Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT VIII.

QVI hypothecaria in rem actione agit, hac formula vti debet, vt res, quæ ipsi actori, eidemq́;eidemque creditori à lege, vel à debitore fuit pignori obligata, nec tamen tradita, ei tradatur ab eo interim tenenda, donec debitum

1

*solutum fuerit, atq;atque in hunc modum cōcipiendaconcipienda sententia est, l. si cùm venditor. in principio. ff. de euictioni. l. si fundus. §. in vendicatione. l. si inter. §. vlti. ff. de pignori. iuxta Communem interpretationem traditam in §. item Seruiana. de actioni. per Bartol. in l. rem alienam. col. penulti. ff. de pignor. actio. Antoni. Fanensem de pignorib. 8. part. membro 3. nume. 24. legimus tamen quandoq;quandoque aliter hanc actionem conceptāconceptam fuisse ita sanè, vt actor petat rei obligatæ possessorem damnari, vel ad ipsius rei restitutionem & traditionem, vel ad pecuniæ debitæ solutionem. l. 2. vbi Bart. C. si vnus ex pluri. hæred. text. in cap. ex literis. vbi Imol. Panormit. & alij de pignori. Bart. in dicto §. in vendicatione. Faber, Iason numer. 127. & nouiores in dicto §. item Seruiana. plurimùm ad hoc conducit gloss. ibidem probata in l. 2. §. item si in facto. ff. de verb. obligat. quam dicit singul. esse Bald. in l. si pacto quo pœnam. ad finem. C. de pact. Tradit Deci. in l. quatenus. ff. de regu. iur. Ad hunc modũmodum est intelligenda sententia, cuius meminit text. in dicto cap. ex literis. quæ possessorẽpossessorem condemnauit ad pecuniæ debitæ solutionem pro quantitate bonorum, quæ reus hypothecaria cōuentusconuentus possidebat, & pignori fuerat à domino obligata: Hunc etenim sensum habet, vt reus debitum soluat, tradendo bona per eum possessa, ab ipso actore tenenda, donec debitum solutum fuerit. Vel vt ea bona creditori in eum finem tradat, quòd si ea nolit tradere, debitum ei soluat, sicuti Panormi. & alij explicant ex his, quæ modò diximus, quod etiam deduci poterit à l. mulier. ff. qui pot. in pigno. habean. & l. quamdiu. C. de distract. pigno.

His præmissis, quæritur, an is, qui debitor non est, sed rei pignori. & hypothecæ obligatæ possessor, conuentus hypothecaria actione, cùm rem ipsam proprijs impensis, meliorationibus preciosiorẽpreciosiorem reddiderit, possit absolui ab actione ista, si offerat actori veram æstimationem illius rei, demptis meliorationibus, nempe precium, quod res illa iustè valeret, si non esset meliorata à possessore, licet ea æstimatio minor

2

*sit, quàm ipsum debitum pro cuius solutione fuit obligata? Et quod sit satis, æstimationem hanc à possessore solui, vt actione hypothecaria minimè teneatur, probat tex. in l. 2. C. de prædijs. & omnibus reb. nauiculari. lib. 11. vbi expressim hoc adnotârunt Bartolus. Bald. Angel. Platea. Rebuffus & Alex. in additionib. ad Bar. ibi. idem Alexan. ad Bartol. in l. si fundus. §. si res. ff. de pignori. Paul. Castrens. in l. si conuenerit. in 2. §. si fundus. ff. de pignorat. actio. Corsett. in singul. verb. melioratio. Socinus consil. 224. lib. 2. ad finem. Alber. Brunus in tracta. de augmento. 5. cōclusioneconclusione principali. versic. quinto. Antonius Fanensis in tractat. de pignori. 5. part. memb. 4. nume. 21. Quorum opinio celebris est, & in PRAXI sæpissimè in hoc Regio Granatensi Prætorio recepta, dubia tamen ex sequentibus.

