ARGVMENT. CAP. X.
Quando crimen semel in iudiciũiudicium deductum
poßit in iudicio tractari.
SVMMARIVM.
-
1 Semel absolutus ab obseruatione iudicij, potest iterum eiusdem criminis accusari, & idem vbi accusatio diuerso iure repetitur.
-
2 Absolutus indulgentia principis, iterum accusari non potest.
-
3 Absolutus in foro animæ potest in foro exteriori eiusdem
criminis accusari, & inibi quæ sit pœnitentia publica, & quæ solennis.
-
4 Criminis accusatio non tollitur per baptismi susceptionẽsusceptionem.
-
5 Quid de absoluto iudicio inquisitionis, aut denunciationis transactionis causa, aut delatione iuramenti.
-
6 Absolutus in foro ecclesiastico si crimen sit misti fori, potest apud iudicem secularem iterum accusari.
-
7 Quid de eo, cui offensus iniurium remiserit: an accusari
poßit, & de satisfactione iniuriæ, quo ad honorem,
damna & expensas?
-
8 Criminis eiusdem repetitio ex interuallo, vel eodem impetu pluribusne pœnis sit punienda?
-
9 Vbi pœna abscißionis manus, alteriusue membri, & mortis est à lege definita: an incipiendum sit supplicium
à minori?
-
10 Hæretici quo iure in pœnam criminis comburentur.
DE his criminibus, inquit text. de
quibus absolutus est accusatus,
non potest accusatio replicari. ca.
de his. rub. de accusatio. cui regulæ aliquot ex iure ciuili solent obijci decisiones, quæ permittunt, fieri quandoquandoque
quod per eam prohibetur, & ideo ad eius interpretationem veluti cōpendiocompendio quodam aliquot
item intellectus exponam.
Primò, hæc regula intelligitur, vbi accusatus absoluitur ex eo, quòd crimen probatum non est,
alioqui si absolutus fuerit ab obseruatione iudicij, quia accusator legitimus non erat, tunc
*poterit iterum eadem criminis causa tractari.
text. in l. libellorum §. quòd si libelli. ff. de accusat. ca. per scripta. §. libellorum. 2. quæst. 8. glo.
in capitul. Epiphanium. 5. quæstione vltim. Anto. Henri. col. pen. Abb. & doctor. communiter
in d. c. de his. quo in loco adnotârunt Marianus
& Fel. col. 1. non esse
primũprimum accusatorẽaccusatorem ad secundam istam accusationem admittendum, imò
repellendũrepellendum fore,
etiāetiam si modò legitimus sit accusator cessante impedimento, quod oberat
tẽporetempore
|
primæ accusationis, nam & si aliæ causæ cessauerint, superest ex prima accusatione & ea finita inimicitia, quæ repel lit ab accusando. l. in ipsius. C. famil. Hercis. Areti. & nouiores in ca.
1. de iudic. idem Areti. in cap. repellantur. de accusat. eritq́ue hic intellectus seruandus, vbicunque ex alia quacunque causa ab obseruatione iudicii reus absoluitur, nempe ex malè concepto
libello, quod eadem ratione procedit, & pręter
eà hæc prima interpretatio locum obtinet ex
his, quæ ipse latius tradidi libro 1. huius operis
capit. 1. num. 8. vbi plura ad hanc rem adnotaui,
quæ ad huius capitis sensum maximè vtilia
sunt.
Secundò, tunc demum eiusdem criminis accusatio repetenda non est, cùm primus accusator fidè & probè officiũofficium accusatoris egerit: at si præuaricatus fuerit, iterum accusatio admittenda
est. l. 3. de præuaricat. glo. & communis in dicto
ca. de his criminibus. & probatur præuaricatio
ex his, quæ Bart. explicat in l. 1. §. præuari catorem. ff. ad Turpillianum.
Tertiò, admittenda est accusatio iterum aduersus
iam delatum & absolutum, si quis in hac secunda accusatione propriam vel suorum iniuriam
prosequatur. optimus text. in l. si cui. §. iisdem
ff. de accusatio. modò ignorauerit primam accusationem tractari. gloss. communiter recepta in
dicto capitul. de his. & probabitur ignorantia
proprio iuramento. gloss. in dicto §. iisdem.
quāquam Doct. inibi sequuntur, dixit notabilẽnotabilem Bal.
in l. 2. §. penultim. ff. si quis caut. notant. Anto.
Abb. & Felin. in dicto ca. de his. Aretin. consil.
58. colum. vltim. Regia. l. 12. tit. 1. par. 7. facit ad
hoc gloss. insignis in c. significasti. in 1. de homicid. quæ censet, standum esse cuiuspiam iuramẽtoiuramento in his, quæ ad animum pertinent, sicuti ignorantia & scientia, ac his similia: idem asseruit
glo. in capitul. si verò. in 2. de senten. excom. per
tex. ibi. & in §. sed istæ. vbi Iason numer. 89. glo.
item in l. at qui natura. §. cùm me absente. ff. de
nego. gest. tradit latè Hippo. in rubr. C. de probat. numer. 122. optimus. text. in c. pastoralis. de
exceptionib.
Quartò, eadem decisio est intelligenda, cùm absoluitur accusatus ab accusatione criminali, qua si
secus sit, vbi fuerit absolutus à querela ciuili,
aut ciuiliter in iudicio proposita, nam tunc iterum criminaliter accusari poterit. l. 1. C. quando ciuil. act. crimin. præiudicet. Id tamẽtamen verum
est, nisi vtraque pœna ciuilis inquam & criminalis ad vindictam tenderet. Tunc etenim si
actum esset ciuiliter, agi non posset posteà criminaliter. l. prætor edixit. §. 1. vbi Bart. ff. de iniur. Abb. & alij in dicto cap. de his criminibus.
optimus text. in l. quod Senatus. ff. de iniur. explicat Bald. in l. edita. in 1. repet. numer. 51. C. de
edendo. & prætereà hæc quarta interpretatio est admittenda, vbi accusatus absolutus fuerit,
quia non probatur delictum, secus etenim si absolutio ex eo facta fuerit, quod reus delictũdelictum non
commiserit, siquidem in ea specie accusatio poterit demum ab altero, non à primo accusatore
tractari. l. qui de crimine. iuncta gloss. C. de accusat. Bart. in l. secunda. colum. 3. ff. vi bonorum
rapto. Abb. Maria. Felin. & alij dicto cap. de his
criminibus.
Quintò, hæc regula procedit non tantùm, vbi per
sententiam iudicis fuerit criminis reus absolutus, sed & quando per indulgentiam princi
*pis, aut eius, qui crimen remittere possit. gloss.
communiter recepta in d. c. de his. & in c. ex tua
de filiis præsbyt. quorum sententiam communem esse eam secutus fatetur Deci. consilio 137.
colum. 2. modò ea dispensatio, quo ad pœnam
criminis, & quo ad forum exterius processerit,
alioqui non impedit remissio, vel indulgentia
accusationem, si vel contigerit quo ad irregularitatem, siue restricta fuerit ad forum conscientiæ duntaxat secundum Anani. in dicto capitul.
de his. co. 1. sensit gl. in c. 2. de schismaticis, quibus
adstipulāturadstipulantur ea, quę Ludoui. Gomezi. adnotauit in regu. cancellar. de non iudi. iuxta
formāformam
supplicat. q. 14. & Paul. Paris. consi. 67. lib. 4.
Cæterum præmissa lege, aut cōsuetudineconsuetudine, qua obtentum sit, fures pro tertio furto suspendendos fore, & morti tradendos, ea obtinebit etiāetiam,
si prima duo furta, aut alterum illorum fuerint
indulgentia principis abolita, quia nihilominus apparet consuetudo furandi, quod in specie asserit dicens, sic receptum esse in praxi
Chassanæ. in consuet. Burg. rubric. i. §. 5. versiculo simplex. num. 20. idem tenet Matthæ. Afflict. in cōsticonsti. Neap. rub. 35. ca. ad legitima pondera. nu. 1.
