Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT IX.

PRæter ea, quæ proximo capite explicuimus, erit itidem obseruandum, frequenter posse accidere, vt venditio fiat apposito pacto redimendi iuxta voluntatẽvoluntatem emptoris, id est, cum primus emptor vendere voluerit. Et ob id oportune dubitatur, liceatne, hanc conuentionem omninò fieri.

Nam Ioan. ab Imol. in cap. illo vos. de pigno. nu. 18. & Alex. consi. 54. col. 1. lib. 6. existimant, venditionis contractum non ex eo vsurarium censeri, aut præsumi, quod eam legem habeat, vt cùm emptor rem vendere voluerit, primus vẽditorvenditor eam redito precio emere teneatur, non alias. Quam ob rem Imo. & Alex. præter pactionem istam alia duo requirunt ad præsumptionem vsurę, quę in d. c. illo vos. referuntur, nẽpenempe, |

p. 388

quod reuenditio fieri debeat maiori precio ꝗ̈quam facta fuerit venditio, & clausulam de computādiscomputandis fructibus in ipsum precium, sortemq́;sortemque præsumpti mutui. Hæc etenim duo necessaria sunt secundũsecundum eiusdem, & magis cōmunemcommunem Doct. interpretationem, & vsurarius contractus præsumatur. Sed huic sententiæ obstat, ꝙquod vbi reuẽditioreuenditio in his contractibus cōmutatiuiscommutatiuis confertur

1

*in voluntatem ipsius emptoris, fructus interim percepti non efficiuntur emptoris: imò sunt in sortẽsortem ipsam imputandi secundũsecundum Panormita. & Ioannem Andræ. in dict. c. illo vos. Conradum de Contractib. q. 84. conclus. 5. Anton. Burgen. in c. ad nostram. de emptio. & vendit. col. penult. Et Andręam Tiraquel. in li. 2. de retract. §. 5. glo. 2. nu. 3. per l. quod si nolit. iuncta l. cũcum autẽautem. §. penul. ff. de ædilit. edi. l. imperator. & l. quod dictũdictum est. ff. de in diem adiectio. igitur clausa de compensandis fructib. in sortem principalẽprincipalem in specie dict. cap. illo vos. non est contra naturānaturam contractus, cùm inibi redemptio rei venditæ collata fuerit in liberam volũtatemvoluntatem emptoris, & ideo nihil venditori imputādumimputandum erit, quod rem ipsam non redemerit, quia is eam redimere non poterat. Hæc tamen obiectio pluribus profectò modis dissolui poterit. Nam & si opinio Ioan. Andr. & Panormit. receptior sit sicuti fatetur Ioan. Corasi. li. 3. Miscel. c. 9. falsa tamen videtur authoritate gloss. quæ in verb. percepti probata per Cardinal. & Imol. in dict. capit. illo vos. scribit, in eo casu, cuius ibidem mentio fit, fructus ad emptorem pertinere ex natura contractus, nisi aliud actum fuerit. Nec sententiam Panormitan. probat tex. in dict. l. quod si nolit. & l. cùm aũtautem. §. cùm redhiberetur. Quia res ibi redhibetur ex causa de præterito, quæ ineratiāineratiam à tempore vẽditionisvenditionis, qua ratione fructus post causam ipsam percepti restituuntur. Quod placet Tiraquello in l. si vnquam. C. de reuocand. donationibus ver. reuertatur. nu. 232. vel quia venditor eo etiam casu tenetur redhibitoria, quo ignorauit. l. prima. §. causa. ff. de Aedilitio edict. atq;atque ita Corasius in dict. cap. 9. respondit. Quin imò & idem Corasius atq;atque Imol. ab eo non relatus in dict. capit. illo vos. nume. 16. hac in quæstione ita distinguendũdistinguendum fore existimant, vt quoties resolutio venditionis ipso iure fiat, fructus ab emptore percepti venditori restituāturrestituantur: at si venditio aliter quàm ipso iure dissoluatur, fructus interim ab emptore percepti apud eum maneant, sicq́ue intelligendos esse censent text. paulò ante adductos. An verò ex pacto legis commissoriæ, adiectionis in diem, aut retrouendendi fiat resolutio contractus, & venditionis ipso iure diximus capit. præcedenti.

Vnde si vera est hæc Imolæ distinctio, planè deducitur iuxta eorum sententiam, qui asseuerant, pactum reuendendi verbis directis conceptum, ipso iure dissoluere priorem venditionem, fructus interim ab emptore perceptos, venditori restituendos esse, quod in specie adnotauit præter alios Ioan. à Medina de restit. cap. de censu redimibili. §. esset dubium. Sic & contrarium respondebunt hi, quibus placet etiam ex pacto reuendendi verbis directis concepto, non fieri dissolutionem venditionis ipso iure, sicuti Imol. in dicto capit. illo vos. numero 16. expressim fatetur. ipso autem iure intelligo venditionem dissolui, quoties dominium absque traditione in priorem venditorem reuertitur. Verùm si rem istam exactiori diligentia examinemus, satis manifeste apparebit, Imolæ & Corasij distinctio nem minimè posse iure probari. Siquidem vbi emptio pure facta sub conditione resoluitur, fructus medij temporis ante resolutionem percepti, verè ad emptorem pertinent. quod probatur authoritate iurisconsulti in l. 2. ff. de in diem adiectio. fit autem venditionis resolutio iure absq;absque noua traditione, si pactio adiectionis in diem ita fuerit concepta, vt si intra mensem melior conditio allata sit, fundus sit inẽptusineptus, sicuti constat ex prima capitis præcedenti conclusione, & tamen his verbis emptio purè facta sub conditione resoluitur authore Vlpiano in l. prima. ff. de legat. commisso. Quo fit, vt licet venditio ipso iure resoluatur, nihilominus fructus ante resolutionẽresolutionem percepti emptoris efficiũturefficiuntur, qui eos reddere non tenetur. Tandem his distinctionibus omissis iurisconsultorum hoc in tractatu responsa sequutus ita arbitror hanc controuersiam dirimi posse. Aut etenim venditio dissoluitur ex causa de præterito, quæ inerat iam à tempore venditionis, & tunc fructus ab emptore percepti venditori sunt restituendi. dicto §. cùm redhiberetur. Aut dissoluitur venditio ratione pacti legis commissoriæ, & proculdubio, vtcunque res sit, fructus sunt venditori restituendi quadam speciali ratione, quia nihil penes emptorem residere oportet ex re, in qua is fidem fefellerit, vt scribit Neratius iurisconsultus in l. lege fundo. ff. de lege commi. Vnde cum emptor aliquam partem precij dederit, fructus sibi omninò percipit iuxta eiusdem Neratij humaniorem sententiam ab Vlpiano receptam. in l. si fundus. ff. eod. quod si venditio alterius pacti causa dissoluta fuerit, tunc fructus ad emptorem pertinebunt. cũcum emptio pure contracta fuerit, eiusq́ue resolutio in euentum alicuius cōditionisconditionis collata, vt si quis fundum alteri vendiderit ea lege, quod si meliorem alter conditionẽconditionem attulerit, is sit inemptus. at si vẽditiovenditio fuerit cōditionalisconditionalis ita lege dicta, vt perficiatur emptio, nisi melior conditio afferatur, tũctunc fructus interim percepti venditori sunt restituendi. tex. in dict. l. 2. & l. 4. ff. de in diem adiect. Vnde apposito pacto de retrouẽdẽdoretrouendendo in venditione pura, cōstatconstat euidenter fruct. ad emptorẽemptorem pertinere. l. 2. & ibi |

