Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT XII.

QVAM varia fuerit apud veteres anni ratio, plerique ex authoribus

1

*meminêre, sicuti Plinius libro 7. cap. 48. Macrob. lib. 1. Saturna. c. 8. Gellius libro 3. cap. 16. è iunioribus Virgilius Polydorus lib. 2. de inuentione rerum. cap. 4. Andræ. Tiraquel. lib. 1. de retract. §. 1. gloss. 10. in princ. Sic non vna fuit omnibus nationibus temporis computatio, siquidem veterum monumentis constat, Græcos per Olympiadas, Hebræos vel à diluuio, vel à mundi origine, Romanos ab vrbe condita, atq;atque à consulib. huius rei rationem obseruasse. At Christiani duodecim mensium vtuntur anno, quo & EthnicorũEthnicorum quidam vsi suére, eius tamẽtamen initiũinitium apud nos discrimẽdiscrimen habet. Quidam etenim id adsumunt à Iesu Christi natiuitate quæ vicesimaquinta die Decembris contigit, octauo Calendas Ianuarij, authore Augustino in enarratione in Psalmum 132. ad finem. Diuo Tho. 3. par. q. 35. art. vlt. idq́;idque ab Ecclesia, cuius authoritas certissimam fidem habet, traditum est ex ipso Christianæ religionis exordio, itaq;itaque in Romana curia non à Calendis Ianuarijs, sed ab ipsa vicesimaquinta Decemb. die, anni sit computatio, & initium, sicuti notat gloss. in Extrauag. 1. in fine de censib. inter communes. text. expressus in constitutione 1. §. nos de omnipotentis Dei. tit. de pœniten. & remissio. sub eisdem Extrauagantibus. tex. ad idem in Extraua. quemadmodum. eod. tit. Rota noua. 50. Ioan. Lucidus in libro de vero die pas. Christi. cap. 3. idem lib 1. de emendat. temp. c. x. idq́;idque frequentius apud Hispanos seruatur. Cautius tamen est illis septem vltimis Decembris diebus, addere signum aliquod, vnde appareat, id tempus ad initiũinitium anni, non ad finem pertinere, & ita quandoq;quandoque tabelliones hac cautela cautissimè vtuntur, ob effugien dam incertitudinem. Vsus verò obtinuit plærisq;plærisque in regionibus, vt anni à natiuitate adsumant exordium à Calendis Ianuarijs, quod magis conuenit Astrologis, eo ꝙquod annus ex duodecim constet mensibus, quorum primus ipse Ianuarius est, ab ipsius igitur initio aptior fuisset anni cōputatiocomputatio, ni septem illis diebus à Iesu Christi natalibus differret, vtcunq;vtcunque sit isthæc annorum dinumeratio à Christi natiuitate ita intelligenda est, vt anni currentis nondum finiti signum existat. Sic sanè annus millesimus quingentesimus quinquagesimus à natiuitate Christi, veluti currens adhuc, & inceptus, nondũnondum verò finitus significatur, quemadmodum vsu receptum est, & animaduertunt, Cardi. in c. iuuenis. de sponsa. Chosmas in §. pragm. sanctio. Gallicana tit. penult. verbo, Anno.

p. 94

Sunt, qui ab incarnatione Iesu Christi, id est, à vicesima quinta die Martij, annos dinumerent,