Sextò, idem canon procedit, vbi reus à crimine absolutus est per iudicem exteriorem in iudiciali
foro: quod si absolutus fuerit in foro interiori
conscientiæ, quod aiunt, non impeditur accusa
*tio coram exteriori iudice, cùm prior criminis
examinatio fiat ad pœnitentiam, & satisfactionem diuinæ offensæ: posterior verò necessaria
sit ad publicam vindictam, & ad reipublicæ satisfactionem. gloss. communiter recepta in dicto capitulo de his, quæ planè vera est in pœnitentia occulta, sicuti gloss. sensit, & expressim Ananias inibi. Host. Anto. & Imol. in cap.
tuæ. de procurat. quasi pœnitentia publica crimen extinguat, etiam quo ad exterioris fori iudicium. Quod ego falsum existimo, & præmitto, pœnitentiam quandam esse publicam, alteram solennem.
Publica pœnitentia est, quæ absque vlla solennitate publicè fit ex episcopi, vel sacerdotis mandato, vbi peccatum publicè commissum fuerit. capitul. 1. & ibi Doctores de pœnit. & remis. gloss.
|
in cap. quæsitum. eod. titu. vt peregrinatio cum
certis vestibus, verberatio, & hæc
plærunqplærunque; sacramentalis est in interiori indicio, modò consentiat pœnitens, & sic tacitè vel expressè permittat peccati reuelationem secundum Abb. in
cap. literas. de præsumptio. col. 3. Syluest. verb.
pœnitentia. q. 3. & Marti. Azpilcueta in cap. sacerdos. de pœnit. dist. 6. num. 98. Origenes quidem apertè distinguens in Psalmum 37. pœnitentiam publicam à priuata, de publica docet,
non facilè nec temerè ad ipsam veniendum esse,
sed præuia matura deliberatione & consilio, ob
eam causam videlicet, si peccatum eiusmodi sit,
vt & correctio peccantis, & aliorum ædificatio
publicam requirat pœnitentiam: meminit huius loci Alber. Pighius de eccles. Hierarch. lib.
2. ca. 8. fol. 4. Extant & ad hanc rem pulchra verba apud Beatum Rhenanum in admonitione operum Tertulliani: quæ ipse tribuit diuo Augustino in lib. de pœnitentiæ medicina, quem lector reperiet inter opera Augustini Tomo 9. &
Rursus Tomo 10. Homil. 50.
Solennis verò pœnitentia est, quæ olim in capite
quadragesimæ certis seruatis ritibus fieri solebat, cuius meminit tex. in ca. 50. distinctio. quæ
ab alio quàm episcopo iniungi non poterat: glo.
& ibi, & in ca. conquerente. vbi Panormit. colu.
3. de offic. ordina. Huiusq;Huiusque solennis pœnitentiæ
sunt quædam speciales conditiones, eiq́;eique aliqua
tribuuntur, quæ in pœnitentia publica locum
non obtinent, quemadmodum tradunt optimè
Host. in summa, tit. de pœnitent. Thomas in 4.
senten. dist. 14. q. 1. art. 5. & ibi Paluda. q. 6. Florenti. 3. part. titu. 14. capitu. 17. §. vltim. textus in ca.
confirmandum. 50. distinct. & in ca. vlt. 26. q. 6.
Huius solennis pœnitentiæ imaginem etiam num
Saxones seruant in vrbe Alberstadiensi, siquidem in eo templo, quod Virgini matri sacrum
est, singulis annis ex plebe aliquis eligitur, quẽquem
grauioribus noxis inquinatum putant: hunc ferali, & pulla veste, obuoluto capite cineralium
die in templo statuunt, & peractis sacris eijciunt, donec per quadraginta dies per vrbis compita vagus, & mendicans errauerit. Interim diuinas ædes ingredi eum fas non est, qualem cunque cibum, vel ab ædituis, vel aliunde oblatum
non aspernatur, neminem alloquitur, nōnon indulget somno, nisi post concubiāconcubiam noctem: idq́;idque in
media via. die Iouis, quæ Dominicæ Cœnę dicata est, ad templũtemplum reducitur, ibi à sacerdote solennibus quibusdam ceremonijs absoluitur, & à
confluente illuc populo stipem accipit. Adamum hunc vocant & omni crimine expiatum
credunt, ac per eum creditur expiata ciuitas, vt
commemorat Ioannes Bohemus Aubanus libro 3. de moribus omnium gentium. capitul. 13.
quem retulit Martinus Azpilcueta in c. si quis
de pœni. dist. 5. Huius etiam instituti meminêre Aeneas Syluius postmodum Pius secundus,
Pontifex Maximus, in Europæ descriptione. c.
31. Rapha. Volaterranus Geographiæ libro 7.
quo loco de Saxonibus agit. Beatus Rhenanus
in admonitione ad Tertullianum. & And. Alc.
lib. 9. parerg. c. 22.
Quibus quidem consideratis facilè constat, pœnitentiam, siue publicam, siue solennem, plurimum differre ab ea punitione, quæ fit apud exteriora, & potissimum laicorum tribunalia: &
ideò verius est, pœnitentiam adhuc publicam
minimè impedire criminis accusatiōemaccusationem: quod
in specie probant Abbas, Areti. Maria. Fel. in d.
c. de his criminibus. Idem Abb. in dict. ca. tuæ.
Anton. Burgensis in ca. 2. nume. 6. de emption.
& vendit. quibus suffragatur textus in ca. fœlicis. §. per hoc. de pœnis. in 6. Cuius decisionem
statim ad alia adducemus. Posset profectò opinio Host. & Imol. quam & Hippol. sequitur in
singul. 639. procedere in eo, qui damnatus est
ad perpetuam pœnitentiam: nam hic censetur
constitutus sub ecclesiæ protectione: ca. aliud.
11. q. 1. secundum Anton. & Aretinum. in ca. 2. de
foro competent. dubito tamen, an id admissuri
sint iudices seculares. Quicquid sit, non possum non mirari, qua ratione ductus Bart. consil. 167. responderit, præmisso statuto, quo punitio remittitur ei, qui pacem fecerit cum offenso: non esse blasphemum puniendum, si pœnitentiam criminis egerit in foro etiam interiori:
hoc etenim quasi cum Deo pacem fecerit: subscripsêre Bartolo Ancha. & Ananias in ca. 2. de
maledicis. Felin. in dict. c. de his. & Deci. consil.
137. column. 2. à quibus libentissimè dissentio:
quippe qui existimem, alienum esse hunc sensum à mente, & intentione legis: quæ non cogitauit de pace, quæ cum Deo inita est per pœnitentiam in interiori iudicio: sed de pace, quæ fit
cum eo, qui ratione iniuriæ ad mitteretur in foro exteriori ad accusationem prosequendāpresequendam, qualis est priuatus iniuriam passus, & Respublica,
quæ vt priuatus quandoq;quandoque offenditur. imò & cōtracontra Bart. est tex. insignis in d. ca. 2. de maledicis.
quib. adde, quæ ipse notaui in ca. Rayn. de testa.
in princ. num. 18.
Septimò, non tantùm impeditur accusatio, quando reus per sententiam semel fuerit ab eo crimine absolutus, sed etiam vbi reus Christi fidem
Baptismo professus fuerit, nam tollitur crimen
per Baptismum. gloss. in capitul. quod autem.
*32. quæst. 1. & in ca. sine pœnitentia. de consecra.
distinct. 4. Ex quibus ita intelligunt dubitationem hanc Calder. Anton. Imol. Anani. &
Felin. in d. ca.y de his criminibus. Nisi quatenus crimen damnum proximo intulerit, nam
hoc nihilominus est læso resarciendum. Sed adhuc Calde. sententia falsa videtur per textum in
capitulo. gaudemus, de diuortijs. Cuius ratio
|
procul dubiò generalis est, & palàm ostendit,
crimina quoad exterioris, & iudicialis fori accusationem minimè tolli per Baptismum,
quẽadmodumquemadmodum gloss. inibi censet, quam sequuntur
Abb & Maria. in dicto cap. de his. idem Abbas
in dicto cap. gaudemus. Cardin. in Clementin.