Primò etenim huic opinioni obijcitur Iurisconsulti responsum in l. si fundus hypothecæ. in princip. ff. de pignori. Si fundus, inquit Martianus, hypothecæ datus sit, deinde alluuione maior factus, totus obligabitur. Sic in l. si conuenerit. §. si nuda. ff. de pignor. actione. Paulus scribit: si nuda proprietas, pignori data sit, vsusfructus, qui postea accreuit, pignori cedit. Eadem causa est alluuionis, quibus conuenit Regial. 15. tit. 13. part. 5. vnde apparet. id, quod accreuerit post contractum hypothecæ fundo obligato, eidem obligationi, & hypothecæ summissum censeri. Igitur idem & in meliorationibus dicendum erit. Sed hanc obiectionem Bartol. in d. l. 2. sic dissoluit, vt fateatur, fundi meliorationes, & itidem quod ei per alluuionem accreuerit, sicuti & ipsum fundum, pignori obligata esse: ad serit tamen possessorem ab actione hypothecaria absoluendum esse, si voluerit soluere creditori ipsius fundi iustam absq;absque meliorationibus æstimationem. Quæ quidem solutio, nulla ratione procedere potest, quod statim satis apertè monstrabitur.

Secundò aduersus Bartol. alter Iurisconsulti locus sese offert in l. Quum postulassem. §. vlti. ff. de damno infecto. vbi probatur, creditorẽcreditorem posse iure hypothecæ fundum ab emptore euincere, nec teneri eidem emptori soluere expensas, quas ipse in vtilitatem ac refectionem fundi fecerit. Ergo poterit creditor fundũfundum pignori obligatum, etiam cum ipsis meliorationibus à tertio possessore euincere, quamuis is possessor in eiusdem meliorationes impensas fecerit. Verùm iuxta Bartol. interpretationem, quæ Communis est, secundum Roma. ibi etiam emptor conuentus hypothecaria, vti poterit retentione fundi, donec ei soluantur impensæ factæ in |

p. 67

refectionem, aut meliorationem fundi, vel saltem, vt opinatur Alber. ibi emptor vti poterit retentione fundi, vt ei soluatur precium meliorationum, quatenus ex eis res ipsa facta sit preciosior, optimus text. in l. Paulus. §. penulti. ff. de pignoribus. qui hanc Bartol. & Alberi. sententiam defendit. Et nihilominus ex dicto §. vlti. l. cùm postulassem, deducitur, posse omninò creditorem fundum melioratum auocare à possessore, qui eum meliorauit, solutis meliorationum æstimationibus.

Tertiò ad idem facit text. in d. l. Paulus. §. pe. domus pignori data, inquit Iurisconsultus, exusta est, eamq́;eamque aream em it Lucius Titius, & extruxit. Quæ situm est de iure pignoris, Paulus respondit, pignoris persequutionem perseuerare, & ideo ius soli superficiem sequutam videri, id est, cum iure pignoris, sed bonæ fidei possessores, non aliter cogendos creditoribus ædificium restituere, quàm sumptus in extractionem erogatos, quatenus preciosior res facta esset, reciperent. Hactenus Paulus, ex quo apparet, non alia ratione ædificium in ea specie pignori obligatum esse, quàm quod ipsa superficies solo cedat, solum autem pignori, & hypothecæ sit obligatum. Sic ergo euidenter ostenditur eadem ratione, meliorationes factas in re pignori subdita ipsam rem sequi, & eodem iure pignoris obligari. Quo fit, vt si actor agens hypothecaria, velit æstimationem meliorationum, aut sumptus earum soluere, quatenus res sit facta preciosior, nullo pacto possit excludi à possessore soluente æstimationem ipsius rei, seclusis meliorationib. optimus tex. in l. Regia. 15. titu. 13. par. 5.

Quartò eandem partem improbat ratio, ni fallor, satis vrgens. Nam ex præcedentibus constat, meliorationes etiam iure pignoris & hypothecæ obligatas esse, & tamen proprium est actionis hypothecariæ, quod vel debitum integrè actori soluatur, vel ei tradatur res, quæ pignori est obligata. text. in dicta l. si fundus. §. in vendicatione. l. mulier. ff. qui potio. in pignor. hab. l. si cùm venditor. in princip. ff. de euictio. actio verò hypothecaria etiam ad meliorationes competit, cùm & ipsæ, vt diximus, sint hypothecæ subditæ. Consequitur igitur hinc, non posse reum inuito actore, nisi integrum debitum soluat, meliorationes retinere, nec satis erit rei æstimationem creditori agenti hypothecaria soluere eiusdem rei, attento statu prius, quàm melioraretur. His profectò rationib. opinio Bar. quæ Communis videtur, ita im pugnatur, vt planè falsa potius, quàm vera possit censeri. Nec parui refert, sit vera, an falsa communis sententia, si quidem ea recepta possessor hypothecaria conuentus, ab ea actione soluatur, nondum soluto integrè debito, nec restituta re ipsa, q̃quam iure pignoris creditori fuit obligata. Quod verò ea falsa sit, id vtilitatis affert actori, quia & si is soluat expensas factas à possessore in meliorationib. sunt tamen ij sumptꝰsumptus compensandi cum fructibus ipsius rei, post litis contestationem perceptis, iuxta text. & ibi notara in dicto §. in vendicatione. & præterea creditor re ipsa fruiturus est, & eiusdem fructus perpetuò recipiet, atque ita poterit debitam sibi quantitatem futuris temporib. integram percipere.