2

*nam & huius moris meminit text. in c. 1. 23. distinct. & Castellæ Rex Alfonsus in proœmio illius Regiarum constitutionum operis, quod Septem partitum appellamus. Sed Pisani initium anni incarnationis, adsumunt nouem mensibus ante natiuitatem, qua ratione annus à natiuitate quinquagesimus erit, & eiusdẽeiusdem numeri ab incarnatione vsq;vsque ad vicesimam quintam diem Martij, & ab eo die, qui est quinquagesimus annus à natiuitate, erit quinquagesimus primus ab incarnatione, qui quidem vsus potius placuit quibusdam, quàmis, quo Florentini vtuntur, tribus mensibus post natiuitatem, incipientes numerum annorum incarnationis. Vnde iuxta computationem hanc annus quinquagesimus à natiuitate, vsque ad vigesimamquintam diem Martij, erit quadragesimus nonus incarnationis, ab eo die erit ꝗnquagesimusquinquagesimus incarnationis simul & natiuitatis, qui tandem vsus apud Romanam curiam omninò seruatur, quod apparet ex literis Clementis Septimi, quarum meminit Ioannes Lucidus dicto capitulo tertio, probatq́ue Rota in nouis centesimo octauo, scribens: Secundum cursum Romanæ curiæ annum incarnationis incipere post natiuitatem Christi, quasi ꝙquod apertius est, annus incarnationis incipiat vicesimaquinta die Martij, postꝗ̈postquam iam inceperat annus natiuitatis vigesima quinta præcedentis Decemb. Cæterùm quòd eadem Rotæ decisio subdit, iuxta consuetudinem Angliæ & Franciæ incipere annum incarnationis post mensem Martij, est ita interpretandum, vt sciamus, annum incarnationis apud Gallos & Anglos incipere à die ipso Paschæ resurrectionis: non à vicesima quinta die Martij. Nec tamen ex hoc infertur, Gallos enumerare annos Domini à resurrectione, quæ contigit triginta tribus annis post natiuitatem, sed proculdubiò enumerant ab incarnatione, initium sumentes ab insigni die, nempe à Paschæ resurrectionis, quod explicant Chassanæ. in consuetudin. Burgund. rubri. 1. §. 8. versic, quæro quomodo. num. 4. & in catalo. Gloriæ mundi, part. 12. considerat. 39. Chosmas in prag. Sanct. tit. penultimo. verb. domini. & Philippus Probus in ead. pragmat. titu. vlti. verb. domini. post eundem Chosmam ibi. Hinc aperitur sensus eiusdem Rotæ dicentis, post mensem Martium, annum incarnationis incipientem, & eum, qui initium habuit à natiuitate præcedente, numero conuenire. Annus etenim incarnationis secundum Gallos incipiens à die resurrectionis, idem est cum eo, qui paulò antè iuxta Romanæ curiæ vsum inceperat à natiuitate. Et licet Ioanni Lucido displicuerit modus computandi annos ab incarnatione, quem tradidimus ex Romanæ curiæ vsu potius consentienti moribus, & vsui Pisanorum, eo quòd ab ipsa die, qua Christus fuit incarnatus, deducatur ab eis ipsa Chronologia. Verè quidem satis conueniens est, si intellexerimus, eam computationem procedere ab anno incarnationis finito, ita sanè, vt annus ab incarnatione millesimus, sit iam finitus & perfectus, millesimo primo currenti, ex Cardi. in dicto cap. iuuenis. gloss. in dicto prag. Sanctione, tit. penul. verb. anno. Aret. consi. 71. ad finem. Catelli. Cotta dictione, Anni sensit Bald. in l. nuptæ. §. Senatores. ff. de Senat. Ex quibus infertur, oportere tabelliones annos describentes expressim addere, vel à natiuitate, vel ab incarnatione, ne adsit temporis incertitudo apud eos, qui morem, & vsum eius regionis, vbi confecta est scriptura, in anni computatione ignorant, ex ea etenim scriptura, q̃quam annos domini designat, nulla facta mentione natiuitatis, nec incarnationis, facilò oritur hæc incertitudo, vti admonet Author artis notariatus 2. Tomo, col. 7.