1. §. sanè. quæst. 14. de vsur. quorum opinionem
fatetur Communem esse Anani. in dicto cap. de
his. colum. 2. idem asserit eam sequutus Deci. in
cap. quæ in ecclesiarum. colum. 7. de constitut.
idem eleganter consil. 130. ad ea verò, quæ in
contrarium ad ducta fuêre, facilimè respondetur, nam procedunt, quo ad pœnam temporalem, quæ debetur præter culpam in foro conscientiæ ipsi Deo ob peccatum, quæ satis factio
à Theologis rectè appellatur. hæc etenim, si
nōnon
remittatur, hîc vel in purgatorio est exoluenda. Hæc inquam pœna per Baptismum remissa
censetur virtute sacramenti ex merito passionis
Christi, qui pro nobis passus est, cuius passionis merita vel virtute sacramentorum, vel ex distributione Romani Pontificis pro peccatoribus satisfaciunt. Sic sanè glo. in dicto ca. quod
autem. & in cap. sine pœnitentia, interpretatur
Card. à Turre Cremata in ibi,
quicunq;quicunque, inquit
Paulus ad Romanos 6. baptizati sumus in Christo, in morte ipsius baptizati sumus. eandem
interpretationem probat Thomas 3. part. q. 68.
artic. 3.
Octauò, constat apertè text. in dicto capitu. de his.
obtinere, quando reus fuerit absolutus in iudicio accusationis. Nam si in iudicio inquisitionis fuerit absolutus reus, poterit iterum accu
*sationis iudicio impeti, secundum Doctores
communiter in dicto capit. de his. maximè Anton. Abb. & Felin. quibus aduersantur Bartol.
in l. si cui. §. ijsdem. ff. de accusatio. Anani. consilio 17. columna 3. Decius consilio 137. existimantes, absolutum iudicio inquisitionis non
posse iterum de eodem crimine accusari, idem
Alexander consilio 11. numero 7. libro 11. quorum opinio vera est iure ciuili, iuxta quod iudicio inquisitionis pœna ordinaria criminis infligitur. leg. 4. C. de sepulchro. viol. Bartol. &
Doctor. communiter in l. 2. si publico. de adul.
Abb. in 2. col. & alij in c. inquisitionis. de accusatio. & etiam iure canonico in casibus, quibus
esset imponenda pœna ordinaria hoc iudicio,
quod fatentur Antoni. Abba. & Felin. in dicto
cap. de his criminibus. tradunt Innocent. in ca.
qualiter. in 2. vbi Abb. numer. 20. Cardin. num.
12. Aretin. numer. 29. & Felin. in §. licet. colu. 1.
de accus. Hippo. in practi §. constante. num. 83.
Ex quibus deducitur, posse absolutum iudicio
inquisitionis iterum accusari, quoties non esset imponenda criminis pœna ordinaria, quod
in dict. c. de his. communiter est receptum. Id tamen ipse intelligerem, nisi foret reus absolutus ex eo, quia crimen non fuit ab eo commissum.
l. qui de crimine. iuncta gl. C. de accusat. Hodie
frequentissimum est, omnia & quæcunque crimina à iudicibus tractari accusante publico fiscali, qui accusatoris officio fungitur, & ita eo
accusante iudices pœnam criminis ordinariam
non remittunt. ex his etiam constat, quid dicendum sit in reo absoluto, vbi crimen
tractatũtractatum est
in iudicio per denunciationem, aut
exceptionẽexceptionem
iuxta notata in c. 2. de ord. cogni. & in c. 1. ad
finẽfinem
de except.
Nonò, idem canon procedit, vbi reus per sententiam iudicis absolutus fuerit, secùs equidem si
transactionis causa. nam etiam si transactio valida sit, poterit alter à transigente idem crimen
ad iudicium accusatione deferre. glo. in l. transigere. C. de trans. verb. prohibitum. Bart. & Saly.
4. oppositi. quos alij communiter sequuntur
probat. text. in l. 3. §. penult. ff. de sepult. violat.
& in l. qui cœtu. §. vltim. ff. ad leg. Iuli. de vi public. notant Bart. in l. si maritus. §. si negauerit.
ff. de adulter. & Doct. communiter. quemadmodum testantur Fel. in dict. c. de his criminibus.
& Ias. in l. eum qui. §. in popularibus. ff. de iureiur. num. 10. vbi gloss. communiter recepta hoc
ipsum probat, & id verum est, quoties accusatio
nomine publico in iudicium deducitur. At si
crimen in iudicium delatum fuerit priuatim, eo
accusante cui ius accusandi, & prosequendi propriam, vel propinquorum iniuriam præ cæteris, & potiori, ac priori loco competit, isq́;isque cum
reo transegerit, apparet, post hanc transanctionẽtransactionem
non posse ab alio remotiori, etiam ignaro prioris accusationis, criminis causam repeti, cũcum reus
ipse pacem inierit cum legitimo, & cæteris potiori accusatore, iuxta notata in l. 4. §. Cato. per
Barto. in fin. ff. de verb. obliga. & in l. pro hęred.
§. vlt. ff. de adquir. hæred. quibus adde Regiam
l. 22. titu. 1 part. 7.
Decimò, eadem canonis constitutio obtinet, si reus absolutus fuerit ex dilatione iuramenti ab aduersario sibi authoritate iudicis facta, nam si
post iuramentum istud à iudice ex ea causa fuerit absolutus, non poterit iterum eiusdem criminis accusatio repeti secundum Alexandrum
in leg. 3. in princip. colum. penultim. ff. de iureiuran. vbi sequitur Bartoli distinctionem. in l.
eum qui. §. in popularibus. ff. eo. titu. quo in loco Iurisconsultus hanc sententiam probare visus est. Sed quod etiam non lata sententia absolutoria, obstet cæteris accusare volentibus delatio iuramenti authoritate iudicis facta, licet cæteri velint nomine publico accusare, probat gl.
in dict. l. transigere. verb. prohibitum. & ibi Salyc. 4. opposi. Alber. col. 1. in dicto §. in popularibus. omissa Bartoli distinctione. Atque ita
hanc opinionem, quæ inibi probatur, dicunt
Communem esse Alex. col. 2. & Ias. nume. 10. in
|
d. §. in popularibus. quod notandum est. Quamuis moribus receptum sit, quod in criminalib.
iudicijs non admittantur hæ
iurisiurādiiurisiurandi delationes: nec iudices eas permittunt, propter crebra, & facilima periuria.
Vndecimò, eadem constitutio ita interpretanda
est, vt si crimen fuerit misti fori: quale est sacrilegium, sortilegium, diuinatio, & similia. quę tra
*dit Abb. in cap. cùm sit generale. de foro competent. licet reus fuerit in foro ecclesiastico absolutus: possit nihilominus apud iudicem secularem iterum accusari, crimenq́ue ipsum examinari, & puniri, quod omnium consensu receptum est. Imò & si à iudice ecclesiastico reus
ob hoc crimen punitus fuerit: iudex secularis
adhuc iustè poterit idem crimen examinare, &
eius authorem punire. text. in cap. fœlicis. §. per
hoc. de pœnis in 6. quem ad hoc adnotârunt vti
singularem plerique Doctores præsertim Abb. in capitu. tuæ. de procurat. penultim. colum.
idem in dicto ca. de his criminibus. idem in ca.
1. de offic. ordin. colum. vltim. vbi Anton. idem
tenet text. & ibi Bald. in l. placet. C. de sacrosan.
eccles. idem Bal. eleganter in consil. 260. libr. 3.
Anchar. in reg. ea quæ Fol. pen. de regu. iu. in 6.
Areti. & Felin. in dicto ca. de his. vltim. colum.
Ioan. Andr. Domini. & Franc. in dicto cap. Fœlicis. §. per hoc. quorum opinionem
CommunẽCommunem
esse asserit Alciat. in dicto cap. 1. in glo. vlt. quo
in loco falso citat Fel. in dicto c. de his. tanquam
hanc esse Communem asseuerantem: quam tamen probat, & explicat Aret. in consi. 58. 2. dubio. Est tamen intelligenda hæc Communis
sententia, nisi pœna à iudice ecclesiastico inflicta, fuerit satis sufficiens ad criminis punitionem & culpæ mensurata, secundum Ioannem
Andr. & Domin. in dicto ca. fœlicis. Abb. in d.
cap. tuæ. & Aret. in dicto ca. de his criminibus,
qui censent, eo casu non posse iterum crimen
hoc apud secularem iudicem tractari, quod in
praxi admodum vtile foret, & fortassis obseruandum authore Alciat. in dicto capit. 1. quamuis ipse dubitauerit de huius opinionis veritate: non sat iustè, ni fallor, ex quibus non est recipiendum, quod gloss. in dicto §. per hoc. scribit dicens, eam decisionem specialem esse: nec
vbique admittendam fore: nam iuxta Communem sententiam idem erit,
vbicunq;vbicunque crimẽcrimen
sit misti fori.
