ARGVMENT. CAP. XI.
De exequutione instrumenti publici, quod
conditionale est, uel liquidam quantitatem minime continet.
SVMMARIVM.
-
1 Instrumentum non liquidum, an ex lege Regia, & statutis Italiæ exequutionem paratam habeat?
-
2 Quid de instrumentis conditionalibus, & inibi, & nume.
sequenti Regiæ legis praxis.
-
3 Quandoque apud suprema Regis tribunalia exequutio
partim reuocatur, partim benignitate quadam tẽperaturtemperatur.
-
4 Scriptura priuata quandoque habet ius exequutionis
summariæ.
-
5 Examinatur decisio Bartol. in l. tertia. ff. de annuis leg.
de promißione soluendi centum tribus terminis.
PLERISQVE in locis staturo
cauetur, & lege Regia
cautũcautum est,
quòd instrumenta publica ita paratam habent exequutionem, vt
absque iudiciorum ordinarijs solennitatibus, dilationibus, & libellorum formulis, captis statim pignoribus, & publica subhastatione venditis exequutioni mandentur.
Regia l. 4. & 5. titul. 8. libro tertio. ordina. & l.
64. Tauri. nisi debitor intra decem dies à die,
quo ipse à iudice petierit, captionem pignorum, causa exequutionis præmissam, & mandato iudicis factam reuocari, aliquid allegauerit & probauerit, quod legitimè vltimam pignorum captorum venditionem impediat, sicuti eisdem legibus expressum est. Ad quarum
praxim dubium est, quid agendum sit de
instrumẽtisinstrumentis publicis, ex quibus apparet, promissum
fuisse interesse damnorum, seu expensarum restitutionem, vel aliud, quod certa quantitate,
nec liquidum nec definitum est. Nam Bartol.
in l. prima. numero 17. ff. de legat. 2. existimat,
*etiam in hac specie legibus, & statutis locum
fore, & hæc instrumenta statim esse tradenda
|
exequutioni, cùm in ipso etiam summario iudicio facilimè, quod modò incertum apparet,
liquidum & certum fieri possit. Probat hoc ex
eadem l. 1. vbi obligatio præsens censetur
absq;absque
die, & conditione, tametsi eius quantitas in arbitrium alterius, & eius definitionem conferarur. Ad idem est optimus tex. in l. 1. C. de senten.
quæ sine cer. quantitat. profer. qui probat, eam
dici certam sententiam, quæ condemnat aliquem ad vsuras, interesse: quod liquidum non
est. Sic & in vniuersalibus iudicijs sententia certa pronunciatur, vniuersalis tamen, & in exequutione tractatur de certa quantitate, certisúe
rebus definiendis. glos. communiter recepta in
l. 1. ff. de edendo. quo in loco. Bart. num. 8. Paul.
Cast. num. 9. Fulgo. numer. 6. & Roma. 4. idem
Barto. in l. 2. C. de sent. quæ sine cert. quantitat.
eandem opinionem probant. text. optimus &
ibi Bar. in l. defensionis facultas. C. de iure fisci.
lib. 10. idem Bart. in l. 1. ff. iud. sol. vlt. col. Roma.
consi. 76. colu. 2. ad idem est locus iurisconsulti
in l. minor vigintiquinque annis, cui fideicommissum. ff. de minori. Item sententia plerunque
fertur in iudiciis generalibus, qua reus damnatur ad reddendam administrationem tutelæ. l.
2. C. de iudi. & tamen in exequutione huius sententiæ tractatur de rationibus dandis, & liquida quantitate definienda, ad cuius solutionem
reus cogatur per exequutionem, quemadmodum communiter omnium sententijs probatum est in dicta l. 1. & in d. l. 2. & in forensi praxi
frequentissimè seruatum: tandem opinionem
Bartoli fatetur communem esse Iason in d. l. 1.
ff. de edend. nu. 33. & nu. 31.
