ARTICVLVS VIII.
¶ Vtrùm aliquis casualiter occidens hominem, incurrat homicidij reatum.
AD Octauum sic proceditur. Videtur, quòd aliquis casualiter occidens
hominem, incurrat homicidij reatum. Legitur enim Genes. 4. quòd
Lamech credens interficere
bestiā
bestiam
,
interfecit hominem: & reputatum
est ei ad homicidium. Ergo
reatũ
reatum
homicidij incurrit, qui casu aliter
hominem occidit.
¶ 2 Præterea. Exodi. 21. dicitur,
Si quis percusserit mulierem præ
gnantem, & abortiuum fecerit: si
mors eius fuerit subsecuta, reddet
animam pro anima. Sed hoc potest
fieri absque intentione occisionis.
Ergo
homicidiũ
homicidium
casuale habet homicidij reatum.
¶ 3 Præterea. In decretis distin|
ctione
50. inducuntur plures canones, quibus casualia homicidia
puniuntur. Sed pœnæ non debentur nisi culpæ. Ergo ille qui casualiter hominem occidit, incurrit homicidij reatum.
SED contra est, quod Augustinus
dicit ad Publicolam, Absit, vt
ea quæ propter bonum ac licitum
facimus, si quid propter hoc præ
ter nostram
volũtatem
voluntatem
quicquam
mali acciderit, nobis imputetur.
Sed
cōtingit
contingit
quādoque
quandoque
, vt propter
bonum aliquod facientibus, homicidium consequatur casualiter. Ergo
nō
non
imputatur facienti ad
culpā
culpam
.
RESPONDEO dicendum,
quòd secundum
Philosophũ
Philosophum
in secundo
Physicorum. Casus est causa agens præter
intentionẽ
intentionem
. Et ideo
ea quæ casualia sunt simpliciter loquendo, non sunt intenta, neque
volũtaria
voluntaria
. Et quia omne peccatum
est voluntarium secundum Augustinum, consequens est, quòd casualia, inquantum huiusmodi,
nō
non
sunt
peccata.
Cōtingit
Contingit
tamen, id quod
non est actu, & per se volitum vel
intentum, esse per accidens volitum vel intentum,
secũdum
secundum
quod
causa per accidens dicitur remouens prohibens. Vnde ille qui non
remouet ea, ex quibus sequitur homicidium, si debeat remouere, erit
quodammodo homicidium voluntarium. Hoc autem contingit dupliciter. Vno modo quando dans
operam rebus illicitis, quas vitare
debebat, homicidium incurrit. Alio modo quando non adhibet debitam solicitudinem. Et ideo se
cundum iura, si aliquis det operam
rei licitæ, debitam diligentiam adhibens, & ex hoc homicidium sequitur, non incurrit homicidij reatum: si verò det operam rei illicitæ,
vel etiam det operam rei licitæ,
nō
non
adhibens diligentiam debitam,
nō
non
euadit homicidij reatum, si ex eius
opere mors hominis sequatur.
AD primum ergo dicendum,
ꝙ
quod
Lamech non adhibuit
sufficiẽtem
sufficientem
diligentiam ad homicidium vitandum, & ideo reatum homicidij
nō
non
euasit.
AD
secũdum
secundum
dicendum, quòd
ille qui percutit mulierem
prægnā
tem
prægnantem
, dat operam rei illicitæ. Et ideo
si sequatur mors vel mulieris, vel
pueri animati, non effugiet homicidij crimen, præcipuè cùm ex tali
percussione in promptu sit, quòd
mors sequatur.
AD tertium dicendum, quòd secundum canones imponitur pœna
his qui casualiter occidunt, dantes
operam rei illicitæ, vel non adhibentes diligentiam debitam.
SVMMA ARTICVLI.
PRima conclusio. Qui dans operam rei
licitæ adhibet debitam diligentiam: si
ex hoc homicidium sequatur, non incurrit
homicidij reatum.
Secunda conclusio. Qui dat operam rei
illicitæ vel non adhibet diligentiam debitam, non euadit homicidij
reatũ
reatum
: si ex eius
opere homicidium sequatur.
COMMENTARIVS.
Pro intelligentia literæ articuli. Nota ex
D. Tho. in 2. senten. dist. 30. quæst. 1. artic. 2.
quod nomine reatus
ꝓpriè
propriè
intelligitur obligatio ad pœnam propter culpam. Hinc est,
quod ipse docet in
dist. 42. quæst, 1. artic. 2.
|
quod cum reatus sit medium inter culpam
& pœnam, accipitur aliquando pro vtralibet. Atque proinde in conclusionibus D.
Thom. potest reatus accipi propriè pro ipsa obligatione ad pœnam: potest etiam accipi pro culpa vnde oritur obligatio, vel
etiam pro ipsa pœna quæ oritur ex culpa.
Tota difficultas huius articuli est de irregularitate, quæ consequitur ex occisione
vel mutilatione hominis. De qua re agunt
Iurisperiti in titulis de homicidio. & in decreto distinct. 50. Summistæ in verbo irregularitas. & in verbo homicidium. Couarru. in Clemen. si furiosus. de homicidio voluntario. Nauar. in manua. c. 27. & super. c.
fin. 14. quæst. 6. Castro libro. 2. de potestate legis pœnalis. Theologi in. 4. Sentent.
distinct. 25. Soto libro. 5. de iustit. & iure.
quæst. 1. art. 4. & 9.
Quatuor nobis disputanda videntur necessariò in præsenti tractatu. Primum erit
de irregularitate, quæ incurritur ex homicidio voluntario. Secundum, de illa quæ incurritur ex homicidio casuali. Tertium, de
illa quæ incurritur ex mutilatione. Quartum, de modo quo tollitur irregularitas: &
simul dicemus, an irregularitas sit propria
censura ecclesiastica de qua possit quis absolui, sicut de alijs censuris ecclesiasticis per
bullam Cruciatæ.
Ante omnia supponenda est irregularitatis diffinitio. Quæ quidem, vt colligitur ex
doctoribus citatis talis est. Irregularitas est
impedimentum iure
Pōtificio
Pontificio
introductũ
introductum
ad suscipiendos ordines & in susceptis
ministrādum
ministrandum
. Dicimus in hac diffinitione quod
sit impedimentum iure Pontificio introductum: vt doceamus, quod nulla irregularitas iure naturali vel diuino introducta est.
In qua re omnes conueniunt. Sed specialius
legendus est Innoc. in. c. nisi cum pridem.
de renuntiatione. & in. c. ad audientiam. de
homicidio voluntario. Et probatur. Tum
quia in sacris literis nullus reperitur locus in
quo sit introducta irregularitas: tum etiam
quia sæpe Summi Pontifices dispensant super irregularitatibus: at vero si irregularitas
naturali vel diuino iure esset introducta,
nō
non
posset fieri huiusmodi dispensatio. Et quanuis 1. ad Timot. c. 3. videatur fieri mentio de
irregularitate bigamiæ, & etiam de illa quæ
contrahitur ex homicidio: inde tamen non
colligitur, quod irregularitas sit diuino iure
introducta: quoniam Apostoli statuebant
aliquādo
aliquando
leges positiuas ecclesiasticas vtentes ordinaria potestate, quam habebant in
Ecclesia. Ex his sequitur: quod nulla irregularitas est admittenda, nisi fuerit expressa in
iure. Probatur. Quia iure positiuo est introducta, ergo vbi non fuerit expressum ius de
irregularitate, non est admittenda. Et præterea probatur ex Bonifacio VIII. capit. ijs
qui. de sententia excom. in. 6. vbi expressè
hoc ipsum docet. Deinde irregularitas est
odiosum impedimentum: sed odia sunt restringenda, ergo in materia irregularitatis,
non valet argumentum per locum à simili
vel à fortiori: sed debet esse expressa in ipso
iure. v. g. si sit imposita irregularitas contra
Sodomitas, non sequitur quod committentes peccatum bestialitatis incurrant illam.
Est tamen argumentum contra
istā
istam
doctrinam. Quoniam in casu dubij, an Petrus
sit irregularis vel non, debet haberi
tanquā
tanquam
irregularis, ergo materia irregularitatis non
est odiosa. Antecedens probatur ex
cap. ad
audientiam. & ex cap. significasti. de homicidio. in quibus apertè diffinitur illud antecedens. Ad hoc argumentum
Ioannes Andreas, Panormit. & multi alij Canonistæ in
dict. cap. ad audientiam. & Nauar. in suo manua. cap. 17. nu. 193. dicunt, quòd in foro
cō
scientiæ
conscientiæ
in dubio, debet Petrus iudicari irregularis, non autem in foro contentioso. Sed
hæc distinctio non probatur à
Couar. in loco citato. Sed arguit contra illam primò,
quia
in citato cap. is qui. absque vlla distinctione inter forum conscientiæ, & iudiciarium decernit Bonifacius, quod nulla est
irregularitas est nisi fuerit expressa, in iure,
ergo in re dubia,
etiā
etiam
in foro conscientiæ iudicandus est liber Petrus ab irregularitate.
Item
canones citati, ad audientiam. & significasti, absque distinctione decernunt, quod
in re dubia debet quis iudicari irregularis,
ergo non oportet distinguere inter forum
conscientiæ & iudiciarium, imo vero illa
iura ex primæua intentione videntur procedere de foro iudiciario. Aliter ergo respondet Couarruuias dicens, quòd dubium
|
de irregularitate potest contingere dupliciter. Vno modo vt sit dubium de ipso iure. Altero modo vt sit dubium de ipso facto. Hoc est, possumus dubitare an sit lata
aliqua lex de tali irregularitate: & rursus
possumus dubitare, an Petrus fecerit illam
actionem propter quam sit posita irregularitas. Dicit ergo quod quando dubium fuerit de ipso iure: iudicandum est, quod Petrus non sit irregularis. Et probatur ex
cap.
is qui. vbi supponitur quod nulla est irregularitas, nisi habeatur expressa in ipso iure: at vero si dubitatio fuerit de facto: tunc
in vtroque foro debet Petrus censeri irregularis, quoniam ita disponit ius ecclesiasticum in illis tribus citatis capitulis. Et quantum ad hoc ita procedendum est de ipsa irregularitate, sicut si esset materia fauorabilis. Et præter ipsa iura citata: est etiam ratio
quæ colligitur ex iure. Quoniam in æquali
dubio ea pars est eligenda in qua minus periculi est. Sed in materia de qua loquimur
minus periculi est, si homo se gerat vt irregularis: quia ex hoc nullum timetur malum, at vero ex opposito magnum incommodum timetur, scilicet, quòd irregularis
& indignus minister celebret
sacramẽtum
sacramentum
.
Ex qua etiam ratione possumus colligere,
quod si fuerit æquale dubium an Petrus sit
excommunicatus aut suspensus, debet se habere tanquam excommunicatus & interdictus, maximè in foro conscientiæ: & debet
quærere absolutionem ab huiusmodi vinculis antequam celebret. Sequitur deinde
principaliter quod nulla irregularitas contrahitur propter actum purè interiorem.
Probatur quia omnis irregularitas introducta est iure pontificio: sed ius
pōtificium
pontificium
nihil decernit circa actus purè interiores, ergo. Vnde non facile intelligitur, quid significent quædam verba quæ habentur in Iubilæis & Priuilegijs. Videlicet, quod confessarius electus possit dispensare super irregularitate
etiā
etiam
mentali. Fortassis posset quis dicere, quod nomine irregularitatis interioris &
mentalis intelligenda est illa quæ incurritur propter actum exteriorem, sed ille actus est occultus, neque potest in iudicio
probari: ita vt talis irregularis absoluatur
tantum in foro animæ. Huic sententiæ non
videtur refragari Couarruuias vbi supra: eo
quod verba illa iubilæi non videntur posse
habere alium sensum: quoniam esset ridiculum explicare illa de irregularitate purè
mentali. Quia nulla talis est, neque esse potest. Ista intelligentia non est nobis improbabilis & certè probabilior esset: nisi contingeret, quod in multis literis apostolicis
aliqua inseruntur ex inaduertentia notariorum, quæ omnino sunt impertinentia &
nullum
operātur
operantur
effectum. Sequitur etiam
ex dictis falsum esse quod irregularitas incurritur ex effusione sanguinis aut seminis
in Ecclesia, sicut opinatus est
Soto vbi supra artic. 4. ratio est quia in toto iure non
inuenitur.
Est tamen argumentum ad probandum
quod est aliqua irregularitas diuino iure introducta. Quoniam irregularitas bigamiæ
incurritur ante baptismi susceptionem, vt
verbi gratia, si infidelis in statu infidelitatis
duas habuit vxores successiuè, est irregularis, ita vt etiam postea suscepto baptismate,
non possit promoueri ad ordines sine dispensatione irregularitatis. At vero lex positiua ecclesiastica
nō
non
extenditur ad eos qui
non sunt baptizati, ergo illa irregularitas
nō
non
incurritur ex iure pontificio. Maior habetur expressè in decreto distinctione 26. capit. acutius. & capit. deinde. quod est Innocentij Primi. & in capit. vna. quod est Diui
Ambrosij. & Innocent. in capit. deinde. diffinit hanc irregularitatem non tolli per baptismi susceptionem.
Secundò arguitur. Probabilis sententia
est, quod propter homicidium perpetratum ante baptismum incurritur irregularitas, quæ non tollitur per baptismi susceptionem: sed illa irregularitas non potest introduci per legem ecclesiasticam, ergo iure diuino vel naturali introducta est. Maior est
opinio glossæ in capit. si quis viduam distinctione 50. quam sequuntur Archidiaconus,
Dominicus & alij Canonistæ. Et quidam
ex Theologis, vt est Ioannes de Maioris
in. 4. sentent. distinct. 27. quæst. 8.
Ad primum argumentum
Diuus Hieronymus, cuius verba habentur in decreto. distin. 26. cap. 1. & super primam ad Timoth.
cap. 3. opinatus est, quod ante susceptionem
|
baptismi non contrahitur bigamia. Illum sequuntur
glo. ordi. & Lyra. in illo. cap. ad Timoth. supra. & Maior. in, 4. vbi supra. &
nō
nulli
nonnulli
etiam ex Canonistis: vt refert Abbas
in capit. gaudemus. de diuortijs. & mouentur ad hanc sententiam propter primum argumentum. Nihilominus tenendum est,
quod bigamia contrahitur etiam ante baptismi susceptionem, & quod non tollitur
istud impedimentum per
baptismũ
baptismum
. Hanc
veritatem efficaciter
probāt
probant
tria capitula citata in primo argumento, præsertim in
cap.
deinde. quoniam illud est diffinitio Pontificis quę nos cogit hanc sequi sententiam. Ad
argumentum igitur respondetur, quòd bigamia consistit in hoc quod aliquis sit diuisus secundum carnem. Fit autem hæc diuisio per hoc quod aliquis successiuè
cōtrahit
contrahit
cum duabus vxoribus: eo quod vir & vxor
fiunt vna caro, & idcirco qui cum duabus
vxoribus contrahit, diuisus est
secundũ
secundum
carnem. Quæ quidem diuisio introducta est
non per legem positiuam: sed ex natura rei
cognoscitur. Hinc ergo dicimus quod irregularitas bigamiæ habet
fundamẽtaliter
fundamentaliter
ortum ex natura rei: at verò non habet formaliter rationem irregularitatis, nisi accedente
lege ecclesiastica, quæ prohibet bigamum
promoueri ad ordines propter indecentia,
eo quod ministri ecclesiæ debent repræsentare Christum vnius ecclesiæ sponsum &
virum: cui repræsentationi non conuenit,
quod minister sit bigamus & diuisus secundum carnem.
Ad secundum argumentum. Ipsimet autores citati & quidam alij, quos refert Couarru vbi supra,
distinguũt
distinguunt
de occisione: &
aiunt, quod occisio iniusta quæ proprio nomine appellatur homicidium, ante baptismum, vel non inducit irregularitatem, vel
si inducit tollitur per baptismum: per quem
omnis defectus moralis tollitur, & omnia
quæ ipsum consequuntur. Occisio vero iusta & licita inducit irregularitatem. Et de
hac occisione procedit argumentum.
