EX SECVNDA PARTE
RVBRICAE.
SVMMARIVM.
-
1 Primum testamentum coram viginti testibus factum, per secundum, cui adsit solennitas iure
ordinario sufficiens, reuocatur.
-
2 Testamentum coram Cæsare factum, per secundum sublatum censetur.
-
3 Testamentum an sit irreuocabile ex decreto, aut
priuilegio principis.
-
4 Donatio omnium bonorum cur non valeat, & an
iuramento firmetur?
-
5 An sit contrarium Iuri naturali tolli libertatem
testandi.
-
6 Donatio omniũomnium bonorũbonorum ecclesiæ facta, an teneat?
-
7 Intellectus ad l. 44. Tauri.
-
8 Primogenium à duobus constitutum, an ab altero
tantùm reuocari possit.
-
9 Primum testamentum iuratum an possit reuocari.
-
10 Donatio inter coniuges an iur amento firmetur,
& qualiter sit intelligenda?
-
11 Donatio causa mortis iuramento confirmata, an
possit reuocari?
-
12 Jntellectus ad l. fin. C. de non num. pec. & ad l. quæro. §. inter locatorem. ff. locati
-
13 Donatio causa mortis an liberè possit reuocari,
quibuscunque verbis contractui appositis.
-
14 Verba quæ ex vsu notariorum contractibus adscribuntur, quem effectum habeant.
-
15 Actus contra iuramentum gestus an teneat?
-
16 Jntellectus ad l. stipulatio hoc modo concepta. ff.
de verb. oblig.
-
17 Intellectus ad l. Titia. ff. de verb. oblig. & c. Gemma. de sponsal.
-
18 Excommunicatus an possit testari.
-
19 Latè tractatur, qualiter testamentũtestamentum habens clausulam derogatoriam, possit mutari, aut reuocari.
-
20 Clausula illa, quorum tenor pro expresso habeatur, quem effectum habeat?
-
21 Testamentum solenne per secundum minus solenne, & inutile, an reuocetur.
INTER alia verò, quę testamentis & vltimis voluntatibus conueniunt, illud maximè aduertendum est, testamenta
vsq;vsque ad mortem mutari, minui, corrigi, ac reuocari posse. c. vltima voluntas. 13. q. 2. l. 4. ff.
de adimend. lega. cap. cùm Marthæ. de celebra. missa. vbi gloss. in verbo, non valet. l. si quis
in principio testamenti. ff. de leg. 3. l. omnium.
C. de testamen. l. si quis. C. qui testam. face. possunt. pulcher textus in l. cùm hic status. §. pœnitentiam. ff. de donatio. inter virum & vxorem. Vnde primum testamentum
† per secundum reuocatur, etiamsi in primo sint viginti
testes: in secundo autem solùm sit numerus
testium à iure requisitus, vt notat Bart. quem
ibi sequuntur Doctor. in l. hæredes palàm. §. si
quid post. ff. isto titu. num. 3. optimus text. in l.
militis codicillis. §. fin. ff. de test. milit. Alexan.
consil. 103. 4. volumi. incip. viso, & diligenter
considerato. Paulus Castrens. consil. 327. dubium facit. 1. volum. dicens in specie testamentum ad pias causas factum coram septem testibus, per secundum tolli, etiamsi secundum
ad pias causas factum sit coram duobus testibus. quam sententiam sequitur Ias. in l. si ita
scriptum. nume. 29. ff. de legat. 1. & Alex. consil. 146. viso themate suprascripto. in 2. volum.
optimus text. iuncta gloss. secundum Abb. in
cap. ex insinuatione. de procura. vbi mandatum per literas concessum solo verbo reuocatur. Imò testamentum
† factum præsente ipso
Cæsare, vel Rege supremo, & si validum sit absque solenni testium numero. l. omnium. C. de
testamen. regia l. 5. titu. 1. part. 6. qua quidem
decisione probatur opinio Paul. Fulgos. & Ias.
in dict. l. omnium. dicentium nullum testem
esse necessarium in testamento facto coram
Cæsare, aduersus Bartol. Bald. & Alexand. qui
duos in eo testes exigunt præter Cæsarem.
quorum opinio communis est, auctore Socin.
iunio. consil. 138. colum. fin. 1. volum. reuocari
tamen hoc testamentum liberè potest. quod
probat text. in d. l. omnium. versicu. voluntates. vbi hoc notant eiusdem legis interpretes.
Bald. etiam in cap. 1. col. 2. de confir. vti. Felin.
& Deci. in c. cùm accessissent. de constitut. 2.
colum. ipsum probantes, etiam quando Cæsar non tantùm præsens fuisset actui testamenti, sed & ipsam testantis voluntatem principali autoritate
cōfirmassetconfirmasset. quod sensit Bar. communiter receptus in d. l. omnium. Nec oberit
text. ibi, quia
locũlocum habet, vbi princeps ita confirmaret testamentum, vt expressim prohiberet id mutari aut reuocari, sicuti respondens
Ias. animaduertit Decius in d. c. cùm accessissent. 2. colum.
Verùm Archid. in c. vltima voluntas. 13. q. 2.
ausus est asserere ex priuilegio Principis
† fieri
posse, ne testamentum semel ab aliquo conditum mutari queat. cui consentit Bartol. à Bellenzinis, in additionibus ad Abb. in dict. cap.
cùm Marthæ. notab. 6. ex eo, quòd Princeps
consensu testantis derogauerit omnibus legibus hanc libertatem testandi concedentibus.
& idem sensim notauit Deci. in d. colum. 2.
Sed si hæc libertas testandi ad mortem vsque
naturalis est, ab ipso Principe auferri non potest, & ideò dubius est de hac Archid. assertione Guliel. Bene. in c. Raynutius. isto tit. verbo
testamentum. 2. nume. 25. Nam & pacto hanc
libertatem tolli non posse, constat ex l. si fratres. §. idem respondit. ff. pro socio. l. pactum
quod dotali. C. de pact. l. illo institutio quos.
ff. de hære. insti. l. ex eo. C. de inutil. stip. Ex quibus
† omnium
bonorũbonorum donatio à Iure omninò
improbatur: quippè quæ liberam testandi potestatem donanti adimat. l. stipulatio hoc modo concepta. ff. de verb. oblig. vbi Bar. & Doct.
hoc notant communiter, & in l. fi. C. de pact. l.
hæreditas. C. de pact. conuent. adeò vt regia l.
69. Tauri prohibita sit, & nulla omninò iudicetur donatio omnium bonorum, etiam
præsentium. Qua in re illud omittendum non
|
est, omnium bonorum donationem adeò irritam esse, vt nec iuramento donantis valida
sit, cùm bonos mores, quibus testandi libertas
innititur, prorsus euertat. c. non est obligatorium. de reg. iur. in 6. l. si quis inquilinos. §. fin.
ff. de leg. 1. & in hac specie Bart. hoc asserit in d.
l. stipulatio hoc modo. quem cæteri Doct. ibi
sequuntur. Abb. cons. 48. 2. vol. Bart. in l. si quis
in principio testamenti. col. fin. ff. de leg. 3. Corne. consil. 66. vol. 2. 3. col. dicens hanc sententiam Bart. communem esse. idem asserit eum
sequutus Curt. iunior in l. fin. C. de pact. num.
57. Paul. Castrens. consil. 82. in fin. 2. vol. Ripa
lib. 3. resp. cap. 14. Hieron. Cagno. in d. l. final.
num. 220. & ibi Iacob. num. 37. Purpur. num.
240. Curt. iunior consil. 25. Claudius in l. licet. C. de pact. Io. Lup. & Dida. à Caste. in d. l.
69. Tauri. fatetur etiam eandem opinionem
communem esse Aymon Sauilli, consil. 139.
colum. fin.
Hîc tamen oportet perpendere, an libera
† testāditestandi facultas, ita à iure naturali procedat,
vt contrarium bonis moribus sit, quenquam
eam sibi auferre, quod proculdubio
dicẽdumdicendum
non est. Imò nullum vitium committit is, qui
sibi tollit liberam
testāditestandi potestatem. Si enim
contra bonos mores esset libertatem testandi
tolli, mortale crimen, aut saltem veniale committeret, qui animo deliberato seipsum hoc
iute testandi priuaret, quocunque ad id quæsito colore, quod dicendum non est, siquidem voluntati humanæ potest quis renunciare. capit. si religiosus, de elect. in 6. capit. fin.
isto titul. eod. lib. cap. non dicatis. 12. q. 1. Nec
proderit dicere, id ex causa religionis permitti, cùm ea quæ contra bonos mores fiunt, vel
illicita censentur, minimè permittantur ob
quamcunque piam causam. capit. super eo. de
vsur. Eadem etiam
cōclusioconclusio probatur ex eo,
quòd quis potest iure naturali bona omnia.
quæ habet, quæq́ue habere vnquam poterit &
habuerit, omnino donare, Auth. ingressi. C. de
sacrosan. eccle. l. Deo nobis. C. de episc. & cler.
Præterea clausula, quæ futuris testamentis derogat, non iudicatur turpis: imò tanquam licita testamentis adiecta, vtroque iure defenditur ex his, quæ notantur in l. si quis. in princ.
ff. de leg. 3. & in l. si mihi & tibi §. fin. ff. de leg. 1.
etsi turpis esset talis adiectio, nequaquam iure
probaretur. His ergo rationibus Fortu. in tractat. de vlt. fine. illat. 20. ver. tertius casus, asserit non esse contra bonos mores naturales tolli testandi libertatem, quo fit posse iuramento
firmam esse omnium bonorum donationem,
non tantùm præsentium, sed etiam
futurorũfuturorum,
quod parum sibi constans asserit Panor. cons.
18. 1. vol. vers. plus dico. Corne. consil. 252. 3.
col. vol. 3. Dec. cons. 655. num. 12. idem Dec. in
l. pactum quod dotali. C. de pact. col. 1. dicens
hanc opinionem veriorem esse, quam probat
Bart. Cæpo. consil. ciuili. 8. col. 4. Aymon Sauilli. consil. 129. col. fin. Soci. iunior consil. 65.
num. 49. & consil. 143. num. 36. 1. vol. Bald. licet
rem magis dubiam explicet in c. 1. §. moribus.
si de feud. fuer. controuer. inter dom. & agnat.
vas. His accedit, quòd donatio omnium bonorum facta ecclesiæ valida est, autore Bart. in
d. l. fin. col. pen. C. de pact. cui consentiunt Fulgos. Ias. Iacob. Lancel. & alij, quos ibi referunt
Dec. num. 31. Cagnolus. num. 203. Purpur. nu.
242. dicentes, hanc sententiam communem
esse, quam & Bald. admisit in authentic. si qua
mulier. colum. fin. C. de sacrosan. eccles. autoritate text. in l. iubemus nulli. §. 1. C. eodem titul. Abb. per text. ibi in c. fin. de success. ab intesta. Fel. in cap. in præsentia. de probat. num. 5.
dicens eam in praxi recipiendam fore, atque
inibi Dec. nu. 5. eam tutatur, existimans communem esse, licet non desint, qui ab hac creberrima omnium assertione discedant. Sed si
† ecclesiæ donatio omnium bonorum fieri potest, ex eo quidem apertissimè constat eam
nōnon
esse contra bonos mores, vel saltem illos, qui
turpitudinem præ se ferunt, si violentur, quod
præfati Doct. passim fatentur: igitur quid vetat hanc donationem ex iuramento vires accipere? Imò donationem simplicem omnium
bonorum præsentium & futurorum iure validam esse, etiam refragante Barto. tenuerunt,
Dinus in reg. quod semel. de reg. iur. in 6. col.
fin. Angel. & Bald. in d. l. stipulatio hoc modo.
Sal. in d. l. fin. quibus subscribunt ibi Alciat. &
Cosmas Guimier in pragmat. sanctio. titul. de
subla. cle. literis. verb. cuicunque. quorum rationes expendit Alexand. in d. l. stipulatio hoc
modo concepta. nume. 16. Verùm his omissis
minimè discedere licet à frequentissima Doctor. sententia, qua omnium bonorum donatio inualida censetur, quæ & regia l. ita confirmatur, vt etiam
locũlocum obtineat in præsentium
tantùm bonorum donatione. Contendimus
tamen non temerè, ni fallimur, eandem donationem iure communi, vel regio improbatam, iuramento præstito admittendam esse,
nec iure naturali vetitum opinamur posse libertatem testandi tolli ex consensu rerum domini. Nam & statuto liberam hanc testandi
potestatem posse tolli, & pacta, quibus hæc libertas aufertur, approbari, expressim scribit
Bald. in l. cùm archimedoram. fin. col. C. vt in
posse. legat. idem in l. de quibus. 2. colum. ff. de
leg. Imol. in l. illæ autem. ff. de hęred. inst. in fin.
Decius in l. pactum quod dotali. C. de pact. colum. 1. idem consil. 655. 2. col. idem adnotauit
Viglius per illum text. in §. accessit, in fin. Inst.
de testa. hoc autem fieri non posset, si id iure
naturali contrarium foret. Ex quibus, vt rem
cœptam diffiniamus, verum apparet, quod ex
Archid. retulimus, nempe ex priuilegio, & expressa Principis concessione fieri posse, accedente consensu testatoris, vt testamentum semel conditum mutari nequeat. Pro quo satis
|
constanter adduci potest l. omnium. C. de testam. voluntates, inquit Imperator, hominum
audire volumus, non iubere, nec post sententiam nostram, inhibitum videatur commutationis arbitrium. Vnde si Princeps ex consensu testantis in specie prohibuisset commutationis arbitrium, omnino esset mutandi testamentum sublata libertas.
Hinc deduci
† potest intellectus ad Regiam
legem Tauri. 44. qua sancitum est, constitutionem primogenij, etiam auctoritate Principis
factam, reuocari liberè posse, siue fiat in vltima
voluntate, siue in actu viuentium. Cui accedit
& alia l. 17. inter easdem Taurinas leges, statuens, meliorationem, hac etenim dictione interim vtar, à patre filio factam in tertia & quinta
bonorum parte, etiam inter viuos, reuocari liberè posse. Est enim prædicta regia ordinatio
intelligenda, quando Princeps simplicem auctoritatem primogenio præstitit, secùs verò,
si Rex, præstito consensu constituentis primogenium, statuerit actum illum irreuocabilem esse, atque eius mutationem vetuerit
expressè, tunc equidem minimè posset auctor
illius primogenij pœnitere. Quod ex eadem
Regia lege coadiuuatur, quæ in tribus casibus
non admittit præfati actus reuocationem:
Nempe, si possessio rerum, ex quibus actus ille constat, tradita fuerit ei, qui ad primogenium vocatur, vel instrumentum ipsius actus
eidem traditum fuerit, aut ex causa onerosa
idem actus sit gestus. Non ergo erit mirum, si
idem dicamus ex Principis auctoritate expressim ad hoc accedente, consensu etiam illius,
qui eundem actum rescindere potuisset, in id
præstito.
Porrò, vt id obiter agamus, aliqua prænotanda sunt circa leges illas regias, quæ pœnitentiam in prædictis actibus ipsis agentibus
concedunt. Primùm,
† constituto à duobus
primogenio, ex
vtriusq;vtriusque patrimonio, vel facta
melioratione, posse alterum, quo ad propria
bona, alio inuito pœnitere, cùm & idem in testamento permissum sit, in quo Oldrad. sic respondit, consil. 174. dicens eandem reuocationem fieri posse, etiam altero mortuo, quia
sub vna scriptura hîc duo
testamẽtatestamenta continentur. idem Cornel. præmittit, consil. 159. 4. vol.
col. 2. & in hac specie, quam tractamus, hoc ipsum sensit Rodericus Suarez in repet. l. 9. tit.
5. lib. 3. Fori. 5. limit. colla. 12. vers. ad prædicta.
idem insinuat Alciat. in l. licet. C. de pact. Contrariam tamen sententiam in constitutione
primogenij apertè probat Ludouic. Bologni.
consil. 62. col. 4. dicens: Primogenium à viro
& vxore ex communi patrimonio factum, altero vita functo, non posse à superstite reuocari, etiam ex ea parte, quæ ad superstitis bona
spectat, ne illusio fiat ipsi mortuo, qui ratione
illius communis consensus, illum actum egit,
alioqui minimè acturus. eandem opinionem probat And. Tiraq. in tract. de primogenijs. q.