Non obstat dicta l. 2. quæ Bartol. opinionem nequaquam probat, si consideremus res nauiculariorum obnoxias fuisse certæ pensioni fisco

3

*soluendæ, quæ quidem pensio vel erat quota pars fructuum, vel peculiaris & definita quantitas, & hæc etiam in fisci fauorem non solet imponi maior, sed multò minor, quàm sit ipsius rei emolumentum, quod manifestum est. Contigit etenim nauicularium quendam rem propriam pensioni subditam in eum, qui nauicularius non erat, iure alienationis transtulisse, emptor veró eandem rem meliorauit, & ob id ambigi potuit, an pensio augeatur propter meliorationes? & responsum est ab Imperatore, pensionem minimè augeri ob meliorationes, & incrementum rei, imò eam soluendam esse in specto emolumento, quod res ipsa pendebat eo tempore, quo à nauiculario fuit alienata. Quo fit, vt ea constitutio non rectè inducatur ad rem hypothecæ, & pignori subditam, quasi ea res, quatenus fuerit meliorata, & quo ad meliorationum æstimationem hypothecaria actione euinci non possit, cùm in actione hypothecaria, non tractetur de augendo debito ex meliorationibus, sed de eius solutione absque vllo incremenio, attenta origine contractus. Et constat discriminis ratio, quia quo ad actionem hypothecariam, meliorationes fiunt eo tempore, quo res ipsa obligata est pignori, & debiti solutioni. Vnde meliorationes accedunt solo, at quantum attinet pensionem fisco soluendam, melioratio fit eo tempore, quo res iam nauiculariorum non est, quamobrem pensio ex meliorationib. non debetur, tametsi pro solutione pensionis debitæ ab eo tempore, quo nauicularius eam rem possederat, non negat præfata constitutio, etiam ipsam rem cum meliorationibus obligatam esse. Ex quibus constat, non posse Bartol. & aliorum, qui eum sequuntur, opinionem ex dicta l. 2. satis congruè probari.

Cæterum & si Bart. opinio admittenda sit, oportet eam in hunc sensum intelligi, vt æstimatio rei fiat, deductis meliorationibus, iuxta præsentis temporis conditionem. Aestimabit̃Aestimabitur etenim res, ac si meliorata non esset, sed tamen attento præsentis temporis valore, sicuti ex notatis in l. domos hæreditarias. ff. de legat. 1. scribit |

p. 68

Antoni. Fanensis dicto 4. membro. numer. 21. nam valoris ipsius rei intrinsecum incrementum cedit omninò in vtilitatem ipsius creditoris, cui res fuit, & est obligata. Imó vtcunq;vtcunque Barto. sententia vera sit, locum obtinet, non tantum in ipso meliorante, sed & in eius successore singulari, qui rem ipsam non meli orauerit. text. optimus in l. hoc iudicium. §. impendia. versi. sed si is, qui à me emerit. ff. communi diuid. Alexan. in l. qui exceptionem. §. si pars. ff de condict. indebiti. Anto. Fanensis in dicto 4. membro, num. 21. ad finem. quibus accedit pulchra quæstio, an is, ꝗqui possidet rem pignori obligatāobligatam, & tamen debitor non est, eamq́ue obtinet eo in statu, quo à debitore tenebatur, nullis factis in ea meliorationib. conuentus hypothecaria, possit offerre creditori agenti veram ipsius rei æstimationem, quæ minor est ipsi debito, atq;atque ex hoc ab actione absoluendus sit. Et ita fieri posse, ac iure ꝓnunciandumpronunciandum esse, respondit Maria. Soci. in consi. 224. libro 2. dicens, esse hanc nouam opinionem, & probari in capti. ex literis. de pignorib. Ego profectò nouam, & falsam eius esse sententiam opinor, nec alicubi probari posse, nam in dicto cap. ex literis. minimè probatur ex his, quæ in initio huius capitis diximus, multò minus in alijs locis, quæ à Socino allegantur, quibus respondet Antonius à Fano in tract. de pignorib. 4. membro quintæ partis principalis, numero 21. ab eodem Socino discedens.