Olim sanè apud Hispanos ab Aera Cæsaris anni designabantur, quòd satis compertum est, & in ea re illud ab omnibus asseueratur, initium hu

3

*ius computationis triginta octo annis præcedere Christi natiuitatem, exordiumq́ue sumpsisse ab Octauiani Augusti principatu, qua ratione annus hic quinquagesimus à natiuitate, erit ab Aera Cæsaris, octuagesimus octauus: Hoc probatur ex proœmio Partitarum & ex Conciliorum, Historiarumq́;Historiarumque veterib. libris, diligenterq́;diligenterque ostendit Messias lib. 2. Syluæ variæ lectionis cap. vlt. quo fit, manifestum esse lapsum præsulis Gerundensis vltimo libro & cap. Paralipomenôn scribentis: Aeram Cæsaris viginti sex tantum annis præcedere Christi natiuitatem. Nam licet authorib. Eutropio Orosio & Eusebio, Christus natus fuerit anno imperij Augusti quadragesimo secundo, ita tamen est id intelligendum, vt sciamus, secũdumsecundum eam computationem imperium Augusti à morte Iulij Cæsaris initium accipere, cùm tamen priorib. annis post Cæsaris obitũobitum maxima bella, & ciuilia confecerit Augustus, nec solus, nec pacatum obtinuerit Imperium, scribit etenim Suetonius in Augusto. c. 16. Octauianum. C. Sosio & T. Domitio consulib. anno duodecimo post Cæsaris obitum. M. Antoni. & Lepidum Triumuiros societate priuasse extinctis ciuilibus bellis, & ab eo die solum Imperium Romanum obtinuisse. Igitur qui Octauiani principatum, eiusq́;eiusque monarchiam, ad hanc ex Aera annorũannorum computationem adsumpserunt, quatuor priores annos, quibus apud ipsam vrbem in Italia, & Macedonia ciuilia bella sedauit, omiserunt, exordium statuentes ab eo tem|