8. Cui adstipulatur egregia Baldi opinio, in l.
pro hæreditarijs. col. fin. C. de hæredit. actio.
dicentis donationem causa mortis à duobus
simul factam, altero inuito non posse reuocari, quia illius interest, ne illa dispositio mutetur. & idem notat Ias. in l. quæ dotis. num. 45.
ff. solut. ma. quamuis Alex. ibi. num. 8. de Bald.
sententia dubitauerit. Sed Bald. si Ias. credimus, ea ratione scripsit, quòd ex dicto contractu, etiam facta mentione mortis, sit donatio inter viuos. Et tamen licet in quæstione
nostra idipsum fateamur, actum præfatum inter viuos gestum censeri, lex tamen regia eius
liberam permutationem permittit. Et præterea Bald. loquitur, quando ex causa matrimonij talis pactio fit, quo casu & lex Regia actum irreuocabilem constituit, quibus adducor, vt existimem, primogenium, ac meliorationem factam à duobus simul ex vtriusque
bonis, ab vno eorum, altero vel mortuo, vel
inuito posse liberè mutari. Nec iniuria cuiquam fit, cùm notum sit omnibus eam conditionem actum illum, quem gerunt ex lege regia sortiri,
atq;atque ita idem Tiraq. in tract. de primogenijs. q. 68. diligentius rem istam examinans à Bolognino discedit. Aliud deinde
considerandum est circa earundem legum interpretationem, vt si maritus ex legitimo consensu vxoris maioratum, (ita enim in hoc tractatu loquimur frequentissimè) instituat, bonis
vtriusq;vtriusque in illud vinculum deductis, actus
iste à morte mariti confirmationem recipit,
nec viro mortuo ab vxore disiungi potest, solus enim vir pœnitere potuisset, si viueret, auctore Rod. Suarez in d. lim. 5. coll. 15. cui suffragatur Iurisconsultus in l. sicut. §. venditionis.
ff. quibus mod. pig. vel hypo. solua. quem text.
Bald. commendat in l. nec fratris. C. de donat.
caus. mort. Ias. in l. cùm alienam. 2. colum. C.
de legat. idem in l. cùm proponas. in 1. colum.
fin. C. de pact. ex eo notantes
testamẽtumtestamentum, quoquis de re aliena ex consensu domini disponit, morte testantis confirmari, etiam inuito
ipsius rei domino.
Ex quibus insinuat sese quæstio illa, num primum testamentum, quod testator iurauit se
non reuocaturum, per secundum reuocari valeat, & subinde an ipse testator ex hac pœnitentia sit periurus. Qua in re libet tres opiniones
referre, quarum prima auctores habet Guliel.
Durand. in Specul. tit. de instru. editio. §. compendiose. versic. quid si quis iurauerit. numero 25. & Hostien. in summa. tit. de sepult. §. an
licitum. versic. quid si quis eligat, dicentes adeò non posse primum testamentum iuratum reuocari, vt secundum inualidum omnino sit, nec subsistere possit, quia iuramentum actum alioqui mutabilem, firmum & irreuocabilem efficit. c. cùm contingat. de iureiurand. Nam & pactum, quo iurisdictio proroga|
tur, libera voluntate paciscentis ante litis contestationem dissoluitur. l. si conuenerit. ff. de
iurisdict. om. iud. ex creberrima omnium interpretatione, quam modò exactè perscrutari non licet. Et tamen si pactum illud iuramento præstito fiat, mutari voluntas paciscentis
non potest. Ang. Fulg. Paul. Alex. Ias. in dicta l.
si conuenerit. Imol. Barb. Fel. num. 6 & Ripa.
num. 57. in c. 1. de iud. quam opinionem fatentur ibi esse communem ipse Rip. Dec. num. 23.
& Alcia. num. 45. idem Dec. in d. l conuenerit.
nu. 9. Anto. Cors. in rub. de iureiur. priuilegio
16. & Thom. Ferra. cau. 30. tametsi Abb. & Anto. in d. c. 1. refragentur. quorum sententiam
defendi iure posse ibi asseruit Dec. Huic etiam
Speculat. assertioni, & illud concinit, quod licet in contractibus innominatis re integra locus sit pœnitentiæ: si tamen iuramentum in
eisdem
cōtractibuscontractibus præstitum fuerit, minimè
licet, etiam re integra pœnitere. glo. insignis,
in l. si pecuniam. verb. necesse. ff. de condict.
ob caus. quam Docto. ibi recipiunt communiter, & dixit sing. esse Imol. in cap. 1. de iud. col.
penult. Ias in §. actionum. Inst. de action. num.
47. eamq́ue defendit Fortun. in cap. 1. de pact.
num. 16 & 17. ex his ergo constat, iuranti non
licere pœnitere in eo actu, in quo non præstito iuramento à lege permissa foret pœnitentia. Vnde Specul. opinio probari videtur, cui
etiam accedunt, quæ Fortu dict. illat. 20 tradit, versicul. tertius casus. Eandem Spec. sententiam sequitur Ioan. Corasius, in præludijs
ad l. admonendum. num. 31. ff. de iureiur. Hæc
tamen Specu. assertio falsa apparet, ex eo quòd
iuramentum sortitur naturam illius actus, cui
adhæret. l. fin. ff. de lib. cau. c. quemadmodum.
de iureiur. l. fin ff. qui satisd. cog. l. sed etsi possessori. §. item si iurauero ff. de iureiur. tex. celebris in l. fin. C. de non numerat. pecunia. quem
existimat singul. esse Abb. in c. cùm contingat.
nu. 14. de iureiur. Bal. in c. cùm omnes de constit. pen. col. & Tiraq. in princ. l. si vnquam. C.
de reuoc. dona. num. 160. explicant eius intellectum, Bal. in d. c. cùm contingat. 2. col. Alex.
consil. 89. 2. vol. col. 7. Fel. in cap. si cautio. de fide instru. nume. 58. idem Fel. in c. inter monasterium. de re iud. num. 23. Igitur iuramentum
in testamento præstitum non reddit eum actum irreuocabilem, cùm eius propria natura sit, vt ad mortem
vsq;vsque liberè mutetur. Qua
in re duo potissimè sunt expendenda, vt alia
omittamus, quæ
nōnon ita huic disputationi congruerent. Primùm
† equidem constat donationem inter virum & vxorem à lege vetitam,
iuramento præstito validam esse, vti Bart. adnotauit in l. si quis pro eo. fin. col. ff. de fideiuss.
idem Bart. in l. Seius. ff. ad l. Falcid. Feder. consil. 140. Abb. consil. 95. 2. vol. Aret. consil 74.
3. col. Cæpol. cons. ciuili. 8. Imol. in c. cùm contingat. de iureiur. numero 85. Paul. & Ias. in l.
pacta, quæ cont. C. de pact. quam opinionem fatentur
communẽcommunem esse, & eam
sequũtursequuntur Abb.
& Præp. in c. fin. de don. inter vir. & vxor. Alex.
cons. 8. lib. 2. Corne. in Auth. sacramenta puberum. C. si aduer. vend. num. 41. Ioan. Lup. in
rub. de donat inter vir. & vxor. §. 51. col. 2. Fort.
in tract. de vlt. fine. illat. 20. col. 3. Deci. consil.
202. Francis. à Ripa. libr. 3. respon. c. 6. & 17. &
Roder. Suarez in l. 1. tit. de Arris. foro legum.
q. 3. Dec. consil. 232. col. pen. Alex. in d. l. Seius.
Ias. in d. l. pacta quæ contra. Guido Pap. consil.
204. col. 3. Quin & Alciat. parum huic conclusioni propitius, eandem asserit communem,
in d. c. cùm contingat. num. 198 Nec enim hoc
iuramentum contra bonos mores præstatur,
vt Fort. eleganter explicat, licet moribus ciuilibus Romanorum aduersetur. l. 1. ff. de dona.
inter vir. & vxo. quæ hanc donationem his verbis prohibet. Moribus apud nos receptum
est, ne inter virum & vxorem donatio valeret.
Hoc autem receptum est, ne mutuo amore se
inuicem spoliarent, donationibus non obtemperantes, & profusa erga se facilitate vtentes.
Hactenus Vlpianus ad Sabinum. Cui & illa ratio addi potest, quod nefas esse putatur, videri
aliquid inter virum & vxorem, quod commune non esset, vti Alcia. adducit lib. 3. disp. c. 14.
ex Plutarcho in pręceptis connubialibus. cap.
20. Vnde Bar. in l. quod meo. ff. de acquir. pos.
dicebat, hanc prohibitionem non carere ratione naturali, non tamen isthæc prohibitio
iuris naturalis est eo sensu, quo ius naturale à
Iurisconsultis, & Theologis assumitur. Posset
etenim lege seu consuetudine talis donatio
permitti, ergo non est hæc donatio contra bonos mores, quos frangere
absq;absque turpitudinis
nota minimè liceret, seclusa lege humana, atque in d. l. 1. non dixit Vlpianus, eam donationem bonis moribus improbari, sed moribus
Romanæ vrbis receptum esse, ne fieret inter
coniuges donatio, sicut in l. 2. ff. de vulg. inquit Iurisconsultus, moribus receptum est. &
idem in l. morę. ff. de acquir. hæred. Igitur iuramento hæc donatio confirmatur, quamuis
Bart. contrarium asserat in d. l. 1. vbi Sal. Fulg.
& Bald. idem Bart. in l. cùm quis decedens. §.
Titia. ff. de legat. 3. Angel. in l. si quis pro eo.
ff. de fideiuss. Henr. in d. c. fin. Soc. in consilio
65. 1. vol. dicens hanc opinionem communem
esse, eamq́ue defendat Chassa. in consuetud.
Burgund. rubr. 4. §. 7. vers. sed tamen istud. eademq́ue opinio impetrata absolutione placeat Alciat. in d. cap. cùm contingat. num. 98. &
eandem iure Ciuili probet, quamuis iure Pontificio non admittat Pyrrhus post consuetudines Aureliæ. q. de pactis. Nam his omissis primam opinionem sequutus, eam intelligo ex
sententia Philippi Decij, quando donator ante donatarium moriatur, secùs verò si superstite donatore, is cui donatio facta fuerit, decesserit, quia
propriũproprium est huius donationis, vt morte donantis
præcedẽtepræcedente traditione
cōfirmeturconfirmetur,
|
superstite donatario. cap. fin. de donatio. inter
vir. & vxor. l. cùm hic status. in princip. & in §. si
ambo. ff. de donat. inter vir. & vxor. l. si is seruus. l. Papinianus. ff. eod. l. si inter. ff. de rebus
dubijs. l. à marito. C. de donat. inter virum &
vxor. regia l. 4. tit. 11. part. 4. Hanc ergo conditionem non excludit iuramentum, imò secundum eam est intelligendum, sicuti in hac
specie respondit Dec. consil. 240. Sed eius opinio ex eo corruit, quòd donatio inter vir. &
vxorem hanc conditionem habeat & recipiat,
quando est inualida, vt in dictis iuribus probatur: si autem valida sit, qualis est ex communi
sententia iuramento firmata, nullibi in iure
hanc conditionem patitur, imò purè valet,
quo fit, vt præmissa communi sententia, minimè sit admittenda Decij opinio, auctore Alci.
in d. c. cùm contingat. num. 204. eandem opinionem aduersus Dec. præmittit Paul. Castr.
consil. 82. in 2. volum. quo non citato optimè
Dec. conuincit Aymon. Sauilli. consil. 102. dicens eandem assertionem contra Dec. tenuisse Francis. Purpura. & Ant. à Ripa. Ex quo ipse
Aymon deducit, donationem inter coniuges
iuramento præstito reuocari non posse, quod
ipse fateor ex communi Doctor. conclusione.
Item infert ipse donationem inter patrem &
filium, si ex iuramento vires assumat, non exigere illam conditionem, si donator præmoriatur, quod est contra Dec. consil. 536. 2. colum.
quem ipse Aymon pluribus rationibus refellit. Secundum, quod in hanc controuersiam
adducere libuit, ab eodem Decio petendum
est, is, inquam, consil. 305. 2. col. scribit,
† donationem causa mortis, etiam factam præstito iuramento, posse ex donantis pœnitentia reuocari, habet enim dicta donatio tacitam conditionem, nisi donantem pœniteat, ergo iuramentum est intelligendum secundum illam,
ex d. l. fin. & iuribus similibus. Et in hanc sententiam aduocat Dec. Corne. cons. 126. col. 2.
1. vol. tex. in l. quæro. §. inter locatorem. ff. locati. vbi locator promittens conductorem à domo non expellere, poterit hoc facere, si conductor per biennium cessauerit à pensionis solutione. Ad id etiam adducit Bald. in l. cùm
quis. ff. de condict. ob caus. qui eandem opinionem probat. & idem Dec. in l. non omnis.
ff. si cert. pet. Ex quibus omnibus apparet, promissionem non reuocandi donationem causa
mortis, oportere intelligi nisi totius voluntatis pœniteat, quod & Ang. asserit, consil. 254.
col. 2. post gloss. in l. si alienam. §. Marcellus. ff.
de donat. caus. mort. verb. acceperit. quam dicit ordinariam Ias. consil. 6. 3. vol. col. 7. & in l.
quæ dotis. ff. solut. matr. num. 33. Hîc tamen
insistendum est perpensis Martiani verbis. ff.
de donatio. caus. mortis. l. vbi ita donatur mortis causa, vt nullo casu reuocetur, causa donandi magis est, quàm mortis causa donatio: & ideò perinde haberi debet,
atq;atque alia quæuis inter viuos donatio. Nam ex his Bart. ac cæteri
communiter adnotarunt, promissionem non
reuocandi donationem causa mortis efficere,
vt ipsa donatio censeri debeat facta inter viuos, & ita illum tex. commendat Aret. in l. nemo potest. col. 3. ff. de lega. 1. dicit sing. Corne.
consil. 158. 4. vol. Commendant Alex. & Ias. in
l. quæ dotis. ff. solut. mat. latiùs Guliel. Bened.
in cap. Raynutius. isto titul. verb.
testamẽtumtestamentum.
4. num. 25. atque erit satis promittere non reuocare
donationẽdonationem causa mortis factam, cùm
ex hac clausula actus ipse transeat in donationem inter viuos, cuius propria est. Nec verba
illa causa mortis hoc impediunt, quia illum intellectum patiuntur, vt donatio fiat inter viuos, & irreuocabilis, sed ex causa mortis donator ad donandum inducatur, sicuti Bartol.
notat in d. l. vbi ita donatur, cuius intellectum
Doct. ibi, & alibi sæpissimè approbant, licet Ioan. Crot. repet. l. stipulatio hoc modo concepta. ff. de verb. oblig. nume. 48. aduersus hanc
communem teneat, esse necessariam ad hoc,
vt ista donatio inter viuos facta, censenda sit,
donantem promittere nullo casu reuocare,
nec sat esse si promittat non reuocare: ex verbis d. l. vbi ita donatur. & in l si alienam. §. Marcellus. & in l. Senatus. §. donatio ff. eod. Cui opinioni ipse non assentior, quippe qui existimem donationem inter viuos irreuocabilem
simpliciter dici, non quòd nullo casu reuocari nequeat: id etenim verum non est, sed quòd
regulariter rescindi non possit ex donatoris
contraria voluntate. Sic ergo promissio non
reuocandi donationem, ita simpliciter facta,
potius conuenit donationi inter viuos, quàm
donationi causa mortis, à qua abhorret plurimum: igitur ex hac simplici promissione transit donatio causa mortis, in donationem inter
viuos. Nec verba Iurisconsultorum Croti opinionem adiuuant, quia intelliguntur in eo sensu, vt ex eis constet secùs esse, si exprimatur aliquis casus, ex his, quibus donatio causa mortis reuocatur, nam quo ad illum erit perpetua,
quo ad alios verò mutabilis omninò manet, &
donatio causa mortis adhuc est iudicanda,
quod ipse colligo ex d. §. Marcellus. adiuncta
Bart. interpretatione. Quibus omnibus animaduersis, quod Dec. in d. cons. respondit, falsum videri potest, & contra Dec. est Franciscus
Aret consil. 74 col. 3. quem Ias. sequi videtur
in l. non omnis. ff. si cert. pet. idem præmittit
Guido Papæ, cons. vlt. 2 col. Illud verò
† quod
ex l fin C. de non num pecun. adduci solet, facillimè soluitur, quia iuramentum in illius l.
decisione intelligitur iuxta iurantis consensum, nec vnquam præter
iurātisiurantis intentionem
iuramentum interpretandum est. Vnde intra
consensus limites iuramentum obligationi addit religionis vinculum, vti in simili quæstione respondet Bar. in l Titia. § Imperator. ff de
leg. 2. Cyn Bal & Sal. in l 1 C commod Bart.
|
in l. si quis pro eo. ff. de fideiuss. num. 15. Andr.
