs. 228. per totam, ubi eius additio
Vincent. de Franchis deci
ſs. 81. num.
2. & deci
ſs. 91. num. 16. 1. parte, O
ſsa
ſschana deci
ſs. Pedemont. 22. Anton.
The
ſsaur. deci
ſs. 21. Petr. Herodio in
pręfatpræfat. ad lib. rerum iudicat. Pinel. in
l. 2. C. de re
ſscindend. 2. par. cap. 4. numer. 2. Parlador. lib. 2. quotidian. cap.
fin. 5. parte, §. 10. num. 7. Perez de Lara de anniver
ſsar. & capellan. lib. 1. cap.
10. num. 43.
Et hac de cau
ſsa exempla
† ſsanctorum Patrum
ſsequenda e
ſsſse, &
ſsecundùm ea iudicandum, docet text. in
cap. de quibus 20. di
ſstinct. cap. qui de
men
ſsa 37. di
ſstinct. cap. legimus, 81. di
ſstinct. cap. omnes 7.
quęſtquæſt. 1. cap. ult. 9.
quæ
ſst. 3. cap. non e
ſst culpandus 32. q.
2. Et
† maiorum actus pro lege accipiuntur, l. capitalium, §. ult. D. de pœnis, l. minimè, D. de Religio
ſs. &
ſsumpt.
funer. l. 2. D. de vulgar. l. more 8. D. de
adquir. hæred. & de iuri
ſsd. omn. iudic.
l. non omnium 20. D. de legibus, cum
multis alijs, quæ circa eas ob
ſservat
Lud. Gomez in reg. de trien. po
ſsſse
ſsſs.
quęſtquæſt. 2. pag. 672. Fredericus Nau
ſsea in
princ. in
ſst. quibus ex cau
ſs. manum. non
licet, Mantua in Enchirid. rer.
ſsing. c.
163. Menoch. de arbitrar. ca
ſsu 32. numer. 2. Cuiac. lib. 8. ob
ſservat. cap. 12.
& lib. 17. cap. 15. & relati ab Alfano
collect. 740.
Vnde multo
† fortius auctoritas
ſsupremi Principis, prout e
ſst Papa,
ſequẽdaſequenda, & veneranda e
ſst: maior enim e
ſst
quàm auctoritas Sanctorum, ut tetigimus
ſsup. hoc lib. cap. 11. num. 25. & tradit glo
ſsſs. in cap. de libellis, 20. di
ſst.
Baldus in l. re
ſscripta, numer. 7. C. de
precib. Imp. offeren. latè Felin. in cap.
quæ in Eccle
ſsiarum, num. 29. de con
ſstit. Alvarot. in titul. Epi
ſscop. vel Abbat. num. 5. & Peregrinus de iur. Fi
ſsci,
lib. 1. tit. 2. num. 2.
Et omnino tenendum, credendumque e
ſst licitum, & validum e
ſsſse, quod
non
ſsolùm unus Pontifex,
ſsed plures in aliquo genere cau
ſsarum fecerunt, & declararunt. Nam
† tunc videtur
inducta quædam con
ſsuetudo, quæ
ſsimiliter ius in negotijs
ſsimilibus facit,
l. de quibus, l.
ſsi de interpretatione, l.
minimè
ſsunt mutanda, l. in ambiguitatibus 38. D. de legibus, glo
ſsſs. fin. in
dict. l. nemo, C. de
ſsentent. & interlocutionibus, Palacios Rubios, in no
ſstris terminis loquens, in dict. tractat.
de obtent. Reg. Navarr. 5. parte, §. 2.
ad finem.
Et hac ratione
† utens Divus Augu
ſstinus epi
ſst. 118. ad Ianuarium: Si
quid horũhorum (inquit)
per Orbem frequentat
Eccleſsia, quin ita faciendum ſsit diſsputare,
inſsolentiſsſsimæ inſsaniæ eſst. Et
† InnocẽtInnocent.
III. in cap. per venerabilem, in princ.
ver
ſs.
Quod autem, qui filij
ſsint legit. inde
probat, Sedem Apo
ſstolicam habêre
pote
ſstatem di
ſspen
ſsandi cum illegitimis, non naturalibus tantùm,
ſsed
etiãetiam adulterinis, tam ad
ſspiritualia, quàm
ad temporalia, quòd illud, diver
ſsis
cau
ſsis in
ſspectis,
ſsæpè feci
ſsſse comperiatur.
