SCrupulosam nimis
CretionũCretionum solennitatẽsolennitatem sublatam esse ab Imperatoribus Theodosio, &
ValẽtinianoValentiniano constat ex c. xvij C. de iur. deli. Quæ vero fuerit
CretionũCretionum hæc
solennitas, Vlpianus iurisconsultus egregie
tractat in institutionibus, tit. qui hęredes institui possint. Ex testimonio viri summè docti
FrācFranc. Duareni lib. ij.
dispũdispu. c. xlj. Nam Vlpiani
institutiones
nondũnondum nobis licuit videre. Cretio, inquit Vlpianus, est
certorũcertorum dierum spacium, quod datur institutio hæredi ad
deliberādumdeliberandum, vtrum expediat ei adire
hæreditatẽhæreditatem, nec
ne. Velut Titius hęres esto. Cernitóque diebus centum proximis, quibus scieris
poterísq;poterisque:
|
nisi ita creueris, ex hæres esto. Cernere est verba cretionis dicere, ad hunc modum, Cum me
Męuius hæredem instituerit, eam hæreditatem adeo,
cernoq́;cernoque. Sine cretione hæres institutus, si constituerit, nolle se hęredem esse, statim excluditur ab hæreditate, & amplius eam
adire non potest. Cum cretione verò hęres institutus, sicut cernendo fit hæres, ita non aliter excluditur. quam si intra diem cretionis
non creuerit.
Ideóq;Ideóque etiāetiam si constituerit, nolle
se hæredem esse, tamen si supersint dies cretionis, pœnitentia actus cernendo hæres fieri
potest. Cretio autem vulgaris dicitur, aut
cōtinuacontinua. Vulgaris, in qua adiiciuntur hæc verba
quibus scieris,
poterísq;poterísque. Continua, in qua non
adiiciuntur. Ei qui vulgarem cretionem habet dies illi dati computantur, quibus sciat, se
hæredem esse, & potuit cernere. Ei vero, qui
continuam habet cretionem, etiam illi dies
computantur, quibus ignorauit, se hæredem
institutum, aut sciuit quidem, sed non potuit
cernere. Hæredes aut instituti dicuntur, aut
substituti: instituti, qui primo gradu scripti
sunt: substituti, qui secundo gradu. vel
sequẽtibussequentibus hęredes scripti sunt. Velut Titius hæres
esto,
cernitóq;cernitóque in diebus proximis
centũcentum, quibus scieris, poterisque, nisi ita creueris, exhæres esto, tunc Męuius hęres esto, cernitóque in
diebus, & reliqua. Hęc sunt Vlpiani verba.
Quibus mire conueniunt quæ Isidorus libr. v.
etymolog. scribit. c. xxiiij. Cretio inquit, est
certus dierum numerus, in quo institutus hæres aut adit hæreditatem, aut finito tempore
cretionis excluditur, nec liberum illi est vltra
capiendæ hæreditatis. Cretio appellata est,
quasi decretio, id est decernere, & constituere, vt puta, ille hæres mihi esto,
additúrq;additúrque, cernito intra dies tot. Adeundarum autem hæreditatum centesimus statutus erat dies, quibus
non est Cretio addita. Hæc Isidorus, cuius loci meminit Andræ. Alciat. lib. iij. dispu. cap.
vij. Hac ratione veteres cernere, hæreditatem
dicebant, pro adire
hæreditatẽhæreditatem, auctore Festo
Pompeio. Cicero in oratione de lege Agraria
in Rullum. Quam
hæreditatẽhæreditatem iam creuimus.
idem lib. ix. episto. famil. epist. 14. ad Dolabellam. Ate autem peto, vt me hanc quasi falsam
hæreditatem alienę glorię sinas cernere. Vtitur & alibi sępe eadem dictione Cicero
quẽadmodumquemadmodum tradidere Budæus in Pandectas ti.
de origine iuris. & Alciatus in dict. c. vij. Duarenus item apud Ciceronem libr. 1. de oratore
ita legit, De his credo rebus, inquit Crassus, vt in cretionibus scribi solet, de quibus
sciāsciam,
poteróq;poteroque. tametsi vulgo legatur in conditionibus. Sic & apud Plinium lib. 2. c. 21. vbi desyderibus agens ita scribit, an crescerent,
mouerẽtúrquemouerenturque, cœlo in hæreditate cunctis relicto, si
quisquam qui rationem eam caperet, inuentus esset. Pintianus legendum censet, qui cretionem eam caperet, expuncta vulgata lectione. Sed & apud Varronem lib. 6. de lingua
Latina locus extat hac de re atrocem in modum laniatus, genuo tamen candori restitutus ex Plauto, cura & diligentia Petri Victorij.
lib. 7. varia. lectio. c. 1. apud
PlautũPlautum, inquit Varro, in Cistellaria, vbi legitur, Cum ante hac te
amaui, & mihi
amicāamicam esse creui, mea Gimnasium, valet constitui. Ita que hæres
cũcum constituit se hæredem esse, dicitur cernere, & cum id
fecerit creuisse. Hæc Varro, qui & libr. 5. ita
inquit, cerno dictum á creo, id est, à creando,
creo ab eo, quod cum quid creatum est, tunc
deníque videtur. Hinc fines capillorum descripti, quod finis videtur discrimen, & qui id
testamento, id est facito videant te esse hęredem.
Itaq;Itaque in creatione adhiberi iubent testes.
Verum & hic locus, à nemine quod sciam, animaduersus, non minorem
dilaniationẽdilaniationem patitur. Ipse quidem ita legerem, Hinc fines capillorum discreti, quod finis videtur
discrimẽdiscrimen.
Et quid in testamento dixerit, cernito, id est,
facito videant te esse hæredem. Itaque in cretione adhiberi iubent testes.