Contraria opinio pluribus authoritatibus, & rationibus instrui potest: & prima quòd Regia
lex expressim exigit, certam quantitatem definitam fuisse in instrumentis, vt fiat summaria
exequutio, quod patet in dicta l. 5. Secundò ex
eo quod nihil iure peti potest, donec exploratũexploratum
sit quid debeatur. l. hoc iure. ff. de verbo. obliga.
idem probat text. in l. perinde. §. notandum. ff.
ad l. Aquil. l. vlt. C. de compensat. ad idem text.
in l. hæc autẽautem. §. nōnon defendi. ff. ex qui. cau. in pos.
eatur. Et prætereà, si instrumentum non liquidum mandetur exequutioni, dato præcepto solutionis, aut captis pignoribus, & reus nihil
aduersus instrumentum intra diem à lege definitam allegauerit, nec probauerit, contingeret
planè, exequutionem ipsam omnino finiri: nōdumnondum ipsius instrumenti quantitate ad certitudinem redacta, quod est satis contrarium iuri,
& rationi, qua argumentatione vtitur aduersus
Bar. Soci. consi. 89. lib. 3. colum. 2. vbi communem opinionem reprobat post Bal. in l. vl. C. de
compens. & in l. 2. C. de exeq. rei iudic. Soc. cons.
51. lib. 1. col. 3. Aret. consi. 21. dubio 3. & consi. 32.
dubio 1. Bald. & Cuma. in l. 1. ff. de legat. 2. Bald. in l. cũcum testamento. in fin. C. de testa. manumis.
Bar. in d. l. perinde. §. notandum. Alex. consil.
188. lib. 2. & Ias. in d. l. 1. nu. 31. ff. de eden. & Rebuffus super Regias constitutiones tract. de literis oblig. art. 1. gl. 9. nu. 8. Ex quibus satis dubia redditur Bart. sententia, cuius interpretatio
& verus sensus diligenter est examinandus, vt
planè constet, an Bar. ipse cōtrariascontrarias hac in re opiniones scripserit, & quid in praxi agendum sit.
In summa instrumenti non liquidi exequutio petitur, & fieri potest in hunc sanè sensum, vt summario iudicio citato reo ipso: prius ad
liquidāliquidam
quantitatem deducatur ipsius contractus incertitudo, ac demum hoc acto legitimis probationibus vtrinque productis, fiat exequutio, deturq́ue mandatum à iudice de capiendis pignoribus ad venditionem, aut ipsomet reo ad carceres ducendo in bonorum subsidium, ita tandem, vt ante hanc summariam quantitatis definitionem præceptum hoc nec detur, nec reus
ipse, nec bona capiantur. Nullibi enim iure
probatur, posse à iudice exequente pignora capi, nec condemnatum in carcerem pro solutione duci, nisi constet, quid soluere reus teneatur.
huius sententiæ authores sunt Bartol. in dicta
l. proinde. per textum ibi. ff. ad legem Aquil. §.
notandum. idem eleganter in l. prima. column.
vltima. ff. iud. solui. Bald. in l. secunda. numero
nono. C. de exequut. rei iudicat. Alexand. in l. 1.
ff. de legat. 2. numero 13. Aretin. dicto consil. 21.
dubio. 3. Ias. in dicta l. 1. nu. 32. ff. de eden. Soci. in
d. cons. 89. li. 3. col. 2. expressim Roder. Xuares
in rep. l. post
rẽrem. ff. de re iu. 4. lim. ad l.
RegiāRegiam. dicens, ex hoc quod prius, quàm exequutio fiat à
iudice, petet actor, vt reus cogatur interrogationibus respondere ad definiendam, & probandam
liquidāliquidam contractus
quantitatẽquantitatem. Quin imò
hanc opi. deduci à Bar. in d. l. 1. ff. de eden. & in l.
1. ff. de lega. 1. & his, qui eum sequuntur, constat,
quia ipsi censent, in iudicio exequutionis
absq;absque
litis contestatione, libello, testium publicatione & alijs solennitatibus ad liquidum deducendam ipsius contractus
quantitatẽquantitatem, vt appareat,
ad quam vsque quantitatem sint pignora
capiẽdacapienda, & subhastatione publica vendenda. Alioqui
absurdum esset, dari à iudice mandatum de capiendis pignoribus pro incerta quantitate, nec
id posset vllo iure defendi. inde Bart. & qui eius
opinioni subscripsêre probationem adsumune
ex gl. in d. l. 1. ff. de eden. versicu. vt perinde. quæ
scripsit, sententiam super iudicio vniuersali incertam valere, quia in iudicio exequutionis poterit ad certitudinem reduci, & tamen apertissimum est, lata sententia in iudicio vniuersali,
non posse exequutionem actu fieri captis pignoribus, donec certum sit, quid ex ea sententia debeatur. Atque ita passim fit apud Suprema Regni tribunalia. Vnde manifestum est his
|
omnibus diligenter perpensis, Bart. ipsum nec
contraria scripsisse, nec vllibi voluisse, contractum nondum liquidum etiam iure Regio, &
statutorum, posse statim mandari exequutioni
captis pignoribus, vel ipso reo.