Eodemq́ue
† argumento po
ſst Div.
Thomam utitur Rutil.
BẽzoniusBenzonius dict.
lib. 2. de anno Iubil. cap. 21. pag. 142.
ad convincendos
hęreticoshæreticos, qui perfidè negant, Eccle
ſsiam po
ſsſse Iubilæos, & Indulgentias concedere. Nam u
ſsus
inquit, Pontificum, qui per tot annos
eas uniformiter conce
ſsſserunt, ab
ſsque
dubio probat, in Eccle
ſsia e
ſsſse
hãchanc pote
ſstatem.
Et Pat. Leonard. Leſssius de iuſstit.
& iure lib. 2. cap. 37. num. 30. verſs. Quartò idem, pag. 506. eodem modo cõvincitconvicit aliam aliorum hæreticorum hæreſsim, qui dicebant, Sanctos non eſsſse invocandos, nec ad eos preces fundendas.
Caietanus
† quoq;quoque in 2. 2. q. 88. art.
11.
cõtracontra S. Thom.
conſtãterconſtanter a
ſsſseruit,
po
ſsſse Eccle
ſsiam
cũcum monachis
diſpẽſarediſpenſare, ut non ob
ſstante Religionis, & ca
ſstitatis voto, matrimonium contrahere valeant, & hoc præcipuè ratione
|
defendit, quòd Eccle
ſsia
ſsæpè eiu
ſsmodi di
ſspen
ſsationes
cõceſſeritconceſſerit: quod novi
ſssimè etiam recen
ſset, & pluribus exemplis probat D. Ioan. Briz Martinez in hi
ſstoria S. Ioannis de la Peña,
lib. 5. cap. 31. pag. 818.
Et in
† no
ſstro ca
ſsu, de temporali
pote
ſstate Pontificis loquens, idem argumentum expendit Ancharranus in
dict. regula peccatum, Ægidius Bellamera in cap. futuram 12.
quęſtquæſt. 1. Præpo
ſsit. in cap. cùm ad
verũverum 96. di
ſstinct.
col. 3. Paramus lib. 3. de origin. Inqui
ſs.
quæ
ſst. 1. opin. 3. ex num. 67. & magis in
ſspecie circa eandem Alex. VI. donationem Epi
ſscop. Chiapen
ſs. in d. tract.
comprobat. fol. 30. Gregorius Lupus
in dict. l. 2. tit. 23. part. 2. glo
ſsſs. magn.
col. 3. ver
ſs.
Standum ergo, Fran. Vargas
in tract. de aucto. Epi
ſscop. confir. 10.
num. 5. Ana
ſsta
ſs. Germonius lib. 3. de
ſsacror. immunit. cap. 13. num. 30. Anton. à Corduba in
quęſtionarquæſtionar. lib. 1.
q. 57. dub. 5. pag. 503. ver
ſs.
Tertiò principaliter.
Et ad probandum, quòd
† Romanus Pontifex, ut verus D. Petri
ſsucce
ſsſsor, e
ſst caput univer
ſsalis Eccle
ſsiæ,
Marta de iuri
ſsdict. 1. p. cap. 12. n. 3. & 4. & cap. 24. num. 32. & 35. Qui omnes
concludunt,
† validi
ſssimum, & urgenti
ſssimum e
ſsſse hoc argumentum:
Eccleſsia fecit, ergo poteſst fieri.
Præ
ſsumendum
† e
ſst enim pro his,
quęquæ diu in Eccle
ſsia Dei agitata
ſsunt,
cap. con
ſstitutus, ubi Abbas de Religio
ſs. domib. Et ut Baldus notabiliter
inquit in l. quicunque, C. de
ſservis fugitivis, notab. 4. Id,
† quod con
ſsuetum e
ſst fieri, non dicitur arbitrarium,
ſsed nece
ſsſsarium. Et
† con
ſsuetudo
paulatim vires legum, earumq́ue pœnas & cen
ſsuras abrogat, & enervat,
etiam
ſsi ab initio irrationabiliter, & cum peccato fuerit introducta, iuxta
doctrinam Panormit. in cap. 1. de tregua, & pace, Sylve
ſstri, verb.