Tiraquel. in l. si vnquam. C. de reuoc. donat. in
princ. num. 142. idem in tract. de legibus connub. in glo. 5. in 4. genere expres. qui omnes, &
alij à Tiraquello citati. d. l. fin. ad hoc ipsum expressim notant, siquidem iurans contractum
literarum, &
promittẽspromittens pecuniæ solutionem,
quamuis obligationi consentiat, sub spe tamen futuræ numerationis consensit, & ob illam causam, quòd si causa illa cessauerit, nec
numeratio sequuta sit, rectè absque labe periurij non numeratæ pecuniæ exceptionem obijciet, cùm ipse minimè iurauerit, nec consenserit in illam obligationem eo casu, quo pecunia numeranda non esset, quod apertiùs cæteris ostendit Fortun. in l. si vnus. §. pactus. ff. de
pact. num. 11. senserat Ias. in l. si conuenerit. colum. 3. ff. de iurisdict. om. iud. At in nostra quæstione constat, iurantem consentire omninò
in perpetuam & irreuocabilem donationem,
igitur eam reuocare non poterit. Eodem ferè
pacto tollitur obiectio facta ex l. quæro. §. inter locatorem. cùm ibidem promittens conductorem non expellere, in hanc promissionem consentiat, propter futuram pensionis
solutionem, quæ si per biennium cessauerit, ab
hac promissione promittentem liberat: hæc
enim fuit eius intentio, hic eiusdem consensus
est, nec contractus ipse aliud conijcere patitur. Nec tamen superflua est existimanda dicta promissio. Nam ea non facta conductor
præsens, & non soluens pensionem ante biennium expelli posset, ea tamen facta expectandum est biennij tempus. Bart. & alij in d. §. inter locatorem. & Doct. in l. ædem. C. locati. vbi
Angel. alium
effectũeffectum huius promissionis adnotauit, cuius ipse memini lib. 2. Variar. resol.
cap. 15. num. 14. Aliter tamen quàm Bart. leges
regiæ distinguunt intellectum §. inter locatorem. in l. 5. & 6. titul. 8. partita. 5. Ideò est considerandum ex Bart. sententia, conductorem
ad biennium statim expelli posse à domo conducta, eo ipso quòd à solutione pensionis statuto tempore cessauerit: si verò conductio sit
facta ad longius tempus, breuius tamen decennio, idem erit
dicẽdumdicendum, hoc addito, quòd
facta promissione à locatore non expellendi
conductorem, expectanda est cessatio à solutione per biennium,
etiāetiam si conductor sit præsens, atque hoc ipsum operatur pactum illud
de non expellendo conductorem, ex d. §. inter. is autem qui ad decennium conduxerit
absque pacto expectari debet etiam præsens
per biennium, sicuti & quicunque conductor
absens per id tempus expectatur. l. cùm domini. ff. locati. Hæc etenim est Bart. in d. §. inter
huius quæstionis dissolutio, cui accedere videntur Abb. 3. col. & latiùs Imol. num. 23. cap.
propter. de locat.
dicẽsdicens hanc esse communem
opinionem. & idem fatetur Ias. in l. 2. C. de iure emphyt. num. 37. & probatur ex gloss. in d. §. inter. Regiæ tamen leges absque vllo pecto
statuerunt conductorem cessantem à solutione pensionis expectandum esse per biennium, quando conductio fuit facta ad quadriennium, vel longius tempus: si verò facta fuerit ad breuius tempus, expectabitur per annum, quod magis accedit ad intellectum & opinionem gl. in d. c. propter. §. verùm. tametsi
tex. ibi, indistinctè sanxerit expectandum esse
conductorem per biennium. vnde ne ille text.
communi sententiæ aduersetur, potest commodè intelligi secundum præmissam distinctionem, vel erit à communi opinione discedendum. Sed & gl. in d. §. Marcellus. nihil obstat, quia aduersus Iurisconsultum ibidem loquitur, & ab Oldra. Dyno, Alber. & Bartol. reprobatur, & est contraria gloss. in l. senatus. §.
mortis. ff. eod. quam Paul. Castr. approbat in
consil. 75. & consil. 82. in 2. vol. glo. etiam in d.
§. Marcellus. reprobat Ias. in d. l. quæ dotis. nu.
33. & in d. l. non omnis. 3. col. His igitur perpensis, perplexa adhuc apparet huius nodi dissolutio, & propterea, vt nostram in hac re sententiam, & liberiùs ac distinctiùs explicemus,
quinq;quinque assertiones non inutiles proponemus.
Prima conclusio: Donatio causa mortis,
quam donator voluit irreuocabilẽirreuocabilem esse, eamq́;eamque
promisit non reuocare, in ea clausula, quæ donationem inducit, transit in donationem inter viuos, nec illam patitur conditionem, nisi
totius voluntatis donantem pœniteat, etiam
nullo adiecto iuramento. text. insignis in d. l.
vbi ita donatur. vbi Bart. & cæteri Doct. idem
Bart. in l. final. C. de pact. vbi Dec. id notat ex
Bartol. num. 21. Angel. consil. 189. numero 6.
Alex. cons. 14. 1. vol. Paul. Cast. cons. 138. vol. 1.
& cons. 6. in 2. vol. Ias. in l. non omnis. ff. si cert.
petat. col. 3. gloss. rectè intellecta in l. senatus.
§. mortis. verb. decesserit. ff. de dona. cau. mor.
quam paulò antè retuli. Socin. consil. 53. 1. vol.
Curt. iunior consil. 39. num. 6.
Secunda conclusio: Donatio causa mortis,
quam donator promisit ratam habere, nec ei
refragari, in ea clausula, quæ donationem inducit, transit in donationem inter
† viuos, nec
donator pœnitere poterit. text. in dicta l. vbi
ita donatur, quem in specie ita intellexere
Paul. dicto consilio 75. numero 7. 2. volum.
& in consil. 61. eod. vol. Ias. in l. non omnis. colum. 3. ff. si cert. petat. Dec. in d. l. fi. de pact. nu.
21. Ias. in l. quæ dotis. num. 33. ff. solut. mat. Nihil etenim refert an donator velit
donationẽdonationem
esse irreuocabilem, an promittat eam ratam
habere, nec vllo tempore se ei refragaturum.
quam sententiam Bald. asserere videtur in l.
cũcum
quis. ff. de condict. caus. data. tametsi Alexand.
in d. l quæ dotis. num. 11. ex Bal. notauerit contrariam
opinionẽopinionem, dicens,
nōnon esse donationem
inter viuos, si facta
donatiōedonatione causa mortis, illa
clausula sit adiecta: quæ omnia
ꝓmisitpromisit rata habere omninò seruare, nec
vnꝗ̈vnquam eis
cōtradicerecontradicere.
|
idem notat Guliel. Bened. in c. Raynutius. infrà, eod. ver. testamentum. 4. nu. 27. Cæterùm
Dec. in d. l. non omnis. col. 3. idem in d. l. fin. de
pact. num. 21. & in cons. 305. præfatam Alex. opinionem veram esse opinatur, quando dicta
verba, quibus donator promittit non reuocare donationem, apponuntur inter verba exequutionem contractus inducentia, secùs verò
si apponerentur in ipsius donationis dispositione, tunc etenim secundam hanc conclusionem, quam tractamus, procedere existimat,
quod altius repetere oportet. & ideò,
Tertia conclusio, auctore Decio, sit: Promissio non reuocandi donationem causa mortis
factam, adiecta exequutioni contractus, non
reddit ipsum actum irreuocabilem, nec operatur effectum donationis inter viuos. Quæ quidem assertio primò ea ratione comprobatur,
quòd ea, quæ in exequutione exprimuntur, ipsius actus dispositionem minimè augere videntur. tex. celebratissimus in Cle. 1. de præb.
quem tex. dicit aureum Fel. in c. licet. col. 4. de
offic. ord. commendat Dom. cons. 92. & cons.
86. Abb. in c. cum nostris. nume. 21. de conces.
præb. Dec. in consil. 500. col. 4. Imol. in c. quoniam Abbas. col. fin. de offic. deleg. Hierony.
Grat. consil. 111. 1. volum. & singul. Curt. iunior
consil. 3. 1. col. & Ias. consil. 6. 3. vol. col. 6. notat
eundem text. Imol. in l. qui Romæ. §. duo fratres. col. 4. ff. de verb. oblig. Dec. consil. 2. num.
9. & consil. 413. col. fin. optimus text. in l. quidam testamento. in prin. ff. de legatis. 1. quem
præter Doct. ibi, notat Rom. singul. 430. Bald.
in l. etiam. C. de falsa caus. adiecta legat. Paul.
Castrens. in l. sed si fideicommissum. §. 1. ff. de iudic. Hæc
† ergo verba in exequutione donationis expressa ipsius actus naturam nequaquam mutare debent, quo fit, vt hac prima ratione tertia conclusio procedere possit. Sed
& alia ratio eandem confirmat: prædicta etenim verba potius ex tabellionum voluntate,
quàm ex contrahentium consensu adijciuntur ipsis contractibus, vt in simili specie fatentur Bart. in l. 1. 6. q. ff. de iure codicil. Bald. in l.
quoties. C. de hæred. instit. col. 1. Imol. in l. vlt.
ff. quemadmod. testa. aperi. Dec. cons. 180. col.
pen. Abb. in c. cùm contingat. de iureiur. num.
24. Dec. consil. 399. col. pe. & plures alij, quos
ad nauseam vsque citat Tiraq. in l. si vnquam.
C. de reuo. dona. in princ. num. 122. dicens
hāchanc
opinionem
communẽcommunem esse: idem fatetur Thomas Grammatic. decis. 62. num. 22. Et quamuis non desint, qui contrariam sententiam
sequātursequantur ex eo, quòd consueta opponi in instrumentis censentur ex contrahentium voluntate à notarijs expressa. Bald. per tex. ibi, in l. fin.
C. de fideiussori. Soc. col. penult. in l. Gallus. §.
idem credendum. ff. de lib. & posthu. vbi Alex.
3. col. dicit sing. text. in d. l. fin. & meliorem iuris Ias. in l. certi condictio. §. si nummos. ff. si
cert. petat. num. 24. Soc. consil. 101. 3. volum. Fel. notat in c. cum M. de constit. num. 6. & ibi
Dec. col. 2. Ias. in l. fin. C. de iure emphyt. 10. notab. Alexan. in l. huiusmodi. ff. de legat. 1. in fin.
princip. Catel. Cott. in vltimis memorialibus
dictione, Notarius. Et Ioan. Arelatanus in l.
generaliter. part. 1. C. de secun. nuptijs. nume.
61. qui omnes cateruatim asserunt, notarium
à contrahentibus rogatum, vt conficiat certi
contractus instrumentum, censeri omnino rogatum consuetas clausulas eidem actui adijcere. optimus text. in d. c. cum M. quem existimat meliorem iuris Bald. 4. col. & sing. Fel. ibi.
idem Fel. in c. ex literis. colum. 5. de fide instru.
quod disputari longius poterat ex his, quæ dicti Doct. scribunt. & Ripa in d. c. cum M. 27. notab. Ias. in l. vt liberis. C. de colla. Hippo. sing.
123. Socin. consil. 85. 1. vol. num. 5 Dec. in l. semper in stipulationibus. ff. de reg. iur. Euerard.
in locis legalibus. c. 63. Alex. consil. 1. col. 6. vol.
5. & ex Iurisconsulto in l. quod si nolit. §. qui assidua. ff. de ædilit. edict. Verùm quæstionem
istam nimis à re, quam tractamus, remotam omittentes, id tantùm admonemus lectorem,
verba contractui adiecta, quæ tamen notarijs
communia, ac frequentissimè obuia sunt,
tũctunc
demùm præter voluntatem contrahentium
adiecta censeri, quando ipsum actum, qui geritur, mutant,
inq́;inque aliam speciem
transferũttransferunt.
Nam si clausulæ solitæ apponi in contractibus, à notario scribi possunt, absque contrahentium expressa iussione, quia earum adiectio ex præsumpta contrahentium mente
fit: quis vnquam dicet easdem clausulas ex
hac præsumpta voluntate contractibus addi, quando ex his verbis plurimum ipsius
actus vis mutatur,
aliamq́;aliamque naturam assumit,
quàm ex verbis principalibus à contrahentibus prolatis præ se ferat? Hinc etiam procedit
quod Anto. & Abb. in c. quinta vallis. num. 32.
de iureiur. scribunt, dicentes, per quæcunque
verba etiam amplissima compromisso adiecta, non videri renunciatum reductioni ad arbitrium boni viri ratione valde enormis læsionis, quia potius ex notariorum facili calamo,
quàm ex compromittentium consensu solent
scribi, nec compromittentes consentire censendi sunt in tantæ læsionis licentiam, arbitris
concedendam: idem, licet in dissimili specie,
probat Abb. in c. cùm contingat. num. 24. de
iureiur. non alia ratione, quàm quod consueta exprimi à tabellionibus, si in contractu scribantur, illum effectum inducunt, qui non abhorreat à verisimili contrahentium intentione, sicuti existimat Lancel. Galiaul. in l. 1. col.
2. ff. de verb. oblig. Alciat. in ea. l. 1. §. si quis ita.
3. notab. Ex quo fit, vt quamuis procurator habens generale mandatum cum libera potestate, ea, quæ exigunt speciale mandatum, possit
agere. cap. qui ad agendum. in fin. de procura.
in 6. l. procurator, cui generaliter. ff. eod. l.
transactionis. C. de transact. Regia l. 19. titul.
|
5. part. 3. id tamen non procedit in valde præiudicialibus, propter abusum notariorum, qui
passim absque mandatorum consensu, & eis
prorsus ignorantibus dicta verba
inserũtinserunt, quæ
magis ad stylum communem, quàm ad actus
dispositionẽdispositionem spectant, quod pulchrè animaduertit Carol. Molin. in consuetud. Parisiens. titul. 1. §. 10. q. 3. Idem Carolus in Alexandri consilio 28. libro 2. ex Angelo in l. licet. col. 1. C. de
locat. Bald. in rubr. C. de his quæ in fraud. credit. Abb. in cap. 1. vt lit. non contest. numero
28. à quibus auctoribus, & eorum sententia
tria Carolus infert, quæ apud eum legi facilimè possunt. His ergo iure admitti potest, hæc
tertia & principalis conclusio, quam Ias. optimè explicat & admittit in consilio 6. 3. volum.
& secundum hanc declarationem potest defendi opinio Alexand. in d. l. quæ dotis. & aliorum, quos in principio huius quæstionis citauimus.
Quarta conclusio: Donatio causa mortis facta in donationem inter viuos transit, si donator etiam in verbis exequutionem actus inducentibus, promittat iuramento præstito eandem donationem seruare, firmamq́;firmamque habere,
& eam ipsum non reuocaturum. Iuramentum
etenim non potest à notario absq;absque contrahentis expresso consensu adscribi. c. penult. de iureiur. & ideò in iuramento cessat ratio, quam
in præcedenti conclusione adduximus ex abusu notariorum. Præterea ratio ex Clem. 1. de
præbend. non vendicat sibi locum in iuramento, cùm id, quacunq;quacunque in parte contractus fiat,
semper maturè fit, ac deliberato animo, & ea
mente, vt effectum sortiatur, atque ita in specie hanc conclusionem tenet Ias in l. non omnes. col. 3. ff. si cert. pet. Aret. in consil. 74. col.
3. Guid. Pap. consi. vlt. 2. col. Ias. in l. quæ dotis.
ff. solut. mat. num. 33. & Ludo. Goza. cons. 87.
num. 9. Ferrar. caut. 30. Paul. consil. 75. 2. vol.
licet contrarium notauerit Dec. d. consil. 305.
Corne. consil. 126. 1. vol. 2. col. Ias. consil. 6. in 3.
vol. colum. 7. Parisius consil. 6. nume. 17. lib. 2.
quibus non possum assentire, attenta vi iuramenti.
Quinta conclusio: Donatio causa mortis
reuocabilis est, nec transit in donationem inter viuos, etiāetiam si donator simpliciter iuramentum addiderit eidem, non tamẽtamen promisit eam
non reuo care: hoc enim iuramentum simpliciter præstitum iuxta ipsius actus naturam est
intelligendum, vti in specie opinatur Bald. in
repet. l. 2. ff. de iureiur. col. 42. versic. iuxta prædicta. quem refert & sequitur Didacus à Segura, in l. vnum ex familia. §. sed si fundum. ff. de
leg. 2. fol. 9. col. 3. ex quo, si testator simpliciter
iuramentum præstitit, nec promisit testamentum non reuocare, absque periurij metu liberè poterit, quæ primò disposuerat mutare: censetur enim iurasse illam esse propriam, liberam, & non coactam eius voluntatem. Hactenus ergo de donatione causa mortis, quam
quis non reuocare iurauit: in testamento verò
dicta verba, etiam iuramento præstito, non impediũtimpediunt eius reuocationem ex opinione, quam
aduersus Spec. probamus.
