Quinta conclusio. Ecclesia catholica ab
initio legis Euangelicæ quibusdam dieb. ieiunia Christianis præcepit, & lege lata indixit.
Hæc etiam ab omnibus Theologis recipitur.
præsertim à S. Thoma in d. q. 147. art. 3. & in 4.
sent. dist. 15. q. 3.
Eandemq́;Eandemque communem opinionem communi consensu probant omnes
iuris pontificij professores. Sunt etenim pontificijs constitutionibus ieiunia diebus quibusdam instituta, quorum quædam ab Apostolorum temporibus præscripta fuisse adeò constat, vt veteris ac propè diuini instituti maie
*statem referant. Nam de ieiunio † quadragesimæ extat canon Apostolorum, cap. 68. quo
quidem canone admonemur, & vt ipse opinor, præcepto adstringimur, sacrum quadragesimæ ieiunium obseruare, veluti iam prius
institutum. Vnde plures maximæ auctoritatis
viri, quadragesimæ ieiunium à Christo fuisse
institutum, constanter asseuerarunt, vt obligatio ad illud non tantum ex humano præcepto pendeat, sed & ex diuino,
quorũquorum de numero fuere Maximus Episcopus Ambrosius
in quodam sermone de quadragesima. 23. &
rursus sermone 34. Augustinus in epistola 119.
cap. 15. ad Ianuarium, & in sermone primo
feriæ quartæ post Dominicam secundam quadragesimæ. Telesphorus Papa in cap. statuimus. dist. 4. Leo Papa in sermone primo de
quadragesima. Beda in sermone de ascensione. Theophilus Alexandrinus li. 3. de Pascha.
Hieronymus contra Montanum epistola ad
Marcellam. Idem & ex Ignatio deduci videtur in epistola 4.
atq;atque Epiphanio contra Arrianos. Meminit & huius ieiunij Sozomenes lib.
1. Eccles. hist. c. 11. sed & concilium Bracharense primum adeò hoc quadragesimæ ieiunium obseruari præcipit, vt nullo pacto permittat,
id solui feria quinta hebdomadæ sanctæ, quæ
vocatur Cœna Domini, Idem statutum est in
concilio Toletano 8. ca. 8. & Laodicensi c. 50.
apud Burchardum lib. 13. cap. 8. & Gratianum
de consecra. dist. 3. ca. non oportet, & rursus
illic in ca. non liceat. ex synodis Græcorum
cap. 50. Ex quibus, licet
quandoq;quandoque hoc fuerit
controuersum, est obseruandum, hoc quadragesimæ ieiunium ab initio ecclesiæ sacrosanctum, ab Apostolis institutum fuisse, ad Christi tamen exemplum, qui quadraginta diebus
ieiunans, vt inquit Augustinus, hoc ieiunium
consecrauit.
Atq;Atque ideo hæc vna poterit esse
ratio, cur vetustissimi quidam Theologi scripserint, hoc ieiunium ex diuina institutione
processisse, id est, ab Apostolis ad exemplum
dominici ieiunij, & hoc fuisse
institutũinstitutum: quod
Ignatius in præcitata epistola sensit. Est etenim frequentiori opinione
receptũreceptum, nec hoc
ieiunium fuisse præcepto diuino inductum.
Tametsi vt modo
admonebāadmonebam, fuerit aliquando ex sanctorum patrum testimonio probatum, quadragesimæ ieiunium obligationem
inducere à lege diuina euangelica. Poterit sanè & hæc controuersia aliter dissolui, auctore
Augustino ad Casulanum presbyterum, qui
scribit: lege euangelica à domino, & redemptore nostro Iesu præceptum esse ieiunium
generali
quodāquodam præcepto, non tamen quib. &
quot diebus ieiunare teneamur. Vnde D. Augustinus illic planè probat,
conclusionẽconclusionem tertiam,
quāquam superius tradidimus:
atq;atque iuxta illius
sensum intellexit, ieiunium lege diuina euangelica esse
pręceptũpręceptum. Quod est in hoc tractatu
omnino menti tenendum ad multa, & forsan
difficilia intelligenda. D. Basilius in concione
ij. dogma pietatis appellat
quadragesimāquadragesimam, ad
cuius ieiunium omnes inuitat, & exhortatur.