p. 389

Bald. & Paul. Castre. C. de pact. interemp. & vẽditvendit. Hanc equidem distinctionem ferè deduximus ex his, quæ Andræ. Tiraquel. scrip sit in dicta l. si vnquam. verb. reuertatur. nu. 229. & sequentibus. nec refert, pactum retrouendẽdiretrouendendi in voluntatem venditoris, an emptoris, collatum fuerit, etiam refragante Panormitano.

Adhuc tamen, etsi vera censeatur Panorm. sententia, nihilominus respondendum erit, in dicto

2

*capit. illo vos. contractum vsurarium præsumi ex adiectione illius conditionis, & legis: quod fructus in sortem imputentur. Nam licet ea cōditioconditio non foret contraria naturæ ipsius contractus venditionis, & fructus sint venditori restituendi: est tamen propria pignoratitij contractus: & ob id cum aliis coniecturis vsuræ præsumptionem inducit. hoc etenim pactum tanquam inusitatum & insolitum in contractibus venditionum, facit fraudem præsumi, etiam si cedat in damnum eius, cōtracontra quem est fraudis suspicio, vt eleganter scribit Bald. consi. 114. lib. 3. cui accedit Tiraquel. lib. 2. de retract. in princ. numero 32. cùm & ob nimiam cautelam fraus etiam præsumatur, gl. in l. si quis sub conditione. ff. de cond. inst. non enim solent emptores sibi auferre ea, quæ iure vendicare possunt, nisi vt fraudem maiorem liberalitatis velo contegant. l. cum de indebito. ff. de probatio. cap. super eod. de renunciat. Sed & tertio illud erit obseruandum: vt deprehendamus in specie dicti cap. illo vos. clausulam de computandis fructibus in sortem, additam fuisse aduersus contractus propriam legem: pactum retrouendendi in ea conuentione ita scriptum fuisse, vt intra duos priores annos reuenditio in emptoris voluntatem collata fuerit, ita demum, quod postquam emptor intra id tempus dixerit se velle reuendere, prior venditor annum habeat ad emendum, & precium offerendum. Constat etenim fructus tertij anni iure communi ad emptorem pertinere: cùm per venditorẽvenditorem steterit, quominus rem eo anno ex pacto habuerit: atq;atque ideò pactio de computādiscomputandis ipsius tertij anni fructibus in sortem non inerat à iure & natura contractus, sed potius eius solitis conditionibus refragatur: quemadmodum considerat Anton. Burgens. in dicto ca. ad nostram. colum. penulti. de emptio. & venditi. Quod si velis constanter quarto loco omnia alia omittere, ac palam fateri, eas pactiones, quarũquarum mentio fit in dicto c. illo vos. licitas esse: omninò dicendum erit, Summum Pontificem inea responsione suspicionem & præsumptionem vsurę à qualitate, & persona emptoris, qui solitus erat vsuras exercere, nōnon à contractus legibus habuisse, quod & Ioa. à Medina de restitutione scribit fol. 176. Ex quibus deducitur, pactum reuendendi omninò licitum esse, etiam si in voluntatẽvoluntatem, arbitriumq́;arbitriumque emptoris reuenditio conferatur, & idẽidem præter Imol. Ale. & IoāIoan. à Medina, tenet Ioan. Maior. in 4. sent. dist. 15. q. 43.

In hac denique difficilima quæstione ad eius perfectam examinationem distinguenda erit venditio rerum immobilium, aut mobiliũmobilium, ab emptione annuorum redituum. Atque in priori

3

*specie plura sunt obseruatione digna. Primùm quidem: pactum istud, ex quo reuenditio confertur in voluntatem emptoris, licitum est, nec præsumptionem vsuræ inducit, nisi aliæ accesserint coniecturæ. text. insignis in dicto capit. illo vos. Imol. ibi. nume. 18. Alexand. in dicto consil. 54. lib. 6. Ioan. à Medina dicto libro de restitutione, capit. de censu redimibili, & probatur ratione. Quia sicuti res quælibet perpetuo abalienari potest, & ita vendi, vt nullo pacto emptor eam teneatur reuendere, atque itẽitem ea pactione, vt quoties venditor eam velit redimere, emptor teneatur vendere, ita vt paria sint contrahentium iura, poterit venditor adstringi, & obligari ad emendum eam rem, quoties emptor eam reuendere voluerit, non enim video, quæ sit congrua inter hæc duo discriminis ratio. Item potest Titius obligari ad emendam rem aliquam, quæ Sempronij sit, quoties is eam vendere voluerit, quod nemo negabit, igitur poterit idem obligari ad emẽdamemendam rem, quam ipse Sempronio vendidit, cum Sempronius eam reuendere voluerit, modò iustum precium venditioni accedat: quò fit, vt si nulla adsit in precio iniquitas, possit venditor pactione obligari ad emendam rem ab eo venditam maiori precio quàm ipse acceperit, quoties emptor eam vendere voluerit. Sunt etenim hic duæ venditiones, vna quæ actu fit: altera quæ in pactum ad voluntatem emptoris cōferturconfertur, & ad iustitiāiustitiam contractus pertinet, quod vtraque venditio iusto precio fiat: potest tamen contingere, eandem rem tempore prioris emptionis iustè valere decem, & tempore posterioris venditionis omnino valere viginti, vnde nulla fit iniuria: imò æqua seruatur commutationis æstimatio, si maiori precio vendatur ex pacto res eadem ab emptore ipsi venditori, quàm is ab emptore acceperit. idem apparet in dicto capit. illo vos. vbi non sufficit hæc sola pactio absque aliis, ad inducendam suspicionem vsurę. Secundò hic oportet adnotare, rem venditam nōnon esse minoris æstimandam ob pactum reuendendi collatum in voluntatem emptoris, quàm si absque vllo redimendi pacto vẽdereturvenderetur, quod satis constat ex text. in dicto ca. illo vos. & asserunt Antoni. Burgensis in dicto capit ad nostram. numero 45. & Tiraquell. 2. libro de retract. nume. 26. imò pluris ea res æstimanda erit, cùm id pactum in fauorem emptoris adiectum sit: eaq́ue ratione venditio perpetua est quò ad venditorem & sine vlla pactione, quæ in eius vtilitatem cedat, & præterea pactum habet in damnũdamnum venditoris, & emptoris |