Conſsuetudo, quęſtquæſt. 6. Caietani 1. 2. quæ
ſst. 97.
art. 3. Soti lib. 1. de iu
ſst. & iur. quæ
ſst. 7. art 2. ad 2. Avila de cen
ſsuris, 1. part.
dub. 8. & colligitur ex cap. cùm venerabilis, de con
ſsuetud. ubi glo
ſsſs. Ioan.
Andr. & Panormit. num. 5 Ia
ſs. in l. de
quibus, num. 8. D. legibus, Ancharranus, Ho
ſstien
ſs. Alexand. & alij plures,
quos refert, &
ſsequitur Covarruv. in
cap. quamvis pactum, 1. par. §. 7. num.
12. Tiraquel. de pœn. temperan. cau
ſsa 42. num. 1. &
ſsequentibus, Anton.
Gabr. lib. 7. commun. conclu
ſs. tit. de
maleficijs, conclu
ſs. 8. num. 16. & Ioan.
Gutier. con
ſs. 38. num. 1. & tetigi
ſsup.
cap. 14. num, 72. & Cardin. Tu
ſschus,
verbo,
Conſsuetudo, concl. 848.
Atque ita utriu
ſsque iuris DD. multum
† ſsemper huic argumento deferre
ſsolent, quod à
ſsolitis,
ſsive con
ſsuetis
de
ſsumitur, & tanto efficacius illud e
ſsſse
cen
ſsent, quanto con
ſsuetudo e
ſst antiquior, & univer
ſsalior, aut à magnis viris inducta, ut con
ſstat ex l. certi condictio 9. §.
ſsi nummos; ibi:
CũCum quotidie, D.
ſsi cert. petatur, ubi Bart. Angel. Alexan. Ia
ſs. & reliqui
LegiſtęLegiſtæ cõmunitercommuniter, & ex Canoni
ſstis in cap. cùm M. Ferrarien
ſs. de con
ſstitut. ubi Butrius, Immola, Panormit. Felin. & alij, & ex plurimis alijs, quæ lati
ſssimè in
eandẽeandem rem
congerit Everardus in locis
argumẽtorumargumentorum, loco 10. & 63. E
ſst enim
† praxis vera legum interpres, ut ait Bald. in
cap. 1. num. 2. de feud.
ſsine culp. non amitten. Natta con
ſs. 167. n. 7. & con
ſs.
147. num. 17. Roland. con
ſs. 2. num. 7. &
ſsequenti, ol. 2. Et
† ob
ſservantia
ſsub
ſsecuta, & uniformiter continuata, ius
ęqualeæquale ac lex ip
ſsa con
ſstituit, dict. l. de
quibus, D. de legibus, l. nulli 3. D. quod
cuiu
ſsque univer
ſsit. nom. l. prohibere 3.
§.
ſsi quis, D. quod vi aut clàm, l. ob
ſservare 4. §. 5. D. de officio Procon
ſsul.
Et non
† minus quàm lex cu
ſstodienda e
ſst, l. 1. C. quæ
ſsit longa con
ſsuetudo, ibi:
Nam & conſsuetudo præcedens, & ratio, quæ conſsuetudinem ſsuaſsit, cuſstodienda eſst, & ne quid contra longam conſsuetudinem fiat, ad ſsolicitudinem ſsuam revocabit Præſses provinciæ. Creditur enim à |
titulo præcedenti, ac
ſsufficienti fluxi
ſsſse, ita
† ut
diſpoſitũdiſpoſitum cen
ſseatur, quod
fuit ob
ſservatum, l. quædam mulier, D.
de rei vend. l.
ſsi à te, D.
ſsi
ſserv. vind. l.
prædia, D. de acquir po
ſsſse
ſsſs. Alexander con
ſsil. fin. lin. 4. ex num. 9. Tu
ſsch.
verb.
Conſsuetum, conclu
ſs. 959. & dubietas,
ſsi quæ in eo erat, vel
opinionũopinionum diver
ſsitas ex eventu, & ob
ſservatione
ſsub
ſsecuta optimè declaretur, ita ut
deinceps illa
ſsit tenenda, quæ fuit ob
ſservata, non ob
ſstante iuris di
ſspo
ſsitione, l. 1. circa finem, C. de imponen. lucrat. de
ſscrip. lib. 10. ibi:
A primordio enim tituli poſsterior formatur eventus, l.