p. 95

pore, quo pacto triumuiratu, reliquis Romani orbis prouincijs, Lepido & Antonio triumuiris dimissis, vrbem ipsam, Italiam, Gallias, Hi spaniam, & Germaniam obtinuit, Sicut & hi, qui Christum natum fuisse quadragesimo secundo eius Imperij anno scripsêre, à morte Iulij Cęsaris, Augustum regimen imperij habuisse censent. Hi verò, qui anno duodecimo, post obitum Cæsaris adscribunt, initium Imperij Octauiani, tempus tantum id, quo solus Rempub. tenuit, considerant. Huius verò computationis signum ideo Aeram dici quidam existimant, ꝙquod eo tempore Cæsar Augustus primum censum ac tributum gentibus, & vniuerso orbi Romano indixerit, quod quidem tributum vniuersus orbis Augusto reddere professus fuit: Vnde Aera dicta fuit ab ære, quòd eo tempore primum Augustus vniuerso orbi pro tributo indixerit: Ita sanè Isidorus scribit libro 5. Etymolog. capit. 36. Aera singulorum annorum constituta est à Cæsare Augusto, quando primum censu excogitato, Romanum orbem descripsit, dicta autem Aera exeo, quòd omnis orbis æs reddere professus fuerit Reipublicæ. Hactenus Isidorus, cui subscribendũsubscribendum non est, siquidem ea vniuersi orbis descriptio iussu Cęsaris Augusti, fieri minimè potuit eo tempore, quo Aera initium habuit, cùm Augustus nondum habuerit vniuersi orbis regimen, ꝙquod tandem multò pòst adsecutus est, paulò ante Christi natiuitatem. quemadmodũquemadmodum Eutropius, Orosius, Beda cæteriq́;cæteriq́ue Catholici testantur, pacatissimo namque tempore Christus nascitur, cuius aduentui pax ista famulata est, nec prius Augustus orbis Romani totius imperium habuerat, quin bella acerrima vsq;vsque ad Christi incarnationem gesserat, cùm aduersus consortes imperij, occisoresq́;occisoresque patrui, tum aduersus Hispanos, Dalmatas, Illyricum, Pannoniam, aliasq́ue gentes ferocissimas, quo fit, apertissimum esse, non potuisse edicto Cæsaris totum Romanum orbem describi, prius, quàm idem pacatus, subditusq́;subditusque Reipub. Romanæ esset. Et hoc ipsum authoritate veritatis Euangelicæ constat Lucæ capite 2. quo in loco scribitur, à Cyrino præside Syriæ, ex edicto Augusti Cęsaris descriptionem factam fuisse in Iudæa, eo anno, quo Christus natus est, deduciturq́;deduciturque ex eo loco descriptionem illam factam à Cyrino fuisse primam omnium, quæ ex illo edicto Cæsaris factæ fuerint. Nec consentaneum est, ab alia particulari descriptione iussu Cæsaris facta, Aeræ rationem deduci, cùm ex pluribus descriptionibus prouinciarum, quæ edictum illud præcesserunt, incertum sit, a qua originem Aeræ computatio habuerit. His accedit, quod Aera non tantũtantum Cæsari, sed & magno Alexandro, Nabuchodonosori, & Adamo accommodatur in Partitarum proœmio, Ex quibus libenter ab Isidoro dissentio, & libentius à Gerundensi Episcopo in dicto cap. vlt. Paralipomenôn, qui hac in re plura scribit, potius coniecturis satis incertis, quàm rei veritate ductus. Sed forsan ab Hera, temporis & annorum descriptio fit, quod dominationem ac principatũprincipatum significet, authore Nebrissensi in Dictionario, quasi idem sit ab Hera Cæsaris, annorum rationem habere, quod ab ipsius Cæsaris principatu, & imperii initio. Et eodem modo Philippo, Alexandro, Nabuchodonosori, ac cæteris accommodatur aptissimè: sed & hæc ratio infirma videtur esse, nam & Heræ computatio, diluuio, ac mundi creationi adijcitur in dicto Partitarum proœmio, & tamen in his de alicuius principatu, imperio dominationéue non agit̃agitur. Et præterea Astrologi, qui frequentius hac Chronologia vtuntur, temporis initium, vel aliud illustre principium, à quo supputationes incipiunt, Aeram vocant, quemadmodum ex Ptolemæo, Theone, Alfonso Rege & alijs adnotârunt Hermolaus in Plinium, & Ludoui. Cælius antiq. lib. 6. cap. 2. quam ob rem ego, ni fallor, Aeram dici existimo, non ipsum illustre principium, à quo supputatio fit, nec ipsam dominationem, principatúmue, nec tributorum indictionem, sed ipsum annorum numerum, vt perinde sit dicere, Aera Cæsaris millesima, ac si diceretur, numerus annorum à principatu Cæsaris est millesimus. Sic & Aera mundi, erit numerus annorum à creatione mundi, ita & Aera diluuii, & vniuersalis Cataclysmi, eaq́ue ducor coniectura, quòd sciam ex authóribus, nummis quandoque apponi solitum numerum, quo colligeretur precium, seu æstimatio, eamq́ue notam Aeram vocatam esse, sicuti Nonius Marcellus scribit & ex Iuniorib. Ludoui. Cælius dicto capit. 2. Lucilii authoritate: Hæc est ratio peruersa, Aera nummi subducta improbè. Sic & argenteis nummis hac ætate apud nos adscribitur nota numeri ad precii significationem, quæ quidem nota Aera ex Lucilio sat dici poterit propriè, quo fit, vt ipsa nota numeri annorum, vel mundi, vel Magni Alex. Philippi, Christi incarnationis, vel natiuitatis significanter Aera appelletur ad similitudinem eius, quæ nummis apponi solebat, atque hinc originem duxerit annorum ex Aera computatio, quæ licet aliis monarchis conueniat, apud Hispanos tamen ad AugustũAugustum Cæsarem indubio est referenda, cùm in Hispania frequentissimè ab Aera Cæsaris facta fuerit annorum descriptio, vsq;vsque ad annum Cæsaris MillesimũMillesimum quadringentesimũquadringentesimum vicesimum primum. Natiuitatis verò millesimum tricentesimum octuagesimum tertium, quo quidem tempore à Ioanne Rege Primo huius nominis statutum est, vt annorum ratio à natiuitate Christi, non à |