Cæterum sententia quæ per oppositum
tenet, quod per nullam occisionem siue iustam siue iniustam, quæ fuit ante
baptismũ
baptismum
,
incurritur irregularitas, est communis inter
Canonistas, quos refert
Couar. vbi supra. &
Syluest. verbo, irregularitas. num. 28. quam
sententiam etiam sequuntur
Theologi doctiores in quarto senten. quidam: distin. 25.
alij distin. 27. & hæc sententia habet fundamentum in illo
cap. si quis viduam. vbi absolutè & sine aliqua distinctione asseritur,
ꝙ
quod
homicidium ante baptismum factum non
inducit irregularitatem, at vero vbi ius non
distinguit, neque nos debemus distinguere: iuxta commune proloquium Iurisperitorum. Et profecto illa distinctio de occisione iusta vel iniusta impertinens videtur
in rem præsentem: quoniam irregularitas
quæ ex homicidio contrahitur
nō
non
tam pensanda est ex iniustitia
quā
quam
ex significatione
scilicet, ex defectu
māsuetudinis
mansuetudinis
& lenitatis,
qui interuenit in quacunque occisione siue
iusta siue iniusta, ergo omnis occisio ante
baptismum vel inducit irregularitatem: vel
nulla occisio inducit. Ad argumentum igitur secundum negatur antecedens. Quòd si
quis interroget rationem differentiæ, quare
bigamia quæ fit ante baptismum inducat irregularitatem post baptismum: & non homicidium? Respondent
Couar. & Nauar.
vbi supra, quòd irregularitas in homicidio
incurritur propter quendam horrorem, qui
tollitur per baptismum. Sed non satis intelligo hanc solutionem: quia irregularitas
homicidij non in horrore sed in defectu lenitatis consistit, quam debent seruare ministri altaris: vt conformentur mansuetudini
Christi. Quapropter respondemus aliter:
quòd defectus qui reperitur in bigamia,
pertinet ad naturales defectus, qui quidem
possunt incurri ante obligationem legis positiuæ & ante baptismum. Sicut si quis sit
mancus ante baptismum. At vero defectus
lenitatis, qui consideratur in homicidio:
nō
non
est defectus naturalis: sed solum habet rationem defectus ex consideratione legis positiuæ,
comparātis
comparantis
hominem ad Christum
mansuetissimum. Et propterea iste defectus non contrahitur nisi ab illo qui subijcitur legi ecclesiasticæ: non tamen negamus
quin potuisset Ecclesia statuere, quod per
baptismum auferretur indecentia bigamiæ:
Sed assignamus
rationẽ
rationem
quare Ecclesia noluerit, quòd defectus ille bigamiæ tolleretur in baptismo: quin potius baptizatus sta|
tim inciperet esse formaliter irregularis. Hactenus de diffinitione irregularitatis.
Iam vero accedentes ad primam considerationem quæ est de homicidio voluntario, quomodo ex illo contrahatur irregularitas, statuimus certam
cōclusionem
conclusionem
. Propter homicidium voluntarium ante baptismum siue iustè siue iniustè fiat, nulla incurritur irregularitas. Probatur ex ipsa dispositione iuris titul. de homicidio. libro. 6. & in
illa distinctione 50. Decreti.
Aduertendum est autem primo, quod
quanuis homicidium, si ad proprietatem
vocis attendamus, denotet occisionem iniustam, tamen secundum iuris consuetudinem loquendi, sæpe accipitur vniuersaliter
pro occisione hominis siue iusta
siũe
siue
iniusta, hoc patet in titulis de homicidio, vbi secundum communem intelligentiam Canonistarum, nomine homicidij intelligitur etiam occisio iusta. Et certè Diuus Thomas
articulo præcedenti ad tertium, etiam videtur vsurpare homicidium in ista significatione ampla. An verò in vniuersum tam in
iure communi, quàm in priuilegijs specialibus huc nomen homicidium voluntarium
accipiatur in hac ampla acceptione, dicemus infra in secundo tractatu.
Aduertendum secundo, quod homicidium voluntarium illud est, quod procedit
ex intentione: siue intendatur vt finis, siue vt
medium, siue vt effectus necessario consequutus ad aliquam actionem Physicè loquendo, præuisus tamen est ab operante:
quanuis sequatur præter intentionem eius
& per accidens. Hinc est quod quando aliquis in sui defensionem interficit aggressorem, illa occisio appellatur homicidium voluntarium secundum consuetudinem iuris
& modum loquendi Iurisperitorum.
Nihilominus, differentia versatur inter
doctores in diffiniendo, an homicidium
quod in se ipso non est voluntarium, sed in
sua causa, debeat reputari
volũtarium
vokuntarium
quantùm ad rationem incurrendi irregularitatem, & modum dispensandi in ipsa irregularitate. Quæ res multum refert, vt intelligamus ad quantum se extendunt concessiones iuris & priuilegia, quando datur facultas dispensandi super irregularitatem casua
lem, præter eam quæ est ex homicidio voluntario.
Caietanus in hoc articulo in solutione ad tertium, dicit quod illud homicidium, quod est volitum in causa ex qua per
se moraliter, & vt in plurimum sequitur
mors, censendum erit voluntarium. Ponit
exemplum, verbi gratia, qui mulieri imprę
gnanti magnum terrorem incutit, ex quo
sequitur aborsus fœtus animati, censetur homicida voluntarius: & incurrit irregularitatem homicidij voluntarij: quoniam ex illo
terrore per se & regulariter sequitur aborsus in muliere prægnante. Hanc sententiam sequitur
Couarruuias in secunda parte relectionis citatæ à principio. Et probatur primo, quia qui vult causam per se, vult
etiam totum illud quod ex causa sequitur,
ergo qui vult homicidium in causa ex qua
sequitur per se mors, vult etiam per se mortem & ex consequenti est voluntarium homicidium. Confirmatur, quia illud dicitur
homicidium casuale, quod sequitur præter
intentionem operantis: sed homicidium
quod sequitur ex causa per se ex qua vt in
plurimum sequitur mors, non est præter
intentionem, imo videtur virtualiter volitum, ergo numerandum est inter voluntaria homicidia. Secundo probatur
ex capit.
fina. de homicidio. in sexto. vbi censetur homicida & irregularis ille qui præcepit seruo, vt aliquem verberaret, exprimendo tamen ne occidas vel mutiles, si de facto ex
verberatione sequuta est mors. Hoc autem non alia ratione decernitur, nisi quia
homicidium, illud fuit volitum in sua causa, scilicet in verberatione, ergo vera est sententia Caietani. Aliter sentit
Nauarrus in
suo Manuali capitul. 17. numero 240. vbi
duo asserit. Primum est, quòd qui vult homicidium in causa proxima ex qua necessario sequitur mors naturali necessitate: reputatur homicida voluntarius. Verbi gratia, si quis propinat venenum alicui, etiam
si id faciat sine animo occidendi, est homicida voluntarius: quoniam venenum est
causa proxima inferens mortem. Secundum est, quod quando causa
nō
non
est ita proxima neque necessariò sequitur mors ex illa, quanuis sequatur regulariter, non tamen
censebitur homicidium voluntarium. Hoc
|
secundum dictum directè contrariatur opinioni Caietani. Sed probatur, quia quando
homicidium voluntarium diffinitur in iure, illud esse dicitur, quod dolo & animo occidendi committitur: ita diffinitur
in. l. prima. ff. de Siccarijs. ergo homicidium quod
non committitur animo occidendi
nō
non
censetur in ipso iure voluntarium. Secundò probatur, quia
in Concilio Tridentino, sessione 14. capit 7. illud duntaxat appellatur homicidium voluntarium quod fit per insidias aut ex proposito: & omne aliud homicidium reducitur ad homicidia casualia. At
vero illud
homicidiũ
homicidium
, quòd est tantum voluntarium in sua causa aliquantum remota:
non censetur fieri per insidias neque ex proposito, ergo numerabitur inter casualia.
Tertiò probatur. Illud capit. vltimum. de
homicidio. in sexto. in quo potissimum fundatur sententia contraria, non probat quòd
homicidium, de quo ibi fit mentio, sit voluntarium: sed tantum probat, quòd inducat irregularitatem: & quod ille est homicida. Sed omnia hæc verificantur satis de homicidio casuali, quod potest inducere irregularitatem. Alijs verò Theologis placet
magis hæc opinio doctissimi Nauarri: quanuis dicant quod si attendamus ad rigorem
Metaphysicum & Philosophicum moralem, sententia Caietani verissima est, & eius
argumentum conuinceret illud homicidium esse simpliciter voluntarium. At vero ex iuris benignitate & pia interpretatione huiusmodi homicidium, de quo procedit secundum dictum Nauarri, non debet
censeri voluntarium quantum ad modum
rigurosum inducendi irregularitatem,
quā
uis
quanuis
aliâs inducat illam tanquam
homicidiũ
homicidium
casuale. Præterea mouentur ex verbis Concilij Tridentini iam citati. Et denique quoniam secundum leges ciuiles iam citatas &
plures alias, huiusmodi homicidium non
punitur pœna ordinaria & rigurosa: sicut
punitur homicidium voluntarium: sed ius
Canonicum debet esse magis pium quam
ciuile. Ergo si ius ciuile non reputat huiusmodi homicidium esse voluntarium, multominus iure Canonico debet censeri voluntarium quantum ad rigurosam pœnam
& censuram irregularitatis. Nobis tamen
neuter modus dicendi plene satisfacit, multo autem minus sententia Caietani, videtur
enim loqui de voluntario quantum attinet
ad veram culpam. Constat autem, quòd irregularitas absque aliqua culpa potest contrahi, ergo non loquitur de homicidio voluntario, quantum attinet ad irregularitatem. ¶ Deinde ratio Caietani satis infirma
est. Ostendimus enim iam non esse consequentiam
necessariā
necessariam
, quod si quis vult causam velit etiam effectum qui per se consequitur ad ipsam causam, verbi gratia, infirmus vult sumere potionem ex qua per se &
necessario sequitur debilitatio, & tamen
nō
non
vult debilitationem: licet permittat illam.
Sed oportebat adijcere, vt ratio Caietani esset bona, quòd homo teneretur euitare illam causam. Tunc enim effectus consequens esset voluntarius in sua causa saltem
indirectè. Deinde modus explicandi Nauarri, etiam impugnatur exemplo. Verbigratia, quando quis defendens amicum aut
patrem, occidit aggressorem: nulla ratione
est voluntaria illa occisio nec directè nec
indirectè: & tamen incurritur irregularitas.
Ergo necessarius est alius modus explicandi, quomodo per homicidium
volũtarium
voluntarium
incurratur secundum rigorem iuris irregularitas. Etenim prædictum homicidium
non potest reduci ad casuale: contrahitur
enim irregularitas indispensabilis, nisi per
summum Pontificem. Præterea secundum
communem omnium sententiam consulens, præcipiens, exhortans ad occisionem
alicuius, si sequatur occisio contrahit irregularitatem rigurosam homicidij voluntarij.
Etenim non est necessarium, quòd ad consilium, ad præceptum, ad exhortationem
sequatur ille effectus occisionis: imo neque
vt in plurimum consequitur. Ergo alius modus explicandi necessarius est, vt intelligamus quando contrahitur irregularitas secundum rigorem iuris ex homicidio voluntario, prout opponitur casuali. Sit igitur
nobis hæc regula.
Quotiescunque voluntas hominis directa siue licitè siue illicitè, influit in effectum
occisionis influentia morali, incurritur irregularitas secundum rigorem iuris ex homicidio voluntario. In hac regula includimus
|
prætores, ferentes sententiam sanguinis, accusatorem, & testes,
aduocatũ
aduocatum
contra reum,
tabellionem, carnificem, præconem. Includimus etiam omne homicidium ex proposito quod est peccatum mortale. At vero
cō
sequenter
consequenter
etiam includimus præcipientes,
consulentes, exhortantes, & auxilium scienter dantes. Non autem includimus homicidia omnia mortaliter culpabilia ex negligentia, considerantis quod sequeretur occisio. Hæc enim appellantur secundum morem loquendi iuris Canonici homicidia casualia: quanuis propter illa incurratur irregularitas dispensabilis ab episcopo. Si autem
essent purè casualia præter omnem rationem voluntarij, non incurritur propter ipsa
homicidia aliqua irregularitas.
Secunda regula est magis particularis.
Quando occisio futura præuisa est in sua
causa: & nihilominus homo vult operari
causam illam: vel quia licitum est sibi sic operari, vel quia tenetur, vel etiam peccando
sic operetur: manet irregularis secundum rigorem iuris: & illa occisio dicitur homicidium voluntarium. Ab ista secunda regula
excipiuntur aliqui casus ex benignitate iuris. Videlicet quando quis defendens se ipsum pręuidet mortem aggressoris futuram,
& nihilominus se defendit. Sed non excipitur quando præuidet mortem aggressoris
defendendo patrem, vbi nullum est peccatum: imo esset peccatum si non defenderet.
Ratio huius est, quia in hoc impedimento
ecclesiastico irregularitatis, quę contrahitur
ex occisione hominis, magis attenditur in
ipsa repræsentatione occisionis: quàm ratio
culpæ. Et propterea quædam irregularitates ex homicidio, quæ contractæ sunt simul
cum peccato mortali, sunt facilius dispensabiles: quoniam occisio fuit casualis aliquo
modo, quàm aliæ irregularitates, quæ sine
culpa contractæ sunt: eo quòd occisiones
istæ non fuerunt à casu, sed fuerunt præ
uisæ & directè volitę, vt medium ad finem:
sicut Prætor vult suspendere latronem. Nihilominus vt hæc magis explicentur.
DVbitatur primo. An qui in defensionem propriæ vitæ alterum occidit,
etiam cum moderamine inculpatæ tutelæ,
maneat nihilominus irregularis. Et ratio du
bij prima est, quia homicidium voluntarium illud etiam est, si quis præuidens mortem aggressoris, illum interficit. Ergo manet irregularis. Patet consequentia, quia omne homicidium voluntarium inducit irregularitatem. Illud autem non est casuale.
¶ Secundo, hoc videtur expressum in Concilio Tridentino, Sessione 14. Decreto de reformatione capit. 7. vbi dicitur. Si vero homicidium non ex proposito, sed à casu vel
vim vi repellendo, vt quis se à morte defendat, fuisse commissum narretur, committatur ordinario loci, vel Metropolitano, aut
episcopo: qui probato euentu possit dispensare. Ecce irregularis censetur qui se defendendo alterum occidit, siquidem dispensatio huius casus committitur episcopo. Respondetur tamen, quod tempore D. Thomæ iste talis irregularis habebatur, vt colligitur ex articulo præcedenti ad tertium, vt
ibi bene notat Caietanus. Nihilo minus tamen nostris temporibus iam certum est oppositum: quòd videlicet non maneat irregularis. Patet ex Clementina, si furiosus. de
homicidio. vbi excipitur ab irregularitate,
& qui purè casualiter occidit, & qui etiam
occidit in defensionem suæ vitæ. Disputant
autem doctores. Vtrùm ante decisionem
istam Clementis verè maneret irregularis
iste occidens, defendendo se. Nauar. in Manuali capit. 27. numer. 209. dicit quòd Pontifex in illa Clementina, non fecit nouum
ius: sed declarauit antiquum. Et fatetur hoc
esse contra D. Thom. & ratio illius est: quia
textus non continet verba, quæ denotent nouum ius, ergo ita interpretandus est.
Sequũ
tur
Sequuntur
illũ
illum
aliqui iuniores, maximè ex Iurisperitis. Veruntamen oppositum reputo verum & colligo à posteriori, quia nullum
ius antiquum extat ante illam Clementinam, nec Nauarrus illud attulit, ergo non
erat in iure. Et etiam quia Diuus Thom. id
non ignorabat, qui tanquam certo supponit, talem homicidam incurrere irregularitatem: olim ergo omnis homicida voluntarius irregularis erat, & solum excipiebatur
homicidium purè casuale.
