Capvt xcvi.
Svmmarivm.
- 1 Deportatus & similes non possunt facere testamentum, cum communi.
- 2 Intell. authen. bona damnatorum. C. de bonis pro.
Mortem naturalem an sequatur tacita ademptio bonorum.
- 3 Condemnatus damnatuśdamnatusque ad metallum iure
communi, non testatur cum communi, contra
nouiß.
- 4 Damnatus ad mortem naturalem vel ciuilem
hodie iure regio non perdit testamenti factionem.
-
5 Damnatus in carcerem perpetuum an testetur.
- 6 Bannitus an testetur.
- 7 Pœna corporis afflictiua finitur morte delinquentis.
- 8 Cadauer non punitur, cum communi.
- 9 Furor etiam superueniens liberat à pœna corporis
afflictiua.
- 10 Cadauer interdum punitur.
- 11 Pœna corporalis interdum datur insensato.
- 12 Furiosus ex antè gesto potest exhæredari.
- 13 Pœna corporea quare non descendat in hæredes.
- 14 Pœna status finitur morte.
Homo mortuus non est homo.
- 15 Pœna etiam pecuniaria non transit in hæredes in
criminibus publicis.
- 16 Hæredes possunt petere, vt procedatur ad purgandam infamiam accusati etiam in criminibus
publicis.
- 17 Pœna pecuniaria an transeat in hæredes post sententiam.
Fideiussoria obligatio sublata principali euanescit.
- 18 Pœna pecuniaria an transeat in hæredes morientis
infra tempus appellandi.
- 19 Pœna an post sententiam quæ transit in rem iudicatam, transeat ad hæredes.
- 20 Pœna in priuatis delictis an transeat ad hæredes.
- 21 Pœna delicti an transeat in successorem dignitatis.
- 22 Pœna delicti quæ imponitur ipso iure semper transit ad hæredes.
- 23 Morte delinquentis liberatur fideiussor ipsius.
Pœna transit contra hæredes, quando delictum
opponitur excipiendo.
- 24 Hæredes delinquentis an teneantur rei persecutione.
- 25 Frequentia delicti auget pœnam eius delicti.
Hæredes delinquentis tenentur post lit. contes. in
priuatis delictis.
- 26 Hæredes delinquentis etiam ante litem cont. tenentur quando per reum stetit quò minus lis contestaretur.
Pœna transit ad hæredes delinquentis, qui delictum iudicialiter fassus fuit, licet lis contestata
non esset.
Hæredes delinquentis etiam ante litem contestatam tenentur, quando delinquens ex forma statuti fuit contumax.
Pœna non transit ad hæredes etiam post lit. contest. nulliter factam.
Pœna non transit ad hæredes delinquentis post li.
cont. consensu partium sopitam.
Hæredes delinquentis tenentur quatenus ad eos
peruenit.
- 27 Hæredes delinquentis tenentur si peruenit ad primum hæredem, licet ad ipsos qui conueniuntur
nil peruenisset, & quid de iure cano. & quid in
vsuris vel in contractu commißi.
- 28 Hæres in delictis priuatis criminaliter intentatis
non tenetur quid in foro animæ, & quid in successore dignitatis, ibi.
- 29 Collegij diui Iacobi constitutio declaratur.
- 30 Pœnarum commutatio fit, ne delicta sint impunita.
Pœna commutatur ex inhabilitate personæ plectendi.
L. 3. tit. 1. lib. 5. ordinam.
- 31 Furor superueniens an excuset à pœna.
- 32 Homicida an puniatur capitaliter, si vnum occidit, cùm alium vellet occidere.
DEportatus, & aqua & igni interdictus,
*
& in metallum dam natus
nōnon possunt facere testamentum, ista est vera & communis
opinio, quam tenent Doct. per
tex. ibi in l. eius. §. 1. ff. de testam. l. 2. in fi. C. qui
test. fa. poss. vbi per Ias. & alios. Bar. in l. si quæramus. ff. de testam. Rolandinus in tract. testamentorum. rub. 1. Dec. consi. 442. in causa. nu.
5. consil. 278. in causa vertente. numer. 2. lib. 4.
Pari. consi. 46. primum testamentum. colum.
2. lib. 3. Guiliel. Bened. in c. Raynutius, de test.
in verb. & vxorem nomine. nu. 274. Alexand.
consi. 95. requisitus. colum. 1. num. 7. l. si quis
filio exhæredato. §. irritum, & §. eius, & vtrobique communiter per Doct. ff. de iniust. rup.
l. quidam. ff. de pœnis. Ratio huiusmodi personæ serui pœnæ esse videntur, vel quasi sine ciuitate peregrini videntur, vt in d. l. quidam, &
consequenter testari non possunt, non magis
quàm serui, qui testari non possunt. l. filiusfamilias. ff. de testa. vel non magis quàm peregrini, qui similiter testari non possunt. l. 1. C.
de hæredibus insti. Præterea bona huiusmodi
personarum publicantur, vt in d. l. eius. §. 1. &
consequenter testari non possunt, quia per legem fieri non debet, vt qui nulla bona habebat is faciat testamentum, vt in l. lex Cornelia.
ff. de vul. & pup. subst. quod olim generaliter
procedebat, hodie verò bona damnatorum licet regulariter publicentur, vt olim, fallit tamen quando supersunt descendentes, vel
ascendentes condemnati, & transuersorum
nonnulli qui præferuntur fisco, vt in auth. bona damnatorum. C. de bonis proscriptorum.
quæ personæ non tam, vt hæredes vniuersales, quàm vt successores singulares admitti
videntur, argumen. text. in leg. prima. ff.
de iu. fis. & ibi ita not. Bartholus, vnde hodie
bona damnatorum non publicantur nisi sub
prædicta distinctione, vt in dict. authen. bona
damnatorum, & ibi communiter Doctores,
& in authen. vt nulli iudicum. §. fina. vbi Doctores communiter, Decius consilio 442. columna secunda. Ant. consilio 61. strictè. Cæpol.
consilio crimi. decimosept. visa. Abb. consilio.
videtur. par. prima.
* Quod tamen limita, vt
procedat in damnatis ad metallum, vel opus
publicum, vel deportatis, vel aqua & igni
|
interdictis, quibus omnibus mors naturalis
non irrogatur, secus
autẽautem in illis, quibus mors
naturalis, & vltimum supplicium irrogatur.
Nam pœnam animæ amissionis sequitur
publicatio bonorum, vt resoluit Corne. consil. 278. in causa vertente. col. 1. lib. 4. per tex. in
l. quod ad statum, & in leg. qui vltimo supplicio, de pœn. & ita sentit Bar. in d. l. eius. §. 1. &
in l. 1. ff. de bonis dam. & Pari. consi. 46. num.
10. lib. 3. & hanc esse communem
sentenriamsententiam,
firmat Bar. in leg. 1. colu. 2. ff. de bonis dam. &
Are. in l. eius. §. 1. num. 3. ff. de testa. Alij autem
distinguunt, vt in criminibus capitalibus,
in quibus post condemnationem sequebatur tacita ademptio
bonorũbonorum, procedat d. auth.
bona dam. vt in terminis. l. 1. & l. fi. ff. de bonis dam. secus autem in reliquis criminib. &
hæc distinctio videtur etiam communis secundum Bartol. in d. l. prima. ff. de bonis dam.
& secundum Areti. vbi suprà.
Denique receptior op. mihi videtur, vt indistinctè is, qui damnatus est ad mortem, vel
ad bestias, vel metallum, vel opus publicum,
vel deportatus est, vel aqua & igni interdictus, non possit facere testamentum etiam hodie, quod admittunt omnes, quos suprà retulimus, & quos infrà referemus. verùm quò ad
bonorũbonorum publicationẽpublicationem, est differẽtiadifferentia, vtrũvtrum quis
ad mortẽmortem naturalem damnetur, vt tunc post
sententiam sequatur tacita ademptio, & publicatio bonorum, non sic in eo, qui ad metallum, vel opus publicum damnatus est, vel
deportatus, vel aqua & igni interdictus, qua
de re per Dec. Pari. & Alex. & Corn. in consilijs suprà allega. per Alex. in num. 2. vsque ad
nume. 11. in leg. 2. C. qui test. fac. pos. & ibi per
Ias. col. 1. & col. fin. & per Dec. nume. 27. & per
Aret. in d. l. eius. §. 1. num. 3. ff. de test. plenè per
Guil. Bened. in cap. Rayn. de test. in verbo, &
vxorem nomine. nu. 73. per Didac. de Couar.
in rub. de testa. in 3. partic. num. 27.
Hinc apparet
* errasse Didacum de Couar.
vbi suprà, qui in terminis iuris communis putabat damnatum ad metallum, vel opus publicum, vel ad bestias, vel aqua & igni interdictum, vel deportatum testamentum facere
potuisse, quod omninò falsum est, & contra
glo. in l. eius. §. 1. in verb. publicabuntur. ff. de
testam. quæ communiter appro. est, vt suprà
retulimus,
* hodie verò iure regio damnatus ad mortem, siue naturalem, siue ciuilem,
non amittit testa. factionem, nisi per ipsam
sentẽtiamsententiam omnia eius bona publicata fuerint.
l. 4. Tauri. licet olim etiam iure regio aliud esset. l. is. tit. primo. par. 6.
* Damnatus verò in perpetuum carcerem
an testari possit, & iure regio indubitanter
potest, secundum dist. d. l. 4. iure verò communi,
dic vt per Didacum de Couar. vbi suprà Guil.
in dict. cap. Rayn. in verbo, mortuo. 1. nume.
129. Imo. nu. 23. & Barb. col. 10. in c. quia ingredientibus, de test. Ioan. Bern. in pract. crim. c. 129. in fi. hi autem omnes etiam iure regio iudices esse non possent, vt in l. 2. ti. 15. lib. 2. ord.
ibi, ni otiosi,
el que fuere de mala fama, ouiere bechohecho cosa por que valavalga menos, vt nos interpretamur.
Similiter Bannitus nostri temporis non
*
potest facere testam. ita tenet Bar. sub quadam
distinctione, cum quo transeunt Imol. & alij
communiter in leg. eius. §. 1. ff. de test. Ias. post
alios in l. 1. C. de hæred. instit. col. fina. Bar. in
disputa. sua, incip.
LucanęLucanæ ciuitatis. Idem Bar.
in tract. de banni. & op. Bart. communis est
secundum Alex. nu. 4. in d. l. 1. vbi per Sali.
Paul. & alios, & per Imo. in leg. ex facto. §. ex
facto. ff. ad Treb. vnde is longè minus Iudex
esse poterit, nam qui ratione criminis intestabilis est, is improbus esse dicitur. §. testes autem. Inst. de test. improbus autem Iudex esse
non potest, vt in l. 2. tit. de los alcaldes, lib. 2.
ordi. ergò, &c.
Illud autem controuersum est, an in quib.
casibus delinquentes & facinorosi testantur,
eorumq́ue testamenta per legem sustinentur,
tunc ipsorum hæredes teneantur, vt pœna,
quæ illis irroganda erat, in ipsorum hæredes
descendat, quod videbatur arg. §. hæres quoque. Inst. de obl. quæ ex qua. contractu. leg. ex
maleficijs. §. hæres quoque. ff. de act. & obl. Id
tamen receptum non semper est, sed sub conditione, de qua per glo. & l. omnes, in l. vni. C.
ex delict. defunctorum. cuius legis omissa
positione casus contra illum tex. videtur opp.
de tex. in l. ex iudiciorum. ff. de accus. & l. crimen. ff. de pœn. & l. de facto. ff. de pub. iud. &
l. 3. eod. tit. & l. fin. cum simi. C. si reus, vel accus. mort. fue. vbi etiam lite contestata contra
defunctum hæres eius non tenetur, cuius contrarium ibid. in dict. leg. vn. dicitur, ergò &c.
Pro solutione horum contrariorum & similium considero, quod aut loquimur in criminibus publicis, aut in priuatis. Primo casu, s.
in publicis, de quibus per text. in l. 1. ff. de pub.
iud. & Inst. de publi. iud. per totum. facio tria
membra, nam aut loquimur de pœna afflictiua animati corporis, aut de pœna priuatiua
status, aut de pœna priuationis bonorum vel
alia pecuniaria.
Primo casu sit regula, quòd pœna afflictiua
*
corporis finitur morte delinquentis, ita intelligitur l. 3. & l. defuncto, de publi. iudi. & leg.
crimen de pœnis, & leg. fina. C. si reus vel accus. mort. fue. Ratio huius est, quia illa est pœna sensus, mortuus autem non sentit, vt est notum.