Cæterum Paul. Castren. in d. l. 1. ff. de eden. nu. 9.
contrarium tenet scribens in hunc sanè modũmodum.
Eodem modo dicunt Doctor. si statutum dicat, quod instrumentum mittatur exequutioni, & ego habeo instrumentum super summa
non liquida, puta super interesse, possum petere exequutionem, & facere capi te, vel bona tua,
& posteà liquidabo quantitatẽquantitatem. Hactenus Paul.
cuius opinio ad communis, vt ipse existimat,
sententiæ interpretationem hanc rationem habere videtur, quod etiam captis pignoribus ad
exequutionem, interim dum subhastatio fit, &
vltima licitatione pignora licitanti venduntur,
potest actor citato reo summam incertam, certam probationibus efficere. Potissimum id iure Regio quibusdam placet, quia reus eodem iure potest tacere, & expectare diem vltimũvltimum subhastationis, & tunc seipsum opponere exequutioni causas in iudicio proponens, cur fieri nōnon
debeat, imò sit reuocanda, à quo die habet itidẽitidem
decem alios communes quidem sibi & actori
ad probandas exceptiones, quæ exequutionem
impediant iuxta §. 9. Pragmaticæ ordinis iudicialis. 42. Igitur dum subhastatio peragitur seruata iuris solennitate, & intra hos decem dies
poterit priusquam exequutio finiatur ad certam & liquidam quantitatem contractus incertus deduci, vt iuxta eam definitionem solutio fiat.
Hæc tamen praxis palàm refragatur Bart. eiusq́ue
adseclis, si rectè eorum sensus perpendatur, &
præsertim Bartho. Soci. qui in d. consi. 89. lib. 3.
col. 2. præmisso statuto omninò Regiæ legi simili, respondit: non posse à iudice dari pręceptum
de capiendis pignorib. nisi prius constet quantitas certa. Nam, vtis ait, dies dati ab statuto ipsi
reo, solum dantur, vt is probet solutionem aliámue exceptionem, quæ exequutionem omninò impediat, non ad definiendam certam obligationis quantitatem. Et ideo ipsa lex in specie sanxit, non probante reo quidquam intra
decem dies, exequutionem finiendam fore: etiāetiam
si actor nihil præstiterit, quod ex Paul. CastrẽCastren.
decisione fieri nequit: siquidem reo non probante, si actor itidem certam quantitatem obligationis non ostenderit, exequutio finiri non
debet, imò id iudicium cessat, & prætereà si admittendus est Paul. Castrensis sensus, quam
obsecro quantitatẽquantitatem iudex in præcepto definiet,
vt pro ea soluenda pignora capiantur? si dixeris, nullam, profectò ridiculum est, pignora capi iudicis authoritate, ni prius compertũcompertum sit, ad
quam vsq;vsque quantitatẽquantitatem capienda sint: erit etenim incertus exequutor, qui si capiat pignora maioris valoris, quàm par est, iniuriam facit reo:
at si minoris, actori. Quod si capienda sint pignora pro ea quantitate, quam actor, cùm petit
exequutionem, expresserit, velim profectò mihi ostendi, quo iure id fiat. Non me latet, quandoque secundum hanc Paul. interpretationem
exequutiones fieri, & factas fuisse, & tamen si
præceptum à iudice fiat de capiendis pignorib.
vel persona, nondum, summariè saltem, definita quantitate, & ab eo appellatum fuerit: non
video, qua ratione sit præceptum id confirmandum, imo reuocandum esse censeo. Sic Rupellanus Forensium institutionum lib. 1. cap. 4. testatur. apud Gallos non esse vsu forensi receptam
Paul. opinionem, ni prius quantum intersit, liquidum factum sit. Quòd si à præcepto appellatum non fuerit, & facta sit exequutio, atque
intra 10. dies certa definita fuerit quātitasquantitas, pronuncieturq́ue à iudice peragendam esse, & finiendam bonorum subhastationem, à qua pronũciationepronunciatione sit appellatum, tunc non solet reuocari iudiciũiudicium hoc exequutionis, ex hoc defectu certæ quantitatis, nec ex eo, quòd præceptum à iudice processerit intempestiuè, & ita fit frequentissimè, censeturq́,censeturque iudicium istud iure exequutionis etiam apud iudices appellationis.