ſsed & Iulianus, §. penult. D. ad Macedon. l.
ſsi
ſservus plurium, §. fin. D. de legat. 1. l.
con
ſstitutionibus, in fine, D. ad municipal. ibi:
Cui conſsequens, ut ne in futurum à forma obſservata recedatur, d. l. minimè, & l.
ſsi de interpretatione, & l. in ambiguitatibus, D. de legibus, iunctis alijs,
quæ notant DD. in cap. cùm dilectus,
de con
ſsuetudine, Roman. con
ſs. 61.
num. 1. & con
ſs. 271. num. 4. Fulgo
ſsius
con
ſs. 121. num. 3. Bald. con
ſs. 235. lib.
2. Angel. con
ſs. 99. num. 5. & con
ſs. 345.
num. 4. Corneus con
ſs. 83. num. 11. lib.
4. Socin. Senior con
ſs. 145. num. 11. lib
1. Socinus Iunior con
ſsil. 2. num. 24. & 28. lib. 1. Laurent. Sylvan. con
ſsil. 88.
num. 28. lib. 2. Ioan. Zephal. con
ſs. 28.
num. 32. vol. 1. & con
ſs. 320. num. 37.
&
ſsequentibus, vol. 3. Aymon Cravet.
in tract. de antiq. temp. 1. par. num. 15.
& con
ſs. 10. con
ſs. 101. num. 7. & con
ſsil.
118. Riminaldus in l. 1. num. 110. D
de offic. eius, Vldaric. Za
ſsius con
ſs. 14.
à num. 86. lib. 1. Ioan. Gutierr. con
ſs. 2.
n. 10. Burgos de Paz in proœm. leg.
Tauri ex num. 226. & in l. 3. à n. 212.
u
ſsque ad 217. Roder. Suarez in l. po
ſst
rem iudicatam, in princ. D. de re iudic.
ex num. 18. Redin. de maie
ſstat. Princip. verb.
Sed etiãetiam, per legit. tram. num
166. Rolandus con
ſs. 70. num. 12. vol.
1. Io
ſseph. Ludovicus, qui hos, & plures
alios notablies effectus ob
ſservantiæ latè conge
ſssit conclu
ſs. 38. per totam, & deci
ſs. Peru
ſsin. 29. num. 32. Molina
de Hi
ſspan. primog. lin. 2. cap. 6. num.
58. Molina de Medrano in allegatione Proregis extranei Regni Aragoniæ ex numer. 174. ad 180. Zevallos
practic. commun. tom. 3. quæ
ſst. 762.
num. 16. Hieron. Gonçal. ad Reg. 8.
Cancel. glo
ſsſs. 5. §. 7. num. 87.
CęſarCæſar
de Graffis deci
ſs. 2. elect. num. 3. & deci
ſs. unica, de Magi
ſstris, num. 5. & 6.
& novi
ſssimè Anton. Mornacius in
ob
ſservat. ad d. l. minimè, & adl. 2. de
con
ſstiut. Princip. & ad. & l. 2. §. Appius,
D. de orig. iur. Vbi
† Virginius indignatus, quòd vetu
ſsti
ſssima iuris ob
ſservantia in per
ſsona filiæ
ſuęſuæ defeci
ſsſset,
eam neca
ſsſse narratur. Leander Galganetus in tract. de condit. &
demõſtrdemonſtr.
1. par. cap. 8. num. 60. &
ſsequentibus,
Bobadilla in Politica lib. 2. cap. 7. ex
numer. 7. & cap. 10. numer. 36. & Ioan.
Bapti
ſst. Valençuela con
ſsil. 52. num
49. &
ſsequentibus, & con
ſs. 53. ex numer. 8. & con
ſs. 63. num. 196.
Quod adeò verum e
ſst, ut
† in i
ſsta
ob
ſservantia declaratoria non requiratur præ
ſscriptio,
ſsed
ſsufficiat ita
aliquãdoaliquando fui
ſsſse
obſervatũobſervatum, ut expre
ſssè
docẽtdocent
Za
ſs. Molina de Medrano, Gutierrez, & Io
ſseph. Ludovic. ubi
ſsuprà, Burgos
de Paz dict. l. 3. Tauri, num. 215. ubi
aiunt, hoc ab
ſsque dubio procedere,
ſsi
per decem annos ita fuerit ob
ſservatum, Beroius con
ſs. 94. num. 13. lib. 2.