Sed & hoc quadragesimæ
ieiuniũieiunium magnũmagnum appellauit Nicephorus li. 8. hist. eccl. c. 42. qui li.
12. c. 34. post
SocratẽSocratem lib. 5. c. 22. de hoc ieiunio
ita scribit: Et
primũprimum de obseruatione paschalis
festi
dicendũdicendum. Quæ enim eas pręcedunt ferias
ieiunia, variè apud
quosq;quosque abinitio seruato
cōperimuscomperimus. Romani
namq;namque tres
cōtinuascontinuas hebdomadas, sabbatis & dominicis diebus exceptis,
ieiunarunt. Illyrici
autẽautem & cuncta Græcia, pręterea Alexandria, & Lybia omnis, Aegyptus
& Palestina sex hebdomadibus ante
festũfestum paschæ
ieiuniũieiunium continuarunt, quadragesimam
tempus id nominantes. Alij rursus ante
septẽseptem
hebdomadas ieiunare cœperunt: Sicuti Con|
stantinopoli, & circumcirca ad Phæniciam
vsq;vsque, tribus
tantũtantum hebdomadibus quinos dies
ex internuallo, binis septimis intermissis à cibis
se abstinentes, itidem quadragesimam tempus tale vocarunt. Montanistæ verò duabus.
Quos mihi demirari in mentem venit, quomodo omnes isti in dierum numero sic variantes, quadragesimam tamen ieiunij tempus
vocarunt. Quamuis alij aliam
rationẽrationem texentes, nomini ei honestum prætextum obtendant. Hæc Nicephorus post Socratem, cui Epiphanius conuenire videtur aduersus Massalianos, varios ritus commemorans circa tempora ieiuniorum. Cæterùm apud Socratem
Græcè ita legitur,
αλλοιπρὸ ἑπτὰ τῆσ ἑορτῆσ ἑβδομάδων τῆσ νηφείας ἀρχόμενοι, κὶ τρεῖσμόνας πενθημέρους ἐκ
διαλημμάτων νηςεύoντες, ὀυδέν ἡττον κὶ ὰυτοὶ τεσσαρακοφὴν τὸν χρόνον το̃υτον καλο̃υσι. vt ipse Latinè interpretor. Alij rursus septima hebdomada ante Paschæ festum ieiunare inceperunt, & tribus
hebdomadibus tantùm ex interuallo quinis
diebus ieiunantes, nihilominus tempus hoc
quadragesimam vocarunt. Quorum verborum, ni fallor, est verus sensus, quosdam esse
significans, qui septima hebdomada ante Paschæ festum ieiunium hoc ritu, & modo incipiunt, & prosequuntur: vt prima hebdomada,
tertia, & quinta ieiunent, quinis tamen diebus: excipiunt enim sabbata, & dies dominicos, septima verò hebdomada, quæ vltima est,
& dominico diei Paschæ proximior, etiam
sabbato ieiunent. Igitur qui ritum istum obseruant, septem hebdomadas ex interuallo ieiunia celebrare conantur, intermissa semper
vna hebdomada, in qua cessant à ieiunio, prima, Tertia, Quinta, & Septima ieiunantes.