p. 96

Cæsaris imperio adsumeretur. Hinc Speculator in libro rationalis, vlt. cap. 2. scribit, Hispanos ab Aera Cæsaris, temporis & annorum rationem habere, potuit forsan Aeræ nomen in hac temporum ratione originem sumpsisse ab antiquis scribendi formulis, quibus verba hæc: Annus erat Cæsaris centesimus, primæ dictionis compendio scriberentur in hunc modum. A. erat Cæsaris centesimus, atque inde vulgò non satis hoc vsu intellecto, subducto posteriori puncto, scriptum fuit, Aera Cæsaris centesima.

Postquam primus huius operis liber iam typis fuerat excusus, missa fuit è Salmantica ad me Vasæi viri eruditissimi, deq́;deque literis humanioribus benè meriti Chronicorum de rebus Hispaniæ pars prior, cuius lectione deprehendi, à L. Resendio probari eam sententiam, quam nos de æra ex Lucilio certiorem esse diximus. Deinde apud eundem authorem legi diligentissimam hac de re Genesij Sepuluedæ adnotationem. Etenim is censet, dictionem istam à veteribus inscriptionib, deductam fuisse, quibus anniab Augusto Cæs. ita memoriæ tradebant̃tradebantur A. ER. A. Cæs. annꝰannus, inquam, erat Augusti Cæsaris. Verùm enimuero, si coniecturis veterum inscriptionũinscriptionum res ista est definienda, fateor ingenuè, deductionem hanc Sepuluedæ viri multis nominibus in re literaria illustris, potiorem esse ea, quam nos tradidimus. Nam incerti, & maximè dubitantes de huius dictionis origine, atque ideo coniecturis quibusdam existimantes, fortassis eam ab inscriptionibus veterum monumentorum processisse, quod hoc in capite modo adnotauimus, mente concepimus, potius tamen probauimus, & nunc probamus æræ significationem, quæ ad numerũnumerum annorum ex Lucilio, ac Nonio Marcello constat.

Præter hæc moris equidem fuit apud veteres, indictionibus vti, easq́;easque annorum numero hi adijcere solebant. His etenim vsus est Iustinianus Cæsar in l. vnica. C. de Iustin. Cod. consi. l. 2. §. leges autem nostras. C. de veteri iure enuclean. & in Auth. vt præpo. nomen imperat. §. si qua verò. & Græca Nouella ex Haloandri Codice 163. Diuus Gregorius in Epistolis. Marcellinus Comes in eo lib. qui Chronicon Marcellini inscribit̃inscribitur. tex. in cap. in nomine Domini, 23. distinct. & in cap. inter dilectos. de fide instrumen. Prænotandum tamen est, tria fuisse pensitationum genera, ex quibus Aerarium Reipub. Romanæ constabat, Canonem, oblationem & indictionem, quorum meminit Cicero quarta, in Verrem actione, ex quib. etiāetiam principum Christianorum videntur constare Aeraria, ac Regij reditus, authore Budæo lib. 3. de Asse. & in rub. ff. de offi. quæst. in Canonem censentur ea, quæ diademati Regio ita adhærent, vt ordinarij reditus existimentur, quales sunt portoria vectigalia, possessiones, ac prædia, decima precij, quo res omnes venduntur, quam Alcauala appellamus, omniaq́ue alia in fiscum quoquo iure, ordinario tamen, cedentia. Oblatio autem dicitur, quidquid à popularibus ipsi principi defertur, vt auxilia in totius Regni conuentu Regi promissa, & hæc vulgò seruitia dicimus. Tertium genus indictio appellatur, & sanè significat collectam, siue id, quod princeps proprio edicto certam nummorum summam indicendo populis imperat, hæc verò quandoque augetur superindictionibus, si publica id suadeat necessitas, quarum ꝗdemquidem pensionum meminit Imperator in l. 1. C. de indict. & in l. vnica. C. de superindict. & l. indictiones. C. de annonis, & tribut. & l. rescripto. §. sciendum. C. de munerib. & honoribus.