Tandem his omnibus ad amussim perpensis, maximè dubia apparet sententia Barto. nec potest iure defendi. Quamobrem iustius erit, in hac controuersia à iudicibus definiri, rem ipsam cum eiusdem meliorationibus restituendam, seu reddendam esse creditori agenti hypothecaria, vt eam obtineat is in pignus, & hypothecam, donec pecunia debita sibi soluatur, modò prius creditor possessori soluat meliorationes, quatenus res ipsa facta est preciosior, compensatione harum meliorationum admittenda cum fructibus perceptis post litis contestationem, ex dicto §. in vendicatio. non autem cum perceptis antea, quia eos possessor, vt verus rei dominus perceperit. gloss. communiter recepta in l. emptor. ff. de rei vendic. Quòd si creditor harum meliorationum æstimationem soluere recuset, satis poterit seruari opinio Bar. ex qua reus hypothecaria conuentus si velit, nam & eum cogi posse, nondum mihi certum est, poterit soluere creditori æstimationem ipsius rei, attento eius statu, in quo erat prius, quàm melioraretur. Quin & ad hoc quandoque erit cogendus possessor, iuxta distinctionem text. in l. in fundo. ff. de rei vendicat. qua in re potissimum est æquitatis ratio eligenda, absq;absque priuatorum graui iactura.

Proximæ quæstioni accedit & alia non inutilis, siꝗdemsiquidem solet adduci in controuersiam, an pos

4

*sessor qui damnatus est vero domino rem restituere cum fructib. teneatur præstare fructusquos ex meliorationibus ab eo factis, perceperit? Quibusdam visum est eum, qui alienam rem ab eo possessam meliorauerit, quamuis alioqui ad fructuum restitutionem teneatur, cogendum non esse fructus restituere ex meliorationib. text. singular. in l. cæterùm. ff. de rei vendicat. cùm de fructibus serui petiti quæritur: improbè tamen, inquit Paulus, desiderabit petitor fructus æstimari, qui ex artificio eius percipi potuerunt, quod artificium sumptibus possessoris didicit. Ex quibus verbis hanc conclusionem existimant quidam Ang. adnotasse. Sed, vt manifestum fiat, adnotationem Angeli perperam intellectam fuisse, distinguendi sunt fructus percepti ab his, qui percipi potuerunt ex ipsis melio rationibus. Percepti etenim adhuc ex ipsis meliorationibus procul dubio restituendi sunt in specie dictæ l. cæterum. secundum gloss. ibi versi. potuerunt. cui consentiunt expressim Angel. & Fulgos. Roma. Singular. 333. Barto. in l. ratio. §. quòd si ff. de actionib. empti. idem probat glo. in l. quòd si artificem. verb. compensari. ff. de rei vendic. hi verò fructus, qui percipi potuerunt ex meliorationibus, sed percepti non sunt, etiam à malæ fidei possessore minimè debentur. text. in dicta l. cæterum Et hoc ipsum est, quod Ang. Fulgos. & Roma. ex ea deduxerunt, vnde non rectè vulgò accipitur Angeli sententia. Et licet text. in dicta l. cæterùm. expressim decidat dubium istud in meliorationibus, quarum æstimatio necessariò non est possessori soluenda, per text. in l. sin autem. §. vlti. ff. eodem titul. tamẽtamen idem erit in fructib. qui ꝑcipipercipi potuerunt ex meliorationibus, quarum æstimatio melioranti soluenda est, hoc etenim dictat ratio Iurisconsulti in d. l. cæterùm. ne meliorantis industria ei sit nocitura.

Quid igitur in bonæ fidei possessore dicendum erit, quo ad fructus ab eo perceptos ex meliorationibus ante litis contestationem? si quidem Barto. gloss. Angel. Fulgo. & Roma. de malæ fidei possessore responderunt. Et receptum est apud suprema Hispaniarum tribunalia, horum fructuum compensationem admittendam esse in hunc sanè modum, vt si æstimatio meliorationum excedat fructus, à possessore à die possessionis ex ipsa re ꝑceptosperceptos, quod superest reo ab actore soluatur: at si fructus excesserint meliorationum precium, hic excessus actori à possessore reddatur, habita ratione fructuum post litem contestatam perceptorum. textus optimus in l. sumptus. ff. de rei vendicat. quem ita PRAXIS interpretatur, & ea ratione, quoties |