* Hinc est, quòd si quis etiam post sententiam naturaliter decesserit, non deberet in
eum executio fieri, puta suspendium vel decapitatio, vt ponit Cin. in l. 2. C. qui testam.
face. possunt. Bal. in d. l. vn. 2. col. in medio, &
Ange. ibid. prima col. post medium. & Alex. in
d. l. 2. C. qui testa. facere poss. post alios per eum
ibi relatos, quamuis Bal. ibi dicat hoc relinqui
arbitrio iudicis, & ideò iudices maleficiorum
|
pessimè faciunt vtentes contraria consuetudine, vt per Doct. in dictis locis, illud ergò
ꝙquod
*
non sentit, non debet puniri. Facit in simili
& à fortiori, quod eleganter dicit Bal. in l. furiosum. C. qui testamen. fac. poss. quòd si aliquis tempore sanæ mentis
cōmisitcommisit homicidium, vel aliud
delictũdelictum, propter quod debet decapitari, deinde efficiatur furiosus, quòd
durātedurante furore non poterit puniri in personam, licet in bonis secus, & idem tenet Bal. in l. humanitatis. 11. col. C. qui testamen. fac. poss. & in c.
1. de eo, qui inter. fratrem suum in vsibus feu.
Idem Imo. in leg. ex facto. pen. col. ff. de vulg.
& pup. substit. Idem Imo. in cap. Raynutius,
de testam. in materia exemplariæ substitutionis. Imò quod est plus, si aliquis fecisset delictum tempore sanæ mentis, & etiam esset condemnatus, deinde effectus furiosus, non deberet in personam puniri, sed esset princeps
consulendus, secundum eum, allegat l. diuus.
versicu. si verò. ff. de offic. præfe. quæ quasi nihil facit, sequitur Alex. in d. l. furiosum, & ista
est communis sententia, quamuis aliqui teneant contrarium, si ergò viuens effectus furiosus non punitur de delicto antè commisso, etiam condemnatione præcedente ante
fauorem, ergò à fortiori ille, qui post
delictũdelictum
est naturaliter mortuus, vt in nostro casu.
In casibus tamen illud, quod non sentit,
*
punitur. Nam videmus, quòd accusatus criminaliter & condemnatus si moriatur, non tamen
potest sepeliri, nisi licentia impetrata à iudice, qui condemnauit. l. 1. & 2. ff. de cad. punito. faciunt notata in clem. 1. de pœni. & remis.
Item si quis se occidat, qualitercunque siue
impatientia doloris, siue propter delictum à
se commissum, non debet in ecclesia sepeliri,
tex. in c. placuit, & ibi gloss. notab. 23. q. 5. Ratio fortè huius casus est, quia pœna priuationis
sepulturęsepulturæ recipit corpus absque anima existens, viuus enim non sepelitur, sed mortuus,
& ideò de natura huius pœnæ est hoc, quòd
post mortem infligatur, non ergò mirum, si
post mortem possit imponi & repeti, quòd
istam rationem ponit Bald. in d. l. vnic. 2. colum. post medium. Item alio casu, illud quod
non sentit, punitur, scilicet in casu cap. cùm
ad monasterium. §. primo. de statu monacho.
vbi si monachus non reddit in vita rationem
suæ administrationis bonorum ecclesiæ, post
mortem etiam punitur, quia debet extra cœmiterium in stercore sepeliri, & illum text.
allegat Imola in d. l. defuncto. ff. de publi. iudi. Item est alius casus singularis in leg. secunda. ff. de cada. punito. vbi est text. quem Barto. ibi dicit non esse alibi, quòd ille, qui propter delictum non potest morari in ciuitate,
non poterit etiam post mortem ad ciuitatem
reduci, vt ibi sepeliatur, & sic punitur etiam
post mortem.
Alius casus & singularis est, vbi illud, quod
*
non sentit, vel quod ratione caret, punitur, scilicet in cap. mulier. 15. q. 1. vbi si canis vel aliud
animal, quod ratione careat,
mulierẽmulierem ascendat,
vtrunq;vtrunque igni debet comburi, facit tex. in
cap. reos. 23.
quęstquæst. quinta. vbi similiter dicitur,
quòd qui coierit cum iumento, morte moriatur, sed caue, quia nihil dicitur de iumento,
sed de illo, qui coierit cum iumento, & ideò
d. cap. mulier, allegatur tanquam singulare,
vt dixit, ego tamen dico, quòd est text. similis originaliter in Leuitico, cap. vigesimo, vbi
text. dicit, Pecus
quoq;quoque occidit, &c. rationem
ponit text. in d. cap. mulier, scilicet quia tali
flagitio contaminata indignanti refricant facti memoriam, &c. ac si dicat, quòd illud punitur ibi propter immanitatem criminis.
Alium casum reperio in fortioribus terminis, quem ponit Bartol. in l. nunquam. §. si vi.
ff. de vsucap. per illum tex. vbi tenet, quòd si
aliquis commisit peccatum mortale, cùm esset sanæ mentis, deinde efficiatur furiosus, &
moriatur in furore, quòd dicitur discedere in
mortali peccato, & damnabitur apud Deum,
& tamen solemus dicere, quòd mitius agitur
cum Deo, quàm cum homine, vt dicit glo. in
l. si quis eam. §. voto. ff. de pollici. & mitius cũcum
lege, quàm cum ministro legis. leg. Celsus.
ff. de arbitris. facit l. si is qui animo. ff. de acquiren. possessio. cap. maiores, ad fin. de baptism. cum simil. sed in illo casu contingit fortè propter dominicum præceptum, quo cauetur, Vigilate, &c. quia nec scitis diem nec horam, vnde non debuisset peccasse ante furorẽfurorem, & sic est, quòd sibi imputetur, & vide quæ
dixi in d. §. diui.
Item reperio alium casum, nam
* si filius ante
furorem verberauit patrem, vel commisit
causam ingratitudinis, propter quam de iure
potest exhæredari, deinde efficietur furiosus,
talis furor non purgat vitium ingratitudinis,
imò potuit exhæredari à patre, ita Barto. in l.
ex facto, in princ. ff. de vulg. & pupilla. substitu. 7. colum. probat hoc text. singula. in leg. fi.
§. sed cùm antiquitas. C. de cura. furio. de quo
singula. in apostil. ad Abb. in c. in literis, de rescrip. facit l. de creationibus. C. de episc. audi.
ibi ergò filius punitur tempore furoris, & sic
eo tempore, quo non sentit, potest tamen dicere, quod ibi agitur de pœna, & non corporis, prout in casu nostro, & sic non obstat. Præterea in exhæredatione, quam facit pater de
filio, non requiritur processus, nec sententia
condemnatoria, prout requiritur ratione delicti, vt corporaliter puniatur, & sic est ibi casus specialis.
* Concluditur ergò ex prædictis,
quòd
pœnępoenæ corporis afflictiuæ regulariter finiuntur morte
delinquẽtisdelinquentis. Ex quo sequitur, quòd hæredes delinquentis
nōnon tenentur
ad pœnam, ad
quāquam tenebatur defunctus, cùm
illæ pœnæ sint morte delinquentis finitæ per
suprà dicta iura, & Quia pœnæ suos debent
tenere auctores. leg. sancimus. Cod. de pœnis, & quia alius pro alio regulariter non pu|
nitur, vt in regula iuris, & l. si quis in suo. §. legis. C. de inoffi. testam. & pro hoc, quia non
est licitum libero homini dare se alicui in quæstionem, vel ad torturam, secundum Bar. in l.
cùm seruus. ff. de condi. ob caus. & in leg. interdum. §. qui furem. ff. de furtis, quamuis gl.
ibi velit contrarium, nemo est enim dominus
membrorum suorum. l. liber homo, in princ.
ff. ad legem Aquil. Item quia tortura est meri
imperij. leg. defensoris. C. de defens. ciuitat.
& in auth. de testi. collat. 7. & notatur in leg.
imperium. ff. de iurisd. om. iud. ergò pacto priuatorum concedi non possunt. l. priuatorum.
C. de iurisdi. om. iudi. c. significasti, de foro
cōpetencompeten. Si ergò expresse liber homo hoc facere
non potest, ergò à fortiori, nec tacitè, scilicet
succedendo delinquenti, facit l. 1. §. vsque
adeò. ff. de iniurijs. vbi non potest quis expresse permittere alicui, quòd eum percutiat,
vel corpus eius cruciet, & ibi vide Bar. ergò à
fortiori, nec tacitè, vt dixi. Nec obstat, quòd
hæres adeundo videtur quasi contrahere, &
se obligare ad debita defuncti. Instit. de obliga. ex quasi contractu. §. hæres. ff. de actio. &
obliga. leg. ex maleficijs. §. hæres. l. apud Iulianum. §. fi. ff. quib. ex caus. in poss. eatur, quia illud est verum, quò ad ea, ad quæ se potuisset
obligare expresse, vt ad illa teneatur adeundo
hæreditatem, per quam aditionem videtur
se obligare tacitè, sed ad illa, ad quæ se expresse obligare non potuit, puta ad pœnam delicti alieni, vt dixi, non videtur se obligare tacitè, s. adeundo, quia quòd expressè fieri non
potest, nec tacitè. l. qui ad certum, cum simi.
ff. locati. facit l. liberos, & l. nec si volens, &
ꝙquod
ibi Bald. C. de libe. cau. Ad prædicta optimè
seruit glo. singula. in c. homo. 23. quæst. 5. quæ
vult iuncto tex. quòd per pactum non potest
quis fideiubere, vel se obligare pro alio ad pœnam corporalem, quia non est dominus membrorum, &c. & illam gloss. allegat Bald. in leg.
obæs. ad fi. C. de actio. & obligat. licet non ad
hoc propositum, ergò à fortiori in nostro casu non tenebuntur hæredes. Item facit quod
dicit notabiliter Bal. in l. 1. 2. quæst. C. ne filius
pro patre, vbi quærit, nunquid valeat
statutũstatutum,
quòd pater teneatur pro debito filij. & gloss.
ordinaria dicit, quòd sic in rub. de decr. decur. lib. 10. quod est verum secundum eum in
pœna pecuniaria, quia ad hoc potest se obligare per patrem, ergò per statutum, vt not. in l.
nec ex prætorio. ff. de reg. iur. & in l. non impossibile. ff. de pact. facit l. fi. ad fi. C. de fidei.
vbi tex. eleganter dicit, sicut pacto
contrahentiũcontrahentium hoc fieri conceditur, quare non ipsa legis
potestate hoc fieri permittatur, secus
tamẽtamen est
secundum eum, & hoc pondero in pœna corporali, allegat nota. per glo. in d. c. cùm homo.
23. quæstio. 1. vide Iaso. in l. de quibus, de ll. suprà char. 3. col. 1. ad fin. vbi reputat illam glo.
sing. Idem ergò dicendum, & à fortiori in nostro casu cùm de hoc non sit lex, nec
statutũstatutum ad id, quod notat Bald. in rub. C. res inter alios
acta. prima col. vbi tenet, quòd licet valeat statutum, quòd consortes teneantur soluere pœnas pecuniarias bannitorum, per glo. in dict.
rub. de decre. decur. & illud statutum sit tolerabile, quamuis non laudabile, vt notatur in authen. vt nulli iudic. §. qui verò. col. 9. pœnas tamen corporales, vt infamias, statutum innocentibus imponere non potest per delictum
alienum, quia est contra ius diuinum,
cũcum nec
consensu fieri possit, per notata per glo. in d. §.
cũcum homo. 23. quæst. 5. quod est diligenter notandum, & de materia illius gloss. ponunt domini Canonistæ in rub. extr. de fideiuss. Concluditur ergò, quòd pœna corporis afflictiua
extinguitur morte delinquentis, nedum quò
ad delinquentes, sed etiam quò ad hæredes
eius, & hoc de primo membro.
SecundũSecundum membrum
* est de pœna priuatiua status, in quo breuiter dico id, quod in
pręcedentipræcedenti, scilicet quòd mortuo delinquente
extinguitur illa priuatio, ita tenet Bal. vno verbo, in d. l. vni. 2. col. post medium. ratio huius
est, quia mortuo subiecto non cadit priuatio
nec habitus, arg. ff. ad legem Aquil. l. huic scripturæ. Priuatio enim præsupponit habitum.
leg. fina. ff. si cert. peta. leg. decem. de verb. obligat. leg. manumissiones. ff. de iusti. & iure.
cap. ad dissoluen. cum simil. de desponsa. impu. sed in mortuo non est habitus, licet olim
fuerit, Quia mors omnia soluit,
nedũnedum tutelātutelam,
in auth. de nup. §. deinceps. col. 4. Instit. quib.
modis tut. fini. §. simili modo, ergò eo mortuo
extinguitur priuatio. Tertia ratio est, quia habitus & passiones requirunt subiectum. l. qui
libertinus. §. posthumus. ff. de operis libert. sed
in mortuo non est subiectum, ergò nec habitus, & per consequens nec passio, & sic priuatio non potest habere locum. Quarta ratio potest esse, quia extincto subiecto extinguuntur
accidentia subiecti. leg. 3. §. ne tamen. ff. de vsufruct. Institu. de vsufru. §. primo. Ex quo infertur, quod mortuo Monacho hærede instituto, & sic extincto subiecto, extinguitur
trāsmissiotransmissio hæreditatis non agnitæ, & sic ad monasterium non transmittit hæreditatem non aditam, quæ transmissio est quoddam accidens,
& sic extincto subiecto extinguuntur
accidẽtiaaccidentia subiecti, & ita per istam rationem inter
alias dixit Bal. in l. 1. C. quæ admi. ad bon. poss.