Porrò, indictiones annorum temporisq́;temporisque suppu

5

*tationi subseruisse etiam ante Christi natiuitatem, author est Accursius in dicta l. 1. §. vlti. C. de iust. Codi. confir. Cui videntur consentire iuris vtriusq;vtriusque Interpretes, præsertim gl. in dicto cap. inter delectos. Speculat. lib. vlti. rationalis. cap. 2. & in titu. de instrumen. edit. §. breuiter. nu. 5. Receptum enim est, Christum natum fuisse anno quarto primæ indictionis, quod etiam Dionysius scribit. Et quamuis Andræas Alciatus libro 8. Parergôn, capitulo primo, paulò ante Iustinianum censeat hunc cœpisse morem, ipse tamen apud comitẽcomitem Marcellinum in Chronico, ætati Theodosij Hispani Cæsaris eum adscriptum video. Sic & ante Iustinianum in actis concilij Chalcedonensis, tempus ad rationem indictionum significatur, vt planè opiner, in veteri Repub. minimè seruatam fuisse hanc indictionũindictionum computationem, cuius origo forsan deducitur à noua illa indictione, quam Caio Antistio, Lælio Balbo consulib. anno quarto ante Christum natum Augustus instituit, authore Dione, libr. 55. quem & Alciatus dicto cap. 1. Indictio verò vltra decimum quintum annum non progreditur, sed quindecim annis peractis, ad primum reuertitur, distinguiturq́;distinguiturque in tria lustra ad exemplum ternæ lustrationis, cùm quinto quoque anno moris esset vrbem Romam lustrari, nam & census solutio ad indicium lustrationis quinto quoq;quoque anno fiebat, vt scribit M. Varro libro 5. de lingua Latina: Lustrum, inquit, nominatum tempus quinquennale à luendo, id est, soluendo, quòd quinto quoq;quoque anno vectigalia, & vltrò tributa per censores soluebantur. Quòd si coniecturis, nec temerariis vti licet, probabilius videtur, indictionem non vltra quindecim annos extendi, eosq́,eosque in tria lustra diuisos fuisse ea ratione, ꝙquod indictio certi census, aut collectæ soluendæ Reipub. quintodecimo quoq;quoque anno |

p. 97

fieret, huiusq́;huiusque summæ solutio in tres distingueretur partes, temporaq́;temporaque vt tādẽtandem tertia pars quolibet quinquennio præstaretur, atq;atque hic ferè vsus hodie in collectis soluendis obtinuit, siquidem certa summa indicitur quadriennio soluenda, quatuor distinctis solutionibus. Id verò quod Accursius in Rubri. C. de indict. & in l. 1. ad finem. C. de Iust. Cod. confir. enarrat, primo quinquennio à Romanis indictum fuisse aurum, secundo argentum, tertio ferrum, commentitium est, etiamsi probetur ab Specu. in dicto §. breuiter. num. 5. Ias. in l. placet. C. de sacrosanct. eccles. Chassa. in consuet. Burgun. Rubr. 1. §. 4. versi. quæro quid sit indictum. Eodem pacto nullum authorem habet Lucas de Penna in l. indictiones. C. de anno. & trib. scribens, indictiones obid tria lustra continere, quod primo lustro Asia, secundo Africa, tertio Europa censeretur, & ideò refellitur ab eo, qui artem notariatus concinnauit: parte 2. col. 7. tametsi existimet id credibile esse Alciat. dicto cap. 1. verùm consentaneum profectò est, indictionem illam, cuius Dion meminit, Christi natiuitatem præcessisse quo ad edictum, eius verò exequutionem initium habuisse ab eo anno, quo Christus natus est, ex cap. 2. Lucæ. Vnde poterit defendi, quod Specula. Lucas Pennensis, & alij opinantur, nempe indictiones ab eo cœpisse edicto, cuius Euangelista dicto cap. 2. meminerit, ita sanè, vt indictionis computatio inceperit ab anno edicti præuia deliberatione, & maturo consilio Romæ instituti, ac decreti, non ab eius exequutione, quæ primo anno Christi natiuitatis contigit.