& Valençuela dict. con
ſs. 53. num. 11.
ubi tradunt, hanc con
ſsuetudinem,
ſsive
ob
ſservantiam induci ex unico actu,
etiam
ſsi
ſsuper ip
ſsa iudicatum non fuerit; nam
† ſsolitum dicitur quid ex
ſsola
una vice, l. Mella, §.
ſsed
ſsi alimenta, D.
de alim. & cibar. legat. ubi Bart. Curtius Iunior con
ſs. 19. num. 4. Angel. & Paul de Ca
ſstro in l. con
ſsentaneum, C.
quomodo & quando iudex, Gozadin.
con
ſs. 23. num. 5. & Zephal. d. con
ſs. 28.
num. 31. vol. 1.
Cuius
† cõſuetudinisconſuetudinis, &
obſervãtiæobſervantiæ,
etiãetiam in
alienationũalienationum materia, magnam
vim,
auctoritatẽauctoritatem e
ſsſse Doctores fa|
tentur, inde
† communiter deducentes, Reges vel Barones, aut Eccle
ſsiæ Prælatos, qui iuxta
conſuetudinẽconſuetudinem cõtrahuntcontrahunt, vel alienant, aut in feudum
concedunt, rectè facere, & impediri
non po
ſsſse, cap. 1. ubi omnes, qui feud.
dare po
ſsſsint, glo
ſsſs. & DD. in cap. 2. de
feudis, glo
ſsſs. in cap. 2. 2. 4.
quęſtquæſt. 1. Guido Papæ deci
ſs. 560. Natta con
ſs. 367.
num. 6. Socin. Iunior con
ſs. 94. num.
29. vol. 2. Calderin. con
ſs. 11. in tit. de
feudis, col. 1. Alex. con
ſs. 40. col. fin. & con
ſs. 92. col. 2. vol. 6. Paul. de Ca
ſstro
con
ſs. 146. col. 2. & plures alij, quos refert, &
ſsequitur Roland. à Valle omnino videndus con
ſsil. 1. ex num. 81. ad
87. vol. 1. Et vide alia plura quæ de hac
con
ſsuetudine,
ſsive ob
ſservantia interpretativa tradimus infr. lib. 3. cap. 1.
num. 25.
Qvintò & ultimò facit, quòd cùm
Romani Pontificis dignitas, &
ſsapientia per
ſse, ut diximus, maxima, &
potẽtiſsimapotentiſsima ſsit, ut eius factis, & deci
ſsionibus
ſstare debeamus; tum verò ex eo
illis
† magis
ſsecurè a
ſsſsentiri tenemur,
quod certum
ſsit ardua, dubia, vel gravia negotia nunquam
ſsine illu
ſstri
ſssimorum Cardinalium, & aliorum
ſsapienti
ſssimorum virorum con
ſsilio di
ſscernere, expedire, aut declarare
ſsolere, quos ad hoc
ſsibi tanquam coadiutores a
ſsſsumit, cap. per venerabilem, §.
ſsunt autem, qui filij
ſsing legit. cap.
fundamenta, de elect. lib. 6. ubi Ioan.
Monachus, Dominicus, Ioan. Andr.
& alij, Abbas in cap. quæ
ſsivit, num. 3.
de is, quæ fiunt à maior. par. Capituli,
Paul. Ca
ſstren
ſs. in l. 1. num. 5. D. de legibus, & plures alijs, quos refert, &
ſsequitur Riminald. con
ſs. 689. num. 72.
& con
ſs. 738. num. 9. Rolandus à Valle
con
ſs. 2. num. 101. vol. 1. Beninca
ſsius
in tractat. de con
ſstit.
quęſtquæſt. 7. per tot.
Anton. Cardo
ſsus in Repert. verb.
Papa, num. 5. Ioan. Garcia in tractat. de
nobilit. glo
ſs. 24. num. 2. & glo
ſs. 48. numer. 52. Menchaca lib. 1. controver
ſs.
illu
ſstr. cap. 23. Zevallos 1. tom. pract. commun. q. 645. num. 1. Morla in emporio iuris 1. par. q. 1. & 2. & Cardin.