Nec ex his verbis hic actus transit in aliam
speciem, nec in contractum inter viuos, quia
verborum significatio non patitur, vt testamentum transeat in donationem irreuocabilem, sicut patitur donatio causa mortis facta,
potuit enim fieri donatio occasione mortis,
quia mortis causa induxit donatorem ad donandum, & tamen inter viuos, & ideò diuersum censeri debet, vt explicat Bart. in l. vbi donatur. ff. de donat. caus. mort. & Ias. in cons. 6.
col. 1. in 3. volum. & probatur in l. cum precario. ff. de precar.
Est & alia ratio aduersus Specul. actus siqui
*dem contra iuramentum factus, etiam si
agẽsagens
periurus sit, validus est, si prior actus, cuius
causa iuramentum præstitum fuit, nec perfectus est, nec ex iuramento eam perfectionem
assumpsit, vt mutari nequeat, ex glo. percelebri. in cap. fin. de procur. in 6. quam præter Doctor. ibi, dicunt sing. Soc. consil. 58. vol. 3. Ias. in
l si non sortem. §. si centum. col. 3. ff. de condic.
indeb. idem in l. si ita quis promiserit. §. ea lege, nu. 24. ff. de verb. oblig. idem in l. duobus. §.
fin. 2. col. ff. de iureiurand. commendat Fel. in
cap. edoceri. num. 7. & in c. ex parte decani. numero 12. de rescript. cuius & nos meminimus
in epitome 2. parte. cap. 4. num. 9. & c. 6. num.
2. & ad istam quæstionem mirè
cōducitconducit: si quis
etenim testamentum fecerit, idq́ue iurauerit
non reuocare, si postmodum pœnitentia ductus, id testamentum mutauerit, hæc correctio aut mutatio seruanda erit, cùm ad mortem vsque primum testamentum perfectionem non accipiat, ac omninò pendeat, & ideò
dum ita penderet, potuit optimè tolli ab ipso
testante, ex c. cùm Marthæ, de celeb. mis. nam
& testamentum in mortuis ratum est, quandoquidem nec valet dum viuit testator, & vbi
testamentum est, mors testatoris intercedat
necesse est, teste Paulo ad Hebræos cap. 9. Iure
etiam compertum est, mortem
testātistestantis ratum
facere testamentum, quod
nondũnondum certum habet robur quamdiu viuit qui condidit, cui liberum est, si velit mutare. l. si quis in principio.
ff. de leg. 3. cum similibus. Hanc verò opinionem, vt secundum testamentum teneat, & præferatur primo, quod testator iurauit non reuocare, asserunt Bart. in d. l. si quis in princip.
ff. de legat. 3. col. fin. idem in l. si quis inquilinos. §. fi. ff. de leg. 1. & in l. cum duobus. §. idem
respondet. ff. pro socio. Oldrad. cons. 126. Bal.
in repet. l. 1. C. de sacrosanct. eccle. col. fin. Sal.
in l. sancimus. C. de testam Ioan. Andr. in reg.
quod semel. de reg. iur. in 6. glo. in cap. vltima
voluntas. 13. q. 2. Bald. consil. 148. in 1. vol. Alberic. in d. l. si quis in principio testamenti. col.
|
pen. Ias. in l. si conuenerit. ff. de iurisdict. om.
iud. nu. 5. idem Ias. in l. si ita quis promiserit. §.
ea lege. nu. 23. ff. de verb oblig. Guliel. Mayne
rius in l. quamdiu. num. 117. & in l. nemo potest
mutare. num. 93. ff. de reg. iur. And. ab Exea. in
rub. ff. de pact. nu. 524. & est communis opinio
secundum Alex. in l. stipulatio hoc modo. nu.
5. ff. de verb. oblig. & Corne. consil. 294. vol. 4.
eandem sequitur Ripa in c. 1. num. 58. de iudic.
Quæ quidem sententia adhuc vera est, etiam si
primum testamentum, quod iurauit testator
non reuocare, ad pias causas conditum fuerit.
Bald. consil. 21. 1. vol. Stepha. Bertrand. in consil. 388. 2. volum.
Secunda opinio, partim ex præmissis constat, quibus probatur in hac controuersia, secundum testamentum primo præferendum
esse, partim à Bartol. augetur, qui non tantùm
hoc tenet, sed & addit nec periurum esse reuocantem primum testamentum, cui iuramentum accessit. ita ipse in d. l. stipulatio. & in d. l. si
quis in principio testamenti. col. fin. dicens: iuramentũiuramentum quo quis promisit non reuocare testamentũtestamentum, esse contra bonos mores. & ideò iurantẽiurantem ex eo minimè obligari. quod probatur
in d. l. stipulatio hoc modo concepta, secundũsecundum
eum, cui adhærent Boatinus, quem Alber. refert in d. l. si quis in principio. col. penult. Ang.
in l. si quis pro eo. ff. de fideiuss. Bald. in consil.
22. & 148. 1. vol. & esse hanc communem sententiam fatentur Cynus in l. 1. col. fin. de sacrosanct. eccle. Alex. in d. l. stipulatio. nu. 5. Angel.
Aret. in tractat. de testament. verbo, & iurauit
non reuocare. & eam defendunt Ioan. Crott.
in d. l. stipulatio. num. 18. & Guliel. Mayneri. in
d. l. quamdiu. num. 121. & eandem asserit gloss.
in cap. 1. de pace tenenda, & iuramen. firman.
§. ita sacramenta. verbo, super contractibus.
quasi hoc iuramentum non tantùm sit contrarium bonis moribus ciuilibus, sed & canonicis, cùm iure Pontificio votum captandæ
mortis reprobetur. c. 2. c. ne captandæ. de conces. præb. in 6. c. nulla eod. tit.
Sed hæc opinio omissis aliorum argumentis ex eo conuincitur, quòd contra bonos mores non est promissio non reuocādireuocandi testamentum, quod suprà probauimus ex Fortunio.
Nam si promissio non reuocandi testamẽtumtestamentum
absque iuramento toleratur, cur iureiurando
eadem promissio firmari nequit? Dices fortasse non esse ita periculosum animæ promissionem simplicem frangere, sicuti iuratam, & ob
id magis tolli adiecto iuramento testandi libertatem, quàm simplici promissione: id etenim fateor, nego tamen bonis moribus repugnare, vt quis sibi ipsi tollat testandi libertatem, tametsi pacta, per quæ hæc libertas aufertur, à iure Ciuili improbẽturimprobentur ea ratione, quòd
leges ægrè ferant, ac odio habeant, esse quem
solicitum de viuentis hæreditate. l. fin. l. pactũpactum
quod dotali. C. de pact. l. pactum dotali. C. de colla. Quòd si dixeris occasionem captandæ
mortis à l. tolli, vtq́ue improbam, bonisq́;bonisque moribus contrariam refelli: fatebor vtiq;vtique occasionem hanc lege improbari, quasi hoc ipsum
legum latoribus vtile visum fuerit reipublicæ,
ne priuatim vitæ humanæ insidiaretur, nec
confestim sequitur id ita contra bonos mores
esse, vt peccatum sit pacta prædicta iniri, cùm
dicta occasio non sit admodum crimini proxima, quippe quæ praui animi præsumptionem
maximam exigat, quæ in Christiana religione
non est faciliter admittenda. Constat etenim
ex substitutionibus, ac bonorum vinculis, quę
ex primogenijs oriuntur, vt post mortẽmortem vnius
alteri bona obueniant, occasionem captandæ
mortis quodammodo prauis, ac scelestis hominibus exhiberi, & tamen passim prædictæ
substitutiones, & primogenia licitè fiũtfiunt, & honestissimè permittuntur. Nam licet in d. l. vlt.
C. de pactis. ex eo pactũpactum contrarium bonis moribus iudicetur, quod occasionem præbeat captandæ mortis, ea tamen ratio non est principalis ad hoc, sed illa, quod turpe sit agere de
bonis illius, cui succedendum forsan est, eo viuente, ac non consentiente, vt in eadem constitutione probatur. Siquidem iuxta illius constitutionis sententiam pactio illa turpis non
sit, si accesserit consensus illius, cui succedendum est, eademq́;eademque ratione est intelligenda decisio text. in l. ex eo. C. de inutilib. stipul.
Præterea, nónne maior libertas in matrimonio exigitur, quàm in testamento. c. cùm locum. de spons. Et tandem iuramentum, quoquis aliquam fœminam accipere in vxorem
pollicetur, validum est, & periurio irretitur is,
qui id non seruauerit. c. sicut ex literis. de sponsalib. quibus rationibus Bart. opinio, quæ à iuris Ciuilis professoribus crebrò recipitur, falsa apparet.
Tertia igitur opinio, licet concedat testamentum secundum primo præferri, testatorẽtestatorem
tamen periurum esse profitetur, ex prædictis
rationibus. quam sententiam asserunt Ioan.
And. in reg. quod semel. de reg. iur. in 6. Arch.
in d. c. vltima voluntas. Anchar. in cap. cùm esses. col. pen. infrà. eod. Ioan. ab Imol. in c. dilecto. 2. col. de præb. Sal. in d. l. sancimus. col. fin.
Corne. cons. 294. vol. 4. Franc. in c. 1. de sepul.
in 6. col. 1. Bal. in l. 1. in repe. col. fin. C. de sacro.
eccle. Fort de vltimo fine. illat. 20. ver. tertius
casus. Alex. consil. 16. col. 2. vol. 3. idem in d. l. stipulatio hoc modo concepta. col. 2. Oldr. consil. 127. Imol. in ca. cùm contingat de iureiur.
num. 33. Fel. in c. in præsentia. de probat. num.
6. Soc. iunior consil. 65. nume. 50. vol. 1. & hæc
est communis opinio secundum Alciat. in d.
cap. cùm contingat. num. 77. Philip. Probum
in c. fin. de procurat. in 6. colum. fin. & Guliel.
Mayner. in l. nemo potest. nu. 93. & in l. quamdiu. ff. de regul. iur. num. 121.
Quid ergo dicemus ad l. stipulatio? vbi Iulia|
nus Iurisconsultus ita scribit: Stipulatio hoc
† modo concepta, si hæredem me non feceris,
tantum dare spondes, inutilis est, quia contra
bonos mores est. Verùm lex illa pœnalem stipulationem contra libertatem testandi adiectam, bonis moribus contrariam esse asserit,
siquidem illicitum &
inhonestũinhonestum est, pœnæ adiectione quenquam velle
alterũalterum adstringere ad
certācertam hæredis
institutionẽinstitutionem. Et huic auidæ ambitioni eorum, qui aliorum hæreditates & patrimonia consequi nimia cupiditate contendunt, lex occurrit, quo
eorũeorum insatiabilem auaritiam reprimat, non tamen ex his sequitur,
promissionem simplicem vel iuratam absque
pœnæ adiectione bonis moribus aduersam esse, sicut in simili specie promissio matrimonij
contrahendi licita est, siue fiat simpliciter, siue
cum iuramento, &
tamẽtamen promissioni huic pœnam addi bonis moribus refragatur l. Titia. ff.
de verb. oblig. Ex quo infero pœnalem stipulationem,
† cuius meminit d. l. stipulatio. iuramento firmari non posse, quod ibidem Bart. &
cæteri Doctores concedunt.
Secundò infero, promissionem pœnalem,
quæ in d. l. Titia. & in c. Gemma. de sponsal. reprobatur, nequaquam iuramento vires accipere, auctore Bart. in d. l. Titia. num. 11. & in l. si
quis pro eo. ff. de fideiuss. nu. 6. licet Corn. contrarium consulendo responderit cons. 294. in
4. vol. & Fortun. dubitauerit in dicta illatione
20. versic. vnde etiam singulariter. & versic. dico ergo. Hinc probari poterit, donationem factam in pœnam mutationis, aut reuocationis
testamenti minimè valere, ex communi omnium sententia in dicta l. stipulatio. sicut asserit & probat Alex. consil. 25. lib. 3. Imò quamuis Bald. in l. sancimus. C. isto tit. Paul. & Alex.
in dicta l. stipulatio. Francus in regul. quod semel. de regul. iur. in 6. & pleriq;plerique alij frequenter dixerint, hanc pœnam posse adijci reuocationi certi legati, licet non possit apponi reuocationi totius testamenti, perpensa declaratione Claudij in dicta l. stipulatio. nume. 5. Et
licet itidem eandem pœnam fauore piæ causę
admittat Ias. in dicta l. stipulatio. & consilio
169. volum. 4. nihilominus Carol. Molin. in
dicto cons. 25. communem opinionem etiam
in his duobus casibus nouissimè sequitur, cuius opinio satis ex præmissa consideratione
defenditur.
Porrò illud erit præter alia & hîc considerandum, quod Cæpola animaduertit cautela
117. dicens, posse in prædicto casu fieri, vt testamentum secundum sit nullum, si is, qui iurauit primum testamentum non reuocare, à iudice ecclesiastico admoneatur, petente hærede scripto in primo testamento, trina canonica monitione, vt testamentum illud seruet illæsum, & ne illud reuocet, in dicta excommunicatione aduersus eum, si id
testamentũtestamentum mutauerit: tunc etenim testamentum
† posterius erit nullum, quippe quod factum sit ab excommunicato, qui testari non potest, vt existimant
Ioan. Mona. in cap. quanquam. de vsur. Hosti.
in cap. pia. de excep. in 6. glo. in c. decernimus.
de senten. excom. eod. libr. quam dixit singul.
Franc. in rub. ista. lib. 6. casu 16. quasi deportato æquiparetur excommunicatus. Hoc tamen
non est admittendum, quia falsa ratione iuuatur, cùm excommunicatus testari possit regulariter, quod probatur ex eo, quòd omnes testari possunt, qui iure expressim non prohibentur. l. si quæramus. ff. eodem. §. final. Instit.
quibus non est permiss. facere testamen. l. 1. C.
de sacrosan. eccles. Sed excommunicatus non
prohibetur testari, igitur potest testamentum
facere. Præterea speciale est in excommunicato propter hæresim. cap. excommunicamus. §.
credentes. de hære. Authen. credentes. C. de
hære. is enim testari non potest, sicuti nec excommunicatus ex percussione cardinalium.
cap. Felicis. de pœnit. in 6. ergo cxcommunicatis ob alias causas, non est interdicta testandi
potestas: atque ita hanc sententiam veriorem
esse opinantur Archid. in d. c. pia. Ioan. Andr.
ac cæteri in d. cap. decernimus. Freder. consil.
74. Bart. in dict. l. si quæramus. Bal. in l. fin. col.
3. C. si à non comp. iudice. Abb. in c. veritatis.
de dolo & contu. num. 32. Abb. hic 2. col. Imol.
in cap. 2. infrà eod. post alios Guliel. Bened. in
capit. Rainutius. verbo, mortuo itaque testatore. in 1. num. 288. eod. titul. Ioan. à Sel. de beneficio. 3. par. quæst. 4. col. 1. quam opinionem
sequuti, fatentur communem esse Fel. in cap.
cum voluntate. de sent. excom. idem in cap. ad
probandum. de re iud. col. 2. Barba. in d. cap. 2.
Franc. in d. rubr. casu 16. Aret. in d. l. si quæramus. & Guald. in libello de arte testandi. tit. 1.
caut. 10. nec refert an sit publicè vel occultè excommunicatus, secundum eos, quibus accedit glo. in c. pastoralis. §. verum. de appell. quæ
excommunicatum similem esse ait relegato,
& tamen relegatus testari potest. l.
relegatorũrelegatorum.
§. 1. & seq. ff. de interdict. & releg. Huius etiam
communis sententiæ autor fuit Inno. in d. c.
cũcum
voluntate. qua perpensa Cæpolę cautelam reprobat And. ab Exea. in rub. ff. de pact. nu. 525.
His verò, quæ de libertate
mutādimutandi testamenta diximus, aptissimè conuenit disputare, quo
pacto secundum testamentum, cui testator in
primo derogauit, validum sit, quam quidem
rem egregiè tractauit Bart. in l. si quis in principio testamenti. ff. de legat. 3. cuius verba varijs
*
in locis adnotarunt, qui post
eũeum scripsere. Nec
tamen verebimur nos ea pro viribus explicare,
quasdāquasdam ex Bart.
cæterisq́;cæterisque conclusiones colligentes, quibus hic tractatus, ni fallimur, apertissimè expedietur.