Duodecimò, ad huius capitis interpretationem
dubitari frequenter solet, quid agendum sit, vbi
offensus, seu iniuriam passus, absolutum fecerit, ac reddiderit iniuriæ, & criminis reum in animæ iudicio, quippe qui ei dimiserit, & condonauerit iniuriam, an possit apud iudicem exteriorem postulare criminis punitionem & vindictam, cùm ei ex aduerso obijciatur, ipsum accusatorẽaccusatorem verè Christianum esse, & post iniuriāiniuriam pœnitentiæ sacramentum suscepisse. Cuius dubitationis examen exigit, vt præmittamus, offensum ab altero teneri omninò sub mortalis
criminis reatu in animæ iudicio, rancorem &
odium illi remittere, non tamen ius accusandi
apud iudicem, & authoritate publica vindicandi propriam iniuriam. gl. insignis in c. 2. de homi. in 6. & in c. si quis contristatus. 90. distinct.
& in c. quia præsulatus. 1. quæst. 4. & in cap. 1. de
maledic. primum probatur in cap. ea vindicta.
23. quæst. 4. & in capitu. cum minister. 23. quæst.
5. capitu. prodest. eadem causa & quæstio. notant
diuus Thom. & Caiet. 2. 2. quæst. 68. arti. 1. & hi,
qui proximè adducentur ad huius assertionis
secundæ partis probationem. Vnde fit, vt & si
accusatio iusta sit, si tamen præcipua accusantis
intentio non tendat ad vindictam publicāpublicam, nec
ad iniuriæ punitionẽpunitionem, & satisfactionem: sed ad
proximi læsionem in eius odium, mortale crimen accusator committat: vt docet Tho. 2. 2. q.
108. arti. 1. & ideò si principalis intẽtiointentio recta sit,
licet humana fragilitate animus in affectum aliquem aduersus reum labatur, non statim est culpæ mortalis arguendus, ex mente eiusdem Tho.
& Syluest. verbo. accusatio. §. 5. Probatur item
hæc prior pars in c. accusasti. de accusatio. quemadmodum Innoc. Abb. Aret. & alij communiter eam decisionem interpretantur. Posterior
pars ratione constat, quia vindicatio authoritate publica, & accusatio, actus est iustitiæ, id est,
virtutis, qui prohibitus nōnon est, sicuti in hac specie probant Thom. d. q. 108. art. 1. & 2. Caiet. d. q.
68. art. 1. Ioan. Arboreus lib. 19. Theosophiæ ca.
3. eruditissimè apud Hispanos Domini. à Soto
in relect. de secreto, 2. membro. quæst. 5. Martin.
Azpilcueta in ca. inter verba. Corol. 60. 11. qu. 3.
Ioann. à Medina de contractib. q. 29. hinc sanè
plura deducuntur.
Primùm, licitum esse iniuriam passo delinquentẽdelinquentem
accusare, etiam si reus commissi criminis pœnitentiam egerit. Ioan. Andræ. Abb. & Docto.
communiter secundum Areti. in c. accusasti. de
accusatio.
Secundum, minimè teneri iniuriam passum restituere pecuniam, quam accepit, vt iniuriam remitteret: modò boni viri arbitrio æquum acceperit, imò poterit agere in iudicio ad petitionẽpetitionem
eius, quod ei ex ea causa fuerit promissum,
quod probatur in l. transigere. C. de transactio.
notat expressim Ioannes à Medina de contractibus q. 29.
Tertium, constat satis apertè, non esse remissum
ius accusandi, & iniuriam deferendi ad exteriorem iudicem, ex eo, quòd iniuriam passus in animæ iudicio, eam dimiserit, & condonauerit,
siquidem ea remissio ad odium, & rancorem
pertinet, non ad ius accusandi. Bartol. in l. non
solùm. §. 1. ff. de iniur. & in l. si tibi. §. 1. ff. de pact.
|
vbi Alexan. testatur, hanc opinionem Communem esse. idem Ias. in l. huiusmodi. §. ædes. ff. de
leg. 1. & Fel. in d. c. de his criminibus. colu. vlti.
Qua ratione responsum est quæstioni, & dubitationi huius duodecimę interpretationis:
ꝙquod ita
accipiendum est, vt si plena, & generalis facta
fuerit remissio etiam ad exteriorem iniurię querelam extendatur: sicuti censent Alexand. Iaso.
& Felin.
Quartò, eodem iure & illud asseueratur: etiam remissa iniuria, quo ad forum exterius, & exteriorem accusationem, posse iniuriam passum agere ad damna, & expensas, quæ sibi intulit lęsio:
quasque ipse ministrauit causa illati vulneris:
hęc enim distincta sunt ab ipsamet iniuria, quod
notant Anchar. & Abb. in cap. 1. de iniur. Hadr.
in 4. vbi agit de restitu. bonorum corporis. Specul. ti. de accusatore. §. 1. versic. quid si vulneratus. nu. 8. Quo in loco scribit, hoc verum esse,
etiamsi accepta pecunia remissio iniuriæ facta
fuerit. optima gl. in c. si Canonici. de offic. ord.
in 6. Bal. in l. si pro fure. ff. de condict. furt. Ang.
in §. vlt. Instit. de iniur. Alex. consi. 20. lib. 5. idẽidem
consi. 168. numer. 5. lib. 2. Bal. & ibi Doct. in d.
l. si tibi. §. 1.
Sed vt hæc ipsa Communis sententia apertiùs probetur, animaduertendum est, iniuriam alteri inferentem teneri omninò læso, & iniuriam passo
resarcire damna & expensas, ratione iniuriæ, &
læsionis sibi contingentis. capit. 1. de iniur. l. ex
hac. ff. si quadrup. paup. fecisse dicatur. Nec refert, percussus iacuerit in lecto, an non: siquidẽsiquidem
satis est, quod is ob percussionem impensas fecerit, aut mercedem ordinariam artis, quam exercebat, lucrari omiserit. Abb. in dict. c. 1. latiùs
Ioan. Lupi. in c. per vestras. 6. notab. §. 9. de donati. inter vir. & vxor. constat idem ex Tho. 2. 2.
quæst. 62. artic. 2. Scoto, & alijs in 4. sentent. distinct. 15. q. 3. vbi Ioan. Maior, quæst. 9. & Hadr.
in c. de restit. bonorum corpor. Ex quo apparet,
mercedem operarum soluendam esse iniuriam
passo iuxta eandem ęstimationem, quam ipse, si
verè operaretur, consequutus foret. Totam etenim hanc æstimationem ipse ob percussionem
definit adquirere, & ideò tanti eius interest, percussum non fuisse: quamuis Ioan. Maior existimet, arbitrio boni viri aliquid minus soluendũsoluendum
esse percusso quiescenti, quàm ei iusta mercede
laboranti, deberetur. Quod nōnon potest vlla ratione defendi, cùm iniuriāiniuriam passus, si bona vteretur
valetudine, nec percussus fuisset, artem propriāpropriam
exerceret: igitur hoc impedito exercitio, tanti
est facienda æstimatio, quanti fieret cessante impedimento. Item constat, filios, vel hæredes iniuria occisi agere posse ad æstimationem operarum, quas potuisset impendere, & ministrare occisus, si vixisset, nec interfectus esset, iuxta computationem Iurisconsulti in l. hæreditatum. ff. ad l. Falcid. Sic etenim visum est Panorm. in d.
cap. 1. & in cap. olim. de iniurijs. Speculat. tit. de
iniur. §. 2. colum. 2. optimus tex. in l. vltim. ff. de
his. qui deiecer. vel effu. notant Aymon consil.