Ad primum respondetur, concedendo,
quod talis homicida voluntarius est, quia
sciens operatur & præuidens
effectũ
effectum
& mor|
tem futuram: nihilominus cum damno aggressoris se defendit. Cæterum ex benignitate iuris excipitur iste talis ab irregularitate:
quia omnia iura tam naturalia quâm positiua fauent conseruationi viuentium, & maxime quando in conseruanda vita homo
patitur violentiam.
Sed contra. Sequitur, quod non manet
irregularis adulter, qui occidit in defensionem suæ vitæ maritum adulteræ
inuadentẽ
inaduentem
ipsum. Probatur sequela. Quia hoc facit
etiam in defensionem propriæ vitæ ad
quā
quam
conseruādam
conseruandam
habet ius in illo casu. Ad hoc
quidam ex Iurisperitis negant consequentiam, & sequuntur sententiam Nauar. in manuali, cap. 15. nu. 7. & etiam Couar. vbi supra. Dicunt enim isti, quod illa actio illicita adulterij: est quasi via moraliter loquendo ad homicidium alterius, & idcirco inducit irregularitatem, nihilominus
oppositũ
oppositum
est probabilius. Et fundamentum contrariæ sententiæ supponit falsum, quia quanuis
aliquando ex tali actione illicita, sequatur
homicidium, tamen est per accidens. Moraliter enim & frequenter illud non sequitur.
Quocirca tenendum est, quòd non maneat
irregularis, magis quàm qui dans operam
rei licitæ in sui defensionem,
alterũ
alterum
occidit.
Ad secundum respondetur, quòd Concil. Trident. loquitur, quando iste se defendens dubitat rationabiliter de modo iustæ
defensionis, & vtrùm
cũ
cum
moderamine inculpatæ tutelæ, aut sine illo tale
homicidiũ
homicidium
commiserit: iste enim casus frequenter contingere potest & ita iustum est, vt
cōmittatur
committatur
ordinario & eius discussio & dispensatio. Summo autem Pontifici reseruantur irregularitates omnes quæ oriuntur ex homicidio voluntario & à proposito.
Aliud dubium est, Vtrùm qui occidit alterum pro defensione honoris & bonorum
temporalium, maneat irregularis? Couarr.
relect. iam citata, par. 3. numer. 4. dubitat de
occidente in defensionem honoris, an maneat irregularis: nihil ominus tamen numero. 5. concludit resolutoriè, quod occidens
siue defendendo honorem siue proprium
censum, non manet irregularis. Probatur
hæc sententia ex capit. 2. de homicidio, vbi
Summus Pontifex diffinit, quòd non sit de
ponendus clericus, qui interfecit latronem
volentem expoliare illum, ergo non inducitur irregularitas ex occisione pro defensione bonorum temporalium, alioquin deponendus esset iste.
Secundò de honore specialiter arguitur:
quia à viris probis & rectè sentientibus honor præfertur vitæ & prudenter ac iustè
quis pro honore prodigit vitam, ergo sicut
qui pro defensione vitæ occidens inuasorem non manet irregularis: ita non manebit irregularis qui pro defensione honoris
alterum occidit cum moderamine inculpatæ tutelæ.
Tertiò. Facultates & bona temporalia
per se ordinantur in conseruationem vitæ,
ergo sicut in defensione vitæ occidens non
manet irregularis, ita neque occidens pro
defensione bonorum. Consequentia probatur à paritate rationis: quia eadem causa est
de fine, & de his quæ per se ordinantur in
consequutionẽ
consequutionem
finis per se, quare Theologi
diffiniunt quod sicut licitum est defendere
vitam
etiā
etiam
cum damno aggressoris: ita
etiā
etiam
licet defendere proprium censum
cũ
cum
damno tertij, vnde regula iuris habetur, quod
vbi est eadem ratio sit eadem iuris dispositio. ¶ Quarto & est argumentum
potissimũ
potissimum
Couar. quia nullus ex occisione priuata
manet irregularis, nisi talis occisio fuerit culpabilis, vt patet inductiuè:
cũ
cum
ergo occisio
pro defendendo honore & proprijs facultatibus non sit culpabilis,
nō
non
inducet irregularitatem. ¶ Alij autem doctores & maxime
Theologitenent oppositum, & ratio
illorũ
illorum
est: quia iura non excipiunt homicidam ab
irregularitate nisi qui purè casualiter occidit, vel in sui defensionem vel in propriæ vitæ defensionem: sed qui occidit inuasorem
pro defendendo honorem non occidit casualiter
cũ
cum
præuideat talem
effectũ
effectum
, nec defendit
propriā
propriam
vitam directè, ergo
nō
non
excipitur in iure. Et
fundamentũ
fundamentum
huius rationis,
est
decretũ
decretum
Bonifacij supra
citatũ
citatum
qui voluit
quod nullus habeatur irregularis, nisi qui
exprimitur in iure, qua ratione & in exceptionibus vtendum est vt nullus videlicet
homicida excipiatur ab irregularitate, nisi
qui expressè excipitur in iure. Dicere vero
quod talis est homicida casualis in iure: fal|
sum supponit, nam eadem ratione haberetur homicida casualis, qui pro defendenda
vita alterum occidit: hoc vero est contra
cō
textum
contextum
iuris, qui distinguit inter
homicidā
homicidam
purè casualem & istum qui occidit in sui
defensionẽ
defensionem
. Vnde sententia
Theologorũ
Theologorum
quia
tutior & magis conformis iuri tenenda est.
Ad primum respondetur, quòd ibi Pontifex dispensauit cum illo clerico super irregularitate quam contraxerat, & hoc bene
colligit glossa, quia ibidem pręcipitur, quod
maneat & viuat in perpetua pœnitentia:
ꝙ
quod
signum est dispensationis.
Ad secundum respondetur, quòd multi
viri honoratissimi tenent oppositum, quòd
videlicet vita præferatur, quia
fundamentũ
fundamentum
est omnium reliquorum: & quanuis id daremus oppositæ
sentẽtiæ
sententiæ
, quod honor esset
præferendus: consequentia est nulla. Sicut
non valet, bene viuere quid præstantius est
quàm vita: ergo sicut qui occidit inuasorem
non manet irregularis, ita nec qui occideret
impedientem vt aliquis
nō
non
rectè viuat. Sed
contra sequitur, quòd si aggressus occidit
inuasorem quem poterat non occidere si fugeret, quod maneret irregularis:
consequẽs
consequens
est falsum, ergo. Sequela patet: quia iste talis
non defendit vitam sed honorem,
postquā
postquam
facile posset seruare vitam sine occisione,
quanuis cum aliquali dedecore. Couar. vbi
supra dubius videtur in hac parte: verum tamen certo tenendum est, quod
nō
non
maneat
iste irregularis: quia directè defendit propriam vitam quanuis per accidens admisceatur defensio honoris. Sicut enim aggrediens intendit occidere non vero inhonorare: ita etiam aggressus intendit per se defendere propriam vitam non vero honorem, nec tenetur consulere vitæ alienæ cum
iactura proprij honoris: quare non censetur
fuga ista medium ordinatum aut necessario
ponendũ
ponendum
ad
euitādam
euitandam
mortẽ
mortem
proximi.
Ad tertium respondetur negando
consequentiā
consequentiam
. Quia in iure non excipitur expresse qui occidit pro defensione bonorum temporalium, quæ licet ordinentur ad
tuendā
tuendam
vitā
vitam
, non tamen semper, nec omnia illa quibus expoliamur necessaria sunt ad
vitā
vitam
. Poterit enim qui ijs bonis priuatur, alia via sibi
comparare bona quibus viuat: secus esset si
daretur casus
ꝙ
quod
à me auferetur ab aliquo panis quo extremè indigerem: quia tunc non
defenderem propriè bona temporalia sed
vitam, quæ non potest conseruari sine tali
pane vt supponimus. Similiter iudicandum
est, de illo qui defendit arma sine quibus
absque dubio morietur. Igitur in casu argumenti respondetur, quòd non est eadem
ratio de vita & de alijs bonis externis: imo
quanuis esset eadem ratio, argumentum
nō
non
valeret: quia irregularitas non ex ratione sed
ex textu pensatur.
Ad quartum respondetur, quòd irregularitas non semper respondet culpæ, quare
non semper est pœna: sed quandoque vt dictum est incurritur propter
significationẽ
significationem
,
& ideo quanuis defendens bona temporalia non culpabiliter occidat: tamen est sufficiens fundamentum illatæ irregularitatis,
nempe significatio.
DVbitatur tertiò. Vtrùm occidens aliquem pro defensione vitæ proximi,
aut pro conseruanda republica: maneat irregularis? ¶ Prima opinio docet, quòd si iustè
quis defendat vitam proximi, siue ex præcepto siue ex consilio id faciat, non manet irregularis occidendo inuasorem. Referuntur
autores huius sententiæ à Couar. vbi supra,
numer. 5. & argumentum illorum est: quia
irregularitas vel incurritur propter culpam
vel propter
significationẽ
significationem
: sed in huiusmodi
defensore non est culpa, vt patet, neque est
significatio quæ fundat
irregularitatẽ
irregularitatem
, quod
patet: quia defensio illa est maxime meritoria & actus
excellẽtissimæ
excellentissimæ
virtutis: ergo nulla ibi est significatio cui congruat censura
aut priuatio ordinum vel executionis
eorũ
eorum
.
Alia sententia per
oppositũ
oppositum
docet,
ꝙ
quod
talis
occisor semper manet irregularis, siue id faciat præcepto siue consilio. Ita tenet
Nauar.
c. cit. nu. 14. & Caiet. 2. 2. q. 40. art. 2. Alij distinguunt in hac parte, quod si defendens vitam
alienā
alienam
vel rempublicam, hoc faciat sua
sponte, manet irregularis occidendo: si autem id facit quia præceptum imminet, non
manet irregularis. Sunt & aliqui iuniores qui aliter distinguunt, quòd si talis
defensor & occisor fuerit sacris initiatus,
non manet irregularis: si vero non ordinatus irregularitatem contrahit, & adhibent
|
rationẽ
rationem
huius: quia irregularitas in initiatis
sacris ordinibus, habet rationem pœnæ, ac
subinde supponit culpam, quæ cum nulla
sit in tali defensore & occisore non incurretur: verum tamen in non ordinato iustè incurritur propter solam significationem
nō
non
habens rationem pœnæ. Dico tamen in huius resolutione, quod sententia communis
& quæ vsu recipitur est, quod iste talis maneat irregularis, siue hoc faciat consilio siue
præcepto siue ordinatus vel non, siue pro
defendenda vita patris vel proximi, siue pro
defensione reipublicæ. Ratio est, quia huiusmodi est voluntarius homicida & non
in suæ vitæ defensione, ergo secundùm ius,
vbi iste non excipitur, irregularis censetur.
Et ratio in oppositum inualida est: quia iudex tenetur ex præcepto occidere reum, &
meretur in illo damnando, & tamen manet irregularis. Similiter ante diffinitionem
Clementinæ citatæ, qui occidebat alterum
in suæ vitæ defensione manebat irregularis,
quanuis exerceret opus meritorium. Illud
autem discrimen quod alia opinio inuenit
de ordinato vel
nō
non
ordinato futile est: quia
ordinatus bene potest incurrere irregularitatem quæ solum contrahitur propter significationem: & quidem in casu posito
eandẽ
eandem
habet deformitatem & indecentiam mors
sequuta in ordinato atque in non ordinato,
ergo eadem significatio ibi considerabitur.
DVbitatur quartò. Vtrùm denuntians
coram iudice ex quo sequitur quod
reus interficiatur, maneat irregularis? Pro
resolutione nota, quòd denuntiatio ista potest fieri tripliciter in proposito. Primò, absolutè &
nō
non
intendens occisionem alterius
quanuis illam præuideat. Secundò, intendens propriam vindictam denuntians tamen absolute coram iudice. Tertiò, interius
intendens vindictam & occisionem denuntiati, exterius tamen protestans se hoc non
facere propter vindictam aut intentionem
mortis.
Prima conclusio. Duobus modis prioribus si fiat denuntiatio & sequatur
homicidiũ
homicidium
, inducitur irregularitas. Probatur, quia
in iure iste talis censetur homicida voluntarius, quia quanuis non velit mortem proximi vt finem vel vt medium: vult tamen il
lam in effectu, ergo est irregularis.
Secunda conclusio. Denuntians tertio
modo non est irregularis. Ita Couarruuias
in relectio. citata. & multi iuniores subscribunt. Probatur ex cap. prælatis. de homicidio in. 6. vbi habetur quod clericus denuntians coram iudice ex quo aliquis occiditur, si faciat protestationem se non intendere alterius mortem aut propriam
vindictā
vindictam
,
non debet illi imputari, & loquitur iuxta
cōmunem
communem
interpretationem textus de non
imputanda irregularitate, ergo denuntians
tertio modo, siue clericus sit siue non, non
est irregularis. Et confirmatur, quia ius Canonicum cum exter num sit
nō
non
respicit animum nec intentionem internam, ergo
cũ
cum
iste protestatur exterius iuxta
formā
formam
illius
capitis: verè excipitur ab irregularitate, nihil
conferens aut detrahens à tali exceptione
iuris, animus non explicatus.
Sed contra sunt duo argumenta. Primò
arguitur. Nam iste est homicida voluntarius & dans operam rei illicitæ: ergo censetur irregularis. Probatur antecedens. Quia
peccat in tali denuntiatione. Nec sufficit dicere, quod iste solum habet internam intentionem prauam: quia talis intentio tendit in
opus externum & ibi explicatur: sicut quando hæreticus qui erat purè mentalis postea
nutibus aut signis explicat hæresim manet
excommunicatus in iure.
Secundò. Quia iste clericus esto ita sit,
quod non maneat irregularis quia excipitur
in iure, tamen non ordinatus nullibi excipitur, & vt supra diximus, sicut ad inducendam irregularitatem requiritur expressio iuris, ita ad exceptionem ab irregularitate requiritur expressio iuris.
Ad primum respondetur, quòd iste talis
non dat operam propriè rei illicitæ,
quāuis
quanuis
cum praua intentione
licitā
licitam
denuntiationẽ
denunciationem
exequat̃
exequatur
: sicut qui celebrat in peccato mortali non dicitur dare operam rei illicitæ:
quare licet iste denuntians sit homicida
voluntarius quantum ad culpam: non tamen talis iudicatur iam supposita determinatione illius textus, vel saltim excipitur, & actus ille interior in isto denuntiante
nunquam manifestatus est, imo exterius
protestatus est oppositum: sicut si hæreticus
|
mentalis dicat exterius
oppositũ
oppositum
illius quod
habet interius, non incurrit pœnas iuris.
Et ad secundum facile patet, quod ius excipiens clericum, virtualiter excipit non ordinatum: & ratio ibi subiuncta hoc ostendit & est communis, videlicet, ne
metuẽtes
metuentes
irregularitatem non denuntient, & sic iniqui homines multiplicentur in republica.
DVbitatur quintò. Vtrùm clericus vel
alius quicunque qui facta protestatione prædicta denuntiet in causa sanguinis,
nō
non
in sui sed alterius vindictam maneat irregularis? Nauar. & alij iuniores
tenẽt
tenent
, quod manet irregularis: quia in dicto cap. prælatis. solum clericus denuntians contra sibi malefactores eximitur ab irregularitate, ergo si denuntiatio fiat contra malefactores reipublicæ aut proximi, denuntians erit irregularis.
Quod confirmant, quia illa est exceptio iuris antiquioris, in quo omnis denuntiator
in causa sanguinis manebat irregularis: sed
exceptio cum sit odiosa & iniuriosa non est
extendenda sed potius restringenda, ergo.
Secunda sententia est in oppositum, quoniam eadem ratio est quando denuntiatio
fit contra proprios malefactores & in vtilitatem denuntiantis: atque si fiat contra malefactores reipublicæ & in vtilitatem alienam: vbi autem est eadem ratio debet esse
eadem iuris dispositio: ergo non censebitur iste irregularis. Ita videtur tenere Caietanus. 2. 2. quæst. 40. art. 2. & Soto relectione de ratione tegendi & detegendi secretum, memb. 2. quæst. 4. Nec displicet Couarruuiæ vbi supra.