Prima conclusio: Primum
testamẽtumtestamentum simpliciter sequentibus derogans tollitur per secundum, in quo specialis sit reuocatio primi,
licet in eo nulla mentio fiat clausulæ deroga|
toriæ.
Atq;Atque exempli gratia fit derogatio in primo testamento in hunc modum concepta.
Quòd si aliud testamentum fecero, nolo illud valere. Specialis autem mẽtiomentio primi in secundo hoc modo fit, non obstante priori testamento, quod præsente F. Notario condidi. Est
enim hæc mentio necessaria & sufficiens, vt notat Bart. in d. l. si quis in principio. num. 8. per
text. ibi, & licet Paul. Cast. consil. 182. 1. vol. col.
3. aduersus Bart. exigat in secundo testamento verba illa. Non obstantibus quibuscunque
verbis derogatorijs in priori testamento appositis, tamen sententia Bar. verior est, cùm in
specie & nominatim primum testamentũtestamentum tollatur. Eadem verba Bart. Ias. retulit, nec ausus
est improbare in l. si mihi & tibi. §. in legatis. 2.
lectione. col. pen. ff. de legat. 1. & subdit Corn.
consil. 86. 3. vol. col. pen. hanc esse communem
opinionem post Cyn. in l. sancimus. C. de testamen. Imò satis erit in secundo testamento
hæc apponere verba, Non obstante quocunq;quocunque
alio testamento, sub quacunq;quacunque verborum forma concepto. ex Aret. in c. 1. de rescript. col. 6.
hanc opinionem in derogatione legum, & canonum asserente per text. quæ sing. appellat in
c. alma mater. §. fin. de sent. excom. in 6. quem
Fel. sequitur in c. nonnulli. col. 7. vers. secundò
fallit. de rescript. additq́ue ipse Aret. hanc esse
communem opinionem.
Secunda conclusio: Testamentum primum
cui adiecta fuit clausula derogatoria potestatis testandi, seu reuocandi illud testamentum,
per secundum tollitur etiam simpliciter factum, nulla adhibita mentione, nec generali
primi testamenti. quod probatur, quia derogatio potestatis testandi à iure Ciuili improbatur, & inutilis censetur. l. stipulatio hoc modo concepta. ff. de verb. oblig. qua ratione Bar.
in d. §. in legatis. hanc conclusionem probat,
eamq́ue cæteri communiter recipiunt, vt ibi
testatur Ias. 1. lect. & Soc. 2. col. eandem tenent
Cyn. Fulg. & Doct. communiter in d. l. sancimus. & Corne. communem hanc professus dicto consil. 86. 3. vol. col. pen. Accurs. tamen in
d. §. in legatis. & in d. l. si quis in principio. verbo, nemo enim. nullam in hac re differentiam
constituit inter verba derogatoria voluntatis
& potestatis: imò idem vtrobiq;vtrobique seruandam fore apertissimè censet. Cuius opinionem Ioan.
ab Imol. in d. §. in legatis. defendit, & Sal. in d.
l. sancimus. Disputat etiam Soc. in dicto §. in legat. quod iure verius esse apparet ex eo, quod
ratio, cui innititur communis sententia, minimè procedit, perpenso intellectu vero dictæ
l. stipulatio hoc modo concepta. quem paulò
antè tradidimus.
Tertia conclusio: Primum testamentum habens clausulam sequentis derogatoriam, non
tantùm simplicem & generalem, sed & specialem, certisq́;certisque limitibus circumscriptam, per secundum tollitur, in quo fit generalis mentio primi, & illius clausulæ derogatoriæ commemoratio indefinita. Fit enim tunc mentio specialis primæ voluntatis, quod est necessarium,
& sufficit, quamuis in specie verba clausulæ derogatoriæ minimè repetantur. quod Bar. not.
in d. l. si quis in principio. 3. col. quem ibi cæteri Doct. in d. l. sancimus. communiter sequuntur, sicuti fatentur Corne. cons. 86. 3. vol. Albe.
in d. l. si quis in principio testamenti. nu 7. &
16. Alex. cons. 134. vol. 1. Soc. & Ias. in d. §. in legatis. 2. lect. col. 3. Card. cons. 102. Alex. & Ias.
in d. l. sancimus. Barb. in c. cùm esses. isto titul.
nu. 18. Ant. Rub. cons. 24. Soc. cons. 163. vol. 12.
pen. col. quam etiam probat Domin. cons. 115.
& asserit esse communem Soc. iunior. cōscons. 124.
vol. 1. col. 2. & 4. super qua disputant Barb. in d.
nu. 18. idem cons. 72. vol. 3. & Ias. in d. §. in legatis. inquirentes, an ex vera iuris ratione sit necessaria in præsenti dubio specialis mentio verborum clausulæ derogatoriæ, quam testator
primo testamento adiecerat. Sed Doct. sententia ex illis amplissimis verbis defenditur, non
obstante quocunq;quocunque testamento à me condito,
quæcunq;quæcunque verba derogatoria habente. Hîc enim fit mentio specialis clausulæ derogatorię,
quamuis ad verbum non repetatur, quod sufficit & probatur in l. omnes. C de præscript.
30. vel 40. ann. & in l. Titius. ff. de lib. & posth.
Ex quibus sequentia corollaria deducuntur.
Primùm, in quæstione præcedentis assertionis, quæ tertia est, minimè sufficere primi testamenti mentionem, nisi & clausulæ derogatoriæ saltem in genere testator meminerit. Nec
enim sat erit dicere, volohoc testamentum valere, non obstante alio quocunq;quocunque testamento
per me facto, seu cassum & irritũirritum faciens quodcunque aliud testamentum, oportet siquidem
addere, sub quibuscunque verbis derogatorijs conditum, ex mente gloss & Doctor. in
dicto §. in legatis. Bartol. & aliorum in dicta
l. si quis in principio testamenti. 3. colum. &
probatur per textum, ibi, licet Iacob. de Aret.
cuius opinionem aduersus vulgò receptam veriorem esse existimat Alberic. in dicta l. si quis.
numero 7. & 16. asserat, non esse necessariam
mentionem clausulæ derogatoriæ, nec in specie, nec in genere. & Bald. expressim teneat in
l. humanum. C. de legi. colum. penult. sufficere, testatorem in secundo testamento scribere
illa verba, cassum & irritum faciens quodcunque aliud testamentum: quæ quidem dicta reprobat Soc. in d. §. in legatis. col. 4. & Paul. Castren. con. 206. vol. 1. Nam reuocatio primæ voluntatis præcipuè in ipsa testatoris consistit
contraria voluntate, quæ non pręsumitur, nisi
in specie prioris actus mentionem fecerit, vt
in ead. l. si quis in princip. testamenti Iurisconsultus scribit, cuius verba hanc communem
opinionem acerrimè tutantur.
Secundum, non esse necessariam clausulæ
derogatoriæ ita specialem mentionem, vt ad
|
verbum referatur ipsius derogationis qualitas, quod communis omnium sententia probat, vti Soc. refert in d. §. in legatis. col. 4. præter alios, quos nominatim citauimus. Tametsi
refragentur glo. in d. §. in legatis. Sal. in d. l. sancimus. col. penul. Dynus in reg. quod semel. de
regul. iuris. in 6. Barbat. in d. c. cùm esses. col.
pen. & fin. eodem tit. Ias. & dubitet in d. §. in legatis. 2. lect. col. 3.
Tertium, hanc tertiam conclusionem procedere opinamur, etiam si vnicum tantùm testamentum præcesserit, nec erit satis in secundo in genere irritum facere, casumq́;casumque decernere quandocunque aliud præcedens testamentum, nisi saltem generalis verborum derogantium mentio fiat, contra Bart. in d. l. si quis. in
prin. 3. col. cuius verba si sensum perpẽdimusperpendimus,
ac Doctorib. eum allegantibus, exhibenda fides est, deprauata circumferuntur. Nam dum
dicit num. 9. cassans omne aliud testamentum
meum, in quo sunt verba derogatoria, vel sunt
hæc vltima verba, in quo sunt verba derogatoria omninò delenda, vel referenda ad Bart. nōnon
ad ipsum testantem: & contra Bar. tenẽttenent Ang.
Pau. Imo. Alex. & Aret. in l. 2. ff. de lib. & posth.
Maria. Soc. cons. 163. in 2. vol. Bar. Soc. in d. §. in
legatis. col. 4. Paul. Cast. cons. 284. 1. vol. col. 4.
Bal. in auth. hoc inter liberos. C. de test. Alex.
consil. 25. vol. 3. col. 2. Gul. Bened. in c. Raynutius. isto tit. verb. testamentum. 2. nu. 22. Anto.
Rub. consil. 24. col. 4. & esse eam communem
asserunt ipsam sequuti Ias. in d. l. sancimus. col.
3. Curt. iunior consil. 26. col. 2. & Alex. in dicto
consil. 25. Nec enim hîc prioris fit voluntatis
specialis mentio, licet vnicum testamentum
præcesserit, cùm sit necessaria mentio non tantùm testamenti, sed & clausulæ derogatoriæ
in eo contentæ, quod non est necessarium in
d. l. 2. quam Bar. pro se adducit, quia ibi requiritur solùm certa & nominata expressio. Vnde verior apparet communis opinio, licet Bar.
conentur defendere Socin. & Ias. in d. l. 2. idem
Soc. consil. 2. in 3. vol.
Quartum ex his constat, primum testamentum habens clausulam derogatoriam specialem, non tolli per secundum, in quo nominatim fiat primi testamenti mentio, nisi testator
saltem in genere clausulæ derogatoriæ meminerit, cùm eius clausulæ reuocatio requiratur
omninò, ex tertia conclusione, ex qua licet dubius hoc infert Soc. in d. §. in legatis. col. 5. contra Bald. in l. humanum. C. de legi. dicentem,
satis esse si in secundo testamento dictum sit.
Non obstante alio testamento per me coram
F. notario condito. quæ quidem verba nequaquam sufficiunt, si aduertamus ad text. in d. l.
si quis in principio testamẽtitestamenti. & ad prædictam
omnium Doct. sententiam.
Quarta conclusio: Primum testamẽtumtestamentum habens quæcunq;quæcunque verba derogatoria, etiam admodum specialia, per secũdumsecundum tollitur, nulla prioris voluntatis, nec speciali, nec generali
mentione facta, modò constet ex coniecturis
testantem prioris voluntatis pœnituisse. Bald.
cōmunitercommuniter receptus in d. l. sancimus. vbi post
alios Ias. 2. col. Et probatur ea ratione, quod reuocatio primi testamẽtitestamenti vtcunq;vtcunque facti à voluntate testantis pendet, ipso IuriscōsultoIurisconsulto teste in
d. l. si quis in principio testamẽtitestamenti. Igitur si eius
voluntas coniecturis deprehendi potest, minimè dubia erit actus mutatio. quod & Bar. ipse
in d. l. si quis in principio. sæpissimè fatetur.
Cui opinioni, quam communem esse fatentur, aliquot adducunt coniecturas Paul. Paris.
cons. 10. vol. 3. nu. 21. & Soc. iunior consil. 124.
vol. 1. nu. 52. & seq. vltra eas, quas Docto. in d. l.
sancimus, adnotârunt, eandẽeandem sententiam probantes, ex quibus & ex alibi consideratis, sequentes illationes explicare libuit.
Prima, testamentum primum habens quæcunq;quæcunque verba derogatoria, etiam specialia, per
secundum, adiecto iuramento tollitur, nulla
facta mentione prioris voluntatis. Bald. in d. l.
sancimus. cui cæteri Doct. assentiuntur ibi. &
Soc. consil. 163. vol. 2. col. fin. Guid. Pap. decis.
128. Ant. Rub. cons. 24. col. 3. Corse. in rubr. de
iureiur. 24. & 26. priuilegio iuramenti, quorũquorum
omnium concors est ratio illa, quæ à præmissa
conclusione colligitur, siquidem is, qui iuramento præstito secundum testamentum condit, ob religionem iuramenti, videtur cuiuscunq;cuiuscunque prioris voluntatis contrariæ pœnitere:
atq;atque hæc est maxima coniectura, quæ hanc mutationem manifestāmanifestam facit. Quo fit vt isthæc prima illatio sit admittenda, etiam si in testamento secundo nec generalis primi reuocatio fiat,
illis verbis, cassum & irritũirritum decernens, quodcunq;quodcunque aliud testamentum per me factum, aduersus Ias. in d. §. in legatis. 1. lect. col. pen. & Socin. dubitantẽdubitantem ibi, pen. col. Ant. Rub. d. consil.
24. nu. 9. & Gul. Bened. in d. c. Raynutius, verbo, testamentum. in 2. nu. 19. Nam & ipse Ias.
ingenuè fatetur sibijpsi communem sententiam obstare, à qua recedendum non esse Soc.
admonet in d. col. pen.
Secundò infertur ex eadem ratione.
PrimũPrimum
testamẽtumtestamentum, quod testator iurauit reuocare,
vel cui iuramentum addidit, ex hoc clausulam
derogatoriam sequentis, & specialem habere.
Bart. in d. l. si quis in principio. fin. col. Alex. &
Iuniores in d. l. sancimus. & in d. §. in legatis.
Ias. in §. item si quis postulante. Inst. de act. nu.
14. Quorum opinio
plurimũplurimum probatur ex glo.
in d. c. cùm non deceat. de elect. in 6. quæ asserit,
generalẽgeneralem canonũcanonum, vel
statutorũstatutorum derogationem minimè tollere statutum iuratum, quam
gl. existimant esse sing. Rom. sing. 7. Alex. in l. 1.
col. pen. ff. ad l. Falc. Ias. cons. 173. in 4. vol. col.
9. & Rom. cons. 436. col. 3. & cons. 404. Ias. in
fin. C. si contra ius. col. fin. commendant Abb.
col. 3. Fel. col. 2. in cap. constitutus. de rescript.
Alex. consil. 38. in 3. volum. optimè Lud. Gom.
|
post Crot. in c. 1. de consti. in 6. num. 286. Feli.
in c. 2. nu. 20. de sponsal. Notant Bart. & Ioan.
Crot. in l. omnes populi. ff. de iustit. & iur. 3. q.
princip. Ioan. Staph. de liter. gra. & iust. fol. 99.
col. 2. & plures alij, quos Rebuff. citat in forma
mandati Apostolici, verbo, iuramentum. qui
post alios ad hanc rem meminit glo. in Cle. dudum. §. fin. de sepul. verb. pacta.
quāquam dicit sing.
Cremen. sing. 39. hoc tamen procedit in iuramento speciali, non in generali, secundum Domi. in consil. 83. Carol. in consil. Alex. 27. libro
1. ad fin. quibus exactè perpensis, ita erit necessaria in secundo testamento mentio iuramenti, vt non sufficiat mentionem facere primi testamenti, & derogatoriæ clausulæ specialiter
per illa verba, cassum & irritum decernens
quodcunq;quodcunque aliud testamentum,
quibuscunq;quibuscunque
verbis derogatorijs à me conditum, quod expressim notant Paul. Castr. consil. 284. vol. 1.
col. 2. & Fulg. cons. 36. Cæterùm si in secundo
testamento ita scriptum sit: non obstante quocunque alio testamento à me facto, & habente
quæcunque verba derogatoria, quæ hîc forent
ad verbum referenda, ea etenim pro expressis
habeantur, vt hac clausula interim vtamur, poterit quibusdam videri adhuc non esse sufficientem prioris voluntatis
mẽtionemmentionem, quia vbi
expressio specialis exigitur, prædicta clausula
non sufficit. Paul. Cast. consil. 278. vol. 1. Card.
consil. 136. Calde. cons. 11. tit. de priuileg. Frederic. consil. 233. & alij, quos retulit Felinus in
cap. accedentes. de præscriptio. est enim mentio specialis necessaria, quæ in dictis verbis
nōnon
est ex notat. in Clem. appellanti. de appella. &
in l. certum. ff. si cert. peta. & fatentur hanc esse
opinionem communem Fel. in d. c. accedentes. idem in cap. nonnulli. num. 6. de rescript.
Ias. in consil. 121. & 155. vol. 4. Selua de Benef. 3.
part. q. 14. Deci. consil. 165. col. 2. idem consil.
373. fin. col. And. Tiraq. de iure maritali. in gl.