Nam quod ex Socrate Epiphanius li. 9. tripart.
cap. 38. & diligentissimus Nicephori interpres
deduabus septimanis intermittendis tradiderunt, præterquam quod ex Socrate id mihi
nōnon
constat, Nicephori etenim Græcum codicem
nondum legi, non satis congruit: Siquidem ex
septem hebdomadibus, si tres tantùm ieiunio
celebratæ fuerint, quatuor, non duæ tantùm,
erunt intermittendæ. His accedere videtur
non admodum inconcinnè quod scribit Ambrosius in sermone 34. Hoc enim, inquit, dico,
quia audio complures, quod grauius est, fideles, alternis in quadragesima hebdomadis abstinere, & consecratum illum dierum numerum gula intemperanti violare: hoc est, prandere septem dierum curriculo, & septem dierum spacio ieiunare. Hæc Ambrosius. Quòd si dixeris, iuxta nostram interpretationem
quatuor hebdomadibus ieiunium obseruari,
non tribus, quod Socrates voluit, respondeo,
Socratem tres tantùm hebdomadas adnumerasse
πενθημέρουσ: id est, quarum quælibet quinque ieiunij dies haberet: quartam verò, quæ
sancta à nobis dicitur, omisisse, quòd ea dubio
procul ab omnibus ieiunio sit destinata, non
ex quinque, sed ex diebus sex. Nam licet Græci olim sabbata, etiam quadragesimæ à ieiunio
exciperẽtexciperent, prohibentes sabbatis ieiunare:
vno tamen sabbato quadragesimæ, quod est
ante dominicam Paschæ diem, omnino ieiunabant: quemadmodum constat ex Vmberto,
& Innocentio, quorum hac de re sententiam
diligenter retulit Franciscus Torrensis in lib.
de canonibus sextæ synodi, canone 55. existimat tamen, canonem illum, qui ex ea synodo
prohibet in sabbato quolibet ieiunium, adulterinum esse, & contra Romanę ecclesiæ consuetudinem, atque ideo respondere conatur
canoni 65. Apostolorum, vbi statutum fuit. Si
quis dominicum diem, aut sabbatum, vno solo dempto, ieiunare depræhendatur, deponitor, sin laicus à communione eijcitor. Conuenit verò cum hoc canone † canon ille sextæ
*
synodi quinquagesimus quintus, conueniunt
itidem Socrates, ac Nicephorus ab omnibus
sabbatis vnum excipientes, nempe magnum
illud, quod diem dominicum resurrectionis
præcedit. Sed & diuus Ignatius in epistola
quarta inquit, Quicunque dominicam, aut
sabbatum ieiunauerit, pręter vnum sabbatum
Paschæ, ipse est Christi interfector. Ex quibus
& alijs, quæ paulò pòst tradentur, apparet,
apud Græcos, & in Orientali ecclesia olim ieiunium sabbati, etiam in quadragesima prohibitum fuisse: & à præcepto ieiunij
exceptũexceptum:
atque ideo existimo, canonem sextæ synodi
quinquagesimum quintum adulterinum non
esse: cui opinioni & diuus Ambrosius suffragatur in libro de Helia capite decimo
scribẽsscribens:
quadragesima totis præter sabbatum, & dominicum ieiunatur diebus. Hoc ieiunium domini Pascha concludit. Hæc Ambrosius.
Quamuis Romæ, & ferè in occidentali ecclesia ieiunium diebus sabbati licitum erat, &
quandoque præceptum, quemadmodum statim probabimus, & synodus Agathensis probat cap. 12. & apud Gratianum de consecrat.
distinctione 3. ex eodem scribitur. Placuit, vt
omnes ecclesiæ exceptis dominicis in quadragesima, etiam in die sabbati, sacerdota li ora|
tione, & discretionis communione ieiunent.
quod verò idem Socrates, & Nicephorus scripsere asserentes, Romanos tres tantum hebdomadas, dominicis diebus, & Sabbatis exceptis ieiunare: existimatidem Franciscus Torrensis super Cano: 13. mendacium esse, asseuerans, quadragesimam integram apud Romanos ieiunio obseruatam fuisse: idem ipso
verissimum esse contendam, modo illud obseruemus, olim etiam apud Romanos quadragesimæ ieiunium à secunda feria post dominicam quadragesimæ incepisse. Quod insinuat
Telesphorus septimus à Petro Pontifex, qui
decreto proprio diffiniuit, ac præcepit, clericos omnes septem hebdomadas plenas ante
sanctum pascha ieiunare, & à carnibus abstinere, quia discreta debet esse vita clericorum,
& laicorum, addidit enim septimam hebdomadam quo ad clericos, quæ dicitur quinquagesima, sentiens, laicis sex quadragesimæ hebdomadas indictas fuisse, sicuti apud Gratianum constat. cap. statuimus. & sequentibus
dist. iiij. Alibi verò, saltem in Orientali ecclesia variè ieiunium quadragesimæ fuit obseruatum, siquidem Irenæus scribit apud Eusebium lib. quinto. ecclesi. histor. capit. vicesimo sexto. & Nicephorum libr. quarto. capi.