Tertia sententia distinguit, quòd si immineat graue damnum, & maxime si illud tendat contra bonum commune, absque irregularitate siue clericus, siue laicus sit, potest
denuntiare in causa sanguinis: cæterum si
denuntiatio tendat ad quærendam vindictam, vel sumendam satisfactionem de crimine perpetrato: dicunt, quod incurritur
irregularitas: Ita Nauar. capit. citato, numero 213. & capit. 18. numero. 54. & Couarruuias in relectione citata, par. 2. §. 5. & quadrat sententiæ Caietani. 2. 2. quæstione. 33.
articulo. 7.
Quarta
sentẽtia
sententia
est quod
etiā
etiam
absque irregularitate in causa aliena, non solum rei
publicæ sed personæ priuatæ, potest clericus denuntiare: maxime in vtilitatem consanguineorum qui quasi vnum reputantur
in iure. ita Felin. in cap. significasti. 2. de homicidio. Sed mihi non placet prima sententia, quia ius canonicum plus debet fauere
ijs qui denuntiant in vtilitatem reipublicæ,
quàm qui in commodum proprium, ergo
iustè extenditur illud cap. vt comprehendat denuntiantes in vtilitatem
aliorũ
aliorum
. Quare tenendum est, quòd cap. illud
nō
non
est exceptio iuris, sed nouum ius quod se extendit ad clericos denuntiantes, facta tali protestatione, siue hoc fiat in propria siue in alienam satisfactionem, & in hoc fauet secunda sententia.
Tertia sententia displicet, quia voluntariè excipit illum qui intendit
satisfactionẽ
satisfactionem
proximi. Nam textus non attendit animi
intentionem, sed solum requirit quod exterior protestatio fiat, & ne mala exorbitent
in republica: quare bene corrigitur à quarta
sententia. Ex quo sequitur quod in capite
illo fit fauor denuntiantibus & iustè defendentibus sua vel aliena, vnde ampliandus
est. Et quanuis ibi solum fiat mentio de denuntiantibus contra suos proprios malefactores: rationabiliter tamen & propter causam ibi expressam quæ communis est, extenditur ad non clericos & ad alios qui intendunt satisfactionem, siue publicam siue
priuatam.
Nota tamen, quod clericis interdicitur
in iure denuntiatio in causa sanguinis, vt patet in cap. clericis. & in cap. sententiam. extra. ne clerici vel monachi. quare si non faciat protestationem, peccat mortaliter &
manet irregularis. Laicus vero quanuis maneat irregularis,
nō
non
tamẽ
tamen
peccat mortaliter:
quia non est illi interdicta talis denuntiatio.
DVbitatur sextò. Vtrùm maneat irregularis qui docet, consulit, aut præcipit, vt malefactores occidantur? ¶ Pro parte
affirmatiua arguitur primò. Quia
etiā
etiam
imminente causa sanguinis, licet doctoribus
publico tradere ea quæ habentur in iure, &
decernere in quibus casibus malefactores
occidendi sint, quanuis ex hoc iudices postmodum tulerint sententiam capitis, ergo
non manent irregulares.
Item confessarius potest iudicem sibi
cō
fitentem
confitentem
: admonere in confessione, vt puniat malefactores secundùm iura
etiā
etiam
perdendo & occidendo: & tamen non est verosimile, quod iste incurrat
irregularitatẽ
irregularitatem
,
ergo licet consulere in causa mortis absque
nota irregularitatis.
Tertiò. Prælati ecclesiastici qui sibi constituunt iudices & ministros etiam in causa
sanguinis, illisq́ue præcipiunt vt iustè exequantur pœnas iuris, non manent irregulares, ergo præcipiens mortem in
bonũ
bonum
reipublicæ non incurrit irregularitatem. Quod
maxime confirmatur in inquisitoribus,
qui damnant ad mortem malefactores vel
saltim tradunt brachio seculari, quos certo
sciunt occidendos.
In hac re nota, quod aliud est speculatiuè docere veritatem: aliud vero consulere
& aliud præcipere. Et rursus, aliud est docere veritatem in causa mortis tanquam minister & proxime cooperans vt aduocati faciunt: aliud vero docere illam in communi, & quando non imminet periculum mortis. Similiter, aliud est consulere in communi vt faciunt prædicatores, aliud vero in particulari.
Prima conclusio. Doctor non est irregularis quanuis efficaciter doceat, quod malefactores huius generis plectendi sunt capite. Probatur. Quia isti non intendunt mortem, sed tantum tradunt veritatem speculatiuè, ergo non concurrunt nec indirectè ad
homicidium, alioquin omnes cathedrarij
iuris, imo & Theologi essemus irregulares.
Sed quid, si iudex esset anceps an Petrus
sit occidendus, & requirat Iurisconsultum
aut
Theologũ
Theologum
, qui decernat talem esse occidendum. Respondetur, quòd si doctor iste
solum tradat veritatem iuris, sicut aliâs consueuit subscribere in casibus requisitis, non
vero consulat neque intendat
exequutionẽ
exequutionem
in casu particulari: non manet irregularis. Si
vero sciens & aduertens causam sanguinis
imminere, firmet decretum, ex quo iudex
occidit malefactorem: manet irregularis,
quia iste talis non solum tradit
veritatẽ
veritatem
, sed
virtualiter vel formaliter consulit mortem.
Secunda conclusio. Prædicator vel confessarius vel alius quilibet consulens,
nō
non
ma
net irregularis, quanuis in communi consulant: imo & præcipiant quod malefactores
puniātur
puniantur
in republica. Probatur. Quia istud
est illorum munus, imo ex alia parte non
consulunt mortem
neq;
neque
determinatè
neq;
neque
in particulari. Sed quid, si in particulari de
occidendo isto malefactore consulant isti,
iudice interrogante? Respondetur, quòd de
prædicatore doctore vel alio consiliario certum videtur, quod manent irregulares si tale
consiliũ
consilium
præstant: quia moraliter loquendo influit in mortem proximi, & iste actus
exterior est subiectus iuri canonico: si vero
confessarius fuerit, qui intra confessionem
tale consilium præstat non manet irregularis: quia actus ille soli Deo reseruatur, & confessarius iure diuino tenetur in illo foro dicere veritatem debitam.
Tertia conclusio. Inquisitores non manent irregulares tradentes malefactores brachio seculari. Probatur ex vsu recepto in
ecclesia, qui manifeste indicat illos peculiari priuilegio gaudere, & est expressum in
cap. ad abolendam. de hæreticis. vbi conceditur illis facultas relaxandi hæreticos brachio seculari.
Verũ
Verum
est tamen, quod in cap.
nouimus. de verb. signific. præcipitur vt efficaciter intercedant pro illis ne occidantur,
quod communiter
interpretātur
interpretantur
de hæreticis non relapsis nec pertinacibus, non negatiuis, non ficte vel diminutè confitentibus. Vide Roffen. contra Luther. cap. vltimo. & licet hoc non haberetur in iure, tamen illos excusaret ab irregularitate actus
ipse moraliter consideratus: quia illi non
occidunt mediatè nec immediatè, nec ferunt sententiam sanguinis, nec sunt consulentes, sed permittunt malefactores puniri
à iudice seculari
secundũ
secundum
leges regias
cōmunes
communes
. De episcopis vero hoc ipsum certum
est, habeturq́ue in cap. episcop. ne cleric. vel
monachi. vt constituant sibi iudices, etiam
in causa sanguinis: eo vel maxime quod episcopi non designant iudicem vt specialiter
occidat: sed vt iudicet in quibusuis casibus
occurrentibus.
DVbitatur septimò. Vtrùm clerici vel
religiosi qui in bello iusto exhortantur milites, vt pugnent & occidant inimicos: maneant irregulares effectu subsequu|
to? Videtur pars affirmatiuam vera: quia isti
verè
coadiuuāt
coadiuuant
tanquā
tanquam
cōsulentes
consulentes
, ergo manent irregulares. Confirmatur. Quoniam
sequeretur quod absque irregularitate possent sibi arma assumere ad debellandos hostes. Probatur sequela. Quoniam magis fauent consilio quàm armis. Secundò sequitur, quod eadem ratione absque irregularitate possit clericus vel monachus in bello
iniusto consulere vt occidantur aduersarij.
Probatur sequela. Quia vterque est æqualis causa homicidij, nec quod bellum sit iniustum auget voluntarium: ergo vtrobique
est eadem ratio. Tertiò sequeretur, quod
etiam clericus ministrans arma militibus verè occidentibus, non maneat irregularis.
Cō
sequens
Consequens
est contra communem, ergo. Sequela patet. Quia iste talis solum est coadiuuans & indirectè concurrens multo minus quàm consiliarius.
In hac re Nauar. supra. tenet,
ꝙ
quod
clericus
cōsiliarius
consiliarius
in bello iusto
nō
non
est irregularis:
quia non est proxima causa mortis secutæ.
Explicat hoc, quia ille dans operam rei licitæ habet obiectum
honestũ
honestum
& officiosum,
quare multum remotè ad actum illius sequitur mors: secus autem in bello iniusto
vbi obiectum illius actus est iniquum.
Hāc
Hanc
sententiam explicant aliqui interpretum in
præsenti: quia occisio ista non est directe
volita, vt patet: neque indirectè, quia clerici
nec debent nec tenentur eam euitare, & hac
ratione non censetur
volũtaria
vountaria
in iure. Illud
enim voluntarium dicitur indirectè, vt loquimur in præsenti: quando aliquis tenetur
cessare ab aliqua actione, vel eandem continuare, & hoc non facit.
Alia sententia est Syluestri & aliorum
quos citat, verbo bellum. 3. §. 2. quod si clerici exhortentur milites in actuali
cōflictu
conflictu
,
homicidio sequuto,
manẽt
manent
irregulares: quia
iste effectus est qua si proxime sequutus: si
autem bellum sit futurum, sacerdos consulens non manet irregularis: quia effectus remotè se habet.
Tertia sententia
aliorũ
aliorum
qui dicunt, quod
si bellum fuerit aggredientis, consiliarij clerici manent irregulares: quia homicidium
censetur
intentũ
intentum
, si
autẽ
autem
fuerit
defendẽtis
defendentis
se,
absq;
absque
irregularitate
poterũt
poterunt
exhortari. Mihi
tamen videntur omnes istæ sententiæ falsæ.
Et prima quidem impugnatur: quia homicidium voluntarium, vt patet ex dictis,
est quod est intentum tanquam finis vel
tanquam medium, vel tanquam effectus
cō
iunctus
coniunctus
in re ipsi causæ, & maxime quando
tale homicidium est præuisum formaliter:
sed huiusmodi sunt homicidia quæ sequuntur in bello propter exhortationem clericorum: ergo. Confirmatur. Nam sequeretur, quod si clericus defendens patrem
suũ
suum
,
occidat inuasorem, quod non maneat irregularis: quia eadem ratione occisio illa no
erit volita directè nec indirectè sed multu
remotè. Si dicas esse discrimen quod homicidium sequutum in defensione parentis,
est immediatus effectus illius actionis clerici, non autem quod sequitur in bello propter exhortationem, quare illud
proximũ
proximum
censetur ac subinde inducens irregularitatem, istud vero remotum. Contra. Sit casus
quod duo fratres defendant parentem, &
vnus illorum armis, alius vero industria &
consilio occidant
aggressorẽ
aggressorem
: sequitur quod
iste consiliarius
nō
non
maneat irregularis. Probatur ex tua ratione. Quia non sequitur homicidium immediatè ex actione ipsius consulentis, eo vel maxime quod isti fratres
nō
non
tenentur euitare
illā
illam
actionem defensionis.
¶ Confirmatur item, quia sequeretur quod
pro defensione honoris & proprij census
posset quis occidere non incurrens irregularitatem. Probatur sequela. Quia iste non
intendit occidere, &
homicidiũ
homicidium
sequutum
remotè se habet ad defensionem, ergo.
Secunda sententia
etiā
etiam
impugnatur: quia
eodem modo intendit mortem qui exhortatur in actuali conflictu atque ante illum,
& etiam quia verè ex tali consilio
vtrobiq;
vtrobique
potest sequi homicidium, ergo vtrobique
incurritur eadem censura.
Tertia sententia impugnatur: quia tam
aggressus
quā
quam
defendens
occidẽdo
occidendo
, manet
irregularis si defendat vel
rempublicā
rempublicam
vel
pugnet pro bono externo, ergo etiam consulens tale homicidium ex quo in effectu
sequitur, est irregularis.
Respondetur ergo ad punctum, quod tales clerici aut monachi in bello iusto non
manent irregulares propter dispositionem
|
iuris. Patet
in capit. quicunque. cum duobus sequentibus. 23. quæst. 8. & in cap. penultimo de homicidio. & cap. vltimo. de clerico percussore. & per hoc patet ad primum.
Ad confirmationem respondetur
certũ
certum
esse quod potest clericus assumere arma defensiua: si vero assumat offensiua & de facto
occidat manet irregularis: secus esset si assumens arma offensiua de facto ipse non occideret, quanuis alij milites adiumento illius
occiderent. Ita colligitur ex cap. petitio. extra de homicidio. & ex cap. vltimo. de clerico percussore: peccaret autem grauiter assumens arma offensiua absque magna necessitate & esset deponendus: quod colligitur ex
cap. quicunque. 23. quæst. 8.
Ad secundum respondetur negando paritatem rationis: quia & pugnantes & exhortatores in bello iniusto non gaudent priuilegio iuris, nec aliqua ratio fauet illis, vt eximantur ab irregularitate.
Ad tertium respondetur, quòd Syluest.
verbo, homicidium. 3. ex sententia
multorũ
multorum
tenet partem negatiuam. Nauar. autem vbi
supra numer. 215. tenet oppositum & illum
multi sequuntur. Ego vero existimo, quod
clerici ministrantes arma & maximè si hoc
faciant bona intentione, non manent irregulares. Ratio est, quia isti etiam non
intendũt
intendunt
homicidium sed defensionem reipublicæ
& fœlicem exitum pugnę, & etiam quia eadem ratio est atque de consulentibus: vnde
merito in eorum fauorem ampliantur iura
& gaudent benignitate iuris.
DEinceps in 2. parte huius tractatus
disputandũ
disputandum
est de irregularitate quæ
cō
sequitur
consequitur
ad homicidium casuale. Sed ante
omnia statuendum est, quid sit
homicidiũ
homicidium
casuale, secundum modum loquendi iuris.
Non enim dicitur casuale quasi nulla ratione sit volitum: ex hoc nanque nulla prorsus
contrahitur irregularitas, vt iam in superioribus diximus & D. Tho. docet in hoc arti.
8. sed dicitur homicidium casuale, prout distinguitur ab homicidio voluntario secundum modum loquendi ipsius iuris.
Pro cuius maiori intelligentia
notādum
notandum
est, quod potest sequi homicidium ex aliqua actione vel ex aliqua omissione, & hoc
quidem dupliciter: vno modo ita vt homi
cidium illum fuerit præuisum fore sequuturum ex aliqua actione vel ex aliqua omissione. Altero modo, ita vt neque fuerit prouisum neque præuisum etiam si quis teneretur præuidere & impedire & culpabiliter non præuidit. Dicimus ergo quòd homicidium casuale secundum modum loquendi iuris isto secundo modo accipiendum est.
Notandum est secundo, quòd non omne homicidium præuisum fore
sequuturũ
sequuturum
supposita aliqua omissione, dicetur
casũale
casuale
respectu illius: imo vero neque
voluntariũ
voluntarium
.
Verbi gratia. Si quis tenetur ex charitate defendere proximum, & pręuidet certò quod
si non defendit illum occidendus erit: tunc
dicimus quod tale homicidium respectu illius hominis, neque dicitur casuale
neq;
neque
voluntarium secundum communem morem
loquendi iuris: & ita nulla incurritur irregularitas vt statim dicemus.
DVbitatur ergo primo breuiter.