p. 390

commodum, & ideò pluris ea res valet quàm si simpliciter vendatur.

Tertiò ex prænotatis apparet, iuxta veram interpretationẽinterpretationem capit. illo vos. tria fore necessaria, vt venditionis contractus præsumatur fœneratitius, quorum duo minimè sufficiant: nempè pactum reuendendi collatum in emptoris voluntatem: Clausulam de computandis fructibus in sortem, & precium, item quod reuenditio maiori precio quàm ipsa venditio fieri debeat. Hæc enim tria secundum communẽcommunem sententiam necessaria sunt: siue admittamus opinionem Panor. circa fructus interim perceptos venditori restituendos, siue teneamus in hac pactione redimendi ad voluntatem emptoris fructus ipsius emptoris esse. Quia & in hoc vltimo casu ea conuentio de cōputandiscomputandis fructibus in sortem contraria est propriæ contractus naturæ, & ob id suspecta censetur.

Quartò est & illud adnotandũadnotandum, admissa Panorm. opinione, non ita facile præsumi vsuram in cōtractucontractu venditionis ex pacto reuendendi ad voluntatem emptoris, vti præsumeretur, si ea pacto in arbitrium venditoris esset collata, cùm minus certus sit emptor de lucro in priori specie, quàm in posteriori. atque in hunc sensum poterit aliqua ex parte defendi Imolæ & Alex. sententia. At si probemus apposita lege reuenditionis ad volũtatemvoluntatem emptoris fructus ipsius esse, proculdubio maior subest vsuræ suspicio in ea pactione, quàm si reuenditio in voluntatem venditoris cōferaturconferatur, quod probat Carol. Molin. in dicta Alexand. con. 54. lib. 6.

Verùm in specie posteriori, in emptione scilicet,

4

*annui reditus ab his pactionibus & conuentionibus abstinendum est. Nam & eas, earumúe quamlibet suspectum efficere hunc contractum censeo, atq;atque illicitũillicitum esse opinor: cùm hæc emptio annui reditus odiosa sit, tum etiāetiam ob cōstitutionesconstitutiones RomanorũRomanorum PontificũPontificum, qui de hoc cōtractucontractu tractauere. Sic sanè non licet annuos reditus emere cum pacto redimendi ad voluntatẽvoluntatem ipsius emptoris, ea si quidẽquidem pactio efficit, ꝙquod sors semel ab emptore data possit ab inuito debitore, venditoreq́ue exigi, hoc verò est cōtracontra huius contractus naturalem conditionẽconditionem, qua à mutuo & vsura distinguũturdistinguuntur, sicuti capite septimo huius libri probauimus: & præterea aduersus ipsas cōstitutionesconstitutiones, quibus hæc emptio annui reditus ꝑmittiturpermittitur ea lege, vt sors semel data exigi ab inuito venditore non possit. qua ratione, & aliis hanc opinionem late probant Carol. Molin. de contractib. quæst. 55. & quæst. 50. Conrad. quæst 84. conclusi. quinta, quibus facilime accederent hi, qui voluerunt, venditionis contractum suspectum esse, si fiat cum pacto reuendendi ad voluntatem emptoris, aut si libera redimendi facultas alioqui venditori concessa, restringatur ita, vt non possit nisi post certũcertum tẽpustempus redimere, quorũquorum meminimus cap. pręceden. nu. 8.

Sic etiam si annui reditus redemptio conferatur in voluntatem venditoris hac tamen lege, vt maiori precio reditus redimendus sit, quàm constitutus fuerit, cōtractuscontractus erit illicitus, quod probat text. in extrauagan. 1. de emptione. ibi pro eadem summa notant Conrad. quæsti. 84. conclus. 4. Carol. Molinæ. de contract. quæst. 51. licet Ioan. à Medina in quæst. de censibus, hanc, & præcedentem conuentionem licitas esse censeat.

Est & in hoc annuorum redituum tractatu illud potissimè inquirendum, quod sit iustum annui reditus precium, cùm Romanorum Pontificum constitutiones ad iustitiam huius contractus exigant iusti precij æstimationem? Et in reditibus perpetuis quibusdam placet, vi

5

*ginti pro vno iustum esse precium, ea ratione, quod iure communi iustum precium fundi sit, quantum viginti annorum fructus deductis expensis confecerit, glo. in Authent. perpetua. & Salyce. quæst. penulti C. de sacrosanct. eccles. Roma. consi. 423. Ias. in l. si fundum per fideicōmissumfideicommissum. colum. 2. ff. de legat. 1. Guido Papæ consil. 180. quorum opinio cōmuniscommunis est secundum Tiraquel. lib. 1. de retract. §. 1. glo. 6. numero 19. & Carol. de contract. quæst. 5. numero 118. idem tenuerunt Angel. Fulgo. & Paul. de Castro in dicta Authent. perpetua. optimus text. in Authent. de alien. §. si vero alicuius. vbi res Ecclesiæ dantur in emphyteusim pro ea pensione, quæ in viginti annis faciat æstimationẽæstimationem ipsius rei. quasi ea sit iusta pensio, quæ viginti annis conficit æstimationem fundi: & ea sit iusta fundi æstimatio, quæ æquiualet viginti annorum pensionibus. Sed is text. nōnon probat communẽcomunem sententiam, quippe qui tractat de cōcessioneconcessione in emphyteusim temporalem rei Ecclesiasticæ preciosæ, paucorum tamen redituum. deinde eadem communis sententia text. habet satis contrarium in Authent. de alienat. & emphyteus. §. Sanctissimas. quo constat precium fundi taxari, vt æquiualet pensionibus quinquaginta annorum. id verò speciali quadam ratione institutum est in domibus vrbanis, quas Ecclesia Hierosolymis habebat eo tempore, quo valor vrbanorum prædiorũprædiorum maximè creuerat. Nihilominus opinio glo. & Doct. in dicta Authent. perpetua. omninò certa non est, possunt etenim causæ aliquot concurrere, ex quibus fundorum precium varietur, vel ꝓpterpropter periculũpericulum hostiũhostium, quos proximos habet, aut ob vicinũvicinum flumen, aliaue plura, quæ notissima sunt text. insignis in l. 3. §. diui fratres. ff. de iure fisci. Non tamen omninò refellenda est communis omnium sententia, cùm ea communi, & frequẽtissimafrequentissima hominum æstimatione etiam probata fuerit. Et licet annui reditus perpetui iusta æstimatio non sit similis prædiorum æstimationi, quę ex fructibus eorum deducitur, verè tamen negari non poterit, optimam esse rationem |