Paleotus omnino videndus d. tract. de
ſsacr. Con
ſsi
ſstor. 1. par. q. 3. ubi conatur
o
ſstendere,
† Summum Pontificem
etiãetiam cùm pote
ſstatis plenitudine utitur,
Cardinalium con
ſsilium in eiu
ſsmodi
rebus requirere debêre, idq́ue iure Divino, naturali, & gentium probari, & in libro cæremoniali,
ſsive rituum Eccle
ſsia
ſsticorum S. R. E. pa
ſssim adverti: ac
prętereàprætereà † de hac re olim ab ip
ſsis
Romanis
PõtificibusPontificibus ſsimul cum Fidei
profe
ſssione iusiurandum præ
ſstari
ſsolitum fui
ſsſse, quod hac formâ concipiebatur:
Si qua verò emerſserint contra Canonicam diſsciplinam, ego cum filiorũfiliorum meorum S. R. E. Cardinalium cõſilioconſilio, directione, & rememoratione miniſsterium meum
geram, & emendare curabo: &
conducũtconducunt
alia quæ de eorundem
CardinaliũCardinalium officio, & dignitate notamus infr. lib. 3.
cap. 2. num. 27. &
ſseq.
Vnde hîc in
ſserere licet
† illud Eccle
ſsia
ſstès cap. 12. ver
ſs. 11:
Verba ſapiẽtumſapientum quaſsi ſstimuli, & quaſsi clavi in altum
defixi, quæ per magiſstrorum conſsilium data ſsunt à paſstore uno. Quo in loco Bellarmin. tom. 1. controver
ſs. lib. 3. cap.
4. quod e
ſst de iudice controver
ſsiarum
Eccle
ſsiæ, Summi Eccle
ſsiæ Pa
ſstoris, & Pontificis munus
ſsignificari inquit, & auctoritatem regendi, & docendi,
quam habet. Cui
† Salomon penitus
acquie
ſscendum tradit, quando
ſentẽtiaſententia data e
ſst à Summo Pa
ſstore,
adiũctoadiuncto
præ
ſsertim con
ſsilio
ſapientũſapientum, & eo quidem Pa
ſstore, qui ampli
ſssimas à
Christo promi
ſssiones accepit. Quam expo
ſsitionem admittit etiam & defendit
Gret
ſserus adver
ſsus Novatores lib. 3
cap. 4. & Pat. Ioan. Pineda in
cõmentcomment.
ſsup. Eccle
ſs. ad illum locum, num. ult.
pag. 1204.
Et cùm hoc con
ſsilium in
prędictaprædicta
Alexand. donatione, de qua agimus, &
ſsimilibus intervenerit, par e
ſst, ut in eis
Pontifices nullatenus erra
ſsſse credamus, qui
† omnia Divina, & humana
|
iura in
ſscrinio pectoris
ſsui habere dicuntur, cap. 1. de
cõſtitutconſtitut. lib. 6. l. omnium, C. de te
ſstament. l. penult. C. de
ijs, quibus ut indign. habitâ nimirum
con
ſsideratione ad dictorum Cardinalium, &
ſsapientum con
ſsultationem,
quos
ſsemper
ſsecum habêre
ſsolent, ut
notatur in dict. cap. 1. & in l. humanum, C. de legibus, & per Panormit.
in cap. tum ex litteris, de in integr. re
ſstit. col. 5. & in no
ſstris terminis per
Epi
ſscop. Chiapen
ſs. dict. tractat. comprob. fol. 30. & Ioan. Garcia, & alios
ſsup. relatos.
Quibus addere
† po
ſsſsumus Thom.
Bozium lib. 6. de
ſsign. Eccl. cap. 8. ubi
nimis extollit, & multis te
ſstimonijs,
exemplis, & rationibus probat
eximiãeximiam ſscientiam, prudentiam, dexteritatem, & certitudinem, quâ Maximi Romani
Pontifices, &
ſsacrorum Cardinalium
CollegiũCollegium, privilegio Divinitus
cõceſſoconceſſo, in declarandis rebus dubijs, & arduis u
ſsi fuerint, & quid verum, quid
fal
ſsum, quid bonum, quid
malũmalum di
ſscernendo.