5. ad finem. Thom. Gram. decis. 20. quibus accedit tex. optimus, in cap. qui ad agendum. de
procurat. in 6.
Rursus erunt, qui contrarium respondere
non dubitent, eo quòd prædicta verba satis tollant priorem derogationem, cuius specialis
expressio requiratur l. omnes. C. de præscript.
trig. vel quadrag. annor. vbi Bald. & Ang. hoc
notant, eamq́;eamque legem miris laudibus efferunt,
quotquot hac in re scripsere. idem Abb. in c.
cum instantia. de censi. Anto. Butr. consil. 49.
Collect. & Bald. in c. cum dilecta. de rescript.
Alber. in l. 1. C. quando imper. inter pupil. &
vidu. Bal. con. 409. vol. 5. Soc. in tract. de visita.
num. 45. Anto. consil. 2. Paul. consil. 3. vol. 1. Felin. in cap. humanum genus. 1. distin. col. 4. & in
hac specie testamentorum Albe. Brunus in tractat. de forma. coll. 24. & esse hanc opinionem
communem asserit Freder. consil. 47. Anani.
consil. 55. & idem Tiraq. in dict. gloss. 5. Rebuff. in forma mandati Apostolici, verbo, pro expressis. Aymon Sauilli. consilio 126. colum.
fin. Bart. Soc. consil. 3. volum. 3. col. 4. Chosmas in pragmat. sanctio. tit. de collationibus.
§. quod si quis. verb. ad verbum. ac cæteris diligentiùs insigni breuitate Præceptor meus
obseruandissimus Martinus ab Azpilcueta
Nauarrus in cap. si quando. de rescrip. colum.
4. Qua in re oportet maximam hanc controuersiam quibusdam explicitis, quæ confusè traduntur, distinctam lectoribus exhibere.
Primum equidem constat, hanc vltimāvltimam sententiam frequentiori calculo receptam esse,
atq;atque seruandam fore, absq;absque dubio si Curiæ Romanæ praxis eam admiserit. Nam huius styli
sunt testes Anto. consil. 2. Collecta. in d. cap.
cum dilecta. Probus in c. collatio. col. 3. de offic. leg. in 6. Ludouic. Gomez. in Proœmio reg.
Canc. quæst. 6. nu. 8. Dom. consil. 65. col. 6. &
consilio 120. col. 2. Ioan. Staphil. de liter. grat.
& iusti. fol. 103. colum. 2. quod probari videtur in cap. 1. de transact. & cap. quia sæpè. de elect. in 6. c. alma mater. de sent. excom. eo. libr.
in fine. extrauag. rem non nouam. de dolo &
cont. Fel. in d. c. nonnulli. num. 6. & in d. c. accedentes. col. 3.
Secundum etiam ex iuris ratione secluso stylo procedit, nempe dicta verba priorem clausulam, cuius specialis, & ad verbum expressio
requiritur, omninò tollere, si in lege, canone,
vel constitutione exprimatur: sic enim procedunt iura, quæ modò citauimus, & fatentur
Ang. Alex. & Ias. in l. sed & si quis. §. quæsitum.
ff. si quis caut. & ex his qui priorẽpriorem sententiam
approbant. Fel. in d. c. nonnulli. nu 6. & in d.c.
accedentes. Dec consil. 165. & consil. 273. Iaso.
And. Tiraq. Rebuf. quos superiùs adduximus,
in quo video Doctor. omnes consentire: sic &
idem erit si in secundo rescripto, aut priuilegio principis, prædicta verba motu proprio
apponantur, vt fatentur Fel. in d. c. accedẽtesaccedentes.
Decius in dictis locis. Cald. cons. 11. de priuil.
Roman. cons. 327. Angel. in d. §. quæsitum. in
fin. vbi Alex. & Ias. & Fel. in d c. sedes. col. 8 de
rescript. Ripa in c. 1. de rescrip. num. 80. Socin.
cons. 3 vol 3. col. 4.
Tertium ad disputationis discrimen recidit, & tamen iuris ratione examinata verius
esse arbitror in priuilegio secundo, aut rescripto ad petitionem alicuius concesso, non sufficere præfatam clausulam, vt tollāturtollantur priora,
& ita specialia verba derogatoria, in quo sequor priorem illam sententiam, quam ex Calder. & alijs autoribus retuli, tam etsi refragentur hi, qui posteriorem opinionem frequentius sequuntur, eamq́ue in hoc ipso casu procedere existimant.
Quartum nostræ quæstioni propius accedit: Nam hæc verba non obstante quacunque
alia dispositione, cuius ad verbum esset
mẽtiomentio
facienda, eam expressam
cẽsentescensentes, non tollunt
|
priorem actum iuramento firmatum, ex glos.
in d. c. cùm non deceat. adiunctis his, quæ ad
eam notauimus in hac ipsa quæstione: nisi reuocatio prioris actus fiat per legem, aut constitutionem, vel addatur in reuocatione clausula, motu
ꝓprioproprio, vt notant Ias. in l. fi. C. si contra ius vel vtili. pub. fi. col. & Felin. in c. constitutus. col. 3. de rescri. hi
tamẽtamen loquuntur in generali clausula, non obstantibus: non autem
in ista, qua expressa finguntur ea, quæ in specie
exprimenda forent. Vnde Ias. in d. l. fin. in fine.
sensit iuramentum per eam tolli, & apertè notat Socin. consi. 196. vol. 2. col. 2. qui huius opinionis rationem constituit, & deducit ab illa
sententia, quam in praxi, & vsu receptam esse
diximus, &
cōmunioremcommuniorem fecimus, & ideò quæ
in ea dicta sunt, etiam ad derogandum iuramento erunt pręno tanda:
atq;atque ex his satis fieri
potest dubitationi, quæ proposita fuit circa
derogationem primi testamenti iurati.
Quintò, ea quæ diximus, intelligenda sunt
in principe, qui potest supplere illam specialem mentionem in actu requisitam, ac fingere
eam factam fuisse: inferior verò contractum
gerens non potest fingere expressum fuisse id,
quod ex lege nominatim est exprimendum.
text. admodum singu. in cap. qui ad agendum.
de procurat. in 6. l. sed & si quis. §. quæsitum. ff.
si quis caut. vbi Angel. Alexan. & Ias. 2. colum.
hoc ipsum notant Ias. in consi. 173. volu. 4. col.
fin. Alex. in l. quicquid. 2. col. ff. de verb. oblig.
Tiraqu. & Rebuff. paulò antè citati: quorum
opinio in testamentis non procedit circa verba derogatoria, ex eo, quòd eorum mentio
principaliter ex hominis, non legis dispositione requiritur. Atque de his satis.
Tertiò, ex principali conclusione deducitur, testamentum primum, cui iuramentum
accessit, nōnon tolli per secundum item iuratum,
nisi primi, eo modo, quem diximus, mentio fiat: quando per reuocationem primi tendit testator ad periurij crimẽcrimen, quod probatur. Non
enim est præsumendum, quenquam velle mortale crimen committere, nisi euidenter hoc
constiterit. l. merito. ff. pro socio. maximè in
actu, qui prope mortem fit. c. literas. & ibi glo.
verbo, tam graue. de præsumpt. Vnde cùm reuocatio prioris voluntatis consistat in præsumpta, vel euidenti testantis intentione, dicendum est, non videri primum testamentum
sublatum per secundum, in casibus, quibus ex
hac reuocatione testator periurus esset, nisi id
appareat manifestè.
Quartò constat ex eadem assertione, primum testamentum habens clausulam derogatoriam specialem, non censeri per secundum sublatum, etiamsi in secundo fiat mentio
specialis derogatoriæ clausulæ, si testator in
primo dixerit, velle primum illud testamentum reuocari non posse, aut irritum minimè
censeri per secundum, etiamsi in eo specialiter primo derogetur: est enim necessarium,
non tantùm prioris clausulæ derogatoriæ reuocationem adscribere, sed & addere derogationem secundæ clausulæ, vel vberrima verba,
ex quibus manifestum fit, testatorem à priori
voluntate discessisse, cuius illationis sit exemplum primi testamenti. Et volo meum hoc testamentum firmum, ac perpetuum esse, nec
censeri reuocatum per aliud, quod fecero, testamentum, nisi in eo ad verbum scripta sit angelica salutatio, etiamsi nominatim huius primæ voluntatis meminero. Oportet enim ad
hæc verba derogatoria tollenda, in secundo
mẽtionemmentionem facere huius derogationis in hunc
modum, non obstante quocunque alio testamento per me facto, quæcunque verba derogatoria habente, quacunque verborum forma concepta. Nam per illa verba: quæcunque
verba derogatoria habente: tollitur prima
clausula derogatoria, & per sequentia reuocatur secunda, vt animaduertit Paul. Castren.
in consil. 284. colum. pen. volum. 1. Anto. Rub.
consi. 24. colum. pen. & fin. Sic ergo erit intelligendus Bart. in d. l. si quis in principio testamenti. colum. 3. & 4. dicens: testamentum primum habens derogatoriam clausulam, & derogationis futuri testamenti reuocationem,
tolli per secundum, in quo fit specialis mentio
prioris derogationis.
Hinc scribit Paul. in Auth. hoc inter liberos. C. de testa. Primum testamentum factum
inter liberos, adiecta speciali clausula derogatoria, non tolli per secundum, in quo dictum
sit. Non obstante alio quocunque testamento, etiam inter liberos facto, nisi additum sit,
etiam si in eo sit clausula derogatoria: quia duplex derogatio tolli debet specialiter. Nec
sat erit reuocari derogationem, quæ ex liberorum priuilegio insurgit, nisi alia secunda tollatur. idem notat Curti. iunior consil. 189. colum. 3. & est communis opinio, auctore Rubeo, dict. consil. 24. colum. 3. qui ex hoc. illud
considerat, testamẽtumtestamentum habens iuramentum,
& clausulam derogatoriam specialem, non
tolli per secundum, in quo iuramenti mentio
fiat, nisi & in eo prior clausula derogatoria expressim retractetur. quod etiam Fulg. adnotauit consi. 39. ex diuerso hanc dubitationem
expendens.
Quintò ex præmissis apparet, voluntate
testantis perpensa, primum
testamentũtestamentum, quamcunque specialem derogationem habens, per
secundum reuocari, in quo generalis tantùm
mentio primi fiat, si post primum testamentum orta sit inimicitia inter testatorem, & hęredem in primo testamento nominatum l. 3.
§. non solùm. l. ex parte. iuncta gloss. ff. de adimen. legat. l. si cùm Cornelius. ff. de solu. notat
in specie Bald. in d. l. sancimus. Socin. in d. §. in
legatis. col. fin. Guli. Bene. in c. Raynutius, verbo, testamentum 2. num. 20. eleganter Maria.
|
Socin. consil. 163. vol. 2. col. 6. Bart. Socin. consil. 2. vol. 3. col. 3. idem dicens in quacunque alia causa post primum testamentum contingenti, ex qua mutatio prioris voluntatis præsumi possit. quod explicant latè Paul. Pari. consi. 10. vol. 3. num. 21. Socin. iun. consi. 124. num.
52. vol. 1. atque erit hoc arbitrio iudicis relinquendum, vt Barth. Soc. existimat in d. §. in legatis. Cæterùm & hac in re aduertendum est,
nam hæc quinta illatio vera erit, quando inimicitia orta fuerit culpa hæredis: quòd si culpa testatoris sequuta fuerit, non erit locus
huic præsumptioni. ex Bart. in l. cum tabulis.
§. 1. ff. de his, quib. vt indi. quem sequuntur Roma. singu. 196. Hippo. in l. 1. §. præterea. nume.
59. ff. de quæst. & in §. cùm quis. eiusdem legis.
Thom. Grammat. voto 30. num. 19. à quo tamen discedunt Ias. in l. si filiam. C. de inoffic.
testa. & in l. hæreditas. 2. col. C. de his, quib. vt
indig. Ripa in l. vlti. C. de reuo. dona. q. 45. Ioan. Lup. in Rub. de don. §. 78. n. 27. idem Ioan.
Lup. in eadem Rub. §. 70. nu. 9. rursus
idẽidem Ripa
in c. 1. de iudi. nu. 14. Gerard. sing. 5. Ioan. ab Amicis consi. 4. quibus accedo ob præsumptam
testatoris voluntatem, quæ locum sibi vendicat, inimicitia eius etiam culpa sequuta, quod
probat tex. in l. 4. ff. de adim. legat. verbo, pœnituerit. Etiamsi Bart. opinio à multis recepta
fuerit, quorum meminit diligenter Catellianus Cotta dictione, Inimicitiæ. versi. secunda
dubitatio. Qui sorori propriæ patrocinatus
eam sequitur asseuerans communem esse.
Sextò deducitur ex præsumpta voluntate,
mutandi primum testamentum non inutilis
assertio, qua profitemur, primum testamentum habens specialem clausulam derogatoriam per secundum inter liberos factum, mutatum penitus censeri non facta prioris clausulæ speciali mentione, gl. iunct. tex. in Auth. de
testa. imper. §. & siquidem. ver. perfecta. in fin.
quam dicit singul. Ias. in d. §. in legatis. 1. lectio.
colum. penult. & idem notauit Bald. in Auth.
hoc inter liberos. C. de testament. quem frequentius Doctor. ibi, & in d. §. in legatis. sequuntur: & Gulielmus Benedict. in dict. verbo, testamentum. 2. numero 29. Ias. in l. sancimus. 7. fallent. C. eodem titulo. Socin. iunior
consil. 124. nume. 31. quorum opinio probari
videtur in d. Authen. hoc inter liberos. cui conuenit Regia l. 8. tit. 1. part. 6. vbi statuitur, primum testamentum inter liberos factum, habere ad sequentia testamenta clausulam specialem derogatoriam: quod tamen locum habet, quando in sequenti testamento instituuntur extranei, secùs verò, si idem testamentum
solùm liberos testantis hæredes habeat: tunc
etenim dato pari fauore in vtroq;vtroque testamento,
posteriori standum erit. glos. sing. in Authen.
de testamen. imperf. in princ. & §. & siquidem,
verbo perfecta. quam Bald. Salyc. & communiter Doct. sequuntur in d. Auth. hoc inter liberos. Alex. consil. 134. vol. 1. colum. 7. Roma.
cons. 179. col. 6. Crotus in c. 1. col. 8. de constitu. in 6. dicens hanc opinionem esse communem, licet dubitet ibi Lud. Gomez. nume. 171.
eandem opinionem, quam communem esse
diximus, probat & explicat Socin. iunior dict.
consil. 124. numero 33. & consil. 127. num. 10.
1. volum. & Roman. consil. 385. Verùm dicta
decisio Authen. hoc inter liberos. ita fauorabilis est, vt procedat, etiamsi testamentum inter liberos sit factum per nuncupationem coram duobus testibus. Ias. consil. 223. 2. vol. Roman. consil. 179. col. 6. Crot. in d. c. primo. colum. 9. Docto. communiter in d. Authen. hoc
inter liberos. vbi hanc esse communem fatentur Angel. Alexand. & Iason. idem post eos asserit expressè Gulielm. Benedict. in dicto verbo, testamentum 2. numer. 20. Barb. consil. secundo. volum. pri. colum. secunda. quam conclusionem probare videtur glos. in dict. verbo,
perfecta. in Authent. de testament. imperfe.
quamuis contrarium asserant Ang. & Barbat.
in dictis locis, qui omnes latè tractant dictæ
Authen. hoc inter liberos. intellectum. & Decius consilio 264. Igitur si testamentum factum inter liberos censetur habere specialem
sequentium testamentorum derogationem,
eadem ratione idem erit dicendum in testamento secundo inter liberos condito, vel derogationem specialem habeat cuiuscunque
præcedentis testamenti.
Hanc verò opinionem improbant Socin.
consil. 163. col. pen. vol. 2. Bart. Socin. in d. §. in
legatis. col. pen. Alex. consi. 146. vol. 2. Anton.
Rub. consi. 24. non enim secundum eos sequitur testamentum inter liberos habere derogationem præcedentium testamentorum, eo
quòd sequentium derogationem ex lege habeat. Item derogatio, quæ fauore liberorum
conceditur, non est ita efficax, vt illa, quæ ex
clausula speciali derogatoria insurgit: cùm
hæc sit expressa, illa tacita. l. fin. in princi. ff. de
legat. 2. Sat etenim est ad euitandam priorem
derogationem, dicere, non obstante quocunque testamento, etiam facto inter liberos: at
in derogatione expressa reuocanda oportet
vti illis verbis, non obstante etiam clausula derogatoria in primo testamento expressa: sicuti
frequentissimè Doct. fatentur.