Vtrũ
Vtrum
maneat irregularis ille, qui sciens &
prudẽs
prudens
permittit mortem sui proximi
quẽ
quem
commodè poterat defendere? Ad hoc Syluester in verbo, homicidium. 1. §. vltimo. &
homicidium. 2. §. 15. inclinat magis in partem affirmatiuam vniuersaliter loquendo.
Quam sententiam docuerunt quidam antiqui Canonistæ & Couar. vbi supra citatus
est: sed aiunt, quòd si non defendat ex malitia & dolo, manet irregularis, non autem si
desinat defendere non ex malitia & dolo.
Veruntamen non explicant quid sit, non defendere cum dolo & absque dolo. Fundamentum huius sententiæ est ratio quæ desumitur ex capit. quantæ. de sententia excommunicationis. vbi excommunicatur qui videns & sciens non defendit clericum ab iniuria quæ sibi infertur. Ergo id ipsum erit dicendum de irregularitate: quoniam eadem
est ratio: at vero Nauar. in suo manuali. cap.
27. nume. 232. & 233. tenet contrariam sententiam: quod vniuersaliter loquendo, qui
non defendit hominem à morte etiam si
possit commodè defendere non incurrit irregularitatem.
PRO decisione huius difficultatis sit
prima
cōclusio
conclusio
. Qui non defendit
illũ
illum
quẽ
quem
titulo iustitiæ propriæ dictæ tenebatur
|
defendere, manet irregularis si mors consefuerit. v. g. si quis ex pacto se obligauit defendere Petrum, vel ex officio tenebatur
defendere & non defendit: manet irregularis irregularitate quidem quæ consequitur ex homicidio voluntario, si sciens &
prudens omisit defendere: at vero si negligenter se gessit incurrit irregularitatem, quę
consequitur ex homicidio casuali. Exemplum est euidens in prætore, dum coram illo sciente & vidente neque defendente occiditur aliquis ciuis, manet irregularis irregularitate ex homicidio voluntario: si autem non expressè sciente & vidente, sed ex
aliqua negligentia non considerante sequatur mors, manet irregularis ex homicidio
casualis. Ista conclusio
quantũ
quantum
ad hoc quod
incurratur irregularitas,
cōmunis
communis
est apud
omnes Theologos & Iurisperitos: cęterum
quantum ad hoc quod illa irregularitas in
priori casu sit dicenda contrahi ex homicidio voluntario: non inueni in aliquo doctore distincte assertum: sed ratio me conuincit, quoniam illa omissio est iniuriosa
directe, respectu hominis qui occiditur:
quoniam sciens & prudens vult non defendere cum teneretur ex iustitia defendere.
Ex hac doctrina sequitur, quod etiam medicus qui ex pacto tenetur curare aliquem infirmum, & sciens & prudens non curat, vnde sequitur mors infirmi, manet irregularis
ex homicidio voluntario si sciens &
prudẽs
prudens
omisit: si autem ex negligentia, manebit irregularis ex homicidio casuali. Idem dicendum esset proportionabiliter de illo qui voluntariè suscipit custodiam infirmi: si enim
ex negligentia illius moritur, manebit irregularis ex homicidio casuali: si autem illo
sciente & prudente infirmus moritur, dum
custos non apponit medium necessarium:
manebit irregularis ex homicidio voluntario. Aliqui volunt extendere doctrinam huius conclusionis ad eos qui tenentur defendere ex iustitia largo modo dicta. v. g. ad patrem qui tenetur ex pietate defendere
filiũ
filium
,
& ad filium qui tenetur ex pietate defendere patrem, & ad seruum & famulum qui tenetur defendere dominum: verum tamen
quoniam huiusmodi irregularitas non habetur in iure, neque rursus ratio conuincit
quod homicidium consequutum sit voluntarium secundùm morem loquendi iuris,
imo vero neque casuale, non oportet illic
ponere irregularitatem: nam pari ratione
diceres, quòd frater qui non defendit fratrem, & amicus qui non defendit amicum,
manet irregularis: quia etiam ex quadam
iustitia largo modo dicta tenentur se adinuicem defendere. Cæterum de famulo &
de seruo maior ratio est, quod in prædicto
casu incurrantir regularitatem: quoniam est
quodam pactum implicitum & interpretatiuum, quòd isti custodiant sicut res ipsas familiares etiam
dominũ
dominum
ipsius domus: quando possunt absque notabili suo detrimento
defendere: atque ita quemadmodum famulus tenetur restituere rem quam videt rapi
à latrone dum ipse tacet dum facile potuisset defendere rem illam: ita etiam est reus
mortis ipsius domini, dum facile potuit defendere & non defendit.
Neque valet obiectio, quod pater maiore vinculo tenetur defendere filium, quam
ipse famulus patrem familias, ergo etiam
ille incurret irregularitatem: negamus enim
consequentiam, quoniam in irregularitate
quæ sequitur ex homicidio voluntario, magis attenditur ratio propria iniustitiæ, quàm
alterius vitij: nam etiam ex odio potest aliquis non defendere proximum quem commodè poterat defendere: & tamen ille non
manet irregularis secundùm communem
opinionem, & tamen non consistit ratio incurrendi irregularitatem in eo quod maiori
vinculo tenetur defendere, vel in eo qui
maiori malitia
nō
non
defendit: sed in eo quod
sit causa influens directè vel indirectè in
ipsum effectum occisionis: quod quidem
non contingit quando aliquis tenetur ex
alia virtute defendere præter ipsam iustitiam: quapropter ad hoc quod incurratur
irregularitas ex ipso homicidio, requiritur
vel ratio iniustitiæ, vel influentia directè in
ipsam occisionem.
Secunda conclusio certissima quæ sequitur ex prima & ex ratione illius. Quando
aliquis impedit alium ne defendat proximum qui est in periculo vitæ, manet irregularis si mors fuerit sequuta. Hanc asserit
Nauar. in loco supra citato. Et ratio est mani|
festa: quia per actionem iniuriosam impedit
defensionẽ
defensionem
proximi, ergo est causa mortis illius. Neque valet respondere, quod ipse
impeditus non tenebatur succurrere nisi ex
charitate, ergo impediens non peccat contra iustitiam impediendo. Non enim valet
ista consequentia. Nam etiam Petrus non
tenetur dare eleemosynam: nisi ex charitate & misericordia: & tamen impediens peccat contra iustitiam respectu pauperis.
¶ Sed aduertendum est in casu istius
cōclusionis
conclusionis
, quod si quis sciens & prudens impediat aliquem ne defendat, erit irregularis homicidio voluntario: si autem ex inconsideratione culpabili impediuit
defensorẽ
defensorem
, erit
homicidium casuale.
Tertia conclusio quæ communiter asseritur. Qui cognoscit aut videt quod amici
aut consanguinei vel familiares, tractant inter se de occidendo inimico & vindicanda
iniuria sibi facta & non impedit modo sibi
possibili ne interficiatur inimicus: erit irregularis, morte sequuta. Ita docet Couar. vbi
supra. & Nauar. imo addit Nauarro, quod
si non potest obtinere ab illis ne occidant
inimicum, tenetur admonere illum, vt sibi
caueat aliâs manebit irregularis. Ratio huius sententiæ est, quia in huiusmodi casu illud silentium est consensus cum homicidijs, & verificatur regula iuris, qui tacet consentire videtur. At vero hæc sententia sic
vniuersaliter asserta nobis non placet. Et probatur, quod sit falsa. Si illi conferrent inter
se de occisione amici, ego non manerem irregularis tacendo,
etiā
etiam
si illi occiderent
amicũ
amicum
quanuis certè peccarem contra charitatem & amicitiam: ergo neque si taceo quando agitur de occisione inimici manebo irregularis. Antecedens, communis sententia
est, vt statim dicemus. Consequentia probatur, quia non magis debeo ex iustitia inimico quam amico, imo minus, ergo.
Deinde, si in prædicto casu ego taceo,
quia existimo nihil me effecturum cum illis, vel quia timeo aliquod damnum magnum, non manebo irregularis: ergo neque
si simpliciter & absolutè taceam sine istis
circunstantijs. Probo consequentiam, quia
ego non magis influo in effectum occisionis in vno casu quam in alio. Dicendum er
go mihi videtur, quod ista tertia conclusio
intelligatur de irregularitate quantum ad iudicium fori ecclesiastici exterioris: merito
enim iudicabitur irregularis, quia merito
præsumitur quod suo silentio fauet consultationi amicorum de occisione inimici, &
moraliter loquendo ita contingit de facto,
quod silentium illud in tali casu nocet inimico. Cæterum in foro conscientiæ aliter iudicandum est. Si enim re vera silentium illud non fauet neque fuit exhortatiuum ad
occisionem inimici, non manebit ipse tacens irregularis: & hoc probant argumenta
quæ fecimus contra conclusionem. Imo vero adijcimus, quod si silentium illud est quasi exhortatiuum ad occisionem amici vel
filij vel patris, manebit irregularis tacens.
Quarta conclusio. Præter casus positos
in tribus conclusionibus, qui permittit occisionem proximi sciens & prudens, non manet irregularis. Ita tenet Nauarrus vbi supra. Et probatur, quia in talibus casibus
tātũ
tantum
tenetur homo ex charitate defendere neque violat leges iustitiæ: ergo non incurrit
irregularitatem ex homicidio. Probatur
cō
sequentia
consequentia
. Quia homicidium est contra iustitiam, imo vero etiam si tacens complaceat sibi in morte proximi, non manebit irregularis, si eius silentium non influat in effectum, scilicet in mortem proximi directè
neq;
neque
indirectè. Et ratio est manifesta: quia
quanuis ille in corde suo est homicida coram Deo, tamen irregularitas non incurritur nisi ex occisione exteriori cuius homo
est causa.
Ad argumentum
ex cap. quantæ. respondetur, quod quicquid sit de excommunicatione, consequentia nihil valet: quia excommunicatio attendit iniuriam quæ irrogatur
clerico, & statui ecclesiastico, & propterea
voluit ius Canonicum, vt ex non defensione clerici, incurratur excommunicatio. At
vero irregularitas quæ incurritur ex homicidio, attenditur ex quadam significatione
mansuetudinis vel humilitatis: & ideo noluit ius Canonicum, vt incurratur ex
nō
non
defensione. Et denique potissima ratio est,
quia irregularitas non incurritur, nisi sit expressa in iure. At vero irregularitas ex homicidio
volũtario
voluntario
vel casuali, expressa quidem
|
est in iure: quod autem non defendens sit irregularis non colligitur vniuersaliter, sed solum in casibus trium
nostrarũ
nostrarum
conclusionũ
conclusionum
.
DVbitatur secundo, circa
secundā
secundam
conclusionem, an quando irregularitas incurritur propter
culpā
culpam
, sufficiet quod culpa
sit venialis, an vero requiratur quod sit mortalis? Et arguitur primo ad
probandũ
probandum
quod
sufficiat venialis culpa. Ex D. Th. vbi supra.
vbi ait quod homo incurrit homicidij reatum, quando non remouet ea quæ debet vitare: sed quando homo venialiter peccat, ex
quo sequitur occisio hominis,
nō
non
remouet
id quod debuit vitare: ergo &c. ¶
Secũdo
Secundo
arguitur.
Peccatũ
Peccatum
veniale est
voluntariũ
voluntarium
, ergo
homicidium quod sequitur ex illo, erit sufficienter
voluntariũ
voluntarium
ad
contrahendā
contrahendam
irregularitatẽ
irregularitatem
. ¶ Tertiò arguitur. Clericus in minoribus
cōstitutus
constitutus
si exerceat iudicium in causa
sanguinis,
nō
non
peccat nisi venialiter, vt habet
cōmunis
communis
opinio: & tamen incurrit
irregularitatẽ
irregularitatem
,
dũ
dum
iudicat si sequitur mors, ergo &c.
Quartò arguitur, supra diximus, quod irregularitas semper
cōtrahitur
contrahitur
ex occisione
hominis vel mutilatione, nisi sit purè casualis, vel sequatur ex defensione propriæ vitæ
cũ
cum
moderamine inculpatæ tutelæ: sed
cũ
cum
aliquis occidit
hominẽ
hominem
ex aliqua ira quæ non
sit
peccatũ
peccatum
mortale, sed veniale, vt si motus
ille iræ
nō
non
fuit plene deliberatus, nec tamen
fuit motus primo primus, in quo
nullũ
nullum
est
peccatũ
peccatum
, sed fuit motus secundo primus, vt
aiunt Theologi, in quo est veniale
peccatũ
peccatum
:
tunc dicimus quod videtur incurri irregularitas: siquidem consequitur
homicidiũ
homicidium
non
purè casuale,
neq;
neque
ex defensione
ꝓprię
proprię
vitę.
Ad hoc dubium Caiet. hic dicit sufficere
culpā
culpam
venialem. Syluest. tamen in verb. homicidium. 2. §. 2. reg. 4. tenet quod leuissima
culpa in homicidio casuali non inducit irregularitatem. Et probat ex cap. quæsitum. de
pœnit. & remiss. vbi sacer dotes Græci excusantur ab irregularitate propter
mortẽ
mortem
filiorũ
filiorum
paruulorũ
paruulorum
: si tamen malitiosè
nō
non
procurauerũt
procurauerunt
illā
illam
vel ex
negligẽtia
negligentia
studiosa fuerit
mors
cōsequuta
consequuta
. Ergo
nō
non
incurritur irregularitas, si solum fuerit leuissima culpa, qualis
est peccati venialis. Alij vero Canonistæ
aiunt, quod si leuissima culpa fuerit non in
omittẽdo
omittendo
, sed in
cōmittendo
committendo
: incurritur irre
gularitas. Ita Couar. vbi sup. par. 2. §. 4. nu. 9.
Alij dicunt, quod siue leuissima culpa sit in
committendo siue in omittendo,
nũquam
nunquam
incurritur irregularitas ex illa. Alij etiam dicunt, quod si leuissima culpa est omittendo
potest irregularitas incurri ab illo qui tenetur ex pacto & mercede adhibere diligentiam, & non adhibuit. V. g. si quis fit conductus ad custodiendum infirmum, & sua leuissima culpa infirmus bibat vinum, & moriatur, incurrit irregularitatem. Ita Syluest.
vbi supra. quæst. 15. & Couar. vbi supra.
PRO decisione huius difficultatis
obseruandũ
obseruandum
est, quod dupliciter potest tractari ista quæstio, vno modo Theologice in foro
cōscientiæ
conscientiæ
corā
coram
Deo, vt confessarij sciant
iudicare de irregularitate. Altero modo in
foro exteriori ecclesiastico, vt iudices sciant
ferre
sententiā
sententiam
circa
irregularitatẽ
irregularitatem
: qui sæpè
numero procedunt ex præsumptione iuris.
Siquidem loquamur isto
secũdo
secundo
modo, videtur nobis
adhibẽda
adhibenda
fides Iurisperitis,
quā
uis
quanuis
inter illos sit tanta varietas
opinionũ
opinionum
, vt
sit
necessariũ
necessarium
cōfugere
confugere
ad rationem
Theologicā
Theologicam
, ad
iudicandũ
iudicandum
quæ
nā
nam
opinio sit probabilior.
Verũ
Verum
est
tamẽ
tamen
, quod ipse iudex ecclesiasticus poterit sequi suam opinionem,
quam reputat probabiliorem. Quod si res
ista Theologicè disputetur non est nobis regula doctrina Iurisperitorum.