p. 69

de compensatione sumptuum, & fructus tractatur, veniunt etiam in hanc computationem fructus percepti ex meliorationibus, quo fit, vt quidam censeant peioris esse conditionis eum, qui meliorauerit rem, quàm is, qui ab hoc munere & labore abstinuerit. prior etenim fructus ante litem contestatam perceptos, & consumptos bona fide, verè restituit, posterior verò eos præcipuos capit, nec reddere tenetur, secundum ea, quæ traduntur in cap. grauis. de restitut. spoliatorum, & in l. ex diuerso. ff. de rei vend. Et tamen non omninò congruit hoc discrimen, cùm prior non restituat eos fructus, sed imputet in compensationem sumptuum, quos fecerat rei ipsius melioratione, nec teneretur eos reddere, imò perciperet, sibiq́;sibique adquireret, si desoluenda meliorationum æstimatione agare supersedisset. nam & fructus, quos alioqui præcipuos possessor haberet, nec reddere teneretur, omninò compensat. l. emptor. vbi gl. versic. eos. ff. de rei vendicat.

Quod verum est in fructib. perceptis ratione possessionis, & bonæ fidei, siquidem secus erit in fructibus perceptis à possessore ratione dominij iusti & veri, nam hi non sunt compensandi iuxta gloss. vbi Angel. in eadem l. emptor. versic. superfluum. de qua alibi opportunius tractabitur. Nec oberit huic resolutioni, quod Matthæ. Afflict. scribit decisione 87. numero 6. cùm is non rectè intellexerit gloss. & Angeli sententiam in dicta l. emptor.

Verùm materiam istam hypothecariæ actionis tractanti in mentem venit Regia lex 24. titu. 13. part. 5. qua constitutum est, patrem non posse

5

*alienare bona aduentitia filiorum, quòd si ea alienauerit, manere bona ipsius patris obligata pignori, & hypothecæ ipsis filijs ad rei aduentitiæ satis factionem in hunc sanè modum, vt mortuo patre tunc possit filius rem alienatam ab emptore vendicare, cùm ex bonis paternis facta excussione, non potest iustam æstimationem rei per patrem alienatæ consequi. Ambiguum etenim est, an hæc Regia decisio iuri Cæsareo contraria sit. Nam & Azo in summa C. de bonis, quæ lib. versic. nec puto. scribit, quòd pater legitimus administrator filiusfamiliàs etiam minoris, potest res filij immobiles, in quibus pater vsumfructum habet sine decreto iudicis alienare, quanuis alioqui in huius

6

*modi rerum alienatione hoc requiratur. l. ob æs alienum. cum similibus. C. de prædijs mino. Azonem sequuntur Bald. 1. quæstio. Fulgo. Paul. Alexan. & Aretin. in l. præses. C. de trans. Bald. in l. vlti. §. sin autem æs alienum, & ibi Fulgosus & Corneus. C. de bonis, quæ libe. Baldus & Angelus in l. de re filiorum. ff. de transact. Romanus & Iason in l. filius familiâs. in fine. ff. qui satisdare cogantur. Decius consilio 209. col. 1. & alij, quorum meminit nuncupatim Andræas. Tiraquellus in l. si vnquam. C. de reuocanda donation. in princip. num. 28. Ex quibus apparet, eam opinionem Communem esse, quod & Iason fatetur in d. l. præses. col. 2. & Loazes in l. filiusfamiliâs. §. diui. num. 32. ff. de lega. 1. ac probatur id in d. §. sin autem æs alienum. hoc tamen ad Regiam legem non attinet, cùm Azonis dictũdictum sit intelligendum in alienatione necessaria, quę fit ob æs alienum, aliáue vrgente necessitate simili, quæ ipsi filiofamiliâs immineat, non in alienationibus voluntarijs. ita sanè Azo ipse loquitur, eumq́;eumque intellexêre Bald. in l. 1. in principio. ff. de rebus eorum. idem in l. si pupillorum. §. ff pater. ff. eod. Areti. in l. vlt. §. pupillus. ff. de verborum. obligat. Iason in dicta l. filiusfamiliâs. in fine. Loazes in dicto §. diui. & præ cæteris Tiraquel. vbi suprà, nume. 32 quo in loco Azonem post Alexan. in dicta l. præses. defendit à Salyce. & Iasone ibidem ex eo, quòd pater rem istam, in qua vsumfructum habet, alienat, non vt tutor, curatórue filij, sed vt legitimꝰlegitimus administrator, qui præter affectionem paternam commodum ea in re habet, & ideo præsumendũpræsumendum est, non eam alienaturum esse temerè, Regia verò constitutio ad eam ꝑtinetpertinet alienationem, quæ facta fuerit à patre sponte, nulla æris alieni, aliáue necessitate vrgente, quæ ipsi filiofamiliâs incumbat. Vnde non potuit ab hoc Azonis dicto procedere, quod dicta lege fuit decisum.