119. Hippol. consi. 115. & in singul. 575. vbi scribit idem esse, etiamsi homicida ad mortem in
pœnam criminis damnatus fuerit. citat ad hoc
tex. & ibi Fabrum, & Angel. in §. iudex. Insti. de
obligationibus, quæ ex quas. delict. nas. Quibus adde, iniuriam passum ex percussione non
posse petere æstimationem damni sibi imminẽtisimminentis causa cicatricis, quæ ex vulnere faciem deformem efficit, si is sit homo liber. l. ex hac. ff. si quadrup. pau. quam commendat Roma. consi. 278.
l. vlt. ff. de his. qui deie. vel effuder. Abb. in d. c. 1.
nisi fœmina sit secundum Albericum post Iacobum Rauennatem in dict. l. ex hac. & idem in
quolibet seruo. l. si seruus seruum. §. rupisse. ff.
ad leg. Aquil.
Tenetur item is, qui alteri iniuriam intulit, præter damna, & impensas, aliquid arbitrio boni viri iniuriam passo retribuere in compensationẽcompensationem
iniuriæ illatæ, cùm ea haberi non possit pro infecta, Thomas 2. 2. quæst. 62. artic. 2. ad primum
Caietan. quæst. 72. arti. 3. Hadr. in 4. in tracta. de
restitu. bonor. corpo. Scotus in dicta distinct. 15.
quæsti. 3. vbi probat, mortuo iniuriam passo, in
foro animæ posse eum, qui iniuriam intulit, in
iniuriæ compensationem aliquid ad animæ alterius vtilitatem expendere, nec omninò teneri
hæredibus pro iniuria satisfacere. Erat tamen
Hadria. dum agens de solius iniuriæ satisfactione censet, æstimationem, & satis factionem faciendam esse tanti, quanti æstimaret percussus
se integra, & illæsa membra habere, id etenim
pertinet ad damnorum, non ad iniuriæ æstimationem.
Cæterùm, quibusdam visum est ad iniuriæ solius
satisfactionem oportêre, vt is, qui eam intulit,
veniam ab altero petat. Nam secundum Thomam dicto articu. secundo, non potest fieri per
restitutionem honoris, quæ necessaria est, vt actus ille inferentis contumeliam non præcesserit, nec contigerit: vnde diminutio honoris
cōtingenscontingens per contumeliam, reparanda est, &
tollẽdatollenda per exhibitionem reuerentiæ. igitur veniæ
petitio necessaria est. Quamobrem Ioannes Ananias in c. 1. de maledic. num. 13. & Anton. Burgensis in c. 1. col. penul. de emp. & vend. post Bartol. in l. si tibi. §. 1. ff. de pact. existimârunt, iniuriam passum non teneri dimittere, nec deponere odium, & rancorem, nisi is, qui iniuriam intulerit, veniam offensæ petierit. Hoc tamen
falsum esse constat ex eo, quòd licet quis non teneatur speciali dilectione vti erga inimicum,
tenetur tamen eum vniuersali dilectione prosequi, & præparatione animi, ita quidem,
vt ab vniuersali proximorum dilectione ini|
micum minimè excipiat, Thom. 2. 2. q. 25. artic.
8. Florenti. 4. parte, titu. 6. cap. 4. §. 1. Et sanè inimicum ab hac dilectione vniuersali proximorum exciperet quis, si eum odio haberet: igitur
non potest opinio Bartol. vlla ratione probari,
licet ex Theologis non defuerint, qui idem probauerint. Vnde secundum Angel. verbo, diligere. numer. 2. iniuriam passus etiam ante satisfactionem tenetur omninò abstinere à signis
exterioribus, quibus odium proximè significatur. Id autem, quod de petitione veniæ diximus,
relinquendum est arbitrio boni viri, qui si viderit esse necessariam petitionem veniæ ad honoris restitutionem, eam petendam esse censebit.
Quòd si aliter possit fieri iniuriæ compensatio, & restitutio, aut si petitio venię decens non
sit, nec expediens: non erit veniæ petitio delinquenti iniungenda, sicut docet Caiet. 2. 2. q. 72.
artic. 3. & in opusculo 17. quæstionum. c. 13. versi.
Quintum.
Hęc omnia eò tendunt, vt manifestũmanifestum sit, distinctũdistinctum
esse ius accusandi, & agendi iniuriarum actione ad ipsam iniuriam puniendam, ab eo iure,
quo damnum, & expensæ petuntur. Agitur etenim ad iniuriam puniendam quandoque criminaliter, vt reus pœnis iure statutis puniatur:
quandoque ciuiliter ad ipsius iniuriæ pecuniariam æstimationem. §. pœna. & §. atrox. Insti. de
iniu. l. item apud Labeonem. §. quod ait prætor.
ff. eodem ti. Bar. in l. iniuriarum. in 2. ff. eo. glo.
Angel. Aretin. & Iason num. 11. in principio. de
actionib. gloss. in dicto c. Si Canonici. Francus
ibi post alios. & Felin. in c. ex tenore. de sentent.
excommu. Abb. in c. 1. de iniurijs. Regia l. 21. tit.
9. parte 7.
Sic iniuriam passus poterit agere ad punitionem
iniuriæ principaliter, ciuiliter, vel criminaliter: & incidenter ad damna, & impensas: sicuti
colligitur ex Barto. in l. interdum. §. qui furem.
ff. de furtis. Abb. & Felin. per text. inibi in c. postulasti. de Iudæ. Iaso. in §. ex maleficijs. de actionib. nu. 77. Quinimò plurimùm differt æstimatio ipsius iniuriæ ab æstimatione damnorum,
& expensarum, siquidem iniuriæ æstimatio fit
ad certam quantitatem iuratam ab ipso actore
affectionis iuramento, salua semper ipsius iudicis taxatione, ex qua quantitatis iuratæ mode
ratio fit. l. videamus. §. 1. ff. de in litem iuran. gl.
communiter recepta in principio de actionib.
& in dicto cap. Si Canonici. vbi Francus, & alij.
Rota in nouis 152. Nam vbi iuramentum ad affectionem pertinet, & refertur, non detegitur
periurium aliquod ex eo, quòd quantitatem iuratam iudex moderetur, quod palàm est. At damnorum, & expensarum taxatio non ita fit, sed
primò eorum fit à iudice moderatio, & eorum
quantitas ab eo definitur inspecta qualitate ipsius vulneris, & iniuriam passi: post hanc verò definitionem iuramẽtumiuramentum fit ab ipso actore, quo
asseueratur, verè illam quantitatem expensam
fuisse, ac damna illius quātitatisquantitatis ad minus sibi
contigisse. Panor. in c. vlt. de his, quæ vi, metusuè causa fiunt. tex. optimus. in c. olim. vbi hoc à
Doctoribus adnotatum est, de iniur. Bar. & Ias.
num. 20. in l. si quando. C. vnde vi. glos. in c. 1. §.
2. de electionib. in 6. notant omnes in l. properandum. §. sin autem alterutra. C. de iud. Regia
l. singularis 1. tit. 18. lib. 3. ordi. hic siquidem agitur de iuramento veritatis, & ideò conuenit, vt
si qua moderatio à iudice adhibenda est, pręmittatur ipsi iuratæ assertioni.
Hactenus tractatum est de criminis, quod verè
vnicum est, punitione: modò superest examinare, quid
obseruādumobseruandum sit, vbi idem delictum,
vel statim repetitur pluries, vel vnico actu plura crimina complectitur. & Bart. in l. nunquam
*plura. ff. de priuatis delict. num. 4. scribit, ita distinguendum fore, vt si idem crimen repetatur
statim ad vnicum, & eundem effectum: nempe
plures percussiones, plures ictus, ad homicidium, tunc vnicum tantùm delictum
cẽsendumcensendum
sit, homicidium, scilicet, non plura: nec percutiens tenebitur ad pœnam cuius libet percussionis, sed ad pœnam tantùm homicidij. l. illud. §.
vltimo. ff. ad legem Aquili. At si repetitio quælibet criminis ad proprium, & peculiarem effectum fiat, & ex quolibet ictu effectus distinctus
sequatur, plura crimina
iudicādaiudicanda sunt, & vt plura punienda: cuius rei exemplum est, si quis pluries aliquem, eodem tamen animi impetu percusserit: tenebitur etenim ex pluribus percussionibus ad pœnam, quæ lege cuilibet vulneri
in flicta sit. tex. in d. l. nunquam plura. quo in loco Dinus idem probat. sequitur Anan. in ca. in
tantum. de collus. deteg. num. 5. Paul. Castrens.
in l.
quicunquicunque. C. de seruis fugit. nu. 4. & Alber.
in d. l. nunquam plura. quorum opinio Communis est, secundum Soc. consil. 62. lib. 1. colum. 4.