13. collat. cum sequen. vbi plenè, modò sic priuatio status alicuius est quoddam accidens,
vt patet, quia potest adesse, & abesse præter
subiecti corruptionem, ergò extincto subiecto, id est, mortuo delinquente, extinguitur
accidens, id est, priuatio.
Quinta ratio potest esse, quia homo
Homo mortuus non est homo.
mortuus non est homo, esset enim oppositio in abiecto, nam si homo ergò non mortuus, & si
mortuus
nōnon homo. l. si homo mortuus, de ver.
obligat. l. Seruo manumisso, vbi notantur
ff. de cond. indeb. l. falsus. C. de furtis. nam si
|
procurator, ergò non est falsus, & si falsus, non
procurator, quia quod falsum est, nihil est. ff.
de verb. signi. l. Paulus, sicut denarius falsus,
non est denarius, gloss. singu. in l. 2. C. de hæreti. facit l. si cum aurum. ff. de solutio. & leg.
eleganter. §. quæ reprobus. ff. de pigno. actio.
Si ergò homo mortuus non est homo, ergò impossibilis est priuatio post mortem, cùm debeat esse priuatio status hominis, qui homo
non est in rerum natura, vt dixi. Concluditur ergò, quòd pœna priuatiua status hominis extinguitur per mortem delinquentis,
nedum quò ad delinquentem, vt modò dixi, sed etiam quò ad hæredes eisdem rationibus, & rationibus quas dixi in membro præcedenti.
Tertium membrum est
* de pœna ademptionis bonorum, vel alia pecuniaria, an extinguatur per mortem delinquentis, & hic aduertendum, aut reus decedit ante
sentẽtiamsententiam,
aut post sententiam appellatione pendente,
aut post sententiam appellatione non interposita, poterit tamen interponi, quia non
erāterant
lapsi 10. dies, aut post sententiam, & post lapsum decem dierum, & sic post sententiam
transactam in rem iudicaram. Primo casu regula est, quòd pœna bonorum non transit
contra hæredes, modò reus decesserit lite contestata, modò non. tex. est in l. ex iudiciorum.
ff. de accusa. in princ. & in hoc differt à priuatis delictis, vt infrà subijciam, hæc tamen regula fallit in multis casibus, quos ponit ibi
gloss. & glo. Instit. de hæredi. ab intest. §. per
contrarium, & gloss. Institu. de per. & tempera. acti. §. non omnes, & glo. in d. l. vni. in fi.
gloss. magna. & glo. in l. ex testa. C. de testam.
manu. & gloss. in leg. 1. C. si reus, vel accusat.
mortu. fue. & aliquid per gl. cap. causam quæ,
el secundo, extrà qui filij sunt legiti. Alius
casus est in leg. filio. §. sententia. ff. de adimen. lega. quem addit Bar. in d. l. ex iudiciorum, ad fin. & aduerte, quia in d. §.
sentẽtiasententia est
casus singularis ad aliud, quòd licet mortuo
delinquente sit extinctum
crimẽcrimen, quò ad personam ipsius, tamen hæredes rei pro eorum
interesse, & pro purganda infamia defuncti
possunt petere, quòd procedatur ad
sententiāsententiam,
& declaretur defunctum non commisisse delictum, & ille casus est vnicus in iure, secundum Bald. in d. l. vni. tertia col. ante medium,
& commendatur pro singula. in addi. ad Bar.
in d. l. ex iudiciorum, in prin.
Alius casus est, in quo reo mortuo ante
* sententiam transit pœna bonorum contra hæredes, scilicet quando reus mortem sibi constituit post litem contestatam, vel postquam fuerit in crimine deprehensus, text. est in l. defunctus. C. si reus, vel accusa. mort. fue. & in l. fi. §.
1. ff. de bono.
eorũeorum, qui mortem sibi consci. glo.
in l. defuncto, in princ. ff. de publi. iudi. Ratio
est, quia eo ipso, quòd mortem sibi consciuit,
videtur delictum confiteri. d. l. fin. de bonis eorum, non ergò mirum si transeat contra
hęredeshæredes, regula ergò dictæ leg. ex iudiciorum,
procedit in eo, qui naturaliter ante sententiam mortuus est, non in eo, qui se ipsum occidit, quod not.
Secundo casu principali, scilicet
quādoquando
* decessit post
sentẽtiamsententiam appellatione pendente,
tunc habemus iura, quæ distinguunt, aut condemnatio personæ includit bona per consequentiam, aut sunt duo iudicia æquè principalia, id est, quia
sentẽtiasententia fuit lata de persona,
item de bonis expressè. Primo casu non est necesse, quòd
hęreshæres prosequatur appellationem,
quia extincto principali per mortem defuncti extinguitur accessorium, scilicet quò ad
bona. Secundo verò casu sunt æquè duo
principalia, & licet vnum tollatur, aliud remanet, argum. ff. de serui. vrba. prædio. leg. si
domus, & l. 1. §. pen. verb. cum simil. est ergò
necesse, quòd hæres appellationem prosequatur, aliàs applicabuntur bona fisco, istam distinctionem ponit tex. notabili in l. fin. C. si
reus, vel accusa. mortu. fue. & in l. si is qui. C.
si penden. appellat mors inter. & glo. in l. ex
iudiciorum. ff. de accusa. patet ergò quòd abolito principali accessorium est sopitum,
& à iudicis cognitione alienum ac
substractũsubstractum,
vt dicunt ll. suprà alleg. Item considera pro
alia ratione, quòd tacita ademptio non est
sententia hominis, sed legis, sententia enim
hominis est vna tantùm, & ideò appellatione
ab eo interposita, si mors interim superueniat
absorpta est sententia hominis, & per consequens tacita sententia legis. l. 1. in fi. ff. ad Turpil. leg. furti. §. 1. ff. de his qui notan. infam. &
not. in l. 1. & fin. C. si à non compe. iudi. verba
sunt elegantia. Bal. in l. 3. post princip. C. si penden. appellat. mors interue. Et ex ista ratione, ego nouissimè, quò ad propositum infero
rationem, quare secunda stipulatio, puta statim purgat moram
præcedẽtempræcedentem, commissam
in obligatione primæ, iuxta l. parui refert. ff.
de cond. furt. & nota plenè in l. eum, qui ita.
§. si hominem, de verb. obligat. & in leg. quoties. ff. de nouatio. & in leg. si aliquem. eodem
titu. & in leg. quindecim. §. si cùm mihi Stichum. ff. de solutio. Ratio enim illa est, quia
cũcum
per secundam stipulationem puram statim
tollatur obligatio prima. dic. l. parui. ergò nullo modo potest subsistere mora, quæ erat ibi
cohærens & accessoria, & veniebat in quandam consequentiam, sicut dicimus in casu dictæ l. fin. si reus, vel accus. & in l. 3. si pen. appe.
mors inter. vbi sublata sententia principali
per mortem defuncti statim tollatur sententia tacita, quò ad bona, quia veniebat in consequentiam, & accessoria enim naturam sequi congruit principalis, vt in regula iuris
fac. singul. glo. in l. si hæres
pecuniāpecuniam. ff. ad Trebellia. quæ dicit
quòd oblig. fideiussoria nunquam reperitur sublata principali, & illa glo.
semper allegatur secundum Bald. in l. intelli|
gere. C. de luitio. pigno. & est sing. secundum
eum in l. 1. §. ille autem nouissimus, in fin. C.
de lati. liber. tollen. & eam allegat in l. 1. C. de
satisda. prima col. in fin. & in l. & si is, quem.
C. de prædi. mino. Scias tamen quòd in criminalibus accessorium non dependet à principali, nec sublato principali tollitur accessorium, vt notanter ponit Bal. in leg. transigere,
in fi. C. de transactio. arg. ff. de adulte. l. denunciasse. §. quæritur, & in l. athletas. ff. de fals. &
ideò mortuo principali, & sic extincta accusatione ipsius, tamen accessorij possunt accusari & puniri, secundum Bal. facit l. 1. C. si reus,
vel accusat. mort. fue. & ibi per Cin. quod videtur contra distinctionem, de qua suprà.
Sed non obstat, si aduertas, nam ibi loquitur
de alio accessorio, quod alio respectu potest
dici principale, nos autem loquimur, quò ad
bona, quæ dicuntur merè accessoria. authen.
ingressi. C. de sacrosan. eccle. l. si adoptauero.
ff. de precario. cogitabis, & hoc de secundo casu principali.
Tertio casu principali,
* scilicet quando
decessit in tempore, quo poterat appellari, & sic
infra decem dies à tempore latæ sententiæ
habemus. glo. in d. l. ex iudiciorum. ff. de accusa. quæ dicit idem esse, quod in casu præcedenti, scilicet vt debeamus distinguere, an
adeptio bonorum sit tacita, & veniat in consequentiam principalis, & tunc non transit
pœna ad
hęredeshæredes, nec teneantur prosequi, aliàs secus, & sic vult in effectu idem esse, quando mortuus decedit infra tempus datum ad
appellandum, & quando decedit appellatione interposita & pendente, & illam gloss. tenet ibi Din. & dicit non esse alibi, & non est
alibi secundum Bar. ibidem, illam glo. sequitur Salicet. in l. fina. C. si reus, vel accus. mor.
fue. & Bal. in d. l. 3. C. si reus, vel accusa. mor.
fue. contrà tenet Bart. in d. l. ex iudiciorum,
post Iaco. de Raue. dicit enim, quòd si reus decedat infra tempus, quod est datum ad appellandum, & ipse non appellat, verificatur prædicta l. ex iudiciorum, quia decedit lite contestata, & condemnatione secuta, ad hoc igitur,
vt hæres hoc beneficium habeat, debet appellare, & appellationem prosequi, vt d. l. 3. C. si
penden. appel.
secundũsecundum Bar. Idem tenet Cin.
in l. fi. C. si reus, vel accusa. mor. fuerit.
IdẽIdem contra illam glo. tenet Ang. in l. nostra, in medio,
quamuis dicat illam glo.
nōnon esse alibi, de quo
per Bal. in l. curam. 4. col. vbi dicit illam glo.
sing. non tamen videtur se firmare, cogitabis
super hoc.
Quarto casu principali, quando
* reus decessit post sententiam transactam in rem iudicatam, tunc pœna bonorum benè transit
contra hæredes. tex. est in d. l. ex iudiciorum,
in prin. Ratio potest esse, quia secuta
condẽnationecondemnatione iam incipit teneri ex quasi
cōtractucontractu, qui
celebratur in sententia. l. 3. §. idem scribit. ff. de
peculio. nota. in leg. 2. glo. magna. ff. de præto. stipula. sed actiones ex quasi contractibus
transeunt contra hæredes. C. de hæred. actio.
per totum, cum simili. ergò, &c. Istam rationem vult Bar. in leg. defuncto. ff. de publi.
iudi. & in extrauaganti, qui sunt rebelles, in
versi. rebellando. & Bal. in l. nostra. 3. col. ad fi.
& facit, quia per sententiam iura efficiuntur
fortiora, & validiora, iuxta plenè nota. in l. 1.
C. de iudi. sed aduerte, quia hæc ratio mihi
nōnon
potest placere, nam quemadmodum per sententiam eodem modo per litis
cōtestationemcontestationem
videtur quis quasi contrahere, vt dictis iuribus. ergò ista ratione attenta post litem contestatam, etiam non secuta sententia deberet
pœna transire contra hæredes, cuius contrarium dicit d. l. ex iudiciorum, quæ requirit sententiam, ergò ratio falsa, cogitabis. Et adde
quòd dicta l. ex iudiciorum, procedit non solùm quando est lata
sentẽtiasententia, vt ibi in tex. sed
etiam quando aliquid interuenit, quod æquiparetur sententiæ, puta confessio solennis in
iudicio, nam tunc possunt bona applicari fisco non obstante morte rei, secundum Specu.
in tit. de accusa. §. 1. ver. quid solutio. Idem tenet Bar. in l. 1. ff. de pœna deli. 2. col. Idem vult
Bal. hic. 3. col. in prin. nisi reus reuocet confessionem, & probet contrarium per ea, quæ notantur in l. creditores. §. iussus. ff. de appella.
in glo. Idem vult Ange. in dict. leg. vnica. vlt.
col. versi. quid autem si reus non est contestatus, &c. Ego addo in simili glo. singularem,
& quod ibi plenè per Doctores in l. 1. §. 1. ff. si
ex noxa. cau. agat. vbi videas. Imò quod est
plus secundum Bal. ibi in d. l. vni. 3. col. post
principium, & sine confessione si erat conclusum in causa, & liquidò probato maleficio
non impedietur sententia, quia cùm esset de
necessitate ferenda contra reum, quodammodò trahitur retrò. argu. ff. de mino. l. denique.