Præterea d. Authen. hoc inter liberos. exorbitans est, & ideò restringi potius debet,
quàm extendi. His ergo rationibus ab ea sententia, quæ communi consensu recipitur, Socin. & cæteri discessere.
Sed adhuc communis opinio verior apparet, ex præsumpta testantis voluntate, quæ
in hoc semper consideranda. Nec in contrarium adducta procedunt, si voluntas testantis
attendenda est: nam ex ea Doctorum opinio
comprobatur, atque l. fina. ff. de legat. 2. non
loquitur in clausula derogatoria legis, qualis
|
est ista, & iuramenti siquidem à lege hæ derogationes sunt constitutæ. Alia etiam ratio cessat, quia ita expressa est illa derogatio, non obstante quocunque testamento facto inter liberos, vel iuramenti religione adhibita: sicut
illa, non obstante quocunque testamento &
clausula derogatoria in eo expressa. Et si testamentum primum factum inter liberos cum
derogatione speciali, non potest tolli per secundum, in quo fiat mentio testamenti huius
facti inter liberos, nisi etiam tollatur expressa
prior derogatio, hoc procedit, quia est isthæc
derogatio duplex: non ex eo, quòd sit fortior
derogatoria hominis, quàm derogatoria à lege, fauore filiorum, & ex præsumpta mente testantis inducta.
Septimò, eadem ratione existimant quidam, testamentum primum habens specialem
clausulam derogatoriam, tolli per secundum
ad pias causas factum, etiamsi in eo primæ derogationis specialis mentio non fiat. quod sensit Oldrad. consil. 129. expressit Socin. consil.
229. volum. 2. colum. final. Alexand. consilio
103. volum. 4. Ias. in dict. Authent. hoc inter liberos. 2. col. quibus accedit, quòd testamentum inter liberos, & ob piam causam, æqualia
in iure censentur. capit. relatum. in 1. isto titu.
iuncta l. hac consultissima. §. ex imperfecto.
C. eodem. Et potissimè ratio præsumptæ voluntatis mutandi primum testamentum hanc
sententiam defendit, licet dubitauerit in hoc
Ioan. Crottus in dict. cap. 1. de constitu. in 6.
colum. 9. & contrarium asserat Anton. Rube.
consil. 24.
Octauò idem ius erit, si in testamento secundo instituatur hæres aliquis valdè dilectus
testatori, nam per hoc tolletur prima clausula
specialis derogatoria, etiamsi in secundo testamento huius specialis derogationis mentio non fiat. quod notat Roma. consil. 179. col.
pen dum allegat gl. sing. in l. in testamento. ff.
de fideicom. liber. & quamuis hic displiceat
Iasoni, in l. non dubium. C. de testamen. in fin.
& Guliel. Bened. in verbo, testamentum, 2. nu.
21. Defendi tamen iure potest pensata testantis voluntate ex prædicta coniectura: quæ maximam amicitiam aut dilectionem requirit
erga hæredem in secundo testamẽtotestamento nominatum, quod iudex prudenter arbitrabitur, secundum Thom. Grammati. decis. 62. num. 27.
Nonò, non erit his dissimile, testamentum
primum habens specialem derogationem, minimè tolli per secundum, in quo prioris derogationis sufficiens mentio non fit, etiamsi post
primum testamentum decennium sit elapsum. Aret. & Ias. in l. sancimus. C. eod. Guliel.
Benedict. dicto verbo, testamentum 2. numer.
29. Anto. Rube. consil. 24. quasi non præsumatur mutata derogatio prima ex decennij transcursu: quod probari potest in dict. l. sancimus.
vbi non censetur ex solo transcursu decennij mutatum primum testamentum. Rursus ex
eadem lege quibusdam contraria sententia
placuit, dum ibi probatur, primum testamentum solenne tolli per secundum, minus solenne factum post decennium à primo testamento. Ex quo Bald. Fulg. Paul. & cæteri, in d. l. sancimus. notant, primum testamentum habens
clausulam derogatoriam specialem, tolli per
secundum, in quo mentio specialis primi non
sit facta, si id testamentum post decennium à
primo conditum fuerit. idem notat Soci. in d.
§. in legatis. fin. col. quod est memoriæ commendandum propter Baldi auctoritatem. secundum Corne. in d. l. sancimus. Baldum etiam sequitur Alex. vol. 4. cons. 103. col. 2. & Pau.
Paris. dicens, hanc sententiam cōmunemcommunem esse,
consil. 10. vol. 3. col. 3. ex ea item ratione, quòd
testator post longum tempus immemor præsumatur prioris derogationis. l. peregrè. ff. de
acquir. poss. qua ratione ego mallem primam
opinionem sequi, quia si memor esset testator
primæ derogationis, forsan secundum testamentum minimè fecisset. Nec vrget ex aduerso. d. l. sancimus. cùm ibi euidenter constet voluntas mutandi primum testamentum.
Decimò, sunt qui existiment, primum testamentum habens specialem derogationem,
per secundum sublatum censeri, nulla facta
mentione prioris derogationis: modò testator in eo dixerit, velle hoc testamentum præcisè valere. ita Iaco. Areneus in l. omnes populi. ff. de iust. & iure. Ioan. Bapti. & Ias. in d. l. sancimus. colum. 3. Socin. in d. §. in legatis. col. fin.
Gulielm. Benedict. in dicto verbo, testamentum 2. num. 22. ea ratione, quòd dictio, præcisè, habet vim specialis derogationis. Abb. Felin. & Deci. in c. 2. de rescrip. vltimo notab. Barbat. consi. 6. colum. 12. volum. 4. quod perpensa voluntate testantis ex eadem coniectura admittendum est, non aliàs.
Vndecimò, quando sic libuit interiorem
testantis mentem ex signis exterioribus coniectari, idem dicendum erit, si in secundo testamento dictum fuerit: cassum & irritum decernens quodcunque aliud testamentum à
me conditum, quo non obstante hoc testamentum volo omninò valere. per hæc enim
verba prima clausula derogatoria tollitur, absque expressa eius mentione. ita Baptis. de sanc.
Seuerino in d. l. sancimus. quem sequitur Soc.
in d. §. in legatis. Bal. referens, vt opinor, consi.
389. volum. 5. qui tamen non loquitur, quando in primo testamento esset specialis clausula derogatoria, sed simplex, cuius in prima conclusione memini. Quin & ipse Bald. scribit dicta verba eundem effectum habere, quem illa.
Non obstantibus quibuscunque testamentis
quacunque verborum forma conceptis. Et
tamen per hæc vltima non censetur sublata
prior specialis derogatio, vt Pau. Castren. existimat consi. 284. volum. 1. neque sequitur, te|
stator vult omninò valere testamentum, hoc
ergo vult derogare prius facto testamento maxima cum solennitate, & speciali clausula derogatoria. Vnde ab hac illatione discedunt
Ias. in d. l. sancimus. & Gulielm. Benedict. dict.
nume. 22. oportet ergo exactissima diligentia
voluntatem testantis perscrutari.
Duodecimò, ab eodem fonte procedit
quod Maria. Socin. scribit in consi. 173. col. fin.
vol. 2. atq;atque item eius filius Bartho. Soci. in d. §.
in legatis. col. penult. dicentes, primum testamentum non tolli per secundum, in quo sit adiecta clausula codicillaris, nisi fiat mentio in
specie derogatoriæ clausulæ, quam habet primum testamentum. Si quidem testator apponens clausulam codicillarem vult id testamentum ratione deficientis solennitatis minimè
perire: non tamen ex hoc profitetur illud, nec
periclitari posse ex defectu voluntatis, qui præsumitur eo ipso, ꝙquod prioris derogationis non
meminerit.
Decimotertiò, si quo casu probari, aut pręsumi possit, derogationem specialem primo
testamento adiectam fuisse præter consensum
testantis, id testamentum per secundum omninò reuocatum cẽsebiturcensebitur, etiamsi in eo mentio non fiat specialis prioris derogatoriæ orationis clausulæ: sicuti eleganter Barb. respondit consil. 72. vol. 3. & notat Gulielm. Benedi.
in d. verbo, testamentum 2. num. 16.
Decimoquartò, eodem iure & pręsumpta
voluntate testantis consuluit Domini. consil.
115. Primum testamentum habens specialem
clausulam derogatoriam, per secundum mutatum censeri, in quo expressa fue reverba hęc:
volo istud testamentum penitus valere, non
obstante quocunque alio testamento per me
facto, & imprecor mala quæcunque hanc meam voluntatem impugnanti. hoc etenim præsumpta testantis intentione procedit, & iure
defendi potest.
Decimoquintò, hinc pensitari potest quod
scribit Salyc. in l. 2. C. de codic. dicens, sublata
aut reuocata speciali clausula derogatoria primi testamẽtitestamenti per codicillos, tolli id testamentum per secundum, in quo nulla fiat mentio
illius clausulæ derogatoriæ, quæ per codicillos sublata nullum pręstat impedimentum futuris testamentis. refert & sequitur Salyce. Ias.
in dict. l. sancimus. colum. 4. idem Ias. in l. si ita
scriptum. numer. 24. ff. de legat. 1. Angel. in §.
penulti. Insti. de codicil.
Decimosextò, ex eadem conclusione principali, quæ præsumptæ testantis voluntati innititur, defendi potest sententia Bal. qui in d.
l. sancimus. dixit: Primum testamentum habens specialem derogationem, tolli per secundum conditum coram principe, vel apud acta
iudicis, licet in eo nulla in specie mentio fiat
prioris clausulæ derogatoriæ: quasi qui sic testatur velit ita firmiter testari, vt & specialẽspecialem derogationem prioris testamenti tollere præsumatur. idem asserunt Fulgo. & Castren. in d. l.
sancimus. & Socin. in d. §. in legatis. colum. fin.
Tametsi dissentiant Alexand. & Ias. in d. l. sancimus. idem Ias. in l. omnium. C. de testamen.
colum. 3. Gulielm. Benedict. in dict. verbo, testamentum 2. nume. 20.
Decimoseptimò, ex præmissis necessariò
admittendus est intellectus Bart. ad l. diuus. §.
licet. ff. de iure codi. vbi cùm testator in primis
codicillis dixisset, Nolo secundos codicillos
aliàs valere, quàm si mea manu signati, & subscripti sint, scribit Iurisconsultus per secundos
codicillos etiam non signatos, nec propria
manu subscriptos tolli primos: quia ea quæ
postea geruntur, prioribus derogant. Hoc etenim intelligendum est, modò in secundis codicillis prioris derogationis meminerit, ita vt
illud Iurisconsulti responsum sit supplendum,
ex dict. l. si quis in principio testamenti. ff. de
legat. 3. vbi Barto. hunc intellectum approbat
col um. 1. & ibi Fulg. eum asserit esse communem. Iaso. in dict. §. in legatis. 2. lectione. Deci.
in l. 1. numer. 55. ff. de offic. eius, cui est mand.
iuris. eundem intellectum videtur sequi Albe.
in d. §. licet. quamuis Oldrad. & And. Pisa. quos
Socin. & Ias. in d. §. in legatis. sequuntur, ab hoc
intellectu discedant, aliam Iurisconsulto interpretationem exhibentes, quæ, ni fallimur,
nimis abhorret à vera huius materiæ cognitione.
Decimo octauò, ex his quæ scripsimus, inferri potest, testamentum primum habens specialem derogationem sequentis, non tamen
expressam, sed tacitam, & per sensum à contrario inductam, tolli per secundum: etiam non
facta speciali mentione prioris derogationis.
tex. in l. fin. in princip. ff. de legat. 2. quem dicit
notabilem Bal. in l. humanum. col. 2. C. de leg.
singularem Socin. consi. 163. penul. col. 2. vol.
Areti. in l. 1. ff. de testa. 6. col. Ias. in l. filio. col. 2.
ff. de libe. & posthu. Idem Ias. in l. seruum filij.
§. si idem. ff. de legat. 1. col. fin. Ioan. Crot. in c. 1.
de consti. in 6. col. 8. vbi Ludo. Gomez. nume.
15. alios prædictæ legis intellectus explicans
hunc esse communem fatetur: sic eundem veriorem, & communem esse asserit Iacob. à Nigris in l. 1. ff. de offi. eius, cui est mand. iuris. colum. 29. vbi Alexand. colum. 2. tenet eandem
opinionem: atq;atque etiam Ias. nu. 54. dicens tex.
in d. l. fin. esse singu. cui similem esse in c. dilectus in 2. de præbend. existimat Crot. in d. colum. 8. in quo libenter ab ipso dissentio, quippè qui existimem in d. c. dilectus. hoc non probari. Et erit huius tacitæ derogationis exemplum: si quod testamentum fecero inserta in
eo salutatione Angelica, id volo huic meo testamento præferri.
Quinta conclusio. Prima
† voluntas etiam
nullam habens derogationem specialem, tollitur quo ad legata, & alia præter hæredis in|
stitutionem per secundam minus solennem
& inualidam, si in ea fiat mentio primę expressa, ita vt tacita non sufficiat. cuius assertionis
pars prima probatur in l. si transferam. ff. de
adimen. lega. l. planè. in princ. ff. de lega. 1. quibus iuribus probatur, legatum primum reuocari per
translationẽtranslationem rei legatę in
aliũalium, quamuis incapacem legatarium. Secunda pars probatur in l. si iure. ff. de legat. 3. qua expressim
constat, testamentum primum in dubio non
reuocari, per secundum minus solenne, & inualidum. & Bart. vbi hanc conclusionem probat, quem sequuntur Paul. & Alex. & Ias. in d. l.
plane. 2. col. Ex quibus constat, translationem
legati esse expressam reuocationem primi legati: non tacitam. Obstat tamen text. in d. l. sicut. ff. de adimen. leg. qui probare videtur legati translationem, tacitam potius, quàm expressam reuocationem censeri. Vnde Cuma.
in d. l. si iure. & Ias. in l. re coniuncti. ff. de legat.
3. numer. 165. à Bart. discedunt, quibus tamen
non assentior: cùm videam expressè, & in specie reuocari legatum primum ex translatione:
siquidẽsiquidem testator dicens, quod Sempronio
legaui, transfero in Titium, satis apertè primum legatum tollat. Nec oberit d. l. sicut. cùm
ibi non transtulerit testator legatum à primo
in secundum, sed dixerit, quod legaui Sempronio, lego Titio: & licet Iurisconsultus appellet
illam translationem, non tamen est propria &
vera translatio, quippè quæ totum legatum à
primo legatario non adimat, sed illi constituat socium in legato, qui quidem socius re coniunctus partem habebit legati. Hæc verò pars
tacitè à primo fuit adempta, vti verba illius legis probant, ita intellecta ab Accursio & Bart.
ibidem Bar. col. 1. Ange. de Periglis, in re coniuncti. ff. de legat. 3. Paul. in l. non ad ea. & ibi
Cuman. ff. de conditio. & demonst. Bald. & Alexand. in l. si Fortidianum. C. de lega. Areti. in
l. si pluribus. ff. de legat. 1. vbi Alexand. hanc opinionem fatetur communem esse, sicuti Ias.
in dict. l. re coniuncti. nume. 14. & ibi Crottus
colum. 3. idem Ias. in l. si legata. C. de lega. eandem opinionem sequitur Alexand. consi. 169.
vol. 5. cui suffragantur tex. in §. si eadem res. Instit. de lega. & in dict. l. planè. §. si coniunctim.
versicu. sed etsi in pupillari. optimus text. in l.
Iulianus. ff. de hæredi. institu. vbi cùm testator
dixisset, Ex qua parte Seium institui, ex eadem
parte Sempronius hęres esto, respondit Iurisconsul. Sempronium & Seium coniunctim institutos videri: atque ibi Ioan. Imol. Bart. opinionem sequitur. Ad idem etiam
cōducitcondicit plurimum. l. si pluribus. ff. de legat. 1. qua constat
eadem re disiunctim duobus legata, non esse
præsumendam ademptionem, nisi euidentissimè constet adimendi voluntas. Verùm hac
in re aduersus Barto. tenet Dynus, quem ipse
Bart. retulit per legatum eiusdem rei alteri factum, sub commemoratione primi legati, rem legatam in totum à primo legatario ad
secundum transferri. ex d. l. sicut. & l. non ad
ea. ff. de conditioni. & demonstratio. Cynus,
Faber, Salyc. Fulg. Paul. & Corne. in d. l. si Fortidianum. C. de lega. Crot. col. 3. in d. l. re coniuncti. Alciat. in l. triplici. ff. de verbo. signifio.