tricesimonono. non modò de die Paschæ, verùm etiam de ieiunij specie quæstionem fuisse. Quidam namque existimabant, vnum ipsos oportere diem ieiunare, quidam duos, alij
etiam plures, nonnulli autem quadraginta
horis diurnis, & nocturnis diem eorum metiuntur, horam pro die ieiunantes. Atque hęc
Ireneus ex codice Græco, vt obiter lectorem
admoneāadmoneam, in Latinis Eusebij codicibus lib. 5.
cap. xxiiij.
puodquod Rhenanus in præfatione adnotauit, hunc locum aliter legi, imò & apud
Nicephorum non sic planè è Græco in Latinum versum fuisse. Ieiunium autem quadragesimæ multis ex causis fuit ab initio institutum, quarum illa est omnium potissima, vt
eas hoc tempore vtilitates consequamur, quas
ex ieiunio deduci superius probauimus. Deinde, vt scribit Leo in sermone. iij. de quadragesima, Christianam fortitudinem nulli magis, quàm præsentes exigunt, & conferunt dies, quibus dum obseruantia spiritualis impenditur, consuetudo, in qua perseueratur, adquiritur. Notum enim est, hoc esse tempus,
quo per totum mundum sæuiente diabolo acies debet Christiana confligere, vt si quos
desidia tepidos, aut solicitudo habuit occupatos, nunc oportet armis spiritualibus instrui,
& cœlesti tuba ad ineundum certamen accendi. Est & alia huius ieiunij ratio, vt passionem Christi, & admirabilem resurrectionem eius, sanctum hoc ieiunium præcederet,
& capiti nostro per carnis afflictionem adsimilati sanctiùs, & puriùs à reliquis peccatorum purgati mysteria redemptionis, & resurrectionis nostræ recolamus, quum resurrectio illustrissima sit, & antiquissima festiuitatum omnium, quas ecclesia catholica celebrat. Quam rationem D. Hieronymus tradit
in sermone de quadragesima. Nam & gentiles religionis causa, vt sanctiùs sacrificia celebrarent, aut sacris initiarentur, ieiunia quædam obseruasse, constat ex Plutarcho in Demosthene, & his, quæ de Diis gentium tradit
Gregorius Gyraldus Syntagmate. xvij. pagina. dccxv. ac rursus pagina. dccxl. refert Aegyptiorum ritum, qui pridie celebritatis, aut
festi,
ἐν προεορτίῳ, vt Græci dicunt, ieiunabant
idem Syntagmate xij. scribit, in Cereris celebritate in eius deæ honorem ieiunia quædam
ab ethnicis instituta fuisse, quo magis Christianorum mirabimur audaciam, socordiam,
& in rebus diuinis multis nominibus exprobrandam segnitiem, qui ieiunia tot iustis de
causis ab ecclesia in nostram
vtilitatẽvtilitatem nobis a indicta vel omittamus facillimè, vel ea obseruemus ita licenter, vt nulla in cibo, & potu abstinentia verè deprehendi vel minima ex parte possit. Obseruarunt & Hebræi olim ieiunia quædam, quorum mentio fit Zachariæ
capi. octauo. vbi Diuus Hieronymus de eis
tractat, & traduntur à Gratiano in capitu.
huius. & capitu. ieiunium. lxxvj. distinctione.
à Diuo Thoma. ij. ij. quæst. cxlvij. artic. v. qui
huius magni ieiunij, & aliorum prædictam rationem reddit.