Nos igitur Theologicè diffinientes
istā
istam
difficultatem. Dicimus primo, quod apud
Iuristas, nomine culpæ, non intelligitur
peccatũ
peccatum
aliquod
corā
coram
Deo mortale vel veniale:
sed intelligitur priuatio prouidentiæ vel diligentiæ, quę humano more solet adhiberi ab
homine diligente & prudente in aliquo negotio
secundũ
secundum
qualitatẽ
qualitatem
negotij: ita sanè vt
priuatio diligentiæ & prudentiæ,
quā
quam
solet
adhibere mediocriter
diligẽs
diligens
, dicatur leuis
culpa: priuatio verò diligentiæ &
prudẽtiæ
prudentiæ
,
quæ solet adhiberi ab homine
diligẽtissimo
diligentissimo
iuxta naturam negotij, dicatur leuissima culpa: priuatio
deniq;
denique
diligentiæ quam solent
adhibere homines vulgariter diligentes, dicitur lata & ampla culpa, siue in huiusmodi
priuationibus prædictis sit aliquod
peccatũ
peccatum
corā
coram
Deo, siue
nō
non
. ¶
Atq;
Atque
ita diximus supra
in quæst. 62. art. 6. quod
cōmodatarius
commodatarius
tenetur ad
restitutionẽ
restitutionem
rei
cōmodatæ
commodatæ
quā
quam
amisit
|
etiā
etiam
de leuissima culpa, non
autẽ
autem
de casu fortuito qui
nō
non
cadit sub humana prouidentia.
¶ Dicimus secundò. Quòd quando aliquis
in foro exteriori iudicatur irregularis, etiam
si non sit irregularis coram Deo: nihilominus debet se gerere in exterioribus
tanquā
tanquam
irregularis sub pœna peccati mortalis. Probatur, quia excommunicatus in foro exteriori debet se gerere tanquam excommunicatus in rebus exterioribus & publicis, etiam si coram Deo non sit excommunicatus. Ratio est, quia ille tenetur obedire sententiæ iustæ iudicis in re graui, esset enim
scandalum oppositum facere: sed idem est
iudicum de irregularitate: ergo tenetur homo se gerere tanquam irregularis in publico. Dicimus tertio, quod ad diffiniendum
in foro conscientiæ. Vtrum ex homicidio
vel mutilatione incurratur irregularitas:
impertinens est quod sequatur ex peccato mortali vel veniali, & quod sit peccatum
ratione obiecti per se vel ratione circunstantiæ. Probatur istud documentum & declaratur:
quoniā
quoniam
potest sequi irregularitas homicidij ex actu iusto & bono, vt patet in iudice & in defendente amicum, qui incurrunt
irregularitatẽ
irregularitatem
coram Deo si occidant:
potest etiam sequi ex peccato mortali, vt patet in eo qui se vindicans occidit hominem.
Potest etiam sequi ex peccato veniali, vt patet in eo qui occidit hominem, dum venialiter peccat defendendo amicum motu irę,
qui motus fuit peccatum veniale.
Dicimus quarto. Quòd consideratio rei
licitæ vel illicitæ cui dat operam is qui occidit, solet esse vtilis ad inuestigandum rationem peccati voluntarij directè vel indirectè: quæ quidem ratio voluntarij non se habet impertinenter ad
irregularitatẽ
irregularitatem
, sed per
se quanuis non adæquatè: quia bene sequitur, voluntariè aliquis occidit directè vel indirectè: ergo incurrit irregularitatem.
Dicimus quinto. Quòd quando ad irregularitatem requiritur peccatum voluntarium directè vel indirectè, nunquam incurritur ex solo peccato veniali ex indeliberatione. Ratio est, quia illud non est voluntarium directè vel indirectè, & idcirco quanuis esset illud peccatum mortale ex obiecto:
non incurritur irregularitas coram Deo, si
non esset simpliciter deliberatum.
Dicimus sexto. Quòd irregularitas potest consequi ex peccato veniali ex obiecto,
si est simpliciter voluntarium, sed tamen
tunc erit mortale ex circunstantia. Vt v. g. si
quis ex gula quæ est peccatum veniale ex
obiecto, exponat se periculo occidendi &
occidat postea: erit irregularis, etiam si
quā
do
quando
occidit sit fræneticus. Ratio est, quia iam
ipsa gula fuit peccatum mortale ex circunstantia.
Dicimus vltimo, quòd irregularitas quæ
habet purè rationem pœnæ propter
culpā
culpam
,
nunquam incurritur coram Deo propter
solum peccatum veniale. Probatur,
quoniā
quoniam
alias esset excessiua & iniqua pœna.
Ex dictis sequitur vnum
corollariũ
corollarium
vniuersalissimum. Nulla irregularitas ex homicidio vel mutilatione incurritur ex operatione quæ sit
peccatũ
peccatum
veniale, nisi aliàs
etiā
etiam
sequeretur absque omni culpa. Hoc patet
etiā
etiam
inductiuè
neq;
neque
enim dabitur instantia.
Ad argumenta in oppositum respondetur. Ad primum argumentum
respōdetur
respondetur
,
quòd illud verbum, debet, significat perfectam rationem debiti sub reatu peccati mortalis, vnde ex peccato veniali vt sic non sequitur irregularitas.
Ad secundum argumentum
respōdetur
respondetur
,
quod non omne peccatum veniale est simpliciter voluntarium: sunt enim peccata venialia ex indeliberatione actus. Quando vero fuerit peccatum veniale perfectè voluntarium,
tũc
tunc
vt incurratur irregularitas oportet quod homo præuideat vel præuidere debeat, quod ex illa actione sequitur homicidium, & tunc si nihilominus operetur efficietur mortale peccatum ex circunstantia:
nisi in casu quo poterat occidere absque omni culpa. V. g. quando aliquis defendens amicum venialiter peccat.
Ad tertium argumentum
respōdetur
respondetur
,
ꝙ
quod
ille clericus non incurrit irregularitatem ex
eo quod peccat venialiter suscipiendo officium, sed quando postea exercendo
officiũ
officium
occidit vel mutilat incurrit irregularitatem,
etiam si iustè & sanctè occidat vel mutilet,
vnde ex illo peccato veniali non incurritur
irregularitas.
Ad quartum argumentum respondetur,
|
ꝙ
quod
occisio quæ sequitur ex ira quæ est
tantũ
tantum
veniale peccatum in foro conscientiæ, reputabitur simpliciter casualis, quanuis non sit
purè casualis:
quoniā
quoniam
habet aliquid de
volũ
tario
voluntario
secundũ
secundum
quid ex indeliberatione
volũ
tatis
voluntatis
. Cæterum antecedens argumenti pro
maiori,
nō
non
est vniuersaliter
verũ
verum
, nisi apponatur alia exceptio, scilicet
quādo
quando
præuidetur occisio futura mediatè ex operatione
mea mihi licita propter
præstātiorẽ
præstantiorem
finem:
sic enim excusamus ab irregularitate clericos vel monachos exhortantes milites ad
bellum iustum. Similiter excusatur ab irregularitate qui implorat aliorum
auxiliũ
auxilium
ad
defensionem patris, etiam si illi
occidāt
occidant
aggressorem, dummodo ille non occidat vel
non concurrat.
DVbitatur tertio, circa
secundā
secundam
conclusionem. An ille qui dat
operā
operam
rei illicitæ, ex qua sequitur mutilatio vel occisio hominis, incurrat semper irregularitatem.
Arguitur primo pro parte affirmatiua.
Ex cap. dilectus. de homicidio. vbi quidam
capellanus excusatur ab irregularitate,
quoniā
quoniam
dabat
operā
operam
rei licitæ, equitando videlicet. Hinc sumunt
argumentũ
argumentum
Canonistæ à
cessante ratione & causa, quod nos dicimus
à
cōtrario
contrario
sensu, ergo si daret
operā
operam
rei illicitæ incurreret
irregularitatẽ
irregularitatem
. ¶ Arguitur
secũ
do
secundo
.
Ex cap. ex literis. el 2. de homicidio. vbi
etiā
etiam
excusatur
quidā
quidam
monachus ab irregularitate: quia dabat
operā
operam
rei necessariæ & vtili: ergo si non daret
operā
operam
rei licitæ incurreret irregularitatem. Similiter
in cap. tua nos.
excusatur
quidā
quidam
monachus qui pietatis gratia aperuit ferro tumorem gutturis
cuiusdā
cuiusdam
mulieris,
cũ
cum
esset expers in arte: quæ tamen
mulier postea mortua est. Ergo si non pietatis gratia, sed cupiditatis curasset
illā
illam
, incurreret
irregularitatẽ
irregularitatem
. ¶ Propter hæc
argumẽta
argumenta
,
& alia multa similia, est prima
sentẽtia
sententia
multorũ
multorum
Iurisperitorũ
Iurispertorum
vniuersaliter
asserentiũ
asserentium
,
ꝙ
quod
qui dat
operā
operam
rei illicitæ manet irregularis, si ex illa operatione sequatur mors,
quā
uis
quanuis
adhibeat
plurimũ
plurimum
diligentiæ ne
cōsequatur
consequatur
mors.
Eandẽ
Eandem
sententiā
sententiam
tenet
Syluest. in
verb.
homicidiũ
homicidium
. 2. §. 2. reg. 3. & Caiet. in hoc
loco, imo D. Tho. videtur esse huius sententiæ,
dũ
dum
ait, dupliciter homicidij
reatũ
reatum
posse
incurri: vno modo quando aliquis dat ope
ram rei illicitæ quam vitare debebat: altero
modo quando
nō
non
adhibet
sufficientẽ
sufficientem
diligentiā
diligentiam
, etiam si det operam rei licitæ, ergo
sunt duo modi differentes
cōtrahendi
contrahendi
irregularitatẽ
irregularitatem
quorũ
quorum
vterq;
vterque
sufficit sine altero.
Item
D. Tho. in ipsa. 2.
cōclus
conclus
. disiunctiua, satis apertè hoc asserit, &
in 4. sent. d. 25. q. 2. artic. 1. ¶
Secũda
Secunda
sententia, est in alio extremo
quod
quantũcunq;
quantumque
aliquis det operam rei illicitæ,
nō
non
incurrit irregularitatem si adhibet
sufficientem
diligentiā
diligentiam
ne sequatur occisio
vel mutilatio. Hanc docuit
M. Cano dum
interpretaretur D. Tho. in 1. 2. q. 73. ar. 8. vbi
D. Tho. videtur eandem
sententiā
sententiam
tenere: dicit enim
ꝙ
quod
propter
negligentiā
negligentiam
cōsiderādi
considerandi
,
imputantur homini ad pœnam
nocumẽta
nocumenta
quæ
sequũtur
sequuntur
si dabat
operā
operam
rei illicitę. Eandem
sententiā
sententiam
sequuti sunt postea quidam
Theologi, inter quos fuit M. Peña. ¶ Tertia
sententia tenet,
ꝙ
quod
qui dat operam rei illicitæ
quæ natura sua est læsiua & ad mortem tendens, incurrit irregularitatem,
quātũuis
quantumuis
adhibeat
sufficientẽ
sufficientem
diligentiā
diligentiam
: si autem dabat
operam rei illicitæ quæ ex natura sua
nō
non
habet ordinem ad mortem vel ad
læsionẽ
læsionem
,
nō
non
incurrit irregularitatem: si tamen adhibeat
sufficientẽ
sufficientem
diligentiā
diligentiam
ne ex alijs circunstantijs sequatur mors aut mutilatio.
Exemplũ
Exemplum
primi habetur expressè
in cap. fin. de homicidio in. 6. vbi
quidā
quidam
iudicatur incurrisse irregularitatem qui
mādauit
mandauit
seruo suo vt verberaret quem piam
nō
non
tamen occideret: eo
ꝙ
quod
ipse verberatus post ea mortuus est.
Exẽ
plum
Exemplum
secundi sit in clerico qui proficisceretur ad negotiationem sibi
prohibitā
prohibitam
, & forte in via iacentem
cōclucauit
conclucauit
& occidit, iste
non erit irregularis si adhibuit sufficientem
diligentiam ne ex aliqua
circunstātia
circunstantia
sequeretur occisio. Hanc
sententiā
sententiam
tenet
Soto lib.
5. de Iustitia. q. 5. artic. 9. & Couar. vbi supra
par. 2. §. 4. nu. 10. & citat in eandem sententiam
Castr. in lib. 2. de potest. leg. pœn. c. 14.
citat in eandem
sententiā
sententiam
Ancharranum, &
Villadiego. ¶ Quarta sententia, est
Nauar.
vbi supra. nu. 221. & super capit. fin. 14. q. 6.
circa finem.
ꝙ
quod
si qui dabat operam rei illicitæ, intendebat illam facere, incurrit irregularitatem, etiam si illud opus non sit ex natura
sua læsiuum neque ad mortem ducens: &
ponit
exemplũ
exemplum
, si quis persuadeat socio vt
|
ingrediatur vineam & furetur
vuas
uvas
& forte
erat ibi canis custos vineæ & momordit ingredientem & mortuus est: tunc ille persuasor manet irregularis.
PRO decisione huius difficultatis sit prima conclusio. Prima sententia non est
nobis verosimilis, etiam in foro exteriori.
Ex hoc quidem optimè probat Couar. vbi
supra, vbi ponit multa exempla in quibus videtur ridiculum
ꝙ
quod
incurratur irregularitas:
quia dabat operam rei illicitæ: sed sit exemplum. Si medicus peritissimus curaret diligentissimè episcopum intendens accipere
pro pretio
beneficiũ
beneficium
ecclesiasticum, sequeretur,
ꝙ
quod
iste incurreret irregularitatem
ꝙ
quod
videtur ridiculum. Probatur sequela, quia ille
dabat operam rei illicitæ, erat enim simoniacus. Similiter sequeretur
ꝙ
quod
fornicarius, si
forte mulier moreretur in actu fornicandi
vel etiam ex partu qui causatus fuit ex fornicatione. Præterea illa sententia, est
cōtra
contra
ius
Canonicum, vt patet ex cap. tua nos. de homicidio, vbi monachus ille condemnatur
quidem de culpa, quia vsurpauit officium
Chirurgi
ꝙ
quod
erat illicitum monacho: sed excusatur ab irregularitate: quia cum esset peritus in arte chirurgiæ adhibuit sufficientem
diligentiam, ne illa mulier moreretur. Hoc
ipsum colligitur ex cap. quanto. 50. dist. vbi
excusatur ab irregularitate latro, qui ducebat equos ex furto, quibus in via concultam
mulierem occidit.
Secunda
cōclusio
conclusio
. Tertia sententia videtur probabilior quàm secunda. Probatur,
quia secunda sententia vix potest
respōdere
respondere
huic
argumẽto
argumento
. Videlicet
ꝙ
quod
ipsa iura duplicem casum distinguunt ad
incurrendā
incurrendam
irregularitatem:
alterũ
alterum
si quis dabat operam rei
illicitæ. Alterum, si non adhibuit
sufficientẽ
sufficientem
diligentiam, etiam si daret operam rei aliâs
licitæ. At vero secunda sententia omnia vniuersaliter reducit ad negligentiam considerandi: siue quis det operam rei illicitæ, siue
licitæ, ergo non est
cōformis
conformis
iuri Canonico
quod sæpe distinguit, si dabat operam rei illicitæ vel licitæ.
Cæterũ
Cæterum
tertia
sentẽtia
sententia
explicat ius
Canonicũ
Canonicum
, & distinguit si quis dabat
operā
operam
rei illicitæ, quæ ex natura sua nociua
est, incurrit irregularitatem: quanuis adhibeat
diligẽtiā
diligentiam
, ergo hæc
sentẽtia
sententia
cōformior
conformior
est iuri Canonico, ac proinde probabilior.
Tertia
cōclusio
conclusio
. Nihilominus
secũda
secunda
sentẽtia
sententia
probabilis est. Et
argumẽto
argumento
facto possumus
respōdere
respondere
,
ꝙ
quod
nō
non
inuenietur in iure Canonico, vbi diffiniatur, quod aliquis incurrat
irregularitatẽ
irregularitatem
,
solũ
solum
quia dabat
operā
operam
rei illicitæ: sed quia
cũ
cum
daret
operā
operam
rei illicitæ, negligens fuit vel præsumitur fuisse in
cōsiderandis
considerandis
nocumentis. Vt patet
in. c. fi. de homicidio. lib. 6. vbi dicitur:
ꝙ
quod
quia
quidā
quidam
mandā
do
mandando
in culpa fuit, & hoc euenire posse, debuit
cogitare, irregularis fuit. Et huic
cōsonat
consonat
doctrina
D. Tho. in 1. 2. vbi supra. Sed notandum est in
fauorẽ
fauorem
huius sententię,
ꝙ
quod
ille qui
dat
operā
operam
rei illicitæ, merito præsumitur negligens in
cōsiderādis
considerandis
nocumẽtis
nocumentis
, quæ inde
possunt sequi: maxime si res illicita est talis
naturæ, vt ex ea possit sequi tale
nocumentũ
nocumentum
. Vt
in. c. suscepimus. de homicidio. ponitur
exemplũ
exemplum
, & idcirco merito in foro exteriori iudicabitur ille irregularis. Quod si re
vera apposuit omnem
diligentiā
diligentiam
,
nō
non
erit irregularis
corā
coram
Deo iuxta
secundā
secundam
sententiā
sententiam
.