p. 391

eijudicandi iustum precium reditus perpetui per similitudinem & proportionem iusti precij fundi, similem reditum communiter, deductis expensis ex fructibus, afferentis. l. si fundus. ff. de bonis eorum. in princip. l. fundum per fideicōmissumfideicommissum. ff. de legat. 1. & ibi Ias. in l. si quis. C. de rescind. vendit. notat Carol. de contract. q. 35. nume. 267. Quandoque verò iustum precium annui reditus censetur esse, quantum ascendit cumulus pensionum quindecim annorum. l. si quis argentum. §. si autem donator. C. de donat. Ea tamen decisio specialis est fauore pauperis donatoris, vt inibi apparet, & ita eũeum text. interpretantur ibidem Petrus, Cynus & Alber. Iason in l. 2. §. mutui datio. ff. si cert. petat. colu. penulti. Idem in l. non amplius. §. cum bonorũbonorum. ff. de legat. prim. Gerard. singul. 34. Catellianus Cotta in memorabilibus, dictione, Solui non potest. Et Carol. in tractat. de contract. quæstio. 5. nume. 119. Rursus in Authent. de Ecclesia. titulis. §. sin autem. iustum precium annui reditus censetur, si pro vno annuo dentur trigintaquinque. Quin & in l. 3. §. item si Reipublicæ. ff. ad leg. Falcidiam. vnus numus annuus æstimatur vigintiquinque, ad rationem trientis vsuræ, quæ vigintiquinq;vigintiquinque vnum consequitur anno quolibet. Item si Reipublicæ, inquit Paulus, in annos singulos legatum sit, cùm de lege

6

*Falcidia quæreretur, Marcellus putabat, tantùm videri legatum, quantum sufficiat sorti ad vsuras trientes eius summæ, quæ legata est, colligendas. Hactenus Iurisconsultus, ad cuius interpretationem illud adnotandum est obiter, quod & alij ante nos diligentius & serius admonuerunt, nempe vsuram centesimam eam esse, quæ centum mensibus sortem efficiat. Fœneratores etenim solebant olim vsuras quolibet mense accipere in ipsis quidem Calendis, vnde Calendarium appellabant librum, quo vsurarum ratio habebatur. l. nepoti. ff. de fundo instrument. l. qui filium. ff. de legat. 3. l. nomen. eodem titu. & idem deducitur ex lege, lecta. ff. si certum petatur. Vnde vsura centesima est, quolibet anno ad rationem duodecim pro centum, erit & vsura triens ad rationem quatuor pro centum, quadrans ad rationem trium numorum pro centum, quolibet item anno. Quam interpretationem in publicum ædidere Hermolaus in Plinium libro 14. capit. quarto in secundis castigationibus. Bartholom. Socin. in dicto §. item si Reipublicæ. Alciatus libro tertio dispunct. capit. primo. Budæus libro primo de asse. Leonardus Portius libro secundo de monetis. Theophilus in §. plus autem. Instit. de act. idem in §. sed quod principi. Institu. de iure natur. gent. & ciuili. Viglius in præfatione ad Theophilum Græcum, Anton. August. lib. secundo emendationum. c. 10. Carol. Mol. de contractibus, numero. 36. Constantin. Harmenopulus in Epitome iuris ciuilis. lib. 3. tit. de vsura. & Ioannes Græcus legum interpres, qui sub tempora iustiniani scripsit vtilia quædam in ius ciuile glossemata, quæ Viglius in dicta præfatione ad hanc rem adducit. Id planè deducitur ex Columella de Agricultura libr. 3. cap. 3. qui ex Latinis authoribus huius interpretationis testis est locupletissimus. Est igitur sensus Iurisconsulti in dicta l. 3. §. item si Reipublicæ. quòd si legata fuerit certa & annua quantitas, tantùm legatum esse censetur, quantùm si testator legasset, efficeret post annum ex triẽtibustrientibus vsuris quantitatem annuo legato parem. Hinc sanè fit, AccursiũAccursium & ei assentientes, omninò aberrasse, dum in l. eos. §. 1. C. de vsur. & in l. 1. ad finem. C. de his, quibus vt indig. & in Authen. de alienationibus & emphy. §. licentiam. verbo. centesimæ. & glo. in cap. ea enim. 10. quęstio. 2. scribũtscribunt, vsuram centesimam eam esse, quę quolibet anno sortem ipsam efficiat, eiq́;eique æquiualeat. Quæ quidem sententia prorsus est stolidissima, licet conetur eam defendere Catellianus Cotta in memorabilibus, dictione, vsuræ trientes. Nam si vsura centesima quolibet anno sortem ipsa efficit, quis non videt, quàm iniqua sit Cæsarum constitutio, quæ eam quandoque permisit, quamq́;quamque aliena ab ipsorum imperatorum mente, qui & vsuras permiserint, non tamen ita immoderatas & crudeles permisissent? Et præter hæc iuxta Accursium & alios eius opinionis, vsura triens esset, quæ quolibet anno tertiam centesimæ partem penderet, redderetq́;redderetque, atq;atque ideò centum nummi singulis annis redderent, ex triente vsura triginta tres. At ex hoc sequeretur in specie tradita per Iurisconsultum in dicto §. item si Reipublicæ. legatum trigintatrium aureorum, qui annuo quolibet legatario essent soluẽdisoluendi, ad rationem legis Falcidiæ, non esse pluris quàm centum aureis ęstimandum, quod nulla ratione potest Iurisconsulti responso conuenire. Sic quod Bart. in dict. §. item si Reipublicę. opinatur scribens, legatum annuum ęstimandum fore in ratione legis Falcidię, ad proportionem vnius pro triginta, itidem falsum esse constat ex his, quæ modò tradidimus, & contrarium Iurisconsulti verbis, secundum earum veram & propriam significationem, quod aduersus Bartolum, Socinus dicto §. item si Reipublicæ. Hermolaum sequutus, pluribus rationibus probat.