Indictionum autem calculus in hunc, qui sequitur modum, adsumitur: Annis Christi additur

6

*triennium, omnisq́;omnisque annorum numerus per quindennia diuiditur, vt tandem annus, qui superest, indictionem constituat, quemadmodum præter Accursium, Speculatorem, & alios docet Beda libro de natura rerum. c. 47. signaturq́;signaturque indictio à primo anno vsq;vsque ad quindecim eo numero, quo annus hic excurrens, quo fit, vt tertia indictio sit annus tertius, qui excurrit post factam omniũomnium annorum per quindennia contributionem. Anni igitur mille quingenti à Christi natiuitate in quindennos diuisi, efficiunt centum indictiones, his adde quinquaginta annos à natiuitate, ex quib. quadragintaquin que tres indictiones peragũtperagunt, reliqui sunt quinque anni, quibus adduntur tres, & ideò annus quinquagesimus supra millesimum quingentesimum à natiuitate octauam designat indictionem. Quæ quidem indictio incipità Calendis Septembribus, quod constet eo mense exactores tributorum proprium munus auspicari. tex. in Authent. de collectoribus. in principio. quem ad hoc citat Alciat. dicto c. 1. ex ea tamen constitutione hoc certum non est, cùm ostendat, inter Septembrem & Octobrem, dispositiones vniuscuiusq,vniuscuiusque indictiōisindictionis proponi, vnde certius est, eam initium accipere octauo Calendas Octobris, & sic vigesimaquarta die Septembris, authore Beda dicto cap. 47. Cui adhærent Alciat. dicto capit. 1. & Ioan. Lucidus libro de vero die pas. Christi. cap. 7. vbi scribit, hoc initium obseruare Cæsareos tabelliones: Pontificios verò indictionis exordium adsumere à die natiuitatis, vt simul indictionis & anni à natiuitate numerus mutetur, quod probatur ex actis Constantiensis concilij: & idem erit in ea computatione, quæ ab incarnatione fit, ne temporis ratio confundatur.

Constat tamen ex actis sextæ Synodi, ea ætate adhuc in concilijs & alijs Ecclesiasticis actionibus, idem circa initium indictionis, seruatum fuisse à Pontificijs tabellionibus, quod à Cæsareis, vt tandem indictionis exordium à mense Septembris computaretur.

Verùm Iustinianus Cæsar apponi indictionem instrumentis constituit. Authent. vt præpo. nomen Impe. & ita fieri debet, nisi consuetudine id omissum fuerit. Bart. in l. si quis. § si initiũinitium. ff. de ædend. nu. 12. Cuius opinio magis CōmunisCommunis est, authore Felino in dicto c. inter dilectos. nu. 12. sed si indictionis annus fuerit instrumento additus, isq́;isque minimè conueniat anno Domini ibidem adscripto, præsumendus est error in indictione, potius, quàm in anno Domini, cùm is facilius, quàm indictio notus omnibus sit. Bart. in l. si librarius. & ibi Deci. Mayneri. nu. 30. Cagnol. num. 23. ff. de regul. iur. Dynus consil. 35. Felin. in c. inter dilectos. nu. 11. Ias. in repetit. l. admonendi. nu. 166. ff. de iureiurand. Deci. in cap. 1. nume. 11. de fide instrumen. Quorum sententia communis est, vt fatentur Barbat. in Rubric. de fide instrument. nume. 73. & Lanfranc. in c. quoniam contra. verb. de instrumentorum productione. col. 3.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. XII.

SVMMARIVM.