& 5. atque ita frequentiori calculo hæc quæstio
definitur. Ex qua distinctione refert ipse Socin.
à quibusdam responsum fuisse, vnicum
delictũdelictum
esse censendum, non plura, quoties eiusdem criminis iteratio fit etiam ex interuallo adeundem
tamen effectum, & ita scribit consultum
respōdisserespondisse Benedictum à Benedictis, cùm ab eo quæsitum esset, an in eadem causa ex interuallo producens plures falsos testes, sit puniendus pro
pluribus an pro vno crimine? Cuius responsum Soci. censet esse contra gl. in d. l. nunquam
plura. & contra tex. in d. l. illud. §. vlti. & in d. l.
nunquam. versic. item si quis. Nec Bart. distinctio quicquam suffragatur Benedicto, quippe
quæ intelligenda sit, quando iteratur
crimẽcrimen statim non ex interuallo, vt constat ex Ang. in l. inficiando. §. infans. ff. de furt. addit tamen Soc.
nōnon
esse recedendum à Benedict. responso.
Ego sanè hac in controuersia aliquot existimo esse
adnotanda. Primum, quoties aliquod & idem
delictum iteretur, toties esse puniendum, imò
grauiori pœna ob eius repetitionem. tex. in c. 1.
de pœnis. Hoc enim præmittit,
quālibetquamlibet iterationem punitam fuisse ex interuallo, nec
omittẽdamomittendam esse
punitionẽpunitionem criminis, quod repetitur
ex eo, quod iam semel fuerit punitum.
Secundò & illud censeo verum esse, IurisconsultũIurisconsultum
in dict. l. illud. & in dict. l. nunquam plura. tractare de repetitione, si verè repetitio est, diuersorum criminum, non de vnius delicti iteratione, quod ostenditur apertè. Nam si quis seruum surripuerit, & occiderit, duo crimina palàm committit, & ideò quia surripuit, furti tenetur, quia occidit, lege Aquilia. Sic si quis surripuit, flagello cæciderit, ac demum non flagellis eisdem, sed alia percussione occiderit, tria
crimina commisit, furtum, iniuriam, & homicidium. hoc etenim exemplo vtitur Vlpianus in
d. l. nunquam plura. & Caius in d. l. illud. §. vlti.
vnde dum Accursius in dicta l. nunquam. existimat post flagella ex interuallo seruum occisum,
etsi eius interpretatio à Bartol. minimè probetur, In hunc sensum verissima est, vt intelligamus, post flagella alia percussione ex interuallo seruum occisum fuisse, alioqui si flagellis simul, & alijs ictibus occisus foret seruus, vnicũvnicum
esset id crimen, non plura, sicuti palàm probatur in dicta l. illud. §. vlt. in hæc verba: Si idem
eũdemeundem seruum vulnerauerit postea, deinde occiderit, tenebitur & de vulnerato, & de occiso.
duo enim sunt delicta, aliter atque si quis vno
impetu pluribus vulnerib. aliquem occiderit,
tunc enim vna erit actio de occiso. His quidem
verbis apparet, esse omninò necessarium, vt homicidium, & percussio, varia, & distincta censeantur delicta, quod ex interuallo contingant.
Deinde & illud constat, plures percussiones
impetu vno, eadem rixa illatas, etsi percussus
minimè mortem obierit, vnicum delictum esse
censendum, non plura: quod est contra Bart. &
sequaces.
Tertium, quoties vel simul, vel ex iteratione criminis, siue statim, siue ex interuallo distincta,
& diuersa crimina oriuntur, vt plura crimina,
non vt vnicum punienda sunt. textus in dicta l.
nunquam plura. iuxta communem eius interpretationem contra gl. ibi. versi. occiderit. quæ
in versicu. ob aliud. hoc ipsum, quod probamus
sensit, & id verum est, etiamsi repetitio criminis
fiat ad eundem effectum. textus optimus in l. si
adulterium cum incestu. in princip. ff. de adult.
tex. insignis in cap. cùm pro causa. de senten. excom. quicquid Bart. & alij quo ad hoc vltimum
senserint.
Quartum, si eiusdem actus, & criminis eodem
impetu & continuatione iteratio fiat, vnicum tantùm crimen censendum est, non plura, saltem quo ad publicam vindictam, & punitionẽpunitionem,
licet propter iterationem grauiùs sit puniendum, hoc probatur in dicta. l. illud. §. vlti. sentit
gloss. in dict. l. nunquam. verb. ob aliud. ad fin.
Non enim quicquam refert, quod percussus ex
pluribus percussionibus fuerit occisus, quasi omnes percussiones ad eundem effectum fuerint
repetitæ, nempe ad occidendum: nam idem procul dubiò erit dicendum, vbi percussus occisus
non fuerit, nec percussor eundem actum iterauerit ad homicidium, sed tantùm ad percutiendum, cùm inibi apud Iurisconsultum nōnon constet, ad eundem effectum repetitos fuisse ictus.
Potuit etenim homicidium contingere præter
percutientis voluntatem, & nihilominus idem
IuriscōsultusIurisconsultus respondisset, quod aduersus Bar.
Dinum, & alios omninò considerandũconsiderandum est, atq;atque
ita hanc sententiam aduersus Bart. probant Angel. 2. col. in d. l. nunquam plura. vbi scribit, ita
seruari in toto orbe, & Anan. in d. c. in tantùm.
dum vltimo loco Angeli opinionem retulit. optima gl. magna ad finem in l. 1. C. vnde vi. Bal.
in l. quicunq;quicunque. C. de seruis fugit. nu. 5. Io. Andr.
in reg. delictum. de regu. in 6. Cardi. in Clem. 1.
§. si qui. 1. opp. de priuileg. Ludo. Gomez. in §. ex
maleficijs nu. 12. Inst. de actio. quod ex illationibus apertius probabitur.
Nam primò hinc constat, percutientem clericum
etiam quinquies eodem impetu, & continuatione quadāquadam, etiam grauiter, vnica tantùm Canonis sentẽtiasententia excōmunicationisexcommunicationis affectum esse, nōnon
plurib. Io. And. & Card. in d. locis, & est Communis opinio in d. c. cùm pro causa.
Secundò, si quis in alterum eodem impetu plura
verba iniuriosa protulerit, etiamsi diuersa significent, nōnon esse hic censendas plures iniurias, nec
plura conuitia, sed tantùm vnum conuitiũconuitium. tex.
in l. item apud Labeonem. §. ait prætor. ff. de iniur. vbi Bart. expressim fatetur. Quòd fi eadem
oratio iniuriosa sæpè repetatur, vna tantùm sit
iniuria nōnon plures, quod nota ad intellectum Regiæ constitutionis, quę de puniendis conuitijs,
& verbis iniuriosis agit.
Tertiò, eodem pacto, si quis eadem continuatione
plures blasphemias in DeũDeum effutierit, vnius tantùm blasphemiæ pœna punitur, vnaq́;vnaque blasphemia censetur, sicuti in specie opinantur Cæpola
cons. criminali. 77. & Alci. in c. cùm non ab homine. de iudic. nu. 33.
Quartò, præmisso statuto, quo qui
alapāalapam alteri impegerit, puniatur, aut puniendus sit certa, & definita pœna, si quis
eadẽeadem continuatione, eodem
impetu bis
alterũalterum alapa percusserit, vnica
tantũtantum
pœna punietur, quasi secùs sit quoties statutum
ipsum
certācertam pœnam definierit pro qualibet alapa, & pro quolibetictu percussionis, aut pro
quolibet verbo iniurioso,
tũctunc etenim plures ala|
pę, plures ictus, plura verba,
quorũquorum quodlibet
iniuriam perfectam significat,
etiāetiam impetu eodem contingentia, pluribus pœnis punienda
sunt, secundum Iacobum de Arenis in dicta l.
item apud Labeonem. §. conuitium. licet Bart.
Dynus & Alber. in dicta l. nunquam. idem Bartol. in l. si gemina. ff. arbor. furt.
cæsarũcæsarum. & Cardin. in dicta Clemen. 1. §. si qui indistinctè priori & posteriori casu responderint, plures pœnas esse iniungendas.