V. g. si in hastiludio
nō
non
maneret irregularis
secularis, qui fortè occidit
corriualẽ
corriualem
. Similiter si clericus se intromitteret in
hastiludiũ
hastiludium
cũ
cum
simili diligentia
nō
non
maneret irregularis:
quāuis
quamuis
in foro exteriori iudicaretur iste irregularis: quia dabat
operā
operam
rei illicitæ, ex qua
poterat sequi illud nocumentum: eo quod
ille præsumitur negligens. Et hoc
cōfirmari
confirmari
potest,
ex. d. c. tua nos. ¶ Quarta conclusio.
Sentẽtia
Sententia
illa vltima
nō
non
est probabilis, vt ipsemet casus præ se fert. Et
cap. tua nos. conuincit, &c.
quādo
quando
. 15. d. Imo ipse Nauar. vbi supra nu. 215. dicit, quod clericus, qui in bello
pugnat, vt exhortetur milites,
nō
non
manet irregularis, si tamen ipse per se
nō
non
occidat. Et tamen
certũ
certum
est quod dat
operā
operam
rei illicitæ pugnando.
Nō
Non
ergo sufficit ad
incurrendā
incurrendam
irregularitatem, quod aliquis ex intentione det
operā
operam
rei illicitæ. ¶ Ad argumenta in oppositum ad
primũ
primum
respōdetur
respondetur
, quod
argumentũ
argumentum
à
cōtrario
contrario
sensu vel à cessante causa & ratione, non est validum: nisi
quādo
quando
causa est
adęquata alicuius effectus: quod sub alijs terminis docet
Arist. li. 1. Post. tex. 20.
dũ
dum
dicit:
si affirmatio est causa affirmationis, negatio
est causa negationis. Quod
etiā
etiam
debet intelligi de causa adæquata. Nunc
autẽ
autem
in propo|
sito
nō
non
est causa adæquata, quare aliquis excusetur ab irregularitate: quia dat
operā
operam
rei
licitæ. Potest enim dare
operā
operam
rei licitæ, &
manere irregularis
ꝓpter
propter
negligentiā
negligentiam
considerādi
considerandi
nocumẽtũ
nocumentum
quod poterat sequi. Similiter
nō
non
est causa adæquata quod aliquis
cō
trahat
contrahat
irregularitatẽ
irregularitatem
, quia dabat
operā
operam
rei illicitæ, vt patet in casibus
cōfutationis
confutationis
primæ
& quartæ
sentẽtiæ
sententiæ
. ¶ Ad
secundũ
secundum
argumentũ
argumentum
respōdetur
respondetur
,
ꝙ
quod
ca. tua nos. potius
ꝓbat
probat
oppositũ
oppositum
.
Nā
Nam
ille monachus dabat
operā
operam
rei illicitæ
exercẽdo
exercendo
officiũ
officium
chirurgi sibi
prohibitũ
prohibitum
in. c.
sententiā
sententiam
. ne cler. vel monachi. Et per
hoc patet ad alia
argumẽta
argumenta
, quæ
fiũt
fiunt
ex alijs
capitulis iuris Canonici. Ad D. Tho.
respō
detur
respondetur
,
ꝙ
quod
illius
disiũctiua
disiunctiua
est
intelligẽda
intelligenda
pro
altera parte,
quādo
quando
aliquis dabat
operā
operam
rei illicitæ: quæ ex natura sua tendebat ad
læsionẽ
læsionem
. Et tunc
quantũlibet
quantumlibet
aliquis adhibeat
diligẽtiā
diligentiam
manebit irregularis, si sequitur occisio
vel mutilatio ex sua actione. Et hoc iuxta
tertiā
tertiam
sententiā
sententiam
. At vero iuxta
secundā
secundam
sententiā
sententiam
nō
non
erit irregularis
corā
coram
Deo,
quāuis
quamuis
in foro exteriori iudicetur irregularis. v. g. in
exẽ
plo
exemplo
posito. Si clericus in hastiludio vel
torneamẽtis
torneamentis
quæ licita sunt secularibus: ille tamen occidat vel mutilet, manebit irregularis, quia dabat
operā
operam
rei illicitæ, ex qua poterat sequi tale
nocumentũ
nocumentum
. Secularis
autẽ
autem
nō
non
manebit irregularis, si
nō
non
fuit notabiliter
negligẽs
negligens
in
cōsiderādo
considerando
nocumẽto
nocumento
quod inde
sequutum fuit.
IAM vero in tertia parte huius tractatus
breuiter agendum est de irregularitate
quatenus consequitur ex mutilatione actiua. Etenim in Clemen. vnica. de homicidio
æquiparātur
æquiparantur
mutilatio & homicidium
quantũ
quantum
ad
irregularitatẽ
irregularitatem
: nisi forte fiat causa
sanitatis,
tũc
tunc
enim ipse chirurgus
nō
non
manet
irregularis: & ita
receptũ
receptum
est
secundũ
secundum
cōmunem
communem
sententiā
sententiam
doctorũ
doctorum
. Difficultas tota est
in definiendo, quid intelligatur nomine
mẽ
bri
membri
,
quādo
quando
dicitur in iure quod
mutilās
mutilans
, hoc
est
membrũ
membrum
scindens, manet irregularis. De
qua re mirum est, quàm variæ sunt sententiæ. Sed nobis hac parte placet sententia Couar. in 3. par. relect. citatæ in princip. nu. 8. &
9. quæ consistit in vnico dicto, scilicet,
ꝙ
quod
nomine
mẽbri
membri
simpliciter, vt colligitur ex Aristot. lib. 1. de partibus anim. c. 5. intelligenda
est illa pars animalis, qua exercetur specialis
operatio: & distincta ad
perfectionẽ
perfectionem
totius
ordinata. V. g. pes ad ambulandum, manus
ad operationem, oculus ad visionem, auris
ad auditionem, lingua ad loquendum. Sed
de genitalibus non est ita certum. Quidam
enim aiunt quòd quanuis sit irregularis qui
sibi met abscindit virilia: vt habetur in. c. si
quis partem, dist. 55. tamen ibidem
etiā
etiam
censetur irregularis: qui sibi abscindit partem digiti: & nihilominus
cōstat
constat
, quòd si alter abscinderet partem digiti alterius, non maneret ipse irregularis. Quapropter videtur,
quod ius in odium atrocitatis erga seipsum,
voluerit apponere talem
irregularitatẽ
irregularitatem
abscindenti sibi virilia & partem digiti. Non
igitur qui alteri abscindit genitalia manebit irregularis. Nihilominus nobis est probabilior sententia, quòd ille manebit irregularis. Probatur, quia ille abscindit
membrũ
membrum
simpliciter: nam ea pars ordinata est à natura ad specialem operationem, scilicet, ad
generationẽ
generationem
sibi similis: quæ est maxima perfectio viuentis. Tunc enim
vnumquodq;
vnumquodque
animal perfectum est quando potest generare
sibi simile. Igitur manebit irregularis qui ita
proximum læserit vt omnino genitalia absciderit. Hic autem non facimus mentionem de membris interioribus, scilicet, de
corde & epate & pulmonibus: quia hæc
mẽ
bra
membra
non possunt abscindi nisi occidatur homo. Hæc diffinitio membri simpliciter, videtur confirmari ex dicto Apostoli ad Roman. 12. Sicut enim in vno corpore multa
membra habemus,
nō
non
autem omnia membra
eũdem
eundem
actum habent, &c. Vbi satis apertè insinuat, quod ad rationem membri
pertinet habere specialem operationem.
Ex hac doctrina infertur. Primo, quod si
quis abscinderet alteri auriculam, hoc est
cartilaginem extrinsecam, non manet irregularis: quia non abstulit organum auditus. Inferunt etiam aliqui, quòd non manet
irregularis qui abscindit mulieri
māmillam
mammillam
: eo quod non est membrum ad specialem operationem. Sed oppositum sentit
Baldus in. l. data opera. C. qui accusare non
possunt. numer. 75. & in hac parte videtur
nobis ista sententia probabilior. Et ratio est,
quia
māmilla
mammilla
mulieris habet specialem
ope| p. 376
rationẽ
opera
tionem
, scilicet sanguinem decoquere quousque conuertatur in lac necessarium ad nutritionem infantis: quæ operatio necessaria
est ad perfectionem humanæ speciei.
Infertur tertiò, quod si aliquis abscidit digitum alteri, non est irregularis. Ratio est
quia digitus non est membrum simpliciter
sed pars membri. Hoc est contra Caiet. quæ
stione sequenti. art. 1. &
cōtra
contra
Soto lib. 5. de
Iustitia & iur. quæst. 2. art. 1.
existimāt
existimant
enim
digitum esse membrum principale contra
communem opinionem. Imo vero infertur quartò, quòd non manebit irregularis
qui absciderit tres digitos principales alteri,
scilicet, pollicem, indicem & medium. Et
ratio est quia ille homo dicetur mancus: sed
non mutilatus
mẽbro
membro
: quia simpliciter non
est abscisa manus. Hoc corollarium est contra aliquos Iuristas & Theologos, qui existimant vniuersaliter esse verum, quod si
quis percussione alterum facit irregularem:
ipse manet irregularis. Ita tenet Syluest. verbo, homicidium. 3. ¶ Infertur quintò, quod
non est irregularis ille, qui percussione aut
læsione fecit membrum alterius inutile &
omnino aridum. Ratio huius est, sicut &
præcedentium, quoniam irregularitas est
impedimentum iure Pontificio introductum, ergo non debet incurri nisi in casibus
expressis ab ipso iure. At vero iura non dicunt, si quis membrum are fecerit, vel inutile reddiderit, manebit irregularis: sed si
quis mutilauerit membrum sit irregularis.
At vero mutilare propriè, sicut notat glos. super Clement. si furiosus. est membrum omnino separare à corpore. Igitur ille non manebit irregularis quantumcunque læserit, si
tamen non abstulit membrum à corpore.
Hæc vera doctrina est contra Panormit. capit. cum illorum. de sententia excommunicationis & contra Syluest. vbi supra. Et nobiscum sentit Nauarrus in Manuali cap. 27.
à numero 206. Vbi optimas rationes facit
contra Caietanum & Soto. Notat tamen
ipse, quod quando quis alium facit irregularem sua percussione, manet aliquando etiam ipse irregularis irregularitate, quæ sequitur ex delicto, quando delictum est notorium: non quia fecit alium irregularem.
Appellat autem delictum notorium, quod
notorietate facti nulla ratione potest celari, vel notorietate iuris, quando iam aliquis
condemnatus est per sententiam in iudicio
publico: Dicitur vero irregularis ex delicto
publico. Verbigratia, quando irregularitas
consequitur ex continuata fornicatione notoria, vel ex adulterio vel ex quolibet delicto maiore & notorio, propter quod mereatur homo deponi. Vt explicat Nauarrus supra numer. 248.
¶ Jam verò in quarta parte huius tractatus agendum est de
dispensatione irregularitatis.
DVbitatur primo, ante omnia vniuersaliter, an nomine censuræ intelligatur irregularitas, ita vt cum in bullis Cruciatæ conceditur confessoribus, vt possint absoluere à qualibet censura intelligatur
etiā
etiam
irregularitas. ¶ Pro parte negatiua arguitur
primo. Ex Innocent. Tertio. capit. quærenti. de verborum significatione. vbi ait quæ
renti quid per censuram intelligatur cùm
huiusmodi clausulam in nostris literis apponimus: respondemus quòd nomine censuræ non tantùm debet intelligi interdicti:
sed etiam suspensionis, & excommunicationis sententiæ. Ecce vbi Pontifex nullam
facit
mentionẽ
mentionem
irregularitatis, nomine censuræ, ergo
nō
non
intelligitur illo nomine. Nam
aliâs Pontifex fuisset diminutus.
Secundo arguitur. In ipsis bullis Cruciatæ, vbi conceditur absolutio à qualibet censura, non conceditur dispensatio super irregularitate. Probatur, quia absolutio propriè
non fit de irregularitate, sed dispensatio: vt
patet ex vsu ecclesiastico. Sic enim loquuntur Prælati etiam Religionum, Dispenso tecum super omni irregularitate, ergo non eo
ipso quòd
cōceditur
conceditur
absolutio ab omni censura, conceditur etiam dispensatio irregularitatis.
Tertiò arguitur. Quia non est consuetudo neque stylus curiæ Romanæ, vt dispensatio super irregularitate, intelligatur in
vniuersali clausula, ergo non est intelligenda talis dispensatio in Bullis, cùm in illis di|
citur, quod confessarius possit absoluere ab
omni censura.
Ad hoc dubium communis sententia Iuristarum est negatiua. Ita tenet Nauarrus
in Manuali, cap. 27. num. 192. & 249.
PRO decisione sit prima conclusio. Irregularitas quæ tantum incurritur propter culpam quasi pœna ipsius, intelligitur
nomine
cẽsuræ
censuræ
ecclesiasticæ. Hanc
sentẽtiā
sententiam
docuit in hac schola Salmantina Magister
Cano & postea sequutus est illam. Soto in
4. Sententiarum, distinctione. 22. quæstione. 3. artic. 1. & multi alij Theologi moderni. Et probatur primo,
quoniā
quoniam
censura propriè loquendo est quædam notatio & punitio, qua malefaciens punitur propter aliquam culpam: sed quædam irregularitates
sunt notatio quædam & punitio propter aliquam culpam, ergo illæ veniunt intelligendæ nomine censuræ. Explicatur minor.
Quando aliquis suspensus vel excommunicatus celebrat, manet irregularis propter
culpam quam commisit: & tunc irregularitas est propriè censura.
Secundò probatur. Nam in quibusdam
Bullis dicebatur, quod
cōfessor
confessor
possit absoluere ab omni excommunicatione suspensione & interdicto & ab omnibus alijs censuris & pœnis ecclesiasticis. Ergo in istis
Bullis dabatur facultas absoluendi à quibusdam irregularitatibus. Probatur consequentia. Quia nullæ sunt aliæ censuræ præter illastres: nisi quædam irregularitates.
Tertiò, in quibusdam Bullis etiam cruciatis olim, dum numerabantur casus qui
concedebantur confessoribus, ponebatur talis exceptio, scilicet, excepto homicidio voluntario (Porque el tal homicidio esta reseruado quanto a la irregularidad.) Ergo omnes
aliæ irregularitates propter culpam, concedebantur confessoribus quibus
cōmittebatur
committebatur
facultas absoluendi ab ipsis culpis.
Et confirmatur. Nam in alijs Bullis olim
dicebatur, quòd conceditur facultas absoluendi ab omnibus censuris & pœnis ecclesiasticis, etiam si requirant specialem mentionem sui & non includantur in vniuersali
clausula. Quod quidem videtur esse adiectum propter eos qui dicunt nullam irregularitatem includi in generali clausula. Præ
dictas Bullas ego vidi. Est tamen obseruandum nostris temporibus, quod in Bullis cruciatis, quæ dimanauerunt à Sede Apostolica à tempore Pij Quinti, fit mentio solum
facultatis absoluendi ab omni censura, atque ita volumus qui sequimur istam sententiam, quod nomine censuræ intelligantur
omnes illæ irregularitates, quæ impositæ
sunt directè propter aliquam culpam. Nam
contingit quod aliqua irregularitas contrahatur ex actu qui est culpa: non tamen est
directè pœna propter culpa, qualis est irregularitas, quæ contrahitur quando quis
alterum occidit iniquè: tunc enim irregularis manet,
nō
non
quia iniquè occidit, sed quia
occidit voluntariè. Sicut manet irregularis
iudex qui iustè occidit.