Primùm, ex his constat, non esse necessarium,
imò falsum, damnosum & inutile, quod hac in
re scripsit Bald. in l. 2. num. 11. C. de exequu. rei
iu. vbi sensit, oportere prius quàm instrumentum non liquidum mandetur exequutioni, ipsius certæ quantitatis examinationem fieri, ac
super hoc articulo à iudice interloquutoriè
pronunciari. idem probat. Socin. consil. 51. lib. 1.
col. 3. Nam, vt dixi, hæc pronunciatio necessaria non est: imò noceret expeditioni exequutionis, & forsan, appellatione ab hac pronunciatione proposita, iudicium ipsum ex summario ordinariũordinarium efficeret, quāquam ob rem à Bal. recedit Rode. Xuares d. limit. 4. fateor tamen licere omninò ipsi reo huic examini, & certæ, ac liquidæ
quantitatis definitioni obijcere, quidquid iure
eidem obesse potest, licet statuto, vel lege prohibita sit cōtracontra instrumentum exceptionis obiectio, cùm hic contra instrumentum nihil opponatur, sed aduersus definitionẽdefinitionem certę ipsius
contractus quantitatis, quæ ex ipsa scriptura
certa non est, quod expressim Bal. asseuerat. d.
nu. 11. quem Hipp. sequitur sing. 168. idem Ioan.
Baptista in l. admonendi ff. de iureiu. col. 22.
Secundò, deducitur hinc non posse procedere, nec
iure probari quod
scribũtscribunt So. cons. 89. lib. 3. Roma. consil. 211. dum existimant. opi. Bart. in d. l. 1.
ff. de lega. 2. quam diximus communem esse,
verāveram censeri, vbi
instrumentũinstrumentum continet quid
incertũincertum, vniuersale tamen, vt
peculiũpeculium,
hæreditatẽhæreditatem: secùs tamen esse
dicendũdicendum, si
cōtineatcontineat instrumentũinstrumentum
|
quid incertum, particulare tamen, vt interesse,
damna, & similia: tunc etenim non posse instrumentum istud iuxta statutorum
decisionẽdecisionem mandari exequutioni censent. Quod proculdubiò
falsum est, vtroque etenim casu satis probatur
communis opinio.
Tertiò, rursus apparet opi. Bart. & cōmunemcommunem obtinere, etiam vbi lex vel statutum non tantũtantum ipso
iure faciunt exequutionem, sed & ipsam faciendam iudici committunt, quia iuxta verum sensum eius, quod Bart. scripsit, nil refert, fiat exequutio statim à l. vel sit à iudice ex l. peragenda, quidquid Bartol. Socin. scripserit in d. consil. 89.
Quartò, omnibus his diligenter inspectis arbitror Paul. Castrens. sententiam admittendam
fore in ea specie, vbi instrumentum cōtinetcontinet certam tritici, vini, aut olei quantitatem: nānam mandabitur exequutioni antequàm liqueat, quantus sit tritici valor, siquidem valoris incertitudo debitum incertũincertum non reddit. Quam ob rem
ex præcepto iudicis viator, seu apparitor, aut
publicus minister statim capiet pignora, eisq́ue
ablatis, dum auctio & subhastatio differuntur,
certus constituetur tritici, aut vini valor per testes, aut probos peritosq́ue æstimatores, quod
expressim decisum est à Rupellano li. 1. Foren.
insti. ca. 4. & apud Gallos lege Regia statutum.
à Francisco eorum primo eius nominis Rege,
vt constat capite 76. ex Francisci legibus. Idem
existimo apud nos seruari posse, quia & iure
Regio Hispaniarum id probari recta iusticia
potest.
Quintò apparet, quid dicendum de instrumentis
publicis conditionalibus, quibus certa quantitas promissa sit sub conditione, & respondendum est, instrumenta verè conditionalia posse
iuxta legem Regiam, & statuta Italiæ exequutioni mādarimandari, modò priùs summariè citato reo
constet, iam conditionem euenisse, nec poterit
dari præceptum de capiendis pignorib. donec
probatum sit, conditionem contigisse, tametsi
iam ea euenerit, quod probatur in l. hoc iure. ff.
de verb. oblig. & in l. Fulcinius. §. si in diem. ff.
quib. ex cau. in poss. eatur. notant Bald. in l. cùm
testamento. C. de testam. manu. & in l. 2. colu. 2.