§. 1. & ista perpetuò notabis pro duplici extensione ad d. l. ex iudiciorum, in princ. dicas
ergò, quòd requiritur sententia, vt ibi, adde,
vel æquipollens, vel aliud, quod necessariò
inferat
cōfiscationemconfiscationem, & hæc quæstio, quòad
istum
quartũquartum casum principalem. Alias duas
extensiones ad d. l. ex iudiciorum, si benè aduertas, colligas per Bar. ibi versi. quæro, pone
quòd secundum statuta, &c. Et hæc videntur
sufficere, quò ad crimina publica.
Secundus articulus principalis
* de criminibus priuatis, in quo sic procedo, & dico,
ꝙquod
aut lis non est contestata, nec aliquid ad
hęredeshæredes peruenit, & tunc regulariter non tenentur, vt in d. l. vni. & in l. sicuti pœna. ff. de reg.
iur. 4. colum. & l. pupillo. §. 1. eod. tit. cum sim.
Ratio est clara, nam ratione peruentionis
nōnon,
quia nihil peruenit, ratione delicti non, quia
morte delinquentis extinguitur. C. si reus
vel accus. mor. fue. per totum. & Quia pœnæ
suos debent tenere auctores. leg. sancimus,
de pœnis. facit illud, Filius non portabit iniquitatem patris, &c. cum varijs similibus. hæc
|
regula procedit nedum in actionib.
descẽdentibusdescendentibus ex delicto, sed etiam in descendentib. ex
quasi delicto, vt contra hæredes non dentur.
tex. est in l. filiusfamil. in fine, cum l. sequen.
ff. de iudi. & Barto. in leg. prim. 2. colum. ante
med. ff. de priua. delict. Secundò hæc regula
procedit nedum in successore hæreditatis, sed
etiam in successore dignitatis, puta in prælato, vt s. non teneantur ex delicto
pręlatiprælati, vt
probatur in l. licet. §. si ex causa. ff. de procu. facit l. meminerint, cum simil. C. vnde vi. ita
Bar. in d. l. 1. 2. col. in medio. Ang. ad fin. in d. l.
vnica. Cin. in l. 1. §. si procurator. ff. si quis ius
dicen. non obtemp. per Ioan. And. in c. 1. vt lit.
non conte.
* quod procedit, & est verum,
quādoquando
prælatus tenebatur ex delicto suo nomine,
non nomine dignitatis vel prælaturæ, si autem prælatus tenebatur nomine dignitatis,
tunc successor tenebitur insolidum, quia est
eadem dignitas, vt probatur in c.
cũcum dilectus,
de ordi. cogni. & quod ibi notatur per Inno.
& ponunt Doctor. in supradictis locis, quod
benè nota. Hæc
* regula limitatur, vt non procedat quando pœna imponitur ipso iure, nam
tunc benè datur contra hæredem, etiam si nihil peruenit, ita probatur in l. Caius. ff. ad Sylla. & in simili. leg. commissa, de public. ratio,
quia tunc non agitur ad pœnam imponendam, sed ad pœnam à iure impositam exigendam, meritò transit contra hæredem, & hoc
ponit Bar. in leg. prim. de priuat. delict. 2. col.
in prin. & Docto. in d. l. vni. & pro hoc est glo.
in l. si quis iniquum. §. quod autem. ff. quòd
quisque iur. & illa glo. est singula. ad hoc
secũdumsecundum Bal. in rub. C. de priuil. do. pen. col. facit
l. fi. in prin. ff. de bon. eorum, qui mor. sibi consciue. & hæc est communis sententia, tene
menti.
Tertiò vltra omnes pro extensione addo,
* quòd nedum morte rei extinguitur crimen,
quòad delinquentem, & hæredes omnes, sed
etiam fideiussio pro maleficio extinguitur
morte fideiussoris, ita quòd talis fideiussio
non transit contra hæredem, ista est glo. singu.
& perpetuò notanda secundum Angel. ibi,
Institut. de fideiusso. §. fideiussor videbatur
in contra. quia ille fideiussor tenetur ratione
sui contractus, quia se obligauit, sed regula
est, quòd fideiussor contractus, non tamen
ipse obligatur, sed etiam hæredem reliquit obligatum, dict. §. fideiussor, ergò, &c. sed solutio
potest esse, quòd licet teneatur ex contractu,
tenetur tamen ratione delicti per alium commissi, vnde quemadmodum hæres
delinquẽsdelinquens
non tenetur mortuo delinquente, eodem
modo nec hæres fideiussoris mortuo fideiussore, cogita.
Secunda
principalis limitatio est, scilicet
quando pro pœna delicti causatur exceptio,
hoc est, quando delictum opponitur in modum exceptionis, nam tunc pœna benè transit contra hæredes, hoc etiam tenet gloss. quæ ad hoc allegatur in dict. leg. 3. §. quod autem.
ff. quòd quisque iur. & illam glo. ita intelligit
Angelus in d. l. vnica. 2. colum. in medio, & omnes in d. §. quod autem. Ratio huius casus
est, quia
nōnon potest imputari ei, qui
solũsolum habet
exceptionem, quare non fecerit litem contestari, cùm non sit in potestate eius, quando actor agat, leg. purè. §. fin. ff. de doli exceptio. &
istam
rationẽrationem ponit Bald. in lectura antiqua,
in d. §. quod autem, & Moderni ibidem. Facit
optimũoptimum simile, nam quando actor per subterfugia, &
morāmoram rei non potuit litem contestari,
& interim mortuus est, tamen ex quo non extitit per eum, perinde habetur, ac si lis esset
cōtestatacontestata, text. est singula. in l. si eum. §. qui iniuriarum. ff. si quis cau. de quo infrà subijca im.
potest etiam dari alia ratio ad prædictam limitationem, s. quia exceptiones faciliùs
trāseunttranseunt
ad hæredes,
quāquam ius agendi, secundum Bar. &
Doc. in d. l. 3. §. si filius. ff. quòd
quisq;quisque iur. hinc
est quòd ius excipiendi transit ad singularem
successorem. l. etiam si in rem. ff. de iureiur. secus in iure agendi, quod tene menti.
Tertia limitatio est
* quando agitur actione descendente ex delicto, non tamen ad vindictam, sed ad rem, & sic est actio persecutoria, vt est videre in conditione furtiua,
nānam illa
benè datur contra hæredes, etiam si nihil ad
eos peruenerit. l. si pro fur. §. fi. ff. de cond. furti. & l. in condi. eo. tit. & l. si duo. §. Idem Iulianus. ff. de iur. iur. & Instit. de oblig. ex delict.
§. fin. Ratio huius est, quia condictio furtiua
non est merè pœnalis, imò est rei persecutoria
respectu agentis, & ideò nimirum si legat hæredem
rei. Istam rationem ponit Angel. 2. col.
in medio. in d. l. vni. C. ex deli. defunct.
Secunda ratio est, scilicet propter furtorum
frequentiam, istam ponit Bar. in l. 1. ff. de priu.
delict. 1. col. vult dicere, quòd quia furta sæpè
committuntur, ideò nimirùm si degeneret
ista actio, vt scilicet detur contra hæredes,
quamuis ad eos nihil perueniat, pro ista ratione allego text. vulgatum, in l. aut facta. §. fin.
ff. de pœnis, vbi est tex. quòd iusta est causa aggrauandi pœnam pro aliquo delicto, quando illud delictum nimiùm frequentatur, &
ad istam rationem allego glo. in c. admonere,
ad fi. 33. quæst. 2. quæ dicit, quòd quamuis magis peccet interficiens matrem, quàm qui vxorem, tamen magis punitur interficiens vxorem quàm matrem, vt in illo tex. ratio est secundum glo. quia homines proniores sunt ad
interficiendum vxores quàm matres, ergò
magis debent puniri per supràdictam rationem, & vide per Abb. in c. at si clerici, de iudicijs, in princi. secunda col.
Quarta principalis limitatio est,
* quando
lis est contestata contra defunctum, nam tunc
benè transit contra hæredes, vt in d. leg. vni.
& in l. pupillum, & l. sicuti, de regu. iur. & leg.
omnes, & l. sciendum. ff. de act. & ob. & leg. 1.
ff. de priua. delictis. ratio potest esse, de qua su|
prà dixi, s. quia per litis conte. quasi contrahitur. l. 3. §. idem scribit. ff. de pecu. not. in l. 2. gl.
mag. ff. de præto. stip. Item quia per contestationem iura efficiuntur firmiora, iuxta plenè
nota. in l. cum simili. C. de iudi. & per hoc dico, quòd facultas iurandi contra delinquentem super æstimationem, & valorem, iuxta l.
si quando. C. vnde vi. & c. si extrà, quod metus
causa, & c. in primis. versi. 2. 2. q. 1. transit contra hæredes delinquentis, vel damnum dantis, quando lis fuit contestata contra delinquentem, per istam glo. aliàs secus. ita reperio voluisse Bar. in l. in actio. pen. & vlti. col.
ff. de in litem iuran. & alij ibi sequuntur, licet
Ioan. Faber in d. l. si quando, loquatur sub dubio fortè. An autem illa facultas iurandi detur hæredi actiuè, vide per Ias. eleganter in
d. l. si quando. antep. col. post
mediũmedium cum seq.
& hoc benè notabis. Modò
* istam limitationem extendo vt procedat, nedum quando
lis contestata est, vt dixi, sed etiam quando stetit per reum, quòminus lis contestaretur, vt
quia reus vadit per subterfugia, & dilationes,
nam tunc habetur pro contestata, & operatur
illos effectus, quos operatur litis contestatio,
& sic facit actiones ex delictis transire contra hæredes, sicut litis contestatio, textus est
singu. qui hoc probat in lege, si eum. §. qui iniuriarum. ff. si quis cautio. in fin. & ille textus non est alibi, secundum Bal. ibi. sexto notabili, & secundum Roman. vlti. notabili, &
secundum Bald. in cap. quoniam contra falsam. 10. col. de prob. Idem tenet Fulg. & Alex.
in dict. §. qui iniuriarum, & Bald. in l. more.
C. de rei vendi. & ille §. qui iniuriarum, ad
hoc non est alibi, secundum Bal. in l. nec bona.
2. lectura. C. de præscri. longi temporis, & eundem allegat in auth. ita. C. ne filij pro patre.
vlti. colu. in med. & est singularis, secundum
Alexan. in l. si Insulam. ff. de verb. obl. 2. char.
1. col. in fin. & ista est communis sententia,
quamuis aliqui teneant contrarium, vt ibi per
Paul. post Ias. vnde pro communi conclusione faciunt multa, quæ ibi omninò videas per
Ias. 2. & 3. col. quæ sunt valdè quotidiana.
Extendo
prædictāprædictam limitationem, vt procedat, nedum si lis est contestata, sed etiam si
non est contestata, si tamen in iudicio fuit
confessus crimen, quasi confessio vim habeat
litis contestationis, & etiam sententiæ, ita
tenet Spec. in tit. de accu. §. 1. vers. quid si latro.
quod tamen intellige verum in confessione
vera, secus in confessione ficta, per text. in l.
eius, qui delatorem, in prin. ff. de iure fisc.
pręterquampræterquam in casu singulariter, s. in l. 2. in prin.
ff. de bo. eorum, qui
mortẽmortem sibi consci. vbi in
defensione hæredi fictè
cōfessioconfessio nōnon permittitur, quod est verum, secundum Ang. in d. leg.
vni, ante finem, & est magna limit. ad dictam
l. eius, qui delatorem.
Tertiò extendam prędictamprædictam limitationẽlimitationem,
vt ꝓcedatprocedat, quādoquando quis condemnatur, vt cōtumaxcontumax ex forma statutorum, etiam nulla facta
cōtestationecontestatione, nam tunc benè transit pœna contra hæredem, secundũsecundum Barto. quem in d. l. vni.
allegat. Angel. voluit allegare eum in leg. iudiciorum, de accusationib. Idem tenet Ang.
in d. l. vni. quamuis Bal. aliter velit, & ista extensio iudicio meo procedit à fortiori, nam si
hoc habet locum in publicis criminibus, vbi
difficilius pœna transit contra hæredes, vt d. l.
ex iudiciorum, ergò à fortiori in priuatis, vbi
facilius transit, transit enim lite solummodò
contestata, vt d. l. vni. cum concor. vbi autem
requiritur sententia. d. l. ex iudiciorum. Et pro
ista extensione facit, quia ideò in d. l. ex iudiciorum, fit mentio de litis contestatioue, scilicet, quia regulariter aliter non potest fieri
condemnatio, sed si poneremus casum, in
quo non requireretur contestatio, vt in casu,
de quo agimus, tunc sufficeret sententia, vt
vult ibi Bart. & pro hoc allego, quia quando
in leg. exprimitur vnus casus, ratione frequẽtiorisfrequentioris vsus, vel quia ille casus solet frequentius contingere, non per hoc excluditur alius
casus, de quo in lege non fit mentio, si ideò
fuit omissus, quia expressus solebat frequentius contingere, vt est glo. in l. 1. C. de his, qui
ad ecclesi. confu. & in l. 1. C. de rap. virgi. & in
auth. imò. C. de actio. & obli. & in cle. 1. in versi. præsidentes. de rescr. sed sic est in proposito
nostro, vt patet, ergò, &c.