Ex quibus colligitur, annuum reditum quandoq;quandoque iusto precio æstimari, ad rationem vnius pro triginta quinque, quandoque ad rationem vigintiquinque, & ideò nihil certum hac in re à iure statutum esse apparet. Fit igitur, vt in his reditib. perpetuò constituendis, quantum ad iustam eorum æstimationem, necessariò obseruanda sit prouinciæ consuetudo, ipsaq́ue communis hominum æstimatio, quæ cuiuslibet rei iustum precium verè definire solet. l. precia rerum. ff. ad legem Falcidiæ. sicuti Prin|

p. 392

ceps & Respublica possunt taxare iustum cuiusque rei precium. l. 1. C. de episcop. audient. cap. 1. de empt. & vend. Ioannes Gerson libro de contract. considera. 5. & 19. atq;atque in hac materia de censibus & annuis reditibus, Ioan. Franc. à Ripa libro 1. respon. cap. 19. & Carol. Molinæ. de contract. quæstio. 5. Nec dubium est, horum redituum æstimationem ex pluribus posse iustè variari, potissimum ob ipsius rei, super qua constituuntur, maiorem aut minorem tutelam: admonendus tamen erit lector, nōnon statim emptionem horum redituum vsurariam debere iudicari ex eo, quod minori precio, quàm par, & æquum sit, fuerint constituti. Est etenim tũctunc iniquitas & iniustitia, quò ad commutationis æquabilitatem, non tamen dici poterit vsura. Quin & Laurentius à Rodulphis in tractat. de vsuris. secunda parte. quæstion. 12. quem sequitur Paul. Paris. consilio 60. nume. 29. lib. 1. tradit, iustum precium annui reditus perpetui esse, si pro centum constituantur annua sex, mihi tamen id non placet.

Proximè quæritur, quod sit iustum precium annui reditus ad vitam emẽtisementis constituti? Et Ol

7

*drad. consil. 207. probare videtur, iustum precium esse ad rationem vnius pro sex, quod non potest iure defendi, vtcunque etenim sit, regulariter precium istud non congruit iustæ annui reditus, etiam ad vitam, æstimationi. Bald. verò consilio 292. lib. 5. iustam esse æstimationem censet, etiam ad vitam duorum, ad rationem vnius pro nouem. Rursus idem Bald. consilio 410. lib. 1. admittit precium vnius pro decem, ad vitam vnius hominis. Idem Bald. consilio 18. lib. 1. ad duorum hominum vitam existimat, iustum precium esse ad rationẽrationem vnius pro decem. Roman. item consilio 302. iustitiam precij annui reditus ad vitam viri & vxoris metitur ad proportionem vnius pro octo. Et Cuman. consilio 181. ad vitam patris & duorum filiorum iuuenum, decẽdecem opinatur iustum esse vnius annui precium. Quæ omnia post Carol. Molin. libenter retuli, vt appareat, quàm variè hac in re nostrates senserint, nihil certum definientes.

Quamobrem iustum annui reditus precium ad vitam constituti, definiendum erit iuxta communem prouinciæ æstimationem, si ea certa sit. Quòd si ea nihil certum in hoc sanxerit, arbitrio boni viri precium iustum erit statuendum, perpensis ætate, valetudine ementis, aliísque pluribus, ex quibus iudicis animus colliget certam huius rei definitionem, quemadmodum tradidêre Carol. de contractib. q. 72. & Ioan. à Medina de restitutione, cap. de censu ad vitam. Frequentissimè verò hi annui reditus ad vitam ementis constituuntur ad rationem vnius pro octo.

Sed fortassis quibusdam visum erit, hanc annui reditus ad vitam æstimationem fore constituendam, secundum elegantem Iurisconsulti tra

8

*ditionem in l. hæreditatum. ff. ad legem Falcidiæ. Nam & ea non tantùm obtinet in legis Falcidię ratione, sed & in alijs quibuscunque controuersijs, vbi de æstimatione reditus ad vitam, aut de humanæ vitæ præsumptione, coniecturáque ad certum limitem reducenda tractatur. glos. celebris cum text. inibi in l. omnium. ff. de vsufruct. glos. in l. cùm hi. §. modus. ff. de transact. verb. cùm iuuene. quarum meminêre eas sequuti Roderic. Xuares in l. quoniam in prioribus. C. de inoffi. testamen. ampliatione 3. & Ioannes Lupi. in Rubr. de donatio. §. 25. quo in loco Iurisconsulti responsum adducit ad interpretationẽinterpretationem l. ex hac. ff. si quadrup. paupe. fecisse dicatur. Atq;Atque in specie ista de æstimatione reditus annui ad vitam, vtuntur ea responsione Paulus & Iason in l. si pater puellæ. colum. vltim. C. de inoffic. testament. Sed quod distinctio Iurisconsulti in dicta l. hæreditatum, tantùm locum habeat in ratione legis Falcidię, non quidem in alijs quęstionibus, adnotârunt Imola, Alexand. & omnes in eadem l. hęreditatum. Iaso. in l. eum qui ita. §. qui ita stipulatur. colum. 5. ff. de verb. obligat. Matthæ. de Afflict. decis. Neapol. 34. & eleganter Carolus Molin. dict. quæstio. 72. quorum sententia ita quidem meo iudicio erit probanda, vt nihilominus liberum sit cuique, controuersiam aliquam tractanti discernere ex negotij qualitate, an eadẽeadem Iurisconsulti ætatum dinumeratio obseruanda sit extra casum legis Falcidiæ. Nec enim omnibus negocijs poterit ea definitio conuenire ob disparem quæstionis, & rei contingentis rationem, quam circumspectissimè iudex examinare debet, ne cuiquam fraus, aut iniuria ex ea computatione fiat.

Cæterùm, quod attinet ad hanc materiam annui reditus, minimè poterit Iurisconsulti decisio in praxim deduci, siquidem ex ea sequeretur, annuum reditum ad vitam emptoris, qui minor sit viginti annis constitutum, eodem precio iustè æstimari, quo perpetuus æquissimè æstimaretur, secundum Carol. Moli. de contract. dict. quæst. 72. Et ferè in eadẽeadem specie hoc ipsum adnotauit Ioannes à Medina de restitu. cap. de censu ad vitam. col. 5. Hæc verò æstimatio profectò vanissima est, nec vlla ratione defenditur.