Est & alia eiusdem Azonis sub eadem Rubrica consideratio, quæ forsan ansam præbuit his, qui Partitarum iura à Cæsarum sanctionibus, iureq́;iureque Romanorum deduxerunt, vt præfatam ederent constitutionem. Et pro conseruatione inquit Azo, istarum rerum aduentitiarum, vel precium ipsarum habet filius tacitam hypothecam, & cum pater non vendidit ob æs alienum soluendum. Hactenus is author probat, patre alienante rem aduentitiam, in qua vsumfructũvsumfructum habet, absque æris alieni necessitate, filium habere tacitam hypothecam aduersus bona patris. Sed hypothecaria nusquam obtinet contra tertium possessorem, nisi prius in bonis principalis debitoris præmissa fuerit excussio. Authentic. hoc si debitor. C. de pignoribus. Regia lex 14. titulo 13. part. quinta. igitur filius non euincet, nec vendicabit rem aduentitiam a patre alienatam ab emptore, donec appareat, ex bonis patris eam consequi non posse ipsius rei precium, sicuti lege Regia sancitum est, quam ob rem quibusdam forsan videbitur. l. 1. C. de bonis matern. rei alienatæ venditionem filio concedentem, esse sanè intelligendam in subsidium, quoties è bonis paternis eiusdem rei æstimatio restitui non potest. Illud |

p. 70

ꝓfectòprofecto certi iuris est, hanc Azonis opinionem veram esse, & probari in l. cùm oportet. §. vltimo. vbi gl. Bart. Bald. & alij in §. non autem. text. optimus in l. si quis prioris. §. in illo. vbi gloss. Bartol. Bald. & Salyc. C. de secun. nupt. Socinus consil. 34. libro 1. colum. penult. Antoni. à Fano de pignorib. secunda parte. membro 4. nume. 13. Ex hoc tamen minimè sequitur, filio denegari vendicationem rei malè per patrem alienatæ, etiam si pater ipse diues sit, possitq́ue eius rei precium filio solui ex bonis patris, quod probatur in dict. l. prima. quæ secundum Accursium ibi statim in limine contractus filio euictionem concedit. Idem dictat ea ratio, ꝙquod alienatio facta à patre non tenet, text. & ibi gl. in l. vltima. §. non autem licentia. C. de bonis, quæ lib. Nam si venditio nulla est, atque filio vendicatio, vt domino iure competit, optimè colligitur, filium eam rem posse vendicare ab emptore, nulla præmissa patrimomonij paterni excussione. Nec text. in Auth. hoc si debitor. quidquam oberit. cùm hic non tractemus de re propria ipsius patris ab alio, qui eius hæres non sit possessa, tunc etenim locus est necessariæ excussioni, sed agit̃agitur maximè de euincenda ab emptore re propria ipsius agentis, qui eius verè dominus est, reiq́ue vendicationem habet eo quidem titulo, quòd à non domino fuerit alienata. Ex quibus satis, ni fallor, compertum est, Regiam Partitarum constitutionem adhuc non potuisse ab hac posteriori Azonis sententia deduci, nisi eam prauè intellectam ab illarum legum conditoribus fuisse asseueremus. Superest ergo, eam decisionem à iure Romanorum omninò alienam esse.