Modò istam
limitationẽlimitationem sic extensam sub
limito, vt procedat quando litis contestatio,
quæ præcessit, erat valida de iure, si autem esset inualida, tunc non operaretur transmissionem contra hæredes, quia omnes effectus,
quos operatur litis
cōtestatiocontestatio, procedunt
quādoquando litis contestatio valet, pro hoc bonus text.
in auth. offeratur, in fi. C. de litis contesta. &
quod notat glo. in l. si pater. C. ne de statu defun. & ibi Bal. & idem vult Bal. in d. l. vni. post
me. & confirmabis per multa, quæ dixit sing.
Bal. in l. si accusa.
Secundò
dictam limitationem sublimito, vt procedat, nisi de consensu
partiũpartium fuerit
litis contestatio sopita, tunc enim extinguuntur omnes effectus, inducti per litis contestationem, & per consequens actio
nōnon transiuit
contra hæredes, ita probat tex.
cũcum glo. in l. cum
mora. C. de transa. & ibi in specie hoc no. Bar.
dicens per hoc. Limitare omnes ll. dicentes
per litis
contestationẽcontestationem actiones ex delictis
trāsiretransire contra hæredes, & ad hoc ille tex est singularis
secundũsecundum Ang. in l. 1. ff. de priua. delict. &
pro hoc ego nouiter pondero vnam glo. in l.
postquāpostquam liti. glo. mag. in fi. C. de pact. & addo
similem, nam licet hæreditas non adita possit
transmitti in casibus, de quibus in l. ventre,
cũcum simil. de acqui.
hęrhær. tamen est verum, nisi
sit repudiata, tunc enim cessat transmissio. l. 1.
circa med. C. de his, quæ ante aper. ta.
cũcum simi.
& pro hoc facit quod vult glo. & Bart. in l. 1. C.
de præsc. longi temp. quod
vitiũvitium litigiosi indu|
ctum per litis contestationem extinguitur,
quando instantia perit per renunciationem
partium. Idem vult glo. in c. significauerunt,
de testibus. glo. vltima, quam ad hoc ibi not.
Panor. Addo quod not. Iaso. in l. secunda. C.
de eden. pen. col. post principium. & hoc fit,
quò ad istam quartam limitationem.
Quinta limitatio principalis est, scilicet
vt
actiones ex delictis dentur contra hæredes,
quando ad hæredes aliquid ex delicto peruenit, vt d. l. vnica, iuribus suprà allegatis, rationem ponit ibi tex. scilicet ne alieno scelere ditentur, turpia enim lucra ab hæredibus extorquenda sunt. l. in hæredem, cum sim. ff. de cal.
modò istam limitationem extendo, vt procedat nedum quando directè ex delicto peruenit, sed etiam si occasione delicti verbi gratia delinquens rem furtiuam consumpsit, &
rem propriam conseruauit, quam aliàs esset
consumpturus, per hoc enim dicitur ad
hęredemhæredem peruenisse pinguior hæreditas, & per
consequens ipsa res suscepta peruenisse videtur, & sic occasione delicti, & ideò debet teneri, ita eleganter probat text. in leg. scripta. ff.
quod metus causa, & tenet Nico. de Matta. in
d. l. vni. & idem vult ibi Bal. 2. col. post prin. licet nemo sic applicet.
Secundò extendo
* & hic aduerte, vt hoc
procedat nedum si ad omnes peruenit hæredes, sed etiam si ad primum tantùm peruenit,
nam per hoc potuerunt alij
hęredeshæredes conueniri, ad quos nihil omninò peruenit, quia iam
cœpit esse hæreditarium, ex quo ad
primũprimum peruenit, & hoc sufficit, iste est casus singularis in
l. videamus. ff. quod met. causa, qui non est alibi secundum Bar. ibi, & est singula. & non alibi, secundum Ang. Insti. de perpet. & tempora. actio. §. non omnes. 2. col. in medio. & non
est alibi secundum Ange. de Perusio. ibi in d.
l. vni. in fi. & reperio, quòd glo. ordinaria hoc
tenuit per illam l. in l. sicuti. ff. de reg. iur. quarta cau. & vide quæ per hoc dicit Bar. in d. leg.
videamus, & in l. qui duos. ff. de rebus dubijs,
& in leg. cum antiquioribus. C. de iure delib.
huic extensioni ego addo simile, quod dicimus de mero, & mixto imperio, quod quando incipit delegari, efficitur delegabile, quod
de sui natura erat in delegabile, iuxta plenè
notata in l. 1. ff. de offic. eius, cui manda. est iuris. Item in simili optimè facit text. in l. pater
filium. §. quindecim, de lega. 3. & quod notatur in l. voluntas. C. de fideic. circa quod possem me extendere, hæc tamen limitatio principalis fallit in casu l. 2. §. fin. ff. vi
bonorũbonorum rap.
Item in casu l. 1. §. fina. ff. de vi & vi arma.
Sexta limitatio principalis est
quòd indistinctè de iure canonico hæredes teneantur
ad satisfaciendum pro delicto defuncti, dato
quòd lis cum eo non fuerit contestata, nec aliquid ad hæredes peruenisset, & hanc opinionem tenet Bar. in l. 1. num. 6. ff. de priuatis delictis. Hanc
conclusionẽconclusionem indistinctè tenet glo. in c. fi. de sepultu. in glo. fi. & in c. in literis, de
raptoribus, in gl. hæredes, in fine. 12. q. 2. & est
casus in d. ca. si episcopum. 16. q. 6. ibi. ab hærede eius,
quęquæ iniustè ab illo ablata sunt, sine excusatione reddantur, & ibi glo. fina. affirmat
dictam opinionem. Idem tenet gloss. in summa. 24. q. 2. & in c. ecclesia. §. item peccato, in
glo. conquisita. 1. q. 4. & ibi Archid. hoc tenet
Fredericus de Senis, in consil. 21. Antoni. de
Butrio in c. quod clericis, de foro compet. Ias.
in l. si eum, in §. qui iniuriarum. nume. 5. ff. si
quis cautionibus. Rodericus Suares in allega.
26. in secundo dubio, pro qua opinione facit
tex. in d. §. item peccato. el 4. 1. q. 4. vbi dicit
text. quòd neminem excuset
ignorātiaignorantia criminis, maximè quando ex eo vtilitas defertur
ignoranti. Bal. in l. vni. C. ex delictis defunctorum. Antonius in c. si diligenti, de præscrip.
Hæc communis limitatio satis æqua est, &
præterea à recta ratione nihilo aliena, nānam qua
ratione hæredes pro portionib. hæreditarijs
tenentur ex contractibus, & quasi contractibus defunctorum, etiam si ad eos illinc nihil
peruenisset. leg. prim. C. si cert. petat. & leg. 1.
& l. pro hæreditarijs. C. de hæred. actionib.
l. 1. §. si hæres percepto fundo. ff. ad Trebellianum. leg. 2. §. ex his. ff. de verborum obligationibus, eadem quoque ratione videbatur,
vt idem foret, cùm damnum dederunt cuiquam, licet ex tali damni datione ipse defunctus percepisset, aut lucri fecisset nihil, arg.
tex. in l. 1. §. causa. ff. de ædil. edicto.
Septima limitatio principalis est, vt hæredes
teneantur, s. quò ad restitutionem
vsurarũvsurarum, nedum de iure canonico, sed etiam de iure
ciuili, & insolidum licet lis non fuerit contestata, nec aliquid ad hæredes peruenerit, ita
tenet Bar. in l. 1. ff. de priua. delict. circa finem.
Idem Bal. in dict. leg. vni. vlt. col. in prin. quòd
hoc addo gl. in c. tua nos. extrà de vsuris. Idem
tenet Ang. in d. leg. vni. ad fi. ratio ista est, quia
vsuræ petuntur tanquam indebitum. leg. si
non sortem, in prin. ff. de cond. inde. de vsu.
c. Michael. sed condictio indebiti datur
cōtracontra
hæredes, quia est actio personalis, vt est
notũnotum,
ergò, &c. &
istāistam rationè voluit assignare Ang.
d. l. vni. ad fin. & idem ponit Bar. in l. 1. circa fi.
de priua. delict. & vide ibi notata in apostil.
Septima limitatio colligitur sic,
vt prædicta procedant in delictis commissis extra contractum, tunc regulariter non dantur contra
hęredeshæredes, si autem in contractu sit commissus
dolus. vel delictum, tunc si ille dolus purgatur per actionem ex eo contractu, benè datur actio contra hæredes, ita intelligitur tex.
in l. si hominem. §. datur. ff. deposi. & in l. ex
contractibus. & l. ex depositi. ff. de act. & ob.
& l. ex ea parte. §. fin. ff. de ver. obli. etiam si lis
non sit contestata, nec aliquid peruenit, nisi illa actio sit subrogata in locum actionis
nōnon transitoriæ. l. si
eũeum. §. qui
iniuriarũiniuriarum. ff. si quis
cau. si ergò purgatur per aliam actionem,
quāquam
|
descendentem ex eo contractu, tunc non tenebuntur hæredes, ita intelligatur tex. Inst. de
perpe. &
rẽrem actio. §. aliquando, & l. 3. §. pen. ff.
si mensor fals. mo. dixe. & leg. illud. §. pen. &
fin. ff. de trib. ista colliguntur rectè intuenti ex
verbis Bar. in l. 1. ff. de priu. delic. 1. 2. col. & clarius ex distinctione Ange. in d. l. vnic. licet aliter illa iura ibi intelligat glo. vt videbis in ea.
Octaua limitatio potest esse,
quāquam colligo ex
*
verbis Bal. in l. vni. vlt. col. versi. de vno quæro,
quem videas, prædicta omnia procedunt,
quando de delictis priuatis agitur ciuiliter,
si autem agatur criminaliter, tunc dic idem
iuris esse in eis, quod in publicis, hoc voluit
glo. sing. quam nescio alibi, in d. l. ex iudiciorum, ad fin. ff. de accusat. quam perpetuò no.
Et ex hoc potes colligere
sublimitationẽsublimitationem ad
limitationem quar. de qua suprà, s. vt lite contest. transeat actio ex delictis priuatis contra
hæredes, vt ibidem, illud est
verũverum, quando agitur ciuiliter, secus si criminaliter, nam tunc
nōnon
transit lite contestata, nisi fuerit secuta sententia,
quemadmodũquemadmodum in delictis priuatis, per dictam glo. quod perpetuò nota.
Prædicta
procedunt de iure ciuili, de iure
autem canonis quid iuris, vide in c. parochiano, de sepulturis, & in cap. ex literis, de rapto.
Quid autem in foro pœnitentiæ, Docto. non
tangunt, solutionem colligo ex notatis per
glo. singula. cum his, quæ ibi dixi in c. fraternitas sua. 12. q. 2. suprà dicta sunt vera, quando
quæritur, an actiones dentur contra hæredes
delinquentes, & sic passiuè, an autem dentur
hæredibus, & sic actiuè, esset longum discutere, & ideò pro nunc omitto, & prædicta dixisse sufficiant. Vide tamen in materia glo. in
l. pupillum. §. 1. ff. de regu. iur. octaua causa, &
in l. sicuti. eod. tit. 4. causa. & in l. hoc iure. §.
fi. eo. tit. pen. cau. item potest applicari quæst.
Bal. in l. fi. C. de testib. 2. col. in fi.
Item quæro an exceptio expoliationis detur contra hæredem spoliatoris de iure ciuili,
vel canonico lite contestata, vel non, & quid
in successore in dignitate, de his vide Abba.
in capit. 2. de ordine cogni. vlt. col.