Quibus
† non adver
ſsatur, quòd in
dicta Bulla Alexandri VI. nulla mentio de con
ſsilio, aut con
ſsen
ſsu Cardinalium habetur, quæ in alijs Bullis in
ſseri
ſsolet; nam
† frequentius e
ſst, ut etiam adhibito Cardinalium con
ſsen
ſsu, &
ſsuffragio,
ſsolùm
ſsub nomine Papæ, & non aliorum Bulla expediatur,
ut re
ſsolvit Quintil. Mando
ſs.
ſsup. reg.
8. Cancell. q. 5. num. 5. & 6. eam rationem adducens, quòd
† actus denominatur ab eo, qui principalis e
ſst, & principaliter facit, non autem à con
ſsen
ſsu,
ſseu con
ſsilium præ
ſstante, l.
ſsi
pater, in fine, D. de manumi
ſsſs. vind. l.
aliud e
ſst
vẽderevendere, D. de regul. iur. Bald.
in l. 2. quæ
ſst. 20. num. 24. C. de re
ſscind.
venditione. Præ
ſsertim, quia
† ut benè advertit Paul.
CaſtrẽſCaſtrenſ. ubi
ſsup. Panormit. in cap. 2. num. 3. de cleric. non re
ſsident. & plures alij relati ab Anton.
Petra de pote
ſst. Princip. cap. 15. num.
83. & Valençuela d. monitor, contra Venet. p. 6. num. 97. & 98. pag. 367.
Papa
ſsi nolit, non teneatur de nece
ſsſsitate, fratrum Cardinalium
conſiliũconſilium petere; neque
† contrarium præcisè con
ſsuetudine induci po
ſsſset, quia e
ſsſset præ
ſscribere contra
ſsupremam pote
ſstatem
PapęPapæ; contra
† quam, ut
ijdẽijdem Doctores advertunt, nulla currit præ
ſscriptio, iuxta text. & ibi notata in cap.
cùm non liceat, de præ
ſscript. & doctrinam Innocentij communiter
receptãreceptam in cap. bonæ, el 2. de po
ſstulat. Prælator. Franc. Marc. 2. par. deci
ſs. 1297.
num. 5. & 6. Balbum de præ
ſscript. 2.
par. 5. princip. q. 2. num. 3.
Necnon
† etiam, quia in dicta Bulla apponitur clau
ſsula,
Ex certa ſscientia, quæ virtualiter præcedentem includit, & Pontificem certioratum e
ſsſse
præ
ſsupponit de omnibus, quæ illum
movêre po
ſsſsunt ad negandum, aut
concedendum; aliter enim non diceretur concedere ex certa
ſscientia,
ſsed
per ignorantiam, &
ſubreptionẽſubreptionem, cap.
nihil, de electione, cap. Pa
ſstoralis, §.
prętereàprætereà ubi Abbas num. 4. de offic.
delegati, cap. cùm olim, de
ſsent. & re
iudicata, l. 1. C.
ſsi
ſservus, aut libertus
ad Decurionat.
cũcum plurimis alijs, quæ latè congerit Vital. de Cambanis in
tract.
clauſularũclauſularum, pag. 23. & Cardinal.
Tu
ſschus pract. concl. iur. litt. C. concl.
340. &
ſseq. Quod
etiãetiam † importat clau
ſsula altera,
De plenitudine poteſstatis, quæ in
eâdẽeâdem Bulla proponitur, quâ
nũquãnunquam uti ponti
ſsex
ſsolet, ni
ſsi cum cau
ſsæ cognitione, neque aliter quàm
ſsi plenè de negotio fuerit informatus, ut tradit Aretin.
cõſconſ. 163. n. 13. Felin. in cap.
quæ in
EccleſiarũEccleſiarum, num. 66. ver
ſs.
Sextò limita, de con
ſstitution. Tiraq. in tract.
res inter alios acta, limit 7. ad finem, & plures alios allegans Ferretus
cõſconſ.
31. num. 31. vol. 1. Cravet. con
ſs. 241.
ver
ſs.
Quartò reſspondeo, Molin. de primogen. lib. 2. cap. 7. num. 26. &
ſseq. Menoch. con
ſs. 1. num. 426. Tu
ſschus
ſsup.
conclu
ſs. 342. & Marta de clau
ſsulis, 1.
par. clau
ſsula 259. num. 13. & 14.