C. de exequut. rei iudic. Angel. in l. seruũseruum communem. §. Titius hæres. ff. de vulgari. Ripa in
l. in illa. num. 8. ff. de verb. obli. Rebuffus super
leges Regias tract. de literis oblig. art. 2. gloss. 1.
num. 71. Corne. consi. 112. lib. 1. col. 1. Guido papæ q. 15. Roderi. Xuares in d. l. post rem. limitatione 5. ad l. Regiam. & probatur: nam licet ab
initio hoc instrumentum conditionem habeat,
nec purum dici possit, posteà tamen eueniente
conditione, iam omnino purũpurum censetur, & ideo
quamuis ius exequutionis non competat, nisi
instrumentis puris, competit huic, postquam constat, id purum esse, etiam si Alex. & Imol. in
in d. §. Titius hæres refragentur. TandẽTandem eadem
resolutio conuenit huic dubitationi, quæ in
præcedenti fuit examinata, quod maximè est
aduertendum, & semper considerandum, sitne
instrumentum verè conditionale: nam poterit
iudex hac in re falli plerunque existimans, esse
conditionale instrumentum, quod verè purum est, licet ex eo actor aliquid agere teneatur.
In hac tamen publicorum instrumentorum exequutione magis receptum est, vt statim producto instrumento coram iudice, iudex ipse absabsque
citatione debitoris, præceptum apparitori, aut
ministro publico det ad capienda pignora, vel
personam, ac iubeat debitorem ipsum citari ad
pręconia publicę auctionis, & speciatim ipsam
vltimam pignorum addictionem, quam vulgo
dicimus, Trancey remate, sicuti explicat Xuares
in dict. l. post rem limi. 12. ad l. Reg. & §. sed pulchrum dubium est. fol. 146. deduciturq́ue ex l.
1. C. de fide instrum. & iure hastæ fisca. libr. 10.
quæ quidem præconia ter celebrāturcelebrantur in rebus
mobilibus tertio quoque die, in immobilibus
decimo, repetita. l. 1. titul. De las deudas, libro tertio Fori.
Contingit verò sæpissimè, causam exequutionis
*deferri ad suprema Regis tribunalia ex causa
appellationis, apud quæ si auctio publica circa
prædictam formam, aut aliam more regionis
receptam peccauerit, alioqui iure optimo & iustè facta exequutione, reuocatur ipsa iudicis
pronunciatio, totaq́ue exequutio, & mandatur
omnia bona iure exequutionis capta ipsi reo restitui absque vllis expensis, cum eorum fructibus: modò prius soluat quantitatem in ipso publico instrumento nominatim expressam, datis
ab actore fideiussoribus de iudicio sistendo, &
iudicato soluendo, quoad ordinariam indebitæ pecuniæ repetitionem iuxta Toleti legem,
quæst. quinta. titul. 8. lib. tertio ordina. Quandoque omittitur hæc clausula de fideiussorib.
quoties suspicantur Regij iudices, nullam competere reo aduersus contractum defensionem.
Probat istam praxim tex. optimus in l. vl. §. vl.
ff. quod mer. caus. cuius ad hanc rem meminêre
Alexand. & Iason numero 12. in l. à diuo Pio. §.
in venditione. ff. de re iudicat. Roma. singul. 511.
Abb. in capitul. quo ad consultationem. de re
iudicat. colum. penultim. Bar. in dicto §. in venditione. Alex. in l. si finita. ff. de damn. infect. 3.
