*Dico Primò. Licitè possunt Indi ad
labores aliquos Reipublicæ inprimis necessarios
Christianâ moderatione compelli, juxta dicta
superiùs. Sic P. Acosta
lib. 3.
de procurandâ Indorum
salute cap. 17. & plures alii non minùs pii, docti,
& prudentes Theologiæ ac Iurisprudentiæ Professores, vt testatur Dom. Solorzanus
Cap. 4.
cit.
num. 48. & in Politicâ.
pag. 87.
Col. 2. Quod &
ipse adeò robustè & eleganter probat, vt de verisimilitudine, ac morali ferè euidentiâ vix dubio
locus relinquatur. Et verò Fr. Ioannes de Silua,
qui in Animaduersionibus pluries allegatis contra personale seruitium acerrimè præliatur, illud
in Peruuio admittendum asserit, si fiat vt in Chilensi regno, cum piâ scilicet tractatione, etiamsi
aliqualis compulsio interueniat. Sic
fol. 67.
&
68. & generaliùs
fol. 86.
& 87. Quod & leges
Catholicorum Regum nostrorum mihi validè
persuadent, cùm à piissimis, & post consultationem iteratam ac sedulam, sint profectæ pectoribus
: de quorum præsertim erga Indos beneuolentiâ multiplicia extant argumenta. Et prætereà
est ratio penitus irrefragabilis: nam vasalli liberi
possunt ad opera Reipublicæ necessaria compelli, quæ per alios præstari commodè nequeunt,
cum eâ moderatione, quam lex naturalis & Christiana præscribit
: ergo & Indi, etiamsi liberi.
Antecedens est certum
: nam vasalli sunt membra Reipublicæ
: ergo vt talia seruire in necessariis debent. Cùm ergo debeant, ad Principem
spectat eos iuxta necessitatis diuersa genera cum
debitâ moderatione compellere. Et quidem potest Princeps subditorum vitam in bello exponere, vt cum communi sententiâ obseruat P.
Lessius
Lib. 2.
cap. 4.
num. 58. pro quo & videndus
Diana
Parte 6.
tractat. 4.
Resolut. 25. & Caramuel
in Theologia morali num. 60. vbi sic definit dominium iurisdictionis
: Est ius publicum conseruandi
communitatem, quæ dicitur subesse tali dominio, simulque destruendi quemcumque inuasorem;
& hoc in commodum Reipublicæ. TaléTaleque Regi concedimus in singula
membra Reipublicæ, tale in omnia subditorum bona,
tale in omnium actiones;
publico prospicere bono, legibusq́ue directiuis, coactiuis, & pœnis etiam capitalibus,
omnia damna sibi commisso populo imminentia tenetur
auertere. Hæc ille. Sicut ergo cùm bellum imminet, compelluntur Hispani, & non Indi, quia illi
præ istis idonei
: ita ad alia, quæ meliùs ab Indis
præstari possunt, & communi bono congruunt,
illi præ aliis possunt, debentq́ue compelli.