Visum est, quando pœna transeat, migretq́ue de persona delinquentis in personam successorum, modò autem his finitimum est videre, quando pœna migret per modum commutationis de vna persona in eandem met
personam, quale est, cùm delinquens erat incapax illius pœnæ subeundæ, quæ pro illo delicto à lege imposita erat, & tunc quæritur,
an alia pœna plectendus sit loco illius, quàm
illo in casu lex statuerat, quæ res sæpè agitata
fuit in Collegio diui Iacobi Cebedei Salmanticensis, cuius insignia nos olim gessimus,
& circa eius constitutiones sæpè id actitatum
fuit. Et pro euidentia
sciendũsciendum est,
ꝙquod * in quadam
cōstitutioneconstitutione nostri collegij
habẽturhabentur hæc
verba, qui autem horis statutis cum alijs in
mensa non conuenerit, præsenti prandio, aut cœna priuetur. Solet ergò esse
quęstioquæstio inter
nos, ponamus
ꝙquod aliquis
collegialiũcollegialium est priuatus à mensa, & sic à prandio, vel cœna, propterea quia deliquit, vel ex alia causa, deinde venit sumpto prandio, & sic non conuenit horis
consuetis, an sit puniendus aliqua pœna, vel
sufficiat prima, scilicet quia priuatus erat, &
videtur
ꝙquod sufficiat prima, per ea quæ statim
subijciam, sed ego teneo contrarium, & puto
verissimum de iure, vnde ponitur talis conclusio, quòd si collegialis aliqua de causa à
mẽsamensa priuatus aduenerit sumpto prandio, alia sit
pœna plectendus, nec prima sufficiat.
Contra istam conclusionem stringunt sequentia, primò vulgatum est
* quòd priuatio
præsupponit habitum. l. fin. ff. si cert. pet. leg.
decem. de verb. oblig. l. manumissiones, de
iusti. & iur. cum simil. modò si verba constitutionis dicant,
pręsentipræsenti prādioprandio priuetur, &c.
sed ille qui priuatus est à mensa, non habet
prandiũprandium, cùm eo sit priuatus, ergò priuari non
potest, quia priuatio, &c. Et sic videtur, quòd
prima pœna sufficiat attentis verbis constitutionis, & confirmatur, quia non aliter à verbis, &c. l. non aliter, de leg. 3. l. prospexit. ff. qui
& à quibus, cum concordan.
Secundò illa constitutio est pœnalis, vt ex
eius verbis patet, & sic odiosa, ergò restringenda. l. cùm quidam, de libe. & posthu. c. odia,
de reg. iur. lib. 6. si sic ergò debet intelligi, &
interpretari, vt lædat minus quàm potest. leg.
si præses, & leg. interpretatione. ff. de pœnis, &
sic quòd sufficiat prima pœna, nec debeat imponi secunda, & sic contra conclusionem.
Tertiò sic in constitutione nostra cauetur
de priuatione prandij, nec fit mentio de alia
pœna, ergò alia non debet super addi, quia cōtenticontenti esse debemus pœnis legibus comprehensis. l. si ita stipulatio facta fuerit, de verb. oblig.
cum simil.
Quarta regula est, quòd non debet quis duplici pœna puniri. l. senatus. ff. de accus. c. at si
clerici. §. fi. cum ibi notatis, de iudi. quia non
debet bis de eiusdem hominis admisso quęriquæri.
l. pen. ff. nautæ caupo. stabu. c. quid ergò. 23.
quæst. 5. ergò in proposito vnica tantũtantum pœna
debet imponi, nec alia debet adiungi.
Quintò constitutio imponit priuationem
prandij, & sic pœna in specie, modò sic, quando pœna imponitur in specie, non habet locum duplicatio pœnæ, quia species nōnon potest
duplicari. l. Lucius. §. impuberem. de legat. 2.
ergò pro secundo delicto, s. quia non venit
hora consueta, non debet puniri, & sic contra
conclusionem, & facit glo. & quod ibi notatur in leg. vulgaris, in princ. ff. de furtis.
Sextò vbicunque agitur de pœna alicui imponenda, debet liquidissimè constare de voluntate legis, vel testatoris. tex. est singula. in
l. in testamento, la primera, de cond. & dem.
sed constitutio dicit, præsenti prandio priuetur, &c. nec aliquid statuit de alia pœna, er|
gò non constat liquidissimè, & per
consequẽsconsequens
non debet alia pœna imponi.
Pro conclusione adduco sequentia. Primo
*
pondero tex. in l. 2. C. vt infra certum tempus
crim. quæst. termi. vbi est tex. quòd si persona,
cui debet irrogari infamia, est ita vilis, quòd
damnum famæ non sit ei iniuria, tunc debet
pati pœnam exilij, colligitur ibi ergò talis doctrina, quòd quando persona, quæ debet puniri, est incapax pœnæ à lege statutæ, vel sibi
non potest imponi, tunc debet illa pœna in
aliam commutari, modò ad propositum, qui
est priuatus prandio propter aliquam causam, iam amplius illo priuari non potest, &
sic est incapax illius pœnæ in specie, ergò debet fieri commutatio in aliam pœnam, s. quòd
puniatur in æstimatione prandij, & ille est
text. expressus pro illa conclusione, nam ibi
ille, qui erat priuandus fama, iam erat priuatus, quia erat infamis, & tum punitur alia pœna, sic in casu nostro, ille qui erat priuandus
prandio, iam erat priuatus ex alia causa, ergò
debet alia pœna puniri, & per illum tex. notat
ibi Bald. quòd vbi non potest imponi pœna
statuta à iure, eo quòd delinquens non est capax illius pœnæ, quòd Iudex debet in aliam
pœnam commutare, & ex hoc infert duo in
specie, vt ibi per eum, & vide Bar. in l. hos accusare. §. omnibus, vel quæst. ff. de accus. vbi dicit, hoc esse perpetuò menti tenendum.
Secundò facit tex. in d. l. hos accusare. §.
omnibus, ibi. sed durior, vbi est casus mirabilis, secundum Bart. quòd quando pœna, quæ
imponitur à lege, non cadit in seruum delinquentem, tunc officio iudicis alterabitur, &
commutabitur pœna, ergò sic in nostro casu,
& ibi etiam est tex. expressus pro ista conclusione.
Tertiò pro hoc allego text. in l. si quis iniuria. ff. de iniur. vbi tex. dicit, quòd si quis iniuriam atrocem fecerit, qui contemnere iniuriarum iudicium ob infamiam suam, & egestatem potest, & sic est incapax pœnæ, quia est iāiam
priuatus illa pœna legali, quòd prætor debet
acriter exequi hanc rem, coercere etiam acriter iniuriam facientem, & sic punitur alia pœna, ergò sic in proposito nostro.
Quartò pro hoc, & à fortiori facit vulgata
decisio Bald. & aliorum in authen. sed nouo
iure. C. de seru. fugiti. vbi tenent, quòd si alicui debet manus amputari propter aliquod
delictum, & ille non habet manum, quòd
tunc punitur in alio membro, ergò in proposito debet collegialis priuari prandio, tamen
si illud nōnon habet, quia iam est priuatus, debet
puniri alia pœna simili, id est, æstimatione
prandij, imò à fortiori, nam si vna pœna corporalis cōmutaturcommutatur in aliam, quod est grauius,
ergò à fortiori vna pœna pecuniaria in aliam,
quod est minus, vt in nostro casu.
Quintò & etiam à fortiori pro hoc adduco
vulgatam regulāregulam, quæ habet, Quòd qui non habet in bonis, luit in corpore. l. si quis id ꝙquod.
§. 1. ff. de iur. om. iud. l. fi. ff. de in ius vocan. l.
quicunq;quicunque. ff. de ser. fug. cum simil. & plenè in
l. 1. §. fi. ff. de pœn. si ergò ille cui certa pœna pecuniaria imponitur, debet corporaliter puniri, si est incapax primæ fortè propter egestatẽegestatem,
& sic fit cōmutatiocommutatio & transgressio de pecuniaria ad corporalẽcorporalem, ergò à fortiori in nostro casu,
si est incapax pœnępoenæ pecuniariępecuniariæ, debet puniri
alia pecuniaria pœna, cùm grauior sit quælibet pœna corporalis quacunque pœna pecuniaria. l. cum seruorum, in fin. ff. de pœn. &
hoc necessariò à fortiori concluditur.
Sextò pro ista parte pondero tex. in clem.
1. de deci. circa fi. vbi tex. in effectu dicit, quòd
religiosi, qui decimas ecclesiæ debitas sibi appropriant, vel applicant, suspenduntur ab
administrationibus & beneficijs suis, ponamus tamen, quòd non habent huiusmodi
administrat. seu beneficia, qualiter punientur, dicit tex. & hoc est, quod pondero, quòd
eo casu ipsi sententiam excommunicationis
incurrunt, ibi ergò est text. quòd quando aliquis est incapax pœnæ à lege statutæ, debet
illa pœna in aliam commutari, vt voluntati
& dispositioni legis satisfiat, sed sic est in casu
nostro, quòd priuatus prandio est incapax illius pœnæ, ergò debet alia puniri, &c.
Septimò pondero tex. in clem. 2. de vita &
hones. cler. 1. 2. respon. nam dicitur, quòd clerici vtentes vestibus prohibitis, de quibus ibi,
suspendũtursuspenduntur eo ipso à perceptione fructuum
beneficiorum, per sex menses, ponamus tamen, ꝙquod non sunt beneficiati, & sic sunt incapaces illius pœnæ, tunc dicit text. ꝙquod redduntur inhabiles ad dicta beneficia obtinẽdaobtinenda per
idem tempus sex mensium, & sic incapacitas pœnæ operatur, vt fiat commutatio in
aliam pœnam, sed sic est in proposito nostro,
vt suprà dictum est, ergò, &c. & hoc optimè
stringit.
Octauò sic probo, certum est, quòd videtur
argumen. valere de lege ad testatorem, & ecōtraecontra in authen. de nupt. §. disponat. colu. 4. cum
simil. modò sic, si testator iubet aliquid fieri,
quòd fieri non potest propter aliquam causam, debet fieri conuersio & commutatio in
aliud, vt voluntati defuncti satisfiat eo modo
quo potest, & ne eius dispositio sit frustratoria. l. legatum. ff. de vsufru. lega. l. legatam. ff.
de admi. re. ad ciui. perti. clem. quia contingit, de religio. domi. ergò idem debet esse
in dispositione legis, sed sic est, quòd lex seu
constitutio nostra iubet non venientem puniri prandio illius diei, illud autem fieri non
potest, quia iam priuatus est, ergò debet fieri
commutatio pœnæ, vt satisfiat constitutioni
nostræ, & ne sit frustratoria, & hoc argum. dedi ex verbis Bal. in l. quid ergo. §. pœna grauior, ad fi. de his qui nota. infam.
Nonò optimè facit l. in testamen. la primera, in fi. ff. de cond. & dem. ad quāquam pone casum.
Decimò sic probo, supposito delicto, necessariò debet sequi pœna ex legis dispositione.
l. eum qui nocentem, in princip. ff. de iniur. l.
ita vulneratus. ff. ad leg. Aquil. quia delicta
non debent remanere impunita, vt ibi. sed sic
est, quòd collegialis non veniens, hora consueta deliquit, vt est
notũnotum, ergò debet puniri,
sed in prandio non potest puniri, quia iam est
priuatus, ergò debet fieri commutatio in aliam pœnam, ne aliàs remaneat delictum impunitum.
Vndecimò certum est, quòd crescente delicto vel contumacia, crescere debet & pœna. l.
relegati. ff. de pœnis, cum simil. bonus tex. in
c. quon iam frequenter, in fin. vt lit. non contest. vbi tex. dicit, quòd iudex à principio vnica pœna debet esse contentus ad alteram nihilòminus processurus, si hoc meruerit proteruitas contumacis, &c. facit tex. elegans in
l. 3. in fin. C. de episcop. audi. ibi dum dicit,
nec in eos libera litatis augustæ referatur humanitas, qui impunitatem veteris admissi non emendationi potius, quàm consuetudini deputârunt, &c. item facit, quòd diuturnitas in peccato non minuit peccatum, sed
auget, leg. si diutino. ff. de pœnis, facit c. non
satis, cum sequen. de Simo. & c. cum tanto, de
consue. & in cap. cùm haberet de eo, qui duxit in matri. & in c. non debet, in fi. de cōsanguiconsangui. & affini. modò sic pro primo delicto fuit
punitus, cùm ergo secundò deliquit, creuit
contumacia seu delictum, si ergo pro illo non
esset puniendus crescente delicto non cresceret pœna, quod est contra omnia prædicta,
ergò debet alia puniri, & hoc necessariò stringit.
Duodecimò hoc probo, pluralitas delictorum requirit pluralitatem pœnarum. l. quicunque, de ser. fug. l. Agraria. ff. de termi. mo. Varia enim delicta varijs pœnis punienda sunt.
cap. non afficiamus. 24. q. 1. sed collegialis
pluries deliquit, & pro primo delicto fuit à
mensa priuatus, ergò pro sequenti, quia non
venit hora consueta, debet alia pœna puniri,
quia plura delicta, vt modò dixi, &c.