colum. Baptista de S. Seuerino in tract. de debitoribus suspect. & fugit. q. 14. Quod si subhastatio facta fuerit legitimè, habet reus ad retrahendas res mobiles
triduũtriduum, ad immobiles nouem
dies, quemadmodum communiter obtentum
est in hoc Regno, vt asseuerat Didacus à Castello in l. 70. Tauri. verbo. themate. Et nihilomi|
nus in hac specie Regiæ curiæ iudices, & qui
summis prætorijs assident, etiam his diebus elapsis, proprio iudicio, & sententia confirmant exequutionem, hoc adhibito moderamine, vt si reus intra certam diem pecuniam ratione contractus debitam soluerit, & exequutionis expensas, bona omnia capta ex causa exequutionis sibi reddantur. Nec fit fructuum restitutio, cùm ex gratia potiùs, quàm rigore iuris hęc
sententia feratur, & præsertim hoc ita pronunciatur, vbi
pignorũpignorum venditio, & addictio in publica auctione fit alicui supposito licitatori, ad
hoc, vt eadem bona statim creditori tradat, vel
sanè quoties visum est, ipsam venditionem publicam non fuisse factam iusto precio. Oportet
tamen
iudicẽiudicem ipsum, qui exequutionis
iudiciũiudicium
tractat, iam tribus præmissis præconijs,
sentẽtiamsententiam pronunciare, nominatim ad
eāeam citato reo,
qua iubeat vltimam fieri pignorum venditionem, seu addictionem. Quam equidem
pronũciationempronunciationem iudex suspendet, si reus se opposuerit exequutioni, vt intra
decẽdecem dies iuxta legem
RegiāRegiam contra ipsum
contractũcontractum probet iustam aliquam
exceptionẽexceptionem, qua tandem probata iudex
reuocat exequutionis
mandatũmandatum: ea verò
nōnon probata pronunciat vltimam pignorum venditionem publica subhastatione, & licitanti addictionem fieri debêre.
Illud sanè omittendum non est, vsu forensi totius
regni Regiam constitutionem ita receptam esse,
vt non omnia publica instrumenta ex ea statim
tradantur exequutioni, sed ea tantùm, quæ clausulam Guarentigiam, quæ vulgaris est, expressam habent. Nam cum omnibus publicis instrumentis hæc clausula passim adscribatur authore Bartol. & alijs in l. cùm vnus. ff. de bonis
Auth. iud. poss. Regia constitutio, quæ hoc ius
exequutionis tribuit publicis instrumentis, potissimum considerauit Italiæ, & totius orbis
Christiani vsum, & ideò verè iuxta propriam legis latoris mentem sic est eadem lex intelligenda, quod Roderic. Xuares adnotauit in d. l. post
rem. ff. de re iudi. 13. col. post l. Regiam. & Segura in l. si ex legati causa. num. 78. ff. de verb. obli.
& quamuis probari, ac defendi rationibus, &
iuribus posset, legem Regiam ius istud summariæ exequutionis publicis instrumentis concessisse ex eo tantùm, quòd scripturæ sint publicæ, etiamsi præfata clausula fuerit omissa, tamẽtamen
prior opinio ita frequentissima forensium praxi recepta est, vt iam controuersiæ nullus sit relictus locus. Nam & hic vsus probatur ex eo,
quod cap. vlti. earum constitutionum, quæ Madritij statutæ fuerunt anno quingentesimo tricesimo quarto, obiter mentio fit legis Regiæ de
exequendis contractibus Guarentigijs. Igitur
cùm inibi Regia constitutio de exequendis instrumentis ad contractus Guarentigios referatur, apparet manifestè absq;absque vllo dubio, nōnon fore
locum Regiæ legi in contractib. qui Guarentigij non sint.
Eadem verò Madritia constitutione ius hoc exequutionis summariæ
cōcessumconcessum est priuatis scripturis, ac Chirographis, modò eadem priuata
scriptura agnita sit
corācoram iudice ab ipso reo. Siqui
*dem producta apud iudicem scriptura priuata,
statim ipsi reo præcipitur, vt intra breue tempus ad iudicem accedat eam recogniturus ante
litis
contestationẽcontestationem, vt existimant Bal. in l.
cōtracontra
negantem. C. ad l. Aqui Roma. consi. 373. Curt.
Iunior in l. admonendi. nu. 37 ff. de iureiur. Regia l. 119. titu. 18. part. 3. qua probatur, priuatam
scripturam agnitam à parte,
eandẽeandem vim habêre,
ac si esset à tabellione confecta. idem deducitur
ex ratione. l. Publia ff. deposit. l. cùm de indebito. ff. de probat. l. scripturas. C. qui pot. in pig.
hab. vbi notat Faber. Bart. in dict. l. admonendi.
num. 26. Alex. consi. 191. col. 1. lib. 2. l. cùm antiquitas. C. de testa. & nihilominus, nisi foret prędicta l. Madricia id decisum, nequaquam scriptura priuata à reo etiam agnita summariæ, vt
instrumentũinstrmentum publicum mandaretur exequutioni, duabus rationibus.