Obseruandum est secundo circa Bullas
cruciatas, quòd qui habuerit vltimam Bullam cruciatam gaudebit omnibus priuilegijs præcedentium Bullarum non cruciatarum ante Pium Quintum concessis. Et ratio est: quia omnes aliæ bullæ
nũquam
nunquam
sunt
reuocatæ, sed tantum suspensæ præterquàm
quantum ad illam clausulam. quòd religiosi & alij sacerdotes possint oua comedere in
quadragesima. Hæc enim clausula vniuersaliter reuocata est à Pio Quinto. At vero
omnes aliæ Bullæ cruciatæ reuocatæ sunt
prorsus à Pio Quinto in prima Cruciata,
quam ipse concessit. Cæterum aliæ Cruciatæ quæ post ipsum emanauerunt secum
afferunt clausulam reuocatiuam, seu potius
limitantem, ita vt non liceat gaudere gratijs & facultatibus illic concessis nisi intra
annum prædicationis, & statim expirant.
Ex quo sequitur, quod ipse commissarius Cruciatæ non reualidat antiquas illas
cruciatas: quia non datur illi facultas reualidandi nisi tantum illas quas ipse suspendit. Suspendere autem non potest nisi eas
Bullas, quæ adhuc habent effectum: quales sunt Bullæ sanctæ Catherinæ & redemptionis captiuorum: & aliæ similes & etiam
personales facultates.
His suppositis ad primum argumentum
respondetur, quod Pontifex
nō
non
dixit exclusiuè, quod tantum illa tria intelligebantur
nomine censuræ: sed quod illa tria intelligebantur, ratio autem quare non fecit men|
tionem irregularitatis, duplex est. Altera
quia irregularitas non est censura secundùm totam latitudinem, vt patet in irregularitate bigamiæ & homicidij. Altera vero ratio est, quia ibi Pontifex solum intendebat numerare illas censuras, quibus iudices ecclesiastici solent compellere rebelles, vt ex ipso literæ contextu patet. Cæ
terùm irregularitas nunquam est censura
posita ab aliquo iudice ecclesiastico, sed ab
ipso iure. Quare non oportuit facere illius
mentionem.
Ad secundum respondetur, quòd circa
irregularitatem, quę propriè est pœna propter culpam, bene potest confessarius vti
verbo absolutionis, ita vt dicat, ego te absoluo ab omni censura irregularitatis: imo
ineptè dixerit, ego dispenso tecum super irregularitate: nisi forte ex speciali commissione prælati sibi fuerit commissa dispensatio.
Ad tertium negatur
antecedẽs
antecedens
. Imo quotiescunque conceditur in curia Romana facultas absoluendi ab omni censura: conceditur etiam facultas absoluendi à
quibusdā
quibusdam
irregularitatibus: quæ nihil aliud sunt,
quā
quam
censuræ propter aliqua peccata.
DVbitatur secundò, An irregularitas
propter
homicidiũ
homicidium
sit reseruata Summo Pontifici? Hoc dubium mouemus ad
explicandum decretum Concilij Tridentini Sessione. 24. cap. 6. vbi in hunc modum
dicit. Liceat episcopis in irregularitatibus
omnibus & suspensionibus, excepta ea quæ
oritur ex homicidio voluntario, & exceptis alijs deductis ad forum contentiosum,
dispensare. Hoc in loco concedit episcopis
Concilium ordinariam facultatem ad dispensandum in irregularitate quæ oritur ex
occulto delicto: vna excepta irregularitate,
quæ oritur ex homicidio voluntario. Sed
difficultas est de irregularitate, quæ oritur
ex occisione hominis iusta & licita.
Caietanus in verbo irregularitas in summa dicit, quòd ille qui habet facultatem ad
tollendam irregularitatem, quæ oritur ex
homicidio casuali, habebit etiam facultatem ad tollendam irregularitatem prouenientem ex occisione hominis voluntaria,
licita tamen: non obstante quod in tali con
cessione prohibeatur dispensatio super irregularitate proueniente ex homicidio voluntario. Ratio Caietani est: quoniam hæc
limitatio tantùm habet locum in irregularitate quæ prouenit ex homicidio voluntario iniquo. Etenim huiusmodi occisio propriè & simpliciter dicitur homicidium.
Eandem sententiam & propter eandem rationem sequitur
summa Armilla in verbo
irregularitas. Eandem sententiam sequitur
Couarruuias in relectione supra citata in 2.
parte. licet propter aliam rationem, videlicet, quia homicidium quod committitur
sine culpa, reputatur in iure casuale. Secundùm istos doctores dicendum est consequenter, quòd episcopus potest dispensare
super omni irregularitate proueniente ex
qualibet licita occisione hominis: sicut potest dispensare super irregularitate proueniente ex homicidio casuali, propter concessionem sibi factam in decreto Concilij: & illa exceptio ibidem facta de homicidio voluntario tantùm intelligenda est
de homicidio voluntario, quod est verè
peccatum. Hæc tamen sententia nobis omnino non placet. Imo existimo cum doctissimo Nauarro vbi supra, quòd solus
ipse Summus Pontifex potest dispensare
super irregularitate proueniente ex occisione hominis voluntaria,
quātumlibet
quantumlibet
iusta & licita. Et quidem ratio Caietani parum valet: quia vt supra diximus, nomine
homicidij
volũtarij
voluntarij
in iure Canonico quantùm ad materiam irregularitatis, comprehenditur etiam occisio hominis iusta. Item
ratio quæ profertur à Couarruuia non videtur habere fundamentum in iure. Imo
irrationabiliter dicitur, quòd quando iudex, data sententia sanguinis, occidit hominem, quod tunc dicatur casuale homicidium. Et ita omnino existimo, quòd nullus episcopus dispensat neque audet dispensare super hac irregularitate, magis quàm super irregularitate bigamiæ: de qua nulla ratione intelligitur episcopis facta copia dispensandi in supradicto decreto. Et ratio
est, quia in
Cōcilio
Concilio
intelligitur facta illa exceptio ab illa vniuersali, scilicet quod liceat
episcopis dispensare super omni irregularitate
proueniẽte
proueniente
ex delicto occulto, excepta
|
irregularitate homicidij voluntarij. In qua
exceptione intelligo homicidium voluntarium quod est peccatum. Nam aliud homicidium voluntarium, quod non est peccatum, non oportebat excipere: quia non includebatur in vniuersali concessione, sicut
non includebatur irregularitas contracta ex
bigamia. Vnde neque ista excipitur, & tamen constat, quod episcopus super illam dispensare non potest.
ALtera difficultas est, An episcopus
possit dispensare super irregularitate
contracta ex delicto homicidij voluntarij
occulto, nam si publicum est: omnes conueniunt in hoc, quod Episcopus non potest
dispensare.
In hac difficultate, omnino repellenda
est sententia Alphonsi de Castro in libro. 2.
de lege pœnali asserentis, quòd propter homicidium voluntarium & iniquum, si fuerit omnino occultum:
nō
non
incurritur aliqua
irregularitas. Hæc enim sententia aduersatur dispositioni iuris in cap. finali. de temporibus ordinationum &
ordinādorum
ordinandorum
. & in
cap. inquisitioni. de accusationibus. & hic
autor singularis est in ista sententia:
quāuis
quanuis
etiam illam tenuerit
quidā
quidam
Vincentius citatus à Syluestro in verbo homicidium. 3.
quæst. 8. Ac proinde Couarruuias vbi supra, & Nauarro capit. illo. 27. citato. reprobant istam sententiam tanquam
singularẽ
singularem
& iuri Canonico contrariam. Nam etiam si
textus in cap. ex tenore. de temporibus ordinationum. dicat, quod crimina quæ si essent
publica punirentur depositione & degradatione: si fuerint secreta, non impediunt
ascẽ
sum
ascensum
ad superiores ordines: tamen non fauet hoc prædictæ sententiæ. Quoniam vt
aduertit Couarruu. textus non loquitur de
criminibus, quæ ipso facto inducunt irregularitatem: quale est homicidium. Sed loquitur de illis, quæ si constarent punirentur in
iudicio pœna depositionis & degradationis: qualia sunt grauissima
quædā
quædam
crimina.
Hoc supposito
respondẽdum
respondendum
est ad propositam difficultatem.
Prima conclusio. Neque olim ante Concilium, neque modo post Concilium Tridentinum, concessa est episcopis autoritas
dispensandi in huiusmodi irregularitate ad
suscipiendos sacros ordines: quanuis sit probabile quod ante Concilium poterant episcopi dispensare quo ad minores ordines suscipiendos. Hæc omnia latissime probant
Couarruuias & Nauar. supra.
Secunda conclusio. Etiam est probabilis sententia, quod olim ante Concilium
Tridentinum poterat Episcopus dispensare
quantum ad beneficium simplex retinendum & de nouo obtinendum. Imo aliqui
probabiliter existimant, quod etiam quantum ad beneficium curatum retinendum.
Hoc colligunt doctissimi Canonistæ ex
cap. 2. de clerico pugnante in duello. Tota autem difficultas est, an Episcopus post
Concilium gaudeat huiusmodi facultate
dispensandi in huiusmodi irregularitate. Nauarrus vbi supra tenet partem negatiuam,
& dicit, quod Episcopus non habet talem
facultatem, etiam quoad minores ordines
suscipiendos: & quo ad beneficium simplex retinendum: sed quod solus Papa potest dispensare quantumlibet homicidium
sit occultum. Probat ex eo, quod in præ
dicta Sessione dicitur expressè: quòd in
homicidio voluntario etiam si fuerit occultum, non liceat dispensare ad ordines
sacros suscipiendos: sed talis homicida omni ordine ac beneficio ecclesiastico perpetuo careat. In quo decreto duo verba expenduntur. Alterum est, non liceat: alterum est, careat. Quæ verba secundùm Caietanum in summa in verbo absolutio ab
excommunicatione, tollunt potestatem dispensandi. Item in secunda parte eiusdem
decreti statuitur, quòd in irregularitate quæ
oritur ex homicidio casuali episcopus non
potest dispensare, nisi adhibitis quibusdam
circunstantijs & conditionibus ibi narratis, ergo cùm limitet Concilium episcopis ipsis autoritatem dispensandi in homicidio casuali: signum est, quod intendebat
totam illis autoritatem tollere dispensandi
in homicidio voluntario. Eo vel maxime,
quod Concilium contraponit
homicidiũ
homicidium
casuale contra voluntarium.
Secundò probatur hæc sententia ex
cap.
6. de reformatione, Sessio. 24. vbi
cōceditur
conceditur
facultas episcopis
dispẽsandi
dispensandi
super omni irregularitate
proueniẽte
proueniente
ex delicto occulto,
|
excepta ea quæ oritur ex homicidio voluntario, ergo Concilium prohibet dispensare
super irregularitate homicidij voluntarij
quantumlibet occulti. Nihilominus viris
doctis nostri temporis videtur, quòd episcopi eandem omnino autoritatem habent dispensandi post Concilium Tridentinum,
quam olim habebant ante Concilium ipso
iure communi. Ratio illorum est: quoniam
Concilium non tollit episcopis apertè
istā
istam
facultatem. Est enim dubia interpretatio literæ Concilij, at verò quæcunque lex noua
interpretanda est quantum fieri potest conformiter ad ius commune. Igitur adhuc episcopi habent facultatem, quam antea iure
communi habebant. Confirmatur. Res fauorabilis est, quod episcopi habeant istam
facultatem, ergo decreta Concilij, si commodè fieri potest, debent interpretari in fauorem episcoporum: atque ita ipsi interpretantur.
Ad primum enim argumentum respondent cum Couar. in loco citato, quòd Concilium in illo cap. 7. non loquebatur de homicidio omnino occulto: sed occulto aliquo modo, scilicet, de illo quod non poterat in iudicio probari. Respondent secundò, quòd synodus in illo decreto tantùm intendebat ostendere difficultatem
maximā
maximam
,
quæ debet esse in dispensatione irregularitatis, quæ oritur ex homicidio voluntario:
nō
non
autem intendebat limitare autoritatem episcoporum quam olim habebant. Et idcirco
verbum illud, non liceat, non tollit autoritatem dispensandi, quidquid sit de doctrina
Caietani in verbo absolutio ab excommunicatione. Sed aiunt quod denotat quod
prælati male facient, si absque grauissima
causa
dispẽsauerint
dispensauerint
. Et hoc colligunt ex eo
quod synodus ibi, non solum loquitur episcopis, sed cuicunque dispensanti,
etiā
etiam
Summo Pontifici. Imo videtur quòd ex principali intentione loquebatur de dispensatione
quæ fit in Romana curia. Et ex hoc respondent ad illud quod obijcitur de homicidio
casuali. Dicunt enim, quod Concilium tantum limitat modum dispensandi episcopis
super hac irregularitate, quando dispensatio
committitur illis à Romano Pontifice. Nihilominus non prohibet, quòd ipsi sua auto
ritate dispensent in eo quod antea poterant
iure communi: si ab ipsis immediatè petatur dispensatio.
Ad secundum argumentum
respōdent
respondent
,
quòd illa exceptio non fit simpliciter à facultate, quam habent episcopi dispensandi
in irregularitatibus: sed fit exceptio à facultate illis concessa per illud decretum Concilij. Ita sane quod ex vi illius decreti
nō
non
possunt dispensare super irregularitate, quæ oritur ex homicidio voluntario occulto. Non
tamen ibi negatur, quòd iure communi habeant talem autoritatem dispensandi,
saltẽ
saltem
quantum ad aliquid, scilicet, quantum ad
beneficium simplex retinendum &
obtinẽ
dum
obtinendum
, & quantum ad beneficium curatum
retinendum. Iste modus explicandi Concilium videtur nobis satis perplexus. Quapropter ego crediderim, quod in huiusmodi decretis Concilij Tridentini explicatum est,
quod olim erat obscurum & dubium inter
doctores secundùm ius commune: & insuper concessa est noua facultas episcopis dispensandi in multis irregularitatibus in foro
conscientiæ, super quibus antea dispensandi
facultatem non habebant. Et insuper concessa est illis facultas absoluendi à plurimis
delictis reseruatis Summo Pontifici.
Sed quæret aliquis, Vtrùm per bullam
Cruciatam habeat confessarius electus tantam facultatem absoluendi à peccatis, quantam habent episcopi concessam à
Concilio
Tridentino, cap. 6. Sessio. 24. Respondetur,
quòd non habet tantam facultatem. Primo
quidem de crimine hæresis
manifestũ
manifestum
est.
Quoniam in ipsa bulla Cruciata excipitur
facultas absoluendi: & tamen Concilium
Episcopo per semetipsum concedit, quod
possit absoluere in foro conscientiæ de crimine hæresis. Deinde quanuis confessarius
electus possit absoluere semel ab omnibus
alijs peccatis & censuris reseruatis Summo
Pontifici: tamen episcopus toties quoties se
obtulerit occasio, potest in foro conscientiæ ab huiusmodi peccatis absoluere secundum formam concessam sibi in illo capite. 6. Sessione 24. Qua propter confessarius debet attendere, an delictum sit reseruatum Summo Pontifici vel non. Similiter
an excommunicatio sit reseruata vel non.
|
at vero circa irregularitates non est tantum
periculi, quia non est necessarium ad hoc
vt aliquis absoluatur à peccatis & recipiat sacramentum Eucharistiæ: quòd absoluatur
priùs à censura irregularitatis etiam quando
est vera censura. Cæterùm si pœnitens sit
clericus & voluerit promoueri ad ordines
superiores vel obtinere aliquod beneficium
vel ministrare in ordine suscepto: ad ipsum
promouendum pertinebit inquirere: an illa
irregularitas sit reseruata Summo Pontifici
vel non. Vnusquisque enim tenetur scire ea
quæ pertinent ad suum statum. Et idcirco
ipse confessarius poterit se eximere ab isto
onere & remittere pœnitentem, vt consulat
doctores circa huiusmodi irregularitates: si
confessarius non fuerit certus.