Sed ad l. ipsam. hæreditatum. vt videamus, quando alijs possit aptari quæstionib. plurima sunt adnotatione digna. Primùm, id responsum vulgò Venuleio adscribi, & ab Haloandro Iurisconsulto Maximo, at in Pandectis Florentinis in hunc sanè modum legitur, Æmilius Macer libro secundo ad legem vicesimam hæreditatum. Vnde ipsius legis caput incipit à dictione computationis, ex Antonio Augustino libro 1. Emendationum, cap. 4.

Secundò est obseruandum in ratione legis Falcidiæ, legatum annui reditus perpetui, eodem precio æstimari, quo æstimaretur, si eius ven|

p. 393

ditio fieret. l. 3. §. item si Reipublicæ. ff. ad legem Falcidię. Nec enim potest labente tempore huius annui reditus perpetui certa constare summa.

Tertiò admonendum est, quoties annui legati potest ab initio extra definiri quantitas ab hærede soluenda, tunc eius quantitatis rationem habendam, quo ad Falcidiæ deductionem. Et ideò si testator ita legauerit, lego Titio decem annis proximis annua decem, si & hæc hæredibus Titij soluenda sunt, ex centum Falcidia deducetur, quod probatur in l. cũcum Titio. ad fin. ff. ad legem Falcid. l. pœnales. §. annua. ff. eod.

Quartò ab eadem l. cùm Titio. iuxta communem eius interpretationem deducitur, legatum annuum certæ quantitatis, ad vitam legatarij relictum, tanti æstimandum fore, quò ad Falcidię deductionem, quanti reditus annuus eiusdem quantitatis ad vitam alicuius constitutus æstimaretur. Vnde si testator annua decem Sempronio ad eius vitam legauerit, ita erit facienda æstimatio, quo ad Falcidiæ rationem, ac si is reditus annuus ad venditionem iusto precio ęstimandus foret. Responsum etenim Iurisconsulti in d. l. hæreditatum. obtinet in legato alimentorum, vel vsusfructus, quod incertum est, diminutionemq́;diminutionemque & augmentũaugmentum habêre potest, sic quidem in alijs legatis certis, etiam ad vitam legatarij constitutis, eadem Iurisconsulti decisio admittenda non erit.

Quintò licet in annuis legatis certis, vel incertis, posset quo ad Falcidiam certa definiri quantitas, si eius ratio differretur ad mortem vsq;vsque legatarij, data tamen per eum cauitone de Falcidia, soluenda ab eius hærede ex tota & integra summa percepta: hæc tamen dilatio Iurisconsulto non placuit, imò statim voluit Falcidiæ deductionem fieri, & ideò eam mediocrem humanæ vitæ pręsumptionẽpręsumptionem sequutus, regulāregulam illāillam statuit ad Falcidię deductionẽdeductionem. SextũSextum, quod in hac quæstione erit animaduertendũanimaduertendum, colligitur ab ipso Iurisconsulto, qui ad Falcidię iura, & eius rationẽrationem vsus est quadam humanæ vitæ præsumptione, qui nec restringat, nec ampliet ipsius vitæ limites incertos. Non enim ambigitur, longioris vitę limites quandoq;quandoque iure præsumi, quāquam inibi fuerint à Iurisconsulto constituti, cũcum & is in infante, quolibétue puero, tantũtantum præsumat triginta annorũannorum vitam, quę alioqui longior pręsumi solet. l. vlt. C. de sacros. eccl. tradidimus & nos lib. 2. huius operis. c. 7. nu. 6. Sed quantũquantum ad deductionẽdeductionem Falci. modesta est Iurisconsulti consideratio. Hæc verò ratio perpetuò obseruanda erit, cùm semel ex ea Falcid. deductio facta fuerit, siquidẽsiquidem & hęc constituta est ad certitudinẽcertitudinem eius, quod alioqui incertum esse videbatur. Vnde non oportet ex his, quæ postmodum euenerint, aut contigerint, eam Falcidiæ rationem variari, si semel secundum eam inter hęredem, & legatarium habita fuerit computatio.

Hinc deducitur, an verum sit quod gl. in d. l. hæreditatum. verb. triginta annorum, scripsit respondens, facta semel legis Falcidiæ deductione, secundum iurisconsulti definitionem, rursus maiorem Falcid. deducendam esse, vel deductam, minuendam, si contigerit, legatorũlegatorum minus vel plus viuere, quàm ipse iurisconsultus in eo responso definierit, quam interpretationem probârunt inibi Bart. Albe. & alij magis cōmunitercommuniter. Idem Imo. & Doct. in l. cùm Titio. ff. eod. ti. nānam hæc Accur. sententia, etiamsi frequentiori Doct. calculo probata sit, mihi non placet, cũcum alioqui elegans iuriscon. responsio parũparum efficeret, ac facilimè frustraretur, nihilq́;nihilque certũcertum constitueret. Nec enim quod semel legitimè factum est, retractari debet ex his, quę postmodũpostmodum acciderint. l. nec. n. ff. de iti. actuq́;actuque pri. l. sancimus. C. de admi. tu. l. qui furere. & ibi Bart. ff. de testa. l. si quis alicui. ff. de acquir. hæred. ex quib. in hac specie hanc opin. aduersus gl. veriorem esse cẽsentcensent Barrol. Cæpo. consilio causarum ciuilium. 14. colu. vlti. & Aymon Sauillianus consil. 194. numero 6. quidquid idem Aymon responderit consil. 105. nume. 10.