Prima, lex de exequen dis publicis instrumentis veteri iuri contraria est, vt constat ex notatis in l.
post rem. ff. de re iud. & ideò non est extendenda
ad priuatam scripturam, quæ etsi agnita sit, nōnon
habet publici tabellionis authoritatem, quamuis omninò probet ob rei agnitionem.
Secunda, quòd non omnibus publicis instrumentis ius exequutionis competat, sed tantùm his,
quibus clausula Guarentigia adscripta fuerit,
vt modò dicebam.
Non tamen inficior, eos, qui legi Madriciæ condendæ consilium dedêre, ea potissimum ratione motos fuisse, quod priuata scriptura modò
agnita sit, eandem habeat authoritatem, & fidẽfidem
ex veteribus constitutionibus, quam habent instrumenta à publicis tabellionibus confecta,
quam ob rem iustissimam esse censeo præfatam
constitutionem. Cui illud est adijciendum, priuatam scripturam etiam recognitam tantùm
præiudicare, aut nocere confitenti à se scriptāscriptam,
vel subscriptam, non tamen tertio, nisi in quantum talis scriptura tertio de iure potest nocere
à die factæ recognitionis, vt tradunt Abb. colum. 2. & Felin. 3. in capitu. 2. de fide instru. Vnde hęc recognitio non traditur retro ad tempus
ipsius scripturæ, nisi contra recognoscentem,
non contra tertium habentem medio tempore
hypothecam, siquidẽsiquidem is habebit priuilegia prioris, & potioris creditoris, quod in specie notat
Carol. Molin. in consuet. Parisi. tit. 1. §. 5. nu. 16.
idem probatur ex notatis in dict. l. scripturas.
Quid autem dicendũdicendum erit, cùm priuata scriptura habetur pro recognita, & talis cẽseturcensetur ob cō| p. 254tumaciamcontumaciam rei vel nolentis respondere, vel comparere recusantis ex cap. vlt. de conse. in 6. quod
in specie tradunt Corne. consi. 296. libr. 3. colu.
1. & Aufreri. in stylo parlam. 1. part. rub. de defectu super act. pers. vers. item aduerte. an & in his
casibus ex lege Regia mandari possit exequutioni? Et licet res dubia sit, tandem Rebuffus super constitutiones Regias trac. de chirographis
numer. 98. existimat, & in specie locum esse legi Regiæ, quæ & apud Gallos eadem est, & exequutioni locum fore: quod æquissimum esse cōstatconstat, cùm alioqui contumaces præmio afficerentur, esset tamẽtamen ad hunc effectum reus in propria
persona citandus expressim ad recognitionem,
nisi fraude & dolo hanc citationem effugeret.
arg. l. 1. ti. 9. 3. ord.
Superest modò quæstionis cuiusdam examinatio,
quando quidem instrumenta ius paratæ exequutionis non habent, nisi iam decursis diebus, &
terminis ipsi solutioni adscriptis. Dubitatur
tandem, quid si quis promiserit nongentos aureos tribus terminis tribus solutionibus sol
*uendos, quo pacto hæc solutionis dilatio intelligenda sit. nam Bartol. eleganter in lege 3. ff. de
annuis legat. scribit, tribus annis hanc solutionem ita peragendam fore, vt quolibet anno ex
tribus, æqualis tertia pars omninò soluatur, deducitq́ue hanc responsionem à Iurisconsulto
inibi, cuius hæc sunt verba: Sed si ita sit legatum: hæres meus Titio decem trima die dato, vtrum pensionibus, an post triennium debeantur? Et puto sic accipiendum, quasi paterfamiliâs de annua, bima, trima die sensisse proponatur. Hactenus Vlpianus. eandem Bartoli
sententiam sequuntur Lancelot. Decius ibi Roman. numer. 6. Alexan. numero 8. in l. qui bona. §. vlt. ff. de damno infecto. idem Alex. in l.
eũeum
qui calendis. sub l. stipulatio. ista habere licer. §.
vlt. nume. 6. ff. de verbor. obligationib. Quibus
profectò assentiendum non est, cùm omninò
falsa sit eorum opinio. Illud etenim veriùs est,
ambiguitatem istam, & incertitudinem arbitrio boni viri
definiẽdamdefiniendam esse, qui attentis qualitatibus personarum, & quantitate pecuniæ
promissæ prouidè rem hanc ad certam diem deducet, & interpretabitur, quod in specie adnotârunt Cuma. in d. l. 3. Iason, & Zazius nu. 7. in d. l.
eum qui calendis. & his suffragatur text. in d. l.