Tertiodecimò facit, quod dicit Paul. de
Cast. in l. decuriones. C. ex quib. cau. infa. irro. vbi post gloss. & Bal. dicit, quod potest
esse crimen, & tamẽtamen sit impunibile, nam sic tale crimen, pro quo veniret imponenda pœna,
fustiũfustium decurio illud committit, diceretur committere crimen, & in pœnam fustiũfustium incideret
mero iure, & tamen illa non poterit sibi imponi, vt ibi notatur, vnum tamen est, & hoc pondero, quòd posset pœna commutari, sic fit cōmutatiocommutatio in simili, in leg. legatum. ff. de vsufru.
lega. sic in proposito cùm pœna prandij collegiali iam priuato non possit imponi, debet commutari in aliam, ne delictum sit impunitum.
Quartòdecimo, vbicunq;vbicunque non potest colligi vel assignari, nisi vnica ratio, illa habetur ꝓpro expressa, vt est glo. singula. in l. quamuis. C. de
fideic. & ibi Doct. & per Bal. in l. maximum
vitium. Cod. de lib. prętpræt. etiam si esset materia
correctoria, vt per Doct. in authen. quas actiones. de sacrosanct. eccle. modò sic, quando
lex vel statutum imponit pœnam collegiali,
non venienti, non potest colligi, nisi vnica
ratio, scilicet ne delictum remaneat impunitum, vt est notum, ergò illa ratio habetur pro
expressa, si sic, ergò debet alia pœna puniri, cũcum
non sit capax primæ expressæ in constitutione, & hoc ne delictum sit impunitum.
Quintòdecimo, inducta ad pœnam non
debent immunitatem concedere. l. sine hæreditaria. ff. de nego. gest. cum simil. si ergò non
habet prandium, & ideò non debet puniri,
consequitur immunitatem à suo delicto, &
sic constitutio inducta ad pœnam concederet
immunitatem contra dictam regulam, quod
non est ferendum, &c.
Sextodecimò hoc suadetur intentio constitutionis nostręnostræ est non venientem punire, vt
patet, sed si veniens finito prandio non puniretur, propterea quia iam aliàs erat priuatus,
esset contra constitutiones, ergò debet puniri. cap. marchio. 1. q. 1. c. sedulò. 38. distin. cap.
intelligentia, de verbo. signi. l. non dubium.
ff. de legib. cum simi.
Decimoseptimò hoc probo, certũcertum est, quòd
quando plures actiones nascuntur ex diuersis delictis, nunquam alia aliam consumit etiam perceptione, imò omnibus debet puniri in effectu. leg. nunquam plura. ff. de priua.
delict. Inst. si quadru. pau. fe. dica. §. fin. cũcum ibi
plenè notatis, & notatur plenè in l. idem ait.
in fin. ff. nautæ caup. stab. & in l. nunquam actiones. ff. de regu. iur. 10. char. modò ad propositum collegialis commisit plura delicta,
ex quibus nascuntur plures actiones, licet
ergò sit punitus pro primo delicto priuatione prandij, tamen debet nihilòminus puniri
pro pœna, quòd non venit hora consueta, &
sic pro secundo delicto, quia istæ actiones pœnales de diuersa re concurrentes nunquam alia aliam consumit etiam perceptione, vt dictis iuribus, & hoc caret responso, si autem essent plures actiones pœnales de eadem re concurrentes, id est, de eodem delicto, tunc quāuisquamuis alia aliam non consumet, concursu consumit tamen perceptione, vt notatur in dictis
locis, & hoc sufficit pro ista conclusione.
Decimooctauo hoc probatur per id, quod
notat glo. & Bar. in leg. vulgaris, in prin. ff. de
fur. & glo. & Docto. in l. mariti. §. sex
mensiũmensium,
de adulte. & in leg. si diutino, de pœnis, vbi
concludunt in quæstione, qua quæritur, an
pro pluribus delictis sufficiat vnica pœna,
quòd aut pœna est reiterabilis, & tunc plures
pœnæ debent imponi, aut non est reiterabilis, vt in pœna adulterij, pro quo imponitur pœna mortis, & tunc vnica tantùm pœna debet imponi, modò ad propositum
|
in casu nostro sunt plura delicta,
itẽitem pœna est
reiterabilis, quia prandium taxatur sex marapetinis, & cœna quatuor. Cùm ergò sint plura
delicta, & pœna reiterabilis, ergò pro quolibet debet puniri, & hoc etiam caret responso.
Decimononò hoc ꝓbaturprobatur, quia si nōnon puniretur veniens sumpto prandio, propterea quòd
aliàs esset iam priuatus, constitutio nostra esset quodammodò elusoria, quia sciens se non
posse priuari, nunquam veniret horis consuetis, vt experientia nos docet, ergò ne hoc sequatur, debet non veniens puniri, & hoc probatur etiam à fortiori, quia etiam in materia
correctoria, vbi non habet locum extensio,
etiam ex maioritate rationis, iuxta notata
in authen. quas actiones, de sacrosanct. eccle. nihilòminus habet locum extensio, quando aliàs constitutio vel lex esset elusoria, vt
probatur ex gloss. in clemen. prim. in ver. sepelitur, in fine de sepultu. & bona gloss. in
cap. quanquam. gloss. vlt. de vsur. lib. 6. & hoc
ponit Ioan. de Ana. in rub. de apost. & Moder.
in d. authen. quas actiones. si ergò habet locum in materia correctoria, ergo à fortiori in
casu nostro, vbi non tractamus de correctione alicuius legis vel statuti, sed solùm de pœna imponenda, præsertim quia hic non agitur de extensione legis, vel constitutionis nostræ, sed solùm de interpretatione vel declaratione.
Vigesimò sic non debet dari via vel occasio
delinquendi vel malignandi. l. 3. §. 1. ff. de iur.
iur. ff. de transact. l. cùm hi. §. si cum his. C. vnde vi. leg. meminerint. C. de indi. vidui. toll.
l. 2. in fin. & quia hominum malicijs non est
indulgendum. leg. in fundo. ff. de rei vend. Si
ergò priuatus sciret, se non posse iterum priuari, non veniens horis consuetis non conueniret cum alijs, vt quotidiè videmus, & sic daretur sibi occasio delinquendi & non parendi
constitutioni, quod esset contra prędictaprædicta, ergo, &c. & per hoc puto istam conclusionem
verissimam de iure.
Vltimò pro ista parte pondero tex. in eadẽeadem
constitutione in alia parte, vbi dicitur, prandio autem finito vicissim arguant, &c. omnibus præsentibus, nec quispiam eorum etiam
ab huiusmodi mensa priuatorum à constitutione discedat, &c. pondera ergo, quòd ibi
imponitur onus collegialibus, vt præsens tempore conclusionis, & tamen ab hoc onere
non excusat. datur etiam priuatus à mensa,
modò ad propositum necessitas veniendi horis statutis imponitur omnibus collegialibus, vt dicit constitutio, ergo ab hac necessitate non debet esse immunis priuatus à mensa,
per dictum tex. si ergo non venit, puniendus
est, vt sæpè est dictum.
Vigesimosecundò non debet esse melioris
conditionis delinquens quāquam ignoscens. l. non
solũsolum. ff. de nox. si ergò collegialis, qui aliàs nōnon
est priuatus, & sic non deliquit, punitur priuatione prandij non veniens horis statutis, ergo
à fortiori iam priuatus, qui deliquerit, debet
illa pœna puniri.
Vigesimotertiò optimè facit l. qui seruum,
de interro. actio. 2. responso, iuncta responsione ibi, nec debet impunitum, facit etiam l. 3.
L. 3. titul. 1. lib. 5. ord.
tit. 1. lib. 5. ord. vbi noua pœna priorem consumit, quam iudices etiam supremi commutare non possent, vt disseruimus suprà §. 6. num.
4. de succ. crea.
Restat ad contraria respondendum, Ad primum ergo respondeo fatendo, quòd priuatio
præsupponit habitum, & quòd collegialis
non potest priuari prandio, quo iam est priuatus, tamen ego teneo, quòd possit puniri
alia pœna simili, id est, in æstimatione prandij, & sic nullo modo obstat. Præterea quamuis constitutio dicat præsenti prandio, &c.
tamen statim subdit, prandium verò taxetur
sex marapetinis, &c. & sic datur sibi prandium, punitur autem in sex marapetinis, &c. &
sic verba sequentia declarātdeclarant præcedentia, quasi dicat, priuetur prandio, id est, ęstimationeæstimatione
prandij, quæ æstimatio non excedat sex marapetinis, &c. & sic in effectu est pœna pecuniaria. Constat autem, quòd punitus pœna
pecuniaria pro vno delicto, poterit pro alio
delicto alia pœna pecuniaria puniri, vt patet
per prędictaprædicta, & quia pluralitas delictorum
requirit pluralitatem pœnarum. cap. non afferamus. 24. q. 1. & quia crescente contumacia,
&c. ergo in proposito collegialis à mensa priuatus pro vno delicto, poterit iterum priuari æstimatione eiusdem prandij, eo quòd non
venit hora statuta, & sic constitutio nostra
nullo modo obstat.
Ad secundum dum dicitur, constitutio est
pœnalis, fateor, ergo odiosa, & restringenda,
istud negatur, nam non sequitur, constitutio
est pœnalis, ergo debet restringi tanquam
odiosa, imò habeo regulam, quòd constitutio pœnalis dicitur fauorabilis, & extendenda, quando egimus de delictis puniendis, istāistam
regulam notabiliter ponit Barto. in leg. 2. §.
exercitum. ff. de his qui nota. infam. Bal. in l.
non sine. C. de bonis, quæ libe. Paul. de Castr.
in leg. bona fides. ff. deposi. Bart. in leg. quemadmo. circa medium. C. de agri. & censi. lib. 11.
cùm ergo in nostro casu sit huiusmodi, ergo
cessat argumentum in præsenti, quia nos non
quærimus de pœna extendenda, sed de pœna
imponenda de nouo propter nouum delictum, & dum subijcitur in argument. contrario quòd debet interpretari, vt minus lædat,
quāquam potest, & sic quòd sufficiat, pœna non obstat, quia in nostro casu delictum est certum,
item pœna cōstitutionisconstitutionis est certa, vt suprà dixi, ergo cessat interpretatio & coniectura. l.
continuus. §. cùm ita. de verb. obl.
Ad
tertiũtertium dũdum dicitur, quòd in constitutione
non cauetur de alia pœna imponenda, quàm
de priuatione
prādijprandij, ergo, &c. quia
cōtenticontenti es|
se debemus pœnis legalibus, dico, quòd non
obstat, nam fateor quòd non debet alia pœna
imponi quàm etiam de qua cauetur in lege, tamen debet intelligi quando illa potest imponi, aliàs imponitur alia similis, quando delinquens est incapax primæ, & ne delictum remaneat impunitum per ea quæ suprà latè dixi, & eadem est responsio ad id quod subijcitur, quòd contenti esse debemus
pęnispoenis legalibus, fateor, scilicet quandò illæ possunt imponi, aliàs fiat commutatio, vel secundò dico,
quòd pœna legalis est illa, scilicet in quam fit
commutatio, cùm iura dicant, quòd quando
delinquens est incapax pœnæ statutæ, debet
alia plecti vel puniri, & sic non obstat.
Quartum non obstat, quòd non debet quis
duplici pœna, &c. fateor, sed quando prima
sufficit, aliàs secus, vt in nostro casu, & notatur
in c. at si clerici. §. fin. de iudi. vel secundo illud
contrarium non facit ad propositum, qui loquitur respectu eiusdem delicti, sed quando
sunt plura delicta, tunc requiruntur plures pęnæpoenæ, vt in nostro casu, quia pluralitas delictorum, vt dixi, &c. & ita intelligitur regula, quæ
dicit, quòd non debet sæpius de eiusdem hominis admisso quæri, &c. pondero illud verbũverbum admisso in singulari, si autem essent plura
admissa, id est, delicta, vt in nostro casu, &c.
secus.
Quintum non obstat, quia nego quòd pœna constitutionis sit pœna in specie, immò dico quòd est in quantitate, vt suprà probaui, &
sic potest duplicari, & per consequens contrariũcontrarium nōnon obstat. Præterea posito ꝙquod esset in specie,
& sic non posset duplicari, tamẽtamen dico quòd debet puniri alia pœna pecuniaria pro secundo
delicto, quia secundò delinquens erat incapax primæ pœnæ, & hoc per ea quæ suprà dixi, & sic non obstat.