Christopho. in §. 1. Institu. de ademp. legat. vbi
Theophi. eandem sententiam manifestissimè
probat ex eodem text. qui, si rectè consideretur, conuincit omninò Bart. opinionem, quæ
etiāetiam à d. l. sicut. euertitur prorsus. & à l. sequenti. vbi si testator quod à Titio hærede legauit,
id à Mæuio det, à Titio ademptum onus legati censetur: sic ergo si quod Titio legauit, Sempronio leget, cur non videbitur, & id ex euidenti testantis consensu à Titio totum legatum in Sempronium translatum esse? Nec
mihi persuaderi potest communis opinio, cui
non suffragantur textus in d. §. si eadem res. &
in dict. §. si coniunctim, quia non loquuntur
quando in secundo legato fit commemoratio
primi. Item nec d. l. si pluribus. cùm ex translatione legati satis euidenter voluntas testantis appareat. Nec etiam eandem sententiam
communem adiuuat. dict. l. Iulianus. ibi etenim fit commemoratio primæ institutionis
per illa verba: ex eadem parte, quæ videntur
coniunctionem potius, quàm ademptionem,
aut
trāslationemtranslationem inducere, vt respondent Iacob. Butr. Salyc. & Petrus Besutio. quos in d. l.
re coniuncti. Ias. retulit. nu. 24. sic
etiāetiam respondet Alcia. in lib. 7. Parerg. c. 8. quasi verba concepta per illud relatiuum potius repetitionem, quàm ademptionem significent. Hęc tamen solutio displicet Iasoni in d. numer. 24. &
meritò: siquidem in dict. l. triplici. ponitur eadem Iurisconsulti responsio, quæ in d. l. Iulianus. nec tamen ibi concipiuntur verba per illud relatiuum, ex eadem, vel
eādemeandem: quamobrem nullum discrimen constituens inter hæredis institutionem, & legatum, existimo communem sententiam veram esse ita conceptis
verbis: in qua parte Seium institui, in ea Titium instituo: non enim inconuenit in eadem
parte duos institui hæredes. Idem erit si dixero, Quam rem Sempronio legaui, eam Titio
lego: cùm eandem rem duobus legari posse
manifestũmanifestum sit. At si dixerit testator, Quod Sempronio legaui, Titio do, erit locus opinioni
Dyni, cùm illa res dari Titio non possit, nisi
prius à Sempronio adimatur. quod maximè
conuenit dictæ l. sicut. & id Alciat. adnotauit
in dict. l. triplici. Verùm, vt ad institutum redeam, in d. l. sicut ademptio. quæ fit per translationem, tacita appellatur, quoad verba adimendi specialia: expressa tamen censeri debet, quoad mentem testatoris.
Secundò, huic quintæ
cōclusioniconclusioni repugnat
tex. in §. ex eo. Instit. quibus modis testament.
infir. quo constat, primum testamentum solenne non posse tolli per secundum minus
|
solenne, &
inualidũinualidum, quem text. dixit esse meliorem iuris Ias. in dicta l. planè. in princip. Sed
tamen assertio principalis est intelligenda
quoad legata, quę licet relicta sint in testamento, possunt adimi in codicillis postea factis. gl.
recepta ab omnibus in l. fideicommissum. C.
de fideicommis. tex. in princip. & §. 1. Instit. de
ademp. legat. Barto. Bald. & Aretin. in l. hæredes palàm. §. si quis post. ff. de testament. Aretin. in l. si ita scriptum. ff. de legat. 1. vbi Alexan.
& Iason, hanc esse communem sententiam asserunt, contra gloss. ibi. idem Alexand. in l. datum legatum. C. de legat. & Paulus Castrens.
in dicto §. si quis post. hanc esse communem
profitentur.
Quòd si codicilli sint solenniter facti, ademptio fit ipso iure, secundum communem: si
verò solennes non sint, ope exceptionis censentur legata adempta. glo. in dict. l. fideicommissum. & in l. datum. C. de lega. notant Imol.
Alexand. & Areti. in dict. l. si ita scriptum. arg.
l. 4. in fine. ff. de adimen. lega. notat Albert.
Brunus tracta. de effect. formæ. 24. effectu. Dicuntur autem codicilli non solennes quoad
istum effectum illi, quibus legata adimuntur,
non tamen dantur. Codicilli etenim minus
solennes censentur, si in eis legata non dentur.
l. militis. §. veteranus. ff. de testament. milit. ex
intellectu Alexand. & aliorum, in dicta l. si ita
scriptum. 2. colum. Constat etiam ex origine
codicillorum, quæ extat in princip. Institu. de
codicil. vbi Theophil. Oportet tamen coram
quinque testibus hanc ademptionem legatorum fieri, ita, vt in numero testium integri &
solennes codicilli dici valeant: alioqui non esset hic actus, per quem ademptio fit vltima voluntas. l. fin. in fine. C. de codicil. Requiritur
verò ad expressam ademptionem vltimæ voluntatis actus, ex mente legum, quæ rem istam
tractauere. Vnde in specie Paulus Castren. in
d. §. si quis post. versi. secundò est videndum. &
idem in d. l. datum. & in d. l. fideicommissum.
asserit hanc expressam ademptionem quinq;quinque
testibus probandam esse, licet tacita ademptio, quæ ex inimicitia vel simplici actu inducitur, duobus probari possit, iuxta communem Doctor. sententiam, in d. §. si quis post.
quam Bart. etiam probat prædicto modo distinguens in dict. l. fideicommissum. quamuis
idem Bart. in d. §. si quis post. ex Dyno adnotauerit, causam tacitę ademptionis, & sic inimicitias, esse probandam omninò quinque testibus. Cuius contrarium expressim Bald. scribit
in l. errore. C. isto tit. & in eandem sententiam
tendit Areti. in d. §. si quis post. col. 2. vbi idem
asserit, quod in prædicta distin. ex Paulo retulimus. Quo fit, vt à vero deuiet Salyc. in d. l. fideicommissum. dicens, expressam ademptionem legatorum duobus tantùm testibus posse probari, falsò hoc tribuens Azoni in summa
huius tituli. Nam huic opinioni Salycet. Bart. Paul. Areti. & ni fallor, communis omnium
interpretum mens refragantur.
Tertiò principali, & quintę assertioni obijcitur tex. in l. legatum. §. pater. ff. de adim. legat. vbi auctore Bart. probatur, per actum inualidum, inutilem, vel minus solennem tacitè
non tantùm expressè fieri ademptionem legatorum, ita vt non sit necessaria expressa reuocatio primę voluntatis. quem tex. commendat Lud. Roma. singul. 137. Ias. in l. certi conditio. §. quoniam. num. 8. ff. si cert. peta.
Aduertendum igitur est, contractum non
tolli per sequentem inualidum actum, nec ex
tacita nec expressa reuocatione. l. 1. ff. de noua.
l. certi conditio. §. quoniam. ff. si cert. petat. l. si
quis ante conduxit. ff. de acquir. posses. in quo
contractus ab vltimis voluntatibus differunt.
Bartol. in l. si transferam. ff. de adimen. legat.
Imo. & Alexand. 3. colum. in l. si cùm dotem. in
princip. ff. solut. matrim. Ias. in l. quæ delegato.
col. 2. ff. de legat. 1. & in l. planè. in princip. ff.
eod. titu. Fortior etenim est actus, qui contrahendo geritur propter duorum consensum,
quamuis, qui vltima voluntate vnius tantùm
consensu fit. Quin & ex ea ratione deducitur,
vltimam voluntatem, etiam tacitè per actum
inter viuos, non solùm vtilem, sed & inutilem,
ac infirmum, omninò tolli: atque hoc ipsum
est, quod in d. §. pater. Iurisconsultus respondet. & idem in l. cùm dominus. §. fi. ff. de pecu.
lega. vbi Barto. idem Bart. in l. fin. ff. de auro &
argen. leg. Alexan. in l. planè. in prin. Ias. in l. re
coniuncti. num. 166. ff. de legat. 3. idem Ias. dubius tamen in d. l. planè. Et hic est communis
omnium intellectus. vnde etiam intelligi potest text. in l. fin. §. fin. ff. de auro & argen. leg.
ibi etenim species legata inutiliter per secundum actum, nōnon aufertur à legato generis prius vtiliter facto, quia tractatur de derogatione prioris actus per vltimam voluntatem, non
per actum inter viuos. Sic ergo est intelligenda d. l. fin. §. fin. quam dicit singu. Alexan. in l. si
pluribus. ff. de lega. 1. Hinc ergo & illud apparet, primum testamentum quoad hæredis institutionem, non tolli per secundum inualidum, & ex quo hæreditas adiri nequeat. §. ex
eo. Instit. quib. mod. test. infir. l. sed & si in conditione. §. fin. ff. de hæred. instit. siue sit secundum inualidum, quia deficiat hæredis institutio, siue quòd desit testium numerus à l. requisitus. quod probatur argum. ab speciali. in l.
sancimus. C. ist. titu. notat Bart. communiter
receptus in l. si iure. ff. de legat 3. Bald. consil.
354. volum. 5. etiamsi secundum expressim primum reuocauerit, secundum eos, & Ias. in d.
l. planè. in princip. optimus text. in l. militis. §.
veteranus. ff. de milit. testament. Tametsi Barbati. aduersus hanc opinionem communem
responderit, consil. 60. volum. 2.
Sexta conclusio. Prima hæredis institutio
solenniter facta, per testamentum secundum
|
itidem solenne, absque tamen hęredis expressa institutione reuocatur, si testator primo derogauerit, & addiderit, velle decedere intestatum. l. 1. §. si hæres. iuxta vnum sensum glos. ff.
si tabu. testa. nullæ extab. Bartol. in d. l. si iure.
Alexand. consi. 104. volu. 2. idem Alex. in l. si
ita scriptum §. regula. ff. de lib. & posth. col. 3.
vbi Aret. & idem Aret. in d. l. hæredes palàm
§. si quis post. col. 3. ff. isto tit. Corne. consil. 39.
volum. 2. Lauren. Calcan. consil. 91. col. 5. Corne. 2. col. & Riminal. singul in l. sancimus. C.
isto titu. vbi Alex. hanc esse communem opinionem profitetur. & idem Alex. cons. 30. vol.
3. & Dec. consil. 582. colum. 1. videtur etenim
hæredes instituere eos, qui eidem successuri
erant in testamento, sicuti prædicti doct. asserunt frequentissimè.
Sed etsi in primo testamento instituti essent
hæredes extranei, sat esset reuocare primum
testamentum, & prædicta verba addere coram quinque testibus. Bart. in d. §. veteranus.
Barb. consil. 60. vol. 2. nu. 12. Alex in d. §. regula. col. 3. & in d. l. sancimus. Corne. consi. 39.
vol 2. ex text. in l. hac consultissima. §. si quis
autem. C. de testam. qui ex prædictis extenditur, vt procedat etiam si successores ex causa
intestati tacitè instituantur hæredes.
Septima conclusio. Quo ad hæredis institutionem, primum testamentum minimè reuocatur per secundum inualidũinualidum ex alia, quàm
præteritionis, vel exhæredationis causa, etiam
si in eo fiat expressa reuocatio primi, adiecta
clausula codicillari, quod probatur ex eo,
quòd virtute huius secundi testamenti hæreditas non potest adiri. Est etenim necessariũnecessarium
vt primum testamentum, quo ad hæredis institutionem tollatur per secundum, posse hæreditatem adiri iure secundi testamenti, licèt
non adeatur verè, & actu. l. cùm in secundo. ff.
de iniust. rup. l. pater filio. ff. de hæred. instit.
Paul. & Alex. col. fin. in d. l. sancimus. Bald. &
Imo. in l. sed si in condictione. §. fin. ff. de hære.
inst. idem Alexan. in consil. 37. vol. 1. col. 2. dicens hanc opinionem communem esse.
Hi verò omnes Bartol. reprobant, qui dixerit ad confirmandam reuocationem primi hæredis, oportere actu hæreditatem adiri ex secunda vltima voluntate, cùm satis sit,
secundũsecundum
eos, posse hæreditatem adiri ex secundo testamento, quamuis actu non adeatur, cui censuræ ansam præbuere verba ipsius Bartol. malè
concinnata in dicta lege, si iure. & in d. l. sed si
in conditione. §. fin. cùm tamen Corn. in d. l.
sancimus. 2. col. animaduertat Bart. in sensu &
intellectu minimè discessisse à vera & communi Doctor. sententia. Ex quo deducitur primum testamentum,
etiāetiam quo ad hæredis institutionem, per secundum, in quo sit expressa
vel tacita hęredis institutio omnino reuocari,
si ex eo hæreditas adiri possit, licèt adita non
sit. Quòd in secundo testamento desit hæredis institutio, saltem tacita, vel solennitas testium,
primum non tollitur quo ad hæredis institutionem, tametsi hæredes defuncti, qui ex causa intestati succedunt, ipsam hæreditatem adierint: qua in re illud est aduertendum, ex clausula codicillari apposita in testamento solenni, quod tamen ex causa præteritionis aut
exhæredationis rumpitur, nihilominus successores ex causa intestati vocari, & tacitè institui: cùm illa clausula ex recepta ab omnibus
sententia, per Authenticam, ex causa. conseruetur. sicut asserit Alexan. in dicto consil. 37.
colum. 2. volum. 1. ex quibus vltima hæc assertio planè intelligitur. His omnibus adde quid
dicendum sit in illa quæstione singulari profectò, & egregia: an legatum traditione rei
legatæ, vera, vel ficta, scilicet per constitutum,
quia testator constituit seipsum nomine legatarij possessorem, fiat ex hoc irreuocabile, &
non possit à testatore reuocari. Nam gloss.
in l. legatum. in §. 1. ff. de leg. 2. scribit in hac
specie legatum irreuocabile esse. allegat ad
hoc duos textus, qui parum eius opinionem
probant: & sanè dubia est admodum eius opinio. Donatio etenim causa mortis, quæ similis est legato, quo ad eius reuocationem, & aliquanto fortior, etiamsi à traditione incipiat,
reuocari potest. l. senatus. in princip. l. si mortis causa res donata. cum l. sequ. ff. de donat.
caus. mort. l. non omnis. ff. si cert. pet. l. videamus. § idemq́ue est si mortis. ff. de vsur.
atq;atque
ideo Alber. post Rainer. Accursij sententiam
falsam esse existimat in d. l. legatum. quibus
accedit Bal. in l. 1. C. si quis omis. caus. testam.
num. 8. & in l. vlt. C. de vsur. & fruct. lega. dicens hoc legatum, cuius traditionem testator
fecerit, censeri donationem causa mortis, quę
reuocabilis est. idem adnotauit Cremen. singul. 15. Dinus tamen glo. ex eo sequitur, quòd
traditio hæc rei legatæ mutet omninò
legatũlegatum
ipsum in donationem inter viuos, quæ irreuocabilis est, quod minimè probatur iure.
QuāobremQuamobrem satis erit, si glos. & Dini sententiam veram esse arbitremur, quoties traditio post testamentum fit simpliciter, nulla mentione
vltimæ voluntatis facta, nec eius ratione: quòd
si traditio facta fuerit ex causa vltimæ voluntatis, proculdubio adhuc legatum reuocabile est, & vltimæ voluntatis naturam obtinet.
sic Bar. Bal. Imo. & Cum. controuersiam istam
diffiniere in d. l. legatum. idem Paul de Castr.
in l. Lucius. col. 2. ff. de legat. 2. Ferdi. Loazes
in repet. §. diui. ff. de legat. 1. numer. 12. dicens
hanc opinionem communem esse: cui illud est
adijciendum, traditionem rei legatæ,
etiāetiam simpliciter factam, & ideò irreuocabilem iuxta
prænotatam resolutionem, effectum habere
extinguendi ipsum
legatũlegatum, ita quidem, vt pro
eius executione facta censeatur. sicuti probat
tex. in d. l. Lucius. Nec prædictis oberit pulchra Alberici decisio, qui in Rub. C. de donat.
|
scribit, traditionem rei legatæ veram, vel fictam, ita irreuocabilem esse, vt prior hæc traditio posteriori ex vi secundi testamenti factæ
præferenda sit. quod Ias. commendat in l. quoties. C. de rei vend. col. 5. Nam verè Alber. & Iason loquuntur in re donata inter viuos, ipsa
donatione in testamento facta, sicuti fieri potest, ex glo. & communi in l. hæredes palàm. §.
vlti. ff. de testam. non autem in re legata, & iure vltimæ voluntatis relicta: sic enim intellexit Alberici sententiam Andr. Tiraquel. in libello de constitut. parte 1. numer. 23.