Sæpissimè tandem controuertitur, sitne ea constitutio admittenda viuente patre, qui rem ipsam alienauit, quidam enim opinantur, eam obtinere patre iam mortuo, quemadmodum ipsius verba dictant, nec patre viuente filium excludendum fore a vendicatione rei aduentitiæ per patrem alienatæ, quia quod in dicta lege sancitum est, iuri Cæsareo, & communi refragatur, vnde strictè accipiendum est, vt minor sit iuris communis correctio, quæ admodum odiosa & aliena à Partitarum iure videtur. & præterea viuente patre indecens est, ipsum filium à patre, eiúsue patrimonio æstimationẽæstimationem rei alienatæ in iudicio exigere l. lis nulla. ff. de iudic. & cap. vlt. de iudic. in 6. siquidem molestum erit ipsi filio litem aduersus patrem subire, cùm possit ab extraneo rem propriam iure dominij vendicare, at patre ipso mortuo facilis est huius damni, aut rei æstimationis exactio ex hæreditate, & bonis paternis, quibus huic oneri sufficientibus, iniquum propriè videtur, emptorem, qui à patre causam habet, in iudicio vexari. Alij contrariam sententiam veriorem esse censent, existimantes, etiam patre viuente, locum fore Regiæ decisioni, ob eandem rationem, quæ forsan fortius vrget patre viuente, quo quidem tempore dubium est, sitne filius futurus patri hæres, & ob id à vendicatione rei venditæ excludendus, patre verò vita functo iam omninò constat, filium non esse patris hæredem, cùm alioqui, si hæres patris sit exceptione euictionis, ab actione repellitur. l. cùm à matre. C. de rei vendit. l. vendicantem. ff. de euictionib. dicta Regia l. 24. ad finem. Deinde viuente patre non est omnino honestum à filio, eius contractum rescindi, ob eam reuerentiam qua filij parentes honorare debent. Filius ergo iuxta hunc sensum, in vita patris hac vendicatione abstinebit, aut quod magis apud Regia tribunalia receptum est, iudicibus frequenter in varias sententias euntibus, eodem pacto viuente patre erit Regia lex seruanda, sicuti eo mortuo seruaretur. Nec prorsus isthæc opinio inhumana est: patre enim bona possidente, è quibus rei alienatæ æstimatio filio solui possit, æquum erit, & rationi congruum rei vendicatione ab eodem filio minimè possessorem conueniri.

Quòd si patre viuente præfata Regia decisio locum obtinet, meritò quæritur, sitne seruanda in filio emancipato, cui de iure rerum aduentitiarum, quæ ei obuenerunt, dum esset sub patria potestate, vsus fructus fuerit adquisitus? Et quia filius iam vsumfructum rei per patrem alienatæ posset percipere, ni foret alienata, apparet ius ei competere, & permitti viuente adhuc patre, ratione illius commodi rem illam vendicare. Sed & hoc apud me eam dubitationem habet, quòd paria sint, quantum ad hanc

7

*rem, filium esse vel sui iuris iam eꝗdemequidem emancipatum, vel sub patria potestate constitutum. Nam patre alienante rem aduentitiam filijfamiliâs, statim ab eo vsusfructus tollitur, & in filium transfertur. text. singul. vbi glo. & Salyc. in l. si vsusfructus. ff. de iure doti. text. in §. finitur. Insti. de vsufru. vers. nam cedendo. iuxta intellectum gloss. & Salycet. in dicta l. si vsusfructus. & Ioan Fabri. in §. item finitur. Insti. de vsufru. quibus nouissimè accedit, non facta eorum mentione Ferdin. Loazes in l. filiusfamiliâs. §. diui. ff. de legat. 1. nume. 32. qui expressim in vsufructu legali patri in bonis filijfamiliâs competenti, loquitur, text. adducens in l. cùm oportet. §. non autẽautem hypothecāhypothecam. versi. & si quid ex vsu. C. de bonis, quæ lib. ex quo notat, ius vsusfructus à patre alienari non posse, licet vendi ipsa commoditas ab vsufructuario valeat. l. necessariò. §. vlt. ff. de peri. & commo. rei vendit. gloss. in dicto §. item finitur. & in l. arboribus. §. 1. ff. de vsufruct. sunt ta|