3. in princ. versiculo. sed si adiectum sit. Sic & in
illa promissione: promitto centum dare in diebus illis, arbitrabitur iudex, serióne an ioco processerit promissio, & quo tempore
exoluẽdaexoluenda sit,
vt optimè respondet Andræas Alciat. in l. inter
illam. §. vlt. ff. de verbo. significatione. quicquid
alijs in dicta leg. eum qui calendis. aliter visum
fuerit. Nec mouisset Bartolum Iurisconsulti locus, si is veram habuisset dictionum cognitionem. Compertum
quidẽquidem est apud Iurisconsultos, annua, bima, trima die,
idẽidem significare quod
anno, biennio, triennio, vt de tribus annis intelligendum ita sit, quod quolibet anno æqualis
solutio fiat, totaq́ue promissa quantitas in has
tres distinguatur pensiones. probat dicta lex 3.
in princip. l. si ita. ff. de manu. testament. text. &
ibi gloss. in l. vnica. §. cùm autem. C. de rei vxor.
actio. Ratio autem huius dicendi generis ea est,
quod dies in genere fœminino tempus significet, & annuus, quod est vnius anni, bimus, quod
duorum, trimus, quod trium annorum. Igitur
annua, bima, trima die optimè præfatum sensum habent, sicuti explicant Laurentius Valla
lib 4. elegantiarum capit. 80. & Nebrissensis in
lexico iuris ciuilis, dictione, annua. Quod si tantùm scriptum fuerit, Trima die, respondit Iurisconsultus idem esse, ac si scriptum foret, annua,
bima, trima die: vnde constat sub trima die, præmitti annuam, & bimam diem, & triennium significari, ex eo, quòd trima dies de triennio propria vi, & significatione intelligenda sit. Quo
fit, maximam deprehendi hallucinationem,
cũcum
paria iudicantur hæc duo, trima die, & tribus
terminis. Cùm trima dies propriè triennium
significet. tres autem termini ad tres menses, ad
tres dies possunt
cōmodècommode referri. Ex his plura
possunt deduci.
Primum, hanc promissionem, promitto mille
soluenda triennio, esse accipiendam in eum sensum, vt quolibet anno ex tribus æqualis pensio
soluatur, mille in tres æquas partes distributis, quod probatur in dicta lege tertia, sermone
autem Hispano ita pronunciatur. Los quales mil
ducados pagare y me obligo a pagar en tres annos primero siguientes. secus ipse responderem, si promissio
in hunc modum fuisset concepta: promitto mille soluenda ab hinc triennio, id est. Los quales prometo de dar y pagar de oy en tres annos. Tunc etenim
opinor, nullam pensionem nec partem huius
quantitatis soluendam necessario fore, nisi iam
decurso, & peracto triennio.
Secundò, hinc ap paret Ludouic. Roman. & Imol.
in dict. l. eum qui calendis. deceptos palàm fuisse, dum opinantur, promissionem soluendi tribus terminis ad tres proximos dies esse referendam. ex dicta l. eum qui. quæ minimè eorum
sententiam probat. siquidem stipulatio dandi
centum aureos calendis, ad proximas calendas
pertinet: tres verò termini non magis ad tres
dies, quàm ad tres menses, quàm ad tres annos
pertinent.
Tertiò, illud manifestum est, non procedere, nec
iure defendi posse quod Bar. Paul. Castrensis &
Iason censent in dicta l. eum qui calendis. existimantes, promissionem hanc, promitto centum
in diebus illis, ad duos proximos dies referendam esse. per textum in l. inter illam. §. vltim. ff.
|
de verb. signific. nam vt dixi, ea promissio arbitrio iudicis est interpretanda, & intelligenda.
Iurisconsultus etenim in d. §. vlt. tractat de alia
promissione ab hac differenti, nempe de ea, qua
quis promittit
cẽtumcentum soluere post dies, vel post
annos, quæ de duobus intelligitur. Et tamen ad
huc si ea species modò
cōtingeretcontingeret, ipse existimarem, rem hanc arbitrio boni viri moderandam
& æstimandam, nec admittendum fore
iuriscōsultiiureconsulti responsum, & id probatur inspectis personarum, temporis & negotij qualitati bus, quibus satis persuasum erit iudici, non esse locum
veterum Iurisconsultorum responsis.