Sextum non obstat, dum dicitur quòd vbi
agitur de pœna, debet liquidissimè constare,
&c. quia fateor, tamen dico quòd in casu nostro constat liquidissimè, constitutio enim dicit, prandio priuetur, &c. ergo liquidè constat, quòd constitutio voluit illud delictum
puniri, ergo debet puniri eo modo quo potest, sed prandio non potest priuari, quia iam
est eo priuatus, ergo punitur in æstimatione,
& sic non obstat, præterea adhuc dico quòd potest puniri eo modo quòd constitutio disponit, quia statim constitutio taxat prandium,
& sic non venientem vult puniri in æstimatione prandij, quæ æstimatio semper durat, ergo
punitur secundum verba & mentem constitutionis, & sic non obstat. Præterea præsumptio legis est liquidissima probatio, vt notatur
in l. si tutor. C. de peri. tuto. cum sim. sed concesso quòd iste esset incapax primæ pœnæ, adhuc leges expressè dicunt quod debet fieri cōmutatiocommutatio in aliam, vt suprà probaui, ergo liquidissimè constat, quia si pręsumptiopræsumptio legis est liquidissima probatio, ergo à fortiori dispositio legis expressa, quòd nota, quia de huiusmodi pœnarum geminatione frequenter solet controuerti.
Et ista faciunt ad illam nobilem quæstionem, dum Doct. aiunt, videndum esse,
* An si
aliquis commisit aliquod delictum, propter
quod deberet decapitari vel suspendi, si postea iste efficiatur furiosus, debeat decapitari
vel suspendi. Bald. notabiliter mouet hanc
quæstionem, in l. furiosum. C. qui testam. fac.
poss. vbi determinat, non posse puniri in persona, sed bene in bonis, vt in l. diuus. ff. de offici.
præsid. Idem tenet idem Bald. in l. 1. C. de confess. & in l. humanitatis. num. 46. C. de impu.
& alijs. Idem Bald. & idem Aluarotus, in cap.
1. in fin. principij. an ille qui interfecit fratrem
domini sui in vsibus feudorum. Ioan. de Imo.
in l. ex facto. ff. de vulga. & pupil. numero 22.
Idem Imol. sequitur illud dictum Bald. in ca.
Raynutius. num. 143. de testam. allegat ad hoc
tex. in l. diuus, in §. si verò. ff. de offi. præsi. eandem opin. Bald. tenet Alexan. in d. l. furiosum.
C. qui testam. face. poss. & est communis opinio, vt per Ludoui. Roma. in d. l. furiosum, &
per eundem in l. penu. ff. si ex noxali cau. agatur. licet ipse vtrobique contrarium teneat,
quod & tenet contra
cōmunemcommunem opinionem
Bar. in c. in liberis. col. pen. de rescriptis. Iason
in l. si seruum. nume. 7. ff. si ex noxali caus. agatur. loannes Igneus in l. 3. §. ignoscatur. nume.
79. ff. ad Syllan. sed tamen opinio Bald. communis est, & hanc opinio. Bald. sequutus fuit
Ias. in d. l. furiosum. num. 7. Idem in l. ex facto.
num. 30. ff. de vulg. & pupill. & ibi Franc. à Ripa num. 73. Guilielmus Bened. in repet. c. Raynutius. in verbo, si absque liberis moreretur,
de testam. in tractatu de exemplari substitutione. numero 23. Decius, & ibi Hieron. Cagnolus numero primo. in le. in negotijs. ff. de
reg. iuris. & hanc opi. firmat esse communem
Ludoui. Gomesius in §. item si quis in fraudem. numero 6. Institutio. de actio. eandem
etiam dicit communem esse Hippolytus de
Marsilijs, in leg. 1. numero 58. ff. ad legem Cornel. de sica. hanc opinion. dicit item communem, licet
cōtracontra eam teneat Ias. in l. si seruum.
numero 7. ff. si ex noxa. causa agatur. eandem
opinio. Bald. sequitur Angel. Aret. in tract. malefic. in verbo, scienter & dolosè. numero 7.
Marcus Anto. Baueria. in §. item furiosi. numero 13. & 14. Institut. qui testam. facere poss.
Sed contra istam communem opinionem facit, nam si quando pœna à lege imposita exequi non potest propter incapacitatem delinquentis, adhuc fit commutatio pœnæ, ne ille
impunitus abeat, vt disseruimus, quanto magis in specie nostra, vbi executio in corpore
furiosi fieri posset, sed tenenda est communis
opinio, quia furiosus mortuo assimilatur. leg.
si quis alicui, iuncta sua Gloss. verbo, acquisitam. ff. de acquiren. hæred. sed in mortui
cadauere non fit pro delicto condemnationis
|
executio, vt per totum. ff. de cada. puni. ergo,
&c. si aliquis existens in ebrietate committat
homicidium, non debet puniri homicidij pœna, probat text. in c. sanè. cum duobus sequentibus. 15. q. 1. Glo. in c. inebriauerunt Loth. ead.
causa, & q. & in l. 1. iuncta Gloss. in verbo, temulentia. C. si quis Imper. maledixerit de iure regio probatur in l. 5. tit. 8. & part. 7. & hanc
opi. tenet Bar. in l. aut facta. ff. de
pęnispoenis, quem
sequitur Hippolytus de Mars. in l. 1. nu. 63. ff. de
sicarijs. Cardin. Alex. in ca. denique. 4. distinc.
Franc. de Ripa in l. fin. nu. 79. C. de reuoc. don.
Ioan. de Anan. in c. de infantibus. nu. 2. de his
quis filios occide. Roma. in l. 1. in princ. nu. 9.
ff. de verb. oblig. & hanc opin. approbant Doc.
Theologi, prout refert Ioan. Gerson. in regula,
moralibus. lib. 1. col. 3. Sanctus Thomas 2. 2. q.
150. articu. vltim. Bald. in rep. l. 1. colum. 2. C.
vnde vi. Angelus in l. si non conuitij. C. de iniurijs. Abbas Pan. in cap. sicut, de testib. Angel.
Aret. in tract. maleficiorum. in Glo. scienter &
dolosè. Bal. in l. data opera. col. 13. C. qui accus.
non poss. per Ang. Aret. vbi suprà. verb. incendario. Gregorius Lupus in d. l. 5. verb.
se embriagasse, & hæc est communis opinio, quòd
non debeat puniri homicidij pœna, sed alia
mitiore, quod iure can. probatur in d. c. sanè,
& iure ciuili, in leg. omne delictum. §. per vinum. ff. de re mili. & iure regio, in d. l. 5.
Contrariam tamen opin. tenet idem Bart.
sibi contrarius, in l. respiciendum, in §. delinquunt. num. 3. ff. de pœnis, per tex. in l. omne
delictum, in §. qui se vulnerauerit. ff. de re milita. & ista opin. Bart. sequitur Florianus in l.
sed & si quacunque, in §. sed si infans. ff. ad l.
Aquil. vbi dicit Florianus, quòd iste talis punitur, tamen mitius, quàm si non fuisset ebrius. Quam opin. sequitur etiam Gulielmus
Mayn. in l. in totum. num. 68. & in leg. ferè in
omnibus. num. 3. ff. de reg. iur. Salicet. in l. diuus Traianus. C. de sicarijs. Abb. in c. 1. col. 2. de
maledi. Bald. in l. 1. nu. 45. C. vnde vi. & Diuus
Thomas, vbi suprà, refert quendam Pitagoricorum seuerius statuisse contra delinquentes
per ebrietatem quàm si in sana mente deliquissent.
Tertia fuit opin. existimantium, vt si sciebat se solitum manus ad arma impellere, hominesq́;hominesque percutere cùm inebriaretur, ebriusq́ue data opera factus fuit, tunc ordinaria pœna puniatur, non secus, quàm si sanus mente
id fecisset, aliàs secus, ita tenent Marianus Sozin. in repet. c. ad audientiam. num. 15. de homi. Areti. vbi suprà. verbo, scienter & dolosè.
num. 17. Ludo. Montaluus de reprob. sententiæ Pilati, dubio 1. num. 4. Petrus Due. regula
257. sed loquuntur contra d. l. 5. & iura suprà
adducta. & errant, quia licet dolosè quis sese
ebrium faceret, non tamen capienda est tam
sinistra suspicio & coniectura, vt dolus istius
ad homicidium vsque sese porrigeret, qua de
re alibi latiùs.
In summa
* homicida regulariter capite
punitur. l. 1. ff. ad leg. Corne. de sicar. l. 2. & 3. titu. 8. par. 7. & l. 4. titu.
de los homicidios, lib. 6.
ordin. ampliatur nouem modis, & limitatur
alijs 25. modis, vt per Hippol. in d. l. 1. de sicar.
colum. 1. cum 12. sequen. plenius per Iac. Boullen. in l. capitalium. §. famosos. ff. de pœn. remissiuè per Bern. Diaz regula 321. sed inter reliquas limitat. ea
nōnon est prætermittenda, quòd
si homicidium culpa tantùm, non etiam dolo
commissum fuit, cessat pœna capitalis, secundum veram & communem opinio. quam tenent And. in l. 1. ff. de legib. & ibi Ias. nume. 19.
Bart. in l. quid ergo. §. pœna grauior. ff. qui no,
infam. Bal. in l. qui data opera. C. qui accusare
non possunt, & alij quàm plures relati per Ias.
vbi suprà. Sed quid si cùm animus esset occidere Titium, errore alium occidi, puta Seium,
an sim capitaliter puniendus, non secus quàm
Titium, quem volebam, interfecissem, & Barthol. sentit quòd sic, quia omnino dabam operam rei illicitæ, ita Bartol. in l. respiciendum. §.
delinquunt. ad fin. ff. de pœn. sed contrarium
tenet Ang. ibi, & idem Ang. in l. si cum seruo,
per illum tex. ff. de iniu. Florian. in l.
scientiāscientiam.
§. sed & si defendendi. ff. ad legem Aquil. Iaso.
in l. 1. ff. de legib. num. 18. & hæc pars mitior videtur, argum. l. interpretatione, & l. sanctio legum. ff. de pœn. c. in pœn. de reg. iur. libr. 6. sed
tamen ego puto quod capite puniatur, nam
homicidium fecit re & animo, nam quòd fecerit re ponimus pro constanti, quòd fecerit
animo probatur, nam iste habuit animum homicidium faciendi, & licet noluerit me occidere, sed te tamen nihilominus occidere voluit, idq́ue fecit, nec est curandum, me antè occidere voluit, nam lex homicidium in quacunque persona factum punit, vnde cùm & re
& consilio sit factum homicidium, licet extrinsecus sit erratum, id non impedit pœnam
homicidij, quæ vt locum habeat, duo tantùm,
quæ hic, vt dixi, interuenerunt, requiruntur,
s. factum & consilium, sicut in simili probatur
in l. 1. §. si legatarius. ff. ad leg. Falc. & per
totũtotum
ff. de cond. inde. prout no. Gl. in l. nunquam.
ff. de acqui. rerum do. & Bartol. & omnes post
Glo. ibi in l. si per errorem. ff. de iur. omn. iud.
& in specie est tex. quem Bart. all. in d. l. respiciendum est, s. text. in l. eum qui nocentem. §.
pen. & fin. ff. de iniu. vbi est expressum.
Et tenendo opi. Bart. contra communem,
non obst. d. l. cum seruo, nam ibi constat iniuriam factam consilio non esse, sed nec etiam
re, quia vbi deest animus iniuriandi, ibi iniuria esse non potest, vt in fin. prin. Inst. si quadr.
pauper. at in nostro casu homicida habuit saltem in genere animum iniuriandi, id est, occidendi, & idem in d. §. pen. & fin. vnde errat
Ias. quatenus ait hic dolum non esse.
Nec obst. dict. l. cum autem. §. excipitur, de
ædil. edi. nam ibi similiter dolus nec in genere affuit, nec in specie, vides ergo quod opin.
|
Bart. & lege probatur & ratione, pro qua optimè facit l. si quis seruo alieno. C. de fur. & §.
sed & si credat. Insti. eo. vbi quando delictum
est perpetratum animo, & facto meo, licet ex
voto non successerit, punior, ac si etiam re, &
ex voto delictum perfectum esset, ergo quanto magis in nostro casu, vbi non modò haberi
animum delinquendi,
animumq́;animumque ad factum
deduxi, sed etiam delictum re fuit perpetratum, licet non ex animo & voto meo, sed aliter quàm ego volebam, & si in dd. ll. vt in fi. earum patet, punitur ille propter exemplum,
quanto magis in nostro casu, quando delictum est grauius. Adde etiam pro me, quia aliquando fit iniuria solo animo, vt cum pater
per filium iniuriam patitur, iuxta §. patitur.
Institu. de iniur. aliquando fit iniuria solo facto, veluti, si cum Titium occidere vellem, te
occidi, iuxta d. §. pen. & fi. aliquando fit iniuria & animo, & facto, veluti si cùm te occidere
vellem, id effici, primo casu cessat pœna & delictum, secundo verò & tertio casu, nec cessat
delictum, nec pœna, hæc omnia probantur in
d. §. pen. & fin. si rectè inspiciantur. Præterea
sat est quòd vel in genere delinquendi animum iste habuerit. l. qui iure militari, de testamen. mil. iuncta l. 2. de libe. & posth. & §. nominatim. Inst. eod. tit.