Rursus & ab eadem radice infertur, an probandũprobandum sit, quod idem Accursius adnotauit in eadem l. hęreditatum. verb. computatio. quo in loco asseuerat, legatum vsusfructus Reipublicæ relictum ad legis Falcidiæ rationem ita æstimandũæstimandum fore, vt tanti sit facienda ęstimatio, quanti ipse vsusfructus triginta annis reddere poterit, quemadmodũquemadmodum in d. l. hæreditatum. expressum est, sic sanè quòd si intra triginta priores annos Respublica non perierit, iterum ex alijs triginta annis facienda sit legati æstimatio. Hanc sanè opinionem falsam esse existimo, tametsi ab omnibus recepta sit. Vnde si vsusfructus Reipublicæ relictus, semel ratione triginta annorum, quo ad Falcidiam æstimetur, quamuis vltra quinquaginta annos Respublica inconcussa & salua manserit, nulla erit iterum repetenda, quantum ad Falcidiæ rationem æstimatio. Constat etenim, vsumfructum Reipublicæ relictum vsque ad centum annos durare. l. an vsusfructus. ff. de vsufruct. l. 26. titu. 31. part. 3. Sed quia forsan Respublica peribit ante centum annos, ciuitasq́;ciuitasque perire poterit ob proditionem aratri inductione. l. si vsusfructus ciuitati. ff. quibus mod. vsusfruct. amittat. ex illa consuetudine quam circa euertendas vrbes tradidêre Budæus ibi, & Ludouic. Cælius libro 14. lect. Antiq. capit. 5. constitutum est, vt quo ad rationem legis Falcidię vsusfructus ciuitati, vel Reipublicæ relictus, ex valore triginta annorũannorum æstimaretur. Quæ quidem æstimatio mutari non debet obid, quod lapsu temporis eidem Reipublicæ euenerit.

Hinc etiam facilius admittenda erit interpreta

9

*tio Angeli & Imolę. & dicta l. cùm Titio. quæ probat, ex annuo legato ad vitam legata|

p. 394

rij relicto, quo ad Falcidiam faciendam esse æstimationem tanti, quanti id legatum titulo annui reditus ad vitāvitam constituti, vendi posset, & hoc quidem viuo legatario: at eo mortuo, rationem habendam fore eius quantitatis, quæ legatario ab hærede singulis annis eius vitæ soluta fuerit. Ita etenim Ang. & Imol. posteriorem legis partem accipiunt, vt ea intelligenda sit, vbi nulla facta fuerit, viuente legatario cōputatiocomputatio: nam si ea semel facta est, ob longiorem aut breuiorem legatarij vitam, non est nec augenda, nec minuenda, & licet Paul. Cast. ac Vincentius Herculanus in d. l. cùm Titio. cōtrariumcontrarium teneant ex communi interpretatione. gl. & Doct. in d. l. hæreditatum. dubitetq́;dubitetque Alex. in d. l. cùm Titio. IdẽIdem tamen Alex. in l. cùm quo. colu. 2. scribit, non esse tutum recedere ab Angeli & Imolæ sententia, pręsertim id verum est, quod Angel. existimat in specie d. l. cùm Titio, vbi non fit computatio ex præsumptis vitæ limitibus, sed ex vera, communi hominum iudicio, æstimatione. Et prętereà constat adhuc, interpretationem Accursij ad d. l. hæreditatum. falsam esse, licet Imol. eam receperit.

Quod verò hoc in ipso Capite tradidimus ex l. 3. §. item si Reipublicæ. deducentes, valorem annui reditus perpetui ad rationem vnius pro vi

10

*gintiquinque, incertum quibusdam videbitur attenta Bartol. sententia in l. Annua. §. à Titia. ff. de ann. legat. quo in loco Bartol. scribit, legatum annuum ciuitati, aut Reipublicæ relictum, etiam in perpetuũperpetuum, restringendum esse ad centum tantùm annos, ea ratione quod legatum annuum, & vsusfructus paria iura habeat. l. in singulos. ff. de ann. legat. Sed vsusfructus legatum Reipublicæ relictum, centum annis tantùm durat. l. si vsusfructus municipibus. ff. de vsufruct. ergò legatum itidem annuum Reipublicæ relictum etiam hoc expresso, quod perpetuò duret, centum annis finitur, idem Barto. respondit in d. l. si vsusfructus. quem sequuti sunt Alex. in l. 3. §. vlt. ff. ad l. Falcid. Idem Alex. consi. 60. lib. 1. Alex. idem col. 1. Vinc. Hercula. colum. 2. & Lancelo. Deci. in l. 2. ff. solut. matri. Anchar. & Barb. in vlti. col. in cap. vlti. de testament. Anani. consilio 39. Cardina. consil. 66. Bologni. in d. Ananiæ consilio Catelli. Cotta in memorabilibus, dictione, Perpetuum, qui post Card. Alexandrum & Ananiam in dictis Responsis hāchanc opinionem testantur magis Communem esse, quibus obijciuntur plura.

Et primum text. in l. Annuam. & l. annua. in sine. & l. cùm quidam. ff. de ann. legat. quibus definitum est, legatum annuum Reipublicę relictũrelictum, perpetuò deberi: quòd si dixeris, perpetuò, esse intelligendum ad vsq;vsque centum annos, profectò ea interpretatio minimè conueniet nec legislatoris, nec testatoris orationi, & verbis. Nam si legatũlegatum annuum priuato relictũrelictum à testatore sit, ita quidem, vt & eius hęredib. debeatur, in infinitum & perpetuò durat, vltra centũcentum annos. l. in annalibus, & ibi gl. C. de leg. idẽidem erit fortiori ratione, si Reipublicę annua decem legentur perpetuò, siquidem in his, quæ ad priuatorum legata eis viuentib. debita, & morte eorũeorum finitura pertinent, non ita plena & ampla fit interpretatio, sicuti in legatis temporalibus Reip. relictis. l. Hæreditatum. ff. ad l. Falcid. Igitur legatum annuum Reipublicæ relictum hoc expresso, vt perpetuum sit, non erit ad centum annos restringendum.

Secundò, opinioni Bart. obstat text. in dict. l. hæreditatum. versi. Sic denique. & in d. l. 3. §. item si Reipublicæ. ff. ad l. Falcid. in quibus locis ad rationem legis Falcidiæ legatum annuum Reipublicæ relictum dissimili modo æstimatur, quàm legatum vsusfructus. Nam legatum annuum æstimatur vsque ad quantitatem, quæ eius ratione legatario vigintiquinq;vigintiquinque annis soluenda est: legatum verò vsusfructus, ita quidem æstimatur, ac si Respublica non amplius quàm triginta annis duratura sit. Vnde cōstatconstat, inter legatum annuum, & legatum vsusfructus Reipublicę relictum, maximum esse discrimen, cùm si legatum annuum Reipublicæ relictum centum annis finiretur, eius fieret ęstimatio eo pacto, quo fit in legato vsusfructus, iuxta d. l. hæreditatum, nōnon ea ratione, qua fit in d. §. item si Reipublicæ.