p. 71

men hæc ita accipienda, vt tunc demum vsusfructus proprietati per alienationem eius extraneo factam accedat, cùm ipsius vsusfructus formalis alienatio fit secundum Bal. in l. 1. C. si pignus pignori dat. sit eundẽeundem in l. res, quarum C. de iure dotium. Imolam in l. si vsusfructus. col. 1. ff. soluto matrimon. Atque ita sunt omninò intelligendi text. in dicto §. finitur. & in dicta l. si vsusfructus. & quòd ex eis Salyc. gloss. Faber & Loazes adnotârunt. non enim tradunt hi Doctores, exemplum alienationis ipsius commoditatis, nec ipsiꝰipsius rei, sed speciem constituunt, in qua proponitur alienatio ipsius formalis vsusfructus. Quo fit, maximè verum esse, quod Alberi. scribit in dicta l. 1. C. de bonis mat. nume. 4. vers. quid si pater, vbi asseuerat, patrem alienantem rem aduentitiāaduentitiam, in qua vsumfructum habet, transferre in emptorem, quo ad eius vitam, commodum ipsius rei, & sic vsusfructus vtilitatem. Nec ex hac alienatione pater vsumfructum amittit, nec is filio habenti proprietatem adquiritur. Quia secundum Bal. in dicta l. 1. C. si pignꝰpignus pignori. vbi non constat formalem vsumfructum ab vsufructuario alienatum fuisse, non fit eius consolidatio cum ꝓprietateproprietate, vel vt scribit Imola in dicta l. vsufructu. is qui habet vsumfructum alienans rem ipsam, vt contractus valeat, censetur commoditatem alienasse, non ipsum ius vsusfructus formalis. Quin & ipse vsusfructuarius rem ipsam vendens non amittit ex hoc vsumfructum, nec is extinguitur, quia videtur rem ipsam, vt alienam vendidisse, quod Bald. docet in dicta l. res quarum. Potest enim quis rem alienam vendere, vt de euictione teneatur suo quidem periculo. l. rem alienam. ff. de contrahen. emptione. Igitur constat ex his, nihil referre, sit filius emancipatus, vel sub patria potestate, quantum ad legem Regiam attinet, vbi vsusfructus per alienationem proprietati accesserit, cùm filius tunc possit agere publicè in iudicio, & pater cogatur à iudice agendi licentiam suo filio hac in re concedere, siquidem filiofamiliâs volenti agere in iudicio de his rebus, quarum vsusfructus patri non competit, pater nolens filiofamiliâs licentiam concedere ad agendum in iudicio, cogit̃cogitur à iudice eam præstare. l. vltima. §. necessitatem. C. de bonis, quæ liber. Ex quo

8

*Bar. infert in l. quid ergo. §. vsuras. ff. de contra. iud. tut. infert, ꝙquod contra filium familiâs currit præscriptio in rebus, quarum vsusfructus patri non quæritur. Sic sanè licet in rebus dotalibus matrimonio constante, non curat præscriptio contra vxorem. l. in rebus. C. de iure dotium, quia sit eo tempore impedita agere. l. prima. C. de annali except. Attamen in his rebus, quæ præter dotem parapherna nuncupantur, præscriptio obtinet, nam licet matrimonio constante vxor agere etiam de paraphernis nequeat, absq;absque licentia mariti iure Regio, cogitur tamen maritus à iudice id vxori permittere. Imò eo nolente consentire iudex eam licentiam præstare valet, Regia Taurina l. 57. quæ potuit deduci ab his, quæ adnotârunt Bartol. Imol. Paul. & Alexan. in l. si cùm dotem. §. eo autem tempore. ff. solut. matrimo. Bald. in rub. C. de contrahend. emptio. quæst. 24. Ias. in l. iusiurandum, & ad pecunias. ff de iureiur. Doct. in dicto §. necessitate. Ioan. Lupi. in rub. de donationib. §. 22. num. 5. Decius in cap. auaritiæ. in fine. de præben. Tiraquellus post leges connubiales. gloss. 6. num. 125. Et in specie hanc præscriptionem constante matrimonio in paraphernis contra vxorem procedere, scribunt Ioan. Faber in l. prima. num. 3. C. de bon. mat. Roderi. Xuares in l. 3. tit. de las deudas. libro Fori. versic. quæro vlterius. Eodem pacto in rebus aduentitijs alienatis à patre, sicut præscriptio currit à die, quo filius est effectus sui iuris. Authent. nisi tricennalis. C. de bonis mater. ita incipiet procedere ab eo die, quo etiam durante patria potestate vsusfructꝰvsusfructus patri non competit, & in filium fuerit translatus. Sed quia id rarò continget, alia vtar ratione ad probandũprobandum Regiam Partitarum decisionem etiam admittendam esse viuente patre, & filio emancipato, eiq́;eique iam vsufructu adquisito. Siquidem mortuo patre, & verè per eius obitum filio sui iuris effecto, dominoq́;dominoque proprietatis, & vsusfructus rei aduentitiæ à patre alienatæ, filius ipse non potest agere aduersus emptorem, nisi prius expenderit, & excusserit bona patris, ex quibus si possit rei æstimationem consequi, vendicare rem ab emptore nequit. Atq;Atque ita licet satis controuersum fuerit, frequentiori iudicũiudicum calculo definitum fuisse scio, legis Regiæ distinctionẽdistinctionem procedere: etiam viuente patre, & filio per matrimonij contractum, vel aliâs emancipato.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. VIII.

SVMMARIVM.