Quintò, ab eadem radice procedit, quod si quis
eadem furandi continuatione, & vt aiunt in cōtinenticontinenti, plures res etiam à pluribus dominis
furto subtraxerit, vnicum tantùm furtum est
censendum, & ita puniendum quo ad vindictam publicam: licet secùs dicendum sit, quo ad
ipsos, à quibus res furto ablatæ fuerint, cùm
ob plures rerum dominos videantur plura esse
furia. Atque hinc hæc furta non censentur plura ad effectum legis, vel statuti: quo cautum est,
furem pro tertio furto suspendendũsuspendendum fore, cùm
statuentis mens tendat ad puniendam furandi
consuetudinem, secundum Bartolum in l. eum
qui. §. idem dicit. ff. de furtis. Angelus Aretinus
de maleficijs. verb. & vestem cœlestem. colum.
4. Bald. in Authent. sed nouo iure. numero 5. &
ibi Cæpol. num. 43 Bald. in l. si familia. ff. de iurisd. omn. iudic. ad finem. Alciat. in d. c. cũcum non
ab homine. num. 32. Gomezi. in §. ex maleficiis.
de actio. nu. 12. ex his, quæ notantur in l. scire
debemus. ff. de verb. obli. & in l. sancimus. C. de
dona. §. sin autem.
Sextò, his præuisis & examinatis deducitur sensus, & vera cognitio eius, quod hac in re tradiderunt Ioan. Andræ. in dict. reg. delictum de regul. iur. Cardinal. in dicta Clement. 1. §. si qui.
Alberic. in d. l. nunquam plura. existimantes,
repetitionem eiusdem criminis etiam eadem actus continuatione contingentem, censendam
esse plura crimina, & vt plura puniendam, quoties agitur de pœna à lege in flicta, non ratione
publicæ vindictæ, sed ratione læsionis, ratione
iniuriæ priuato illatæ. Hoc etenim ita accipiendum est, ni fallor, vt grauius etiam in satisfactionem priuati offensi puniatur crimen, etiam eodem impetu iteratum: non tamen vt ob quamlibet iterationem pœna à lege definita repetenda sit, quod est omnino considerandum.
Quintum, est hoc in tractatu prænotandum, eiusdem criminis exinteruallo iterationem concurrentem ante prioris actus legis, vel iudicis punitionem circa eandem personam, quantum ad
punitionem & publicam vindictam, vnum &
idem crimen censeri, ita quidem, vt pœnæ repetitio non fiat, licet eadem augenda sit. Et tamen verè plura sunt crimina, & tot, quot iterationibus possunt numerari, quasi ad eundẽeundem effectum iteratio fiat. quod Bar. notat in §. infans. l. inficiando. nu. 3. ff. de fur. Bald. & Alber. in d. l.
quicunq;quicunque. C. de ser. fug. Benedict. à Benedictis,
& Soc. d. consi. 62. li. 1. col. 4. qui vnanimi cōsensuconsensu hoc ad praxim deducunt, vbi quis ad obtinendam in eadem lite victoriam ex interuallo plures corrupit testes, & eis vel instrumentis falsis
ex interuallo vtitur: hic etenim vnica pœna etsi
grauiori ob iterationem puniendus est. Hinc
ergo infero, quod si etiam in eadem lite, & ad
eundem effectum quis semel testibus falsis vsus
fuerit pœna ordinaria punitus, ac demum iterum testes alios corruperit, & vsus eis fuerit,
erit omnino iterum pœna ordinaria puniendus. Sic sanè si quis semel percusserit Titium
clericum, & ob id ipso iure à Canone sit excommunicatus, atque iterum eundem clericum ex
interuallo percusserit, alia Canonis sententia
excommunicationis ligabitur. Nam semel excommunicatus, iterum potest excommunicari.
glo. in d. ca. cum pro causa. & in c. officij. de sent.
excom. & in c. ita quorundam. de Iudæ. text. vbi
Panormitan. & alij in c. reprehensibilis. de appell. quod plurimum refert, quantum ad absolutionem ex his, quæ à gloss. & Doct. notantur
in d. c. officij. & in d c. cùm pro causa. vbi Henri. & Panorm. Roman. consi. 326. Thomas in 4.
distin. 18. q. 2. arti. 5. Syluest. verbo absolutio. 3.
§. 7. Fel. in c. quod super. de fide instr. ad finem.
Anch. in Clem. 2. de sent. excom. gl. in c. ex parte. de off. ordi. Regia l. 29. ti. 9. part. 1
Verùm si idem crimen ex interuallo iteretur aduersus eundem, ob alium tamen effectum, existimat Bart. communiter receptus, esse hoc crimen à priori distinctum, atq,atque vt diuersum iteratione pœnæ puniendum. Quemadmodum si
quis ad obtinẽdumobtinendum aduersus Titium falsis vtatur testibus in vna controuersia, ac demum in
alia falsis iterum testimoniis instruat iudicem:
nam hic varijs pœnis punietur. Ego quidem potius opinor ratione priuatæ offensæ & publicę
vindictæ, arbitrio recti & discreti iudicis, pœnam augendam fore, quàm iterandāiterandam, quod sensit gl. in l. vulgaris. ff. de furtis.
Quod verò diximus eiusdem criminis ex interuallo iterationem nouum esse delictum: patet manifestè in capitulo primo de pœnis. & glo. in c.
imitare. 6. q. 1. tex. in c. apostolicæ. versicul. deierauit. secundum Ancha. ibi de re iudica. in 6. notant Abb. Are. & Feli. in c. sicut. de testi per tex.
ibi. Sic Bar. in d. §. infans. num. 5. scribit, pluries
delinquere eum, qui etiam eodem die ex interuallo aduersus legem,
preciũprecium vini definientem
adiecta pœna, pluribus, vel eidem certas & distinctas vini mensuras vendiderit: ita quidem,
quod distinctæ fuerint venditiones, & hoc
verũverum
est in delictis momentaneis:
nānam secus erit in successiuis, & vbi
delictũdelictum iteratur ex
cōtinuationecontinuatione
& perseuerantia, considerato eius primo initio
|
potius quàm ex noua eius
cōmissionecommissione, probat
tex. in d. §. infans. l. ei qui. ff. de furtis, vbi ex iterata rei furtiuæ contrectatione, vnum tantùm
non plura sunt furta. ad idem l. maritus. §. sex
mensium. ff. de adult. quo in loco probatur, ex
continuatione adulterij vnum censeri non plura adulteria: optimè docent Bal. in l.
quicunq;quicunque.
2. col. C. de ser. fugi. Ancha. consi. 4. Car. in Cle.
1. de consan. & affi. q. 10. Vnde si esset isthęc continuatio interrupta, maximè ex eo, quòd semel
fuerit crimen ad iudicium deductum, & punitum, sequuta postmodum iteratio nouum esset
crimen, etiam quo ad punitionem: quod est notandum ad eas constitutiones, quæ de puniendis concubinarijs tractant. Est & ad hæc gloss.
insignis. in d. l. vulgaris. verb. fur erit. quæ licet
dixerit in hac specie, cùm quis alienam vxorem pluries cognouerit continuatione
quadāquadam,
plura videri adulteria, tamen vnica
tantũtantum pœna
eam continuationem
puniẽdampuniendam esse asseuerat.
Cuius opinio communiter omnium calculis
recipitur: etiamsi de pœna pecuniaria, aliáue
iterabili tractetur, sicuti expressim responderunt Bart. consilio 122. Bal. Anchar. & Cardin.
paulò antè citati: Angel. de maleficijs. §.
che may
adulterato, 14. col. Iason. in l. eum qui. §. in popularibus. ff. de iureiu. num. 15. Roch. Curtius in c.
vltim. de
cōsueconsue. notab. 1. tametsi Bar. in d. l. vulgaris. contrarium tenuerit, scribens: ideo adulterij continuationem vnica tantùm pœna puniri, quia adulterij pœna iterari non potest,
cũcum
ea sit pœna mortis. l. quamuis. C. de adult. Hæc
etenim ratio Bar. minimè procedit, cùm nimis
restringat glo. sententiam, & prætereà falsa sit:
siquidem iure Pandectarum, quod gl. interpretatur, nondum erat pœna mortis aduersus adulteros statuta: iuxta ea, quę ipse tradidi in Epitome de matrimonijs. c. 7. §. 7. nu. 16.