Tertiò, quamuis longissimum tempus vitæ sit cẽtumcentum annorum. l. vltima. C. de sacrosanct. Ecclesi. Et quod in priuatis morte extinguitur, in Republica centum annis non vlterius duret. d. l. si vsusfructus. Et legatum annuum priuato relictum morte eius finiatur. l. 4. ff. de annu. legat. & l. si in singulos. ff. eod. titul. tamen id obtinet, vbi datur à iure tanta annui legati, & vsusfructus similitudo, vt nulla valeat differentiæ ratio constitui. Fateor etenim, legatum annuum, & legatum vsusfructus paria esse, quo ad hoc, vt morte finiatur vtrunque: at dissimilia sunt, quantũquantum ad reliquos extinctionis modos, cùm etsi legatum vsusfructus Capitis diminutione pereat, non sic perit legatum annuum. d. l. si in singulos. quo fit, vt cùm circa extinctionẽextinctionem ipsam, hæc duo legata dispari iure tractentur, præterquam quo ad mortis effectum, minimè quo ad alia paria censeri debeant.

Quartò, ne Bart. sequutus dixeris, quo ad extinctionem legatorum idem efficere in Republica centum annorũannorum limites, quod in priuato mors ipsa. d. l. si vsusfructus. considerandũconsiderandum est, id procedere, nisi manifesta discriminis ratio detur inter vsumfructum, & annuum legatum: in vsufructu etenim legato Reipublicæ, ideò statutũstatutum est, quod centum annis finiatur, ne proprietas apud hæredem sit inutilis, non sic est in legato annuo, cùm proprietas bonorũbonorum testatoris omninò sit apud hæredem vtilis & integra, qua item ratione fit, vt si vsusfructus Titio, & eius hæ|

p. 395

redibus legetur, tantùm is pertineat ad primũprimum legatarij hæredem. l. Antiquitas. C. de vsufruct. at si annua decem legentur eidem Titio, & eius hæredibus, legatum hæredibus, & hæredum hæredibus debetur absque vlla temporis præfinitione. d. l. in annalibus. vbi Bald. & Salycet. & Doctor. latius Alexand. in l. Gallus. §. etiam. col. 3. ff. de lib. & posthu.

Quintò illud etiam aduersus communem adducitur, quod annuum legatum potest absq;absque vlla temporis præfinitione relinqui l. si cùm præfitione. ff. quand. dies leg. cedat. Et per dictionem, perpetuò, quælibet tẽporistemporis definitio tollitur. l. part. §. vlt. ff. de doli except. l. eum debere columnam. ff. de seruit. vrba. prædio. in de sanè deducitur, legatũlegatum annuum perpetuò relictũrelictum, nullum habere temporis limitem.

Quam ob rem in hac controuersia ex præmissis primo infertur, legatum annuum Reipublicæ, ciuitati, Ecclesiæ, aut collegio perpetuo relictum, minimè extingui centum annorum de cursu, sed vltra procedere, donec ipsa Respublica finiatur, quam sententiam contra Bartol. probant Barb. consil. 20. lib. 4. Iason in l. in annalibus. C. de legat. idem Iason in l. 2. nume. 1. & ibi Ripa nume. 3. ff. soluto matrimo. Barthol. Socin. in d. l. 3. §. item si Reipublicæ. numero 6. ff. ad l. Falcid. Idem Iason in l. videamus. §. deferre. nume. 9. ff. de in lit. iur. eandem opinionem præmittunt omnes, qui Rogerium sequuntur, quorum mentionem statim faciemus.

Secundò ex his deducitur, legatum vsusfructus etiam expressim perpetuò Reipublicæ, vel ciuitati, aut Ecclesiæ relictum, centum annis finiri, quod refragante Barb. in d. consil. 20. lib. 4. à præcitatis authoribus vnanimi consensu probatur, quamuis mihi non displiceat Barb. responsum in ea specie, de qua fui consultus.

Tertiò infertur, legatum annuum ciuitati, vel Ecclesiæ relictum etiam simpliciter, minimè finiri centum annis, imò perpetuum esse ita, vt maximè differat à legato vsusfructus, & vltra centum annos debeatur, secundum Roger. Accursium Alber. & Cuma. in l. Annuam. ff. de an. leg. Dynum in l. in singulos. in 2. ff. eod. tit. Ang. Cuma. & Soci. in d. §. item si Reipublicæ. nu. 7. Panor. in c. vlt. ad finem. de testamen. Ripam in d. l. 2. nu. 3. Idem Alberi. in l. an vsusfructus. ff. de vsufruct. scribens, vidisse frequentissimè in praxi hanc sententiam seruari, quæ mihi verior videtur, licet contrariam expressim tenuerint hi, qui opinionem Bart. in d. l. si vsusfructus municipibus, à me proximè adductam sequuntur, & in specie Accursius, Bartol. & Lancelot. in eadem lege, si vsusfructus. Iacob de Rauenna in d. l. annuam. & ibi Lancelot. Deci. dicens, hanc opinionem Communem esse, quam & Imo. asserit in d. §. item si Reipublicæ.

Quartò hac in controuersia constat, legatum annuum simpliciter priuato relictum, eius morte finiri. l. 4. ff. de ann. legat. l. in singulos. ff. eo. l. cùm Titio. ff. ad l. Falcid. idq́ue in dubio verum est, quia legatum annuum censetur causa alimentorum relictum. l. cùm hi. §. si in annos. ff. de transact. legatum verò ad alimenta hæredib. legatarij non debetur. l. si cum præfinitione. ff. quand. dies lega. cedat. Et deinde idẽidem probatur ex eo, quod legatum annuum pro primo anno est purum, sequentibus verò conditionale. d. l. 4. conditionale autem legatum nōnon transmittitur ante cōditionisconditionis euentum ad hæredes. l. vnica. §. sin autem aliquid sub conditione. C. de caduc. tollend. Igitur legatum annuum in dubio non transmittitur ad hæredes, sed morte finitur. Idem apparet ex d. l. in annalibus. C. de legat. vbi Doct. tradunt hanc quæstionem & Alberic. in d. l. 4. Antoni. Rubeus consil. 23.

Quintò secundum ea, quæ proposita sunt satis apertè, colligitur id dicto §. item si Reipublicæ. probari, annuum reditum, etiam perpetuum, iusto precio æstimari ad rationem vnius pro vigintiquinque. Quòd si opinio Bartol. in d. l. si vsusfructus municipibus. quo ad legatum annuum admittatur, nil amplius probabitur in dicto §. item si Reipublicæ, quàm quòd annuus reditus ad centum annos æstimandus erit ad precium vnius pro vigintiquinq;vigintiquinque.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. IX.

SVMMARIVM.