Illud profectò obseruandum esse censeo, quoties
*ob aliquod crimen à lege infligitur pœna amputationis manus & mortis: incipiendam fore
exequutionem pœnę ab amputatione membri,
& sic à minori pœna. Bart. Bal. Angel. & Platea
in l. omnes. C. de delatori. hoc ex Accursio inibi deducentes: cùm tamen is id expressim non
probauerit Bart. item accedit Corset. in singul.
verb. pœna. & Paul. Castrens. in Authen. sed nouo iure. C. de seruis fugiti. Angel. in l.
nunquānunquam
plura. ff. de priuat. delict. gloss. optima in l. 1. C.
de mulier. quæ proprijs ser. se coniun. Quibus
ea ratio suffragatur, quod alioqui pœna amputationis manus: si cadaueri inferatur, pœna
nōnon
est. l. 1. §. quoties. & §. si fortè. ff. de iniur. qua ratione idem Corset. verbo, pœna probat, viuum
esse delinquentem comburendum, quoties à lege pœna ignis fuerit pręfinita. l. vniuersi. C. vbi
caus. fiscal. & in l. si quis à barbaris. C. de re milita. lib. 12. qui tamen tex. id expressim, & in specie sanxerunt, rationi verò congruit, cùm post
mortem cadauer ipsum incapax sit pœnæ: siquidem sensibus caret. Ipse nimis impiam, &
crudelem esse censeo Bartol. & sequacium sententiam: lenta etenim mors, quæ tot cruciatib.
affligit delinquentem, solet eum in blasphemias, & salutis æternæ desperationem inducere. Quam ob rem apud Christianos,
eāeam opinionem effugiendam fore existimo, nisi criminis
atrocitas aliud requirat. Nam & contra Bartol.
est optimus text. in l. 1. in fine. ff. nil nouari appellat. pend. quo in loco Paul. Cast. à Bart. discedit: & eadem ratione opinionem Bartol. improbat Fortuni. in l. Gallus. §. quidam rectè. ff. de
lib. & posthum. col. 24. id etenim quod gl. scribit in dict. l. 1. potest sanè procedere, quia pœna
minor leuis est, nempe verberatio, & hæc etiam
si præcedat mortis supplicium,
nōnon efficit ipsam
mortem lentam, nec inducet in desperationem.
Sic solent iudices homines sceleratos damnare
ad mortem hoc addito, vt prius publicè in quodam sparteo sacculo trahantur per terram ligati equis, aut mulis: siquidem hæc præuia pœna
leuiter in fertur. Nec refert
amputationẽamputationem membrorum fieri post occisionem cadaueri exanimi, potius quàm delinquenti, cùm & post mortem in criminis
pœnāpœnam cadauera
dilacerẽturdilacerentur, aut
comburantur, vel insepulta maneant, atque ita
ob effugiendam impietatem, pœna legis Pompeiæ de parricidijs mortuo infertur, & cadaueri, potius,
quāquam parricidæ: is etenim prius quàm
insutus culeo in amnem mittatur repentino
mortis supplicio strangulatur. Eodem pacto
apud Christianos, si delinquens ex lege comburendus fidem Catholicam profiteatur, non
cōburiturcomburitur viuus, imò prius strangulatur, & occiditur, ac demum corpus eius igni, & flammis
traditur.
Cæterum, prætermittendum non est, hæreticos,
qui iudici seculari puniendi traduntur, morte
*puniendos esse. l. Arriani. & l. quicunque. C. de
hæret. gloss. in capitul. penultim. eo. ti. Hæc verò mors igne infligitur secundum Hostien. Ioan. And. & Abb. in ca. ad abolendam. & Abb. in
d. c. penul. de hære. Bertran. consilio 212. libr. 2.
& Paul. Grillandum de hæreticis, quæstion. 3.
quod videtur probari Ioannis cap. 15. Si quis in
me non manserit, mittetur foras sicut palmes,
& arescet, & colligent eum, & in ignem mittunt, & ardet. Ozias Rex fecit comburi ossa hæreticorum sacerdotum Reg. 4. cap. 23. libri item
hæreticorum comburendi sunt, ne legantur,
quod latè probat Alfonsus à Castro libro 2. de
iusta hæretic. punit. ca. 15. facit ad hæc l. 2. C. de
Iudæ. & l. nullus. C. de malef. & mathe. & l. sacr.
de sacrileg. & ad l. Iul. peculat. licet in hæreticis minimè loquantur. Quam ob rem in primis obseruandum est, iustissimè hæreticos pœ|
na ignis puniri, & æquissimè hanc hæreticorum combustionem moribus inductam esse sicuti palàm est, & probant Ioan. Eccius contra
Lutherum arti. 27. Ioan. Arbore. Theosophiæ
libro octauo. capite nono. Alfonsus à Castro d.
libro secundo. capit. 12. Ioan. Corasi. libro tertio. Miscell capit. 8. aduersus Zasium consilio
vltimo primæ partis,
quorũquorum rationes & authoritates missas facio, eo quod obuia cuique sunt
horum scripta, & quod res sit manifestis rationibus satis probata, &
itẽitem authoritate diui Gregorij libro 1. dialogorum capite 4. qui testatur,
Romæ Basilium quendam
magnũmagnum combustum
fuisse, & Constantiensis Concilij, quod Ioannem Vuicleff hæreticum pronunciauit, memoriam eius damnauit, ac iussit ossa exhumari, &
cōburicomburi. Eodem item congregato concilio Hieronymus Praga hæresis damnatus: ab his, qui
concilio aderant traditus seculari potestati comburitur. Hæc verò ignis pœna nec iure Pontificio, nec Ciuili statuta est, vsque ad imperatorem Fredericum Secundum: Regem item Neopolitanum, qui anno Domini 1222. legem sanxit, qua hæreticos viuos comburi iussit: huius
meminêre Repertorium inquisitorum verbo,
comburi. Matrhæ. Afflict. in constitutionibus Neapolitanis titulo 1. numero 43. Ludoui.
Carrerius in prac. Crimi. titu. de hæretic. num.
132. extat ipsamet lex inter Neapolitanas constitutiones rub. 1. incipiens: inconsutilem
tunicātunicam.
Idem apud Hispanos post
hāchanc Frederici legem
annis ferè viginti statutum est. l. 2. titu. 26. part.
7. & l. 2. titul. 1. libro 4. fori. vnde quod Hostien.
Ioan. Andr. & sequaces scripsêre in dicto capit.
ad abolendam, potius ad
consuetudinẽconsuetudinem, quàm
ad ius referendum est. Nec locus Ioannis quidquam probat ad hanc rem, cùm intelligendus
sit de pœna ignis æterni, quod
ostẽduntostendunt Alfonsus à Castro dicto capit. 12. & sequen. Villadiego de hæresi. q. 15. Henric. in d. c. ad abolendam.
col. 6.
Tandem in Hispania hæretici, qui traduntur iudicibus secularibus, si pœnitentiam egerint, etiāetiam
in ipso mortis tẽporetempore, nec hæresim ipsam proteruè, & contumaci ad obitum vsque asseueratione probauerint, prius quàm igni tradantur,
occiduntur faucibus compressis: nam & hi ad
pœnitentiam ab ecclesia recipiuntur, eisq́ue
ministrāturministrantur sacramenta absolutionis & Eucharistiæ. c. super eo. de hæret. in 6. etiam si millies
fuerint relapsi. Hi verò qui hæresim ita amplexi fuerunt, vt nec ipso mortis tempore eius pœniteant, viui flammis traduntur absq;absque vlla, qua
indigni sunt, iudicum misericordia.
Hinc ad effugiendam inhumanam pœnam, qua
iudices Collegij instituti apud Hispanos ad
persequendos & puniendos delinquentes in
erêmo vtebantur, qui vulgò De la hermandad dicuntur, sancitum est à Carolo Cæsare primo Hispanorum Rege Segobiæ, anno millesimo quingentesimo, tricesimoquarto. l. 76. pœnam sagittarum in quenquam exercendam minimè esse, ni prius is faucibus compressis strāguleturstranguletur, quod pietati iustissimi, & Catholici
principis tribuendum est.